Eagrán sealadach
TUAIRIM AN ABHCÓIDE GHINEARÁLTA
MEDINA
arna tabhairt an 11 Meán Fómhair 2025 (1)
Cás C‑471/24
J.J.
v
PKO BP S.A.
(Iarraidh ar réamhrialú ó Sąd Okręgowy w Częstochowie (an Chúirt Réigiúnach, Częstochowa, an Pholainn))
(Tarchur chun réamhrialú – Téarmaí éagóracha conartha – Treoir 93/13/CE – Comhaontú iasachta morgáiste ráta comhlúthach – Téarma conarthach lena bhforáiltear maidir leis an ráta úis a chinneadh ar bhonn innéacs tagartha de réir bhrí Rialachán (AE) 2016/1011 – Tagarmharc criticiúil – Innéacs tagartha WIBOR – Ceanglas trédhearcachta)
1. Baineann an iarraidh ar réamhrialú seo le comhoiriúnacht na dtéarmaí conarthacha lena bhforáiltear do ráta úis comhlúthach bunaithe ar innéacs tagartha Ráta Tairgthe Idirbhainc Vársá (WIBOR) i gcomhaontuithe iasachta morgáiste le Treoir 93/13. (2) Rinneadh an iarraidh in imeachtaí idir J.J., tomhaltóir, agus PKO BP S.A., banc atá bunaithe sa Pholainn, maidir le (i) cuid de na suimeanna a d’íoc an tomhaltóir sin leis an mbanc sin faoi chomhaontú iasachta morgáiste ar ráta comhlúthach a aisíoc; agus (ii) neamh-infhorfheidhmitheacht nó neamhbhailíocht an téarma sa chomhaontú sin a bhaineann leis an ráta úis a chinneadh.
2. Is éard atá i gceist le húrnuacht an cháis seo go n‑úsáidtear tagarmharc criticiúil sa chomhaontú iasachta morgáiste faoi Rialachán (AE) 2016/1011 (3) (is é sin innéacs WIBOR). I morgáistí arna suibscríobh ó 2013, úsáidtear WIBOR mar thagairt in 98.5 % de na hiasachtaí uile le teaghlaigh sa Pholainn. Is léir go bhfuil tábhacht ar leith ag baint leis an gcás seo d’earnáil mhorgáistí na Polainne, go háirithe a mhéid a bhraitheann sé ar WIBOR. (4)
I. An dlí lena mbaineann
3. Chun críocha na Tuairime seo, is leor tagairt a dhéanamh do Ustawa z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (Dlí an 23 Márta 2017 maidir le hiasachtú morgáiste agus maoirseacht ar idirghabhálaithe agus gníomhairí iasachta morgáiste), (5) a bhforáiltear mar a leanas le hAirteagal 29(1) agus (2) de:
‘1. […]
(8) Sonrófar sa chomhaontú iasachta morgáiste na heilimintí a liostaítear in Airteagal 69, mír 2, de Dhlí Baincéireachta an 29 Lúnasa 1997, [(6)] chomh maith leis na téarmaí agus na coinníollacha chun an ráta úis a chinneadh ar ar a bhonn a ríomhtar na híocaíochtaí míosúla príomhshuime agus úis.
...
2. I gcás nár chomhaontaigh na páirtithe ar ráta seasta úis le haghaidh iasacht mhorgáiste, tá an modh chun an ráta úis dá dtagraítear i mír 1(8) a chinneadh mar luach an innéacs tagartha agus mar mhéid an chorrlaigh arna shocrú sa chomhaontú iasachta morgáiste.’
II. Na fíorais is cúis le díospóid na bpríomhimeachtaí agus an cheist a tharchuirtear le haghaidh réamhrialú
4. Mar is léir ón ordú tarchuir, an 18 Meitheamh 2019, chuaigh an t‑iarratasóir sna príomhimeachtaí, J. J., ar tomhaltóir é, i dteagmháil le PKO BP S.A. (‘PKO’) d’fhonn iasacht mhorgáiste 400 000 zloty (PLN) (thart ar EUR 96 700) a fháil. Ar an ócáid sin, cuireadh ar an eolas é, inter alia, faoi na rioscaí a bhaineann le hiasachtaí ar ráta comhlúthach i gcoitinne. Ní bhfuair sé aon fhaisnéis faoin gcaoi a n‑oibríonn an t‑innéacs tagartha sonrach is infheidhme.
5. An 1 Lúnasa 2019, thug na páirtithe sna príomhimeachtaí comhaontú iasachta morgáiste i gcrích le haghaidh méid iomlán PLN 413 436.69 (thart ar EUR 100 000) a bhí beartaithe chun teaghais a cheannach, a bhfuil téarma 20 bliain aige (‘an comhaontú atá i gceist’). Bhí an iasacht sin faoi réir ráta úis comhlúthach, arna ríomh ar bhonn innéacs WIBOR 6M, arbh ionann é agus 1.79 % ar an dáta a rinneadh an comhaontú, móide corrlach seasta 1.85 %, agus an ráta comhlúthach is infheidhme á choigeartú i gcomhréir le hathruithe ar an innéacs sin ar bhonn leathbhliantúil (‘an téarma conarthach atá i gceist’).
6. I dtéarmaí agus coinníollacha ginearálta an chomhaontaithe atá i gceist, tugtar tuairisc ar innéacs WIBOR 6M mar an t‑innéacs tagartha le haghaidh taiscí in PLN ar feadh sé mhí ar mhargadh idirbhainc na Polainne, a gcinntear a luach i gcomhréir leis na rialacha a bhaineann, inter alia, le WIBOR, agus a fhoilsítear ar shuíomh faisnéise ‘riarthóir’ na n‑innéacsanna sin, (7) GPW Benchmark S.A. Luaitear i gcoinníollacha speisialta an chomhaontaithe atá i gceist gur chuir PKO an t‑iasachtaí ar an eolas faoin riosca a bhaineann le rátaí úis comhlúthacha, a mbíonn méadú ar an méid úis iníoctha mar thoradh orthu i gcás méadú ar an innéacs tagartha, agus dá bhrí sin, ar na tráthchodanna míosúla. Tá faisnéis ina leith sin sna téarmaí agus sna coinníollacha ginearálta freisin.
7. Ina dhiaidh sin, thug na páirtithe sna príomhimeachtaí aguisín a ghabhann leis an gcomhaontú atá i gceist i gcrích ina leagtar amach na rialacha mionsonraithe is infheidhme i gcás leasú substaintiúil ar innéacs WIBOR 6M, nó i gcás ina scoirfí d’fhoilsiú innéacs WIBOR 6M. Tar éis dó gearán a dhéanamh le PKO maidir le dlíthiúlacht an téarma chonarthaigh atá i gceist gan sásamh a fháil, thionscain J.J. caingean i gcoinne an bhainc sin.
8. Luann Sąd Okręgowy w Częstochowie (an Chúirt Réigiúnach, Częstochowa, an Pholainn), arb í an chúirt a rinne an tarchur, nár sholáthair PKO, de réir aighneachtaí J.J., faisnéis iontaofa, intuigthe agus iomlán maidir leis an riosca a bhaineann le ráta úis comhlúthach agus maidir leis an modh chun innéacs WIBOR 6M a chinneadh. Maíonn sé gurb amhlaidh atá go háirithe maidir leis an tionchar a d’fhéadfadh na bainc, lena n‑áirítear PKO, a fheidhmiú ar chinneadh an innéacs sin, beag beann ar na dálaí eacnamaíocha iarbhír atá i réim ar an margadh idirbhainc agus ar an bhfíorchás eacnamaíoch, agus ar an gcaoi sin ‘corrlach folaithe’ a áirithiú dóibh féin. Áitíonn sé, ina ionad sin, gur cheart go mbainfeadh téarmaí a bhaineann le rátaí úis comhlúthacha le táscairí oibiachtúla amháin, nach féidir leis na páirtithe aon tionchar a imirt orthu. Tá J.J. den tuairim, dá bharr sin, go bhfuil an deis ag PKO tionchar a imirt ar leibhéal a oibleagáide úis agus measann sé gur aistrigh an banc an riosca ráta iomlán chuige mar an tomhaltóir.
9. Maíonn J.J. freisin nár chuir PKO faisnéis ar fáil dó maidir le substaint innéacs WIBOR 6M, agus mar thoradh air sin nach raibh sé in ann measúnú a dhéanamh ar iarmhairtí eacnamaíocha a ghealltanas. Cuireann PKO in aghaidh éilimh J.J. maidir leis an dícheangal idir innéacs WIBOR 6M agus na hidirbhearta iarbhír ina n‑úsáidtear é, cumas na mbanc an t‑innéacs sin a chúbláil agus comhaontú frithiomaíoch a bheith ann eatarthu chun luachanna WIBOR a shocrú. Áitíonn sé, go bunúsach, gur cuireadh J.J. ar an eolas go cuí faoi na rioscaí a bhaineann le comhaontú iasachta morgáiste ar ráta comhlúthach a thabhairt i gcrích.
10. Measann an chúirt a rinne an tarchur, cé nach dtagraítear go sainráite d’ainm an innéacs tagartha sa Dlí maidir le Creidmheas Morgáiste, nach bhfuil aon amhras ann, ag féachaint, go háirithe, do Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2016/1368 ón gCoimisiún, (8) gurb é an tagarmharc criticiúil WIBOR atá le tuiscint mar ‘an t‑innéacs tagartha’ in Airteagal 29(2) den Dlí sin. Is sa chomhthéacs sin a lorgaíonn an chúirt a rinne an tarchur soiléiriú ar mhéid na hoibleagáide atá ar iasachtóir an tomhaltóir a chur ar an eolas, d’fhonn a fháil amach an gcaithfidh iasachtóir an fhaisnéis seo a leanas a áireamh: (a) an tslí a chinntear an t‑innéacs tagartha; (b) cad iad na tosca a mbíonn tionchar acu ar a luach; (c) saincheisteanna trédhearcachta féideartha leis an innéacs; (9) (d) lánrogha na mbanc maidir leis na sonraí ábhartha a sholáthar; (e) na critéir a úsáideann bainc chun na sonraí sin a thiomsú; (f) an fhíric go soláthraíonn an t‑iasachtóir féin na sonraí; agus (g) an tslí a bhailíonn agus a phróiseálann an t‑iasachtóir na sonraí sin go hinmheánach.
11. Sna himthosca sin, chinn Sąd Okręgowy w Częstochowie (an Chúirt Réigiúnach, Częstochowa) bac a chur ar na himeachtaí agus na ceisteanna seo a leanas a tharchur chuig an gCúirt Bhreithiúnais le haghaidh réamhrialú:
‘[(1)] An bhfuil Airteagal 1(2) de [Threoir 93/13] le léiriú sa chaoi go gceadaítear leis scrúdú a dhéanamh ar chlásail chonarthacha maidir le rátaí úis comhlúthacha de bhun innéacs tagartha WIBOR?
