Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir le Fiontair bheaga agus mheánmhéide (FBManna), fiontair an gheilleagair shóisialta, lucht ceardaíochta agus na gairmeacha liobrálacha – an pacáiste “Oiriúnach do 55”

(Tuairim féintionscnaimh)

(2022/C 486/01)

Rapóirtéir:	Milena ANGELOVA
Comhrapóirtéir:	Rudolf KOLBE

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	20.1.2022
Bunús dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	Margadh Aonair, Táirgeacht agus Tomhaltas…
Dáta a glactha sa rannóg	27.6.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	21.9.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	572
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	143/1/0

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Is cuid ríthábhachtach iad micrifhiontair, fiontair bheaga agus fiontair mheánmhéide (dá ngairtear MFBManna anseo feasta) den réiteach chun geilleagar AE atá iomaíoch, aeráidneodrach, ciorclach agus cuimsitheach a bhaint amach, bídís ina bhfiontair thraidisiúnta, ina ngnólachtaí teaghlaigh, ina dtrádálaithe, ina bhfiontair gheilleagair shóisialta, ina gceirdeanna nó ina ngairmeacha liobrálacha. Chuige sin, ní mór na dálaí cearta a chruthú agus tús áite a thabhairt dóibh. Cruthaíonn MFBManna tionchar dearfach trína bhfeidhmíocht chomhshaoil féin a fheabhsú agus trí shaineolas agus réitigh a sholáthar d’fhiontair eile, do shaoránaigh agus don earnáil phoiblí. Agus éagsúlacht agus riachtanais éagsúla MFBManna á n-aithint agus á gcur chun suntais aige, tá CESE ag iarraidh go dtabharfaí aird ar leith ar na cinn is lú agus is leochailí.

1.2.

Níl dóthain eolais ag roinnt mhaith MFBManna ar na ceanglais reachtacha a bhíonn ag síorathrú, ar bunaíodh iad chun aeráidneodracht a bhaint amach, ná ar conas freagairt dóibh. Ina theannta sin, bíonn deacrachtaí acu sochair agus deiseanna gnó a d’fhéadfadh a bheith ann mar thoradh ar an aistriú glas a aithint. Dá bhrí sin, tá sé á chur i bhfios go láidir ag CESE go bhfuil géarghá le tacú le MFBManna tuiscint a fháil ar an aistriú glas agus é a bhainistiú ar an mbealach is fearr is féidir.

1.3.

Tá CESE ag iarraidh bearta forleathana agus spriocdhírithe faisnéise agus múscailte feasachta, a chuirfidh an Coimisiún agus na Ballstáit ar fáil ar bhealach comhordaithe agus comhlántach, in éineacht le heagraíochtaí gnó, comhlachais trádála, comhpháirtithe sóisialta agus geallsealbhóirí ábhartha eile.

1.4.

Tá CESE ag iarraidh freisin go mbeidh clár cuimsitheach ann a bheidh dírithe ar thacú le MFBManna agus iad ag tabhairt aghaidh ar na saincheisteanna ar fad a bhaineann lena gcuid oibríochtaí gnó agus a gcuid gníomhaíochtaí chun iad féin a dhéanamh glas agus chun an reachtaíocht a chomhlíonadh. Ós rud é go bhfuil difríochtaí móra idir na MFBManna, tá gá le réitigh atá an-oiriúnaithe agus le beartais agus bearta spriocdhírithe.

1.5.

Tá tacaíocht ghearrthéarmach spriocdhírithe láithreach ríthábhachtach do MFBManna chun borradh a chur faoina dtéarnamh eacnamaíoch ón bpaindéim agus chun cabhrú leo na himpleachtaí a bhaineann le hionradh na Rúise ar an Úcráin a bhainistiú, amhail praghsanna arda fuinnimh agus easpa ábhar agus táirgí. De bharr na n-imthosca urghnácha, measann CESE gur cheart le himeacht ama solúbthacht chuí a thabhairt i dtaca le sceidil an Chomhaontaithe Ghlais don Eoraip (EGD) agus gur cheart leanúint leis sin go dtí deireadh na géarchéime, agus é á áirithiú san am céanna nach gcuirfear deireadh leis na cuspóirí ar chúis ar bith.

1.6.

Chun éifeachtúlacht acmhainní MFBManna a fheabhsú, molann CESE “moil chiorclaíochta” a bhunú i réigiúin éagsúla. Ba cheart dó sin feabhas a chur ar an gcomhar idir cuideachtaí ar fud earnálacha agus forbairt cleachtas agus próiseas nua a éascú, lena n-áirítear teicneolaíochtaí nua a léiriú. Ba cheart eagraíochtaí MFBM, comhlachais trádála, an saol acadúil, comhpháirtithe sóisialta agus geallsealbhóirí ábhartha eile a bheith mar dhlúthchuid den phróiseas.

1.7.

Creideann CESE go bhfuil sé tábhachtach ionadaithe MFBM a rannpháirtiú in ullmhú treochlár earnála maidir le gníomhú ar son na haeráide ar an leibhéal náisiúnta, chomh maith le conairí aistrithe ar leibhéal an Aontais a mhúnlú d’éiceachórais éagsúla ghnó, agus, ar an gcaoi sin, eolas a fheabhsú maidir le dea-chleachtais a chomhroinnt, acmhainní a leithdháileadh mar is cuí agus cur chun feidhme éifeachtúil.

1.8.

Tá CESE ag iarraidh ar an Aontas agus ar na Ballstáit dlús a chur le hinfheistíochtaí glasa MFBManna trí thimpeallacht rialála chumasúcháin atá intuartha agus spreagúil a áirithiú, lena n-áirítear nósanna imeachta rianúla ceada agus lena ndéantar dualgais iomarcacha riaracháin a sheachaint, agus trí rochtain thapa, éasca, shimplí agus inrianaithe ar mhaoiniú a chur ar fáil, agus é oiriúnaithe do riachtanais éagsúla na ngrúpaí éagsúla uile MFBManna.

1.9.

Tá CESE ag iarraidh go mbeidh dlúthchomhar idir soláthraithe oideachais agus MFBManna maidir le hoiliúint a mhúnlú chun na hinniúlachtaí agus na scileanna is gá san aistriú glas a chomhlíonadh, lena n-áirítear trí uasoiliúint agus athoiliúint a chur ar na fostaithe agus na fiontraithe araon. Ina theannta sin, tá CESE ag iarraidh go dtacófar le gníomhaíochtaí nuálaíochta do MFBManna trí chomhar le gnólachtaí eile, lena n-eagraíochtaí, le comhlachais trádála, le hollscoileanna agus le heagraíochtaí taighde a dhreasú agus a éascú.

1.10.

Áitíonn CESE trádáil a chur chun cinn i réitigh ghlasa arna dtáirgeadh ag MFBManna, lena n-áirítear i gcomhthéacs an tsoláthair phoiblí, trí chothroime iomaíochta a chur ar fáil do MFBManna sa mhargadh aonair agus tríd an rochtain atá acu ar mhargaí eachtracha a éascú do tháirgí glasa, teicneolaíochtaí glasa agus seirbhísí glasa. Ní mór timpeallacht iomaíoch ghnó a áirithiú d’fhiontair an Aontais i ndáil le tríú tíortha, agus leas á bhaint as gach modh taidhleoireachta, lena n-áirítear i réimsí an bheartais aeráide, acmhainní agus trádála, agus aird ar leith á tabhairt ar iarrachtaí ón tSín agus ó mhargaí eile atá ag teacht chun cinn.

2.   An t-aistriú glas agus MFBManna

2.1.

Cuireann MFBManna le geilleagar inbhuanaithe ina gcruthaítear a lán post. Cuireann siad ar chumas ár sochaithe seasamh le chéile, agus feidhmeanna eacnamaíocha agus sóisialta á gcur le chéile acu go minic. Tríd an méid sin a dhéanamh, neartaítear bunsraith an daonlathais, na haontachta agus na cuimsitheachta. Tá siad ríthábhachtach don téarnamh eacnamaíoch agus sóisialta agus don rathúnas, agus iad fréamhaithe i ngach cearn den Aontas agus go háirithe i gceantair iargúlta agus i gceantair thuaithe, áit ar minic gurb iadsan amháin a chruthaíonn gníomhaíocht eacnamaíoch.

2.2.

Is é an t-athrú aeráide is cúis leis an aistriú inbhuanaithe fuinnimh, ach – rud ní ba shuntasaí – is é is cúis freisin leis an ngeilleagar agus an tsochaí ina iomláine bheith ag dul i dtreo na haeráidneodrachta, na ciorclaíochta agus na hinbhuanaitheachta foriomláine. Cruthaíonn sé feiniméin adhaimsire agus tubaistí nádúrtha, agus tá baint aige le mórdhúshláin chomhshaoil eile amhail cailliúint na bithéagsúlachta, truailliú an chomhshaoil agus díghrádú acmhainní nádúrtha.

2.3.

Díríonn an pacáiste “Oiriúnach do 55” go sonrach ar an athrú aeráide a mhaolú agus áirítear roinnt mhaith píosaí reachtaíochta ann a mbíonn tionchar acu ar MFBManna ar bhealaí éagsúla. Tá sé mar chuid de chur chun feidhme thionscnamh suaitheanta an Aontais – An Comhaontú Glas don Eoraip – a thugann aghaidh ar fhás inbhuanaithe a bhaineann le tionscail, trádáil, seirbhísí agus fuinneamh, iompar, foirgnimh agus córais bhia. Tá ról ríthábhachtach ag MFBManna sna hearnálacha sin ar fad.

2.4.

Is cuid ríthábhachtach iad MFBManna den réiteach chun an Comhaontú Glas don Eoraip a chur chun feidhme, ar choinníoll go gcruthófar agus go dtabharfar tús áite do na dálaí cearta. Cruthaítear an tionchar dearfach sin, ar thaobh amháin, trí fheabhsuithe ar fheidhmíocht raon leathan MFBManna, agus ar an taobh eile trí ghníomhaíochtaí na MFBManna sin, trí shaineolas agus réitigh a sholáthar d’fhiontair eile, do shaoránaigh agus don earnáil phoiblí.

2.5.

Tá dlúthnasc idir an t-aistriú glas agus an claochlú digiteach, agus ní mór do MFBManna an dá chuid den dá aistriú sin a bhainistiú – dúshlán dúbailte atá ann mar gheall ar an ngá suntasach le hacmhainní. Is uirlis í an digiteáil chun éifeachtúlacht na n-oibríochtaí gnó a fheabhsú, chun cuidiú le leathnú chuig margaí nua agus le hidirnáisiúnú, agus d’fhéadfadh sé astaíochtaí, dramhaíl agus úsáid acmhainní nádúrtha a laghdú go mór. Bíodh sin mar ata, bíonn tionchair chomhshaoil ag seirbhísí agus trealamh digiteach freisin agus ní mór iad a bhainistiú go comhuaineach.

2.6.

Chomh maith le hiarracht a dhéanamh an t-aistriú glas agus an t-aistriú digiteach a bhaint amach, tá MFBManna ag streachailt leis an téarnamh eacnamaíoch ón bpaindéim agus leis na himpleachtaí a bhaineann le hionradh na Rúise ar an Úcráin. Tá praghsanna arda fuinnimh agus easpa ábhar agus táirgí i measc na saincheisteanna a tháinig chun cinn le déanaí a bhfuil tionchar suntasach acu ar MFBManna agus ar a ngnó. Cuirtear a n-iomaíochas, chomh maith le hiomaíochas foriomlán gheilleagar an Aontais, i mbaol tuilleadh mar gheall ar iarrachtaí tobanna na Síne agus margaí eile atá ag teacht chun cinn, a bhfuil sé de bhuntáiste acu freisin nach gcuireann siad smachtbhannaí i bhfeidhm i gcoinne na Rúise agus go gcuireann siad ceanglais aeráide agus chomhshaoil níos ísle i bhfeidhm.

2.7.

Ní hamháin go mbaineann saincheisteanna aeráide agus comhshaoil le hinbhuanaitheacht an chomhshaoil ach is cuid riachtanach iad freisin d’iomaíochas, de bhrabúsacht agus d’fheidhmíocht eacnamaíoch fhoriomlán fiontar. Chomh maith le bheith ag brath ar a luachanna féin agus ar a gcoinsiasaí ginearálta, comhlíonann MFBManna riachtanais agus ionchais aeráide agus chomhshaoil trí shásraí éagsúla, amhail: — ceanglais dhíreacha an chreata rialála do MFBManna, e.g. maidir le hastaíochtaí, fuinneamh, ábhair agus táirgí, nó oibleagáidí riaracháin, — éifeachtaí indíreacha roinnt ceanglas, a bhfuil tionchar acu ar infhaighteacht agus ar phraghsanna tosca táirgeachta amhail fuinneamh agus ábhair, nó trí chostais eile a bhaineann le gnó a reáchtáil, lena n-áirítear cánachas, — ceanglais trí na slabhraí luacha i bhfoirm ionchais custaiméirí, infheisteoirí agus airgeadaithe, amhail iad siúd a bhaineann le maoiniú agus tuairisciú inbhuanaithe, nó trí ionchais geallsealbhóirí eile.

2.8.

Is iomaí MFBM nach bhfuil go hiomlán ar an eolas faoi na tionchair a bhíonn ag beartais shonracha aeráide agus comhshaoil agus ag ceanglais shonracha ar a ngnólachtaí agus ar a slabhraí soláthair agus luacha ná faoin gcaoi le táirgí agus seirbhísí a oiriúnú nó a thiontú luath a dhóthain chun caillteanais ina dhiaidh sin, nó fiú eisiamh margaidh, a chosc. Thairis sin, bíonn orthu aghaidh a thabhairt ar acmhainní teoranta daonna agus airgeadais dá n-oibríochtaí laethúla agus d’fhorbairt a ngníomhaíochtaí, agus bíonn an baol ann, mar gheall ar a méid teoranta, go mbeidh raon scileanna róleathan ag teastáil uathu. Tá deacrachtaí ag sciar suntasach d’fhiontair mar gheall ar chastacht na bpíosaí reachtaíochta a bhíonn ag síorathrú, ualaí riaracháin, rialacha airgeadais agus ardchostas, easpa saineolas agus eolas áirithe ar an gcomhshaol chun na gníomhartha cearta a roghnú (1), mar aon le deacrachtaí maidir le rochtain a fháil ar shlabhraí luacha nua, maoiniú, earcaíocht, agus samhlacha nua gnó, i measc nithe eile.

2.9.

Ní hamháin gur dúshlán tábhachtach é an easpa feasachta maidir le ceanglais agus na bealaí chun freagairt dóibh, ach is dúshlán tábhachtach freisin iad na deacrachtaí a bhaineann le buntáistí agus deiseanna gnó a d’fhéadfadh a bheith ann a shainaithint, amhail laghdú ar chostais fuinnimh agus ábhair, rochtain níos fearr ar mhaoiniú, éileamh níos airde agus margaí nua, agus íomhá fheabhsaithe i measc geallsealbhóirí.

2.10.

Maidir le MFBManna a bhfuil tairiscint um luach gnó acu sa gheilleagar ciorclach, san aeráid, sa bhithéagsúlacht, san fhuinneamh in-athnuaite agus i dtéamaí eile an Chomhaontaithe Ghlais don Eoraip, tá dreasacht bhunúsach acu chun deiseanna nua gnó sna réimsí sin a fhiosrú, a shaothrú agus infheistíocht a dhéanamh iontu. Tá neart deiseanna acu, e.g. in athchóiriú foirgneamh, i bpleanáil agus i dtógáil bonneagair, i dtáirgeadh tionsclaíoch agus i gcothabháil trealaimh, i soláthar seirbhísí dlí agus cuntasaíochta, agus i bhforbairt réiteach digiteach. Braitheann an próiseas aistrithe cuid mhór ar a gcuid réiteach cliste, arna nginiúint ag na saineolaithe a earcaíonn siad, rud a chuireann béim ar an tábhacht a bhaineann le hoideachas ardcháilíochta agus ábhartha, le gairmoideachas agus gairmoiliúint agus le huas-sciliú leanúnach.

2.11.

Is é an grúpa MFBManna is leochailí, arb é an grúpa is mó a bhfuil gá aige le faisnéis é freisin, an grúpa céanna a chreideann nach bhfuil sa Chomhaontú Glas don Eoraip ach píosa breise reachtaíochta a chuireann le hualaí carnacha riaracháin, a chuireann a samhlacha gnó reatha faoi bhrú, agus a chuireann srian ar an mbrabúsacht i gcás “gnó mar is gnách”. Léiríonn sé sin go bhfuil tacaíocht éagsúil atá dírithe go sonrach orthu de dhíth ar chuile chatagóir MFBM, bídís ag titim chun deiridh, ina lucht leanúna nó ina gceannairí (2).

2.12.

Thairis sin, ó thaobh acmhainneachta agus ullmhachta de, tá roinnt mhaith difríochtaí idir MFBManna ó thaobh chineál agus mhéid na saincheisteanna aeráide agus comhshaoil, ó thaobh na gceanglas agus na n-ionchas atá dírithe orthu, agus ó thaobh na ndeiseanna a chuirtear ar fáil dóibh. Tosca éagsúla is cúis leis na difríochtaí: déine acmhainní nádúrtha an ghnó, méid an fhiontair, staid an fhiontair i slabhraí soláthair agus in éiceachórais ghnó, suíomh an fhiontair, na cineálacha custaiméirí, foinsí na dtosca táirgeachta, agus margaí geografacha an fhiontair.

2.13.

Chuige sin, tá gá le réitigh an-oiriúnaithe agus le beartais agus bearta dea-spriocdhírithe a chuireann san áireamh na difríochtaí idir fiontair mheánmhéide i dtionscail déantúsaíochta, fiontair a oibríonn san earnáil fáilteachais agus san earnáil miondíola, gnólachtaí teaghlaigh agus traidisiúnta, gnólachtaí nuathionscanta nuálacha, fiontair an gheilleagair shóisialta, lucht ceardaíochta agus na gairmeacha liobrálacha.

2.14.

In ainneoin na ndifríochtaí iomadúla atá idir MFBManna, is iad feasacht agus eolas cuí ar shaincheisteanna agus treochtaí reatha is bunús le bainistiú rathúil an aistrithe ghlais i ngach fiontar. Fágann sin gur féidir leo láidreachtaí, laigí, deiseanna agus rioscaí na bhfiontar a thuiscint, agus an seasamh is mian leo a ghlacadh san aistriú glas a chinneadh.

2.15.

Baineann na hiarrachtaí is nithiúla ar leibhéal na fiontraíochta le pleanáil, eagrú agus faireachán a dhéanamh ar an ngnó foriomlán, lena n-áirítear táirgeadh agus trádáil earraí agus seirbhísí, iompar agus lóistíocht, agus soláthar fuinnimh, amhábhar agus tosca táirgeachta eile. Tá gnéithe aeráide agus comhshaoil ina ngné lárnach freisin de ghníomhaíochtaí nuálaíochta, i bhforbairt scileanna agus rannpháirtíocht an phearsanra uile, agus i gcumarsáid agus i gcomhar le geallsealbhóirí.

3.   Beartais agus bearta chun tacú le MFBManna faoin bpacáiste “Oiriúnach do 55”

3.1.

D’fhonn freagairt do “Oiriúnach do 55” agus an t-aistriú glas a chur i gcrích go rathúil, ní mór do MFBManna a bheith go hiomlán ar an eolas faoi impleachtaí na dtograí reachtacha nua agus casta, agus ní mór é a éascú dóibh tuiscint níos fearr a fháil orthu (3). Chuige sin, tá gá le faisnéis fhadréimseach agus spriocdhírithe agus bearta múscailte feasachta, arna soláthar ar bhealach comhordaithe agus comhlántach ag an gCoimisiún agus ag na Ballstáit, a bhfuil freagracht ríthábhachtach orthu ina leith sin. Tá ról lárnach ag eagraíochtaí gnó agus ag comhlachais trádála maidir lena mbaill a chur ar an eolas agus tacú leo, arna gcomhlánú ag soláthraithe oideachais agus oiliúna, oifigí forbartha réigiúnacha, eagraíochtaí braisle, comhpháirtithe sóisialta agus eagraíochtaí ábhartha na sochaí sibhialta.

3.1.1.

Mar thoradh ar ionradh na Rúise ar an Úcráin, tá beartais an Chomhaontaithe Ghlais don Eoraip faoi chomhairliúchán oscailte anois a mhéid a bhaineann le sceidil mar gheall ar na cúinsí urghnácha nua, agus maidir le spleáchas an Aontais ar fhuinneamh agus ar bhia ón Rúis agus ón Úcráin. Aithníonn CESE na himthosca urghnácha agus na spleáchais, agus measann sé nár cheart deireadh a chur leis na cuspóirí glasa ar chúis ar bith, ach gur cheart le himeacht ama solúbthacht chuí a thabhairt go dtí deireadh na géarchéime.

3.1.2.

Chomh maith leis an measúnú tionchair iomchuí ar na tionscnaimh reachtacha ar fad, tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún treoir chuimsitheach shoiléir gan débhrí a chur ar fáil maidir leis na ceanglais aeráide ar fad atá ann cheana agus atá ar na bacáin agus maidir leis na himpleachtaí a bheidh acu ar MFBManna, agus ar cheart an méid seo a leanas a chuimsiú ann: — na ceanglais nó na srianta díreacha le haghaidh MFBManna a leagtar síos sna píosaí éagsúla reachtaíochta, arna miondealú de réir cineálacha agus catagóirí éagsúla fiontar (earnáil, méid, etc.), — na tionchair indíreacha ar MFBManna i ngeall ar na ceanglais atá dírithe ar chuideachtaí móra, a mbeifear ag súil leo trí shásraí margaidh.

3.1.3.

Tá CESE ag iarraidh go n-ullmhófaí freisin treoir chomhfhreagrach maidir le reachtaíocht i dtaca le saincheisteanna móra eile a bhaineann leis an gcomhshaol. Ar bhonn níos ginearálta, ba cheart treoir den chineál sin a chur ar fáil mar chleachtas rialta agus iad a bheith ag gabháil le haon tionscnamh amach anseo i réimse an Chomhaontaithe Ghlais don Eoraip. Teastaíonn creat cobhsaí reachtaíochta ó MFBManna ina dtugtar peirspictíochtaí soiléire agus pleanáil shoiléir le haghaidh a gcuid infheistíochtaí. Dá bhrí sin, ní mór athruithe tobanna, amhail an t-athrú a rinneadh le déanaí ar na spriocanna maidir le foinsí in-athnuaite fuinnimh agus maidir le héifeachtúlacht fuinnimh atá molta sa phlean REPowerEU, a sheachaint toisc go gcuireann siad isteach níos mó ar thimpeallacht atá fíorchasta agus neamhchinnte cheana féin.

3.2.

I bhfianaise raon feidhme leathan agus dhoimhneacht an Chomhaontaithe Ghlais don Eoraip, tá sé beartaithe go mbeidh claochlú tionsclaíoch iomlán ann. Agus an prionsabal “tús áite d’fhiontair bheaga” á leanúint, agus chun nach rachaidh na MFBManna as gnó, tá gá le tacaíocht chuimsitheach leathan agus clár forbartha cumais. Is é an aidhm a bheadh ann tacú le MFBManna leis na saincheisteanna ar fad a bhíonn os a gcomhair agus iad i mbun a gcuid oibríochtaí gnó agus a gcuid gníomhaíochtaí gnó agus an reachtaíocht á glasú agus á comhlíonadh acu.

3.2.1.

Feictear do CESE go bhfuil suim mhór ann, mar atá luaite ag an gCoimisiún agus an Pharlaimint, chun cur leis na tionscnaimh atá i bhfeidhm cheana féin chun an straitéis FBM a chur chun cinn agus féachaint ar bhealaí eile chun an straitéis a chur i gcrích go rathúil. Tá CESE ag iarraidh go ndéanfar an leas sin a fhí isteach go héifeachtach sna beartais i ngach réimse is féidir, agus tá sé á chur i bhfios go láidir go bhfuil ról fíor-riachtanach ag na Ballstáit, a oibreoidh i gcomhar le heagraíochtaí MFBManna, le comhlachais trádála, le comhpháirtithe sóisialta agus le geallsealbhóirí ábhartha eile.

3.2.2.

Is ar fhiontraithe óga a bhraithfidh fás MFBManna agus cruthú post amach anseo. Dá bhrí sin, ní mór aitheantas níos fearr a thabhairt, cuir i gcás sna pleananna téarnaimh, ar an gcaoi a bhfuil siad dírithe ar thomhaltóirí, ar a tharraingtí atá siad d’fhostaithe óga, agus ar an mbéim bhreise a chuirtear ar an aistriú glas, agus ní mór aghaidh a thabhairt ar na nithe sin. Thairis sin, chun leas a bhaint as acmhainneacht iomlán na sochaí ina hiomláine agus chun éagsúlacht i ngnólachtaí a fheabhsú, ní mór deireadh a chur le haon bhacainní ar fhiontraíocht na mban. Ní mór meon fiontraíochta na ngrúpaí leochaileacha uile, amhail daoine faoi mhíchumas, imircigh agus pobail mhionlaigh, a spreagadh agus a chur chun cinn freisin.

3.2.3.

D’fhonn feabhas a chur ar shineirgí dhigiteáil agus ghlasú MFBManna, ní mór an dá threocht sin a mheas go comhuaineach agus beartais agus bearta á múnlú. Ós rud é nach mbaineann an t-aistriú glas ná an t-aistriú digiteach ach le cúrsaí teicniúla nó airgeadais, ní mór dul i ngleic le mórcheisteanna pearsanta agus gnó chun go mbeidh tromlach na MFBManna in ann an dá aistriú a ghlacadh a bheidh fadtéarmach agus a sheasfaidh an aimsir (4).

3.2.4.

Tá CESE ag iarraidh freisin ar an gCoimisiún agus ar na Ballstáit faireachán a dhéanamh ar na héifeachtaí a bhíonn ag cur chun feidhme an aistrithe ghlais agus an aistrithe dhigitigh i dtéarmaí na slabhraí soláthair agus luacha, agus na bhforbairtí réigiúnacha eacnamaíocha agus sochaíocha faoi seach chun go mbeifear in ann gníomhú go luath i gcoinne na n-éifeachtaí diúltacha a d’fhéadfadh a bheith ann do MFBManna agus don fhostaíocht.

3.3.

D’fhonn tacú le forbairt oibríochtaí gnó laethúla na MFBManna, amhail táirgeadh earraí agus seirbhísí, táirgeadh agus úsáid fuinnimh agus eagrú lóistíochta, ní mór soláthar cuí de sheirbhísí comhairleacha praiticiúla agus ardáin chomhair a bheith ar fáil.

3.3.1.

Tá CESE ag iarraidh ar an Aontas agus ar na Ballstáit seirbhísí tacaíochta teicneolaíochta agus bainistíochta a fhorbairt agus a chur chun cinn do MFBManna, agus acmhainneacht iomlán na n-ionstraimí éagsúla á cur chun feidhme, go háirithe i gcur chun feidhme na bpleananna náisiúnta téarnaimh agus athléimneachta agus na gComhaontuithe Comhpháirtíochta. Beidh sé d’aidhm aige sin cuidiú le fiontair éifeachtúlacht fuinnimh agus ábhair a fheabhsú, agus giniúint astaíochtaí agus dramhaíola a laghdú, chun costais agus tionchair chomhshaoil araon a íoslaghdú. Tá CESE ag iarraidh freisin go gcomhtháthófar gnéithe comhshaoil sna seirbhísí comhairleacha sa réimse digiteach.

3.3.2.

Chun éifeachtúlacht acmhainní MFBManna a fheabhsú, molann CESE “moil chiorclaíochta” a bhunú i réigiúin éagsúla. Leis sin, ba cheart feabhas a chur ar an gcomhar idir cuideachtaí ar fud earnálacha agus forbairt próiseas nua a éascú maidir le dramhaíl agus seachtháirgí a athchúrsáil agus a athúsáid, lena n-áirítear léiriú teicneolaíochtaí nua.

3.3.3.

Tá CESE ag iarraidh go ndéanfar MFBManna agus ionadaithe MFBManna a rannpháirtiú in ullmhú treochlár earnála maidir le gníomhú ar son na haeráide ar an leibhéal náisiúnta, chomh maith le conairí aistrithe ar leibhéal an Aontais a mhúnlú d’éiceachórais éagsúla ghnó, agus, ar an gcaoi sin, eolas a fheabhsú maidir le dea-chleachtais a chomhroinnt, acmhainní a leithdháileadh mar is cuí agus cur chun feidhme éifeachtúil.

3.4.

D’fhonn feabhas a chur ar an infheistíocht i nglasú MFBManna, an gheilleagair agus na sochaí ina hiomláine, agus chun tacú leis an infheistíocht sin, ní mór timpeallacht fhabhrach infheistíochta a áirithiú maille leis na dálaí is gá le go mbeidh rochtain cheart ag MFBManna ar mhaoiniú.

3.4.1.

Tá CESE ag iarraidh ar an Aontas agus ar na Ballstáit dlús a chur le hinfheistíochtaí MFBManna tríd an méid seo a leanas a dhéanamh: — timpeallacht rialála chumasúcháin atá spreagúil a áirithiú lena n-áirítear nósanna imeachta ceada atá gearr agus simplithe agus lena seachnaítear ualach na ndualgas riaracháin, — rochtain thapa, éasca, shimplí agus inrianaithe ar mhaoiniú a chur ar fáil, ar rochtain í atá saincheaptha do riachtanais éagsúla MFBManna mar gheall ar a nádúr, a ngníomhaíocht, a suíomh, a n-earnáil, etc., lena n-áirítear trí ionstraimí deontais spriocdhírithe.

3.4.2.

Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún aird chuí a thabhairt ar an tionchar indíreach a bhíonn ag critéir an airgeadais inbhuanaithe ar MFBManna. Is amhlaidh atá i gcás na gceanglas sócmhainneachta do bhainc agus aon bhearta beartais eile i réimsí an bheartais eacnamaíoch agus fhioscaigh a bhfuil tionchar indíreach acu ar chumas MFBManna infheistiú agus oibriú, rud a chruthaíonn poist agus a choinníonn poist.

3.4.3.

Tá CESE ag iarraidh go gcloífí le rialacha na hiomaíochta fónta agus cistiú poiblí á leithdháileadh le haghaidh infheistíochtaí glasa. Tá béim á leagan ag CESE freisin ar an ngá atá le faireachán a dhéanamh le táscairí iomchuí ar na sreafaí airgeadais. Tá sé tábhachtach rochtain chomhionann a thabhairt do MFBManna ar sholáthar poiblí agus ar infheistíocht phoiblí, e.g. i mbonneagar ginearálta, chomh maith le hinfheistíocht a spreagadh i nglasú MFBManna iad féin, e.g. trí chistiú poiblí a úsáid mar ghiaráil le haghaidh infheistíocht phríobháideach.

3.4.4.

I bhfianaise na bhforbairtí a tharla le déanaí sna margaí fuinnimh, d’aithin an Coimisiún leochaileacht MFBManna mar thoradh ar bhaol méadaitheach na bochtaineachta fuinnimh (5). Is díol sásaimh do CESE an sainmhíniú ar “micrifhiontair leochaileacha”, agus tá sé ag iarraidh go ndéanfar iarracht bhreise tacaíocht ábhartha a chur ar fáil dóibh chun dul i ngleic leis an ualach sin.

3.5.

Tá CESE ag iarraidh ar an Aontas agus ar na Ballstáit feabhas a chur ar thrádáil i réitigh ghlasa arna bhforbairt ag MFBManna trí dhálaí cearta margaidh a fhorbairt agus a áirithiú, ar dálaí iad a dhéanann na nithe seo a leanas, — cothroime iomaíochta a chur ar fáil do MFBManna sa mhargadh aonair, ó thaobh trádáil táirgí, teicneolaíochtaí agus seirbhísí a chuireann leis an aistriú glas, — a áirithiú go dtabharfar rochtain chuí do MFBManna chun réitigh ghlasa a sholáthar don earnáil phoiblí i gcomhthéacs tairiscintí a bhaineann, mar shampla, le tógáil, teicneolaíochtaí agus seirbhísí. Is gá nósanna imeachta cáilíochta a dhéanamh éigeantach le haghaidh seirbhísí den sórt sin, agus laghdú a dhéanamh ar cheanglais acmhainneachta a chuireann bac ar MFBManna páirt a ghlacadh i nósanna imeachta soláthair phoiblí, — rochtain chomhionann ar mhargaí eachtracha a éascú do tháirgí glasa, do theicneolaíochtaí glasa agus do sheirbhísí glasa ag MFBManna, trí bhíthin comhaontuithe trádála iltaobhacha agus déthaobhacha. Spreagann CESE na Ballstáit freisin aird chuí a thabhairt ar riachtanais MFBManna ina gcuid gníomhaíochtaí maidir le honnmhairiú a chur chun cinn, — timpeallacht iomaíoch ghnó a áirithiú d’fhiontair an Aontais i ndáil le tríú tíortha, agus gach modh taidhleoireachta á úsáid, lena n-áirítear i réimsí an bheartais aeráide, acmhainní agus trádála. Ba cheart aird ar leith a thabhairt ar an tSín agus ar mhargaí eile atá ag teacht chun cinn, trí fhreagraí solúbtha comhordaithe a thabhairt ar a n-iarrachtaí tobanna, — a áirithiú go ndréachtófar caighdeáin lena gcuirtear an t-aistriú glas chun cinn ar bhealach atá fabhrach do MFBManna, agus go gcumasófar an nuálaíocht trí réitigh mhalartacha choibhéiseacha a fhorfheidhmiú.

3.6.

Chun ról MFBManna a neartú maidir le réitigh ghlasa nua a fhorbairt le haghaidh gnólachtaí, tomhaltóirí agus an tsochaí i gcoitinne, tá an méid seo a leanas á iarraidh ag CESE, — go mbeidh na cláir agus na tionscnaimh nuálaíochta éagsúla níos sothuigthe agus níos inrochtana do MFBManna, agus gur cheart treoir a chur ar fáil maidir le hionstraimí cistiúcháin éagsúla atá ar fáil i réimse na nuálaíochta glaise, lena n-áirítear uirlisí an Chiste Eorpaigh Infheistíochta, — gur cheart rochtain MFBManna ar éiceachórais nuálaíochta agus comhpháirtíochtaí le cuideachtaí móra ceannródaíocha a chur chun cinn leis an maoiniú. Thairis sin, ba cheart do na Ballstáit comhar a éascú idir MFBManna, ollscoileanna agus eagraíochtaí taighde chun táirgí, teicneolaíochtaí agus réitigh nua a fhorbairt, — gur cheart dlús a chur le forbairt spásanna coiteanna sonraí agus rochtain orthu a éascú do MFBManna, d’fhonn rannchuidiú le réitigh nua ghlasa agus dhigiteacha a fhorbairt, lena n-áirítear réitigh atá bunaithe ar an intleacht shaorga.

3.7.

D’fhonn a áirithiú go mbeidh na scileanna cuí chun gnólachtaí a fhorbairt agus a reáchtáil i gcomhréir leis an aistriú glas (6), tá an méid seo a leanas á iarraidh ag CESE, — a áirithiú go gcuirfear san áireamh go hiomlán i gcuraclaim an ghairmoideachais agus na staidéar ollscoile agus i gcur chuige na forbartha gairmiúla leanúnaí (CDP) na hinniúlachtaí agus na scileanna is gá san aistriú glas, ag díriú ar phróiseas níos leithne glasaithe post agus ar an idirspleáchas idir earnálacha, — dlúthchomhar a spreagadh idir soláthraithe oideachais agus MFBManna chun soláthar na hoiliúna a mhúnlú, lena n-áirítear modúil agus micreachúrsaí is infheidhme maidir le huasoiliúint, chun riachtanais na bhfiontar a chomhlíonadh, — leas a bhaint as an idirphlé sóisialta chun riachtanais a shainaithint agus chun scileanna a fhorbairt san ionad oibre. I bhfianaise mhéid agus éagsúlacht MFBManna agus na sainiúlachtaí a bhaineann le córais náisiúnta éagsúla, tá modhanna éagsúla i gceist leis an idirphlé sóisialta agus leis an gcomhoibriú idir fostóirí agus fostaithe in MFBManna.

3.8.

Tá CESE ag iarraidh go gcruthófaí táscairí cuí agus uirlisí praiticiúla a chuideoidh le faireachán córasach a dhéanamh ar oibríochtaí agus ar thionchair na bhfiontar i ndáil leis an aistriú glas. Ba cheart leas a bhaint as sin freisin chun cumarsáid a dhéanamh leis an réimse leathan geallsealbhóirí. Idir an dá linn, tá CESE ag iarraidh ar lucht ceaptha beartas an Aontais staonadh ó oibleagáidí troma tuairiscithe a leagan síos do MFBManna, agus meastóireacht a dhéanamh freisin ar na himpleachtaí indíreacha do MFBManna mar gheall ar na ceanglais tuairiscithe atá dírithe ar chuideachtaí móra.

4.   Barúlacha sonracha faoi ghairmeacha liobrálacha, faoin lucht ceardaíochta agus faoi fhiontair an gheilleagair shóisialta

4.1.

D’fhonn aistriú éiceolaíoch cothrom a áirithiú nach bhfágann aon duine ar lár, tá sé ríthábhachtach go ndéanfaí beartais an Aontais a fhoirmliú agus an tionchar a d’fhéadfadh a bheith acu ar an trádáil agus ar cheirdeanna á gcur san áireamh. Go deimhin, tá na gníomhaithe eacnamaíocha sin tábhachtach do gheilleagair áitiúla, agus earraí agus seirbhísí riachtanacha á soláthar acu atá curtha in oiriúint do riachtanais na dtomhaltóirí, fiú i gceantair gheografacha nach bhfuil nasctha le lárionaid uirbeacha. Trí idirphlé lena n-ionadaithe, amhail eagraíochtaí gnó agus comhlachais tráchtála, is féidir cinntí beartais stuama a dhéanamh ina gcuirtear san áireamh an tionchar a d’fhéadfadh a bheith aige sin ar an láthair.

4.2.

Tá saineolas gairmiúil neamhspleách ag teastáil chun teacht ar réitigh nuálacha bharrfheabhsaithe ar an athrú aeráide agus ar dhúshláin chomhshaoil eile. Freagraíonn gairmithe liobrálacha don riachtanas sin i réimsí éagsúla den gheilleagar agus den tsochaí trí shaineolas agus comhairle theicniúil, dhlíthiúil, airgeadais agus neamhairgeadais a chur ar fáil. Tá CESE ag iarraidh go ndéanfar bearta uile-Aontais lena ndreasófar na Ballstáit chun rialacháin ghairmiúla a chur chun cinn d’fhonn cur chun feidhme iomchuí an aistrithe ghlais agus an aistrithe dhigitigh a áirithiú, e.g. i gcur chuige teicniúil casta ionas go gcuirfear na réitigh is nuálaí agus is mó atá faoi thionchar an mhargaidh chun cinn.

4.3.

Is féidir inbhuanaitheacht na pleanála spásúlachta áitiúla agus réigiúnacha a mhéadú trí sheirbhísí comhairleacha do bhardais a fheabhsú. Tá sé tábhachtach freisin tuilleadh forbartha a dhéanamh ar choincheap an mheasúnaithe straitéisigh chomhshaoil i dtreo mheasúnú na hinbhuanaitheachta (éiceolaíoch, eacnamaíoch agus sóisialta). Ba cheart do nósanna imeachta soláthair phoiblí ar fud an Aontais critéir aeráide agus critéir cáilíochta eile a chur i bhfeidhm, agus tríd an méid sin nuálaíocht MFBManna a chur chun cinn agus a rochtain ar thionscadail a éascú, go háirithe i réimse na seirbhísí pleanála.

4.4.

Tá teicnící, táirgí agus próisis nua ag teastáil don aistriú chuig geilleagar ciorclach. Mar shampla, in earnáil na tógála, ní mór dramhaíl tógála agus athchóirithe a athchúrsáil, eilimintí a athúsáid, agus ábhair thógála nua a thabhairt isteach, lena n-áirítear aitheantas a thabhairt d’ábhair thánaisteacha thógála atá ar cháilíocht dhearbhaithe, agus dlúthchomhar idir táirgeoirí, lucht ceardaíochta, na gairmithe agus an tionscal athchúrsála. Ní mór slabhraí luacha réigiúnacha agus braislí foirgnimh réigiúnacha a neartú freisin trí rannpháirtíocht an lucht ceardaíochta.

4.5.

Is ionann go bunúsach na dúshláin chomhshaoil a bhaineann le fiontair an gheilleagair shóisialta agus na dúshláin a bhaineann le fiontair eile ó thaobh na saincheisteanna atá i gceist. Mar sin féin, ní mór dálaí sonracha na bhfiontar sin a bhreithniú go cuí i gcomhréir leis an iliomad tuairimí ó CESE. Is féidir sin a dhéanamh ach bearta spriocdhírithe a ghlacadh atá bunaithe ar phlean gníomhaíochta an Aontais maidir leis an ngeilleagar sóisialta a seoladh le déanaí.

---

(1)  Sonraí ó shuirbhé flais-Eorabharaiméadair 498. FBManna, margaí glasa agus tuarascáil maidir le héifeachtúlacht acmhainní, lch. 46, Márta 2022.

(2)  Smit, S.J., SME focus – Long-term strategy for the European industrial future, Roinn Beartais PE um an mBeartas Eacnamaíochta, um an mBeartas Eolaíochta agus um Beartas Cháilíocht na Beatha, PE 648.776 – Aibreán 2020.

(3)  Cuimsíonn an pacáiste “Oiriúnach do 55” raon leathan tionscnamh reachtach, ina bhfuil an cinneadh deiridh faoi réir idirbheartaíochta idir na hinstitiúidí. Go dtí go mbeidh an próiseas sin curtha i gcrích, ní féidir le MFBManna ach faisnéis pháirteach a leanúint agus beidh éiginnteacht i ndán dóibh don todhchaí.

(4)  SME focus, Roinn Beartais PE, Aibreán 2020.

(5)  COM(2021) 568 final, 14.7.2021. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/GA/TXT/?uri=CELEX:52021PC0568.

(6)  I gcomhréir freisin le IO C 56,

Tuairim Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir le hAistrithe gnó mar thionscnóirí fáis agus téarnaimh inbhuanaithe in earnáil na FBManna

(tuairim féintionscnaimh)

(2022/C 486/02)

Rapóirtéir:

Mira-Maria KONTKANEN

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	20.1.2022
Bunús dlí	Riail 32(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	An Margadh Aonair, Táirgeacht agus Tomhaltas
Dáta a glactha sa rannóg	8.9.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	21.9.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	572
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	143/0/0

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Is próiseas straitéiseach tábhachtach iad na haistrithe gnó lena n-áirithítear leanúnachas gnólachtaí agus lena gcosnaítear an fhostaíocht. Dá bhrí sin, molann Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE) go mbeadh ról láidir ag na haistrithe gnó i mbeartais an Aontais agus na mBallstát maidir le téarnamh agus fás.

1.2.

Tugann aistrithe gnó cosaint do chreatlach shóisialta na gceantar tuaithe i ngeall ar a láithrí a bhíonn micrifhiontair agus fiontair bheaga agus mheánmhéide (MFBManna) iontu. Tá sé ríthábhachtach éiceachórais aistrithe gnó dea-fheidhmiúla agus seirbhísí tacaíochta a fhorbairt chun slí bheatha agus geilleagair limistéar tuaithe agus limistéar monathionsclaíoch a chaomhnú. Creideann CESE gur cheart aitheantas a thabhairt dó sin i gcur chun feidhme fhís fhadtéarmach an Aontais do cheantair thuaithe agus sa Phlean Gníomhaíochta Tuaithe.

1.3.

Ach aistrithe gnó a dhéanamh i gceart, cosnófar na poist atá ann cheana agus cruthófar fostaíocht nua agus ionchais d’fhostaithe amach anseo ó thaobh leanúnachas poist agus forbairt ghairmiúil de. Tá CESE á mholadh do na Ballstáit dea-chleachtais a roinnt le chéile maidir le conas gnólacht a aistriú chuig na fostaithe, mar shampla trí chomharchumainn (1) agus fiontair eile an gheilleagair shóisialta atá faoi úinéireacht oibrithe.

1.4.

Dá luaithe a ullmhaíonn na fiontraithe don aistriú, is ea is rathúla a bhíonn sé. Ní mór do na Ballstáit a ngníomhaíochtaí múscailte feasachta maidir le haistrithe gnó a mhéadú agus na hacmhainní is gá a chur ar fáil d’eagraíochtaí gnó agus tacaíochta eile chun aistrithe MFBManna a chur chun cinn agus chun cabhrú leo leis na haistrithe sin. Tá CESE ag iarraidh ar na Ballstáit freisin sásraí luathrabhaidh (2) do MFBManna a thabhairt isteach agus tuilleadh forbartha a dhéanamh orthu chun tacú le hathléimneacht, le hinmharthanacht agus, i ndeireadh thiar thall, le hinaistritheacht an ghnólachta.

1.5.

Ba cheart fáil gnólachta a chur chun cinn go gníomhach mar dheis d’fhiontraithe céaduaire atá chomh tarraingteach céanna dóibh is a bheadh sé gnólacht nuathionscanta a chur ar bun. Ba cheart fios gnó maidir le gnólacht a cheannach agus leis an gcomharbas a bheith mar chuid den oideachas fiontraíochta, sa chóras meánoideachais agus ardoideachais. Dá bhrí sin, tá CESE ag iarraidh go bhforbrófaí dreasachtaí chun gnólachtaí beaga a aistriú chuig fiontraithe óga. D’fhéadfaí a áireamh ar na dreasachtaí sin múscailt feasachta, seirbhísí comhairleacha, meantóireacht agus rochtain ar mhaoiniú. Ina theannta sin, d’fhéadfaí an tuiscint atá ag fiontraithe óga ar an idirphlé sóisialta a neartú a thuilleadh chun aistrithe rathúla gnó a chinntiú do na geallsealbhóirí uile. Ar an gcaoi chéanna, ba cheart tuilleadh dreasachtaí a cheapadh le haghaidh aistrithe gnó d’fhiontraithe ban d’fhonn cur le líon ró-íseal na bhfiontraithe ban a bhíonn ag gabháil dóibh faoi láthair.

1.6.

Níl dóthain maoiniúcháin ar fáil le haghaidh aistrithe rathúla gnó, rud atá ina bhac orthu agus a fhágann maoiniú seachtrach de dhíth ar fhormhór na n-aistrithe gnó. Tá CESE á mholadh go láidir do gach Ballstát a áirithiú go bhfuil institiúidí airgeadais ar fáil chun tacú le haistrithe gnó MFBManna, mar shampla trí chuidiú le comhthaobhacht iasachtaí bainc.

1.7.

Tá CESE á mholadh go mbunódh na Ballstáit fóraim geallsealbhóirí náisiúnta um aistrithe gnó d’fhonn ionadaíocht a dhéanamh thar ceann geallsealbhóirí poiblí agus príobháideacha. Cuireann fóraim aistrithe gnó cur chuige córasach agus fadtéarmach ar fáil maidir le haistrithe gnó a chur chun cinn. Cuireann siad spás ar fáil freisin le haghaidh idirphlé leanúnach idir saineolaithe náisiúnta agus is slí níos éifeachtúla iad chun leas a bhaint as acmhainní.

1.8.

Creideann CESE gur cheart ardáin aistrithe gnó ar líne a fhorbairt i mBallstáit uile an Aontais, agus gur cheart rochtain a bheith ag micreaghnólachtaí agus ag gnólachtaí beaga orthu freisin. Ba cheart idirnaisc agus sineirgí a fhorbairt idir ardáin éagsúla ar líne sna Ballstáit agus d’fhéadfadh an Coimisiún Eorpach idirnasc le margaí éagsúla ar líne san Aontas a éascú.

1.9.

Is minic a bhíonn sonraí maidir le haistrithe gnó ilroinnte, easnamhach, as dáta agus neamh-inchomparáide ó Bhallstát go chéile. Dá bhrí sin, tá CESE á mholadh go leanfadh an Coimisiún agus na Ballstáit d’fheabhas a chur ar an mbunachar sonraí aistrithe gnó.

1.10.

Ba cheart athbhreithniú rialta a dhéanamh ar staid na n-aistrithe gnó san Eoraip, mar shampla i bhfoirm baraiméadar aistrithe gnó ar fud an Aontais a chuirfeadh ionchur ar fáil freisin do cheapadh beartais fianaise-bhunaithe. Ba cheart úsáid a bhaint as Tionól bliantúil FBManna an Aontais mar fhóram chun taithí a chomhroinnt agus a phlé go rialta maidir le haistrithe gnó MFBManna. Ar deireadh, ba cheart tionscnaimh éagsúla múscailte feasachta a chur sa mheá, amhail seachtain aistrithe gnó a bhunú ar an leibhéal náisiúnta agus/nó Eorpach.

2.   Réamhrá

2.1.

Dá méadófaí líon na n-aistrithe rathúla gnó, bheadh buntáistí láithreacha ann don fhostaíocht, don leanúnachas gnó agus don gheilleagar Eorpach ina iomláine. I gcomhréir leis an gComhdháil ar Thodhchaí na hEorpa (3), rannchuidíonn aistrithe gnó le sochaithe níos athléimní agus níos comhtháite a fhorbairt.

2.2.

Murab ionann is riamh, is cuid nádúrtha agus cuid thábhachtach d’fhorbairt straitéiseach, d’athnuachan agus d’fhás na MFBManna iad na haistrithe gnó. De réir mar a théann daonra na hEorpa in aois agus de réir mar a mhéadaíonn líon na bhfiontraithe a bhfuil sé beartaithe acu tarraingt siar as a ngnó, tá sé ag éirí níos tábhachtaí ná riamh do gheilleagar MFBM na hEorpa aistrithe rathúla gnó a dhéanamh.

2.3.

Tá tuairim is 450 000 gnólacht, a bhfuil 2 mhilliún fostaí acu, á n-aistriú gach bliain ar fud na hEorpa. Meastar go bhfuil baol ann nach n-éireoidh le 150 000 gnólacht aistriú rathúil a dhéanamh agus, dá bhrí sin, go mbeidh 600 000 post i mbaol. Is iad na gnólachtaí is lú atá i mbaol go dteipfeadh ar a n-aistrithe (4).

2.4.

D’fhéadfadh sé gur próiseas casta é aistriú gnó a thabhairt i gcrích i ngeall ar dhúshláin airgeadais, bhainistíochta, rialála, riaracháin nó mhargaidh, amhail díoltóirí a mheaitseáil le ceannaitheoirí. Ag an am céanna, is i micreaghnólachtaí a bhfuil acmhainní teoranta acu a tharlaíonn formhór na n-aistrithe gnó. Minic go leor, is deacra do ghnólachtaí beaga a bhfuil príomhról ag an uinéir reatha ann aistriú a dhéanamh (5).

2.5.

Tá éiceachóras dea-fheidhmiúil aistrithe gnó ríthábhachtach d’aistrithe rathúla agus cuidíonn sé le margaí dinimiciúla aistrithe gnó a chothú. Cuimsíonn éiceachórais aistrithe gnó geallsealbhóirí éagsúla poiblí agus príobháideacha: ceannaitheoirí, díoltóirí, réamhtheachtaithe, comharbaí, comhairleoirí gnó amhail bróicéirí gnó, cuntasóirí, dlíodóirí agus sainchomhairleoirí, idirghabhálaithe, institiúidí airgeadais, eagraíochtaí tacaíochta gnó, lucht ceaptha beartas, agus lucht léinn. Cuid thábhachtach den éiceachóras is ea na gníomhaíochtaí múscailte feasachta arb é is aidhm dóibh ullmhacht d’aistrithe gnó a mhéadú. Fós féin sa lá atá inniu ann, tá éagsúlachtaí móra ann i réimse na n-aistrithe gnó ó Bhallstát go chéile agus ó réigiún go chéile laistigh de Bhallstát, rud a fhágann go bhfuil roinnt deiseanna ann i ndáil leis an bhfoghlaim fhrithpháirteach agus chun feabhas a chur ar éiceachórais aistrithe gnó ar fud na hEorpa. Mar sin féin, is é an fiontraí ar deireadh thiar thall a bhíonn freagrach as an aistriú i gcónaí.

2.6.

Dá n-athrófaí an úinéireacht go rathúil, d’fhéadfadh sé go mbeadh an gnólacht ní b’athléimní, ní ba nuálaí agus ní b’iomaíche. Nuair a ghlacann gnólachtaí atá faoi úinéireacht nua samhlacha gnó níos glaise agus níos digití chucu féin, cuireann aistrithe gnó le haistriú glas agus digiteach earnáil na MFBManna freisin.

2.7.

Chuir paindéim COVID-19 chun suntais freisin an gá atá le hathléimneacht na ngnólachtaí Eorpacha a neartú agus pleanáil ullmhachta níos fearr a áirithiú. Ba cheart don ghnólacht agus dá shamhail ghnó a bheith fónta agus athléimneach i gcoinne suaití seachtracha le go n-éireoidh leis an aistriú. Leis an tsláinte airgeadais agus an athléimneacht, tá seans níos fearr ann go ndéanfaí aistriú rathúil.

3.   Cúlra

3.1.

