Sásra Coigeartaithe Carbóin ar Theorainneacha
ACHOIMRE AR:
Rialachán (AE) 2023/956 lena mbunaítear Sásra Coigeartaithe Carbóin ar Theorainneacha
CAD IS AIDHM LEIS AN RIALACHÁN?
Maidir leis an rialachán:
- bunaítear Sásra Coigeartaithe Carbóin ar Theorainneacha (SCCT) chun cosc a chur ar an riosca um sceitheadh carbóin* le haghaidh earraí áirithe ina bhfuil astaíochtaí gás ceaptha teasa leabaithe a allmhairítear isteach san Aontas Eorpach (AE);
- comhlánaítear córas i ndáil le trádáil astaíochtaí AE (CTA AE), féach an achoimre) trí rialacha comhchosúla a chur i bhfeidhm ar allmhairí atá cumhdaithe leis an rialachán;
- gabhann sé ionad gnéithe den chóras reatha chun teacht lena mhéid a leithdháiltear lamháltais CTA AE saor in aisce.
PRÍOMHPHOINTÍ
Maidir leis an rialachán:
- tá feidhm aige, le linn a chéad idirthréimhse, maidir leis na hallmhairí diancharbóin seo a leanas:
- stroighin, leictreachas, leasacháin, iarann agus cruach, alúmanaim agus ceimiceáin (hidrigin) (tá tuilleadh sonraí le fáil in Iarscríbhinn I);
- níl feidhm aige maidir le hallmhairí:
- ar allmhairí iad ar beag a luach nó atá faoi choinne úsáid mhíleata;
- ar allmhairí iad ó thíortha agus ó chríocha lena bhfuil feidhm ag CTA AE, nó a chuir comhaontú i gcrích leis an Aontas lena gceanglaítear CTA AE go hiomlán le córas trádála astaíochtaí na tíre nó na críche sin — i láthair na huaire, is iad sin an Eilvéis, an Iorua, an Íoslainn agus Lichtinstéin, agus críocha Büsingen, Ceuta, Heligoland, Livigno agus Melilla (Iarscríbhinn III),
- ar allmhairí leictreachais iad ó thíortha nach tíortha den Aontas Eorpach iad a bhfuil a margadh leictreachais intíre comhtháite i margadh an Aontais.
Dearbhóirí SCCT
- Ní féidir ach le dearbhóir údaraithe SCCT — allmhaireoir nó ionadaí custaim indíreach ar éirigh leo ina n–iarratas ar an stádas sin chuig a n–údarás náisiúnta — earraí atá cumhdaithe leis an rialachán a allmhairiú sa tréimhse chinntitheach ag tosú ó 2026.
- Ní mór d’iarratasóirí SCCT faisnéis bhunúsach a sholáthar, amhail sonraí teagmhála, an phríomhghníomhaíocht eacnamaíoch agus cruthúnas ar chomhlíonadh na rialacha custaim agus cánachais le linn na 5 bliana roimhe sin.
- Coinníonn údaráis náisiúnta Bhallstáit an Aontais Eorpaigh (AE) clár de dhearbhóirí údaraithe SCCT.
- Ag tosú in 2027, cuirfidh dearbhóirí SCCT, dearbhú bliantúil isteach faoin 31 Bealtaine maidir le gníomhaíochtaí na bliana roimhe sin ina mbeidh an fhaisnéis seo a leanas:
- cainníocht gach cineáil allmhaire;
- iomlán na n–astaíochtaí leabaithe* sna hearraí;
- líon na ndeimhnithe SCCT arna ngéilleadh;
- cóipeanna de thuarascálacha éagsúla fíorúcháin.
Astaíochtaí
- Leagtar amach in Iarscríbhinn IV conas astaíochtaí leabaithe earra a ríomh.
- Liostaítear in Iarscríbhinn II na hearraí nach gcuirtear ach astaíochtaí díreacha san áireamh ina leith: Iarann agus cruach, alúmanaim, ceimiceáin (hidrigin).
