Comhrialacha do Chistí Struchtúracha agus Infheistíochta na hEorpa (2014–2020)

PRÍOMHPHOINTÍ

• Cuimsítear cúig chiste sa SIE:
  • Ciste Forbraíochta Réigiúnaí na hEorpa (CFRE);
  • Ciste Sóisialta na hEorpa (CSE);
  • an Ciste Comhtháthaithe (CC);
  • an Ciste Eorpach Talmhaíochta um Fhorbairt Tuaithe (CETFT);
  • an Ciste Eorpach Muirí agus Iascaigh (CEMI).
• Is é cuspóir comhroinnte na n-infheistíochtaí faoi chistí SIE tacaíocht a chur ar fáil chun fás cliste, inbhuanaithe agus uilechuimsitheach a sheachadadh.
• Maidir leis an rialachán:
  • sainítear prionsabail, rialacha agus caighdeáin choiteanna maidir le húsáid agus forfheidhmiú na gCistí ESI;
  • leagtar amach ann rialacha comhchoiteanna maidir le cistí SIE chun feabhas a chur ar an gcomhordú idir iad agus beartais agus cláir eile de chuid an Aontais, amhail Fís 2020, ar tháinig Fís Eorpach ina n-ionad ó shin;
  • sainítear cúraimí, cuspóirí tosaíochta agus eagrúchán na gCistí;
  • dírítear aird ar leith ar an ngaol idir an Rialachán seo agus na Rialacháin eile a bhaineann go sonrach le gach Ciste;
  • leagtar síos prionsabal an chomhchruinnithe théamaigh chun a áirithiú go ndíreofar infheistíochtaí ar líon teoranta príomhthosaíochtaí;
  • cuirtear béim níos láidre ar thorthaí:
    • leagtar amach creat feidhmíochta lena ngabhann cuspóirí agus spriocanna,
    • tionóltar cruinniú athbhreithnithe bhliantúil idir gach Ballstát agus an Coimisiún Eorpach;
    • bhíothas le tabhairt faoi athbhreithniú feidhmíochta ar na cláir i ngach Ballstát in 2019;
  • tugtar isteach coinníollachtaí (réamhriachtanais atá deartha chun a áirithiú go bhfuil na hacmhainní atá riachtanach i bhfeidhm chun úsáid éifeachtach a bhaint as tacaíocht AE);
  • leagtar amach ann leithdháileadh na n-acmhainní do sprioc na hinfheistíochta le haghaidh fáis agus post i measc trí chatagóir réigiún, de réir a n-olltáirgeachta intíre per capita: réigiúin bheagfhorbartha, réigiúin atá ag aistriú ó leibhéal amháin tacaíochta go réigiúin eile agus réigiúin níos forbartha.
• Tá cinneadh glactha ag an gCoimisiún ina leagtar síos liosta de na réigiúin a chomhlíonann critéir na dtrí chatagóir réigiún.
• Leagtar amach na critéir nach mór do na Ballstáit agus do na réigiúin a chomhlíonadh chun go mbeidh siad incháilithe do thacaíocht ó na cistí. Ba cheart acmhainní a leithdháileadh ó CFRE agus ó CSE ar na réigiúin bheagfhorbartha, ar na réigiúin atá i mbun trasdula agus ar na réigiúin níos forbartha, de réir a n-olltáirgeachta intíre per capita. Toisc go bhfuil difríochtaí móra idir na Ballstáit maidir lena gcineálacha réimsí riaracháin agus pleanála, cheap an tAontas Eorpach córas coiteann aicmithe chun réigiúin a roghnú agus chun tacú le réimsí. Sonraítear na hacmhainní airgeadais atá ar fáil agus na critéir le haghaidh iad a leithdháileadh.
• Cuireann cistí SIE tacaíocht ar fáil trí chláir ilbhliantúla ar bhonn comhaontuithe comhpháirtíochta a forbraíodh do gach Ballstát. Is ionann comhaontú comhpháirtíochta agus doiciméad ina leagtar síos straitéis infheistíochta fhoriomlán an Bhallstáit lena mbaineann, arna chomhaontú leis an gCoimisiún. Is é an Ballstát a ullmhaíonn é i gcomhréir lena chórais agus lena nósanna imeachta féin agus tá baint aige le comhpháirtithe a dhéanann ionadaíocht ar údaráis phoiblí réigiúnacha agus áitiúla, mar aon le raon leathan geallsealbhóirí sóisialta, eacnamaíocha, comhshaoil agus leasanna eile.