Tá aistrithe gnó ina gcuid de bheartas fiontraíochta an Aontais Eorpaigh ó thús na 1990idí i leith. In 1994, dhréachtaigh an Coimisiún Eorpach moladh (6) chun feabhas a chur ar na creatdálaí le haghaidh aistrithe gnó i mBallstáit an Aontais. Moladh sraith beart do na Ballstáit sa mholadh sin chun feabhas a chur ar staid na ngnólachtaí agus iad á n-ullmhú féin don aistriú. Áirítear ar na bearta sin gníomhaíochtaí feasachta agus ullmhachta, feabhas a chur ar an timpeallacht airgeadais d’aistrithe gnó, bealaí dlíthiúla a oscailt don athstruchtúrú, na modhanna dlíthiúla a chur ar fáil chun leanúnachas comhpháirtíochta a áirithiú i gcás ina bhfaigheann comhpháirtí nó úinéir bás, a áirithiú nach bhfuil cánacha oidhreachta nó bronntanais ina mbaic ar aistrithe gnó agus aistriú gnólachtaí chuig tríú páirtithe a éascú trí na rialacha iomchuí cánach.

3.2.

Ó shin i leith, rinne an Coimisiún Eorpach athbhreithniú ar an moladh in 2006 agus d’fhoilsigh sé an Teachtaireacht (7) Implementing the Lisbon Community Programme for Growth and Jobs: Transfer of Businesses Continuity through a new beginning [Clár Comhphobail Liospóin maidir le fás agus poist: gnólachtaí a aistriú – an leanúnachas a chur i bhfeidhm trí thús nua]. Cuireadh in iúl san athbhreithniú gur ghá tuilleadh oibre a dhéanamh fós chun Moladh 1994 a chur chun feidhme. Chomh maith leis an iarraidh go gcuirfí Moladh 1994 chun feidhme, cuireadh moltaí breise i láthair i dTeachtaireacht 2006 maidir le haistrithe gnó a chur chun cinn, amhail an aird pholaitiúil a thugtar ar aistrithe gnó a mhéadú, tacaíocht agus meantóireacht speisialaithe a chur ar fáil, margaí aistrithe gnó trédhearcacha a eagrú, agus bonneagar náisiúnta, réigiúnach agus áitiúil a chur chun feidhme ar mhaithe le haistrithe a chothú.

3.3.

In 2013, rinne an Coimisiún Eorpach measúnú ar dhul chun cinn na moltaí ó 2006. Ba é an chonclúid ghinearálta a baineadh as sin nach ndearnadh dóthain dul chun cinn maidir le bearta a chur chun feidhme chun feabhas a chur ar an gcreat d’aistrithe gnó ó foilsíodh an Teachtaireacht sin in 2006. Bhain na heasnaimh a liostaíodh sa mheastóireacht le réimsí amhail socruithe cánach le haghaidh tríú páirtithe nó fostaithe nó le soláthar tacaíochta tiomnaithe agus tionscnamh airgeadais tiomnaithe. Léiríodh sa mheastóireacht freisin nár tugadh aird leordhóthanach ar aistrithe gnó ar leibhéal an Aontais ná ar leibhéal na mBallstát, murab ionann agus an beartas tionscnaimh.

3.4.

In 2020, d’fhoilsigh an Coimisiún Eorpach Straitéis FBM an Aontais (8) inar athdheimhníodh go bhfuil sé tiomanta leanúint d’obair a dhéanamh chun aistrithe gnó a éascú agus chun tacú leis na Ballstáit agus iad ag iarraidh timpeallacht ghnó atá fabhrach d’aistrithe gnó a bhunú. Le déanaí, dhírigh an Coimisiún ar fheabhas a chur ar bhonn fianaise na n-aistrithe gnó agus d’fhoilsigh sé tuarascáil maidir leis sin in 2021 (9). Is féidir eolas a fháil faoi ghníomhaíochtaí an Choimisiúin agus faoi dhea-chleachtais arna gcistiú ag an Aontas ar shuíomh gréasáin an Choimisiúin (10).

3.5.

Tá aitheantas tugtha ag CESE freisin don tábhacht a bhaineann le haistrithe gnó i gcás MFBManna agus tá sé ag iarraidh bearta gasta chun iad a éascú agus a chuíchóiriú ar chostas réasúnta (11). Sa tuairim uaidh maidir le Straitéis FBM an Aontais, tá CESE ag iarraidh aird ar leith a tharraingt ar aistrithe trasteorann MFBManna d’fhonn aghaidh a thabhairt ar na costais arda a bhaineann leis na hidirbhearta sin agus ar na difríochtaí suntasacha idir rialacháin náisiúnta (12). Léiríonn an tuairim leantach ó CESE maidir le Straitéis FBM an Aontais (13) go bhféadfadh aistrithe gnó rathúla a bheith ann chun gnó a dhéanamh níos digití agus níos inbhuanaithe, i gcomhréir le spriocanna an Aontais maidir leis an aistriú glas agus an t-aistriú digiteach.

4.   Barúlacha ginearálta

4.1.

Tá aistrithe gnó ag éirí níos tábhachtaí do MFBManna i ngeall ar dhéimeagrafaic na hEorpa agus fiontraithe a bheith ag dul in aois. Is i micrifhiontair a tharlaíonn thart ar 90 % de na haistrithe gnó (14).

4.2.

Ach líon na n-aistrithe rathúla gnó a mhéadú, bheadh buntáistí láithreacha ann do gheilleagar na hEorpa. I gcomparáid le gnólachtaí nua-thionscanta, is fearr a fheidhmíonn gnólachtaí aistrithe ó thaobh marthanais, láimhdeachais, brabúis, nuálaíochta agus fostaíochta de (15). De réir an Choimisiúin Eorpaigh, coimeádann gnólachtaí atá ann cheana cúig phost ar an meán ach ní chruthaíonn gnólacht nuathionscanta ach dhá phost ar an meán (16). Dá bhrí sin, is trí aistrithe gnó a chur chun cinn is fearr is féidir an fás fiontraíochta a chur chun cinn.

4.3.

Ina theannta sin, tugann aistrithe gnó cosaint do chreatlach shóisialta na gceantar tuaithe i ngeall ar a láithrí a bhíonn MFBManna iontu; meastar go bhfuil aon trian ar a laghad de MFBManna na hEorpa lonnaithe i gceantair thuaithe. Cinntíonn siad comhtháthú eacnamaíoch agus sóisialta na limistéar sin trína seirbhísí do shaoránaigh, do thomhaltóirí agus do ghníomhaíochtaí eacnamaíocha áitiúla agus tríd an bhfostaíocht a chuireann siad ar fáil (17). Cuidiú is ea na haistrithe gnó le nach gcaillfí saineolas ar an gceardaíocht áitiúil. Is minic a chuireann an earnáil ceardaíochta áitiúil agus an earnáil miondíola go dearfach leis an rogha éagsúil a bhíonn ag tomhaltóirí sa mhargadh, rud a thugann rogha eile dóibh seachas slabhraí miondíola aonfhoirmeacha. I gcás tomhaltóirí, is minic a fhágann aistriú rathúil gnó go mbíonn seirbhísí agus táirgí leanúnacha agus feabhsaithe ann. Tá sé ríthábhachtach éiceachórais aistrithe gnó dea-fheidhmiúla agus seirbhísí tacaíochta a fhorbairt chun slí bheatha agus geilleagair limistéar tuaithe agus monathionsclaíoch a chaomhnú. Tá tábhacht ar leith ag baint leis sin d’earnáil na talmhaíochta agus na próiseála bia. Ina theannta sin, cuireann aistrithe rathúla gnó bealach ar fáil chun dlús a chur leis an aistriú glas agus leis an aistriú digiteach i limistéir thuaithe trí chlaochlú a dhéanamh bunaithe ar athrú úinéireachta. Creideann CESE gur cheart forbairt éiceachóras aistrithe gnó agus seirbhísí tacaíochta a bheith mar chuid de chur chun feidhme fhís fhadtéarmach an Aontais do cheantair thuaithe agus de chur chun feidhme an phlean gníomhaíochta tuaithe.

4.4.

Téann cur chun cinn aistrithe gnó chun tairbhe d’fhostaithe freisin toisc go gcaomhnaítear poist agus leanúnachas gnó dá bharr. I gcás MFBManna go háirithe, is iad na fostaithe an tsócmhainn is luachmhaire a aistrítear chuig an úinéireacht nua. Dá bhrí sin, tá sé tábhachtach dea-bhail na bhfostaithe a chosaint i gcás aistrithe gnó. Is minic a thugann úinéirí nua faoin aistriú le díograis chun an gnólacht a fhorbairt agus a fhás. Ciallaíonn sé sin freisin gur fearr an fhéachaint suas a bheidh ann d’fhostaithe ó thaobh leanúnachas poist agus forbairt ghairmiúil de. Tá CESE á mholadh do na Ballstáit dea-chleachtais a roinnt le chéile maidir le haistrithe inar féidir le fostaithe leanúint de bheith ag obair agus de ghníomhaíochtaí a fhorbairt trí dhul i gceannas ar a bhfiontar, mar shampla trí chomharchumainn agus cineálacha eile fiontair sa gheilleagar sóisialta atá faoi úinéireacht oibrithe (18) a léirigh a athléimní is féidir leo a bheith in aghaidh géarchéimeanna. Ar a mhuin sin, ach an t-idirphlé sóisialta agus an fhaisnéis réamhtheachtach a chur chun cinn, is féidir ceannach amach fostaithe a éascú. Tagann sé sin leis an méid a luaitear i dtuairim CESE INT/925 (19) lena gcuirtear béim ar cheannach thar barr amach ag na fostaithe mar dhea-chleachtas chun gnólachtaí atá i gcruachás a athsheoladh agus FBManna nach bhfuil aon chomharbaí ag a n-úinéirí a aistriú.

4.5.

Ní mór ról láidir a thabhairt do chur chun cinn aistrithe gnó i mbeartais téarnaimh agus fáis an Aontais agus na mBallstát. Formhuiníonn CESE an iarracht fhadtéarmach straitéiseach atá déanta ag an gCoimisiún Eorpach chomh maith le heagraíochtaí cur chun cinn aistrithe gnó, amhail Transeo (20), chun timpeallacht atá níos fabhraí don aistriú a chothú san Eoraip. Mar sin féin, d’fhéadfaí tuilleadh feabhais a chur ar chúrsaí fós. Tá éagsúlacht nach beag ann ó Bhallstát go chéile maidir leis an leibhéal airde, le feidhmiúlacht fhoriomlán éiceachóras an aistrithe gnó faoi láthair agus le méid na mbeart maidir le haistrithe gnó a chur chun cinn. I dtimpeallacht ghnó atá ag forbairt go tapa, ní mór d’fhiontraithe glacadh le deiseanna fáis, a chuirtear ar fáil go hinmheánach agus trí éadálacha. Ba cheart gach cineál aistrithe úinéireachta a mheas, lena n-áirítear comharbas teaghlaigh, ceannach thar barr isteach agus ceannach thar barr amach ag an mbainistíocht, éadálacha straitéiseacha, agus ceannach thar barr amach ag fostaithe.

4.6.

Ionas go mbeidh rath ar aistriú na hEorpa chuig geilleagar digiteach agus glas, ní mór na MFBManna a chur san áireamh. Is bealach nádúrtha iad na haistrithe gnó chun samhail ghnó MFBManna a iompú ina samhail ghnó níos glaise agus níos digití, rud a chuirfidh lena n-aistriú digiteach agus glas. Dá n-athrófaí an úinéireacht go rathúil, d’fhéadfadh sé go mbeadh an gnólacht ní b’athléimní, ní ba nuálaí agus ní b’iomaíche. Chomh maith leis sin, i ndáil le hacmhainní, is minic a bhíonn sé níos neamhdhíobhálaí don chomhshaol gnólacht atá ann cheana a bhfuil acmhainní táirgthe aige a cheannach seachas gnólacht nua.

4.7.

Go háirithe nuair a bhíonn an gnólacht á aistriú ó fhiontraí atá ag dul in aois go fiontraí níos óige, is é is dóichí go mbeidh an fiontraí óg níos ullmhaithe chun teicneolaíochtaí, modhanna táirgthe agus samhlacha gnó inbhuanaithe a chomhtháthú sa ghnólacht a fuarthas. Dá bhrí sin, tá CESE ag iarraidh go bhforbrófaí dreasachtaí breise, amhail múscailt feasachta, seirbhísí comhairleacha, meantóireacht agus rochtain ar mhaoiniú chun MFBManna a aistriú chuig fiontraithe óga. Ina theannta sin, d’fhéadfaí an tuiscint atá ag fiontraithe óga ar an idirphlé sóisialta a neartú a thuilleadh, mar shampla trí mhodúil maidir leis an idirphlé sóisialta a áireamh san oiliúint fiontraíochta. Ba cheart é a chur in iúl go bhfuil sé gach pioc chomh tarraingteach d’fhiontraithe mar dheis tús a chur lena ngairm ré trí ghnó atá ann cheana a fháil seachas gnólacht nuathionscanta a chur ar bun. Ar an gcaoi chéanna, ba cheart tuilleadh dreasachtaí a cheapadh le haghaidh aistrithe gnó d’fhiontraithe ban d’fhonn cur le líon ró-íseal na bhfiontraithe ban a bhíonn ag gabháil dóibh faoi láthair.

4.8.

I bhformhór mór na n-aistrithe gnó, bíonn maoiniú seachtrach de dhíth orthu. Mar gheall ar na ceanglais rialála a bheith ag dul i méid san earnáil airgeadais, is gá aird a dhíriú ar dhá phríomhionstraim airgeadais d’fhonn aistrithe gnó a chur chun cinn. Ar an gcéad dul síos, is léir go bhfuil gá le comhthaobhachtaí chun pacáistí aistrithe gnó a mhaoiniú. Is sócmhainní neamhábhartha sciar méadaitheach de na sócmhainní gnó, áfach, agus ní mór don earnáil baincéireachta cloí le rialacha atá níos doichte ná riamh. Tá oibreoir nó eagraíocht a sholáthraíonn comhthaobhacht le haghaidh iasachtaí bainc de dhíth ar gach Ballstát. Ar an dara dul síos, le forbairt chreat rialála an Aontais, méadaítear an t-éileamh ar mhaoiniú cothromais. Tá roinnt ceannaitheoirí ann a bhfuil na cáilíochtaí acu chun an gnó lena mbaineann a rith, ach gan teacht acu ar chistiú cothromais leordhóthanach. Tá CESE á mholadh go láidir don Choimisiún ról réamhghníomhach a ghlacadh chun forbairt an dá ionstraim airgeadais sin a chur chun cinn sna Ballstáit.

4.9.

Déanfar líon méadaitheach MFBManna ar le teaghlaigh iad a aistriú chuig tríú páirtithe amach anseo. D’fhonn ceannaitheoirí tríú páirtí a mhealladh, ní mór don ghnó a bheith inmharthana, tarraingteach agus fónta ó thaobh na heacnamaíochta de. Dá luaithe a ullmhaíonn na fiontraithe don aistriú, is ea is rathúla a bhíonn sé. Ní mór do na Ballstáit a ngníomhaíochtaí múscailte feasachta maidir le haistrithe gnó a mhéadú agus na hacmhainní is gá a chur ar fáil don ghnólacht agus d’eagraíochtaí tacaíochta eile chun aistrithe MFBManna a chur chun cinn agus chun cabhrú leo leis na haistrithe sin. Is féidir leis an tacaíocht ón sásra luathrabhaidh a chuirtear ar fáil do ghnólacht atá in anás airgeadais a bheith tábhachtach freisin chun cuidiú le fiontraí an gnólacht a stiúradh ar ais ar chonair atá inmharthana ó thaobh airgeadais de agus é a ullmhú le haghaidh a aistrithe. Dá bhrí sin, tá CESE ag iarraidh ar na Ballstáit sásraí tacaíochta luathrabhaidh do MFBManna a thabhairt isteach agus tuilleadh forbartha a dhéanamh orthu.

I staidéar a rinneadh le déanaí ar “Aistrithe gnó a chur chun cinn i dtíortha na hEorpa” (21), cuirtear i láthair cleachtais maidir le haistrithe gnó a chur chun cinn sna Ballstáit a d’fhéadfaí a chur i gcúrsaíocht i dtíortha eile. Tacaíonn CESE leis an moladh a dhéantar sa staidéar go mbunódh na Ballstáit fóraim geallsealbhóirí náisiúnta um aistrithe gnó d’fhonn ionadaíocht a dhéanamh thar ceann geallsealbhóirí poiblí agus príobháideacha. Is gá comhar a dhéanamh leis na geallsealbhóirí ar gach leibhéal (ar an leibhéal réigiúnach, náisiúnta agus idirnáisiúnta). Cuireann fóraim aistrithe gnó cur chuige córasach agus fadtéarmach ar fáil (trí bhíthin idirphlé leanúnach idir saineolaithe náisiúnta) maidir le cur chun cinn aistrithe gnó agus is slí níos éifeachtúla iad chun leas a bhaint as acmhainní. Faoi dheireadh, d’fhéadfaí idirphlé trasteorann, arna chur chun cinn ag an gCoimisiún Eorpach, a bhunú idir fóraim náisiúnta éagsúla chun dea-chleachtais a mhalartú maidir le cur chun cinn aistrithe gnó i mBallstáit an Aontais.

4.10.

Tá CESE á mholadh go mbainfeadh na Ballstáit úsáid iomlán as teicneolaíochtaí digiteacha chun aistrithe gnó a chur chun cinn. Ba cheart ardáin aistrithe gnó ar líne, atá faoi úinéireacht agus á mbainistiú ag geallsealbhóirí príobháideacha den chuid is mó, a fhorbairt i ngach Ballstát den Aontas, agus ba cheart rochtain a bheith ag micreaghnólachtaí agus ag gnólachtaí beaga orthu freisin. Ba cheart idirnaisc agus sineirgí a fhorbairt idir ardáin éagsúla ar líne sna Ballstáit agus d’fhéadfadh an Coimisiún Eorpach an rochtain ar mhargaí éagsúla ar líne sna Ballstáit a éascú. Ina theannta sin, tá méadú ag teacht ar líon na n-aistrithe gnó trasteorann i measc gnólachtaí beaga. Bheadh comhar feabhsaithe idir ardáin náisiúnta ar líne ina bhealach éifeachtach ó thaobh costais de chun a chur ar chumas gnólachtaí beaga díriú ar sprioc-úinéirí féideartha i mBallstáit eile.

4.11.

Chun beartas Eorpach maidir le haistrithe gnó a cheapadh ar bhealach rathúil, is gá sonraí a bhailiú ar bhealach níos fearr. Fós féin sa lá atá inniu ann, tá na sonraí maidir le haistrithe gnó ilroinnte agus neamh-inchomparáide. Tá CESE á mholadh go ndéanfadh an Coimisiún agus na Ballstáit na bearta a moladh chun feabhas a chur ar an mbunachar sonraí aistrithe gnó. Leagadh amach na bearta sin sa tuarascáil a foilsíodh le déanaí dar teideal Improving the evidence basis on transfer of business in Europe (22). Molann CESE freisin baraiméadar aistrithe gnó a fhorbairt ar fud an Aontais, a dhéanfaidh tuairisciú uair amháin gach ceithre bliana, chun ionchur a chur ar fáil do cheapadh beartas atá bunaithe ar fhianaise agus ar shonraí feabhsaithe. Ina theannta sin, ba cheart tionscnaimh éagsúla múscailte feasachta a chur sa mheá, amhail seachtain aistrithe gnó a bhunú ar an leibhéal náisiúnta agus/nó Eorpach.

4.12.

Sa bhreis ar bhailiú sonraí níos fearr a fhorbairt, tá CESE á mholadh go ndéanfadh an Coimisiún Eorpach athbhreithniú go rialta ar staid na n-aistrithe gnó san Eoraip. Ba cheart úsáid a bhaint as Tionól bliantúil FBManna an Aontais mar fhóram chun taithí a chomhroinnt agus a phlé go rialta maidir le haistrithe gnó MFBManna.

---

(1)  Mar shampla, tá creat sa Fhrainc chun aistriú cuideachta chuig na fostaithe a eagrú agus a éascú agus chun gníomhaíocht eacnamaíoch na gcríoch a neartú trí aistriú na MFBManna a éascú.

(2)  Is éard atá sa sásra luathrabhaidh seirbhís comhairle agus tacaíochta do chuideachtaí atá in anás airgeadais, a bhfuil sé mar aidhm léi idirghabháil luath a dhéanamh chun féimheacht gnólachtaí inmharthana a chosc.

(3)  Comhdháil ar Thodhchaí na hEorpa, Tuarascáil ar an toradh deiridh, Bealtaine 2022

(4)  An Coimisiún Eorpach, Business Dynamics: Start-ups, business transfers and bankruptcy [Dinimic gnó: gnólachtaí nuathionscanta, aistrithe gnó agus féimheacht], 2011.

(5)  Teachtaireacht ón gCoimisiún Eorpach: Implementing the Lisbon Community Programme for Growth and Jobs Transfer of Businesses Continuity through a new beginning [Clár Comhphobail Liospóin maidir le fás agus poist: gnólachtaí a aistriú — an leanúnachas a chur i bhfeidhm trí thús nua], 2006, COM(2006) 117 final, lch. 4.

(6)  Moladh ón gCoimisiún an 7 Nollaig 1994 maidir le micrifhiontair, fiontair bheaga agus mheánmhéide a aistriú (94/1069/CE).

(7)  Teachtaireacht ón gCoimisiún Eorpach: Implementing the Lisbon Community Programme for Growth and Jobs: Transfer of Businesses Continuity through a new beginning [Clár Comhphobail Liospóin maidir le fás agus poist: gnólachtaí a aistriú – an leanúnachas a chur i bhfeidhm trí thús nua], 2006, COM(2006) 117 final.

(8)  Teachtaireacht ón gCoimisiún Eorpach, An SME Strategy for a sustainable and digital Europe [Straitéis FBM d’Eoraip inbhuanaithe agus dhigiteach], 2020, COM(2020) 103 final.

(9)  An Coimisiún Eorpach, an Ghníomhaireacht Feidhmiúcháin um Fhiontair Bheaga agus Mheánmhéide, Improving the evidence base on transfer of business in Europe [Feabhas a chur ar bhonn fianaise na n-aistrithe gnó san Eoraip], tuarascáil deiridh, Oifig na bhFoilseachán, 2021.

(10)  ec.europa.eu/growth/smes/supporting-entrepreneurship/transfer-businesses_en

(11)  IO C 197, 8.6.2018, lch. 1 (níl leagan Gaeilge ann).

(12)  IO C 429, 11.12.2020, lch. 210 (níl leagan Gaeilge ann).

(13)  IO C 194, 12.5.2022, lch. 7.

(14)  An Coimisiún Eorpach, an Ghníomhaireacht Feidhmiúcháin um Fhiontair Bheaga agus Mheánmhéide, Improving the evidence base on transfer of business in Europe [Feabhas a chur ar bhonn fianaise na n-aistrithe gnó san Eoraip], tuarascáil deiridh, Oifig na bhFoilseachán, 2021

(15)  Tall, Varamäki & Viljamaa: Business Transfer Promotion in European Countries [Aistrithe gnó a chur chun cinn i dtíortha na hEorpa], Seinäjoki, 2021, lch. 8.

(16)  An Coimisiún Eorpach (2006), Transfer of Businesses: Continuity through a new beginning [Gnólachtaí a aistriú — an leanúnachas a chur i bhfeidhm trí thús nua], an Bhruiséil, lgh. 3-4.

(17)  SMEunited, Position on long-term vision for the EU’s rural area [Seasamh maidir le fís fhadtéarmach do cheantair thuaithe an Aontais], Aibreán 2022.

(18)  Mar shampla, tá cumainn faoi úinéireacht oibrithe (“sociedades laborales”) ann sa Spáinn.

(19)  IO C 286, 16.7.2021, lch. 13 (níl leagan Gaeilge ann).

(20)  Is comhlachas neamhbhrabúsach idirnáisiúnta é Transeo a thugann le chéile saineolaithe maidir le gnólachtaí beaga agus meánmhéide a aistriú agus a fháil san Eoraip agus níos faide i gcéin.

(21)  Tall, Varamäki & Viljamaa: Business Transfer Promotion in European Countries [Aistrithe gnó a chur chun cinn i dtíortha na hEorpa], Seinäjoki, 2021, lch. 8.

(22)  An Coimisiún Eorpach, an Ghníomhaireacht Feidhmiúcháin um Fhiontair Bheaga agus Mheánmhéide, Improving the evidence base on transfer of business in Europe [Feabhas a chur ar bhonn fianaise na n-aistrithe gnó san Eoraip], tuarascáil deiridh, Oifig na bhFoilseachán, 2021.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir le Tacsanomaíocht shóisialta – Dúshláin agus deiseanna

(tuairim féintionscnaimh)

(2022/C 486/03)

Rapóirtéir:

Judith VORBACH

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	20.1.2022
Bunús dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	Aontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta agus Comhtháthú Eacnamaíoch agus Sóisialta
Dáta a glactha sa rannóg	9.9.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	22.9.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	572
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	123/26/12

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Leis an tuairim seo, tarraingíonn CESE aird ar thacsanomaíocht shóisialta, d’fhonn díospóireacht a spreagadh. Iarrann CESE ar an gCoimisiún an tuarascáil atá thar téarma a fhoilsiú, ina ndéantar cur síos ar na forálacha a bheadh ag teastáil chun raon feidhme na tacsanomaíochta a leathnú chuig cuspóirí inbhuanaitheachta eile, lena n-áirítear cuspóirí sóisialta, amhail a iarradh sa Rialachán maidir le Tacsanomaíocht (1) (an Rialachán). Tá CESE ag labhairt amach ar son tacsanamaíocht shóisialta a bheidh inmharthana ó thaobh cúrsaí oibríochtúla de agus slán mar choincheap, chun na deiseanna a fhíorú agus an lámh in uachtar a fháil ar na dúshláin freisin. Ba cheart tacsanomaíocht an Aontais a bheith ailínithe le cur chuige iomlánaíoch, lena n-áirítear inmharthanacht chomhshaoil agus shóisialta. I bhfianaise dhúshláin an aistrithe ghlais, thionchair eacnamaíocha agus shóisialta na paindéime agus an chogaidh san Úcráin a tharla i ngeall ar ionsaí na Rúise, mar aon leis an teannas geopholaitiúil a bhí mar thoradh air sin, tá CESE á athéileamh go mbeadh beartas eacnamaíoch cothromaithe ann, agus fócas níos fearr ar chuspóirí sóisialta.

1.2.

Is geal linn coimircí íosta an Rialacháin agus ba cheart iad a chur chun feidhme go críochnúil. Mar sin féin, ní leor iad chun inbhuanaitheacht shóisialta a áirithiú le haghaidh oibrithe, tomhaltóirí agus pobal. Ba chabhair í tacsanomaíocht de chuid an Aontais chun freastal ar na riachtanais phráinneacha infheistíochta sa réimse sóisialta, trí infheistíochtaí a sheoladh sa treo sin. Beidh tuilleadh tábhachta fós léi sa chás gur cuid de bheartas iomlán í a bheidh dírithe ar an gcothroime shóisialta agus ar an gcuimsiú. Chun aistriú cóir a bhaint amach, beidh dálaí sóisialta inbhuanaithe ag teastáil, agus d’fhéadfadh tacsanomaíocht shóisialta na treoirlínte a bhfuiltear ag dréim leo le fada a sholáthar. Iarrann CESE ar an gCoimisiún meastachán a sholáthar ar na cistí a bheidh ag teastáil d’fhonn Colún Eorpach na gCeart Sóisialta a chur chun feidhme. Tríd is tríd, beidh ról ríthábhachtach ag an infheistíocht phoiblí i réimse na seirbhísí poiblí i gcónaí. Is rud bunúsach é i gcónaí cúrsaí leasa shóisialta a bheith á maoiniú le caiteachas rialtais agus córais chobhsaí slándála sóisialta. Mar sin féin, d’fhéadfadh tacsanomaíocht shóisialta a chomhaontófar go comhchoiteann treoirlínte a chur ar fáil le haghaidh infheistíochtaí a mbeadh tionchar sóisialta dearfach acu.

1.3.

Molann CESE cloí leis an gcur chuige il-leibhéil agus ilchineálach arna mholadh ag an Ardán maidir le Maoiniú Inbhuanaithe (2) (an tArdán) sa tuarascáil ón gCoimisiún. Bheadh sé úsáideach tacsanomaíocht shóisialta a chomhtháthú i dtimpeallacht reachtach an Aontais maidir le hairgeadas agus rialachas inbhuanaithe, agus é á chur san áireamh go bhfuil go leor oibre le déanamh. Go háirithe, bheadh an Treoir maidir le Tuairisciú Inbhuanaitheachta Corparáideach atá molta ina comhlánú tábhachtach ar thacsanomaíocht shóisialta a bhféadfaí na bearta a mheas ina choinne, agus meastóireacht a dhéanamh orthu. Rannchuideodh tacsanomaíocht shóisialta dhea-dheartha freisin le dul i ngleic leis an bhfadhb a d’fhéadfadh a bheith ann maidir le sciúradh sóisialta. Molann CESE tosú le treoirlínte atá simplí agus soiléir, foráil a dhéanamh maidir le nósanna imeachta éasca agus trédhearcacha agus iad a chomhlánú céim ar chéim amach anseo. Ba cheart gur comhtháthú dlúth na dtacsanomaíochtaí sóisialta agus comhshaoil an sprioc chríochnaitheach, ach d’fhéadfadh coimircí íosta frithpháirteacha a bheith praiticiúil mar chéad chéim.

1.4.

Ba cheart gníomhaíochtaí agus cuideachtaí a rannchuidíonn go suntasach leis an inbhuanaitheacht shóisialta a shonrú i dtacsanomaíocht AE agus í a bheith ina caighdeán óir agus léiriú ar leibhéal uaillmhéine níos airde ná an leibhéal dá bhforáiltear sa reachtaíocht. Is geal le CESE na cuspóirí atá á moladh ag an Ardán maidir le hobair chuibhiúil, caighdeáin mhaireachtála leordhóthanacha agus pobail ionchuimsitheacha agus inbhuanaithe. Cé go bhfuil prionsabail éagsúla idirnáisiúnta agus AE ann a d’fheadfadh feidhmiú mar bhonn, molann CESE go háirithe tagairt do Cholún Eorpach na gCeart Sóisialta agus do na Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe ábhartha (SDGanna), amhail SDG 8 maidir le hobair chuibhiúil. In aon chás, níor mhór comhlíonadh chearta an duine agus chearta oibrithe a bheith ina choinníoll chun ceanglais na tacsanomaíochta a chomhlíonadh. Tá sé ríthábhachtach go gcloífear le comhaontuithe comhchoiteanna agus le sásraí comhchinntiúcháin i gcomhréir leis an dlí náisiúnta agus Eorpach faoi seach agus ba cheart gur prionsabal DNSH (3) a bheadh ann. Ba cheart a mheas go bhfuil treoirlínte a bhfuil tionchair shóisialta dhearfacha acu, atá bunaithe ar chomhaontú na gcomhpháirtithe sóisialta, ar aon dul leis an tacsanomaíocht. Ní mór a chur san áireamh go bhfuil éagsúlacht shuntasach idir leibhéal an chumhdaigh cómhargála i measc na mBallstát agus gur thit sé i 22 Bhallstát, fadhb ar a tugadh aghaidh uirthi sa Treoir maidir le pá íosta.

1.5.

Tá CESE ag áitiú ar na reachtóirí páirt iomlán a thabhairt do na comhpháirtithe sóisialta agus d’eagraíochtaí na sochaí sibhialta i ndearadh na tacsanomaíochta sóisialta, óir déanann sé difear dóibh agus ní mór dóibh oibleagáidí tuairiscithe a chomhlíonadh, agus d’fhonn a n-úinéireacht a choimirciú. Ceistíonn CESE ró-úsáid gníomhartha tarmligthe i réimse na tacsanomaíochta, óir tá raon leathan ceisteanna polaitiúla i gceist. Is é is aidhm don tacsanomaíocht trédhearcacht a chur ar fáil d’infheisteoirí, do chuideachtaí agus do thomhaltóirí. Amach anseo, ba cheart measúnú agus plé cuí a dhéanamh ar an úsáid a d’fhéadfadh institiúidí rialtais a bhaint aisti mar thagairt do chláir chabhrach agus chistiúcháin. Níor mhór aon úsáid níos leithne a bheith faoi réir an phróisis cinnteoireachta iomchuí. Ní mór cur isteach míchuí ar reachtaíocht náisiúnta agus ar neamhspleáchas na gcomhpháirtithe sóisialta a chosc. Ar deireadh, ní mór an sciúradh sóisialta a sheachaint. Ba cheart sásraí gearáin a chur ar fáil le haghaidh ceardchumann, comhairlí fostaithe, eagraíochtaí tomhaltóirí agus ionadaithe eile na sochaí sibhialta eagraithe agus na húdaráis inniúla náisiúnta a dhéanamh níos freagraí as a gcúraimí maidir le rialú a dhéanamh.

1.6.

Is mian le CESE a chur i bhfios go bhfuil tuilleadh sochar ag baint le tacsanomaíocht shóisialta. Ar an gcéad dul síos, ba cheart tacaíocht a thabhairt don éileamh atá ag dul i méid ar infheistíocht a dhíríonn ar ghnéithe sóisialta, trí thacsanomaíocht iontaofa a chur ar fáil, ar coincheap comhleanúnach é chun an inbhuanaitheacht shóisialta a thomhas. Ar an dara dul síos, b’fhéidir gurbh ionann gníomhaíochtaí atá díobhálach ar bhonn sóisialta agus rioscaí eacnamaíocha agus d’fhéadfadh tacsanomaíocht iad sin a íoslaghdú. Ar an tríú dul síos, tá an trédhearcacht ríthábhachtach d’éifeachtúlacht na margaí caipitil, agus d’fhéadfadh sí rannchuidiú leis an margadh sóisialta inmheánach freisin, amhail a leagadh amach in Airteagal 3 CFAE. Chothódh sí cothrom iomaíochta, bheadh sí ina bac ar an iomaíocht éagórach agus chuirfeadh sí le hinfheictheacht na gcuideachtaí agus na n-eagraíochtaí a rannchuidíonn leis an inbhuanaitheacht shóisialta. Ar an gceathrú dul síos, ba cheart don Aontas tógáil ar a chuid buanna agus tréaniarracht a dhéanamh bheith ina dhea-eiseamláir agus ina cheannródaí san inbhuanaitheacht comhshaoil agus shóisialta. Ba cheart an díospóireacht ar ghníomhaireacht rátála AE a athsheoladh Iarrann CESE an athuair freisin go ndéanfaí rialáil agus maoirseacht cheart ar sholáthraithe sonraí airgeadais agus seach-airgeadais.

1.7.

Tarraingíonn CESE aird ar dhúshláin bhreise freisin, agus réitigh fhéideartha orthu. Ar an gcéad dul síos, d’fhéadfadh foriamh margaidh a bheith ina ábhar imní. Mar sin féin, bunaítear infheistíochtaí ar chritéir eile freisin, amhail toradh ionchais, a d’fhéadfadh na spriocanna inbhuanaitheachta a shárú, agus is minic sineirgí idir leasanna infheisteoirí agus leasanna geallsealbhóirí eile. I gcás ar bith, níor mhór a mheas nach díobhálach é gan ceanglais na tacsanomaíochta a chomhlíonadh, agus ba cheart go ndéanfadh an Coimisiún an méid sin a shoiléiriú. Ba cheart an bhéim ar thionchar na hinfheistíochta inbhuanaithe ar ghníomhaíochtaí an fhíorgheilleagair a fheabhsú. Ar an dara dul síos, beidh an sainiú ar an méid ba cheart a chuimsiú sa tacsanomaíocht ina chonspóid. Is é sin go díreach an fáth ar cheart an próiseas sainithe a bheith faoi réir díospóireacht agus cinnteoireacht dhaonlathach. Sa tslí sin, d’fhéadfaí coincheap comhchoiteann agus iontaofa maidir leis an inbhuanaitheacht a fhorbairt, coincheap a bhféadfadh agus ar cheart do na gníomhaithe éagsúla tagairt dó. Beidh mar a éireoidh leis an tacsanomaíocht nasctha lena hinchreidiúnacht, agus ní mór do na gníomhaíochtaí a chuimseofar inti sainmhíniú ar thacsanomaíocht a nglactar leis go forleathan a shásamh. Ar an tríú dul síos, d’fhéadfadh ceanglais tuairiscithe bhreise a bheith ann mar thoradh ar thacsanomaíocht shóisialta. Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún na ceanglais sin a íoslaghdú, agus forluíonna a sheachaint freisin. D’fhéadfadh comhairleoireacht agus seirbhísí tacsanomaíochta arna gcur ar fáil ag gníomhaireacht atá údaraithe de réir an dlí a bheith úsáideach, go háirithe le haghaidh fiontair bheaga agus mheánmhéide, comharchumainn agus samhlacha gnó neamhbhrabúsacha. Ina theannta sin, ba cheart institiúidí airgeadais a spreagadh measúnuithe a chur ar fáil ar thionchair shóisialta infheistíochtaí, mar atá á dhéanamh faoi láthair ag bainc atá bunaithe ar luachanna eiticiúla ar fud an domhain.

2.   Cúlra na tuairime

2.1.

Ba cheart do chreat AE maidir le maoiniú inbhuanaithe cuidiú chun sreafaí airgeadais príobháideacha a dhíriú i dtreo gníomhaíochtaí eacnamaíocha inbhuanaithe. Is é atá i bplean gníomhaíochta 2018 maidir le maoiniú inbhuanaithe, tacsanomaíocht, córas um nochtadh le haghaidh cuideachtaí, agus uirlisí infheistíochta, lena n-áirítear tagarmharcanna, caighdeáin agus lipéid. I straitéis athnuaite 2021 um maoiniú inbhuanaithe, dírítear ar aistriú inbhuanaitheachta an fhíorgheilleagair a mhaoiniú, agus ar an ionchuimsitheacht, an athléimneacht, rannpháirtíocht earnáil an airgeadais agus spriocanna domhanda. Laistigh den chreat sin, rinne an tAontas Eorpach obair ar thionscnaimh reachtaíochta éagsúla a bhfuil príomhról ag tacsanomaíocht AE iontu. Tagraíonn CESE dá thuairimí ar an ábhar sin (4).

2.2.

Ba cheart do thacsanomaíocht AE trédhearcacht le haghaidh infheisteoirí agus cuideachtaí a sholáthar agus tacaíocht a thabhairt dóibh maidir le hinfheistíochtaí inbhuanaithe a shainaithint. Is é atá sa Rialachán córas aicmithe a dhíríonn ar sé chuspóir comhshaoil sna réimsí seo a leanas: maolú ar an athrú aeráide, oiriúnú don athrú aeráide, an t-uisce, an bhithéagsúlacht, cosc ar thruailliú agus an geilleagar ciorclach. Maidir le hinfheistíocht inbhuanaithe chomhshaoil, níor mhór go rannchuideodh sí go suntasach le ceann amháin nó níos mó de na cuspóirí sin a bhaint amach, nach ndéanfadh sí dochar suntasach d’aon cheann díobh (an prionsabal “gan dochar suntasach a dhéanamh”), agus go gcomhlíonfadh sí tairsí feidhmíochta (a dtagraítear dóibh mar chritéir scagtha theicniúla). Ní mór na coimircí íosta sóisialta agus rialachais a bheith á gcomhlíonadh aici freisin (Airteagal 18). Dá réir sin, ní mór do chuideachtaí nósanna imeachta a chur chun feidhme chun a áirithiú go mbeidh gníomhaíocht ailínithe le Treoirlínte ECFE maidir le Fiontair Ilnáisiúnta (FINanna), Prionsabail Threoracha na Náisiún Aontaithe maidir le Gnó agus Cearta an Duine, Dearbhú na hEagraíochta Idirnáisiúnta Saothair (EIS) maidir le Prionsabail Bhunúsacha agus Cearta Bunúsacha san Obair agus an Bille Idirnáisiúnta um Chearta an Duine.

2.3.

Faoi Airteagal 26 den Rialachán tugtar sainordú don Choimisiún tuarascáil a fhoilsiú faoi dheireadh 2021 ina bhfuil cur síos ar na forálacha a bheadh ag teastáil chun a raon feidhme a leathnú chun “cuspóirí inbhuanaitheachta eile a chumhdach, amhail cuspóirí sóisialta”. Léiriú atá sa mhéid sin gur beartaíodh a raon feidhme a leathnú, cé nach bhfuil tacsanomaíocht shóisialta a chur chun feidhme leagtha síos fós mar riachtanas. I gcomhréir leis an Rialachán, leagadh mar chúram ar fhoghrúpa an Ardáin maidir leis an tacsanomaíocht shóisialta féachaint an bhféadfaí an tacsanomaíocht a leathnú chuig cuspóirí sóisialta. D’eisigh an foghrúpa sin a thuarascáil deiridh maidir leis an tacsanomaíocht shóisialta i mí Feabhra 2022 (5), níos déanaí ná mar a fógraíodh, agus táthar ag súil go ndéanfaidh an Coimisiún a thuarascáil a tharraingt suas bunaithe ar an méid sin. Ina theannta sin, iarrann sé ar an Ardán comhairle a chur ar an gCoimisiún maidir le feidhmiú Airteagal 18, i.e. treoir a thabhairt maidir leis an tslí a bhféadfadh cuideachtaí na coimircí íosta a chomhlíonadh, agus féachaint ar an ngá a d’fhéadfadh a bheith le ceanglais an airteagail a fhorlíonadh.

2.4.

Molann an tArdán struchtúr maidir le tacsanomaíocht shóisialta laistigh de thimpeallacht reachtach reatha AE maidir le maoiniú agus rialachas inbhuanaithe. I gcás tacsanomaíocht shóisialta a bheith á cur chun feidhme, d’fhorálfaí le forálacha eile do thírdhreach rialaitheach, lena n-áirítear an Treoir maidir le Tuairisciú Inbhuanaitheachta Corparáideach, treoir a thiocfaidh in áit na Treorach maidir le Faisnéis Neamhairgeadais agus lena dtionscnófar caighdeáin éigeantacha AE maidir le tuairisciú inbhuanaitheachta, an Rialachán maidir le Nochtadh Maoiniú Inbhuanaithe, agus an Treoir i dtaca le Dícheall Cuí maidir le hInbhuanaitheacht Chorparáideach. Go háirithe, faoin Treoir maidir le Tuairisciú Inbhuanaitheachta Corparáideach a bheartaítear, ceanglófar ar chuideachtaí aghaidh a thabhairt ar bheart faisnéise maidir le hábhair shóisialta agus tuairisciú maidir le himthosca rialachais agus meastar go bhfeabhsófar an nochtadh i ndáil le cúrsaí sóisialta. Ar an ábhar sin, ba chomhlánú tábhachtach é ar thacsanomaíocht shóisialta a bhféadfar na cúrsaí sin a thomhas agus a mheas ina coinne.

2.5.

Ainneoin roinnt difríochtaí, molann an tArdán cloí le gnéithe struchtúracha na tacsanomaíochta comhshaoil. Tá trí mhórchuspóir á moladh aige, mar aon le fochuspóirí. San áireamh sa chuspóir maidir le hobair chuibhiúil tá fochuspóirí amhail an t-idirphlé sóisialta a neartú, an chómhargáil a chur chun cinn, agus íosphá maireachtála lena ráthófar saol cuibhiúil. San áireamh sa chuspóir maidir le caighdeán maireachtála leordhóthanach tá táirgí sláintiúla agus sábháilte, cúram sláinte ar ardchaighdeán agus tithíocht ar ardchaighdeán, agus sa chuspóir maidir le pobail ionchuimsitheacha agus inbhuanaithe, ba cheart comhionannas agus fás ionchuimsitheach a chur chun cinn agus tacaíocht a thabhairt do shlite beatha inbhuanaithe. Tagraíonn na coimircí íosta atá molta do spriocanna comhshaoil, rialtais agus sóisialta chun neamhréireachtaí a sheachaint, amhail cuideachta atá i mbun gníomhaíochtaí inbhuanaithe a bheith bainteach le sáruithe ar chearta an duine. Thairis sin, ba cheart aghaidh a thabhairt ar na geallsealbhóirí ábhartha, go háirithe lucht saothair an eintitis agus oibrithe slabhra luacha, na húsáideoirí deiridh agus na pobail lena mbaineann. Moltar critéir an phrionsabail “gan dochar suntasach a dhéanamh” a bhaineann leis an réimse sóisialta agus gníomhaíochtaí díobhálacha a liostú freisin.

3.   Barúlacha ginearálta

3.1.

Iarrann CESE go mbeadh beartas eacnamaíoch ann a bheadh comhsheasmhach leis na cuspóirí a leagtar amach in Airteagal 3 den Chonradh ar an Aontas Eorpach agus leis na SDGanna. Ní mór díriú go cothrom ar phríomhchuspóirí beartais, go háirithe ar inbhuaine comhshaoil, fás inbhuanaithe agus cuimsitheach, lánfhostaíocht agus obair ardcháilíochta, dáileadh cothrom, sláinte agus cáilíocht saoil, an comhionannas inscne, cobhsaíocht airgeadais, cobhsaíocht praghsanna, trádáil chothrom bunaithe ar struchtúr tionsclaíoch agus eacnamaíoch atá cóir agus iomaíoch, agus airgeadas poiblí cobhsaí. Ina theannta sin, tarraingíonn CESE aird ar an gclár oibre don inbhuanaitheacht iomaíoch ina gcuirtear a cheithre ghné – inbhuanaitheacht comhshaoil, táirgiúlacht, cothroime agus cobhsaíocht mhaicreacnamaíoch – ar bhonn chothrom d’fhonn éifeachtaí atreisithe agus aistriú rathúil glas agus digiteach a bhaint amach (6). I bhfianaise an chogaidh san Úcráin mar thoradh ar ionsaí na Rúise, cuireann CESE i bhfáth go bhfuil sé á iarraidh go mbeadh beartas eacnamaíoch cothromaithe ann a chuidíonn chun na tionchair eacnamaíocha agus shóisialta a mhaolú, agus tugann sé aird ar an ráiteas i mBunreacht 1919 EIS nach bhfuil sé indéanta síocháin uilíoch mharthanach a bhunú mura mbunaítear ar an gceartas sóisialta í.

3.2.

Tarraingíonn CESE aird ar choincheap na tacsanomaíochta sóisialta, agus é de chuspóir aige díospóireacht a spreagadh agus feasacht a ardú. Tá CESE ag labhairt amach ar son tacsanomaíocht shóisialta a bheidh inmharthana ó thaobh cúrsaí oibríochtúla de agus slán mar choincheap, chun na deiseanna suntasacha a fhíorú agus dúshláin éagsúla a shárú ag an am céanna (féach thíos). Díreach cosúil leis an mbeartas eacnamaíoch i gcoitinne, ba cheart coincheap na hinbhuanaitheachta maoiniúcháin agus, go háirithe, tacsanomaíocht AE a bheith ailínithe le cur chuige iomlánaíoch agus ilghnéitheach agus ba cheart an inbhuanaitheacht comhshaoil, shóisialta agus rialachais a chur ar comhchéim. Thairis sin, is féidir leis an aistriú glas dochar a dhéanamh i dtéarmaí sóisialta. Dá bhrí sin, tá gá le caighdeáin a chosaint agus a fheabhsú sa réimse sóisialta, agus béim á leagan ar gan aon duine a fhágáil ar lár. Chun aistriú cóir a bhaint amach, beidh dálaí sóisialta inbhuanaithe ag teastáil, agus d’fhéadfadh tacsanomaíocht shóisialta treoirlínte a sholáthar.

3.3.

Feictear do CESE go bhfuil tacsanomaíocht shóisialta ina comhlánú tábhachtach agus riachtanach ar ghné shóisialta AE, agus iarrann sé ar an gCoimisiún an tuarascáil a fhoilsiú in am trátha, amhail a iarradh in Airteagal 26. Ba cheart cloí leis an gcur chuige il-leibhéil agus ilchineálach sa tuarascáil ón Ardán. Mar sin féin, d’fhéadfadh iarracht a dhéanamh foirfeacht a bhaint amach, mar aon le cuimsiú ghnéithe uile na hinbhuanaitheachta sóisialta moill mhór a chur ar chur chun feidhme na tacsanomaíochta sóisialta, agus bheadh baol ann b’fhéidir go ndéanfaí an tionscadal i gcoitinne a chaitheamh i leataobh. Ar an ábhar sin, molann CESE tús a chur go tráthúil leis an bpróiseas le treoirlínte a bheidh simplí agus soiléir agus le nósanna imeachta éasca maidir le trédhearcacht agus leanúint den mhéid sin a chomhlánú céim ar chéim. Maidir leis an ngaolmhaireacht idir an tacsanomaíocht chomhshaoil agus tacsanomaíocht shóisialta, ba cheart comhleanúnachas agus dlúthchomhtháthú an dá chur chuige a bheith mar sprioc. Mar sin féin, d’fhéadfadh sé go bhfeilfeadh coimircí íosta frithpháirteacha mar chéad chéim.

3.4.

Is díol sásaimh do CESE gur fhoilsigh an tArdán dréacht dá thuarascáil maidir le hAirteagal 18 den Rialachán chun comhairle a chur ar chuideachtaí maidir le conas ceanglais an airteagail a chur chun feidhme agus lena bhféadfaí é a leasú, b’fhéidir. I gcomhthéacs na hinbhuanaitheachta sóisialta go háirithe, tá sé ríthábhachtach feidhmíocht iarbhír chuideachta a mheasúnú maidir le cearta an duine, caidreamh tionsclaíoch agus obair chuibhiúil. Mar sin féin, cé gur díol sásaimh iad coimircí íosta na tacsanomaíochta comhshaoil agus gur cheart iad a chur chun feidhme go críochnúil, ní ghlacfaidís áit na tacsanomaíochta sóisialta riamh. Ní leor iad chun inbhuanaitheacht shóisialta a áirithiú le haghaidh oibrithe, tomhaltóirí agus pobal (7). Thairis sin, molann CESE comhoibriú leis na comhpháirtithe sóisialta áitiúla, le heagraíochtaí na sochaí sibhialta agus le fiontair shóisialta chun faireachán a dhéanamh ar thionchar dearfach na ngníomhaíochtaí eacnamaíocha ar gheallsealbhóirí agus chun an tionchar sin a chur chun cinn.

3.5.

Beidh breis tábhachta leis an tacsanomaíocht shóisialta má tá sí ina cuid de bheartas foriomlán a bheidh dírithe i dtreo inbhuanaitheacht shóisialta, agus rialacha iomchuí ag gabháil léi, mar shampla, dícheall cuí maidir le cearta an duine. Mar sin féin, ní thiocfaidh sí in ionad rialú fónta agus beartas sóisialta riamh. Is rud bunúsach é i gcónaí cúrsaí leasa shóisialta a bheith á maoiniú le caiteachas rialtais agus córais chobhsaí slándála sóisialta. Níor cheart don tacsanomaíocht feidhmiú mar uirlis maidir le plódú nó príobháidiú. Bíonn ról ríthábhachtach ag an infheistíocht phoiblí i réimse na seirbhísí poiblí i gcónaí, agus is minic a spreagtar tuilleadh infheistíocht phríobháideach léi. Mar sin féin, d’fhéadfadh an tacsanomaíocht shóisialta critéir inbhuanaitheachta a sholáthar i réimsí amhail an bonneagar, an tsláinte, an t-oideachas, an oiliúint agus tithíocht shóisialta, le haghaidh aon infheisteoirí d’fhonn infheistíochtaí atá inbhuanaithe go sóisialta a chumasú san fhíorgheilleagar agus an sciúradh sóisialta a sheachaint. Amach anseo, d’fhéadfadh institiúidí rialtais an tacsanomaíocht a úsáid mar thagairt do chláir chabhrach agus chistiúcháin. Ní mór é sin a mheasúnú agus a phlé i gceart.

3.6.

Chuirfeadh tacsanomaíocht shóisialta struchtúr mionsonraithe ar fáil ar thionchair shóisialta dhearfacha agus dhiúltacha gníomhaíochtaí eacnamaíocha. Maidir leis na pointí i dtrácht, baineann roinnt mhaith díobh le hábhair a bhíonn faoi chaibidil de ghnáth idir na comhpháirtithe sóisialta agus i measc eagraíochtaí na sochaí sibhialta. Iarrann CESE go mbeadh an tsochaí shibhialta eagraithe rannpháirteach go hiomlán i ndearadh na tacsanomaíochta, go háirithe na gcuspóirí agus na bhfochuspóirí, na gcritéar agus na bprionsabal coimirce maidir le “gan dochar suntasach a dhéanamh”. Déanann dearadh na gcuspóirí difear d’fhostóirí, d’fhostaithe, do thomhaltóirí, do gheallsealbhóirí eile agus do phobail agus/nó ceanglófar oibleagáidí orthu maidir le tuairisciú. Cuireann CESE in iúl freisin go léirítear le cistí pinsin gur tairbhithe infheistíochtaí iad fostaithe. Tá rannpháirtíocht na ngeallsealbhóirí ríthábhachtach chun úinéireacht a choimirciú. Measann CESE go bhféadfaí tacsanomaíocht shóisialta a chur chun feidhme tríd an Rialachán a athbhreithniú, agus dá bhrí sin, go ndéanfaí gnáthnós imeachta reachtach. Tá amhras ann maidir le ró-úsáid gníomhartha tarmligthe i gcomhthéacs maoiniú inbhuanaithe agus go háirithe maidir leis an tacsanomaíocht a chur chun feidhme, óir dírítear ar raon leathan ceisteanna polaitiúla a bhfuil i bhfad níos mó ná sonraíochtaí teicniúla i gceist leo.

3.7.

