(1)

Is bagairt eiseach é an t-athrú aeráide a bhfuil gá le huaillmhian fheabhsaithe agus gníomhú méadaithe ar son na haeráide ina leith ar leibhéal an Aontais agus na mBallstát. Tá an tAontas tiomanta do dhlús a chur leis na hiarrachtaí chun dul i ngleic leis an athrú aeráide agus chun beart a dhéanamh i gcás chur chun feidhme Chomhaontú Pháras a glacadh faoi Chreat-Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar an Athrú Aeráide (“Comhaontú Pháras”) (4), faoi threoir a phrionsabail agus ar bhonn an eolais eolaíoch is fearr dá bhfuil ar fáil, i gcomhthéacs sprioc fhadtéarmach theochta Chomhaontú Pháras.

(2)

Leagtar amach i dteachtaireacht ón gCoimisiún an 11 Nollaig 2019, dar teideal The European Green Deal [Comhaontú Glas don Eoraip] (“an Comhaontú Glas don Eoraip”), straitéis nua fáis a bhfuil sé mar aidhm aici an tAontas Eorpach a chlaochlú ina shochaí chóir rathúil, ag a bhfuil geilleagar nua-aimseartha iomaíoch atá tíosach ar acmhainní, nach mbeidh aon ghlanastaíochtaí gás ceaptha teasa ann in 2050, agus nach mbeidh an fás eacnamaíoch ceangailte a thuilleadh le húsáid acmhainní. Tá sé mar aidhm ag an gComhaontú Glas don Eoraip freisin caipiteal nádúrtha an Aontais a chosaint, a chaomhnú agus a fheabhsú, agus sláinte agus dea-bhail na saoránach a chosaint ar rioscaí agus tionchair a bhaineann leis an gcomhshaol. San am céanna, ní mór an t-aistriú sin a bheith cóir agus cuimsitheach, gan duine ar bith a fhágáil ar lár.

(3)

I dTuarascáil Speisialta 2018 ón bPainéal Idir-Rialtasach ar an Athrú Aeráide (IPCC) maidir le tionchair an téimh dhomhanda 1,5 °C os cionn na leibhéal réamhthionsclaíoch agus na conairí astaíochtaí gás ceaptha teasa domhanda gaolmhara, i gcomhthéacs an fhreagairt dhomhanda a neartú ar an mbagairt a bhaineann leis an athrú aeráide, ar an bhforbairt inbhuanaithe agus ar iarrachtaí an bhochtaineacht a dhíothú, déantar foráil inti do bhunús láidir eolaíoch a chur ar fáil chun dul i ngleic leis an athrú aeráide agus léirítear inti gur gá dlús a chur go tapa leis an ngníomhaíocht aeráide agus leanúint den aistriú chuig geilleagar aeráidneodrach. Deimhnítear sa tuarascáil sin go bhfuil géarghá le hastaíochtaí gás ceaptha teasa a laghdú mar ábhar práinne, agus gur gá an t-athrú aeráide a theorannú go 1,5 °C, go háirithe chun an dóchúlacht go dtarlóidh eachtraí adhaimsire agus go sroichfear pointí claochlaithe a laghdú. Léirítear, i dTuarascáil Mheasúnaithe Domhanda 2019 maidir le Seirbhísí Bithéagsúlachta agus Éiceachórais ón Ardán Idir-Rialtasach maidir le Beartas Eolaíochta um Sheirbhísí Bithéagsúlachta agus Éiceachórais (IPBES), an chailliúint bithéagsúlachta ar fud an domhain, agus an t-athrú aeráide mar an tríú fachtóir is mó is cúis leis an gcailliúint bithéagsúlachta.

(4)

Tá sé ríthábhachtach go mbeidh cuspóir fadtéarmach ann chun rannchuidiú le claochlú cóir eacnamaíoch agus sochaíoch, le poist ardcháilíochta, le fás inbhuanaithe, agus chun go mbainfear amach Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe na Náisiún Aontaithe, agus chun go ngnóthófar sprioc fhadtéarmach theochta Chomhaontú Pháras ar bhealach cóir, cothromúil go sóisialta, cothrom agus costéifeachtach.

(5)

Is den riachtanas é aghaidh a thabhairt ar na rioscaí don tsláinte a bhaineann leis an aeráid atá ag éirí níos líonmhaire, lena n-áirítear tonnta teasa, dóiteáin fhiáine agus tuilte a tharlaíonn níos minice agus atá níos déine, bagairtí sábháilteachta agus slándála uisce agus bia, agus teacht chun cinn agus leathadh galar tógálach. Mar a fógraíodh i dteachtaireacht uaithi an 24 Feabhra 2021 dar teideal Forging a climate-resilient Europe – the new EU Strategy on Adaptation to Climate Change [Eoraip atá seasmhach ó thaobh na haeráide de a chruthú – straitéis nua an Aontais Eorpaigh maidir le hOiriúnú don Athrú Aeráide], sheol an Coimisiún faireachlann Eorpach aeráide agus sláinte faoin Ardán Eorpach um Oiriúnú Aeráide-ADAPT, chun na bagairtí sláinte a eascraíonn as an athrú aeráide a thuiscint, a réamh-mheas agus a íoslaghdú ar bhealach níos fearr.

(6)

Leis an Rialachán seo, urramaítear na cearta bunúsacha agus comhlíontar na prionsabail a aithnítear i gCairt um Chearta Bunúsacha an Aontais Eorpaigh, go háirithe Airteagal 37 di lena bhféachtar le cur chun cinn ardleibhéil cosanta don chomhshaol agus feabhsú cháilíocht an chomhshaoil a ionchorprú i mbeartais an Aontais i gcomhréir le prionsabal na forbartha inbhuanaithe.

