Rún ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa: Ionchur i gclár oibre 2023 an Choimisiúin Eorpaigh

(2022/C 443/01)

Rapóirtéirí:

Mariya MINCHEVA Stefano PALMIERI Kinga JOÓ

Bunús Dlí	Riail 52(4) de na Rialacha Nós Imeachta
Dáta a ghlactha sa seisiún iomlánach	14.7.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	571
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	196/0/0

1.   Réamhrá

1.1.

Léiriú atá sa phaindéim agus sa chogadh san Úcráin ar a ríthábhachtaí agus atá sé don Aontas é féin a ullmhú i gceart dá bhféadfadh titim amach gan choinne amach anseo. Cuirtear chun suntais leis sin ról na ngníomhaíochtaí fadbhreathnaitheachta maidir le comharthaí beaga a thabhairt faoi deara agus cásanna éagsúla a d’fhéadfadh a bheith ann a leagan amach agus, ar an gcaoi sin, an bealach a réiteach do lucht ceaptha beartas an Aontais, comhpháirtithe sóisialta, agus gníomhaithe eile de chuid na sochaí sibhialta leis an athléimneacht a fheabhsú, le haghaidh a thabhairt ar rioscaí agus le deiseanna a thapú. Molann Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE) béim i bhfad níos mó a chur ar na hathruithe geopholaitiúla, ní hamháin san Eoraip ach níos faide i gcéin (1) freisin, sna gníomhaíochtaí fadbhreathnaitheachta straitéisí, lena n-áirítear an tionchar a imríonn siad ar an tslándáil, ar an trádáil, ar chás na ndídeanaithe agus ar a lánpháirtiú sna sochaithe óstaigh.

1.2.

Mar gheall ar an bpaindéim agus an cogadh, tugadh chun solais arís a chumhachtaí agus a thábhachtaí atá an tsochaí shibhialta agus na hinstiúidí dá cuid ó thaobh aghaidh a thabhairt ar iarmhairtí na ngéarchéimeanna agus cabhair a thabhairt do dhaoine. Tá CESE ag tathant ar an gCoimisiún, dá bhrí sin, aitheantas níos mó a thabhairt don tábhacht a bhaineann leis an tsochaí shibhialta agus a cuid institiúidí trí ról suntasach a thabhairt do na hinstitiúidí sin i gceapadh beartas an Aontais.

1.3.

Is éard is bunús le neart domhanda an Aontais a luachanna coiteanna atá bunaithe ar an daonlathas, an smacht reachta agus an tsamhail eacnamaíoch agus shóisialta atá aige. Tar éis tuairt amháin i ndiaidh tuairt eile, is léir a thábhachtaí agus atá sé geilleagar Eorpach a bhfuil teacht aniar níos mó ann a thógáil agus an ghoimh a bhaint as iarmhairtí tánaisteacha na ngéarchéimeanna éagsúla (boilsciú, praghas an fhuinnimh agus na n-amhábhar ag dul i méid, ganntanais soláthairtí, bristeacha sa slabhra soláthair). Ní mór don Eoraip an spleáchas agus an neamhchosaint ar sholáthróirí nach féidir brath orthu a laghdú agus, san am céanna, comhghuaillíochtaí a thógáil le comhpháirtithe a bhfuil an dearcadh céanna acu agus atá ag an Aontas agus foinsí soláthair an Aontais a éagsúlú.

1.4.

Cé is moite den fhuinneamh, is ón Rúis agus ón Úcráin a thagann sciar maith de na miotail a allmhairítear isteach san Aontas, rudaí atá riachtanach le haghaidh roinnt tionscail straitéiseacha (2). Onnmhaireoirí suntasacha roinnt táirgí talmhaíochta, amhail grán agus olashíolta, is ea an dá thír. Mar gheall ar an mbriseadh ar na honnmhairí ó na tíortha sin, tá méadú ollmhór tagtha cheana féin ar phraghsanna tráchtearraí talmhaíochta ar fud an domhain. Tá na hiarmhairtí le brath go háirithe sna tíortha is boichte ar domhan agus is iad na daoine is boichte is mó a bheidh thíos leis. I dtaca leis sin, tá CESE ag iarraidh an athuair go gcuirfear dlús le forbairt na huathrialach straitéisí agus teicneolaíche don Eoraip agus tá béim á leagan aige ar an ngá atá le srian a chur le spleáchas an Aontais ó thaobh fuinnimh, amhábhair ríthábhachtacha agus bia de (3).

1.5.

Chun iarmhairtí tromchúiseacha eacnamaíocha agus sóisialta a sheachaint, ní mór go mbeidh beartas fuinnimh réalaíoch ag an Aontas agus go mbeidh sé ina chabhair ó thaobh an t-aontas fuinnimh a thógáil agus na spriocanna aeráide a bhaint amach gan ualach breise a chur ar thomhaltóirí ná oibrithe leochaileacha ná an bonn a bhaint ó iomaíochas ghnólachtaí an Aontais. Ní mór don Aontas a dhícheall a dhéanamh lena gcuspóirí uaillmhianacha aeráide a bhaint amach ach slándáil agus cobhsaíocht an tsoláthair fuinnimh a áirithiú freisin ar chostas inacmhainne do na gnólachtaí agus na saoránaigh.

1.6.

Bhí sochaithe na hEorpa buailte go dona cheana féin ag an bpaindéim. Buille tubaisteach eile is ea an ghéarchéim atá ann faoi láthair arb í an chuid is leochailí den tsochaí is mó atá thíos léi. Ní mór an dlúthpháirtíocht agus an cóineasú sóisialta a bheith ina dtreoir freisin le haghaidh na mbeartas Eorpach atá le teacht: beidh ar gach duine íobairt a dhéanamh mar chuid den fhreagairt ar an gcogadh san Úcráin, agus ní mór a chinntiú go roinnfear an t-ualach ar bhealach cóir cothrom. D’fhéadfadh an Coimisiún a thuilleadh plé a dhéanamh leis na Ballstáit maidir le huirlisí fadtéarma a d’fhéadfaí a úsáid, i.e. scéimeanna athárachais dífhostaíochta, chun aghaidh a thabhairt ar fhadhbanna sistéamacha atá ag dul in olcas de dheasca na géarchéime leanúnaí. Ba cheart éifeachtaí Ionstraim SURE agus an úsáid bhreise a d’fheadfaí a bhaint aisti a chíoradh agus a phlé leis na comhpháirtithe sóisialta.

1.7.

Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún Eorpach rialáil níos fearr a choimeád ina tosaíocht agus tá sé ag iarraidh ar an gCoimisiún agus ar reachtóirí an Aontais gach gné den chóras um rialáil níos fearr an Aontais a dhoimhniú agus a chur chun cinn ar bhonn comhsheasmhach agus úsáid chórasach a bhaint as na huirlisí agus na treoirlínte maidir le rialáil níos fearr ina gcuid oibre. Chuige sin, tá CESE ag moladh don Choimisiún leanúint air na prionsabail agus na huirlisí maidir le rialáil níos fearr a chur chun cinn ar fud a chuid seirbhísí go léir.

1.8.

Ba cheart cur chuige na forbartha inbhuanaithe a ghlacadh mar chuspóir uileghabhálach lárnach i gcás na mbeartas, na gclár agus na mbeart go léir. Chun borradh a chur faoin téarnamh ó na géarchéimeanna, ba cheart don Choimisiún agus do na Ballstáit a bheith ag dréim le beartais agus tionscnaimh lena ndéanfaí tairbhe eacnamaíoch, sóisialta agus comhshaoil san am céanna, i.e. an timpeallacht ghnó a neartú, dálaí oibre agus maireachtála a fheabhsú, agus an t-aistriú chuig geilleagar aeráidneodrach ciorclach a éascú.

1.9.

I dtaca le géarchéimeanna, tá dlúthbhaint ag téarnamh agus athléimneacht an Aontais le fás inbhuanaithe, cóineasú sóisialta, timpeallacht fhabhrach ghnó agus forbairt dhearfach na fostaíochta agus na ndálaí fostaíochta, i gcomhréir leis an gComhaontú Glas don Eoraip, Colún Eorpach na gCeart Sóisialta agus an plean gníomhaíochta a ghabhann leis agus na Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe. I gcás aon bheart beartais a dhéanfar, ní mór go bhféachfar le gnó, fiontraíocht agus cruthú post inbhuanaithe a chothú, agus le feabhas a chur freisin ar dhálaí oibre agus maireachtála.

1.10.

D’ainneoin na bhfadhbanna práinneacha atá ann, tá sé ríthábhachtach gan dearmad a dhéanamh ar bhunaidhmeanna an Aontais, cuir i gcás cur chun feidhme éifeachtach an mhargaidh aonair, ná ar riachtanais fadtéarma, cuir i gcás an aeráidneodracht a bhaint amach faoi 2050, agus an bhochtaineacht agus an t-eisiamh sóisialta a chomhrac d’fhonn todhchaí rathúil a áirithiú do shaoránaigh agus gnólachtaí. Dá bhrí sin, ba cheart don Choimisiún leanúint d’infheistíocht i dtaighde agus i nuálaíocht a éascú agus a mholadh, agus aird chuí á tabhairt ar an ngá, ar gá é atá ag dul i méid, atá le réitigh a aimsiú agus le feabhas a chur ar an athléimneacht i dtaca le rioscaí geo-eacnamaíocha, sóisialta, sláinte agus comhshaoil.

1.11.

De bhreis ar an margadh inmheánach a neartú agus spleáchas criticiúil a laghdú, is gá rath a bheith ar an onnmhairiú má táthar chun stádas níos mó a bhaint amach ar bhonn idirnáisiúnta. Ba cheart don Choimisiún iniúchadh a dhéanamh ar ar féidir a dhéanamh chun cur le hiomaíochas ghnólachtaí na hEorpa i gcoitinne agus, go háirithe, ar an gcaoi ar féidir cuidiú le cuideachtaí an Aontais seasamh níos láidre a bheith acu i margaí domhanda na teicneolaíochta, na dtáirgí agus na réiteach ar mheigithreochtaí agus dúshláin dhomhanda amhail an t-athrú aeráide. Ní mór dó acmhainn a earnála sláinte a neartú freisin, ó thaobh feabhas a chur ar thaighde agus modheolaíochtaí d’fhonn an t-éileamh ar chúram sláinte atá ag dul i méid agus paindéimí a d’fhéadfadh a bheith ann amach anseo a láimhseáil. Ní mór a chur san áireamh leis sin tacaíocht a thabhairt do ghnólachtaí agus nuálaithe na hEorpa caighdeáin a fhorbairt agus a chur chun cinn go hidirnáisiúnta, óir cruthaíonn caighdeáin margaí.

1.12.

Má tá ról domhanda níos mó le bheith ag an Aontas, beidh gá le haontacht dhaingean agus comhiarracht ó na Ballstáit. Ba cheart don Choimisiún tógáil ar an aontacht a baineadh amach le linn na ngéarchéimeanna agus bealaí a aimsiú chun feabhas a chur ar théarnamh agus iomaíochas fadtéarma an Aontais agus ar dhea-bhail na saoránach ar bhealach a bhraithfeadh níos mó agus níos mó ar an nuálaíocht agus ar scileanna in áit státchabhrach nó bacainní ar thrádáil agus ar chomhar. Sa chaidreamh atá ag an Aontas leis an domhan mór, ba cheart dó leanúint air ag cuidiú leis an mbochtaineacht a dhíothú agus le cearta an duine a chosaint.

2.   An Comhaontú Glas don Eoraip

2.1.

Tá a thacaíocht tugtha ag CESE do chur chun feidhme an Chomhaontaithe Ghlais don Eoraip (CGE) agus tá sé curtha in iúl aige gur gá tabhairt faoi ar bhealach a thugann cothrom na Féinne do gach cuid den tsochaí, ar choinníoll go n-áiritheofar slándáil an tsoláthair bia don Eoraip agus slándáil an tsoláthair fuinnimh ar phraghas réasúnta freisin. Baineann sé sin, i measc nithe eile, leis an bpacáiste “Oiriúnach do 55”, rud a imreoidh tionchar míchothrom ar earnálacha, gnólachtaí, réigiúin, pobail agus daoine aonair ar fud na hEorpa. Tá CESE ag áitiú go bhfuil rannpháirtíocht ghníomhach na gcomhpháirtithe sóisialta agus eagraíochtaí ábhartha na sochaí sibhialta tábhachtach ag céim na pleanála agus an chur chun feidhme araon. Tá sé ríthábhachtach tacú leis na saoránaigh agus grúpaí na ngeallsealbhóirí agus iad á n-eagrú féin chun páirt ghníomhach a ghlacadh san aistriú chuig sochaí ísealcharbóin.

2.2.

Tá CESE ag tabhairt dá aire, i gcás na dtionscnamh a bhaineann le CGE, gur gá tionscnaimh chomhlántacha a bheith iontu a threiseoidh a chéile ar fud réimsí na haeráide, an fhuinnimh, an iompair, na foirgníochta, na tionsclaíochta, na foraoiseachta agus na gcóras bia, má táthar chun geilleagar iomaíoch cothrom aeráidneodrach ciorclach a bhaint amach. Tá comhlántacht níos fearr á hiarraidh freisin ag CESE idir an t-aistriú glas agus an t-aistriú digiteach.

2.3.

Chun faireachán a dhéanamh ar dhul chun cinn an aistrithe chuig fás atá inbhuanaithe ó thaobh an gheilleagair, na sochaí agus an chomhshaoil de agus atá i gcomhréir le CGE, tá CESE ag éileamh tacar táscairí cuí a fhorbairt de bhreis ar an olltáirgeacht intíre. Ba cheart scórchlár achomair a dhearadh a mbeadh ní ba mhó ná olltáirgeacht intíre i gceist leis agus a ionchorprú i scórchlár CGE agus i bpróiseas rialachais eacnamaíoch na hEorpa. Ní mór eolas a dhéanamh leis freisin don fhorbairt beartas, feabhas a chur ar an gcumarsáid leis agus socrú spriocanna a chur chun cinn leis.

2.4.

Tá CESE i bhfách leis an aidhm atá leis an Tacsanomaíocht Eorpach le haghaidh Gníomhaíochtaí Inbhuanaithe (“Tacsanomaíocht AE”), mar atá infheistíochtaí a dhíriú ar thionscadail agus gníomhaíochtaí inbhuanaithe. Chuige sin, tharraing an Coimisiún suas tacar rialacha lena chinneadh cé na hinfheistíochtaí ar féidir infheistíochtaí (glasa) comhshaoil a thabhairt orthu. Tá CESE ag iarraidh go ndéanfar an tacsanomaíocht a fhorbairt ar bhealach ina gcuirfear san áireamh riachtanais na sochaí amhail slándáil an tsoláthair fuinnimh agus an tsoláthair amhábhar agus tráchtearraí bunriachtanacha, agus go ndíreofar níos mó ar ghnéithe den inbhuanaitheacht shóisialta amhail cearta na n-oibrithe agus cearta an duine, agus inniúlachtaí na mBallstát, córais éagsúla caidrimh thionsclaíoch agus an fhéidearthacht measúnú oibiachtúil a dhéanamh i gcomhthéacs na rochtana ar mhaoiniú á n-urramú. Ón gcéad lá riamh, tá CESE ag áitiú nach féidir rath a bheith ar an gComhaontú Glas ach amháin más comhaontú sóisialta é freisin. I dtaca leis na gnéithe sóisialta den tacsanomaíocht, tá CESE ag obair ar thuairim féintionscnaimh faoi láthair maidir leis an tacsanomaíocht shóisialta agus na dúshláin agus na deiseanna a bhaineann léi. Ba cheart an tacsanomaíocht a úsáid freisin i gcomhthéacs chaighdeán an Bhanna Ghlais Eorpaigh. Tá sé tábhachtach, dar le CESE, tacsanomaíochtaí a ailíniú go hidirnáisiúnta i gcreat an Ardáin Idirnáisiúnta um Maoiniú Inbhuanaithe.

2.5.

Chun aghaidh a thabhairt ar na hábhair imní arb ann dóibh ón taobh sóisialta agus saothair de CGD, tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún bearta beartais breise a mholadh chun an ghné shóisialta agus shaothair de CGD a neartú, agus cuspóirí sóisialta uaillmhianacha a chur leis, i gcomhréir le Dearbhú Porto, Colún Eorpach na gCeart Sóisialta agus treoirlínte na hEagraíochta Idirnáisiúnta Saothair i dtaca le hAistriú Cóir. Thar aon ní eile, tá CESE ag iarraidh ar institiúidí an Aontais mapáil agus anailís a dhéanamh ar an tionchar a imreoidh an t-aistriú glas ar an bhfostaíocht agus ar scileanna sna tíortha, réigiúin agus earnálacha éagsúla, lena n-áirítear an tionchar ar fhochonraitheoirí agus ar shlabhraí luacha iartheachtacha. Tá CESE ag iarraidh freisin go n-áiritheofar go mbeidh straitéisí le haghaidh aistriú cóir sna Pleananna Náisiúnta Fuinnimh agus Aeráide. De bhreis air sin, tá sé tábhachtach athruithe i saol na hoibre a thuar agus a bhainistiú, lena n-áirítear trí thacaíocht spriocdhírithe, cuir i gcás feabhas a chur ar na scileanna riachtanacha, cosaint shóisialta a áirithiú, agus an tsochaí go léir a dhéanamh páirteach i múnlú an aistrithe, agus trí thograí breise freisin chun infheistíochtaí ollmhóra poiblí agus príobháideacha a chruinniú chun tacú leis na haistrithe, agus méid agus raon feidhme an Chiste um Aistriú Cóir a mhéadú go suntasach go mbeidh sé in ann chuig na dúshláin.

2.6.

Tá CESE ag iarraidh go n-áiritheofar go gcuirfidh creat rialála an Aontais ar chumas ghnólachtaí an Aontais, FBManna san áireamh, a bheith chun tosaigh ó thaobh an ghnó ghlais de, agus go gcuirfidh sé cosc san am céanna ar an táirgeadh a chur as a áit agus go mbeidh sé ina chosaint ar an mbaol ó allmhairí a mbaineann tionchar comhshaoil níos measa leo. Tá tábhacht ar leith leis an méid sin i gcás na dtionscal is mó atá dian ar fhuinneamh. Tá CESE ag iarraidh freisin, i gcás na tacaíochta a thugtar do FBManna, go mbeidh tuiscint níos fearr ann agus bainistiú níos fearr á dhéanamh maidir leis na ceanglais aeráide agus chomhshaoil atá ag dul i méid a dhírítear orthu ar bhonn díreach agus indíreach araon.

2.7.

Tá CESE ag iarraidh go dtabharfar tacaíocht láidir nuálaíochta do na tionscail chun teicneolaíochtaí, ábhair, táirgí, próisis táirgthe, agus samhlacha gnó atá glas a fhorbairt agus a thabhairt ar an bhfód, trí éascú a dhéanamh, mar shampla, ar chláir maidir le hidrigin, ceallraí, leathsheoltóirí, gabháil agus úsáid carbóin, agus cleachtais an gheilleagair chiorclaigh i réimsí éagsúla amhail an pacáistiú.

2.8.

D’fhonn cur le tionchar domhanda an Aontais maidir leis an maolú ar an athrú aeráide, ba cheart dó dálaí iomaíocha a chur ar fáil do thionscail an Aontais ar mhaithe leis na deiseanna a thapú onnmhairiú a dhéanamh i gcomhthéacs an éilimh dhomhanda ar theicneolaíochtaí agus réitigh aeráide agus, ar an gcaoi sin, “lámhlorg” carbóin an Aontais a mhéadú.

2.9.

Tá ag éirí go maith le comhghuaillíochtaí tionsclaíocha tionscadail thionsclaíocha mórscála agus trasteorann a fhorbairt i réimsí straitéiseacha. Tá na comhghuaillíochtaí tionsclaíocha sin, mar aon le tionscadail thábhachtacha ar mhaithe le leas na hEorpa i gcoitinne (IPCEInna), ríthábhachtach don téarnamh agus do chur chun cinn na gcaighdeán Eorpach agus na bpríomhtheicneolaíochtaí, go háirithe i réimsí nach féidir leis an margadh féin na torthaí inmhianaithe a bhaint amach iontu nó ina bhfuil sé á shaobhadh.

2.10.

Ba cheart cur leis an dul chun cinn i dtreo fíor-aontas fuinnimh chun an t-aistriú chuig córas fuinnimh inacmhainne sábháilte iomaíoch slán inbhuanaithe a áirithiú. I bhfianaise na ndúshlán atá ann faoi láthair de dheasca chogadh na Rúise in aghaidh na hÚcráine, ba cheart don Choimisiún díriú ar bhearta lena mbainfeadh na buntáistí ba mhó ó thaobh chuspóirí uile an aontais fuinnimh de agus lena dtabharfaí aghaidh ar na dúshláin is práinní agus na spriocanna fadtéarma araon san aon am amháin.

2.11.

Mar gheall ar a bhfuil ar siúl san Úcráin, tháinig ann do Theachtaireacht REPpowerEU (4) agus, ar iarraidh ón gComhairle Eorpach, do Phlean REPowerEU mar aon le tograí (5) ina diaidh, rud ar féidir leis, má chuirtear chun feidhme i gceart é, dlús suntasach a chur le baint amach an neamhspleáchais fuinnimh agus na hinbhuanaitheachta fuinnimh san Aontas Eorpach. An sprioc atá ann deireadh a chur leis an spleáchas ar ghás na Rúise agus ar bhreoslaí iontaise eile dá cuid, leis sin a bhaint amach tá gá le héagsúlú práinneach ar sholáthróirí agus foinsí fuinnimh, mar aon le dlúthpháirtíocht níos mó agus bearta fadtéarma leis an aistriú chuig an aeráidneodracht a chur chun cinn, agus tréithe na mBallstát agus na réigiún éagsúil agus na foinsí malartacha atá ar fáil á gcur san áireamh. Mar sin féin, chun a áirithiú go n-éireoidh leis an bpróiseas, ní mór infheistíocht leordhóthanach phríobháideach agus phoiblí a mhealladh, agus an tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta agus cistí an bheartais chomhtháthaithe, i measc cistí eile nach iad, á gcur chun lántairbhe. Mar a cuireadh in iúl cheana (6), dúshlán mór is ea an t-éileamh ar ghás na Rúise a laghdú faoi dhá thrian faoi dheireadh 2022 agus fágann sé go bhfuil gá le héagsúla, ar thaobh amháin, go háirithe trí bhíthin an gháis nádúrtha leachtaithe agus an bhithmheatáin sa ghearrthéarma, agus ar an taobh eile de, trí bhíthin éifeachtúlachta fuinnimh agus leathnú amach an fhuinnimh in-athnuaite. Ba cheart bacadh bonneagair lena gcruthófaí srianta maidir leis na roghanna malartacha réalaíocha a d’fhéadfaí a úsáid amach anseo a sheachaint agus ba cheart infheistíochtaí a dhíriú, a mhéid is féidir, ar an bhfuinneamh in-athnuaite agus ar an mbonneagar lena mbaineann. Ní mór dlúthbhaint a bheith ag na comhpháirtithe sóisialta agus an tsochaí shibhialta leis na tograí beartais sin, má táthar chun a áirithiú go nglacfaidh an tsochaí leo, go mbeidh siad inbhuanaitheach agus go n-éireoidh leo. De bhreis air sin, chun cur leis an méid is féidir a dhéanamh i bhfreagairt ar ghéarchéimeanna seachtracha, bheadh gá le struchtúr buan comhordúcháin i gComhairle an Aontais Eorpaigh.

2.12.

Beidh ról tábhachtach ag an gcomhtháthú a dhéanfar ar mhargadh fuinnimh an Aontais amach anseo maidir le hinacmhainneacht agus slándáil an tsoláthair fuinnimh a fheabhsú. Chun na críche sin, tá gá le acmhainneacht idirnaisc leordhóthanach (7) agus ní mór bonneagar comhfhreagrach a thabhairt ar an bhfód, go háirithe i gcás “oileáin” fuinnimh (amhail Leithinis na hIbéire (8)). Chun buntáiste iomaíoch an Aontais a chur chun cinn i réimse an fhuinnimh in-athnuaite agus chun a áirithiú nach gcuirfear slándáil an tsoláthair i mbaol de dheasca an fuinneamh in-athnuaite a thabhairt ar an bhfód, ba cheart treochlár réalaíoch a tharraingt suas maidir le bonneagar éifeachtúil fuinnimh in-athnuaite a fhorbairt agus a thabhairt ar an bhfód, lena n-áirítear acmhainní stórála agus idirnasc tarchurtha leordhóthanach lena bhféadfaí fuílleach an táirgthe a onnmhairiú chuig Ballstáit eile. D’fhonn bonneagar an fhuinnimh ghlain a thabhairt ar an bhfód go tapa, ní mór do na Ballstáit dlús a chur le deonú ceadanna.

2.13.

Chun cothroime iomaíochta a fheabhsú, ba cheart don Aontas praghsáil dhomhanda carbóin a chur chun cinn. Ba cheart cánachas carbóin a fhorbairt agus a chuíchóiriú ionas go bhfreagródh sé go siméadrach don tionchar ar an aeráid agus go gcuirfí san áireamh ann bearta chun carbón a cheapadh ón atmaisféar. Lena chois sin, ba cheart do CESE féachaint lena sprioc a bhaint amach deireadh a chur de réir a chéile le fóirdheontais maidir le foinsí fuinnimh atá díobhálach don aeráid agus don chomhshaol, agus a áirithiú san am céanna gur ar bhealach cóir a tharlóidh an t-aistriú chuig geilleagar aeráidneodrach.

2.14.

Is bagairt mhór é an t-ardú tobann atá ag teacht ar phraghsanna leictreachais i láthair na huaire, ó thaobh bochtaineacht fuinnimh a mhéadú agus iomaíochas na gcuideachtaí a úsáideann fuinneamh a laghdú. Tá CESE ag iarraidh bearta a n-éireodh leo tionchar na bpraghsanna fuinnimh arb airde anois iad a mhaolú agus bochtaineacht fuinnimh a chosc, lena n-áirítear i measc theaghlaigh an Aontais. Tá gá freisin le bearta sealadacha dea-spriocdhírithe chun teorainn a chur le tionchar arduithe tobanna na bpraghsanna fuinnimh chun cabhrú le FBManna agus le tionscail dianfhuinnimh teacht slán as an ngéarchéim.

2.15.

Mar chuid den mhachnamh fadtéarma ar an gcaoi a bhfuil an margadh fuinnimh ag freagairt do thuairteanna, tá sé tábhachtach aghaidh a thabhairt ar bhunchúiseanna na n-arduithe ar phraghas an fhuinnimh (praghas an gháis i láthair na huaire), mar a mhol an Ghníomhaireacht um Chomhar idir Rialálaithe Fuinnimh (ACER), tar éis di measúnú (9) a dhéanamh le déanaí ar dhearadh an mhargaidh leictreachais agus ar an gcóras praghsála a bhaineann leis i láthair na huaire. De bhreis air sin, d’fhéadfaí cuimhneamh ar athbhreithniú a dhéanamh maidir le margaí a bhfuil soláthar mór fuinnimh iontu, agus ina bhféadfaí an gnáthfheidhmiú a shaobhadh dá bharr sin.

2.16.

Ba cheart na saoránaigh agus na tomhaltóirí a bheith i gcroílár an aistrithe fuinnimh, i bhfoirm tacaíocht don fhuinneamh pobail agus don úinéireacht áitiúil agus trí na tomhaltóirí fuinnimh a iompú ina dtáirgeoirí is tomhaltóirí. Tá CESE ag iarraidh go mbeidh faisnéis thrédhearcach ann, go ndéanfar comhairliúchán agus go reáchtálfar feachtais oideachais chun na saoránaigh a ghríosú ar son an aistrithe fuinnimh.

2.17.

Tá CESE ag iarraidh freisin go dtabharfar aird níos mó ar fhadhbanna a bhaineann leis an aistriú chuig sochaí atá neodrach ó thaobh carbóin de, go háirithe i ndáil le tionscail a bhfuil am ag teastáil uathu ar chúiseanna éagsúla teicniúla agus/nó airgeadais chun oiriúnú a dhéanamh agus iad féin a choinneáil iomaíoch sa mhargadh.

2.18.

Ba dhíol sásaimh do CESE gur tugadh Rialachán TEN-T cothrom le dáta chun go mbeadh sé ag teacht ní b’fhearr le cuspóirí agus riachtanais an lae. Ní mór aird ar leith a thabhairt ar aithint na dtosaíochtaí agus ar shainiú an ghréasáin lena nascfar príomhchathracha, mórchathracha, calafoirt, aerfoirt agus críochfoirt uile na mBallstát, arna bhunú ar na conairí Eorpacha. Ba cheart a áireamh i measc na gconairí, de réir mar is iomchuí, “droichid farraige” nó naisc ard-dlúis rialta róró ar muir idir calafoirt na gconairí. Maidir le comhtháthú críochach, tá CESE den bharúil nach mór nasc níos fearr a thógáil idir na conairí croíghréasáin agus na gnéithe réigiúnacha, uirbeacha agus áitiúla. Ní mór na bearnaí a aithint freisin idir riachtanais theicniúla TEN-T agus riachtanais na soghluaisteachta míleata chun dé-úsáid an bhonneagair iompair a chur chun feidhme.

2.19.

Mar gheall ar an aga tionscanta sách fada a bhaineann le tionscadail TEN-T, tá CESE i bhfách le creat Eorpach rialála agus maoiniúcháin chun cobhsaíocht mheántéarma agus fadtéarma a chur ar fáil i gcás conairí agus tionscadal go dtí go dtabharfar an gréasán Eorpach chun críche. Tá CESE ag iarraidh freisin go ndéanfar pleananna náisiúnta práinneacha maidir le gnáthchistiú agus cistiú urghnách chun bonneagar TEN-T a chothabháil agus go ndéanfar plean faireacháin ar an leibhéal Eorpach maidir leis an gcroíghréasán.

2.20.

I bhfianaise a riachtanaí agus atá ról na heitlíochta san Aontas, tá CESE ag iarraidh cur chuige cuimsitheach éifeachtach chun téarnamh agus fás na heitlíochta inbhuanaithe a chur chun cinn.

2.21.

Chun cur leis na hiarrachtaí astaíochtaí ón iompar ar bóthar a laghdú, tá CESE ag iarraidh dálaí rialála fabhracha le haghaidh feithiclí iompair earraí móra agus troma agus le haghaidh meascáin feithiclí laistigh de na Ballstáit lena mbaineann agus eatarthu. Ba cheart don Choimisiún Eorpach machnamh a dhéanamh ar a bhfuil i ndán don iompar lastais amach anseo agus na dúshláin ar leith a bhainfidh leis, agus ar an nganntanas tiománaithe leoraithe a bhfuiltear ag súil leis sna blianta atá amach romhainn, ó thaobh laghad na hathnuachana atá ar bun ó ghlúin go glúin de agus ó thaobh dálaí deacra oibre de. Sa chomhthéacs sin, tá sé tábhachtach lastas ilmhódach a fhorbairt chun an lastas iarnróid a dhéanamh níos tarraingtí mar chuid de shlabhra lóistíochta iomlán, mar aon le feabhas a chur ar dhálaí oibre na n-oibrithe iompair.

2.22.

Is díol sásaimh do CESE forbairt chreat soghluaisteachta uirbí an Aontais agus tá sé ag éileamh an t-iompar uirbeach, go háirithe an t-iompar poiblí, a dhéanamh níos cuimsithí agus, leis sin, comhionannas deiseanna a chur chun cinn idir na saoránaigh.

2.23.

Chun an tsoghluaisteacht inbhuanaithe chliste a fheabhsú, tá tionscnamh láidir á impí ag CESE ar an gCoimisiún chun tionscadail dhigiteacha mhórscála a sheoladh maidir leis an iompar, rud a bhfuil géarghá leis, cuir i gcás, ó thaobh ilmhódúlacht éifeachtúil de agus ó thaobh úsáid acmhainneachta a bharrfheabhsú.

2.24.

Ós rud é go bhfuil na naisc idir na córais fuinnimh, iompair agus dhigiteacha ag dul i dtreis i gcónaí, tá gá le gréasáin atá comhtháite ó thaobh fuinnimh, iompair agus teicneolaíocht dhigiteach de. D’fhonn sineirgí a fheabhsú agus athléimneacht na mbonneagar foriomlán a mhéadú, tá CESE ag iarraidh go ndéanfar athbhreithniú ar na scrogaill agus na leochaileachtaí ollmhóra a bhaineann le hidirnaisc na gcóras sin sa lá atá inniu ann agus san fhadtéarma araon.

2.25.

Tá CESE ag iarraidh go méadófar freisin athléimneacht an ghréasáin fuinnimh, iompair agus dhigitigh i dtaca leis an athrú aeráide, guaiseacha nádúrtha, agus tubaistí arb é an cine daonna is cúis leo, chun fiúntas marthanach an bhonneagair a chothú agus a choimeád. Tríd is tríd, is éard atá á iarraidh ag CESE ná bearta chun feabhas a chur ar an oiriúnú don athrú aeráide agus do na tionchair a ghabhann leis.

2.26.

Chun inbhuanaitheacht na gcóras bia agus iomaíochas na dtáirgeoirí Eorpacha a chosaint, tá CESE ag iarraidh go gcothófar uathriail straitéiseach oscailte, lena n-áirítear uathriail níos fearr ó thaobh próitéine de, go n-áiritheofar cómhalartacht caighdeán trádála (caighdeáin eacnamaíocha, shóisialta agus chomhshaoil), go gcuirfear taighde chun cinn, go bhfeabhsófar an digitiú, go bhforbrófar teicneolaíochtaí agus síolta nuálacha, agus go gcuirfear praghsanna córa chun cinn lena gcuimseofar costais ionchuir níos airde agus costais ar mhaithe le hinbhuanaitheacht mhéadaithe.

2.27.

Ba cheart an Comhbheartas Talmhaíochta agus an Comhbheartas Iascaigh a bheith ina gcabhair mhór ó thaobh córais bhia atá níos inbhuanaithe agus níos athléimní a chur ar bun. Ní mór rannpháirtíocht struchtúrtha leathan na sochaí sibhialta a áirithiú i gcur chun feidhme na straitéise “ón bhfeirm go dtí an forc”. Sa togra le haghaidh creat reachtach maidir le córais bhia inbhuanaithe, ba cheart spriocanna soiléire, táscairí agus sásra faireacháin agus scórchlár láidir a bheith ann.

3.   Eoraip atá oiriúnach don ré dhigiteach

3.1.

Leis an bpaindéim agus an cogadh san Úcráin, tarraingíodh aird ar a ríthábhachtaí agus atá teicneolaíochtaí digiteacha agus ar an ngá atá leis go gcuirfear le ceannasacht dhigiteach an Aontais. Chuir CESE in iúl cheana féin gur díol sásaimh dó an Compás Digiteach agus an Chonair i dtreo na Deacáide Digití agus tá sé ag iarraidh go dtabharfar isteach go héifeachtúil an sásra rialachais agus go n-éascófar cur chun feidhme tapa na spriocanna. Tarraingíodh aird freisin, de thoradh na paindéime, ar na dúshláin a d’fhéadfadh a bheith ag baint leis an aistriú digiteach agus tá CESE ag iarraidh go neartófar an t-idirphlé sóisialta ag an leibhéal Eorpach, náisiúnta agus tionsclaíoch chun a áirithiú gur aistriú cóir a bheidh ann freisin.

3.2.

Tá CESE den tuairim gur rud riachtanach é an comhar idir an Coimisiún agus na Ballstáit ó thaobh dul chun cinn a mheas agus measúnú a dhéanamh ar na bearta atá ag teastáil chun na spriocanna a bhaint amach, lena n-áirítear trí mheán tionscadail iltíortha. Tá CESE ag iarraidh freisin go gcuirfear an tuarascáil ar Staid na Deacáide Digití le comhroinnt an eolais agus an dea-chleachtais idir na Ballstáit.

3.3.

Tá béim leagtha ag CESE ar an ngá atá leis an gclaochlú digiteach a dhéanamh ar bhealach inbhuanaithe cuimsitheach a dhíríonn ar an duine daonna agus a oireann do chách, gan an deighilt dhigiteach atá ann faoi láthair a dhéanamh níos measa fós ná neamhionannais nua a chruthú, agus go n-áirithítear leis, ó thaobh na n-oibrithe de, dálaí oibre maithe, cothromaíocht idir an obair agus an saol, agus na caighdeáin sláinte agus sábháilteachta. Chun na críche sin, tá sé tábhachtach freisin athruithe i saol na hoibre a thuar agus a bhainistiú, agus leas á baint as an idirphlé sóisialta ag leibhéil éagsúla agus feabhas á chur ar na scileanna riachtanacha agus ar na dálaí oibre cuí, lena n-áirítear sa teilea-obair agus san obair ardáin, agus meastóireacht ar leibhéal an Aontais a lorg ar an gceart chun dícheangail.

3.4.

Is cumasóirí riachtanacha iad an infheistíocht i mbonneagar digiteach lena n-áirítear inrochtainneacht níos fearr agus forbairt an mhargaidh aonair le haghaidh sonraí chun dea-fhorbairt dhigiteach a chur chun cinn i réigiúin uile an Aontais. Tá CESE ag iarraidh go gcuirfear chun feidhme go héifeachtúil bearta lena gcuirfear feabhas ar shaorghluaiseacht na sonraí, agus cosaint chuí sonraí, príobháideachais agus maoine intleachtúla á háirithiú san am céanna.

3.5.

Ba cheart don Aontas leanúint den dul chun cinn i dtreo córas nascachta spásbhunaithe slán uathrialaitheach a bhunú chun seirbhísí cumarsáide satailíte a sholáthar a mbeifí in ann brath orthu agus a bheadh athléimneach, rud a chuirfeadh leis an teacht atá ar an leathanbhanda ardluais agus an nascacht gan stró ar fud na hEorpa.

3.6.

Tá sé tábhachtach, dar le CESE, leanúint de chórais chliste iompair a fhorbairt i dtreo spás coiteann Eorpach do shonraí soghluaisteachta, rud a chiallaíonn éifeachtúlacht fheabhsaithe agus réamhchoinníollacha ó thaobh dálaí oibre feabhsaithe de, agus ó thaobh ilmhódúlacht shaoráideach de freisin.

3.7.

Measann CESE go bhfuil sé réasúnta a bheith ag brath ar rannpháirtithe láidre i margadh na hEorpa chun seirbhísí airgeadais digiteacha a chur chun feidhme. Tá CESE den bharúil go bhfuil géarghá le beart chun earnáil an chriptea-airgeadra a dhéanamh trédhearcach agus chun úsáideoirí deiridh an airgeadais dhigitigh a chosaint, cobhsaíocht airgeadais a chosaint, sláine earnáil airgeadais an Aontais a chosaint, agus cothroime iomaíochta a áirithiú i measc na n-oibreoirí éagsúla sa chóras eacnamaíoch agus airgeadais agus chun earnáil an chriptea-airgeadra a bhrú freisin i dtreo córais oibriúcháin atá níos inbhuanaithe agus nach bhfuil chomh dian céanna ar fhuinneamh.

3.8.

Ós rud é gur cumasóirí bunriachtanacha an chlaochlaithe dhigitigh iad scileanna agus inniúlachtaí, tá CESE ag iarraidh go ndéanfar forbairt leanúnach ar bhealaí chun ardtallann a mhéadú agus scileanna agus inniúlachtaí na saoránach agus na n-oibrithe a fheabhsú d’fhonn na deiseanna a ghabhann leis an digitiú a thapú níos fearr agus na rioscaí a bhaineann leis a bhainistiú.

3.9.

Má táthar chun borradh a chur faoi bharrfheabhas an Aontais sa réimse digiteach, beidh dálaí fabhracha ag teastáil ó chuideachtaí an Aontais ó thaobh nuálaíochta, infheistithe agus feidhmithe de, i gcomparáid lena bhfuil ag a lucht iomaíochta lasmuigh den Aontas. Mar gheall ar a oiriúnaí agus atá na comharchumainn ó thaobh tacaíocht a thabhairt don rannpháirtíocht chuimsitheach i rialú na n-ardán digiteach, tá sé á mholadh ag CESE tograí a chur ar fáil lena gcuirtear chun cinn forbairt ardáin dhigiteacha na gcomharchumann.

3.10.

Agus gnólachtaí nuálacha á gcur chun cinn, ní mór a áirithiú gur féidir leis na gnólachtaí uile, lena n-áirítear micrifhiontair, FBManna agus fiontair an gheilleagair shóisialta, a bheith rannpháirteach sa dul chun cinn agus tairbhe a bhaint as. Tá sé tábhachtach, dar le CESE, feabhas a chur ar an nglacadh atá leis an intleacht shaorga agus ardteicneolaíochtaí eile, ach ní mór a aithint freisin go mbíonn dúshláin mhóra roimh chuid mhór de na FBManna i dtaca le fiú na teicneolaíochtaí digiteacha bunúsacha a ghlacadh.

3.11.

Tá sé ag éirí níos tábhachtaí do na gníomhaithe go léir, gach cuid de na slabhraí luacha san áireamh, aird chuí a thabhairt ar an gcibearshlándáil, agus is léire ná riamh, i bhfianaise na ngéarchéimeanna, a thábhachtaí agus atá sí ó thaobh dea-fheidhmiú an gheilleagair agus na sochaí de agus ó thaobh naisc idirnáisiúnta a chothú. Chuige sin, ní mór do na Ballstáit gníomhaíocht níos láidre a dhéanamh, lena n-áirítear comhar arna éascú ag an gCoimisiún. Lena chois sin, tá sé níos tábhachtaí ná riamh an bhréagaisnéis a chomhrac, ach a chinntiú san am céanna nach mbainfear leas as sin chun srian a chur le saoirsí sibhialta, go háirithe an tsaoirse chun tuairimí a nochtadh.

3.12.

Tá CESE ag iarraidh go gcruinneofar maoiniú poiblí agus príobháideach araon chun infheistíocht i dtaighde agus i nuálaíocht, san oideachas agus san oiliúint, agus i mbonneagar teicniúil a éascú. Toisc ghinearálta eile a mhúnlaíonn an fhorbairt dhigiteach is ea an creat rialála. Measann CESE go bhfuil sé tábhachtach go spreagfar leis na rialacháin atá á bhforbairt nuálaíocht, infheistíocht agus cothroime iomaíochta, i gcomhréir le cearta an duine agus le cuspóirí comhshaoil agus aeráide.

3.13.

Ós rud é go bhfuil an digitiú ar cheann de na fórsaí tiomána tábhachtacha i gcónaí ó thaobh fás eacnamaíoch domhanda de, creideann CESE gur cheart iarracht a dhéanamh le beartais a bhaineann le cánachas an gheilleagair dhigitigh fás eacnamaíoch agus trádáil agus infheistíocht trasteorann a chur chun cinn, in áit bac a chur ar an méid sin.

3.14.

Tá sé tábhachtach cothroime iomaíochta agus córas riailbhunaithe a bheith mar bhonn faoi na gníomhaíochtaí digiteacha ar an leibhéal idirnáisiúnta freisin, agus bunchloch is ea an margadh aonair ar a dtógtar an mórthionchar a imríonn an tAontas ar fud an domhain. Tá CESE ag moladh raon leathan uirlisí a úsáid, ó ghníomhaíochtaí taidhleoireachta go comhar nuálaíochta agus comhaontuithe trádála, chun cur chuige atá dírithe ar an duine agus iontaofacht na dteicneolaíochtaí digiteacha a chur chun cinn. Má tá an tAontas le bheith ina bhunaitheoir caighdeán ar bhonn domhanda, ní mór dó a bheith ar thús cadhnaíochta ó thaobh iomaíochais de ar bhonn domhanda, rud a mbeidh comhar seasta idir na Ballstáit ag teastáil chuige.

4.   Geilleagar a théann chun tairbhe don phobal

4.1.

An fhorbairt shocheacnamaíoch atá ann faoi láthair, tá sí ar bun san am céanna agus an-chuid éiginnteachta ann agus paindéim COVID-19 ar siúl i gcónaí, éiginnteacht ar measa fós í de dheasca an chogaidh san Úcráin agus an teannais gheopholaitiúil leis an Rúis atá ag dul in olcas. Tá sé ríthábhachtach go neartóidh agus go gcomhordóidh na Ballstáit go héifeachtúil a mbeartais eacnamaíocha, sláinte agus shóisialta, go dtabharfaidh siad aghaidh éifeachtach ar mhíchothromaíochtaí maicreacnamaíocha agus go n-áiritheoidh siad go gcoinnítear fónta an t-airgeadas poiblí. San am céanna, ní mór dóibh cáilíocht agus comhdhéanamh a gcuid infheistíochtaí poiblí a fheabhsú chun na hacmhainní airgeadais is gá a chur ar fáil, lena n-áirítear trí infheistíocht phríobháideach a spreagadh, d’fhonn tacú le claochlú soch-éiceolaíoch an gheilleagair, agus an aidhm a bheith acu ardleibhéal fostaíochta, poist ardcháilíochta, dea-bhail, agus ioncam leordhóthanach a áirithiú, agus a áirithiú ag an am céanna nach laghdófar a spreagtha atá an pobal a bheith gníomhach ar mhargadh an tsaothair.

4.2.

Ba cheart don Aontas díriú ar bhuntáiste iomaíoch a thabhairt do thionscail na hEorpa agus ar phoist mar bhunús an rathúnais agus ar an gcomhrac i gcoinne na héagothroime agus na bochtaineachta sa phróiseas téarnaimh. Is é Colún Eorpach na gCeart Sóisialta (EPSR) ionstraim threorach bheartas sóisialta an Aontais agus ba cheart é a bheith i gcroílár na straitéise téarnaimh chun a áirithiú go mbeadh an téarnamh eacnamaíoch agus an téarnamh sóisialta fite fuaite ina chéile. Ba cheart don Aontas díriú ar thacaíocht a thabhairt do ghrúpaí leochaileacha trí bheartais ghníomhacha chuimsitheacha a mbeadh seirbhísí sóisialta riachtanacha agus cumasúcháin ag gabháil leo.

4.2.1.

De thoradh rath comhtheagmhasach Next Generation EU agus na Saoráide Téarnaimh agus Athléimneachta, ba cheart breathnú orthu mar uirlisí éifeachtacha chun aghaidh a thabhairt ar an ngéarchéim atá ann anois de dheasca an chogaidh, rud ar dócha go mbeidh iarmhairtí tromchúiseacha ann do gheilleagar na hEorpa dá dheasca. Leis na huirlisí sin, comhlánaítear na sásraí struchtúracha arb ann dóibh cheana féin chun fás eacnamaíoch agus cóineasú aníos a chothú, dálaí maireachtála a chosaint, agus síocháin agus cobhsaíocht shóisialta a áirithiú laistigh den Aontas.

4.3.

Ba cheart don Aontas agus do na rialtais náisiúnta bearta a dhéanamh chun tionchar an chogaidh san Úcráin a mhaolú d’fhonn an méadú ar phraghsanna agus ar chostais fuinnimh a bheidh le híoc ag teaghlaigh agus ag fiontair a íoslaghdú agus chun tacú leis an ngeilleagar agus le fostaíocht trí na bearta éigeandála atá ann faoi láthair a choigeartú. Chun cabhrú le fiontair déileáil leis na géarchéimeanna agus poist a chruthú agus a choimeád, ba cheart don Choimisiún faireachán leanúnach a dhéanamh ar thionchair na paindéime agus an chogaidh ar ghnólachtaí an Aontais, idir bheag agus mhór, agus a bheith réidh chun na bearta tacaíochta sealadacha is gá a dhéanamh, agus dálaí cothroma iomaíochta á n-áirithiú san am céanna.

4.4.

Tacaíonn CESE go láidir leis an gcuspóir infheistíochtaí a atreorú sa chaoi is go gcuirfidh siad le haistriú an Aontais chuig geilleagar inbhuanaithe. Leis sin, is gá a bheith san airdeall ar úsáid mhíthreorach “an tsnasa ghlais” nó “an tsnasa inbhuanaithe”. Glacann an Coiste leis go dtabharfaidh an Coimisiún go gníomhach páirt do na comhpháirtithe sóisialta agus don tsochaí shibhialta i gceapadh agus cur chun feidhme an mhaoinithe inbhuanaithigh.

4.5.

Ní mór spás fioscach iomchuí a bheith ag Ballstáit an Aontais le cur i gcoinne dhrochiarmhairtí eacnamaíocha agus sóisialta an chogaidh san Úcráin. Cuireann sé sin a thuilleadh leis an ngá atá le hathbhreithniú a dhéanamh ar chreat rialachais eacnamaíoch an Aontais. Mar sin féin, ní mór do na Ballstáit an t-airgeadas poiblí a dhaingniú le linn tréimhsí maithe fáis, rud a chuirfidh ar a gcumas beart a dhéanamh le linn cúluithe eacnamaíocha. Sa chomhthéacs sin, tá fainic á cur ag CESE an athuair gan clásal éalaithe ginearálta a dhíghníomhachtú roimh am.

4.5.1.

De bhreis air sin, tá CESE ag iarraidh creat rialachais eacnamaíoch athbhreithnithe athchothromaithe a bheidh dírithe ar an rathúnas, lena leagfar an bhéim chéanna ar réimse príomhchuspóirí beartais, amhail fás inbhuanaithe cuimsitheach, lánfhostaíocht agus obair chuibhiúil, geilleagar sóisialta margaidh iomaíoch agus bainistiú cobhsaí an airgeadais phoiblí. Má táthar chun cur leis an rathúnas do na hEorpaigh go léir, ní mór geilleagar Eorpach iomaíoch a bheith ann atá inbhuanaithe ó thaobh na sochaí agus an chomhshaoil de.

4.5.2.

Lena chois sin, beidh geilleagair ina n-aithneofar sna beartais fhioscacha náisiúnta gur gá cúlchistí ioncaim a thógáil tráth an fháis, agus an infheistíocht is gá do rathúnas amach anseo á háirithiú san an am céanna, beidh siad níos athléimní ó thaobh dul i ngleic le drochthionchair an choir chun donais eacnamaíoch.

4.5.3.

Is rud riachtanach a bheidh i bhforfheidhmiú cuí an Chomhshocraithe Cobhsaíochta agus Fáis, arna athbhreithniú tar éis an t-athbhreithniú leanúnach a bheith tugtha chun críche, in éineacht, más féidir, le rialacha simplithe agus le comhthimthriallacht laghdaithe, chun cabhrú leis na Ballstáit an t-airgeadas poiblí a chur ar bhonn inbhuanaithe agus chun muinín na n-infheisteoirí a neartú. In aon chreat fioscach amach anseo caithfear (a) airgeadas poiblí inbhuanaithe a chur chun cinn a mbeidh níos mó infheistíochtaí poiblí san áireamh ann; (b) beartas frith-thimthriallach a chur san áireamh, agus (c) solúbthacht bhreise agus difreáil thírshonrach a cheadú a mhéid a bhaineann le conairí coigeartaithe fiachais, agus an inbhuanaitheacht fhioscach á háirithiú san am céanna. Ar bhonn níos sonraí, ar cheann de phríomh-mholtaí CESE maidir leis an gcreat fioscach a athbhreithniú, tá riail óir a thabhairt isteach maidir le hinfheistíochtaí poiblí, gan an chobhsaíocht mheántéarma fhioscach ná airgeadais ná luach an euro a chur i mbaol, mar aon le riail chaiteachais.

4.5.4.

Ní mór do na parlaimintí náisiúnta agus do Pharlaimint na hEorpa araon an ról suntasach atá acu a chaomhnú amach anseo i dtaca le creat rialachais eacnamaíoch an Aontais d’fhonn cuntasaíocht dhaonlathach an Aontais a neartú. Thug CESE dá aire an smaoineamh scéim dífhostaíochta a bhunú, a áiríodh ar dtús i dtosaíochtaí polaitiúla an Choimisiúin Eorpaigh. I bhfianaise iarmhairtí ghéarchéim COVID-19 agus an chogaidh reatha san Úcráin, d’fhéadfadh an Coimisiún a thuilleadh plé a dhéanamh leis na Ballstáit agus na comhpháirtithe sóisialta maidir le huirlisí fadtéarma a d’fhéadfaí a úsáid, i.e. scéimeanna athárachais dífhostaíochta, chun aghaidh a thabhairt ar fhadhbanna sistéamacha.

4.6.

Bhí ról buntábhachtach ag Ionstraim SURE (10) go dtí seo maidir leis an ngoimh a bhaint as buille na paindéime, agus is léir gur uirlis éifeachtach atá inti. Ina dhiaidh sin, tá CESE ag iarraidh go ndéanfar measúnú ar an bhféidearthacht úsáid bhreise a bhaint as an ionstraim sin.

4.7.

Tá dlúthbhaint ag doimhniú an aontais eacnamaíoch agus airgeadaíochta le neartú an rialachais eacnamaíoch, lena n-áirítear bailchríoch a chur ar an aontas baincéireachta agus margaí caipitil agus ról an tSeimeastair Eorpaigh a threisiú maidir le fás, comhtháthú, cuimsitheacht, iomaíochas agus cóineasú a mhéadú.

