Laghdú ar astaíochtaí CO₂ ó ghluaisteáin nua paisinéirí agus ó fheithiclí tráchtála éadroma nua

PRÍOMHPHOINTÍ

• Leagtar amach leis an rialachán ceanglais feidhmíochta maidir le hastaíochtaí CO₂ do ghluaisteáin nua paisinéirí agus d’fheithiclí tráchtála éadroma (i.e. veaineanna).
• Tá spriocanna AE maidir le laghdú CO₂ ar astaíochtaí gás ceaptha teasa le haghaidh carranna agus drochúsáid nua curtha i gcomparáid le cuspóirí athbhreithnithe aeráide AE, arna leagan amach i Dlí Aeráide an Aontais Eorpaigh (Rialachán (AE) 2021/1119), lena gcuirtear taca ar fáil maidir leis an gcuspóir teacht ar an leochaileacht aeráide faoi 2050 sa reachtaíocht agus lena mbunaítear sprioc laghdaithe baile in AE chomh maith le haghaidh astaíochtaí gáis cheaptha teasa a eascraíonn as 55% ar a laghad faoi 2030, i gcomparáid le leibhéil 1990.
• Beidh na ceanglais sin ina gcuidiú freisin leis an sprioc a bhaint amach maidir le hastaíochtaí gás ceaptha teasa a laghdú 40% i gcomparáid le 2005 faoi 2030 sna hearnálacha nach gcumhdaítear sa chóras trádála astaíochtaí.

Spriocanna laghdaithe astaíochtaí

• I gcomparáid le 2021, ceanglaítear leis an rialachán go laghdófar meánastaíochtaí bliantúla CO₂ ar fud fhlít an Aontais ó ghluaisteáin nua agus ó veaineanna nua:
  • 15% don tréimhse 2025-2029;
  • 55% do ghluaisteáin nua agus 50% do veaineanna nua, don tréimhse 2030-2034;
  • 100% faoin 1 Eanáir 2035 ar aghaidh.
• Gach bliain, bunaíonn an Coimisiún Eorpach, i ngníomh cur chun feidhme, an meán astaíochtaí CO₂ agus an sprioc astaíochtaí sonracha CO₂ do gach monaróir chun measúnú a dhéanamh ar a bhfeidhmíocht maidir lena spriocanna a chomhlíonadh (le haghaidh 2022, féach Cinneadh Cur Chun Feidhme (AE) 2024/865).
• Beidh ar mhonaróirí a sháróidh a sprioc astaíochtaí sonracha préimh astaíochtaí iomarcacha €95 in aghaidh an g/km a íoc le haghaidh gach feithicle nua atá cláraithe.

Dreasachtaí chun feithiclí astaíochtaí ísle agus astaíochtaí nialasacha a ghlacadh

• Ón 1 Eanáir 2025 go dtí an 31 Nollaig 2029, beidh feidhm ag feithiceal astaíochtaí ísle agus astaíochtaí nialasacha (BAT), trína ndéanfar an sprioc astaíochtaí sonracha CO₂ do mhonaróir a mhaolú má sháraíonn a sciar de SLEVanna (feithiclí ag a bhfuil astaíochtaí ó 0 suas go dtí 50 g/km) atá cláraithe i mbliain ar leith na leibhéil seo a leanas: 25% i gcás gluaisteán agus 17% i gcás fadhbanna tromchúiseacha.
• Chun an sciar SLEV i bhflít monaróra a ríomh, tá feidhm ag riail chuntasaíochta lena dtugtar ualú níos mó do SLEVanna ag a bhfuil astaíochtaí CO₂ níos ísle.