[(2)] Má tá freagra dearfach ar an gcéad cheist, an bhfuil Airteagal 4(2) de [Threoir 93/13] le léiriú sa chaoi go gceadaítear leis scrúdú a dhéanamh ar chlásail chonarthacha maidir le rátaí úis comhlúthacha de bhun [WIBOR]?
[(3)] Má tá freagraí dearfacha ar an gcéad cheist agus ar an dara ceist, an bhfuil Airteagal 3(1) de [Threoir 93/13] le léiriú sa chaoi go bhféadfaí a mheas gur sárú é téarma conarthach maidir le ráta úis comhlúthach ar cheanglais an mheoin mhacánta agus go mbíonn sé ina chúis le héagothroime a bheith ann idir na cearta agus na oibleagáidí conarthacha atá ag na páirtithe chun dochar an tomhaltóra, de bharr nach gcuirtear in iúl don tomhaltóir mar is ceart go bhfuil sé i mbaol ráta úis comhlúthach a bheith aige, go háirithe mar gheall ar an teip i sonrú faoi mar a shocraítear an t‑innéacs tagartha, atá ina bhunús leis an ráta úis comhlúthach a shocrú, agus teip i sonraí na n‑éiginnteachtaí a bhaineann le neamh-thrédhearcacht an bhaoil sin agus lena dháileadh go héagothrom idir na páirtithe sa chonradh?
[(4)] Má tá freagraí dearfacha ar na ceisteanna roimhe seo, an bhfuil Airteagal 6(1), i gcomhar le hAirteagal 3(1) agus an dara habairt d’Airteagal 3(2) chomh maith le hAirteagal 2 de [Threoir 93/13] le léiriú sa chaoi, i gcás ina gcinntear gur téarma éagórach é clásal conarthach maidir le ráta úis comhlúthach de bhun innéacs tagartha WIBOR, gur féidir leanúint ar aghaidh le conradh a chomhlíonadh ina mbunaítear an ráta úis ar mhéid chaipiteal na hiasachta ar chuid eile den chonradh lena socraítear ús, is é sin le rá, ar chorrlach seasta an bhainc, lena ndéantar ráta úis seasta de ráta úis comhlúthach na hiasachta?’
12. Chuir J.J., PKO, Rialtais na Seice, na Polainne agus na Portaingéile agus an Coimisiún barúlacha i scríbhinn isteach. An 11 Meitheamh 2025, chuir na páirtithe sin uile, seachas Rialtas na Seice, argóint ó bhéal i láthair ag éisteacht os comhair na Cúirte.
III. Measúnú
13. I gcomhréir le hiarraidh ón gCúirt, ní thugtar aghaidh sa Tuairim seo ach ar an gcéad cheist, ar an dara ceist agus ar an tríú ceist a tharchuirtear.
14. Mar réamhbharúil, ba cheart a shoiléiriú, mar a deimhníodh ag an éisteacht, nach bhféachann J.J. le comhoiriúnacht WIBOR le reachtaíocht náisiúnta ná le reachtaíocht an Aontais (is é sin, Rialachán 2016/1011) a dhíospóid. Ní chaitheann sé amhras ar an modheolaíocht chun luach an innéacs sin a chinneadh, ná ní dhíospóideann sé, i bprionsabal, úsáid WIBOR i gcomhaontuithe iasachta ar ráta comhlúthach. Ina ionad sin, áitíonn J.J., ós rud é go n‑aithnítear WIBOR mar thagarmharc criticiúil, nach gceadaítear do PKO neamhaird a dhéanamh de cheart an tomhaltóra faisnéis chruinn, chuimsitheach agus iontaofa a fháil maidir le costas morgáiste.
A. Réamhrá
15. Mar réamhrá, is iomchuí míniú a thabhairt ar an gcoincheap ‘tagarmharc’ (nó, mar a úsáidtear sa Tuairim seo, ‘innéacs tagartha’) de réir Rialachán 2016/1011. In Airteagal 3(1)(3) den Rialachán sin, sainmhínítear ‘tagarmharc’ mar ‘aon innéacs ar faoina threoir a dhéantar an méid is iníoctha faoi ionstraim airgeadais nó faoi chonradh airgeadais, nó luach ionstraime airgeadais, a chinneadh […]’. Leanann sé ó Airteagal 34(1)(a) agus (6)(b) de Rialachán 2016/1011 go ndeonaítear an t‑údarú chun innéacsanna tagartha amhail WIBOR a riar le cinneadh riaracháin ó údarás inniúil — sa Pholainn, Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) (an tÚdarás um Maoirseacht Airgeadais) — tar éis dó scrúdú a dhéanamh ar chomhlíontacht an innéacs tagartha lena mbaineann le ceanglais an Rialacháin sin. (10) Is é is cuspóir do chinneadh KNF a shuí go gcomhlíonann próiseas soláthair innéacs WIBOR ag riarthóir WIBOR (lena n‑áirítear rialacháin WIBOR (11)) ceanglais dhlí an Aontais.
16. Go sonrach, bunaítear leis an modheolaíocht a úsáidtear chun rátaí tagartha WIBOR (12) a chinneadh, go bunúsach, gur rátaí úis tagartha iad ‘rátaí tagartha’ ag a bhfuil bainc roghnaithe toilteanach cistí a thaisceadh nó a fháil ar iasacht eatarthu féin ar feadh tréimhsí ama sainithe. Socraíonn an riarthóir (GPW Benchmark) na rátaí tagartha sin bunaithe ar ‘luachana geallta’ arna soláthar ag bainc rannpháirteacha le linn próiseas ar a dtugtar ‘socrú’. (13) Ní mór sé luachan bainc ar a laghad a bheith ann chun ráta a shuí. Leagtar amach rialacha mionsonraithe maidir le luachana, critéir roghnúcháin na rannpháirtithe, agus a n‑oibleagáidí sa ‘Cód Iompair’ atá ar fáil ar shuíomh gréasáin GPW Benchmark. (14) Tarlaíonn an socrú gach lá gnó. Cinntear rátaí tagartha do na ‘tréimhsí ama taisce’ seo a leanas: ‘1 lá gnó – thar oíche (O/N)’, ‘1 lá gnó – amárach/an chéad lá eile (T/N)’, ‘seachtain amháin (SW)’, ‘dhá sheachtain (2W)’, ‘mí amháin (1M)’, ‘trí mhí (3M)’, ‘sé mhí (6M)’ – an tréimhse ama taisce atá i gceist sa díospóid sna príomhimeachtaí, ‘naoi mí (9M)’, agus ‘bliain amháin (1Y)’. (15) De ghnáth, ní mór idirbhearta iarbhír a bheith i gceist leis na sonraí chun WIBOR a ríomh, ach mura bhfuil sonraí den sórt sin ar fáil nó mura bhfuil siad leordhóthanach, féadfar sonraí neamh-idirbheartaíochta infhíoraithe a úsáid ina n‑ionad (is é sin le rá, luachana nó ‘rátaí tairisceana’). (16) Cinntear WIBOR trí mhodh meánaithe a úsáid bunaithe ar líon na luachana arna gcur isteach ag na bainc rannpháirteacha. (17) Ar deireadh, foilsítear rátaí WIBOR gach lá gnó agus tá siad ar fáil go poiblí. (18)
B. An chéad cheist a tharchuirtear: An bhfuil Treoir 93/13 infheidhme?
17. Lena céad cheist, fiafraíonn an chúirt a rinne an tarchur, go bunúsach, an bhfuil Airteagal 1(2) de Threoir 93/13 le léiriú sa chaoi go n‑eisiatar ó raon feidhme na Treorach sin téarma conarthach atá i gcomhaontú iasachta morgáiste arna thabhairt i gcrích idir tomhaltóir agus díoltóir nó soláthróir, lena bhforáiltear go bhfuil an ráta úis is infheidhme maidir leis an gcomhaontú sin comhdhéanta d’innéacs tagartha (sa chás seo, WIBOR) agus de chorrlach seasta an bhainc.
18. Tá an chúirt a rinne an tarchur ag fiafraí faoi fhíor-infheidhmeacht Treoir 93/13, i bhfianaise (i) a barúlacha maidir leis an bhforáil is infheidhme den dlí náisiúnta, (19) agus (ii) go n‑eisiatar le hAirteagal 1(2) de Threoir 93/13 óna raon feidhme, inter alia, ‘na téarmaí conarthacha a léiríonn forálacha sainordaitheacha reachtúla nó rialála’.