(7)

Ba cheart cosaint aeráide a bheith ina deis do gach earnáil den gheilleagar san Aontas chun go gcuideodh sí le ceannaireacht thionsclaíoch sa nuálaíocht dhomhanda a dhaingniú. Spreagtha ag creat rialála an Aontais agus ag na hiarrachtaí atá déanta ag an tionscal, is féidir fás eacnamaíoch a dhíchúpláil ó astaíochtaí gás ceaptha teasa. Mar shampla, laghdaíodh astaíochtaí gás ceaptha teasa an Aontais faoi 24 % idir 1990 agus 2019, agus d’fhás an geilleagar faoi 60 % le linn na tréimhse céanna. Gan dochar don reachtaíocht cheangailteach agus do thionscnaimh eile arna nglacadh ar leibhéal an Aontais, ba cheart ról a bheith ag gach earnáil den gheilleagar – lena n-áirítear fuinneamh, tionscal, iompar, téamh agus fuarú agus foirgnimh, talmhaíocht, dramhaíl agus úsáid talún, athrú ar úsáid talún agus foraoiseacht, beag beann ar cibé acu an bhfuil na hearnálacha sin cumhdaithe faoin gcóras i ndáil le trádáil lamháltas astaíochtaí gás ceaptha teasa laistigh den Aontas (“EU ETS”) nó nach bhfuil – chun rannchuidiú leis an aeráidneodracht a bhaint amach laistigh den Aontas faoi 2050. Ionas gur féidir rannpháirtíocht gach gníomhaí eacnamaíoch a fheabhsú, ba cheart don Choimisiún idirphlé agus comhpháirtíochtaí earnáilsonracha maidir leis an aeráid a éascú trí phríomh-gheallsealbhóirí a thabhairt le chéile ar bhealach cuimsitheach agus ionadaíoch, chun na hearnálacha féin a spreagadh chun treochláir dheonacha tháscacha a tharraingt suas agus a n-aistriú a phleanáil i dtreo chuspóir an Aontais maidir le haeráidneodracht a bhaint amach faoi 2050. D’fhéadfadh treochláir den sórt sin a bheith ina rannchuidiú mór chun cuidiú le hearnálacha na hinfheistíochtaí riachtanacha a phleanáil i dtreo an aistrithe chuig geilleagar atá neodrach ó thaobh na haeráide de agus d’fhéadfaí leas a bhaint astu freisin chun rannpháirtíocht earnála a neartú maidir le réitigh atá neodrach ó thaobh na haeráide de a shaothrú. D’fhéadfadh treochláir den sórt sin tionscnaimh atá ann cheana a chomhlánú freisin, lena n-áirítear an Chomhghuaillíocht Eorpach Ceallraí agus an Chomhghuaillíocht Eorpach don Hidrigin Ghlan, lena gcothaítear comhar tionsclaíoch san aistriú chuig an aeráidneodracht.

(8)

I gComhaontú Pháras leagtar amach sprioc fhadtéarmach theochta i bpointe (a) d’Airteagal 2(1) de, agus is é is aidhm dó an fhreagairt dhomhanda ar bhagairt an athraithe aeráide a neartú trí chur leis an gcumas oiriúnú do dhrochthionchair an athraithe aeráide mar a leagtar amach i bpointe (b) d’Airteagal 2(1) de agus trí na sreabha airgeadais a thabhairt ar aon dul leis an gcur chuige i dtaobh leibhéal íseal astaíochtaí gás ceaptha teasa agus forbairt atá athléimneach ó thaobh na haeráide de mar a leagtar amach i bpointe (c) d’Airteagal 2(1) de. Mar chreat foriomlán do rannchuidiú an Aontais le Comhaontú Pháras, ba cheart a áirithiú leis an Rialachán seo go rannchuideoidh an tAontas agus na Ballstáit araon leis an bhfreagairt dhomhanda ar an athrú aeráide dá dtagraítear i gComhaontú Pháras.

(9)

Is é is aidhm do ghníomhaíocht aeráide an Aontais agus na mBallstát ná daoine agus an pláinéad, leas, rathúnas, an geilleagar, sláinte, córais bhia, sláine na n-éiceachóras agus an bhithéagsúlacht a chosaint ar bhagairt an athraithe aeráide, i gcomhthéacs chlár oibre 2030 na Náisiún Aontaithe don fhorbairt inbhuanaithe, chun cuspóirí Chomhaontú Pháras a shaothrú, agus chun an rathúnas a uasmhéadú laistigh de theorainneacha an phláinéid agus chun an athléimneacht a uasmhéadú agus chun leochaileacht na sochaí i leith athrú aeráide a laghdú. I bhfianaise an mhéid sin, ba cheart gníomhaíochtaí an Aontais agus na mBallstát a bheith faoi threoir phrionsabal an réamhchúraim agus an phrionsabail “gurb é údar an truaillithe a íocfaidh as”, ar prionsabail iad a bhunaítear sa Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh, agus ba cheart go gcuirfí san áireamh freisin bunphrionsabal éifeachtúlachta fuinnimh agus an prionsabal “gan dochar a dhéanamh” den Chomhaontú Glas don Eoraip.

(10)

Chun aeráidneodracht a bhaint amach, ba cheart rannchuidiú a éileamh ar gach earnáil eacnamaíoch a ndéantar astaíochtaí nó aistrithe gás ceaptha teasa dá gcuid a rialáil i ndlí an Aontais.

(11)

I bhfianaise a thábhachtaí atá táirgeadh agus tomhaltas fuinnimh do leibhéal na n-astaíochtaí gás ceaptha teasa, is ríthábhachtach a áirithiú go mbeidh aistriú go córas fuinnimh sábháilte, inbhuanaithe, inacmhainne agus slán ann atá ag brath ar úsáid foinsí inathnuaite fuinnimh, ar mhargadh inmheánach fuinnimh atá dea-fheidhmiúil agus ar an éifeachtúlacht fuinnimh a fheabhsú, agus an bhochtaineacht fuinnimh a laghdú san am céanna. Is ábhair thábhachtacha spreagtha iad an claochlú digiteach, an nuálaíocht theicneolaíoch agus an taighde agus forbairt chun an cuspóir aeráidneodrachta a bhaint amach.