Leagann CESE béim ar a thábhachtaí atá sé feabhas a chur ar cháilíocht na faisnéise i réimse na n-infheistíochtaí atá inbhuanaithe go sóisialta agus an bhréagaisnéis faoin staid shóisialta a chosc, chun tionchair dhiúltacha ar na geallsealbhóirí uile a sheachaint. Rannchuideodh tacsanomaíocht shóisialta dhea-dheartha go mór le fadhbanna den sórt sin a réiteach trí ghníomhaíochtaí agus eintitis a chuireann go mór leis an inbhuanaitheacht shóisialta a léiriú go soiléir. Ba cheart í a bheith ina caighdeán óir agus leibhéal uaillmhéine níos airde a léiriú ná an leibhéal dá bhforáiltear cheana féin sa reachtaíocht, agus go ndéanfaí cothromaíocht a aimsiú idir bheith ródhomhanda agus róchúng. Cé gur ar an eolaíocht is mó a bhunaítear critéir chomhshaoil, is ar chaighdeáin agus ar chreata arna gcomhaontú ar bhonn domhanda is mó a bhraithfeadh tacsanomaíocht shóisialta den sórt atá á mholadh ag an Ardán. Cé nach bhfuil na caighdeáin agus na creata sin forordaitheach, feidhmíonn siad mar threoirlínte chun gníomhaíochtaí sóisialta inbhuanaithe a spreagadh.

3.8.

Níor mhór comhlíonadh chearta an duine agus chearta oibrithe a bheith ina choinníoll chun ceanglais na tacsanomaíochta a chomhlíonadh. Mar an gcéanna, tá sé ríthábhachtach go gcloífear le comhaontuithe comhchoiteanna agus le sásraí comhchinntiúcháin i gcomhréir leis an dlí náisiúnta agus Eorpach faoi seach agus ba cheart gur prionsabal DNSH a bheadh ann. Thairis sin, ba cheart treoirlínte lena bhforáiltear do nósanna imeachta éasca agus trédhearcacha a bhfuil tionchair shóisialta dhearfacha acu, atá bunaithe ar chomhaontú na gcomhpháirtithe sóisialta, a bheith ina ngníomhaíocht eacnamaíoch atá comhréireach le tacsanomaíocht. Tá sé tábhachtach a mheabhrú anseo go bhfuil éagsúlacht shuntasach idir leibhéal an chumhdaigh cómhargála i measc na mBallstát (7 % sa Liotuáin agus 98 % san Ostair). Ó 2000 i leith, tá cumhdach na cómhargála tite i 22 Bhallstát agus meastar go gcumhdaítear 3,3 milliún níos lú oibrithe anois le comhaontú cómhargála. Tá ról tábhachtach ag an Treoir nua maidir le pá íosta agus síneadh a chur le cur i bhfeidhm na gcomhaontuithe cómhargála agus an tacsanomaíocht shóisialta á cur chun feidhme (8). Ina theannta sin, molann CESE comhairle shoiléir a thabhairt ar an ngníomh reachtach a bheartaítear maidir le coimircí íosta a chur chun feidhme, ag brath b’fhéidir ar an tuarascáil ón Ardán maidir le hAirteagal 18 den Rialachán.

3.9.

Is féidir le noirm agus prionsabail éagsúla idirnáisiúnta agus AE a bheith mar bhonn don tacsanomaíocht shóisialta. Maidir leis na cuspóirí agus fochuspóirí, tá CESE á mholadh go dtagrófaí do cholún Eorpach na gCeart Sóisialta agus don phlean gníomhaíochta a bhaineann leis agus do na SDGanna ábhartha, go háirithe, SDG 8 (obair chuibhiúil agus fás eacnamaíoch), SDG 1 (deireadh leis an mbochtaineacht), SDG 2 (saoirse ón ocras), SDG 3 (sláinte agus dea-bhail), SDG 4 (oideachas agus oiliúint), SDG 5 (comhionannas inscne), SDG 10 (na neamhchomhionannais a laghdú) agus SDG 11 (cathracha agus pobail inbhuanaithe). D’fhéadfadh creata arna gcomhaontú ag na comhpháirtithe sóisialta feidhmiú mar fhoinse thábhachtach freisin. Measann CESE gur smaoineamh ríthábhachtach ón Ardán é coimircí íosta a chur chun feidhme bunaithe ar threoirlínte UNGP agus ECFE. Ina theannta sin, d’fheidhmeodh Cairt Shóisialta na hEorpa, Cairt um Chearta Bunúsacha an Aontais Eorpaigh, an Coinbhinsiún Eorpach um Chearta an Duine agus an Treoir i dtaca le Dícheall Cuí maidir le hInbhuanaitheacht Chorparáideach a bheartaítear mar phointí tagartha fiúntacha le haghaidh tacsanomaíocht shóisialta freisin. Ar deireadh, maidir le gníomhaíochtaí a meastar díobháil shonrach a bheith ag baint leo, is é sin, gníomhaíochtaí atá glan in aghaidh aon chuspóirí inbhuanaitheachta faoi na dálaí uile, agus nach bhfágann bealach ar bith chun maolú ar an díobháil iontu, ba cheart na gníomhaíochtaí sin a eisiamh. Ba cheart airm a cháintear i gcomhaontuithe idirnáisiúnta, amhail cnuasbhuamaí nó mianaigh fhrithphearsanra, a chur san áireamh anseo. Molann CESE freisin coincheap a fhorbairt chun dul i ngleic le réimis ionsaitheacha agus chogaíocha.

4.   Deiseanna a ghabhann le tacsanomaíocht shóisialta

4.1.

Molann CESE go mór leas a bhaint as acmhainneacht na tacsanomaíochta chun infheistíocht a dhíriú ar ghníomhaíochtaí agus eintitis atá inbhuanaithe go sóisialta agus chun poist chuibhiúla a chruthú. Tá i bhfad níos mó ná 20 % de shaoránaigh an Aontais i mbaol bochtaineachta, chuir an phaindéim leis na neamhionannais agus éireoidh an teannas eacnamaíoch agus sóisialta níos measa i ngeall ar an gcogadh san Úcráin. Meastar ar bhonn domhanda nach mór thart ar idir USD 3,3 agus 4,5 trilliún in aghaidh na bliana a shlógadh chun na SDGanna a bhaint amach. Maidir le hearraí a tháirgtear trí shárú a dhéanamh ar chearta an duine i réimse an tsaothair, nasctar iad leis an margadh AE ina n-allmhairítear iad. San Aontas Eorpach, tá géarghá freisin le hinfheistíocht shóisialta, mar shampla chun an bhochtaineacht a laghdú, an fhoghlaim ar feadh an tsaoil a chothú agus i gcúrsaí sláinte (9). Meastar gur thart ar EUR 1,5 trilliún a bhí sa bhearna íosta san infheistíocht sa bhonneagar sóisialta idir 2018 agus 2030 (10). Iarrann CESE ar an gCoimisiún meastachán nuashonraithe ar riachtanais infheistíochta a chur ar fáil chun Colún Eorpach na gCeart Sóisialta a chomhlíonadh agus príomhspriocanna 2030 an Aontais a bhaint amach. Beidh cistí suntasacha poiblí agus príobháideacha ag teastáil chun an inbhuanaitheacht shóisialta a chur chun feidhme.

4.2.

Le cabhair ó thacsanomaíocht shóisialta, d’fhéadfadh infheisteoirí agus cuideachtaí measúnú a dhéanamh ar thionchar sóisialta a n-infheistíochta nó a ngníomhaíochta agus a mheas go deonach gur cuspóir ríthábhachtach é sin. Léiríonn CESE gur ag méadú atá an t-éileamh ar infheistíocht a bhfuil claonadh sóisialta ag baint léi agus is geal leis a oscailte atá infheisteoirí do mhaoiniú atá inbhuanaithe go sóisialta. Os a choinne sin, tá an sainmhíniú agus an caighdeánú easnamhach, agus léiríonn anailís ar rátálacha ESG agus aschuir ghaolmhara go mbíonn difríochtaí bunúsacha ann freisin ag brath ar sholáthraí na rátálacha, rud a chruthaíonn deacrachtaí don infheistíocht atá inbhuanaithe go sóisialta. Bheadh an tacsanomaíocht shóisialta ina coincheap comhleanúnach chun inbhuanaitheacht shóisialta a shainiú agus a chur chun cinn agus chun dul chun cinn a thomhas. Tá sé d’acmhainn aici cuntasacht a fheabhsú agus treoir shoiléir a chur ar fáil. Thabharfadh sí tacaíocht chinntitheach dá réir sin d’uaillmhianta infheisteoirí agus d’fhéadfadh sí feidhmiú mar dhreasacht chun go ndéanfadh tuilleadh rannpháirtithe margaidh infheistíocht den sórt sin, agus ag an am céanna, chuideodh sí le cosc a chur ar an sciúradh sóisialta.

4.3.

B’fhéidir gurbh ionann gníomhaíochtaí atá díobhálach ar bhonn sóisialta agus rioscaí eacnamaíocha. Bíonn riosca baghcait ann i gcás cuideachta atá bainteach le sárú ar chearta an duine, agus sa chás go ndéantar faillí ar an dícheall cuí maidir le cearta an duine, tá baol ann go n-eisiafar cuideachta ó chonarthaí poiblí. D’fhéadfaí í a tharraingt isteach i ndlíthíocht chostasach freisin de bharr sáruithe ar chearta an duine, nó d’fhéadfaí cur as do na slabhraí soláthair de bharr stailceanna. D’fhéadfadh impleachtaí d’infheistíochtaí freisin a bheith ann i ngeall ar na rioscaí eacnamaíocha agus polaitiúla de bharr na bearna atá ag méadú idir daoine saibhre agus daoine bochta. D’fhéadfaí an tacar rioscaí sin a íoslaghdú trí chinntí infheistíochta a bhunófaí ar thacsanomaíocht shóisialta freisin. Tarraingíonn CESE aird freisin ar ghníomhaíocht an Bhainc Ceannais Eorpaigh chun borradh a chur faoin bhfaireachán a dhéantar ar rioscaí sistéamacha, de bharr faillí ar thosca inbhuanaitheachta, agus a mbainistiú. Cuireann CESE i bhfios gur minic a ghabhann rioscaí sóisialta le rioscaí comhshaoil, mar shampla i gcás ina gcailleann daoine a dtithe de bharr tuilte. Tríd is tríd, ba cheart aghaidh a thabhairt go sainráite ar rioscaí inbhuanaitheachta agus iad a bheith ina gcuid de ghníomhaíocht BCE maidir le rioscaí inbhuanaitheachta.

4.4.

Tugann CESE chun suntais freisin go bhfuil an trédhearcacht ina ghné bhunriachtanach d’éifeachtúlacht na margaí. Ní na margaí caipitil amháin atá i gceist. D’fhéadfadh tacsanomaíocht shóisialta feidhmiú freisin mar uirlis chun cothromaíocht idir saoirsí eacnamaíocha agus cearta sóisialta agus saothair a bhaint amach (11). Tríd an trédhearcacht a fheabhsú, d’fhéadfadh sé go gcuirfí leis an margadh inmheánach sóisialta amhail a leagtar amach in Airteagal 3 CFAE agus iomaíocht chóir a chur chun cinn. Ina theannta sin, dhéanfadh an tacsanomaíocht shóisialta cothrom iomaíochta a chothú freisin agus thabharfadh sí breis infheictheachta do na cuideachtaí sin a urramaíonn cearta an duine agus cearta oibrithe. Rannchuideodh sí go suntasach leis an inbhuanaitheacht shóisialta chun infheisteoirí a mhealladh. Neartófaí ról claochlaitheach féideartha na tacsanomaíochta ach feasacht a ardú ina leith. Sa chomhthéacs sin, tugann CESE chun suntais arís an ról dearfach a d’fhéadfadh ionstraimí maoiniúcháin a imirt i bhforbairt cuideachtaí a bhfuil tionchar sóisialta ag baint leo (12).

4.5.

Ar deireadh, d’éirigh leis an Aontas Eorpach é féin a bhunú mar cheannródaí sa mhaoiniú inbhuanaithe comhshaoil ar bhonn idirnáisiúnta agus tá sé rannpháirteach go gníomhach san iarracht dhomhanda sin. Is geal le CESE na hiarrachtaí sin, ach meabhraíonn sé don Choimisiún nár mhór an inbhuanaitheacht shóisialta a chur ar aghaidh agus na SDGanna a chur chun cinn freisin. I gcomhthéacs na hinbhuanaitheachta sóisialta freisin, ba cheart don Aontas Eorpach gach iarracht a dhéanamh a bheith ina eiseamláir agus ina cheannródaí tríd an ábhar a ardú i bhfóraim idirnáisiúnta. Tráth cogaidh agus teannais idirnáisiúnta, go háirithe, ní mór do struchtúr idirnáisiúnta um maoiniú inbhuanaithe an inbhuanaitheacht shóisialta a ghlacadh chuige féin freisin.

5.   Dúshláin agus réitigh fhéideartha

5.1.

Is geal linn go mór rún na n-infheisteoirí airgeadais infheistíochtaí atá inbhuanaithe ó thaobh na sochaí agus an chomhshaoil de a sheoladh agus ní mór tacaíocht a thabhairt dó. Go ginearálta, áfach, is ar ionchais maidir le toradh, riosca, leachtacht agus aibíocht a dhéanann rannpháirtithe na margaí airgeadais a gcinntí infheistíochta. D’fhéadfadh na cúiseanna sin teacht trasna ar leasanna geallsealbhóirí eile agus cur i gcoinne cuspóirí comhshaoil nó sóisialta nó iad a shárú fiú. Mar sin féin, tarraingíonn CESE aird ar roinnt mhaith sineirgí féideartha idir leasanna infheisteoirí agus geallsealbhóirí eile, mar shampla sa chás ina gcuireann rannpháirtíocht bhreise ó oibrithe feabhas ar tháirgiúlacht na gcuideachtaí nó ina gcuireann gníomhaíocht eacnamaíoch le folláine na bpobal. I gcás ar bith, níor cheart a mheas gan mhachnamh go bhfuil gníomhaíochtaí nó eintitis eacnamaíocha nach gcomhlíonann ceanglais na tacsanomaíochta díobhálach. Sa chomhthéacs sin, d’fhéadfadh ábhair imní a bheith ann maidir le foriamh margaidh, agus iarrann CESE ar an gCoimisiún soiléiriú a chur ar fáil agus cur chuige cothrom a ghlacadh. Ba cheart an bhéim ar thionchar na hinfheistíochta inbhuanaithe ar ghníomhaíochtaí fíorgheilleagair a fheabhsú.

5.2.

D’fhéadfadh neamh-chomhoiriúnachtaí teacht chun cinn mar go ndéantar cúrsaí sóisialta a rialáil ar leibhéal na mBallstát agus idir na comhpháirtithe sóisialta, agus go bhféachann an tsochaí shibhialta eagraithe ina hiomláine le bheith rannpháirteach in ábhair shóisialta, chomhshaoil agus in ábhair bheartais eile. Mar sin féin, is geal le CESE an tuarascáil ón Ardán go bhfuil rioscaí ann go sárófaí rialacháin eile, agus glacann sé leis freisin go n-áiritheofar leis an moladh ón gCoimisiún nach mbeidh forluíonna frithráiteacha ann agus nach gcuirfear isteach ar chórais shóisialta náisiúnta, ar an gcaidreamh tionsclaíoch náisiúnta agus ar rialacháin náisiúnta. Ina theannta sin, bheadh tacsanomaíocht shóisialta ag brath ar dhearbhuithe agus prionsabail chomhchoiteanna idirnáisiúnta agus Eorpacha, amhail Colún Eorpach na gCeart Sóisialta, agus í ina bonn le haghaidh cinnteoireacht dheonach gan aon bheartas sóisialta ar leith a shonrú. Mar sin féin, níor mhór aon úsáid níos leithne den tacsanomaíocht, de réir mar a luaitear thuas, a bheith faoi réir próiseas cinnteoireachta iomchuí. Ní mór cur isteach míchuí ar an reachtaíocht náisiúnta agus ar neamhspleáchas na gcomhpháirtithe sóisialta a chosc, agus ní mór aitheantas a thabhairt do dhifríochtaí sna leaganacha náisiúnta de mhargadh an tsaothair agus de na córais chómhargála.

5.3.

Tagann luachanna polaitiúla i gceist freisin agus tacsanomaíocht shóisialta á forbairt, agus forléargas struchtúrtha ar ghníomhaíochtaí agus earnálacha atá inbhuanaithe go sóisialta dá réir. Beidh sé dúshlánach sainiú a dhéanamh ar na gníomhaíochtaí eacnamaíocha agus/nó earnálacha eacnamaíocha a mheasfar go gcomhlíonann siad na ceanglais tacsanomaíochta. Is é sin go díreach an fáth, áfach, ar cheart dréachtadh tacsanomaíochta a bheith faoi réir díospóireacht pholaitiúil agus cinnteoireacht dhaonlathach (13). Is faoi na dálaí sin amháin a d’fhéadfaí coincheap comhchoiteann den inbhuanaitheacht shóisialta a fhorbairt a bhféadfadh gníomhaithe aonair brath air agus tagairt a dhéanamh dó, agus ar cheart dóibh an méid sin a dhéanamh. Cuireann CESE i bhfáth go mbeidh a mhéid a éireoidh leis an tacsanomaíocht sa réimse sóisialta freisin ag brath ar í a bheith á glacadh go forleathan. Maidir leis na gníomhaíochtaí agus na hearnálacha a chuimseofar, ní mór dóibh sainmhíniú ar an inbhuanaitheacht a nglactar go forleathan leis a chomhlíonadh, agus iad bunaithe ar luachanna a aithnítear go ginearálta, amhail dínit an duine, comhionannas inscne, cothromaíocht, ionchuimsitheacht, neamh-idirdhealú, dlúthpháirtíocht, inacmhainneacht, dea-bhail, agus ilchineálacht. Beidh sé ríthábhachtach creidiúnacht na tacsanomaíochta a chosaint chun nach gcuirfear an tionscadal ina iomláine i mbaol.

5.4.

Tá ábhair imní eile ann maidir le tacsanomaíocht shóisialta, go leagfaí ualach rómhór ceanglas tuairiscithe breise ar chuideachtaí, agus nár mhór faisnéis chasta agus dheacair a chur ar fáil, mar aon le nósanna imeachta costasacha iniúchóireachta. Iarrann CESE ar an gCoimisiún na hualaí sin a íoslaghdú agus critéir a tharraingt suas a bheidh simplí agus inbhraite gan stró, agus a thógann ar fhorluíonna le ceanglais tuairiscithe eile freisin. Is geal le CESE cur chuige an Ardáin maidir le cuspóirí na tacsanomaíochta sóisialta a struchtúrú ar bhealach atá cosúil leis an struchtúr atá á mholadh don Treoir maidir le Tuairisciú Inbhuanaitheachta Corparáideach. Ar an iomlán, iarrann CESE go mbeadh tacar ordúil agus comhsheasmhach rialacha ann, gan an iomarca castachta ná áireamh dúbailte ag baint leo, tacar a oibreoidh go praiticiúil, agus a chuirfidh na riachtanais trédhearcachta ar fáil freisin. Bheadh comhairleoireacht úsáideach, mar aon le soláthar seirbhísí a bhaineann le tacsanomaíocht arna soláthar ag gníomhaireacht atá údaraithe de réir an dlí le haghaidh cuideachtaí agus eagraíochtaí eile ar mhaith leo ceanglais na tacsanomaíochta a chomhlíonadh. Sa tslí sin, d’áiritheofaí freisin go mbeadh rochtain ar an tacsanomaíocht ag cuideachtaí a mbíonn níos lú acmhainní tuairiscithe acu. Mar sin féin, is féidir le hinstitiúidí airgeadais measúnuithe a chur ar fáil fós ar thionchar sóisialta infheistíochtaí, mar atá á dhéanamh faoi láthair ag bainc atá bunaithe ar luachanna eiticiúla ar fud an domhain.

5.5.

Cé gurb í aidhm na tacsanomaíochta seo creat iontaofa a chur ar fáil le haghaidh infheistíocht a bheidh inbhuanaithe go sóisialta, ní féidir talamh slán a dhéanamh de nach mbeidh sciúradh sóisialta nó snas glas i gceist. Aontaíonn CESE leis an Ardán nach ionann gealltanais agus beartais a sheiceáil agus a áirithiú go mbeidh an cur chun feidhme éifeachtach agus go ndéanfar cearta an duine a choimirciú, agus nach dtacaíonn an méid sin le gníomhaíochtaí atá inbhuanaithe go sóisialta a fhorbairt. Tá deacrachtaí móra ann maidir le maoirseacht a dhéanamh ar chomhlíonadh na gcuspóirí inbhuanaitheachta sóisialta ag cuideachta agus leis an gcomhlíonadh sin a fhorfheidhmiú, agus maidir le feidhmíocht na cuideachta a mheasúnú feadh slabhraí soláthair an lae inniu, slabhraí soláthair a bhíonn an-chasta go minic. Ar an taobh eile, tarraingíonn an tArdán aird ar fhorbairtí a mbeadh gealladh fúthu i réimse na sonraí sóisialta inchainníochtúla, amhail i gcomhthéacs an Scórchláir Shóisialta athbhreithnithe agus na SDGanna. Ar an iomlán, ní mór an tacsanomaíocht a bheith trédhearcach, iontaofa agus í a nuashonrú go leanúnach. Molann CESE freisin go gcuirfí comhairlí oibrithe agus eagraíochtaí na sochaí sóisialta, mar shampla, san áireamh ina leith sin.

5.6.

Molann CESE an díospóireacht ar ghníomhaireacht rátála AE, a dhíreodh ar an inbhuanaitheacht faoi láthair, b’fhéidir, a athsheoladh agus, sa tslí sin, ról ceannródaíoch an Aontais sa réimse sin a chomhdhlúthú. Iarrann sé an athuair freisin go ndéanfaí rialáil agus maoirseacht cheart ar sholáthraithe sonraí airgeadais agus seach-airgeadais. Ba cheart foráil a dhéanamh maidir le sásraí gearáin le haghaidh ceardchumainn, comhairlí oibrithe, eagraíochtaí tomhaltóirí agus ionadaithe eile na sochaí sibhialta eagraithe sa chás go ndéanfaí éilimh bhréige i gcás chomhlíonadh na tacsanomaíochta. Maidir leis an Rialachán, aithníonn CESE gur faoi na Ballstáit a fhágtar na bearta agus na pionóis is infheidhme maidir le sáruithe. I gcás ar bith, ba cheart na húdaráis inniúla náisiúnta (14) a dhéanamh níos freagraí as a gcúraimí maidir le rialú a dhéanamh, agus an méid sin a fhorlíonadh le hoibleagáidí tuairiscithe dá bparlaimintí agus don tsochaí shibhialta.

---

(1)  IO L 198, 22.6.2020, lch. 13.

(2)  Ardán maidir le Maoiniú Inbhuanaithe | An Coimisiún Eorpach (europa.eu).

(3)  DNSH = “gan dochar suntasach a dhéanamh”.

(4)  IO C 517, 22.12.2021, lch. 72.

(5)  Tuarascáil Chríochnaitheach maidir leis an Tacsanomaíocht Shóisialta (europa.eu).

(6)  IO C 275, 18.7.2022, lch. 50.

(7)  IO C 152, 6.4.2022, lch. 97.

(8)  Treoir maidir le pá íosta leordhóthanach san Aontas Eorpach, Airteagal 4(2), comhaontú sealadach. I dtacsanomaíocht shóisialta, ba cheart tacú leis an tairseach íosta 80 % maidir le cumhdach cómhargála a socraíodh chun ceangal a chur ar na Ballstáit bearta a dhéanamh chun an ráta a mhéadú.

(9)  Tuarascáil Chríochnaitheach maidir leis an Tacsanomaíocht Shóisialta (europa.eu).

(10)  An Coimisiún Eorpach, Boosting Investment in Social Infrastructure in Europe (Borradh a chur faoin Infheistíocht sa Bhonneagar Sóisialta san Eoraip), páipéar plé 074/Eanáir 2018.

(11)  IO C 275, 18.7.2022, lch. 50.

(12)  IO C 194, 12.5.2022, lch. 39.

(13)  Féach thuas, caibidil 3.

(14)  Féach an Rialachán maidir le Tacsanomaíocht, Airteagal 21.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir leis an gCiste Coigeartaithe Aeráide á mhaoiniú tríd an gCiste Comhtháthaithe agus NextGenerationEU

(tuairim féintionscnaimh)

(2022/C 486/04)

Rapóirtéir:	Ioannis VARDAKASTANIS
Comhrapóirtéir	: Judith VORBACH

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	20.1.2022
Bunús dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	Aontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta agus Comhtháthú Eacnamaíoch agus Sóisialta
Dáta a glactha sa rannóg	9.9.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	21.9.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	572
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	139/3/3

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Tá céimeanna suntasacha á nglacadh ag an Aontas Eorpach chun dul i ngleic leis an athrú aeráide agus chun astaíochtaí gás ceaptha teasa a laghdú. I mbeartais aeráide, chomhshaoil agus fuinnimh an Aontais, tá plean fadtéarmach chun cur leis an iarracht cosc a chur leis na tionchair is measa a ghabhann leis an ngéarchéim aeráide atá roimh an domhan. Is féidir nach leor an méid sin, áfach.

1.2.

Cé gur suntasach a thiomanta atá an tAontas, is léir cheana féin, ar an drochuair, cuid de na hiarmhairtí a bhaineann leis an athrú aeráide agus leis an nganntanas acmhainní. Dá bhrí sin, tá ar an gcine daonna dul in oiriúint do shaol nua a leithéid nach bhfacthas riamh cheana. Cé go bhfuil an tAontas tiomanta, mar is ceart, do chás níos measa fós a sheachaint, níl sé ullamh, mar sin féin, chun aghaidh a thabhairt ar éigeandálaí aeráide, géarchéimeanna fuinnimh ná tubaistí nádúrtha nach bhfuiltear ag súil leo.

1.3.

Ó 2021 i leith, thit dhá éigeandáil shuntasacha amach nach raibh sé d’acmhainn ag sásraí cistiúcháin an Aontais freagairt go sásúil dóibh. An chéad cheann a bhí ann ná an scrios a rinneadh ar fud na hEorpa de dheasca na dtuilte agus na bhfalscaithe a bhí ann le linn shamhradh 2021. An dara ceann a bhí ann ná an ghéarchéim fuinnimh atá ann i gcónaí agus an gá atá ag an Aontas le neamhspleáchas fuinnimh a bhaint amach i bhfianaise ionradh na Rúise ar an Úcráin in 2022.

1.4.

Is é Ciste Dlúthpháirtíochta an Aontais Eorpaigh (CDAE) sásra reatha an Aontais chun freagairt do thubaistí nádúrtha. Mar sin féin, is lú i bhfad buiséad bliantúil CDAE ná costas an damáiste a rinneadh de bharr na dtubaistí nádúrtha a tharla le déanaí agus is gá méadú ollmhór a dhéanamh air. Is substaintiúla cistí an Aontais le haghaidh an aistrithe ghlais, ach ní chuirtear san áireamh leis sin a phráinní atá an gá atá ag an Aontas faoi láthair le neamhspleáchas fuinnimh ná baol mór na bochtaineachta fuinnimh, mar a leagtar amach i dtuairim SOC/717 ó CESE Ag dul i ngleic leis an mbochtaineacht fuinnimh agus an athléimneacht san Aontas Eorpach: dúshláin eacnamaíocha agus shóisialta (1) (níl leagan Gaeilge ann).

1.5.

Tá CESE den bharúil go bhfuil sásra nua cistiúcháin ag teastáil ón Aontas, sásra lena bhféadfaí cúnamh láithreach uaillmhianach a chur ar fáil chun cabhrú leis na Ballstáit i gcásanna éigeandála mar a luadh thuas. Dá bhrí sin, tá CESE ag moladh Ciste Coigeartaithe Aeráide nua a chruthú. Ba cheart an cistiú a bhainfeadh leis a atreorú ó chistí de chuid an Aontais atá ann cheana, go háirithe ón gCiste Comhtháthaithe agus ón tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta, ach ba cheart é a bhainistiú ar bhealach cuíchóirithe comhleanúnach tríd an gciste nua seo.

1.6.

Mar chuid de nuachóiriú na timpeallachta cistiúcháin, d’fhéadfaí an raon feidhme a leathnú, borradh a chur faoi na cláir atá ann cheana, agus cuimhneamh ar NextGenerationEU (NGEU) a úsáid mar theimpléad le haghaidh uirlis chistiúcháin nua.

1.7.

I bhfianaise na riachtanas infheistíochta suntasach atá ann, tá CESE ag moladh freisin don Choimisiún féachaint leis an gCiste Coigeartaithe Aeráide a threisiú trí infheistíocht phríobháideach agus ranníocaíochtaí príobháideacha a spreagadh. I gcás sonrach na dtubaistí nádúrtha, ba cheart don Choimisiún agus do na Ballstáit iarrachtaí a dhéanamh cumhdach árachais a mhéadú agus a éascú agus an córas árachais a chur chun tairbhe mar mhodh maoinithe dhírigh chun athléimneacht in aghaidh an athraithe aeráide a fheabhsú, go háirithe i limistéir ardriosca, d’fhonn an spleáchas ar thacaíocht chistiúcháin an Aontais a laghdú.

1.8.

Caithfidh an Ciste Coigeartaithe Aeráide a bheith oiriúnaitheach agus solúbtha, agus a bheith ullmhaithe le go mbainfear feidhm as chun freagairt do ghéarchéimeanna nua agus dóibh siúd a thiocfaidh chun cinn sna blianta fada amach anseo.

1.9.

Tá sé ríthábhachtach go mbeidh feidhmiú an Chiste Coigeartaithe Aeráide, rud a leagfadh béim ní ba mhó ar fhreagairtí gasta práinneacha, ag teacht le beartais uileghabhálacha aeráide, chomhshaoil, agus fuinnimh an Aontais, rudaí a laghdóidh san fhadtéarma an spleáchas ar fhreagairtí éigeandála agus a thabharfaidh cosaint don chine daonna agus don dúlra araon.

2.   Barúlacha ginearálta

2.1.

Maidir le comhrac a dhéanamh i gcoinne na géarchéime aeráide, tá CESE á chur in iúl gur thug an tAontas gealltanais déanamh amhlaidh sna gealltanais a tugadh faoi chuimsiú an Chomhaontaithe Ghlais don Eoraip i dtaca le Comhaontú Pháras agus na Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe (SDGanna) a chur chun feidhme. Cé gur cheart tús áite a thabhairt do shrian a chur le cúiseanna an athraithe aeráide i mbeartas aeráide an Aontais, tá CESE ag leagan béim ar an ngá atá le sásraí láidre sruthlínithe a bheith ar fáil, san am céanna leis na pleananna maidir le laghdú astaíochtaí gás ceaptha teasa, chun dul i ngleic leis na héigeandálaí aeráide agus fuinnimh a bhfuil pobal an Aontais ag tabhairt aghaidh orthu cheana féin.

2.2.

Is éard atá i bhfís CESE go gcruthófaí Ciste Coigeartaithe Aeráide nua, togra a dtacaíonn roinnt mhaith Feisirí de Pharlaimint na hEorpa leis (2). Ba cheart acmhainní a chur ar fáil don chiste sin le hairgead atá ann cheana sa Chiste Comhtháthaithe agus sa tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta, ach ciste aonair a dhéanamh de lena gcuirfí feabhas ar éifeachtúlacht agus ar agaí freagartha agus lena n-éascófaí faireachán láraithe ar na háiteanna is mó a bhfuil gá le cistiú. Ba cheart go gcuirfeadh an sásra le cumas an Aontais tacú leis na Ballstáit freagairt go tapa d’éigeandálaí aeráide, comhshaoil agus fuinnimh. Sa chomhthéacs reatha, bheifí in ann é a úsáid chun aghaidh a thabhairt ar dhá cheann de na héigeandálaí is suntasaí atá roimh an Eoraip faoi láthair: téarnamh ó thubaistí nádúrtha atá ag éirí níos coitianta i gcónaí agus an géarghá atá le haistriú chuig fuinneamh glas agus le gluaiseacht i dtreo Eoraip a bheadh neamhspleách ó thaobh fuinnimh de, ach solúbthacht a bheith ann chun géarchéimeanna san am atá le teacht a fhreagairt.

2.3.

Tá cistí an Aontais á ndíriú cheana féin ar an aistriú fuinnimh agus ar an téarnaimh ó thubaistí. Tá saincheisteanna éagsúla ann, áfach, a bhaineann óna éifeachtaí atá siad. Maidir le Ciste Dlúthpháirtíochta an Aontais Eorpaigh (CDAE) atá ann cheana agus a bunaíodh chun cabhrú le pobail teacht slán ó thubaistí nádúrtha, níl sé mór go leor chun freagairt do scála na dtubaistí aeráide nua-aimseartha. Is uaillmhianaí an cistiúchán le haghaidh an aistrithe fuinnimh, ach níl sé leordhóthanach ach oiread, ná baol air. Lena chois sin, rialaítear é trí roinnt cistí éagsúla, rud a mbaineann baol na neamhréireachta nó an fhorluí leis, agus ar bhealach ina measctar cuspóirí práinneacha le spriocanna níos fadtéarmaí maidir leis an gcomhrac i gcoinne an athraithe aeráide. I bhfianaise an ghá atá le neamhspleáchas fuinnimh an Aontais a fhorbairt de dheasca ionradh na Rúise ar an Úcráin, is léir anois a oiread a bhaintear ó chumas an Aontais freagairt go deimhneach d’imeachtaí idirnáisiúnta de dheasca spleáchas fuinnimh na hEorpa ar thíortha naimhdeacha.

2.4.

Dá bhrí sin, tá CESE ag iarraidh go gcruthófaí Ciste Coigeartaithe Aeráide lena bhfreastalófaí ar an gcuspóir sonrach freagairt d’éigeandálaí comhshaoil, aeráide agus fuinnimh atá ar tí tarlú, agus lena gcuideofaí leis an Aontas a chur in oiriúint don saol nua ina bhfuil, faraor, na géarchéimeanna sin ag éirí níos coitianta i gcónaí. Ba cheart an Ciste Coigeartaithe Aeráide a bheith ina chúlchiste, ceann a bheadh ar fáil i gcónaí d’fhonn beart a dhéanamh láithreach bonn le linn tréimhsí a mbeadh géar-riachtanais infheistíochta ann.

2.5.

Níor mhór an tsolúbthacht agus an stóinseacht is gá a chur ar fáil leis an gciste ionas go mbeifí in ann infheistíocht thapa uaillmhianach a dhéanamh chun freastal ar riachtanais láithreacha an Aontais agus, san am céanna, a bheith ag teacht i gcónaí le beartais fhadtéarmacha aeráide agus fuinnimh. Ba cheart a thabhairt le chéile ann sciar den chistiú comhtháthaithe atá curtha i leataobh i láthair na huaire le haghaidh saincheisteanna aeráide, CDAE atá ann cheana, agus sciar de chistiú na Saoráide Téarnaimh agus Athléimneachta atá curtha i leataobh le haghaidh athchóirithe comhshaoil. Ach na hacmhainní sin a bheith dírithe ar chiste aonair a mbeadh béim shoiléir ar ghníomhaíocht phráinneach ag baint leis, chuirfí feabhas ar éifeachtúlacht na freagartha agus d’éascófaí an faireachán ar na riachtanais infheistíochta is mó gá. Leis sin, ba cheart gurbh fhearr ab fhéidir airgead a chur gan mhoill chuig an áit is gá.

2.6.

D’fhonn an timpeallacht chistiúcháin a nuachóiriú, d’fhéadfaí raon feidhme a na clár atá ann cheana a leathnú agus borradh a chur fúthu. I bhfianaise an leasa choitinn agus an ghéarghá atá le comhrac a dhéanamh i gcoinne an athraithe aeráide agus na n-iarmhairtí tubaisteacha a bhaineann leis, tá béim á leagan freisin ag CESE ar an ngá atá le modh cistiúcháin níos fearr a aimsiú amach anseo. Fiú amháin dá gcuirfí riail óir maidir le hinfheistíochtaí glasa chun feidhme, mar ba cheart, d’fhéadfadh sé nach mbeadh sé d’acmhainn ag roinnt Ballstát an infheistíocht ollmhór is gá a thiomsú gan a n-inbhuanaitheacht fhioscach a chur i mbaol. Dá bhrí sin, tá CESE ag moladh freisin go gcuimhneofaí ar NextGenerationEU (NGEU) a úsáid mar theimpléad chun an Ciste Coigeartaithe Aeráide a chistiú. Ba cheart deontais agus/nó iasachtaí ón sásra sin a scaoileadh ar choinníoll go ndéanfadh an Ballstát nó an réigiún a gheobhadh iad infheistíocht sa chomhrac i gcoinne an athraithe aeráide agus na n-iarmhairtí a bhaineann leis, mar shampla infheistíochtaí a dhéanamh ina dhiaidh sin i bhfuinneamh in-athnuaite agus dícharbónaithe. Ní mór a leithéidí sin de bhearta beartais a nascadh le rannpháirtíocht éigeantach na gcomhpháirtithe sóisialta agus eagraíochtaí na sochaí sibhialta agus ní mór prionsabal na comhpháirtíochta atá cumhdaithe sa bheartas comhtháthaithe a urramú.

2.7.

Tá CESE á thabhairt chun suntais nach leordhóthanach leis féin an Ciste Coigeartaithe Aeráide chun déileáil le hiarmhairtí na dtubaistí nádúrtha ná íoc as na costais a bhaineann leis an oiriúnú don athrú aeráide d’fhonn athléimneacht níos fearr a éascú. I ndáil leis sin, tá CESE ag tarraingt aird ar an mbearna cosanta aeráide, is é sin an sciar de na caillteanais eacnamaíocha neamhárachaithe ar thubaistí a bhain leis an aeráid ba chúis leo. Ní rud coitianta fós san Eoraip an t-árachas in aghaidh tubaistí nádúrtha. Ní raibh faoi árachas ann ach tuairim is 35 % de na caillteanais a bhí ann de dheasca tubaistí nádúrtha idir 1980 agus 2017 (3). Dá bhrí sin, tá sé tábhachtach árachas tubaiste a scrúdú agus a chur chun cinn sna Ballstáit agus scéimeanna árachais náisiúnta a chur chun cinn lena spreagtar úsáideoirí infheistíocht a dhéanamh san oiriúnú, rud a laghdaíonn an brú ar chistí an Aontais agus a spreagann infheistíocht réamhghníomhach. Is féidir le hidirphlé idir geallsealbhóirí agus nuálaíocht maidir le táirgí árachais réitigh aistrithe riosca nua a fhorbairt laistigh den chóras árachais agus athárachais, agus tús áite á thabhairt do chobhsaíocht an mhargaidh airgeadais agus do chosaint tomhaltóirí (4). Ar an gcaoi sin, chuirfí le cumas an Chiste Coigeartaithe Aeráide aghaidh a thabhairt ar na dúshláin a bheidh ann amach anseo.

2.8.

Tá ról tábhachtach ag cistí an Aontais freisin arb iad foinse an airgid síl iad, rud a mheallann infheistíocht phríobháideach, lena n-áirítear san oiriúnú chun athléimneacht in aghaidh an athraithe aeráide a fheabhsú.

3.   An Ciste Coigeartaithe Aeráide ina uirlis téarnaimh agus ullmhachta i gcás tubaistí

3.1.

I staidéar idirinstitiúideach de chuid an Aontais, léirítear ar bhealach soiléir sothuigthe a phráinní atá sé go rachfar i ngleic leis an ngéarchéim aeráide. Deirtear ann nach féidir leis an bpláinéad méadú níos mó ná 1,5 céim a láimhseáil. Má thagann méadú sa bhreis air sin ar an teocht tar éis 2030, is mó fós triomach, tuilte, teas foircneach agus bochtaineacht a bheidh i ndán do na céadta milliún daoine. Sa chás sin, is é is dóichí go dtiocfaidh deireadh leis na pobail is leochailí atá anois ann (5).

3.2.

Is léir anois go bhfuil an tAontas i bhfad ó bheith ullamh chun aghaidh a thabhairt ar na dúshláin a bhaineann leis an athrú aeráide. In 2021, tharla scrios nach bhfacthas riamh roimhe seo i mBallstáit an Aontais de dheasca tubaistí nádúrtha, lena n-áirítear tuilte marfacha sa Ghearmáin agus i dtíortha Benelux, agus falscaithe tubaisteacha sa Ghréig agus sa Spáinn. I bhfianaise na géarchéime aeráide agus foinsí eile díghrádaithe comhshaoil, is dócha gur gnáthrudaí seachas eisceachtaí a bheidh i scrios agus tubaistí nádúrtha amach anseo. Dá mhéad a dhéanfar bearta éifeachtacha chun dul i ngleic leis an ngéarchéim aeráide agus le díghrádú comhshaoil a chur siar, a lagú nó a sheachaint, is amhlaidh is airde a bheidh na rioscaí.

3.3.

Fuair 240 duine ar a laghad bás de dheasca na dtuilte a bhuail iarthar na hEorpa i samhradh 2021 (6). Easáitíodh an t-uafás eile agus chaill na sluaite a dtithe. Sa Ghréig, rinneadh cuntas ar 500 falscaí ar a laghad i rith tonn teasa a bhuail an tír (7).

3.4.

Ní hamháin gur ar scála nach bhfacthas riamh cheana a tharla an scrios agus an cailleadh beatha de dheasca tubaistí comhshaoil in 2021, ach b’amhlaidh a bhí sé freisin i dtaca leis an gcostas airgid a thit ar na pobail a bhí thíos leis. In iarthar na hEorpa, measadh gurbh fhiú EUR 38 mbilliún an damáiste a rinneadh de dheasca na dtubaistí (8). Sa Ghréig, bhí ar an bPríomh-Aire pacáiste cúnaimh EUR 500 milliún a fhormheas d’oileán Evia, an réigiún ba mheasa a bhí thíos leis na tinte (9).

3.5.

Níl cuid ar bith den domhan saor ó bhagairt na dtubaistí nádúrtha atá ag dul i méid. Ar an dóigh chéanna, níl acmhainní leordhóthanacha ag aon Bhallstát de chuid an Aontais lena leithéidí de dhúshláin ollmhóra a shárú – a mhéid a bhaineann le hacmhainní agus ábhair chun aghaidh a thabhairt ar thriomaigh, falscaithe agus tuilte nó a mhéid a bhaineann leis an gcistiú atá ag teastáil chun cuidiú leis na limistéir atá buailte téarnamh a dhéanamh.

3.6.

Na hinfheistíochtaí ón gCiste Coigeartaithe Aeráide lena ndíreofaí ar fhreagairt do thubaistí nádúrtha, ba cheart go gcomhlánóidís an caiteachas leanúnach ó Chistí Struchtúracha agus Infheistíochta na hEorpa ar ullmhúcháin le haghaidh tubaistí agus ar thubaistí a chosc. Tá gá le hinfheistíocht ollmhór chun athléimneacht a chruthú i gcoinne thionchair an athraithe aeráide, mar shampla infheistíocht i dtógáil cladán, foirgnimh atá frithsheasmhach in aghaidh tuilte, cosaint ar chreimeadh cósta, trealamh chun faireachán a dhéanamh ar fhalscaithe agus chun iad a shrianadh, agus teicneolaíocht chun cabhrú le huisce úr a shábháil agus a stóráil i limistéir atá buailte ag triomaigh, i measc nithe eile nach iad. Cé gur cheart go bhfeidhmeodh cistí struchtúracha agus infheistíochta ar bhonn ex ante chun damáiste a d’fhéadfadh a bheith ann a laghdú, ba cheart Ciste Coigeartaithe Aeráide a bheith ann chun freagairt go tapa i gcásanna nár éirigh leis na bearta coisctheacha sin cosc a chur ar dhamáiste áirithe.

3.7.

Tá CESE á chur i bhfios go láidir go bhfuil gá le sásra tacaíochta i bhfad níos láidre ná an sásra atá i bhfeidhm faoi láthair chun iarmhairtí na géarchéime aeráide a thuar. Tá teorainn EUR 500 milliún in aghaidh na bliana le buiséad iomlán CDAE (10). Ó cuireadh chun feidhme é in 2002, tá tacaíocht tugtha ag CDAE do 28 dtír Eorpacha éagsúla agus EUR 7 mbilliún curtha ar fáil aige (11). Is éacht mór é sin, ach níor leor ar chor ar bith é chun íoc as an damáiste a rinneadh de dheasca tubaistí nádúrtha in 2021 amháin, gan trácht ar bhliain ar bith eile.

3.8.

I gcás tubaiste nádúrtha, tá riosca níos airde ann maidir le beatha daoine a chailleadh i measc grúpaí áirithe nach féidir leo na limistéir atá buailte a fhágáil go héasca. Is amhlaidh atá go háirithe do dhaoine scothaosta, do dhaoine faoi mhíchumas, agus do leanaí. Ní mór infheistíochtaí a spriocdhíriú lena chinntiú go mbeidh an trealamh agus an cúltaca oibrithe tarrthála breise is gá ag na seirbhísí éigeandála chun cabhair a thabhairt do gach duine a bhfuil aird ar leith ag teastáil uaidh. Tá sé níos deacra do dhaoine a bhfuil níos lú acmhainní acu áit a fhágáil, mar gheall ar an gcostas a bhaineann le cóiríocht mhalartach a fháil agus mar gheall ar an rochtain theoranta atá acu ar mhodhanna soghluaisteachta pearsanta. Ba cheart go mbeadh sé ar cheann de na haidhmeanna a bheadh leis an gCiste Coigeartaithe Aeráide aghaidh a thabhairt ar an méid sin.

4.   An Ciste Coigeartaithe Aeráide ina chonair i dtreo an aistrithe chuig fuinneamh glas

4.1.

Tá CESE den bharúil freisin gur cuid eile den choigeartú aeráide is ea an dul in oiriúint do shaol nua an táirgthe fuinnimh inbhuanaithe. I bhfianaise ar thit amach le déanaí, tá dúshláin ollmhóra phráinneacha roimh an Aontas ó thaobh neamhspleáchas fuinnimh de, dúshláin nach raibh súil leo tráth ar dréachtaíodh an Creat Airgeadais Ilbhliantúil (CAI), NGEU agus an creat rialachais eacnamaíoch. I dtaca le plean REPowerEU (12) an Choimisiúin agus leis na Conclúidí ón gComhairle Eorpach, aontaíonn CESE go hiomlán, tar éis don Rúis ionradh a dhéanamh ar an Úcráin, nár láidre riamh an cás ar son an neamhspleáchais fuinnimh, lena n-áirítear foinsí in-athnuaite fuinnimh a fhorbairt.

4.2.

Tá CESE á chur i bhfios go láidir gur gá béim a leagan ar a bhféadfaí a bhaint amach ó thaobh an tsoláthair fuinnimh a mhéadú agus an inacmhainneacht fuinnimh a fheabhsú san Aontas le teicneolaíochtaí fuinnimh ghlais agus dhícharbónaithe, agus leis an éifeachtúlacht fuinnimh a fheabhsú agus an éileamh ar fhuinneamh a laghdú. Cuirfidh sé sin leis an gcosaint ar arduithe praghsanna, rud a chuireann bac ar an bhfás eacnamaíoch, a chuireann leis an neamhionannas, a chothaíonn bochtaineacht fuinnimh, a ardaíonn costais táirgthe agus a chuireann isteach ar iomaíochas an Aontais. Is díol sásaimh ar leith é do CESE an dlús atá á chur le tabhairt isteach na réiteach nuálach hidrigin-bhunaithe agus an leictreachais in-athnuaite atá iomaíoch ó thaobh costais de sa tionscal.

4.3.

Is tábhachtaí ná riamh infheistíocht phráinneach uaillmhianach a dhéanamh sa ghluaiseacht i dtreo cineálacha fuinnimh níos glaise arna dtáirgeadh laistigh den Aontas. Cé gur cheart táirgeadh fuinnimh ghlais agus neamhspleáchas fuinnimh a bheith ina spriocanna fadtéarmacha ag an Aontas i gcónaí, i bhfianaise an scéil mar atá sé anois díreach, tá géarghá ag an Aontas le soláthar fuinnimh inacmhainne ó fhoinsí malartacha nach gcuirfeadh isteach ar a chuid spriocanna fuinnimh. Maidir leis an ngéarghá atá le fuinneamh inacmhainne ó fhoinsí malartacha a sholáthar don phobal, b’éifeachtaí agus b’éifeachtúla a d’fhéadfaí aghaidh a thabhairt air sin leis an gCiste Coigeartaithe Aeráide ná leis na sásraí atá ann cheana.

4.4.

Is léir do CESE, agus is léire fós lá i ndiaidh lae, go mbaineann an spleáchas fuinnimh óna láidre atá freagairtí an Aontais do leithéidí na Rúise, rud is léir ó fhreagairt an Aontais don ionradh ar an Úcráin. Ós rud é go bhfuil an tAontas ag brath an iomarca faoi láthair ar ghás na Rúise, tá an bonn á bhaint go mór ó chumas an Aontais agus na mBallstát bearta prasa a dhéanamh gan a gcuid saoránach féin a chur i mbaol an ghanntanais breosla agus na bochtaineachta fuinnimh. Ar an drochuair, ní réiteach inbhuanaithe ná freagrach ó thaobh an chomhshaoil de iad na pleananna gás nádúrtha a fháil ó Stáit Aontaithe Mheiriceá (13).

4.5.

Ba cheart an Ciste Coigeartaithe Aeráide a úsáid chun fuinneamh glas agus dícharbónaithe arna tháirgeadh san Aontas, rud a bhfuil géarghá leis, a chistiú, chun na teicneolaíochtaí atá ann cheana a thabhairt isteach ar bhonn uaillmhianach agus chun infheistíocht a dhéanamh i bhforbairt teicneolaíochtaí nua d’fhonn geilleagar a bheadh saor ó astaíochtaí a bhaint amach. Tá sé á thathant ag CESE gan faillí a dhéanamh, de dheasca an chogaidh san Úcráin, i misean an Aontais spriocanna comhshaoil agus sóisialta a bhaint amach, óir is ionann iad siúd agus an bhunchloch ar ar féidir neart eacnamaíoch a thógáil san fhadtéarma.

4.6.

Tá éagsúlacht ollmhór ann idir na Ballstáit a mhéid a bhaineann leis an dul chun cinn atá á dhéanamh chun an tomhaltas fuinnimh a laghdú. In 2018, ní raibh laghdú faoi bhun spriocanna 2020 i dtaca leis an éileamh fuinnimh intíre iomlán déanta ach ag 11 cheann de na 27 mBallstát. Tríd is tríd, tá an tAontas i bhfad ó na spriocanna atá aige do 2030 a bhaint amach, rud a chiallaíonn go bhfuil gá le hiarrachtaí breise. Ar an dea-uair, tá ardú de réir a chéile tagtha ar sciar na bhfoinsí in-athnuaite den olltomhaltas deiridh fuinnimh san Aontas. Moladh sa phacáiste “Oiriúnach do 55” 40 % a bhaint amach i gcás sciar na bhfoinsí in-athnuaite den ídiú fuinnimh faoi 2030. Cé go bhfuil éagsúlachtaí móra ann ó thaobh sciar na bhfoinsí in-athnuaite fuinnimh de ar fud an Aontais, is amhlaidh atá freisin i gcás an acmhainn fuinneamh in-athnuaite a tháirgeadh, rudaí a bhaineann le srianta buiséadacha agus leagan amach tíreolaíoch na háite. Tá an acmhainn fhótavoltach shuiteáilte in aghaidh an duine íseal go leor i roinnt tíortha, cé go bhfuil acmhainneacht mhór ag baint leis an réimse sin. I dtíortha eile, baineann an fuinneamh in-athnuaite sciar mór amach i ngeall ar na féidearthachtaí geografacha fabhracha do stáisiúin hidrileictreacha.

4.7.

Beidh na hiarrachtaí chun an t-aistriú chuig fuinneamh glas a bhaint amach fite fuaite le riachtanais chistiúcháin nua. Ní mór na hiarrachtaí sin a dhéanamh ar bhonn práinne i bhfianaise na géarchéime fuinnimh agus an ghá mhéadaithe atá le neamhspleáchas fuinnimh an Aontais. Beidh beart láidir cistithe ag teastáil chun borradh a chur faoi thograí an phacáiste “Oiriúnach do 55” trí spriocanna níos uaillmhéine agus spriocdhátaí níos luaithe a leagan síos maidir le fuinneamh in-athnuaite, cuir i gcás fuinneamh gréine agus gaoithe a thabhairt isteach agus an éifeachtúlacht fuinnimh a fheabhsú. D’fhógair an Coimisiún go raibh sé ar intinn aige measúnú a dhéanamh ar na riachtanais chistiúcháin sin i gcomhthéacs thograí REPowerEU (14), measúnú a bhunófar ar na riachtanais sna Ballstáit a mhapáil, agus ar cheanglais maidir leis an infheistíocht trasteorann. Is díol sásaimh do CESE an méid sin, ach tá sé á chur in iúl freisin nach leor na huirlisí maoiniúcháin atá ann faoi láthair ar leibhéal an Aontais agus ar an leibhéal náisiúnta agus go bhfuil gá le gníomhaíocht chun an fuinneamh in-athnuaite a réiteach anois. Ba cheart a thuilleadh a chur le caiteachas an Chiste Coigeartaithe Aeráide ar fhuinneamh in-athnuaite freisin ach infheistíocht phríobháideach a mhealladh, agus airgead síl á chur ar fáil leis an gciste.

4.8.