4.8.

Measann CESE, i bhfianaise na ndúshlán arb ann dóibh de dheasca an chogaidh, agus go háirithe an ghá atá le caiteachas ar chosaint agus ar fhuinneamh araon, ar gá é atá ag dul i méid, go bhféadfadh an tAontas Eorpach sásraí nua acmhainní dílse a bhunú.

4.9.

I ngeall ar ilroinnt na margaí caipitil sna Ballstáit, is deacair do ghnólachtaí teacht a bheith acu ar acmhainní airgeadais sa mhargadh caipitil aonair. Dá bhrí sin, is gá tuilleadh dul chun cinn a dhéanamh chun aontas na margaí caipitil a chur i gcrích. Chun aontas na margaí caipitil agus an t-aontas baincéireachta a dhoimhniú, ba cheart díriú ar na bealaí cistithe a neartú agus ar rannchuidiú na hearnála príobháidí leis na hiarrachtaí infheistíochta a chur chun cinn. Leis sin, tá CESE ag iarraidh go mbainfear an chothromaíocht cheart amach idir comhroinnt riosca agus laghdú riosca agus is díol sásaimh dó go háirithe na hiarrachtaí atá á ndéanamh chun an faireachán ar rioscaí sistéamacha a eascraíonn as an ngéarchéim aeráide a neartú. De bhreis air sin, tá sé tábhachtach freisin aird a thabhairt ar na rioscaí inbhuanaitheachta sóisialta, rioscaí lena gcuirtear an comhtháthú sóisialta i mbaol de dheasca mhéadú na mbearnaí dáileacháin. Maidir le rialáil an mhargaidh airgeadais, ba cheart freisin tosaíocht a thabhairt don éifeachtúlacht ar an gcastacht agus ardchosaint tomhaltóirí a chur ar fáil.

4.10.

Ba cheart na geallsealbhóirí uile a bheith rannpháirteach i bhforbairt agus i gcur chun feidhme beart chun litearthacht airgeadais agus éifeachtúlacht na rialacha cosanta a fheabhsú agus i laghdú na neamhshiméadrachtaí faisnéise idir soláthraithe seirbhísí airgeadais agus saoránaigh.

4.11.

Ba cheart margadh aonair na hEorpa a chur chun lántairbhe. D’fhéadfaí gnóthachain eacnamaíocha a fháil ach an reachtaíocht atá ann cheana a chur i bhfeidhm agus a fhorfheidhmiú ar bhealach níos fearr agus níos éifeachtaí agus an reachtaíocht chéanna a dhoimhniú. Má bhaintear a thuilleadh bacainní ar shaorghluaiseacht earraí agus seirbhísí, rachaidh sé chun tairbhe do gach duine – custaiméirí, oibrithe agus gnólachtaí. Braitheann dea-fheidhmiú an mhargaidh aonair freisin ar shábháilteacht agus ar cháilíocht na n-earraí agus na seirbhísí.

4.12.

Is údar imní do CESE gur ann d’iomaíocht éagórach cánach laistigh den Aontas, rud a spreagann an tseachaint cánach. Tá an Coiste den bharúil gurb éard atá ag teastáil ó aontas airgeadaíochta éifeachtach ná beartas fioscach comhleanúnach agus comhsheasmhacht idir rialacha fioscacha na mBallstát ar cuid dó iad. Mhol CESE cheana freisin comhshocrú Eorpach a sheoladh chun calaois chánach, imghabháil cánach, seachaint cánach agus sciúradh airgid a chomhrac go héifeachtach.

4.13.

Is é an toradh a bhíonn ar an maorlathas iomarcach go n-íocann an tsochaí costais nach bhfuil gá leo. Níor cheart don Aontas Eorpach a bheidh ann amach anseo díriú ar an micreabhainistiú ach a bheith faoi threoir phrionsabal na rialála níos fearr. Níor cheart déanamh amhlaidh, áfach, dá bhfágfadh sé go mbeadh ísliú céime i ndán do na hardchaighdeáin cosanta tomhaltóirí, sóisialta, saothair agus comhshaoil ar cuid de dhlúth agus d’inneach an gheilleagair shóisialta margaidh iad. Ar an leibhéal Eorpach, d’fhéadfaí cur le hinniúlacht na gcomhpháirtithe sóisialta ó thaobh fadhbanna a réiteach, cuir i gcás d’fhonn cothromaíocht a aimsiú idir leasanna éagsúla.

4.14.

Is inniúlacht lárnach í an fhiontraíocht maidir le feabhas a chur ar an iomaíochas, ar an nuálaíocht agus ar an dea-bhail agus maidir le geilleagar sóisialta agus glas a fhorbairt, go háirithe i gcomhthéacs an téarnaimh i ndiaidh na paindéime. D’fhéadfaí an dífhostaíocht a laghdú, go háirithe i measc daoine óga, ach an t-oideachas fiontraíochta a spreagadh d’fhonn scileanna fiontraíochta a fhorbairt. Tá an fhiontraíocht de gach aon sórt agus i ngach aon earnáil (lena n-áirítear turasóireacht, tionsclaíocht, geilleagar ardán, an geilleagar sóisialta, gairmeacha liobrálacha) ríthábhachtach ó thaobh an fháis eacnamaíoch, na nuálaíochta, na fostaíochta agus an chuimsithe de. Tá sé tábhachtach go n-aithneofar agus go dtabharfar aghaidh ar na deacrachtaí atá ag FBManna (go háirithe gnólachtaí an-bheag ar minic gur gnólachtaí teaghlaigh iad) agus rochtain á fáil acu ar an margadh aonair, go háirithe i gcomhthéacs na n-aistrithe glasa agus digiteacha. Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún tabhairt faoi ghníomhaíochtaí nithiúla a chláir oibre chun aghaidh a thabhairt ar na bacainní atá roimh an margadh aonair a sainaithníodh cheana (11).

4.15.

Tá CESE i bhfách le meascán beartas eacnamaíoch a ghlacadh lena mbainfear leas éifeachtach as na hacmhainní intíre atá ar fáil, idir phoiblí agus phríobháideach, lena n-áirítear na hacmhainní airgeadais a cruthaíodh faoi chuimsiú na hionstraime téarnaimh Next Generation EU agus na Saoráide Téarnaimh agus Athléimneachta. Is údar imní do CESE le tamall a laghad rannpháirtíochta atá ag eagraíochtaí na sochaí sibhialta ann, rud a aithnítear. Tá an tsochaí shibhialta eagraithe ag iarraidh nósanna imeachta níos foirmiúla lena n-éascófar fíormhalartuithe le linn chur chun feidhme na bpleananna náisiúnta téarnaimh agus athléimneachta agus le linn na meastóireachta arna déanamh orthu. Ba cheart prionsabal na comhpháirtíochta a bheith ina threoirphlean maidir le sásra éifeachtach le haghaidh rannpháirtíochta na sochaí sibhialta.

4.16.

Tá CESE i bhfabhar na dtograí reachtacha ón gCoimisiún i réimse an chánachais cuideachta agus molann sé an comhordú a rinne sé leis an bplé domhanda ar leibhéal na hEagraíochta um Chomhar agus Forbairt Eacnamaíochta/an Chreata Chuimsithigh d’fhonn teacht ar chomhdhearcadh domhanda.

4.17.

Tá tacaíocht CESE ag aon iarracht ar bith a dhíreoidh ar na costais chomhlíontachta a íocann cuideachtaí agus údaráis chánach na hEorpa a laghdú agus an córas nua cánach á cheapadh. Is gá nach mbeidh gnólachtaí na hEorpa faoi mhíbhuntáiste iomaíoch. Is saincheist chasta é cur chun feidhme iomlán Cholún a Dó den chomhaontú cánach domhanda a mbeidh neart ama agus iarrachta ag teastáil ina thaobh, ó chuideachtaí agus ó údaráis chánach araon. Is chun fíor-leasa an Aontais agus Bhallstáit an Aontais é go nglacfaí agus go gcuirfí chun feidhme go haonfhoirmeach agus in aon am amháin san Aontas agus i mbloic thrádála eile rialacha arna gcomhaontú go hidirnáisiúnta.

4.18.

Ní mór aird ar leith a thabhairt ar an bhfiontraíocht shóisialta i bhfianaise an róil a d’fhéadfadh a bheith ag an gcineál sin fiontraíochta ó thaobh an ghéarchéim a shárú. Beidh ról lárnach ag cur chun feidhme an phlean gníomhaíochta le haghaidh an gheilleagair shóisialta maidir leis an earnáil sin a neartú. Ní mór gurb é an toradh a bheidh ar éiceachóras sonrach an gheilleagair shóisialta a shainiú sa straitéis nua thionsclaíoch, go ndéanfar bearta nithiúla chun an geilleagar sóisialta a dhéanamh glas, digiteach agus athléimneach.

4.19.

I ndiaidh na paindéime, tá gá níos mó le soghluaisteacht foghlama ardchaighdeáin a chothú do chách agus na torthaí foghlama lena ngabhfaidh a aithint agus, dá bhrí sin, tá CESE ag moladh Limistéar Eorpach Oideachais ceart a chur ar bun faoi 2025 ar son Eoraip ina gcuirfí an fhoghlaim chun cinn. Bainfear an méid sin amach trí bhíthin cistiúcháin agus, thar aon rud eile, trí mheán comhar trasearnála i réimse an oideachais.

4.20.

Le beartas tomhaltóirí comhaimseartha, ní mór a áirithiú go bhfuil na cearta agus an chosaint is gá ag na tomhaltóirí. A bhuí leis an margadh aonair, tá sé níos fusa do thomhaltóirí agus gnólachtaí an Aontais earraí agus seirbhísí a cheannach agus a dhíol thar theorainneacha, bíodh sin ar líne nó as líne. Chuige sin, is gá do thomhaltóirí a bheith in ann muinín a bheith acu as an margadh, agus tá gá freisin le reachtaíocht spriocdhírithe agus le forfheidhmiú éifeachtach. Caithfidh faisnéis agus oiliúint do thomhaltóirí cabhrú leo freisin roghanna níos freagraí a dhéanamh.

4.21.

Ní mór an rochtain ar rannpháirtíocht saorálaithe a fheabhsú agus a mhéadú ó thaobh raoin agus cáilíochta de. Ba cheart a bhféadfaí a dhéanamh ó thaobh oibrithe deonacha a mhealladh ó gach uile aoisghrúpa agus cúlra a scrúdú agus a chur chun feidhme laistigh de chreataí nuálacha solúbtha lena gcuirfí deiseanna nua ar fáil. Ba cheart don Aontas Bliain Eorpach na nOibrithe Deonacha a dhéanamh de 2025. Ómós cuí a bheadh ann d’iarrachtaí agus do thionchar na n-oibrithe deonacha le linn ghéarchéim COVID-19 agus an chogaidh san Úcráin. Tharraingeodh sé sin béim ar a thábhachtaí agus atá siad don tsláinte agus don dea-bhail san Eoraip agus ar an ról atá acu i dtéarnamh agus i dtodhchaí na hEorpa.

4.22.

Toisc ríthábhachtach shóisialta agus eacnamaíoch is ea na gairmeacha liobrálacha sna Ballstáit go léir agus is orthu siúd atá cúram na seirbhísí poiblí tábhachtacha i réimsí amhail réimse na sláinte, an cheartais, na slándála, na dteangacha agus na n-ealaíon. Dá thoradh sin, is gá measúnú tionchar ar leith a dhéanamh ar na hiarmhairtí a bheadh ag tograí reachtacha ar na gairmeacha liobrálacha sula nglacfar le reachtaíocht Eorpach agus i ndiaidh a glactha. I ndáil leis sin, tabharfaidh an reachtóir Eorpach aird go háirithe ar na héifeachtaí diúltacha a bhíonn ag an ualach maorlathach ar na gairmeacha liobrálacha.

5.   Eoraip níos láidre sa Domhan

5.1.

Tá CESE ag iarraidh go mbeidh timpeallacht trádála idirnáisiúnta ann a bheidh oscailte, cothrom, cuimsitheach agus intuartha agus a bheidh ina fórsa tacaíochta don daonlathas agus an smacht reachta, don tsíocháin agus an chobhsaíocht, don inbhuanaitheacht shóisialta agus chomhshaoil, agus d’ord trádála domhanda a bheidh oscailte, cothrom agus riailbhunaithe. Ní mór don Eoraip rialacha trádála domhanda a chosaint, cothroime iomaíochta a áirithiú agus cothromaíocht a bhaint amach idir uathriail straitéiseach agus oscailteacht roimh an trádáil idirnáisiúnta trí bhonn láidir tionsclaíoch agus slabhraí soláthair idirnáisiúnta athléimneacha a chur chun cinn.

5.2.

Mar sin féin, is léir ónar thit amach sa tSín le blianta beaga anuas agus ó ionsaí leanúnach na Rúise freisin nach bhfágann méadú ar an trádáil idirnáisiúnta i gcónaí go gcuirfear le próisis an daonlathais. Dá bhrí sin, ní mór don Aontas a chuid luachanna bunúsacha, cuir i gcás urraim do chearta an duine, an smacht reachta agus saoirse na meán, a chur chun cinn sa bheartas trádála atá aige.

5.3.

Feictear do CESE go bhfuil sé tábhachtach leanúint d’aghaidh a thabhairt ar spleáchas criticiúil an Aontais ar thríú tíortha. Baineann sé sin go háirithe le fuinneamh, amhábhair, bia, táirgí sláinte, bonneagar agus teicneolaíochtaí. Baineann sé freisin leis an ngné thionsclaíoch de na beartais slándála, chosanta agus spáis. Ní mór don Aontas, thar aon rud eile, athbhreithniú a dhéanamh ar a laghad acmhainn thionsclaíoch atá aige agus ar a spleáchas ar chomhpháirtithe nach féidir brath orthu.

5.4.

San am céanna, chun uathriail straitéiseach oscailte an Aontais a neartú agus ról domhanda an Aontais a dhéanamh níos láidre, tá gá le comhar le comhpháirtithe i réimsí éagsúla, lena n-áirítear i réimse na trádála. Tá CESE ag iarraidh go gcríochnófar an chaibidlíocht maidir le comhaontuithe trádála déthaobhacha agus go bhforbrófar comhar iltaobhach laistigh den Eagraíocht Dhomhanda Trádála. De bhreis air sin, dá gcuirfí borradh faoin gcaidreamh le comhpháirtithe Mheiriceá Laidinigh, arna bhunú ar comhaontuithe nuachóirithe, deis thráthúil a bheadh ann don Aontas a sheasamh a neartú.

5.5.

Tá CESE ag leagan béim ar ról ríthábhachtach na sochaí sibhialta sa trádáil agus tá sé ag cur i dtreis an gá atá le borradh a chur faoin gcomhar leis an tsochaí shibhialta, ó mhúnlú na n-uirlisí agus na gcomhaontuithe trádála (comhaontuithe saorthrádála, comhaontuithe comhpháirtíochta eacnamaíche agus comhaontuithe infheistíochta) go faireachán a dhéanamh orthu. Leis sin, chabhrófaí le cuspóirí straitéis nua trádála an Aontais a bhaint amach, óir d’áiritheofaí go gcuideodh na comhaontuithe trádála arna dtabhairt i gcrích le forbairt atá inbhuanaithe ó thaobh an gheilleagair, na sochaí agus an chomhshaoil de san Aontas agus sna tíortha comhpháirtíochta lena mbainfeadh araon.

5.6.

Is gá freisin comhar a dhéanamh i réimsí an iompair, na seirbhísí digiteacha agus an fhuinnimh, réimsí lenar cuireadh deiseanna nua ar fáil, e.g. don chomhar idir an tAontas agus na Stáit Aontaithe. Ní mór idirnasc níos fearr a bheith ann idir na conairí croíghréasáin agus an chuid eile den domhan, i gcás earraí agus paisinéirí. Tá CESE ag iarraidh go mbunófar fóram chun comhtháthú ghréasán TEN-T leis an gcuid eile den domhan a éascú, lena n-áirítear tíortha comharsanachta.

5.7.

Tá CESE den bharúil gur gá don Aontas cur chuige níos réamhghníomhaí agus níos éifeachtaí a ghlacadh chun cúram a dhéanamh de leasanna thionscail na hEorpa trí chothroime iomaíochta iomaíoch a bhunú agus trí dhul i ngleic le cleachtais éagóracha trádála, trí bhíthin na ndlíthe trádála atá ann cheana, go háirithe dlíthe frithdhumpála agus frith-fhóirdheontais.

5.8.

Tá an Coiste den bharúil gur gá ról idirnáisiúnta an euro a neartú óir is uirlis thábhachtach é chun seasamh domhanda na hEorpa a fheabhsú agus tá sé ag iarraidh go ndíreofar níos mó ar na cúiseanna a bhaineann le ról idirnáisiúnta an euro a bheith ag dul i laige, agus go dtabharfar an t-aontas eacnamaíoch agus airgeadaíochta chun críche.

5.9.

Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún feabhas a chur ar na hiarrachtaí chun cur chuige an Aontais i leith na trádála agus i leith fhorbairt inbhuanaithe na ngealltanas saothair agus comhshaoil araon a thabhairt isteach san Eagraíocht Dhomhanda Trádála. Ba cheart go n-áireofaí leis sin tuilleadh machnaimh maidir le rannpháirtíocht struchtúrtha gach comhchoda den tsochaí shibhialta i bpróisis na hEagraíochta Domhanda Trádála, ós rud é nach féidir fíor-inbhuanaitheacht a bheith ann gan rannpháirtíocht na sochaí sibhialta.

5.10.

Níl Sásra an Aontais um Chosaint Shibhialta éifeachtach go leor a thuilleadh agus níl a raon feidhme leathan go leor a thuilleadh chun dul i ngleic le tubaistí a bhaineann leis an athrú aeráide agus le cuid de na rioscaí éagsúla arb ann dóibh laistigh agus lasmuigh de chríoch an Aontais. De bhreis ar an úsáid sheanbhunaithe a bhaintear as maidir le tubaistí nádúrtha, baintear leas as an sásra chun dul i ngleic le rioscaí amhail paindéimí, rioscaí móra tionsclaíocha, truailliú muirí mórscála, iarmhairtí cibearionsaithe ar líonraí leictreachais nó uisce óil agus ar na bonneagair riachtanacha uile, agus chun géarchéimeanna daonnúla a bhaineann leis an inimirce a bhainistiú.

5.11.

Ní mór aghaidh níos fearr a thabhairt ar an nasc idir an chosaint shibhialta ghearrthéarma agus bainistiú fadtéarma na cabhrach daonnúla agus ní mór comhordú níos fearr a dhéanamh air. Chuige sin, measann CESE gur cheart scrúdú a dhéanamh ar an ngá atá le gníomhaireacht Eorpach um chosaint shibhialta agus um chabhair dhaonnúil a bhunú mar shásra praiticiúil chun gníomhaíochtaí beartais eachtraigh níos láidre a dhéanamh.

5.12.

Tá CESE á thabhairt dá aire nach ann fós don idirphlé ná ceapadh beartas atá cuimsitheach agus rannpháirteach i roinnt mhaith tíortha comhpháirtíochta agus go bhfuil an spás le haghaidh idirphlé sibhialta agus sóisialta á laghdú de réir a chéile, d’ainneoin na tacaíochta a chuireann an Coimisiún ar fáil. Tá CESE ag moladh go mbunóidh an Coimisiún, i gcomhar le CESE, “Scórchlár an Spáis Shibhialta”, is é sin tionscadal píolótach chun staid an idirphlé shibhialta agus shóisialta a thomhas ar bhonn bliantúil i gcuid de na tíortha comhpháirtíochta, agus tús a chur leis an tionscadal le tíortha na mBalcán Thiar nó le tíortha EUROMED.

6.   An dóigh bheatha Eorpach a chur chun cinn

6.1.

Ní mór na córais sláinte i mbeagnach gach tír san Eoraip a neartú, agus béim a leagan ar chosc agus ar rochtain a ráthú do chách ar struchtúir ardchaighdeáin sláinte poiblí, ar sheirbhísí sláinte bunúsacha, lena n-áirítear vacsaíní, agus ar chúram fadtéarma. Tá freagairt straitéiseach phráinneach ag teastáil ar shaincheisteanna meabhairshláinte.

6.2.

Tá CESE á mheabhrú go bhfuil sé ríthábhachtach tacaíocht a thabhairt chun éiceachóras cúraim sláinte na hEorpa a choinneáil láidir agus comhordaithe mar is rud é sin a rannchuidíonn le huathriail straitéiseach thionsclaíoch an Aontais, le ceannasacht teicneolaíochta an Aontais agus le hardchaighdeán saoil shaoránaigh an Aontais. Ba cheart mapáil agus anailís ón mbun aníos a dhéanamh chun measúnú a dhéanamh ar cé na cineálacha spleáchais go baileach atá sna spleáchais a sainaithníodh agus chun dul i ngleic leis na leochaileachtaí agus na ganntanais ábhar straitéiseach atá ann.

6.3.

Tá an imirce ar cheann de na saincheisteanna is mó tosaíocht i gcónaí mar gheall ar an tionchar a imríonn sí ar chúrsaí déimeagrafaice, ar gheilleagar agus ar bheartais an Aontais (fostaíocht, gnóthaí sóisialta, margadh an tsaothair, beartais lánpháirtíochta, rialú teorann, an comhrac in aghaidh an chiníochais, na seineafóibe, an phobalachais agus an idirdhealaithe). Ní mór an cruth deiridh a chur ar Chomhshocrú Nua an Aontais maidir le hImirce agus Tearmann agus ar an gComhchóras Eorpach Tearmainn de réir fíorchothromaíocht idir an dlúthpháirtíocht agus an fhreagracht, agus oibleagáidí an Aontais agus na mBallstát de réir an dlí idirnáisiúnta.

6.4.

Is léir ón ngéarchéim dídeanaithe atá ag titim amach de dheasca an chogaidh san Úcráin a thábhachtaí agus atá an tsaincheist sin agus feictear inti an chaoi ar cheart don Aontas dul i ngleic lena leithéid de chás: de bhreis ar chosaint a thabhairt láithreach bonn do na dídeanaithe, agus ar cheadanna sealadacha cónaithe agus oibre a thabhairt isteach, ní mór bearta a dhéanamh ar bhonn práinne chun daoine a lánpháirtiú i sochaí agus margaí saothair na mBallstát agus ní mór cistiúchán cuí a chur ar fáil do rialtais agus d’eagraíochtaí na sochaí sibhialta ar an láthair.

6.5.

Is é 2022 Bliain Eorpach na hÓige. Is éard is aidhm leis sin aitheantas a thabhairt do na híobairtí agus na dúshláin a bhain le saol na ndaoine óga le linn phaindéim COVID-19 agus a bhaineann lena saol go fóill, trí dheiseanna a chur ar fáil dóibh páirt a ghlacadh ann ar gach leibhéal agus béim ar leith á leagan ar shaincheisteanna glasa, ar an gcuimsiú, ar shaincheisteanna digiteacha agus ar phríomhshruthú na hóige ar fud bheartas uile an Aontais. Tá sé ríthábhachtach go mbeidh oidhreacht nithiúil ag an mbliain agus, go deimhin, go ndíreofar ar dhaoine óga gach uile bhliain leis na tionscnaimh ar leibhéal an Aontais. Ba cheart don Choimisiún, dá bhrí sin, leanúint dá gcuid oibre san obair leantach ar an mBliain in 2023 agus ina dhiaidh.

7.   Iarracht úr ar son dhaonlathas na hEorpa

7.1.

Tá gá le bearta chun feabhas a chur ar an idirphlé sibhialta le geallsealbhóirí agus grúpaí sa tsochaí, agus ina measc féin, rud a thabharfadh úinéireacht dóibh ar bheartais a mbíonn tionchar díreach acu orthu, agus fíor-rannpháirtíocht dóibh iontu, agus ról na saoránach a chur chun cinn maidir le todhchaí na hEorpa a thógáil.

7.2.

Tá cúpla bealach ann cheana a bhfuil ról tábhachtach acu i rannpháirtíocht na saoránach ar an leibhéal Eorpach, amhail an tionscnamh ó na saoránaigh. Mar sin féin, ní leor na bealaí sin chun go mbeidh rannpháirt fhóinteach ag saoránaigh an Aontais agus is gá uirlisí rannpháirtíochta (lena n-áirítear ríomh-rannpháirtíocht) a bheith níos cuimsithí, a úsáid ar bhealach struchtúrtha, a bheith inrochtana do chách, agus, thar aon rud eile, is gá tionchar níos mó a bheith acu.

7.3.

Mar chuid den smaoineamh sin, ba cheart ról institiúideach CESE a fheabhsú agus é a chumhachtú mar ionadaí aitheanta na sochaí sibhialta eagraithe lena chomhairle a roinnt mar chuid de phróiseas ceaptha beartas an Aontais agus freisin mar éascaitheoir agus ráthóir gníomhaíochtaí daonlathais rannpháirtíochta amhail idirphlé struchtúrtha le heagraíochtaí na sochaí sibhialta agus le painéil saoránach. Is gné ríthábhachtach de shaol daonlathach an Aontais Eorpaigh é sochaí shibhialta bhríomhar a bheith ann.

7.4.

Tá an Coiste ag moladh do lucht ceaptha beartas an Aontais straitéisí comhtháite Eorpacha (inmheánacha agus seachtracha) maidir leis an tsochaí shibhialta a bhunú, lena n-áirítear beartais arna mbunú air seo a leanas: aitheantas níos fearr a thabhairt don earnáil agus don idirphlé sibhialta, colún ar leith i bPlean Gníomhaíochta um an Daonlathas Eorpach, an measúnú bliantúil ar an smacht reachta agus straitéis Eorpach maidir leis an tsochaí shibhialta san áireamh; creataí dlíthiúla agus cruthú na cothroime iomaíche Eorpaí a éascú; rochtain ar an gcistiú poiblí; sásraí faireacháin agus cosanta ar leibhéal an Aontais.

7.5.

Tá sé ríthábhachtach díriú ar an obair leantach ar thograí na Comhdhála ar Thodhchaí na hEorpa d’fhonn beart a dhéanamh de réir éilimh na saoránach. Tá súil ag CESE go ngeallfaidh gach institiúid Eorpach cur chuige cuiditheach uaillmhianach, i gcomhréir lena ról agus lena inniúlachtaí, i gcás chéimeanna uile na hoibre leantaí, lena n-áirítear tograí reachtacha. Tá CESE réidh lena ról a chomhlíonadh agus lena áirithiú go ndéanfar obair leantach chuí ar thorthaí na Comhdhála, agus má tá coinbhinsiún le heagrú ní mór ról suntasach a bheith aige.

7.6.

Chun muinín sa mhéadú a atógáil agus chun na bealaí ina gcothaíonn an tAontas caidreamh lena chomhghuaillithe nádúrtha sa réigiún a neartú, creideann CESE go láidir gur cheart don Aontas rannpháirt shoiléir a thabhairt do thíortha na mBalcán Thiar sna gníomhaíochtaí arb é is aidhm leo torthaí na Comhdhála ar Thodhchaí an Aontais a chur chun feidhme.

7.7.

De thoradh an chogaidh san Úcráin, is ann anois do chomhghníomhaíocht agus comhtháthú Eorpach i bpríomhearnálacha amhail an chosaint agus an beartas eachtrach, a oiread sin nach bhféadfaí a shamhlú fiú cúpla mí ó shin. Is díol sásaimh do CESE an tiomantas a cuireadh in iúl i nDearbhú Versailles maidir le húsáid níos mó a bhaint as an tSaoráid Eorpach Síochána agus tá sé ag cur i bhfios go láidir gur cheart don Aontas bogadh i dtreo lánpháirtiú polaitiúil níos láidre, rud ar a bhféadfaí comhbheartas eachtrach Eorpach a bhunú. Tá CESE ag iarraidh ar na Ballstáit tús a chur láithreach bonn le córas cosanta a chur chun feidhme ar fíorchóras cosanta coiteann agus éifeachtach é a chuirfeadh go mór le cumas na hEorpa í féin a chosaint (12). I gcás cinneadh a dhéanfar ar leibhéal an Aontais ina thaobh sin, ba cheart Parlaimint na hEorpa a bheith páirteach ann mar is í ionadaí díreach an phobail í de réir na gConarthaí.

7.8.

Ní mór Parlaimint na hEorpa, mar aon le CESE, comhpháirtithe sóisialta agus eagraíochtaí na sochaí sibhialta, a bheith rannpháirteach sna pleananna teagmhais chun iarmhairtí eacnamaíocha an chogaidh a chomhrac. Go háirithe, i gceapadh na gcodanna éagsúla de straitéis Repower EU.

7.9.

Tá béim á leagan ag CESE ar an ngá atá le haghaidh a thabhairt ar na dúshláin a bhaineann le rannpháirtíocht ghníomhach na ndaoine óga sa tsochaí agus i bpróisis ceaptha beartas agus i bpróisis chinnteoireachta, ós rud é gurb iad na leanaí agus na daoine óga a mbeidh orthu íoc as an bhfiachas poiblí ollmhór atá á chruthú ag tíortha faoi láthair chun dul i ngleic le hiarmhairtí na paindéime agus a mbeidh orthu maireachtáil le hiarmhairtí na gcéimeanna atá á nglacadh faoi láthair chun aghaidh a thabhairt ar an athrú aeráide agus ar an staid slándála nua san Eoraip. Tá gá freisin le cur chuige comhordaithe Eorpach arna bhunú ar bheartais agus creataí dlíthiúla láidre chun fáinne fí an mhíbhuntáiste idirghlúine a bhriseadh. Ba cheart dlúthfhaireachán a dhéanamh ar an dul chun cinn maidir leis an sprioc uaillmhianach arna leagan síos chun an líon is mó leanaí agus daoine óga is féidir a thógáil amach as an mbochtaineacht.

7.10.

Tá CESE á chur i bhfios gur cheart aghaidh a thabhairt ar chomhionannas inscne agus ar phríomhshruthú inscne i ngach gné de cheapadh agus cur chun feidhme dhlí an Aontais, go háirithe ós rud é gur ann anois do mhíchothromaíochtaí inscne níos measa fós de dheasca na paindéime agus an choir chun donais a chruthaigh sí.

7.11.

Tá sé ríthábhachtach nach dtiocfaidh aon fhreagairt ar dhálaí eisceachtúla salach ar an smacht reachta nó nach gcuirfear i mbaol dá barr an daonlathas, scaradh na gcumhachtaí ná cearta bunúsacha shaoránaigh an Aontais. Ní mór ionstraimí nua an Aontais chun cearta bunúsacha agus an smacht reachta a chosaint a chur chun cinn, mar shampla an Timthriall Athbhreithniúcháin ar an Smacht Reachta agus an sásra chun coinníoll a chur le cistiú an Aontais maidir leis na cearta bunúsacha agus an smacht reachta a urramú. Ní mór an méid sin a chur san áireamh go háirithe i gcinntí sealadacha íogaire, amhail craoltóirí áirithe a chosc, srian a chur le saorghluaiseacht daoine, nó aon chinneadh eile arna ghlacadh le linn na paindéime agus an chogaidh araon.

7.12.

Mhol CESE cheana féin cairt uile-Eorpach um chearta agus freagrachtaí tuaithe agus uirbeacha a ghlacadh agus tá sé ag iarraidh go gcruthófar múnla rialachais le haghaidh an Chomhshocraithe um an Tuath ina n-áireofar rialtais áitiúla agus gnólachtaí áitiúla, idir ghnólachtaí príobháideacha agus neamhbhrabúis, go ndéanfar obair de réir struchtúr áitiúil daonlathach agus comhpháirtíochta sóisialta chun a áirithiú go gcloisfear guthanna áitiúla agus go n-éireofar leis an bhfís fadtéarma a chur chun feidhme.

7.13.

Maidir leis an gComhaontú Glas don Eoraip, tá CESE ag iarraidh go gcuirfear struchtúir láidre rialachais ar bun chun na geallsealbhóirí uile a dhéanamh páirteach i gceapadh bhearta an Chomhaontaithe, an méid seo a leanas san áireamh: — ardán a chruthú do gheallsealbhóirí an Chomhshocraithe Aeráide Eorpaigh, a mbeidh gníomhaithe aeráide ar gach leibhéal páirteach ann, — fóram a chruthú maidir le cúrsaí aeráide a mhaoiniú chun rochtain ar airgead a éascú agus bacainní a bhaint; — rannpháirt chuí na struchtúr Eorpach le haghaidh idirphlé sóisialta atá ann cheana a áirithiú; — na Ballstáit a spreagadh chun páirt a thabhairt d’údaráis réigiúnacha, comhpháirtithe sóisialta agus eagraíochtaí na sochaí sibhialta in ullmhú na bpleananna náisiúnta um aistriú cóir, — daoine óga a dhéanamh páirteach ar bhonn níos córasaí sa phróiseas cinnteoireachta maidir leis an inbhuanaitheacht agus toscaire de chuid an aosa óig a áireamh i dtoscaireacht oifigiúil an Aontais chuig cruinnithe Chomhdháil na bPáirtithe; — nasc struchtúrach a thógáil idir an pacáiste “Oiriúnach do 55” agus Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe na Náisiún Aontaithe; — leanúint den tógáil ar an rath a bhí ar an obair chomhpháirteach idir an Coimisiún agus CESE maidir le hArdán Eorpach Gheallsealbhóirí an Gheilleagar Chiorclaigh.

7.14.

Ba cheart d’institiúidí an Aontais ról bunthábhachtach na sochaí sibhialta a aithint freisin maidir leis na cearta bunúsacha agus an smacht reachta a chur chun cinn agus maidir le cur in iúl leordhóthanach luachanna agus phrionsabail an Aontais a éascú. Dá réir sin, ní mór ról na sochaí sibhialta sa Timthriall Athbhreithniúcháin ar an Smacht Reachta a neartú, lena n-áirítear fóram geallsealbhóirí a chur ar bun.

7.15.

De bhreis air sin, measann CESE go bhfuil sé ríthábhachtach rannpháirtíocht ionadaithe na sochaí sibhialta a áirithiú, lena n-áirítear na comhpháirtithe sóisialta, eagraíochtaí tomhaltóirí agus geallsealbhóirí eile lena mbaineann, maidir le clár beartais na Deacáide Digití agus treochláir náisiúnta ghaolmhara a mhúnlú, a chur chun feidhme agus faireachán a dhéanamh orthu.

7.16.

Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún Eorpach rialáil níos fearr a choimeád ina tosaíocht agus tá sé ag iarraidh ar an gCoimisiún, a chuid seirbhísí go léir san áireamh, agus ar reachtóirí an Aontais, gach gné den chóras um rialáil níos fearr an Aontais a dhoimhniú agus a chur chun cinn ar bhonn leanúnach agus úsáid chórasach a bhaint as na huirlisí agus na treoirlínte maidir le rialáil níos fearr ina gcuid oibre.

7.17.

Tá CESE á chur i bhfáth gur cheart don Choimisiún bunús a thabhairt le gach togra reachtach i gcónaí trí mheasúnú tionchair lánfhorbartha a chur ar fáil ina leith. Ba cheart don Choimisiún measúnuithe tionchair cuí a dhéanamh freisin ar aon straitéisí a bheidh ann amach anseo, chun na tionchair a shainaithint go luath agus chun réamh-mheas níos fearr a dhéanamh ar chomhéifeachtaí na dtionscnamh aonair.

7.18.

Tá CESE á chur i bhfáth nach mór na hionstraimí maidir le rialáil níos fearr a bheith neodrach ó thaobh beartais de agus a bheith scartha go soiléir ón gcinnteoireacht pholaitiúil, rud ba cheart a fhágáil faoi na comhlachtaí polaitiúla dlisteanacha ainmnithe. Sna nósanna imeachta comhairliúcháin phoiblí a bhaineann leis na tograí ón gCoimisiún, ní mór ionchur ó fháil ó gheallsealbhóirí éagsúla agus cothromaíocht a bhaint amach ó thaobh an ionchuir sin de freisin. Chuige sin, is gá athbhreithniú a dhéanamh ar an modheolaíocht chun eagraíochtaí na sochaí sibhialta a bhaint amach ar bhealach níos fearr ar leibhéal an Aontais agus ar an leibhéal náisiúnta. Tá béim á leagan ag CESE ar an ngá atá le nósanna imeachta ar líne a chomhlánú le hidirphlé struchtúrtha le heagraíochtaí na sochaí sibhialta ag gach céim den phróiseas ceaptha beartas, lena n-áirítear céim an chur chun feidhme agus na meastóireachta.

7.19.

Tá CESE ag iarraidh go sonrach ar an gCoimisiún agus go háirithe ar an Airmheán Comhpháirteach Taighde (JRC) CESE féin a dhéanamh go hiomlán páirteach sa timthriall fadbhreathnaitheachta atá aige agus tacaíocht a thabhairt dó chun scrúdú a dhéanamh ar na gníomhaíochtaí fadbhreathnaitheachta atá ar bun cheana féin ag eagraíochtaí na sochaí sibhialta, ceardchumainn agus comhlachais ghnó.

7.20.

Tá an Coiste ag iarraidh freisin go ndéanfar an comhar a neartú go leanúnach san obair meastóireachta ex-post ar thionscnaimh éagsúla.

7.21.

Is léiriú iad an phaindéim agus an cogadh san Úcráin araon ar a phráinní agus atá an gá le gníomhaíocht níos mó a dhéanamh ar an leibhéal náisiúnta agus Eorpach chun saoirse agus iolrachas na meán agus an iriseoireacht neamhspleách ardchaighdeáin a chosaint.

---

(1)  IO C 290, 29.7.2022, lch. 35

(2)  Rún ó CESE maidir leis an gcogadh san Úcráin agus an tionchar eacnamaíoch, sóisialta agus comhshaoil a bheidh aige, (IO C 290, 29.7.2022, lch. 1).

(3)  Rún ó CESE maidir leis an “gCogadh san Úcráin agus an tionchar eacnamaíoch, sóisialta agus comhshaoil a bheidh aige”, (IO C 290, 29.7.2022, lch. 1).

(4)  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/ga/ip_22_1511

(5)  https://ec.europa.eu/info/publications/key-documents-repowereu_en

(6)  Tuairim ó CESE maidir le “REPowerEU: Comhghníomhaíocht Eorpach ar mhaithe le fuinneamh níos inacmhainne, níos sláinte agus níos inbhuanaithe”, (IO C 323, 26.8.2022, lch. 123).

(7)  Tá an idirnascacht ar cheann de spriocanna an Aontais cheana féin (ar a laghad 15 % faoi 2030, ach tá roinnt tíortha i bhfad ar gcúl leis): https://energy.ec.europa.eu/topics/infrastructure/electricity-interconnection-targets_en

(8)  Doiciméad ón gCoimisiún maidir le “Oileáin Fuinnimh”: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/de/MEMO_18_4622

(9)  Measúnú deiridh ACER ar dhearadh mhargadh mórdhíola leictreachais an Aontais Eorpaigh

(10)  An Ionstraim Eorpach le haghaidh Tacaíocht Shealadach chun Rioscaí Dífhostaíochta a Mhaolú i gCás Éigeandála (SURE).

(11)  Féach mar shampla “Business Journey on the Single Market: Practical Obstacles and Barriers” [Turas gnó sa mhargadh aonair: constaicí agus bacainní praiticiúla] SWD(2020) 54 final, an Bhruiséil, 10.3.2020 (níl leagan Gaeilge ann).

(12)  IO C 290, 29.7.2022, lch. 1.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir le cánachas ar theilea-oibrithe trasteorann agus ar a bhfostóirí

(tuairim féintionscnaimh)

(2022/C 443/02)

Rapóirtéir:

Krister ANDERSSON

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	20.1.2022
Bunús dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	Aontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta agus Comhtháthú Eacnamaíoch agus Sóisialta
Dáta a glactha sa rannóg	1.7.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	13.7.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	571
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	195/0/2

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1

Aithníonn an Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE) na dúshláin atá ann do chórais idirnáisiúnta chánachais an lae inniu, i ngeall ar an méadú ar an teilea-obair trasteorann. Baineann sé sin go háirithe le cánachas ar phá agus leis an gcánachas ar bhrabúis cuideachtaí.

1.2

Aontaíonn CESE leis an gCoimisiún Eorpach go bhféadfadh cánachas dúbailte ar a n-ioncam a bheith ag bagairt ar fhostaithe na teilea-oibre trasteorann, agus diospóidí fadálacha agus costasacha a bheith ann idir na fostaithe sin agus údaráis chánach na mBallstát dá bharr. Ag brath ar an gcaoi a gcaitheann córas cánachais tíre le hioncam eachtrach, d’fhéadfadh oibleagáid a bheith ar fhostaí freisin dhá dhearbhú cánach ar leith a chomhlíonadh, ag tráthanna difriúla b’fhéidir, de bharr spriocdhátaí difriúla idir na Ballstáit maidir le cánacha a chomhdú. Is bacainní iad na hualaí rialála ar mhargadh aonair atá éifeachtúil. Ba cheart do na Ballstáit aird chuí a dhíriú ar na bacainní sin agus comhaontuithe maidir le cáin á síneadh.

1.3

Maidir le cánachas brabús cuideachta, bheadh baol ann go bhféadfadh teilea-oibrithe idirnáisiúnta buanbhunaíocht (PE) a chruthú trí thaisme don chuideachta i dtír seachas tír na cuideachta féin. Dá ndéanfaí buanbhunaíocht a bhunú i dtír eile, chuirfí iallach ar chuideachta a hioncam corparáide a roinnt go beacht idir an dá láthair, agus dá réir sin a bheith faoi réir oibleagáidí difriúla maidir le comhdú agus dliteanais chánach.

1.4

Is geal le CESE na bearta sealadacha cánach a ghlac na Ballstáit an tráth ba mheasa den phaindéim agus an treoir a d’eisigh ECFE le linn na paindéime. Thug na bearta sin deis d’fhostaithe agus d’fhostóirí trasteorann leanúint dá ngníomhaíochtaí gnó, agus áirithíodh leo nach mbeadh cánachas dúbailte ag bagairt orthu, rud a chuir ar chumas gnólachtaí leanúint de thacaíocht a thabhairt do gheilleagar agus d’oibrithe an Aontais ag tráth criticiúil.

1.5

Cuireann CESE i bhfios a thábhachtaí atá sé na córais chánachais a nuashonrú a thuilleadh chun freagairt ar riachtanais thimpeallacht oibre an lae inniu. Rinneadh an creat cánach corparáide idirnáisiúnta a athchóiriú le déanaí trí chomhaontú maidir le Creatphacáiste Cánach Cuimsitheach ECFE/G20 a bhfuil dhá cholún ann. Má roghnaíonn tuilleadh fostaithe fostaíocht na teilea-oibre, d’fhéadfadh sé nár mhór na rialacha cánachais idirnáisiúnta le haghaidh daoine aonair a athbhreithniú freisin. Go sonrach, níor mhór gurbh fhurasta na rialacha a chomhlíonadh.

1.6

Measann CESE gur den riachtanas é go n-áiritheofaí le rialacha cánachais a bhaineann leis an teilea-obair trasteorann nach mbeidh cánachas dúbailte ná neamhchánachas dúbailte ann d’fhostaithe ná d’fhostóirí. Chun a áirithiú go mbeidh cuideachtaí den uile mhéid in ann deiseanna maidir leis an teilea-obair a thairiscint, is den tábhacht é go gcuirfí deireadh le haon oibleagáidí riaracháin a bhaineann le cánachas na dteilea-oibrithe trasteorann nó go ndéanfaí iad a íoslaghdú, ar a laghad.

1.7

Cé go n-aithníonn CESE go bhfuil sé de cheart ag tíortha cinneadh a dhéanamh maidir le cánacha a ghearradh ina dtíortha, mar aon leis an ráta cánach, b’fhearr dá ndéanfaí na prionsabail chánachais le haghaidh teilea-obair trasteorann a chomhaontú ar an leibhéal domhanda. Mar sin féin, nuair a chuirtear san áireamh an leibhéal soghluaisteachta atá ann san Aontas, soghluaiseacht a eascraíonn as an tsaorghluaiseacht laistigh den Mhargadh Aonair, tá cúiseanna ann chun aghaidh a thabhairt ar an gceist ar leibhéal an Aontais sula dtiocfar ar réiteach domhanda. Cé go bhféadfadh cuir chuige éagsúla a bheith ann, is den tábhacht go ndéanfaí ardleibhéal comhordaithe a bhaint amach san Aontas Eorpach.

1.8

Tá CESE á chur i bhfáth gur cheart rialacha furasta a bheith ann d’fhostaithe agus d’fhostóirí araon. Rogha amháin is ea go gcomhaontódh na Ballstáit gan cáin a ghearradh ar fhostaithe mura bhfuil líon na laethanta oibre sa tír níos mó ná 96 lá i mbliain fhéilire. Tugann CESE dá aire go mbaintear úsáid as ionstraim iltaobhach (MLI) mar uirlis chun cur chun feidhme tráthúil rialacha cánach nua a éascú, sa Chreatphacáiste Cánach Cuimsitheach de chuid ECFE.

1.9

Molann CESE don Choimisiún a mheas an mbeadh sé indéanta ionad ilfhreastail a bhunú, faoi mar atá i gcás CBL. Theastódh sa chás sin go ndéanfadh an fostóir tuairisciú i gcás teilea-oibrithe trasteorann ar an líon laethanta oibre a chaith na teilea-oibrithe sin ag obair sa tír chónaithe agus sa tír ina bhfuil an fostóir lonnaithe. Ach an fhaisnéis sin a bheith acu, bheadh ar chumas na n-údarás cánach measúnú a dhéanamh faoin tír ina mbeadh ioncam inchánach, nó ar an sciar den ioncam a bheadh inchánach i ngach tír ar leith.

1.10

Dá bhforbrófaí córas ionaid ilfhreastail le haghaidh teilea-oibrithe trasteorann, d’fhéadfadh sé feidhmiú mar chéad chéim i mbonneagar a chuirfeadh ar chumas fostaithe agus fostóirí na díospóidí cánach idir na Ballstáit a laghdú, agus ag an am céanna, a áirithiú go ngearrtar cánacha i gceart, agus nach mbeadh ar an duine aonair comhdú a dhéanamh i dtíortha iomadúla.

2.   Cúlra

2.1

D’athraigh paindéim COVID-19 saol na n-oibrithe agus na ngnólachtaí ar bhealaí nach bhfacthas cheana. Ar na treochtaí ba shuntasaí le linn phaindéim COVID-19, bhí an méadú ar an teilea-obair (1), mar thoradh ar shrianta taistil agus teorainneacha rialtais leis an líon daoine a d’fhéadfadh a bheith i láthair in oifigí chun scaipeadh víreas COVID-19 a laghdú. Rinne gnólachtaí agus fostaithe tréaniarrachtaí a ngníomhaíochtaí laethúla a dhigiteáil (e.g. le huirlisí ar líne i gcomhair cruinnithe) chun cúrsaí a éascú d’fhostaithe a bhí ag obair ón mbaile. Sa tslí sin, bhí ar chumas gnólachtaí leanúint den seachadadh earraí agus seirbhísí (riachtanacha) do chustaiméirí agus tacaíocht a thabhairt do gheilleagar, fostaíocht, trádáil agus fás eacnamaíoch an Aontais dá réir.

2.2

Mar go laghdaítear an t-am taistil comaitéireachta, feictear go ngabhann breis solúbthachta leis an teilea-obair, rud a d’fhéadfadh an strus ar fhostaithe a laghdú agus cothromaíocht oibre is saoil níos fearr a áirithiú (2). Ina theannta sin, d’fhéadfadh an méadú ar an teilea-obair cuidiú chun an neodracht carbóin a bhaint amach, ar sprioc de chuid an Aontais é. Ós rud é gur ón iompar a eascraíonn sciar mór d’astaíochtaí an Aontais, d’fhéadfadh sé go laghdófaí astaíochtaí carbóin agus brú tráchta mar thoradh ar mhéadú ar an teilea-obair (3). Leis an aistriú chuig an teilea-obair, tá seans ann gur lú éileamh a bheidh ar spás oifige, rud a d’ísleodh na costais astaíochtaí ó fhoirgnimh oifigí (i.e. téamh agus fuarú).

2.3

Cé go bhfuilimid ag bogadh i dtreo “iar-ré COVID-19” agus go bhfuil na rátaí vacsaínithe ard ar fud an Aontais, agus cé go bhfuilimid ag súil go bhfillfidh roinnt oibrithe ar a n-oifigí, is ar éigean a dhéanfar aisiompú iomlán ar an gclaonadh i dtreo na teilea-oibre. I suirbhé Eurofound ó mhí an Mhárta 2021, léirigh 46 % d’fhostaithe san Aontas gurbh fhearr leo leanúint de bheith ag obair ón mbaile “gach lá” nó “cúpla uair sa tseachtain” nuair a bheadh an phaindéim thart (4). Feictear, dá réir sin, go mbeidh an teilea-obair ina cuid dár gcultúr oibre.

2.4

Leis an méadú ar an teilea-obair trasteorann, cruthaítear dúshláin do chórais chánachais an lae inniu. Cé nach feiniméan nua í an obair trasteorann, ardaítear saincheisteanna maidir le rialacha idirnáisiúnta cánach leis an bhféidearthacht go mbeadh fostaí in ann a bheith ag obair ón mbaile i dtír eile, go háirithe más rud é go gcaitheann fostaí sciar suntasach laethanta oibre sa tír chónaithe nó i dtríú tír, seachas san áit thraidisiúnta ina mbeadh an ghníomhaíocht ar siúl. Baineann sé sin go háirithe le cánachas ar phá agus leis an gcánachas ar bhrabúis cuideachtaí. Is cinnte gur féidir cásanna den sórt sin teacht chun cinn i “réigiúin teophointe” atá suite i ngar do Bhallstáit eile ó thaobh tíreolaíochta de, ach leis an bhfás agus leis an bhforbairt ar uirlisí teileachomhdhála, dealraíonn sé go dtiocfaidh méadú ar na cásanna sin ar bhonn níos leithne.

2.5

I dtéarmaí cánachais ar phá, d’fhéadfadh oibrithe a bhfuil cónaí orthu i mBallstát amháin (an dlínse chónaithe), ach atá ag obair le haghaidh cuideachta atá suite i mBallstát eile (an dlínse fhoinseach) a bheith faoi réir cánachas dúbailte, agus d’fhéadfadh an dá dhlínse cáin a ghearradh ar an ioncam. Chun cás den sórt sin a sheachaint, rinneadh comhaontuithe déthaobhacha um chánachas dúbailte a thabhairt i gcrích idir tíortha, iad bunaithe go minic ar Shamhailchoinbhinsiún Cánach ECFE ar Ioncam agus ar Chaipiteal (OECD-MTC). I Samhailchoinbhinsiún Cánach ECFE leagtar síos mar phrionsabal ginearálta nár cheart cáin a ghearradh ar ioncam ó fhostaíocht ach sa dlínse chónaithe amháin. Mar sin féin, má dhéantar an obair i dtír eile (i.e. an stát foinseach), féadfaidh an stát foinseach cáin a ghearradh ar an ioncam inchurtha i leith na laethanta a oibríodh sa stát sin, ar choinníoll go bhfanann an fostaí 183 lá ar a laghad sa stát foinseach i mbliain, nó go n-íocann fostóir sa stát foinseach an luach saothair, nó go n-íocann buanbhunaíocht den fhostóir sa stát foinseach an luach saothair.

2.6

I gcomhréir le Samhailchoinbhinsiún Cánach ECFE, maidir le fostaí a chónaíonn i dtír éigin seachas a thír gnáthghníomhaíochta oibre, beidh deighilt sna cearta maidir le cáin a ghearradh ar ioncam oibre idir an dlínse chónaithe agus an dlínse fhoinseach ar bhonn pro rata ag bagairt air ón gcéad lá.

2.7

D’fhonn a sheachaint go leithroinnfí ar an toirt ioncam as obair trasteorann, agus ós rud é gur teimpléad atá sa samhailchoinbhinsiún nach bhfuil d’oibleagáid ar na Ballstáit é a leanúint, tá rialacha eile á gcur i bhfeidhm ag tíortha áirithe, amhail struchtúir de minimis. Sa chás sin, is sa tír chónaithe amháin a ghearrtar cáin ar ioncam an fhostaí, ar choinníoll nach sáraíonn an fostaí líon áirithe laethanta nuair atá sé as láthair ón áit ghnáthghníomhaíochta (5).