Tuarascáil na Cúirte Iniúchóirí

• In 2017, d’fhoilsigh Cúirt Iniúchóirí na hEorpa tuarascáil ar na comhaontuithe comhpháirtíochta a síníodh idir an Coimisiún agus na Ballstáit.
• Is í conclúid na tuarascála gur díríodh na cistí isteach ar fhás agus ar phoist, gur aithníodh riachtanais infheistíochta tríothú agus go raibh cuspóirí agus torthaí ann dá réir. Sonraíodh inti freisin, áfach, gur forbraíodh an iomarca táscairí feidhmíochta agus nach bhfuil tomhais feidhmíochta comhoiriúnaithe sna cistí éagsúla.

Paindéim COVID-19 — leasuithe ar an rialachán

• Le Rialachán (AE) 2020/460 leasaítear Rialachán (AE) Uimh. 1303/2013 a mhéid a bhaineann le bearta sonracha chun infheistíochtaí a shlógadh i gcórais cúraim sláinte na mBallstát agus in earnálacha eile dá ngeilleagar mar fhreagairt ar ráig COVID-19 (tionscnamh infheistíochta mar fhreagairt ar an gcoróinvíreas).
• Le Rialachán (AE) 2020/558 leasaítear Rialachán (AE) Uimh. 1303/2013 maidir le bearta sonracha lena soláthraítear solúbthacht eisceachtúil do na Ballstáit chun leas a bhaint as Cistí Struchtúracha agus Infheistíochta na hEorpa mar fhreagairt ar ráig COVID-19. Soláthraítear leis an fhéidearthacht go mbainfí leas as an tacaíocht neamhúsáidte ar fad ó CFRE, CSE, CC.
• Le Rialachán (AE) 2020/2221 leasaítear Rialachán (AE) Uimh. 1303/2013, lena dtugtar isteach acmhainní breise eisceachtúla agus socruithe cur chun feidhme faoi sprioc na hinfheistíochta le haghaidh fáis agus post agus sprioc an chomhair chríochaigh Eorpaigh, chun cúnamh a chur ar fáil chun leigheas dhíobháil na géarchéime a chumasú i gcomhthéacs phaindéim COVID-19 agus téarnamh glas digiteach athléimneach an gheilleagair a ullmhú.

Síneadh le tréimhse chur chun feidhme an rialacháin maidir le cláir CETFT

Síntear le Rialachán (AE) 2020/2220 go dtí an 31 Nollaig 2022 cur i bhfeidhm Rialachán (AE) Uimh. 1303/2013 maidir le cláir atá tacaithe ag CETFT agus tréimhse na gclár sin. Tá sé sin faoi réir iarratas a chur isteach chun leasú a dhéanamh ar na cláir ábhartha um fhorbairt tuaithe le haghaidh na hidirthréimhse 2 bhliain, a mhairfidh go dtí go gcuirfear an comhbheartas talmhaíochta úr chun feidhme ón 1 Eanáir 2023 ar aghaidh.

Gníomhaíocht Chomhtháthaithe le haghaidh Dídeanaithe san Eoraip (CARE)

Tar éis ionradh na Rúise ar an Úcráin, leasaítear Rialachán (AE) Uimh. 1303/2013 sna bealaí seo a leanas le Rialachán (AE) 2022/562.

• Ceadaítear trasmhaoiniú idir cistí CFRE agus CSE chun aghaidh a thabhairt ar insreabhadh na ndídeanaithe. Mar shampla, cuireann sé sin ar chumas na mBallstát acmhainní a leithdháileadh roimhe seo le haghaidh tionscadail bhonneagair a ath-leithdháileadh le haghaidh cúram sláinte agus oideachais.
• Ceadaítear solúbthacht níos mó chun cistiú beartais chomhtháthaithe nár caitheadh a atreorú ó thréimhse bhuiséadach 2014-2020, lena n-áirítear REACT-EU.
• Síneadh bliana cuntasaíochta 1 a chur leis an maoiniú 100% ó bhuiséad an Aontais do chláir chomhtháthaithe (seachas an cómhaoiniú éigeantach náisiúnta faoi ghnáthchúinsí) chun an t-ualach ar bhuiséid náisiúnta agus réigiúnacha a laghdú.
• Ceadaítear aisíocaíocht ar oibríochtaí a chuaigh i ngleic leis na dúshláin imirce ach ar cuireadh tús leo sula bhféadfaí iarraidh fhoirmiúil a dhéanamh chuig an gCoimisiún. Tá tionscadail den sórt sin incháilithe amhail ón 24 Feabhra 2022, fad a chomhlíonann siad rialacha ciste-shonracha.

Méadú ar réamh-mhaoiniú ó acmhainní REACT-EU agus costas aonaid a bhunú (CARE+)

Chun na bearta sin a chomhlánú, tugadh isteach an dara leasú chun an réamh-mhaoiniú ó acmhainní REACT-EU a mhéadú agus chun costas aonaid in aghaidh an duine a bhunú, ar a dtugtar CARE+ (Rialachán (AE) 2022/613). Ba é príomhchuspóir an rialacháin seo leachtacht bhreise a chur ar fáil agus nósanna imeachta riaracháin a bhaineann le caiteachas a shimpliú.