19. Cuirtear in iúl go soiléir i gcásdlí na Cúirte nach mór an t‑eisiamh thuas a léiriú go docht. (20) Chun go mbeidh an t‑eisiamh sin infheidhme, ní mór dhá choinníoll a chomhlíonadh: ní mór don téarma conarthach foráil reachtúil nó rialála a léiriú; agus ní mór don fhoráil sin a bheith sainordaitheach. Chun a shuí an gcomhlíontar na coinníollacha sin, chinn an Chúirt gur faoin gcúirt náisiúnta atá sé a chinneadh an léiríonn an téarma conarthach lena mbaineann forálacha sainordaitheacha an dlí náisiúnta a bhfuil feidhm acu idir na páirtithe sa chomhaontú go neamhspleách ar a rogha nó ar fhorálacha de chineál forlíontach agus, dá bhrí sin, a bhfuil feidhm leo trí réamhshocrú, is é sin le rá, in éagmais socruithe eile arna mbunú ag na páirtithe. (21)
20. De réir an chásdlí, ní féidir téarma conarthach a mheas ach amháin mar ‘léiriú’ ar fhoráil shainordaitheach reachtúil nó rialála (agus, dá bhrí sin, lasmuigh de raon feidhme Threoir 93/13) i gcás ina bhféadfaí a mheas go gcuirtear in iúl ann i dtéarmaí nithiúla an riail dhlíthiúil chéanna a bheartaítear san fhoráil shainordaitheach sin. (22)
21. Maidir le hinnéacs tagartha, rialaigh an Chúirt cheana féin nach bhfuil feidhm ag an eisiamh faoi Airteagal 1(2) de Threoir 93/13 mura leagtar síos leis an reachtaíocht náisiúnta ach creat ginearálta chun ráta úis an chomhaontaithe iasachta a chinneadh, agus má cheadaítear don díoltóir nó don soláthróir corrlach lánroghnach a mhéid a bhaineann le rogha an innéacs tagartha agus méid an chorrlaigh sheasta is féidir a chur leis an ráta sin. (23)
22. Leanann sé ón ordú tarchuir, faoin gcomhaontú atá i gceist, go raibh an ráta úis bunaithe ar innéacs WIBOR 6M in éineacht le corrlach seasta 1.85 %. (24)
23. Ardaítear an cheist an féidir an téarma conarthach sin a mheas mar léiriú ar fhoráil shainordaitheach de réir bhrí chásdlí na Cúirte (a luaitear i mír 19 den Tuairim seo). Foráiltear le hAirteagal 29(2) den Dlí maidir le Creidmheas Morgáiste, i gcás nár chomhaontaigh na páirtithe ar ráta úis seasta le haghaidh iasacht mhorgáiste, go socrófar an modh chun an ráta úis a chinneadh mar luach an innéacs tagartha agus mar mhéid an chorrlaigh arna shocrú sa chomhaontú iasachta morgáiste. Dá bhrí sin, bunaítear leis creat ginearálta chun ráta úis comhaontaithe iasachta morgáiste ar ráta comhlúthach a shocrú, sa mhéid go bhforáiltear leis go bhfuil an ráta úis comhlúthach comhdhéanta d’innéacs tagartha agus de chorrlach seasta an bhainc, gan an t‑innéacs sonrach atá le cur i bhfeidhm a bheith forordaithe sa dlí sin. Is cosúil nach bhforchuirtear leis an bhforáil sin úsáid innéacs tagartha WIBOR. Is cosúil go léiríonn foclaíocht ghinearálta an reachtóra náisiúnta chun na rialacha maidir le húsáid ráta úis comhlúthach a chinneadh, faoi réir fhíorú na cúirte a rinne an tarchur, gur cheart Airteagal 29(2) den Dlí maidir le Creidmheas Morgáiste a láimhseáil mar fhoráil ghinearálta lena bhfágtar corrlach lánroghnach áirithe ag rannpháirtithe sa mhargadh chun innéacs sonrach, a ráta agus an corrlach seasta beacht a ghlacadh. Chuige sin, ní cosúil go ndéanann an téarma conarthach atá i gceist, lena sonraítear go bhfuil an ráta úis bunaithe ar innéacs WIBOR agus an ráta 6M i gcomhar le corrlach seasta 1.85 %, ábhar na forála náisiúnta thuas a atáirgeadh focal ar fhocal. Ar deireadh, níl aon oibleagáid faoi dhlí an Aontais innéacs sonrach a úsáid. Le Rialachán 2016/1011 féin, ní fhorchuirtear úsáid innéacs shonraigh agus, go háirithe, innéacs WIBOR 6M.
24. Ar na cúiseanna sin agus faoi réir fíorú ag an gcúirt a rinne an tarchur, dealraíonn sé nach mbunaítear le hAirteagal 29(2) den Dlí maidir le Creidmheas Morgáiste, go soiléir agus go haonchiallach, úsáid innéacs tagartha sonrach agus a ráta agus, go háirithe, innéacs WIBOR 6M. Ní fhorchuirtear leis ar iasachtóirí úsáid éigeantach WIBOR i gcomhaontuithe iasachta morgáiste ná, thairis sin, aon ráta tagartha sonrach eile. Mar a d’áitigh an Coimisiún freisin ag an éisteacht, is cosúil nach bhfuil aon bhacainní dlíthiúla roimh iasachtóirí innéacs seachas WIBOR a úsáid agus, cé go bhfuil WIBOR ceannasach i margadh na Polainne, nach é an t‑aon innéacs amháin é atá ar fáil. Arís faoi réir fíorú ag an gcúirt a rinne an tarchur, is cosúil go bhfuil innéacsanna eile ann a d’fhéadfaí a úsáid amhail innéacs Warsaw Interest Rate Overnight (WIRON), (25) innéacs tagartha POLONIA (26) nó fiú aon innéacs eile, arna fhormheas ag an údarás inniúil. Dá bhrí sin, tráth a rinneadh an comhaontú, bhí corrlach lánroghnach áirithe ar fáil do PKO, go háirithe maidir leis an innéacs tagartha agus a ráta, agus téarma conarthach ina raibh ráta úis comhlúthach á áireamh sa chomhaontú sin.
25. Measann an chúirt a rinne an tarchur, áfach, nach bhfuil aon amhras ann nach mór an t‑innéacs tagartha dá dtagraítear in Airteagal 29(2) den Dlí maidir le Creidmheas Morgáiste a thuiscint mar WIBOR. Mínítear ann freisin go bhfuil suas le 90 % de na comhaontuithe iasachta do thomhaltóirí sa Pholainn bunaithe ar ráta comhlúthach agus go n‑úsáideann siad WIBOR mar innéacs tagartha.
26. Mar a luadh thuas, eisiatar téarma conarthach ó raon feidhme Threoir 93/13 má léiríonn sé foráil shainordaitheach reachtúil nó rialála. Chuige sin, rialaigh an Chúirt, mar is léir ó aithris 13 de Threoir 93/13, go mbaineann an t‑eisiamh ó raon feidhme na Treorach sin in Airteagal 1(2) di le forálacha an dlí náisiúnta a bhfuil feidhm acu idir na páirtithe sa chomhaontú go neamhspleách ar a rogha féin. Tá údar leis an eisiamh sin toisc go bhfuil sé dlisteanach a thoimhdiú go bhfuil cothromaíocht bainte amach ag an reachtóir náisiúnta idir cearta agus oibleagáidí uile na bpáirtithe i gconarthaí áirithe, cothromaíocht atá beartaithe go sainráite ag reachtóir an Aontais a chaomhnú. (27)
27. Leanann sé ó chásdlí na Cúirte nach bhfuil – de réir bhrí Airteagal 1(2) de Threoir 93/13 – ach rogha shoiléir ag an reachtóir foráil shainordaitheach shonrach a thabhairt isteach, bonn cirt a thabhairt do thoimhde go gcaomhnaítear, i ndáiríre, cothromaíocht idir na cearta uile a bhféachtar lena gcosaint le dlí an Aontais. Ní féidir éifeachtaí den sórt sin a bheith mar thoradh ar chleachtas na ngairmithe atá gníomhach ar an margadh, fiú má tá an cleachtas sin treascrach.
28. Mar a mhínítear i mír 16 den Tuairim seo, bunaítear an t‑innéacs tagartha ní hamháin trí innéacs a roghnú, ach trí chineál a ráta tagartha a roghnú freisin. Faoi Rialachán 2016/1011, foilsíonn riarthóir an innéacs tagartha nó cuireann sé ar fáil, inter alia, príomheilimintí na modheolaíochta a úsáideann sé chun innéacsanna tagartha a bhunú. (28) Faoi réir fíorú ag an gcúirt a rinne an tarchur, de réir faisnéise atá ar fáil go poiblí, leagann riarthóir WIBOR modheolaíocht den sórt sin amach le haghaidh rátaí tagartha WIBOR éagsúla, lena n‑áirítear WIBOR 1M, WIBOR 3M, WIBOR 6M agus WIBOR 1Y. (29) Leanann sé sin go bhfágann an modheolaíocht a ghlac riarthóir an innéacs tagartha, chun ceanglais Rialachán 2016/1011 a chur i bhfeidhm, corrlach lánroghnach áirithe ag iasachtóirí maidir le rogha an innéacs tagartha shonraigh agus/nó ráta sonrach an innéacs.
29. Leanann sé ó na breithnithe roimhe seo agus, mar a thug Rialtas na Seice faoi deara, mar is ceart, ós rud é nach mór an t‑eisiamh in Airteagal 1(2) de Threoir 93/13 a léiriú go docht, ní féidir cásanna a eisiamh ó raon feidhme na Treorach sin seachas na cásanna sin ina léirítear leis an téarma conarthach foráil shainordaitheach nó rialála éigeantach, (30) nach mór a mheas go cúng. I gcás ina n‑áirítear WIBOR ar liosta na dtagarmharcanna criticiúla de bhun Airteagal 20(1) de Rialachán 2016/1011, (31) ní thugann sé sin ann féin údar leis an téarma conarthach a thagraíonn do WIBOR a eisiamh ó raon feidhme Threoir 93/13. Is aitheantas é an cuimsiú sin ar thábhacht margaidh WIBOR (32) agus ní léiriú é ar rogha reachtach an reachtóra náisiúnta de réir bhrí chásdlí na Cúirte a ndéantar anailís air thuas.
30. Thairis sin, leanann sé ó Airteagal 1 de Rialachán 2016/1011 agus ó aithris 6 de gurb é ceann de na príomhchuspóirí a bhain le creat rialála coiteann a leagan síos le haghaidh tagarmharcanna (innéacsanna tagartha) ar leibhéal an Aontais ardleibhéal cosanta do thomhaltóirí a áirithiú (‘chun cruinneas agus sláine na n‑innéacsanna a úsáidtear mar thagarmharcanna […] i gconarthaí airgeadais a áirithiú’). Chuirfí i gcoinne an chuspóra sin dá gcuirfeadh úsáid innéacs tagartha den sórt sin, i gcás ina gcoinníonn iasachtóir corrlach lánroghnach áirithe maidir le rogha an innéacs shonraigh agus ráta innéacs den sórt sin atá le húsáid don téarma atá i gceist, bac ar athbhreithniú breithiúnach ar chothroime, nó ar shlí eile, téarma conarthach den sórt sin.
31. I bhfianaise an mhéid thuas, molaim gurb é an freagra ar an gcéad cheist a tharchuirtear ná nach mór Airteagal 1(2) de Threoir 93/13 a léiriú sa chaoi go dtagann téarma conarthach i gcomhaontú iasachta morgáiste arna thabhairt i gcrích idir tomhaltóir agus díoltóir nó soláthróir, lena bhforáiltear gur ráta comhlúthach é an ráta úis is infheidhme maidir leis an iasacht bunaithe ar innéacs tagartha WIBOR 6M, faoi raon feidhme na Treorach sin, i gcás nach bhforáiltear le reachtaíocht náisiúnta do chur i bhfeidhm sainordaitheach an innéacs sin agus a ráta shonraigh, gan beann ar rogha na bpáirtithe sa chomhaontú.
C. An dara ceist a tharchuirtear: An ceanglas maidir le trédhearcacht téarmaí conarthacha
32. Má leanann an Chúirt mo fhreagra ar an gcéad cheist a tarchuireadh, beidh sé riachtanach dara ceist na cúirte a rinne an tarchur a scrúdú. Leis an gceist sin, fiafraíonn an chúirt a rinne an tarchur, go bunúsach, an gceadaítear le hAirteagal 4(2) de Threoir 93/13 measúnú a dhéanamh ar nádúr éagórach téarma atá i gconradh iasachta morgáiste arna thabhairt i gcrích idir tomhaltóir agus díoltóir nó soláthróir, lena bhforáiltear do chur i bhfeidhm ráta úis comhlúthaigh bunaithe ar innéacs tagartha WIBOR.