Maidir le méadú a dhéanamh ar an infheistíocht chun neamhspleáchas fuinnimh an Aontais a fheabhsú, ba cheart déanamh amhlaidh i gcomhréir leis an mbéim ar an aistriú chuig fuinneamh glas agus in-athnuaite. Ionas go n-éireoidh leis, de bhreis ar infheistíochtaí a dhéanfar láithreach bonn tríd an gCiste Coigeartaithe Aeráide, beidh gá ag an Aontas le hinfheistíochtaí suntasacha fadtéarmacha sa taighde agus sa nuálaíocht agus le bealaí nua táirgthe agus ídithe, chun feabhas a chur ar a chumas fuinneamh glan inacmhainne a thairiscint do chách. Is léiriú cheana féin é clár oibre taighde agus nuálaíochta an Aontais ar a thiomanta atá sé don sprioc sin, agus d’fhéadfaí dul chun cinn suntasach a dhéanamh. Mar sin féin, in éineacht leis an mbéim sin ar thaighde, ní mór go mbeidh gealltanas ó na Ballstáit dul i mbun cineálacha táirgthe fuinnimh níos glaise agus feabhas a chur ar a gcumas aistriú a dhéanamh ó mhodhanna táirgthe fuinnimh traidisiúnta, go háirithe sna Ballstáit sin a bhfuil spleáchas mór ar an ngual acu go fóill.

4.9.

Cé gur díol sásaimh do CESE an cistiú atá ann cheana atá tiomnaithe don bheartas aeráide in CAI agus in NGEU, tá sé á chur in iúl freisin go bhfuil athrú tagtha ar na bagairtí comhshaoil is práinní do dhaoine san Aontas ó cruthaíodh na cistí sin agus go bhfuil gá le cur chuige nua. De bhreis ar an gciste nua sin a chruthú, tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún athbhreithniú a dhéanamh ar an timpeallacht chistiúcháin d’fhonn bearnaí maoiniúcháin agus riachtanais bhreise chistiúcháin a shainaithint maidir le gnéithe éagsúla den bheartas aeráide.

5.   Stóinseacht bheartais aeráide agus fuinnimh an Aontais atá ann cheana agus comhlántacht an Chiste Coigeartaithe Aeráide a áirithiú

5.1.

D’fhreastalódh an Ciste Coigeartaithe Aeráide ar riachtanas an-sonrach nach bhfuiltear ag freastal air ó thaobh chistiú an Aontais de, is é sin le rá cistiú leordhóthanach a bheith ar fáil chun éigeandálaí aeráide, comhshaoil agus fuinnimh a fhreagairt go tapa. Mar sin féin, ní mór an ciste sin a bheith comhsheasmhach agus comhleanúnach le beartais uileghabhálacha an Aontais sna réimsí céanna.

5.2.

Is saincheist chórasach í an ghéarchéim aeráide nach mbaineann teorainneacha léi, rud a chiallaíonn go bhfuil gá le hathrú córasach ar an gcaoi a bhfeidhmíonn an geilleagar agus a fhágann go bhfuil sé ríthábhachtach go ngabhfaidh na rialtais orthu féin tabhairt faoi réitigh chórasacha in áit aghaidh a thabhairt ar iarmhairtí na faidhbe agus orthu sin amháin.

5.3.

Is measa fós an fhadhb óir is ann do dhifríochtaí ollmhóra maidir leis an mbaint atá ag daoine aonair agus grúpaí leis an bhfadhb agus maidir leis an difear a dhéanann an fhadhb dóibh. Baineann na difríochtaí sin le loirg charbóin, agus éagsúlacht shuntasach go leor ann san Aontas ó thaobh astaíochtaí CO2 per capita de ó Bhallstát go Ballstát agus ó réigiún go réigiún. Feictear difríochtaí freisin i dtaca le tionchar an athraithe aeráide, an cumas dul in oiriúint do na dúshláin agus dul i ngleic leo agus, ar deireadh, tionchair bhearta an bheartais aeráide agus na n-athruithe struchtúracha suntasacha atá le teacht.

5.4.

Tá difríochtaí móra san Aontas ó thaobh tionchair aeráide de ó Bhallstát go Ballstát agus laistigh de na Ballstáit féin, de réir leagan amach tíreolaíoch na háite agus staid agus struchtúr gheilleagar na háite. Mar shampla, tá cónaí ar 7 % de dhaonra an Aontais i gceantair a mbíonn baol mór tuilte iontu agus, os a choinne sin, os cionn 9 % den daonra i gceantair nach mbíonn báisteach iontu 120 lá sa bhliain.

5.5.

Má tá aistriú cóir le baint amach, tá gá freisin le dálaí sóisialta inbhuanaithe i gcomhréir leis na Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe (SDGanna) agus le Colún Eorpach na gCeart Sóisialta. De bhreis air sin, tá CESE ag iarraidh cur chuige iomlanaíoch i dtaca leis an inbhuanaitheacht comhshaoil agus tá aird á tarraingt aige ar an Rialachán maidir le Tacsanomaíocht, rud lena mbunaítear sé chuspóir comhshaoil: maolú ar an athrú aeráide, úsáid inbhuanaithe agus cosaint an uisce agus acmhainní muirí, an t-aistriú chuig geilleagar ciorclach, cosc agus rialú ar thruailliú, agus an bhithéagsúlacht agus éiceachórais a chosaint agus a athbhunú.

5.6.

I bhfianaise an bhuiséid formheasta os cionn EUR 330 billiún a bhaineann leis sa chlárthréimhse atá ann faoi láthair, is é an beartas comhtháthaithe an uirlis infheistíochta comhpháirtí is mó agus is tábhachtaí atá san Eoraip agus, dá bhrí sin, tá ról ríthábhachtach aige maidir le dul i ngleic leis an ngéarchéim aeráide. I dtaca leis na difríochtaí laistigh de na Ballstáit agus ó cheann amháin go ceann eile, rudaí arb é an aidhm atá leis an mbeartas comhtháthaithe aghaidh a thabhairt orthu, is mór is dócha freisin go mbíonn tionchar orthu ag an athrú aeráide agus na hiarmhairtí a ghabhann leis. Ó thaobh an Phlean Téarnaimh agus Athléimneachta de, leagtar béim láidir ann ar an aeráid freisin. Cé gur léir an tiomantas don infheistíocht, tá gá le léargas soiléir struchtúrtha a thabhairt ar na cistí Eorpacha atá dírithe ar dhul i ngleic leis an athrú aeráide agus ar an gcaoi a ndéantar iad a bhainistiú.

5.7.

Tá béim á leagan ag CESE freisin ar a thábhachtaí atá sé go dtabharfadh údaráis áitiúla agus réigiúnacha gealltanas soiléir polaitiúil maidir le spriocanna aeráide a bhaint amach. Tá géarghá le dlús a chur leis an idirphlé il-leibhéil idir na húdaráis náisiúnta, réigiúnacha agus áitiúla i dtaca le bearta náisiúnta maidir leis an athrú aeráide a phleanáil agus a chur chun feidhme ar an leibhéal réigiúnach agus áitiúil, i dtaca le rochtain dhíreach na n-údarás áitiúil ar chistiú, agus i dtaca le faireachán a dhéanamh ar dhul chun cinn na mbeart arna nglacadh. Ní mór na comhpháirtithe sóisialta agus an tsochaí shibhialta eagraithe a bheith rannpháirteach sa phróiseas sin chun cur chuige cothrom a chosaint, agus leasanna na ngrúpaí uile á n-urramú.

5.8.

Tá CESE ag tarraingt aird ar an ról lárnach atá ag na comhpháirtithe áitiúla, sóisialta agus réigiúnacha maidir le dul i ngleic le hiarmhairtí an athraithe aeráide. Ar an drochuair, is mór fós idir an tacaíocht a fhaigheann an-chuid de na gníomhaithe sin chun a gcuid gníomhaíochtaí a mhaoiniú agus a mbeadh ag teastáil chun aghaidh a thabhairt ar na dúshláin a bhfuil siad ag déileáil leo. I measc nithe eile nach é, ní mór an Ciste um Aistriú Cóir a neartú chun tacaíocht níos fearr a chur ar fáil.

5.9.

Tá CESE á áitiú nach mór an t-aistriú chuig inbhuanaitheacht comhshaoil a bheith cuimsitheach agus i gcomhréir leis na SDGanna agus le Colún Eorpach na gCeart Sóisialta. Sa chomhthéacs sin, ní mór a áireamh ar na príomhchritéir poist ghlasa ardcháilíochta nua a chosaint agus a chruthú agus, ar an gcaoi sin, oiliúint agus bearta sóisialta cuimsitheacha a áirithiú ach earnálacha eacnamaíocha malartacha aeráidneodracha a fhorbairt ar son an phobail réigiúnaigh. Ní mór gur mó an cúiteamh ná na héifeachtaí cúlchéimnitheacha a d’fhéadfadh a bheith ann de dheasca bhearta an bheartais aeráide agus na n-athruithe struchtúracha. Ba cheart, cuir i gcás, nasc a thógail idir an soláthar poiblí agus bearta státchabhrach a bhaineann le cuideachtaí agus poist ardcháilíochta a chruthú agus ba cheart aird a thabhairt leo ar chearta oibrithe, caighdeáin chomhshaoil agus oibleagáidí fioscacha. De bhreis air sin, ní mór daoine leochaileacha a chosaint ar thionchar an athraithe aeráide agus an bhochtaineacht fuinnimh a chosc i gcónaí. Ar deireadh, tá CESE ag tarraingt aird ar an bprionsabal “gan dochar suntasach a dhéanamh” ar cuid de thacsanomaíocht an Aontais é, lena sonraítear nach gceadaítear dochar a dhéanamh d’aon sprioc chomhshaoil agus beartais éagsúla á gcur chun feidhme.

5.10.

Ós rud é gur gnéithe tábhachtacha den chomhrac i gcoinne na géarchéime aeráide iad an t-oideachas foirmiúil agus neamhfhoirmiúil, tá sé ríthábhachtach infheistíocht a dhéanamh in oideachas inrochtana maidir leis an athrú aeráide agus le saoránacht ghníomhach. Uirlis chumhachtach is ea an t-oideachas inbhuanaitheachta, rud a chuireann ar chumas daoine óga páirt a ghlacadh sa díospóireacht maidir leis an gcruth ba cheart a chur ar bheartas aeráide nithiúil. Is ag dul i méid i gcónaí atá an t-aitheantas a thugtar do thábhachtach an oideachais agus na hoiliúna sa chomhrac i gcoinne an athraithe aeráide.

---

(1)  https://www.eesc.europa.eu/en/our-work/opinions-information-reports/opinions/tackling-energy-poverty-and-eus-resilience-challenges-economic-and-social-perspective. (Féach leathanaigh 88 den Iris Oifigiúil seo).

(2)  Regional development MEPs suggest to set up a Climate Change Adaptation Fund [Moladh ó Fheisirí an Choiste um Fhorbairt Réigiúnach Ciste um Oiriúnú don Athrú Aeráide a chur ar bun] | Nuacht | Parlaimint na hEorpa.

(3)  Economic losses from climate-related extremes in Europe [Caillteanais eacnamaíocha a tharla san Eoraip de dheasca teagmhais fhoircneacha a bhain leis an aeráid] — An Ghníomhaireacht Eorpach Chomhshaoil.

(4)  Forging a climate-resilient Europe – the new EU Strategy on Adaptation to Climate Change [Eoraip aeráid-díonach a chruthú – straitéis nua an Aontais Eorpaigh maidir le hoiriúnú don Athrú Aeráide] COM(2021) 82 final (níl leagan Gaeilge ann), roinn 2.2.3 agus Strategy for financing the Transition to a Sustainable Economy [Straitéis maidir leis an aistriú chuig geilleagar inbhuanaithe a mhaoiniú] COM(2021) 390 final (níl leagan Gaeilge ann), Roinn II agus Roinn III, Gníomhaíocht 2 c, deais agus páipéar plé an Údaráis Eorpaigh um Árachas agus Pinsin Cheirde (ÚEÁPC) maidir leis an mbearna cosanta árachais.

(5)  Tuarascáil_ESPAS.pdf , lch. 8.

(6)  https://www.brusselstimes.com/belgium-all-news/199487/europes-summer-floods-amount-to-worlds-second-most-costly-natural-disaster-of-2021.

(7)  https://www.reuters.com/world/europe/greece-starts-count-cost-after-week-devastating-fires-2021-08-09/.

(8)  Europe’s summer floods amount to world’s second-most costly natural disaster of 2021 (brusselstimes.com).

(9)  https://www.reuters.com/world/europe/greece-starts-count-cost-after-week-devastating-fires-2021-08-09/.

(10)  Ciste Dlúthpháirtíochta Aontais.

(11)  https://ec.europa.eu/regional_policy/en/funding/solidarity-fund/.

(12)  Plean REPowerEU, COM(2022) 230 final.

(13)  U.S., EU strike LNG deal as Europe seeks to cut Russian gas | Reuters.

(14)  COM(2022) 230 final.

Tuairim Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir le Criptea-shócmhainní — Dúshláin agus deiseanna

(tuairim féintionscnaimh)

(2022/C 486/05)

Rapóirtéir:	Philip VON BROCKDORFF
Comhrapóirtéir:	Louise GRABO

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	24.3.2022
Bunús dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	Aontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta agus Comhtháthú Eacnamaíoch agus Sóisialta
Dáta a glactha sa rannóg	09.9.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	22.9.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	572
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	148/0/3

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Agus an méadú atá ag teacht ar chaipitliú an mhargaidh criptea-shócmhainní á thabhairt dá uídh aige, tacaíonn CESE go láidir leis an togra ón gCoimisiún Eorpach le haghaidh Rialachán maidir le Margaí i gcriptea-shócmhainní (MiCA), arb é is aidhm dó criptea-shócmhainní laistigh den Aontas Eorpach a rialáil. Is éard a lean as an togra sin gur tháinig na comhreachtóirí ar chomhaontú polaitiúil sealadach an 30 Meitheamh 2022 (1).

1.2.

Tá CESE ag iarraidh freisin go mbeadh creat rialála agus oibríochtúil stóinsithe ann ar mhaithe le rianú airgeadais níos fearr a dhéanamh ar idirbhearta agus le comhlíonadh cánach na gcriptea-shócmhainní a fheabhsú.

1.3.

Molann CESE go láidir gur cheart do na húdaráis cloí leis an bprionsabal “gníomh céanna, rioscaí céanna, rialacha céanna”. Chuige sin, is gá tógáil ar na creataí rialála atá ann cheana ionas go gcuimseofar iontu idirbhearta gnó i gcriptea-shócmhainní a mbaineann priacail leo atá comhchosúil leis na priacail a thagann chun cinn i gcás idirbhearta traidisiúnta. Creideann CESE gur gá é sin a dhéanamh ar mhaithe lena áirithiú nach mbeidh neamhshiméadrachtaí idir seirbhísí agus sócmhainní atá comhchosúil le chéile ach a d’fhéadfadh teacht faoi chreataí éagsúla mar gheall ar phointí teicniúla.

1.4.

Caithfidh creat rialála le haghaidh criptea-shócmhainní a bheith comhsheasmhach ní hamháin taobh istigh den Aontas ach ó dhlínse go chéile freisin. Ba cheart caighdeáin atá bunaithe ar chothrom na Féinne a leagan síos taobh istigh den Aontas agus taobh amuigh de chun custaiméirí a chosaint. Tacaíonn CESE leis an Rialachán maidir le hAistriú Cistí (2), cé go mbaineann roinnt gnéithe de le hidirbhearta nach idirbhearta traidisiúnta airgeadais iad. Ag an am céanna, áfach, tacaíonn CESE leis an nuálaíocht laistigh den Aontas agus, a mhéid a bhaineann le gnáth-tháirgí nach de chineál airgeadais iad agus atá bunaithe ar an teicneolaíocht bhlocshlabhra, tá sé tábhachtach go gcaithfear leo faoi mar a chaitear lena macasamhlacha fisiceacha seachas mar uirlisí airgeadais, agus go gcloífear leis an bprionsabal “gníomh céanna, rioscaí céanna, rialacha céanna”.

1.5.

Tugann CESE dá aire, agus is cúis imní dó, iarmhairtí comhshaoil na gcriptea-shócmhainní agus na ngníomhaíochtaí mianadóireachta gaolmhara i bhfianaise na ngealltanas aeráide a thug an tAontas mar chuid den Chomhaontú Glas. Chomh maith leis sin, tá CESE den tuairim nach ann d’aon chruthúnas cinntitheach go n-úsáidfear na teicneolaíochtaí mórleabhar dáilte (DLTanna) atá ag teacht chun cinn, amhail an blocshlabhra, chun bonneagar inbhuanaithe a chur ar fáil le haghaidh todhchaí ísealcharbóin, in ainneoin go meastar gurb acmhainn dóibh sin a dhéanamh.

1.6.

Tá CESE den tuairim go bhféadfaidh sé go mbeidh an blocshlabhra, ina cháil mar phríomh-bhunteicneolaíocht le haghaidh criptea-shócmhainní, cabhrach agus aghaidh á tabhairt ar na priacail atá coitianta sa mhargadh faoi láthair. D’fhéadfaí réimse tairbhí a bhaint as an mblocshlabhra, ó idirbhearta fíor-ama lena gcumasaítear laghdú priacal agus bainistíocht caipitil níos fearr, go héifeachtacht rialála fheabhsaithe, mar shampla tríd an mblocshlabhra a úsáid chun críoch “Bíodh aithne agat ar do chustaiméirí” nó le haghaidh seiceálacha frithsciúrtha airgid.

1.7.

Tugann CESE dá aire freisin go bhféadfadh forbairtí sa teicneolaíocht a bheith ina gcabhair chun aghaidh a thabhairt ar na teorainneacha atá ann cheana ó thaobh comhlíonadh cánach de, rud a d’fheabhsódh, dá bhrí sin, trédhearcacht agus cáilíocht na sonraí a sheoltar chuig na húdaráis chánach chun críoch rialaithe, agus chun aghaidh a thabhairt ar an gcalaois chánach agus ar idirbhearta aindleathacha.

1.8.

D’fhéadfadh tuilleadh forbairtí teicneolaíochta blocshlabhra a bheith ina spreagadh do na bainc dul i gcomhar leis an éiceachóras blocshlabhra, rud a chuirfeadh ar a gcumas faisnéis agus taithí a chomhroinnt leis an bpobal blocshlabhra i gcoitinne trí bhíthin ardán airgeadais trádála atá bunaithe ar an mblocshlabhra.

1.9.

Ar deireadh, tacaíonn CESE go hiomlán leis an ról atá ag an mBanc Ceannais Eorpach (BCE) maidir le faireachán a dhéanamh ar fhorbairtí sna criptea-shócmhainní agus sna himpleachtaí a d’fhéadfadh a bheith acu don bheartas airgeadaíochta agus na priacail a d’fhéadfadh a bheith i gceist leo ó thaobh fheidhmiú rianúil na gcineálacha bonneagair margaidh agus íocaíochtaí de, agus freisin ó thaobh chobhsaíocht an chórais airgeadais de.

2.   Cúlra

2.1.

In 2021, tháinig breis agus méadú faoi thrí ar chaipitliú an mhargaidh criptea-shócmhainní go USD 2.6 trilliún, cé nach bhfuil i gcriptea-shócmhainní go fóill ach sciar beag de na sócmhainní atá sa chóras airgeadais domhanda foriomlán (3). Ó thaobh na n-uimhreacha de, tá criptea-shócmhainní inchurtha le roinnt de na haicmí seanbhunaithe sócmhainní, ach níl siad leath chomh tábhachtach agus atá na bannaí rialtais, na stocmhargaí ná na díorthaigh, ná baol air. I bhfianaise a thapa atá criptea-shócmhainní ag fás, tá roinnt gníomhaithe nua meallta chuig an éiceachóras agus tá méadú ag teacht ar líon na gcriptea-shócmhainní a bhíonn á dtairiscint, a dtugtar “airgeadraí fíorúla”, nó “boinn” dhigiteacha nó “ceadchomharthaí” digiteacha ar chuid acu. I measc na gcriptea-shócmhainní is suntasaí go dtí seo tá Bitcoin agus Ether, arb ionann iad le chéile agus thart ar 60 % de chaipitliú an mhargaidh iomláin criptea-shócmhainní.

2.2.

I gcaitheamh na bliana deireanaí, mar thoradh ar fhorbairtí sa teicneolaíocht, go háirithe an blocshlabhra, tháinig fás nach bhfacthas roimhe sin ar an éileamh ar aicme criptea-shócmhainní ar a dtugtar cripteamhonaí cobhsaí (4). Go sonrach, scoith méideanna trádála na gcripteamhonaí cobhsaí nach mór gach criptea-shócmhainn eile óir úsáidtear iad, thar aon ní eile, chun spot-trádáil agus trádáil díorthach a shocrú i malartuithe. Chomh maith leis sin, cabhraíonn cobhsaíocht praghsanna réasúnta na gcripteamhonaí cobhsaí le sealbhóirí criptea-shócmhainní a chosaint ar an luaineacht a bhaineann le criptea-shócmhainní nach cripteamhonaí cobhsaí iad.

2.3.

Agus í bunaithe ar an teicneolaíocht bhlocshlabhra agus seirbhísí airgeadais á soláthar aici a n-úsáidtear cripteamhonaí cobhsaí agus criptea-shócmhainní eile chucu, tá an earnáil airgeadais díláraithe (nó DeFi) (5) ar cheann de na príomhchúiseanna ar tháinig méadú ar an éileamh ar chriptea-shócmhainní ós rud é go gcuireann sí ar chumas na n-úsáideoirí criptea-shócmhainní a thrádáil gan gá a bheith ann dul i muinín idirghabhálaí ná measúnú a dhéanamh le linn idirbhirt ar riosca mainneachtana an chliaint. Is díol spéise é gurb iad is mó a bhíonn i gceist in idirbhearta den sórt sin na gníomhaithe institiúideacha a thagann ó gheilleagair fhorbartha inar minic cripteamhonaí cobhsaí á n-úsáid (6).

2.4.

D’fhéadfaí cur síos ar an mblocshlabhra, nó an teicneolaíocht mórleabhar dáilte (DLT), mar chomhad mór poiblí amháin a chomhroinntear agus a stóráiltear ar líonra ollmhór ríomhairí ar a gcoimeádtar gach idirbheart a bhaineann le criptea-shócmhainní. De bharr go gcomhroinntear go poiblí é agus go ndéantar a inneachar a bhailíochtú, ní féidir an t-idirbheart a aisiompú ná a athrú. Dá bhrí sin, seachnaítear idirbhearta calaoiseacha leis an gcomhad poiblí arna tháirgeadh mar thoradh ar DLT a úsáid.

2.5.

I rith na tréimhse ba mheasa de ghéarchéim COVID-19, tráth a bhí anás ar an margadh, bhain Bitcoin luach USD 10 367,53, arbh é sin a luach ab airde, amach i lár mhí Feabhra 2020 sular thit sé go USD 4 994 i lár mhí an Mhárta 2020. Níor bhain an méadú agus an titim ghéar ar luach mórán mór leis an ngéarchéim, áfach, ná leis an éifeacht a bhí aici ar an stocmhargadh (7). Ba de thoradh feiniméan a dtugann na mianadóirí agus na saineolaithe “laghdú faoina leath” (“halving”) air a chuir Bitcoin na cora sin de, cora a mheastar a bheith luaineach. Laghdaítear Bitcoin faoina leath gach ceithre bliana, nó gach uair a dhéantar mianadóireacht ar 210 000 bloc. Tharla sé sin in 2012 tráth a tugadh na luaineachtaí céanna intuartha i bpraghsanna Bitcoin faoi deara. Níor athraigh an patrún seo mórán ó bhí 2012 ann.

2.6.

Faoi mar atá cúrsaí faoi láthair, ní cosúil go bhfuil na criptea-shócmhainní ina bhfíorphriacal don chobhsaíocht airgeadais, de réir mar a dhearbhaigh an Bord um Chobhsaíocht Airgeadais sa tuarascáil uaidh in 2018. Ar a shon sin, chuir an Bord sin in iúl go bhfuil imní air maidir leis na priacail a d’fhéadfadh teacht chun cinn mar gheall ar chaipitliú an mhargaidh, go háirithe iad siúd a bhaineann le muinín na n-infheisteoirí, le neamhchosaint dhíreach agus indíreach na n-institiúidí airgeadais, agus le húsáid criptea-shócmhainní le haghaidh íocaíochtaí agus malartuithe.

2.7.

Léirigh na húdaráis mhaoirseachta Eorpacha (an tÚdarás Baincéireachta Eorpach, an tÚdarás Eorpach um Urrúis agus Margaí, agus an tÚdarás Eorpach um Árachas agus Pinsin Cheirde) go raibh an imní chéanna orthu agus thug siad foláireamh do na tomhaltóirí go raibh roinnt mhaith criptea-shócmhainní an-chontúirteach agus an-amhantrach agus nár oir siad mar mhodh íocaíochta ná mar mhodh malartaithe d’fhormhór mór na n-infheisteoirí miondíola. Tá na húdaráis sin den tuairim go bhfuil fíorbhaol ann go gcaillfeadh tomhaltóirí an méid airgid ar fad atá infheistithe acu dá gceannóidís criptea-shócmhainní ardbhaoil. Tá foláireamh tugtha acu freisin gur cheart do thomhaltóirí a bheith ar a n-airdeall maidir leis na priacail a bhaineann le fógraí míthreoracha, lena n-áirítear iad siúd a scaiptear ar na meáin shóisialta agus iad a scaipeann tionchairí. Ba cheart do thomhaltóirí a bheith ar a n-airdeall go háirithe maidir le brabúis ghasta nó brabúis arda.

2.8.

Cé go bhfuil fás ag teacht orthu go tapa, is teoranta fós na naisc dhíreacha idir criptea-shócmhainní, ar thaobh amháin, agus na hinstitiúidí airgeadais a mbaineann tábhacht córasach leo agus na príomh-mhargaí airgeadais, ar an taobh eile. Mar sin féin, bíodh is nach raibh institiúidí rannpháirteach i margaí criptea-shócmhainní roimhe seo mórán, tá siad níos rannpháirtí iontu le bliain anuas, mar infheisteoirí agus mar sholáthraithe seirbhíse araon. Má leanfaidh an conair reatha ar aghaidh, i.e. fás ar mhéid agus idirnascthacht na gcriptea-shócmhainní leis na hinstitiúidí sin, is féidir go mbeidh impleachtaí aige sin don chóras airgeadais domhanda.

2.9.

Treisíonn an fás sin ar mhéid agus idirnascthacht na gcriptea-shócmhainní an gá atá ann iniúchtaí comhsheasmhacha, inchomparáide agus oibiachtúla a dhéanamh ar chriptea-shócmhainní agus fágann sé gur tábhachtaí fós iad na hiniúchtaí sin chun tuairisciú a dhéanamh ar chruinneas agus iomláine na faisnéise airgeadais arna tuairisciú don phobal. Ba sa chomhthéacs sin a chuir an Coimisiún Eorpach togra reachtach i láthair i mí Mheán Fómhair 2020 chun rialáil criptea-airgeadra a chomhchuibhiú agus a dhlisteanú i réimse na gcriptea-shócmhainní (8). Foráiltear sa togra sin do chreat cuimsitheach chun rialáil agus maoirseacht a dhéanamh ar eisitheoirí criptea-shócmhainní, ar thairgeoirí criptea-shócmhainní agus ar sholáthraithe seirbhísí criptea-shócmhainní d’fhonn na tomhaltóirí agus sláine agus cobhsaíocht an chórais airgeadais a chosaint. Tháinig na comhreachtóirí ar chomhaontú sealadach an 30 Meitheamh 2022. Táthar ag súil leis go bhfoilseofar an téacs críochnaitheach reachtach agus go dtiocfaidh sé i bhfeidhm sna míonna beaga amach anseo. Chuir CESE a sheasamh maidir leis an ábhar sin in iúl i dtuairim uaidh Criptea-shócmhainní agus teicneolaíocht mórleabhar dáilte (9) (níl leagan Gaeilge ann).

3.   Na priacail a bhaineann le criptea-shócmhainní

3.1.

Go ginearálta, is é a bhíonn taobh thiar den fhás pras ar na criptea-shócmhainní ná leagan amach atá lag go hoibríochtúil, bainistíocht lag cibir-riosca, agus creataí laga rialachais. Agus na trí ghné sin ag bagairt orthu, méadaítear na priacail do na cliaint óir is saincheist í an chibearshlándáil i réimse na gcriptea-shócmhainní. Ní hannamh criptea-shócmhainní goidte a bheith le fáil i margaí neamhdhleathacha, áit a n-úsáidtear iad chun tuilleadh gníomhaíocht choiriúil a mhaoiniú. Ar an gcaoi chéanna, i gcomhthéacs ionsaithe ó bhogearraí éirice, is minic a iarrann coirpigh ar íospartaigh an t-airgead fuascailte a íoc i bhfoirm criptea-airgeadraí amhail Bitcoin (10). Sa Rialachán maidir le hathléimneacht dhigiteach oibríochtúil don earnáil airgeadais (DORA), a chomhaontaigh na comhreachtóirí le déanaí agus a bhfuil bailchríoch á cur air faoi láthair, tá foráil déanta do cheanglais aonfhoirmeacha maidir le slándáil na líonraí agus na gcóras faisnéise, ar líonraí agus córais iad sin atá ina mbonn taca le próisis ghnó na n-eintiteas airgeadais, lena n-áirítear le soláthraithe seirbhísí criptea-shócmhainní. Tá gá leis sin má táthar chun ardleibhéal coiteann athléimneachta digití oibríochtúla a bhaint amach.

3.2.

Agus gan ach líon cuibheasach beag eintiteas i dtreis sa trádáil, tá riosca éigin comhchruinnithe roimh éiceachóras na gcriptea-shócmhainní chomh maith (11). Tháinig sé chun solais i staidéar go raibh 4,8 milliún Bitcoin i seilbh níos lú ná 10 000 duine ar fud an domhain, ar iad a thógáil le chéile (12). B’in beagnach aon trian de na 18,5 milliún Bitcoin a ndearnadh mianadóireacht orthu ag an bpointe sin. Bhí luach margaidh USD 600 billiún nach mór ar na 18,5 milliún Bitcoin sin. Níor tháinig mórán athruithe ar an scéal ó shin. Is iad na gníomhaithe móra agus na gníomhaithe comhchruinnithe is mó atá i dtreis san éiceachóras go fóill, bídís ina mianadóirí móra (13), ina sealbhóirí Bitcoin nó ina malartóirí Bitcoin. Mar gheall ar an gcomhchruinniú sin, d’fhéadfadh Bitcoin a bheith i mbaol priacal córasach agus tugtar le tuiscint freisin gur dócha gur líon beag rannpháirtithe a bhainfeadh leas go díréireach as formhór na dtairbhí a bhainfeadh le glacadh níos leithne (14).

3.3.

Sa tuarascáil is déanaí uaidh (15), shonraigh an Bord um Chobhsaíocht Airgeadais go raibh na córais mhargaidh díonta, den chuid is mó, ar luaineacht na gcriptea-shócmhainní. Mar sin féin, thug sé foláireamh maidir le tábhacht mhéadaitheach na sócmhainní digiteacha in oibríochtaí na n-institiúidí airgeadais. Dá gclisfeadh ar cheann de na cripteamhonaí móra (a úsáidtear go forleathan le haghaidh íocaíochtaí), d’fhéadfadh sé sin tuilleadh cur isteach a dhéanamh ar an gcobhsaíocht airgeadais, tráth atá an neamhchinnteacht ag dul i méid mar gheall ar an gcogadh san Úcráin agus na praghsanna arda tráchtearraí nach bhfuil deireadh leo go fóill. Dá gclisfeadh ar chripteamhona cobhsaí, d’fhéadfadh ganntanais leachtacha teacht chun cinn san éiceachóras criptea-shócmhainní i gcoitinne, rud a chuirfeadh srian, dá bhrí sin, ar mhéideanna trádála.

3.4.

Faoi mar a tugadh faoi deara i dtuairim uaidh roimhe seo (16), tacaíonn CESE go hiomlán leis na hiarrachtaí a rinneadh san Aontas chun an mhaoirseacht ar chriptea-shócmhainní a mhéadú. Faraor, i ngeall ar an anaithnideacht a shamhlaítear le criptea-shócmhainní, d’fhéadfadh sé tarlú fós go n-úsáidfí iad chun críoch coireachta, in ainneoin na bhfeabhsuithe a rinneadh ar a rianú. Chonacthas le déanaí freisin gurb iad na criptea-shócmhainní an rogha airgeadra is fearr le cibirionsaitheoirí den chuid is mó. Úsáideann na cibirionsaitheoirí sin bogearraí éirice chun córais a haiceáil agus ansin íocaíochtaí in Bitcoin a éileamh agus é mar chúiteamh ag an gcuideachta faoi ionsaí nach ndéanfar a sonraí luachmhara a léirscrios ná a sceitheadh. Thairis sin, tá méadú tagtha ar an méid tuairiscí a dhéantar faoi scéimeanna criptea-Ponzi. Maíonn an Banc Ceannais Eorpach (BCE) chomh maith go n-úsáidtear criptea-airgeadraí chun teacht thart ar na smachtbhannaí a forchuireadh ar olagarcaí Rúiseacha mar gheall ar an gcogadh san Úcráin (17). An priacal go n-úsáidfí criptea-shócmhainní chun teacht thart ar na smachtbhannaí i gcoinne na Rúise, is meabhrú tábhachtach é sin gur gá a cheangal ar na margaí sin na caighdeáin riachtanacha atá ann a chomhlíonadh, lena n-áirítear ó thaobh faisnéis faoi na hinfheisteoirí, frithsciúradh airgid agus na gceanglas maidir le nochtadh.

3.5.

Is cúis mhór eile imní iad an fhaisnéis mhíthreorach agus an easpa trédhearcachta. Déantar roinnt criptea-shócmhainní a dhianmhargú don phobal agus úsáidtear ábhar margaíochta agus faisnéis eile a d’fhéadfadh a bheith doiléir, neamhiomlán, míchruinn nó míthreorach d’aon ghnó chuige sin. Déantar áibhéil freisin faoi na tairbhí a d’fhéadfadh a bheith ann agus tugtar neamhaird ar na priacail san am céanna. Is le cuidiú tionchairí ar na meáin shóisialta a dhéantar an margú sin go minic. Ní nochtann na tionchairí sin cibé an bhfuil dreasacht airgeadais acu chun criptea-shócmhainní áirithe a mhargú nó nach bhfuil. Chonacthas an feiniméan seo go háirithe sa mhéadú a tháinig le déanaí ar licíní neamh-idirmhalartacha ealaíne (NFT) atá bainteach le daoine cáiliúla nó leis an lucht spóirt.

3.6.

Creideann na húdaráis mhaoirseachta Eorpacha go bhfuil na mórluaineachtaí i bpraghsanna na gcriptea-shócmhainní ina bpriacal mór d’infheisteoirí, cé go bhféadfadh an priacal céanna teacht chun cinn sna luaineachtaí sa stocmhargadh domhanda chomh maith. Go deimhin, bíonn roinnt mhaith criptea-shócmhainní faoi réir ag athruithe móra tobanna ar phraghsanna, rud a chiallaíonn go bhfuil siad an-amhantrach agus go mbraitheann na praghsanna den chuid is mó ar éileamh na n-infheisteoirí. Cothaíonn athruithe móra ar phraghsanna amhras úrnua i dtaobh thodhchaí na gcriptea-airgeadraí mar aicme sócmhainní.

3.7.

Maidir le criptea-shócmhainní, is cúis imní é gur minic a bhíonn sé nach mór dodhéanta d’infheisteoirí éilimh ar chúiteamh nó éilimh dhlíthiúla eile a dhéanamh i gcás faisnéis mhíthreorach, mar shampla, go háirithe ós rud é nár tháinig na sócmhainní sin, go dtí seo, faoin gcosaint atá i rialacháin reatha AE maidir le seirbhísí airgeadais. Ní chosnaítear na hinfheisteoirí ach oiread faoi scéimeanna ráthaithe taiscí na mbanc toisc nach gcumhdaítear iontu ach airgeadra; ní chumhdaítear criptea-shócmhainní, stoic ná bannaí iontu.

3.8.

A mhéid a bhaineann leis an Aontas Eorpach, agus teacht i bhfeidhm MiCA atá ar na bacáin, ba cheart aghaidh a thabhairt ar na neamhréireachtaí atá i dtreis idir na Ballstáit faoi láthair. Ó thaobh cánachais de, ní chuireann na Ballstáit an cur chuige céanna i bhfeidhm, agus gearrann an-chuid díobh cáin ghnóthachan caipitiúil, ar rátaí 0-50 %, ar bhrabúis a rinneadh ar chriptea-shócmhainní. In 2020, ghlac an tAontas an pacáiste airgeadais dhigitigh arb é is aidhm dó an teicneolaíocht airgeadais a rialáil. Thug an tAontas aitheantas sa phacáiste sin don acmhainneacht a bhaineann leis an teicneolaíocht dhigiteach ó thaobh na nuálaíochta agus na hiomaíochta de agus mhaolaigh sé na priacail a thagann chun cinn mar gheall uirthi chomh maith.

3.9.

Tá CESE ag iarraidh go mbeadh creat rialála agus oibríochtúil éifeachtach ann ar mhaithe le rianú níos fearr a dhéanamh ar idirbhearta agus le comhlíonadh cánach na gcriptea-shócmhainní a fheabhsú. Cé gur feasach dó cé na fadhbanna a eascraíonn as criptea-shócmhainní mar gheall ar an easpa rialaithe lárnaithe a dhéantar orthu, an anaithnideacht bhréagach a shamhlaítear leo, na deacrachtaí luachála agus na saintréithe hibrideacha a bhaineann leo, agus éabhlóid phras a mbunteicneolaíochta, tá CESE den tuairim, fós, gur féidir comhlíonadh cánach bunaithe ar chur chuige siméadrach a bhaint amach. Tuairiscíodh i staidéar (18) a rinneadh le déanaí gurbh ionann agus suas le EUR 850 milliún an méid ioncaim cánach a d’fhéadfaí a fháil ó ghnóthachain chaipitiúla Bitcoin san Aontas in 2020, rud a thaispeánann na gnóthachain mhóra chánach a d’fhéadfaí a dhéanamh san earnáil sin. Chuige sin, glactar leis, ar ndóigh, gur cheart cánacha a bheith inghearrtha ar an ioncam a fhaightear ó chriptea-shócmhainní, díreach mar atá i gcás na n-ionstraimí traidisiúnta airgeadais. Arís eile, chun é sin a dhéanamh, ba ghá oibleagáidí cánach a fhorfheidhmiú i gceart, a bheadh bunaithe ar thuairisciú cuí agus rochtain ar an bhfaisnéis arna cur ar fáil do na riarthóirí cánach. Ghabhfadh buntáiste eile le rianú a dhéanamh i bhfíor-am ar dhíolacháin chuideachta, is é sin go bhfeabhsófaí próiseas bailithe CBL.

3.10.

Is iomchuí a thabhairt faoi deara go bhféadfadh roinnt criptea-shócmhainní cáiliú mar ionstraimí airgeadais laistigh de raon feidhme na Margaí in Ionstraimí Airgeadais II (MiFID II), nó go bhféadfaidís cáiliú mar airgead leictreonach faoi chuimsiú na Treorach um Airgead Leictreonach, nó mar chistí faoin Dara Treoir maidir le Seirbhísí Íocaíochta. An fhadhb atá ann ná go bhfuil rialacha saincheaptha curtha i bhfeidhm ag roinnt Ballstát ar an leibhéal náisiúnta le haghaidh criptea-shócmhainní nach dtagann faoi raon feidhme rialacháin reatha an Aontais, rud a fhágann go bhfuil ilroinnt rialála ann. Déantar an iomaíocht sa mhargadh aonair a shaobhadh mar gheall air sin, a fhágann gur deacra do sholáthraithe seirbhíse criptea-shócmhainní a seirbhísí thar theorainneacha a leathnú, rud a mbíonn arbatráiste rialála mar thoradh air.

3.11.

Cé go n-aontaíonn CESE gurb é an bealach is fearr le díriú ar na criptea-shócmhainní a d’fhéadfaí a mheas mar ionstraimí airgeadais cheana féin agus, freisin, ar na criptea-shócmhainní nach gcuimsítear faoi raon na gcreataí rialála go fóill ná cur chuige iomlánaíoch a shaothrú, molann sé go láidir do na húdaráis cloí leis an bprionsabal “gníomh céanna, rioscaí céanna, rialacha céanna”. Chuige sin, is gá tógáil ar na creataí rialála atá ann cheana ionas go gcuimseofar iontu idirbhearta gnó i gcriptea-shócmhainní a mbaineann priacail leo atá comhchosúil leis na priacail a thagann chun cinn in idirbhearta traidisiúnta. Creideann CESE gur gá é sin a dhéanamh ar mhaithe lena áirithiú nach mbeidh neamhshiméadrachtaí idir seirbhísí agus sócmhainní atá comhchosúil le chéile ach a d’fhéadfadh teacht faoi chreataí éagsúla mar gheall ar phointí teicniúla. Chomh maith leis sin, ní mór freagairt rialála éifeachtach teacht sna sála ag aon nuálaíocht i gcriptea-shócmhainní chun na priacail a mhaolú.

3.12.

Ar deireadh, tá iarmhairtí comhshaoil na gcriptea-shócmhainní agus na ngníomhaíochtaí mianadóireachta gaolmhara an-tábhachtach go deo i bhfianaise na ngealltanas aeráide a thug an tAontas mar chuid den Chomhaontú Glas. Tuairiscíodh i staidéar a rinne Banc Ceannais na hÍsiltíre le déanaí (2021) go bhfuil méadú ag teacht ar lorg carbóin líonra Bitcoin. Tá úsáid iomlán leictreachais an líonra sin inchurtha le húsáid leictreachais na hÍsiltíre, arb é EUR 4,2 billiún an costas comhshaoil a bhaineann leis (19). Bíodh sin mar atá, d’fhéadfadh sé a bheith iomchuí é sin a chur i gcomparáid le húsáid leictreachais thionscal domhanda na baincéireachta. I ndáil leis sin, tugann CESE dá aire go maítear go bhfuil úsáid á baint as DLTanna atá ag teacht chun cinn, amhail an blocshlabhra, chun go bhféadfar bonneagar inbhuanaithe a chur ar fáil le haghaidh todhchaí ísealcharbóin. Faraor, ní ann d’aon fhianaise inbhraite go fóill gurb amhlaidh atá. Ar an taobh dearfach den scéal, tá na forbróirí ar fud earnáil an fhuinnimh ag féachaint le leas a bhaint as teicneolaíocht DLT chun cabhrú leis an dáileadh fuinnimh a dhílárú, le líonraí fuinnimh a rialú trí chonarthaí cliste, agus le seirbhísí freagartha don éileamh a chur ar fáil atá nasctha le húsáid leictreachais agus le réamhaisnéisiú soláthair.

4.   Na deiseanna a bhaineann le criptea-shócmhainní

4.1.

I bhfianaise na bpriacal thuasluaite, ní léir an mbeidh criptea-airgeadraí riamh ar cheann de na gnáthmhodhanna malartaithe. Níl sé míréasúnta a thuar, áfach, go bhféadfaí aghaidh a thabhairt ar na laigí a bhaineann le criptea-shócmhainní, amhail an acmhainneacht próiseála agus an t-ídiú an-ard fuinnimh le haghaidh mianadóireachta, a bhuí le forbairtí breise ar an teicneolaíocht amach anseo. Is fíor sin freisin, b’fhéidir, faoi na rioscaí gaolmhara a bhaineann le gníomhaíocht choiriúil agus sciúradh airgid: thit sciar aindleathach mhéid idirbheart an chriptea-airgeadra ó 0,62 % in 2020 go 0,15 % in 2021 (20). Ina theannta sin, tá na gníomhaireachtaí forfheidhmithe dlí ag dul ó neart go neart maidir le criptea-airgeadraí aindleathacha a rianú agus a choigistiú. Ina fhianaise sin, tá sé á thabhairt faoi deara ag CESE gur chuir an Coimisiún, ó d’fhoilsigh sé a Phlean Gníomhaíochta FinTech i mí an Mhárta 2018, na deiseanna agus na dúshláin araon a bhaineann le criptea-shócmhainní san áireamh.

4.2.

Tá CESE den tuairim, a mhéid agus atá sé riachtanach creat láidir reachtach le haghaidh criptea-shócmhainní a chur ar fáil de réir mar a leagadh amach sa togra ón gCoimisiún (21), go bhféadfadh an blocshlabhra, ina cháil mar phríomh-bhunteicneolaíocht le haghaidh criptea-shócmhainní, ról nach beag a bheith aige agus aghaidh á tabhairt ar na priacail atá ann cheana. D’fhéadfaí réimse tairbhí a bhaint as an mblocshlabhra, ó idirbhearta fíor-ama lena gcumasaítear laghdú priacal agus bainistíocht caipitil níos fearr, go héifeachtacht rialála fheabhsaithe, mar shampla tríd an mblocshlabhra a úsáid chun críoch “Bíodh aithne agat ar do chustaiméirí” nó le haghaidh seiceálacha frithsciúrtha airgid. Ina theannta sin, bíonn cibearshlándáil níos fearr ann mar thoradh ar an mblocshlabhra ós rud é go dteastódh an-chuid acmhainní chuige, ó thaobh cumhacht líonra agus ríomhaireachta de, chun éiceachóras atá bunaithe ar bhlocshlabhra a haiceáil. Tá deiseanna móra ann freisin le haghaidh lánpháirtiú le teicneolaíochtaí atá ag teacht chun cinn, amhail an intleacht shaorga agus Idirlíon na Rudaí Nithiúla, chun tacú leis an teicneolaíocht i ndáil le criptea-shócmhainní.

4.3.

Faoi mar a tugadh faoi deara níos luaithe, is fadhb thromchúiseach í an easpa trédhearcachta agus faisnéise atá ann ó thaobh criptea-shócmhainní de, easpa a fhágann go mbíonn anaithnideacht bhréagach agus ganntanas sonraí cánach ann. D’fhéadfadh forbairtí breise sa teicneolaíocht a bheith ina gcabhair chun aghaidh a thabhairt ar na teorainneacha atá ann cheana, rud a d’fheabhsódh, dá bhrí sin, trédhearcacht agus cáilíocht na sonraí a sheoltar chuig na húdaráis chánach chun críoch comhlíonta, agus chun aghaidh a thabhairt ar an gcalaois chánach agus idirbhearta aindleathacha. Ina theannta sin, d’fhéadfadh sineirgí idir an blocshlabhra agus an intleacht shaorga an scéal a leigheas freisin óir táirgeann an teicneolaíocht bhlocshlabhra sonraí ardcháilíochta lena n-úsáid san intleacht shaorga, táirgeann sí pátrúin thrédhearcacha do staidéir thagarmhairc, agus áirithíonn sí sláine measúnaithe uathoibrithe cánach.

4.4.

D’fhéadfadh tuilleadh forbairtí teicneolaíochta blocshlabhra a bheith ina spreagadh do na bainc dul i gcomhar leis an éiceachóras blocshlabhra, rud a chuirfeadh ar a gcumas faisnéis agus taithí a chomhroinnt leis an bpobal blocshlabhra i gcoitinne trí bhíthin ardán trádála. Le bonneagar den sórt sin, d’fhéadfadh seirbhís trádála, socraíochta agus cumhdaigh a bheith ann atá go hiomlán lánpháirtithe ó cheann go ceann le haghaidh sócmhainní digiteacha atá bunaithe ar an mblocshlabhra. D’fhéadfadh sé timpeallacht shábháilte a chur ar fáil freisin chun sócmhainní digiteacha a eisiúint agus a thrádáil. Chomh maith leis sin, d’éascódh sé ceadchomharthú na n-urrús agus na sócmhainní neamhiontaofa ó thaobh brabúis de atá ann cheana chun go bhféadfaí sócmhainní — nach rabhthas in ann a thrádáil roimhe seo — a thrádáil.

4.5.

Ar ndóigh, chun é sin a bhaint amach, caithfidh creat láidir rialála a bheith ann. Bíodh sin mar atá, caithfidh an creat rialála a bheith comhsheasmhach ó dhlínse go chéile, agus ní hamháin taobh istigh den Aontas. Ba cheart caighdeáin, bunaithe ar phrionsabail chothrom na Féinne, a leagan síos taobh istigh den Aontas agus taobh amuigh de chun tomhaltóirí a chosaint. I ndáil leis sin, tacaíonn CESE leis an Rialachán maidir le hAistriú Cistí, cé go mbaineann roinnt gnéithe de le hidirbhearta nach idirbhearta traidisiúnta airgeadais iad. Ag an am céanna, áfach, tacaíonn CESE leis an nuálaíocht laistigh den Aontas agus, a mhéid a bhaineann le gnáth-tháirgí nach de chineál airgeadais iad agus atá bunaithe ar an teicneolaíocht bhlocshlabhra, tá sé tábhachtach go gcaithfear leo faoi mar a chaitear lena macasamhlacha fisiceacha seachas mar uirlisí airgeadais, agus go gcloífear leis an bprionsabal “gníomh céanna, rioscaí céanna, rialacha céanna”.

4.6.

Pléitear sa bhreithniú deiridh a fhéideartha atá sé euro digiteach a thabhairt isteach. Ba cheart a shoiléiriú nach criptea-shócmhainn é an euro digiteach, per se, ach gur cineál eile euro é (22). Agus an euro digiteach ann, chuirfí ar chumas shaoránaigh an Aontais íocaíochtaí digiteacha a dhéanamh ar fud an limistéir euro ar an gcaoi cheannann chéanna a n-úsáideann siad airgead tirim le haghaidh íocaíochtaí fisiceacha. Ar ndóigh, tá argóintí i bhfabhar theacht i bhfeidhm an euro dhigitigh agus argóintí ina choinne. Mar sin féin, tá an chuma ar an scéal, agus íocaíochtaí ag éirí níos digití, gur céim loighciúil chun tosaigh é. Tá sé seo ríthábhachtach, ar an gcéad dul síos, toisc go bhféadfadh an euro digiteach cabhrú le cur i gcoinne, giota beag, cheannasacht chripteamhona cobhsaí na Stát Aontaithe sa mhargadh. Chuige sin, b’iomchuí do BCE leanúint ar aghaidh leis an ról atá aige maidir le faireachán a dhéanamh ar fhorbairtí sna criptea-shócmhainní agus na himpleachtaí a d’fhéadfadh a bheith acu don bheartas airgeadaíochta agus na priacail a d’fhéadfadh a bheith i gceist leo ó thaobh fheidhmiú rianúil na gcineálacha bonneagair margaidh agus íocaíochtaí de. Ar an dara dul síos, tá an euro digiteach ríthábhachtach chun críoch chobhsaíocht an chórais airgeadais.

---

(1)  Táthar ag súil leis go gcuirfear bailchríoch ar an téacs a luaithe a bheidh sé formheasta ag COREPER ag deireadh mhí Mheán Fómhair 2022, nó thart ar an am sin. Dá bhrí sin, is rídhócha nach mbeidh sé ar fáil sula nglacfar an tuairim seo de chuid CESE.

(2)  Go bunúsach, is é an Rialachán maidir le hAistriú Cistí toradh an mholta ón Tascfhórsa um Ghníomhaíocht Airgeadais (FATF) chun oibleagáid a chur ar sholáthraithe seirbhíse íocaíochta faisnéis faoin íocóir agus faoin íocaí a sholáthar maidir le haistrithe cistí. Cuimseofar teicneolaíochtaí nua, amhail iad siúd a úsáidtear in aistrithe criptea-shócmhainní, sa Rialachán sin.

(3)  Assessment of risks to financial stability from crypto-assets.

(4)  Liao agus Caramichael, Stablecoins: Growth potential and impact on banking, International Finance Discussion Papers Uimh. 1334, Washington: Board of Governors of the Federal Reserve System (2022).

(5)  Is é atá i gceist le DeFi, go bunúsach, seirbhísí airgeadais a sholáthar ar bhealach díláraithe, i.e. gan gá dul i muinín idirghabhálaí chun soláthar na seirbhíse airgeadais a éascú. Forbraíonn daoine aonair feidhmchláir DeFi a mbaintear úsáid astu ansin sa bhlocshlabhra. Ós rud é gurb é comhphobal na n-úsáideoirí a dhéanann rialáil orthu, is de réir a chéile a chruthaítear na cleachtais agus na noirm a bhaineann leo agus iad á n-úsáid ag úsáideoirí. Ar an leibhéal is bunúsaí, is eagraíocht uathrialaitheach dhíláraithe é feidhmchlár DeFi. Difríonn sé sin leis an gcóras traidisiúnta airgeadais, ina mbítear ag brath ar idirghabhálaithe láraithe a dhéanann rochtain ar sheirbhísí airgeadais a rialáil. Ní héard atá i gceist le DeFi úsáid a bhaint as teicneolaíocht bhlocshlabhra amháin; is éard a thuigtear le DeFi ó cheart gan úsáid a bhaint as idirghabhálaithe, rud is féidir a dhéanamh trí bhíthin an bhlocshlabhra, mar shampla.

(6)  Chainalysis (2021).

(7)  Féach Sajeev, K. C., Afjal, M. “Contagion effect of cryptocurrency on the securities market: a study of Bitcoin volatility using diagonal BEKK and DCC GARCH models”. SN Bus Econ 2, 57 (2022).

(8)  Togra le haghaidh Rialachán ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle maidir le Margaí i gcriptea-shócmhainní, agus lena leasaítear Treoir (AE) 2019/1937, COM(2020) 593 final, 24.9.2020.

(9)  IO C 155, 30.4.2021, lch. 31 (níl leagan Gaeilge ann).

(10)  Crypto-assets: Key developments, regulatory concerns and responses.

(11)  Is den ábharthacht a chur chun suntais gur cuireadh dóchúlacht an bhaoil comhchruinnithe in iúl i dtéarmaí coibhneasta agus nach mbaineann an dóchúlacht sin ach le héiceachóras na gcriptea-shócmhainní amháin. Níl aon tionchar aici ar chomhchruinniú an tsaibhris a ndéantar cur síos air, cuir i gcás, sa liosta de na billiúnaithe ar fud an domhain a fhoilsítear in irisleabhar Forbes.