Maidir le dearbhóirí SCCT:
- coinníonn siad taifid mhionsonraithe ar feadh 4 bliana den fhaisnéis a úsáideadh chun astaíochtaí leabaithe a ríomh (liostaítear na ceanglais in Iarscríbhinn V);
- áirithíonn siad go mbeidh iomlán na n–astaíochtaí leabaithe a chuirfear isteach ina ndearbhú formheasta ag rialtóir creidiúnaithe;
- féadfaidh siad laghdú ar líon na ndeimhnithe astaíochtaí leabaithe a éileamh chun an praghas carbóin* a íocadh sa tír thionscnaimh a chur san áireamh
Déanfaidh an Coimisiún Eorpach, ar iarratas ó oibreoir suiteála i dtír nach tír den Aontas Eorpach í, an fhaisnéis is gá maidir leis an oibreoir sin agus a shuiteálacha a thaifeadadh sa chlár SCCT.
Údaráis náisiúnta
- Ainmníonn na Ballstáit údaráis náisiúnta chun an rialachán a chur chun feidhme. Déanann siad sin faisnéis riachtanach nó ábhartha a mhalartú eatarthu féin.
- Ní mór d’fhíoraitheoirí oifigiúla ceanglais Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2018/2067 (féach an achoimre) a chomhlíonadh nó ní foláir go mbeidh siad formheasta ag comhlacht creidiúnaithe náisiúnta.
- Maidir leis an gCoimisiún:
- cuidíonn sé leis na húdaráis náisiúnta agus comhoibríonn sé a gcuid oibre;
- bunaíonn sé bunachar sonraí leictreonach caighdeánaithe SCCT de dhearbhóirí údaraithe, ina gcuimsítear faisnéis maidir lena ndeimhnithe SCCT agus sonraí ábhartha eile;
- déanann sé rialuithe bunaithe ar riosca maidir leis an bhfaisnéis agus na hidirbhearta a thaifeadtar sa chlár;
- déanann sé athbhreithniú ar na dearbhuithe SCCT chun na sonraí arna soláthar a sheiceáil agus seolann sé a chuid torthaí chuig an údarás náisiúnta ábhartha, a fhéadfaidh a athbhreithniú féin a dhéanamh agus a chinneadh, bunaithe ar réamhríomh an Choimisiúin, an gá níos mó deimhnithe a thabhairt ar láimh;
- déanann sé faireachán ar phatrúin trádála chun aon iarrachtaí chun comhlíonadh an rialacháin a sheachaint a aimsiú trí, mar shampla, earraí a mhodhnú beagán ionas go mbeidh siad lasmuigh de raon feidhme an rialacháin;
- éascaíonn sé malartú faisnéise maidir le hiompar calaoiseach agus na pionóis arna bhforchur.
- Áirithíonn na húdaráis náisiúnta custaim nach féidir ach le dearbhóir údaraithe SCCT earraí a allmhairiú agus faisnéis ábhartha chur ar aghaidh chuig an gCoimisiún.
Deimhnithe SCCT
Díolann na Ballstáit deimhnithe SCCT ar ardán lárnach comhchoiteann, ardán a bhunaíonn agus a bhainistíonn an Coimisiún, chun dearbhóirí SCCT a údarú ina dtír féin.
Aistrítear faisnéis san ardán lárnach maidir le díol, athcheannach agus cur ar ceal deimhnithe SCCT chuig an gclár SCCT ag deireadh gach lae oibre.
Maidir leis an gCoimisiún:
- áirithíonn sé go dtabharfar uimhir aitheantais uathúil do gach deimhniú;
- ríomhann sé praghas seachtainiúil na deimhnithe SCCT mar mheán na bpraghsanna deiridh as lamháltais CTA AE ar a n–ardán ceantála;
- gach bliain ar an 1 Iúil, cuireann sé ar ceal, gan aon chúiteamh, aon deimhnithe farasbairr arna gcoinneáil ag dearbhóir SCCT a ceannaíodh i rith na bliana roimh an mbliain féilire roimhe sin.
