Comhaontú comhlachais idir an AE agus Meiriceá Láir
ACHOIMRE AR:
Comhaontú lena mbunaítear comhlachas idir an AE agus Meiriceá Láir
Cinneadh 2012/734/AE – síniú, thar ceann an AE, an chomhaontaithe lena mbunaítear comhlachas idir an AE agus Meiriceá Láir
Cinneadh (AE) 2024/1156 – tabhairt chun críche an chomhaontaithe lena mbunaítear comhlachas idir an AE agus Meiriceá Láir
Cinneadh Uimh. 5/2014 ó Chomhairle Comhlachais AE – Meiriceá Láir – na tásca geografacha atá le cur san áireamh in Iarscríbhinn XVIII den chomhaontú
Rialachán (AE) Uimh. 20/2013 lena gcuirtear chun feidhme an clásal coimirce déthaobhach agus an sásra cobhsaíochta do bhananaí den chomhaontú lena mbunaítear comhlachas idir an AE agus Meiriceá Láir
CAD IS AIDHM LEIS AN GCOMHAONTÚ, LEIS NA GCINNTÍ AGUS LEIS AN RIALACHÁN?
Áirítear an méid seo a leanas leis na haidhmeanna leis an gcomhaontú:
- an caidreamh idir na páirtithe a neartú agus a chomhdhlúthú trí chomhlachas bunaithe ar thrí chuid idirspleácha agus bhunúsacha;
- comhpháirtíocht pholaitiúil phribhléideach a fhorbairt bunaithe ar luachanna, prionsabail agus comhchuspóirí, go háirithe meas ar an daonlathas agus é a chur chun cinn agus cearta an duine, forbairt inbhuanaithe, dea-rialachas agus an smacht reachta;
- comhar dé-réigiúnach a fheabhsú idir AE agus Meiriceá Láir i ngach réimse leasa choitinn;
- caidreamh trádála dé-réigiúnach na bpáirtithe a leathnú agus a éagsúlú i gcomhréir le comhaontú na hEagraíochta Domhanda Trádála agus leis an gcomhaontú seo;
- comhtháthú réigiúnach a neartú agus a láidriú i réimsí comhleasa;
- caidreamh maith idir comharsana agus an prionsabal a bhaineann le réiteach síochánta ar dhíospóidí a threisiú;
- leibhéal dea-rialachais, caighdeáin shóisialta, saothair agus chomhshaoil a fhorbairt agus a chothabháil;
- trádáil agus infheistíocht mhéadaithe a chothú i measc na bpáirtithe.
Le Cinneadh 2012/734/CE údaraítear síniú agus cur i bhfeidhm sealadach an chomhaontaithe ag AE.
Is é Cinneadh (AE) 2024/1156 cur i gcrích an chomhaontaithe comhlachais.
Bunaítear le Cinneadh Uimh. 5/2014 tásca geografacha táirgí de thionscnamh an dá pháirtí.
Cruthaítear leis an rialachán sásraí cosanta chun dochar tromchúiseach d’earnáil fáis bananaí an Aontais Eorpaigh a chosc sna réigiúin is forimeallaí de AE.
PRÍOMHPHOINTÍ
Tá trí shnáithe sa chomhaontú
1.
Idirphlé polaitiúil
Is iad cuspóirí an idirphlé pholaitiúil idir an dá pháirtí:
- comhpháirtíocht pholaitiúil phribhléideach a bhunú;
- comhluachanna, prionsabail agus comhchuspóirí a chosaint trína gcur chun cinn ar an leibhéal idirnáisiúnta, go háirithe ag na Náisiúin Aontaithe (NA);
- na Náisiúin Aontaithe a neartú mar chroílár an chórais iltaobhaigh, ionas go mbeidh sé ábalta aghaidh a thabhairt ar na dúshláin dhomhanda;
- malartú leathan tuairimí, seasaimh agus faisnéise a chumasú as a dtiocfaidh comhthionscnaimh ar an leibhéal idirnáisiúnta;
- comhoibriú i réimse an bheartais eachtraigh agus slándála, agus é mar chuspóir a seasaimh a chomhordú agus comhthionscnaimh leasa fhrithpháirtigh a ghlacadh sna fóraim idirnáisiúnta ábhartha.
Féadfaidh idirphlé den sórt sin gach gné leasa fhrithpháirtigh ar an leibhéal idirnáisiúnta nó réigiúnach a chumhdach; luaitear roinnt saincheisteanna sonracha, áfach, lena n-áirítear:
2.