2.8

Mar thoradh ar bhearta a glacadh le linn na paindéime, amhail ceanglais dhochta maidir le coraintín agus srianta ar an taisteal trasteorann, bhí ar roinnt mhaith oibrithe, go háirithe oibrithe teorann, dul i mbun na teilea-oibre ina dtír chónaithe seachas ina ngnáth-thír gníomhaíochta. Mar thoradh ar phaindéim COVID-19, ghlac roinnt mhaith Ballstát bearta sealadacha chun nach gcaillfeadh dlínsí foinseacha go hiomlán a gceart chun cáin a ghearradh. Tháinig na Ballstáit ar chomhaontú maidir le “meabhráin tuisceana”, faoina ndéanfaí na laethanta uile a oibríodh in oifig bhaile a mheas ina ghníomhaíocht sa Bhallstát ina dtarlaíonn an ghníomhaíocht oibre de ghnáth. Ní bheadh feidhm aige sin ach amháin i gcás oibrithe faoi réir staid eisceachtúil COVID-19, agus ní bheadh feidhm aige ar na hoibrithe trasteorann a raibh teilea-obair ar siúl acu roimh an bpaindéim. Is cosúil nár cuireadh síneadh leis na bearta sealadacha sin tar éis an 30 Meitheamh 2022 agus fillfidh na tíortha ar ghnáthstruchtúir Shamhailchoinbhinsiún Cánach ECFE nó de minimis. Sa tslí chéanna d’eisigh ECFE treoraíocht maidir le cáin a ghearradh ar ioncam “oibrithe sáinnithe” (oibrithe a sáinníodh i ndlínse fhoinseach ar feadh i bhfad de bharr srianta taistil, rialacha coraintín etc., a bhain le COVID-19) (6).

2.9

De réir an Choimisiúin Eorpaigh (7), d’fhéadfadh cánachas dúbailte ar a n-ioncam a bheith ag bagairt ar fhostaithe na teilea-oibre trasteorann, agus díospóidí (fadálacha agus costasacha) a bheith ann idir na fostaithe sin agus na Ballstáit mar thoradh air. Ag brath ar an gcaoi a gcaitheann córas cánachais tíre le hioncam eachtrach, d’fhéadfadh oibleagáid a bheith ar fhostaithe freisin dhá dhearbhú cánach ar leith a chomhlíonadh, ag tráthanna difriúla b’fhéidir, de bharr spriocdhátaí difriúla idir na Ballstáit maidir le cánacha a chomhdú. D’fhéadfadh castachtaí teacht chun cinn freisin i gcás inar gá costais chánach áirithe atá riachtanach chun ioncam a ghiniúint a roinnt go beacht idir an dá Bhallstát. D’fhéadfadh fostaí na teilea-oibre trasteorann deiseanna a chailleadh freisin maidir le sochair chánach nó creidmheasanna cánach.

2.10

Go ginearálta, níl cáiníocóirí neamhchónaitheacha a bhfuil ioncam acu ó dhá Bhallstát nó níos mó, amhail oibrithe taistil, oibrithe séasúracha, lucht spóirt, ealaíontóirí agus pinsinéirí, incháilithe chun go gcuirfear imthosca pearsanta agus teaghlaigh san áireamh ar na bealaí céanna is a chuirtear na gnéithe sin san áireamh do cháiníocóirí cónaitheacha. De réir rialú (8) Schumacker, ní mór do na Ballstáit sochair chánach den sórt sin a dheonú do neamhchónaitheoirí, má thuilleann na cáiníocóirí a n-ioncam uile nó beagnach a n-ioncam uile sa Bhallstát sin. Cuireann roinnt Ballstát tairseach i bhfeidhm lena leagtar síos gur gá 90 % den ioncam iomlán a thuilleamh sa Bhallstát sin chun na sochair chánach sin a dheonú. D’fhéadfadh sé sin a bheith ina bhacainn ar an tsaorghluaiseacht ós rud é go mbeidh ar a laghad páirtchaillteanas ar na sochair chánach sin mar thoradh ar aon ioncam os cionn sciar 10 % den ioncam iomlán i mBallstáit eile, toisc nach mbainfear amach a thuilleadh an tairseach chun na sochair chánach sin a dheonú ina n-iomláine. Ba cheart do na Ballstáit a cheadú go gcuirfí cúinsí pearsanta agus teaghlaigh san áireamh, má thuilleann neamhchónaitheoirí 75 % d’ioncam an cháiníocóra sa stát foinseach.

2.11

Is bacainní iad na hualaí rialála ar mhargadh aonair atá éifeachtúil. Ba cheart do na Ballstáit aird chuí a dhíriú ar na bacainní sin agus comhaontuithe maidir le cáin á síneadh.

2.12

Maidir le cánachas brabús cuideachta, bheadh baol ann go bhféadfadh teilea-oibrithe idirnáisiúnta buanbhunaíocht (PE) a chruthú trí thaisme don chuideachta i dtír seachas tír na cuideachta féin. Dá ndéanfaí buanbhunaíocht a bhunú i dtír eile, chuirfí iallach ar chuideachta a hioncam corparáide a roinnt go beacht idir an dá láthair, agus dá réir sin, a bheith faoi réir oibleagáidí difriúla maidir le hoibleagáidí comhdaithe agus dliteanais chánach.

2.13

D’fhéadfadh sé nach bhfuil líon ard cuideachtaí, go háirithe FBManna nach bhfuil struchtúr idirnáisiúnta acu, ar an eolas go bhfuil feidhmeanna éagsúla agus nádúr difriúil acu, mar gheall go bhfuil cuid dá bhfoirne ag obair ó thír eile. Ciallaíonn sé sin gur gá dóibh brabúis a leithdháileadh agus cloí le ceanglais i ndáil le rialacha maidir le praghsáil aistrithe, chomh maith le ceanglais tuairiscithe. B’fhéidir nach bhfuil roinn cánachais ag FBManna nó rochtain acu ar chomhairleoirí agus tá a gcostais comhlíontachta an-ard cheana féin. De réir staidéir de chuid an Choimisiúin Eorpaigh, caitheann cuideachtaí sa Ríocht Aontaithe agus san Aontas Eorpach méid bliantúil iomlán atá thart ar EUR 204 bhilliún chun oibleagáidí a chomhlíonadh a bhaineann le cáin chorparáide, CBL, ranníocaíochtaí agus cánacha a bhaineann le pá, cánacha maoine agus réadmhaoine agus cánacha áitiúla. Ar an meán, tabhaíonn fiontair costas bliantúil ar fiú thart ar 1,9 % dá láimhdeachas (9) chun a n-oibleagáidí cánach a chomhlíonadh. D’fhéadfaí inmharthanacht na cuideachta a chur i mbaol le haon ardú breise.

2.14

De bharr ábhair imní ag éirí as an bhféidearthacht go gcruthófaí buanbhunaíochtaí mar thoradh ar an teilea-obair trasteorann, d’eisigh ECFE treoir maidir leis an topaic (10) i mí Aibreáin 2020 agus i mí an Mhárta 2021. Mheas ECFE nár cheart buanbhunaíochtaí a chruthú don fhostóir a bheith mar thoradh ar an athrú eisceachtúil agus shealadach ar an áit ina raibh fostaithe ag obair (11). Go ginearálta, d’áitigh ECFE fiú sa chás go bhfuil cuid de ghnó fiontair ar siúl ag láthair amhail oifig bhaile an duine aonair, nár cheart teacht ar an gconclúid go bhfuil an láthair sin ar fáil ag an bhfiontar díreach mar go raibh sí á húsáid ag duine éigin (e.g. fostaí) atá ag obair don fhiontar. Maidir le hiallach a bheith ar fhostaí obair ón mbaile de bharr phaindéim COVID-19 agus bearta sláinte poiblí, d’áitigh ECFE go bhfuil easpa buaine agus leanúnachais ag baint leis sin, chun áit chónaithe a áireamh mar bhuanbhunaíocht don fhostóir.

2.15

Agus é á chur i bhfios go láidir aige a eisceachtúla a bhí paindéim COVID-19, thug ECFE dá aire dá leanfadh fostaithe de bheith ag obair ón mbaile i ndiaidh na paindéime, agus dá bhrí sin, dá mbeadh leibhéal áirithe buaine agus leanúnachais ag baint lena n-oifig baile, nár ghá gur buanbhunaíocht ghnó a bheadh mar thoradh air an méid sin. Ba é tuairim ECFE nár mhór breathnú arís ar na fíricí agus cúinsí sonracha i gcás staideanna den sórt sin. I gcás daoine a bhfuil poist chinnteoireachta acu, ba mhinic a cheistigh na húdaráis chánach ar bunaíodh buanbhunaíocht.

3.   Barúlacha ginearálta

3.1

Is díol mór sásaimh do CESE na hiarrachtaí a rinne cuideachtaí agus oibrithe le linn phaindéim COVID-19 chun leanúint dá n-oibríochtaí gnó trí úsáid a bhaint as uirlisí digiteacha. De bharr na gcúinsí nach bhfacthas riamh cheana a d’eascair as paindéim COVID-19 agus na bearta sláinte a cuireadh i bhfeidhm mar thoradh uirthi, bhí ar chuideachtaí agus oibrithe a dtimpeallacht oibre a oiriúnú chun go bhféadfaidís leanúint dá n-oibríochtaí gnó agus earraí agus seirbhísí a sholáthar, agus sa tslí sin, tacaíocht a thabhairt do gheilleagar an Aontais, don fhostaíocht agus don fhás.

3.2

De réir mar a dhéantar tuilleadh dul chun cinn ar uirlisí oifige ar líne (e.g. bogearraí cruinnithe ar líne) tabharfar níos mó deiseanna d’fhostaithe áirithe cuid dá ngníomhaíochtaí oibre a dhéanamh ón mbaile, ar bhonn atá níos éifeachtúla nó chomh héifeachtúil céanna, feictear dúinn go méadóidh líon na dteilea-oibrithe (trasteorann) san Aontas. Ní mór do reachtóirí na rialacha atá ann faoi láthair a chur in oiriúint do ré nua.

3.3

Cé go bhfuil féidearthachtaí éagsúla ann maidir leis an teilea-obair, ag brath ar an earnáil agus ról an phoist, measann CESE gur cheart an méadú ar an teilea-obair a bheith ina dhíol sásaimh agus é a spreagadh a mhéid is féidir. Chomh maith le solúbthacht bhreise d’fhostaithe, d’fhéadfadh sé a bheith ina bhuntáiste do chlár oibre AE maidir leis an gComhaontú Glas don Eoraip, óir is lú daoine a bheidh ag taisteal chun na hoibre, rud a laghdóidh astaíochtaí iompair agus truailliú an aeir. Aithníonn CESE gur topaic í a mbaineann ábharthacht ar leith léi don Aontas agus do shaorghluaiseacht oibrithe sa Mhargadh Aonair.

3.4

Aithníonn CESE na dúshláin ar leith atá ann don chóras cánach idirnáisiúnta i ngeall ar an méadú ar an teilea-obair trasteorann. Tugann CESE dá aire na constaicí a bhí a dtuairisciú ag fostaithe maidir le cúrsaí oibre trasteorann, fiú roimh an bpaindéim (12). Is geal le CESE na bearta sealadacha cánach a ghlac na Ballstáit nuair a bhí an phaindéim faoi lán seoil agus an treoir a d’eisigh ECFE lena linn. Thug na bearta sin deis d’fhostaithe agus d’fhostóirí trasteorann leanúint dá ngníomhaíochtaí gnó, agus áirithíodh leo nach mbeadh cánachas dúbailte ag bagairt orthu, rud a chuir ar chumas gnólachtaí leanúint de thacaíocht a thabhairt do gheilleagar agus d’oibrithe an Aontais ag tráth criticiúil.

3.5

Cuireann CESE i bhfios go láidir, áfach, a thábhachtaí atá sé go dtabharfar na córais chánachais cothrom le dáta a thuilleadh chun freagairt do riachtanais thimpeallacht oibre an lae inniu. Go háirithe, tá sé tábhachtach nach ndídhreasófar d’fhostóirí, agus socruithe teilea-oibre á n-éagrú acu, fostaithe a fhostú ó lasmuigh de dhlínse an fhostóra mar gheall ar bhacainní cánachais. Ar an gcaoi chéanna, níor cheart rialacha cánachais a bheith ina mbac ar fhostaithe agus iarratas á dhéanamh acu ar phoist trasteorann.

3.6

Measann CESE gur den riachtanas é go n-áiritheofaí le rialacha cánachais a bhaineann leis an teilea-obair trasteorann nach mbeidh cánachas dúbailte ná neamhchánachas dúbailte ann d’fhostaithe ná d’fhostóirí. Chun a áirithiú go mbeidh cuideachtaí den uile mhéid in ann deiseanna maidir leis an teilea-obair a thairiscint, is den tábhacht é go gcuirfí deireadh le haon oibleagáidí riaracháin a bhaineann le cánachas na dteilea-oibrithe trasteorann nó go ndéanfaí iad a íoslaghdú, ar a laghad (13).

3.7

Rinneadh an creat cánach corparáide idirnáisiúnta a athchóiriú le déanaí trí chomhaontú maidir le Creatphacáiste Cánach Cuimsitheach/ECFE a bhfuil dhá cholún ann. Má roghnaíonn tuilleadh fostaithe fostaíocht na teilea-oibre, d’fhéadfadh sé nár mhór na rialacha cánachais idirnáisiúnta le haghaidh daoine aonair a athbhreithniú freisin. Go sonrach, níor mhór gurbh fhurasta na rialacha a chomhlíonadh.

3.8

Is geal le CESE na pléití ar an ábhar sin ar chuir an Coimisiún tús leo, in éineacht leis na Ballstáit agus le geallsealbhóirí an Ardáin um Dhea-Rialachas Cánach, d’fhonn na córais chánach a uasdátú agus chun léiriú a thabhairt ar thimpeallacht oibre an lae inniu bunaithe ar theilea-obair mhéadaithe. Tagraíonn CESE do phléití a bhí ann cheana ar an ábhar seo mar chuid den Teachtaireacht Removing cross-border tax obstacles for EU citizens [Constaicí cánach trasteorann a bhaint ar mhaithe le saoránaigh AE] agus sa tuarascáil ó ghrúpa saineolaithe CE dar teideal Ways to Tackle Cross-Border Tax Obstacles Facing Individuals in the EU [Ag Dul i nGleic leis na Constaicí Cánach roimh Dhaoine Aonair san Aontas] (14).

4.   Barúlacha sonracha

4.1

Cé go n-aithníonn CESE go bhfuil sé de cheart ag tíortha cinneadh a dhéanamh maidir le cánacha a ghearradh ina dtíortha, mar aon leis an ráta cánach, b’fhearr dá ndéanfaí na prionsabail chánachais le haghaidh teilea-obair trasteorann a chomhaontú ar an leibhéal domhanda. Mar sin féin, nuair a chuirtear san áireamh an leibhéal soghluaisteachta atá ann san Aontas, soghluaiseacht a eascraíonn as an tsaorghluaiseacht laistigh den Mhargadh Aonair, tá cúiseanna ann chun aghaidh a thabhairt ar an gceist ar leibhéal an Aontais sula dtiocfar ar réiteach domhanda. Cé go bhfuil cuir chuige éagsúla indéanta ann, is den tábhacht ardleibhéal comhordaithe a bhaint amach idir Ballstáit an Aontais agus, a mhéid is féidir, le tríú tíortha (mar shampla an Ríocht Aontaithe agus an Eilvéis).

4.2

Ba cheart rialacha furasta a bheith ann d’fhostaithe agus d’fhostóirí. Rogha amháin is ea go gcomhaontódh na Ballstáit gan cáin a ghearradh ar fhostaithe mura bhfuil líon na laethanta oibre sa tír níos mó ná 96 lá i mbliain fhéilire. Tugann CESE dá aire go mbaintear úsáid as ionstraim iltaobhach (MLI) mar uirlis chun cur chun feidhme tráthúil rialacha cánach nua a éascú, sa Chreatphacáiste Cánach Cuimsitheach de chuid ECFE.

4.3

Dealraíonn sé, áfach, go bhfuil gá le rialacha níos uaillmhianaí lena gceadaítear teilea-obair trasteorann. Dá gcuirfí an riail maidir le 183 lá i bhfeidhm, bheadh níos mó solúbthachta ann d’fhostóirí agus bheadh sé níos dóchúla go mbainfí amach cuspóirí comhshaoil. De réir mar a mhéadaítear líon na laethanta, tagann méadú freisin ar an ngá atá le córas tuairiscithe caighdeánaithe de chineál éigin, agus d’fhéadfadh sé go mbeadh gá le sásra cúitimh éigin a bhunú chun ioncam ó cháin a aistriú idir tíortha (15).

4.4

Molann CESE don Choimisiún a mheas an bhféadfadh ionad ilfhreastail a chruthú, mar atá déanta do limistéar CBL (16). Theastódh sa chás sin go ndéanfadh an fostóir tuairisciú i gcás teilea-oibrithe trasteorann ar an líon laethanta oibre a chaith na teilea-oibrithe sin ag obair sa tír chónaithe agus sa tír ina bhfuil an fostóir lonnaithe. Ach an fhaisnéis sin a bheith acu, bheadh ar chumas na n-údarás cánach measúnú a dhéanamh faoin tír ina mbeadh ioncam inchánach, nó ar an sciar den ioncam a bheadh inchánach i ngach tír ar leith. Fuair moladh den sórt sin tacaíocht ó ghrúpa saineolaithe CE sa tuarascáil uathu dar teideal Ways to tackle cross border tax obstacles facing individuals in the EU [Ag Dul i nGleic leis na Constaicí Cánach roimh Dhaoine Aonair san Aontas] (17). D’fhéadfadh scéim cúitimh i leith ioncam cánach i measc tíortha a bheith nasctha leis an bhfaisnéis arna tuairisciú san ionad ilfhreastail. Níor cheart é a bheith de cheangal ar an gcáiníocóir cáin a íoc ach le húdarás fioscach amháin.

4.5

Is iondúil go mbíonn ar an bhfostóir cánacha ar phá agus ar thuarastail an fhostaí a choinneáil siar. Ina theannta sin, is minic a íoctar ranníocaíochtaí slándála sóisialta le scéimeanna pinsin phoiblí agus le sochair shóisialta eile don fhostaí ar leithligh ach iad bunaithe ar ioncam an fhostaí (18). Laghdófaí go suntasach an t-ualach riaracháin dá bhféadfadh an fostóir na tobhaigh sin a íoc thar ceann an fhostaí ar bhealach a chuirfeadh ar chumas an ionaid ilfhreastail na cistí a leithdháileadh ar an tír is faighteoir cheart. Faoi chóras den sórt sin, bheadh dlúthchomhar ag teastáil idir na húdaráis chánach agus comhdú leictreonach.

4.6

Tá sé iarrtha arís agus arís eile ag CESE go mbeadh comhar feabhsaithe ann idir údaráis chánach na mBallstát. Ach comhar den sórt sin a bheith ann, shimpleofaí an saol do ghnáthshaoránaigh agus gnólachtaí, agus chuirfí leis na féidearthachtaí maidir leis an gcalaois agus an imghabháil cánach a chomhrac ar bhealach níos éifeachtaí. Chun an imghabháil cánach a chomhrac, tá sé fíorthábhachtach an comhlíonadh a shimpliú.

4.7

Dá bhforbrófaí ionaid ilfhreastail le haghaidh teilea-oibrithe trasteorann, d’fhéadfadh sé feidhmiú mar chéad chéim i mbonneagar a chuirfeadh ar chumas fostaithe agus fostóirí na díospóidí cánach idir na Ballstáit a laghdú, agus ag an am céanna, a áirithiú go ngearrtar cánacha i gceart, agus nach mbeadh ar an duine aonair comhdú a dhéanamh i dtíortha iomadúla.

---

(1)  Aithnítear a thábhachtaí atá conarthaí fostaíochta, ranníocaíochtaí slándála sóisialta, cearta pinsin, ábhair imní sláinte agus sábháilteachta (fisiciúla agus intinne), an tionchar ar eagraíochtaí an mhargaidh saothair, iomaíochas etc., ach dírítear sa tuairim seo ar chánachas díreach ar fhostaithe agus ar fhostóirí i gcás ina bhfuil fostaí fostaithe i ngnólacht i dtír amháin agus cuid áirithe den am oibre á caitheamh aige thar lear trí úsáid a bhaint as uirlisí na teilea-oibre. Ní dhíríonn an tuairim ar oibrithe ar postú, oibrithe trasteorann, mar a shainmhínítear iad i gcomhaontuithe déthaobhacha, ná oibrithe féinfhostaithe a mbíonn plé acu le díolacháin trasteorann.

(2)  The impact of teleworking and digital work on workers and society. [Tionchar na teilea-oibre agus na hoibre digití ar oibrithe agus ar an tsochaí].

(3)  The impact of teleworking and digital work on workers and society. [Tionchar na teilea-oibre agus na hoibre digití ar oibrithe agus ar an tsochaí].

(4)  Eurofound: Labour market change: Teleworkability and the COVID-19 crisis: a new digital divide? [Athrú ar an margadh saothair: An cumas chun teilea-obair a dhéanamh agus géarchéim COVID-19: deighilt dhigiteach nua?] Páipéar oibre WPEF20020.

(5)  Clúdaíonn na struchtúir seo an teilea-obair, ach freisin an oiliúint agus misin.

(6)  Updated guidance on tax treaties and the impact of the COVID-19 pandemic [Treoir nuashonraithe maidir le conarthaí cánach agus tionchar phaindéim COVID-19], ECFE.

(7)  Tax in an Increasingly Mobile Working Environment: Challenges and Opportunities [An Cánachas i dTimpeallacht Oibre atá ag éirí níos soghluaiste: Dúshláin agus Deiseanna], ó Ghrúpa Saineolaithe an Choimisiúin “an tArdán um Dhea-Rialachas Cánach”.

(8)  Féach Breithiúnas Chúirt Bhreithiúnais na hEorpa an 14 Feabhra 1995 i gCás C-279/93 Schumacker.

(9)  Tax compliance costs for SMEs: An update and a complement: final report [Costais FBManna maidir le comhlíonadh cánach: nuashonrú agus comhlánú: tuarascáil chríochnaitheach], 2022.

(10)  Updated guidance on tax treaties and the impact of the COVID-19 pandemic [Treoir nuashonraithe maidir le conarthaí cánach agus tionchar phaindéim COVID-19] OECD Secretariat analysis of tax treaties and the impact of the COVID-19 crisis [Anailís Rúnaíocht ECFE ar chonarthaí cánach agus tionchar ghéarchéim COVID-19].

(11)  OECD Secretariat analysis of tax treaties and the impact of the COVID-19 crisis [Anailís Rúnaíocht ECFE ar chonarthaí cánach agus ar thionchar ghéarchéim COVID-19].

(12)  Féach an Teachtaireacht ón gCoimisiún maidir le bacainní cánach trasteorann a dhíchur do shaoránaigh an Aontais, (COM(2010) 769 final), lch. 4 (níl leagan Gaeilge ann): saoránaigh de chuid an Aontais a bhogann thar lear chun obair a dhéanamh go sealadach nó go buan nó trasna teorainneacha gach lá le dul chun na hoibre, déanann siad gearán thar aon rud eile faoi na deacrachtaí a bhaineann le liúntais, faoisimh chánach agus asbhaintí a fháil ó údaráis chánach eachtracha. Déanann siad gearán go minic freisin faoi rátaí cánach forchéimnitheacha níos airde a chuirtear i bhfeidhm ar neamhchónaitheoirí agus faoi chánachas níos airde ar ioncam eachtrach. Luaitear fadhbanna a bhaineann le cánachas dúbailte go minic freisin, a eascraíonn as coinbhleachtaí maidir le cónaí chun críoch cánach, teorainneacha ar an méid creidmheasa atá ar fáil faoi chonarthaí déthaobhacha um chánachas dúbailte agus fiú easpa conarthaí den sórt sin i gcásanna áirithe.

(13)  Beidh ar oibrithe a bhfuil cónaí orthu go buan i mBallstát eile seachas an tír ina bhfuil an gnólacht lonnaithe, agus a oibríonn go cianda, aghaidh a thabhairt ar roinnt mhaith ceisteanna i ndiaidh na paindéime, amhail: cén córas slándála sóisialta a bheidh infheidhme; cén údarás cánach a mbeidh ar an bhfostóir cánacha a íoc ar ioncam; an mbeidh an fostóir in ann leanúint den cháin iarchoimeádta a dhéanamh; an mbeidh gá an caidreamh fostaíochta a chlárú leis na hoifigí fostaíochta inniúla i dtír chónaithe nua an oibrí; cén reachtaíocht saothair ba cheart a bheith i bhfeidhm maidir leis an gcaidreamh fostaíochta etc.

(14)  Ways to tackle cross-border tax obstacles facing individuals within the EU [Bealaí chun dul i ngleic leis na bacainní cánach trasteorann atá os comhair daoine aonair laistigh den Aontas].

(15)  Is é is aidhm don scéim cúitimh a forbraíodh le haghaidh cánachas corparáideach idirnáisiúnta cuid den bhrabús i gcuideachtaí an-bhrabúsacha a leithdháileadh ar an tír díolacháin (Méid A i gColún 1). Tá sé tábhachtach go mbeadh aon scéim cúitimh idir tíortha de bharr teilea-obair trasteorann chomh simplí agus is féidir. Ba cheart gurb iad líon na laethanta agus an t-ioncam tuillte na príomhpharaiméadair a chuirfear san áireamh.

(16)  Chuir an tAontas ionad ilfhreastail CBL (MOSS) ar bun chun an t-ualach ar ghnólachtaí a bhíonn ag díol le tomhaltóirí i mBallstáit eile de chuid an Aontais a laghdú. Cuireann ionad ilfhreastail ar chumas gnólachtaí tuairisceán CBL amháin a chur isteach ina ndearbhaítear na díolacháin i mBallstáit iomadúla, seachas ceangal a bheith orthu clárú le haghaidh CBL i ngach tír.

(17)  Ways to tackle cross-border tax obstacles facing individuals within the EU [Bealaí chun dul i ngleic leis na bacainní cánach trasteorann atá os comhair daoine aonair laistigh den Aontas].

(18)  Aithníonn CESE gur gá aghaidh a thabhairt freisin ar an tionchar ar shochair amhail pinsin etc., má roinntear ranníocaíochtaí slándála sóisialta idir tíortha. D’fhéadfadh sé go ndíreoidh CESE ar an ábhar sin amach anseo.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir le Céannacht dhigiteach, ceannasacht sonraí agus an bealach chuig aistriú cóir digiteach do shaoránaigh atá ina gcónaí sa tsochaí faisnéise

(tuairim féintionscnaimh)

(2022/C 443/03)

Rapóirtéir:

Dumitru FORNEA

Bunús dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta Tuairim féintionscnaimh
Cinneadh ón Tionól Iomlánach	20.1.2022
Rannóg atá freagrach	Iompar, Fuinneamh, Bonneagar agus an tSochaí Faisnéise
Dáta a glactha sa rannóg	21.6.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	14.7.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	571
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	179/1/3

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

A bhuí le dul chun cinn teicneolaíoch agus éabhlóid na dteicneolaíochtaí digiteacha, tá deiseanna tábhachtacha cruthaithe ag biteicneolaíochtaí agus ag córais cumarsáide leictreonaí chun sochaithe atá faoi bhláth eacnamaíoch agus atá níos cuimsithí agus níos córa a chomhdhlúthú. San am céanna, tá an-chuid bagairtí contúirteacha tar éis teacht chun cinn don chine daonna.

1.2.

D’fhonn slándáil an chine dhaonna agus na creatlaí sóisialta a chothú atá de dhíth chun go bhféadfadh gach uile dhuine saol breá sásúil a chaitheamh ar an bpláinéad seo, ní mór dúinn a áirithiú nach leatromach iad na huirlisí nua rialachais a fhorchuirtear leis an réabhlóid dhigiteach agus thionsclaíoch agus nach bhfágfaidh siad go mbeidh saol laethúil an duine ag brath ar ionchorprú éigeantach isteach i gcórais theicneolaíocha dhigiteacha a rialaítear ar bhealach neamhdhaonlathach.

1.3.

Tá na hinstitiúidí poiblí leochaileach i dtaobh gníomhaithe neamhstáit a bhfuil rochtain dhíreach acu ar eolas, paitinní, teicneolaíochtaí agus cistí infheistíochta. Creideann Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE) nach mór ceannasacht theicneolaíoch na hEorpa a chur san áireamh i ngach forbairt beartais amach anseo agus nach mór an reachtaíocht a fhorlíonadh le rialacháin shainráite atá go hiomlán infheidhme agus le caighdeáin chomhchoiteanna ar fud na mBallstát uile.

1.4.

Déanann forbairtí teicneolaíochta difear do chearta agus saoirsí an-chuid saoránach. Tá CESE teann air gur cheart gach earnáil a úsáideann sonraí pearsanta agus sonraí beatha a rialáil ar bhealach soiléir atá i gcomhréir go hiomlán le cearta bunúsacha an duine agus tá sé á iarraidh go ndéanfaí an Rialachán Ginearálta maidir le Cosaint Sonraí (RGCS) a thabhairt cothrom le dáta dá réir.

1.5.

Tá CESE suite de nár cheart don chéannacht dhigiteach, na modhanna digiteacha íocaíochta ná na hardáin fhíorúla agus ardáin na réaltachta breisithe a bheith ach ina n-uirlisí lena gcomhlánaítear an saol fisiciúil mar a bhí sular glacadh na teicneolaíochtaí sin agus nár cheart dóibh teacht go hiomlán in áit gnásanna eiseacha eile a d’fhorbair an cine daonna agus atá tugtha chun foirfeachta acu i gcaitheamh na mílte blianta ar an saol seo.

1.6.

Tá CESE ag iarraidh go mbeidh forálacha soiléire frith-idirdhealaithe i ngach togra reachtach amach anseo maidir leis an gcéannacht dhigiteach agus tá sé glan i gcoinne córas a thabhairt isteach lena gcoinneofaí súil ghéar ar shaoránaigh na hEorpa, lena rianófaí iad agus/nó lena ndéanfaí faireachán ar a ngníomhaíochtaí agus ar a n-iompar. Ina theannta sin, dar le CESE, tá sé riachtanach go mbeidh an tsochaí shibhialta eagraithe rannpháirteach go domhain sa phróiseas cur chun feidhme.

1.7.

Tá CESE tagtha ar an tuairim gur cheart aon tionscnamh chun na saoránaigh a lánpháirtiú i gcóras na céannachta digití Eorpaí a bhunú ar staidéir tionchair agus ar shuirbhéanna cuimsitheacha socheolaíocha. Níor cheart an cinneadh deiridh a dhéanamh ach amháin le toiliú saor agus eolasach na saoránach.

1.8.

Creideann CESE, má táthar chun dul go daonlathach ionsar sochaí chothrom dhigiteach a ghlacfaidh saoránaigh an Aontais léi, nach mór don Choimisiún Eorpach measúnuithe tionchair a dhéanamh ar na gnéithe seo a leanas: — An gá millteanach mór atá ann le haghaidh fuinnimh gach uile uair agus gach uile lá d’fhonn an bonneagar teicneolaíoch domhanda a chothabháil chun tacú le rochtain shábháilte gan bhriseadh ar chóras digiteach arb é is aidhm dó feidhmiúlachtaí criticiúla agus straitéiseacha na sochaí daonna a aistriú; — An tionchar atá ag digitiú agus uathoibriú idirghníomhaíocht an duine ar an gcáilíocht saoil agus ar dhálaí oibre, go háirithe ó thaobh an chaidrimh dhaonna de, i bhfianaise an mhéadaithe atá ag teacht ar a fhorleithne atá an t-uaigneas, saincheisteanna meabhairshláinte, lagú na héirime cognaí agus mothúchánaí agus an baol méadaithe atá ann maidir leis an gcoimhthíos sóisialta; — Na bearta polaitiúla, eacnamaíocha agus sóisialta is gá chun go rachaidh an tsochaí in oiriúint do na hathruithe cainníochtúla sa mhargadh saothair; — An chibearshlándáil, agus an méadú atá tagtha ar éagsúlacht agus castacht ghníomhaíochtaí na haiceálaithe ina leith, agus cúrsaí a bhaineann le forbairt bhrostaithe Idirlíon na Rudaí Nithiúla a fhágann go bhfuil prótacail rochtana leochaileach agus tréscaoilteach.

1.9.

Tá CESE tagtha ar an tuairim gur cheart an tslándáil sonraí a bheith doshannta agus is cúis díomá dó nach í slándáil na tiachóige digití Eorpaí a bheidh ann amach anseo príomhthosaíocht an togra reachtaigh ón gCoimisiún.

1.10.

Measann CESE nach mór foráil shoiléir a dhéanamh, i ngach togra reachtach AE maidir leis an intleacht shaorga, do chuntasacht iomlán i leith neamhfheidhmithe a d’fhéadfadh a bheith ann. Ní mór an chothromaíocht cheart a aimsiú idir forbairtí trédhearcacha agus inrianaithe a áirithiú agus gan rúin tráchtála a nochtadh.

1.11.

Ba é CESE an chéad institiúid Eorpach a d’iarr cur chuige “duine i gceannas”, agus tá sé á athdhearbhú aige an gá atá le roinnt sraitheanna rialaithe chun a áirithiú go n-urramófar é.

1.12.

Tá CESE go hiomlán i gcoinne bunachair sonraí phríobháideacha aghaidh-aitheanta, ach amháin chun críocha coireachta, agus aon chineáil córais scórála shóisialta óir sáraíonn siad sin bunluachanna agus cearta an Aontais Eorpaigh.

1.13.

Creideann CESE gur cheart na sonraí arna dtáirgeadh san Aontas a stóráil ar fhód an Aontais agus gur cheart iad a chosaint ar aon rochtain sheach-chríochach. Ina theannta sin, creideann CESE nach mór toiliú eolasach maidir le húsáid sonraí a chur chun feidhme le haghaidh sonraí pearsanta agus sonraí neamhphearsanta araon agus tá sé ag iarraidh, arís eile, RGCS a thabhairt cothrom le dáta dá réir sin.

1.14.

Is cúis imní do CESE na héagothromaíochtaí atá ag dul i méid idir na Ballstáit agus an easpa cosanta atá ann do ghrúpaí leochaileacha agus tá sé ag iarraidh in athuair go gcuirfeadh an tAontas r-chuimsiú chun deise dó féin ar bhealach nach bhfágfadh aon duine ar lár. Ba cheart aird ar leith a thabhairt ar an nglúin aosta.

1.15.

Tá CESE ag iarraidh go mbeadh córas láidir oideachais dhigitigh san Eoraip trína bhféadfaí an lucht saothair a ullmhú le haghaidh dúshláin theicneolaíocha agus cabhrú leo poist ardcháilíochta a fháil. Ní mór cláir um an litearthacht dhigiteach a chur chun feidhme i ngach Ballstát, mar aon le cláir le haghaidh na foghlama digití ar feadh an tsaoil, ranganna teagaisc foclóra agus an oiliúint phraiticiúil.

1.16.

Measann CESE gur den ríthábhacht é páirt a thabhairt d’fhostaithe san aistriú digiteach ionas go bhféadfadh siad tuiscint a fháil ar na rioscaí agus na deiseanna a bheidh ann amach anseo le go bhféadfaí eolas a aistriú agus scileanna nua a fháil.

2.   Cúlra

2.1.

Is suim le saoránaigh na hEorpa an dul chun cinn maidir le réitigh teicneolaíochta digití a chur chun feidhme le go mbeadh na nósanna imeachta riaracháin atá riachtanach sa saol laethúil sa tsochaí nó chun déileáil leis na húdaráis níos simplí. Is é is aidhm don tuairim seo feasacht a mhúscailt i measc na gcinnteoirí náisiúnta agus chinnteoirí na hEorpa maidir leis na hábhair is cúis imní don tsochaí shibhialta eagraithe i ndáil leis na héifeachtaí díobhálacha sochaíocha a d’fhéadfadh a bheith ann a mhéid a bhaineann le húsáid bhrostaithe na dteicneolaíochtaí digiteacha.

2.2.

Mar thoradh ar phaindéim COVID-19, tá dlús curtha le claochlú digiteach na sochaithe agus brúdh ar na saoránaigh na teicneolaíochtaí nua a chur chun deise dóibh féin le haghaidh na hoibre, an staidéir agus gníomhaíochtaí laethúla eile. Chruthaigh sé deiseanna do ghnólachtaí agus do na saoránaigh uasghrádú digiteach agus dul chun cinn a dhéanamh.

2.3.

Tá míniú ar na buntáistí a bhaineann le cur chun feidhme fada fairsing na céannachta digití ar fáil i ndoiciméid éagsúla na n-institiúidí Eorpacha agus eagraíochtaí idirnáisiúnta domhanda. I ndáil leis sin, is é an doiciméad is déanaí atá ann an togra le haghaidh Rialachán a mhéid a bhaineann le creat a bhunú le haghaidh na Céannachta Digití Eorpaí (1), a foilsíodh an 3 Meitheamh 2021.

2.4.

Is é is aidhm don Choimisiún Eorpach creat le haghaidh na céannachta digití Eorpaí a chur ar fáil bunaithe ar an athbhreithniú ar an gcreat reatha, le go mbeadh réiteach ríomh-shainaitheantais ag ar a laghad 80 % de na saoránaigh faoi 2030 chun rochtain a fháil ar sheirbhísí poiblí riachtanacha (2). Ní mór na hacmhainní daonna agus airgeadais riachtanacha a bheith ag na húdaráis phoiblí chun go bhféadfadh siad forbairtí teicneolaíocha digiteacha a chur san áireamh agus a rialú.

2.5.

Mar fhianaise air sin, ba cheart a thabhairt faoi deara go léiríonn an tInnéacs um an nGeilleagar Digiteach agus an tSochaí Dhigiteach (3), a d’fhoilsigh an Coimisiún Eorpach in 2021, go mba é 56 % sciar na ndaoine a raibh ar a laghad scileanna bunúsacha digiteacha acu in 2020. Faraor, níl scileanna bunúsacha digiteacha ag cuid mhór de dhaonra an Aontais go fóill, cé go bhfuil siad ag teastáil i bhformhór na bpost. Maíonn roinnt mhaith saoránach go bhfuil scileanna digiteacha acu, ach, tar éis súil níos géire a thabhairt ar an scéal, níl i gceist leis na scileanna sin ach cumas a bheith acu úsáid bhunúsach a bhaint as na deiseanna atá ar fáil dóibh a bhuí leis an idirlíon (brabhsáil agus líonrú sóisialta) agus na pacáistí bogearraí arna gcur ar fáil ag Microsoft Office nó ag Mac OS.

2.6.

Maidir leis an intleacht shaorga, léirigh staidéar a d’fhoilsigh an Banc Eorpach Infheistíochta (4) le déanaí go bhfuil an Eoraip fós chun deiridh ar chumhachtaí eacnamaíocha domhanda eile. Luadh sa staidéar sin gurbh fhiú breis agus 80 % de na hinfheistíochtaí cothromais bliantúla de EUR 25 bhilliún iad infheistíochtaí na Stát Aontaithe agus na Síne le chéile i dteicneolaíochtaí na hintleachta saorga agus blocshlabhra. Níl in infheistíochtaí an Aontais ach 7 %, agus tá an bhearna iomlán infheistíochta idir EUR 5 agus 10 mbilliún in aghaidh na bliana.

2.7.

Mhol an Coimisiún an bhearna sin a dhúnadh agus EUR 1 bhilliún a infheistiú san intleacht shaorga in aghaidh na bliana, suim ar cheart cur léi le hinfheistíocht phríobháideach agus le hacmhainní dílse na mBallstát. An sprioc atá ann ná infheistíocht ar luach EUR 20 billiún in aghaidh na bliana a bhaint amach sna deich mbliana amach romhainn (5).

3.   Barúlacha ginearálta

3.1.

A bhuí le dul chun cinn teicneolaíoch go ginearálta agus éabhlóid na dteicneolaíochtaí digiteacha, tá deiseanna ollmhóra cruthaithe ar fud an domhain le scór bliain anuas ag biteicneolaíochtaí agus ag córais cumarsáide leictreonaí chun sochaithe atá faoi bhláth eacnamaíoch agus atá níos cuimsithí agus níos córa a chomhdhlúthú.

3.2.

San am céanna, gan conradh sóisialta nua agus creat rialála atá curtha in oiriúint do na teicneolaíochtaí nua sin a bhfuil tionchar bunathraitheach acu, tá an-chuid bagairtí contúirteacha tar éis teacht chun cinn don chine daonna (amhail caillteanas post mar gheall ar an dul chun cinn agus an úsáid a bhaintear as an uathoibriú, an sárú príobháideachais, an laofacht algartamach a bhíonn ann de dheasca drochshonraí, luaineacht sa mhargadh, etc.), go mór mór i bhfianaise na n-iarrachtaí gan stad arna ndéanamh ag na mórchuideachtaí domhanda teicneolaíochta a gcuid táirgí agus seirbhísí a chur i bhfeidhm agus iad ag teacht thart ar an gcorpas reachtaíochta atá ann cheana ar an leibhéal idirnáisiúnta agus an leibhéal náisiúnta lena ndéantar cearta bunúsacha an duine a ráthú.

3.3.

Tá na hinstitiúidí rialtais náisiúnta agus idirnáisiúnta leochaileach i dtaobh gníomhaithe neamhstáit a bhfuil rochtain dhíreach acu ar eolas, paitinní, teicneolaíochtaí agus cistí infheistíochta, óir is minic nach dtuigeann baill foirne na n-institiúidí sin an tionchar iomlán sochaíoch a bhíonn ag teicneolaíochtaí nua ar chearta na saoránach agus cearta na dtomhaltóirí. Tá CESE suite de nach mór breithnithe maidir le ceannasacht theicneolaíoch an Aontais a chur san áireamh i ngach forbairt beartais amach anseo.

3.4.

Tá CESE ag iarraidh go ndéanfaí an reachtaíocht a shoiléiriú agus a fhorlíonadh le rialacháin shainráite atá go hiomlán infheidhme agus le caighdeáin chomhchoiteanna ar fud na mBallstát uile, lena n-áirítear na freagrachtaí gaolmhara, óir déantar na teicneolaíochtaí a bhaineann le céannacht dhigiteach a bhainistiú formhór an ama le halgartaim ríomhaire agus an intleacht shaorga, rudaí nach féidir a bheith freagrach as aon bhotún a dhéanann siad.

3.5.

Is ann cheana do roinnt mhaith cásanna, a ndearnadh iad a scrúdú go mion, inar tharla go ndearnadh difear do dhaoine nó ina ndearnadh iad a dhaoradh go héagórach mar gheall ar chinntí míchearta ar tháinig algartaim ríomhaire agus an intleacht shaorga orthu. Mar shampla, cuirtear na cinnteoirí sna fórsaí slándála agus póilíneachta amú de dheasca thorthaí míchearta na n-algartam ríomhaire amhail “an intleacht shaorga”, “aghaidh-aithint”, “an mheaisínfhoghlaim”, “anailís ar shonraí agus réamhaisnéis”, “bileoga ama agus scóir”, etc. Mar thoradh air sin, déantar difear do chearta agus saoirsí an-chuid daoine.

3.6.

Dá bhrí sin, maidir leis na rialacha dlíthiúla a fhorbrófar chun réimse na céannachta digití agus na teicneolaíochtaí a bhaineann léi a chumhdach, ní mór iad sin a bhunú go príomha ar thrédhearcacht iomlán, ar fhaisnéis cheart agus iomlán maidir leis na húsáideoirí, agus ar thoiliú saor agus eolasach na n-úsáideoirí. Ní mór a áirithiú sna rialacha sin chomh maith cosaint iomlán do chibirleochaileachtaí uile na líonraí cumarsáide soghluaiste agus a ngléasanna, etc. Ar na cúiseanna sin, tá CESE ag éileamh, maidir le gach earnáil a úsáideann sonraí pearsanta agus sonraí beatha, amhail an chéannacht dhigiteach nó na líonraí cumarsáide soghluaiste 5G, an intleacht shaorga etc., nach mór iad sin a rialáil ar bhealach sainiúil soiléir agus i gcomhréir iomlán le cearta bunúsacha an duine.

4.   Barúlacha sonracha

Céannacht dhigiteach

4.1.

A mhéid a bhaineann le cur chun feidhme na céannachta digití san Eoraip, tá bainistíocht sonraí ríthábhachtach chun cosaint na saoránach a áirithiú agus a bpríobháideachas a choimirciú. Ní mór comhlíonadh iomlán an Rialacháin Ghinearálta maidir le Cosaint Sonraí (RGCS) a áirithiú.

4.2.

Tá saoránaigh na hEorpa i gcroílár aon chlár agus beartas a chuirtear chun feidhme san Aontas. Is mór ag CESE an togra ón gCoimisiún maidir le hAitheantas Digiteach do mhuintir uile na hEorpa (6), ina sonraítear gur chóir é a fhágáil de rogha an duine aonair céannacht dhigiteach a úsáid nó gan i a úsáid, agus tá sé go mór i bhfách leis. Mar sin féin, measann CESE go bhfuil beag is fiú á dhéanamh den tionchar a bheadh ag eisiamh na ndaoine sin a roghnóidh gan céannacht dhigiteach a fháil agus tá sé á áitiú aige an ceart go ndéanfaí ligean i ndearmad agus an ceart chun dícheangail a chur chun feidhme go soiléir i reachtaíocht an Aontais.

4.3.

Tá CESE ag iarraidh go mbeidh forálacha soiléire frith-idirdhealaithe i ngach togra reachtach amach anseo maidir leis an ábhar seo. Cibé an chúis a gcinnfeadh saoránach gan ghné den sórt sin a úsáid, bídís cúiseanna maidir le cosaint sonraí, anaithnideacht nó eile, níor cheart é nó í a chur faoi mhíbhuntáiste nó é nó í a imeallú i gcomparáid le húsáideoirí gníomhacha eile. Ba cheart sonraí aonair a bheith faoi úinéireacht an duine faoi seach i gcónaí agus, san am céanna, ba cheart an chosaint do chearta an duine a bheith mar bhonn do chur chun feidhme na céannachta digití. D’fhonn cosaint sonraí agus slándáil a ráthú, mar aon leis an urraim don saol príobháideach, molann CESE go ndéanfadh comhlacht seirbhíse poiblí, atá faoi údarás an Stáit agus faoi réir rialú daonlathach ag na parlaimintí náisiúnta, céannacht dhigiteach shaoránaigh an Aontais a bhainistiú i ngach Ballstát.

4.4.

Ba cheart é a bheith de chuspóir ag an gcéannacht dhigiteach a thabhairt isteach san Eoraip nascacht shlán agus éasca a chur ar fáil do thomhaltóirí. Caithfidh an chéannacht sin sonraí agus soláthar seirbhíse poiblí níos fearr, cláir rialtais spriocdhírithe fheabhsaithe agus níos mó éifeachtúlachta sa mhargadh creidmheasa, i measc rudaí eile, a sholáthar. Tá CESE i bhfabhar cás den sórt sin. Mar sin féin, tugann CESE dá aire go mbaineann sraith rioscaí le cur chun feidhme na céannachta digití ó thaobh príobháideachais agus cosaint sonraí de agus tá sé glan i gcoinne córas a thabhairt isteach lena gcoinneofaí súil ghéar ar shaoránaigh na hEorpa, lena rianófaí iad agus/nó lena ndéanfaí faireachán ar a ngníomhaíochtaí agus ar a n-iompar.

4.5.

Gné thábhachtach den chur chun feidhme is ea an chibearshlándáil ós rud é go bhfuil baol mór ann go haiceálfaí sonraí pearsanta agus airgeadais. Tá CESE ag tnúth leis an leagan deiridh den reachtaíocht atá beartaithe agus an comhaontú idir na Ballstáit maidir leis na caighdeáin, na sonraíochtaí teicniúla agus na gnéithe idir-inoibritheacha, reachtaíocht ar cheart a bheith curtha i bhfeidhm faoi mhí Dheireadh Fómhair 2022. Measann CESE gur cheart don tsochaí shibhialta eagraithe, lena n-áirítear na comhpháirtithe sóisialta, na heagraíochtaí neamhrialtasacha (ENRanna) agus an lucht acadúil, a bheith rannpháirteach go domhain sa chur chuige cur chun feidhme.

4.6.

Tá an chalaois fós ar cheann de na rioscaí is mó a bhaineann le cur chun feidhme na céannachta digití. Tiocfaidh méadú ar na teachtaireachtaí fioscaireachta a fhaighimid ar fad sa lá atá inniu ann, agus díreofar iad ar na grúpaí is leochailí san Eoraip. Measann CESE nach ndearnadh na saincheisteanna slándála a bhaineann leis an ábhar sin a chainníochtú go leordhóthanach agus is cúis díomá dó nach í slándáil na tiachóige digití Eorpaí a bheidh ann amach anseo an tsaincheist is tábhachtaí sa togra ón gCoimisiún Eorpach a mhéid a bhaineann le creat a bhunú le haghaidh na Céannachta Digití Eorpaí. Tharla calaois shintéiseach céannachta in áiteanna eile ar domhan inar cuireadh córais chomhchosúla chun feidhme agus ba cheart don Aontas cur amach a fháil ar na saincheisteanna sin agus dul i ngleic leo roimh an gcóras a chur chun feidhme. Dá bhrí sin, measann CESE gur cheart an tslándáil sonraí a bheith doshannta.

An intleacht shaorga

4.7.

Tá an intleacht shaorga de dhíth ar an margadh aonair d’fhonn forbairt agus dul chun cinn a dhéanamh. Tá an intleacht shaorga bunaithe ar algartaim a dteastaíonn méid ollmhór sonraí príobháideacha agus meiteashonraí uathu. Caithfidh an tsochaí leas a bhaint as na forbairtí teicneolaíochta agus an eolaíocht fheidhmeach atá bunaithe ar algartaim. Faraor, agus teicneolaíochtaí intleachta saorga á gcur chun feidhme, ní mór é a áirithiú go mbeidh sé de chumas ar na pobail a dhéantaí iad a imeallú go stairiúil, déileáil leis na cláir agus nach gcuirfear leis na héagothromaíochtaí sóisialta atá ann cheana.

4.8.

Ba é CESE an chéad institiúid Eorpach a d’iarr cur chuige duine i gceannas a úsáid le haghaidh córais intleachta saorga (7). Tá sé á athdhearbhú ag CESE go bhfuil sé ríthábhachtach gur ag daoine a bheadh an focal scor agus gur iadsan a bheadh i gceannas ar an bpróiseas cinnteoireachta a mhéid a bhaineann le forbairtí meaisín.

4.9.

D’fhéadfaí an chosaint maoine intleachtúla a úsáid mar argóint le haghaidh forbairtí intleachta saorga nach bhfuil trédhearcach. Measann CESE nach mór an chothromaíocht cheart a aimsiú idir forbairtí trédhearcacha agus inrianaithe a áirithiú agus gan rúin tráchtála a nochtadh. Thairis sin, ní mór foráil shoiléir a dhéanamh, i ngach togra reachtach AE maidir leis an intleacht shaorga, do chuntasacht iomlán i leith neamhfheidhmithe a d’fhéadfadh a bheith ann agus ba cheart an dliteanas a chur ar na forbróirí, na códóirí, na dearthóirí intleachta saorga agus na húinéirí cearta.

4.10.

Tá CESE den tuairim gur cheart na teicneolaíochtaí intleachta saorga a chur chun feidhme ar bhealach atá inbhuanaithe go sóisialta, á gcur san áireamh cearta an duine, na luachanna Eorpacha, an comhionannas inscne, an éagsúlacht chultúrtha, leasanna na ngrúpaí faoi mhíbhuntáiste agus cearta maoine intleachtúla.

4.11.

Is gá tuilleadh dul chun cinn a dhéanamh ar Rialachán RGCS d’fhonn a chinntiú go bhfuil dlí na hEorpa á chomhlíonadh agus á urramú go hiomlán ag na halgartaim agus tá CESE ag iarraidh go ndéanfaí comhrialacha eiticiúla a fhorbairt lena n-áiritheofaí rochtain shaor ar chóid foinse na n-algartam.

4.12.

Tá sé d’acmhainn ag an intleacht shaorga cuidiú leis na spriocanna aeráide agus comhshaoil a bhaint amach, ach chaithfí a chur san áireamh an méid ollmhór fuinnimh atá de dhíth leis na córais sin a fheidhmiú, mar aon leis na dúshláin eile a bhaineann leis na costais sheachtracha a inmheánú. Molann CESE faireachán níos fearr a dhéanamh ar an ngné sin agus tá sé ag iarraidh ar na cuideachtaí digiteacha dul chun cinn a dhéanamh i dtaobh astaíochtaí carbóin a laghdú.

4.13.

Ó thaobh na bpríomhréimsí de, amhail an chosaint nó an chibearshlándáil, ní mór a ráthú go mbeadh daoine i gceannas ar na róbait agus tá CESE ag iarraidh creat an-sonrach a bhunú ar leibhéal an Aontais leis an méid sin a áirithiú, agus lena áirithiú go bhféadfadh daoine idirghábháil a dhéanamh i gcónaí chun na botúin arna ndéanamh ag córas cinnteoireachta uathoibrithe a chur ina gceart.

4.14.