(12)

Tá creat rialála i bhfeidhm ag an Aontas chun an sprioc do 2030 maidir le laghdú ar astaíochtaí gás ceaptha teasa a bhaint amach, ar creat é sin a comhaontaíodh in 2014, sular tháinig Comhaontú Pháras i bhfeidhm. Is é atá sa reachtaíocht lena gcuirtear an sprioc sin chun feidhme, inter alia, Treoir 2003/87/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (5), lena mbunaítear EU ETS, Rialachán (AE) 2018/842 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (6), lenar tugadh isteach spriocanna náisiúnta chun astaíochtaí gás ceaptha teasa a laghdú faoi 2030, agus Rialachán (AE) 2018/841 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (7), faoina gceanglaítear ar na Ballstáit astaíochtaí agus aistrithe gás ceaptha teasa ó úsáid talún, athrú ar úsáid talún agus foraoiseacht a chothromú.

(13)

Is cloch choirnéil i mbeartas aeráide an Aontais é EU ETS agus is é an phríomh-uirlis atá aige chun astaíochtaí gás ceaptha teasa a laghdú ar bhealach costéifeachtach.

(14)

I dteachtaireacht uaidh an 28 Samhain 2018 dar teideal A Clean Planet for all – A European strategic long-term vision for a prosperous, modern, competitive and climate-neutral economy [Pláinéad Glan do Chách – Fís uile-Eorpach straitéiseach fhadtéarmach ar mhaithe le geilleagar rathúil, nua-aimseartha, iomaíoch atá aeráidneodrach], tá fís curtha i láthair ag an gCoimisiún maidir le glanastaíochtaí nialasacha gás ceaptha teasa a bhaint amach san Aontas faoi 2050 trí bhíthin aistriú atá cothrom ó thaobh na sochaí de agus costéifeachtúil.

(15)

Trí bhíthin phacáiste an 30 Samhain 2016Clean Energy for All Europeans [Fuinneamh Glan do gach Eorpach] tá clár oibre uaillmhianach dícharbónaithe á shaothrú ag an Aontas, go háirithe trí Aontas Fuinnimh stóinsithe a thógáil, lena n-áirítear spriocanna do 2030 maidir le héifeachtúlacht agus cur chun feidhme fuinnimh inathnuaite i dTreoracha 2012/27/AE (8) agus (AE) 2018/2001 (9) ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle, agus tríd an reachtaíocht ábhartha a atreisiú, lena n-áirítear Treoir 2010/31/AE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (10).

(16)

Tá an tAontas ina cheannródaí ar an aistriú chuig an aeráidneodracht agus tá sé tiomanta cuidiú leis an uaillmhian dhomhanda a ardú agus an fhreagairt dhomhanda ar an athrú aeráide a neartú, trí úsáid a bhaint as na huirlisí uile atá ar fáil dó, an taidhleoireacht aeráide san áireamh.

(17)

Ba cheart don Aontas leanúint dá ghníomhú ar son na haeráide agus dá cheannaireacht idirnáisiúnta maidir leis an aeráid tar éis 2050, chun daoine agus an pláinéad a chosaint ar bhagairt an athraithe aeráide chontúirtigh agus an sprioc fhadtéarmach theochta a leagtar amach i gComhaontú Pháras á saothrú agus measúnuithe eolaíocha IPCC, IPBES, agus an Bhoird Chomhairligh Eolaíochta Eorpaigh maidir leis an Athrú Aeráide, chomh maith le measúnaithe na gcomhlachtaí idirnáisiúnta eile á leanúint aige.

(18)

Tá an riosca sceite carbóin fós ann i ndáil leis na comhpháirtithe idirnáisiúnta sin nach bhfuil na caighdeáin chéanna maidir le cosaint aeráide acu agus atá ag an Aontas. Tá sé beartaithe ag an gCoimisiún, dá bhrí sin, sásra coigeartaithe carbóin ar theorainneacha a mholadh d’earnálacha roghnaithe, chun na rioscaí sin a laghdú ar bhealach atá ag teacht le rialacha na hEagraíochta Domhanda Trádála. Ina theannta sin, tá sé tábhachtach dreasachtaí beartais éifeachtacha a choimeád chun tacú le réitigh agus nuálaíochtaí teicneolaíocha lena gcumasaítear an t-aistriú chuig geilleagar iomaíoch de chuid an Aontais atá aeráidneodrach, agus lena soláthraítear cinnteacht infheistíochta san am céanna.

(19)

D’iarr Parlaimint na hEorpa, i rún uaithi an 15 Eanáir 2020 maidir leis an gComhaontú Glas don Eoraip, go ndéanfaí an t-aistriú is gá chuig sochaí aeráidneodrach faoi 2050 ar a dhéanaí agus fíorghaisce Eorpach a dhéanamh de sin, agus i rún uaithi an 28 Samhain 2019 maidir leis an éigeandáil aeráide agus chomhshaoil, tá éigeandáil aeráide agus chomhshaoil fógartha aici. Tá iarrtha arís agus arís eile aici ar an Aontas a sprioc aeráide do 2030 a mhéadú agus go dtabharfaí an sprioc mhéadaithe sin isteach mar chuid den Rialachán seo. Tháinig an Chomhairle, i gconclúidí uaithi an 12 Nollaig 2019, ar chomhaontú maidir leis an gcuspóir Aontas aeráidneodrach a bhaint amach faoi 2050, i gcomhréir le cuspóirí Chomhaontú Pháras, ag aithint di san am céanna gur gá creat cumasúcháin a chur ar bun a rachaidh chun tairbhe do na Ballstáit uile agus lena gcuimsítear ionstraimí leordhóthanacha, dreasachtaí, tacaíocht agus infheistíochtaí chun aistriú costéifeachtúil, cóir, chomh maith le cothromúil go sóisialta agus cothrom, a chinntiú, agus imthosca éagsúla náisiúnta maidir le túsphointí á gcur san áireamh. Thug sí dá haire freisin gur gá infheistíocht shuntasach phoiblí agus phríobháideach a dhéanamh san aistriú sin. An 6 Márta 2020, chuir an tAontas a straitéis fhadtéarmach forbartha maidir le hastaíochtaí ísle gás ceaptha teasa, agus an 17 Nollaig 2020, a rannchuidiú arna chinneadh go náisiúnta, faoi bhráid Chreat-Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar an Athrú Aeráide (UNFCCC), tar éis don Chomhairle iad a fhormheas.