(12)  Makarov, I., Schoar, A., Blockchain Analysis of the Bitcoin Market (18 Aibreán, 2022).

(13)  Is éard is mianadóireacht criptea-airgeadra ann próiseas trína gcruthaítear bloic aonair a chuirtear leis an mblocshlabhra, agus sin trí fhadhbanna casta matamaiticiúla a réiteach. Déantar mianadóireacht ar chriptea-airgeadraí ar mhaithe le hidirbhearta criptea-airgeadra a fhíorú agus cruthúnas oibre a thaispeáint. Ina dhiaidh sin, cuirtear an fhaisnéis sin le bloc ar an mblocshlabhra, ar mórleabhar é seo le haghaidh idirbhearta mianadóireachta.

(14)  Makarov, I., Schoar, A., Blockchain Analysis of the Bitcoin Market (18 Aibreán, 2022).

(15)  Assessment of risks to financial stability from crypto-assets.

(16)  Tuairim ó CESE Criptea-shócmhainní agus teicneolaíocht mórleabhar dáilte, IO C 155, 30.4.2021, lch. 31 (níl leagan Gaeilge ann).

(17)  Dar le Christine Lagarde, Uachtarán an Bhainc Ceannais Eorpaigh, tá criptea-airgeadraí á n-úsáid chun smachtbhannaí a forchuireadh ar an Rúis a sheachaint. Féach Lagarde says that cryptos are being used to evade sanctions imposed on Russia.

(18)  Thiemann, A. (2021), Cryptocurrencies: An empirical View from a Tax Perspective, Doiciméid Oibre JRC maidir le Cánachas agus Athchóirithe Struchtúracha Uimh. 12/2021, An Coimisiún Eorpach, an tAirmheán Comhpháirteach Taighde, Sevilla, JRC126109.

(19)  Trespalacios, J. P., agus Dijk, J., The carbon footprint of bitcoin, De Nederlandsche Bank, DNB Analysis Series, 2021.

(20)  The Chainalysis 2022 Crypto Crime Report.

(21)  Togra le haghaidh Rialachán ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle maidir le Margaí i gcriptea-shócmhainní, agus lena leasaítear Treoir (AE) 2019/1937, COM(2020) 593 final.

(22)  Féach an tuairim féintionscnaimh atá á dréachtú faoi láthair: Euro Digiteach (níl leagan Gaeilge ann).

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir le Lucht Saothair na Sláinte agus Straitéis Chúraim do Thodhchaí na hEorpa

(Tuairim féintionscnaimh)

(2022/C 486/06)

Rapóirtéir:	Danko RELIĆ
Rapóirtéir:	Zoe TZOTZE-LANARA

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	20.1.2022
Bunús dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	Fostaíocht, Gnóthaí Sóisialta agus Saoránacht
Dáta a glactha sa rannóg	6.9.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	21.9.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	572
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	194/4/3

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Tá CESE tiomanta don phrionsabal nach féidir córais sláinte láidre athléimneacha a chur ar bun ná a fhorbairt ach amháin má tá lucht saothair sciliúil ann a bhfuil oiliúint agus fonn oibre air, rud atá riachtanach i dtaca le beartas sláinte a mbeidh rath air a thabhairt isteach agus, dá thoradh sin, i dtaca le cumhdach sláinte atá dírithe ar an duine daonna agus an “ceart chun sláinte” a bhaint amach do chách, mar a moladh le linn na Comhdhála ar Thodhchaí na hEorpa, d’fhonn rochtain chomhionann agus inbhuanaithe ar chúram sláinte inacmhainne coisctheach íceach ardchaighdeáin a áirithiú do mhuintir uile na hEorpa.

1.2.

Is díol sásaimh do CESE an tionscnamh maidir le gníomh ar leibhéal an Aontais chun cur leis an gcúram fadtéarmach agus le hoideachas agus cúram na luath-óige mar atá beartaithe de réir Cholún Eorpach na gCeart Sóisialta, rud a chabhróidh le seirbhísí cúraim inacmhainne cothroma inrochtana ardchaighdeáin a sholáthar agus a chuirfidh leis an gcomhionannas inscne agus an chothroime shóisialta.

1.3.

Tá CESE ag iarraidh cur chuige i leith an chúraim arbh athrú ó bhonn é, ceann lena ndíreofaí ar dhaoine, ar a gcuid ceart agus ar a gcuid riachtanas, agus ceann ina mbeadh na daoine féin páirteach sa phlé, sna comhairliúcháin agus i ndéanamh na gcinntí a bhaineann le hábhar. Tá sé ag tathant ar an gCoimisiún céim ard a chur roimhe agus straitéis chúraim a leagan amach a chuirfidh leis an gcomhtháthú agus an cóineasú aníos idir na Ballstáit agus laistigh díobh ó thaobh cúram sláinte agus cúram fadtéarmach de.

1.4.

Dá mba ann do Ráthaíocht Eorpach um Chúram, d’fhéadfaí a áirithiú go mbeadh rochtain ar feadh an tsaoil ag gach duine a bhfuil cónaí air san Aontas ar chúram agus seirbhísí sláinte ardchaighdeáin inacmhainne, agus d’fhéadfaí aghaidh a thabhairt ar na heasnaimh atá sa chóras cúraim sláinte, dálaí oibre cuibhiúla a chur chun cinn, agus deiseanna oiliúna a chur ar fáil. Ó thaobh úsáid éifeachtach na n-acmhainní de, tá sé ríthábhachtach tacaíocht agus aitheantas níos fearr a thabhairt do na cúramóirí neamhfhoirmiúla agus beartais a dhíriú ar na fadhbanna a bhaineann don chúram neamhfhoirmiúil ar íocaíocht agus gan íocaíocht araon.

1.5.

I bhfianaise a thábhachtaí atá seirbhísí poiblí éifeachtúla cuntasacha dea-mhaoinithe i gcónaí i dtaca le rochtain chomhionann ar chúram ardchaighdeáin a áirithiú, tá CESE ag iarraidh ar an Aontas Eorpach comhlántacht a áirithiú idir na soláthraithe seirbhísí cúraim go léir, ar bhonn dlúthpháirtíochta, infheistíocht sna seirbhísí poiblí agus sa gheilleagar sóisialta a mhealladh agus tacaíocht a thabhairt do ghníomhaithe an gheilleagair shóisialta in earnáil an chúraim.

1.6.

Ba cheart forbairt na dteicneolaíochtaí digiteacha a chur san áireamh agus lucht saothair á phleanáil, mar cuirtear deiseanna ar fáil a bhuí leis an nuálaíocht sna réimsí sin timpeallachtaí oibre agus cúinsí nua a chruthú inar féidir cúram a sholáthar, agus bíonn scileanna nua ag teastáil dá thoradh. Tá sé riachtanach tacú le digitiú na seirbhísí cúraim fhadtéarmaigh, má táthar le dul i ngleic leis an mbearna dhigiteach agus an bhochtaineacht dhigiteach.

1.7.

Tá CESE ag moladh an Plean Gníomhaíochta um Lucht Saothair an Chúraim Sláinte san Aontas Eorpach (1) a thabhairt cothrom le dáta. Tá sé riachtanach, má táthar le feabhas a chur ar an rochtain ar sheirbhísí agus ar chaighdeán na seirbhísí sin, pleanáil agus réamhaisnéisiú comhtháite maidir leis an lucht saothair a fhorbairt agus scileanna lucht saothair an chúraim sláinte agus an chúraim fhadtéarmaigh a oiriúnú. Dá dtabharfaí an plean cothrom le dáta, bheifí in ann bailiú sonraí níos fearr a áirithiú agus acmhainneacht an digitithe ar fud an Aontais a chur chun tairbhe dá thoradh, agus modhanna níos fearr a fhorbairt le ganntanais a thuar ó thaobh lucht oibre agus scileanna de.

1.8.

Is mian le CESE a chur i bhfáth gur gá aird a thabhairt ar an gceart chun soghluaisteachta laistigh den Aontas. Cuireann an tsoghluaisteacht trasteorann gné bhreise le pleanáil an lucht saothair. Ba ghné áisiúil fhadtéarmach den bhonneagar é seirbhís Eorpach um fhaireachas ar lucht saothair na sláinte a bhunú chun cuidiú leis na Ballstáit struchtúir phleanála a leagan síos agus a choimeád, agus gnéithe trasteorann den phleanáil a chomhordú.

1.9.

Tá sé ríthábhachtach idirphlé sóisialta a bheith ar bun a bhfuil rialtais, fostóirí, oibrithe agus a n-eagraíochtaí ionadaíocha páirteach ann, má tá straitéis chúraim chlaochlaitheach agus córais athléimneacha sláinte agus cúraim le bheith san Aontas. Ní mór rannpháirt a thabhairt don lucht cúraim agus don dream dá ndéantar cúram sa phleanáil má tá éiceachóras cúraim agus sláinte le bheith ann a bheidh cuimsitheach agus athléimneach, agus a mbeidh comhionannas inscne ann.

2.   Barúlacha ginearálta maidir leis an gcúram

2.1.

Is cuid lárnach de chosaint shóisialta agus folláine shaoránaigh an Aontais an cúram fadtéarmach. Is éard atá ann réimse leathan seirbhísí agus cúnaimh do dhaoine a mbíonn laige agus/nó míchumas meabhrach agus/nó coirp ag baint dóibh thar thréimhsí fadaithe ama, do dhaoine a mbíonn cabhair ag teastáil uathu sa saol laethúil, agus/nó do dhaoine a bhfuil cúram altranais arna dhéanamh ag soláthraithe gairmiúla nó neamhghairmiúla a íoctar nó nach n-íoctar ag teastáil go buan uathu sa bhaile nó ag ionaid altranais chónaithe (2).

2.2.

Triail ghéar ar athléimneacht agus leordhóthanacht na gcóras cúraim ar fud an Aontais ab ea paindéim COVID-19. Tugadh fadhbanna struchtúracha chun solais, cuir i gcás tearc-chistiú agus tearclíon foirne in an-chuid tíortha, a d’fheadfadh dul in olcas de dheasca dúshláin eacnamaíocha agus polaitíochta leanúnacha, boilscithe, éiginnteachta agus na géarchéime fuinnimh.

2.3.

I gColún Eorpach na gCeart Sóisialta, cumhdaítear an ceart chun cúraim agus an ceart chun rochtana ar sheirbhísí cúraim fhoirmiúil ardchaighdeáin de réir mar is gá. Ba í Uachtarán an Choimisiúin, Ursula Von der Leyen, a d’fhógair straitéis nua Eorpach i leith cúram sláinte san aitheasc ar staid an Aontais a thug sí in 2021. Dhá mholadh ón gComhairle atá ann maidir le cúram leanaí (lena ndéantar athbhreithniú ar spriocanna Barcelona) agus cúram fadtéarmach. Mhol Parlaimint na hEorpa feabhas a chur ar sholáthar an chúraim ar feadh an tsaoil de réir riachtanais na ndaoine dá ndéantar cúram agus na soláthraithe cúraim, agus d’iarr sí ar an gCoimisiún tacú leis na Ballstáit seirbhísí cúraim ardchaighdeáin a fhorbairt (3).

2.4.

Ghlac CESE roinnt tuairimí maidir le soláthar an chúraim san Aontas (4), inar cuireadh i bhfáth an gá atá le hinfheistíocht a dhéanamh i gcúram ardchaighdeáin inbhuanaithe inrochtana do chách agus an gá atá le haghaidh a thabhairt ar na heasnaimh atá ann ó thaobh cúram leanaí agus cúram fadtéarmach de. Chuir CESE in iúl na heasnaimh atá san iarracht cúram a sholáthar do chách, arb easnaimh iad a eascraíonn “as éagsúlacht agus cineál ilroinnte na seirbhisí atá á gcur ar fáil, as droch-rialáil seirbhísí, as deacrachtaí maidir le leibhéil bhainistíochta a chomhordú, as na fadhbanna a bhaineann le seirbhísí sóisialta agus sláinte a chomhordú, as tráchtearrú méadaithe na seirbhisí, agus as an ngá atá le beartais agus bearta coisctheacha.” Chuir sé in iúl nár cheart glacadh leis an steiréitíopáil ná leatrom ar bith eile ar dhaoine scothaosta, agus d’iarr sé go gcuirfí cúram duineláraithe ar fáil agus go dtacófaí leis trí bhíthin an digitithe. Sa chomhthéacs sin, tá CESE ag moladh an digitiú a chur chun lánfheidhme d’fhonn ró-ualach an pháipéarachais a laghdú ar oibrithe cúraim agus an tairbhe is fearr is féidir a bhaint as an rialáil chliste.

3.   Cur chuige claochlaitheach i leith an chúraim

3.1.

Ionas go n-éireoidh leis an straitéis Eorpach um chúram, ní mór cur chuige claochlaitheach uaillmhianach a ghlacadh, ceann a mbeidh daoine daonna agus a gcearta bunúsacha agus a gcuid riachtanas ina croílár, ceann a áiritheoidh rannpháirt na ndaoine sin sna comhairliúcháin agus i ndéanamh na gcinntí, agus ceann lena bhféadfaí cur leis an gcomhtháthú agus an cóineasú aníos idir na Ballstáit agus laistigh díobh.

3.2.

Fíorú an chlaochlaithe sin a bheadh i Ráthaíocht Eorpach um Chúram, óir d’áiritheodh a leithéid go mbeadh rochtain ar feadh an tsaoil ag gach duine a bhfuil cónaí air san Aontas ar chúram inacmhainne ardchaighdeáin, chuirfeadh sé creat comhtháite ar fáil do na Ballstáit d’fhonn seirbhísí ardchaighdeáin agus straitéisí cúraim ar feadh an tsaoil a sholáthar, chuirfeadh sé feabhas ar dhálaí oibre agus oiliúint na gcúramóirí, agus thacódh sé le cúramóirí neamhfhoirmiúla.

3.3.

Tá infheistíocht mhórscála i ngeilleagar agus i mbonneagar an chúraim ag teastáil le haghaidh cur chuige claochlaitheach lena dtabharfaí aghaidh ar bhearnaí arb ann dóibh i gcónaí i réimse an chúraim, infheistíocht a d’fhéadfadh thart ar 300 milliún post a chruthú faoi 2035 lena gcuirfí leis an gcomhionannas inscne agus le rochtain na mban ar na margaí saothair (5).

3.4.

Cé gur ann do shamhlacha difriúla ó Bhallstát go Ballstát, is é an rud is tábhachtaí gur ann do sheirbhísí poiblí éifeachtúla cuntasacha dea-mhaoinithe má táthar le rochtain chomhionann ar chúram ardchaighdeáin a áirithiú agus le tacaíocht a thabhairt do sholáthraithe cúraim nach n-íoctar, mná go háirithe. Is mian le CESE a chur i bhfáth gur gá cur leis an gcomhlántacht agus an tsineirgíocht a oiread agus is féidir idir na soláthraithe cúraim agus cúraim sláinte uile san earnáil phoiblí agus phríobháideach araon (an earnáil bhrabúis agus neamhbhrabúis) má táthar le cumhdach do chách a bhaint amach (6), agus an dea-chleachtas agus na dea-shamplaí ó na Ballstáit á gcur san áireamh agus aird á tabhairt ar na sainiúlachtaí agus na difríochtaí náisiúnta.

3.5.

Is féidir go gcuirfear an neamhionannas in olcas de dheasca an chlaonta i dtreo an phríobháidithe agus cleachtais atá faoi anáil an mhargaidh, cuir i gcás idirdhealú a dhéanamh ar dhaoine de réir a dhóichí atá sé go mbeadh cúram ag teastáil uathu agus uasmhéadú brabúis, agus is iad is mó a bhíonn thíos leis na daoine is leochailí a bhfuil riachtanais chúraim acu nach bhfuiltear ag freastal orthu. Is éard atá ag teastáil ar leibhéal an Aontais agus na mBallstát ó thaobh cúram fadtéarmach agus cúram leanaí de, ar bhonn dlúthpháirtíochta ach aird á tabhairt ar na hinniúlachtaí náisiúnta agus prionsabal na coimhdeachta, córais cosanta sóisialta láidre, seirbhísí poiblí láidre, infheistíocht shóisialta agus gníomhaithe geilleagair shóisialta – cumainn fhrithpháirteacha árachais, mar shampla – ionas gur ann do chúramóirí a bhfuil oiliúint leordhóthanach orthu ar féidir leo an cúram baile agus pobalbhunaithe is fearr is féidir a chur ar fáil (7).

3.6.

Is féidir leas a bhaint as cistí struchtúracha agus infheistíochta an Aontais chun tacú leis an infheistiú in earnáil an chúraim. I dtaca le cúram sláinte agus cúram fadtéarmach, ba cheart don Choimisiún feabhas a chur ar an gcaoi a ndíríonn sé na moltaí tírshonracha laistigh den Seimeastar Eorpach agus, de réir mar is iomchuí, cabhrú le Ballstáit tús áite a thabhairt don chistiú leordhóthanach agus infheistíocht tháirgiúil a dhéanamh de in áit ualach eacnamaíoch.

4.   Dálaí oibre, dúshláin agus deiseanna fostaíochta

4.1.

Tá tuairim is 6,3 milliún duine ag obair in earnáil an chúraim fhadtéarmaigh san Aontas de bhreis ar na 44 mhilliún duine a dhéanann cúram neamhfhoirmiúil rialta de dhaoine muinteartha leo nó de chairde leo, i gceann de na hearnálacha is tapa fás ar domhan (8). Meastar go gcruthófar suas le 7 milliún post do ghairmithe in earnálacha na sláinte agus an chúraim faoi 2030 (9).

4.2.

I measc na ndúshlán mór atá roimh earnáil an chúraim, tá easpa foirne, dálaí oibre crua ar deacair daoine a mhealladh leo, lucht saothair a bheith ag dul in aois, agus tearc-chistiú de dheasca ciorruithe a rinneadh ar na buiséid shóisialta agus sláinte sna Ballstáit le linn ghéarchéim eacnamaíoch 2008, cuid acu níos measa ná a chéile (10). Is mó an t-éileamh ar chúramóirí ná líon na gcúramóirí i mbeagnach gach tír san Aontas, de dheasca dálaí oibre atá crua ón taobh meabhrach agus coirp de agus ar cúis iad le hoibrithe an earnáil a fhágáil – claonadh a chuaigh in olcas de dheasca na paindéime, rud a bhain de shláinte agus sábháilteacht na ndaoine dá ndéantar cúram agus an lucht cúraim araon.

4.3.

Ba cheart an comhionannas inscne a chur chun cinn mar chuid de chur chuige claochlaitheach, ó tharla gur mná iad os cionn 80 % de lucht saothair earnáil an chúraim, gurb iad na mná is mó a thugann faoin gcúram agus dá ndéantar cúram i suíomhanna foirmiúla agus neamhfhoirmiúla (11) agus gur sine na mná, ar an meán, ná lucht saothair an Aontais ina iomláine. Ós rud é gurb iad na mná is mó a thugann faoin gcúram sa teaghlach, dá mbeadh rochtain inacmhainne acu ar oideachas agus cúram luath-óige agus seirbhísí cúraim fhadtéarmaigh, bheadh a thuilleadh ban in ann a bheith páirteach sa mhargadh saothair. A bhuí leis an gceart ar a laghad cúig lá oibre saoire cúramóra a ghlacadh sa bhliain, a tugadh isteach leis an Treoir maidir le Cothromaíocht Oibre is Saoil, beidh tacaíocht éigin ar fáil do chúramóirí neamhfhoirmiúla a bhíonn ag iarraidh a gceart féin a thabhairt dá ndualgais oibre agus chúraim araon. Fágann a laghad saoire le pá leordhóthanach atá ar fáil nach féidir leas iomlán a bhaint as an bhforáil a dhéantar sa Treoir maidir leis an gceart sin agus gur féidir go gcuirfear leis an neamhionannas inscne dá dheasca.

4.4.

Is lú an tuarastal san earnáil seo ná an meánphá in an-chuid tíortha san Aontas, d’ainneoin a chrua atá na dálaí oibre, d’ainneoin scileanna, inniúlachtaí, agus cáilíochtaí ar leith a bheith ag teastáil, agus d’ainneoin an bhaoil mhóir ceirde a bhaineann leis an obair ó thaobh sláinte agus sábháilteachta de (12). I gcuid de na Ballstáit, is beag ceardchumannú nó cómhargáil a dhéantar, is beag sásamh a bhaintear as an bpost, agus is dona an cóimheas idir cúramóirí agus na daoine dá ndéantar cúram. Ar cheann de na heasnaimh a tugadh chun solais le linn na paindéime, chonacthas nach leordhóthanach soláthar an trealaimh cosanta phearsanta.

4.5.

Is ceann de bhunchlocha an chúraim fhadtéarmaigh san Eoraip an cúram neamhfhoirmiúil gan íocaíocht, nó an cúram teaghlaigh, ach níor forbraíodh an cúram baile ná pobalbhunaithe nó is deacair rochtain a fháil orthu in an-chuid tíortha go fóill (13). I bhfianaise an tionchair a imríonn soláthar an chúraim neamhfhoirmiúil ar thorthaí tábhachtacha saoil, tá CESE a mholadh go mór tabhairt faoi bheartais a chuirfeadh an cúram neamhfhoirmiúil ar bhonn ní b’fhoirmiúla, a thacódh le cúramóirí neamhfhoirmiúla, agus a chuirfeadh le húsáid éifeachtúil na n-acmhainní.

4.6.

Is údar imní do CESE a fhorleithne atá an obair chúraim fhorbhásach i measc oibrithe cúraim neamhdhearbhaithe, arb oibrithe cúraim baile ban iad a bhfuil cónaí orthu in aontíos leis an duine dá ndéanann siad cúram a bhformhór, agus ar daoine de phobail imirceach nó de chatagóirí saoránach soghluaiste iad, den chuid is mó. Is measa fós an scéal de dheasca a laghad rochtain ar chúram foirmiúil atá ann agus de dheasca riachtanas eacnamaíoch. Tá cur chuige comhtháite beartais de dhíth ar an réimse éiginnte sin, ceann a thabharfaidh aird chuí ar dheimhniú scileanna, tabhairt chun rialtachta, agus/nó nósanna imeachta ceada.

4.7.

De réir mar a théann an t-éileamh ar chúram fadtéarmach in airde, tiocfaidh ardú ar an tuarastal san earnáil, rud a dhéanfaidh níos tarraingtí í, agus rachaidh an ionadaíocht chomhchoiteann, an chómhargáil, agus a thuilleadh oiliúna chun tairbhe di. D’fhéadfaí aghaidh a thabhairt ar easpa foirne agus ardchaighdeán an chúraim fhadtéarmaigh a áirithiú ach leas a bhaint as cistiúchán poiblí a ghiaráiltear d’fhonn feabhas a chur ar dhálaí oibre (cuir i gcás, trí bhíthin ceangaltais a ghabhann le soláthar poiblí). Má táthar leis an earnáil a athnuachan, tá géarghá lena cur ar bhonn níos gairmiúla, cáilíocht a shainiú agus caighdeáin a leagan síos go cruinn lenar féidir an cháilíocht sin a mheasúnú nó a thomhas, agus caighdeáin a chomhchuibhiú ar fud na mBallstát (14).

5.   Barúlacha eile

5.1.

Ó thit an phaindéim amach, tugadh chun solais an ilroinnt agus an scaipeadh atá ar bun, go háirithe i dtaca leis an soláthar agus freagrachtaí cistiúcháin in an-chuid Ballstát, rud a léiríonn an gá atá leis an gcúram sláinte agus na córais chúraim náisiúnta a comhtháthú níos fearr (15), óir is iadsan is fearr is féidir an beart a dhéanamh i dtaca le rochtain do chách agus éifeachtúlacht a áirithiú.

5.2.

Ar cheann de na holldúshláin atá ag teacht chun cinn a bhfuil bearta comhbheartaithe mar chuid den straitéis nua chúraim ag teastáil ina leith, tá ceist na meabhairshláinte óir tá méadú ag teacht ar líon na bhfadhbanna meabhairshláinte ar toradh iad ar an bpaindéim agus ar an bpobal a bheith ag dul in aois (an néaltrú, cuir i gcás).

5.3.

Mar is léir ón taithí a fuarthas le déanaí ar COVID-19 a chosc agus a rialú in ionaid cúraim fhadtéarmaigh (16), tá sé ríthábhachtach measúnú éifeachtach a dhéanamh agus maoirseacht agus cigireacht sheachtrach éifeachtúil chuíchóirithe a bheith ann, in ionaid chúraim phoiblí agus phríobháideach araon, má táthar le drochíde a chosc agus sábháilteacht agus ardchaighdeán a áirithiú, go háirithe i gcás grúpaí leochaileacha, daoine scothaosta, agus leanaí, agus an dea-chleachtas atá ann cheana sna Ballstáit á chur chun tairbhe.

5.4.

Tá sé ríthábhachtach bailiú sonraí agus táscairí cúraim fhadtéarmaigh a fhorbairt don Aontas ina iomláine, má tá rath le bheith ar straitéis chúraim ar leibhéal na mBallstát, lena n-áirítear ceanglais um thuairisciú agus athbhreithnithe rialta, a chuirfear i gcrích le nósanna imeachta éifeachtúla cuíchóirithe. I gcás soláthar leordhóthanach cúraim leanaí go háirithe, teastaíonn spriocanna cainníochtúla agus cáilíochtúla chun dul chun cinn a thomhas agus chun spriocanna Barcelona a bhaint amach agus a shárú.

5.5.

Tá sé riachtanach tacú le digitiú na seirbhísí cúraim fhadtéarmaigh, má táthar le haghaidh a thabhairt ar an mbearna dhigiteach. Ní mór aird ar leith a thabhairt ar an inrochtaineacht, córais chúnta, feabhsú na litearthachta digití agus an digitiú ar mhaithe le cáilíocht phoist, uas-sciliú, agus modhanna nua diagnóise, faireacháin agus cóireála.

5.6.

Is mian le CESE coireanna cogaidh arna ndéanamh ag Cónaidhm na Rúise san Úcráin a cháineadh, ar coireanna iad a dhírítear ar oibrithe cúraim agus sláinte, othair, leanaí, ospidéil agus ionaid eile. De bhreis ar dhaoine a mharú agus a ghortú, tá an t-ionsaí sin ag cur isteach go rímhór ar chóras sláinte agus cúraim na hÚcráine. Tá cúnamh spriocdhírithe agus bearta tacaíochta á n-iarraidh ag CESE agus tá sé á chur in iúl freisin go bhfuil drochthionchar na géarchéime san Úcráin á leathadh amach i gcéin is i gcóngar agus ag cur isteach ar an-chuid gnéithe den saol sóisialta agus eacnamaíoch.

5.7.

Tá sé ríthábhachtach idirphlé sóisialta a bheith ar bun a bhfuil rialtais, fostóirí, oibrithe agus a n-eagraíochtaí ionadaíocha páirteach ann, má tá straitéis chúraim chlaochlaitheach agus córais athléimneacha sláinte agus cúraim le bheith san Aontas. Ní mór rannpháirt a thabhairt don lucht cúraim agus an dream dá ndéantar cúram sa phleanáil maidir le héiceachóras cúraim agus sláinte a bheidh cuimsitheach agus athléimneach, agus a mbeidh comhionannas inscne ann, agus ba cheart páirt a thabhairt sa phleanáil freisin don tsochaí shibhialta agus geallsealbhóirí eile, cuir i gcás na pobail chreidimh agus an lucht daonchairdis.

6.   Barúlacha ginearálta maidir le lucht saothair sláinte

6.1.

Is ionann cúram sláinte maith agus bunchloch na sochaí cobhsaí daingne rathúla agus is é dualgas an rialtais é sin a eagrú. Is gnáthrud é in an-chuid tíortha a bheith ag brath ar chostas íseal agus earcú tapa na n-oibrithe sláinte ó thíortha eile san Eoraip. Glactar leis gurb amhlaidh atá an saol agus fágtar sin mar atá, rud ar mór an náire é.

6.2.

Tá CESE tiomanta don phrionsabal nach féidir córais sláinte láidre athléimneacha a chur ar bun ná a fhorbairt ach amháin má tá lucht saothair sciliúil ann a bhfuil oiliúint agus fonn oibre air, rud atá riachtanach i dtaca le beartas sláinte a mbeidh rath air a thabhairt isteach agus, dá thoradh sin, i dtaca le cumhdach sláinte agus an ceart chun sláinte a bhaint amach do chách. I measc na moltaí ón gComhdháil ar Thodhchaí na hEorpa fiú, éilíodh “ceart chun sláinte” a chruthú, lena n-áiritheofaí rochtain chomhionann do mhuintir uile na hEorpa ar chúram sláinte inacmhainne coisctheach íceach ardchaighdeáin.

6.3.

Ba cheart go gcuirfeadh Aontas Sláinte na hEorpa feabhas ar an gcosaint, an cosc, an ullmhacht, agus an fhreagairt ar leibhéal an Aontais ó thaobh bagairtí ar shláinte an duine de. Sa chomhthéacs sin, tá príomhthionscnaimh uile Aontas Sláinte na hEorpa ag brath go mór ar lucht saothair sláinte ardchaighdeáin a bheith ann.

6.4.

Thug CESE aghaidh ar cheist an lucht saothair sláinte i gcomhthéacsanna agus gníomhaíochtaí iomadúla eile, i roinnt tuairimí dá chuid (17). Is sa bhearna bhaoil a bhíonn na hoibrithe sláinte ag obair, go háirithe in aimsir phaindéime, mar a léiríonn siad dlúthpháirtíocht thar na bearta in am an ghátair.

6.5.

Tá CESE i bhfabhar bearta a dhéanfadh poist in earnáil an chúraim sláinte ní ba tharraingtí i dtuairim na ndaoine óga. Tá sé sin ar cheann de na réamhriachtanais is tábhachtaí atá ann i dtaca le hacmhainní daonna leordhóthanacha a chruinniú sna córais cúraim sláinte le gur féidir freastal ar na riachtanais cúraim sláinte, an tsláinte a chur chun cinn, agus galair a chosc.

6.6.

Ba cheart na sonraí maidir leis an líon daoine, imirce, scileanna, agus gnéithe sonracha eile de chás an lucht saothair sláinte a chaighdeánú agus a roinnt le chéile ó Bhallstát go Ballstát. Is léir ó na tubaistí éagsúla a thit amach le blianta beaga anuas (paindéim COVID-19, creathanna talún, tuilte, ionradh na Rúise ar an Úcráin, agus mar sin de) a thábhachtaí atá sé freagairt thapa a dhéanamh, go háirithe i gcás géarchéime.

6.7.

Tháinig ardú 48 % ar líon na ndaoine a bhí ag obair sna seirbhísí sláinte agus cúraim i dtíortha na hEagraíochta um Chomhar agus Fhorbairt Eacnamaíochta ó 2000 go dtí 2017 (18). De réir mar a théann an pobal in aois agus mar a thagann athrú ar an bpobal atá ann, rachaidh an t-éileamh ar sheirbhísí sláinte in airde agus tiocfaidh athrú ar a bhfuil á éileamh: meastar go dtiocfaidh méadú faoi dhó beagnach ar an éileamh domhanda ar oibrithe sláinte faoi 2030 (19).

6.8.

Sular thit paindéim COVID-19 amach fiú, bhí teorainn leis an gcumas seirbhísí bunúsacha sláinte a sholáthar in an-chuid tíortha de dheasca ganntanais leanúnacha foirne. Meastar go mbeidh easnamh 18 milliún gairmí sláinte faoi 2030 (20).

6.9.

Tá sé tábhachtach na prionsabail maidir le haistriú nó teaglaim fhéideartha scileanna agus cúraimí (aistriú cúraimí / meascán inniúlachtaí) a shainiú go soiléir. Is gá comhordú a dhéanamh leis na hinstitiúidí a chuireann oiliúint ar an lucht saothair ionas go bhfreastalófar go cuí ar riachtanais an chórais cúraim sláinte náisiúnta ach athrú cuí a dhéanamh ar bhonn tráthúil ar na rátaí rollaithe agus na curaclaim.

6.10.

Ba cheart prionsabail an chomhordaithe, an chomhair thrasnaigh, agus an chúraim chomhtháite a chleachtadh agus acmhainní daonna á bhforbairt in earnáil na sláinte agus an chúraim shóisialta, agus an bhunsprioc chéanna ann i gcónaí leanúnachas cúraim a bheith ar fáil do na saoránaigh ó mhaidin go hoíche, seacht lá na seachtaine, gach lá den bhliain.

6.11.

Ba cheart aird ar leith a thabhairt ar an bhfáil atá ar an gcóireáil sa phobal áitiúil, go háirithe i gceantair atá tearc i ndaoine, i gceantair thuaithe iargúlta nó scoite, agus ar oileáin, mar ar gá dul i muinín réitigh iompair agus teilileighis nua ar bhonn níos rialta.

7.   Lucht saothair sláinte a phleanáil

7.1.

Creideann CESE gur gá gurb é is aidhm le pleanáil an lucht saothair sláinte cúinsí a chruthú ina dtiocfaidh cleachtas gairmiúil chun cinn a chuirfidh le caighdeán an chúraim agus sábháilteacht na n-othar. San am céanna, ní mór a bhfuil d’acmhainneacht ann oiliúint ardchaighdeáin a chur ar fáil a áirithiú ar gach leibhéal.

7.2.

Ní mór caitheamh le bainistiú an lucht saothair sláinte mar ghníomhaíocht thábhachtach ó thaobh straitéise de ar leibhéal riarachán an stáit ina iomláine, ní mór do rialtas an Bhallstáit féin aghaidh a thabhairt air, ní mór é a chur chun feidhme ar bhonn ilearnálach, agus ní mór dearcthaí agus tosaíochtaí difriúla a chur san áireamh ann.

7.3.

Mar chuid de bhainistiú an lucht saothair sláinte, ní mór aghaidh a thabhairt ar gach céim de shaol oibre an ghairmí, cuir i gcás daoine a earcú as measc na ndaoine a bheidh ina mic léinn amach anseo agus na ndaoine atá ar scor. Ba cheart próiseas trédhearcach cothrom, gan rian leatroim, a bheith sa phróiseas a bhaineann le roghnú na n-iarrthóirí ar oiliúint, post, agus ardú céime.

7.4.

Agus lucht saothair na sláinte á phleanáil, tá sé tábhachtach riachtanais na saoránach agus na n-oibrithe sláinte a chur san áireamh agus a chur in iúl go soiléir. Leis na próisis phleanála agus bhainistíochta, ní mór modhanna a bhunú dá réir ar féidir riachtanais uile na ngairmithe a thabhairt faoi deara, ó dhálaí oibre, cearta ábhartha, deiseanna dul chun cinn a dhéanamh, am agus acmhainní leordhóthanacha a bheith ar fáil chun foghlaim agus taighde a dhéanamh, go dtí cothromaíocht inbhuanaithe idir an saol oibre agus pearsanta.

7.5.

Ní mór pleanáil an lucht saothair sláinte a bheith ina léiriú ar phleanáil an struchtúir féin. Ní mór na bearta a dhéantar agus na próisis a úsáidtear chun na spriocanna arna leagan síos a bhaint amach a bheith ina léiriú air sin freisin, is é sin le rá an chaoi a gcinntear a bhfuil ag teastáil agus mar a bhainfear an méid sin amach.

7.6.

Tá CESE ag moladh an Plean Gníomhaíochta um Lucht Saothair an Chúraim Sláinte san Aontas Eorpach (21) a thabhairt cothrom le dáta. Tá sé riachtanach, má táthar le feabhas a chur ar an rochtain ar sheirbhísí agus ar chaighdeán na seirbhísí sin, pleanáil agus réamhaisnéisiú comhtháite maidir leis an lucht saothair a fhorbairt agus scileanna lucht saothair an chúraim sláinte agus an chúraim fhadtéarmaigh a oiriúnú.

7.7.

Ní mór páirt ghníomhach i bpróiseas pleanála an lucht saothair sláinte a bheith ag na comhpháirtithe sóisialta agus na heagraíochtaí sochaí sibhialta ábhartha go léir. Is gá an caidreamh idir na grúpaí gairmithe difriúla, riachtanais shonracha an phobail, agus an córas féin a shainiú ó thaobh inniúlachtaí áirithe de.

7.8.

Má táthar le cearta na saoránach a chosaint agus dreasachtaí leordhóthanacha a chur ar fáil do ghairmithe sláinte, caithfear limistéir gheografacha mhítharraingteacha agus réimsí gníomhaíochta a bhfuil easpa acmhainní daonna iontu a aithint. Tá CESE á mholadh don Choimisiún Eorpach moltaí a eisiúint i dtaca le híoschóimheasa acmhainní in aghaidh aonad daonra le haghaidh an bhunchaighdeáin cumhdaigh sláinte uilíoch agus cásanna éigeandála, agus dáileadh geografach agus próifíl aoise á gcur san áireamh (22).

7.9.

D’fhonn bonn a chur faoi na moltaí siúd, tá sé tábhachtach feabhas a chur ar bhailiú idirnáisiúnta na sonraí agus catagóirí sonraí a chomhchuibhiú de réir mar is féidir ionas go mbeifear in ann difríochtaí a thabhairt faoi deara agus nach mbainfear ciall chontráilte as na sonraí. Tá sé tábhachtach go mbeifear in ann éagsúlachtaí náisiúnta a léiriú leis na catagóirí comhchuibhithe Eorpacha, ionas gur féidir na sonraí a chur i gcomhthéacs (23).

7.10.

Is de réir chúinsí airgeadais an Bhallstáit féin a thabharfar aghaidh ar cheist na n-acmhainní airgeadais. Tugann an fhianaise le fios gur gá do na Ballstáit a áirithiú agus iad i mbun an córas ginearálta a phleanáil, agus i gcás phleanáil an lucht saothair sláinte go háirithe, go gcuirfear san áireamh an timpeallacht iomlán agus cumas an rialtais tionchar a imirt uirthi (24).

7.11.

Ba cheart forbairt na dteicneolaíochtaí digiteacha a chur san áireamh agus lucht saothair á phleanáil, mar cuirtear deiseanna ar fáil a bhuí leis an nuálaíocht sna réimsí sin timpeallachtaí oibre agus cúinsí nua a chruthú inar féidir cúram a sholáthar, agus bíonn scileanna nua ag teastáil dá thoradh.

8.   Dálaí oibre

8.1.

I bhfianaise a thábhachtaí atá dálaí oibre agus cinneadh á dhéanamh ag gairmithe an gcuirfidh siad tús le gairm in earnáil na sláinte, an gcoinneoidh siad orthu inti, nó an bhfágfaidh siad í, tá sé fíorthábhachtach beartais chomhtháite a bheith ann i réimsí amhail réimsí an oideachais, na fostaíochta, an tsaoil teaghlaigh, an airgeadais, agus na himirce. Cé go ndírítear go mór ar chúrsaí tuarastail agus earcú agus coinneáil foirne á bplé mar chuid de phleanáil an lucht saothair sláinte, is iomaí rud eile a chuireann le timpeallacht shlántúil oibre agus a d’fhéadfadh gairm tharraingteach thairbheach a dhéanamh de ghairm san earnáil, an méid seo a leanas san áireamh: rochtain ar oideachas agus oiliúint, lena n-áirítear forbairt ghairmiúil agus tacaíocht chun scileanna a chothú, dálaí praiticiúla amhail cúram a bheith ar fáil, uaireanta oibre oifigiúla, soláthar sábháilte foirne, deiseanna forbartha gairmiúla fónta, agus cothromaíocht oibre is saoil (25).

8.2.

De réir eagraíochtaí míochaine Eorpacha agus idirnáisiúnta, tá méadú ag teacht ar líon na gcásanna inar gá do lianna a bhíonn ag obair in ospidéil nó i gclinicí ginearálta nó príobháideacha dul i ngleic le foréigean – foréigean fíochmhar, scaití – sa ghnáthobair laethúil, lasmuigh de chomhthéacs coinbhleachta ar bith (26). Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún Eorpach agus na geallsealbhóirí uile tiomantas polaitiúil a léiriú agus aird a thabhairt ar an ngéarghá atá leis an lucht saothair sláinte a chosaint agus iad i mbun a gcuid oibre.

8.3.

Bíonn oibrithe cúraim sláinte i mbaol galair thógálacha a tholgadh trí bhíthin teagmháil san ionad oibre. Bíonn an tras-seoladh galar ina chúis leis an neamhláithreachas, an ghalracht, agus, i gcásanna áirithe, an bás i measc oibrithe cúraim sláinte. Laghdaítear an lucht saothair dá dheasca sin go léir, rud a bhaineann de chaighdeán chúram agus shábháilteacht na n-othar dá réir.

8.4.

Féadann sé go bhfuil brú síceolaíoch nó neamhord meabhrach ag baint d’oibrithe cúraim sláinte freisin, rudaí ar féidir leo cur isteach ar a gcuid oibre agus ar a saol pearsanta araon. Le blianta beaga anuas, tá méadú tagtha ar thuairiscí ar oibrithe cúraim sláinte a ghearr siar ar a gcuid uaireanta oibre nó a d’éirigh as go luath agus iad cloíte ag an obair, agus dúlagar orthu, nó agus breoiteacht mheabhairshláinte orthu (27). Tá CESE ag iarraidh go ndéanfar infheistíocht i seirbhísí meabhairshláinte poiblí lena áirithiú go mbeidh teacht ag na gairmithe sláinte go léir ar na seirbhísí céanna.

9.   Soghluaisteacht

9.1.

Is mian le CESE a chur i bhfáth gur gá aird a thabhairt ar an gceart chun soghluaisteachta laistigh den Aontas agus lasmuigh de araon. Ba cheart soghluaisteacht trasteorann a éascú ar mhaithe leis an oibrí aonair agus an ghairm ina hiomláine, ós rud é gur deis atá ann eolas a aistriú agus foghlaim ó chéile, rudaí a théann chun tairbhe do chúram na n-othar agus, i ndeireadh na dála, don chóras cúraim sláinte ina iomláine. I gcás imirce de dheasca riachtanas eacnamaíoch nó droch-dhálaí oibre, tá sé riachtanach bunchúiseanna na faidhbe a aimsiú, aghaidh a thabhairt orthu, agus iarracht a dhéanamh feabhas a chur ar chás an lucht saothair sláinte (28).

9.2.

Cuireann an tsoghluaisteacht trasteorann gné bhreise le pleanáil an lucht saothair. Ba ghné áisiúil fhadtéarmach den bhonneagar é seirbhís Eorpach um fhaireachas ar lucht saothair na sláinte a bhunú chun cuidiú leis na Ballstáit struchtúir phleanála a leagan síos agus a choimeád agus gnéithe trasteorann den phleanáil a chomhordú. Ba cheart an tsoghluaisteacht a nascadh le próisis de chuid an Aontais, go háirithe an Seimeastar Eorpach agus pleanáil i gcomhair paindéimí arna beartú mar chuid de rialachán Eorpach a bheidh ann amach anseo maidir le bagairtí trasteorann tromchúiseacha ar shláinte (29).

9.3.

Ní mór do na Ballstáit beartais earcaíochta eiticiúla a chur chun feidhme i gcomhréir le Cód Cleachtais Domhanda na hEagraíochta Domhanda Sláinte maidir le hEarcaíocht Idirnáisiúnta Pearsanra Sláinte (30). Níor cheart dul i muinín earcú na ngairmithe ón gcoigríoch mar fhreagra simplí ar fhadhb an ghanntanais foirne cúraim baile. Nuair is ann do shreafaí éagothroma soghluaisteachta, ba cheart iarracht a dhéanamh cothromaíocht a bhaint amach agus malartuithe a chothú a rachadh chun tairbhe do gach taobh.

10.   Barúlacha eile

10.1.

Ní mór ceannaireacht éifeachtach a bheith ann chun gairmithe sláinte a bhainistiú ar gach leibhéal. Is cuid chasta den oideachas cúraim sláinte í a bhfuil an-tóir uirthi agus a aithnítear níos mó agus níos mó mar rud atá riachtanach má táthar le hardchaighdeáin a bhaint amach ó thaobh oideachais, taighde, agus cleachtas cliniciúil de.

10.2.

Dá bhrí sin, ba cheart oideachas ceannaireachta ardchaighdeáin leordhóthanach a bheith ina chuid de churaclam na ngairmeacha sláinte go léir (31).

---

(1)  D’fhoilsigh an Coimisiún Eorpach Plean Gníomhaíochta um Lucht Saothair an Chúraim Sláinte san Aontas Eorpach in 2012.

(2)  An Coimisiún Eorpach, An Ard-Stiúrthóireacht um Fhostaíocht, Gnóthaí Sóisialta agus Cuimsiú, Adequate social protection for long-term care needs in an ageing society: report jointly prepared by the Social Protection Committee and the European Commission, Oifig Foilseachán an Aontais Eorpaigh, Lucsamburg, 2014, lch. 14. https://data.europa.eu/doi/10.2767/32352

(3)  Rún ó Pharlaimint na hEorpa an 15 Samhain 2018on care services in the EU for improved gender equality [maidir le seirbhísí cúraim san Aontas le haghaidh comhionannas inscne níos fearr]. https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-8-2018-0464_EN.html

(4)  IO C 129, 11.4.2018, lch. 44; IO C 487; 28.12.2016, lch. 7; IO C 204, 9.8.2008, lch. 103; Bróisiúr agus Tuairim CCMI/165 ó CESE (níl leagan Gaeilge ann), (IO C 240, 16.7.2019, lch. 10) (níl leagan Gaeilge ann); an tuairim ó CESE I dtreo samhail chúraim nua do dhaoine scothaosta: ag foghlaim ó phaindéim COVID-19, (IO C 194, 12.5.2022, lch. 19).

(5)  Addati, L., Cattaneo, U., agus Pozzan, E., Care at work: investing in care leave and services for a more gender equal world of work, An Eagraíocht Idirnáisiúnta Saothair, an Ghinéiv, 2022. https://www.ilo.org/global/topics/care-economy/WCMS_838653/lang--en/index.htm

(6)  https://www.who.int/publications/i/item/WHO-HIS-SDS-2018.53.

(7)  Féach Tuairim SOC/496 ó CESE Tionchar na hInfheistíochta Sóisialta ar Fhostaíocht agus ar Bhuiséid Phoiblí (níl leagan Gaeilge ann), (IO C 226, 16.7.2014, lch. 21).

(8)  Eurofound, Long-term care workforce: Employment and working conditions, Oifig Foilseachán an Aontais Eorpaigh, Lucsamburg, 2020. https://www.eurofound.europa.eu/nb/publications/customised-report/2020/long-term-care-workforce-employment-and-working-conditions

(9)  Barslund, M., et al., Study: Policies for long-term Carers, Parlaimint na hEorpa, an Bhruiséil, 2021. https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2021/695476/IPOL_STU(2021)695476_EN.pdf

(10)  https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0011/186932/12-Summary-Economic-crisis,-health-systems-and-health-in-Europe.pdf

(11)  An Coimisiún Eorpach, Ard-Stiúrthóireacht um Fhostaíocht, Gnóthaí Sóisialta agus Cuimsiú, Long-term care report: trends, challenges and opportunities in an ageing society, Imleabhar 1, Oifig Foilseachán an Aontais Eorpaigh, Lucsamburg, 2021, lgh. 12, 28. https://data.europa.eu/doi/10.2767/677726

(12)  Féach fonóta 12, lgh. 68-70.

(13)  An Coimisiún Eorpach, Ard-Stiúrthóireacht um Fhostaíocht, Gnóthaí Sóisialta agus Cuimsiú, Zigante, V., Informal care in Europe: exploring formalisation, availability and quality, Oifig Foilseachán an Aontais Eorpaigh, Lucsamburg, 2018. https://data.europa.eu/doi/10.2767/78836

An Coimisiún Eorpach, Ard-Stiúrthóireacht um Fhostaíocht, Gnóthaí Sóisialta agus Cuimsiú, Spasova, S., et al., Challenges in long-term care in Europe: a study of national policies, Oifig Foilseachán an Aontais Eorpaigh, Lucsamburg, 2018. https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=738&langId=en&pubId=8128&furtherPubs=yes

(14)  Féach fonóta 12, caibidil 3.

(15)  An Coimisiún Eorpach, Ard-Stiúrthóireacht um Fhostaíocht, Gnóthaí Sóisialta agus Cuimsiú, Adequate social protection for long-term care needs in an ageing society: report jointly prepared by the Social Protection Committee and the European Commission, Oifig Foilseachán an Aontais Eorpaigh, Lucsamburg, 2014, lch. 36. https://data.europa.eu/doi/10.2767/32352

(16)  Danis, K., et al., High impact of COVID-19 in long-term care facilities, suggestion for monitoring in the EU/EEA. Euro Surveillance (Bealtaine 2020), 25(22). https://doi.org/10.2807/1560-7917.ES.2020.25.22.2000956

(17)  IO C 286, 16.7.2021, lch. 109 (níl leagan Gaeilge ann); IO C 429, 11.12.2020, lch. 251 (níl leagan Gaeilge ann), IO C 242, 23.7.2015, lch. 48 (níl leagan Gaeilge ann), IO C 143, 22.5.2012 (níl leagan Gaeilge ann); IO C 18 19.1.2011, lch. 74 (níl leagan Gaeilge ann); IO C 77, 31.3.2009, lch. 96 (níl leagan Gaeilge ann).

(18)  https://one.oecd.org/document/ECO/WKP(2021)43/en/pdf

(19)  Liu J.X., et al., Global health workforce labor market projections for 2030. Human Resources for Health (2017), 15(11). https://human-resources-health.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12960-017-0187-2

(20)  https://www.who.int/health-topics/health-workforce#tab=tab_1

(21)  D’fhoilsigh an Coimisiún Eorpach Plean Gníomhaíochta um Lucht Saothair an Chúraim Sláinte san Aontas Eorpach in 2012.

(22)  CPME Policy on Health Workforce: https://www.cpme.eu/policies-and-projects/professional-practice-and-patients-rights/health-systems-and-health-workforce

(23)  Féach fonóta 2.

(24)  Russo G., et al. Can we halt health workforce deterioration in failed states? Insights from Guinea Bissau on the nature, persistence and evolution of its HRH crisis. Human Resources for Health (2017), 15(1):12.

(25)  Féach fonóta 2.

(26)  https://www.cpme.eu/api/documents/adopted/2020/3/EMOs.Joint_.Statement.on_.Violence.FINAL_.12.03.2020.pdf

(27)  Dyrbye, L. N., et al., Burnout among health care professionals: A call to explore and address this underrecognised threat to safe, high-quality care. NAM Perspectives. Discussion Paper, National Academy of Medicine, Washington, DC, 2017.

(28)  An Coimisiún Eorpach, An Ard-Stiúrthóireacht um Fhostaíocht, Gnóthaí Sóisialta agus Cuimsiú, Adequate social protection for long-term care needs in an ageing society: report jointly prepared by the Social Protection Committee and the European Commission, Oifig Foilseachán an Aontais Eorpaigh, Lucsamburg, 2014, lch. 14. https://data.europa.eu/doi/10.2767/32352

(29)  An Coimisiún Eorpach, An Ard-Stiúrthóireacht um Fhostaíocht, Gnóthaí Sóisialta agus Cuimsiú, Adequate social protection for long-term care needs in an ageing society: report jointly prepared by the Social Protection Committee and the European Commission, Oifig Foilseachán an Aontais Eorpaigh, Lucsamburg, 2014, lch. 14. https://data.europa.eu/doi/10.2767/32352

(30)  https://www.who.int/publications/m/item/migration-code

(31)  Van Diggele, C., et al., (2020), Leadership in Healthcare Education, BMC Medical Education, 20 (Forlíonadh 2), 456. https://doi.org/10.1186/s12909-020-02288-x

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir le measúnú tionchair an Aontais ó thaobh na hóige de

(tuairim féintionscnaimh)

(2022/C 486/07)

Rapóirtéir:

Katrīna LEITĀNE

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	24.2.2022
Bunús dlí	Riail 32(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	Fostaíocht, Gnóthaí Sóisialta agus Saoránacht
Dáta a glactha sa rannóg	6.9.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	21.9.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	572
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	158/0/5

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Is í an rannpháirtíocht pholaitiúil is bonn le gach daonlathas feidhmiúil. An buntáiste is mó a bhaineann leis an Aontas Eorpach d’aos óg na hEorpa is ea go n-urramaítear an daonlathas, cearta an duine agus an smacht reachta ann (1). Is den ríthábhacht a áirithiú go gcuirfear tuairimí daoine óga san áireamh i gcinntí a bhaineann lena dtodhchaí ós rud é go bhféadfadh tionchar mór a bheith ag éifeacht indíreach, fiú, ar dhaoine óga agus ar na glúnta atá le teacht. Maidir le beartais nach bhfuil dírithe go díreach ar dhaoine óga nó nach meastar a bheith mar chuid den réimse traidisiúnta beartais a bhaineann leis an óige, d’fhéadfadh tionchar mór a bheith acu sin ar shaol daoine óga mar sin féin. Tá sé tábhachtach sásraí éifeachtúla a chur ar fáil a chomhlánódh na sásraí rannpháirtíochta atá ann faoi láthair, cinn a bheadh ag teacht le prionsabail an daonlathais agus a bheadh curtha in oiriúint do riachtanais an aosa óig. Mar thoradh air sin, d’fhéadfadh ceapadh beartas níos fearr agus níos éifeachtaí a bheith ann.

1.2.

Creideann CESE go bhfuil an t-oideachas ar cheann de na bealaí is éifeachtaí chun teagmháil a dhéanamh le daoine óga agus le hiad a chur ar an eolas faoi na modhanna éagsúla rannpháirtíochta ar fad atá ann agus faoi na luachanna dá seasann an tionscadal Eorpach. A bhuí leis na cláir atá ann faoi láthair chun tacú leis an oideachas foirmiúil agus leis an oideachas neamhfhoirmiúil, eadhon Erasmus+ agus an Cór Dlúthpháirtíochta Eorpach, tá tuairim níos dearfaí anois ag daoine óga ar an rannpháirtíocht daonlathach agus ar luachanna agus prionsabail an Aontais Eorpaigh.

