Conradh Maastricht ar an Aontas Eorpach

ACHOIMRE AR:

An Conradh ar an Aontas Eorpach

CAD IS AIDHM LEIS AN GCONRADH?

• Conradh uaillmhianach is ea Conradh Maastricht. Cruthaítear an tAontas Eorpach leis. Tá 3 shnáithe ar leith ann (colúin mar a deirtear):
  • na Comhphobail Eorpacha,
  • comhbheartas eachtrach agus slándála, agus
  • comhar idir rialtais AE maidir le ceartas agus gnóthaí baile.
• I measc a nuálaíochtaí móra, déantar an méid seo a leanas leis an gconradh:
  • leagtar síos na boinn le haghaidh aontas eacnamaíoch agus airgeadaíochta, an t-airgeadra aonair (an euro) agus na gcritéir maidir lena úsáid;
  • soláthraítear an bunús dlí le haghaidh 6 chomhbheartas nua AE;
  • neartaítear cumhachtaí Pharlaimint na hEorpa; agus
  • tugtar isteach an coincheap um shaoránacht Eorpach.

PRÍOMHPHOINTÍ

Comhphobail Eorpacha (an 1ú colún)

Leis sin gcuirtear i ngrúpaí gníomhaíochtaí traidisiúnta, nósanna imeachta oibrithe agus cinnteoireachta na 3 bhuneagraíocht AE:

• Comhphobal Eacnamaíochta na hEorpa,
• An Comhphobal Eorpach do Ghual agus Cruach,
• Euratom .

Comhbheartas eachtrach agus slándála (an 2ú colún)

Is é is aidhm leis sin:

• comhluachanna, leasanna bunaidh agus neamhspleáchas AE a chosaint;
• slándáil AE agus slándáil a bhallstáit a neartú;
• an tsíocháin agus an tslándáil idirnáisiúnta a chaomhnú de réir phrionsabail na Náisiún Aontaithe;
• comhar idirnáisiúnta a chur chun cinn;
• daonlathas agus an smacht reachta, agus urramú chearta an duine agus saoirsí bunúsacha a fhorbairt agus a chomhdhlúthú.

Comhar maidir leis an gceartas agus gnóthaí baile (3ú colún)

Is é is aidhm leis sin ardleibhéal sábháilteachta a sholáthar don phobal trí:

• rialacha agus rialuithe a bhunú do theorainneacha seachtracha AE;
• sceimhlitheoireacht, coireacht eagraithe, gáinneáil ar dhrugaí agus calaois idirnáisiúnta a chomhrac.
• comhar coiriúil agus comhar breithiúnach in ábhair shibhialta a eagrú;
• Oifig Eorpach Póilíní (Europol) a chruthú chun faisnéis a mhalartú idir na fórsaí náisiúnta;
• imirce neamhdhleathach a rialú;
• comhbheartas tearmainn a fhorbairt.

Aontas eacnamaíoch agus airgeadaíochta

Ní mór do thíortha AE:

• a mbeartais eacnamaíocha a chomhordú;
• faireachas iltaobhach ar an gcomhordú sin a sholáthar;
• smacht airgeadais agus buiséadach a urramú.

Airgeadra comhchoiteann (euro)

Tugtar

• é sin isteach ina 3 chéim:
  • léirscaoileadh ar ghluaiseachtaí caipitil (ón 1 Eanáir 1990);
  • cóineasú na mbeartas náisiúnta eacnamaíoch (ón 1 Eanáir 1994);
  • airgeadra aonair agus Banc Ceannais Eorpach a chruthú (ón 1 Eanáir 1999 ar a dhéanaí);
• leagtar amach ann na critéir maidir le boilsciú, leibhéal an fhiachais phoiblí, rátaí úis agus ráta malairte nach mór do thíortha iad a chomhlíonadh sula nglacann siad an euro;
• soláthraítear rogha an diúltaithe ann don Ríocht Aontaithe (1) ón 3ú céim agus cuirtear rannpháirtíocht na Danmhairge faoi réir reifreann náisiúnta leis.

Beartais nua

Tá AE freagrach as:

• gréasáin thras-Eorpacha (GTE)
• beartas tionsclaíoch;
• Cosaint tomhaltóirí;
• oideachas agus gairmoiliúint;
• ceisteanna maidir leis an óige;
• cultúr.

Prótacal sóisialta

• Leathnaítear freagracht AE chuig:
  • fostaíocht a chur chun cinn;
  • dálaí maireachtála agus oibre a fheabhsú;
  • cosaint shóisialta imleor a sholáthar;
  • plé sóisialta a stiúradh;
  • acmhainní daonna a fhorbairt chun leibhéal ard agus inbhuanaithe fostaíochta a áirithiú;
  • daoine atá eisithe as an margadh saothair a lánpháirtiú.
• Tá rogha an diúltaithe as an bprótacal sóisialta ag an Ríocht Aontaithe (1).

Saoránacht Eorpach

Leis sin tugtar an ceart do gach náisiúnach thír AE chun:

• taisteal agus cónaí faoi shaoirse aon áit in AE;
• vótáil agus seasamh mar iarrthóir i dtoghcháin na hEorpa agus i dtoghcháin áitiúla sa tír ina bhfuil cónaí orthu;
• cabhair agus cosaint taidhleoireachta ó ambasáidí agus consalachtaí ballstát eile;
• achainí a dhéanamh chuig Parlaimint na hEorpa agus aon ghearáin maidir le míchleachtas riaracháin AE a chur chuig an Ombudsman Eorpach.

Athruithe Institiúideacha

Ina measc sin tá:

• méadú ar chumhachtaí reachtacha do Pharlaimint na hEorpa;
• níos mó vótála trí thromlach nuair a ghlacann rialtais AE reachtaíocht;
• Coiste na Réigiún a chruthú;
• prionsabal na comhréireachta a chur i bhfeidhm, i gcás nach ngníomhódh AE ach má bhíonn sé sin níos éifeachtaí ar leibhéal AE seachas ar an leibhéal áitiúil.

CÉN UAIR ATÁ TOSACH FEIDHME AN CHONARTHA?

Síníodh é an 7 Feabhra 1992 agus tháinig sé i bhfeidhm an 1 Samhain 1993.

CÚLRA

Dá ngairtear go hoifigiúil mar an Conradh ar an Aontas Eorpach, shonraigh Conradh Maastricht tús le “céim nua sa phróiseas um aontas buandlúite a chruthú i measc mhuintir na hEorpa” trí ghné pholaitiúil a thabhairt do na comhphobail roimhe sin.

PRÍOMHDHOICIMÉAD

Conradh ar an Aontas Eorpach (IO C 191, 29.7.1992, lgh. 1-112)

Nuashonraithe 21.03.2018

(1) Tharraing an Ríocht Aontaithe siar as an Aontas Eorpach agus tá sí ina tríú tír (tír nach tír den Aontas Eorpach í) ó bhí an 1 Feabhra 2020 ann.