33. Foráiltear le hAirteagal 4(2) de Threoir 93/13 nach mbeidh baint ag an measúnú ar chineál éagórach na dtéarmaí conarthacha leis an sainmhíniú ar phríomhábhar an chomhaontaithe ná le leordhóthanacht an phraghais agus an luacha saothair, ar thaobh amháin, i gcoinne na seirbhísí nó na n‑earraí a sholáthraítear mar mhalairt, ar an taobh eile, a mhéid atá na téarmaí sin i dteanga shoiléir intuigthe. Dá bhrí sin, d’fhéadfadh an chúirt a rinne an tarchur athbhreithniú a dhéanamh ar nádúr éagórach téarma a bhaineann leis an sainmhíniú ar phríomhábhar an chomhaontaithe mura bhfuil an téarma sin soiléir agus intuigthe. (33)
34. I ndáil leis sin, chinn an Chúirt go bhforáiltear le hAirteagal 4(2) de Threoir 93/13 eisceacht ón sásra chun athbhreithniú a dhéanamh ar shubstaint téarmaí éagóracha, amhail an ceann dá bhforáiltear sa chóras cosanta tomhaltóirí a chuirtear i bhfeidhm leis an Treoir sin, agus nach mór, dá bhrí sin, an fhoráil sin a léiriú go docht. (34) Dá réir sin, chun go bhféadfadh cúirt a rinne an tarchur dul ar aghaidh leis an measúnú ar a éagóraí a d’fhéadfadh téarma conarthach a bheith ann, ba cheart a shuí an gcumhdaítear an téarma sin leis an gcoincheap ‘príomhábhar conartha’ agus an gcomhlíontar an ceanglas maidir le trédhearcacht (teanga shoiléir agus intuigthe).
1. Coincheap ‘príomhábhar an chonartha’
35. Go sonrach, maidir le catagóir na dtéarmaí conarthacha a chumhdaítear leis an gcoincheap ‘príomhábhar an chonartha’, de réir bhrí Airteagal 4(2) de Threoir 93/13, rialaigh an Chúirt nach mór na téarmaí sin a thuiscint mar na téarmaí lena leagtar síos oibleagáidí fíor-riachtanacha an chomhaontaithe agus, dá réir sin, a léiríonn é. Os a choinne sin, ní féidir le téarmaí atá coimhdeach leosan lena sainmhínítear bunbhrí an chaidrimh chonarthaigh teacht faoin gcoincheap sin. (35)
36. Is faoin gcúirt a rinne an tarchur atá sé scrúdú a dhéanamh, ag féachaint do chineál, do scéim ghinearálta agus do choinníollacha an chomhaontaithe atá i gceist chomh maith lena chomhthéacs dlíthiúil agus fíorasach, an bhfuil an téarma dá dtagraíonn an chúirt a rinne an tarchur ina ceist ina gné bhunriachtanach d’oibleagáidí an fhéichiúnaí, arb é atá ann an méid a chuireann an t‑iasachtóir ar fáil dó a aisíoc. (36) Mar sin féin, is faoin gCúirt atá sé na critéir is infheidhme sa scrúdú sin a fháil ó Airteagal 4(2) de Threoir 93/13. (37)
37. Is iad na hoibleagáidí fíor-riachtanacha faoi chomhaontú iasachta go príomha go ngeallann an t‑iasachtóir suim áirithe airgid a chur ar fáil don iasachtaí agus go ngabhann an t‑iasachtóir air féin an tsuim sin a aisíoc, le hús de ghnáth, ar na dátaí íocaíochta sceidealta. (38) I gcomhaontú iasachta morgáiste lena socraítear ráta úis comhlúthach, cinntear oibleagáid fhíor-riachtanach an iasachtaí an tsuim airgid a chuir an t‑iasachtóir ar fáil a aisíoc faoi threoir an ráta úis sin. Dá bhrí sin, baineann aisíocaíocht na hiasachta trí thagairt do ráta úis comhlúthach, i bprionsabal, go díreach le cineál oibleagáid an fhéichiúnaí, rud atá ina ghné bhunriachtanach den chomhaontú iasachta morgáiste.
38. Foráiltear leis an téarma conarthach atá i gceist go n‑íocfar an comhaontú iasachta morgáiste le hús arna ríomh ar bhonn ráta comhlúthach dá dtagraítear ar innéacs WIBOR. Sonraíonn an chúirt a rinne an tarchur go luaitear go sainráite in Airteagal 69(2)(5) de Dhlí Baincéireachta an 29 Lúnasa 1997 nach mór clásail maidir leis an ráta úis agus aon mhodhnú air a bheith mar chuid de chomhaontú iasachta. Thairis sin, mhínigh Rialtas na Polainne ina bharúlacha i scríbhinn, de bhun Airteagal 29(1)(8) den Dlí maidir le Creidmheas Morgáiste, nach mór a shonrú i gcomhaontú iasachta morgáiste an modh agus na coinníollacha chun an ráta úis a ríomh ar a bhonn a ríomhtar na híocaíochtaí príomhshuime agus úis.
39. Faoi réir fíoruithe ag an gcúirt a rinne an tarchur, is féidir a mheas go dtagann an téarma conarthach atá i gceist faoi raon feidhme an choincheapa ‘príomhábhar an chonartha’ agus, dá bhrí sin, go bhfuil sé mar chuid d’oibleagáidí fíor-riachtanacha an iasachtaí i gcomhaontú den sórt sin.
2. An coincheap ‘teanga shoiléir intuigthe’and the requirement of transparency
40. Mar sin féin, ní mór a mheabhrú gur chinn an Chúirt cheana féin go bhfuil feidhm ag an gceanglas maidir le dréachtú simplí agus intuigthe fiú i gcás ina dtagann téarma faoin sainmhíniú ar ‘príomhábhar an chonartha’ de réir bhrí Airteagal 4(2) de Threoir 93/13. Ní mheastar leis na téarmaí dá dtagraítear in Airteagal 4(2) an bhfuil siad éagórach ach amháin a mhéid ba cheart don chúirt náisiúnta a bhfuil dlínse aici a bheith den tuairim, tar éis scrúdú cás ar chás, gur dhréachtaigh an díoltóir nó an soláthróir iad i dteanga shoiléir intuigthe (39) (an ceanglas maidir le trédhearcacht téarmaí conarthacha).
41. Maidir leis an gceanglas maidir le trédhearcacht na dtéarmaí conarthacha, rialaigh an Chúirt nach féidir an ceanglas sin, a athdhearbhaítear in Airteagal 5 de, a laghdú go dtí go mbeidh siad intuigthe go foirmiúil agus ó thaobh na gramadaí de. Ós rud é go bhfuil an córas cosanta a tugadh isteach le Treoir 93/13 bunaithe ar an smaoineamh go bhfuil an tomhaltóir i riocht laige vis-à-vis an díoltóir nó an soláthróir, go háirithe maidir lena leibhéal eolais, ní mór an ceanglas sin maidir le téarmaí conarthacha a dhréachtú go soiléir agus go hintuigthe agus, dá bhrí sin, an ceanglas maidir le trédhearcacht a leagtar síos leis an Treoir sin a thuiscint sa chiall is leithne. (40)
42. Sa bhreithiúnas in Gómez del Moral Guasch I, rinne an Chúirt anailís ar an gceanglas maidir le trédhearcacht i ndáil le téarma conarthach lena bhforáiltear, faoi chomhaontú iasachta morgáiste, go n‑íocfaí an iasacht sin le hús arna ríomh ar bhonn ráta comhlúthach arna bhunú trí thagairt d’innéacs oifigiúil. Chinn an Chúirt nach mór a thuiscint, dá bhrí sin, go n‑éilítear leis an gceanglas maidir le trédhearcacht ní hamháin nach mór an téarma atá i gceist a bheith intuigthe go foirmiúil agus ó thaobh na gramadaí de don tomhaltóir, ach freisin go bhfuil gnáth-thomhaltóir, atá réasúnta eolach agus réasúnta géarchúiseach agus cáiréiseach, in ann feidhmiú sonrach an mhodha a úsáidtear chun an ráta sin a ríomh a thuiscint agus, ar an gcaoi sin, meastóireacht a dhéanamh, ar bhonn critéir shoiléire, intuigthe, ar na hiarmhairtí suntasacha eacnamaíocha a d’fhéadfadh a bheith ag téarma den sórt sin ar a oibleagáidí airgeadais. (41)
43. Ós rud é nach mbaineann dlínse na Cúirte ach le léiriú fhorálacha dhlí an Aontais –sa chás seo, is é sin, go háirithe, Treoir 93/13 –is faoin gcúirt a rinne an tarchur amháin atá sé na fíoruithe fíorasacha riachtanacha a dhéanamh, i bhfianaise na faisnéise ábhartha uile, lena n‑áirítear an t‑ábhar fógraíochta agus an fhaisnéis a chuir an t‑iasachtóir ar fáil i gcaibidlíocht an chomhaontaithe atá i gceist. Go sonrach, is faoin gcúirt náisiúnta atá sé, agus na himthosca uile a bhaineann le tabhairt i gcrích an chomhaontaithe á meas aici, a fháil amach, sa chás lena mbaineann, ar cuireadh an fhaisnéis ar fad ar dócha go mbeadh tionchar aici ar mhéid a ghealltanais in iúl don tomhaltóir, rud a chuirfidh ar chumas an tomhaltóra meastachán a dhéanamh, thar aon ní eile, ar chostas iomlán na hiasachta. (42)
44. Sa bhreithiúnas in Gómez del Moral Guasch I, chinn an Chúirt go raibh sé ábhartha, chun críocha an scrúdaithe sin, go raibh rochtain éasca ag aon duine a raibh sé beartaithe aige iasacht mhorgáiste a fháil ar an bhfaisnéis bhunriachtanach a bhaineann le ríomh an innéacs tagartha is infheidhme maidir leis an gcomhaontú sa chás sin. (43) Mheas an Chúirt freisin go raibh sé ábhartha, chun measúnú a dhéanamh ar thrédhearcacht an téarma chonarthaigh atá i gceist sa chás sin, gur ceanglaíodh ar institiúidí creidmheasa, faoin reachtaíocht náisiúnta atá i bhfeidhm, sonraí a bhaineann le luaineachtaí an innéacs ábhartha roimhe sin a sholáthar do thomhaltóirí. (44)
45. Tháinig an Chúirt ar an gconclúid gur ar an gcúirt a rinne an tarchur a bhí sé a fháil amach, i gcomhthéacs thabhairt i gcrích an chomhaontaithe atá i gceist sa chás sin, ar chomhlíon an institiúid iasachtaí na hoibleagáidí uile maidir le faisnéis a sholáthar a leagtar síos sa reachtaíocht náisiúnta. (45)
46. Sa bhreithiúnas in Kutxabank, (46) chinn an Chúirt go bhféadfaí faisnéis maidir le gnéithe conarthacha áirithe atá riachtanach d’iasachtaithe ionchasacha chun an raon feidhme maidir le glacadh le togra le haghaidh comhaontú iasachta teacht ó fhaisnéis nach soláthraíonn an t‑iasachtóir go díreach, ar choinníoll go bhfuil an fhaisnéis sin ar fáil go poiblí agus inrochtana, i gcás inarb iomchuí trí thásca áirithe a thugann an t‑iasachtóir don tomhaltóir chun na críche sin.