Tá CESE glan i gcoinne bunachair sonraí phríobháideacha aghaidh-aitheanta, ach amháin chun críocha coireachta, agus aon chineáil córais scórála shóisialta óir sáraíonn siad sin bunluachanna agus cearta an Aontais Eorpaigh.

4.15.

Ó thaobh na ngnéithe sóisialta de, tá imní ar CESE go mbeidh tionchar as cuimse ag forbairtí intleachta saorga ar na margaí saothair, rud a d’fhéadfadh géarchéim dífhostaíochta a thosú. Thairis sin, d’fhéadfadh tionchar a bheith acu ar iompar an duine agus an leisciúlacht agus an éadromántacht a adhaint.

Mórshonraí

4.16.

Is díol sásaimh do CESE an Gníomh Sonraí (8) a d’eisigh an Coimisiún Eorpach i bhFeabhra 2022 agus measann sé gur creat eiticiúil é le haghaidh próiseáil thrédhearcach sonraí pearsanta arna déanamh leis na saoránaigh agus na gnólachtaí a ghineann na sonraí sin i gceannas orthu. Anuas air sin, a bhuí leis an nGníomh, is féidir le líon níos mó geallsealbhóirí agus saoránach úsáid a bhaint as na sonraí, le buntáistí breise do na tomhaltóirí, na gnólachtaí agus na húdaráis phoiblí, rud a fhágann go mbeidh geilleagar cothrom atá bunaithe ar shonraí ann.

4.17.

Tá méideanna móra sonraí ar fáil anois do na húdaráis phoiblí agus do dhornán mórchuideachtaí teicneolaíochta amhail Google, Facebook (Meta), TikTok nó Amazon. Ar an drochuair, níl ach líon srianta geallsealbhóirí inniu a bhaineann tairbhe as na sonraí sin agus tá imní ar CESE go ndéantar na sonraí a tháirgtear san Aontas a stóráil agus a phróiseáil lasmuigh den Eoraip agus go mbaintear tairbhe astu taobh amuigh di freisin (9). Measann CESE go mbeidh sé deacair ceannasacht dhigiteach an Aontais a bhaint amach gan a chuid mórchuideachtaí AE teicneolaíochta féin, gan sonraí Eorpacha a stóráil ar fhód an Aontais agus gan na sonraí sin a chosaint ar aon rochtain sheach-chríochach.

4.18.

Agus mórshonraí á mbainistiú, ní mór cearta an duine a urramú i gcónaí, de réir mar a chumhdaítear in Airteagal 21 de Chairt um Chearta Bunúsacha an Aontais (10) iad, go háirithe nuair a úsáidtear algartaim sa phróiseas cinnteoireachta. Ní chumhdaíonn soláthraithe néalseirbhíse atá bunaithe san Aontas ach cuid bheag den mhargadh idirnáisiúnta, atá lán le cuideachtaí ó na Stáit Aontaithe den chuid is mó. Fágann sé sin go bhfuil an tAontas faoi mhíbhuntáiste agus nach bhfuil lántairbhe á baint aige as na deiseanna infheistíochta atá sa mhargadh próiseála sonraí. Tá sé ag cur bac freisin ar iomaíochas na gcuideachtaí móra agus ar an bhféidearthacht atá acu dul i méid agus margaí a bhaint amach. Tá cosc á chur aige freisin ar uas-scálú FBManna. Tréaslaíonn CESE an Teachtaireacht ón gCoimisiún Beartas iomaíochta atá oiriúnach do dhúshláin nua (11) agus an tábhacht a leagtar ar an gclaochlú digiteach i ndáil le creat iomaíochais an Aontais amach anseo a athmhúnlú.

4.19.

Measann CESE gur cheart toiliú eolasach maidir le húsáid sonraí a chur chun feidhme le haghaidh sonraí pearsanta agus sonraí neamhphearsanta araon. Tá CESE ag iarraidh arís eile go ndéanfaí RGCS a uasghrádú dá réir sin.

An t-aistriú cóir digiteach agus an litearthacht dhigiteach san Aontas

4.20.

Tugann CESE dá aire go bhfuil athrú ag teacht ar an margadh saothair agus go bhfuil níos mó earnálacha ag gearán faoin easpa lucht saothair oilte agus cáilithe. Tugann sé dá aire freisin go bhfuil laghdú ar cháilíochtaí agus go bhfuil easnamh fios gnó agus saineolais ann.

4.21.

D’iarr CESE i dtuairimí roimhe seo Aontas a bheith ann a chuirfeadh an r-chuimsiú chun deise dó féin ar bhealach nach bhfágfadh aon duine ar lár. Cúpla bliain ina dhiaidh sin, tá fás ag teacht ar na héagothromaíochtaí idir na Ballstáit agus tá cosaint fós in easnamh do na grúpaí leochaileacha, go háirithe don ghlúin aosta, an grúpa is leochailí.

4.22.

Is cúis imní do CESE an bhearna dhigiteach atá san Aontas faoi láthair agus tá sé ag iarraidh go gcuirfí cláir um an litearthacht dhigiteach chun feidhme i ngach Ballstát ar bhealach comhordaithe. Tá sé ag iarraidh freisin go bhfíorófaí an fhoghlaim dhigiteach ar feadh an tsaoil san Aontas, lena n-áirítear réitigh foinse oscailte mar roghanna saor in aisce in áit foinsí tráchtála. Foghlaimítear scileanna digiteacha ar dtús trí ranganna teagaisc foclóra agus ar deireadh trí oiliúint phraiticiúil.

4.23.

Is den ríthábhacht é páirt a thabhairt d’fhostaithe san aistriú digiteach ionas go bhféadfadh siad tuiscint a fháil ar na rioscaí agus, san am céanna, na deiseanna a bheidh ann amach anseo. Chun timpeallachtaí oibre a athrú, tá gá le heolas a aistriú agus scileanna nua a fháil. Chuige sin freisin, ní mór dálaí oibre feabhsaithe a chur ar fáil le haghaidh na ndaoine a oibríonn trí mheán ardáin dhigiteacha saothair.

4.24.

Tá sé á iarraidh ag CESE go mbeadh córas láidir oideachais dhigitigh san Eoraip trína bhféadfaí an lucht saothair a ullmhú le haghaidh dúshláin theicneolaíocha agus cabhrú leo poist ardcháilíochta a fháil, agus meabhraíonn sé, ar an ábhar sin, Creat-chomhaontú na gComhpháirtithe Sóisialta Eorpacha maidir leis an Digiteáil.

4.25.

Chuir CESE i bhfáth cheana an gá atá le hinniúlachtaí daingne ETIM san eolaíocht, sa teicneolaíocht, san innealtóireacht agus sa mhatamaitic a fheabhsú tuilleadh (12).

---

(1)  Togra le haghaidh Rialachán ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle lena leasaítear Rialachán (AE) Uimh. 910/2014 a mhéid a bhaineann le creat a bhunú le haghaidh na Céannachta Digití Eorpaí (COM(2021) 281 final).

(2)  Aitheantas Digiteach do mhuintir uile na hEorpa.

(3)  https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/desi.

(4)  EIB study: Artificial intelligence, blockchain and the future of Europe: How disruptive technologies create opportunities for a green and digital economy.

(5)  An Coimisiún Eorpach – A European approach to artificial intelligence [Cur chuige Eorpach maidir leis an intleacht shaorga] (níl leagan Gaeilge ann).

(6)  Aitheantas Digiteach do mhuintir uile na hEorpa, COM(2021) 281 final.

(7)  IO C 288, 31.8.2017, lch. 1 (níl leagan Gaeilge ann).

(8)  An Coimisiún Eorpach – Gníomh Sonraí.

(9)  Thuairiscigh Eurostat nár bhain ach 36 % d’fhiontair AE úsáid as néalseirbhísí in 2020, agus go mba le haghaidh ríomhphoist nó stóráil a d’úsáid siad iad; taobh leis sin, níor úsáideadh ach 19 % de na cuideachtaí néalseirbhísí.

(10)  IO C 326, 26.10.2012, lch. 391.

(11)  Teachtaireacht ón gCoimisiún Eorpach – A competition policy fit for new challenges [Beartas iomaíochta atá oiriúnach do dhúshláin nua] (COM(2021) 713 final) (níl leagan Gaeilge ann).

(12)  OI C 14, 15.1.2020, lch. 46 (níl leagan Gaeilge ann), OI C 10, 11.1.2021, lch. 40 (níl leagan Gaeilge ann), OJ C 228, 5.7.2019, p. 16 níl leagan Gaeilge ann)., OJ C 75, 10.3.2017, p. 6 (níl leagan Gaeilge ann)., OJ C 374 16.9.2021, p. 11 (níl leagan Gaeilge ann).

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir le hAnailís ar ról na sochaí sibhialta eagraithe sa chomhaontú nua idir an tAontas Eorpach agus Eagraíocht na Stát san Afraic, i Muir Chairib agus san Aigéan Ciúin (ESACC), lena n-áirítear staid na gcomhaontuithe comhpháirtíochta eacnamaíche (CCEnna) sa chreat seo

(tuairim féintionscnaimh)

(2022/C 443/04)

Rapóirtéir:

Carlos TRINDADE

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	21.10.2021
Bunús Dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	Caidreamh Seachtrach
Dáta a glactha sa rannóg	9.6.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	13.7.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	571
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	170/0/1

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Tugann Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE) dá aire go bhfuil creat luachanna agus cuspóirí bunaithe ag an Aontas Eorpach le fada an lá lena rialaítear a chaidreamh leis na Stáit san Afraic, i Muir Chairib agus san Aigéan Ciúin (ACC), ar creat é atá dírithe go sonrach ar na nithe seo a leanas: an daonlathas, an dea-rialachas, cearta an duine, fás inbhuanaithe cuimsitheach agus obair chuibhiúil, an tsoghluaisteacht agus an imirce a chur chun deise, forbairt dhaonna, an comhshaol agus toilteanas cur le chéile ar an leibhéal domhanda i gcás réimsí comhleasa. I bhfianaise an chaidrimh le tríú tíortha comharsanachta, is gá an tslándáil a chur le liosta na gcuspóirí sin.

1.2.

Tacaíonn CESE leis an gcreat luachanna agus cuspóirí sin, atá leagtha amach i raon comhaontuithe idirnáisiúnta le Stáit ACC ó 1960 i leith agus faoinar chuir an tAontas Eorpach a chaidreamh maidir le trádáil agus comhar um fhorbairt i gcrích.

1.3.

Ar an mórgóir, tá CESE i bhfách leis an gComhaontú nua agus tá súil aige go bhféadfaidh na páirtithe é a shíniú gan mhoill; molann sé na hiarrachtaí móra atá déanta ag na páirtithe uile maille leis na gealltanais nach beag atá tugtha acu, agus Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe (SDGanna) na Náisiún Aontaithe á n-úsáid mar chreat tagartha.

1.4.

Thar aon ní eile, tá CESE á mholadh go láidir don Choimisiún gur cheart machnamh domhain a dhéanamh ar struchtúr an chomhair um fhorbairt atá ina bhonn faoin gComhaontú nua agus faoi na Comhaontuithe Comhpháirtíochta Eacnamaíche (CCEnna) chomh maith le cinntí nua a dhéanamh ina leith, á chur san áireamh an taithí a fuarthas ó COVID-19 (rud a mhúsclaíonn saincheist an bhonneagair chriticiúil sláinte) agus iarmhairtí geopholaitiúla an chogaidh san Úcráin (lena n-áirítear slándáil an tsoláthair bia, praghsanna fuinnimh agus bagairtí don daonlathas). Cuireann CESE i bhfios go láidir go bhfuil gá le freagairtí níos casta agus níos práinní i Stáit ACC mar thoradh ar an dá mhórimeacht dhomhanda sin, atá tar éis athrú ó bhonn a chur ar an tírdhreach domhanda, agus gur gá cineál comhair idirnáisiúnta a chothú atá an-difriúil leis an gcineál comhair atá ann faoi láthair.

1.5.

Is cúis áthais do CESE go n-aithnítear sa Chomhaontú nua tábhacht an róil atá ag na heagraíochtaí sochaí sibhialta agus ag na comhpháirtithe sóisialta, agus tréaslaíonn sé leis na páirtithe sínitheacha gur dhearbhaigh siad tábhacht an róil sin.

1.6.

Is díol mór sásaimh do CESE go ndéantar tagairt (cé go ndifríonn an fhoclaíocht ó áit go chéile) arís agus arís eile sa Chomhaontú nua, cibé acu sa bhunsraith choiteann nó i ngach ceann de na prótacail réigiúnacha é, don tábhacht a bhaineann le sásraí institiúideacha um rannpháirtíocht, faisnéis, éisteacht agus comhairliúchán struchtúrtha leis an tsochaí shibhialta (sásraí institiúideacha) a bheith ann.

1.7.

Cuireann CESE in iúl go bhfuil a sásraí institiúideacha féin ag na heagraíochtaí sochaí sibhialta agus na comhpháirtithe sóisialta, lena gcuireann siad barúlacha, moltaí agus cáineadh dá gcuid in iúl go foirmiúil. Is den ríthábhacht sásraí institiúideacha a bheith ann atá á rialú ag an dlí agus ag feidhmiú ar bhealach foirmiúil, ina mbíonn na heagraíochtaí sochaí sibhialta (a chleachtann an t-idirphlé sibhialta) agus na comhpháirtithe sóisialta (a ghlacann páirt san idirphlé sibhialta) rannpháirteach, beag beann ar an ainm a thugtar orthu (coistí eacnamaíocha, sóisialta agus cultúir, comhairlí comhairliúcháin, fóraim, ardáin, líonraí d’eagraíochtaí sochaí sibhialta, buanchomhdhálacha nó aon ainm eile), d’fhonn cur leis an díospóireacht phoiblí agus dhaonlathach. Ach na sásraí institiúideacha sin a chur ar bhonn foirmiúil, is mó an teacht aniar a bheidh sa tsochaí óir cuireann an próiseas sin go mór leis an tsaoránacht agus spreagadh is ea é don saol daonlathach.

1.8.

Tugann CESE dá aire gur mór idir staid na n-eagraíochtaí sochaí sibhialta, na gcomhpháirtithe sóisialta agus na sásraí institiúideacha san Aontas agus a staid i stáit ACC, mar gheall ar dhifríochtaí eacnamaíocha, sóisialta, cultúir agus polaitiúla ó réigiún, foréigiún agus tír go chéile. I Stáit ACC, ní féidir a shéanadh gur saintréith dá gcuid gníomhaíochtaí í an neamhfhoirmiúlacht, rud is gá a chur san áireamh i ngníomhaíochtaí na n-eagraíochtaí sochaí sibhialta agus na gcomhpháirtithe sóisialta agus i gcur chun feidhme agus i bhfeidhmiú na sásraí institiúideacha. Mura ndéanfar amhlaidh, ní bhainfidh an pobal i gcoitinne tairbhe as torthaí an Chomhaontaithe nua. Tá CESE den tuairim go bhfuil géarghá le réitigh a aimsiú lenar féidir na deacrachtaí atá ann cheana a shárú, go háirithe deacrachtaí a bhaineann le cumas teicniúil agus tacaíocht airgeadais do na heagraíochtaí sochaí sibhialta agus na comhpháirtithe sóisialta. Creideann CESE go bhfuil stór dea-chleachtas in úsáid san Aontas Eorpach agus i dtíortha ESACC ba cheart a shainaithint agus a chur i gcúrsaíocht i dtíortha eile. Sampla amháin de sin is ea Coiste Leantach AE-ACC agus is acmhainn dó an cúram sin a chur i gcrích.

1.9.

Maidir lena rannpháirtíocht sa phróiseas sin, tá sé mar aidhm ag CESE na sásraí institiúideacha atá beartaithe a chur chun feidhme, tacú leis na heagraíochtaí sochaí sibhialta agus leis na comhpháirtithe sóisialta i dtíortha ACC, agus iad a chur chun cinn, agus ar an gcaoi sin aitheantas a thabhairt don ról atá acu mar chinn feadhna ar an bhforbairt inbhuanaithe, go háirithe i bhfianaise SDG uimhir 17 de chuid na Náisiún Aontaithe.

1.10.

Molann CESE don Choimisiún é a leagan amach mar chuspóir dó féin, i gcomhréir le struchtúr an Chomhaontaithe nua, ceithre shásra institiúideacha a bhunú, mar atá: an chéad cheann, idir an tAontas Eorpach agus ESACC, bunaithe ar an mbunsraith choiteann; an dara ceann, idir an tAontas Eorpach agus an Afraic, bunaithe ar Phrótacal Réigiúnach AE-na hAfraice; an tríú ceann, idir an tAontas Eorpach agus Muir Chairib, bunaithe ar Phrótacal Réigiúnach AE-Mhuir Chairib agus, an ceathrú ceann, idir an tAontas Eorpach agus an tAigéan Ciúin, bunaithe ar Phrótacal Réigiúnach AE-an Aigéin Chiúin.

1.11.

Molann CESE don Choimisiún freisin go mbunófaí coistí comhairleacha faoi chuimsiú na CCEnna. Dearbhaíonn CESE nach féidir ról na n-eagraíochtaí sochaí sibhialta / na gcomhpháirtithe sóisialta sna CCEnna a shárú agus gur cheart é a threisiú. Dá bhrí sin, tacaíonn CESE leis na moltaí a rinneadh i dtuairim REX/536, ar moltaí iad ba cheart a chur chun feidhme sna CCEnna atá ann faoi láthair agus a bheidh ann amach anseo, agus measann sé gur sárshampla den rud is dea-chleachtas ann é Coiste Comhairleach Cariforum, ar sampla é ba cheart a scaipeadh agus a mhacasamhlú.

1.12.

Molann CESE go mór don Choimisiún gur cheart na sásraí institiúideacha éagsúla a bheidh le cur i bhfeidhm faoin gComhaontú idir an tAontas Eorpach agus ESACC (bunsraith choiteann + prótacail réigiúnacha + CCEnna) a eagrú i gceart amach anseo d’fhonn sineirgí a chruthú agus acmhainní a bharrfheabhsú, go háirithe acmhainní airgeadais. Beifear in ann a aithint, a bhuí leis na sásraí institiúideacha, má dhíríonn siad ar a misean go dlúth docht, má fheidhmíonn siad mar líonra agus má oibríonn siad le chéile mar chóras aonair struchtúrtha, a thábhachtaí atá siad d’athléimneacht na sochaithe, don fhás eacnamaíoch agus d’fholláine daoine.

1.13.

Tá CESE á mholadh go láidir gur cheart don Choimisiún ionstraimí airgeadais a chur ar bun chun tacú le cláir agus le tionscadail staidéir agus fadbhreathnaitheachta a dhíríonn ar staid na n-eagraíochtaí sochaí sibhialta agus na gcomhpháirtithe sóisialta i dtíortha ACC, á chur san áireamh a riachtanais maidir le ceannairí a chumhachtú, a stóinseacht theicniúil agus cur chun feidhme na sásraí institiúideacha atá beartaithe. Cuireann CESE i bhfios go láidir gurb é an aidhm atá ann rannchuidiú ar an mbealach sin le heagraíochtaí sochaí sibhialta daonlathacha nó comhpháirtithe sóisialta daonlathacha a neartú faoin gComhaontú nua, a bhuí sin le gníomhaíocht inniúil agus rannpháirtíocht ghníomhach óna gcomhaltaí.

1.14.

Tá CESE ag tathant go mór ar an gCoimisiún tacú leis an obair a dhéanann Coiste Leantach AE-ACC in CESE, arb é an t-aon sásra institiúideach é atá i réim faoi láthair faoi Chomhaontú nua AE-ESACC agus a mbeidh ról treisithe aige sa phróiseas sin, go háirithe a bhuí leis an idirphlé struchtúrtha, d’fhonn an méid seo a leanas a dhéanamh: (i) tuarascálacha, tionscadail agus tuairimí iomchuí a sholáthar do na hinstitiúidí; (ii) rannpháirtíocht geallsealbhóirí ó stáit ACC a spreagadh (iii) rannchuidiú le bunú na sásraí institiúideacha atá beartaithe.

2.   Barúlacha ginearálta maidir leis an gcomhthéacs stairiúil agus cuspóirí straitéiseacha

2.1.

In 2016, d’fhormheas an tAontas tacar de thosaíochtaí comhleasa sa chomhpháirtíocht athnuaite le tíortha Eagraíocht na Stát san Afraic, i Muir Chairib agus san Aigéan Ciúin (ESACC), a athdhearbhaíodh i ndoiciméid ina dhiaidh sin agus atá dírithe go sonrach ar na nithe seo a leanas: an daonlathas, an dea-rialachas, cearta an duine, fás inbhuanaithe cuimsitheach agus obair chuibhiúil, an tsoghluaisteacht agus an imirce a chur chun deise, forbairt dhaonna, an comhshaol agus toilteanas cur le chéile ar an leibhéal domhanda i gcás réimsí comhleasa (1). Féadtar saincheisteanna slándála a chur leis an liosta sin, d’fhonn caidreamh na dtíortha sin leis na comharsana is gaire dóibh a chur san áireamh. Leis an gcatagóiriú seo comhdhlúthaítear seanchuspóirí an Aontais Eorpaigh sa réimse sin.

2.2.

Tá na cuspóirí sin curtha ar bhonn foirmiúil ag an Aontas trí chomhaontuithe idirnáisiúnta: ar an gcéad dul síos, trí Choinbhinsiún Yaoundé, ina dhiaidh sin trí Choinbhinsiún Lomé agus Comhaontú Cotonou, agus anois tríd an gcaibidlíocht ar Chomhaontú iar-Cotonou. San am céanna, tá CCEnna tugtha i gcrích ag an Aontas Eorpach le roinnt stát ACC nó le grúpaí díobh.

2.3.

Is iad na CCEnna an ionstraim gheilleagrach is ginearálta dá bhfuil ann chun an straitéis sin a chur i bhfeidhm. Is é is cuspóir leo Stáit ACC a lánpháirtiú go réidh agus de réir a chéile i ngeilleagar an domhain agus deireadh a chur leis an mbochtaineacht, agus béim á leagan acu ag an am céanna ar an gcaoi ar gá na difríochtaí idir leibhéil forbartha na bPáirtithe agus na gnéithe sonracha eacnamaíocha, sóisialta agus comhshaoil a bhaineann le gach geilleagar, agus go háirithe méid na neamhfhoirmiúlachta i ngach stát nó foréigiún, a chur san áireamh sa chaibidlíocht.

2.4.

I bhfianaise na gceachtanna a foghlaimíodh ón bpaindéim, mar atá na deacrachtaí a bhí le sárú ag na córais sláinte, na hiarmhairtí díobhálacha ar an ngeilleagar, an méadú ar na neamhionannais shóisialta agus ar an mbochtaineacht, fadhbanna struchtúracha maidir le rochtain a fháil ar chógais agus ar vacsaíní nó lena dtáirgeadh, éifeachtacht na n-uirlisí digiteacha, bagairtí ar chearta an duine agus ar an daonlathas, agus an spleáchas ollmhór eacnamaíoch, inter alia, tá CESE den tuairim gur cuireadh chun suntais an gá atá le hathmhachnamh a dhéanamh ar struchtúr an chomhair um fhorbairt. Ba cheart an méid sin a chur san áireamh i gcur chun feidhme agus athdhearadh straitéisí AE-ESACC.

3.   Barúlacha sonracha maidir le Comhaontú iar-Cotonou

3.1.

Agus é 15 bliana ar an bhfód, rinneadh measúnú ar Chomhaontú Cotonou in 2015 agus sainaithníodh na buanna agus na laigí a ghabhann leis.

3.2.

Bhíothas ag súil leis go rachadh Comhaontú Cotonou in éag i mí Feabhra 2020. Mar sin féin, de dheasca a íogaire a bhí roinnt de na hábhair a pléadh agus de dheasca na paindéime, ní rabhthas in ann an Comhaontú a athnuachan ar an dáta a bhí socraithe agus b’éigean fanacht go dtí mí Aibreáin 2021 nó gur chuir an tAontas agus ESACC a n-inisealacha le téacs an chomhaontaithe comhpháirtíochta athnuaite, ar a dtugtar “Comhaontú iar-Cotonou”, de ghnáth.

3.3.

D’fhonn éagsúlacht na dtíortha sínitheacha a chur san áireamh agus d’fhonn a áirithiú go gcuirfear i bhfeidhm go leithleach é i gcás na réigiún uile lena mbaineann, áirítear sa Chomhaontú nua bunsraith choiteann agus tá trí phrótacal réigiúnacha cheangailteacha ag gabháil leis (don Afraic, do Mhuir Chairib agus don Aigéan Ciúin). Toisc a chasta atá an struchtúr seo, ní mór do Choiste Leantach AE-ACC a bheith níos réamhghníomhaí amach anseo.

3.4.

Léiríonn na tosaíochtaí sa Chomhaontú nua gealltanas na bPáirtithe SDGanna na Náisiún Aontaithe a bhaint amach agus freagraíonn siad do shé réimse faoi leith: (i) cearta an duine, daonlathas agus rialachas; (ii) síocháin agus slándáil; (iii) forbairt dhaonna (lena n-áirítear sláinte, oideachas, sláintíocht, slándáil bia, comhtháthú sóisialta, cultúr agus comhionannas inscne, chomh maith le gealltanais maidir le comhar um fhorbairt); (iv) fás eacnamaíoch agus forbairt chuimsitheach inbhuanaithe (lena n-áirítear cur chuige bunaithe ar CCEnna); (v) inbhuanaitheacht comhshaoil agus an t-athrú aeráide; (vi) imirce agus soghluaisteacht. Tá na tosaíochtaí sin ríthábhachtach do na heagraíochtaí sochaí sibhialta agus do na comhpháirtithe sóisialta.

3.5.

Ba cheart a chur leis na tosaíochtaí sin an gá atá ann dul i ngleic le héifeachtaí phaindéim COVID-19 san Aontas agus i dtíortha ACC, ó thaobh cur i gcoinne an bhaoil go mbainfear an bonn den daonlathas agus ó thaobh an téarnaimh eacnamaíoch agus shóisialta, ar an ábhar gur lú an dóchas atá ann go dtarlóidh an téarnamh sin i Stáit ACC agus i ngeall ar an méadú ar bhochtaineacht agus ar neamhionannas a tharlóidh mar thoradh air sin.

3.6.

Thar aon ní eile, cuireann CESE i bhfios go bhfuil saincheist an bhonneagair chriticiúil i dtíortha ACC fós chomh tábhachtach agus a bhí riamh, rud a léirigh an phaindéim dúinn. Tá dlúthbhaint ag an bhforbairt inbhuanaithe le bonneagar athléimneach a spreagann gníomhaíocht eacnamaíoch agus dul chun cinn sóisialta, agus a thacaíonn leo, agus tá ról cinntitheach aici ó thaobh na SDGanna i gClár Oibre 2030 agus i gClár Oibre na hAfraice 2063 a bhaint amach. Cuireann CESE i bhfios go láidir gur coinníoll riachtanach i gcónaí é an comhar um fhorbairt maidir le cur chun feidhme, cé nach leor é, agus cuireann sé i bhfios go láidir a thábhachtaí atá sé tuilleadh airde a thabhairt air i dtíortha ACC.

3.7.

I ndáil leis sin, leagann CESE béim go háirithe ar a thábhachtaí atá bonneagar criticiúil sláinte. Tá sé ríthábhachtach gurb ann do sheirbhís sláinte uilíoch i Stáit ACC atá sorochtana agus saor in aisce den chuid is mó ar mhaithe le folláine an phobail agus leis an bhforbairt inbhuanaithe. Go háirithe, ach rochtain mhear a bheith acu ar vacsaíní (paitinní agus acmhainn theicniúil don táirgeacht áitiúil), fágfaidh sin teacht aniar i sochaithe ACC i gcás aon phaindéimí a d’fhéadfadh teacht a fhad leo amach anseo. Tugann CESE dá aire nach gcuirtear an t-ábhar tábhachtach sin san áireamh sa Chomhaontú nua agus iarrann sé ar an Aontas Eorpach agus ar ESACC é a chur sa mheá agus an comhaontú á chur chun feidhme.

3.8.

Measann CESE go bhfágann an staid gheopholaitiúil atá ann faoi láthair san Eoraip agus ar an leibhéal domhanda, go háirithe iarmhairtí an chogaidh san Úcráin (lena n-áirítear slándáil bia, praghsanna fuinnimh agus bagairtí ar an daonlathas), nach foláir iarmhairtí na staide sin ar an gcomhar um fhorbairt go ginearálta agus ar na CCEnna go háirithe a chur san áireamh sa Chomhaontú nua. Tá aird á tarraingt ag CESE ar an mbaol go rachaidh gníomhairí éagsúla in iomaidh le chéile murab ionann agus riamh chun tionchar a bheith acu ar stáit ACC mar gheall ar an staid mar atá faoi láthair agus tá sé ag iarraidh ar an Aontas Eorpach cur lena chumas comhar a dhéanamh leis na tíortha sin, go háirithe i dtéarmaí eacnamaíocha, sóisialta agus cultúir.

3.9.

Maidir le sásraí foirmiúla um rannpháirtíocht, faisnéis, éisteacht agus comhairliúchán struchtúrtha leis an tsochaí shibhialta (“sásraí institiúideacha”), is díol mór sásaimh do CESE na ráitis seo a leanas sa Chomhaontú: ar an gcéad dul síos, bunóidh na Páirtithe sásraí oscailte trédhearcacha le haghaidh comhairliúchán struchtúrtha le geallsealbhóirí (2); déanfaidh na Páirtithe sásraí a bhunú le haghaidh comhairliúcháin (3); déanfaidh na Páirtithe sásraí comhairliúcháin agus idirphlé a bhunú agus a fhorbairt (4), nó ar deireadh thiar, déanfaidh na Páirtithe foráil maidir le sásraí comhairliúcháin agus sásraí idirphlé (5).

4.   Barúlacha sonracha maidir leis na Comhaontuithe Comhpháirtíochta Eacnamaíche (CCEnna) idir an tAontas Eorpach agus tíortha san Afraic, i Muir Chairib agus san Aigéan Ciúin

4.1.

Tháinig seacht gcomhaontú réigiúnacha i bhfeidhm de dhroim na gcaibidlíochtaí a rinneadh ar naoi CCE éagsúla, agus tugadh na comhaontuithe sin i gcrích le 32 as 79 dtír ACC (14 díobh i Muir Chairib, 14 dtír san Afraic agus ceithre thír san Aigéan Ciúin). Tá cúig cinn de na seacht gcomhaontú sin á gcur i bhfeidhm ar bhonn sealadach, toisc nár dhaingnigh Ballstáit uile an Aontais iad go fóill. Níl an dá cheann eile, a tugadh i gcrích leis an Afraic Thiar agus an Afraic Thoir, á gcur i bhfeidhm go sealadach fós de bharr moill a bheith ar thíortha san Afraic iad a shíniú agus a dhaingniú. Tá 21 stát eile tar éis caibidlíocht maidir le CCEnna atá fós le cur chun feidhme a thabhairt chun críche.

4.2.

Cuireann CESE in iúl go bhfuil idir dheiseanna agus rioscaí ag roinnt le CCEnna. Tá sé ríthábhachtach comhpháirtíocht chomhionann a áirithiú, lena gcuirfear fás eacnamaíoch ar fáil ach lena n-áiritheofar folláine agus ceartas sóisialta anuas air sin. Tá géarghá le gníomhaíocht na n-eagraíochtaí sochaí sibhialta / na gcomhpháirtithe sóisialta chun na cuspóirí sin a bhaint amach.

4.3.

Mar sin féin, tá na heagraíochtaí sochaí sibhialta agus na comhpháirtithe sóisialta san Aontas Eorpach agus sna stáit chomhpháirtíochta tar éis na CCEnna a cháineadh.

4.4.

Baineann an cáineadh sin le dearadh na CCEnna agus leis an gcaoi a bhféadfaidís teorainn a chur leis an bhfás táirgiúil i dtíortha ACC, cé go ndearnadh foráil maidir le tionscail náisiúnta, amhail tionscail agraibhia, i measc tionscal eile, a chosaint. Buntáiste a bhaineann leis na CCEnna is ea an tsaorthrádáil a éascaíonn siad idir an tAontas agus ESACC, ach i roinnt cásanna bíonn sé de dhrochthionchar aici an t-ioncam custaim a laghdú, go háirithe cánacha ar thrádáil sheachtrach a laghdú. Ina theannta sin, féadann sí an bonn a bhaint de mhicrifhiontair, d’fhiontair bheaga agus mheánmhéide nó de chomharchumainn, arb iad is bunús don gheilleagar teaghlaigh, i ngeall ar na difríochtaí idir leibhéil eacnamaíocha an Aontais Eorpach agus Stáit ACC, rud a chuir roinnt eagraíochtaí sochaí sibhialta agus comhpháirtithe sóisialta in iúl go láidir.

4.5.

Cuirtear ról na sochaí sibhialta san áireamh sna CCEnna ar bhealaí éagsúla. Is iomaí foirm a shamhlaítear leis agus fágann sé leibhéil éagsúla tionchair ag eagraíochtaí sochaí sibhialta agus iad ag plé agus ag monatóireacht na gcomhaontuithe sin. Mar shampla, bunaíodh Coinbhinsiún Sochaí Sibhialta an Chósta Eabhair mar thoradh ar CCE leis an gCósta Eabhair, faoinar bunaíodh tionscadal (6) chun monatóireacht a dhéanamh ar éifeachtaí an CCE sin ar an ngeilleagar teaghlaigh. Ina theannta sin, toisc go ndíríonn na cruinnithe inmheánacha ar “fhorbairt inbhuanaithe”, fágann sin tionchar teoranta ag an tsochaí shibhialta ar ábhair eile.

4.6.

Déantar foráil i roinnt CCEnna do chomhlachtaí breise amhail Comhchoiste Parlaiminteach, faoi mar is fíor i gcás Cariforum agus CCE na hAfraice Thiar.

4.7.

Ós rud é go luaitear go sainráite sna CCEnna go gcuirtear iad san áireamh i dtosaíochtaí Chomhaontú Cotonou, tugann an Comhaontú nua deis do na páirtithe sínitheacha rannpháirtíocht na n-eagraíochtaí sochaí sibhialta agus na gcomhpháirtithe sóisialta a chothú ar bhealach níos leithne, níos comhchuibhithe agus níos institiúidithe agus ba cheart leas iomlán a bhaint as sin. Is amhlaidh sin go háirithe toisc go ndearnadh dul chun cinn go mall sa réimse sin, rud is léir ón measúnú a rinne an tAontas ar a chur chun feidhme i mí Mheán Fómhair 2021. Is é an bealach is éifeachtaí chun na sásraí institiúideacha dá bhforáiltear sna CCEnna a chur i bhfeidhm ná go ndéanfaidh institiúidí poiblí na heagraíochtaí sochaí sibhialta / na comhpháirtithe sóisialta a chur ar an eolas faoin bpróiseas ar bhealach tráthúil mionsonraithe agus cuireadh a thabhairt dóibh páirt a ghlacadh ar bhealach struchtúrtha agus ligean dóibh tabhairt faoi staidéir agus tograí réasúnaithe.

5.   Barúlacha sonracha maidir le coincheap na sochaí sibhialta agus na gcomhpháirtithe sóisialta, lena n-ionadaíochas, lena ngníomhaíocht agus lena sásraí institiúideacha

5.1.

Cuireann CESE roimhe feidhmiú mar “Teach na Sochaí Sibhialta Eorpaí”. Comhlacht comhairleach de chuid an Aontais Eorpaigh is ea CESE a bunaíodh faoi Airteagal 13 den Chonradh ar an Aontas Eorpach. Tá sé comhdhéanta de 329 gcomhalta a dhéanann ionadaíocht ar fhostóirí (Grúpa I), oibrithe (Grúpa II) agus eagraíochtaí na sochaí sibhialta (Grúpa III). Is é an sásra institiúideach Eorpach é trína gcuireann na grúpaí sainleasa sin a dtuairimí in iúl maidir le saincheisteanna reatha an Aontais mar chuid d’idirphlé struchtúrtha.

5.2.

Tugann CESE dá aire go n-áirítear ar na heagraíochtaí sochaí sibhialta comhlachais a bhfuil raon leathan cuspóirí acu. Déanann siad ionadaíocht ar chomhaltaí atá cláraithe agus a imríonn ról sa tsochaí, lena n-áirítear an méid seo a leanas: gníomhaíocht a dhéanamh chun folláine daoine a chur chun cinn, gníomhaíocht a dhéanamh chun an cuimsiú sóisialta a chur chun cinn agus chun dul i ngleic leis an eisiamh, cearta agus leasanna sóisialta, eacnamaíocha, cultúir agus gairmiúla an phobail agus/nó grúpaí saoránach a chosaint, an comhshaol a chosaint agus dul i ngleic leis an athrú aeráide, an fód a sheasamh ar son chearta an duine, sceithireacht (faireachas), rabhadh a thabhairt agus brú a chur ar chomhlachtaí stáit, chun leasanna a gcomhaltaí a chosaint agus seasamh lena luachanna sochaíocha.

5.3.

Is iad réaltachtaí eacnamaíocha, sóisialta agus polaitiúla na sochaí, a bhfuil raon leathan agus éagsúil eagraíochtaí ag feidhmiú inti, a chinneann cineál na n-eagraíochtaí sin. Dá réir sin, níor cheart dúinn a mheas gurb iad an príomhghníomhaí iad i gcur chun cinn na forbartha inbhuanaithe in ainneoin an róil thábhachtaigh fhiúntaigh atá acu.

5.4.

Cuireann CESE i bhfios go láidir, i bhfianaise na réaltachta ilghnéithí sin, nach mór aird chuí a thabhairt ar an ardleibhéal neamhfhoirmiúlachta eacnamaíche agus sóisialta atá i réim i gcoitinne i stáit ACC agus ar saintréithe nach beag iad den chaidreamh sóisialta agus institiúideach iontu agus a chinneann an caidreamh sin. Sa chomhthéacs sin, is iondúil go mbíonn deacrachtaí móra ag eagraíochtaí sochaí sibhialta agus comhpháirtithe sóisialta agus iad ag iarraidh institiúidí, tacaíocht eacnamaíoch agus gníomhaíochtaí foirmiúla a bhunú, a eagrú agus a fheidhmiú. Ba cheart tacaíocht airgeadais eisceachtúil a chur ar fáil do na heagraíochtaí sochaí sibhialta agus na comhpháirtithe sóisialta sin. Mura ndéanfar amhlaidh, ní bheidh siad in ann rannchuidiú, trína gcuid rannpháirtíochta agus gníomhaíochta, leis an bhforbairt inbhuanaithe, le feidhmiú na saoránachta ná le hathléimneacht dhaonlathach a dtíre.

5.5.

Braitheann na gníomhaíochtaí a dhéanann eagraíochtaí sochaí sibhialta ar an ról sóisialta is mian leo a bheith acu (cibé acu claonadh sibhialta nó polaitiúil a bheidh ann), ar a méid, ar an tábhacht shóisialta a shamhlaíonn a gcomhaltaí agus a sochaí leo, ar an gceannaireacht a bhaineann siad amach, ar an maoiniú a theastaíonn uathu le haghaidh a gcuspóirí agus, i ndáil leis sin, ar aon srianta a chuireann a ndeontóirí airgeadais orthu.

5.6.

Fágann laigí na n-eagraíochtaí sochaí sibhialta i gcoitinne go mbíonn orthu dul san iomaíocht chun maoiniú a fháil, uaireanta ní eatarthu féin amháin é ach le comhlachtaí poiblí freisin. Fágann na laigí sin gur deacra dóibh a ngníomhaíochtaí a chur i gcrích agus a bheith rannpháirteach i sásraí institiúideacha náisiúnta agus/nó idirnáisiúnta. Ar a mhuin sin, féadfaidh siad spleáchais ar a lucht tacaíochta airgeadais agus/nó ar a n-údaráis stáit a chruthú.

5.7.

Meastar gur eagraíochtaí sochaí sibhialta iad na ceardchumainn agus na comhlachais ghnó, dá ngairtear comhpháirtithe sóisialta ar iad a thógáil le chéile, ach ós rud é go bhfuil a nádúr uathúil, tá a bhféiniúlacht uathúil féin acu freisin atá éagsúil le féiniúlacht na n-eagraíochtaí sochaí sibhialta. Déanann na comhpháirtithe sóisialta ionadaíocht thar ceann a gcomhaltaí, go háirithe comhaltaí eacnamaíocha, agus déanann siad a leasanna siúd a chosaint, os comhair comhlachtaí stáit, trí chomhairliúchán sonrach agus sásraí cómhargála, nó trí idirghníomhú le chéile, go háirithe le linn caibidlíochta agus cómhargála. Tá struchtúr comhsheasmhach ag na comhpháirtithe sóisialta, is féidir leo léiriú soiléir a thabhairt ar leasanna a gcomhaltaí, tá fad saoil acu, ar ndóigh, agus acquis stairiúil aitheanta, tá réimse gníomhaíochta agus idirghníomhaíochta acu atá bunaithe agus dea-shainithe, agus go ginearálta, tá sé de chumas iontu féinmhaoiniú a dhéanamh.

6.   Barúlacha sonracha maidir le Comhaontú iar-Cotonou agus leis an tsochaí shibhialta agus na comhpháirtithe sóisialta

6.1.   An tsochaí shibhialta agus comhpháirtithe sóisialta i gComhaontú iar-Cotonou

6.1.1.

Sa dúshraith choiteann den Chomhaontú nua, agus i ngach ceann de na trí phrótacal réigiúnacha a ghabhann leis, bronntar ról gníomhach ar an tsochaí shibhialta. Ní chuirtear an ról sin ar bhonn foirmiúil, áfach, ós rud é go bhfágann an Comhaontú nua faoi na Páirtithe sínitheacha (AE-ESACC) é an creat institiúideach le haghaidh rannpháirtíocht na sochaí sibhialta a shainiú, lena n-áirítear sásraí institiúideacha a bhunú. Leis sin, ardaítear an cheist mhórthábhachtach maidir le conas a chinntiú go mbeidh na heagraíochtaí sochaí sibhialta agus na comhpháirtithe sóisialta rannpháirteach ar an leibhéal náisiúnta agus trasnáisiúnta araon.

6.1.2.

Trí na príomhshocruithe eagraíochtúla a chur san áireamh, amhail a mbunreacht dlíthiúil, a n-ionadaíochas, roghnú a n-ionadaithe, agus íoscheanglais maidir le minicíocht na gcruinnithe, cruthófar dinimic a chuirfidh le ról na n-eagraíochtaí sochaí sibhialta agus na gcomhpháirtithe sóisialta, óir is iad sin geallsealbhóirí an phróisis seo.

6.1.3.

Tá ról sonrach ag na geallsealbhóirí sin i ngeall ar a leasanna féin, agus níor cheart é a mheascadh leis an ról atá ag páirtithe polaitiúla sa tsochaí. Ba cheart rannpháirtíocht na n-eagraíochtaí sochaí sibhialta agus na gcomhpháirtithe sóisialta a chur chun cinn trí ghníomhaíochtaí sonracha agus ba cheart níos mó a bheith i gceist léi ná plé ginearálta. A bhuí lena gcuid staidéar, tuairimí agus tograí, a chuirfidh siad faoi bhráid na n-institiúidí, cuirfidh siad bonn eolais faoi dhíospóireachtaí agus faoi chinntí. Is é an bealach is fearr a chuirfidh ar a gcumas do na heagraíochtaí sochaí sibhialta agus na comhpháirtithe sóisialta rannchuidiú le rialtas oscailte ná trí shásraí institiúideacha a bhunú lena dtabharfar páirt ghníomhach do gheallsealbhóirí sa phróiseas, a bheidh féinbhainistithe agus a bheidh bunaithe ar rialacha nós imeachta seanbhunaithe, lena n-éascófar scaipeadh faisnéise agus idirghníomhaíochtaí le chéile trí chomhairliúchán agus trí idirphlé struchtúrtha (7).

6.1.4.

Baineann tábhacht nach beag le ceist an mhaoinithe. D’uireasa cistiú leordhóthanach, roghnaíoch agus trédhearcach, ní ráthófar rannpháirtíocht na n-eagraíochtaí sochaí sibhialta / na gcomhpháirtithe sóisialta, bíodh sin ag na cruinnithe nó, thar aon rud eile, san obair thaighde fheidhmigh roimh ré, arb é atá i gceist léi bailiú sonraí agus dréachtú staidéar agus tuairimí.

6.2.   An staid mar atá faoi láthair san Aontas Eorpach agus i stáit ACC ó thaobh na sochaí sibhialta agus na gcomhpháirtithe sóisialta de

6.2.1.   An Eoraip

Ó thaobh na hEorpa de, tá na mílte comhlachas, eagraíochtaí, cónaidhmeanna, comhcheangal, ardán agus fóram ann ar an leibhéal náisiúnta agus Eorpach. Is ó eagraíochtaí sochaí sibhialta, ón earnáil ghnó (fiontair phríobháideacha, micrifhiontair agus fiontair bheaga, idir phoiblí agus shóisialta) agus ó earnáil na gceardchumann a thagann siad, agus tá roinnt ailínithe eagrúcháin eatarthu.

6.2.2.   An Afraic, Muir Chairib agus an tAigéan Ciúin (ACC)

6.2.2.1.

A fhad a bhaineann le Stáit ACC, tá réimse leathan de struchtúir éagsúla iontu i gcás eagraíochtaí sochaí sibhialta agus comhpháirtithe sóisialta, i ngeall ar staid eacnamaíoch, shóisialta, pholaitiúil agus stairiúil gach réigiúin, fo-réigiún agus stáit agus, i gcásanna áirithe, bíonn easpa idirghníomhaíochta eatarthu i ngeall air sin. Is iomaí sampla den dea-chleachtas a fhaightear iontu chomh maith le mórchuid deacrachtaí agus easnamh.

6.2.2.2.

Ina theannta sin, bíonn deacrachtaí ag na heagraíochtaí sochaí sibhialta / na comhpháirtithe sóisialta faisnéis ghinearálta nó faisnéis shonrach a fháil faoin gComhaontú nua nó faoi na CCEnna (nuair is ann dóibh), nó ní bhíonn faisnéis ar bith ar fáil ina dtaobh, ní áirím an easpa fóram i gcoitinne le haghaidh rannpháirtíochta agus plé struchtúrtha le hinstitiúidí poiblí.

6.2.2.3.

I bhfianaise na réaltachta ilchineálaí seo, ba cheart staidéar a dhéanamh ar an dá ghné ar an láthair, d’fhonn samplaí den dea-chleachtas a scaipeadh, agus iarracht a dhéanamh deacrachtaí agus easnaimh a shárú ag an am céanna chun borradh a chur faoi stádas na n-eagraíochtaí sochaí sibhialta agus na gcomhpháirtithe sóisialta agus chun a ról a chur chun cinn. A bhuí leis an gcur chuige sin, beifear in ann tacú leis na sásraí institiúideacha atá ann cheana agus cruthú sásraí eile a chur chun cinn.

6.2.3.   Coiste Leantach AE-ACC

Faoi láthair, faoi chuimsiú an chaidrimh idir an tAontas Eorpach agus tíortha ACC, tá brath na n-eagraíochtaí sochaí sibhialta agus na gcomhpháirtithe sóisialta ar Choiste Leantach AE-ACC, ar cuid de CESE é agus ar a bhfuil, ar bhonn paireachta, 12 thoscaire ón Aontas Eorpach / CESE agus 12 thoscaire ó thíortha ACC arna n-ainmniú ag eagraíochtaí sochaí sibhialta agus comhpháirtithe sóisialta dá gcuid (faoi láthair ochtar ón Afraic, beirt ó Mhuir Chairib agus beirt ón Aigéan Ciúin), arna gceapadh ag an tsochaí shibhialta eagraithe ó gach ceann de na réigiúin agus i gcomhréir leis an gcothromaíocht leasanna.

7.   Barúlacha sonracha maidir le conas eagraíochtaí sochaí sibhialta agus comhpháirtithe sóisialta a chur chun cinn agus tacú leo ina ról mar thiomántóirí don fhorbairt inbhuanaithe

7.1.

Measann CESE go bhfuil sé ríthábhachtach na sásraí institiúideacha atá beartaithe a chur ar bhonn foirmiúil agus cuireann sé in iúl gurb é sin an príomhchuspóir atá aige sa réimse seo.

7.2.

Tá CESE á mholadh go tréan, tar éis don Chomhaontú nua a bheith sínithe go críochnaitheach, go ngabhfadh an Coimisiún air féin a mholadh do ESACC agus do na tíortha lena mbaineann go gcruthófaí na dálaí riachtanacha polaitiúla, eagrúcháin agus airgeadais chun na sásraí institiúideacha sin a chur chun feidhme.

7.3.

Tá CESE á áiteamh go láidir ar thíortha ACC a bheith chomh tiomanta céanna don phróiseas sin.

7.4.

Tugann CESE dá aire go bhforáiltear le struchtúr an Chomhaontaithe nua go mbunófar sásra institiúideach a bheidh nasctha leis an mbunsraith choiteann agus a mbeidh ionadaithe ón Aontas Eorpach agus ó ESACC páirteach ann. Ag an am céanna, ceadaítear leis na prótacail réigiúnacha sásra institiúideach a bhunú i ngach réigiún (san Afraic, i Muir Chairib agus san Aigéan Ciúin) a mbeidh baint ag ionadaithe ón réigiún sin agus ón Aontas Eorpach leis. Dá bhrí sin, is éard a bheidh ann ceithre shásra institiúideacha (córas 1 + 3), lena gcumhdófar an Comhaontú nua ina iomláine.

7.5.

Tugann CESE dá aire go bhfuil sásraí institiúideacha, eadhon na coistí comhairleacha, á mbeartú freisin faoi chuimsiú na CCEnna, mar atá i gcás na gcomhaontuithe a tugadh i gcrích le Cariforum, leis an Afraic Thiar agus leis an Afraic Thoir.

7.6.

Tá CESE á chur in iúl go háirithe go mbeidh iarracht mhór eagraíochtúil agus líonraithe ag teastáil, mar chóras aonair struchtúrtha, i dtaca leis an tsraith iomlán de shásraí institiúideacha, d’fhonn sineirgí a chruthú, dúbláil iarrachtaí a sheachaint, acmhainní a chur in úsáid agus an leas is fearr is féidir a bhaint astu, go háirithe na hacmhainní airgeadais.

7.7.

Tá CESE á mholadh go spreagfadh an Coimisiún toscaireachtaí an Aontais Eorpaigh i dtíortha ESACC chun tacú le tionscadail na n-eagraíochtaí sochaí sibhialta agus na gcomhpháirtithe sóisialta, go háirithe iad siúd atá dírithe ar fheasacht a mhúscailt i measc a gcomhaltaí agus a gceannairí, ar oiliúint a chur ar fáil dóibh siúd agus cur lena n-acmhainneacht, ar chumas teicniúil na n-eagraíochtaí a neartú agus ar dhlús a chur le cruthú sásraí institiúideacha. Tá CESE á mholadh don Choimisiún, agus a mbuanna éagsúla á meas aige, gur cheart tosaíocht a thabhairt d’iarratais eagraíochtaí sochaí sibhialta agus comhpháirtithe sóisialta ó thíortha ACC ar iarratais eile.

7.8.

Tá CESE á mholadh go mbunódh an Coimisiún cláir lena bhféadfaí, agus sásraí institiúideacha á gcur chun feidhme aige, staidéar a dhéanamh ar an staid mar atá ar an láthair. Áirítear leis sin na deiseanna agus na deacrachtaí do na heagraíochtaí sochaí sibhialta agus na comhpháirtithe sóisialta maille leis na struchtúir éagsúla atá ann cheana (ardáin, fóraim, etc.). Bheadh sé mar aidhm samplaí den dea-chleachtas (atá ann cheana i gcomhthéacs chaidreamh AE-ESACC) a bhailiú agus a chomhroinnt. Tá CESE á mholadh go mbeadh ról cinntitheach ag eagraíochtaí sochaí sibhialta / comhpháirtithe sóisialta ó thíortha ACC sa staidéar seo, agus gur ról cainníochtúil agus cáilíochtúil araon a bheadh ann.

7.9.

Cuireann CESE i bhfios go láidir gur cheart do Choiste Leantach AE-ACC é féin a neartú ó thaobh eagrúcháin de a bhuí sin le breis acmhainní, comhaltaí agus toscairí i dtreo go mbeidh sé in ann cur leis an bpróiseas sin ar bhealach níos fearr agus a mhisean a chomhlíonadh.

7.10.