(20)

Ba cheart é a bheith mar aidhm ag an Aontas cothromaíocht a bhaint amach idir astaíochtaí antrapaigineacha ar fud an gheilleagair ag foinsí agus aistrithe trí linnte gás ceaptha teasa, laistigh den Aontas faoi 2050 agus, de réir mar is iomchuí, astaíochtaí diúltacha a bhaint amach ina dhiaidh sin. Ba cheart go gcuimseofaí faoin gcuspóir sin astaíochtaí agus aistrithe gás ceaptha teasa uile-Aontais arna rialú i ndlí an Aontais. Ba cheart go mbeifí in ann aghaidh a thabhairt ar astaíochtaí agus aistrithe den sórt sin i gcomhthéacs an athbhreithnithe ar an reachtaíocht ábhartha maidir leis an aeráid agus fuinneamh. Ar na linnte sin tá réitigh nádúrtha agus theicneolaíochta, mar a thuairiscítear i bhfardail gás ceaptha teasa an Aontais don UNFCCC. Féadfaidh na réitigh atá bunaithe ar theicneolaíochtaí gabhála agus stórála carbóin (CCS) agus ar theicneolaíochtaí gabhála agus úsáide carbóin (CCU) ról a imirt i ndícharbónú, go háirithe i dtaca le maolú ar astaíochtaí próisis in earnáil na tionsclaíochta, do na Ballstáit sin a roghnaíonn an teicneolaíocht seo. Ba cheart do na Ballstáit uile cuspóir aeráidneodrachta 2050 an Aontais a shaothrú i dteannta a chéile agus ba cheart do Bhallstáit, Parlaimint na hEorpa, an Chomhairle agus an Coimisiún na bearta is gá a ghlacadh chun go bhféadfar sin a bhaint amach. Bearta ar leibhéal an Aontais, beidh siad ina gcuid thábhachtach de na bearta atá riachtanach chun an cuspóir sin a bhaint amach.

(21)

I gconclúidí uaithi an 8 agus 9 Márta 2007 agus an 23 agus 24 Deireadh Fómhair 2014, d’fhormhuinigh an Chomhairle Eorpach sprioc laghdaithe an Aontais maidir le hastaíochtaí gás ceaptha teasa do 2020 agus creat beartais 2030 don aeráid agus don fhuinneamh, faoi seach. Ní dochar forálacha an Rialacháin seo maidir le sprioc aeráide an Aontais a chinneadh do 2040 do ról na Comhairle Eorpaí, mar a leagtar amach sna Conarthaí é, maidir leis an treo polaitiúil ginearálta agus na tosaíochtaí polaitiúla ginearálta chun beartas aeráide an Aontais a fhorbairt.

(22)

Tá ról ríthábhachtach ag linnte carbóin san aistriú chuig aeráidneodracht san Aontas, agus go háirithe rannchuidíonn earnáil na talmhaíochta, earnáil na foraoiseachta agus earnáil na húsáide talún go mór sa chomhthéacs sin. Mar a fógraíodh i dteachtaireacht uaidh an 20 Bealtaine 2020 dar teideal A Farm to Fork Strategy for a fair, healthy and environmentally-friendly food system [Straitéis Ón bhFeirm go dtí an Forc le haghaidh córas bia atá cothrom, sláintiúil agus neamhdhíobhálach don chomhshaol], déanfaidh an Coimisiún samhail nua gnó ghlas a chur chun cinn chun luach saothair a thabhairt do bhainisteoirí talún as laghduithe ar astaíochtaí gás ceaptha teasa agus aistrithe carbóin sa tionscnamh feirmeoireachta carbóin atá ar na bacáin. Ina theannta sin, i dteachtaireacht uaidh an 11 Márta 2020 dar teideal A new circular economy action plan for a cleaner and more competitive Europe [Plean nua gníomhaíochta don Gheilleagar Ciorclach i gcomhair Eoraip níos glaine agus níos iomaíche], tá gealltanas tugtha ag an gCoimisiún creat rialála a fhorbairt chun aistriú carbóin bunaithe ar chuntasaíocht charbóin a bheidh stóinsithe trédhearcach a dheimhniú chun barántúlacht aistrithe carbóin a fhaire agus a fhíorú, agus san am céanna a áirithiú nach mbíonn aon tionchar diúltach ar an gcomhshaol, go háirithe ar an mbithéagsúlacht, ar an tsláinte phoiblí nó ar chuspóirí sóisialta nó eacnamaíocha ann.

(23)

Chuideodh athchóiriú na n-éiceachóras le linnte nádúrtha a chothabháil, a bhainistiú agus a fheabhsú agus le bithéagsúlacht a chur chun cinn fad a bhíonn an t-athrú aeráide á chomhrac. Ina theannta sin, rannchuidíonn “ról triarach” na bhforaoisí, eadhon mar linnte, stóráil agus ionadú carbóin, leis an laghdú ar na hastaíochtaí gás ceaptha teasa san atmaisféar, agus á áirithiú ag an am céanna go leanann na foraoisí de bheith ag fás agus de roinnt mhaith seirbhísí a sholáthar.