47. Go sonrach, maidir le hinrochtaineacht faisnéise nach soláthraíonn an díoltóir nó an soláthróir go díreach, is gá don díoltóir nó don soláthróir sin faisnéis atá beacht agus cruinn go leor a sholáthar d’iasachtaithe ionchasacha ionas gur féidir leo eolas a chur ar an bhfaisnéis sin gan bearta a dhéanamh nach féidir coinne a bheith acu leo le réasún ó ghnáth-thomhaltóir. (47)
48. Sa díospóid sna príomhimeachtaí, déantar tagairt sa téarma conarthach atá i gceist do ráta úis comhlúthach atá bunaithe ar innéacs WIBOR 6M. Mar a míníodh cheana i mír 10 agus, go háirithe, i bhfonóta 8 den Tuairim seo, áirítear WIBOR ar liosta na dtagarmharcanna criticiúla de bhun Airteagal 20(1) de Rialachán 2016/1011. Rialaítear próiseas aitheantais WIBOR mar thagarmharc criticiúil leis an Rialachán sin, a glacadh, i gcomhréir le hAirteagal 1 de, chun cruinneas, stóinseacht agus sláine na n‑innéacsanna tagartha ábhartha a úsáidtear i gconarthaí airgeadais a áirithiú.
49. Cuirtear san áireamh i Rialachán 2016/1011 cumhacht mhargála éagothrom tomhaltóirí vis-à-vis iasachtóirí agus úsáid téarmaí caighdeánacha i gcomhaontuithe morgáiste agus iasachtaí do thomhaltóirí ina n‑úsáidtear innéacs tagartha. Luaitear in aithris 71 de Rialachán 2016/1011 gur féidir le tomhaltóirí rogha theoranta a bheith acu maidir leis an innéacs tagartha a úsáidtear i gcásanna den sórt sin. Mar chuid den iarracht chothromaíochta, measann reachtóir an Aontais gur gá a áirithiú go gcuirfidh iasachtóirí faisnéis leordhóthanach ar a laghad ar fáil do thomhaltóirí. Chuige sin, leasaítear Treoir 2008/48 (48) agus Treoir 2014/17 (49) le hAirteagal 56 agus Airteagal 57 de Rialachán 2016/1011 dá réir sin.
50. Go sonrach, le Rialachán 2016/1011 cuirtear mír nua faisnéise isteach (Airteagal 13(1)(ea) nua de Threoir 2014/17) nach mór a thabhairt do thomhaltóirí sula dtabharfar comhaontú iasachta morgáiste ina n‑úsáidtear innéacs tagartha i gcrích. Ní mór ‘ainmneacha [na n‑innéacsanna tagartha] agus a riarthóirí agus na himpleachtaí a d’fhéadfadh a bheith ann don tomhaltóir a bheith san áireamh san fhaisnéis ghinearálta a chuireann iasachtóirí ar fáil agus comhaontuithe den sórt sin á dtabhairt i gcrích acu’.
51. I gcás an chomhaontaithe atá i gceist, sonraíonn an chúirt a rinne an tarchur go raibh faisnéis sa chomhaontú sin maidir leis an eintiteas lena mbunaítear an t‑innéacs tagartha agus an bonn ar a bhfuil an t‑innéacs sin bunaithe, maidir le tréimhse ama taisce an innéacs sin agus maidir leis an gcaoi a gcinntear an ráta úis ar bhonn an innéacs sin. Mar sin féin, tá amhras ar an gcúirt sin ar cheart míniú a thabhairt freisin ar an gcaoi a gcinntear WIBOR féin agus ar na tosca a mbíonn tionchar acu ar leibhéal an athraithe. Baineann an cheist sin leis na haighneachtaí a rinne J.J. os comhair na cúirte a rinne an tarchur, a rinne gearán nár tugadh míniú dó maidir leis na socruithe chun innéacs tagartha WIBOR a sholáthar, agus maidir leis an bhfíoras go gcinntear an t‑innéacs sin ar bhonn sonraí arna soláthar ag na bainc féin agus go bhfuil lánrogha áirithe ag na bainc na sonraí sin a sholáthar.
52. I ndáil leis sin, ní mór a thabhairt faoi deara go rialaítear le Rialachán 2016/1011 an mhodheolaíocht chun innéacsanna tagartha a bhunú chun a n‑iontaofacht agus a gcruinneas a áirithiú. Leanann sé ó aithris 26 de go bhfuil reachtóir an Aontais ar an eolas faoin riosca cúblála is féidir a fheidhmiú agus sonraí ionchuir á soláthar. Aithnítear ann, mar riail ghinearálta, go gceanglaítear ar riarthóirí innéacs tagartha sonraí ionchuir idirbheartaíochta a úsáid. Mar sin féin, is féidir sonraí eile, mar a leagtar amach sa Rialachán sin, a úsáid i gcásanna nach leor nó nach iomchuí na sonraí idirbheartaíochta chun sláine agus cruinneas an innéacs tagartha a áirithiú. Léirítear é sin in Airteagal 11 de Rialachán 2016/1011, ina leagtar amach na ceanglais i leith na sonraí ionchuir chun innéacs tagartha a sholáthar (ní mór dó, go háirithe, a bheith ‘leordhóthanach chun léiriú cruinn iontaofa a thabhairt ar an margadh nó ar an bhfíorchás eacnamaíoch atá sé beartaithe a thomhas leis an tagarmharc’ agus a bheith ‘infhíoraithe’).
53. Leagtar béim in aithris 27 de Rialachán 2016/1011 ar an ngá atá le modheolaíocht thrédhearcach a ghlacadh lena n‑áiritheofar iontaofacht agus cruinneas an innéacs tagartha. Luaitear san aithris sin nach gciallaíonn trédhearcacht foilsiú na foirmle a chuirtear i bhfeidhm chun innéacs tagartha ar leith a chinneadh, ach nochtadh eilimintí atá leordhóthanach chun go mbeidh páirtithe leasmhara in ann tuiscint a fháil ar an gcaoi a gcinntear an t‑innéacs tagartha agus measúnú a dhéanamh ar a ionadaíochas, a ábharthacht agus a oiriúnacht don úsáid atá beartaithe dó. Léirítear é sin in Airteagal 13 den Rialachán sin, dar teideal ‘Trédhearcacht na modheolaíochta’, lena gceanglaítear ar an riarthóir (de réir bhrí Rialachán 2016/1011) faisnéis áirithe a liostaítear san Airteagal sin a fhoilsiú nó a chur ar fáil.
54. Leanann sé ó na breithnithe roimhe seo nach mór an fhaisnéis sin lena gceadaítear do pháirtithe leasmhara, lena n‑áirítear tomhaltóirí, an mhodheolaíocht a úsáidtear chun innéacs tagartha a sholáthar faoi Rialachán 2016/1011 a thuiscint, a bheith mar chuid den fhaisnéis a cheanglaítear ar an riarthóir a fhoilsiú nó a chur ar fáil. Faoin gcreat comhchoiteann a tugadh isteach le Rialachán 2016/1011, is é an riarthóir innéacs atá freagrach as sin.
55. Ina theannta sin, déantar foráil le Rialachán 2016/1011, in Airteagail 7, 8 agus 9 de, maidir le sásra láimhseála gearán, a cheanglaítear de réir aithris 23 ‘chun páirtithe leasmhara a chumasú chun fógra a thabhairt do riarthóir [an innéacs tagartha] maidir le gearáin agus chun a áirithiú go ndéanfaidh riarthóir [an innéacs tagartha] meastóireacht oibiachtúil ar fhiúntas aon ghearáin’. Bunaítear leis an sásra sin bealach sonrach riaracháin do pháirtithe leasmhara, lena n‑áirítear tomhaltóirí, chun próiseas gearáin a thionscnamh i gcás amhrais maidir le comhlíonadh chinneadh an innéacs le forálacha ábhartha reachtaíocht an Aontais.
56. I gcás ina mbeartaíonn iasachtóir comhaontú iasachta morgáiste do thomhaltóirí, ina n‑úsáidtear innéacs tagartha, leagtar amach go sonrach oibleagáid an iasachtóra sin faisnéis a sholáthar in Airteagal 13(1)(ea) de Threoir 2014/17. Mar a luaitear thuas, ní mór don iasachtóir an tomhaltóir a chur ar an eolas faoi ‘ainmneacha [na dtagarmharcanna] agus a riarthóirí mar aon leis na himpleachtaí féideartha ar an tomhaltóir’. Ní mór an fhaisnéis sin a thabhairt d’iasachtaithe ionchasacha ar bhealach atá beacht agus cruinn go leor ionas gur féidir le gnáth-thomhaltóir rochtain a fháil ar an bhfaisnéis ábhartha atá ar fáil go poiblí agus eolas a fháil ar na príomhghnéithe a bhaineann leis an modheolaíocht is bun le soláthar an innéacs tagartha. Is iad na himpleachtaí a d’fhéadfadh a bheith ann don tomhaltóir atá ábhartha na himpleachtaí sin a eascraíonn as fachtóirí ar dócha go mbeidh tionchar acu ar mhéid ghealltanas an tomhaltóra, lena n‑áirítear, go háirithe, an riosca a bhaineann le luaineachtaí sa ráta úis comhlúthach agus faisnéis maidir leis na príomheilimintí is cúis leis na luaineachtaí sin.
57. Leanann sé ón anailís ar chreat an innéacs tagartha a bunaíodh le Rialachán 2016/1011 nach gcuireann an ceanglas maidir le trédhearcacht faoi Threoir 93/13, arna léamh i gcomhar leis an Rialachán sin, oibleagáid ar an iasachtóir faisnéis níos mionsonraithe a sholáthar go díreach maidir leis an modheolaíocht chun an t‑innéacs tagartha a chinneadh ná an fhaisnéis a cheanglaítear faoi Rialachán 2016/1011. Go deimhin, is féidir teacht ar fhaisnéis ghinearálta maidir leis an modheolaíocht a úsáidtear i Rialachán 2016/1011 agus ní mór don riarthóir faisnéis shonrach a fhoilsiú nó a chur ar fáil go poiblí.