Tá CESE á mholadh go láidir go ndéanfadh an Coimisiún maoiniú an phróisis sin a chomhtháthú sna hionstraimí airgeadais atá ann i láthair na huaire. Tugann CESE aird ar leith ar an gcaoi a bhfuil cistiú de dhíth ar na heagraíochtaí sochaí sibhialta agus na comhpháirtithe sóisialta faoi chomhair a gcuid gníomhaíochtaí, ós rud é nach leor an féinmhaoiniú. Tá CESE á mheabhrú, mar gheall ar an tsainghné gheografach den Chomhaontú nua, go dteastaíonn acmhainní airgeadais le haghaidh fheidhmiú na sásraí institiúideacha agus le haghaidh rannpháirtíocht eagraíochtaí sochaí sibhialta agus comhpháirtithe sóisialta, acmhainní nach bhfuil faoi réir acu. Fiú amháin agus úsáid á baint as dianteicnící rialaithe bainistíochta agus teicneolaíochtaí digiteacha nua-aimseartha, tá sé thar a bheith tábhachtach tacaíocht airgeadais a chur ar fáil do na heagraíochtaí sochaí sibhialta agus na comhpháirtithe sóisialta. Tá CESE ag iarraidh go láidir ar an Aontas Eorpach, ar thíortha ESACC agus ar na Ballstáit cláir shonracha tacaíochta a ghlacadh le haghaidh ghníomhaíochtaí na n-eagraíochtaí sochaí sibhialta agus na gcomhpháirtithe sóisialta agus le haghaidh sásraí institiúideacha a fheidhmiú, mar is cuí.

---

(1)  Teachtaireacht Chomhpháirteach chuig Parlaimint na hEorpa agus chuig an gComhairle – Comhpháirtíocht athnuaite le tíortha na hAfraice, Mhuir Chairib agus an Aigéin Chiúin, 1016, lgh. 7-8.

(2)  Bunsraith choiteann an Chomhaontaithe, Airteagal 95.

(3)  Prótacal Réigiúnach don Afraic, Airteagal 5.

(4)  Prótacal Réigiúnach do Mhuir Chairib, Airteagal 7.

(5)  Prótacal Réigiúnach don Aigéan Ciúin, Airteagal 7.

(6)  Tacaíocht maidir le hacmhainn oibríochtúil eagraíochtaí sochaí sibhialta an Chósta Eabhair a neartú, d’fhonn tacú le faireachán na saoránach ar an gcomhaontú comhpháirtíochta eacnamaíche eatramhach leis an gCósta Eabhair.

(7)  Prionsabal arna shainiú ag an Eagraíocht um Chomhar agus Forbairt Eacnamaíochta.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir leis an gComhairle Trádála agus Teicneolaíochta nua AE-SAM faoi lán seoil: tosaíochtaí maidir le gnólachtaí, oibrithe, tomhaltóirí agus na coimircí a bhfuil gá leo

(tuairim féintionscnaimh)

(2022/C 443/05)

Rapóirtéir:	Timo VUORI
Comhrapóirtéir:	Tanja BUZEK

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	21.10.2021
Bunús dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	Caidreamh Seachtrach
Dáta a glactha sa rannóg	09.6.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	14.7.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	571
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	173/0/4

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Clár oibre dearfach trasatlantach a thógáil. Is féidir leis an gComhairle Trádála agus Teicneolaíochta idir an tAontas agus na Stáit Aontaithe (TTC) a bheith mar chuid lárnach de chlár oibre chun borradh a chur faoin gcomhpháirtíocht le bealaí iontaofa comhair. In ainneoin ár ngeilleagar trasatlantach, arb iad is cúis le tuairim is leath de OTI an domhain agus cuid mhór de shreabhadh trádála agus infheistíochta an domhain, bíonn bacainní trádála, infheistíochta, oibre, taistil agus staidéir fós roimh an gcaidreamh atá againn ar dhá thaobh an Atlantaigh.

1.2.

Ar thús cadhnaíochta i dtaca lenár luachanna agus ár dtrádáil riailbhunaithe a chosaint. In aimsir an tsuaite gheopholaitiúil, tá freagracht mhór ar na geilleagair is mó ar domhan, ar an Aontas Eorpach agus ar na Stáit Aontaithe, in éineacht le comhpháirtithe eile atá ar aon intinn leo, creat comhair nua-aimseartha a chur ar aghaidh don trádáil agus don teicneolaíocht, lena dtacófar le geilleagar oscailte inbhuanaithe agus saorthrádáil chóir agus lena n-urramófar luachanna daonlathacha, obair chuibhiúil agus cearta an duine.

1.3.

An gá atá le freagairt do shuaitheadh sa mhargadh. Tar éis an iliomad géarchéimeanna leanúnacha a bheith ann, ní mór do na comhpháirtithe trasatlantacha bealaí a aimsiú go tapa chun athléimneacht ár sochaithe daonlathacha oscailte a neartú, lena n-áirítear trí shlabhraí domhanda luacha agus soláthair agus slándáil fuinnimh a áirithiú, go háirithe i bhfianaise an ghéarghá atá le dul ar iontaoibh foinsí malartacha in ionad sholáthairtí fuinnimh agus amhábhar na Rúise. Ina theannta sin, ní mór don Aontas agus do na Stáit Aontaithe iarracht níos mó a dhéanamh chun an t-iltaobhachas a neartú agus chun dul i ngleic leis na dúshláin a bhaineann leis an athrú aeráide, chun a áirithiú nach mbainfear an bonn den tsaorthrádáil chóir agus chun aghaidh a thabhairt ar na stáit fhorlámhacha arb iad is cúis le míshocracht sa mhargadh.

1.4.

Muinín a chothú bunaithe ar chomhar frithpháirteach cobhsaí. Ní mór don dá pháirtí páirt a ghlacadh i struchtúr idirphlé buan a thógáil don Chomhairle Trádála agus Teicneolaíochta, d’fhonn torthaí nithiúla a bhaint amach sa ghearrthéarma agus san fhadtéarma, amach ó thimthriallta polaitiúla toghchán agus athruithe riaracháin. Ina theannta sin, faoin gComhairle Trádála agus Teicneolaíochta, ní mór don Aontas agus do na Stáit Aontaithe díriú ar chur chuige níos straitéisí agus níos cothrománaí maidir le saincheisteanna trádála agus teicneolaíochta. Ba cheart don deich Meitheal faoin gComhairle Trádála agus Teicneolaíochta iarracht a dhéanamh cur chuige iomlánaíoch a chomhordaítear go héifeachtach a bhaint amach maidir leis an gcomhar agus cineálacha cur chuige oibre neamh-chomhtháite nach bhfuil gá leo a sheachaint.

1.5.

Rannpháirtíocht na ngeallsealbhóirí a neartú. Chun nach dteipfidh ar chaibidlíocht uaillmhianach trádála mar a tharla roimhe seo, is é trédhearcacht agus rannpháirtíocht láidir na bpáirtithe leasmhara ar dhá thaobh an Atlantaigh an t-aon bhealach amháin chun go mbainfidh an Chomhairle Trádála agus Teicneolaíochta a spriocanna amach. Dá bhrí sin, glacfaidh Coiste Eacanamícoh agus Sóisialta na hEorpa (CESE) páirt ghníomhach laistigh de struchtúir na Comhairle Trádála agus Teicneolaíochta agus déanfaidh sé iarracht a bheith rannpháirteach mar gheallsealbhóir uathúil de chuid na sochaí sibhialta i gcruinnithe aireachta na Comhairle Trádála agus Teicneolaíochta. Sa chomhthéacs sin, tá sé á chur in iúl arís ag CESE gur oth leis nach ndearnadh an Sainghrúpa um Chomhaontuithe Trádála a athnuachan agus nár cuireadh aon struchtúr buan inchomparáide i bhfeidhm maidir le comhairliúchán le geallsealbhóirí.

1.6.

Idirphlé Sonrach Trasatlantach maidir le Saothar. Tá tacaíocht léirithe ag CESE san am a chuaigh thart don Idirphlé Trasatlantach do Ghnólachtaí agus do Thomhaltóirí agus dá bhrí sin is díol sásaimh dó an fógra aireachta i bPáras le déanaí maidir le hIdirphlé Trípháirteach Trádála agus Saothair a bhunú, lena gcruthófaí cainéal foirmiúil do chomhpháirtithe sóisialta ar dhá thaobh an Atlantaigh chun bonn eolais a chur faoin bpróiseas TTC agus chun caidreamh trádála agus infheistíochta trasatlantach a mhúnlú. Sa chomhthéacs sin, tá CESE ag tathant ar an gCoimisiún aghaidh a thabhairt ar an éagothroime i ndaonlathas an tsaothair mar gheall ar neamhdhaingniú sé Choinbhinsiún bhunúsacha de chuid EIS agus an tionchar atá aige ar chothroime iomaíochta sa trádáil.

2.   Barúlacha ginearálta — méadú ar an ngá atá le comhpháirtíocht níos dlúithe idir an tAontas agus na Stáit Aontaithe

2.1.

CESE agus an t-idirphlé trasatlantach: le blianta beaga anuas, tá faireachán á dhéanamh ag CESE ar shaincheisteanna polaitiúla agus trádála trasatlantacha agus tá tuairimí na sochaí sibhialta eagraithe san Aontas curtha in iúl aige. Ina theannta sin, bíonn idirphlé rialta ag CESE le hinstitiúidí an Aontais agus le riarachán SAM agus, go háirithe, leis an tsochaí shibhialta ar thaobh eile an Atlantaigh. Le seoladh TTC nua, ina mbeidh deich Meitheal agus éisteachtaí rialta, éilítear ar CESE a sheasamh maidir le tosaíochtaí TTC a thabhairt cothrom le dáta.

2.2.

Freagracht na ngeilleagar is mó ar domhan: tá sé á chur i dtábhacht ag CESE go bhfuil an caidreamh déthaobhach trádála agus infheistíochta is mó ag an Aontas Eorpach agus ag na Stáit Aontaithe agus go bhfuil an caidreamh eacnamaíoch is comhtháite ar domhan acu. Cé gurb í an tSín an fhoinse allmhairithe is mó san Aontas Eorpach in 2021, is iad na Stáit Aontaithe an comhpháirtí trádála agus infheistíochta is mó gan amhras atá ag an Aontas Eorpach go dtí seo. Sa chóras iltaobhach trádála atá faoi bhrú mar gheall ar ghéarchéimeanna na hEagraíochta Domhanda Trádála, dhá bhliain de phaindéim COVID-19 atá fós ag dul ar aghaidh agus anois an cogadh san Úcráin, is leis an gcaidreamh trasatlantach a shainítear an geilleagar domhanda. Is é an tAontas Eorpach nó na Stáit Aontaithe an comhpháirtí trádála agus infheistíochta is mó i mbeagnach gach tír eile sa gheilleagar domhanda. Ní sprioc ann féin í an chomhpháirtíocht thrasatlantach ach ní mór di na luachanna coiteanna, na leasanna coiteanna agus na comhfhreagrachtaí a fhorbairt. Ba cheart don Aontas agus do na Stáit Aontaithe a bheith ina n-ancaire don daonlathas, don tsíocháin agus don tslándáil ar fud an domhain, don smacht reachta agus do chearta an duine do chách (1).

2.3.

Dlús a chur le comhpháirtíocht straitéiseach níos dlúithe idir an tAontas agus na Stáit Aontaithe: tá CESE ag tabhairt dá aire, mar gheall ar an iliomad géarchéimeanna domhanda atá ar siúl faoi láthair nach rabhthas ag súil leo, go bhfuil sé ríthábhachtach go ndéanfaidh na geilleagair is mó ar domhan — an tAontas agus na Stáit Aontaithe mar aon le stáit dhaonlathacha eile atá ar aon intinn leo a bhfuil geilleagair mhargaidh acu atá oscailte agus riailbhunaithe — a gcomhar polaitiúil agus eacnamaíoch a dhoimhniú chun ár luachanna uilíocha a chosaint agus rathúnas, daonlathas agus an smacht reachta, slándáil agus cearta an duine a neartú. As na dúshláin sin ar fad, is í an tsíocháin a tháinig chun cinn mar phríomhthosaíocht agus an beartas idirnáisiúnta á stiúradh. San am céanna, níor cheart dúinn glacadh a thuilleadh le haon ghníomhaíochtaí stáit in aghaidh an oird idirnáisiúnta, ná leosan a leanann iompar faille sa trádáil idirnáisiúnta.

2.4.

Príomhról na trádála agus na teicneolaíochta sa gheopholaitíocht: tá CESE ag athdhearbhú nach mbaineann an trádáil agus an teicneolaíocht le saincheisteanna rialála amháin ach le huirlisí riachtanacha chun na luachanna uilíocha sin a chosaint agus a chur chun cinn ar fud an domhain. Ní mór don Aontas agus do na Stáit Aontaithe an comhar eatarthu a dhoimhniú agus torthaí nithiúla a bhaint amach ar an leibhéal iltaobhach agus déthaobhach. Tugann TTC deis uathúil chun comhar straitéiseach ardleibhéil a bhunú maidir le trádáil agus teicneolaíocht, rud a sháraíonn na socruithe comhair ad hoc atá ann faoi láthair agus a théann níos faide ná toghcháin AE agus SAM agus athruithe institiúideacha ar riaracháin.

2.5.

Ardán don idirphlé agus don chomhar: ní athsheoladh ar an gComhpháirtíocht Thrasatlantach Trádála agus Infheistíochta (TTIP) é, agus níor cheart breathnú air mar sin. Mar sin féin, is féidir ceachtanna úsáideacha a bhaint as an gcaibidlíocht sin nár éirigh léi. Níor cheart amhras a chaitheamh ar institiúidí ná ar phróisis chinnteoireachta an Aontais mar gheall ar chuspóirí agus nósanna imeachta TTC, agus san am céanna, ní mór rannpháirtíocht na ngeallsealbhóirí a fheabhsú. Níor cheart amhras a chaitheamh ach oiread ar chaighdeáin an Aontais lena léirítear ár luachanna: baineann an méid sin go háirithe le prionsabal an réamhchúraim atá i gcroílár chur chuige an Aontais maidir le caighdeáin a leagan síos. Tá CESE ag teacht leis an tuairim go bhfuil comhar maidir le caighdeáin nasctha freisin le creataí dlíthiúla éagsúla agus go n-éilíonn sé grinnanailísí ar shaincheisteanna teicniúla, chomh maith le measúnú ar thionchair eacnamaíocha, shóisialta agus chomhshaoil, ar cheart iad ar fad a dhéanamh cás ar chás. Mar shampla, léiríonn an creat-chomhaontú nua maidir le sreafaí sonraí i bprionsabal gur féidir leis an Aontas Eorpach agus le Stáit Aontaithe Mheiriceá oibriú chun comhthoil a bhaint amach maidir le saincheisteanna íogaire.

2.6.

Tacaíocht láidir do gheallsealbhóirí: tá CESE ag tabhairt dá aire go bhfuil tacaíocht ghinearálta curtha in iúl cheana féin ag geallsealbhóirí gnó agus geallsealbhóirí eile na sochaí sibhialta, san Aontas agus sna Stáit Aontaithe, don TTC agus do na hábhair a sainaithníodh sna deich meitheal. Is cosúil go bhfeiceann comhpháirtithe trasatlantacha an breisluach a bhaineann le comhpháirtíocht thrasatlantach straitéiseach agus comhar rialála níos dlúithe. Tá bacainní gan údar fós ar thrádáil, ar infheistíocht agus ar obair. Ina theannta sin, d’fhéadfadh na comhpháirtithe trasatlantacha a n-iomaíochas domhanda a neartú le chéile, iomaíochas atá fite fuaite le spriocanna na forbartha inbhuanaithe, an cheartais shóisialta, an mheasa ar chearta an duine, ardchaighdeáin saothair agus ardchaighdeáin chomhshaoil. Mar sin féin, chun torthaí a bhaint amach, ní mór don dá thaobh a bheith ar an eolas faoi chuspóirí, cur chuige agus modhanna a chéile d’fhonn comhchreat nua trádála a fhorbairt.

2.7.

Rannpháirtíocht fheabhsaithe le geallsealbhóirí tar éis nár éirigh leis an idirphlé idir an tAontas Eorpach agus na Stáit Aontaithe maidir leis an tsochaí shibhialta: tá sé á chur i bhfios go láidir ag CESE gur gné ríthábhachtach den chomhthéacs trasatlantach é an t-idirphlé neartaithe leis an tsochaí shibhialta, lena n-áirítear sa TTC. Tá tábhacht ar leith ina leith sin leis an ngá atá le hidirphlé comhpháirteach faoi chearta na saoránach, athléimneacht i gcoinne na bréagaisnéise, saoirse na meán, gníomhú ar son na haeráide, cearta sóisialta agus cosaint tomhaltóirí, mar aon leis an tacaíocht don daonlathas (2). Is féidir leis an gcomhpháirtíocht thrasatlantach dul céim níos faide i dtreo comhtháthú trasatlantach níos dlúithe fós a bhaint amach inár ngeilleagair, lena n-áirítear comhchreat don trádáil, don teicneolaíocht agus don infheistíocht.

3.   Barúlacha sonracha – príomhthosaíochtaí do ghnólachtaí, d’oibrithe agus do thomhaltóirí

3.1.

Dar le CESE, léiríonn TTC a idirnasctha atá an dá gheilleagar is mó ar domhan, chomh maith le bheith ina fhóram uathúil chun comhar níos fearr a fhorbairt maidir le beartas trádála agus saincheisteanna rialála margaidh ar fud an Atlantaigh. Dá bhrí sin, creideann CESE gur cheart don TTC díriú ar phríomhthosaíochtaí áirithe ó thaobh gnó, oibrithe agus tomhaltóirí de.

3.2.

Trádáil iltaobhach nua-aimseartha atá riailbhunaithe: ní mór don Aontas agus do na Stáit Aontaithe freagracht agus ceannaireacht chomhpháirteach a léiriú san Eagraíocht Dhomhanda Trádála (EDT) agus ní mór dóibh tacú le samhail éifeachtach iltaobhach, ina mbeidh beartas trádála forchéimnitheach lena gcuirfear gnéithe comhshaoil agus sóisialta san áireamh (3). Tá dúshláin roimh an Aontas agus SAM araon ó chleachtais a shaobhann an margadh ag geilleagair neamh-mhargaidh, lena n-áirítear gníomhaíocht éagórach agus idirdhealaitheach a bhaineann le fiontair atá faoi úinéireacht stáit, fóirdheontais stáit, tobhaigh agus cánacha.

3.3.

Athchóiriú na hEagraíochta Domhanda Trádála a threorú: ba cheart don TTC díriú ar bhealaí chun feabhas a chur ar chóras iltaobhach trádála EDT agus ar an Sásra um Réiteach Díospóidí, ós rud é go bhfuil ról lárnach aici maitrís iltaobhach éifeachtach a chur ar bun le haghaidh clár oibre forásach trádála ina dtugtar aghaidh ar shaincheisteanna comhshaoil agus sóisialta. Ní mór don Aontas agus do na Stáit Aontaithe a bheith i gceannas ar athchóiriú uaillmhianach EDT agus clár oibre nua-aimseartha EDT a chur chun cinn lena gcuirfear deireadh le geasa (i.e. gnéithe sóisialta den trádáil) agus lena dtabharfar aghaidh ar na dúshláin inbhuanaitheachta atá ann faoi láthair agus a bheidh ann amach anseo. Chuige sin, iarrann CESE ar an Aontas agus ar na Stáit Aontaithe socruithe comhar straitéiseach a bhunú leis na príomh-chomhpháirtithe trádála maidir le saincheisteanna iltaobhacha tosaíochta (4).

3.4.

Obair chuibhiúil sa trádáil idirnáisiúnta (5): tá CESE ag áitiú ar an Aontas agus ar na Stáit Aontaithe comhar níos dlúithe a chur chun cinn idir an Eagraíocht Dhomhanda Trádála agus an Eagraíocht Idirnáisiúnta Saothair (EIS) d’fhonn obair chuibhiúil agus caighdeáin saothair a chur chun cinn trí ionstraimí trádála. Ba cheart do na toghcháin is déanaí d’ardstiúrthóirí nua sa dá eagraíocht cabhrú chun spreagadh nua a thabhairt sa réimse sin. Ba cheart comhlíonadh na gcaighdeán idirnáisiúnta saothair, mar a leagann EIS síos iad agus mar a ndéanann EIS faireachán orthu, a bheith mar chuid den díospóireacht faoi stiúir an Aontais agus na Stát Aontaithe maidir le hathchóiriú na hEagraíochta Domhanda Trádála. Ós sampla dearfach agus deis é chun an t-athmhachnamh uaillmhianach sin a neartú, cuireann CESE in iúl gur díol sásaimh dó an togra a rinne SAM maidir le haghaidh a thabhairt ar fhadhb dhomhanda an tsaothair éignithe ar shoithí iascaireachta, ar togra é a rinneadh i gcomhthéacs na gcaibidlíochtaí atá ar siúl faoi láthair i ndáil le fóirdheontais iascaigh EDT (6). Ba cheart do chomhpháirtithe trasatlantacha úsáid bhreise a bhaint as an gcomhar atá eatarthu chun oibriú i dtreo bunús dlí níos láidre chun cearta saothair bunúsacha EIS a chuimsiú san Eagraíocht Dhomhanda Trádála (7). Ba cheart cur chuige comparáideach maidir le caibidlí a bhaineann le trádáil agus forbairt inbhuanaithe (TSD) agus a n-infhorfheidhmitheacht éifeachtach i gComhaontuithe Saorthrádála (CSTanna) a áireamh ar shaincheisteanna comhleasa déthaobhacha saothair (8). Le fada an lá, d’iarr CESE go gcuirfí cur chuige forfheidhmithe athchóirithe smachtbhannaí i bhfeidhm maidir le caibidlí TSD agus ba dhíol sásaimh dó ionstraimí forfheidhmithe nuálacha sa Chomhaontú idir Ceanada, Stáit Aontaithe Mheiriceá agus Stáit Aontaithe Mheicsiceo (USMCA) (9).

3.5.

Ag obair le chéile i bhfóraim idirnáisiúnta: d’fhéadfadh TTC fóram a chur ar fáil chun comhar athneartaithe i gcúrsaí saothair agus fostaíochta a ullmhú i bhfóraim idirnáisiúnta, go háirithe ag EIS agus ag an Eagraíocht um Chomhar agus Forbairt Eacnamaíochta (ECFE). Ba cheart dícheall cuí a chur chun cinn agus a fhorfheidhmiú mar chuid den chomhar treisithe sin. Ba cheart do TTC fothú acmhainneachta comhpháirteach a spreagadh, go háirithe chun sábháilteacht agus sláinte ceirde (OSH) a chur chun cinn ar fud an domhain, agus ba cheart dó comhthionscadail a fhorbairt, mar shampla maidir le cigireacht saothair a chur ar fáil i dtríú tíortha. Dá ndéanfaí Coinbhinsiúin maidir le sláinte agus sábháilteacht ceirde a chur san áireamh i mbunchaighdeáin oibre na hEagraíochta Idirnáisiúnta Saothair mar atá beartaithe, chuirfí limistéar torthúil ar fáil don chomhar. Is ábhar mór imní é saothar éignithe agus ba cheart cur chuige an Aontais agus SAM, go háirithe maidir le hallmhairiú earraí a tháirgtear trí chleachtais den sórt sin sa tSín, a chomhordú. Ba cheart scaipeadh cineálacha nua fostaíochta ar fud an domhain, go háirithe obair ardáin, arna stiúradh ag na Stáit Aontaithe agus ag cuideachtaí an Aontais, a phlé sna Meithleacha TTC ábhartha, lena n-áirítear ionchur ó thaobh an tsaothair de.

3.6.

Athléimneacht agus inbhuanaitheacht sna slabhraí soláthair domhanda: ba cheart don TTC straitéisí a fhorbairt chun athléimneacht níos fearr a bhaint amach trí inbhuanaitheacht na slabhraí soláthair domhanda a áirithiú agus trína áirithiú gur féidir leo feidhmiú mar is ceart. Ba cheart don Aontas agus do na Stáit Aontaithe leochaileachtaí coiteanna a shainaithint agus oibriú le chéile, mar shampla, i dtaca le hinfhaighteacht amhábhar criticiúil agus táirgí amhail leathsheoltóirí. Ba cheart do chomhpháirtithe trasatlantacha aird a tharraingt láithreach bonn ar chur chuige caighdeánaithe maidir le slándáil an tsoláthair fuinnimh atá go hiomlán i gcomhréir le clár oibre uaillmhianach inbhuanaitheachta amhail an Comhaontú Glas don Eoraip. Thairis sin, ba cheart dóibh machnamh a dhéanamh ar ghníomhaíocht chomhpháirteach chun feabhas a chur ar an gcumas táirgthe, ar na hinfheistíochtaí agus ar an lóistíocht ábhartha. Ba cheart do TTC oibriú i dtreo díchill chuí éigeantaigh chomhchoiteann i slabhraí soláthair, bunaithe ar an dea-chleachtas, chun samhail a bhunú do cheanglais inbhuanaitheachta domhanda i slabhraí luacha.

3.7.

Tacú leis an ngeilleagar glas: ba cheart do TTC díriú ar an gcomhar maidir le teicneolaíochtaí glasa agus aeráide agus beartais aistrithe córa. Ba cheart don Aontas agus do na Stáit Aontaithe creat idirnáisiúnta agus caighdeáin idirnáisiúnta a chur chun cinn maidir le maolú ar an athrú aeráide, geilleagar ciorclach, maoiniú inbhuanaithe, teicneolaíocht coigilte fuinnimh, caighdeáin ghlasa agus shóisialta sa soláthar poiblí, éicilipéadú agus tuairisciú inbhuanaitheachta. Thairis sin, ba cheart do chomhpháirtithe trasatlantacha obair a dhéanamh ar mhaithe le creat iltaobhach maidir le léirscaoileadh trádála earraí comhshaoil a bhaint amach faoi thionscnaimh reatha, eadhon an Comhaontú maidir le hEarraí Comhshaoil, an Plé Struchtúrtha maidir le hinbhuanaitheacht trádála agus comhshaoil agus an tIdirphlé Neamhfhoirmiúil maidir le Truailliú Plaisteach. Ba cheart do TTC díriú ar Shásraí Coigeartaithe Carbóin ar Theorainneacha atá éifeachtach agus comhordaithe d’fhonn samhail a bhunú do chreat domhanda agus chun coinbhleachtaí trádála idir an tAontas agus na Stáit Aontaithe a sheachaint.

3.8.

An digiteáil agus geilleagair nua: ba cheart do TTC díriú ar chomhar maidir le caighdeáin teicneolaíochta, taighde agus beartais i réimse na hintleachta saorga, Idirlíon na Rudaí Nithiúla, 6G, agus teicneolaíochtaí ceallraí, teicneolaíochtaí candamacha agus teicneolaíochtaí blocshlabhra. Ba cheart nuálaíocht agus caighdeánú a chothú leis an gcreat, ach ní mór bunbhreithnithe beartais ríthábhachtacha a bheith ann. Is minic a bhíonn gné oibre ag baint le réimsí nua teicneolaíochta amhail an intleacht shaorga a éilíonn straitéisí láidre um intleacht shaorga agus um shonraí, lena bhforáiltear ar dtús do chreat dlíthiúil agus cumhachtaithe Eorpach bunaithe ar chearta an duine, agus, dá bhrí sin, lena n-áirítear rialacha eiticiúla, cearta saothair agus ceardchumainn. Cé nach féidir na rialacha ceannann céanna a bheith ann ar an dá thaobh, ba cheart idir-inoibritheacht creataí a bheith mar sprioc. Ina theannta sin, is gá comhcheanglais rialála a shoiléiriú maidir le teicneolaíochtaí aeráidneodracha, leis an mbiteicneolaíocht agus leis an teicneolaíocht sláinte. Ba cheart don Aontas agus do na Stáit Aontaithe prionsabail atá bunaithe ar luach a chur chun cinn do chaighdeáin idirnáisiúnta d’fhonn ceannaireacht dhomhanda a choinneáil sna geilleagair nua sin. Ba cheart do TTC athléimneacht ár sochaithe daonlathacha a neartú freisin, d’fhonn feachtais bhréagaisnéise spriocdhírithe atá treoraithe ag an intleacht shaorga a chosc, agus feabhas a chur ar shlándáil na teicneolaíochta faisnéise agus cumarsáide (TFC) chun dul i ngleic le cibearionsaithe a fhaigheann tacaíocht ón Stát.

3.9.

Sonraí agus príobháideachas: ba cheart do TTC díriú ar chomhar chun a áirithiú, mar thoradh ar theicneolaíocht digiteach agus sonraí a roinnt idir na Stáit Aontaithe agus an tAontas amach anseo, go mbeidh éiceachóras oscailte idirnáisiúnta ann le haghaidh taighde, forbartha agus nuálaíochta de chuid na teicneolaíochta is forbartha chun freastal ar chustaiméirí agus ar shaoránaigh ar fud an domhain agus go gcosnófar a gceart bunúsach chun príobháideachta sonraí agus go gcaomhnófar an spás beartais do rochtain agus rialú ar shonraí poiblí agus an cumas atá acu cuideachtaí ilnáisiúnta digiteacha a rialú san am céanna. Ina theannta sin, ba cheart don Aontas agus do na Stáit Aontaithe creat nua d’aistrithe sonraí a chur i gcrích gan mhoill, agus aghaidh a thabhairt ar na fadhbanna ba chúis le neamhbhailíochtú na Scéithe Príobháideachais, agus comhluachanna príobháideachais agus slándála a chaomhnú.

3.10.

Rialuithe onnmhairiúcháin: ba cheart do TTC obair a dhéanamh ar theicneolaíochtaí atá ag teacht chun cinn agus ar bhunteicneolaíochtaí lena n-áiritheofaí an ról lárnach atá ag córais iltaobhacha rialaithe onnmhairí toisc go bhfuil siad an-ábhartha don Aontas agus do na Stáit Aontaithe araon chun daonlathas, cearta an duine agus sochaí oscailte le geilleagar margaidh a chur chun cinn. Mar shampla, éilíonn smachtbhannaí éifeachtacha trádála rialú éifeachtach onnmhairiúcháin i gcoinne stáit a bhfuil mí-úsáid á baint acu as trádáil agus teicneolaíocht agus a bhaineann an bonn den tsíocháin, den tslándáil agus de chearta an duine. Ba cheart don Aontas agus do na Stáit Aontaithe oibriú le chéile chun comhghuaillíochtaí a fhorbairt le comhpháirtithe atá ar aon intinn leo chun dul i ngleic le dúshláin agus chun cothrom na Féinne a áirithiú.

3.11.

Caighdeánú: ba cheart do TTC díriú ar chomhar idir na comhlachtaí um chaighdeánú, chomh maith leis na prionsabail theoranta maidir le glacadh frithpháirteach. Tá córais caighdeánaithe an Aontais agus na Stát Aontaithe difriúil óna chéile. Go háirithe, níl an prionsabal “táirge amháin agus caighdeán amháin a nglactar i ngach áit”, ar colún de mhargadh aonair an Aontais é, le fáil sna Stáit Aontaithe. San Eoraip, nuair a ghlactar caighdeán nua, déantar caighdeáin náisiúnta atá ag teacht salach ar an gcaighdeán nua sin a tharraingt siar. Sna Stáit Aontaithe, glactar le caighdeáin éagsúla ar an margadh, rud a fhágann go bhfuil sé deacair ar fhiontair bheaga agus mheánmhéide (FBManna) a thuiscint cén ceann is fearr a d’oirfeadh dá línte táirgí. Is minic gur cuideachtaí beaga iad sin nach bhfuil mórán d’acmhainní acu ach a bhfuil ardleibhéal speisialtóireachta acu i margadh nideoige atá mar bhonn lena n-iomaíochas.

3.12.

FBManna: d’fhéadfadh ról tábhachtach a bheith ag an gcomhar rialála faoi TTC maidir le trádáil agus infheistíocht a éascú, chomh maith le feabhas a chur ar iomaíochas gnólachtaí beaga go háirithe. Bíonn FBManna, go háirithe, ag súil go gcuirfear deiseanna nua ar fáil, ós rud é nach bhfuil na hacmhainní acu le dul i ngleic le timpeallachtaí rialála éagsúla ar dhá thaobh an Atlantaigh, murab ionann agus gnólachtaí móra. San am céanna, ba mhó an deis a bheadh ag fiontair mhóra tairbhe a bhaint as barainneachtaí scála idir an tAontas agus na Stáit Aontaithe dá mbeadh na córais rialála níos comhoiriúnaí (10).

3.13.

Bia agus talmhaíocht: dar le CESE, tá sé tábhachtach, le cois obair na Comhairle Trádála agus Teicneolaíochta, go bhfuil an t-ardán nua um chomhar trasatlantach maidir le talmhaíocht curtha ar bun ag an Aontas agus na Stáit Aontaithe, ar ardán é atá ceaptha chun dul i ngleic leis na dúshláin dhomhanda a bhaineann leis an inbhuanaitheacht, leis an athrú aeráide agus leis an tslándáil bia. Tá comhar idirnáisiúnta chun aghaidh a thabhairt ar an athrú aeráide agus chun inbhuanaitheacht a chothú ríthábhachtach chun an todhchaí dhian dheacair atá i ndán dúinn mar shochaí dhomhanda a mhaolú. Cuireadh leis an dúshlán sin leis an gcogadh san Úcráin agus leis an tionchar láithreach a bhí aige sin ar an soláthar bia domhanda. Tá an t-athrú aeráide ag cur isteach cheana féin ar shlite beatha feirmeoirí ar bhealaí doimhne, idir luaineacht na haimsire foircní agus triomaigh thromchúiseacha, idir thuilte agus fhalscaithe, agus teagmhais thurraingeacha eile a chuireann ár mbailte, ár gcathracha agus ár bpobail i mbaol. Ní mór don Aontas agus do na Stáit Aontaithe aghaidh a thabhairt ar an dúshlán sin.

3.14.

Tomhaltóirí: mar chuid d’obair TTC, tá sé tábhachtach coimircí a chur i bhfeidhm lena áirithiú nach n-úsáidfear próiseas an chomhair rialála chun an bonn a bhaint de chaighdeáin shóisialta, saothair, tomhaltóirí agus chomhshaoil. Ina áit sin, ba cheart é a bheith d’aidhm aige na caighdeáin sin a chomhchuibhiú agus feabhas a chur orthu. Má chomhlíontar na coinníollacha sin, ní hé amháin go mbeidh tairbhí eacnamaíocha i gceist ach d’fhéadfaí cúram na rialtóirí a éascú freisin trí chuspóirí beartais phoiblí a bhaint amach. Thairis sin, is féidir comhar trasatlantach a fhorbairt trí anailís a roinnt, trí chórais luathrabhaidh i gcoinne táirgí agus seirbhísí contúirteacha ó thríú tíortha a roinnt agus trí idirphlé maidir le forfheidhmiú feabhsaithe dlíthe. D’fhonn imeacht ón gcóineasú éigeantach, a shaothraigh TTIP go foirmiúil, ní mór don Aontas agus do na Stáit Aontaithe an clár oibre nua um chomhar deonach sin a chur ina cheart chun cabhrú lena saoránaigh aghaidh a thabhairt ar na dúshláin nua a bhaineann leis an ré dúshlánach seo.

4.   Aghaidh a thabhairt ar na hábhair imní agus ar na coimircí is gá

4.1.

Is é TTC is fearr a léiríonn gur féidir leis an Aontas agus na Stáit Aontaithe céimeanna nithiúla a ghlacadh i dtreo fíorchomhar trádála agus teicneolaíochta agus go bhfuil a gcaidreamh bunaithe ar chomhpháirtíocht fhóinteach. Mar sin féin, tá saincheisteanna ríthábhachtacha áirithe nach mór do TTC dul i ngleic leo chun go mbeidh rath air: — tiomantas straitéiseach láidir ó cheannaireacht an Aontais agus na Stát Aontaithe araon, — comhfhís shoiléir do chuspóirí agus do phróisis TTC, — an gá atá le breisluach a chruthú tríd an gcomhar, trí thorthaí dearfacha nithiúla a bhaint amach, — an gá atá le roinnt iarrachtaí a dhéanamh chun cur chuige comhpháirteach a fhorbairt i leith caighdeáin chomhpháirteacha, — an gá atá le próiseas soiléir a bhunú maidir le saincheisteanna teicniúla mionsonraithe a réiteach, — sásraí éifeachtacha for-rochtana maidir leis an gcinnteoireacht pholaitiúil a fhorbairt san Aontas agus sna Stáit Aontaithe araon, — próiseas rannpháirtíochta gníomhaí agus struchtúrtha a chur ar bun le geallsealbhóirí gnó, ceardchumainn agus geallsealbhóirí eile na sochaí sibhialta, — comhordú, comhsheasmhacht agus cur chuige iomlánaíoch a fhorbairt i leith an phróisis oibre ina iomláine; ag cur le ceachtanna a foghlaimíodh ó chaibidlíocht TTIP agus ó ghníomhaíochtaí déthaobhacha roimhe seo maidir le próiseas, trédhearcacht agus for-rochtain phoiblí, — freagracht ar an tsochaí shibhialta ar thaobh eile an Atlantaigh a bheith ag gabháil leis an bpróiseas sin ar bhealach feasach.

4.2.

Tá sé ríthábhachtach i gcónaí do CESE ardleibhéal leasanna poiblí an Aontais sa chomhar trasatlantach rialála a chosaint. Athdhearbhaíonn sé go láidir gur bunriachtanas é na hardchaighdeáin atá ann cheana a chosaint. Chomh maith le deiseanna trádála a fheabhsú, ba cheart don chomhar rialála sábháilteacht, sláinte agus dea-bhail eacnamaíoch agus sóisialta na saoránach ar dhá thaobh an Atlantaigh a fheabhsú freisin. Tá CESE ag iarraidh gealltanais breise nach n-athrófar reachtaíocht an Aontais maidir le bia, mar shampla, agus go gcoinneoidh an tAontas na srianta ar hormóin, ar thionscnóirí fáis agus ar orgánaigh ghéinmhodhnaithe (11).

4.3.

Tá CESE ag tathant ar an gCoimisiún aghaidh a thabhairt, faoi chuimsiú TTC, ar an éagothroime i ndaonlathas an tsaothair agus ar an tionchar atá aige sin ar chothroime iomaíochta sa trádáil. Tá sé á chur in iúl ag CESE an athuair nár dhaingnigh na Stáit Aontaithe ach dhá cheann de na hocht mBunchoinbhinsiún Saothair de chuid EIS, agus eochairchoinbhinsiúin chumasúcháin in easnamh iontu, go háirithe Coinbhinsiún 87 maidir le Saoirse Comhlachais agus Coinbhinsiún 98 maidir leis an gCeart chun Cómhargála (12).

5.   Rannpháirtíocht fhóinteach na ngeallsealbhóirí i bhfianaise na gceachtanna a foghlaimíodh ó phróiseas TTIP

5.1.

Tá sé á chur i bhfios go láidir ag CESE gur cheart don phróiseas TTC a bheith trédhearcach, inmhínithe agus grúpaí leasa phoiblí a rannpháirtiú ann ar bhealach fóinteach. Ba cheart dlúthbhaint a bheith aige le beartas cumarsáide feabhsaithe agus gníomhach maidir le nádúr an TTC. Thar aon ní eile, ní mór don chlár oibre maidir le comhar leanúint de bheith ina ardán chun eolas a chur ar fáil agus dea-chleachtais a mhalartú, agus ní ina uirlis uathoibríoch chun tionchar a imirt ar phróisis reachtacha agus chinnteoireachta a chéile ná chun a chéile a dhíspreagadh ó chosaintí a fheabhsú.

5.2.

Ní mór do gheallsealbhóirí a bheith in ann ionchur a chur ar fáil do gach ceann de na deich meitheal d’fhonn cur chuige neamh-chomhtháite a sheachaint. Cé gur de chineál níos trasearnála í an mheitheal um dhúshláin trádála dhomhanda agus go soláthraíonn sí an príomhfhóram le haghaidh plé saothair, tagann ábhair imní ghaolmhara chun cinn faoi shainchúram roinnt meithleacha eile, go háirithe i ndáil le saincheisteanna an tslabhra soláthair, an intleacht shaorga agus teicneolaíochtaí eile atá ag teacht chun cinn, agus cosaint sonraí.

5.3.

Measann CESE gur cuspóirí uileghabhálacha den chomhar sin iad cosaint agus leas tomhaltóirí. Ní mór d’idirphlé éagsúil TTC a bheith trédhearcach do gheallsealbhóirí. Ní mór ról ceannasach a bheith ag rialtóirí ábhartha agus speisialtóirí ábhartha earnála chun comhar rialála a fhorbairt.

5.4.

Chomh maith leis na cruinnithe spriocdhírithe maidir le comhphlé leis an tsochaí shibhialta, ba cheart cruinnithe ullmhúcháin agus faisnéisithe a phleanáil leis na geallsealbhóirí roimh gach cruinniú de chuid Chomhairle TTC agus ina ndiaidh. Sampla luachmhar den chomhairliúchán le páirtithe leasmhara ab ea iar-Ghrúpa Comhairleach TTIP a bhunaigh Ard-Stiúrthóireacht na Trádála, agus bhí sé de cheart CESE a áireamh ann. B’fhóram é freisin ina bhféadfadh balleagraíochtaí tuiscint níos fearr a fháil ar na dúshláin agus ar na deiseanna a bhaineann le trádáil do na leasanna éagsúla a raibh ionadaíocht á déanamh ag dreamanna eile orthu. Chuidigh sé le caidreamh a chothú idir na heagraíochtaí éagsúla.

5.5.

Sa chomhthéacs sin, tá sé á chur in iúl ag CESE arís eile gur oth leis nach ndearnadh an sainghrúpa um chomhaontuithe trádála a athnuachan. Ba chéim an-dearfach í i straitéis an Choimisiúin chun rannpháirtíocht na sochaí sibhialta a fheabhsú maidir le beartas trádála agus chun trédhearcacht a mhéadú. Léirigh sé freisin leanúnachas loighciúil Ghrúpa Comhairleach TTIP.

5.6.

San am a chuaigh thart, chuir CESE in iúl go dtacaíonn sé leis an Idirphlé Trasatlantach le haghaidh Gnó agus Tomhaltóirí agus d’iarr sé go dtabharfaí aitheantas d’Idirphlé Trasatlantach Saothair coibhéiseach.

---

(1)  IO C 152, 6.4.2022, lch. 56.

(2)  IO C 152, 6.4.2022, lch. 56.

(3)  IO C 152, 6.4.2022, lch. 56.

(4)  IO C 374, 16.9.2021, lch. 73.

(5)  Chuir CESE moltaí nithiúla ar fáil in IO C 429, 11.12.2020, lch. 197; obair leanúnach in SOC/727: Obair chuibhiúil ar fud an domhain, an rapóirtéir Maria del Carmen Barrera Chamorro, a glacadh i mí Mheán Fómhair 2022.

(6)  IO C 374, 16.9.2021, lch. 73

(7)  Bealaí féideartha chun cinn a d’fhéadfadh bheith i gceist le ráiteas léirmhínitheach faoi Airteagal IX:2 de Chomhaontú EDT a mheas, léirmhíniú a dhearbhú ar an eisceacht maidir le moráltacht phoiblí (Airteagal XX de GATT 1994 agus Airteagal XIV de GATS), cearta bunúsacha saothair na hEagraíochta Idirnáisiúnta Saothair (EIS) a chur san áireamh agus an ról a d’fhéadfadh a bheith ag cinntí EIS a leagan amach in aon imeachtaí dlíthiúla maidir leis an tsaincheist.

(8)  Dea-shampla ar féidir cur leis is ea Comparative Analysis of Trade and Sustainable Development Provisions in Free Trade Agreements, LSE, Feabhra 2022, arna choimisiúnú ag an Aontas Eorpach, go háirithe maidir le Sásra Mearfhreagartha an Chomhaontaithe idir Ceanada, Stáit Aontaithe Mheiriceá agus Stáit Aontaithe Mheicsiceo (USMCA), https://www.lse.ac.uk/business/consulting/assets/documents/TSD-Final-Report-Feb-2022.pdf

(9)  IO C 105, 4.3.2022, lch. 40

(10)  IO C 487, 28.12.2016, lch. 30.

(11)  IO C 487, 28.12.2016, lch. 30.

(12)  Is iad C29 maidir le Saothar Éignithe, C100 maidir le Luach Saothair Comhionann, C111 maidir le hIdirdhealú (Fostaíocht agus Slí Bheatha) agus C138 maidir leis an Aois Íosta na Bunchoinbhinsiúin Saothair eile nár daingníodh.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir le Beartas um an Óige sna Balcáin Thiar, mar chuid den Chlár Oibre um Nuálaíocht do na Balcáin Thiar

(tuairim féintionscnaimh)

(2022/C 443/06)

Rapóirtéir:	Ionuţ SIBIAN
Comhrapóirtéir:	Andrej ZORKO

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	20.1.2022
Bunús dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	Caidreamh Seachtrach
Dáta a glactha sa rannóg	9.6.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	13.7.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	571
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	165/2/1

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Agus an dul chun cinn a rinneadh maidir le creataí beartais fónta don óige a fhorbairt á aithint dó ag Coiste Eacanamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE), tá sé ag iarraidh ar rialtais chomhpháirtithe na mBalcán Thiar tuilleadh infheistíochta a dhéanamh i mbeartais óige fianaisebhunaithe lena dtugtar aghaidh ar na dúshláin forbartha a bhíonn ag daoine óga. D’fhonn rath na forbartha inbhuanaithe a áirithiú i bpobail áitiúla, creideann CESE gur gá forbairtí institiúideacha, cláir agus beartais a bhunú ar na dearcthaí a bhíonn ag daoine óga i dtaobh fhorbairt an duine. Thairis sin, tá CESE suite de gur réamhriachtanas maidir le hathruithe dearfacha a éascú agus cás daoine óga a fheabhsú iad leithdháiltí leordhóthanacha agus trédhearcacha buiséid a chur ar fáil d’fhorbairt an bheartais um an óige.

1.2.

Tá CESE ag iarraidh ar rialtais náisiúnta na mBalcán Thiar cloí le príomhdhoiciméid an Aontais Eorpaigh i dtaobh an bheartais um an óige, d’fhonn tuilleadh forbartha a dhéanamh ar a mbeartais náisiúnta um an óige agus cur ar chumas daoine óga páirt a ghlacadh i gceapadh beartas.

1.3.

Creideann CESE gur réamhriachtanas iad sonraí ardcháilíochta óige-íogaire a bhailiú go córasach le go bhféadfar beartais eolasacha agus bearta tacaíochta a chruthú do dhaoine óga, go háirithe grúpaí leochaileacha de dhaoine óga. Go háirithe, ní mór feabhas mór a chur ar an gcóras chun sonraí a bhaineann leis an ngné shóisialta den ról a bhíonn ag daoine óga a bhailiú agus a phróiseáil (1).

1.4.

Chun aghaidh a thabhairt ar an gcomhrac in aghaidh na bochtaineachta agus feabhas a chur ar cháilíocht an oideachais, tá CESE den tuairim go bhfuil sé ríthábhachtach go mbeadh na comhpháirtithe sóisialta agus na heagraíochtaí sochaí sibhialta rannpháirteach d’fhonn athchóiriú níos leithne a dhéanamh le go bhféadfar cearta sóisialta agus ionchais daoine óga a fheabhsú. Ba cheart ról níos mó a bheith ag na comhpháirtithe sóisialta agus ag eagraíochtaí sochaí sibhialta eile san idirphlé maidir le hathchóirithe sóisialta agus eacnamaíocha. Ba cheart a áirithiú leis an tacaíocht dhíreach ón Aontas go gcuirfear dearcthaí na gcomhpháirtithe sóisialta agus na n-eagraíochtaí sochaí sibhialta san áireamh.

1.5.

Tá CESE ag iarraidh go ndéanfaí cláir agus struchtúir réigiúnacha an Aontais a threisiú, d’fhonn teagmháil a dhéanamh le níos mó daoine óga sna Balcáin Thiar trí dheiseanna oideachais, soghluaisteachta, oibre deonaí agus fostaíochta a chur ar fáil dóibh.

1.6.

Tá CESE ag iarraidh go ndíreofar níos mó ar an ngairmoideachas agus ar an ngairmoiliúint, trí scéimeanna printíseachta a nascadh leis an bhfoghlaim acadúil ar an dara agus an tríú leibhéal. Creideann an Coiste nach mór an dlúthchomhar idir an beartas oideachais agus oiliúna agus an pobal gnó a fheabhsú agus gur cheart díriú níos mó ar inniúlachtaí seachas ar cháilíochtaí.

1.7.

Is díol sásaimh do CESE an Plean Eacnamaíoch agus Infheistíochta do na Balcáin Thiar, ina n-iarrtar feabhas a chur ar an rannpháirtíocht i margadh an tsaothair, go háirithe i gcás daoine óga agus mná, grúpaí faoi mhíbhuntáiste agus mionlaigh, go háirithe na Romaigh. Ba cheart do chur chun feidhme an Phlean sin cur leis an bhfiúntas do dhaoine óga.

1.8.

Tá CESE ag iarraidh go ndéanfaí an Ráthaíocht don Aos Óg sna Balcáin Thiar a chur chun feidhme i bhfianaise na moltaí ón gComhairle maidir le Ráthaíocht threisithe don Aos Óg (2).

1.9.

D’fhonn Ráthaíocht don Aos Óg a chur chun feidhme sna Balcáin Thiar, tá CESE ag iarraidh go gcuirfí le hacmhainní na seirbhísí poiblí fostaíochta agus a bhfoirne i dtíortha an réigiúin.

1.10.

Tá CESE ag tarraingt aird ar an tábhacht a bhaineann leis an gcomhar idir comhpháirtithe éagsúla chun aghaidh a thabhairt ar shaincheist na dífhostaíochta i measc na hóige. Ba cheart comhpháirtíochtaí a bhunú ar gach leibhéal rialtais, idir soláthraithe na Ráthaíochta don Aos Óg agus geallsealbhóirí ábhartha, amhail comhpháirtithe sóisialta, institiúidí oideachais agus oiliúna, eagraíochtaí don óige agus eagraíochtaí sochaí sibhialta eile.

1.11.

Creideann CESE gur cheart aird a thabhairt ar fhothú acmhainneachta na gcomhpháirtithe sóisialta agus ar fhorbairt an idirphlé shóisialta agus na cómhargála d’fhonn dálaí oibre forbhásacha a mhaolú agus cáilíocht na bpost a fheabhsú. Tá CESE ag iarraidh ar chomhpháirtithe sóisialta na mBalcán Thiar, ar an leibhéal náisiúnta agus ar an leibhéal earnála, daoine óga a rannpháirtiú go gníomhach ina ngníomhaíochtaí uile, lena n-áirítear an chómhargáil.

1.12.

Trí na deiseanna a chruthaíonn Bliain Eorpach na hÓige a chur san áireamh, bliain atá á ceiliúradh in 2022, tá CESE suite de nár cheart an cur chuige chun dul i ngleic leis na dúshláin atá roimh daoine óga agus an Eoraip a thabhairt níos gaire do dhaoine óga a bheith teoranta do dhaoine óga a bhfuil cónaí orthu san Aontas Eorpach, agus dóibhsean amháin; ba cheart daoine óga as gach tír sna Balcáin Thiar a áireamh ann.

1.13.

I gcomhréir le Straitéis Óige an Aontais Eorpaigh, tá CESE á mholadh don Aontas agus do chomhpháirtithe an Aontais sna Balcáin Thiar uirlis measúnaithe tionchair ó thaobh na hóige de a thabhairt isteach. D’fhágfadh an measúnú tionchair sin go gcuirfí daoine óga san áireamh le linn na bpróiseas ceaptha beartas agus go bhféadfaí beartais atá níos spriocdhírithe a chruthú agus aon bhearta maolaithe a theastódh le go seachnófaí an tionchar diúltach ar dhaoine óga a shainaithint.

1.14.

Creideann CESE go bhfuil gá le hiarrachtaí ó rialtais chomhpháirtithe na mBalcán Thiar chun an comhar réigiúnach a leagan síos mar thosaíocht bheartais. Agus é ag tacú leis an athrú sin agus ag cur an chomhair réigiúnaigh chun cinn mar thosaíocht bheartais, ba cheart don Aontas tacú leis na Balcáin Thiar chun príomhréimsí agus bealaí a shainaithint lena bhféadfaí athruithe a chur chun cinn do shaoránaigh thíortha uile na mBalcán Thiar, go háirithe do dhaoine óga.

1.15.

Sna Conclúidí ó Chruinniú Mullaigh 2021 na mBalcán Thiar i mBeirlín ar cuid de Phróiseas Bheirlín (3) é, leagtar béim ar an ngá atá ann na heagraíochtaí agus na líonraí don óige a neartú. Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún Eorpach tuilleadh scrúdaithe a dhéanamh ar bhealaí chun tacú le struchtúir ábhartha don óige, e.g. comhairlí náisiúnta don óige agus brateagraíochtaí óige sna Balcáin Thiar, ar an leibhéal réigiúnach, lena n-éascaítear idirphlé réigiúnach maidir leis an mbeartas um an óige.

1.16.