Tháinig an réamh-mhaoiniú méadaithe ó bhuiséad REACT-EU, buiséad ina bhfuair na Ballstáit uile 4 % breise, rud a mhéadaigh an ráta réamh-mhaoinithe ó 11 % go 15 %. Thairis sin, fuair na Ballstáit a bhfuil teorainn acu leis an Úcráin nó a raibh insreabhadh dídeanaithe acu a bhí níos mó ná 1% dá ndaonraí sa chéad mhí tar éis ionradh na Rúise 34% breise, rud a mhéadaigh a ráta réamh-mhaoinithe ó 11% go 45%. Is iad na naoi mBallstát sin an Bhulgáir, an tSeicia, an Eastóin, an Liotuáin, an Ungáir, an Ostair, an Pholainn, an Rómáin agus an tSlóvaic.,

Is é is aidhm don rogha costais shimplithe ar leibhéal an AE an t-ualach riaracháin a laghdú go suntasach ionas gur féidir iarrachtaí a dhíriú ar chuspóirí beartais níos leithne a bhaint amach, agus ní chuirfidh fíoruithe fada bainistíochta agus rialaithe moill ar chur chun feidhme. In ionad doiciméadacht a sholáthar le haghaidh gach ceannacháin (mar shampla, pluideanna, míreanna sláinteachais, bia bunúsach agus earraí pearsanta), ní féidir leis an údarás bainistíochta ach costas aonaid €40 in aghaidh na seachtaine in aghaidh an duine a éileamh le cosaint shealadach (nó cosaint leordhóthanach eile faoin dlí náisiúnta) ar feadh 13 seachtaine ar a mhéad. D’fhéadfadh an rogha seo aghaidh a thabhairt go héifeachtach ar na costais a íocann na heagraíochtaí neamhrialtasacha agus na húdaráis áitiúla a thug tacaíocht láithreach ag an teorainn ón gcéad lá den ionradh. Rinne leasú FAST-CARE an rogha costais shimplithe a fheabhsú tuilleadh, rud a mhéadaigh an méid go €100 in aghaidh na seachtaine in aghaidh an duine agus a leathnaigh an tacaíocht go 26 seachtaine (féach thíos).

Cúnamh solúbtha do chríocha — FAST-CARE

Le Rialachán (AE) 2022/2039 leasaítear Rialachán (AE) Uimh. 1303/2013 agus an rialachán lena leagtar síos na rialacha don tréimhse 2021–2027, Rialachán (AE) 2021/1060 (féach achoimre). Ós rud é go mbaineann sé le modhnuithe ar Rialachán na bhForálacha Coiteanna 2014-2020, tá sé d’aidhm ag na rialacha níos mó solúbthachta a thabhairt isteach chun an leas is fearr is féidir a bhaint as na hacmhainní ón gclárthréimhse 2014-2020 agus chun céimniú isteach níos rianúla a dhéanamh ar thionscadail a bhfuil moill orthu idir na cláir 2014-2020 agus 2021–2027.