58. Mar sin féin, mar a cuireadh in iúl thuas, is amhlaidh fós nach mór don iasachtóir an fhaisnéis ábhartha maidir le hainm an innéacs tagartha agus ainm a riarthóra agus na himpleachtaí ar an tomhaltóir a sholáthar don tomhaltóir ar bhealach beacht cruinn. I mo thuairimse, mura léiríonn an t‑iasachtóir ach cuid de na gnéithe den mhodheolaíocht fholuiteach a úsáideadh, agus mar thoradh air sin nach nochtar go hiomlán an mhodheolaíocht sin agus na príomheilimintí is cúis leis an ráta innéacs a luainiú, nó go dtugann sé íomhá shaofa de chineál an innéacs tagartha, bheadh sé sin contrártha do na ceanglais maidir le trédhearcacht agus meon macánta faoi Threoir 93/13.
59. Ag an éisteacht, d’áitigh J.J. gur cuireadh amú é chun a chreidiúint gur sonraí idirbheartaíochta a bhain le hiasachtaí idirbhainc a bhí san innéacs tagartha WIBOR ach, i ndáiríre, gur meastacháin (luachana) a chuir na bainc a bhí páirteach sa phróiseas socraithe ar fáil a bhí i 98.27 % de na sonraí bunúsacha. (50) D’áitigh J.J. freisin gur sholáthair PKO faisnéis dó a bhí contrártha don reachtaíocht is infheidhme agus don réaltacht eacnamaíoch. Chuir PKO i gcoinne an mhaímh sin go daingean. D’áitigh sé ag an éisteacht gur thug sé faisnéis chruinn, bheacht. I gcomhréir le cásdlí na Cúirte a chuirtear i láthair thuas, (51) is faoin gcúirt náisiúnta atá sé, agus na himthosca uile a bhaineann le tabhairt i gcrích an chomhaontaithe á mbreithniú aici, a fháil amach ar cuireadh an fhaisnéis ar fad ar dócha go mbeadh tionchar aici ar mhéid ghealltanas an tomhaltóra in iúl dó ar bhealach atá beacht agus cruinn go leor chun go mbeadh sé in ann meastachán a dhéanamh, thar aon ní eile, ar chostas iomlán na hiasachta.
60. I mo thuairimse, ba cheart gurb é an freagra ar an dara ceist a tarchuireadh ná nach mór Airteagal 4(2) de Threoir 93/13 a léiriú sa chaoi go gceadaítear leis measúnú a dhéanamh ar nádúr éagórach téarma atá i gcomhaontú iasachta morgáiste arna thabhairt i gcrích idir tomhaltóir agus díoltóir nó soláthróir, lena bhforáiltear do chur i bhfeidhm ráta úis comhlúthaigh bunaithe ar innéacs tagartha WIBOR 6M maidir leis an gcomhaontú sin, i gcás nach bhfuil an téarma sin dréachtaithe i dteanga shoiléir intuigthe (ceanglas maidir le trédhearcacht). Chun an ceanglas sin a chomhlíonadh, ní mór don díoltóir nó don soláthróir an tomhaltóir a chur ar an eolas ar bhealach atá beacht go leor agus cruinn go leor maidir le hainm an innéacs tagartha a úsáidtear agus ainm a riarthóra agus maidir leis na himpleachtaí a d’fhéadfadh a bheith ann don tomhaltóir mar thoradh ar úsáid an innéacs sin ionas go mbeidh sé in ann meastachán a dhéanamh, thar aon ní eile, ar chostas iomlán na hiasachta. Ní mór an chaoi a gcuireann an t‑iasachtóir an fhaisnéis ar fáil a bheith de chineál a fhágann, mar thoradh air sin, go nochtar go hiomlán san fhaisnéis sin an mhodheolaíocht bhunúsach agus na príomheilimintí is cúis le luaineacht an ráta innéacs agus nach dtugtar léi íomhá shaofa de chineál an innéacs.
D. An tríú ceist a tharchuirtear: Cineál mí-úsáideach an téarma chonarthaigh atá i gceist
61. Ós rud é go bhféadfadh cinneadh maidir le heaspa trédhearcachta i ndáil leis an téarma conarthach atá i gceist a bheith mar thoradh ar mheasúnú na cúirte a rinne an tarchur ar an gceanglas maidir le trédhearcacht, beidh ar an gCúirt aghaidh a thabhairt ar an tríú ceist a tarchuireadh. Leis an gceist sin, lorgaíonn an chúirt a rinne an tarchur treoir maidir le cé acu a d’fhéadfadh nó nach bhféadfadh téarma lena n‑ionchorpraítear tagarmharc criticiúil (amhail WIBOR), mar a rialaítear le Rialachán 2016/1011, a bheith éagórach, de réir bhrí Airteagal 3(1) de Threoir 93/13, mar gheall ar sholáthar faisnéise neamhleor ag an mbanc don tomhaltóir agus dáileadh éagothrom an riosca idir na páirtithe conarthacha a eascraíonn, inter alia, as sin. (52)
62. De réir Airteagal 3(1) de Threoir 93/13, measfar téarma conarthach a bheith éagórach más rud é, contrártha leis an gceanglas maidir le meon macánta, go bhfuil sé ina chúis le héagothroime shuntasach idir cearta agus oibleagáidí na bpáirtithe faoin gcomhaontú, rud a théann chun dochair don tomhaltóir. I ndáil leis sin, thug an Chúirt dá haire, agus tagairt á déanamh aici do na coincheapa maidir le ‘meon macánta’ agus ‘míchothromaíocht shuntasach’ i gcearta agus in oibleagáidí na bpáirtithe a eascraíonn as an gcomhaontú, chun aimhleasa an tomhaltóra, go sainítear ar bhealach ginearálta le hAirteagal 3(1) de Threoir 93/13 na tosca a fhágann go bhfuil téarma conarthach éagórach nár caibidlíodh ar leithligh. (53)
63. Chun a fháil amach an bhfuil téarma ina chúis le ‘míchothromaíocht shuntasach’ i gcearta agus in oibleagáidí na bpáirtithe faoi chomhaontú chun aimhleasa an tomhaltóra, ní mór aird ar leith a thabhairt ar na rialacha dlí náisiúnta a mbeadh feidhm acu in éagmais comhaontú ó na páirtithe, chun a mheas an gcuireann an comhaontú an tomhaltóir sin i staid dhlíthiúil nach bhfuil chomh fabhrach leis an staid dá bhforáiltear leis an dlí náisiúnta atá i bhfeidhm agus, de réir mar a bheidh, a mhéid a chuirtear an tomhaltóir sin i staid dhlíthiúil leis. Maidir le téarma a bhaineann le hús a ríomh i gcomhaontú iasachta, tá sé ábhartha freisin modh ríofa an ráta a leagtar síos sa téarma sin agus an tsuim iarbhír a eascraíonn as an ráta sin a chur i gcomparáid leis an ráta úis reachtúil agus na rátaí úis a chuirtear i bhfeidhm ar an margadh ar dháta thabhairt i gcrích an chomhaontaithe atá i gceist le haghaidh iasacht de shuim agus de théarma inchomparáide le hiasacht an chomhaontaithe iasachta atá á bhreithniú. (54)
64. Maidir leis na himthosca ina n‑eascraíonn míchothromaíocht den sórt sin ‘contrártha don cheanglas maidir le meon macánta’, ag féachaint d’aithris 16 de Threoir 93/13, ní mór don chúirt náisiúnta a mheas chun na gcríoch sin an bhféadfadh an díoltóir nó an soláthróir, agus é ag déileáil ar bhealach cothrom agus cothromasach leis an tomhaltóir, glacadh leis go réasúnta go n‑aontódh an tomhaltóir le téarma den sórt sin i gcaibidlíocht conartha aonair. (55)
65. Ina theannta sin, de bhun Airteagal 4(1) den Treoir sin, ní mór measúnú a dhéanamh ar nádúr éagórach téarma chonarthaigh agus cineál na n‑earraí nó na seirbhísí ar tugadh an comhaontú i gcrích ina leith á chur san áireamh agus trí thagairt a dhéanamh, tráth thabhairt i gcrích an chomhaontaithe, do na himthosca uile a bhaineann lena thabhairt i gcrích. Dá bhrí sin, i ndáil leis sin, ní mór iarmhairtí an téarma faoin dlí is infheidhme maidir leis an gcomhaontú a chur san áireamh freisin, lena gceanglaítear breithniú a dhéanamh ar an gcóras dlí náisiúnta. (56)
66. I ndáil leis sin, de réir an chásdlí, baineann dlínse na Cúirte Breithiúnais leis an léiriú ar an gcoincheap ‘téarma éagórach’ a úsáidtear in Airteagal 3(1) de Threoir 93/13 agus san Iarscríbhinn a ghabhann léi, agus leis na critéir a d’fhéadfadh an chúirt náisiúnta a chur i bhfeidhm nó nach mór di a chur i bhfeidhm agus téarma conarthach á scrúdú aici i bhfianaise fhorálacha na Treorach sin. Dá bhrí sin, is faoin gcúirt sin atá sé a chinneadh, i bhfianaise na gcritéar sin, an bhfuil téarma conarthach ar leith éagórach i ndáiríre in imthosca an cháis. Dá bhrí sin, is léir nach mór don Chúirt Bhreithiúnais í féin a theorannú do threoir a thabhairt don chúirt a rinne an tarchur, nach mór don chúirt sin a chur san áireamh chun a mheas an bhfuil an téarma conarthach atá i gceist éagórach. (57)
67. Sa díospóid sna príomhimeachtaí, ardaítear an cheist an bhfuil téarma conarthach éagórach i gcomhthéacs faisnéis neamhleor nó mhíchruinn a bheith á soláthar ag an iasachtóir don tomhaltóir agus dáileadh éagothrom an riosca idir na páirtithe conarthacha a eascraíonn, inter alia, as sin. Mar sin féin, cé nach gcomhlíonann téarma an ceanglas maidir le trédhearcacht lena n‑éilítear, mar a luaitear thuas, faisnéis leordhóthanach agus chruinn a sholáthar do thomhaltóir, ní hionann sin ann féin agus é a dhéanamh éagórach de réir bhrí Airteagal 3(1) de Threoir 93/13. (58) Chun a shuí go bhfuil téarma conarthach éagórach, ceanglaítear ar an gcúirt a rinne an tarchur measúnú iomlán a dhéanamh ar na critéir a eascraíonn as cásdlí na Cúirte.