Creideann CESE go bhfuil gá le hiarrachtaí breise chun ionadaíocht pholaitiúil agus oideachas polaitiúil daoine óga a neartú, tríd an ngnáthpholaitíocht agus trí struchtúir na hóige, e.g. comhairlí náisiúnta na n-óg, comhairlí áitiúla nó bardais. Dá bhrí sin, tá CESE ag iarraidh ar institiúidí an Aontais Eorpaigh tuilleadh tacaíochta a thabhairt do na Balcáin Thiar le go bhféadfaidh na tíortha sin feabhas a chur ar an ról a bhíonn ag daoine óga.

1.17.

Is díol sásaimh do CESE go bhfuil gníomhaíochtaí breise beartaithe faoin gClár Oibre um Nuálaíocht do na Balcáin Thiar chun tacú lena rannpháirtíocht i gcláir uile an Aontais Eorpaigh lena gcumhdaítear an taighde, an nuálaíocht, an t-oideachas, an cultúr, an óige agus an spórt. Agus an comhghaol dearfach idir an tsoghluaisteacht oideachais nó oiliúna agus rannpháirtíocht shibhialta agus pholaitiúil na ndaoine óga á gcur san áireamh, d’fhéadfaí ról daoine óga a chur chun cinn mar thoradh ar iarrachtaí breise ina leith sin.

1.18.

Tá CESE á dhearbhú athuair a thábhachtaí atá daoine óga do thodhchaí na mBalcán Thiar agus, dá bhrí sin, a thábhachtaí atá sé bearta nithiúla a dhéanamh chun go mbeidh ionchais agus deiseanna do dhaoine óga ar fáil sa réigiún amach anseo, lena gcuirfear ar a gcumas fanacht agus dul chun cinn a dhéanamh (4). Tá sé thar a bheith tábhachtach daoine óga a rannpháirtiú go pras i ndearadh agus i gcur chun feidhme na n-athruithe sóisialta agus polaitiúla.

2.   Réamhrá

2.1.

De réir Eurostat (5), tá an líon iomlán daoine óga sna Balcáin Thiar cothrom le thart ar 3,6 milliún duine, líon arb ionann é agus thart ar 21 % den daonra iomlán. Is ag an gCosaiv (*1) atá an sciar is airde de dhaoine óga sa daonra iomlán (26,29 %), agus ina dhiaidh sin an Albáin (23,4 %), an Bhoisnia agus an Heirseagaivéin (20,37 %), an Mhacadóin Thuaidh (20,32 %), Montainéagró (19,49 %) agus an tSeirbia (16,8 %). Níl mórán difríochta idir an cóimheas idir fir agus mná i measc na n-óg ó stát go stát sna Balcáin Thiar, ach sciar na bhfear a bheith beagán níos airde – is fir iad 51,16 % de dhaonra na n-óg sna Balcáin Thiar agus is mná iad 48,84 % (6).

2.2.

Tá dul chun cinn suntasach déanta ag comhpháirtithe na mBalcán Thiar ó thaobh a gcreat beartais don óige a bhunú agus a chomhdhlúthú tuilleadh, trí dhlíthe, straitéisí agus pleananna gníomhaíochta ábhartha a ghlacadh. Mar sin féin, ní mór córas lánfheidhmiúil don óige a fhorbairt, lena n-áiritheofar cumhachtú daoine óga agus rannpháirtíocht éifeachtach daoine óga sa chinnteoireacht. Tá laigí éagsúla ann, mar shampla, saincheisteanna polaitiúla níos leithne agus easpa toilteanais tosaíocht a thabhairt don óige mar bheartas idirinstitiúideach agus trasearnála, agus cineálacha an-sonrach deacrachtaí maidir le faireachán agus meastóireacht chórasach a dhéanamh ar fhorbairt agus ar chur chun feidhme an bheartais um an óige, ar bhailiú sonraí maidir leis agus ar a fhoilsiú (7).

2.3.

Agus é mar aidhm leas daoine óga a chur chun cinn, ba cheart aird a thabhairt freisin ar chearta leanaí a chaomhnú. Cuireann gníomhaíochtaí beartais inbhuanaithe i ndáil leis sin le folláine leanaí agus is tacaíocht bhreise iad leis an aistriú buanna go haois an ógánaigh agus an duine fhásta óig.

3.   Caipiteal daonna a fhorbairt

3.1.

Tá leibhéal agus ábharthacht an oideachais ríthábhachtach d’ionchais fostaíochta, d’fhorbairt ghairme agus do chuimsiú sóisialta daoine óga sa réigiún. Mar sin féin, léiríonn na córais oideachais go fóill go bhfuil easnaimh ann maidir le freastal ar gach mac léinn agus maidir leis na scileanna cuí a thabhairt do chéimithe óga. Fágann naisc neamhleora nó neamhéifeachtúla le sraitheanna beartais eile amhail an fhostaíocht, an geilleagar, na seirbhísí sóisialta agus an chosaint shóisialta go mbíonn a lán leanaí agus daoine óga i mbaol an scoil a fhágáil róluath, an eisiaimh shóisialta agus na bochtaineachta (8).

3.2.

D’fhonn geilleagar dinimiciúil a thógáil, ní mór do na Balcáin Thiar infheistíocht a dhéanamh san eolas agus i bhforbairt scileanna daoine óga. Tá athchóirithe ar an gcóras oideachais ríthábhachtach chun iarrachtaí forbartha a chur chun cinn (9). Ní mór do na Balcáin Thiar feabhas a chur fós ar a bhfeidhmíocht agus a áirithiú go bhfaigheann daoine óga na bunscileanna a theastaíonn, agus ní mór dóibh an bhearna feidhmíochta idir iad agus an tAontas a laghdú.

3.3.

B’fhadhb sheanbhunaithe í an eisimirce as na Balcáin Thiar mar gheall ar shaincheisteanna eacnamaíocha, sóisialta agus institiúideacha, rud a chuireann ionchais forbartha an réigiúin i mbaol. Tá gach dóchúlacht ann nach dtiocfaidh aon mhaolú ar an eisimirce sa chuid is mó den réigiún sna blianta beaga amach romhainn, ach ní dócha go gcuirfidh sin bac ar ghlacadh na mbeartas cuí chun daoine óga a choinneáil sa réigiún. Bíonn cúiseanna éagsúla ag daoine leis an réigiún a fhágáil, ach is minic a bhíonn na cúiseanna sin dírithe ar na deacrachtaí a bhainfeadh le hardchaighdeán saoil a bhaint amach dóibh féin agus dá dteaghlaigh dá bhfanfaidís sa réigiún. Tá caipiteal daonna an réigiúin, rud atá riachtanach don fhás eacnamaíoch, ag ísliú de thoradh imirce daoine oilte agus, ag an am céanna, tá ag teip ar an mbonneagar sóisialta atá ann cheana dálaí maireachtála na ndaoine sin a fhanann sa bhaile a fheabhsú. Is gá bearta cuí a dhéanamh ar an leibhéal náisiúnta freisin chun cúrsaíocht daoine oilte a dhéanamh den imirce daoine oilte.

3.4.

Is cúis mhór imní fós an ollghluaiseacht daoine amach as an gcuid is mó de thíortha na mBalcán Thiar, ós rud é go mbíonn tionchar aige sin ar ionchais eacnamaíocha, shóisialta agus pholaitiúla réigiúin atá fós chun deiridh ar an Aontas go heacnamaíoch. Tá sé deacair an líon iomlán daoine a d’fhág an réigiún a thabhairt le fios go cruinn. Léiríonn na sonraí (10) go mbíonn daoine ag fágáil an réigiúin i gcónaí. Idir 2012 agus 2018, d’fhág 155 000 duine an réigiún gach bliain ar an meán chun a n-aghaidh a thabhairt ar thír de chuid ECFE; in 2018 amháin, d’fhág 175 000 duine an réigiún (11).

3.5.

Chomh maith le hionchais eacnamaíocha níos fearr ar an gcoigríoch, léiríodh freisin i staidéir éagsúla an ról tábhachtach a bhíonn ag institiúidí poiblí ardcháilíochta agus iontaofa le daoine a mhealladh chun dul ar imirce. Tugadh le fios in anailís de chuid an Chiste Airgeadaíochta Idirnáisiúnta (12) (2016), ainneoin go bhfuil gach cineál imircigh ag lorg deiseanna eacnamaíocha níos fearr thar lear, go mbíonn daoine ardoilte ag iarraidh bogadh freisin mar gheall ar dhrochcháilíocht na n-institiúidí ina dtír dhúchais (éilliú agus finíochas maidir le fostaíocht a fháil), agus go mbíonn daoine ar bheagán oiliúna meallta ag na córais sochar sóisialta atá níos mó agus níos iontaofa ar an gcoigríoch (13). Bíonn ardleibhéal éillithe sa réigiún ina phríomhchúis le gluaiseachtaí imirceach amach as an réigiún, agus mar bharr ar an donas níl muinín ag 63 % de na daoine sa réigiún as na forais bhreithiúnacha ná reachtacha (14).

3.6.

Bíonn fonn mór ar dhaoine óga sa réigiún bogadh thar lear chun deiseanna níos fearr a fháil, rud a fhágann go bhfuil líon ard daoine óga i measc líon iomlán na n-eisimirceach. Mar shampla, sa Bhoisnia agus an Heirseagaivéin, sa Mhacadóin Thuaidh agus san Albáin, bíonn fonn ar 50 % de na daoine óga cónaí agus dul ag obair thar lear ar feadh tréimhse níos faide ná 20 bliain, rud a d’fhéadfadh a bheith ina chaillteanas mór san fhadtéarma do thodhchaí dhéimeagrafach agus eacnamaíoch an réigiúin (15). Is é is cúis leis an ardleibhéal imirce i measc an aosa óig sna Balcáin Thiar, go háirithe, nach bhfuil daoine óga in ann rochtain a fháil ar oideachas ar ardchaighdeán (agus na deiseanna teoranta eacnamaíocha a bhíonn ann nuair a bhaintear céim ollscoile amach), rud a thugann ar a lán daoine deiseanna oideachais a lorg thar lear. In 2018, thug 6 % de mhic léinn ollscoile sa réigiún faoina gcuid staidéir i dtír iasachta (ba 3 % an meán san Aontas Eorpach).

3.7.

Ní thacaíonn bonneagar sóisialta na mBalcán Thiar a dhóthain leis an gcumas atá sa réigiún bonn láidir caipitil dhaonna a fhorbairt agus a chothabháil, go háirithe i gcomhthéacs eis-sreabhadh caipitil dhaonna trí imirce daoine oilte. Bíonn ar earnálacha oideachais fhormhór na dtíortha dul i ngleic le heaspa maoinithe agus ganntanas acmhainní, rudaí is cúis le rochtain easpach ar oideachas agus torthaí nach bhfuil barrmhaith. Ní éiríonn le torthaí oideachais nach bhfuil barrmhaith, ach oiread, na scileanna riachtanacha a theastóidh ó na glúine atá le teacht a áirithiú le go mbeidh siad in ann freastal ar na riachtanais atá ag gnólachtaí atá ann cheana agus cabhrú le gnólachtaí nua a fhorbairt.

3.8.

Tá sé ríthábhachtach an leas is fearr is féidir a bhaint as an gcaipiteal daonna le go bhféadfar cur leis an iomaíochas agus dul i ngleic leis an dífhostaíocht. Bíonn ar lucht saothair an lae inniu réimse scileanna idirdhisciplíneacha a bheith acu, mar aon leis an gcumas oiriúnú, agus meon fiontraíoch, agus bíonn gá slándáil shóisialta iomchuí a áirithiú ag an am céanna.

3.9.

Ní mór do na córais oideachais agus na curaclaim reatha an infhostaitheacht i measc na nglún óg a athchóiriú agus a neartú tríd an ngairmoideachas agus gairmoiliúint, an t-oideachas digiteach agus an fhiontraíocht a chur chun cinn.

3.10.

Ba cheart cumas fiontraíochta daoine óga a spreagadh agus a chur chun cinn. Ní mór do lucht ceaptha beartas a áirithiú go bhfuil timpeallacht fhabhrach ann do dhaoine óga le go bhféadfaidh siad a ngnó féin a thosú agus a bheith ina bhfiontraithe agus tacú le gnólachtaí nuathionscanta agus rochtain níos éasca ar mhaoiniú a chur ar fáil dóibh.

3.11.

Sa domhan atá ag forbairt go tapa sa lá atá inniu ann, is den riachtanas é an comhrac i gcoinne an athraithe aeráide, samhlacha nua gnó, cumas taighde agus nuálaíochta agus forbairt réiteach teicneolaíoch nua don aistriú glas. Chuige sin, tá sé tábhachtach cur le líon na ndaoine óga, go háirithe mná óga, a bhfuil inniúlachtaí STEM (eolaíocht, teicneolaíocht, innealtóireacht agus matamaitic) agus scileanna digiteacha acu.

3.12.

Tá na poist atá ann cheana á n-athrú ó bhonn ag an aistriú glas, tá roinnt post á scriosadh, agus poist nua á gcruthú a dteastaíonn scileanna nua glasa agus digiteacha lena n-aghaidh. Caithfidh an córas oideachais agus oiliúna é féin a chur in oiriúint don éileamh méadaitheach ar scileanna nua. Ba cheart na cláir oideachais agus oiliúna a chur ag luí leis na riachtanais ghnó atá ag athrú agus leis an dá aistriú, glas agus digiteach.

4.   Dúshláin a bhaineann le fostaíocht na n-óg sna Balcáin Thiar

4.1.

Is iad na príomhdhúshláin atá le sárú ag an mbeartas fostaíochta don aos óg sa réigiún ná na geallsealbhóirí ar na leibhéil éagsúla rialtais agus sna réimsí éagsúla beartais (seirbhísí fostaíochta, oideachais, tithíochta agus sláinte) a chomhordú; na laigí i gcáilíocht na gcóras oideachais agus na lochtanna atá ar theagasc na scileanna a theastaíonn sa mhargadh saothair; neamhéifeachtúlachtaí sa phróiseas cuardaigh fostaíochta as a dtagann mímheaitseáil scileanna agus tréimhsí fada sula n-aistrítear ón scoil agus ón ollscoil go dtí an obair; an oiread sin fostaíochta forbhásaí atá ann i ngeilleagair áirithe; an ganntanas fostaíochta do dhaoine óga; an easpa saoráidí cúraim leanaí chun tacú le mná atá ag filleadh ar an obair agus an leibhéal ard oibre neamhfhoirmiúla atá ann.

4.2.

Bíonn daoine óga sna Balcáin Thiar faoi mhíbhuntáiste ar mhargaí saothair an réigiúin. In 2020, bhí an ráta fostaíochta i measc an aosa óig san aoisghrúpa 15-24 bliana faoi bhun 27 % ar fud réigiún iomlán na mBalcán Thiar, agus bhí an ráta dífhostaíochta i measc an aosa óig san aoisghrúpa 15-24 bliana os cionn 26 % (i gcomparáid le 16,8 % sna 27 mBallstát san aoisghrúpa 15-24 bliana), agus bhí sé beagnach cothrom le 50 % sa Chosaiv (16).

4.3.

Tá an céatadán de dhaoine óga nach bhfuil i mbun oideachais, fostaíochta ná oiliúna (NEETanna) san aoisghrúpa 15-24 bliana cothrom le 23,7 % ar an meán sna Balcáin Thiar, sin idir 15,9 % sa tSeirbia agus 37,4 % sa Chosaiv, i gcomparáid le 11,1 % san Aontas Eorpach san aoisghrúpa 15-24 bliana (17).

4.4.

Is dífhostaithe go fadtéarmach atá beagnach dhá thrian de na daoine óga atá dífhostaithe sa Mhacadóin Thuaidh, sa Bhoisnia agus an Heirseagaivéin agus sa Chosaiv, agus dhá thrian de na mná óga atá dífhostaithe i Montainéagró.

4.5.

Tá an ráta rannpháirtíochta (ráta gníomhaíochta) daoine óga sa lucht saothair níos ísle freisin ná mar atá san Aontas Eorpach agus tá bearna mhór inscne sa rannpháirtíocht sa lucht saothair, rud a léiríonn, go pointe áirithe, go bhfuil ganntanas saoráidí cúraim leanaí ann do mháithreacha óga ar mian leo dul isteach sa mhargadh saothair. Léirítear an bhearna idir na hinscní i rátaí fostaíochta na mban óg freisin, rátaí atá faoi bhun rátaí fostaíochta na bhfear óg i ngach áit sa réigiún. Na háiteanna sin ina bhfuil na rátaí dífhostaíochta is airde i measc na n-óg (an Bhoisnia agus an Heirseagaivéin, an Chosaiv, an Mhacadóin Thuaidh, an tSeirbia), bíonn ráta dífhostaíochta na mban óg níos airde ná an ráta sin i measc na bhfear. Os a choinne sin, tá ráta dífhostaíochta na mban óg faoi bhun ráta dífhostaíochta na bhfear óg san Albáin agus i Montainéagró, mar atá san Aontas Eorpach freisin.

4.6.

Bíonn daoine óga faoi mhíbhuntáiste ar na margaí saothair. Tá sciar níos airde de chonarthaí sealadacha ag daoine óga i ngach geilleagar sa réigiún ná mar atá san Aontas Eorpach, go háirithe sa Chosaiv agus i Montainéagró, áit arb é an cineál sin conartha atá ag níos mó ná dhá thrian de na daoine óga atá fostaithe, agus ag a leath sa tSeirbia. Is féidir le fostaíocht fhorbhásach den chineál sin dochar a dhéanamh do dhea-bhail an duine agus do tháirgiúlacht na ngeilleagar sin.

4.7.

Ba cheart tús áite a thabhairt do riachtanais daoine óga, go háirithe i bhfianaise líon ard na ndaoine óga nach bhfuil i mbun oideachais, fostaíochta ná oiliúna (NEETanna). Ní mór béim a leagan ar an ngá atá le bearta atá bunaithe ar shampla na Ráthaíochta don Aos Óg, go mór mór le linn géarchéime. Cabhróidh sé sin le tairiscint fostaíochta, bhreisoideachais, phrintíseachta nó oiliúna a thabhairt do dhaoine óga, agus, ar an gcaoi sin, cuirfear réitigh agus deiseanna ar fáil do dhaoine óga agus cabhróidh sé chun dul i ngleic le himirce daoine oilte.

5.   Daoine óga sna Balcáin Thiar mar fhórsa tábhachtach don chomhar réigiúnach agus do chur chun cinn na lánpháirtíochta Eorpaí

5.1.

Ba cheart do rathúnas na dtíortha sin agus a gcóineasú leis an Aontas a bheith bunaithe ar phrionsabail na cuimsitheachta, na hiontaoibhe agus an chomhair. Tá CESE á chur in iúl gur thug rialtais thíortha na mBalcán Thiar gealltanas cloí le bunluachanna Eorpacha an daonlathais, an smachta reachta agus na gceart bunúsach, mar aon leis an athmhuintearas, nuair a thug siad faoi athchóirithe a dhéanamh faoi stiúir an Aontais agus pleananna infheistíochta a chur chun feidhme (18).

5.2.

Tá CESE den tuairim freisin go bhfuil an comhar réigiúnach sna Balcáin Thiar ríthábhachtach do phróiseas an mhéadaithe, agus gur cheart é a neartú tuilleadh chun athrú a chur chun cinn. Peirspictíocht iontaofa Eorpach an phríomhdhreasacht agus an spreagadh don athrú sa réigiún. Is príomhuirlis í maidir leis an daonlathas, an smacht reachta agus an meas ar chearta bunúsacha a chur chun cinn, rudaí atá ar an bpríomhspreagadh don chomhtháthu eacnamaíoch agus ar an gcrann taca riachtanach maidir leis an athmhuintearas agus an chobhsaíocht réigiúnach a chothú (19).

5.3.

Tuigeann CESE gur seoladh roinnt tionscnamh tábhachtach Eorpach agus réigiúnach le blianta beaga anuas, go háirithe maidir le réigiún na mBalcán Thiar, d’fhonn é a thabhairt níos gaire don Aontas Eorpach, agus, freisin, chun an comhar i measc daoine óga a neartú. Is é an tAontas an príomh-chomhpháirtí straitéiseach sa réigiún i gcónaí, agus cuireann sé cistí agus tacaíocht ar fáil trí chláir éagsúla (an Ionstraim um Chúnamh Réamhaontachais, Erasmus+, etc.). Ina theannta sin, leanadh dea-shampla na hOifige Óige Franc-Ghearmánaí nuair a seoladh an Oifig Réigiúnach um Chomhar na hÓige (RYCO) in 2016 d’fhonn meon athmhuintearais agus comhair idir na daoine óga sa réigiún a chur chun cinn trí bhíthin cláir malartaithe ógra.

5.4.

Tá ról tábhachtach ag RYCO ó thaobh feabhas a chur ar an gcomhar i measc daoine óga sna Balcáin Thiar. Bhí ríthábhacht leis an tacaíocht a thug an tAontas chun comhar réigiúnach na hóige a dhéanamh níos éifeachtaí, rud atá ina ghné riachtanach ar mhaithe leis an tsíocháin agus an chobhsaíocht sa réigiún. Ach ní le hiarrachtaí RYCO amháin ba cheart ról na ndaoine óga a neartú maidir le hionchais an réigiúin a chur chun cinn.

5.5.

Ar cheann de na gradaim a bhronnann Fóram Eorpach na nÓg tá Príomhchathair Óige na hEorpa. Tá an gradam sin ceaptha daoine óga a chumhachtú, cur leis an ról atá acu agus féiniúlacht Eorpach a neartú sna cathracha. Is é Tiorána Príomhchathair Óige na hEorpa in 2022. Tríd an mana “An t-aos óg a chur i mbun gnímh”, is é an príomhchuspóir atá leis an mbliain i dTiorána rannpháirtíocht ghníomhach a spreagadh trí dhíriú ar riachtanais daoine óga, anois agus sa todhchaí. Tá gníomhaíochtaí sa chlár atá dírithe ar an obair dheonach a chur chun cinn, eagraíochtaí don óige a chumhachtú, agus líonraí agus sineirgí a chruthú idir daoine óga ar fud na hEorpa.

5.6.

A bhuí leis an gcomhar agus le gníomhaíochtaí foghlama frithpháirtí arna n-eagrú i gcomhar le chéile ag institiúidí an Aontais agus ag geallsealbhóirí an bheartais um an óige sna Balcáin Thiar, ba cheart go gcuirfí tuilleadh tacaíochta ar fáil do chur chun feidhme rathúil an Chláir Oibre um Nuálaíocht do na Balcáin Thiar.

5.7.

Na hiarrachtaí a dhéantar chun na Balcáin Thiar a rannpháirtiú i gcláir óige an Aontais, ba cheart iad a chomhordú leis na cláir a bhíonn á dtairiscint ag RYCO. Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún Eorpach cabhrú leis na Balcáin Thiar bealaí a aimsiú chun scéimeanna soghluaisteachta idir-réigiúnacha nua a bhunú.

6.   Guth daoine óga sna Balcáin Thiar a ardú

6.1.

Is é is aidhm do chlár oibre polaitiúil an Aontais maidir leis an gClár Oibre um Nuálaíocht do na Balcáin Thiar ceapadh beartas fianaisebhunaithe a éascú (20). Is cuid mhór den mhéid a iarrann an tAontas ar na tíortha uile atá i gcéim an réamhaontachais staitisticí iontaofa trédhearcacha a chur ar fáil (21).

6.2.

Is é an cuspóir atá le Straitéis Óige an Aontais Eorpaigh 2019-2027 rannpháirtíocht chuimsitheach dhaonlathach na ndaoine óga uile sna próisis dhaonlathacha agus sa tsochaí a spreagadh agus a chur chun cinn, ról gníomhach a thabhairt dóibh, tacú le hionadaíocht daoine óga ar an leibhéal áitiúil, ar an leibhéal réigiúnach agus ar an leibhéal náisiúnta agus úsáid cineálacha nuálacha agus malartacha rannpháirtíochta daonlathaí a fhiosrú agus a chur chun cinn, e.g. uirlisí an daonlathais dhigitigh (22).

6.3.

Is sásra idirphlé seanbhunaithe idir daoine óga agus lucht na cinnteoireachta í an uirlis Idirphlé Óige an Aontais Eorpaigh. Is díol sásaimh do CESE na tograí ón gCoimisiún chun tógáil ar an sásra sin agus chun é a thabhairt isteach sa chreat um chomhar réigiúnach sna Balcáin Thiar, lena n-áiritheofar go gcuirfear tuairimí agus riachtanais daoine óga agus eagraíochtaí óige san áireamh agus tosaíochtaí an bheartais um an óige á sainiú. Thairis sin, ba cheart na próisis agus na sásraí rannpháirtíochta atá ann cheana agus a bhfuil ról ag daoine óga sna Balcáin Thiar iontu a spreagadh agus a chur chun cinn.

6.4.

De réir an Innéacs um Rannpháirtíocht Daoine Óga (23), tá ionadaíocht daoine óga sna Balcáin Thiar sa saol polaitiúil an-íseal go fóill. Léiríonn sonraí a fuarthas le déanaí go gcreideann tromlach mór (78 %) gur cheart ról níos mó a bheith ag daoine óga sa pholaitíocht (24).

6.5.

Tacaíonn CESE go láidir le rannpháirtíocht daoine óga sna próisis chinnteoireachta maidir leis na saincheisteanna sin a mbíonn tionchar acu orthu. Chomh maith le ról an duine aonair, tá ról na n-eagraíochtaí óige ríthábhachtach maidir le seasamh daoine óga a chur chun cinn sna réimsí polaitiúla, eacnamaíocha agus sóisialta. Dá bhrí sin, is gá aird a thabhairt ar an tábhacht a bhaineann le maoiniú agus tacaíocht do na heagraíochtaí sochaí sibhialta d’fhonn riachtanais daoine óga a shásamh, rud ar díríodh air sa Rialachán maidir le Cúnamh Réamhaontachais III agus sa mhodheolaíocht um méadú.

6.6.

Meastar gur táscairí tábhachtacha iad stádas socheacnamaíoch agus gnóthachtáil oideachais maidir le claonadh an duine vótáil nó páirt a ghlacadh i gcineálacha eile rannpháirtíochta polaitiúla. Tríd an anailís staidrimh ar an leibhéal réigiúnach, tugtar léargas comhsheasmhach ar na héagothromaíochaí socheacnamaíocha a bhíonn i gceist sa ról a bhíonn ag daoine óga i Réigiún na mBalcán Thiar (25).

---

(1)  Fondúireacht Ana agus Vlade Divac, Youth Participation Index for 2020, lch. 31.

(2)  Moladh ón gComhairle an 30 Deireadh Fómhair 2020 A Bridge to Jobs – Reinforcing the Youth Guarantee and replacing the Council Recommendation of 22 April 2013 on establishing a Youth Guarantee [Droichead chun na Fostaíochta – lena dtreisítear an Ráthaíocht don Aos Óg agus lena n-ionadaítear Moladh an 22 Aibreán 2013 ón gComhairle maidir le Ráthaíocht don Aos Óg a bhunú]; (IO C 372, 4.11.2020, lch. 1).

(3)  Cruinniú Mullaigh na mBalcán Thiar de Phróiseas Bheirlín, Cruinniú Mullaigh Bheirlín 2021, Conclúid an Chathaoirligh.

(4)  An Dearbhú Críochnaitheach ón 8ú Fóram de chuid na Sochaí Sibhialta um na Balcáin Thiar.

(5)  Basic figures on Western Balkans and Turkey, Bileoga eolais, eagrán 2022.

(*1)  Tá an t-ainmniú seo gan dochar do sheasaimh maidir le stádas agus tá sé ag teacht le Rún 1244 ó Chomhairle Slándála na Náisiún Aontaithe agus le Tuairim ón gCúirt Bhreithiúnais Idirnáisiúnta maidir le dearbhú neamhspleáchais na Cosaive.

(6)  An Chomhairle um Chomhar Réigiúnach, Mapping of Youth Policies and Identification of Existing Support and Gaps in Financing of Youth Actions in the Western Balkans — Tuarascáil chomparáideach, Eanáir 2021, lch. 4.

(7)  An Chomhairle um Chomhar Réigiúnach, Mapping of Youth Policies and Identification of Existing Support and Gaps in Financing of Youth Actions in the Western Balkans — Tuarascáil chomparáideach, Eanáir 2021, lch. 4.

(8)  An Fhondúireacht Eorpach Oiliúna (ETF), Unlocking youth potential in South Eastern Europe and Turkey: Skills development for labour market and social inclusion, 2020.

(9)  Léiríonn torthaí Chlár Idirnáisiúnta um Measúnú Daltaí (PISA) na hEagraíochta um Chomhar agus Forbairt Eacnamaíochta (ECFE) do 2018 leibhéil arda tearcghnóthachtála (mic léinn a bhfuil ag cliseadh orthu Leibhéal 2 ar scála PISA a bhaint amach sa léitheoireacht, sa mhatamaitic agus san eolaíocht) sna príomhinniúlachtaí i mbeagnach gach tír sna Balcáin Thiar.

(10)  Banc Forbartha Chomhairle na hEorpa: Social Infrastructure in the Western Balkans – Increasing the region’s economic resilience, enhancing human capital and counteracting the effects of brain drain, Samhain 2021.

(11)  De thoradh saincheisteanna éagsúla, baintear an bonn de chruinneas na bhfigiúirí imirce do Réigiún na mBalcán Thiar, rud a chuireann bac leis na deiseanna maidir le comparáidí cuimsitheacha a dhéanamh idir tíortha.

(12)  Emigration and Its Economic Impact on Eastern Europe, 2016.

(13)  Is féidir leis tarlú i dtíortha na mBalcán Thiar nach mbíonn clúdach ceart sochar slándála sóisialta ann agus go gcuirtear moill, uaireanta, ar íoc na sochar.

(14)  An Chomhairle um Chomhar Réigiúnach, Balkan Barometer 2020: Public Opinion Survey.

(15)  Lavric, Tomanovic, & Jusic, FES Youth Study Southeast Europe 2018/2019.

(16)  An Chomhairle um Chomhar Réigiúnach, Study on Youth Employment in the Western Balkans, 2021.

(17)  An Chomhairle um Chomhar Réigiúnach, Study on Youth Employment in the Western Balkans, 2021.

(18)  REX/184, An Dearbhú Críochnaitheach ón 8ú Fóram de chuid na Sochaí Sibhialta um na Balcáin Thiar, lch. 3.

(19)  IO C 220, 9.6.2021, lch. 88.

(20)  An Clár Oibre um Nuálaíocht, Taighde, Oideachas, Cultúr, an Óige agus Spórt do na Balcáin Thiar.

(21)  An Coimisiún Eorpach – Caibidlí an acquis i gcéim na hidirbheartaíochta.

(22)  Teachtaireacht ón gCoimisiún Engaging, Connecting and Empowering young people: a new EU Youth Strategy [Daoine óga a thabhairt le chéile agus ról agus cumhacht a thabhairt dóibh: Straitéis nua Óige an Aontais Eorpaigh], (COM(2018) 269 final).

(23)  Fondúireacht Ana agus Vlade Divac, Youth Participation Index for 2020.

(24)  Friedrich Ebert Stiftung (2019), Jusic, Political alienation of a precarious generation, lch. 5.

(25)  Friedrich Ebert Stiftung (2019), Jusic, Political alienation of a precarious generation, lch. 5.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir le Costas na neamh-Eorpa — buntáistí an Mhargaidh Aonair

(tústuairim)

(2022/C 443/07)

Rapóirtéir:	Philip VON BROCKDORFF
Comhrapóirtéir:	Emilie PROUZET

Comhairliúchán	Uachtaránacht Chomhairle an Aontais Eorpaigh, 26.1.2022
Bunús dlí	Airteagal 304 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh
Rannóg atá freagrach	Margadh Aonair, Táirgeacht agus Tomhaltas
Dáta a glactha sa rannóg	27.6.2022
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	63/1/1
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	13.7.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	571
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	194/0/3

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Creideann Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE) gurb é is aidhm don mhargadh aonair feabhas a chur ar chaighdeáin an leasa trí chóineasú sóisialta agus eacnamaíoch a bhaint amach, lena ndírítear ar éagothromaíochtaí a laghdú agus a áirithiú nach mbeidh míchothromaíochtaí sóisialta atá ag dul in olcas ina mbacainní tromchúiseacha do lánpháirtiú na hEorpa.

1.2.

Tá CESE den tuairim nach mór fógra a thabhairt don Choimisiún Eorpach faoi théacsanna náisiúnta a d’fhéadfadh bac a chur ar an margadh inmheánach agus nach mór tagairt a dhéanamh dóibh agus meastóireacht a dhéanamh orthu. Mura ndéanfar an méid sin, d’fhanfadh na nósanna imeachta sin de bheith neamhéifeachtach agus chruthófaí bacainní nach bhfuil gá leo.

1.3.

Maidir le deimhniúchán náisiúnta, molann CESE do na Ballstáit gealltanas a thabhairt bearta náisiúnta nach bhfuil chomh sriantach sin a bhaint amach tríd an gcomhar feabhsaithe.

1.4.

Iarrann CESE freisin go ndéanfaí treoracha a caibidlíodh cheana agus a ndearnadh vótáil orthu cheana a chur chun feidhme agus a fhorfheidhmiú go héifeachtach, amhail an pacáiste maidir le Rialáil Níos Fearr.

1.5.

Creideann CESE gur céim ríthábhachtach iad an Gníomh um Sheirbhísí Digiteacha (DSA) (1) agus Gníomh na Margaí Digiteacha (DMA) (2) chun cothrom iomaíochta a bhaint amach i measc oibreoirí sna margaí digiteacha. Chomh maith leis sin, ba cheart comhchuibhiú uasta Ghníomh na Margaí Digiteacha a bheith ina thosaíocht.

1.6.

Mar an gcéanna, tá saorshreabhadh sonraí ríthábhachtach don nuálaíocht Eorpach, d’fhás gnólachtaí agus chun tacú leis an Margadh Aonair Digiteach.

1.7.

Cuireann CESE i bhfios go láidir go bhfuil srianta ar an soláthar críochach (TSCanna) ag cur bac ar fhorbairt an mhargaidh aonair, agus iarrann sé ar an gCoimisiún Eorpach aghaidh a thabhairt ar an éifeacht fhrithiomaíoch a bhíonn ag TSCanna.

1.8.

Molann CESE cur chuige comhordaithe idir na Ballstáit maidir le margú táirgí atá thíos leis an ngéarchéim san Úcráin. Tá srianta soláthair as cuimse ann mar gheall ar an ngéarchéim a tharla mar thoradh ar ionsaí na Rúise.

1.9.

Molann CESE bearta beartais náisiúnta níos éifeachtaí agus dreasachtaí soghluaisteachta a chur ar fáil lena leagtar béim ar bheartais ghníomhacha maidir leis an margadh saothair, amhail tairbhí laistigh den fhostaíocht d’oibrithe an Aontais.

1.10.

Cé go n-aithníonn an Coiste gur tionscadal casta é aontas na margaí caipitil (CMU), tugann sé dá aire go bhfuil 27 margadh caipitil agus airgeadais fós ag an Aontas nach n-oibríonn mar mhargadh amháin, rud a chuireann teorainn le hacmhainneacht an mhargaidh aonair.

1.11.

Ag an am seo a bhfuil éiginnteacht mhór ann, is gá a áirithiú go mbeidh beartas iomaíochta ann a bheidh dírithe go háirithe ar na haistrithe a gheall an tAontas Eorpach a bhaint amach. Thairis sin, ní féidir aon chineál dumpála tráchtála, sóisialta, rialála, fioscaí nó comhshaoil a dhéanann an iomaíocht a shaobhadh a cheadú.

1.12.

Ar deireadh, tá CESE den tuairim gur cheart “uathriail straitéiseach oscailte” a ghlacadh, go háirithe i bpríomhearnálacha, chun cuidiú le hathléimneacht, éagsúlú agus clár oibre uaillmhianach don trádáil a chothú.

2.   Cúlra

2.1.   Cuspóir an mhargaidh aonair

2.1.1.

Ba é cuspóir mhargadh aonair an Aontais deireadh a chur le bacainní ar ghluaiseachtaí earraí, seirbhísí, caipitil agus daoine d’fhonn táirgiúlacht agus iomaíochas a fheabhsú ar fud an Aontais.

2.2.   Freagracht chomhroinnte an mhargaidh aonair

2.2.1.

Freagracht chomhroinnte is ea feidhmiú an mhargaidh aonair idir an tAontas agus na Ballstáit. Mar atá cúrsaí, áfach, tá roinnt mhaith difríochtaí fós ann maidir le léirmhíniú agus cur i bhfeidhm dhlí an Aontais. I roinnt mhaith cásanna, is féidir a mheas nach bhfuil údar leis na difríochtaí sin nó go bhfuil siad díréireach agus, ar aon chuma, go gcuireann siad bac ar shaorghluaiseacht daoine, earraí agus seirbhísí.

2.3.   Freagracht na mBallstát

2.3.1.

Go hoibiachtúil, d’fhéadfadh forais bhailí a bheith ann maidir le héagsúlachtaí idir na Ballstáit, ach ní thugtar na réasúnuithe sin i gcónaí. Uaireanta ní dhéanann na Ballstáit iarracht an bonn cirt a chothromú ar an leibhéal náisiúnta i gcomparáid leis na tionchair dhiúltacha a d’fhéadfadh a bheith ar an margadh aonair. Mar thoradh air sin, tá líon ard bacainní rialála agus neamhrialála laistigh den Aontas a dhéanann an margadh aonair “neamhiomlán” agus ilroinnte, amhail: — reachtaíocht náisiúnta a dhlisteanú bunaithe ar an toimhde go bhfuil prionsabal na coimhdeachta á chur i bhfeidhm, — cásanna ina nach dtugtar aitheantas do phrionsabal an aitheantais fhrithpháirtigh, a cheaptar a bheith ann, — iomadú de ró-thrasuí, ar a dtugtar rórialáil, agus neamhchomhlíontacht le rialtais agus parlaimintí náisiúnta maidir le téacsanna dlí AE arna gcomhaontú ar leibhéal an Aontais a thrasuí. Go bunúsach, tagann roinnt bacainní a mbíonn tionchar acu ar an margadh aonair chun cinn mar gheall go gcuirtear reachtaíocht an Aontais i bhfeidhm go mícheart nó go neamhiomlán, agus go gcuireann na Ballstáit rialacha náisiúnta i bhfeidhm atá bunoscionn le cuspóirí an mhargaidh aonair. Dá bhrí sin, bíonn iarmhairtí dochracha ag cur chun feidhme míchruinn nó mícheart na mBallstát agus easpa forfheidhmiúcháin an Choimisiúin ar leibhéal an Aontais agus ar an leibhéal náisiúnta do shaoránaigh agus do ghnólachtaí araon, — bearta Eorpacha atá ar na bacáin a chur i bhfeidhm ar an leibhéal náisiúnta agus iarrachtaí na rialtas agus na bparlaimintí cur i bhfeidhm bheartais an Aontais a réamh-mheas trí thús áite a thabhairt do leasanna náisiúnta in ainneoin bheartais an Aontais atá fós á bhforbairt ag an gCoimisiún. Sampla de sin is ea beartas an Aontais maidir leis an ngeilleagar ciorclach, — an tosaíocht a thugtar do leasanna náisiúnta maidir le cúrsaí a bhaineann le héiceachórais straitéiseacha Eorpacha.

2.4.   Costas eacnamaíoch na srianta ar an margadh aonair

2.4.1.

Léiríonn na samplaí dá dtagraítear thuas na costais is mó a bhaineann le neamh-Eoraip. I roinnt staidéar, leagtar béim ar na gnóthachain eacnamaíocha ollmhóra a eascraíonn as margadh aonair “iomlán”. Léiríodh sa tuarascáil forléargais ó Pharlaimint na hEorpa go bhfuil idir EUR 650 billiún agus EUR 1,1 trilliún in aghaidh na bliana i gceist leis sin, i.e. idir 5 % agus 8,6 % de OTI an Aontais (3).

2.4.2.

Sa staidéar céanna de chuid RAND Europe, staideár a rinneadh do Pharlaimint na hEorpa, rinneadh imscrúdú ar an tionchar eacnamaíoch a bheadh ag bacainní trádála níos ísle ar an margadh aonair. De réir an staidéir, bheadh tairbhí eacnamaíocha idir EUR 183 bhilliún agus EUR 269 mbilliún in aghaidh na bliana mar thoradh ar an tionchar a bheadh ag sreafaí trádála feabhsaithe, ag fás eacnamaíoch agus ag cruthú post mar gheall ar bhacainní trádála níos ísle (4).

2.4.3.

A mhéid a bhaineann le tairbhí féideartha nach mbaintear leas astu, tá tábhacht ar leith ag baint le meastachán an Choimisiúin ar mhargadh aonair digiteach lán-chomhtháite. Tá sé luaite ag an gCoimisiún go gcuirfeadh sé an nuálaíocht chun cinn, go gcuirfeadh sé EUR 415 bhilliún le geilleagar an Aontais gach bliain agus go gcruthódh sé na céadta míle post nua (5).

2.4.4.

Léiríonn an méid sin na sochair eacnamaíocha a d’fhéadfadh a bheith ann (agus na sochair slándála sóisialta lena mbaineann) a chuirfeadh margadh aonair níos iomláine ar fáil. Is é sin le rá, is ionann sin agus an costas eacnamaíoch iomlán nó an breisluach caillte agus leas poiblí comhchoiteann neamh-Eorpach.

2.4.5.

In ainneoin na srianta atá air, chuidigh an margadh inmheánach go dtí seo rathúnas eacnamaíoch an Aontais a chaomhnú agus a chothú. Mar sin féin, ní mór iomaíochas agus athléimneacht gheilleagar an Aontais a neartú trí thuilleadh athchóirithe a dhéanamh ar an margadh aonair agus trí aghaidh a thabhairt ar spleáchais straitéiseacha. Ní mór an cultúr fiontraíochta san Aontas Eorpach a chur chun cinn freisin, cultúr ina gcuirtear tacaíocht níos éifeachtaí ar fáil do ghnólachtaí nuálacha de gach méid, go háirithe do mhicrifhiontair agus fiontair bheaga agus mheánmhéide (MFBManna), agus do ghnólachtaí nuathionscanta ionas go mbeidh rath orthu agus go mbeidh siad in ann cur le sochaithe níos athléimní agus níos comhtháite. Gné eile atá chomh tábhachtach céanna is ea go n-éascóidh margadh aonair dea-fheidhmiúil an fhís maidir le hEoraip níos sóisialta — Eoraip a chuireann folláine na saoránach ar bharr an chláir oibre pholaitiúil, agus a chuidíonn le leibhéal níos ísle sóisialta a sheachaint.

3.   Srianta

3.1.

Áirítear ar na srianta atá ann cheana na srianta sin a bhaineann le rialáil, le saincheisteanna dlí náisiúnta, le saincheisteanna cánach, le cúrsaí lóistíochta agus soláthair, agus le difríochtaí níos caolchúisí i measc Bhallstáit an Aontais, rud a fhágann go bhfuil dúshláin fós ag baint leis an trádáil ar fud an Aontais.

3.2.

Tá bac á chur ag na srianta ar phríomhearnálacha eacnamaíocha freisin, amhail earnáil na seirbhísí, atá ilroinnte ar bhonn náisiúnta, i ngeall ar an méid seo a leanas: — rialacha náisiúnta atá sriantach go stairiúil. Is minic a bhíonn bonn cirt leo de bharr phrionsabal na coimhdeachta, — cur chun feidhme agus cur i bhfeidhm lochtach na Treorach um Sheirbhísí lena gcuirtear bac ar shaoirse bunaíochta, ar shaorghluaiseacht seirbhísí agus ar an tsaoirse chun seirbhís a sholáthar, — dlíthe trádála náisiúnta a chuireann bac ar ghnólachtaí a gcuid gníomhaíochtaí a dhéanamh sa tslí ar mian leo é sin a dhéanamh. Is minic a chuireann na dlíthe sin bac ar iomaíochas na hearnála, a bhíonn siad caomhnaitheach agus a dhíspreagann siad gnólachtaí dlisteanacha iontaofa i mBallstáit eile infheistíocht a dhéanamh, — ceanglais náisiúnta a chuireann bac ar shaorghluaiseacht earraí. Is minic nach gcuireann na Ballstáit ceanglais theicniúla náisiúnta nua in iúl de réir an nós imeachta a leagtar síos i dTreoir (AE) 2015/1535 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (6), agus nach gcuireann siad prionsabal an aitheantais fhrithpháirtigh i bhfeidhm i ngníomhaíochtaí neamh-chomhchuibhithe, mar atá i dtreoracha maidir le rórialáil, etc.

3.3.

Tugann CESE le fios go bhfuil nósanna imeachta maidir le sárú fada, costasach agus go bhfuil an toradh éiginnte. I gcás gnólachtaí, tá costas ró-ard ag baint leis sin agus cuireann sé drogall orthu a ngnó a leathnú nó infheistíocht a dhéanamh in áiteanna eile san Aontas. Ina theannta sin, fágann na srianta sin nach mbíonn rogha níos mó, seirbhís fheabhsaithe agus praghsanna níos ísle ar fáil do thomhaltóirí. Iarrann CESE freisin go ndéanfadh an Coimisiún gníomhaíocht níos láidre agus nósanna imeachta um shárú á gcur i bhfeidhm aige.

3.4.

Tá tionchar ag an gcostas sin ar an ngeilleagar i gcoitinne, cuireann sé teorainn leis an iomaíochas, leis an acmhainneacht fáis, agus le tuilleadh forbartha ar gheilleagar an chórais mhargaidh.

3.5.

Faoi mar a tharlaíonn i ngeilleagar ar bith, bíonn tionchar ag suaití seachtracha ar an Aontas, ach is iad beartais náisiúnta na mBallstát aonair, mar aon leis na bearta a dhéantar chun fás eacnamaíoch a spreagadh, a chineann an fhreagairt a thugtar ar na suaití sin agus conas a fhreagraíonn na margaí. Leis an gcogadh san Úcráin, nochtadh spleáchas an Aontais ar shlabhraí luacha domhanda. Is dócha go mbeidh tionchar difriúil ag an ngéarchéim reatha ar earnálacha, ach níl aon amhras ach gur nochtadh lagaí sa mhargadh aonair, go háirithe na srianta ar shaorghluaiseacht earraí agus seirbhísí, agus tráchtearraí riachtanacha.

3.6.

Ar deireadh, ba cheart a thabhairt faoi deara go bhfuil thart ar 82 % de na táirgí a thrádáiltear sa Mhargadh Aonair faoi réir rialacha comhchuibhithe agus go dtagann thart ar 18 % den trádáil earraí laistigh den Aontas faoi raon feidhme phrionsabal an aitheantais fhrithpháirtigh. Mar sin féin, tá cásanna nua ann fós de rialacha teicniúla náisiúnta a bhfuil an chuma orthu go bhfuil siad bunoscionn le dlí an Aontais. Ina theannta sin, i roinnt mhaith Ballstát, tá borradh tagtha le déanaí ar na ceanglais náisiúnta maidir le lipéadú le haghaidh táirgí bia agus deochanna a bhfuil bonn cirt leo mar gheall ar chosaint tomhaltóirí agus an chomhshaoil. Ag an am céanna, níl prionsabal an aitheantais fhrithpháirtigh ag feidhmiú go rianúil. Rud a thacaíonn leis an méid sin is ea go bhfuair 71 % de FBManna a rinne iarratas ar an gcóras aitheantais fhrithpháirtigh d’earraí neamh-chomhchuibhithe cinneadh lenar diúltaíodh dóibh rochtain a bheith acu ar an margadh.

4.   Aghaidh a thabhairt ar na srianta

4.1.

Leis na bearta dá dtagraítear thíos, bheadh sé níos éasca leas a bhaint as roinnt de na gnóthachain eacnamaíocha a d’fhéadfadh teacht as an margadh aonair.

4.2.   Úsáid níos éifeachtaí a bhaint as na huirlisí atá ann cheana

4.2.1.

Tá CESE den tuairim nach mór fógra a thabhairt don Choimisiún Eorpach faoi dhréacht-téacsanna náisiúnta a d’fhéadfadh bac a chur ar an margadh inmheánach agus nach mór tagairt a dhéanamh dóibh agus meastóireacht a dhéanamh orthu. Mura dtabharfadh na Ballstáit gealltanas maidir le fógra a thabhairt agus tagairt/meastóireacht a dhéanamh, leanfaidh na nósanna imeachta sin de bheith neamhéifeachtach. Dá bhrí sin, tá gá le faireachas níos éifeachtaí chun tacú le comhchuibhiú rialáil an mhargaidh táirgí ar fud Bhallstáit an Aontais. Mar shampla, tháinig borradh ar shrianta náisiúnta le déanaí in earnáil na miondíola i ngeall ar údaruithe agus ceanglais ábhair áitiúla. Tagann sé sin salach ar Airteagal 28 agus 30 den Chonradh agus déantar aththástáil náisiúnta go minic ar cheannacháin táirgí, a cuireadh ar an margadh aonair go dleathach cheana féin. Maidir le seirbhísí, tá CESE den tuairim freisin nach bhfuil an nós imeachta um fhógra a thabhairt faoin Treoir um Sheirbhísí ag feidhmiú mar is ceart. I ndáil leis an tsaoirse bunaíochta, is oth le CESE a thabhairt faoi deara nár tháinig na Ballstáit ar chomhréiteach maidir leis an togra le haghaidh treoir maidir le fógraí. Neartódh an téacs sin an oibleagáid atá ar na Ballstáit fógra a thabhairt don Choimisiún faoi dhréachtdlíthe nó dréachtrialacháin maidir le scéimeanna údarúcháin do sheirbhísí (agus, dá bhrí sin, do phleanáil bhaile) (7). Áitíonn CESE ar an gCoimisiún agus ar na Ballstáit freisin faisnéis níos mionsonraithe a chur ar fáil maidir leis an mbonn cirt agus leis an gcomhréireacht a chuirtear i bhfeidhm nuair a thugann na Ballstáit fógra faoi rialacha teicniúla. Tá sé tábhachtach freisin a áirithiú go dtabharfar an grinnscrúdú iomchuí do na ceanglais a dtugtar fógra ina leith, gan beann ar an nós imeachta um fhógra a thabhairt (8) a úsáidtear. D’fhonn aghaidh a thabhairt ar chroílár na faidhbe, creideann CESE go mbeadh gá le haistriú breise reachtaíochta ó chomhchuibhiú íosta go comhchuibhiú uasta.

4.2.2.

Ábhar imní eile is ea go gcuirtear bearta i bhfeidhm a thagann roimh rialachán AE atá beartaithe, amhail deimhniúchán náisiúnta, a cuireadh i bhfeidhm agus é mar aidhm shainráite leibhéal áirithe cosanta a sholáthar, go háirithe san earnáil agraibhia. Dar le CESE, is srianta caomhnaitheacha glan amach iad na srianta sin, ach nuair a chuirtear chun solais iad, is minic a bhíonn an próiseas lena n-aistarraingítear iad mall agus trom, rud a fhágann go bhfuil srianta den sórt sin ar mhiondíoltóirí i bhfeidhm ar feadh i bhfad rófhada. Chun é sin a chosc, creideann CESE go bhféadfadh na Ballstáit, ina ionad sin, gealltanas a thabhairt bearta náisiúnta nach bhfuil chomh sriantach sin a ghlacadh, rud atá bunaithe ar an gcomhar feabhsaithe agus a údaraítear leis an gConradh. Chomh maith leis sin, tagraíonn CESE don táirge pinsin phearsanta uile-Eorpach mar chreat caighdeánach chun tacú leis an margadh aonair a d’fhéadfaí a chur i bhfeidhm i réimsí eile.

4.2.3.

Tá CESE den tuairim freisin go bhféadfadh an Seimeastar Eorpach a bheith ina uirlis éifeachtach chun dul i ngleic leis na saincheisteanna sin, go háirithe trí ghníomhaíocht chomhréireach arna déanamh ag an gCoimisiún, mura gcloítear le gealltanais maidir le moltaí tír-shonracha (CSRanna), lena n-áirítear trí chistí AE a chur ar fionraí. Tá sé sin ag teacht le treoir an Choimisiúin do na Ballstáit maidir leis na pleananna téarnaimh agus athléimneachta, lena gcuirtear béim ar dheireadh a chur le bacainní rialála agus neamhrialála ar an margadh inmheánach, chomh maith leis na coinníollacha faoinar gá do na Ballstáit ceanglais an tSeimeastair Eorpaigh a chomhlíonadh.

4.2.4.

Ar deireadh, iarrann CESE go ndéanfaí treoracha a caibidlíodh cheana agus a ndearnadh vótáil orthu cheana a chur chun feidhme agus a fhorfheidhmiú go héifeachtach. I dtaca leis sin, ba cheart don Choimisiún agus do na Ballstáit gealltanas a thabhairt an pacáiste maidir le Rialáil Níos Fearr a chur chun feidhme ar bhonn measúnuithe tionchair ar ardchaighdeán.