Comhar
Tugtar tús áite sa chomhaontú do chomhar atá dírithe ar na cuspóirí seo a leanas a bhaint amach:
- neartú na síochána agus na slándála;
- institiúidí daonlathacha, an dea-rialachas agus infheidhmeacht iomlán an smachta reachta, comhionannas inscne, gach cineál neamh-idirdhealaithe, éagsúlacht chultúrtha, iolrachas, cur chun cinn agus urraim do chearta an duine, saoirsí bunúsacha, trédhearcacht agus rannpháirtíocht na saoránach a atreisiú;
- cur le comhtháthú sóisialta;
- fás eacnamaíoch a chur chun cinn d’fhonn forbairt inbhuanaithe a chur chun cinn;
- an próiseas lánpháirtíochta réigiúnaí i Meiriceá Láir a láidriú;
- cumais táirgthe agus bainistíochta a threisiú agus iomaíochas a fheabhsú.
3.
Trádáil
I measc chuspóirí an tsnáithe seo tá an méid a leanas:
- trádáil earraí a leathnú agus a éagsúlú;
- trádáil in earraí a éascú;
- trádáil i seirbhísí a léirscaoileadh, i gcomhréir le hAirteagal V den Chomhaontú Ginearálta um Thrádáil i Seirbhísí;
- comhtháthú réigiúnach eacnamaíoch a chur chun cinn i réimse na nósanna imeachta custaim, na rialachán teicniúil agus na mbeart sláintíochta agus fíteashláintíochta;
- timpeallacht a fhorbairt a chabhródh le hinfheistíocht mhéadaithe;
- margaí soláthair an rialtais a oscailt go héifeachtach, go cómhalartach agus de réir a chéile;
- cearta maoine intleachtúla a chosaint go dóthanach agus go héifeachtach;
- saoriomaíocht neamhshaofa a chur chun cinn sa chaidreamh eacnamaíoch agus trádála;
- sásra um réiteach díospóidí atá éifeachtach, cothrom agus intuartha a bhunú;
- trádáil agus infheistíocht idirnáisiúnta a chur chun cinn idir na páirtithe.
Cuimsítear leis an gcomhaontú roinnt beart chun na cuspóirí seo a bhaint amach, go háirithe:
- déantar foráil ann i leith rochtain fheabhsaithe ar an margadh d’onnmhairí AE go Meiriceá Láir trí:
- deireadh a chur le taraifí ar earraí monaraithe, iascaigh agus talmhaíochta,
- aghaidh a thabhairt ar bhacainní ar thrádáil earraí,
- rochtain an mhargaidh ar sholáthar, ar sheirbhísí agus ar infheistíocht rialtais a fheabhsú;
- bunaítear leis cothroime iomaíochta trí rialacha comhchoiteanna i réimsí amhail:
- neartaítear leis comhtháthú réigiúnach trí bhearta a thabhairt isteach amhail:
- doiciméad riaracháin aonair le haghaidh dearbhuithe custaim,
- rogha aonair dleachta ar allmhairí don réigiún;
- leagtar amach leis comhaontú maidir le forbairt inbhuanaithe atá ceaptha chun:
- tuilleadh forbartha eacnamaíochta trí thrádáil,
- aghaidh a thabhairt ar an idirghaol idir beartais trádála agus sóisialta agus comhshaoil,
- scéimeanna trádála agus margaíochta a spreagadh agus a chur chun cinn bunaithe ar chritéir inbhuanaitheachta.
DÁTA TEACHT I BHFEIDHM
- Tá cuid trádála an chomhaontaithe i bhfeidhm go sealadach ón:
- 1 Lúnasa 2013 le Hondúras, Nicaragua agus Panama;
- 1 Deireadh Fómhair 2013 le Cósta Ríce agus an tSalvadóir; agus
- 1 Nollaig 2013 le Guatamala.
- Tá feidhm ag Cinneadh 2012/734/AE ón gComhairle ón 25 Meitheamh 2012.
- Tá feidhm ag Cinneadh (AE) 2024/1156 ón gComhairle ón 12 Aibreán 2024 i leith.
- Tá Cinneadh Uimh. 5/2014 i bhfeidhm ón 5 Lúnasa 2015.
- Tá feidhm ag Rialachán (AE) Uimh. 20/2013 ón 22 Eanáir 2013.