(24)

Tá géarghá le saineolas eolaíoch agus leis an bhfianaise is fearr dá bhfuil ar fáil agus atá cothrom le dáta, mar aon le faisnéis faoin athrú aeráide atá fíorasach agus trédhearcach araon, agus is gá an saineolas sin chun taca a chur faoi ghníomhú an Aontais ar son na haeráide agus faoi na hiarrachtaí atá ar bun aige aeráidneodracht a bhaint amach faoi 2050. Ba cheart Bord Comhairleach Eolaíoch Eorpach um an Athrú Aeráide a bhunú (an “Bord Comhairleach”) a bheadh ina phointe tagartha maidir le heolas eolaíoch a bhaineann leis an athrú aeráide de bhua a neamhspleáchais agus a shaineolais eolaíoch agus theicniúil. Ba cheart don Bhord Comhairleach obair na Gníomhaireachta Eorpaí Comhshaoil (EEA) a chomhlánú agus é ag gníomhú go neamhspleách i gcomhlíonadh a chúraimí. Sna misin a leagfar amach dó, ba cheart aon fhorluí le misean IPCC ar an leibhéal idirnáisiúnta a sheachaint. Dá bhrí sin, ba cheart Rialachán (CE) Uimh. 401/2009 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (11) a leasú chun an Bord Comhairleach a bhunú. Féadfaidh ról tábhachtach a bheith ag comhlachtaí comhairleacha aeráide náisiúnta, inter alia, maidir le sainchomhairle eolaíoch faoi bheartas aeráide a thabhairt do na húdaráis náisiúnta ábhartha, de réir mar a fhorordóidh an Ballstát lena mbaineann sna Ballstáit sin ina bhfuil na comhlachtaí sin. Dá bhrí sin, iarrtar ar na Ballstáit nach bhfuil sé déanta cheana acu comhlacht comhairleach aeráide náisiúnta a bhunú.

(25)

Chun an t-aistriú chuig an aeráidneodracht a bhaint amach, ní mór athruithe a dhéanamh ar an speictream beartais iomlán agus iarracht chomhchoiteann a dhéanamh i ngach earnáil den gheilleagar agus den tsochaí, mar a thugtar chun suntais sa Chomhaontú Glas don Eoraip. Dúirt an Chomhairle Eorpach i gconclúidí uaithi an 12 Nollaig 2019 nach mór do reachtaíocht agus beartais ábhartha uile an Aontais a bheith comhchuí le comhlíonadh an chuspóra aeráidneodrachta agus cuidiú leis an gcuspóir sin agus, san am céanna, cothrom iomaíochta a urramú, agus d’iarr sí ar an gCoimisiún scrúdú a dhéanamh chun féachaint an gá na rialacha atá ann cheana a choigeartú.

(26)

Mar a fógraíodh sa Chomhaontú Glas don Eoraip, rinne an Coimisiún measúnú ar sprioc 2030 an Aontais maidir le hastaíochtaí gás ceaptha teasa a laghdú i dteachtaireacht uaidh an 17 Meán Fómhair 2020 dar teideal Stepping up Europe’s 2030 climate ambition - Investing in a climate-neutral future for the benefit of our people [Dlús a chur le huaillmhian 2030 na hEorpa maidir leis an aeráid - Infheistiú i dtodhchaí atá neodrach ó thaobh na haeráide de chun leas an phobail]. Rinne an Coimisiún an méid sin bunaithe ar mheasúnú tionchair cuimsitheach agus an anailís a dhéanfaidh sé ar na pleananna comhtháite náisiúnta fuinnimh agus aeráide arna gcur chuig an gCoimisiún i gcomhréir le Rialachán (AE) 2018/1999 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (12) á tabhairt san áireamh. I bhfianaise an chuspóra aeráidneodrachta do 2050, ba cheart astaíochtaí gás ceaptha teasa a bheith laghdaithe agus aistrithe gás ceaptha teasa a bheith feabhsaithe faoi 2030, ionas go ndéanfar na glanastaíochtaí gás ceaptha teasa, is é sin líon na n-astaíochtaí tar éis aistrithe a asbhaint, a laghdú 55 % ar a laghad faoi 2030, ar fud an gheilleagair agus ar bhonn intíre, i gcomparáid le leibhéil 1990. D’fhormhuinigh an Chomhairle Eorpach an sprioc sin i gconclúidí uaithi an 10 agus 11 Nollaig 2020. Thug sí treoir thosaigh freisin maidir lena cur chun feidhme. Is sprioc is faide anonn chun críocha phointe (11) d’Airteagal 2 de Rialachán (AE) 2018/1999 í sprioc aeráide nua an Aontais do 2030 sin, agus dá bhrí sin cuirtear í in ionad na sprice uile-Aontais do 2030 maidir le hastaíochtaí gás ceaptha teasa, sprioc a leagtar amach sa phointe sin. Thairis sin, faoin 30 Meitheamh 2021, ba cheart don Choimisiún measúnú a dhéanamh ar an méid ba ghá reachtaíocht an Aontais lena gcuirtear sprioc an Aontais do 2030 chun feidhme a leasú chun na laghduithe sin ar ghlanastaíochtaí a bhaint amach. I bhfianaise an mhéid seo, d’fhógair an Coimisiún go ndéanfaí athbhreithniú ar reachtaíocht ábhartha aeráide agus fuinnimh a ghlacfar i bpacáiste lena gcumhdaítear, inter alia, foinsí inathnuaite fuinnimh, éifeachtúlacht fuinnimh, úsáid talún, cánachas fuinnimh, caighdeáin feidhmíochta maidir le hastaíochtaí CO2 d’fheithiclí saothair éadroim, comhroinnt díchill agus EU ETS.

Tá sé ar intinn ag an gCoimisiún measúnú a dhéanamh ar na tionchair a bhaineann le bearta breise de chuid an Aontais a thabhairt isteach a d’fhéadfadh na bearta atá ann cheana a chomhlánú, amhail bearta margadhbhunaithe a bhfuil sásra láidir dlúthpháirtíochta san áireamh iontu.

(27)

De réir na measúnuithe ón gCoimisiún, is é an toradh a bheidh ar na gealltanais atá ann cheana faoi Airteagal 4 de Rialachán (AE) 2018/841 go mbeidh glanlinn charbóin 225 milliún tona de choibhéis CO2 ann in 2030. Chun a áirithiú go ndéanfar iarrachtaí maolúcháin leordhóthanacha go dtí 2030, is iomchuí rannchuidiú glan-aistrithe le sprioc aeráide an Aontais do 2030 a theorannú don leibhéal sin. Ní dochar an méid sin don athbhreithniú ar reachtaíocht ábhartha an Aontais chun gur féidir an sprioc a bhaint amach.