1.3.

Tá sé á chur in iúl ag CESE go bhfuil géarghá leis go mbeadh daoine óga rannpháirteach i gceapadh beartas trí ról fóinteach a thabhairt dóibh, an ceann a bheadh ab oiriúnaí do dhaoine óga, agus trí fhaireachán, meastóireacht agus measúnú tionchair a dhéanamh chomh maith chun a áirithiú go gcuirfí tuairimí daoine óga san áireamh agus cinntí beartais á ndéanamh. A bhuí lena rannpháirtíocht feadh an phróisis ceaptha beartas, cothaítear muinín i measc glúnta óga agus i measc grúpaí eile nach iad, rud a fhágann go meastar iad a bheith ábhartha agus tábhachtach sa phróiseas sin. Ba cheart torthaí a rannpháirtíochta a chur in iúl go sofheicthe agus go trédhearcach sna próisis sin. Tá an ghné sin ríthábhachtach d’fhonn muinín a chothú i measc daoine óga as an bpróiseas ceaptha beartas (2). Ina theannta sin, baineann an-tábhacht leis an gcuimsiú sóisialta agus le teagmháil a dhéanamh le grúpaí a bhfuil riachtanais éagsúla acu.

1.4.

Aontaíonn CESE leis gur féidir le heagraíochtaí na sochaí sibhialta ról ríthábhachtach a bheith acu maidir le spéis daoine óga a mhúscailt i ndúshláin shochaíocha agus, ar an gcaoi sin, rannpháirtíocht daoine óga a spreagadh sa phróiseas ceaptha beartas agus sa phróiseas daonlathach. Féadfaidh eagraíochtaí den sórt sin a bheith mar naisc agus mar líonraí tacaíochta chun cabhrú le daoine óga dul i dteagmháil le comhlachtaí poiblí foirmiúla agus chun cabhrú leo a bheith ina saoránaigh ghníomhacha. Tacaíonn CESE leis na heagraíochtaí sin agus leis na saoránaigh óga a bhfuil beart á dhéanamh acu agus tá sé ag iarraidh go mbeadh bearta ann le hé a chur ar a gcumas é sin a dhéanamh.

1.5.

Tá CESE ag moladh d’institiúidí an Aontais agus do na Ballstáit bearta agus sásraí a chur chun feidhme a d’áiritheodh go gcuirfí dearcadh an aosa óig san áireamh i ngach réimse beartais agus, spás á chruthú do dhaoine óga san am céanna le go bhféadfaidís ionchur comhsheasmhach agus saineolach a chur ar fáil maidir leis na dúshláin atá rompu. Ba cheart sásraí leantacha agus sásraí faireacháin atá trédhearcach agus sofheicthe a chur san áireamh, freisin, agus ba cheart na hionstraimí atá ann cheana le haghaidh rannpháirtíocht na hóige a chomhlánú leis na struchtúir sin, gan cistiú a laghdú. Ba cheart acmhainní oiriúnacha a chur ar fáil le haghaidh rannpháirtíocht fhóinteach na n-óg sa phróiseas ceaptha beartas.

1.6.

D’fhéadfaí tacú le rialáil agus le beartais níos fearr ach daoine óga a bheith rannpháirteach sa phróiseas ceaptha beartas agus sa phróiseas cinnteoireachta, trí mhapáil a dhéanamh ar na treochtaí reatha agus na treochtaí atá ag teacht chun cinn a bhfuil tionchar acu ar shaol daoine óga agus ar shaol na nglúnta atá le teacht agus trí thuiscint a fháil ar na treochtaí sin a thuiscint. D’fhéadfadh sin cúram údar an togra a éascú, freisin, óir is féidir leis an údar ionchur cáilíochtúil a fháil chun na sonraí tánaisteacha a chomhlánú.

1.7.

Is mian le CESE a chur i bhfáth cé go bhfuil Measúnú tionchair an Aontais ó thaobh na hóige de bunaithe ar phríomhchuspóirí Straitéis Óige an Aontais Eorpaigh (3) agus príomhchuspóirí Bhliain Eorpach na hÓige, go gcuirtear béim sa dá thionscadal sin ar a thábhachtaí atá sé daoine óga a phríomhshruthú i gceapadh beartas, rud a bhfuil cur chuige trasearnála ag teastáil ina leith. Tá sin ar cheann de na bearta arna leagan amach sa Tuarascáil ar Thoradh Deiridh (4) na Comhdhála ar Thodhchaí na hEorpa chomh maith, ar léirigh gach duine a chaith vóta i seisiún iomlánach na Comhdhála agus na saoránaigh a dtacaíocht di. D’fhonn tionchar fadtéarmach agus oidhreacht a mhairfeadh tar éis Bhliain Eorpach na hÓige a bhaint amach, ní mór na daoine óga a chumhachtú le hathrú a tharraingt agus todhchaí níos fearr a thógáil.

1.8.

Aithníonn CESE an tagairt do Mheasúnú tionchair an Aontais ó thaobh na hóige de sa Teachtaireacht ón gCoimisiún Eorpach maidir le torthaí na Comhdhála ar Thodhchaí na hEorpa (5). Mar sin féin, tá sé á chur i bhfáth aige nach bhfuil an togra ón gCoimisiún i gcomhréir le spriocanna agus modhanna an togra bunaidh, nach n-áirítear rannpháirtíocht fhóinteach eagraíochtaí óige ná saineolaithe i réimse na hóige ann, nach ndéantar daoine óga a phríomhshruthú i ngach beartas, agus nach gcuirtear tionchar fadtéarmach na mbeartas ar na glúnta atá le teacht san áireamh ann. Creideann CESE gur cheart Measúnú tionchair an Aontais ó thaobh na hóige de a bheith mar chuid den Bhosca Uirlisí um Rialáil Níos Fearr mar uirlis ar leith, ós rud é gur cheart agus gur chóir aird ar leith a thabhairt ar na glúnta atá le teacht agus ar dhaoine óga.

1.9.

Tá CESE ag iarraidh go mbeadh tuilleadh comhair idir na hinstitiúidí chun na tionscnaimh rathúla atá ann faoi láthair, amhail Idirphlé Óige an Aontais Eorpaigh, “Leatsa an Eoraip, Abair leat!”, agus Cruinniú Eorpach um an Óige, a thabhairt i gcomhréir le chéile agus tá sé ag iarraidh go mbeidh siad bainteach leis na tionscnaimh a bheidh ann amach anseo, eadhon Measúnú tionchair an Aontais ó thaobh na hóige de, i gcomhréir le Straitéis Óige an Aontais Eorpaigh. Ina theannta sin, tá liosta tograí maidir le rannpháirtíocht na n-óg in CESE á leagan síos ag CESE agus súil aige coincheap Mheasúnú tionchair an Aontais ó thaobh na hóige de a thabhairt isteach ina chuid oibre.

2.   Barúlacha ginearálta

2.1.    Ról an aosa óig maidir leis an tionscadal Eorpach a thógáil

2.1.1.

Stiúrthóirí an tionscadail Eorpaigh is ea na daoine óga agus brúitear inbhuanaitheacht an tionscadail chun tosaigh a bhuí lena gcruthaitheacht, a bhfuinneamh agus a ndíograis. Ainmníodh an bhliain seo, 2022, mar Bhliain Eorpach na hÓige agus dúirt Ursula von der Leyen, Uachtarán an Choimisiúin Eorpaigh, “tá na daoine óga sin ar fad ag teastáil uainn san Eoraip” agus maidir leis an Aontas seo atá againn, “ba cheart anam agus fís a bheith ag gabháil leis, anam agus fís a mbeidh mealladh na hóige iontu” (6).

2.1.2.

Ní fhéadfaí tionscadal an Aontais a bhaint amach go cuí agus go héifeachtach sa timpeallacht dhaonlathach reatha dá ndéanfaí neamhshuim den dioscúrsa maidir le rannpháirtíocht pholaitiúil na n-óg (7) sna traidisiúin dhaonlathacha agus sna comhthéacsanna geopholaitiúla. Seo mar a labhair Margaritis Schinas, an Leas-Uachtarán um Ár nDóigh Bheatha Eorpach a chur chun cinn: “Le Bliain Eorpach na hÓige ba cheart athrú ó bhonn a bheith ann ar conas a chuirimid daoine óga san áireamh sa phróiseas ceaptha beartas agus cinnteoireachta”. Is ar mhaithe lena chur ar chumas (8) daoine óga a bheith rannpháirteach ar bhonn fóinteach a dhéanfar an méid sin, go príomha.

2.1.3.

De réir phobalbhreitheanna Eorabharaiméadair (9), ní chuireann leath de mhuintir na hEorpa fiú (47 %) muinín san Aontas agus níl dearcadh maith ina leith ach ag 44 % de na hEorpaigh. Tá todhchaí an tionscadail Eorpaigh ag brath go mór ar a mhéid a thagann daoine óga le luachanna na hEorpa agus ar a thoilteanaí atá siad a bhféiniúlacht Eorpach a aithint. Tá rannpháirtíocht ghníomhach daoine óga sna próisis pholaitiúla agus chinnteoireachta ríthábhachtach óir braitheann a saol amach anseo ar na cinntí a dhéanfar ar na saolta seo. Ar an gcúis sin, ba cheart ionstraimí rannpháirtíochta a thabhairt isteach ar mhaithe lena áirithiú go gcuirfear tuairimí daoine óga san áireamh. Caithfear rannpháirtíocht sa saol sibhialta agus sa saol daonlathach a neartú ar gach leibhéal d’fhonn rathúnas na hEorpa amach anseo a áirithiú, agus é á chur san áireamh go bhfuil tionchar ag an aibíocht dhaonlathach (10) ar phatrúin na rannpháirtíochta polaitiúla i measc daoine óga san Aontas.

2.1.4.

Dreasacht chun an t-idirphlé rannpháirteach a chur chun cinn i measc saoránaigh ar fud an Aontais a bhí i dtionscnamh an Aontais Eorpaigh chun Comhdháil ar Thodhchaí na hEorpa a thionól. Meastar gurb é an bealach chun tosaigh éifeachtacht na sásraí atá ann cheana i dtaobh rannpháirtíocht na n-óg a fheabhsú agus sásraí nua a bhunú. Mar a moladh sna torthaí deiridh ón gComhdháil ar Thodhchaí na hEorpa, d’fhéadfaí “Measúnú tionchair ó thaobh na hóige de” (11) ar an reachtaíocht a bheith i gceist leis sin, le measúnú tionchair agus sásra comhairliúcháin a mbeidh ionadaithe ón aos óg rannpháirteach ann (12).

2.1.5.

Modh fadbhreathnaitheachta straitéisí i dtaobh an phróisis ceaptha beartas é an Measúnú tionchair ó thaobh na hóige de. Is coincheap luachmhar í an fhadbhreathnaitheacht straitéiseach agus tá sé d’aidhm ag an gCoimisiún Eorpach í a úsáid sa phróiseas ceaptha beartas. Agus é bunaithe ar phrionsabail amhail scanadh ionchais, anailís meigithreochtaí, pleanáil agus samhlú cásanna, níl dabht ar bith ann ach gur cuireadh dearcadh an aosa óig agus dearcadh na nglúnta atá le teacht san áireamh sa chreat sin. Cé go nglactar leis sa phróiseas fadbhreathnaitheachta nach bhfuil an todhchaí réamhshocraithe, bailítear eolas lena linn maidir leis na cásanna a d’fhéadfadh a bheith ann agus é d’aidhm aige sin déanamh réidh do dhúshláin atá ag teacht chun cinn. D’fhéadfaí teacht ar uirlisí luachmhara tríd an idirphlé idirghlúine a d’áiritheodh go gcuirfí na treochtaí agus na cásanna a bheadh ann amach anseo san áireamh sna beartais. Dá ndéanfaí anailís ina gcuirfí dearcadh an aosa óig agus dearcadh na nglúnta amach anseo san áireamh, d’fhéadfaí rannchuidiú le beartais níos fearr agus níos saincheaptha a chur ar fáil, cinn lena bhféadfaí aghaidh a thabhairt ar dhúshláin na nglúnta amach anseo, agus ba cheart sin a dhéanamh.

2.1.6.

D’fhonn beartais níos fearr a chruthú a bheidh oiriúnach do dhúshláin na todhchaí, ní mór cearta daoine óga agus cearta na nglúnta atá le teacht a aithint agus a choimirciú iontu, agus a áirithiú nach mbeidh aon tionchar diúltach acu ar aon aoisghrúpa ná ar aon ghrúpa sóisialta ar leith. Faoi láthair, is minic neamhaird a dhéanamh de na grúpaí sin nó is minic iad a mheas mar chuid de ghrúpaí eile nach mbaineann leo i ndáiríre. Mar thoradh air sin, ní thugtar aghaidh sna beartais i gceart ar dhúsláin agus fágtar go dtagann tuilleadh meatha ar an muinín as institiúidí foirmiúla agus go mbíonn rannpháirtíocht níos lú iontu.

2.2.    An gá le rannpháirtíocht fhóinteach na n-óg

2.2.1.

Is éard is “rannpháirtíocht fhóinteach” ann comhroinnt na cumhachta agus an cumas cinnteoireachta, le rannpháirtíocht na ngeallsealbhóirí eile, faoi choinníollacha trédhearcacha a bhfuil gach gníomhaí lena mbaineann ar an eolas fúthu. Le próisis chuntasachta dea-dheartha, cothaítear muinín gach geallsealbhóra i bpróisis rannpháirtíochta polaitiúla. Chomh maith leis sin, ba cheart freagrachtaí follasacha na ngníomhaithe éagsúla a chur in iúl do na geallsealbhóirí uile.

2.2.2.

Tá muinín daoine óga as institiúidí poiblí i sáinn ó bhí an ghéarchéim dhomhanda airgeadais ann amach in 2008 (13) agus níl athrú tagtha ar an dearcadh atá acu maidir lena dtionchar polaitiúil ná maidir leis an ionadaíocht a dhéantar orthu sna próisis chinnteoireachta. Bíonn daoine óga rannpháirteach sa saol daonlathach ar an iomaí bealach éagsúil. Meastar, mar sin féin, gurb é an bealach is éifeachtaí lena chinntiú go dtabharfaidh cinnteoirí cluas dá gcuid tuairimí ná vóta a chaitheamh i dtoghcháin áitiúla, náisiúnta nó Eorpacha (39 %) (14), ach tá sciar na ndaoine óga a bhfuil muinín acu as an gcineál sin rannpháirtíochta daonlathaí fós an-íseal. Ag an am céanna, maidir leo siúd ar dócha go bhfanfaidís glan amach ó chúrsaí polaitíochta, bíonn an scéal amhlaidh dóibhsean mar gheall ar an easpa rannpháirtíocht fhóinteach agus muiníne agus toisc go mothaíonn siad fiú a bheith rannpháirteach óir nach gcuirtear a rannchuidiú san áireamh. Ceann de na bacainní is mó atá ar dhaoine óga ná an tuairim láidir nach n-éisteann na cinnteoirí le daoine dá leithéidsean (15). Dá bhrí sin, is den ríthábhacht muinín a chur chun cinn agus an t-idirphlé idir daoine óga agus institiúidí poiblí a neartú d’fhonn ullmhacht agus athléimneacht na sochaithe chun déileáil le suaití amach anseo a áirithiú (16).

2.2.3.

Mothaíonn tromlach na ndaoine óga (70 %) (17) nach mbíonn mórán tionchair acu, sin nó nach mbíonn tionchar ar bith acu, ar chinntí, dlíthe agus beartais thábhachtacha a dhéanann difear don Aontas ina iomláine. Mothaíonn 24,8 % (18) de dhaoine óga nach mbíonn tionchar ar bith acu ar na hábhair a phléitear i ndíospóireachtaí poiblí nó polaitiúla agus deir 40,8 % eile gur beag tionchar a bhíonn acu orthu. Anuas air sin, measann dhá thrian de na freagróirí go gcabhrófaí le daoine óga tionchar níos mó a bheith acu ar an mbeartas poiblí dá mbeadh cur amach níos mó ag na polaiteoirí ar na hábhair atá ag déanamh buartha dóibh, agus measann níos mó na 50 % díobh go gcabhrófaí leis an gcúis sin, freisin, ach ról níos láidre a bheith ag eagraíochtaí óige i gcúrsaí polaitíochta.

2.2.4.

D’athraigh daoine óga a modhanna rannpháirtíochta. Ar na saolta seo, is fearr leo cineálacha rannpháirtíochta polaitiúla nach mbaineann le hinstitiúidí ná, go háirithe, le toghcháin (19). Tá sé ag teacht chun léire níos minice sa taighde gurb amhlaidh an cás sin de dheasca an laghdaithe atá ag teacht ar na leibhéil muiníne as comhlachtaí poiblí, agus mar gheall ar an míshástacht a bhaineann leis an gcaoi a n-oibríonn an daonlathas ionadaíoch. Ar na saolta seo, tá rannpháirtíocht pholaitiúil neamhghnách daoine óga níos luainí, níos indibhidiúla agus níos pearsantaithe agus bíonn claonadh ann a bheith rannpháirteach i gcás saincheisteanna agus ábhair aonair, chomh maith le claonadh i dtreo gníomhaíochas agus agóid dhíreach i gcás ábhair a bhaineann le roghanna saoil an duine aonair (20). Ar an iomlán, cuireann daoine óga an-suim ar fad i gcúrsaí polaitíochta. Agus an cheist maidir le rannpháirtíocht na n-óg á meas acu, díríonn na saineolaithe ar an rannpháirtíocht pholaitiúil ar na réimsí agus na bealaí arna roghnú ag daoine óga lena gcuid tuairimí polaitiúla a chur in iúl agus ní ar an dúil atá acu a bheith rannpháirteach (21). Is iomaí bealach éagsúil atá ag daoine óga anois le tionchar a bheith acu ar chúrsaí beartais agus polaitíochta, agus ina fhianaise sin, is léir gur gá a chur san áireamh cineál neamhghnách na rannpháirtíochta polaitiúla, na cinnteoireachta rannpháirtí, agus na sásraí feabhsaithe cumarsáide agus trédhearcachta faoi chreat institiúideach daonlathach. Ba cheart ceapadh beartas i gcomhlachtaí poiblí a athrú agus a dhearadh dá réir d’fhonn a áirithiú go ndéanfar obair for-rochtana le gach grúpa daoine óga agus go mbeidh siad go léir rannpháirteach agus cinntí beartais á ndéanamh. Go deimhin, ba cheart sásraí rannpháirtíochta a bheith cuimsitheach agus ba cheart iad a chur in iúl ar bhealach a d’fheicfeadh pobal ilghnéitheach iad, agus ar bhealach a d’fheicfeadh iad siúd ar deacair teagmháil a dhéanamh leo iad.

2.2.5.

Tá saineolas agus cur amach gnóthaithe ag eagraíochtaí atá faoi stiúir na hóige ar réimse leathan ábhar a bhaineann leis na saincheisteanna a mbíonn daoine óga thíos leo. Is éard a bheidh de thoradh ar pháirt a thabhairt dóibh sa phróiseas ceaptha beartas rialacha agus rialacháin níos comhleanúnaí agus níos oiriúnaithe. Cabhraítear leis an méid sin, freisin, le líon na ndaoine óga atá ag dul isteach sna heagraíochtaí sin, líon atá de shíor ag dul i méid (22).

2.2.6.

Tá sé ríthábhachtach go mbeadh daoine óga rannpháirteach ar bhonn fóinteach. Is gá rannpháirtíocht na n-óg a fheabhsú agus dul i ngleic, go háirithe, leis an easpa ionadaíocht dhaonlathach a dhéantar thar ceann na n-óg agus leis an easpa ionchuir ón aos óg i réimsí taobh amuigh den réimse traidisiúnta beartais a bhaineann leis an óige. Ba mhian le daoine óga páirt a bheith acu i múnlú beartas a bhfuil tionchar acu ar a saol. Is tríd an gceartas idirghlúine (23) a leigheasfar an neamhionannas a bhíonn idir na glúnta i sochaithe atá ag dul in aois.

2.2.7.

Sna huirlisí atá ann cheana chun anailís a dhéanamh ar an tionchar ar dhaoine óga, amhail Uirlis #31 sa Bhosca Uirlisí um Rialáil Níos Fearr, ní fhoráiltear do phríomhshruthú daoine óga, do chuimsiú eagraíochtaí óige ná do chuimsiú daoine óga a bhfuil saineolas ábhartha acu agus atá in ann athbhreithniú córasach a dhéanamh ar na saincheisteanna ó thaobh na hóige de. Anuas ar an méid sin uile, bunaithe ar na foilseacháin atá ar fáil, cuirtear uirlisí den sórt sin chun feidhme ar bhonn níos annaimhe ná mar a bheadh ag teastáil i bhfianaise ábharthacht agus shuntasacht na dtograí.

3.   Barúlacha sonracha

3.1.    Measúnú tionchair an Aontais ó thaobh na hóige de

3.1.1.

Tá an togra bunaithe ar thrí cholún: comhairliúchán, measúnú tionchair agus bearta maolaithe (24). Tugtar creat ann chun éifeachtacht agus éifeachtúlacht cúrsaí beartais a fheabhsú, bunaithe ar rannpháirtíocht neartaithe na n-óg agus ar phríomhshruthú daoine óga i gceapadh beartas agus, san am céanna, cuirtear grúpaí leochaileacha ón aos óg san áireamh, eadhon daoine óga faoi mhíchumas, NEETanna (daoine nach bhfuil i mbun oideachais, fostaíochta ná oiliúna) (25), daoine óga a bhfuil cónaí orthu i gceantair iargúlta, etc. Leis na codanna éagsúla de Mheasúnú tionchair an Aontais ó thaobh na hóige de, cuirtear struchtúr comhleanúnach ar fáil chun beartais ardcháilíochta atá níos fearr a chruthú lena dtabharfaí aghaidh ar shaincheisteanna a d’fhéadfadh a bheith le sárú ag na glúnta atá le teacht.

3.1.2.

Is é céad chéim Mheasúnú tionchair an Aontais ó thaobh na hóige de a dhéanamh amach a ábhartha atá aon dréacht-tograí beartais atá ar na bacáin do dhaoine óga agus do na glúnta atá le teacht agus an tionchar a bheidh acu sin orthu. Cabhróidh sin lena chinneadh cibé ar cheart nó nár cheart Measúnú tionchair iomlán ó thaobh na hóige de a dhéanamh ar an mbeartas sin. Trí bhíthin uirlis seicliosta, déanann na measúnóirí cinneadh maidir le hábharthacht an dréacht-togra, i ndáiríre, do dhaoine óga agus maidir leis an tionchar, díreach agus indíreach, a bheidh aige ar dhaoine óga agus ar na glúnta atá le teacht.. Sa chás ina gcinnfear go bhfuil sé ábhartha dóibh, leanfar ar aghaidh leis an Measúnú tionchar ó thaobh na hóige de agus rachfar i mbun chéimeanna an chomhairliúcháin iomláin, an mheasúnaithe tionchair agus na mbeart maolaithe. Bhunófaí táscairí an tseicliosta ar riachtanais agus smaointe daoine óga chun a áirithiú go ndéanfar na tograí ábhartha a mheas ón dearcadh sin.

3.1.3.

Ag an gcéad chéim eile, breathnaítear ar na measúnóirí faoi seach le comhairliúchán fóinteach a dhéanamh le geallsealbhóirí a bhaineann leis an óige d’fhonn a áirithiú go gcuirfear saineolas córasach ar fáil i dtaobh anailís chríochnúil. Bunaithe ar an méid sin, féachfaidh na measúnóirí lena shainaithint cé na hábhair imní atá ag daoine óga maidir leis na tionchair a d’fhéadfadh a bheith ag an dréachtbheartas atá á thástáil. Ní mór an chuid rannpháirtíochta sin a bheith trédhearcach agus ní mór an tsolúbthacht a bheith inti do réimse leathan ionadaithe óige, d’eagraíochtaí faoi stiúir na hóige agus do dhaoine óga a bhfuil saineolas ábhartha acu ionchur a thabhairt. Ar an gcaoi sin, féadfar cur chuige córasach a áirithiú i dtaobh na saincheisteanna a dtugtar aghaidh orthu sna dréacht-tograí beartais. Trí eagraíochtaí óige, ionadaithe óige agus daoine óga a bhfuil saineolas ábhartha acu a chur san áireamh, féadfar cúlra atá thar a bheith éagsúil agus uathúil a chruthú don mheasúnú tionchair. Trí rannpháirtíocht fhóinteach, féadfaidh na measúnóirí forléargas cuimsitheach a fháil bunaithe ar an eolas agus an saineolas uileghabhálach atá gnóthaithe ag na daoine óga sin. Tríd an ionchur sin á úsáid, féadfaidh an measúnú tionchair a bheith mionsonraithe a dhóthain leis na dúshláin a shainaithint agus leis na gnéithe a bhféadfadh beartais cur isteach orthu a shainaithint.

3.1.4.

Bunaithe ar na sonraí infhaighte atá le bailiú i rith an phróisis agus bunaithe ar thorthaí na gcomhairliúchán, beidh na measúnóirí in ann an measúnú tionchair a dhréachtú de réir na n-ábhar arna lua sa seicliosta agus anailís fhadbhreathnaitheach a chur ar fáil do na glúnta a bheidh ann amach anseo.

3.1.5.

Sa chás ina dtabharfar tionchar diúltach faoi deara, ba cheart don mheasúnóir bearta maolaithe a mholadh ar cheart iad a bheith dírithe, go príomha, ar ghrúpaí leochaileacha e agus ar dhaoine óga atá faoi mhíbhuntáiste. Ba smaoineamh maith do na measúnóirí ceisteanna a chur le linn an chomhairliúcháin maidir leis na bearta maolaithe a d’fhéadfaí a ghlacadh agus a d’fhéadfaí a chur san áireamh san anailís. Sna blianta amach romhainn, is inmholta meastóireacht a dhéanamh chun faireachán a dhéanamh ar thionchar na mbeartas agus ar conas a tugadh aghaidh ar na tionchair dhiúltacha trí na bearta maolaithe.

3.1.6.

Níor cheart Measúnú tionchair an Aontais ó thaobh na hóige de teacht in áit daoine óga a bheith rannpháirteach ar bhonn fóinteach i gcoitinne, ach ba cheart úsáid a bhaint as chun na sásraí rannpháirtíochta atá ann cheana a chomhlánú.

3.1.7.

Toradh sraith seisiún plé leis na líonraí óige is mó san Eoraip atá sa togra agus rinneadh tagairt shonrach dó freisin i roinnt moltaí ó Idirphlé Óige an Aontais Eorpaigh ó cuireadh ar bun é (agus an tIdirphlé Struchtúrtha a bhí ann roimhe). Chuir daoine óga in iúl gur mhian leo go mór nós imeachta trédhearcach ceaptha beartas a bheith ann faoina mbeadh daoine óga in ann rannchuidiú le dréachtú na dtorthaí agus le faireachán a dhéanamh orthu.

3.1.8.

Bhí tástáil FBManna ina spreagadh don togra chomh maith. Sampla d’uirlis oiriúnach measúnaithe tionchair ar leibhéal an Aontais í an tástáil FBManna atá bunaithe ar thrí cholún: comhairliúchán, measúnú tionchair agus bearta maolaithe (26). Anuas air sin, ach oiread le tástáil FBManna, tá sé beartaithe go mbeadh Measúnú tionchair an Aontais ó thaobh na hóige de mar chuid den Bhosca Uirlisí um Rialáil Níos Fearr mar uirlis ar leith chun béim a chur ar ról daoine óga i dtodhchaí na hEorpa, i gcomhréir leis an teachtaireacht ó Uachtarán an Choimisiúin Eorpaigh.

3.1.9.

Tá an togra bunaithe ar shamplaí d’uirlisí measúnaithe tionchair ó thaobh na hóige de atá i roinnt Ballstát cheana féin, amhail san Ostair, sa Ghearmáin, sa Fhrainc, i bhFlóndras na Beilge agus lasmuigh den Aontas chomh maith, mar shampla sa Nua-Shéalainn agus i gCeanada.

3.1.10.

Réiteach is ea an measúnú tionchair atá beartaithe chun a áirithiú go gcuirfear san áireamh riachtanais agus ionchais daoine óga i dtionchar na mbeartas agus tugtar scóip leis a théann níos faide ná an réimse traidisiúnta beartais a bhaineann leis an óige. Ní dhéantar anailís ó thaobh na hóige de ach ar chuid bheag de na tograí ón gCoimisiún Eorpach. Bíonn tionchar, díreach agus indíreach, ag cuid shuntasach de na tograí sin, áfach, ar cháilíocht saoil daoine óga.

3.1.11.

Moltar Measúnú tionchair an Aontais ó thaobh na hóige de a chur san áireamh sna measúnuithe tionchair a dhéantar ar “Rialáil Níos Fearr” atá ar fáil go poiblí agus é a fhoilsiú ar Thairseach Eorpach na hÓige. Mar sin féin, ba cheart an bealach lena mbaineann an tionchar is mó a fhiosrú tuilleadh. San am céanna, moltar d’Ard-Stiúrthóireacht na Cumarsáide é a chur chun cinn go gníomhach ar mhaithe lena infheictheacht a áirithiú agus ba cheart don Ardrúnaíocht tacú lena ghlacadh in Ard-Stiúrthóireachtaí éagsúla. Chomh maith leis sin, maidir leis na hinstitiúidí sin a chinnfidh Measúnú tionchair an Aontais ó thaobh na hóige de a chur chun feidhme, d’fhéadfaidís é a fhoilsiú. D’fhéadfadh CESE déanamh amhlaidh agus é a fhoilsiú ar a shuíomh gréasáin. Tríd an measúnú agus an leagan deiridh den togra a fhoilsiú, beidh na geallsealbhóirí óige a bhí rannpháirteach sa chomhairliúchán in ann a fheiceáil conas mar a cuireadh an rannchuidiú uathu san áireamh.

3.1.12.

Tá Measúnú tionchair an Aontais ó thaobh na hóige de beartaithe a bheith ina struchtúr is féidir a chur chun feidhme ar an leibhéal áitiúil, réigiúnach agus náisiúnta, i gcomhar le hinstitiúidí an Aontais Eorpaigh.

3.1.13.

Is féidir go bhfeabhsófar beartais a bhuí sin le Measúnú tionchair an Aontais ó thaobh na hóige de. Mar sin féin, ba cheart é a bhunú, freisin, ar shásraí rannpháirtíochta fóintí ós rud é go bhféadfaí éifeachtúlacht a áirithiú agus feabhsuithe a spreagadh trí leas a bhaint as eolas an phobail.

3.2.    Rannpháirtíocht na n-óg laistigh de CESE

3.2.1.

Aithníonn CESE a thábhachtaí atá rannpháirtíocht na n-óg maidir le todhchaí na hEorpa a mhúnlú (27). Dá bhrí sin, tá roinnt tionscnaimh rathúla ar bun aige, amhail “Leatsa an Eoraip, Abair Leat!”, Cruinnithe Comhchéime leis an Óige maidir leis an Aeráid agus an Inbhuanaitheacht, agus Cruinniú Mullaigh AE an Aosa Óig faoin Aeráid arna eagrú go comhpháirteach ag CESE agus ag Parlaimint na hEorpa. Mar obair leantach ar Thuairim NAT/788 (28) ó CESE, bhí toscaire de chuid an aosa óig ag CESE den chéad uair riamh in 2021 mar chuid dá thoscaireacht oifigiúil chuig cruinniú COP 26 UNFCCC (Comhdháil na bPáirtithe 26 ag Creat-Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar an Athrú Aeráide). Ina theannta sin, i gcomhthéacs Bhliain Eorpach na hÓige, bronnfar Duais na Sochaí Sibhialta CESE ar thionscnaimh éifeachtacha, nuálacha agus chruthaitheacha arb é is aidhm dóibh go dtógfaidh na hEorpaigh óga todhchaí níos fearr dóibh féin.

3.2.2.

Déanfaidh CESE a dhícheall tuairimí daoine óga agus eagraíochtaí óige a dhéanamh níos feiceálaí trí bhíthin sásraí um rannpháirtíocht daoine óga a dhéanamh níos struchtúrtha, níos fóintí agus níos dírithe d’fhonn feabhas a chur ar rannpháirtíocht inmheánach daoine óga agus eagraíochtaí óige in obair CESE. Dá réir sin, ba cheart do CESE na bearta seo a leanas a dhéanamh: — sásraí comhordúcháin trédhearcacha agus trasghearrthacha a thabhairt isteach d’fhonn tuairimí daoine óga a phríomhshruthú in obair agus i reachtaíocht CESE, — saineolaithe óga a bhfuil saineolas ábhartha acu ar phríomhthuairimí a thabhairt isteach, b’fhéidir, — i gcomhthéacs Bhliain Eorpach na hÓige, an óige a tharraingt isteach mar ábhar coitianta sna tuairimí féintionscnaimh a bheidh ann san fhómhar, — díospóireachtaí téamacha a reáchtáil le heagraíochtaí Eorpacha óige agus le heagraíochtaí an phobail d’fhonn dearcthaí náisiúnta agus dearcthaí Eorpacha a nascadh le chéile ar bhonn níos éifeachtaí, — ábhair a bhaineann leis an aos óg a roghnú le haghaidh staidéir CESE (29) gach bliain, — an dearcadh idirghlúine a chur san áireamh i ngach tuairim arna dréachtadh aige (mar a dhéantar i gcás ghné na hinscne), — caidreamh bríomhar a chothú le hinstitiúidí eile de chuid an Aontais d’fhonn mapáil a dhéanamh ar shásraí um rannpháirtíocht daoine óga agus gníomhaíochtaí for-rochtana a neartú le daoine óga agus le heagraíochtaí óige ar an leibhéal náisiúnta, réigiúnach agus áitiúil, — an rún a ghlacadh maidir le rannpháirtíocht na n-óg in CESE arna dhréachtú ag an nGrúpa Comhordaithe do Bhliain Eorpach na hÓige, — cluaisín “rannpháirtíocht na n-óg” a chruthú ar shuíomh gréasáin CESE chun solas a scaipeadh ar ghníomhaíochtaí a rinneadh roimhe seo maidir leis an aos óg, gníomhaíochtaí atá ar bun faoi láthair, agus gníomhaíochtaí a dhéanfar amach anseo, lena n-áirítear tuairimí, éisteachtaí poiblí, imeachtaí etc., — struchtúr buan a bhunú laistigh de CESE d’fhonn a áirithiú go leanfar den obair maidir le rannpháirtíocht na n-óg laistigh de CESE agus le hinstitiúidí eile tar éis 2022.

3.2.3.

Fiosróidh CESE tuilleadh na bealaí trínarbh fhéidir coincheap Mheasúnú tionchair an Aontais ó thaobh na hóige de a chur i bhfeidhm ina chuid oibre agus déanfaidh sé iad sin a mheas tuilleadh d’fhonn cur chuige comhsheasmhach maidir le rannpháirtíocht na n-óg in CESE a fhorbairt.

3.2.4.

Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún Eorpach an tuairim féintionscnaimh seo agus Measúnú tionchair an Aontais ó thaobh na hóige de a fhreagairt agus babhta tobsmaointe a dhéanamh le chéile maidir lena chur chun feidhme.

---

(1)  Taighde deisce European Youth in 2021.

(2)  Influencing and understanding political participation patterns of young people, Parlaimint na hEorpa, 2021.

(3)  Rún ó Chomhairle an Aontais Eorpaigh The European Youth Strategy 2019-2027 (Straitéis Óige an Aontais Eorpaigh 2019-2027.

(4)  Comhdháil ar Thodhchaí na hEorpa, Tuarascáil ar an toradh deiridh, (níl an leagan Gaeilge foilsithe go fóill), Bealtaine 2022.

(5)  COM(2022) 404 final.

(6)  Aitheasc an Uachtaráin von der Leyen ar Staid an Aontais 2021.

(7)  Deželan, T., Moxon, D., Influencing and understanding political participation patterns of young people: The European Perspective, staidéar, 2021.

(8)  Barta, O., Boldt, G., Lavizzari, A., Meaningful youth political participation in Europe: concepts, patterns and policy implications, staidéar taighde, 2021.

(9)  Eurobarometer 96 – Winter 2021-2022.

(10)  Kitanova, M., “Youth political participation in the EU: evidence from a cross-national analysis ”, Journal of Youth Studies, Iml. 23, Uimh. 7, 2020 (fuarthas an páipéar in 2018).

(11)  EU Youth Test.

(12)  Tuarascáil ar Thoradh Deiridh na Comhdhála ar Thodhchaí na hEorpa (níl an leagan Gaeilge foilsithe go fóill).

(13)  Governance for Youth, Trust and Intergenerational Justice: Fit for all generations? Highlights.

(14)  Flais-Eorabharaiméadar maidir leis an Aos Óg agus leis an Daonlathas, a rinneadh idir an 22 Feabhra agus an 4 Márta 2022.

(15)  European Parliament youth survey – Report (Parlaimint na hEorpa, Meán Fómhair 2021).

(16)  Governance for Youth, Trust and Intergenerational Justice: Fit for all generations? Highlights.

(17)  European Parliament youth survey – Report (Parlaimint na hEorpa, Meán Fómhair 2021).

(18)  Youth Survey Report (faoin bhfoireann trí Uachtaránacht idir an Ghearmáin, an Phortaingéil, agus an tSlóivéin, Eanáir 2022).

(19)  Youth Survey Report (faoin bhfoireann trí Uachtaránacht idir an Ghearmáin, an Phortaingéil, agus an tSlóivéin, Eanáir 2022).

(20)  Youth Survey Report (faoin bhfoireann trí Uachtaránacht idir an Ghearmáin, an Phortaingéil, agus an tSlóivéin, Eanáir 2022).

(21)  Deželan, T., Moxon, D., Influencing and understanding political participation patterns of young people: The European perspective, staidéar, 2021.

(22)  An tEorabharaiméadar maidir le Bliain Eorpach na hÓige: Tá rannpháirtíocht aos óg na hEorpa ag dul i méid, an Coimisiún Eorpach, 2022.

(23)  Governance for Youth, Trust and Intergenerational Justice: Fit for all generations? Highlights.

(24)  The EU Youth Test: Investing Now in the Union’s Future agus EU Youth Test.

(25)  IO C 152, 6.4.2022, lch. 27.

(26)  Better Regulation Toolbox – SME Test (Bosca Uirlisí um Rialáil Níos Fearr – tástáil FBManna).

(27)  SOC/706 Bliain Eorpach na hÓige 2022, IO C 152, 6.4.2022, lch. 122, agus SOC/589 Straitéis Óige nua an Aontais Eorpaigh (níl leagan Gaeilge ann), IO C 62, 15.2.2019, lch. 142.

(28)  IO C 429, 11.12.2020, lch. 44 (níl leagan Gaeilge ann).

(29)  Tá staidéar leanúnach ar bun in CESE maidir le rannpháirtíocht struchtúrtha na n-óg. Sa staidéar, tá mapáil á déanamh ar dhea-chleachtais áitiúla, náisiúnta, idirnáisiúnta agus ar dhea-chleachtais ar leibhéal an Aontais chun go bhforbrófar sásraí riachtanacha iomchuí lena áirithiú go dtabharfar cluas do thuairimí daoine óga.

Tuairim Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa Ról na dteicneolaíochtaí bainte carbóin i ndícharbónú thionscail na hEorpa

(tuairim féintionscnaimh)

(2022/C 486/08)

Rapóirtéir:	Andrés BARCELÓ DELGADO
Comhrapóirtéir:	Monika SITÁROVÁ

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	18.1.2022
Bunús dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	An Coimisiún Comhairleach um Athruithe Tionsclaíocha (CCMI)
Dáta a glactha sa rannóg	24.6.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	21.9.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	572
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	229/0/7

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Tá CESE á chur in iúl athuair go dtacaíonn sé go mór le gealltanais an Chomhaontaithe Ghlais agus leis an uathriail straitéiseach a threisiú a mhéid a bhaineann le soláthar fuinnimh agus ceannaireacht thionsclaíoch.

1.2.

Ní féidir neamhaird a dhéanamh d’éifeachtaí an chogaidh atá ar siúl san Úcráin ar an bhfuinneamh agus ar amhábhar agus is gá súil a choinneáil ar chúrsaí tríd an Seimeastar Eorpach.

1.3.

Tá an t-aistriú glas sa tionscal déantúsaíochta ag brath ar mheascán ceart leordhóthanach fuinnimh in-athnuaite a bheith ar fáil le haghaidh leictrithe agus le go n-éireoidh le táirgeadh hidrigine glaise. Beidh teicneolaíochtaí bainte carbóin, gabháil agus stóráil carbóin agus gabháil agus úsáid carbóin ina gcuidiú ag an tionscal aeráidneodracht a bhaint amach. Is gá fuinneamh in-athnuaite a chur in úsáid ar fud na hEorpa i dtreo go mbainfear amach spriocanna an Chomhaontaithe Ghlais.

1.4.

Beidh gá le claochlú mór ar ghníomhaíochtaí tionsclaíocha má táthar chun dícharbónú (sna 30 bliain amach romhainn). Bíodh is go bhfuil neart teicneolaíochtaí ísealcharbóin ann cheana féin, is íseal dá gcuid leibhéal ullmhachta teicneolaí (TRLanna (1)). Beidh treochláir theicneolaíochta uaillmhianacha de dhíth chun cur leis na teicneolaíochtaí ceannródaíocha sin agus chun iad a chur in úsáid go forleathan. Ní mór don Aontas an nuálaíocht a chur chun cinn trí na Cistí Aeráide agus Nuálaíochta.

1.5.

Dá bhrí sin, is den riachtanas oideachas agus athsciliú a chur ar an lucht saothair agus teicneolaíochtaí a fhorbairt dó ar mhaithe leis aistriú glas sa tionscal deantúsaíochta. Ba cheart an t-idirphlé sóisialta ar an leibhéal Eorpach, ar leibhéal na mBallstát agus ar an leibhéal réigiúnach araon a bheith mar bhonn taca faoi fheasacht, glacadh agus tacaíocht d’aistriú cóir glas sa tionscal. Beidh an fothú acmhainneachta agus tionscadail chun príomhscileanna a shainiú fíorthábhachtach chun aistriú tionsclaíoch éifeachtach a áirithiú nach bhfágfaidh aon duine ar lár.

1.6.

Ach an úsáid a bhaintear as bunábhair mhalartacha – go háirithe bithmhais inbhuanaithe — a mhéadú, d’fhéadfaí cur le baint inbhuanaithe an charbóin ón atmaisféar trí bhainistiú inbhuanaithe talún táirgiúil (talamh feirme agus talamh foraoise) agus úsáid bithmhaise i dtáirgí fadsaoil a chur chun cinn, ar táirgí iad lena gcuirtear leis an tairbhe a bhaineann le baint carbóin. Ar a mhuin sin, cuideofar le laghdú a dhéanamh ar spleáchas an Aontais ar bhunábhair agus acmhainní allmhairithe.

1.7.

Tá sé á iarraidh ag CESE go gcaomhnófaí iomaíochas thionscal na hEorpa. Tá an tAontas ina cheann feadhna i dtaca le laghdú astaíochtaí CO2 ach is gá an uaillmhian chéanna a bheith ag gníomhaithe eile i leith na haeráide. Ós géarchéim dhomhanda í an ghéarchéim aeráide, ní mór do thaidhleoireacht an Aontais Eorpaigh cur lena iarrachtaí agus é a chur ina luí go héifeachtach ar thríú tíortha dlús a chur lena n-iarrachtaí chun dul i ngleic léi. De bhreis ar na cuspóirí beartais uaillmhianacha atá ag an Aontas, beidh sé ina cheannródaí, murab ionann is riamh, maidir le tionscail a dhícharbónú a bhuí lena thacaíocht pholaitiúil agus leis an eolas praiticiúil atá ag gnólachtaí agus ag a n-oibrithe ar chumais thionsclaíocha, ar na teicneolaíochtaí riachtanacha agus ar an gcaoi le hathrú a réamh-mheas. Dá thairbhe sin, beifear in ann bearta praiticiúla a ghlacadh dá réir.

1.8.

Ach bonn tionsclaíoch fónta a choinneáil laistigh den Aontas, áiritheofar rathúnas, poist ardcháilíochta agus tiomantas don troid i gcoinne an athraithe aeráide do shochaí na hEorpa. Ní mór do thionscal na hEorpa infheistíocht a dhéanamh san Eoraip trí bhíthin creat rialála cuí i réimse an taighde, na forbartha agus na nuálaíochta agus i ngléasraí agus i dtrealamh araon d’fhonn is go leanfaidh sí de bheith ar thús cadhnaíochta.

2.   Barúlacha ginearálta

2.1.

Leis an Dlí Aeráide Eorpach, leagtar síos sprioc uaillmhianach do 2030 maidir le hastaíochtaí a laghdú agus, san am céanna, deimhnítear an cuspóir aeráidneodrachta do 2050. D’fhonn sprioc an Aontais Eorpaigh a bhaint amach, ní mór anailís a dhéanamh ar gach gníomhaíocht ina n-astaítear gáis ceaptha teasa agus ní mór bealaí a shainaithint chun an aeráidneodracht a bhaint amach faoi 2050, nó geall leis.

2.2.

Is sna tionscail déantúsaíochta a astaítear 20 % d’astaíochtaí na hEorpa (2). Is iad seo a leanas na tionscail déantúsaíochta a astaíonn cuid mhór CO2 san Eoraip: an tionscal iarainn agus cruach, an tionscal stroighine, tionscal na gceimiceán agus tionscal na bpeitriceimiceán, tionscal an laín agus an pháipéir, an tionscal leasachán, an tionscal gloine, an tionscal ceirmeachta, an tionscal scaglainne ola agus tionscal na miotal neamhfheiriúil (alúmanam den chuid is mó). Ar na gáis ceaptha teasa a astaítear san earnáil tionsclaíochta tá dé-ocsaíd charbóin (CO2) ó úsáidí fuinnimh, ó úsáidí neamhfhuinnimh breoslaí iontaise agus ó fhoinsí neamhiontaise breosla, maille le gáis neamh-CO2.

2.3.

Tá aistriú glas an tionscail déantúsaíochta ríthábhachtach chun bheith i gcomhréir leis an Dlí Aeráide Eorpach. Beidh aistriú teicneolaíochtaí ann agus, ina dhiaidh sin, tiocfaidh athruithe ar mhodhanna oibre, scileanna agus inniúlachtaí sna hearnálacha tionsclaíochta. Bíodh sin mar atá, beidh gá freisin le bearta atá dírithe ar an éileamh chun glacadh táirgí ísealcharbóin agus samhlacha nua gnó (siombóis thionsclaíoch, ciorclaíocht, freagairt don éileamh) a chur chun cinn.

3.   An tionscal déantúsaíochta ar an mbealach i dtreo na haeráidneodrachta

3.1.

Dírítear sa tuairim féintionscnaimh seo ar earnálacha tionsclaíochta faoin Scéim Trádála Astaíochtaí. Ar an ábhar sin, ní chumhdaítear fóntais fuinnimh, iompar ná foirgnimh inti.

3.2.

Chomh maith le dúshlán an dícharbónaithe, is den ríthábhacht é go gcuirfí feabhas ar an éifeachtúlacht fuinnimh i ngach aon earnáil tionsclaíochta. Cé nach leor an méid sin amháin chun tionscal na hEorpa a dhícharbónú, is féidir astaíochtaí ó ídiú fuinnimh a laghdú go mór ach a bheith tíosach ar fhuinneamh. Aistreofar ó bhreoslaí iontaise go teicneolaíochtaí nach n-astaíonn gáis ceaptha teasa, fuinneamh in-athnuaite den chuid is mó. Is iad na húdaráis fóntas agus na húdaráis phoiblí atá freagrach as an aistriú fuinnimh ó bhreoslaí iontaise go teicneolaíochtaí nach n-astaíonn gáis ceaptha teasa.

3.3.

I ndáil le dúshlán an dícharbónaithe, d’fhéadfaí earnálacha tionsclaíochta a aicmiú mar a leanas: — earnálacha ar gá dóibh a bpróiseas táirgthe a athrú ó bhonn, mar shampla, an earnáil cruach (trí mhodh comhtháite), an earnáil leasachán agus tionscal na gceimiceán, — earnálacha ar gá dóibh an veicteoir fuinnimh a athrú sa phróiseas táirgthe, mar shampla, an earnáil cruach (stuafhoirnéisí leictreacha), an earnáil gloine, an earnáil ceirmeachta, earnáil an pháipéir, etc., — earnálacha a bhfuil sé deacair srian a chur leo, amhail an earnáil stroighne, ar earnáil í sin nach mór an CO2 a astaítear le linn an phróisis déantúsaíochta a ghabháil agus a stóráil (nó a úsáid) chun bheith aeráidneodrach, — earnálacha a d’fhéadfadh leas a bhaint as teicneolaíochtaí gabhála agus úsáide carbóin chun táirgí ard-bhreisluacha a fhorbairt, amhail scaglanna ola agus tionscail na gceimiceán agus na bpeitriceimiceán.

3.4.

Níl aon amhras ach go gcuirfidh comhghiniúint ardéifeachtach (CHP (3)) sa tionscal le héifeachtúlacht fuinnimh, ach ní leor sin chun an tionscal a dhícharbónú. De rogha air sin, d’fhéadfaí úsáid a bhaint as teas ísealeantalpachta ón tionscal le haghaidh téamh ceantair chun cur leis an éifeachtúlacht fuinnimh iomlán. D’fhéadfaí breithniú a dhéanamh air sin le linn an aistrithe chuig dícharbónú iomlán.

3.5.

Le teicneolaíochtaí bainte carbóin, baintear CO2 a astaítear cheana as an atmaisféar agus cruthaítear ar an dóigh sin astaíochtaí “diúltacha”. Cuid thábhachtach de phunann na dteicneolaíochtaí astaíochtaí diúltacha is ea teicneolaíochtaí a bhaineann le gabháil agus úsáid carbóin, amhail bithfhuinneamh le gabháil agus stóráil carbóin (BECCS) agus gabháil agus stóráil carbóin go díreach ón aer (DACCS). In ainneoin na hacmhainne a bhaineann leo chun an t-athrú aeráide a mhaolú, áfach, is ag céim an taispeántais amháin atá na teicneolaíochtaí sin i láthair na huaire. Ar na teicneolaíochtaí eile bainte carbóin atá ann tá gníomhaíochtaí lena bhfeabhsaítear linnte nádúrtha CO2, amhail foraoisiú agus athfhoraoisiú ach tá siad lasmuigh de raon feidhme na tuairime seo.

Is é an dúshlán a bhaineann le todhchaí na bainte carbóin sa tionscal déantusaíochta cothromaíocht a aimsiú chun go mbeidh an ghabháil agus stóráil carbóin ina rogha maolúcháin sa bhreis ar theicneolaíochtaí laghdaithe agus bainte carbóin. Ní mór laghdú agus baint astaíochtaí gás ceaptha teasa a chur ag luí le Comhaontú Pháras agus leis an Dlí Aeráide Eorpach. A bhuí le gabháil agus stóráil carbóin, is féidir é a chur de chumas ar an Aontas leanúint ar aghaidh ar an luas is gá le gáis ceaptha teasa a bhaint, ach ní mór stóráil carbóin a sheachaint san fhadtéarma.

3.6.

Is cosúil gurb í hidrigin a tháirgtear trí úsáid a bhaint as fuinneamh in-athnuaite (hidrigin ghlas) an réiteach trasearnála ar na próisis dícharbónaithe. Mar shampla, tá tionscadal ar bun sa tSualainn a bhfuil sé mar aidhm aige deireadh a chur le hastaíochtaí gás ceaptha teasa ó tháirgeadh cruach trí hidrigin in-athnuaite a úsáid. San Fhionlainn, tá tionscadal ann a léireoidh bealaí chun hidrigin ghorm agus, ag céim níos déanaí, hidrigin ghlas a tháirgeadh agus chun CO2 a ghabháil agus a stóráil go buan i Muir Bhailt.

4.   An tionscal déantúsaíochta ar an mbealach i dtreo an dícharbónaithe

4.1.

As gach earnáil tionsclaíochta san Eoraip, táthar ag díriú sa tuairim seo ar na hearnálacha is mó is féidir a fheabhsú agus tionchar mór a imirt orthu chun astaíochtaí CO2 na hEorpa a laghdú. Sa tionscal déantúsaíochta, dírítear ar earnálacha a bhfuil níos mó dúshlán le sárú acu chun iad féin a dhícharbónú. Dírítear sa tuairim seo ar an tionscal cruach, ar an tionscal stroighine, ar thionscal na gceimiceán agus na bpeitriceimiceán, ar scaglanna ola, ar thionscal an laín agus an pháipéir, ar an tionscal leasachán, ar an tionscal gloine agus ar an tionscal ceirmeachta.

4.2.

Sula ndéantar cur síos ar na teicneolaíochtaí a bhféadfadh tionchar a bheith acu ar astaíochtaí dé-ocsaíde carbóin a laghdú agus a bhaint, ní mór smaoineamh ar aistriú ó fhoinsí fuinnimh breoslaí iontaise go foinsí eile fuinnimh nach n-astaíonn gáis ceaptha teasa agus foinsí fuinnimh in-athnuaite eile. D’fhéadfadh cumhacht ghaoithe, cumhacht fhótavoltach agus grianchumhacht theirmileictreach, hidreachumhacht, fuinneamh geoiteirmeach, bithmhais agus bithbhreoslaí a bheith i measc na bhfoinsí sin.

4.3.