CÚLRA
Le haghaidh breis faisnéise, féach:
PRÍOMHDHOICIMÉID
Comhaontú lena mbunaítear Comhlachas idir an tAontas Eorpach agus a Bhallstáit, ar thaobh amháin, agus Meiriceá Láir ar an taobh eile (IO L 346, 15.12.2012, lgh. 3–2621).
Ionchorpraíodh leasuithe comhleanúnacha ar an gcomhaontú sa bhunghníomh. Níl de luach ar an leagan comhdhlúite seo ach luach doiciméadach amháin.
Cinneadh 2012/734/AE ón gComhairle an 25 Meitheamh 2012 maidir le síniú, thar ceann an Aontais Eorpaigh, an Chomhaontaithe ag bunú Comhlachais idir an tAontas Eorpach agus a Bhallstáit, ar thaobh amháin, agus Meiriceá Láir ar an taobh eile, agus cur i bhfeidhm sealadach Chuid IV de maidir le hábhair trádála (IO L 346, 15.12.2012, lgh. 1–2).
Cinneadh (AE) 2024/1156 ón gComhairle an 12 Aibreán 2024 maidir le tabhairt chun críche an Chomhaontaithe ag bunú Comhlachais idir an tAontas Eorpach agus a Bhallstáit, ar thaobh amháin, agus Meiriceá Láir ar an taobh eile (IO L, 2024/1156, 17.4.2024).
Cinneadh Uimh. 5/2014 ó Chomhairle Comhlachais AE-Mheiriceá Láir an 7 Samhain 2014 maidir leis na tásca geografacha atá le háireamh in Iarscríbhinn XVIII den Chomhaontú [2015/1219] (IO L 196, 24.7.2015, lgh. 59–66).
Rialachán Uimh. 20/2013 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 15 Eanáir 2013 lena gcuirtear chun feidhme an clásal coimirce déthaobhach agus an sásra cobhsaíochta do bhananaí an Chomhaontaithe lena mbunaítear Comhlachas idir an tAontas Eorpach agus a Bhallstáit, ar thaobh amháin, agus Meiriceá Láir ar an taobh eile (IO L 17, 19.1.2013, lgh. 13–24).
Féach an leagan comhdhlúite.
DOICIMÉID GHAOLMHARA
Fógra maidir le cur i bhfeidhm sealadach Chuid IV (ábhair thrádála) den Chomhaontú lena mbunaítear Comhlachas idir an tAontas Eorpach agus a Bhallstáit, ar thaobh amháin, agus Meiriceá Láir ar an taobh eile (Guatamala) (IO L 315, 26.11.2013, lch 1).
Fógra maidir le cur i bhfeidhm sealadach Chuid IV (ábhair thrádála) den Chomhaontú lena mbunaítear Comhlachas idir an tAontas Eorpach agus a Bhallstáit, ar thaobh amháin, agus Meiriceá Láir ar an taobh eile (Costa Rica) (IO L 257, 28.9.2013, lch 1).
Fógra maidir le cur i bhfeidhm sealadach Chuid IV (ábhair thrádála) den Chomhaontú lena mbunaítear Comhlachas idir an tAontas Eorpach agus a Bhallstáit, ar thaobh amháin, agus Meiriceá Láir ar an taobh eile (El Salvador) (IO L 257, 28.9.2013, lch 1).
Fógra maidir le cur i bhfeidhm sealadach Chuid IV (ábhair thrádála) den Chomhaontú lena mbunaítear Comhlachas idir an tAontas Eorpach agus a Bhallstáit, ar thaobh amháin, agus Meiriceá Láir ar an taobh eile (Guatamala) (IO L 204, 31.7.2013, lch 1).
Fógra maidir le cur i bhfeidhm sealadach Chuid IV (ábhair thrádála) den Chomhaontú lena mbunaítear Comhlachas idir an tAontas Eorpach agus a Bhallstáit, ar thaobh amháin, agus Meiriceá Láir ar an taobh eile (Guatamala) (IO L 204, 31.7.2013, lch 1).
Fógra maidir le cur i bhfeidhm sealadach Chuid IV (ábhair thrádála) den Chomhaontú lena mbunaítear Comhlachas idir an tAontas Eorpach agus a Bhallstáit, ar thaobh amháin, agus Meiriceá Láir ar an taobh eile (Guatamala) (IO L 204, 31.7.2013, lch 1).
Nuashonraithe 27.05.2024