(28)

Leis an gcaiteachas faoi bhuiséad an Aontais agus le hIonstraim Théarnaimh an Aontais Eorpaigh a bunaíodh le Rialachán (AE) 2020/2094 ón gComhairle (13), rannchuidítear le cuspóirí aeráide, trí 30 % ar a laghad de mhéid iomlán an chaiteachais sin a leithdháileadh ar thacaíocht a thabhairt do chuspóirí aeráide, ar bhonn modheolaíocht éifeachtach agus i gcomhréir le reachtaíocht earnála.

(29)

I bhfianaise an chuspóra aeráidneodracht a bhaint amach faoi 2050 agus i bhfianaise na ngealltanas idirnáisiúnta faoi Chomhaontú Pháras, tá gá le hiarrachtaí leanúnacha chun a áirithiú go ndéanfar fóirdheontais fuinnimh a chéimniú amach nach bhfuil ag luí leis an gcuspóir sin, go háirithe i gcás breoslaí iontaise, gan tionchar a bheith aige sin ar na hiarrachtaí chun an bhochtaineacht fuinnimh a laghdú.

(30)

Chun intuarthacht agus muinín a chur ar fáil do na gníomhairí eacnamaíocha uile, lena n-áirítear gnólachtaí, oibrithe, infheisteoirí agus tomhaltóirí, chun a áirithiú go dtiocfaidh laghdú ar astaíochtaí gás ceaptha diaidh ar ndiaidh agus le himeacht ama agus go mbeidh an t-aistriú chuig an aeráidneodracht do-aisiompaithe, ba cheart don Choimisiún cuspóir aeráide idirmheánach do 2040 a mholadh, de réir mar is iomchuí, ar a dhéanaí laistigh de 6 mhí ón gcéad athbhreithnithe dhomhanda a dhéantar faoi Chomhaontú Pháras. Is féidir leis an gCoimisiún moltaí a thabhairt maidir leis an sprioc idirmheánach a athbhreithniú, agus torthaí na measúnuithe ar dhul chun cinn an Aontais agus ar bhearta agus ar bhearta náisiúnta á gcur san áireamh chomh maith le torthaí an athbhreithnithe dhomhanda agus ar tharla go hidirnáisiúnta, lena n-áirítear amchláir choiteanna le haghaidh rannchuidithe arna gcinneadh go náisiúnta. Mar uirlis chun trédhearcacht agus cuntasacht bheartais aeráide an Aontais a mhéadú, ba cheart don Choimisiún, le linn dó a thogra reachtach maidir le sprioc aeráide an Aontais do 2040 a dhéanamh, buiséad táscach réamh-mheasta maidir le gás ceaptha teasa an Aontais a fhoilsiú don tréimhse 2030-2050, arna shainmhíniú mar mhéid iomlán táscach na nglanastaíochtaí gás ceaptha teasa a mheastar a astófar sa tréimhse sin, gan gealltanais an Aontais faoi Chomhaontú Pháras a chur i mbaol, chomh maith leis an modheolaíocht is bonn leis an mbuiséad táscach sin.

(31)

Tá an t-oiriúnú ar cheann de phríomhghnéithe na freagartha domhanda fadtéarmaí ar an athrú aeráide. D’fhéadfadh na héifeachtaí díobhálacha a bheidh ag an athrú aeráide a bheith níos mó ná acmhainneachtaí oiriúnaitheachta na mBallstát. Dá bhrí sin, ba cheart do na Ballstáit agus don Aontas feabhas a chur ar a n-acmhainneacht oiriúnaithe, an athléimneacht a neartú agus leochaileacht i leith an athraithe aeráide a laghdú, mar a fhoráiltear in Airteagal 7 de Chomhaontú Pháras, agus na comhthairbhí a bhaineann le beartais agus reachtaíocht eile a uasmhéadú. Ba cheart don Choimisiún straitéis de chuid an Aontais a ghlacadh maidir le hoiriúnú don athrú aeráide i gcomhréir le Comhaontú Pháras. Ba cheart do na Ballstáit straitéisí agus pleananna oiriúnaithe náisiúnta cuimsitheacha a ghlacadh agus a chur chun feidhme, agus iad bunaithe ar anailísí stóinsithe athraithe aeráide agus leochaileachta, ar mheasúnuithe ar dhul chun cinn agus táscairí, agus faoi threoir na fianaise eolaíche is fearr dá bhfuil ar fáil agus is déanaí. Ba cheart don Aontas féachaint le timpeallacht rialála fhabhrach a chruthú do bheartais náisiúnta agus do bhearta náisiúnta arna gcur ar bun ag na Ballstáit chun oiriúnú don athrú aeráide. Chun athléimneacht in aghaidh an athraithe aeráide agus cumais oiriúnaithe don athrú aeráide a fheabhsú tá gá le comhiarrachtaí ó earnálacha uile an gheilleagair agus na sochaí, chomh maith le comhtháthú agus comhsheasmhacht bheartais i ngach reachtaíocht agus beartas ábhartha.

(32)

Beidh mórthionchair ag an athrú aeráide ar éiceachórais, ar mhuintir agus ar gheilleagar réigiúin uile an Aontais, amhail teas foircneach, tuilte, triomach, ganntanas uisce, ardú leibhéal na farraige, coscairt oighearshruthanna, dóiteáin foraoise, gaothstoitheadh agus caillteanais talmhaíochta. Is suntasach an tionchar a bhí ag teagmhais fhoircneacha aimsire le déanaí ar éiceachórais, rud a rinne difear do cheapadh carbóin agus do thoilltí stórais foraoise agus talaimh talmhaíochta. Trí fheabhas a chur ar chumais oiriúnaithe agus ar an athléimneacht, agus Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe na Náisiún Aontaithe á gcur san áireamh, cabhraítear le tionchair an athraithe aeráide a íoslaghdú, le dul i ngleic le tionchair dhosheachanta ar bhealach atá cothrom ó thaobh na sochaí de agus le dálaí maireachtála a fheabhsú sna limistéir atá buailte. Tá sé costéifeachtach ullmhú do na tionchair sin go luath agus is féidir comhthairbhí suntasacha d’éiceachórais, don tsláinte agus don gheilleagar eascairt as. Is féidir le réitigh dhúlra-bhunaithe, go háirithe, dul chun tairbhe don mhaolú ar an athrú aeráide, don oiriúnú don athrú sin agus do chosaint na bithéagsúlachta.