Maidir le dearbhóirí údaraithe SCCT:
- gach bliain faoin 31 Bealtaine, ag tosú in 2027, géillfidh siad líon na ndeimhnithe a chomhfhreagraíonn do na hastaíochtaí leabaithe a dhearbhaigh siad an bhliain roimhe sin;
- beidh siad faoi dhliteanas i leith pionóis mura ngéilleann siad an líon riachtanach deimhnithe;
- áirithíonn siad go mbeidh líon na ndeimhnithe a bheidh ina seilbh acu i gclár SCCT ag deireadh gach ráithe comhfhreagrach do 80% ar a laghad de na hastaíochtaí leabaithe in earraí a d’allmhairigh siad ó thús na bliana féilire;
- féadfaidh siad a iarraidh, faoin 30 Meitheamh de gach bliain féilire, go ndéanfaidh siad suas le trian de na deimhnithe a cheannaigh siad an bhliain roimhe sin a dhíol ar ais leis an gCoimisiún, trí na Ballstáit, ar a bpraghas bunaidh.
Maidir leis an gCoimisiún:
- glacann sé gníomhartha cur chun feidhme agus tarmligthe;
- cuireann sé na tuarascálacha bliantúla seo a leanas i láthair Pharlaimint na hEorpa agus Chomhairle an Aontais Eorpaigh;
- 1 bhliain ar a laghad roimh dheireadh na hidirthréimhse (31 Nollaig 2025), maidir le táirgí atá níos faide síos i slabhra luacha na dtáirgí in Iarscríbhinn I a d’fhéadfaí a áireamh sa rialachán,
- roimh dheireadh na hidirthréimhse, maidir leis an bhféidearthacht raon feidhme an rialacháin a leathnú chuig earraí eile lena mbaineann an riosca um sceitheadh carbóin, go háirithe ceimiceáin orgánacha agus polaiméirí, chuig ábhair ionchuir eile (réamhtheachtaithe), chuig astaíochtaí leabaithe indíreacha chuig na hearraí in Iarscríbhinn II, agus chuig na hastaíochtaí leabaithe in iompar earraí,
- roimh an 1 Eanáir 2028, agus gach 2 bhliain ina dhiaidh sin, maidir le cur i bhfeidhm rialachán agus fheidhmiú an SCCT;
- soláthraíonn sé:
- rialachán cur chun feidhme ina sonraítear na ceanglais tuairiscithe le linn na hidirthréimhse agus an mhodheolaíocht um ríomh astaíochtaí earraí SCCT,
- treoir d’allmhaireoirí agus do shuiteálacha neamh–AE maidir le cur chun feidhme praiticiúil na rialacha nua,
- ábhair oiliúna ar líne, seimineáir ghréasáin, ranganna teagaisc agus bileoga fíricí earnáilsonracha chun tacú le gnólachtaí.
Idirthréimhse
- Mairfidh sé sin ón 1 Deireadh Fómhair 2023 go dtí an 31 Nollaig 2025.
- Féadfaidh allmhaireoirí, nó ionadaithe custaim indíreacha, tuarascáil maidir le héifeachtúlacht fuinnimh a chur faoi bhráid an Choimisiúin ón 31 Eanáir 2024, ar bhonn ráithiúil, gan bheith orthu deimhnithe ar bith a cheannach nó a ghéilleadh.
CÉN UAIR ATÁ TOSACH FEIDHME AN RIALACHÁIN?
Beidh sé i bhfeidhm ón 1 Deireadh Fómhair 2023, ach beidh feidhm ag roinnt airteagal ón 31 Nollaig 2024 agus ag roinnt airteagal eile ón 1 Eanáir 2026.
CÚLRA
- Is é SCCT beart suntasach an Aontais chun dul i ngleic le sceitheadh carbóin agus tá sé ina cholún lárnach dá chlár oibre oiriúnach do 55. Cothromaítear leis an praghas carbóin idir táirgí baile agus allmhairí agus tá sé mar aidhm leis táirgeadh tionsclaíoch níos glaine a spreagadh i dtíortha nach tíortha den Aontas Eorpach iad.
- Tá an idirthréimhse á húsáid mar thréimhse foghlama do gach páirtí leasmhara (allmhaireoirí, táirgeoirí agus údaráis). Déanfaidh an Coimisiún staidéar ar na sonraí maidir le hastaíochtaí leabaithe chun an mhodheolaíocht don tréimhse chinntitheach a bheachtú ag tosú in 2026.
- Le haghaidh tuilleadh faisnéise, féach:
PRÍOMHTHÉARMAÍ
Sceitheadh carbóin. I gcás ina n–aistríonn cuideachtaí táirgeadh chuig tíortha ina bhfuil rialacha maidir le hastaíochtaí gás ceaptha teasa níos scaoilte ná mar atá a rialacha féin.