4.3.   Leas a bhaint as acmhainneacht an mhargaidh aonair dhigitigh

4.3.1.

Creideann CESE go gcuireann an geilleagar digiteach atá ag dul i méid deiseanna ar fáil don fhás eacnamaíoch, agus go bhféadfaí na gnóthachain eacnamaíocha a bhaint amach trí sheirbhísí digiteacha a chomhtháthú níos mó ar fud na mBallstát.

4.3.2.

I bhfianaise an méid sin, creideann CESE gur céim ríthábhachtach iad an Gníomh um Sheirbhísí Digiteacha (DSA) agus Gníomh na Margaí Digiteacha (DMA) chun cothrom iomaíochta a bhaint amach i measc oibreoirí sna margaí digiteacha. Trí dhíriú ar sheirbhísí sonracha gan beann ar shuíomh an tsoláthraí seirbhíse nó ar an dlí is infheidhme maidir le soláthar na seirbhíse, tugann DSA agus DMA aghaidh ar cheist na córa comhionainne idir oibreoirí Eorpacha agus oibreoirí domhanda ar líne ar bhealach ciallmhar. Ina theannta sin, tá sé mar phríomhthosaíocht ag CESE ilroinnt bhreise an mhargaidh inmheánaigh de dheasca iomadú na reachtaíochta náisiúnta a chosc.

4.3.3.

D’fhéadfaí gnóthachain shuntasacha airgeadais a ghiniúint freisin tríd an úsáid a bhaintear as seirbhísí ar líne a mhéadú agus trí fheabhas a chur ar an mbonneagar digiteach laistigh den Aontas. Sa chomhthéacs sin, molann an Coimisiún bogadh i dtreo córais ríomhsholáthair agus ríomhshonrasctha lánfheidhmiúla. De réir meastachán, tugtar le fios go bhféadfadh tionchar nach beag a bheith ag aistriú iomlán chuig ríomhsholáthar. D’fhéadfadh sé EUR 50 billiún go EUR 75 bhilliún in aghaidh na bliana a ghiniúint (9).

4.3.4.

Ar deireadh, tá CESE den tuairim go bhfuil saorshreabhadh sonraí ríthábhachtach do nuálaíocht na hEorpa, d’fhás gnólachtaí de gach méid, do chruthú post, agus chun margadh aonair digiteach a bhaint amach. Tá an reachtaíocht a thacaíonn le saorshreabhadh sonraí i bhfeidhm cheana féin. Mar sin féin, ba cheart aon cheanglais logánaithe sonraí nach bhfuil údar leo a sheachaint.

4.4.   Srianta ar an soláthar a dhíbhlocáil

4.4.1.

Tugann CESE dá aire gur chuidigh Rialachán 2018 maidir le Geobhlocáil an tráchtáil a éascú laistigh den Aontas. Mar sin féin, tá tomhaltóirí Eorpacha fós faoi réir geobhlocáil earraí agus seirbhísí. Go deimhin, cuireann CESE béim ar an bhfíoras go bhfuil TSCanna leanúnacha ann a d’fhéadfadh teacht chun cinn trí chleachtais éagsúla, amhail diúltú don soláthar nó bagairt stop a chur le soláthar dáileora ar leith, agus teorainn a chur leis na cainníochtaí atá ar fáil le díol ag na Ballstáit; difríochtaí doshéanta i raonta táirgí agus i bpraghsanna idir na Ballstáit; nó teorainn a chur le roghanna teanga maidir le pacáistiú táirgí. Cuireann CESE i bhfios go láidir go bhfuil bac á chur ag TSCanna ar fhorbairt an mhargaidh aonair agus ar na tairbhí a d’fhéadfadh a bheith ag baint leis do thomhaltóirí. Iarrann sé ar an gCoimisiún aghaidh a thabhairt ar an éifeacht fhrithiomaíoch a bhíonn ag TSCanna d’fhonn margadh aonair lánfheidhmiúil a bhaint amach.

4.4.2.

Mar gheall ar ionradh na Rúise ar an Úcráin, tugadh chun solais go bhfuil rioscaí slándála ollmhóra ann maidir le fuinnimh agus bia, agus gur gá don Aontas cur chuige straitéiseach aontaithe a ghlacadh chun dul i ngleic leis na rioscaí sin. Creideann CESE gur féidir le margadh aonair dea-fheidhmiúil tacú leis an straitéis sin agus le cuid de na brúnna ar phraghsanna a bhfuil an cumhacht cheannaigh á lagú acu ar fud an Aontais. I ndáil leis sin, is díol sásaimh do CESE na hiarrachtaí ar leibhéal an Aontais le haghaidh comhair maidir le ceannach comhpháirteach gáis (ar bhonn deonach) chun an brú ar phraghsanna fuinnimh a mhaolú.

4.4.3.

Is oth le CESE, áfach, nach ndearnadh iarracht go dtí seo cur chuige comhordaithe a ghlacadh idir na Ballstáit i gcás táirgí eile atá thíos leis an ngéarchéim san Úcráin.

4.5.   Soghluaisteacht trasteorann oibrithe agus gairmithe a fheabhsú

4.5.1.

Is dúshlán fós í soghluaisteacht trasteorann oibrithe agus gairmithe ar fud an Aontais Eorpaigh, rud a chuireann teorainn le soláthar agus a chruthaíonn neamhréireanna in earnálacha amhail earnáil na teicneolaíochta faisnéise agus earnáil na hardteicneolaíochta, d’ainneoin bheartais an Aontais arb é is aidhm dóibh saorghluaiseacht daoine a éascú. Tugann sonraí Eorpacha agus náisiúnta le fios go bhfuil leibhéal na soghluaisteachta idir tíortha agus laistigh de thíortha íseal i gcónaí, i gcomparáid leis na leibhéil idirnáisiúnta.

4.5.2.

Go sonrach, molann CESE bearta beartais náisiúnta níos éifeachtaí a chur i bhfeidhm lena gcuirfear dreasachtaí soghluaisteachta ar fáil agus béim á leagan ar bheartais ghníomhacha maidir leis an margadh saothair, amhail sochair laistigh den fhostaíocht d’oibrithe an Aontais agus tríú tíortha a bhfuil stádas dídeanaí acu. I dtaca leis sin, creideann CESE go spreagfadh tíortha óstacha níos mó soghluaisteachta dá dtairgfeadh siad dreasachtaí airgeadais chun post a ghlacadh i mBallstát eile nó i réigiún eile. Ina theannta sin, ní mór iarrachtaí breise a dhéanamh chun feabhas a chur ar fhaisnéis maidir le poist i dtíortha eile san Aontas, chomh maith le cúnamh athlonnaithe a chur ar fáil chun tacú leis an lóistíocht atá i gceist le bogadh go tír eile, e.g. cóiríocht a fháil, clárú chun críocha cánach, scoil a aimsiú do leanaí, cúnamh a fháil chun post a fháil do chomhpháirtithe, etc. Tugann CESE rabhadh, áfach, go raibh soghluaisteacht an lucht saothair thíos leis an gcur chuige ilroinnte a glacadh go dtí seo. Ní mór a sheachaint go nglacfaí tuilleadh beartas neamheagraithe ar an leibhéal náisiúnta.

4.5.3.

Tá sé fós ina shaincheist ar fud an Aontais aitheantas a thabhairt do dhioplómaí agus do cháilíochtaí, rud atá riachtanach chun folúntais a líonadh ina bhfuil ganntanais lucht saothair fós. Tá CESE den tuairim go mbraitheann an córas atá ann cheana go rómhór ar rialtais aonair, córas ina bhfuil saoirse ag na Ballstáit a gcuid rialacha féin a chur i bhfeidhm. Ba cheart don Choimisiún a áirithiú go gcuirtear cur chuige níos comhchuibhithe i bhfeidhm ar fud na mBallstát maidir le dioplómaí agus cáilíochtaí eile a aithint.

4.5.4.

Ar deireadh, ní féidir soghluaisteacht oibrithe agus gairmithe an Aontais a fheabhsú ach amháin má dhéantar na forálacha atá ann cheana a fhorfheidhmiú ar bhealach níos fearr agus má chuirtear feabhas ar an rochtain ar fhaisnéis agus ar an gcomhar idir na Ballstáit. Tugann CESE dá aire go bhféadfadh sé go mbeadh drogall ar Bhallstáit aonair níos mó athchóirithe a dhéanamh ar an margadh aonair mar gheall ar eagla a bheith orthu go gcaillfí poist ar bhonn gearrthéarmach agus go mbeadh earnálacha thíos leis an méid sin, go háirithe sna tíortha sin atá tite ar gcúl cheana, chomh maith le tíortha/earnálacha ísealtáirgeachta. Go teoiriciúil, chuideodh an tsaorghluaiseacht oibrithe le dul i ngleic leis an tsaincheist sin, ach ó dhearcadh náisiúnta, d’fhéadfadh sé go gcaillfí acmhainní agus d’fhéadfadh imirce daoine oilte a bheith mar thoradh air sin idir an dá linn.

4.6.   Feabhas a chur ar shreafaí caipitil agus ar sheirbhísí airgeadais ar fud an Aontais

4.6.1.

Tá an méid sin fíor chomh maith i gcás mhargaí caipitil an Aontais. Aithníonn CESE gur tionscadal casta é Aontas na Margaí Caipitil (CMU) arb é is aidhm dó margaí caipitil Bhallstáit an Aontais a neartú agus a chomhtháthú tuilleadh. Ní mór bearta agus leasuithe rialála a ghlacadh i raon leathan réimsí agus tá freagrachtaí ag baint leis sin, ní hamháin ar leibhéal an Aontais, ach ar leibhéal na mBallstát freisin. Tugann CESE dá aire go meastar in 2022 gur sprioc a bhainfear amach sa todhchaí níos faide i gcéin í an sprioc maidir le bailchríoch a chur ar Aontas na Margaí Caipitil. D’ainneoin roinnt dul chun cinn, go háirithe maidir le Pacáiste an Aontais maidir le Téarnamh na Margaí Caipitil, tá 27 margadh caipitil fós ag an Aontas nach n-oibríonn mar aon mhargadh amháin. Tá maoiniú na hEorpa deighilte go fóill i ngeall ar na teorainneacha idir tíortha, agus braitheann coigilteoirí agus infheisteoirí go mór ar thimpeallachtaí náisiúnta. Is fíor sin freisin i gcás seirbhísí airgeadais i gcoitinne, lena n-áirítear seirbhísí airgeadais miondíola agus coigiltis intíre.

4.6.2.

Creideann CESE go gcuireann an méid sin srian ar an téarnamh eacnamaíoch agus ar fheidhmiú rianúil an mhargaidh aonair. Tá na buntáistí eacnamaíocha a bhaineann le hAontas na Margaí Caipitil soiléir, ach chun Aontas na Margaí Caipitil a thabhairt chun críche, beidh gá go ndéanfadh gach Ballstát gníomh. Níor mhór go gcuirfí chun feidhme go héifeachtach na tionscnaimh atá faoi stiúir an Choimisiúin, lena n-áirítear iad siúd atá dírithe ar ról idirnáisiúnta an euro a neartú. Ina theannta sin, níor cheart beag is fiú a dhéanamh den ról atá ag an digiteáil maidir le hAontas na Margaí Caipitil a éascú.

4.7.   Toil pholaitiúil i bhfad níos láidre chun deireadh a chur le srianta ar an margadh aonair

4.7.1.

Ag an am seo a bhfuil éiginnteacht mhór ann, ba mhaith le CESE go mbeadh beartas iomaíochta ann a bheadh dírithe go háirithe ar na haistrithe a bhfuil tús curtha leo ag an Aontas. Chun na hathruithe sin a bhaint amach, beidh gá le beartais uaillmhianacha trádála agus infheistíochta, le hinfheistíochtaí urghnácha poiblí agus príobháideacha, le nuálaíocht, le tuilleadh dul chun cinn sóisialta, eacnamaíoch agus comhshaoil, agus le margadh aonair dea-fheidhmiúil. Ní mór creat dlíthiúil agus airgeadais a bheith ann chun tacú leis an méid sin lena n-áiritheofar cothrom iomaíochta sa mhargadh do na geallsealbhóirí uile, do na réigiúin uile agus do na saoránaigh uile ar fud an Aontais. I ndáil leis sin, is gnéithe tábhachtacha iad sláine an mhargaidh inmheánaigh agus neamh-ilroinnte an mhargaidh sin. Tá sé fíorthábhachtach go mbeadh margadh aonair dea-fheidhmiúil agus beartais iomaíochta ann lena gcuirfear ar chumas gnólachtaí agus tomhaltóirí rochtain a fháil ar iomaíocht ollmhór margaidh bunaithe ar an gcothrom iomaíochta, rud a spreagfaidh éifeachtúlacht agus nuálaíocht, agus a chuirfidh timpeallacht ar fáil inar féidir le gnólachtaí rathúla fás.

4.7.2.

Creideann CESE go mbeifear in ann iomaíocht, nuálaíocht agus gnóthachain táirgiúlachta a fhorbairt trí chomhchuibhiú agus trí chonstaicí ar an tsaorghluaiseacht ar an gcríoch a bhaint. Níor cheart aon chineál dumpála tráchtála, sóisialta, rialála, fioscaí nó comhshaoil a shaobhann an iomaíocht a cheadú. Tá súil ag CESE go n-urramóidh na Ballstáit uile an méid sin agus go n-éileoidh siad go n-urramóidh ár gcomhpháirtithe seachtracha ár bpríomhluachanna bunúsacha agus ár mbunchearta bunúsacha, bíodh siad sa réimse sóisialta, gnó nó comhshaoil.

4.7.3.

Tugann CESE rabhadh nár cheart breathnú ar an margadh aonair a thuilleadh mar leagan galánta de chomhaontú trádála domhanda a bhféadfaí a shaintréithe a choigeartú le linn caibidlíochta. Tá i bhfad níos mó i gceist leis an margadh aonair ná sin. Baineann sé freisin le feabhas a chur ar chaighdeáin an leasa trí chóineasú sóisialta agus eacnamaíoch a bhaint amach, lena ndírítear ar éagothromaíochtaí a laghdú agus a áirithiú nach mbeidh míchothromaíochtaí sóisialta atá ag dul in olcas agus an méadú ar an mbochtaineacht ina mbacainní tromchúiseacha do lánpháirtiú na hEorpa. Chun na críche sin, leagann CESE béim ar chearta bunúsacha sóisialta agus na n-oibrithe maidir le pá agus dálaí oibre cuibhiúla, ní hamháin san idirghníomhaíocht a bhíonn acu le saoirsí eacnamaíocha, ach freisin i ndáil leis an margadh inmheánach agus an margadh saothair, leis an iomaíocht agus le haon bheart beartais eile de chuid an Aontais, lena n-áirítear réimsí amhail an rialachas eacnamaíoch, an trádáil, an digiteáil agus an comhshaol, ach gan bheith teoranta dóibh sin amháin. Tá sé mar aidhm leis freisin neamhspleáchas na gcomhpháirtithe sóisialta a chosaint agus a neartú, lena mbunaítear nasc soiléir le cearta sóisialta comhchoiteanna a urramú agus a chur chun cinn. Tá sé ríthábhachtach a áirithiú go ndéanfar na cearta bunúsacha sna Conarthaí a chosaint agus a choimirciú freisin.

4.7.4.

Aithníonn CESE gur gá don mhargadh aonair freagairt go leanúnach d’athruithe sa teicneolaíocht, don domhandú, d’fhorbairtí san oideachas, sna margaí saothair agus caipitil, agus go háirithe do ghéarchéimeanna agus coinbhleachtaí domhanda. Mar atá cúrsaí faoi láthair, níl aon spás ann do thograí “gnó mar is gnách” — ní mór an staid géarchéime atá ann faoi láthair agus na cúinsí athraithe a chur san áireamh agus reachtaíocht á beartú.

4.7.5.

Tá CESE den tuairim freisin gur cheart “uathriail straitéiseach oscailte” a ghlacadh, go háirithe i bpríomhearnálacha. Chabhródh sé sin chun cur leis an athléimneacht trí oscailteacht, trí chlár oibre uaillmhianach trádála, trí chomhar le comhpháirtithe atá ar aon intinn, trí éagsúlú, agus tríd an gcaomhnaitheacht a sheachaint.

4.7.6.

Ar deireadh, is oth le CESE a thabhairt dá aire, roimh chomóradh 30 bliain an mhargaidh aonair Eorpaigh, go bhfuil an margadh inmheánach neamhiomlán i gcónaí.

---

(1)  COM(2020) 825 final (IO C 286, 16.7.2021, lch. 70).

(2)  COM(2020) 842 final (IO C 286, 16.7.2021, lch. 64).

(3)  https://www.rand.org/blog/2017/11/why-the-eu-single-market-has-still-not-reached-its.html

(4)  https://www.rand.org/blog/2017/11/why-the-eu-single-market-has-still-not-reached-its.html

(5)  https://www.rand.org/blog/2017/11/why-the-eu-single-market-has-still-not-reached-its.html

(6)  IO L 241, 17.9.2015, lch. 1.

(7)  2016/0398(COD); https://eur-lex.europa.eu/procedure/GA/2016_398

(8)  Staidéar ar mheasúnú comhréireachta na mBallstát agus ceanglais a bhaineann le bunaíocht miondíola á nglacadh acu de bhun Threoir 2006/123/CE.

(9)  https://www.rand.org/blog/2017/11/why-the-eu-single-market-has-still-not-reached-its.html

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir le cánachas digiteach

(tústuairim arna hiarraidh ag Uachtaránacht na Seicia)

(2022/C 443/08)

Rapóirtéir:	Benjamin RIZZO
Comhrapóirtéir:	Petru Sorin DANDEA

Comhairliúchán	26.1.2022, litir ó Mikuláš BEK, Aire Gnóthaí Eorpacha
Bunús dlí	Airteagal 304 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh
Rannóg atá freagrach	Aontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta agus Comhtháthú Eacnamaíoch agus Sóisialta
Dáta a glactha sa rannóg	1.7.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	13.7.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	571
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	200/0/1

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Is cúram bunúsach anois é prionsabail agus rialacha leordhóthanacha a fhorbairt maidir le cánachas an gheilleagair dhigitigh, cúram atá ar an Aontas Eorpach agus ar rialálaithe idirnáisiúnta eile, d’fhonn beartais fhioscacha a nuachóiriú agus a oiriúnú do na riachtanais atá ann faoi láthair agus a bheidh ann amach anseo.

1.2.

Tá CESE á mholadh, a luaithe a thiocfar ar chomhaontú idirnáisiúnta maidir le Colún 1 de Chreat Cuimsitheach ECFE/G20 maidir le cearta cánach a leithdháileadh, go ndéanfaí na rialacha comhfhreagracha a chur chun feidhme go gasta san Aontas Eorpach i gcomhar leis na mórpháirtithe trádála eile agus i gcomhthráth leo.

1.3.

Measann CESE go bhféadfadh ról lárnach a bheith ag an Aontas Eorpach maidir le cánachas an gheilleagair dhigitigh. Níor mhór gur laistigh de chomhaontú idirnáisiúnta arna dhéanamh idir ECFE/G20 a d’imreofaí ról den sórt sin áfach, amhail a tharla cheana i gcás Cholún 2 maidir leis an sásra in aghaidh chreimeadh an bhoinn.

1.4.

Measann CESE go mbeidh sé ríthábhachtach Colún 1 agus Colún 2 a chur chun feidhme laistigh den Aontas Eorpach a luaithe is indéanta, agus ardleibhéal comhsheasmhachta a bheith á bhaint amach laistigh den chomhaontú idirnáisiúnta a idirbheartófar laistigh d’ionad trádála ECFE/G20. Ba cheart Colúin 1 agus 2 a fheiceáil mar phacáiste rialála uileghabhálach cuimsitheach atá comhtháite go frithpháirteach.

1.5.

Tá CESE á thabhairt dá aire go bhféadfadh tionscnamh reachtach Eorpach maidir le cáin a ghearradh ar an ngeilleagar digiteach a bheith chun leas an mhargaidh inmheánaigh, rud a thabharfadh creat níos éifeachtaí gan amhras i gcomparáid le tionscnaimh náisiúnta ar leith. Dá ndéanfadh na Ballstáit éagsúla rialacha dá gcuid féin agus iad neamh-chomhordaithe a thabhairt isteach, is ilroinnt bhreise ar fud an Aontais a thiocfadh as, rud a ghinfeadh neamhchinnteacht chánach agus a bheadh ina bhac ar an iomaíochas.

1.6.

Tá CESE á mholadh go ndéanfaí comhaontú idirnáisiúnta maidir le Colún 1 a dhíreodh ar chóras éifeachtach cánachais a chothú ina dtugtar aird ar phrionsabail na neodrachta agus na córa comhionainne, agus a d’fhéadfadh acmhainneacht na nuálaíochta atá cumhdaithe sa gheilleagar digiteach a chaomhnú ar thaobh amháin, agus a d’áiritheodh go n-íocfadh gnólachtaí ard-digitithe a sciar cothrom le buiséid náisiúnta ar an taobh eile.

1.7.

Tá CESE á iarraidh go ndéanfaí comhaontú idirnáisiúnta maidir le Colún 1 ina seachnófaí rialacha an-chasta, a mhéid is féidir, agus a bheadh dírithe ar thrédhearcacht, intuarthacht agus simpliú riaracháin a bhaint amach agus ar chostais chomhlíontachta a choinneáil íseal. D’fhéadfaí deiseanna chun dul timpeall ar na rialacha nua-chomhaontaithe a chruthú le córas róchasta, rud a bhainfeadh dá n-éifeachtacht.

1.8.

Tá CESE á chur i bhfios go láidir go bhfuil an-tábhacht ag baint le dlíthe cánach idirnáisiúnta dea-cheaptha i leith gnólachtaí digiteacha ó thaobh cleachtais um sheachaint cánach agus imghabháil cánach a chosc agus ó thaobh córas cánachais a dhearadh atá cothrom, daingean agus forásach. Tá sé ríthábhachtach go mbeadh cothrom iomaíochta i réimse an chánachais ar bhrabús corparáide ó tharla, le blianta beaga anuas, gur éirigh le cuideachtaí leas a bhaint as sainrialacha cánach i mBallstáit áirithe, agus a ráta cánach éifeachtach a laghdú go mór dá réir.

1.9.

Tá CESE den tuairim gur cheart a chur san áireamh, i gcreat rialála iomchuí chun cáin a ghearradh ar an ngeilleagar digiteach, a mhéid a bhítear ag brath ar shócmhainní doláimhsithe arb ann dóibh mar thoradh ar an digiteáil. Cuireann na sócmhainní sin go mór le cumas cuideachtaí gníomhaíochtaí gnó ábhartha a fhorbairt i ndlínse gan bheith i láthair inti go fisiciúil.

1.10.

Tá CESE á thabhairt le fios gur minic a dhéanann gnólachtaí digiteacha sonraí úsáideoirí a shaothrú ar mhaithe le luach a ghiniúint. Ní chuimsítear modh den sórt sin chun luach a ghiniúint faoi na córais chánach reatha, rud a chruthaíonn mímheaitseáil idir giniúint luacha agus cánachas. Ba cheart díriú ar an gceist áirithe sin laistigh de Cholún 1.

1.11.

Tá CESE á athdhearbhú gur rud fíorthábhachtach i gcónaí é cur chuige a ghlacadh chun nach mbeidh rioscaí cánachais dhúbailte ná rioscaí neamhchánachais neamhbheartaithe in aon dlínse. Ar an dóigh sin, laghdófar costais chomhlíontachta do chuideachtaí Eorpacha a mhéid is féidir. Chuige sin, faoin gcomhaontú maidir le Colún 1 agus faoi na rialacha chun é a thrasuí, ba cheart go ndéanfaí na tionscnaimh éagsúla atá glactha ag Ballstáit go dtí seo a chomhchuibhiú chun nach mbeidh neamhréireachtaí agus bealaí éalaithe ann.

1.12.

Tá súil le Dia ag CESE go bhféadfaí teacht ar chomhaontú inmharthana maidir le Colún 1 a luaithe agus is féidir ar an leibhéal idirnáisiúnta agus ar leibhéal an Aontais araon, agus is oth leis go bhfuil srianta fós ag cur cosc ar chomhaontú chomh bunúsach a thabhairt i gcrích.

2.   Comhthéacs bunriachtanach

2.1.

Is ar phrionsabail a forbraíodh i dtús an 20ú haois, agus páirtoiriúnú déanta orthu ó shin, a bhunaítear na rialacha reatha idirnáisiúnta maidir le cáin chorparáide. Ní oireann siad dá bhfeidhm a thuilleadh sa lá atá inniu ann agus ní fhónann siad do gheilleagar domhandaithe agus digitithe. Fágann sé sin nach bhfuil ioncaim ó chánacha á leithdáileadh go cothrom ar thíortha agus gur ann fós do chleachtais chánach dhíobhálacha a théann chun aimhleasa do na cistí poiblí agus don iomaíocht chóir.

2.2.

Dá réir sin, is cúram bunúsach é anois prionsabail agus rialacha leordhóthanacha a fhorbairt maidir le cánachas an gheilleagair dhigitigh, cúram atá ar an Aontas Eorpach agus ar rialálaithe eile ar fud an domhain araon, d’fhonn beartais fhioscacha a nuachóiriú agus a oiriúnú do na riachtanais reatha agus amach anseo.

2.3.

Is ar réiteach dhá cholún a tógadh Creat Cuimsitheach ECFE/G20 um Chreimeadh an Bhoinn agus Aistriú Brabúis chun aghaidh a thabhairt ar na dúshláin chánach ag éirí as geilleagar ina bhfuil an digiteáil agus an domhandú ag dul i méid i gcónaí.

2.4.

Faoi Cholún 1 féachfar le brabúis agus cearta maidir le cáin a ghearradh ar na Fiontair Ilnáisiúnta is mó, cuideachtaí digiteacha san áireamh, a dháileadh ar dhóigh níos cothroime. Tríd is tríd, cuirfear de cheangal ar ghnólachtaí ilnáisiúnta cuid dá gcánacha ioncaim a íoc sna tíortha ina bhfuil a dtomhaltóirí lonnaithe. Ar an dóigh sin, cruthófar nasc idir brabúis agus na háiteanna ina bhfuil na húsáideoirí agus na tomhaltóirí lena mbaineann lonnaithe.

2.5.

Déantar foráil sa chomhaontú a bhaineann le brabús a athdháileadh faoi Cholún 1 maidir le deireadh a chur le cánacha seirbhísí digiteacha agus le bearta cosúla ábhartha eile nó iad a chur ar fhionraí. Leis sin, cuirtear críoch le teannais trádála ag éirí as míchobhsaitheacht an chórais cánach idirnáisiúnta.

2.6.

Féachfar faoi Cholún 2 lena áirithiú go n-íocfaidh cuideachtaí ilnáisiúnta móra, agus cuideachtaí digiteálaithe go háirithe, íosráta cánach corparáide éifeachtach 15 %. Is é is aidhm dó sin creat rialála a leagan síos trínar féidir aistriú brabús a dhíspreagadh agus cosc a chur ar iomaíocht chánach dhíobhálach i measc dlínsí. Ar an dóigh sin, d’fhéadfaí teorainneacha ar iomaíocht i réimse na cánach corparáide a bhaint, go praiticiúil, agus íosráta cánach corparáide a bhaint amach a ligfidh do thíortha a mboinn chánach a chosaint. Tá CESE ag tathant ar na Ballstáit uile teacht ar chomhaontú polaitiúil maidir leis na rialacha sin gan mhoill, agus is oth leis nach ann do chomhdhearcadh críochnaitheach ina leith go fóill.

2.7.

Rinneadh comhaontú idirnáisiúnta maidir le Colún 2 agus an Creat ionchuimsitheach laistigh d’fhóram ECFE/G20 agus thug institiúidí AE faoina dtrasuí go cuí trí bhíthin togra le haghaidh Treorach atá á phlé ag an gComhairle faoi láthair (1).

2.8.

Tá comhdhearcadh idirnáisiúnta comhchoiteann ina leith á thógáil i gcónaí laistigh de ECFE/G20, rud a dearbhaíodh trí chomhairliú ECFE maidir le Colún 1 le deireanas atá ag bailiú aiseolais maidir leis na dréachtrialacha ón bpobal, ainneoin nach léiriú iad na rialacha sin ar chomhdhearcadh maidir le substaint an doiciméid (2).

2.9.

D’fhoilsigh an Coimisiún Eorpach moladh reachtach maidir le cánachas an gheilleagair dhigitigh in 2018, moladh nár brúdh chun cinn go príomha toisc nach raibh comhdhearcadh idirnáisiúnta comhchoiteann leathan ann maidir leis na rialacha a bhí le cur chun feidhme faoi Cholún 1.

2.10.

Idir an dá linn, d’fhaomh institiúidí an Aontais an Ionstraim um Margaí Digiteacha a bhfuil d’aidhm aici struchtúr iomaíoch na margaí digiteacha a rialáil. Maidir leis an méid sin, ghlac an tAontas Eorpach cur chuige rialála atá úrnua cuimsitheach agus atá éagsúil ó na cineálacha cur chuige atá glactha ag mórbhloic thrádála eile, amhail SAM, an tSín agus tíortha éiritheacha eile.

2.11.

Measann CESE, amhail a tharla leis an Ionstraim um Margaí Digiteacha, go bhféadfadh an tAontas ról ceannasach a imirt maidir le cánachas an gheilleagair dhigitigh freisin. Níor mhór gur laistigh de chomhaontú idirnáisiúnta arna dhéanamh idir ECFE/G20 a d’imreofaí ról den sórt sin, áfach, amhail a tharla cheana i gcás Cholún 2.

3.   Barúlacha ginearálta

3.1.

Tá CESE go láidir den tuairim, i gcomhthéacs dhigiteáil an gheilleagair, nach mór comhordú a dhéanamh ar bhonn domhanda i gcás aon athrú ar na rialacha a bhaineann le cearta cánachais maidir le brabúis a dháileadh i measc tíortha, agus leas á baint as rialachas domhanda agus na rialacha atá iomchuí agus éifeachtach, chun gur fearr a shaothrófar buntáistí an domhandaithe. Ní mór na réitigh nithiúla a cheapfar a bheith mar thoradh ar chomhaontú leathan idirnáisiúnta lena n-áirítear an oiread dlínsí agus is féidir. Rud eile de, ní mór aird chuí a thabhairt ar thionchair éagsúla na rialacha nua ar na Ballstáit bheaga agus a gcuid impleachtaí dóibh, ar thaobh amháin agus, ar an taobh eile, na tionchair agus na himpleachtaí i gcás Ballstáit níos mó.

3.2.

Tuigeann CESE gur spreag an digiteáil éabhlóid shuntasach sa gheilleagar agus go bhfuil éifeachtaí dearfacha ag baint léi dár sochaí, agus go mbaineann féidearthachtaí iontacha leis an digiteáil freisin chun riaracháin chánach a chumasú agus go bhfeidhmíonn sí mar uirlis chun seirbhísí níos fearr a sholáthar do bhuiséid náisiúnta agus do na saoránaigh. Beidh sé de cheangal ar an Aontas cabhrú le húdaráis chánach na mBallstát agus iad a chomhordú chun go mbeidh ar a gcumas déileáil leis an gcóras nua agus le comhthéacs eacnamaíoch an-athraitheach.

3.3.

Aontaíonn CESE leis an gcinneadh i dTuarascáil Deiridh 2015 maidir le Gníomhaíocht 1 de Thionscadal ECFE/G20 maidir le Creimeadh an Bhoinn agus Aistriú Brabúis, ina luaitear gur léir gurb é an geilleagar digiteach an “gnáthgheilleagar” anois, murab ionann is riamh. Rinneadh digiteáil éachtach ar an-chuid gnólachtaí in imeacht na mblianta agus cuireadh dlús leis an bpróiseas sin le linn dhianghlasálacha COVID-19 le deireanas. Is minic a spreagann claonadh den sórt sin deighilt idir na brabúis ollmhóra atá á dtuilleamh ag ardáin dhigiteacha agus na háiteanna fisiciúla ina lonnaítear na húsáideoirí agus na tomhaltóirí ábhartha a íocann táille. Is feiniméan é a bhféadfaí aird a thabhairt air amach anseo freisin maidir le hoibleagáidí slándála sóisialta.

3.4.

A luaithe a dhéanfar comhaontú idirnáisiúnta maidir le Colún 1 de Chreat Cuimsitheach ECFE/G20, lena mbaintear cothromaíocht amach idir na seasaimh éagsúla a léiríodh go dtí seo, is é moladh CESE go ndéanfar Colún 1 – amhail Colún 2 cheana – a chur chun feidhme gan mhoill freisin san Aontas, i gcomhordú le mórpháirtithe trádála eile, agus an margadh inmheánach a chomhdhlúthú sa tslí sin i gcomhréir le hAirteagail 113-115 den Chonradh.

3.5.

Measann CESE go mbeidh sé ríthábhachtach Colún 1 agus Colún 2 araon a chur chun feidhme laistigh den Aontas Eorpach a luaithe is indéanta, agus le hardleibhéal comhsheasmhachta leis an gcomhaontú idirnáisiúnta a idirbheartaíodh laistigh d’ionad trádála ECFE/G20. Ba cheart breathnú ar Cholúin 1 agus 2 mar phacáiste rialála uileghabhálach ina ndéantar comhtháthú frithpháirteach, pacáiste a chuirfear chun feidhme gan mhoill ar fud an Aontais Eorpaigh.

3.6.

Tugann CESE dá aire go bhféadfaí tionscnamh reachtach Eorpach maidir le cáin a ghearradh ar an ngeilleagar digiteach a bheith chun leas an mhargaidh inmheánaigh, rud a thabharfadh creat níos éifeachtaí gan amhras i gcomparáid le tionscnaimh náisiúnta ar leith. Dá ndéanfadh na Ballstáit éagsúla rialacha neamh-chomhordaithe dá gcuid féin a thionscnamh, agus prionsabail agus critéir éagsúla á leanúint maidir le cánachas, is ilroinnt bhreise ar fud an Aontais a bheadh mar thoradh air, rud a ghinfeadh neamhchinnteacht chánach agus a bheadh ina bhac ar an iomaíochas. Tá CESE á mholadh go mbeadh sásra láidir um réiteach díospóidí ann, agus é dírithe ar dheis a thabhairt do na Ballstáit saincheisteanna a thiocfadh chun cinn a réiteach.

3.7.

Ba cheart an comhaontú idirnáisiúnta maidir le Colún 1 a bheith dírithe ar chóras éifeachtach cánachais a bhaint amach atá i gcomhréir le prionsabail na neodrachta agus na córa comhionainne. Ar a mhuin sin, ba cheart an méid seo a leanas a dhéanamh trí bhíthin comhaontú den chineál sin: (i) acmhainneacht na nuálaíochta atá cumhdaithe sa gheilleagar digiteach a chaomhnú ar thaobh amháin agus (ii) a áirithiú go n-íocfaidh gnólachtaí ar ardleibhéal digiteála a sciar cothrom le buiséid náisiúnta agus leis an tsochaí, ar an taobh eile.

3.8.

Tá CESE á iarraidh go ndéanfaí comhaontú idirnáisiúnta maidir le Colún 1 ina seachnófaí rialacha an-chasta, a mhéid is féidir, agus a bheadh dírithe ar thrédhearcacht, intuarthacht agus simpliú riaracháin a bhaint amach, agus na costais maidir le comhlíonadh a choinneáil íseal. Dá mba chóras róchasta é d’fhéadfaí deiseanna chun dul timpeall ar na rialacha nua-chomhaontaithe a chruthú cinnte, rud a bhainfeadh dá n-éifeachtacht.

3.9.

Tá CESE á chur i bhfios go láidir go n-éiríonn le dlíthe cánach idirnáisiúnta dea-cheaptha i leith gnólachtaí digiteacha cosc a chur ar chleachtais um sheachaint cánach agus imghabháil cánach agus córas cánachais a dhearadh atá cothrom, forásach, daingean agus éifeachtúil.

3.10.

Tá CESE á chur i bhfáth, dá réir sin, go dtabharfar isteach le Colún 2 an dá riail intíre a bheidh le leagan síos agus, ar bhonn níos sonraí: A. rialacha idirnasctha intíre (na Rialacha Domhanda in aghaidh Chreimeadh an Bhoinn Cánach (GLoBE)) ina bhfuil: (i) Riail maidir le hIoncam a Áireamh (IIR) trína bhforchuirtear breisiú cánach ar mháthaireintiteas i ndáil le hioncam comheintitis a ngearrtar cáin ar ráta íseal air, (ii) Riail maidir le Ganníocaíocht Cánach (UTPR) faoina ndiúltaítear asbhaintí nó faoina n-éilítear coigeartú coibhéiseach a mhéid nach bhfuil ioncam ísealchánach comheintitis faoi réir cánach faoi IIR, B. riail chonradhbhunaithe (an Riail Faoi-Réir-Cánach (RFRC)) faoina gceadaítear do dhlínsí foinseacha cánachas foinseach teoranta a fhorchur ar íocaíochtaí páirtithe gaolmhara áirithe atá faoi réir cáin faoi bhun íosráta.

4.   Barúlacha sonracha

4.1.

Tá CESE á chur i bhfios go bhfuil sé ríthábhachtach cothrom iomaíochta a bheith ann maidir le réimse cánachais an bhrabúis corparáide. D’éirigh le cuideachtaí áirithe leas a bhaint as rialacha sonracha cánach i roinnt Ballstát le blianta beaga anuas, agus a ráta cánach éifeachtach a laghdú. Bhí easpa trédhearcachta ar na cúiseanna le toradh den sórt sin agus bhí neart cásanna íogaire ann a bhain le cuideachtaí ilnáisiúnta atá gníomhach i réimse na seirbhísí digiteacha.

4.2.

Tá CESE den tuairim gur cheart a chur san áireamh, i gcreat rialála iomchuí chun cáin a ghearradh ar an ngeilleagar digiteach, a mhéid a bhítear ag brath ar shócmhainní doláimhsithe arb ann dóibh mar thoradh ar an digiteáil. Cuireann na sócmhainní sin go mór le cumas cuideachtaí gníomhaíochtaí suntasacha gnó a fhorbairt i ndlínse gan bheith i láthair go fisiciúil. Ba cheart na rialacha agus na prionsabail chánach idirnáisiúnta atá ann faoi láthair a chur in oiriúint don chomhthéacs eacnamaíoch nua sin.

4.3.

Tá CESE á thabhairt le fios go mbraitheann gnólachtaí digiteacha go mór ar shócmhainní doláimhsithe chun ábhar a chruthú, go háirithe trí leas a bhaint as sonraí úsáideoirí agus iad a shaothrú chun luach a ghiniúint. Ní chuimsítear an modh sin chun luach a ghiniúint faoi na córais chánach reatha, rud a chruthaíonn mímheaitseáil idir giniúint luacha agus cánachas. Ba cheart díriú go cuí ar an gceist shonrach sin laistigh de Cholún 1.

4.4.

Tá CESE á athdhearbhú go bhfuil sé ríthábhachtach i gcónaí cur chuige a ghlacadh chun nach mbeidh rioscaí cánachais dhúbailte ná rioscaí neamhchánachais neamhbheartaithe in aon dlínse agus faoina ndéanfar na costais chomhlíontachta do chuideachtaí Eorpacha a laghdú a mhéid is féidir. Chuige sin, faoin gcomhaontú maidir le Colún 1 agus na rialacha chun é a thrasuí, ba cheart go ndéanfaí na tionscnaimh éagsúla atá glactha ag Ballstáit go dtí seo a chomhchuibhiú óir d’fhéadfadh na difríochtaí sin neamhréireachtaí agus bealaí éalaithe a spreagadh.

4.5.

Tá CESE á thabhairt chun cuimhne go bhfuil an oiread sin cánacha digiteacha aontaobhacha ann agus go bhfágann sé sin gur féidir le dlínsí éagsúla cearta cánach a éileamh maidir leis na brabúis chéanna ar raidhse bealaí difriúla agus, in amanna, forluiteacha. Is nithe iad sin atá ar na príomhthosca a chothaíonn agus a spreagann an iarracht chasta chun comhdhearcadh domhanda a bhaint amach maidir le moladh ECFE i leith Cholún 1.

4.6.

Ba cheart, dá réir sin, a ráthú faoi Cholún 1 go mbainfear na cánacha náisiúnta atá ar sheirbhísí digiteacha agus bearta cosúla eile atá ar chuideachtaí. Sin rud ríthábhachtach chun comhdhearcadh a áirithiú idir roinnt de na mórdhlinsí maidir le Colún 1 agus chun rialacha nua a sheachaint a d’fhéadfaí a mheas mar “idirdhealaitheach” faoi rialacha na hEagraíochta Domhanda Trádála (EDT) agus a bhféadfadh iarmhairtí nach raibh coinne leo ó thaobh peirspictíocht trádála idirnáisiúnta a bheith i gceist leo.

4.7.

Tá súil le Dia ag CESE go bhféadfaí comhaontú idirnáisiúnta inmharthana a bhaint amach maidir le Colún 1 a luaithe agus is féidir agus is oth leis na srianta atá fós ag cur cosc ar chomhaontú den sórt sin a thabhairt i gcrích.

4.8.

Measann CESE, a luaithe a dhéanfar Colúin 1 agus 2 a chur chun feidhme, gur cheart seirbhísí a sholáthraítear trí ardáin a bhíonn in úsáid ag tomhaltóirí Eorpacha a ionchorprú go hiomlán i gcóras CBL. Is gné bhunriachtanach é sin chun aghaidh a thabhairt ar shaincheisteanna cánach a bhaineann leis an ngeilleagar digiteach. Ní mór a rá nach léir go ngearrtar táille ar sheirbhísí cumarsáide digiteacha agus ar chustaiméirí líonraí sóisialta a bhfuil rochtain acu ar na seirbhísí sin, rud a spreagann ceist faoin gcaoi a bhféadfaí CBL a ghearradh le réasún. Is acmhainn dhílis iad ioncaim ó CBL i mbuiséad AE agus measann CESE go bhfuil sé tábhachtach seirbhísí digiteacha a chuimsiú sa bhonn cánach freisin.

4.9.

Measann CESE go mbeidh sé riachtanach teacht ar chothromaíocht réasúnach idir athdháileadh na gcánacha ar bhrabúis chorparáide i measc tíortha ar glan-onnmhaireoirí iad agus tíortha ar glan-allmhaireoirí iad, agus i measc tíortha na dtáirgeoirí agus na dtomhaltóirí freisin, chun nach mbeidh an fhéidearthacht go gcomhlíonfadh tíortha a gcuspóirí sóisialta agus comhshaoil, i measc nithe eile, á cur i mbaol.

4.10.

Tá CESE á thabhairt dá aire go mbaineann dúshláin leis an digiteáil ach go gcruthaíonn sí deiseanna le haghaidh na n-údarás cánach freisin. Mar thoradh ar mhéideanna móra sonraí tríú páirtí a bheith ar fáil do na húdaráis chánach, cruthaítear deis an tuairisciú a uathoibriú a thuilleadh, rud a shábhálann idir am agus airgead. D’fhéadfaí leas a bhaint as bailiú sonraí freisin chun dul i ngleic le tearcthuairisciú, seachaint cánach nó calaois. Maidir leis na réitigh bhogearraí atá in úsáid ag riaracháin chánach éagsúla chun sonraí díolachán a thaifeadadh tráth a dhéantar idirbheart – sonraí a d’fhéadfaí a chur faoi bhráid na n-údarás cánach láithreach bonn – tá siad ag cur go sonrach le hioncaim CBL tíortha áirithe cheana féin.

4.11.

Ar deireadh, chun léargas breise níos mionsonraithe a fháil ar ábhair shonracha, tá aird á tarraingt ag CESE ar an tuairm uaidh Pacáiste reachtach maidir le frithsciúradh airgid (3), agus ar an dá thuairim uaidh maidir leis an gcomhrac i gcoinne seachaint cánach: Cánachas gnó don 21ú haois (4) agus Comhrac a chur ar úsáid eintiteas caoch (5).

---

(1)  Féach an tuairim ó CESE Cánachas íosta éifeachtach cuideachtaí, (IO C 290, 29.7.2022, lch. 52).

(2)  Consultation on the Draft Rules for Nexus and Revenues Sourcing Under Pillar 1 – Amount A, ECFE, 4 Feabhra 2022.

(3)  Féach an tuairim ó CESE: Pacáiste reachtach maidir le frithsciúradh airgid, (IO 152, 6.4.2022, lch. 89).

(4)  Féach an tuairim ó CESE Cánachas Gnó don 21ú haois, (IO C 275, 18.7.2022, lch. 40).

(5)  Féach an tuairim ó CESE Comhrac a chur ar úsáid eintiteas caoch, (IO C 290, 29.7.2022, lch. 45).

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir le Comhionannas inscne

(Tústuairim arna hiarraidh sin d’Uachtaránacht na Seicia)

(2022/C 443/09)

Rapóirtéir:

Milena ANGELOVA

Iarraidh ó Uachtaránacht na Seicia ar an gComhairle	26.1.2022
Bunús dlí	Airteagal 304 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh
Rannóg atá freagrach	An Rannóg um Fhostaíocht, Gnóthaí Sóisialta agus Saoránacht
Dáta a glactha sa rannóg	22.6.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	13.7.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	571
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	194/13/13

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Tá Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE) á chur i bhfáth nach féidir an comhionannas inscne a fheabhsú ar bhealach inbhuanaithe mura gcothaítear cultúr an chomhionannais inscne ar feadh an tsaoil, cultúr a bhaineann le saol iomlán an duine agus ina soláthraítear bearta a chuirtear in oiriúint do na saintréithe agus na riachtanais ar leith a bhaineann le gach céim den saol sin. Ós rud é gur ceist chultúir atá ann, ní féidir an sprioc sin a bhaint amach le beartais agus bearta aonair amháin, tá aitheantas, úinéireacht agus tiomantas leanúnach gach gníomhaí den tsochaí de dhíth.

1.2.

Ní mór cultúr an chomhionannais inscne ar feadh an tsaoil a chothú ó thús na luath-óige trí shampla a thabhairt do leanaí sa teaghlach, agus leanúint den sampla sin ar feadh na naíscolaíochta agus gach céime den scoil. Tá CESE ag iarraidh ar na Ballstáit, trína mbeartas oideachais féin, an teagasc inscne-neodrach a chur chun cinn, idir eolas, scileanna sóisialta agus chomhthéacsanna foghlama atá saor ó steiréitíopaí inscne.

1.3.

Chun cultúr an chomhionannais inscne ar feadh an tsaoil a chothú a thuilleadh, ní foláir comhionannas inscne a chothú i ngach gníomhaíocht eacnamaíoch agus shochaíoch, lena n-áirítear gnólachtaí, seirbhísí poiblí agus an saol polaitiúil. Creideann CESE gur bealach riachtanach é le dul chun cinn a dhéanamh an comhionannas inscne a fhothú go córasach i gcomhthéacsanna éagsúla.

1.4.

Tá sé á mholadh ag CESE go ndéanfaidh na Ballstáit, arna dtacú ag an gCoimisiún agus CESE, i dteannta comhpháirtithe sóisialta agus eagraíochtaí ábhartha na sochaí sibhialta, feachtas múscailte feasachta agus faisnéise a mbeidh raon fada fairsing aige a sheoladh chun cultúr an chomhionannais inscne ar feadh an tsaoil a chur chun cinn. Ba cheart aird ar leith a thabhairt ar an ról lárnach atá ag na meáin thraidisiúnta agus na meáin shóisialta araon mar ardáin ar ar féidir dearcthaí a mhúnlú.

1.5.

Leis an bhfeachtas, ba cheart aird na gcinnteoirí a tharraingt ar staid agus dul chun cinn an chomhionannais inscne sa Bhallstát lena mbaineann agus na Ballstáit a spreagadh chun dea-shampla a lorg ina chéile agus dea-chleachtas a roinnt eatarthu féin. Chomh maith leis sin, ba cheart do ghníomhaithe polaitiúla, cinnteoirí agus eagraíochtaí poiblí ceannaireacht a thabhairt le dea-shampla tríd an gcomhionannas inscne a fheabhsú ina gcuid gníomhaíochtaí féin.

1.6.

I bhfianaise an tionchair shuntasaigh a bhíonn ag cinntí polaitiúla ar shaol an tsaoránaigh, tá comhionannas inscne thar a bheith tábhachtach maidir le rannpháirtíocht sa chinnteoireacht pholaitiúil ar an leibhéal náisiúnta, réigiúnach agus bardasach. Ar mhaithe le sciar na bpolaiteoirí ban a mhéadú ar gach leibhéal, caithfear feasacht na vótálaithe, mar aon le feasacht gach páirtí a ainmníonn na hiarrthóirí, a mhéadú agus cultúr a chothú ina spreagtar mná le páirt ghníomhach a ghlacadh sa saol polaitiúil, agus ina gcuirtear ar a gcumas déanamh amhlaidh.

1.7.

Tá CESE ag iarraidh arís eile ar an lucht ceaptha beartas ar gach leibhéal, ós rud é go bhfuil gá le bearta a thabhairt isteach i roinnt réimsí beartais chun an comhionannas inscne a fheabhsú, prionsabal an phríomhshruthaithe inscne a leanúint agus gné an chomhionannais inscne a chur san áireamh i ngach cinneadh, lena n-áirítear iad siúd a bhaineann le buiséadú, infheistiú agus cistiú, soláthar poiblí san áireamh.

1.8.

I bhfianaise na ndúshlán atá ag teacht chun cinn mar gheall ar an daonra a bheith ag dul in aois agus an gá atá lena chinntiú gur ann do lucht saothair oilte, is tábhachtaí fós cuimsitheacht na margaí saothair. Dá bhrí sin, is den ríthábhacht é aon chonstaic atá ann a bhaint agus dreasachtaí a chur ar fáil le haghaidh rannpháirtíocht fhoriomlán na mban i margaí saothair, beag beann ar ghairm, tasc nó aois. Mar shampla, ó thaobh feabhas a chur ar an gcomhionannas inscne de, tá ról ag socruithe solúbtha oibre, saoire tuismitheora agus cánachas, chomh maith le cineálacha eile dreasachtaí. Maille le creataí reachtacha, ba cheart na módúlachtaí praiticiúla a leagan síos trí úsáid a bhaint as na deiseanna atá ann cómhargáil a dhéanamh idir na comhpháirtithe sóisialta.

1.9.

Ós rud é nach mór an téarnamh tar éis na paindéime a dhéanamh i gcomhréir leis an aistriú glas agus an t-aistriú digiteach, is riachtanaí fós inniúlachtaí eolaíochta, teicneolaíochta, innealtóireachta agus matamaitice (ETIM). Ó thaobh comhionannas inscne de agus ó thaobh leithscaradh a chosc, tá sé tábhachtach cailíní a mhealladh chun staidéar a dhéanamh ar ábhair ETIM, agus, san am céanna, níos mó buachaillí a mhealladh chun staidéar a dhéanamh agus cur isteach ar ghairmeacha i réimse an chúraim agus an oideachais. Ba cheart na gnéithe sin a leabú sa ghairmthreoir agus i mbearta chun foireann a choinneáil.

1.10.

Tá CESE den tuairim gur den ríthábhacht é ceannaireacht na mban a chur chun cinn i ngnólachtaí, in eagraíochtaí poiblí agus in eagraíochtaí na gcomhpháirtithe sóisialta. Tá sé ag iarraidh ar na Ballstáit, eagraíochtaí gnó agus na comhpháirtithe sóisialta cláir oiliúna agus mheantóireachta a sheoladh atá dírithe ar cheannairí ban agus mná ar iarrthóirí iad ar róil mar stiúrthóirí in eagraíochtaí poiblí nó ar róil ar an mbord nó mar fheidhmeannach sinsearach i ngnólachtaí, ceardchumainn agus eagraíochtaí príobháideacha. Is díol sásaimh dó chomh maith an comhaontú polaitiúil ar tháinig Parlaimint na hEorpa agus an Chomhairle air le déanaí i dtaobh na Treorach maidir le feabhas a chur ar an gcothromaíocht inscne i measc stiúrthóirí cuideachtaí a liostaítear ar stocmhalartáin agus tá sé ag iarraidh ar institiúidí an Aontais an Treoir sin a chur i bhfeidhm go pras agus go héifeachtúil.

1.11.

Ní mór aon chonstaic atá roimh fhiontraíocht na mban a bhaint chomh maith. Ós rud é gur réamhriachtanas le haghaidh fiontraíochta é rochtain ar mhaoiniú, ní mór a áirithiú go bhfuil rochtain chothrom ag mná ar mhaoiniú príobháideach agus ar chistiú poiblí araon. Chomh maith leis sin, tá CESE ag iarraidh ar na Ballstáit infheistíocht phoiblí iomchuí a dhéanamh i dtionscadail a dhéanann an comhionannas inscne a fheabhsú, lena n-áirítear i mbonneagar digiteach agus bonneagar cúraim.

1.12.