68. Sa chomhthéacs sin, ba cheart a thabhairt faoi deara gur cosúil go bhfuil na hamhrais a léirigh an chúirt a rinne an tarchur dírithe ar dhá shaincheist éagsúla: (i) faisnéis leordhóthanach a sholáthar don tomhaltóir maidir leis an riosca a eascraíonn as úsáid an ráta comhlúthaigh san iasacht atá i gceist; agus (ii) faisnéis leordhóthanach agus chruinn a sholáthar maidir le cinneadh innéacs WIBOR.
69. Mar sin féin, cé go bhféadfadh cúirteanna náisiúnta i gcásanna sibhialta amhail an díospóid sna príomhimeachtaí measúnú a dhéanamh, faoi Threoir 93/13, ar théarmaí conarthacha bunaithe ar innéacsanna tagartha amhail WIBOR, (59)ní fhéadfadh siad scrúdú a dhéanamh ar an modheolaíocht chun innéacsanna den sórt sin a chinneadh faoin Treoir sin, a mhéid nach dtagann scrúdú den sórt sin faoi raon feidhme Threoir 93/13. Thairis sin, mar a mhínítear thuas, (60) bunaíodh le Rialachán 2016/1011 sásra sonrach chun gearáin a láimhseáil arb é is aidhm dó bealach riaracháin tiomnaithe a áirithiú do pháirtithe leasmhara, lena n‑áirítear tomhaltóirí, chun próiseas gearáin a thionscnamh i gcás amhras faoi chomhlíonadh chinneadh an innéacs le forálacha ábhartha an dlí náisiúnta agus/nó dhlí an Aontais. Mar a chuir an Coimisiún in iúl, dá gceadófaí do chúirteanna sibhialta náisiúnta athbhreithniú a dhéanamh ar an modheolaíocht chun tagarmharcanna criticiúla a chinneadh trí mheasúnú a dhéanamh ar a éagóraí atá téarma conarthach faoi Threoir 93/13, bhainfí an bonn de chóras sonrach bainistíochta tagarmharcanna criticiúla arna bhunú ag reachtóir an Aontais faoi Rialachán 2016/1011.
70. Dá bhrí sin, sa díospóid sna príomhimeachtaí, ba cheart measúnú na cúirte náisiúnta a theorannú don téarma conarthach atá i gceist agus do na himthosca uile a fhreastalaíonn ar thabhairt i gcrích an chomhaontaithe, lena n‑eisiatar ó raon feidhme an mheasúnaithe sin na hábhair a bhaineann le córas bainistíochta tagarmharcanna mar a bhunaítear le Rialachán 2016/1011.
71. Go sonrach, is faoin gcúirt náisiúnta atá sé a fhíorú gur chuir an díoltóir nó an soláthróir an fhaisnéis ábhartha uile in iúl don tomhaltóir lena gcuirtear ar a chumas measúnú a dhéanamh ar iarmhairtí eacnamaíocha an téarma chonarthaigh atá i gceist ar a oibleagáidí airgeadais. Agus an méid sin á dhéanamh, ba cheart a mheabhrú go bhfuil nádúr trédhearcach téarma chonarthaigh, mar a cheanglaítear le Treoir 93/13, ar cheann de na gnéithe atá le cur san áireamh agus measúnú á dhéanamh ar cé acu atá nó nach bhfuil an téarma sin éagórach. (61)
72. San ordú tarchuir, sonraíonn an chúirt a rinne an tarchur go bhféadfar a mheas go bhfuil na téarmaí conarthacha a bhaineann leis an ráta comhlúthach bunaithe ar innéacs WIBOR contrártha do cheanglais an mheoin mhacánta agus go gcruthaíonn siad, chun aimhleasa an tomhaltóra, éagothroime shuntasach i gcearta agus in oibleagáidí na bpáirtithe conarthacha, ar an bhforas nár cuireadh an tomhaltóir ar an eolas go cuí faoina neamhchosaint ar an riosca a bhaineann le ráta comhlúthach agus go ndearnadh an riosca sin a chomhroinnt go míchothrom idir na páirtithe sin. Luaitear ann freisin go raibh PKO, mar iasachtóir, ar an eolas faoin modh chun WIBOR a chinneadh agus go raibh sé ar an eolas faoin amhras atá ann faoi láthair maidir le trédhearcacht chinneadh an ráta sin, ach gur roghnaigh sé gan an tomhaltóir a chur ar an eolas faoi sin. Dar leis an gcúirt a rinne an tarchur, is féidir breathnú air sin mar fhoinse éagothroime idir na páirtithe conarthacha maidir le gach gné den chomhaontú sin. (62)
73. Sna himthosca sin, is faoin gcúirt a rinne an tarchur atá sé scrúdú a dhéanamh an bhfuil an téarma conarthach atá i gceist éagórach, de réir bhrí Airteagal 3(1) de Threoir 93/13, trí mheasúnú iomlán a dhéanamh ar na critéir a eascraíonn as cásdlí na Cúirte. Ní mór a áireamh sa mheasúnú sin, go háirithe, an cheist an raibh easpa faisnéise soiléire ann a d’fhéadfadh dochar a dhéanamh do chumas J.J. iarmhairtí eacnamaíocha an chomhaontaithe atá i gceist a thuiscint. Sa chomhthéacs sin, ní mór don chúirt a rinne an tarchur a fhíorú an bhféadfadh an mhainneachtain faisnéis chruinn leordhóthanach a sholáthar an chothromaíocht i bhfabhar an bhainc a aistriú go dtí go mbeadh éagothroime shuntasach ann i gcearta agus in oibleagáidí na bpáirtithe faoin gcomhaontú atá i gceist, chun aimhleasa an tomhaltóra. I ndáil leis sin, ní mór don chúirt a rinne an tarchur measúnú a dhéanamh chun na gcríoch sin an bhféadfadh an t‑iasachtóir (PKO), a dhéileálann go cothrom leis an tomhaltóir (J.J.), glacadh leis go réasúnta go n‑aontódh an tomhaltóir le téarma den sórt sin i gcaibidlíocht aonair. (63) Chuige sin, ní mór a fhíorú ar thug an tomhaltóir toiliú feasach maidir leis an riosca a bhaineann le húsáid an téarma chonarthaigh atá i gceist.
74. Thairis sin, ní mór don chúirt a rinne an tarchur a mheas an ndearnadh an fhaisnéis a chuir an t‑iasachtóir ar fáil don tomhaltóir a chur i láthair ar bhealach neodrach agus oibiachtúil gan a thabhairt ar an tomhaltóir a chreidiúint go raibh rogha an téarma chonarthaigh atá i gceist agus WIBOR fabhrach dó, nuair nach raibh siad i ndáiríre.
75. Dá bhrí sin, i mo thuairimse, is é an freagra ar an tríú ceist ná go gceanglaítear le hAirteagal 3(1) de Threoir 93/13 ar an gcúirt náisiúnta a mheas an gcruthaíonn an téarma conarthach atá i gceist sna príomhimeachtaí – contrártha leis an gceanglas maidir le meon macánta – éagothroime shuntasach idir cearta agus oibleagáidí na bpáirtithe a eascraíonn as an gcomhaontú chun aimhleasa an tomhaltóra. Agus an méid sin á dhéanamh aici, ní mór don chúirt náisiúnta, ina measúnú foriomlán ar a éagóraí atá téarma conarthach, a fhíorú an bhféadfadh an t‑iasachtóir, agus é ag déileáil go cothrom leis an tomhaltóir, glacadh leis go réasúnta go n‑aontódh an tomhaltóir le téarma den sórt sin i gcaibidlíocht maidir le comhaontú aonair. Chuige sin, ní mór a fhíorú ar thug an tomhaltóir toiliú feasach maidir leis an riosca a eascraíonn as úsáid an téarma chonarthaigh atá i gceist. Mar sin féin, ní féidir baint a bheith ag an measúnú sin le hinnéacs WIBOR ann féin ná leis an modh lena gcinnfear é.
IV. Conclúid
76. Molaim go bhfreagródh an Chúirt Bhreithiúnais an chéad cheist, an dara ceist agus an tríú ceist a tarchuireadh le haghaidh réamhrialú ó Sąd Okręgowy w Częstochowie (an Chúirt Réigiúnach, Częstochowa, an Pholainn) mar seo a leanas:
1. Maidir le hAirteagal 1(2) de Threoir 93/13 ón gComhairle an 5 Aibreán 1993 maidir le téarmaí éagóracha i gconarthaí tomhaltóra,
ní mór léiriú a dhéanamh air mar seo a leanas:
tagann téarma conarthach i gcomhaontú iasachta morgáiste arna thabhairt i gcrích idir tomhaltóir agus díoltóir nó soláthróir, lena bhforáiltear gur ráta comhlúthach é an ráta úis is infheidhme maidir leis an iasacht bunaithe ar innéacs tagartha WIBOR 6M, faoi raon feidhme na Treorach sin, i gcás nach bhforáiltear le reachtaíocht náisiúnta do chur i bhfeidhm sainordaitheach an innéacs sin agus a ráta shonraigh, beag beann ar rogha na bpáirtithe sa chomhaontú;
2. Maidir le hAirteagal 4(2) de Threoir 93/13,
ní mór léiriú a dhéanamh air mar seo a leanas:
ceadaítear leis measúnú a dhéanamh ar nádúr éagórach téarma atá i gcomhaontú iasachta morgáiste arna thabhairt i gcrích idir tomhaltóir agus díoltóir nó soláthróir, lena bhforáiltear do chur i bhfeidhm ráta úis comhlúthaigh bunaithe ar innéacs tagartha WIBOR 6M maidir leis an gcomhaontú sin, i gcás nach bhfuil an téarma sin dréachtaithe i dteanga shoiléir intuigthe (ceanglas maidir le trédhearcacht). Chun an ceanglas sin a chomhlíonadh, ní mór don díoltóir nó don soláthróir an tomhaltóir a chur ar an eolas ar bhealach atá beacht go leor agus cruinn go leor maidir le hainm an innéacs tagartha a úsáidtear agus ainm a riarthóra agus maidir leis na himpleachtaí a d’fhéadfadh a bheith ann don tomhaltóir mar thoradh ar úsáid an innéacs sin ionas go mbeidh sé in ann meastachán a dhéanamh, thar aon ní eile, ar chostas iomlán na hiasachta. Ní mór an chaoi a gcuireann an t‑iasachtóir an fhaisnéis ar fáil a bheith de chineál a fhágann, mar thoradh air sin, go nochtar go hiomlán san fhaisnéis sin an mhodheolaíocht bhunúsach agus na príomhghnéithe is cúis le luaineacht an ráta innéacs agus nach dtugtar léi íomhá shaofa de chineál an innéacs;
3. Maidir le hAirteagal 3(1) de Threoir 93/13,
ní mór léiriú a dhéanamh air mar seo a leanas:
ceanglaítear ar an gcúirt náisiúnta a mheas an gcruthaíonn an téarma conarthach atá i gceist sna príomhimeachtaí, contrártha leis an gceanglas maidir le meon macánta, éagothroime shuntasach idir cearta agus oibleagáidí na bpáirtithe a eascraíonn as an gcomhaontú chun aimhleasa an tomhaltóra. Agus an méid sin á dhéanamh aici, ní mór don chúirt náisiúnta, ina measúnú foriomlán ar a éagóraí atá téarma conarthach, a fhíorú an bhféadfadh an t‑iasachtóir, agus é ag déileáil go cothrom leis an tomhaltóir, glacadh leis go réasúnta go n‑aontódh an tomhaltóir le téarma den sórt sin i gcaibidlíocht maidir le comhaontú aonair. Chuige sin, ní mór a fhíorú ar thug an tomhaltóir toiliú feasach maidir leis an riosca a eascraíonn as úsáid an téarma chonarthaigh atá i gceist. Mar sin féin, ní féidir baint a bheith ag an measúnú sin le hinnéacs WIBOR ann féin ná leis an modh lena gcinnfear é.