(33)

Leis na cláir ábhartha arna mbunú faoin gCreat Airgeadais Ilbhliantúil, foráiltear go ndéanfar scagadh ar thionscadail chun a áirithiú go mbeidh na tionscadail sin athléimneach ó thaobh drochthionchair fhéideartha an athraithe aeráide trí mheasúnú leochaileachta agus riosca aeráide, lena n-áirítear trí bhearta oiriúnaithe ábhartha, agus go ndéanfar, leis na cláir sin, costais astaíochtaí gás ceaptha teasa agus éifeachtaí dearfacha na mbeart maolaithe aeráide a chomhtháthú san anailís costais is tairbhe. Cuidíonn sé sin le rioscaí a bhaineann leis an athrú aeráide agus measúnuithe leochaileachta agus oiriúnaithe maidir leis an athrú aeráide a chomhtháthú i gcinntí infheistíochta agus pleanála faoi bhuiséad an Aontais.

(34)

Agus na bearta ábhartha á ndéanamh acu ar leibhéal an Aontais agus ar an leibhéal náisiúnta chun an cuspóir aeráidneodrachta a bhaint amach, ba cheart do na Ballstáit, do Pharlaimint na hEorpa, don Chomhairle agus don Choimisiún, inter alia, an méid seo a leanas a chur san áireamh: rannchuidiú an aistrithe chuig an aeráidneodracht leis an tsláinte phoiblí, cáilíocht an chomhshaoil, folláine agus sláinte na saoránach, rathúnas na sochaí, fostaíocht agus iomaíochas an gheilleagair; an t-aistriú fuinnimh, an tslándáil fuinnimh neartaithe agus an bhochtaineacht fuinnimh a chomhrac; slándáil bia agus inacmhainneacht bia; córais iompair agus soghluaisteachta atá inbhuanaithe agus cliste a fhorbairt; cothroime agus dlúthpháirtíocht ar fud na mBallstát agus laistigh díobh i bhfianaise a gcumais eacnamaíoch, a n-imthosca náisiúnta, amhail sainiúlachtaí na n-oileán, agus an ghá atá le cóineasú le himeacht ama; an gá leis an aistriú a dhéanamh ceart agus cothrom ó thaobh na sochaí de trí chláir oideachais agus oiliúna iomchuí; an fhianaise eolaíoch is fearr dá bhfuil ar fáil agus is déanaí, go háirithe na torthaí arna dtuairisciú ag IPCC; an gá atá le rioscaí a bhaineann leis an athrú aeráide a chomhtháthú i gcinntí maidir le hinfheistíocht agus pleanáil; costéifeachtacht agus neodracht na teicneolaíochta ó thaobh laghduithe agus aistrithe ar astaíochtaí gás ceaptha teasa a bhaint amach agus athléimneacht a mhéadú; agus dul chun cinn le himeacht ama maidir le sláine agus an leibhéal uaillmhéine.

(35)

Mar a léiríodh sa Chomhaontú Glas don Eoraip, ghlac an Coimisiún an 9 Nollaig 2020 teachtaireacht dar teideal Sustainable and Smart Mobility Strategy – putting European transport on track for the future [Straitéis maidir le Soghluaisteacht Chliste agus Inbhuanaithe – iompar Eorpach a chur ar an mbóthar ceart don todhchaí]. Leagtar amach sa straitéis treochlár do thodhchaí inbhuanaithe agus chliste don iompar Eorpach, ina bhfuil plean gníomhaíochta i dtreo cuspóir chun laghdú 90 % ar astaíochtaí ón earnáil iompair a bhaint amach faoi 2050.

(36)

Chun a áirithiú go leanfaidh an tAontas agus na Ballstáit de bheith ar an mbóthar ceart chun an cuspóir aeráidneodrachta agus an dul chun cinn maidir le hoiriúnú a bhaint amach, ba cheart don Choimisiún measúnú rialta a dhéanamh ar dhul chun cinn, ag cur leis an bhfaisnéis mar a leagtar amach sa Rialachán seo, lena n-áirítear faisnéis arna cur isteach agus arna tuairisciú faoi Rialachán (AE) 2018/1999. Chun go bhféadfar ullmhú go tráthúil don athbhreithniú domhanda dá dtagraítear in Airteagal 14 de Chomhaontú Pháras, ba cheart conclúidí an mheasúnaithe sin a fhoilsiú faoin 30 Meán Fómhair gach 5 bliana, ag tosú in 2023. Tuigtear as sin gur cheart na tuarascálacha faoi Airteagal 29(5) agus Airteagal 35 den Rialachán sin agus, sna blianta is infheidhme, na tuarascálacha gaolmhara faoi Airteagal 29(1) agus Airteagal 32 a chur faoi bhráid Pharlaimint na hEorpa agus na Comhairle i gcomhthráth le conclúidí an mheasúnaithe sin. I gcás gur neamhleor an dul chun cinn comhchoiteann a dhéanfaidh na Ballstáit i dtaca leis an gcuspóir aeráidneodrachta a bhaint amach nó i dtaca leis an oiriúnú nó i gcás nach mbíonn bearta an Aontais comhchuí leis an gcuspóir aeráidneodrachta nó gur neamhleor iad chun an cumas oiriúnaithe a fheabhsú, an athléimneacht a threisiú nó chun leochaileacht a laghdú, ba cheart don Choimisiún na bearta is gá a dhéanamh i gcomhréir leis na Conarthaí. Ba cheart don Choimisiún freisin measúnú a dhéanamh ar bhearta náisiúnta ábhartha agus moltaí a eisiúint i gcás ina bhfaighidh sé nach bhfuil bearta Ballstáit i gcomhréir leis an gcuspóir aeráidneodrachta nó gur neamhleor iad chun an cumas oiriúnaithe a fheabhsú, an athléimneacht a threisiú agus an leochaileacht i leith an athraithe aeráide a laghdú.