Tá roinnt earnálacha tionsclaíochta ann a mbeadh orthu teicneolaíochtaí atá ann cheana nó teicneolaíochtaí nua a ghlacadh ina bpróisis chun aeráidneodracht a bhaint amach má táthar chun aistriú chuig sochaí aeráidneodrach. Ag brath ar an tionscal agus ar a astaíochtaí gás ceaptha teasa i láthair na huaire, d’fhéadfadh sé go mbeadh orthu céim amháin nó céimeanna éagsúla a ghlacadh.

4.4.

D’fhéadfaí a cheapadh nach bhfuil sa chéad chéim “ach” athrú ar an gcuid táirgthe/foinsithe den phróiseas. In a lán cásanna eile, d’fhéadfadh tuilleadh taighde agus forbartha a bheith ag teastáil, mar shampla chun na dóiteoirí gáis nádúrtha atá ann faoi láthair a chur in oiriúint do hidrigin nó chun teaschaidéil a úsáid. Ar a mhuin sin, ba cheart aghaidh a thabhairt freisin ar an idirghníomhú idir hidrigin agus ábhair nó táirgí.

4.5.

An tionscal cruach: De dheasca an dúshláin atá roimh an tionscal cruach traidisiúnta (ina n-úsáidtear modh comhtháite lena n-éilítear laghdú amhiarainn), tá roinnt cineálacha cur chuige nua teicneolaíochta á dtabhairt isteach cheana féin atá dírithe ar stuafhoirnéisí leictreacha a chothaítear le hiarann atá laghdaithe go díreach (DRI) agus a tháirgtear le hidrigin ghlas a chur in ionad foirnéisí soinneáin. Pléadh roghanna malartacha eile cheana féin, roghanna a bhíonn ag brath ar theicneolaíochtaí gabhála agus stórála carbóin, ach ní féidir leo an sprioc maidir le gás ceaptha teasa a laghdú a bhaint amach. D’fhéadfadh leictrealú amhiarainn suas le 87 % níos lú CO2 a astú ná an modh comhtháite atá ann faoi láthair (má dhéantar an soláthar leictreachais a dhícharbónú go hiomlán). Ba é an aidhm a bhí le laghdú plasma hidrigine neodracht carbóin a bhaint amach. Go deimhin, d’fhéadfadh próiseas déanta cruach hidrigine suas le 95 % níos lú astaíochtaí a ghiniúint ná an modh comhtháite atá ann faoi láthair (má úsáidtear leictreachas atá go hiomlán dícharbónaithe) ach de bharr an fhuinnimh a chaillfí le linn tháirgeadh na hidrigine, mhéadódh sé sin ídiú fuinnimh an tionscail. Cruach a tháirgtear i bhfoirnéisí leictreacha, níl sí freagrach ach as 14 % de na hastaíochtaí gás ceaptha teasa ón modh comhtháite agus is é an príomhdhúshlán lena mbaineann hidrigin ghlas nó leictreachas ionduchtaithe a chur in ionad gás nádúrtha i bhfoirnéisí rollacha. Le gabháil agus úsáid carbóin (agus úsáid á baint as dramhgháis ó fhoirnéisí soinneáin), is féidir laghdú suas le 65 % a dhéanamh ar astaíochtaí má úsáidtear ina n-iomláine iad (braitheann laghdú CO2 freisin ar shaolré iomlán na dtáirgí ceimiceacha a bhíonn mar thoradh air sin). Tá níos mó dul chun cinn déanta i gcás cuid acu – úsáideann an gléasra taispeána Steelanol (atá á thógáil faoi láthair – TRL 9) dramhghás chun bith-eatánól a tháirgeadh agus is é is aidhm don tionscadal Carbon2Chem (TRL 7-8) dramhghás a úsáid mar amhábhar le haghaidh ceimiceán.

4.6.

An tionscal stroighne: Ní thagann ach 37 % d’astaíochtaí sa tionscal stroighne as breoslaí agus tagann an 63 % eile ó imoibriú ceimiceach an amhábhair (astaíochtaí próisis). Dá bhrí sin, ach breoslaí arna ndíorthú ó fhoinsí in-athnuaite (bithmhais nó hidrigin) a úsáid déanfar laghdú 35 % ar a mhéad ar an astaíocht. Tá teicneolaíochtaí á dtástáil faoi láthair trína bhféadfaí CO2 a ghabháil agus a bhainistiú nó a stóráil amach anseo (modh aimíne agus lúb cailciam). Bealach eile chun astaíochtaí a laghdú is ea stroighin ísil-chlincir a fhorbairt a bhfuil TRL 5-7 acu faoi láthair. Na hastaíochtaí a bhaineann le stroighin den chineál sin, tá siad 30 % níos lú ná na hastaíochtaí a bhaineann le fíorstroighin Portland.

4.7.

Tionscal na gceimiceán: I dtionscal na gceimiceán, is é is aidhm do leictriú próiseas táirgthe laghdú 90 % a dhéanamh ar astaíochtaí CO2 gach scoilteora. Cuireann earnáil na gceimiceán go mór le timthriallta inbhuanaithe carbóin a athbhunú. Is taiscumar ollmhór carbóin iad táirgí ceimiceacha inar féidir carbón a shocrú ar feadh 10-40 bliain. Sa lá atá inniu ann, an méid carbóin atá leabaithe i dtáirgí ceimiceacha, is geall é le hastaíochtaí iomlána an tionscail chun na tairgí sin a tháirgeadh. Fiú má chríochnaíonn an chuid is mó den charbón sin san atmaisféar nuair a loisctear táirgí ag deireadh a n-úsáide, is réamhriachtanas é straitéis uaillmhianach geilleagair chiorclaigh a bhunú chun timthriall carbóin inbhuanaithe atá seasmhach ó thaobh na haeráide de a bhaint amach trí charbón a choinneáil “sa lúb”. Is féidir le hearnáil na gceimiceán rannchuidiú le laghdú astaíochtaí in earnálacha eile trí charbón a “ionsú” agus a stóráil i dtáirgí.

4.8.

Tionscal an laín agus an pháipéir: I dtionscal an laín agus an pháipéir, táthar ag súil go dtiocfaidh laghdú 7 milliún tona ar CO2 a bhuí le meascán d’fheabhsuithe próisis, lena n-áirítear an t-aistriú chuig Tionscal 4.0, mar aon le hinfheistíochtaí i dteicneolaíochtaí táirgthe úrscothacha faoi 2050. Agus leas á bhaint as a shaoráidí comhghiniúna cumhachta agus teasa ar an láthair, is féidir le tionscal an laín agus an pháipéir a bheith rannpháirteach sa mhargadh fuinnimh trí úsáid a bhaint as barrachais fuinnimh in-athnuaite inathraithigh. D’fhéadfadh na tairbhí dícharbónaithe lena mbaineann a bheith chomh hard le 2 mhilliún tona. Táthar ag tuar go ndéanfar laghdú 8 milliún tona ar astaíochtaí dá ndéanfaí tuilleadh suiteálacha tionsclaíocha a thiontú go foinsí fuinnimh ísealcharbóin nó foinsí fuinnimh atá saor ó charbón. Sa bhreis ar roinnt de na coincheapa ceannródaíocha atá aitheanta sa Two team Project (4), amhail teicneolaíocht na dtuaslagóirí eoiteicteacha doimhne atá á forbairt anois, d’fhéadfadh réitigh nuálacha suaiteacha eile a bheith ina gcomhlánú ar an iarracht chun laghdú 5 mhilliún tona CO2 a dhéanamh ar astaíochtaí.

4.9.

Scaglanna ola: D’fhéadfadh scaglanna ola cur le haistriú fuinnimh agus aeráide gheilleagar an Aontais ar dhá bhealach: i) trí lorg carbóin a bpróiseas deantúsaíochta a laghdú go mór, agus ii) trí bhreoslaí agus táirgí eile atá bunaithe ar CO2 bithghineach nó athchúrsáilte a chur in ionad breoslaí agus táirgí eile de bhunadh iontaise de réir a chéile. Má chuirtear bithfhuinneamh in ionad fuinneamh iontaise de réir a chéile agus má úsáidtear teicneolaíochtaí gabhála agus úsáide carbóin agus teicneolaíochtaí gabhála agus stórála carbóin, beidh astaíochtaí diúltacha gás ceaptha teasa ann, fiú. Is féidir na glanastaíochtaí gás ceaptha teasa a ghintear le linn úsáid breoslaí agus táirgí scaglainne eile a laghdú go mór tríd an mbunábhar a athrú de réir a chéile ó amhola go bithmhais inbhuanaithe agus CO2 athchúrsáilte. Nuair a dhóitear iad, cuirfidh na breoslaí a eascraíonn as na próisis sin glanastaíochtaí nialasacha CO2 nó glanastaíochtaí an-íseal CO2 isteach san atmaisféar. Ar an dóigh sin, cuirtear le dícharbónú an iompair, go háirithe na modhanna sin atá níos deacra a leictriú. Tá infheistíochtaí agus tionscadail nua sna réimsí sin ar bun faoi láthair. Mar shampla, tiontaíodh trí cinn de na 80 mór scaglann san Aontas go bithscaglanna. Dá bharr sin, cuireadh bithmhais inbhuanaithe in ionad na hamhola (5). Tá acmhainní airgeadais níos ísle ag teastáil leis an straitéis aistrithe aeráide seo ná réitigh eile toisc gur féidir na scaglanna féin agus an córas lóistíochta chun táirgí a dháileadh a oiriúnú agus a athúsáid den chuid is mó.

4.10.

Leasacháin: Táthar ag féachaint anois sa tionscal leasachán le hidrigin ghlas a chur in ionad gás nádúrtha mar amhábhar. Tá roinnt tionscadail phíolótacha (6) á bhforbairt ar fud an Aontais. A luaithe a bheidh hidrigin ghlas ar fáil agus an costas a bhaineann léi socraithe, beidh an tionscal ar bhóthar an dícharbónaithe iomláin.

4.11.

Tríd is tríd, d’fhéadfaí an tionscal déantúsaíochta a dhícharbónú trí éifeachtúlacht fuinnimh, trí phróisis a bharrfheabhsú agus trí aistriú chuig fuinneamh in-athnuaite. Beidh infheistíochtaí de dhíth i réimse an taighde, na forbartha agus na nuálaíochta chun an sprioc maidir le neodracht carbóin a bhaint amach faoi 2050. Tá teicneolaíochtaí gabhála agus úsáide carbóin agus teicneolaíochtaí gabhála agus stórála carbóin tábhachtach freisin do thionscail déantúsaíochta amhail an tionscal stroighne agus i gcás inarb í bithmhais an fhoinse fuinnimh.

5.   Scileanna agus inniúlachtaí sa tionscal déantúsaíochta a bheidh ann amach anseo

5.1.

Gan amhras, éileofar modhanna oibre nua le haghaidh próisis thionsclaíocha nua. Beidh ar earnálacha tionsclaíochta agus ar oibrithe an chaoi a gcuireann siad a gcuid dualgas i gcrích a oiriúnú. Ní mór dóibh díriú ar astaíochtaí CO2 a laghdú ó na chéad chéimeanna sna próisis déantúsaíochta.

5.2.

Le haistriú glas an tionscail déantúsaíochta athrófar an táirgeadh ar go leor bealaí. Cuirfear teicneolaíochtaí táirgthe nua in úsáid agus bainfear leas as an digiteáil. Beidh scileanna nua, uas-sciliú agus athsciliú ag teastáil chun aistriú cothrom a bhaint amach nach bhfágfar aon duine ar lár. Ní mór díriú go sonrach ar iarraidh ar shaoránaigh AE, ar oibrithe, ar FBManna, ar fhiontair shóisialta agus ar shaineolaithe réigiúnacha páirt réamhghníomhach a ghlacadh san athrú dosheachanta sna háiteanna ina bhfuil siad ag cur fúthu.

5.3.

Ní mór don Aontas a áirithiú go bhfaighidh oibrithe eolas ar theicneolaíochtaí nua agus ar an gcaoi chun iad a chur chun feidhme sna hearnálacha tionsclaíochta atá ann faoi láthair. Ní mór d’údaráis phoiblí agus do chuideachtaí, laistigh den idirphlé sóisialta, iarracht a dhéanamh leas a bhaint as scileanna atá ann cheana freisin chun na cuspóirí dícharbónaithe a bhaint amach.

5.4.

Beidh úsáid iomlán hidrigine glaise sa tionscal déantúsaíochta ríthábhachtach do go leor earnálacha tionsclaíochta. Ina theannta sin, áfach, beidh tionchar ag cur chun feidhme na dteicneolaíochtaí bainte carbóin ar scileanna agus inniúlachtaí sa tionscal agus beidh tionchar nach beag aige freisin ar an slabhra soláthair.

6.   Gníomhaíocht an Aontais agus coinníollacha an chreata

6.1.

Ní mór creat dlíthiúil agus rialacháin náisiúnta an Aontais a bheith ina gcuidiú i bpróiseas dícharbónaithe an tionscail. Ba cheart é a chur san áireamh leis go mbeidh féidearthachtaí éagsúla ann agus/nó acmhainní éagsúla a bheidh le hinfheistiú le haghaidh an aistrithe agus a bheidh an-difriúil ó Bhallstát go Ballstát agus ó réigiún go réigiún san Eoraip.

6.2.

Is céim dhearfach chun cinn é an Ciste um Aistriú Cóir arb é is aidhm dó tacaíocht a thabhairt do réigiúin atá ag brath go mór ar earnálacha tionscalaíochta atá dian ar charbón. Mar sin féin, tá raon feidhme an chiste, atá teoranta do réigiúin atá ag brath go mór ar ghual, lignít, móin, scealla ola agus earnálacha tionscalaíochta atá dian ar charbón, róchúng. Tá sé á mholadh ag CESE, dála Parlaimint na hEorpa, buiséad an Chiste um Aistriú Cóir a mhéadú go mór d’fhonn tacaíocht a chur ar fáil d’earnálacha eile a mbeidh tionchar ag dícharbónú an tionscail orthu. Ba cheart acmhainní breise a chur i leataobh chun aistriú ó phost go post, cruthú post malartach ardcháilíochta sna réigiúin chéanna agus oiliúint cheart, athsciliú agus uas-sciliú oibrithe a áirithiú.

6.3.

Leis an aistriú glas sa tionscal, beidh gá le rochtain ar fhuinneamh agus bunábhar atá neodrach ó thaobh carbóin de agus atá inacmhainne, cobhsaí agus iomaíoch. Ní mór infheistíochtaí suntasacha, lena n-áirítear infheistíochtaí i mbonneagar fuinnimh, a dhéanamh san Eoraip chun freastal ar riachtanais an tionscail i leith méideanna móra fuinnimh in-athnuaite.

6.4.

Le creat rialála an Aontais, ní mór geilleagar an Aontais a threorú chun cuspóir na haeráidneodrachta a bhaint amach faoi 2050 trí na dálaí a chruthú chun na hacmhainní ollmhóra – is iad sin, acmhainní airgeadais, teicneolaíochta agus intleachtúla — a scaoileadh le haghaidh infheistíochtaí i dteicneolaíochtaí ísealcharbóin, lena n-áirítear teicneolaíochtaí bainte carbóin, atá le cur chun feidhme go gasta.

6.5.

Tá dreasachtaí rialta ag teastáil chun an ghabháil carbóin a spreagadh i dtionscail déantúsaíochta, bíodh sé ar an leibhéal Eorpach — tríd an gCiste Nuálaíochta — nó ar leibhéal gach Ballstáit, ach gan milleadh faoin Margadh Aonair, arb é ceann de bhunchlocha an Aontais é. Beidh gá le tionscnaimh bhreise AE chun infheistíocht phríobháideach a mhealladh agus a shlógadh.

6.6.

Ní mór comhghuaillíochtaí straitéiseacha a chruthú ar an leibhéal Eorpach chun dlús a chur le forbairt an tionscail seo d’fhonn is go mbeidh an tAontas in ann a bheith ar thús cadhnaíochta sa réimse sin. D’fhéadfaí na rialacha reatha maidir le státchabhair a oiriúnú chuige sin.

6.7.

Ní mór aird ar leith a thabhairt ar ghníomhaíochtaí T&F agus idirphlé a reáchtáil ar an ábhar seo ar an leibhéal Eorpach. Ní mór gurb é an Ciste Nuálaíochta an modh is mó a úsáidfear chun na gníomhaíochtaí sin a threorú.

6.8.

Ba cheart beartais maidir le soláthar poiblí a úsáid chun borradh a chur faoi mhargaí le haghaidh táirgí glasa, seachas táirgí “donna”, ina bhfuil astaíochtaí gás ceaptha teasa á laghdú ag tairgeoirí.

6.9.

I bhfianaise na moille ar aghaidh a thabhairt ar an dúshlán aeráide agus an bhrú ama lena mbaineann, ní mór roinnt príomhtháscairí feidhmíochta a áireamh i dtuairisciú an tSeimeastair Eorpaigh agus sna moltaí do gach Ballstát chun cabhrú leis an tionscal a dhícharbónú, rud a bhfuil gá leis.

6.10.

Ba cheart athbhreithniú treimhsiúil a dhéanamh sa Tuarascáil maidir leis an bhfadbhreathnaitheacht straitéiseach ar dhul chun cinn, ar na cásanna/roghanna is mó a bhfuil gealladh fúthu agus ar na pointí laga sna hiarrachtaí chun na spriocanna aeráide a bhaint amach. Is mó fós an tábhacht atá leis sin toisc go bhféadfaí treoirlínte a sholáthar d’infheistíocht phráinneach agus ardriosca, ach freisin do chomhthiomsú réasúnta acmhainní, bíodh sin go hingearach nó go cothrománach.

6.11.

Léiríonn comharthaí rabhaidh nach bhfuil cothroime iomaíochta ann agus go bhfuil baol ann go mbeadh “sceitheadh carbóin” chuig tríú tíortha, rud a chuirfeadh bac ar an aistriú chuig neodracht carbóin. Leagtar béim leis sin arís eile ar an tábhacht a bhaineann leis an tseiceáil iomaíochta a thabhairt isteach mar uirlis um scagadh rioscaí agus um threorú.

6.12.

Tá cuid mhór éagsúlachtaí soiléire idir comhchruinnithe astaíochtaí sna Ballstáit — bíodh sin ar an iomlán nó per capita — in earnálacha eacnamaíocha agus i réigiúin. I ngeall ar bhrú ama, ní mór tús áite a thabhairt do na torthaí is tapúla agus is mó a bhaint amach le gur féidir céimeanna a ghlacadh i dtreo an dícharbónaithe. Dá bhrí sin, ba cheart béim mhór a leagan ar mhiotalóireachtaí, ar ábhair mhianracha, ar cheimiceáin agus ar an tionscal breoslaí in-athnuaite. Tá difríochtaí idir nuálaíochtaí luathchéime agus an fonn chun iad a úsáid agus a dhíol ag brath ar mhéid na gcuideachtaí. Tá buntáiste ag cuideachtaí an-mhór i ndáil le nuálaíochtaí luathchéime agus tá buntáiste ag FBManna ó thaobh méide de. Dá bhrí sin, ba cheart aistriú eolais trasnach agus ingearach a spreagadh agus a éascú trí thimpeallacht ghnó fhabhrach a chruthú.

---

(1)  TRL: is éard atá i leibhéil ullmhachta teicneolaí pointí éagsúla ar scála a úsáidtear chun dul chun cinn nó leibhéal aibíochta teicneolaíochta a thomhas.

(2)  An Ghníomhaireacht Eorpach Comhshaoil.

(3)  CHP: comhghiniúint cumhachta agus teasa.

(4)  https://www.cepi.org/two-team-project-report/

(5)  Gela, bithscaglann na Veinéise (eni.com) agus La Mède (TotalEnergies.com).

(6)  Tá gléasra leasacháin Impact Zero seolta ag Fertiberia i Puertollano na Spáinne.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir leis an t-aistriú fuinnimh agus an t-aistriú digiteach i limistéir thuaithe

(Tuairim féintionscnaimh)

(2022/C 486/09)

Rapóirtéir:	John COMER
Comhrapóirtéir:	Luís MIRA

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	20.1.2022
Bunús dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	Talmhaíocht, Forbairt Tuaithe agus an Comhshaol
Dáta a glactha sa rannóg	30.6.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	21.9.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	572
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	173/1/2

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Tá CESE den tuairim nach bhfuil an aird ná an tacaíocht a mbeifeá ag súil leis tugtha don chomhstraitéis um an aistriú fuinnimh agus an t-aistriú digiteach i limistéir thuaithe. Tá CESE ag iarraidh go ndéanfaí fís fhadtéarmach an Choimisiúin do limistéir thuaithe an Aontais a chur chun feidhme go pras agus go ndéanfaí na geallsealbhóirí a spreagadh a bhuí leis an gComhshocrú um an Tuath. Ní mór aird ar leith a thabhairt ar na limistéir thuaithe is leochailí le nach bhfágfar aon duine ar lár. Tá sé ríthábhachtach díriú ar an mbochtaineacht fuinnimh agus ar na limistéir sin ina bhfuil bochtaineacht faoin tuath.

1.2.

Tá CESE suite de go bhfuil an rath a bheidh ar an Eoraip amach anseo ag brath go mór ar an gcaoi a ndéileálaimid le limistéir thuaithe, is é sin ar bhealach atá cothrom leis an gcaoi a ndéileáiltear le limistéir uirbeacha. Níor cheart pobal na tuaithe a bheith faoi mhíbhuntáiste maidir leis an digitiú agus roghanna úsáide fuinnimh, e.g. go mbíonn orthu úsáid a bhaint as gluaisteáin phríobháideacha go minic mar gheall ar easpa iompair phoiblí.

1.3.

Ní mór cur le ról na bpobal áitiúil le gur féidir aistriú fuinnimh cóir, mar aon leis an bhforbairt pobail, a bhaint amach trí phobail fuinnimh inbhuanaithe agus pobail fuinnimh saoránach a bhunú agus a mhéadú, pobail ina mbeidh saoránaigh, údaráis áitiúla agus FBManna ag teacht le chéile ar bhonn deonach chun sochair shóisialta agus eacnamaíocha a chur chun cinn.

1.4.

Tá CESE ag iarraidh go gcuirfí dlús leis na beartais agus leis na hionstraimí seo a leanas: — Beartas fuinnimh in-athnuaite: tá an beartas atá ann faoi láthair maidir leis an bhfuinneamh in-athnuaite bunaithe go príomha ar an ngá atá ann cur leis an acmhainneacht seachas cur leis na sineirgí le leas an phobail tuaithe. Tá an gá cur leis an acmhainneacht fuinnimh in-athnuaite ríthábhachtach agus tá sé chomh tábhachtach céanna gach saincheist forbartha tuaithe a chur in iúl, a thuiscint agus a réiteach. — Beartas tairisceana: níl an beartas tairisceana atá ann faoi láthair maidir le gléasraí cumhachta fuinnimh in-athnuaite ag cabhrú le pobail tuaithe toisc go bhfuil sé dírithe go príomha ar chostais a laghdú seachas ar na riachtanais shocheacnamaíocha atá ag muintir na tuaithe. Ba cheart é a bheith d’aidhm ag gach gléasra fuinnimh in-athnuaite a bheith chomh héifeachtúil agus is féidir ó thaobh costais de agus rannchuidiú fóinteach a dhéanamh le riachtanais shocheacnamaíocha na bpobal tuaithe agus na saoránach tuaithe. — Stóráil leictreachais: is gá d’earnáil na stórála leictreachais fás. Ar cheann de na príomhdhúshláin atá ann tá slándáil shéasúrach an tsoláthair leictreachais. Ar rudaí a chabhróidh leis sin tá stóráil ceallraí agus leictriú cliste mar aon leis an bhfreagairt ar thaobh an éilimh. Beidh gá le hidrigin ghlas a stóráil freisin mar chóras cúltaca. — Maoiniú sonrach a chur in áirithe do na pleananna náisiúnta téarnaimh agus athléimneachta, rud a chinnteoidh go gcaithfear an t-airgead i limistéir thuaithe.

1.5.

Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún Ionstraim um Dhigitiú na Tuaithe (Digital Rural Act) a mholadh mar thríú comhpháirt de straitéis dhigiteach an Aontais, in éineacht leis an Ionstraim um Margaí Digiteacha agus an Ionstraim um Sheirbhísí Digiteacha. Leis an digitiú, cuirfear deiseanna nua ar fáil, go háirithe do dhaoine óga, rud a d’fhéadfadh treochtaí daonra a athrú trína chur ar chumas daoine a bheith ag obair ón mbaile agus ó mhoil oibre faoin tuath.

1.6.

Maidir le pleananna téarnaimh agus athléimneachta náisiúnta nó de chuid an Aontais, tá CESE á chur i bhfios go láidir go bhfuil sé ríthábhachtach nasc idirlín ardluais a chur ar fáil sa réigiún iomlán, lena n-áirítear limistéir inar tearc an daonra. Tá CESE á áitiú ar na rialtais na dálaí a chruthú d’oibreoirí príobháideacha chun an tseirbhís sin a sholáthar nó cuideachta stáit a úsáid chun an tseirbhís a sholáthar.

1.7.

Tá CESE den tuairim gur gá d’údaráis rialtais agus do sholáthraithe seirbhíse feidhmchláir atá soláimhsithe a fhorbairt agus iad in oiriúint go sonrach do stíleanna maireachtála agus gníomhaíochtaí na tuaithe. Le cur i bhfeidhm na dteicneolaíochtaí sin laghdófar, mar shampla, lorg carbóin na talmhaíochta (feirmeoireacht bheacht) agus cuirfear feabhas ar inrochtaineacht na limistéar iargúlta (dróin). Ní mór don earnáil phoiblí seasamh sa bhearna má theipeann ar an earnáil phríobháideach na réitigh sin a sholáthar.

1.8.

Tá CESE á chur i bhfáth nach mór na deiseanna cuí a chur ar fáil d’úsáideoirí tuaithe in aoisghrúpaí éagsúla le go bhféadfaidh siad an oiliúint iomchuí a fháil agus scileanna nua a fhoghlaim chun an teicneolaíocht dhigiteach nua seo a úsáid. Ní mór don chuimsitheacht i limistéir mhídheisiúla cabhrú freisin le rochtain a fháil ar na feistí is gá, trí úsáid chomhroinnte nó trí fhóirdheontas stáit chun iad a cheannach.

1.9.

Tá CESE den tuairim gur gá teicneolaíochtaí digiteacha a chur in úsáid i limistéir thuaithe chun tacú leis an aistriú fuinnimh. Ní mór córas fuinnimh na tuaithe a dhílárú, rud a chiallaíonn go bhfuil géarghá le hidirnascadh níos mó agus níos fearr, rud dá dteastaíonn go n-úsáidfear teicneolaíochtaí digiteacha chun an soláthar agus an t-éileamh a mheaitseáil agus chun sruthanna éifeachtúla fuinnimh a áirithiú. Caithfidh an cur i bhfeidhm digiteach ar leibhéal tuaithe a bheith an-éifeachtúil ó thaobh fuinnimh de mar gheall ar an ráta úsáide níos ísle agus an dlús daonra níos ísle. Níl aon dul as ag limistéir thuaithe ach nascacht TF ísealfhuinnimh a chruthú.

1.10.

Tá CESE á chur i bhfáth, agus 30 % de dhaonra an Aontais ina gcónaí i limistéir thuaithe, go bhfuil an t-aistriú fuinnimh cóir faoin tuath ina ghné lárnach den aistriú cóir go hAontas Eorpach aeráidneodrach, inbhuanaithe agus rathúil, i gcomhréir le Clár Oibre Críochach 2030.

1.11.

Tá sé beartaithe sa togra ón gCoimisiún gur infheistíocht dhigiteach a bheidh in 20 % den infheistíocht faoi NextGenerationEU. Molann CESE go gcuirfeadh na Ballstáit go léir 10 % ar a laghad de na cistí sin i leataobh don saol digiteach faoin tuath gan rómhaorlathas a chruthú.

2.   An t-aistriú fuinnimh i limistéir thuaithe

Réamhrá

2.1.

Tá comhaontú ginearálta eolaíoch ann gurb é an chaoi is dócha go mbíonn tionchar ag an gcine daonna ar an athrú aeráide domhanda ná trí scaoileadh dé-ocsaíde carbóin nuair a dhóitear breoslaí iontaise.

2.2.

Deir an t-eolaí aeráide Michael Mann ina leabhar The New Climate War go bhfuil ár bpláinéad chomh te sin anois go bhfuil sé i mbaol agus nach bhfuilimid fós ag glacadh na mbeart is gá chun an ghéarchéim dhomhanda is mó a bhí ann riamh a sheachaint.

2.3.

Tá athrú contúirteach aeráide tarlaithe cheana féin i roinnt áiteanna mar gheall ar na farraigí atá ag ardú. Tá dúshláin mhóra le sárú sa Veinéis agus in Miami i ndáil leis sin. Tá glanadh ollmhór foraoise agus triomach de thoradh an athraithe aeráide tarlaithe i réigiún na hAmasóine. Is cúis mhór imní é leá oighearchaidhp an Artaigh, leá atá ag tarlú níos tapa ná mar a bhí súil leis.

2.4.

Tá gá le gníomhaíocht i measc na bpáirtithe leasmhara go léir ar scála domhanda chun céimeanna a ghlacadh láithreach maidir leis an athrú aeráide, trí bhearta maolaithe agus oiriúnaithe chun an gás ceaptha teasa a laghdú. Ní mór an laghdú tapa ar úsáid breoslaí iontaise a bheith ina thosaíocht láithreach.

Limistéir thuaithe

2.5.

Tá cónaí ar 130 milliún duine nó 30 % de dhaonra an Aontais i limistéir thuaithe. Tá an-éagsúlacht idir na limistéir thuaithe agus bíonn tionchar mór ag a suíomh orthu. I roinnt mhaith limistéar, go háirithe i nDeisceart na hEorpa, cuirfidh an t-athrú aeráide leis an nganntanas uisce de réir a chéile agus cuirfidh sé le líon na dtuilte agus le déine agus minicíocht falscaithe. I dTuaisceart na hEorpa, is féidir le báisteach agus stoirmeacha damáiste mór agus costasach a dhéanamh don bhonneagar. Cuirfidh teochtaí níos airde dlús leis an timthriall uisce agus lena mhinice a bheidh drochstoirmeacha ann. Léiríonn na cúinsí sin an gá atá leis an aistriú fuinnimh agus an t-aistriú digiteach is tapa is féidir a dhéanamh i limistéir thuaithe.

2.6.

Ní leor an aird a tugadh go dtí seo ar choincheap an aistrithe fuinnimh i limistéir thuaithe. Is díol iontais é sin mar go bhfuil na hacmhainní is gá chun fuinneamh in-athnuaite a tháirgeadh nasctha go mór leis na limistéir thuaithe. Tá formhór an bhonneagair fuinnimh in-athnuaite, amhail tuirbíní gaoithe, gléasraí grianchumhachta agus stáisiúin cumhachta bithgháis lonnaithe i limistéir thuaithe. Gné eile de thírdhreach na tuaithe is ea iad na heangacha tarchuir. Braitheann go leor daoine a bhfuil cónaí orthu faoin tuath go bhfuil na struchtúir sin á mbrú orthu ach gur do limistéir uirbeacha a théann siad chun tairbhe.

2.7.

Tá riachtanais éagsúla ar leith ag limistéir thuaithe ag brath ar an áit a bhfuil siad. Is féidir limistéir thuaithe a aicmiú mar a leanas: — limistéir thuaithe laistigh de limistéir chomaitéireachta cathrach (raon 60 km) a bhfuil a bhforbairt comhtháite leis an gcathair. — réigiúin tuaithe nach cuid den mhargadh saothair uirbeach iad ach ina bhfuil sreabhadh earraí agus seirbhísí comhshaoil agus gníomhaíochtaí eacnamaíocha eile ón limistéar uirbeach isteach sa réigiún sin agus amach as. — réigiúin tuaithe iargúlta ina mbraitheann an geilleagar áitiúil den chuid is mó ar onnmhairiú príomhghníomhaíochtaí amhail táirgí talmhaíochta amach as an réigiún. Is iondúil, go háirithe, go mbíonn na pobail scaipthe sna limistéir sin agus gur seirbhísí poiblí ar dhrochchaighdeán a bhíonn iontu.

2.8.

Is iomaí dúshlán éagsúil atá roimh na limistéir thuaithe éagsúla sin maidir le haistriú fuinnimh a chur chun feidhme, rud a léiríonn a thábhachtaí atá aistriú cothrom d’fhonn an cuspóir inmhianaithe a bhaint amach.

2.9.

Tá a lán limistéar tuaithe scoite amach go fisiciúil agus is beag éagsúlacht eacnamaíoch a bhíonn iontu agus bíonn dlús íseal daonra iontu. Ina lán cásanna, cuireann ioncam íseal agus daonra atá ag dul in aois le leochaileacht na bpobal tuaithe. Agus aistriú fuinnimh á chur chun feidhme, bíonn fadhbanna ollmhóra ag daoine a bhfuil cónaí orthu ina n-aonar i limistéir thuaithe iargúlta agus gan ach caidreamh sóisialta an-teoranta acu. Is fadhb mhór í an bhochtaineacht fuinnimh sna limistéir sin.

2.10.

Is cuid riachtanach den aistriú fuinnimh i limistéir thuaithe méadair chliste a chur i bhfeidhm. Go dtí seo, is cosúil gur mall go leor a rinneadh méadair chliste a chur i bhfeidhm i limistéir thuaithe. Ní mór a áirithiú freisin gur féidir le teaghlaigh ar ioncam íseal agus le daoine nach bhfuil ach scileanna ríomhaireachta teoranta acu an úsáid is fearr a bhaint as méadair chliste mar chuid d’aistriú fuinnimh cóir nach bhfágtar aon duine ar lár ann. Tá EUR 25 bhilliún leithdháilte ag an tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta chun tacú le scileanna digiteacha agus leis an oideachas digiteach. Ní mór do na Ballstáit sciar leordhóthanach den chiste sin a chur i leataobh do scileanna digiteacha agus don oiliúint sa litearthacht dhigiteach do mhuintir na tuaithe. Is mór an náire é nach bhfuil an t-idirlíon ar fáil i gcodanna den Eoraip go fóill agus ní mór an scéal sin a chur ina cheart a luaithe is féidir.

2.11.

Tá sé curtha in iúl ag CESE sa tuairim I dtreo straitéis iomlánaíoch maidir le forbairt inbhuanaithe tuaithe/uirbeach (1) go gcaithfidh na beartais talmhaíochta, bhia agus tuaithe nasc a dhéanamh le beartais an athraithe aeráide agus na bithéagsúlachta. Tá gné ilfheidhmeach na talmhaíochta chomh tábhachtach céanna le gníomhaíochtaí neamhthalmhaíochta a chur chun cinn amhail gnólachtaí a bhunú in earnáil na seirbhísí fuinnimh ghlain chun deiseanna fostaíochta a chruthú. Ní mór acmhainneacht na ríomhthráchtála a fhiosrú.

2.12.

Sa Teachtaireacht ón gCoimisiún A long-term vision for the EU Rural Areas (2) [Fís fhadtéarmach do cheantair thuaithe an Aontais] luaitear Comhshocrú um an Tuath atá dírithe inter alia ar an gcomhtháthú críochach a chothú agus deiseanna nua a chruthú chun gnólachtaí nuálacha a mhealladh. Chabhródh cur chun feidhme na físe sin le haistriú fuinnimh cóir a éascú i limistéir thuaithe. Chuir CESE in iúl sa tuairim uaidh Fís fhadtéarmach do cheantair thuaithe an Aontais (3) gur dhíol sásaimh dó an cur chuige sin.

Iompar

2.13.

Is saincheist lárnach é an soláthar iompair tuaithe mar gheall ar dhrochchaighdeán an iompair phoiblí, a thearc agus atá an daonra agus a scoite a bhíonn daoine ó shiopaí agus ó sheirbhísí. Ina theannta sin, is minic a bhíonn ar aon duine de phobal na tuaithe atá ag obair i lárionaid uirbeacha achair fhada a thaisteal chuig a n-ionad oibre.

2.14.

Tá gá le pleanáil áitiúil agus náisiúnta chun córas iompair ilmhódach a chur ar fáil le gur féidir aistriú go córas atá bunaithe ar fhuinneamh in-athnuaite. Ní mór do chóras den sórt sin roghanna éagsúla a thabhairt maidir le daoine agus earraí a iompar.

2.15.

Ní mór aird ar leith a thabhairt ar an aistriú fuinnimh maidir le hearraí a iompar i limistéir thuaithe. Mar shampla, ní mór seachadadh soláthairtí feirme agus bailiú táirgí feirme a bheith ina chuid thábhachtach de phleanáil an aistrithe fuinnimh. Ní mór feithiclí earraí troma (HGVanna) faoi thiomáint leictreach agus HGVanna faoi thiomáint hidrigine a bheith ar an gcuspóir atá le baint amach. Sa ghearrthéarma, d’fhéadfadh bithbhreoslaí inbhuanaithe agus feithiclí hibrideacha cabhrú chun astaíochtaí gás ceaptha teasa a laghdú.

2.16.

Léiríonn an méadú mór atá tagtha ar cheannacháin ar líne, go háirithe i limistéir thuaithe, a thábhachtaí atá sé astaíochtaí gás ceaptha teasa ó veaineanna seachadta a laghdú. Chabhródh veaineanna faoi thiomáint leictreach leis an gcuspóir sin a bhaint amach a luaithe a bheidh bonneagar luchtaithe oiriúnach ar fáil. Chomh maith leis sin, beidh ar chúiréirí ceannach veaineanna faoi thiomáint leictreach a mhaoiniú. Is é an tosaíocht atá ann faoi láthair tús a chur leis an laghdú ar astaíochtaí i ngach slí is féidir.

2.17.

Ní mór tús áite a thabhairt do sholáthar iompair phoiblí níos fearr i limistéir thuaithe, lena gcuimsítear laghdú ar astaíochtaí gás ceaptha teasa agus an cuimsiú sóisialta agus lena dtugtar deiseanna forbartha tuaithe. Ní mór féachaint ar an iompar poiblí tuaithe mar earra poiblí i gcomhthéacs an aistrithe fuinnimh agus tá gá le maoiniú poiblí, dá bhrí sin, chun an t-iompar poiblí inbhuanaithe a chur chun cinn agus a éascú.

2.18.

Glactar leis gur gné lárnach den iompar tuaithe iad na gluaisteáin phríobháideacha toisc go mbeadh sé deacair maireachtáil faoin tuath dá uireasa. Is é is gá a dhéanamh muintir na tuaithe a spreagadh an úsáid a bhaineann siad as gluaisteáin phríobháideacha a laghdú nuair is féidir agus cabhrú leo athrú go feithiclí astaíochtaí ísle a luaithe is féidir. Caithfidh tacaíocht airgeadais chun ceannach feithiclí leictreacha a chur chun cinn a bheith ina príomhchuspóir don aistriú fuinnimh i limistéir thuaithe.

2.19.

Slí éifeachtach le cuar an ghlanéilimh ar leictreachas in-athnuaite a chothromú is ea an stóráil ceallraí. D’fhéadfadh úsáid fhorleathan feithiclí leictreacha cabhrú i ndáil leis sin. Nuair a chuirtear ar chumas feithiclí leictreacha leictreachas a sheoladh ar ais chuig an eangach, is féidir leis na feithiclí leictreacha gníomhú mar shócmhainn stórála ceallraí sa bhreis ar chineálacha eile stórála ceallraí. Caithfidh sé a bheith tarraingteach ó thaobh airgid de don tomhaltóir leictreachas a chur ar ais san eangach ó fheithiclí leictreacha, rud atá leagtha amach sa tuairim ó CESE Rialachán maidir le himscaradh bonneagair breoslaí ionadúla (4).

Turasóireacht

2.20.

Is minic a bhíonn limistéir thuaithe ag brath ar an turasóireacht mar fhoinse ioncaim tábhachtach. Dá bhrí sin, bíonn gá ag limistéir thuaithe le bonneagar breoslaí malartacha iomchuí chun tionscal na dturasóirí a spreagadh agus astaíochtaí gás ceaptha teasa á laghdú ag an am céanna. Ní mór cuideachtaí fruilithe carranna a spreagadh athrú go feithiclí astaíochtaí ísle agus go feithiclí leictreacha más féidir. Le gur féidir an t-aistriú fuinnimh a chur i gcrích i limistéir thuaithe, tá gá le gníomhaíocht chun ioncam níos fearr ón turasóireacht a éascú.

Leictreachas in-athnuaite

2.21.

Is cuid mhór de thírdhreach na tuaithe é an leictreachas in-athnuaite amhail an ghaoth, an ghrian agus an bithghás. Ní mór do chomhchuibhiú na reachtaíochta idir na Ballstáit leasanna na dtáirgeoirí is tomhaltóirí a chur chun cinn agus a chosaint agus infheistíochtaí i mbonneagar an fhuinnimh in-athnuaite a spreagadh. Ní mór an deis an fuinneamh a tháirgtear a dhíol san eangach náisiúnta a bheith ar fáil i ngach Ballstát. Le gur féidir neamhspleáchas fuinnimh na limistéar tuaithe a áirithiú, ní mór scéimeanna cúitimh iomchuí a bheith ann idir an fuinneamh in-athnuaite arna tháirgeadh ag an táirgeoir is tomhaltóir agus an fuinneamh a ídítear.

2.22.

Tá sé ag éirí níos coitianta ceantanna a eagrú le haghaidh soláthar láraithe leictreachais in-athnuaite agus tá ag éirí leo, ina lán cásanna, costais tógála saoráidí cumhachta gaoithe agus gréine a laghdú. Bíonn, i gcoitinne, forbairt an leictreachais tuaithe nasctha den chuid is mó le dícharbónú na hearnála fuinnimh, níl aon sineirgí ann le cuspóirí forbartha tuaithe. Is minic a chuireann áitritheoirí faoin tuath i gcoinne forbairtí den sórt sin mar gur beag an tairbhe a fheiceann siad don phobal áitiúil.

2.23.

Ní mór do chomharchumainn agus d’eagraíochtaí áitiúla eile a bheith páirteach sna comhaontuithe maidir le suíomhanna do na saoráidí ginte leictreachais in-athnuaite, istigh faoin tír agus i réigiúin chósta araon. Ní mór do phobail áitiúla scaireanna a shealbhú agus buntáiste áitiúil a fháil as na saoráidí sin.

2.24.

Sna tionscadail mhóra sin, bíonn forbairt an fhuinnimh in-athnuaite nasctha den chuid is mó le dícharbónú na hearnála fuinnimh, is beag an bhéim a chuirtear ar an bhforbairt tuaithe. Is féidir feirmeacha gaoithe ar scála beag agus díleáiteoirí beaga grianghníomhaíochta agus anaeróbacha atá á n-oibriú ag comharchumainn agus ag daoine áitiúla a dhíriú níos mó ar an bhforbairt tuaithe agus ar chuimsiú sóisialta agus eacnamaíoch na bpobal tuaithe. Tá gá le cothromaíocht a bhaint amach i ndáil leis an dá chóras sin. Cuireann pobail fuinnimh in-athnuaite agus pobail fuinnimh saoránach bealach ar fáil chun an t-aistriú fuinnimh cóir, mar aon leis an bhforbairt pobail, a bhaint amach.

2.25.

I gcás-staidéar a rinneadh faoin tuath sa tSualainn (Ejdemo agus Söderholm, 2015), tugadh faoi deara nach raibh, in éagmais scéimeanna sochair don phobal, mórán deiseanna fostaíochta i gceist i réimse na forbartha tuaithe.

2.26.

Is eintiteas dlíthiúil é an pobal fuinnimh saoránach ina dtagann saoránaigh, FBManna agus údaráis áitiúla le chéile mar úsáideoirí deiridh chun oibriú le chéile ar mhaithe le fuinneamh in-athnuaite a ghiniúint. Ar shampla de sin tá Feldheim (sráidbhaile beag siar ó dheas ó Bheirlín) atá tar éis éirí neamhthuilleamaíoch ó thaobh fuinnimh de. Tá tuirbíní gaoithe tógtha acu sna clóis ar chúl na dtithe agus greille neamhspleách curtha ar bun acu. Íocann muintir an bhaile praghsanna íosta ar an leictreachas. Trí stáisiún cumhachta bithgháis a thógáil, d’éirigh leis an sráidbhaile líonra le haghaidh téamh ceantair a bhunú. Is sárshampla é sin de phobal fuinnimh in-athnuaite atá ag feidhmiú. Léiríonn an sampla sin freisin go bhfuil cur chuige ón mbun aníos ríthábhachtach do thodhchaí na limistéar tuaithe (5).

2.27.

Nuair a thugtar aghaidh air ar thaobh an éilimh, aistrítear an tomhaltas leictreachais go tréimhsí sa lá nuair is féidir leis an gcóras déileáil leis an éileamh. Ní mór cuar an ghlanéilimh ar leictreachas a chothromú le linn tréimhsí buaicéilimh le go seachnófar briseadh cumhachta de réir mar a tháirgtear níos mó den leictreachas glas. Trí leas a bhaint as an stóráil ceallraí, an hidreastóráil agus an leictriú cliste, beidh níos mó solúbthachta ann maidir le cuar an ghlanéilimh a chothromú.

2.28.

Agus é ag labhairt i mBaile Átha Cliath le teachtaí dála na hÉireann, dúirt an Coimisinéir um Fhuinneamh, Kadri Simson, gur fhág an cogadh san Úcráin nach bhfuil an dara rogha ag an mBruiséil ach dul chun cinn níos mó agus níos tapa a dhéanamh chun deireadh a chur le hallmhairí breosla ón Rúis. Is é a dúirt sí go ndíreoidh an tAontas, faoi thograí atá fós le comhaontú, ar 45 % dá thomhaltas fuinnimh a fháil ó fhoinsí in-athnuaite faoi 2030. Méadú ón sprioc 32 % atá ann faoi láthair agus níos mó ná dhá oiread an sciar 22 % a bhí ann in 2020 a bheidh i gceist leis an ardú sin. Tacaíonn CESE leis an sprioc nua sin ach tá rabhadh á thabhairt aige nach féidir an sprioc sin a bhaint amach mura ndéantar dul chun cinn go gasta maidir le hinfheistíocht nua agus bhreise a dhéanamh san aistriú fuinnimh faoin tuath.

2.29.

Ní shéideann an ghaoth i gcónaí agus beidh gá le córas cúltaca. Is féidir leis an hidrigin ghlas a bheith ar an dara rogha sin chun an t-éileamh éagsúil ar leictreachas a shásamh, is féidir an hidrigin ghlas a stóráil go dtí go mbíonn gá léi.

Talmhaíocht

2.30.

Tá an talmhaíocht lárnach d’fhorbairt agus do rathúnas fhormhór na limistéar tuaithe. Tá dúshláin ollmhóra le sárú ag an earnáil sin den gheilleagar tuaithe le go bhféadfaidh sí an t-aistriú fuinnimh a bhaint amach.

2.31.

Níl an dul chun cinn mór déanta aici chun lorg carbóin innealra feirme a laghdú.

2.32.

Sa tréimhse díreach romhainn, dealraíonn sé gur úsáid bithbhreoslaí inbhuanaithe an deis is fearr atá ann maidir le hastaíochtaí a laghdú toisc go bhféadfaí an t-innealra atá ann cheana a úsáid, ach é a mhodhnú go cuí.

2.33.

Ní beag an costas a bhaineann le monarú bithbhreoslaí inbhuanaithe agus is féidir leo a bheith os cionn dhá oiread phraghas an díosail. D’fhéadfadh na praghsanna sin laghdú beagán de réir a chéile.

2.34.

Amach anseo, nuair a bheidh innealra feirme faoi thiomáint leictreach níos coitianta, beidh sé indéanta astaíochtaí a laghdú go mór.

2.35.

Is fiontar ar bhrabús íseal í an talmhaíocht den chuid is mó agus bheadh sé thar a bheith deacair, dá bhrí sin, na costais chaipitil a bhaineann le hathrú go hinnealra faoi thiomáint leictreach a íoc. Beidh an fhadhb a bhaineann leis na costais a bhaineann leis an athrú go hinnealra faoi thiomáint leictreach nó faoi thiomáint hidrigine a íoc ina fhadhb mhór maidir leis an aistriú fuinnimh sna limistéir thuaithe.

2.36.

Trí phainéil ghréine a chur ar fhoirgnimh feirme, bheadh feirmeoirí in ann leictreachas glas a úsáid agus, toisc go dteastaíonn méid mór leictreachais san fheirmeoireacht, ba dhul chun cinn mór i dtreo an aistrithe fuinnimh a bheadh sa mhéid sin. D’fhéadfaí aon fharasbarr a dhíol ar ais leis an eangach.

2.37.

Is cur chuige sonraíbhunaithe i leith bainistiú feirme í an fheirmeoireacht bheacht, cur chuige lenar féidir táirgeadh agus táirgeacht a fheabhsú agus lorg carbóin na feirmeoireachta a laghdú. Is féidir é sin a dhéanamh mar gheall ar an dul chun cinn sa teicneolaíocht dhigiteach, trí leas a bhaint as an gcianbhraiteacht, an córas suite domhanda (GPS) agus córais stiúrtha satailíte i dtarracóirí. Beidh an méid sin go léir, mar aon leis an gceanglas infheistíochta, oiliúna agus uas-scilithe, tábhachtach san aistriú fuinnimh i réimse na feirmeoireachta.

2.38.

D’fhéadfadh deiseanna a bheith ag feirmeoirí an farasbarr leictreachais a dhíol leis an eangach toisc díonta móra a bheith ar fhoirgnimh feirme na bhfeirmeoirí déiríochta agus mairteola. D’fhéadfadh feirmeoirí eile a bheith ina gcomhpháirtithe i mbunú stáisiúin cumhachta bithmhaise agus gás a dhíol leis an eangach gháis. Tá sé tábhachtach iarmhair foraoise a úsáid i stáisiúin cumhachta bithmhaise chun bainistiú foraoise a éascú sna limistéir sin ina bhfuil na hábhair sin ar fáil.

2.39.

De thoradh iarmhairtí an chogaidh san Úcráin, ní mór dúinn breathnú arís ar shlándáil an tsoláthair bia san Aontas Eorpach. Is tosaíocht é an talamh a úsáid chun bia a tháirgeadh. Níor cheart a bheith in iomaíocht le suiteáil painéal ar scála tionsclaíoch ná le táirgeadh bithmhaise le haghaidh fuinneamh in-athnuaite, is comhlánú ar an táirgeadh bia ba cheart a bheith sna gníomhaíochtaí eile.

Bithmheatán

2.40.

Is é atá sa bhithmheatán bithghás a bhfuil an dé-ocsaíd charbóin, an tsuilfíd hidrigine agus an t-uisce bainte as, is féidir é a instealladh díreach isteach san eangach gháis nó a úsáid i bhfeithicil faoi thiomáint gháis.

2.41.

Ní mór na díleáiteoirí anaeróbacha a lonnú in aice le háit ina bhfuil soláthar maith sciodair ann. Is féidir an farasbarr de shadhlas féir agus de shadhlas arbhair a úsáid freisin, ar choinníoll nach gcuireann sé isteach ar tháirgeadh bia nó farae.

2.42.

Tá gá le tuilleadh taighde chun éifeachtúlacht na ndíleáiteoirí anaeróbacha a fheabhsú agus chun an costas a bhaineann leis an bpróiseas a laghdú.

2.43.

Ní mór úsáid na ndíleáiteoirí anaeróbacha a chur chun cinn agus a mhaoiniú mar chuid den aistriú fuinnimh i limistéir thuaithe.

2.44.

Is féidir fuinneamh bithmhaise a úsáid chun teas a tháirgeadh nó leictreachas a ghiniúint. Beidh ról ríthábhachtach ag an mbithmhais i nginiúint leictreachais in-athnuaite.

Tithe faoin tuath

2.45.

Tá deis ag a lán teaghlach faoin tuath teicneolaíocht mhicrighiniúna ar nós painéil ghréine agus tuirbíní gaoithe beaga a shuiteáil, agus an deis acu an farasbarr a dhíol ar ais leis an eangach.

2.46.

Tá cúnamh airgeadais de dhíth ar theaghlaigh ísealioncaim le go bhféadfaidh siad saoráidí micrighiniúna a shuiteáil. Ba chuid mhór den aistriú fuinnimh i dteaghlaigh faoin tuath an méid sin.

2.47.

Tríd is tríd, ní bhíonn tithe faoin tuath inslithe chomh maith céanna ná ní bhíonn siad chomh tíosach céanna ar fhuinneamh agus a bhíonn tithe i limistéir uirbeacha. Is tithe aonair iad a lán de na tithe faoin tuath agus iad suite i suíomhanna sceirdiúla.

2.48.

Tá gá le clár mór infheistíochta chun tithe faoin tuath a iarfheistiú le go bhféadfar an t-insliú agus an éifeachtúlacht fuinnimh a fheabhsú mar chuid den aistriú fuinnimh. Céim mhór chun cinn a bheidh san infheistíocht sin ar mhaithe leis an tomhaltas fuinnimh a laghdú agus na córais téimh i dtithe faoin tuath a dhícharbónú. Beidh gá le scéim fóirdheontais toisc go mbíonn costais chaipitil an-ard i gceist i mórscéim iarfheistithe. Le go bhféadfar aistriú den sórt sin a dhéanamh, beidh cabhair speisialta ag teastáil ó theaghlaigh ar ioncam íseal agus uathu siúd a bhfuil an bhochtaineacht fuinnimh ag cur as dóibh.

3.   An t-aistriú digiteach i limistéir thuaithe

3.1.