• Go heisceachtúil, i gcás oibríochtaí lena dtugtar aghaidh ar dhúshláin imirce a eascraíonn as ionsaí míleata na Rúise, ceadaítear leis díolúine ó na ceanglais a bhaineann le suíomh na hoibríochta laistigh de Bhallstát ar leith, ós rud é go bhféadfaidh daoine atá ag teitheadh ón gcogadh bogadh go háiteanna éagsúla tar éis dóibh teacht isteach.
• Tugtar isteach leis an deis caiteachas a dhearbhú le haghaidh oibríochtaí atá lánchríochnaithe go fisiceach cheana féin nó atá curtha chun feidhme go hiomlán, agus tugtar isteach solúbthachtaí idir cistí, lenar féidir an Ciste Comhtháthaithe a úsáid le haghaidh oibríochtaí lena dtugtar aghaidh ar na dúshláin imirce a eascraíonn as ionsaí míleata na Rúise i gcoinne na hÚcráine, agus idir cuspóirí téamacha, lena gceadaítear aistrithe laistigh de chláir.
• Ceadaítear leis ráta cómhaoinithe suas le 100% is féidir a chur i bhfeidhm ar ais tosaíochta ar leithligh arna bunú laistigh de chlár chun lánpháirtiú socheacnamaíoch náisiúnach neamh-AE a chur chun cinn, lena n-áirítear iad siúd atá tiomnaithe d’oibríochtaí lena dtugtar aghaidh ar dhúshláin imirce mar thoradh ar ionsaí míleata na Rúise. Ní mór 30% ar a laghad de leithdháileadh airgeadais tosaíochta ar leithligh den sórt sin a leithdháileadh ar oibríochtaí a bhfuil a dtairbhithe ina n-údaráis áitiúla nó ina n-eagraíochtaí sochaí sibhialta atá gníomhach ar leibhéal an phobail áitiúil.
• Maolaíonn sé na critéir chun tionscadail “a chéimniú” idir na tréimhsí buiséadacha 2014-2020 agus 2021–2027 trí theorainn íosta chostas iomlán an tionscadail a laghdú ó €5 mhilliún go €1 mhilliún chun go mbeidh sé incháilithe do chéimniú, i measc critéir shonracha eile. Go bunúsach, aistrítear na codanna eile den tionscadal go dtí an chéad chlárthréimhse eile, rud a scaoilfidh acmhainní sa tréimhse 2014-2020. Féadfar iad sin a úsáid, dá réir sin, chun aghaidh a thabhairt ar na dúshláin imirce, más mian leis an mBallstát é sin a dhéanamh.
• Cuireann sé leis an rogha costais shimplithe tríd an méid costais aonaid a mhéadú ó €40 go €100 in aghaidh na seachtaine in aghaidh an duine agus tríd an tacaíocht a fhadú ó 13 seachtaine go 26 seachtaine. Baineann sé seo le gach duine a d’iarr agus a fuair cosaint shealadach nó cosaint leordhóthanach eile faoin dlí náisiúnta.
• Méadaíonn sé solúbthacht ag dúnadh chláir 2014-2020 trí íocaíochtaí an iarmhéid deiridh a mhéadú le haghaidh gach tosaíochta in aghaidh an chiste agus de réir catagóir réigiún sa bhliain chuntasaíochta deiridh ó 10% go 15%. Ciallaíonn sé sin, más rud é, mar shampla, go ndearnadh róchonradh 15 % ar ais tosaíochta amháin (cineál sonrach infheistíochta), gur féidir an tsuim sin a mhaoiniú le hais tosaíochta eile atá tar éis tearcfheidhmiú leis an méid céanna, fad is a bhaineann sé leis an gclár céanna, leis an gcatagóir chéanna réigiúin agus leis an gciste céanna.

Tacú le fuinneamh inacmhainne (SAFE)

Mar chuid de na leasuithe a áirítear i Rialachán (AE) 2023/435, is é is aidhm do na hathruithe spriocdhírithe agus eisceachtúla ar Rialachán na bhForálacha Coiteanna 2014-2020, ar a dtugtar SAFE, tacú leis na Ballstáit agus le réigiúin a bhfuil na dúshláin a eascraíonn as an ngéarchéim fuinnimh atá ann faoi láthair rompu.

Go sonrach, ceadaítear an méid seo a leanas le SAFE:

• maoiniú caipitil oibre fiontair bheaga agus mheánmhéide a ndéanann an méadú ar phraghas an fhuinnimh difear mór dóibh, i gcomhréir leis na rialacha is infheidhme maidir le Státchabhair;
• costais tomhaltais fuinnimh teaghlach leochaileach a mhaoiniú chun aghaidh a thabhairt ar bhochtaineacht fuinnimh;
• tacaíocht fheabhsaithe a chur ar fáil do scéimeanna oibre gearr-ama chun poist fostaithe agus daoine féinfhostaithe a chothabháil tríd an úsáid a d’fhéadfaí a bhaint as CFRE, as an gCiste Comhtháthaithe agus as CSE.

Tá na hathruithe spriocdhírithe sin bunaithe ar na rialacha céanna a chuir CARE agus FAST-CARE ar fáil roimhe seo:

• Féadfar cistí uile an bheartais chomhtháthaithe (CFRE, CSE agus an Ciste Comhtháthaithe) a úsáid chun tacaíocht a thabhairt do na bearta sin trí thrasmhaoiniú, agus féadfar acmhainní REACT-EU a úsáid freisin.
• Féadfar acmhainní ó aon cheann de na trí chatagóir réigiún (níos forbartha, trasdula agus beagfhorbartha) a úsáid chun tacú leis na bearta sin, agus deireadh a chur leis an oibleagáid a bhaineann le suíomh na hoibríochta.
• D’fhéadfadh na gníomhaíochtaí ar fad atá beartaithe leas a bhaint as cómhaoiniú 100% ón Aontas.
• Beidh caiteachas incháilithe ón 1 Feabhra 2022 go dtí deireadh 2023, lena n-áirítear oibríochtaí a cuireadh i gcrích cheana.
• Féadfaidh uasmhéid 10% de leithdháileadh iomlán chistí an bheartais chomhtháthaithe náisiúnta don tréimhse 2014-2020 a bheith sa bhuiséad do na bearta eisceachtúla sin.
• Ní rachaidh íocaíochtaí ón gCoimisiún leis na Ballstáit thar €5 bhilliún in 2023.