Comhthiomsú, maoluithe agus éicea–nuálaíochtaí

• Is bearta iad sin a dhéanann níos éasca do mhonaróirí é a gcuid spriocanna a bhaint amach.
• Féadfaidh monaróirí linn a chruthú, agus sa chás sin bainfidh comhsprioc leis an linn iomlán.
• Tá monaróirí a chláraíonn níos lú ná 1,000 gluaisteán nó veain nua ar bhonn bliantúil díolmhaithe ó spriocanna astaíochtaí sonracha a bhaint amach, ach amháin má bhaineann siad le maolú.
• Is féidir le monaróirí a chláraíonn níos lú ná 10,000 gluaisteán nó 22,000 veain iarratas a dhéanamh ar mhaolú do “mhonaróirí ísealtáirgeachta”. Ní bheidh sin maolú sin ann a thuilleadh ó lár 2036 ar aghaidh.
• Is féidir le monaróirí a chláraíonn idir 10,000 agus 300,000 gluaisteán iarratas a dhéanamh ar “mhaolú nideoige”. Ní bheidh an maolú sin ann a thuilleadh ó lár 2029 ar aghaidh.
• Féadfaidh monaróirí creidmheasanna “éicea–nuálaíochta” a fháil le haghaidh teicneolaíochtaí nuálacha freisin. Déanfar an uasteorainn le haghaidh creidmheasanna den sórt sin a chéimniú amach ó 2025 ar aghaidh. Ní bheidh sin maolú sin ann a thuilleadh ó lár 2035 ar aghaidh.

Sonraí stóinseacha maidir le hastaíochtaí

Tá rialacha i bhfeidhm lena bhféachtar le stóinseacht agus ionadaíochas réadúil na sonraí astaíochtaí a thaifeadtar a áirithiú trína cheangal:

• ar an gCoimisiún chun faireachán a dhéanamh ar fhíorastaíochtaí CO₂ agus sonraí maidir le hídiú breosla nó fuinnimh feithiclí (féach Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2021/392).
• tagann na húdaráis um chineálcheadú lena fhíorú go gcomhfhreagraíonn na luachanna astaíochtaí CO₂ agus ídithe breosla a taifeadadh ag na monaróirí sna deimhnithe comhréireachta do luachanna na bhfeithiclí sin nuair atá siad i seirbhís (féach Rialachán Tarmligthe (AE) 2023/2867 agus Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2023/2866).

Astaíochtaí saolré CO2

• Cuirfidh an Coimisiún modheolaíocht i láthair faoi 2025 chun sonraí maidir le hastaíochtaí CO₂ a mheasúnú agus a thuairisciú le linn shaolré iomlán na bhfeithiclí agus na veaineanna a dhíoltar ar mhargadh AE.
• Ón 1 Meitheamh 2026, féadfaidh monaróirí tús a chur le tuairisciú a dhéanamh ar astaíochtaí CO₂ saolré a bhaineann lena bhfeithiclí bunaithe ar an modheolaíocht choiteann AE seo.

Tuarascáil maidir le dul chun cinn

• Faoin 31 Nollaig 2025, agus gach 2 bhliain ina dhiaidh sin, ní mór don Choimisiún tuarascáil a chur faoi bhráid Pharlaimint na hEorpa agus Chomhairle an Aontais Eorpaigh maidir leis an dul chun cinn i dtreo na soghluaiseachta astaíochtaí nialasacha de bhóthar. Ní mór go ndéanfar faireachán agus measúnú go háirithe sa tuarascáil ar an ngá atá le bearta breise féideartha chun aistriú cóir a éascú, lena n–áirítear trí mhodhanna airgeadais. Sa tuarascáil, breithneoidh an Coimisiún na tosca uile a chuireann le dul chun cinn costéifeachtach i dtreo na haeráidneodreachta faoi 2050.
• In éineacht leis an gcéad tuarascáil maidir le dul chun cinn, ní mór don Choimisiún anailís a chur isteach chun bearnaí maoinithe ar bith a shainaithint chun aistriú cóir sa slabhra soláthair gluaisteán a áirithiú, agus aird ar leith á tabhairt ar fhiontair bheaga agus mheánmhéide agus ar na réigiúin is mó a mbaineann an t–aistriú leo. Beidh tograí le haghaidh bearta airgeadais leordhóthanacha ag gabháil leis sin, nuair is cuí, chun aghaidh a thabhairt ar na riachtanais a sainaithníodh.

Athbhreithniú

In 2026, déanfaidh an Coimisiún athbhreithniú ar éifeachtúlacht agus ar thionchar an rialacháin agus cuirfidh sé tuarascáil isteach chuig an bParlaimint agus chuig an gComhairle.