Tá CESE ag iarraidh go dtabharfaí aird chuí ar chomhionannas inscne agus aghaidh á tabhairt ar an tsaincheist maidir le dídeanaithe ón Úcráin. Baineann sé sin le tacaíocht do leanaí chun rochtain a fháil ar chúram agus scolaíocht, le mná a lánpháirtiú i margaí saothair trí fhostaíocht ar ardcháilíocht, agus le rochtain ar sheirbhísí sláinte gnéis agus atáirgthe.

2.   Barúlacha ginearálta

2.1.

Freagra atá sa tuairim seo ar an iarraidh ó Uachtaránacht na Seicia breathnú ar an dul chun cinn atá déanta ó thaobh comhionannas inscne de agus ó thaobh na n-uirlisí agus bearta atá ann maidir lena fheabhsú i gcomhthéacsanna éagsúla, mar shampla an saol tar éis na paindéime, téarnamh agus fostaíocht, cumhachtú daoine óga, oideachas agus scileanna, fiontraíocht agus ceannaireacht chorparáideach, cothromaíocht oibre is saoil, agus an tsaincheist maidir le himirce agus dídeanaithe, lena n-áirítear i gcomhthéacs an chogaidh san Úcráin. Tugadh aghaidh ar na saincheisteanna sin roimhe seo i dtuairimí ó CESE atá ann cheana agus tá aghaidh á tabhairt ar roinnt mhaith gnéithe eile comhionannais inscne i dtuairimí eile ó CESE (1), a raibh, mar shampla, saincheisteanna amhail dálaí oibre agus pá, bonneagar cúraim, bochtaineacht agus bochtaineacht fuinnimh, agus foréigean inscnebhunaithe san áireamh iontu.

2.2.

Príomhchúis le daoine a bheith fágtha ar chúl is ea an t-idirdhealú eindéimeach, lena n-áirítear an t-idirdhealú ar bhonn gnéis. Tá CESE á chur i bhfáth go bhfuil an comhionannas inscne fréamhaithe i luachanna an Aontais (2) agus go bhfuil cur chuige iomlánaíoch agus cothrománach ag teastáil chun an comhionannas idir fir agus mná a chur chun cinn agus deireadh a chur le héagothromaíochtaí. Ní féidir an comhionannas inscne a fheabhsú ar bhealach inbhuanaithe mura gcothaítear cultúr an chomhionannais inscne ar feadh an tsaoil, cultúr a bhaineann le saol iomlán an duine agus ina soláthraítear bearta a chuirtear in oiriúint do na saintréithe agus na riachtanais ar leith a bhaineann le gach céim den saol sin.

2.3.

Ní mór cultúr an chomhionannais inscne ar feadh an tsaoil a chothú ó thús na luath-óige trí shampla a thabhairt do leanaí sa teaghlach, trí chearta comhionanna gach baill den teaghlach a choimirciú, trí iompar fulangach a thaispeáint mar an t-iompar a mbítear ag súil leis, agus trí spás agus am príobháideach gach duine a urramú. Ba cheart gach claontacht maidir le gníomhaíochtaí, tascanna agus obair a roinnt ar bhonn “baineann” agus “fireann” a sheachaint, agus gan aon chineál iompair mhíchothroim a léiriú ná a mhúineadh. Bainfear an méid sin amach ar bhonn a fhoghlamtha i mbun a dhéanta agus tosófar air ag céim chomh luath le cúram na haire don leanbh agus don naíonán, cúram a roinnfidh an bheirt tuismitheoirí go cothrom eatarthu féin agus uainíocht chóir á déanamh acu ar a chéile. Déanfaidh siad an méid sin go léir ar bhealach tacúil ionas nach sárófar a gcearta faoi seach chun príobháideachais, chun obair a dhéanamh agus chun sosa. Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún agus ar na Ballstáit a seacht ndícheall a dhéanamh tacú leis an mbeirt tuismitheoirí a saol príobháideach agus a saol gairmiúil a thabhairt le chéile agus roghanna iomchuí a thabhairt do theaghlaigh. Tá sé fíorthábhachtach go gcuirfear an Treoir maidir le Cothromaíocht Oibre is Saoil chun feidhme go héifeachtach agus go ndaingneofar oideachas agus cúram luath-óige inrochtana agus inacmhainne.

2.4.

Tosaíonn lánpháirtiú leanaí sa tsochaí chomh luath agus a thosaíonn siad sa naíolann agus ansin ar an naíscoil. Dá bhrí sin, ní mór do na cineálacha sin saoráidí cúraim teagasc agus oiliúint láidir a fhorbairt i dtaobh chultúr an chomhionannais inscne ar feadh an tsaoil. Is leor ann féin gur mná iad an chuid is mó de na hoibrithe a fhostaítear i roinnt mhaith de na saoráidí sin leis an steiréitíopa nó an chreidiúint a chur i dtreis gur cúram do mhná é leanaí a thógáil agus aire a thabhairt dóibh.

2.5.

Is é an chéad phríomhchéim eile atá le glacadh ná teagasc inscne-neodrach agus comhthéacsanna foghlama saor ó steiréitíopaí inscne a chur ar fáil do dhaoine óga i rith bhlianta na scoile. Tá beag is fiú déanta in go leor Ballstát dá thábhachtaí atá sé sin. Is den ríthábhacht é, mar shampla, suim na leanaí in ábhair ETIM a chothú de réir a bhfuil ar siúl ina n-inchinn seachas de réir a n-inscne, chun a áirithiú go ndéanfar na hinniúlachtaí atá acu agus an cumas atá iontu a spreagadh agus a fhorbairt ina iomláine ionas go rachaidh sé chun tairbhe dóibh sa chuid eile dá saol. Anuas ar ghné an eolais, tá sé chomh tábhachtach céanna a áirithiú go bhfoghlaimeoidh leanaí agus daoine óga scileanna sóisialta agus scileanna riachtanacha eile agus go bhforbróidh siad éirim mhothúchánach ar bhealach inscne-neodrach, gan aon lipéadú míchothrom ná claontachtaí a bhrú orthu. Tá sé sin bainteach freisin le droim láimhe a thabhairt le steiréitíopaí inscne a bhaineann le cuma an duine.

2.6.

Is gné ríthábhachtach de chultúr an chomhionannais inscne ar feadh an tsaoil é féinmheas agus féinmhuinín a chothú i leanaí agus i ndaoine óga, rud a d’fhéadfadh, sa chás is fearr, bonn a chur faoi mheon dearfach as a dtiocfadh tuiscint ar cad is comhionannas ann agus a bhfíorófaí an comhionannas dá thoradh sa chuid eile dá saol.

2.7.

D’fhonn comhionannas inscne a fheabhsú, cuidiú le forbairt gairme agus coinneáil post, agus leithscaradh a chosc i gcúrsaí léinn agus gairme, tá sé tábhachtach gairmthreoir a chur ar fáil ina n-urramaítear an comhionannas inscne. Cé go bhfuil sé tábhachtach cailíní a mhealladh chun staidéar a dhéanamh ar ábhair ETIM, tá sé tábhachtach freisin níos mó buachaillí a mhealladh chun staidéar a dhéanamh agus cur isteach ar ghairmeacha i réimse an chúraim agus an oideachais, go háirithe i bhfianaise riachtanais chúraim mhéadaitheacha an daonra atá ag dul in aois (3).

2.8.

Chun tacú le cultúr an chomhionannais inscne ar feadh an tsaoil i rith na haosachta go léir, ní foláir an comhionannas inscne a chothú i saol an teaghlaigh agus in aon ghníomhaíochtaí eacnamaíocha agus sochaíocha araon, lena n-áirítear gnólachtaí, seirbhísí poiblí agus an saol polaitiúil. Ós rud é gur ábhar cultúir é sin, ní féidir an sprioc sin a bhaint amach le beartais agus bearta aonair, tá aitheantas, úinéireacht agus tiomantas leanúnach gach gníomhaí den tsochaí de dhíth. Sa tSualainn, cuir i gcás, tír a bhfuil rialtas feimineach inti dar leis an rialtas féin, glactar cur chuige lena n-áirithítear go bhfuil eolas agus taithí na bhfear agus na mban araon in úsáid chun dul chun cinn i ngach gné den tsochaí a spreagadh (4).

2.9.

Ar mhaithe le dul chun cinn a dhéanamh, creideann CESE go bhfuil sé riachtanach an comhionannas inscne a fhothú go córasach i gcomhthéacsanna éagsúla, agus an creat iomchuí dlíthiúil agus beartais a áirithiú san am céanna. Tá sé á mholadh ag CESE go ndéanfaidh na Ballstáit, arna dtacú ag an gCoimisiún agus Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa, i dteannta comhpháirtithe sóisialta agus eagraíochtaí ábhartha na sochaí sibhialta, feachtas múscailte feasachta agus faisnéise a mbeidh raon fada fairsing aige a sheoladh chun cultúr an chomhionannais inscne ar feadh an tsaoil a chur chun cinn. Ba cheart aird ar leith a thabhairt ar an ról lárnach atá ag na meáin thraidisiúnta agus na meáin shóisialta araon mar ardáin ar ar féidir dearcthaí a mhúnlú, mar shampla leis an bhfhógraíocht.

2.10.

Leis an bhfeachtas, ba cheart aird na gcinnteoirí a tharraingt ar staid agus dul chun cinn an chomhionannais inscne sa Bhallstát lena mbaineann, leis an méid sin a thomhas de réir an Innéacs Comhionannais Inscne, cuir i gcás. Chomh maith leis sin, ba cheart na Ballstáit a spreagadh leis an bhfeachtas chun dea-shampla a lorg ina chéile agus dea-chleachtais a roinnt. Ba cheart do na húdaráis riaracháin phoiblí agus d’eagraíochtaí poiblí ceannaireacht a thabhairt le dea-shampla tríd an gcomhionannas inscne a fheabhsú ina gcuid gníomhaíochtaí féin. Mar dhea-chleachtas, tá CESE ag moladh go ndéanfaidh na gníomhaithe sin, i dteannta ceardchumann, eagraíochtaí fostaithe agus eagraíochtaí na sochaí sibhialta, comhdhéanamh a mboird bhainistíochta agus mhaoirseachta ó thaobh inscne de a chur in iúl don phobal. Ar mhaithe leis an mbraistint dhearfach sin a mhúscailt i measc an tsochaí trí chéile, ba cheart teachtaireachtaí diongbháilte maidir leis na buntáistí a bhaineann le comhionannas inscne a dhíriú go háirithe ar fhir agus buachaillí san fheachtas.

2.11.

I bhfianaise an tionchair shuntasaigh a bhíonn ag cinntí polaitiúla ar shaol an tsaoránaigh, tá comhionannas inscne thar a bheith tábhachtach maidir le rannpháirtíocht sa chinnteoireacht pholaitiúil ar an leibhéal náisiúnta, réigiúnach agus bardasach. Is gá cur le feasacht na vótálaithe, chomh maith le feasacht na bpáirtithe a ainmníonn na hiarrthóirí, má táthar chun an sciar de na polaiteoirí ar mná iad a mhéadú.

2.12.

Ós rud é go bhfuil gá le bearta a thabhairt isteach i roinnt réimsí beartais chun comhionannas inscne a fheabhsú, tá CESE ag iarraidh arís eile ar an lucht ceaptha beartas ar na leibhéil iomchuí prionsabal an phríomhshruthaithe a leanúint agus gné an chomhionannais inscne a chur san áireamh i ngach cinneadh, lena n-áirítear cinntí maidir le buiséid, infheistiú agus cistiú, agus freisin i dtaobh soláthar poiblí. Ní mór freisin faireachán agus measúnú cuí a dhéanamh ar an bpríomhshruthú inscne. Anuas air sin, tá cur chuige iomlánach ag teastáil le haghaidh an chomhionannais inscne, agus aird ar leith á tabhairt ar na cásanna ina bhfuil an comhionannas inscne i gceist i dteannta saintréithe eile, amhail míchumas, bunadh eitneach, tuismitheoireacht aonair, stádas socheacnamaíoch, aois nó claonadh gnéis agus mar sin de.

2.13.

Tá CESE ag moladh d’institiúidí, Ballstáit agus geallsealbhóirí uile an Aontais úsáid ghníomhach a bhaint as an obair luachmhar atá déanta ag an Institiúid Eorpach um Chomhionannas Inscne (EIGE), mar shampla i gcás a bhaineann le sonraí agus staidreamh atá imdhealaithe ó thaobh inscne de. Ba mhaith le CESE a léiriú chomh maith a thábhachtaí atá cuimsiú gníomhach na gcomhpháirtithe sóisialta a mhéid a bhaineann le comhionannas inscne a chur chun cinn, ós rud é go bhfuil sé sin nasctha, ar go leor bealaí, go díreach leis an margadh saothair agus le dálaí oibre. Príomhuirlis is ea an chómhargáil chun an comhionannas inscne i saol na hoibre a bhaint amach. Tá sé tábhachtach chomh maith CESE a úsáid mar ardán gníomhach chun obair ar chultúr an chomhionannais inscne ar feadh an tsaoil a chothú.

3.   Barúlacha sonracha — fostaíocht sa téarnamh ón bpaindéim

3.1.

Cé gur ghoill paindéim COVID-19 ar mhná agus fir araon, ní hionann na tionchair a bhí aici orthu agus cuireadh i mbaol an dul chun cinn a rinneadh sna Ballstáit le deich mbliana anuas, ó thaobh na héagothromaíochtaí inscne i saol na hoibre a laghdú, de dheasca éifeachtaí na géarchéime. Ní hamháin go bhfuil an chothromaíocht oibre is saoil curtha as a riocht de dheasca na paindéime, ach is iad na mná is measa atá buailte aici i ngeall ar chaillteanas post nó dífhostaíocht shealadach, ós rud é gurb iad na hearnálacha siúd a bhfuil na mná mar thromlach iontu is mó dá ndearnadh difear (5). Is mó is dóichí freisin go bhfaighfí tuairisc ó fhiontraithe ar mná iad gur dúnadh gnólacht de dheasca na paindéime ná go bhfaighfí tuairisc ó fhear. Ba san Eoraip agus i Meiriceá Thuaidh a bhí an bhearna ba mhó a tuairiscíodh idir na hinscní, áiteanna a bhfuil seans 50 % níos mó iontu go ndéanfadh mná seachas fir scor a thuairisciú (6).

3.2.

Ó thaobh an chomhionannais inscne agus na héagsúlachta de, tá sé ar cheann de phríomhdhúsláin an téarnaimh tar éis na paindéime a áirithiú go bhfuil na pleananna náisiúnta téarnaimh agus athléimneachta íogair ó thaobh inscne de agus go bhfuil gníomhaíochtaí spriocdhírithe san áireamh iontu chun an comhionannas inscne a fheabhsú sa mhargadh saothair. Leis na bearta sin, ba cheart na dálaí cuí a chruthú le haghaidh na fiontraíochta agus chun gnó a dhéanamh, lena n-áirítear creat fioscach tacúil agus na constaicí atá roimh fhiontraíocht na mban a bhaint.

3.3.

Tá baint ag an ngá atá le costaicí a bhaint agus dreasachtaí a chur ar fáil le rannpháirtíocht fhoriomlán na mban i margaí saothair, beag beann ar ghairm agus tasc. Tá baint aige sin freisin le mná ó liath go leanbh. Cé go bhfuil sé ríthábhachtach páirt a thabhairt do dhaoine óga sna margaí saothair trí dheiseanna a chur ar fáil dóibh le haghaidh poist ardcháilíochta, tá sé tábhachtach freisin deiseanna a chur ar fáil do dhaoine scothaosta a gcion féin a dhéanamh ar bhealach cuí (7). I bhfianaise na ndúshlán atá ag teacht chun cinn mar gheall ar an daonra a bheith ag dul in aois agus lucht saothair oilte a bheith ag dul i laghad i roinnt earnálacha, is tábhachtaí fós cuimsitheacht na margaí saothair, ó thaobh na maicreacnamaíochta de chomh maith.

3.4.

Tá béim á leagan ag CESE ar an ngá atá leis an Treoir maidir le Cothromaíocht Oibre is Saoil a thrasuí go huaillmhianach agus go héifeachtach chomh maith. D’fhonn cothromaíocht oibre is saol níos fearr a chur chun cinn agus a éascú do thuismitheoirí, leagfar síos na módúlachtaí praiticiúla i bpróiseas na cómhargála, arb í sin an ionstraim cheart chun na réitigh agus na cleachtais is fearr a chur san áireamh ar mhaithe le leas na n-oibrithe agus na ngnólachtaí. Mar shampla, i dteannta socruithe solúbtha oibre agus saoire solúbtha tuismitheora atá íoctha, tá ról maidir leis an gcomhionannas inscne a fheabhsú ag cánachas agus dreasachtaí eile chun go bhfanfaidh mná sa mhargadh saothair. Ach pá iomchuí a bheith ann do shaoire atharthachta, go háirithe sna chéad mhíonna, spreagfaí an t-athair saoire níos faide a ghlacadh, rud a bheadh cabhrach dó chun caidreamh níos dlúithe a chothú leis an leanbh agus a chabhródh leis an máthair teacht ar ais chuici féin, agus a cothromaíocht oibre is saoil a fheabhsú san am céanna. Cabhraíonn cánachas ar leith ar ioncam céilí leis an mbeirt tuismitheoirí a spreagadh le bheith gníomhach sa mhargadh saothair. Ní foláir a thabhairt faoi deara, maidir le bearta a éascaíonn agus a dhreasaíonn obair, go cuireann siad le pinsin níos cuibhiúla freisin.

3.5.

Cé gur tháinig méadú le deich mbliana anuas ar rannpháirtíocht na mban i margaí saothair, is ann go fóill do leithscaradh soiléir inscne (8). Níl deireadh go fóill leis na héagothromaíochtaí maidir le rochtain na mban ar oideachas agus ar dheiseanna eacnamaíocha, cé gur san Eoraip atá na rátaí is lú éagothromaíocht i gcomparáid le háiteanna eile ar domhain, bíodh is go bhfuil roinnt difríochtaí idir Iarthar agus Oirthear na hEorpa (9). Chomh maith leis sin, d’iarr CESE go dtabharfar bearta isteach go pras chun na bearnaí pá agus pinsin idir fir agus mná a dhúnadh i ngach réimse agus earnáil, go háirithe trí bhearta ceangailteacha maidir le trédhearcacht pá (10), agus tá sé á chur i bhfáth aige gur de dheasca na bearna pá gur measa an bhearna phinsin, rud atá ina bhagairt ar na mná go háirithe.

Thairis sin, déanann an comhthéacs cultúrtha agus steiréitíopaí traidisiúnta difear do na roghanna a dhéanann mná maidir le gairm. Mar shampla, tá i bhfad níos mó ban ná fir ag obair i réimse an oideachais, réimse an chúraim, réimse an tsláinte agus i réimsí sóisialta, agus tá i bhfad níos mó fear ag obair in earnálacha amhail an earnáil tógála agus tionscail throma.

3.6.

Agus comhionannas inscne á chur chun cinn mar chuid de chlár oibre cuimsitheach inbhuanaithe um fhorbairt tionscail, ní mór iarrachtaí a dhíriú ní hamháin ar iomaíochas earnálacha eacnamaíocha a bhfuil líon suntasach ban ag obair iontu cheana a neartú, ach freisin ar a chur ar a gcumas a bheith rannpháirteach in earnálacha agus róil nua. De réir mar a thagann mná isteach in earnálacha agus gairmeacha a gcoinnítí amach astu iad, beidh earnálacha atá ag teacht chun cinn in ann borradh a chur fúthu féin trí thacair scileanna níos saibhre agus níos ilghnéithí a chur chun lántairbhe. Tá sé riachtanach poist ardcháilíochta a thairiscint chun a áirithiú nach gcuirfear na héagothromaíochtaí inscne atá ann cheana féin ar aghaidh chuig na hearnálacha nua sin.

3.7.

Tá leithscaradh inscne le feiceáil san oideachas freisin. Cé go mbaineann mná céimeanna amach ó institiúidí oideachais tríú leibhéal agus go ngabhann siad don fhoghlaim ar feadh an tsaoil, is fearr leo ábhair nach iad an eolaíocht, an teicneolaíocht, an innealtóireacht agus an mhatamaitic iad. Ós rud é nach mór an téarnamh tar éis na paindéime a dhéanamh i gcomhréir leis an aistriú glas agus an t-aistriú digiteach, tá ról níos riachtanaí fós ag inniúlachtaí ETIM. Ina theannta sin, is den ríthábhacht scileanna mothúchánacha (mar shampla, scileanna pearsanta agus sóisialta) i dteannta inniúlachtaí feidhmiúla óir tá siad sin ina mbonn le hathléimneacht, neart meabhrach, bainistíocht coinbhleachta, comhoibriú agus cumarsáid fhíorasach a éascú. Go deimhin, ní mór díriú sa todhchaí ar an éirim réasúnach agus an éirim mhothúchánach. Ní mór an t-oideachas mothúchánach a chuimsiú i gcultúr an chomhionannais inscne ar feadh an tsaoil, ós rud é gur shonraigh an Fóram Eacnamaíoch Domhanda 2021 go bhfuil an chruthaitheacht, an éirim mhothúchánach agus an cumas fadhbanna casta a réiteach i measc na seacht scil is mó a theastaíonn ón duine sa lá atá inniu ann (11).

3.8.

I ndáil leis an gclaochlú digiteach, is féidir leithscaradh soiléir inscne a fheiceáil san oideachas agus i margaí saothair i dtéarmaí dáileadh céimithe sa teicneolaíocht faisnéise agus cumarsáide (TFC), speisialtóirí TFC, agus eolaithe agus innealtóirí in earnálacha ardteicneolaíochta.

3.9.

Is den ríthábhacht é suim cailíní in ETIM a mhúscailt chun go gcuimseofaí go rathúil i ngairmeacha na todhchaí iad. Anuas air sin, tá bearta dírithe agus cláir forbartha ag teastáil chun cuidiú lena mealladh i dtreo gairmeacha a bhaineann le ETIM agus chun go bhfanfadh siad sna gairmeacha sin. I gceann 10 mbliana, beidh scileanna digiteacha de dhíth i 9 bpost as gach 10 gcinn (12). Sa saol oibre amach anseo, rachfar i dtreo gairmithe teicneolaíochta amhail innealtóirí ríomhaireachta agus speisialtóirí TFC. Is mná iad 65 % de na fostaithe san Eoraip. Faraor, níl iontu ach 17 % de lucht saothair TFC na hEorpa. Ina theannta sin, maidir leis na poist a ngabhfaidh an teicneolaíocht iad faoi 2026, meastar gur poist atá ag mná a bheidh i gceist le 57 % acu (13).

3.10.

Tá rannpháirtíocht na mban i bhforbairt na hintleachta saorga ríthábhachtach d’fhonn algartaim a sheachaint atá bunaithe ar shonraí claonta maidir leis an bhfíorshaol agus a thugann, mar sin, torthaí atá claonta. Tá gá le cur chuige trasnach sa réimse seo chomh maith. Anuas air sin, ós rud é go bhfuil rochtain ar nascacht ardluais agus ar na scileanna digiteacha is bonn le claochlú digiteach rathúil, ní mór fáil agus rochtain a bheith ag gach duine orthu, beag beann ar inscne, aois, míchumas, cúlra socheacnamaíoch, ná suíomh geografach.

3.11.

Ó thaobh an aistrithe ghlais de, cruthaíonn gannionadaíocht na mban i réimsí na teicneolaíochta fadhbanna chomh maith ós rud é go bhfuil gá le forbairt agus tabhairt isteach an-chuid réitigh theicneolaíocha dhifriúla chun dul i ngleic leis an athrú aeráide agus fadhbanna comhshaoil.

3.12.

Cé nach mór scileanna digiteacha agus glasa a mheas mar dhlúthchuid de gach gairm, d’fhéadfadh sé go meallfaidís daoine óga níos mó ná oibrithe níos sine. Ar an taobh eile de, tá difríocht shoiléir ann idir scileanna TFC a bhaineann leis an obair, mar shampla bainistíocht sonraí agus foilsitheoireacht deisce, agus an litearthacht dhigiteach a shamhlaítear atá ag daoine óga go coitianta, eadhon teachtaireachtaí a sheoladh agus an t-idirlíon a úsáid mar chaitheamh aimsire.

3.13.

Seachas inniúlachtaí ETIM, tá sé tábhachtach freisin cailíní a spreagadh chun staidéar a dhéanamh ar ábhair eacnamaíochta agus bhainistíochta d’fhonn iad a ullmhú le haghaidh róil cheannaireachta. Thairis sin, tá sé tábhachtach iad a threorú chun scileanna fiontraíochta agus scileanna bainistithe riosca a fhoghlaim agus a bhféinmhuinín a neartú chun dul i ngleic le siondróm an phasadóra agus é a sheachaint (14). Ag breathnú ar shaintréitheacht an struis i mná, is cosúil go bhfuil claonadh acu chun pearsantachtaí níos indírithí, seachas pearsantachtaí eisdíritheacha, i gcásanna strusmhara. Is ea a bhíonn de thoradh air sin nach dtéann mná sa tóir ar phoist oscailte mar gheall go mbíonn eagla orthu roimh thráchtanna diúltacha ó dhaoine eile, rud a ghoilleann go pearsanta orthu, nach mothaíonn siad go bhfuil siad cáilithe mura gcomhlíonann siad, nó fiú róchomhlíonann siad, na sonraíochtaí sa chur síos ar an bpost, agus nach dteastaíonn uathu gur mar gheall ar iarracht cuóta a bhaint amach a thabharfaí post dóibh. Déantar é sin a nascadh siar go minic le creidiúntaí agus údair eagla (neamh-chomhfhiosacha). Cé go bhfuil gá le bearta praiticiúla ar leibhéal na modhanna teagaisc agus foghlama agus ar leibhéal na gairmthreorach chun scileanna agus inniúlachtaí a fheabhsú, ba cheart na cuspóirí sin a cheangal freisin leis an gclár ginearálta múscailte feasachta maidir le cultúr an chomhionannais inscne ar feadh an tsaoil.

3.14.

Gné shonrach amháin nach mór aghaidh a thabhairt uirthi ná laofacht inscne sa chúram sláinte mar gheall ar easpa taighde, oideachas atá bunaithe ar fhir, mídhiagnóis agus cóireáil easnamhach. Is furasta diagnóis mhícheart nó cógas mícheart a bheith ann mar gheall ar aineolas ar éagsúlachtaí atá bunaithe ar ghnéas agus inscne toisc nach ionann siomptóim na mban agus siomptóim na bhfear nó toisc go mbíonn dáileogacht drugaí bunaithe ar thrialacha cliniciúla arna ndéanamh go príomha ag fir. Tá easnamh taighde ann freisin maidir le riochtaí atá sonrach do mhná, amhail inmheatróis agus sos míostraithe, agus tá easpa sonraí ann freisin atá imdhealaithe ó thaobh inscne de sa taighde, rud a fhágann go bhfuil sé deacair na meicníochtaí a bhaineann le saincheisteanna sláinte a thuiscint agus freagairt iomchuí a fháil, mar shampla, don riosca níos airde do mhná go dtiocfadh COVID-19 fadmharthanach orthu.

3.15.

Ar mhaithe leis an tionchar diúltach atá ag cógas leighis laofa ar rannpháirtíocht na mban sa mhargadh saothair, tá CESE ag cur i bhfáth nach mór éagsúlachtaí atá bunaithe ar ghnéas agus inscne a chur san áireamh, agus aghaidh a thabhairt orthu, i straitéisí uile na hEorpa maidir le sláinte agus cógaisíocht. Thairis sin, ní mór ceart na mban chun cinntí neamhspleácha a dhéanamh maidir lena gcorp féin a urramú ina iomláine.

4.   Barúlacha sonracha — cothromaíocht oibre is saoil

4.1.

Ó thaobh na cothromaíochta oibre is saoil de, tá an-tábhacht ag baint leis an gcomhionannas inscne don gheilleagar agus don tsochaí ós rud é go bhfuil dlúthbhaint aige le folláine, fostaíocht agus rannpháirtíocht fhoriomlán i margaí saothair, agus freisin le gairmeacha agus róil san earnáil phoiblí agus san earnáil phríobháideach araon. Baineann sé sin le tascanna agus cúraimí éagsúla i ngnólachtaí, riarachán agus cinnteoireacht pholaitiúil.

4.2.

Is mó an dúshlán atá roimh mhná ná fir i dtaobh cothromaíocht oibre is saoil toisc gur mó an sciar den obair tí agus freagrachtaí cúraim neamhíoctha a dhéanann mná ná fir. De réir an Innéacs Comhionannais Inscne (15) (16), tá laghdú tagtha ó 2010 ar scór an Aontais Eorpaigh i dtaobh réimse an ama, rud a úsáidtear chun dáileadh na hoibre tí agus na bhfreagrachtaí cúraim a thomhas. Léiriú is ea na héagsúlachtaí suntasacha ó Bhallstát go Ballstát ar na difríochtaí atá iontu i dtaobh córais náisiúnta agus cúltúir theaghlaigh.

4.3.

Tá méadú tagtha ar an méid brú atá ar theaghlaigh maidir leis an gcothromaíocht oibre is saoil mar gheall ar an bpaindéim. Baineann sé sin go háirithe le mná agus máithreacha aonair agus, san am céanna, i dtaobh cúram leanaí, tá comharthaí ann a léiríonn gur laghdaigh an bhearna idir an hinscní toisc teilea-obair a bheith á déanamh ag an mbeirt tuismitheoirí (17). A bhuí leis an teilea-obair, tá go leor deiseanna ann cur leis an gcomhionannas inscne, agus d’fhéadfadh luach sa bhreis teacht as an gcomhordú feabhsaithe. Mar sin féin, tá foláireamh á thabhairt ag CESE chomh maith gur gá a áirithiú nach in olcas a rachaidh dáileadh na hoibre sa bhaile idir mná agus fir, rud atá éagothrom mar atá, mar gheall ar an teilea-obair a bheith ann (18). Rinne an phaindéim difear do chothromaíocht oibre is saoil na mban i róil éagsúla, lena n-áirítear fiontraithe, bainisteoirí, agus fostaithe. Níor cheart a ligean i ndearmad gur minic a bhíonn braistint dhifriúil ag mná i leith na cuntasachta agus na freagrachta nuair a bhaineann sé le “aire a thabhairt do dhaoine eile”.

4.4.

Tá go leor tosca a bhaineann le comhionannas inscne ag brath ar an mbonneagar sóisialta náisiúnta, rud a bhfuil ról tábhachtach aige maidir le rannpháirtíocht níos mó i margaí saothair agus cothromaíocht níos fearr oibre is saoil a bhaint amach. Is iad na córais is léire atá i gceist leis sin ná an córas cúraim, saoire tuismitheora, agus bearta fostaíochta.

4.5.

Tá CESE den tuairim, mar a luaigh sé cheana féin (19), go bhfuil sé tábhachtach go gcuirfidh na Ballstáit an Treoir maidir le Cothromaíocht Oibre is Saoil chun feidhme ar bhealach uaillmhianach, éifeachtúil agus tráthúil, d’fhonn roghanna iomchuí agus níos cothromaí a thabhairt do theaghlaigh, lena n-áirítear saoire tuismitheora íoctha níos fearr don bheirt tuismitheorí a chur chun cinn. Ag an am céanna, ní mór na riachtanais atá ag gnólachtaí, go háirithe FBManna, a chur san áireamh agus an Treoir á cur chun feidhme.

4.6.

Tá CESE á chur i bhfáth an gá atá le hinfheistíocht ó na Ballstáit i gcineálacha éagsúla bonneagair cúraim, lena n-áirítear cúram leanaí, cúram iarscoile, cúram daoine aosta, agus cúram do dhaoine faoi mhíchumas, ar mhaithe le hinrochtaineacht agus inacmhainneacht a áirithiú do chách. Tá CESE ag iarraidh ar na Ballstáit, i dteannta na gcomhpháirtithe sóisialta, ionstraimí iomchuí a ullmhú a chabhróidh le teaghlaigh rochtain éasca éifeachtach a bheith acu ar sheirbhísí tacaíochta agus cúraim.

4.7.

Lena chois sin, tá meon úr de dhíth ar gach leibhéal chun an comhionannas inscne i dtaobh na cothromaíochta oibre is saoil a fheabhsú. Chuige sin, tá sé ríthábhachtach an smaointeoireacht steiréitipiciúil a laghdú agus a bhriseadh ó thaobh na ról sa teaghlach de. Baineann ríthábhacht freisin le cleachtais fostaíochta lena spreagtar an chothromaíocht oibre is saoil do mhná agus fir araon.

5.   Barúlacha sonracha — ceannaireacht

5.1.

Bíodh is go n-áirithítear an comhionannas inscne agus an neamh-idirdhealú ag an obair leis an reachtaíocht, tacaítear le rannpháirtíocht na mban agus na bhfear i gceannaireacht ghnó ní hamháin trí dheiseanna comhionanna a chur ar fáil, ach freisin, trí bhíthin na mbuntáistí níos ginearálta eacnamaíocha agus sochaíocha a bhaineann leis an rannpháirtíocht sin, mar atá rannchuidiú le dearcthaí níos leithne, le cruthaitheacht agus le hiomaíochas (20). Is chun leasa na gcuideachtaí é úsáid a bhaint as ardoideachas agus buanna na mban trína bheith ag tacú le láithreacht na mban ar bhoird agus i róil cheannaireachta eile. Chuige sin, is gá lántuiscint a bheith ann ar na buntáistí a bhaineann leis an éagsúlacht, agus freisin ar an tionchar diúltach a imrítear ar dhaoine aonair agus ar an tsochaí nuair nach gcuirtear an éagsúlacht chun cinn i ngach réimse.

5.2.

Cé go bhféadfaí an-chuid eile a dhéanamh fós leis an scéal a fheabhsú, chonacthas an dul chun cinn ba mhó ar scór an Aontais san Innéacs Comhionannais Inscne ó bhí 2010 ann i réimse na cumhachta, mar a ndéantar dul chun cinn sa chinnteoireacht pholaitiúil agus eacnamaíoch a thomhas. Bá é an dul chun cinn ba shuntasaí a chonacthas an méadú a tháinig ar líon na mban ar bhoird na gcuideachtaí liostaithe móra. Ba é sin ba chúis leis an gcuid is mó den mhéadú a tháinig ar scór an Innéacs (21).

5.3.

Ní hionann na modhanna trína bhfeabhsaítear an éagsúlacht inscne ar bhoird comhlachtaí ó Bhallstát go Ballstát (22) agus tá difríochtaí soiléire ann maidir le cúrsaí mar atá anois agus an dul chun cinn a rinneadh le himeacht aimsire. Tá cuótaí náisiúnta éigeantacha, idir 25 % agus 40 %, glactha ag roinnt Ballstát le haghaidh cuideachtaí móra liostaithe (23). Ar an taobh eile de, tá líon Ballstát ann atá thar mheán an Aontais nó a bhfuil dul chun cinn suntasach déanta acu gan na cuótaí, agus iad ag brath ar fhéinrialú. Sa Fhrainc, áit ar tugadh an reachtaíocht isteach in 2011, is ionann na mná agus os cionn 40 % de na comhaltaí boird agus tá ocht dtír ann ar mná iad os cionn aon trian de na comhaltaí boird atá ann. San am céanna, tá roinnt Ballstát ann ar lú ná 10 % sciar na mban iontu. Is ionann an sciar meánach san Aontas agus thart ar 30 %.

5.4.

Baineann na difríochtaí sin le cuideachtaí aonair chomh maith. Cé go bhfuil an-dul chun cinn léirithe ag na cuideachtaí ardleibhéil, is lú an t-athrú atá le sonrú i gcás na gcuideachtaí atá ag an leibhéal is ísle ó thaobh rangú na gcuideachtaí de (24). Chomh maith leis sin, cé gur ceannairí feidhmiúcháin iad comhaltaí boird go minic, b’fhiú a thabhairt faoi deara, maidir leis na tíortha a léiríonn na torthaí is fearr maidir le líon na mban atá i mbun róil príomhoifigigh feidhmiúcháin i gcuideachtaí móra, gur cosúil nach ionann na tíortha sin agus iad siúd a bhfuil na torthaí is fearr acu ó thaobh comhaltaí ar bhoird cuideachtaí de (25).

5.5.

Mar sin, is cosúil go bhfuil níos mó ná aon mhíniú amháin ar na difríochtaí idir na Ballstáit. Ní haon ionadh é sin, á chur san áireamh go bhfuil ról nach beag ag na difríochtaí idir na traidisiúin agus na cultúir náisiúnta i bhforbairt comhionannais inscne. Níl aon rud níos tábhachtaí ná tacú le forbairt dhearfach, dea-chleachtais a roinnt agus foghlaim ó thaithí daoine eile.

5.6.

Ina theannta sin, tá conclúidí agus moltaí ó CESE maidir leis an ábhar á gcur in iúl aige in athuair (26), agus is díol sásaimh dó an comhaontú polaitiúil ar tháinig Parlaimint na hEorpa agus an Chomhairle air le déanaí i dtaobh na Treorach maidir leis an gcothromaíocht inscne a fheabhsú i measc stiúrthóirí neamhfheidhmiúcháin cuideachtaí liostaithe, a mhol an Coimisiún in 2012. Tá an Coiste ag iarraidh ar institiúidí an Aontais an Treoir sin a chur i bhfeidhm go pras agus go héifeachtúil. Is iad na Ballstáit, agus comhairle á fáil acu ó na comhpháirtithe sóisialta, is fearr atá in ann na bearta praiticiúla is fearr agus is iomchuí a chinneadh chun sciar na mban ar na boird a mhéadú, á choinneáil i gcuimhne gurb iad úinéirí na gcuideachtaí a chinneann comhaltaí an bhoird.

5.7.

Tá CESE den tuairim go bhfuil sé tábhachtach ceannaireacht na mban a chur chun cinn trí chláir chomhchoiteanna do cheannairí ban agus do mhná atá ina n-iarrthóirí ar phoist ar bhoird nó mar fheidhmeannach sinsearach i ngnólachtaí, agus freisin trí oiliúint agus meantóireacht aonair (27). Tá sé sin ina spreagadh do na cuideachtaí infheistiú i gcláir den sórt sin, a bhféadfaí tacú leo le cistiú ón Aontas chomh maith. Ba cheart cothrom an phá a fhaigheann fir a bhfuil na róil chéanna acu a thabhairt do mhná agus ardú céime bainte amach acu chuig róil shinsearacha chorparáideacha, de réir phrionsabal an phá chomhionainn ar obair chomhionann, prionsabal a bhfuil CESE go hiomlán ina fhabhar.

6.   Barúlacha sonracha — fiontraíocht

6.1.

Agus an fhiontraíocht á cur chun cinn, ní mór leas a bhaint as lánacmhainneacht fhéith chruthaitheach na mban agus a gcuid inniúlachtaí. Tá sé léirithe ag fiontraithe ar mná iad go bhfuil siad láidir agus athléimneach freisin in aimsirí géarchéime agus anoird (28).

6.2.

Go deimhin, tháinig an phaindéim anuas go trom ar fhiontraithe ar mná iad, agus sciar díréireach de na freagrachtaí cúraim á iompar acu, scéal nach ndearna an t-easpa seirbhísí cúraim leanaí agus an dianghlasáil ach é a fhágáil níos measa. Ina ainneoin sin, d’éirigh le roinnt mhaith fiontraithe ar mná iad an comhthéacs nua gnó a chur chun a leasa féin agus a bheith ina n-údair spreagtha ag daoine eile, go háirithe ag mná eile, le bheith ina bhfiontraithe iad féin chomh maith agus tuilleadh gnólachtaí a thosú. Bhí éifeachtaí dearfacha aige sin amhail cruthú post agus an fholláine fheabhsaithe a ghabhann leis sin.

6.3.

Tá roinnt de na rátaí is ísle san Eoraip ó thaobh fhiontraíocht na mban de i gcomparáid le cás na mban in áiteanna eile ar domhan (5,7 % i gcomparáid leis an 11 % arb é an meán domhanda é). Míniú amháin air sin is ea go bhfuil rogha níos mó post ag mná i dtíortha na hEorpa, i gcomparáid le háiteanna eile ar domhan. Mar sin féin, ba é ganntanas post an chúis ba choitianta a luadh i leith gnólachtaí a thionscnamh, rud a luaigh níos mó ban ná fir (29).

6.4.

Réamhriachtanas fiontraíochta is ea rochtain ar mhaoiniú agus ní mór rochtain chothrom a áirithiú ó thaobh maoiniú príobháideach agus cistiú poiblí araon de. Tá CESE ag iarraidh go ndéanfaí na critéir a bhaineann le maoiniú ábhartha, amhail an tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta, a mheasúnú d’fhonn comhionannas san fhiontraíocht a chur chun cinn, agus freisin chun infheistíocht a spreagadh i dtionscadail lena bhfeabhsaítear an comhionannas inscne, lena n-áirítear sa bhonneagar digiteach agus sa bhonneagar cúraim.

6.5.

Tá sé i bhfad níos dóichí san Eoraip nach mbeadh ach líon beag fostaithe (idir duine amháin agus cúigear) ag an mbean a bhfuil a gnóthas féin aici, nó gur dhuine féinfhostaithe í. Tá seans níos mó ann gur mhná ó aoisghrúpaí níos sine a bheadh i gceannas ar fhiontair. Cé go measann mná gur rogha tharraingteach í an fhiontraíocht agus go bhfuil siad, ar an meán, ardoilte, tuairiscíonn siad go mbraitheann siad nach bhfuil bua iontach fiontraíochta acu, a mhéid a bhaineann le deiseanna nua gnó a fheiceáil, na scileanna a bheith acu gnólacht a thionscnamh agus gan ligean don eagla go gclisfeadh orthu cur as dóibh (30).

6.6.

I dteannta cúiseanna cultúrtha, d’fhéadfadh an cineál sin braistinte teacht as na fadhbanna a bhaineann le héilimh na hoibre agus éilimh an teaghlaigh a chumasc le chéile. De thoradh air sin, d’fhéadfadh sé tarlú go gcloífeadh fiontraithe ar mná iad le hearnálacha áirithe agus go mbeadh leisce orthu a ngnólachtaí a fhorbairt. Chun fiontraíocht na mban a spreagadh, ní mór tacú le mná an lámh in uachtar a fháil ar na braistintí agus gnéithe sriantacha sin (31). I gcomhréir leis an gClár Oibre maidir le Rialáil Níos Fearr, arb é straitéis ardleibhéil an Aontais é chun a áirithiú go mbainfidh reachtaíocht an Aontais a cuspóirí amach ar an mbealach is éifeachtaí agus is éifeachtúla i gcoitinne, féadfar tuilleadh dreasachtaí a chur ar fáil trí bhearta a shimplíonn nósanna imeachta riaracháin agus a laghdaíonn costais chomhlíontachta, gan an bonn a bhaint ó leibhéal cosanta na reachtaíochta ábhartha (32).

7.   Barúlacha sonracha — dídeanaithe ón Úcráin

7.1.

Tá géarchéim dhaonnúil gan réamhshampla ann de dheasca ionradh na Rúise ar an Úcráin, rud a chruthaigh na céadta míle dídeanaithe, ar mná agus leanaí iad a bhformhór, atá ag lorg tearmainn i mBallstáit an Aontais Eorpaigh. Tá a seacht ndícheall á dhéanamh ag na Ballstáit uile, le tacaíocht ón tsochaí shibhialta, chun aire a thabhairt do na dídeanaithe, chun freastal orthu agus chun iad a lánpháirtiú sna margaí saothair, ach is iomaí dúshlán atá ann a bhfuil réitigh níos fearr ó thaobh comhordú de dhíth orthu (33).

7.2.

Ós rud é gur mná a bhfuil clann acu formhór na ndídeanaithe, tá rochtain ar sheirbhísí cúraim shóisialta, naíolanna, naíonraí agus scoileanna ina bac orthu a fhágann nach féidir na mná sin a lánpháirtiú sa mhargadh saothair. Thairis sin, is gnéithe lárnacha den lánpháirtiú sin iad an bhacainn teanga a shárú, oideachas agus cáilíochtaí na ndídeanaithe a aithint agus athsciliú agus uas-sciliú pras. Ní mór na háiseanna atá de dhíth chun cianobair a dhéanamh, amhail nasc idirlín agus gléasanna, a dhaingniú óir gur cuid de na huirlisí atá ag teastáil chun dul i ngleic leis an tsaincheist sin iad.

7.3.

Tá cur chuige níos comhordaithe idir na Ballstáit á iarraidh ag CESE agus an Treoir bheartais maidir le tacú le hionchuimsiú dídeanaithe ón Úcráin san oideachas: breithnithe, príomhphrionsabail agus cleachtais (34) á cur chun feidhme acu. Chomh maith leis sin, tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún Eorpach gach deis féideartha cistiúcháin a chur i ngníomh, go háirithe le haghaidh na mBallstát atá ag tabhairt isteach líon ollmhór dídeanaithe.

7.4.

Le linn cogaí agus teitheadh ó choinbhleachtaí, bíonn mná níos leochailí i dtaobh teacht i dtír gnéasach agus mí-úsáid ghnéasach. Is minic éigniú ina arm sa chogaíocht. I gcás na ndídeanaithe ban ón Úcráin, agus go háirithe ina gcás siúd a ndearnadh éigniú orthu, tá sé thar a bheith tábhachtach rochtain a bheith acu ar sheirbhísí sláinte gnéis agus atáirgthe, lena n-áirítear frithghiniúint, frithghiniúint éigeandála, cúram sábháilte ginmhillte, agus cúram tráma síceolaíochta. Níor cheart iallach a chur ar mhná choíche leanúint de thoircheas nach bhfuil ag teastáil uathu. Níor cheart é a bheith ina chúis choíche le bac a chur ar mhná tír chontúirteach a fhágáil nach bhfuil seirbhísí den sórt sin i mBallstát ar leith. Ní mór do na Ballstáit uile rochtain ar na seirbhísí sin a áirithiú do gach dídeanaí. Go ginearálta, ní mór cúram tráma a thairiscint go réamhghníomhach do gach dídeanaí, mura ndéantar amhlaidh cuirfear bonn le dálaí as a bhféadfadh coinbhleachtaí agus mothúcháin dhiúltacha teacht ina dhiaidh sin, rud a rachadh chun dochair ar fad do na Stáit lena mbaineann. Sa réimse sin, tá géarghá le tairiscintí hibrideacha ísealtairsí tacaíochta agus ní mór tacú go comhsheasmhach le cistiú gnólachtaí nuathionscanta den sórt sin.

7.5.

Saincheist eile nach mór aghaidh a thabhairt uirthi is ea stádas vacsaínithe na ndídeanaithe, go háirithe na leanaí. A bhuí leis na cláir vacsaínithe dhea-fhorbartha do leanaí atá san Eoraip, tá deireadh curtha le roinnt mhaith galair chontúirteacha, amhail polaimiailíteas, bolgach, cineálacha áirithe heipitítis agus tuilleadh nach iad. Chun an t-éacht sin a chaomhnú, ní mór do na Ballstáit a gcórais cúraim sláinte a chur i mbun oibre. Bheadh treoracha ar leibhéal an Aontais ina gcabhair mhór sa phróiseas sin. Tagann castachtaí sa bhreis chun cinn ós rud é go mbíonn rochtain ar chúram sóisialta, amhail naíscoileanna nó scoileanna, faoi réir stádas vacsaínithe comhlíonta i mórán Ballstát.

7.6.

Ba cheart an deis a thapú amach anseo, agus an Úcráin á hatógáil, an comhionannas inscne i measc na nÚcránach a fheabhsú tríd an oideachas, an cúram sláinte, an bonneagar sóisialta agus an bonneagar digiteach a fhorbairt, i measc nithe eile nach iad.

---

(1)  SOC/723 (Nár foilsíodh fós san Iris Oifigiúil), IO C 364, 28.10.2020, lch. 77, IO C 240, 16.7.2019, lch. 3, IO C 228, 5.7.2019, lch. 103.

(2)  Féach mar shampla, Airteagail 2 agus 3(3) den Chonradh ar an Aontas Eorpach, Airteagal 21 den Chairt um Chearta Bunúsacha an Aontais, Airteagal 8 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh.

(3)  IO C 194, 12.5.2022, lch. 19.

(4)  https://sweden.se/life/equality/gender-equality.

(5)  IO C 220, 9.6.2021, lch. 13.

(6)  Global Entrepreneurship Monitor.

(7)  Chun teacht ar thuilleadh gnéithe a bhaineann le hinscne agus dul in aois, féach freisin IO C 194, 12.5.2022, lch. 19.

(8)  An Institiúid Eorpach um Chomhionannas Inscne (EIGE).

(9)  An tInnéacs Domhanda maidir leis an mBearna idir na hInscní.

(10)  IO C 341, 24.8.2021, lch. 84.

(11)  Tá bealaí aimsithe ag UP’N’CHANGE (www.upnchange.com), gnólacht nuathionscanta digiteach ar bhunaigh mná é, le leas a bhaint as saineolas domhain ar an tsíceolaíocht agus ar an gcóitseáil chun uirlisí digiteacha simplí a chruthú a chabhróidh le daoine scileanna pearsanta, sóisialta agus cruthaitheachta a fhorbairt. Is é fís UP’N’CHANGE acmhainn fostaithe a chur chun lántairbhe agus, chuige sin, baineann sé feidhm as uirlisí digiteacha lena chur ar chumas eagraíochtaí rath inbhuanaithe a bhaint amach. Óir, leis an tacar ceart scileanna, beidh comhoibriú éifeachtach ann. Má tá comhoibriú éifeachtach ann, beidh nuálaíocht ann. Agus, má tá nuálaíocht ann, beidh fás ann do chách.

(12)  An Cruinniú Bliantúil den Fhóram Domhanda Eacnamaíoch 2020.

(13)  Ibid.

(14)  Feiniméan an phasadóra, e.g. amhras a bheith ar dhuine faoina chumas nó faoina cumas agus faoina bhuanna nó faoina buanna féin, rud a d’fhéadfadh leisce a chur air nó uirthi cur isteach ar róil cheannaireachta nó róil a mbaineann ardstádas leo. Baineann sé seo go háirithe le daoine atá tugtha don mhachnamh, a mbíonn claonadh acu conlú chucu féin i gcúinsí strusmhara, agus a mbíonn deacrachtaí acu déileáil le daoine a léiríonn féinmhuinín láidir.

(15)  An Institiúid Eorpach um Chomhionannas Inscne (EIGE), https://eige.europa.eu/publications/gender-equality-index-2020-report/progress-gender-equality-most-notable-company-boards.

(16)  Eurofound.

(17)  Sevilla agus Smith 2020.

(18)  IO C 220, 9.6.2021, lch. 13.

(19)  IO C 129, 11.4.2018, lch. 44.

(20)  Féach freisin IO C 318, 23.12.2009, lch. 15 agus IO C 341, 21.11.2013, lch. 6.

(21)  An Institiúid Eorpach um Chomhionannas Inscne (EIGE), Statistical brief: gender balance in corporate boards 2020 [Coimre staidrimh EIGE: an chothromaíocht inscne ar bhoird chorparáideacha 2020].

(22)  An Institiúid Eorpach um Chomhionannas Inscne (EIGE).

(23)  https://eige.europa.eu/news/countries-legislated-quotas-could-achieve-gender-balance-parliaments-2026-those-without-may-take-close-twenty-years.

(24)  European Women on Boards https://europeanwomenonboards.eu/wp-content/uploads/2021/01/EWoB-Gender-Diversity-Index-2020.pdf.

(25)  Foinsí éagsúla arna gcur le chéile ag Comhlachas Tráchtála na Fionlainne, https://naisjohtajat.fi/wp-content/uploads/sites/28/2019/01/women-directors-and-executives-report-2018.pdf.

(26)  IO C 133, 9.5.2013, lch. 68.

(27)  Sárshampla amháin de sin is ea na cláir oiliúna agus thacaíochta a chuireann WKÖ ar fáil – https://www.wko.at/service/Women_in_Business.html.

(28)  Women's Entrepreneurship 2020/21: Thriving Through Crisis. Arna fhoilsiú ag Global Entrepreneurship Research Association, London Business School, ISBN: 978-1-9160178-8-7.

(29)  Ibid.

(30)  Global Entrepreneurship Monitor.

(31)  Féach freisinIO C 299, 4.10.2012, lch. 24.

(32)  SME focus – Long-term strategy for the European industrial future. An Roinn Beartais um an mBeartas Eacnamaíochta, um an mBeartas Eolaíochta agus um Beartas Cháilíocht na Beatha, an Ard-Stiúrthóireacht um Beartais Inmheánacha i bParlaimint na hEorpa. Údar: Stephanus Johannes SMIT, PE 648.776 – Aibreán 2020.

(33)  Ag tógáil ar mholtaíIO C 242, 23.7.2015, lch. 9.

(34)  https://www.schooleducationgateway.eu/en/pub/resources/publications/policy-guidance-on-refugees.htm.