(37)

Lena áirithiú go ndéanfar measúnú oibiachtúil láidir, bunaithe ar na torthaí eolaíocha teicniúla socheacnamaíocha is déanaí, agus ina mbainfear úsáid as raon leathan saineolais neamhspleách, ba cheart don Choimisiún a mheasúnú a bhunú ar fhaisnéis ábhartha lena n-áirítear faisnéis arna cur isteach agus arna tuairisciú ag na Ballstáit, tuarascálacha EEA, an Bhoird Chomhairligh agus Lárionad Taighde Chomhpháirtigh an Choimisiúin, an fhianaise eolaíoch is fearr dá bhfuil ar fáil agus is déanaí, lena n-áirítear tuarascálacha IPCC, IPBES agus cuideachtaí idirnáisiúnta eile, agus lena chois sin sonraí faireacháin cruinne a sholáthraíonn clár an Aontais um Fhaire agus um Fhaireachán na Cruinne Copernicus. Ba cheart don Choimisiún an measúnú uaidh a bhunú ar chonair líneach, tháscach lena nascfar spriocanna aeráide an Aontais do 2030 agus 2040, ach a nglacfar iad, le cuspóir aeráidneodrachta an Aontais agus a mbainfear feidhm as mar uirlis tháscach chun an dul chun cinn comhchoiteann i dtreo bhaint amach chuspóir aeráidneodrachta an Aontais a thomhas agus a mheas. Ní dochar an conair líneach tháscach sin d’aon chinneadh sprioc aeráide an Aontais a shocrú do 2040. Ós rud é gur gheall an Coimisiún go bhféachfaidh sé ar an gcaoi ar féidir leis an earnáil phoiblí tacsanomaíocht an Aontais a úsáid i gcomhthéacs an Chomhaontaithe Ghlais don Eoraip, ba cheart go n-áireofaí ansin faisnéis ar an infheistíocht atá inbhuanaithe ó thaobh an chomhshaoil de, ón Aontas nó ó na Ballstáit, atá comhchuí le Rialachán (AE) 2020/852 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (14) nuair a bheidh faisnéis den chineál sin ar fáil. Ba cheart don Choimisiún úsáid a bhaint as staidreamh agus sonraí Eorpacha agus domhanda i gcás ina mbeidh siad ar fáil agus grinnscrúdú saineolach a lorg. Ba cheart do EEA cuidiú leis an gCoimisiún, de réir mar is iomchuí agus i gcomhréir lena chlár oibre bliantúil.

(38)

De bhrí go bhfuil ról láidir ag na saoránaigh maidir leis an aistriú chuig an aeráidneodracht a chur chun cinn, ba cheart rannpháirtíocht láidir phoiblí agus shóisialta maidir leis an ngníomhú ar son na haeráide a spreagadh agus a éascú araon ar gach leibhéal, lena n-áirítear ar an leibhéal áitiúil, réigiúnach agus áitiúil i bpróiseas cuimsitheach inrochtana. Ba cheart don Choimisiún, dá bhrí sin, oibriú le gach cuid den tsochaí, lena n-áirítear geallsealbhóirí a dhéanann ionadaíocht thar ceann earnálacha éagsúla den gheilleagar, chun iad a chumasú agus a chumhachtú gníomhú i dtreo sochaí aeráidneodrach aeráid-díonach, lena n-áirítear tríd an gComhshocrú Aeráide Eorpach.

(39)

I gcomhréir le tiomantas an Choimisiúin do na prionsabail maidir le Reachtóireacht Níos Fearr, ba cheart iarracht a dhéanamh teacht ar chomhleanúnachas ionstraimí an Aontais maidir le laghduithe ar astaíochtaí gás ceaptha teasa. Ba cheart go mbeadh an córas a úsáidtear chun an dul chun cinn i dtreo bhaint amach an chuspóra aeráidneodrachta a thomhas, chomh maith le comhsheasmhacht na mbeart a dhéantar leis an gcuspóir sin, srathaithe ar an gcreat rialachais a leagtar síos i Rialachán (AE) 2018/1999 agus comhsheasmhach leis, agus cúig ghné an Aontais Fuinnimh á gcur san áireamh. Go háirithe, ba cheart an córas maidir le tuairisciú a dhéanamh ar bhonn rialta agus seicheamhú mheasúnú agus ghníomhaíochtaí an Choimisiúin ar bhonn an tuairiscithe a ailíniú leis na ceanglais maidir le faisnéis a thíolacadh agus tuarascálacha a chur ar fáil ag na Ballstáit a leagtar síos i Rialachán (AE) 2018/1999. Dá bhrí sin, ba cheart Rialachán (AE) 2018/1999 a leasú chun an cuspóir aeráidneodrachta a chur san áireamh sna forálacha ábhartha.

(40)

Dúshlán trasteorann atá san athrú aeráide, faoi mar a thuigfí é, agus ní mór gníomhaíocht chomhordaithe a dhéanamh ar leibhéal an Aontais chun beartais náisiúnta a fhorlíonadh agus a threisiú go héifeachtach. Ós rud é nach féidir leis na Ballstáit cuspóirí an Rialacháin seo, eadhon aeráidneodracht a bhaint amach san Aontas faoi 2050, a ghnóthú go leordhóthanach agus, de bharr a scála agus a n-éifeachtaí, gur fearr is féidir iad a ghnóthú ar leibhéal an Aontais, féadfaidh an tAontas bearta a ghlacadh, i gcomhréir le prionsabal na coimhdeachta a leagtar amach in Airteagal 5 den Chonradh ar an Aontas Eorpach. I gcomhréir le prionsabal na comhréireachta a leagtar amach san Airteagal sin, ní théann an Rialachán seo thar a bhfuil riachtanach chun an cuspóir sin a ghnóthú,