Astaíochtaí leabaithe. Astaíochtaí díreacha a scaoiltear le linn táirgeadh earraí agus astaíochtaí indíreacha ón leictreachas a ídítear le linn an phróisis.
Praghas carbóin. An méid a íoctar i dtír nach tír den Aontas Eorpach í, mar cháin, tobhach nó táille, faoi scéim um laghdú astaíochtaí carbóin.
PRÍOMHDHOICIMÉAD
Rialachán (AE) 2023/956 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 10 Bealtaine 2023 lena mbunaítear sásra coigeartaithe carbóin ar theorainneacha (IO L 130, 16.5.2023, lgh. 52–104).
DOICIMÉID GHAOLMHARA
Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2023/1773 ón gCoimisiún an 17 Lúnasa 2023 lena leagtar síos na rialacha maidir le cur i bhfeidhm Rialachán (AE) 2023/956 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle a mhéid a bhaineann le hoibleagáidí tuairiscithe chun críocha an tsásra coigeartaithe carbóin ar theorainneacha le linn na hidirthréimhse (IO L 228, 15.9.2023, lgh. 94–195).
Rialachán (AE) 2021/1119 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 30 Meitheamh 2021 lena mbunaítear an creat chun aeráidneodracht a bhaint amach agus lena leasaítear Rialacháin (CE) Uimh. 401/2009 agus (AE) 2018/1999 (“An Dlí Aeráide Eorpach”) (IO L 243, 9.7.2021, lgh. 1–17).
Cinneadh Tarmligthe (AE) 2019/708 ón gCoimisiún an 15 Feabhra 2019 lena bhforlíontar Treoir 2003/87/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle maidir leis na hearnálacha agus na fo–earnálacha a chinneadh a mheastar go bhfuil riosca sceite carbóin ag baint leo, don tréimhse 2021 go 2030 (IO L 120, 8.5.2019, lgh. 20–26).
Rialachán (AE) 2018/841 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 30 Bealtaine 2018 maidir le hastaíochtaí agus aistrithe gás ceaptha teasa ó úsáid talún, athrú ar úsáid talún agus foraoiseacht a chur san áireamh i gcreat 2030 don aeráid agus don fhuinneamh, agus lena leasaítear Rialachán (AE) Uimh. 525/2013 agus Cinneadh Uimh. 529/2013/AE (IO L 156, 19.6.2018, lgh. 1–25).
Rinneadh leasuithe comhleanúnacha ar Rialachán (AE) 2018/841 a ionchorprú sa bhuntéacs. Níl de luach ar an leagan comhdhlúite seo ach luach doiciméadach amháin.
Rialachán (AE) 2018/842 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 30 Bealtaine 2018 maidir le laghduithe bliantúla ceangailteacha ar astaíochtaí gás ceaptha teasa ag na Ballstáit ó 2021 go 2030 lena rannchuidítear leis an ngníomhú ar son na haeráide agus chun gealltanais a tugadh faoi Chomhaontú Pháras a chomhlíonadh, agus lena leasaítear Rialachán (AE) Uimh. 525/2013 (IO L 156, 19.6.2018, lgh. 26–42).
Féach an leagan comhdhlúite.
Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2018/2067 gCoimisiún an 19 Nollaig 2018 maidir le fíorú sonraí agus maidir le creidiúnú na bhfíoraitheoirí de bhun Threoir 2003/87/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (IO L 334, 31.12.2018, lgh. 94–134).
Féach an leagan comhdhlúite.
Rialachán (AE) Uimh. 952/2013 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 9 Deireadh Fómhair 2013 lena leagtar síos Cód Custam an Aontais (athmhúnlú) (IO L 269, 10.10.2013, lgh. 1–101).
Féach an leagan comhdhlúite.
Treoir 2003/87/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 13 Deireadh Fómhair 2003 lena mbunaítear scéim i ndáil le trádáil ar lamháltais i gcomhair astaíochtaí gás ceaptha teasa laistigh den Chomhphobal agus lena leasaítear Treoir 96/61/CE ón gComhairle (IO L 275, 25.10.2003, lgh. 32–46).
Féach an leagan comhdhlúite.
Nuashonraithe 06.02.2024