In 2021, chuir an Coimisiún Eorpach i láthair an fhís atá aige maidir le claochlú digiteach na hEorpa faoi 2030. San fhís sin, cuirtear béim ar an ngá atá ann go n-éireoidh leis an Ionstraim um Margaí Digiteacha agus an Ionstraim um Sheirbhísí Digiteacha spás digiteach níos sábháilte a chruthú, spás ina gcosnaítear cearta bunúsacha na n-úsáideoirí, agus cothrom iomaíochta a áirithiú do ghnólachtaí na hEorpa sa saol digiteach.

3.2.

Le go bhféadfar daonra méadaitheach an domhain a chothú, agus, san am céanna, gan ach an tionchar is lú is féidir a imirt ar an gcomhshaol agus neodracht carbóin a chur chun cinn, tá gá le bonneagar digiteach agus teicneolaíoch i limistéir thuaithe chun cabhrú le húsáid éifeachtach agus bheacht a bhaint as acmhainní i réimse na feirmeoireachta. Ainneoin go bhfuil 30 % de dhaonra na hEorpa ina gcónaí i limistéir thuaithe, agus gurb ionann na limistéir sin agus 80 % de chríoch na mBallstát, tá deacrachtaí móra i gceist leis an digitiú a dhéanamh i limistéir thuaithe, mura dtabharfar aghaidh ar na deacrachtaí sin, bainfear an bonn d’uaillmhianta digiteacha na hEorpa. Tá an creat reachtach Eorpach le haghaidh Ionstraim um Dhigitiú na Tuaithe ceaptha aghaidh a thabhairt ar na deacrachtaí sin trí na nithe seo a leanas a chur chun cinn: — líonra leathanbhanda a áirithiú ar bhonn cothrom do gach réigiún san Eoraip: tá cumhdach maith faoi láthair sna lárionaid mhóra uirbeacha ach cumhdach dona sna limistéir thuaithe. Mura ndéileálfar leis an bhfadhb sin ar bhonn práinneach, ní bhainfear amach na spriocanna maidir le digitiú agus d’fhéadfadh an bhearna idir réigiúin áirithe éirí níos mó, — bonneagar: a áirithiú go ndéanfar infheistíocht phríobháideach i mbonneagar an mhíle dheireanaigh a fhorbairt, agus sochair neamhairgeadais amhail éifeachtaí móra socheacnamaíocha á gcur san áireamh, — fothú acmhainneachta: litearthacht dhigiteach daoine a bhfuil cónaí orthu i limistéir thuaithe a fheabhsú, — oiriúnacht: forbairt feidhmchlár lena gcomhlíontar riachtanais an phobail talmhaíochta agus tuaithe a chur chun cinn, toisc nach mbaineann na pobail sin mórán úsáide as seirbhísí digiteacha a ceapadh don timpeallacht uirbeach.

3.3.

Is éard a bheidh san Ionstraim um Dhigitiú na Tuaithe, ar sásra reachtach de chuid an Choimisiúin Eorpaigh é, fearacht na hIonstraime um Margaí Digiteacha agus na hIonstraime um Sheirbhísí Digiteacha, rialacha, oibleagáidí agus freagrachtaí lena bhfuil de chuspóir a áirithiú go bhfuil rochtain ag limistéir thuaithe na hEorpa ar thionscnaimh, uirlisí agus córais rochtana nach dtugann, mar gheall ar an dlús íseal daonra, aon bhuntáiste eacnamaíoch don infheistíocht phríobháideach. Ar an gcaoi sin, áiritheofar leis an Ionstraim um Dhigitiú na Tuaithe go ndéanfar limistéir thuaithe a dhigitiú, ar limistéir iad ina bhfuil an gá leis an digitiú as alt leis an mbrabús a dhéanfaí as.

3.4.

Ar deireadh, beidh an Ionstraim um Dhigitiú na Tuaithe ar an bpíosa reachtaíochta is tábhachtaí maidir leis an gComhaontú Glas don Eoraip, an Straitéis “ón bhfeirm go dtí an forc” agus neodracht charbóin na hEorpa in 2050 a bhaint amach, óir ní fhéadfar aistriú go córas bia atá cóir, folláin agus neamhdhíobhálach don chomhshaol mura bhfuil an teicneolaíocht agus an digitiú ar fáil agus inrochtana ag saol na talmhaíochta agus na tuaithe.

3.5.

Mar a cuireadh i bhfios go láidir sa tuairim ó CESE An Digiteáil Chuimsitheach, Shlán agus Iontaofa don Uile Dhuine a nuashonrú (6), ní féidir beag is fiú a dhéanamh den tábhacht a bhaineann leis an digiteáil, toisc gur féidir léi “tacaíocht a thabhairt freisin do shoghluaisteacht bhreise sa mhargadh saothair, an táirgeacht agus an tsolúbthacht sa láthair oibre a fheabhsú agus lánpháirtiú oibre is saoil a chumasú nuair a bhíonn oibrithe ag teilea-oibriú ón mbaile”. Chun go dtarlóidh sin, tá gá le riar cuimsitheach scileanna digiteacha, is cuma an i limistéar uirbeach nó i limistéar tuaithe atá cónaí ar na hoibrithe. Mar sin féin, tá bacainní ilghnéitheacha breise ann in áiteanna iargúlta. Dá bhrí sin, tá CESE ag iarraidh go mbeadh an clár oibre tiomnaithe maidir le scileanna digiteacha ann chun tacú le saoránaigh sin na hEorpa a bhfuil cónaí orthu i limistéir thuaithe. Ba cheart don chur chuige sin, a bheidh lárnach san Ionstraim um Dhigitiú na Tuaithe, cabhrú leis an mbearna dhigiteach a dhúnadh agus, ag an am céanna, lántairbhe a bhaint as claochlú digiteach na sochaí.

---

(1)  Tuairim ó CESE I dtreo straitéis iomlánaíoch maidir le forbairt inbhuanaithe tuaithe/uirbeach, (IO C 105, 4.3.2022, lch. 49).

(2)  COM(2021) 345.

(3)  Tuairim ó CESE Fís fhadtéarmach do cheantair thuaithe an Aontais Eorpaigh (IO C 290, 29.7.2022, lch. 137).

(4)  Tuairim ó CESE Rialachán maidir le himscaradh bonneagair breoslaí ionadúla, (IO C 152, 6.4.2022, lch. 138).

(5)  Tuarascáil ar cheardlann de chuid Pharlaimint Eorpach na Tuaithe (ERP), ceardlann 21.

(6)  Tuairim ó CESE An Digiteáil Chuimsitheach, Shlán agus Iontaofa don Uile Dhuine a nuashonrú, (IO C 374, 16.9.2021, lch. 11).

Tuairim Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir le hInfheistíocht phoiblí sa bhonneagar fuinnimh mar chuid den réiteach ar shaincheisteanna aeráide

(tuairim féintionscnaimh)

(2022/C 486/10)

Rapóirtéir:	Thomas KATTNIG
Comhrapóirtéir:	Lutz RIBBE

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	20.1.2022
Bunús dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	Iompar, Fuinneamh, Bonneagar agus an tSochaí Faisnéise
Dáta a glactha sa rannóg	07.9.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	22.9.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	572
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	162/7/8

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Tá iarmhairtí na géarchéime aeráide ag goilleadh go mór ar an Eoraip agus ar an domhan ar fad. Cé go bhfuil méadú tagtha le blianta beaga anuas ar na deiseanna atá ar fáil chun oiriúnú go héifeachtach don athrú aeráide, cuireann na saineolaithe in iúl nach leor an úsáid a bhaintear as cistiú, nach leor rannpháirtíocht na saoránach agus na hearnála príobháidí, agus go bhfuil easpa ceannaireacht pholaitiúil ann.

1.2.

Chun freastal ar an éileamh méadaitheach ar an leictreachas agus chun na cuspóirí aeráide a bhaint amach, ní mór an infheistíocht san eangach leictreachais a dhúbailt go EUR 55 bhilliún in aghaidh na bliana agus í a mhéadú go EUR 75 bhilliún in aghaidh na bliana d’acmhainneacht ghiniúna an fhuinnimh ghlain (1). Sa chomhthéacs sin, tá ról tábhachtach ag an infheistíocht phoiblí i gcórais chliste agus in-athnuaite fuinnimh, mar aon le bonneagar stórála, chun slándáil an tsoláthair a áirithiú, chun dul i ngleic leis an mbochtaineacht fuinnimh, chun praghsanna inacmhainne a choinneáil agus poist a chruthú.

1.3.

Tacaíonn CESE leis na tograí ón gCoimisiún chun dlús a chur le nósanna imeachta um dheonú ceadanna i réimse an fhuinnimh in-athnuaite agus chun “sprioclimistéir” a bhunú do thionscadail den chineál sin. Deis shuntasach atá sa mhéid sin chun dlús a chur leis an aistriú fuinnimh. Tá sé níos tábhachtaí fós a chinneadh chomh beacht agus is féidir cad iad na simplithe is féidir a chur i bhfeidhm sna “sprioclimistéir” sin.

1.4.

I ndlí fuinnimh na hEorpa, ní aithnítear cosaint an chomhshaoil mar chuspóir de chuid rialáil na heangaí. Mar thoradh air sin, is deacair do na rialtóirí náisiúnta freisin dreasachtaí a fhorbairt do chlaochlú, do mhéadú agus do nuachóiriú na n-eangach dáilte leictreachais a chomhlíonann riachtanais na haeráidneodrachta.

1.5.

Maidir le córais agus bonneagair fuinnimh a dhearadh amach anseo, tá béim leagtha arís agus arís eile ag CESE ar an ngá atá ann go mbeidh gach tomhaltóir – teaghlaigh, gnólachtaí agus pobail fuinnimh – rannpháirteach go gníomhach i bhforbairt córas cliste fuinnimh, chomh maith leis an ngá atá ann dreasachtaí a chur ar fáil don tsochaí shibhialta a bheith rannpháirteach san aistriú fuinnimh agus chun a áirithiú freisin go rannchuideoidh siad leis an maoiniú.

1.6.

Ar na mórgheilleagair uile a thógáil le chéile, is ag an Aontas atá an ráta infheistíochta poiblí is lú sna teicneolaíochtaí fuinnimh ghlain a bheadh ag teastáil le haghaidh an dícharbónaithe agus is bac é sin ar iomaíochas an Aontais. Ó cuireadh tús leis an dírialáil, tá laghdú tagtha ar an infheistíocht ó chuideachtaí leictreachais. Mar gheall ar an titim sin san infheistíocht, tá ganntanas soláthair ann agus cuireann sé bac ar fhuinneamh in-athnuaite a fhorbairt tuilleadh. Dá bhrí sin, tacaíonn CESE leis an togra ón gCoimisiún úsáid a bhaint as na pleananna téarnaimh agus as an tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta, chomh maith le cistiú breise ón gCiste Comhtháthaithe don fhorbairt réigiúnach agus ó stór cistí Chomhbheartas Talmhaíochta an Aontais chun Plean REPowerEU a chur chun feidhme.

1.7.

Ní mór dearadh agus rialáil an mhargaidh a chur in oiriúint do dhálaí nua a bheidh ann amach anseo ina mbeidh an fuinneamh in-athnuaite i réim (lena n-áirítear táirgeadh níos díláraithe agus méadú ar thomhaltas ar an láthair). Ina theannta sin, ní mór na dálaí a theastaíonn ó na gníomhaithe éagsúla atá páirteach sa mhéid sin a chruthú leis an dearadh agus an rialáil sin, agus cosaint leordhóthanach do thomhaltóirí a áirithiú. Is díol sásaimh do CESE go bhfuil sé ar intinn ag an gCoimisiún féachaint ar roghanna chun dearadh an mhargaidh leictreachais a bharrfheabhsú. Molann sé go láidir measúnuithe margaidh a dhéanamh chun anailís a dhéanamh ar iompraíocht na ngníomhaithe go léir a bhféadfadh baint a bheith acu leis an margadh fuinnimh agus ar dhearadh an mhargaidh fuinnimh. Cibé ar bith, leagann CESE béim ar a thábhachtaí atá sé measúnú tionchair cuimsitheach a dhéanamh sula ndéanfar aon tograí.

1.8.

Molann CESE athuair an “riail órga” a chur i bhfeidhm maidir le hinfheistíocht phoiblí chun táirgiúlacht agus an bonn sóisialta agus éiceolaíoch a choimirciú ar mhaithe leis na glúnta nár tháinig ar an saol fós.

1.9.

Ní rogha é an maoiniú cumaiscthe ina bhfuil infheisteoirí príobháideacha páirteach ach amháin má áirithítear go bhfuil na leithdháiltí trédhearcach agus nach mbeidh aon chostais bhreise gan údar maith ar na húdaráis phoiblí i gcomparáid le maoiniú poiblí. Ní mór trédhearcacht iomlán a bheith ann i dtaca le costais bhreise a bhfuil údar maith leo. Tá sé níos tábhachtaí fós, agus samhlacha measctha den sórt sin á n-úsáid, cearta agus oibleagáidí a shainiú go soiléir, saincheisteanna dliteanais a shoiléiriú, agus foráil a dhéanamh maidir le córas éifeachtúil mear chun coinbhleachtaí a réiteach, chun costais fhadtéarmacha bhreise agus saincheisteanna díobhálacha maidir le dliteanas a sheachaint.

1.10.

Tá CESE á chur i bhfáth nach cúrsaí maoinithe amháin atá i gceist leis an aistriú cóir. Áirítear leis freisin an cuspóir maidir le hobair chuibhiúil, poist ardcháilíochta agus slándáil shóisialta a chruthú, iomaíochas ghnólachtaí na hEorpa a chothabháil, agus tá gá le gníomhaíocht shonrach ar gach leibhéal, go háirithe ar an leibhéal réigiúnach, má táthar chun an t-aistriú sin a chur i gcrích.

1.11.

Tá CESE lánchinnte gur cheart aird ar leith a thabhairt ar an sainmhíniú ar fhorbairt na heangaí mar leas poiblí sáraitheach, ar chosaint na haeráide a áireamh mar chuspóir rialála agus, ar bhonn níos ginearálta, ar shioncrónú níos fearr i bpleanáil an fhuinnimh in-athnuaite agus na heangaí leictreachais. Tá géarghá le forálacha sonracha faoi dhlí an Aontais.

1.12.

Is ríléir ónar tharla le deich mbliana anuas, cuir i gcás na dúshláin a bhaineann le leathnú na heangaí, an méadú ollmhór ar phraghsanna fuinnimh, baol na gcibear-ionsaithe, agus go háirithe, an cogadh san Úcráin, a bhfuil i dtreis: cé a bheidh i gceannas ar an mbonneagar lárnach, amhail an eangach fuinnimh, amach anseo? Saincheist a eascraíonn go príomha as leas an phobail atá i dtreis. Ciallaíonn sé sin go mbeadh úinéireacht phoiblí atá tiomanta don leas coiteann agus a chuireann deireadh leis na neamhionannais atá ann cheana i gceist freisin.

1.13.

Níl aon amhras ach go bhfuil tábhacht le saincheist na mbuntáistí agus na míbhuntáistí a bhaineann le húinéireacht phoiblí agus phríobháideach agus/nó maoiniú bonneagair fuinnimh do mhargadh fuinnimh a fheidhmíonn go maith agus ba cheart í a chur san áireamh sa mheasúnú atá beartaithe ag an gCoimisiún ar roghanna chun dearadh an mhargaidh fuinnimh a bharrfheabhsú. D’fhéadfadh torthaí an mheasúnaithe sin a bheith ina n-uirlis luachmhar chinnteoireachta do na Ballstáit, arb iad atá freagrach as cinneadh a dhéanamh maidir le húinéireacht na mbonneagar fuinnimh, bíodh sí poiblí nó príobháideach. Dar le CESE, ní hamháin gur príomhearra straitéiseach é an leictreachas do gheilleagar iomlán an Aontais, ach gur earra poiblí é freisin. Dá bhrí sin, tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún Eorpach anailís mhionsonraithe a dhéanamh ar thionchar agus ar iarmhairtí an phróisis iomláin maidir le príobháidiú agus léirscaoileadh earnáil fuinnimh na hEorpa a mhéid a bhaineann lena cobhsaíocht, le hiontaofacht an tsoláthair agus le feidhmiú an mhargaidh leictreachais, agus leas a bhaint as na torthaí chun earnáil iomlán an fhuinnimh a athdhearadh, lena n-áirítear roghanna maidir le ról na n-earnálacha náisiúnta agus poiblí a neartú.

2.   Cúlra

2.1.

Tá iarmhairtí na géarchéime aeráide ag cur isteach cheana féin ar na billiúin daoine ar fud an domhain, ach freisin ar éiceachórais, mar atá léirithe sna tuarascálacha is déanaí ón bPainéal Idir-Rialtasach ar an Athrú Aeráide (IPCC). Is fíor sin in ainneoin nár shroich an méadú teochta an teorainn 1,5 céim atá leagtha síos i gComhaontú Pháras fós. Saincheist atá achrannach go maith is ea gur minic a bhíonn an méid is lú acmhainní ag na grúpaí is mó atá thíos le teas, triomach, tuilte, galair agus ganntanas uisce agus bia.

2.2.

Tá méadú tagtha le blianta beaga anuas ar na féidearthachtaí atá ann oiriúnú éifeachtach a dhéanamh don athrú aeráide. Mar sin féin, i roinnt mhaith áiteanna san Eoraip, níl na bearta a chuirtear chun feidhme agus atá beartaithe sásúil. Cuireann na saineolaithe in iúl nach leor an úsáid a bhaintear as cistiú, nach leor rannpháirtíocht na saoránach agus na hearnála príobháidí, agus go bhfuil easpa ceannaireacht pholaitiúil ann.

2.3.

Toisc go bhfuil suimeanna móra airgid á gcur ar fáil go tapa ag an Eoraip chun críocha míleata mar thoradh ar an gcogadh san Úcráin, is cúis imní é go mbeadh níos lú acmhainní airgeadais ar fáil agus go gcuirfí moill ar chosaint na haeráide dá bharr. Dá bhrí sin, is díol sásaimh do CESE na bearta agus na hionstraimí a d’fhógair an Coimisiún i bPlean REPowerEU (2) chun spleáchas an Aontais ar bhreoslaí iontaise a laghdú, go háirithe iad siúd a thagann ón Rúis, trí bhearta coigilte fuinnimh a dhéanamh, dlús a chur leis an aistriú chuig fuinneamh in-athnuaite, éagsúlú soláthróirí a chur chun cinn agus dul i gcomhar le chéile chun córas fuinnimh níos athléimní agus fíoraontas fuinnimh a bhaint amach.

2.4.

Chun na cuspóirí aeráide a bhaint amach, ní mór an acmhainneacht fuinnimh in-athnuaite a mhéadú níos mó ná dhá oiread. Inniu féin, i dtíortha móra amhail an Ghearmáin, bíonn costas an leictreachais ghlais, nach féidir a úsáid ná a iompar agus nach mór a laghdú, cothrom leis na céadta milliún euro in aghaidh na bliana. Méadófar an caillteanas eacnamaíoch sin go suntasach mura ndéanfar na heangacha leictreachais agus an acmhainn stórála a leathnú go tapa agus mura gcuirfear feabhas ar na deiseanna atá ann chun leictreachas a úsáid go háitiúil. Agus gréasáin á bpleanáil agus á rialáil, is den tábhacht é forbairt na ngréasán fuinnimh a ailíniú le cuspóir na haeráidneodrachta. Tá ról ríthábhachtach ag gréasáin dáileacháin i ndáil leis sin, ós rud é gurb iad na gréasáin sin an áit ina nasctar cuid mhór de na suiteálacha fuinnimh in-athnuaite.

2.5.

Chun na ceanglais sin a chomhlíonadh, ní mór an infheistíocht san eangach leictreachais a dhúbailt go EUR 55 bhilliún in aghaidh na bliana agus í a mhéadú go EUR 75 bhilliún in aghaidh na bliana d’acmhainneacht ghiniúna an fhuinnimh ghlain (3). Sa chomhthéacs sin, leagann CESE béim ar an mbreisluach a bhaineann leis na tograí ón gCoimisiún maidir le nósanna imeachta meara um dheonú ceadanna do thionscadail fuinnimh in-athnuaite agus maidir le “sprioclimistéir” a bhunú do thionscadail den chineál sin. Tacaíonn CESE le dlús a chur le nósanna imeachta um dheonú ceadanna a bhaineann leis an bhfuinneamh in-athnuaite agus iad a chuíchóiriú. Ní mór aird ar leith a thabhairt ar na heangacha dáileacháin, ós rud é go mbíonn tionchar ag foinsí in-athnuaite orthu.

2.6.

Sa chomhthéacs sin, tá ról tábhachtach ag an infheistíocht phoiblí i gcórais chliste agus in-athnuaite fuinnimh chun slándáil an tsoláthair a áirithiú, dul i ngleic leis an mbochtaineacht fuinnimh, praghsanna a choinneáil inacmhainne agus poist a chruthú. Níl aon amhras ach go mbeidh tionchar ollmhór ag an aistriú glas, mar atá leagtha amach sa Chomhaontú Glas don Eoraip, ar fhostaíocht sna hearnálacha fuinnimh atá dian ó thaobh úsáid carbóin de. Ag an am céanna, cruthófar roinnt mhaith deiseanna nua fostaíochta trí mhéadú suntasach a dhéanamh ar an infheistíocht phoiblí i gcórais fuinnimh atá aeráidneodrach. Chuige sin, tá gá le corrlaigh bhuiséadacha chomhfhreagracha trí athmhúnlú a dhéanamh ar an gcreat fioscach, mar a mhol CESE ina thuairim féintionscnaimh Athstruchtúrú chreat fioscach an Aontais le haghaidh téarnamh inbhuanaithe agus aistriú cóir, (níl leagan Gaeilge ann), ó mhí Dheireadh Fómhair 2021.

2.7.

I ndlí fuinnimh na hEorpa, ní aithnítear cosaint an chomhshaoil mar chuspóir de chuid rialáil na heangaí. Mar thoradh air sin, is deacair do na rialtóirí náisiúnta freisin dreasachtaí a fhorbairt do chlaochlú, do mhéadú agus do nuachóiriú na n-eangach dáilte leictreachais a chomhlíonann riachtanais na haeráidneodrachta.

2.8.

Maidir le córais agus bonneagair fuinnimh a dhearadh amach anseo, tá béim leagtha arís agus arís eile ag CESE ar an ngá atá ann go mbeidh gach tomhaltóir – teaghlaigh, gnólachtaí agus pobail fuinnimh – rannpháirteach go gníomhach i bhforbairt córas cliste fuinnimh. Faraor, is gealltanais amháin a tugadh ina leith sin agus níor cruthaíodh aon tionscnaimh inaitheanta. Iarrann CESE go dtabharfaí isteach ar deireadh dreasachtaí chun táirgeoirí is tomhaltóirí, pobail fuinnimh in-athnuaite agus pobail fuinnimh saoránach a chur i ngníomh, ionas go mbeidh an tsochaí shibhialta in ann páirt a ghlacadh san aistriú fuinnimh agus go mbeidh an deis ag tomhaltóirí páirt ghníomhach a ghlacadh sa mhargadh. Cabhróidh sé sin freisin le fadhb na gcostas síormhéadaitheach a bhaineann leis an bhfuinnimh in-athnuaite a mhaolú i ngeall ar phlódú na heangaí.

2.9.

Tá CESE i bhfách leis na rialacha Eorpacha maidir le gréasáin fuinnimh thras-Eorpacha (GTE-F) a chur in oiriúint ar bhealach níos éifeachtaí do chuspóirí an Chomhaontaithe Ghlais, lena mbainfidh go háirithe dícharbónú an chórais fuinnimh, an t-aistriú chuig an aeráidneodracht, forbairt foinsí in-athnuaite fuinnimh, éifeachtúlacht fuinnimh agus baol na bochtaineachta fuinnimh a chosc. Ós rud é go bhfuil ról lárnach ag na gréasáin fuinnimh maidir le cothromaíocht, athléimneacht agus forbairt an chórais fuinnimh a áirithiú, tá CESE ag iarraidh go bhfónfadh an Rialachán ar bhealach níos follasaí do chomhtháthú an chórais fuinnimh d’fhonn gach cineál dícharbónaithe fuinnimh a chur chun cinn, agus d’fhonn dí-chomhtháthú de chineál ar bith a chosc. Ina fhianaise sin, is díol sásaimh do CESE an tionscnamh a ghlac an Chomhairle agus Parlaimint na hEorpa chun eangacha dáileacháin a shainiú mar “leas sáraitheach an phobail”, mar aon leis an bhfuinneamh in-athnuaite.

2.10.

Leis na méaduithe reatha ar phraghsanna, tá brú á chur ar shaoránaigh agus ar ghnólachtaí na hEorpa. Tugann CESE dá aire agus is oth leis nach bhfuil gníomhaíocht déanta ag na ceannairí polaitiúla bunaithe ar a ghlao (4) maidir le spleáchas straitéiseach a laghdú ar thríú páirtithe neamhiontaofa, agus gurb é a mhalairt a tharla: tá méadú tagtha ar an spleáchas sin. Is í an Rúis an t-onnmhaireoir ola, gáis agus guail is mó chuig an Aontas Eorpach agus tá roinnt mhaith stáisiúin cumhachta núicléiche ag brath ar shlata breosla agus ar theicneolaíochtaí na Rúise. Dá mbeadh laghdú déanta ag an Eoraip ar a cuid allmhairí breoslaí iontaise mar a gealladh, ní bheadh drochthionchar chomh mór sin ag an ngéarchéim reatha maidir le praghsanna fuinnimh ar shaoránaigh agus ar chuideachtaí na hEorpa. Dá bhrí sin, is díol sásaimh do CESE na hiarrachtaí a leagtar amach sa phlean REPowerEU chun an spleáchas sin a laghdú go tapa, go háirithe spleáchas an Aontais Eorpaigh ar an Rúis. Tacaíonn CESE le hiarrachtaí institiúidí an Aontais agus na mBallstát aghaidh a thabhairt go héifeachtach ar shaincheist na bpraghsanna i gcomhréir leis an Teachtaireacht ó mhí Dheireadh Fómhair 2021, Teachtaireacht COM(2022) 236 final maidir leis an margadh leictreachais, agus na huirlisí atá ar fáil faoin gCreat Sealadach maidir le bearta státchabhrach i ndáil le COVID-19.

2.11.

I bhfianaise an chomhthéacs reatha, áfach, athdhearbhaíonn CESE gurb éard atá i gceist “neamhspleáchas agus uathriail straitéiseach i réimse an fhuinnimh” a bhaint amach a mhéid is féidir, seachas na spleáchais a éagsúlú. Beidh an fuinneamh in-athnuaite agus an hidrigin ina spreagthóirí sa phróiseas dícharbónaithe agus ba cheart iad a tháirgeadh, a mhéid is féidir, laistigh den Aontas.

2.12.

Faoi láthair, cuireann gás nádúrtha leachtaithe (GNL), agus bearta suntasacha coigilte fuinnimh, rogha mhalartach ar ghás nádúrtha na Rúise ar fáil sa ghearrthéarma agus sa mheántéarma i roinnt réigiún. San fhadtéarma, má tá fáil uirthi i gcainníochtaí leordhóthanacha agus ar phraghas réasúnta, is rogha atá comhoiriúnach leis na cuspóirí aeráide í an hidrigin ghlas. Sa mhéid is nach acmhainn don Eoraip an méid iomlán gáis a theastaíonn uaithi a tháirgeadh (rud is ríléir i gcás GNL, cé gur féidir a neamhspleáchas ar allmhairí a mhúnlú fós i gcás hidrigine) ní mór na ceachtanna cearta a fhoghlaim ó thubaiste na Rúise. Tugann CESE rabhadh nach mór don Eoraip aire ar leith a thabhairt maidir le hacmhainní ab fhéidir a úsáid in ionad ghás na Rúise, a mhéid a bhaineann leis an tionchar a bheadh ag na hacmhainní sin ar an gcomhshaol agus maidir le spleáchais nua ar thríú tíortha nach bhfuil na luachanna céanna acu, amhail an daonlathas, urraim do chearta an duine agus an smacht reachta.

2.13.

Ar na mórgheilleagair uile a thógáil le chéile, is ag an Aontas atá an ráta infheistíochta poiblí is lú sna teicneolaíochtaí fuinnimh ghlain a bheadh ag teastáil le haghaidh an dícharbónaithe agus is bac é sin ar an iomaíochas domhanda. Ina theannta sin, tugann Cúirt Iniúchóirí na hEorpa rabhadh go bhféadfadh sé nach gcuirfí dóthain airgid ar fáil le straitéis REPowerEU. Dá bhrí sin, tacaíonn CESE leis an togra ón gCoimisiún úsáid a bhaint as na pleananna téarnaimh agus as an tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta, chomh maith le cistiú breise ón gCiste Comhtháthaithe don fhorbairt réigiúnach agus ó stór cistí Chomhbheartas Talmhaíochta an Aontais chun Plean REPowerEU a chur chun feidhme.

2.14.

I roinnt Ballstát agus ar leibhéal an Aontais, meastar go bhfuil borradh á chur ag iarmhairtí an chogaidh san Úcráin ar an neamhspleáchas fuinnimh agus ar an aeráidneodracht. Is díol sásaimh do CESE é sin. Mar sin féin, tá sé deacair an staid mar atá a thomhas. Tá méadú ar úsáid gáis leachtaithe agus filleadh ar an ngual ar na bacáin agus d’fhéadfadh sé gur céim siar san aistriú fuinnimh é an méid sin. Tá dearcadh cáinteach ag CESE ina leith sin. Mar sin féin, aithníonn sé gur beart éigeandála dírithe ar bhorradh a chur faoin tslándáil fuinnimh sa ghearrthéarma é na roghanna a mhéadú maidir le conas fuinneamh a ghiniúint. Chomh maith leis an bhfuinneamh gaoithe agus an grianfhuinneamh, tá sé tábhachtach úsáid a bhaint as an raon leathan foinsí fuinnimh ísealcharbóin, ar foinsí iad atá oiriúnach don gheilleagar agus don éiceolaíocht laistigh de chóras fuinnimh. Ag an am céanna, tá CESE ag iarraidh go ndéanfaí tuilleadh iarrachtaí chun aistriú glas an chórais fuinnimh a bhaint amach.

2.15.

D’fhoilsigh Cónaidhm Eorpach na gCeardchumann Seirbhíse Poiblí (EPSU) tuarascáil (5) ina ndeimhnítear gur beag réiteach atá curtha ar fáil ag dírialáil an chórais fuinnimh chun dul i ngleic leis an ngéarchéim aeráide reatha. Den chuid is mó, is i ngeall ar fhóirdheontais phoiblí shuntasacha seachas saoriomaíocht ar an margadh a bhíothas in ann úsáid fhorleathan a bhaint as roghanna malartacha inmharthana ar fhoinsí fuinnimh astaithe carbóin. Léirítear sa tuarascáil nach féidir gealltanais Chomhaontú Pháras a chomhlíonadh gan athrú a dhéanamh ar shamhail reatha an chórais fuinnimh san Eoraip.

3.   Barúlacha ginearálta

3.1.

De bharr an athraithe aeráide mhear agus na géarchéime fuinnimh atá ann faoi láthair, tá gá le hinfheistíochtaí sa bhonneagar sa ghearrthéarma chun cuspóir 2050 maidir leis an aeráidneodracht a bhaint amach agus chun soláthar fuinnimh a áirithiú. Ag an am céanna, ba léiriú é an borradh ar phraghas an fhuinnimh ar na laigí sa mhargadh fuinnimh. Is gá ceisteanna bunúsacha a chur faoi thodhchaí an fhuinnimh chun soláthar fuinnimh atá glan, inacmhainne, iontaofa agus an ceart chun fuinnimh a chinntiú. Cuireann CESE i bhfios go láidir a phráinní atá an infheistíocht phoiblí chun neamhspleáchas fuinnimh ar allmhairí gáis ón Rúis a bhaint amach agus tacaíonn sé leis na bearta i ndáil leis sin a mhol an Coimisiún sa Phlean REPowerEU.

3.2.

I ndáil leis sin, ní mór dearadh an mhargaidh, rialáil an mhargaidh, cruthú na gcoinníollacha riachtanacha do ghníomhaithe aonair agus neartú ar chosaint leordhóthanach tomhaltóirí a chur san áireamh freisin. Is díol sásaimh do CESE go bhfuil sé ar intinn ag an gCoimisiún féachaint ar roghanna chun dearadh an mhargaidh leictreachais a bharrfheabhsú. Tugann sé dá aire anailís an Choimisiúin ar na margaí leictreachais agus gáis agus na bearta atá beartaithe chun aghaidh a thabhairt ar phraghsanna arda fuinnimh, chomh maith leis na tograí chun feabhas a chur ar ghréasáin fuinnimh agus ar acmhainní stórála, chomh maith leis na gealltanais athnuaite chun rochtain ar an margadh a fheabhsú do ghníomhaithe beaga (táirgeoirí is tomhaltóirí) agus chun slándáil an tsoláthair a áirithiú.

3.3.

Ní mór dearadh agus rialáil an mhargaidh a chur in oiriúint do dhálaí nua a bheidh ann amach anseo ina mbeidh an fuinneamh in-athnuaite i réim. Ba cheart díriú go háirithe ar an dá ghné seo a leanas: táirgeadh díláraithe agus méadú ar thomhaltas ar an láthair. Chun an dá chuspóir sin a bhaint amach, áfach, ní mór na coinníollacha riachtanacha a chur i bhfeidhm go fóill do na gníomhaithe aonair agus ní mór leibhéal leordhóthanach cosanta do thomhaltóirí a áirithiú. Tá gá le measúnuithe margaidh lena ndéantar anailís ar iompraíocht na ngníomhaithe uile a bhféadfadh baint a bheith acu leis an margadh fuinnimh agus ar dhearadh an mhargaidh fuinnimh. Cibé ar bith, leagann CESE béim ar a thábhachtaí atá sé measúnú tionchair cuimsitheach a dhéanamh sula ndéanfar aon tograí. Cuireann CESE in iúl go bhfuil géarghá le cur i gcoinne praghsanna arda leictreachais, lena n-áirítear cuachadh praghsanna leictreachais agus gáis, a bhfuil tionchar diúltach acu ar gheilleagair na mBallstát.

3.4.

Le fada an lá, cuireadh ar an méar fhada an cheist maidir le méid na slándála soláthair is féidir a bhaint amach trí mheán an mhargaidh agus maidir leis an dearadh margaidh is fearr chuige sin. I bprionsabal, is féidir a bheith ag súil le hardleibhéal slándála soláthair a fháil ó chóras fuinnimh atá bunaithe ar fhoinsí in-athnuaite fuinnimh (a tháirgtear ar bhonn intíre den chuid is mó). Ach ní thiocfaidh ann do chóras den chineál sin as féin — is réamhriachtanas é an socrú rialála ceart a bheith ann freisin. Tá tábhacht ar leith ag baint le heangacha cliste, rud a chuireann teachtaireacht shoiléir in iúl do na milliúin táirgeoirí agus tomhaltóirí go bhfuil tionchar dearfach acu ar an gcóras agus go gcuireann siad, ar an gcaoi sin, le slándáil an tsoláthair.

3.5.

Maidir le tionscadail bhonneagair a mhaoiniú, léiríodh arís agus arís eile gurb iad na rialacha fioscacha an phríomhbhacainn atá roimh na húdaráis phoiblí. Dá bhrí sin, ní mór é a bheith mar aidhm tionscadail a bhaineann leis an gComhaontú Glas don Eoraip, leis an neamhspleáchas fuinnimh agus leis an earnáil dhigiteach a dhíolmhú ó aon rialacha lena gcuirtear cosc ar infheistíocht phoiblí den sórt sin. Dá bhrí sin, i gcomhréir leis an tuairim uaidh Athstruchtúrú chreat fioscach an Aontais (6), molann CESE an “riail órga” a chur i bhfeidhm maidir leis an infheistíocht phoiblí chun an táirgiúlacht agus an bonn sóisialta agus éiceolaíoch a chosaint ar mhaithe le folláine na nglún atá le teacht.

3.6.

Ní rogha é an maoiniú cumaiscthe ina bhfuil infheisteoirí príobháideacha páirteach ach amháin má áirithítear go bhfuil na leithdháiltí trédhearcach agus nach mbeidh aon chostais bhreise gan údar maith ar na húdaráis phoiblí i gcomparáid le maoiniú poiblí. Ní mór trédhearcacht iomlán a bheith ann i dtaca le costais bhreise a bhfuil údar maith leo. I dtuarascáil ón mBanc Eorpach Infheistíochta, tugtar faoi deara, mar shampla, go raibh conarthaí comhpháirtíochta príobháidí poiblí (PPP) i réimse an iompair de bhóthar 24 % níos costasaí ar an meán san Eoraip ná tionscadail chomhchosúla a fuair maoiniú traidisiúnta (7). Tá sé níos tábhachtaí fós, agus samhlacha measctha den sórt sin á n-úsáid, cearta agus oibleagáidí a shainiú go soiléir, saincheisteanna dliteanais a shoiléiriú, agus foráil a dhéanamh maidir le córas éifeachtúil mear chun coinbhleachtaí a réiteach, chun costais fhadtéarmacha bhreise agus saincheisteanna díobhálacha maidir le dliteanas a sheachaint.

3.7.

Cuireann an Coimisiún in iúl, mar is ceart, gur féidir le hinfheistíochtaí poiblí airgead príobháideach a spreagadh agus gur gá é a spreagadh. Mar sin féin, ní chumhdaítear le REPowerEU athmhaoiniú na gcistí poiblí. Cur chuige amháin chun é sin a chur i gcrích is ea deireadh a chur leis na fóirdheontais le haghaidh acmhainní iontaise; cur chuige eile is ea cáin a ghearradh ar bhrabúis amhantair a rinneadh de dheasca na géarchéime tromchúisí ola agus gáis agus a bhfuil mar thoradh orthu brabúis ollmhóra bhreise go háirithe do chuideachtaí móra ola. Is údar imní do CESE éifeacht dhíchobhsaitheach chontúirteach a bheith á himirt ar an tsochaí de bharr ollbhrabús na gcuideachtaí fuinnimh ar thaobh amháin den scéal, agus de bharr an mhéadaithe atá tagtha ar an mbochtaineacht fuinnimh mar thoradh ar ardú na bpraghsanna fuinnimh, ar an taobh eile de. Molann CESE go mbainfí an barr de na brabúis sin le cabhair ó chánacha agus go gcuirfí ar aghaidh iad mar chúiteamh airgeadais do thomhaltóirí fuinnimh, e.g. teaghlaigh atá níos leochailí ó thaobh airgeadais de nó cuideachtaí dianfhuinnimh, agus go n-úsáidfí iad chun táirgeadh fuinnimh in-athnuaite agus an bonneagar eangaí is gá a leathnú, go háirithe ós rud é go bhfuil sé á phlé nó á chur chun feidhme cheana féin i roinnt Ballstát. Tá CESE den tuairim gur cheart cánachas den sórt sin a shainmhíniú ar bhealach an-íogair ionas nach gcuirfear bac ar chuideachtaí fuinnimh infheistíocht a dhéanamh i réitigh ísealcharbóin. Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún bearta a bhaineann leis an méid sin a mholadh gan a thuilleadh moille.

3.8.

Ar an gcéad dul síos, is é príomhchuspóir an bhonneagair go bhfeidhmíonn sé go maith agus nach ndéanann sé leictreachas a iompar idir dhá phointe mar chríoch ann féin chun tuairisceáin sheasta a ghiniúint. Is ríléir ónar tharla le deich mbliana anuas, cuir i gcás na dúshláin a bhaineann le leathnú na heangaí, an méadú ollmhór ar phraghsanna fuinnimh, baol na gcibear-ionsaithe, agus go háirithe, an cogadh san Úcráin, a bhfuil i dtreis: cé a bheidh i gceannas ar an mbonneagar lárnach, amhail an eangach fuinnimh, amach anseo? Saincheist a eascraíonn go príomha as leas an phobail atá i dtreis. Ciallaíonn sé sin go mbeadh úinéireacht phoiblí atá tiomanta don leas coiteann agus a chuireann deireadh leis na neamhionannais atá ann cheana i gceist freisin.

3.9.

Tá CESE á chur i bhfáth nach cúrsaí maoinithe amháin atá i gceist leis an aistriú cóir. Áirítear leis freisin an cuspóir maidir le hobair chuibhiúil, poist ardcháilíochta agus slándáil shóisialta a chruthú, iomaíochas ghnólachtaí na hEorpa a chothabháil, agus tá gá le gníomhaíocht shonrach ar gach leibhéal, go háirithe ar an leibhéal réigiúnach, má táthar chun an t-aistriú sin a chur i gcrích. I measc na bpríomhthosca eile atá riachtanach le haghaidh “aistriú cóir” tá ról gníomhach agus eagraíochtúil na hearnála poiblí agus rannpháirtíocht dhaonlathach na gcomhpháirtithe sóisialta a áirithiú ar gach leibhéal.

3.10.

Is cuid den bhonneagar criticiúil é an eangach fuinnimh. Má chliseann ar na bonneagair sin nó má chuirtear isteach orthu, d’fhéadfadh sé go mbeadh ganntanas soláthair tubaisteach ann agus go gcuirfí slándáil an phobail i mbaol. Is mó an smacht atá ag gníomhaithe príobháideacha san Eoraip ar bhonneagar ríthábhachtach, amhail earnáil an iompair agus cúrsaíocht tráchta, seirbhísí sláinte, agus réimsí an airgeadais agus na slándála (gan ach cúpla ceann a lua) mar gheall ar an dírialáil agus an príobháidiú a rinneadh le blianta beaga anuas. Baineann fadhbanna leis sin toisc go bhfuil na hearnálacha idirnasctha agus go laghdaíonn nó go gcoisceann leochaileacht earnála amháin feidhmíocht bonneagair chriticiúil eile (tionchar iarmhartach). Ar thaobh amháin, tá sé deacair meastachán a dhéanamh ar na hidirthuilleamaíochtaí sin agus, ar an taobh eile, is chun leas an phobail é a bhfeidhmiú a áirithiú. Go háirithe i gcás cur isteach ar an margadh nó i gcás tubaiste, is ríthábhachtach an ní go mbeadh rochtain ag comhlachtaí comhordaithe poiblí a bhfuil an chumhacht acu athléimneacht arna comhordú ar bhonn réigiúnach a áirithiú. Tá na rioscaí sin thar a bheith ard i gcás an leictreachais. Murach an leictreachas, bheadh sé deacair a shamhlú go bhfeidhmeodh sochaí fhorásach an 21ú haois agus thitfeadh an tsochaí ina hiomláine as a chéile mar thoradh ar lándorchuithe forleathana.

3.11.

Ós rud é gurb í an timpeallacht thógtha san Eoraip is cúis le thart ar 40 % den tomhaltas fuinnimh san Eoraip, tá sé thar a bheith tábhachtach nasc cliste le teicneolaíochtaí nua a chruthú, athchóirithe a chur chun feidhme go héifeachtach agus samhlacha nua rannpháirtíochta sibhialta a chur chun cinn d’fhonn aistriú fuinnimh a bhaint amach san earnáil tithíochta agus an éifeachtúlacht fuinnimh a mhéadú san earnáil sin. Cuireann an Treoir maidir le Leictreachas rannpháirtíocht sin na dtomhaltóirí i dtáirgeadh leictreachais in-athnuaite chun cinn agus soláthraítear léi bonn ríthábhachtach chun glacadh le táirgeadh díláraithe fuinnimh. Sa chomhthéacs sin, tá an comhchuibhiú tábhachtach don limistéar Eorpach ar fad ionas gur féidir leis an oiread teaghlach agus is féidir san Eoraip páirt a ghlacadh san aistriú fuinnimh. Le coincheapa amhail an comhroinnt fuinnimh agus an fuinneamh pobail i gcoitinne, cuirtear deiseanna fóinteacha ar fáil le haghaidh úsáid eangacha fuinnimh don soláthar ar mhionscála atá bunaithe ar éileamh agus ar an eangach.

3.12.

Athdhearbhaíonn CESE a sheasamh gurb é an aidhm atá ann astaíochtaí a laghdú a mhéid is féidir ar na costais shocheacnamaíocha is ísle is féidir. Molann CESE ionstraimí atá comhoiriúnach do mhargadh dea-rialáilte agus bearta rialála a úsáid i dteannta a chéile nuair is gá, lena n-áirítear ionstraimí airgeadais a bhfuil tacaíocht acu ón gCreat Airgeadais Ilbhliantúil agus ón ionstraim NextGenerationEU chun cuidiú le timpeallacht fuinnimh níos éifeachtúla a bhaint amach. Mar sin féin, ní mór é a bheith soiléir freisin, i gcás ina léirítear le hanailís chúramach go bhfuil fianaise mhaith ann go bhfuil cliseadh margaidh ann cheana nó go bhfuil baol ann go gclisfeadh ar an margadh, nach mór do na húdaráis phoiblí an cás sin a leigheas, mar shampla trí infheistíocht a dhéanamh sa mhargadh nó idirghabháil a dhéanamh ann.

4.   Barúlacha sonracha

4.1.

Is é is aidhm d’infheistíochtaí sa bhonneagar fuinnimh borradh a chur faoi shlándáil an tsoláthair agus faoi fhorbairt an fhuinnimh in-athnuaite ar bhealach tapa, éifeachtúil agus costéifeachtach ar mhaithe le tomhaltóirí agus leis an ngeilleagar. Ciallaíonn an méid sin go bhfuil gach rud ag brath ar an gceist seo a leanas: cé a bheidh i gceannas ar an mbonneagar lárnach, amhail an eangach fuinnimh, amach anseo? Ó cuireadh tús leis an dírialáil, tá laghdú tagtha ar an infheistíocht ó chuideachtaí leictreachais. Mar gheall ar an titim sin san infheistíocht (san eangach agus sa ghiniúint), tá ganntanas soláthair ann agus cuireann sé bac ar fhuinneamh in-athnuaite a fhorbairt tuilleadh.

4.2.

Ó thaobh an gheilleagair de, tá ceist ann maidir le cén fáth nach mbeadh gréasán fuinnimh atá tarraingteach d’infheisteoirí, ós rud é gur infheistíocht iontaofa atá ann, tarraingteach don Stát chomh maith. D’fhéadfaí na díbhinní bliantúla arna n-íoc ag cuideachtaí príobháideacha a athinfheistiú in úinéireacht phoiblí ar mhaithe le leas an phobail agus laghdófaí an brú ar an airgeadas poiblí. Is amhlaidh sin go háirithe toisc go bhfuil sé léirithe cheana féin le roinnt príobháidithe páirteacha san am a chuaigh thart gurbh í an úinéireacht phoiblí an rogha chiallmhar ar chúiseanna airgeadais amháin. Baineann roinnt Ballstát úsáid as struchtúir phoiblí nó leathphoiblí cheana féin. Ag an am céanna, tá treocht ann i dtreo seirbhísí a thabhairt isteach faoi chúram údarás áitiúil athuair. Níl aon amhras ach go bhfuil tábhacht le saincheist na mbuntáistí agus na míbhuntáistí a bhaineann le húinéireacht phoiblí agus phríobháideach agus/nó maoiniú bonneagair fuinnimh do mhargadh fuinnimh a fheidhmíonn go maith agus ba cheart í a chur san áireamh sa mheasúnú atá beartaithe ag an gCoimisiún ar roghanna chun dearadh an mhargaidh fuinnimh a bharrfheabhsú. D’fhéadfadh torthaí anailíse den sórt sin a bheith ina n-uirlis luachmhar chinnteoireachta do na Ballstáit, arb iad atá freagrach as cinneadh a dhéanamh maidir le húinéireacht phoiblí nó phríobháideach na mbonneagar fuinnimh.

4.3.

Sa chomhthéacs sin, tá an soláthar fuinnimh áitiúil agus réigiúnach agus tabhairt isteach fóntas faoi chúram údarás áitiúil athuair, go háirithe i gcomhthéacs straitéisí díláraithe, ag éirí níos tábhachtaí. I ndáil leis sin, tá ról lárnach ag an infheistíocht phoiblí i dtáirgeadh fuinnimh díláraithe ar an leibhéal áitiúil. Ba cheart féidearthachtaí maoiniúcháin eile, amhail maoiniú díreach trí chistí, a fhiosrú. Tá díonta ar fhoirgnimh phoiblí oiriúnach go háirithe chun grianfhuinneamh saor a sholáthar do chomharsanachtaí iomlána.

4.4.

I roinnt Ballstát, cuirtear dreasachtaí airgeadais ar fáil chun cur le leathadh amach an fhuinnimh fhótavoltaigh. Tá iarrtha ag an Ostair, an Bheilg, an Liotuáin, Lucsamburg agus an Spáinn, i litir chuig an gCoimisiún, go mbeadh córais fhótavoltacha feistithe ar fhoirgnimh riaracháin, ollmhargaí, díonta cothroma agus suiteálacha tionsclaíocha faoi choinníollacha áirithe. Ba cheart córais fhótavoltacha a bheith ina ngnáthchleachtas do thithe nua agus athchóirithe freisin. Tá siad ag iarraidh ar an gCoimisiún níos mó airgid a chur ar fáil ó bhuiséad an Aontais chun díriú ar fhorbairtí sa réimse sin. Is díol sásaimh do CESE an smaoineamh sin agus tá sé ag iarraidh ar an gCoimisiún anailís a dhéanamh ar an infheistíocht, na rialacháin agus na bearta tionlacain, amhail taighde agus forbairt, a bheadh ag teastáil chun borradh a chur faoi fhorbairt agus táirgeadh an fhuinnimh fhótavoltaigh san Aontas.

4.5.

An fuinneamh mar earra sóisialta: i dtaca leis seo, tugann CESE aird ar chur chun feidhme luachanna coiteanna an Aontais maidir le seirbhísí ar mhaithe leis an leas eacnamaíoch ginearálta, de réir bhrí Airteagal 14 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh (CFAE), mar a leagtar síos i bPrótacal Uimh. 26 a ghabhann le CAE agus CFAE maidir le seirbhísí leasa ghinearálta. Mhéadódh sé sin an éifeachtúlacht agus an inacmhainneacht agus sheachnófaí clistí margaidh.

4.6.

Léiríonn an ghéarchéim fuinnimh atá ann faoi láthair an tábhacht ar leith a bhaineann le fuinneamh mar shócmhainn atá ábhartha go sóisialta. Chomh maith le poist ardcháilíochta agus fostaíocht ar ardchaighdeán a choinneáil, tá an nasc idir gnéithe sóisialta agus comhshaoil ag éirí níos trédhearcaí. Leis an úinéireacht phoiblí, is féidir rialú daonlathach a áirithiú, mar aon le hinfheistíocht phoiblí, slándáil an tsoláthair agus dáileadh cothrom na gcostas a bhaineann leis an earnáil fuinnimh a athrú go foinsí fuinnimh in-athnuaite.

4.7.

Chun droch-infheistíochtaí agus infheistíochtaí iomrallacha a sheachaint, ní mór aghaidh a thabhairt ar na débhríochtaí agus na neamhréireachtaí atá ann cheana maidir le struchtúir bhunúsacha an chórais fuinnimh nua, le hailtireacht an mhargaidh, le róil an mhargaidh agus le rialacha margaidh, agus go háirithe, an tionchar sóisialta ar oibrithe agus ar thomhaltóirí a réiteach láithreach bonn. I ndáil leis sin, tá ról lárnach ag dáileadh cothrom ualach na hinfheistíochta, agus is é an dála céanna ag dáileadh cothrom na mbrabús féideartha é. Tá riachtanais infheistíochta agus brabúsacht a áirithiú ar cheann de na príomh-shaincheisteanna nach mór aghaidh a thabhairt orthu d’fhonn a áirithiú go bhfeidhmeoidh an margadh fuinnimh ar an mbealach is fearr san fhadtéarma. Tugann CESE dá aire na conclúidí ón staidéar a rinne Gníomhaireacht an Aontais Eorpaigh um Chomhar idir Rialálaithe Fuinnimh (ACER) agus ón Teachtaireacht maidir leis na margaí leictreachais agus gáis ina leith sin agus is díol sásaimh dó go bhfuil sé ar intinn ag an gCoimisiún measúnú a dhéanamh ar an margadh leictreachais.

4.8.

Gné thábhachtach den aistriú fuinnimh a bheidh sa chomhordú agus san eagrú idir allmhaireoirí, oibreoirí eangacha réigiúnacha, cuideachtaí fuinnimh sibhialta, féinsoláthraithe agus pobail fuinnimh a úsáideann a gcuid leictreachais go háitiúil, mar aon le cuideachtaí stórála agus soláthróirí.

---

(1)  Is é sin an chonclúid ar ar tháinig an chónaidhm d’earnáil leictreachais na hEorpa, Eurelectric.

(2)  Plean REPowerEU, COM(2022) 230 final.

(3)  Is é sin an chonclúid ar ar tháinig an chónaidhm d’earnáil an leictreachais, Eurelectric.

(4)  Tuairim ó CESE maidir le praghsanna fuinnimh,(IO C 275, 18.7.2022, lch. 80).

(5)  A Decarbonised, Affordable and Democratic Energy System for Europe.

https://www.epsu.org/sites/default/files/article/files/Going%20Public_EPSU-PSIRU%20Report%202019%20-%20EN.pdf

(6)  Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa Athstruchtúrú chreat fioscach an Aontais le haghaidh téarnamh inbhuanaithe agus aistriú cóir, IO C 105, 04.03.2022, lch. 11.

(7)  An Banc Eorpach Infheistíochta, 2006. Ex ante construction costs in the European road sector: a comparison of public-private partnerships and traditional public procurement. Tuarascáil Eacnamaíoch agus Airgeadais 2006/01, Blanc-Brude, F., Goldsmith, H. agus Välilä, T., https://www.eib.org/attachments/efs/efr_2006_v01_en.pdf