1 Bunteanga: an Béarla.
2 Treoir ón gComhairle an 5 Aibreán 1993 maidir le téarmaí éagóracha i gconarthaí tomhaltóra (IO 1993 L 95, lch. 29).
3 Rialachán ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 8 Meitheamh 2016 maidir le hinnéacsanna a úsáidtear mar thagarmharcanna in ionstraimí airgeadais agus i gconarthaí airgeadais nó chun feidhmiú cistí infheistíochta a thomhas agus lena leasaítear Treoir 2008/48/CE agus Treoir 2014/17/AE agus Rialachán (AE) Uimh. 596/2014 (IO 2016 L 171, lch. 1).
4 Féach aithris 10 de Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2019/482 ón gCoimisiún an 22 Márta 2019 lena leasaítear Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2016/1368 lena mbunaítear liosta de thagarmharcanna criticiúla a úsáidtear i margaí airgeadais i gcomhréir le Rialachán (AE) 2016/1011 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (IO 2019 L 82, lch. 26).
5 Dz. U. de 2017, mír 819, arna leasú, dá ngairtear ‘an Dlí maidir le Creidmheas Morgáiste’ anseo feasta).
6 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. de 2023, mír 2488, arna leasú ina dhiaidh sin).
7 Ciallaíonn ‘riarthóir’ duine nádúrtha nó dlítheanach a bhfuil smacht aige ar sholáthar tagarmhairc. Féach Airteagal 3(1) (6) de Rialachán 2016/1011.
8 Rialachán an 11 Lúnasa 2016 lena mbunaítear liosta de thagarmharcanna criticiúla a úsáidtear i margaí airgeadais de bhun Rialachán 2016/1011 (IO 2016 L 217, lch. 1). An 22 Márta 2019, liostaíodh WIBOR i Rialachán 2019/482 mar thagarmharc criticiúil de bhun Airteagal 20(1) (b) de Rialachán 2016/1011.
9 I ndáil leis sin, tagraíonn sé don fhíoras go bhfuil innéacs WIBOR 6M bunaithe ar shonraí neamh-idirbheartaíochta arna soláthar ag na bainc féin, is é sin le rá, nach dtugann na bainc sin aon idirbhearta iarbhír i gcrích eatarthu féin ar bhonn na sonraí sin.
10 Ghlac KNF cinneadh den sórt sin i leith WIBOR an 16 Nollaig 2020, agus chinn sé go gcomhlíonann próiseas an riarthóra chun WIBOR a sholáthar ceanglais dhlí an Aontais.
11 Féach suíomh gréasáin ‘GPW Benchmark. Go sonrach, ‘Regulations for the WIBID and WIBOR Reference Rates’, Vársá, 30 Samhain 2017 (chun críocha na Tuairime seo: ‘na Rialacháin WIBOR’), https://gpwbenchmark.pl/pub/BENCHMARK/files/Regulations_for_WIBID_and_WIBOR_Reference_Rates.pdf.
12 Is ‘tagarmharc ráta úis’ é WIBOR de réir bhrí Airteagal 3(1) (22) agus (25) de Rialachán 2016/1011. Bainim leas as an bhfaisnéis atá ar fáil ar shuíomh gréasáin ‘Rialacháin’ GPW Benchmark. Is innéacs eile é WIBID a úsáidtear sa Pholainn agus seasann sé do Ráta Tairisceana Idirbhainc Vársá.
13 Leagtar amach in Airteagal 11 de Rialachán 2016/1011 na ceanglais i leith na sonraí ionchuir chun innéacs tagartha a sholáthar (féach freisin mír 52 den Tuairim seo). Leagtar amach in Airteagal 12 den Rialachán sin na ceanglais a bhaineann leis an modheolaíocht chun innéacsanna tagartha amhail WIBOR a chinneadh.
14 Rialaítear le hAirteagal 15 de Rialachán 2016/1011 an cód iompair atá le comhlíonadh ag ranníocóirí (mar shampla, bainc), nach mór a áireamh ann go háirithe an beartas atá le leanúint maidir le feidhmiú discréide agus sonraí foluiteacha á soláthar. Má bhíonn gá le hathruithe suntasacha ar mhodh nó ar shainmhíniú na rátaí tagartha, reáchtálann an riarthóir comhairliúcháin phoiblí lena mbaineann páirtithe leasmhara amhail úsáideoirí rátaí, údaráis ábhartha, agus banc ceannais na Polainne.
15 Rialacháin WIBOR, lch. 9.
16 Féach Kosiorowski, M., agus Szczęsna, A., WIBOR litigation, part 1: Can the WIBOR benchmark be challenged as the basis for setting variable interest rates?, 12 Meitheamh 2025, https://codozasady.pl/en/p/wibor-litigation‑part‑1-can‑the-wibor-benchmark-be-challenged-as-the-basis-for-setting-variable-interest‑rates-.
17 Is é seo a leanas an modh: (i) má tá deich luachan nó níos mó ann: meán na rátaí tar éis an dá cheann is airde agus an dá cheann is ísle a eisiamh; (ii) má tá ocht nó naoi luachan ann: an meán tar éis an ceann is airde agus an ceann is ísle a eisiamh; (iii) má tá sé nó seacht luachan ann: meán simplí na luachan uile; agus (iv) má tá cúig luachan nó níos lú ann: ní shocraítear WIBOR don téarma sin.
18 Foilsítear rátaí tagartha ar lá gnó ar leith ar shuíomh gréasáin an Riarthóra, féach Rialacháin WIBOR, pointe 7.1.
19 Féach mír 10 den Tuairim seo.
20 Féach breithiúnas an 30 Bealtaine 2024, Raiffeisen Bank (C‑176/23, EU:C:2024:443, mír 22 agus an cásdlí dá dtagraítear).
21 Breithiúnas an 3 Márta 2020, Gómez del Moral Guasch (C‑125/18, EU:C:2020:138, ‘an breithiúnas in Gómez del Moral Guasch I’), mír 31 agus mír 32 agus an cásdlí dá dtagraítear.
22 Féach breithiúnas an 30 Bealtaine 2024, Raiffeisen Bank (C‑176/23, EU:C:2024:443, mír 27 agus an cásdlí dá dtagraítear).
23 Ibid., mír 33. Féach freisin mír 36 den bhreithiúnas sin.
24 Féach lch. 5 den ordú tarchuir (Leagan Fraincise; ‘an t‑ordú tarchuir’ anseo feasta).
25 Féach Sampławski, K., WIBOR pod lupą TSUE – analiza prawna pytań prejudycjalnych – Pytanie nr 1. (WIBOR faoi ghrinnscrúdú CBAE – anailís dhlíthiúil ar na réamhcheisteanna – Ceist Uimh. 1), 11 Meán Fómhair 2024, https://www.bankowebezprawie.pl/wibor-pod-lupa-tsue-analiza-prawna-pytan‑prejudycjalnych-pytanie-nr-1/.
26 Mar a d’áitigh J.J. ina bharúlacha os comhair na Cúirte.
27 Breithiúnas an 10 Meitheamh 2021, Prima banka Slovensko (C‑192/20, EU:C:2021:480, mír 32 agus an cásdlí dá dtagraítear).
28 Airteagal 13 de Rialachán 2016/1011, dar teideal ‘Trédhearcacht na modheolaíochta’.
29 Féach mír 15 den Tuairim seo.
30 Féach mír 19 den Tuairim seo.
31 Trí bhíthin Rialachán 2019/482.
32 Féach aithris 10 de Rialachán 2019/482.
33 Breithiúnas an 10 Meitheamh 2021, BNP Paribas Personal Finance (C‑609/19, EU:C:2021:469, mír 27).
34 Ibid., mír 28.
35 Breithiúnas an 21 Márta 2024, Profi Credit Bulgaria (Seirbhísí atá coimhdeach le comhaontú creidmheasa) (C‑714/22, EU:C:2024:263, mír 60).
36 Breithiúnas an 10 Meitheamh 2021, BNP Paribas Personal Finance (C‑776/19 go C‑782/19, EU:C:2021:470, mír 53).
37 Ibid., mír 54.
38 Breithiúnas an 21 Márta 2024, Profi Credit Bulgaria (Seirbhísí atá coimhdeach le comhaontú creidmheasa) (C‑714/22, EU:C:2024:263, mír 61).
39 Féach, chuige sin, breithiúnas an 20 Meán Fómhair 2017, Andriciuc agus páirtithe eile (C‑186/16, EU:C:2017:703, mír 43).
40 Breithiúnas in Gómez del Moral Guasch I, mír 50.
41 Ibid., mír 51.
42 Ibid., mír 52.
43 Ibid, mír 53.
44 Ibid., mír 54.
45 Ibid., mír 55.
46 Breithiúnas an 12 Nollaig 2024, Kutxabank (C‑300/23, EU:C:2024:1026, mír 83).
47 Féach, chuige sin, breithiúnas an 12 Nollaig 2024, Kutxabank (C‑300/23, EU:C:2024:1026, mír 84 agus mír 90).
48 Treoir ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 23 Aibreán 2008 maidir le comhaontuithe creidmheasa do thomhaltóirí agus lena n‑aisghairtear Treoir 87/102/CEE ón gComhairle (IO 2008 L 133, lch. 66).
49 Treoir ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 4 Feabhra 2014 maidir le comhaontuithe creidmheasa le haghaidh tomhaltóirí a bhaineann le maoin chónaithe dhochorraithe agus lena leasaítear Treoir 2008/48/CE agus Treoir 2013/36/AE agus Rialachán (AE) Uimh. 1093/2010 (IO 2014 L 60, lch. 34).
50 Féach mír 16 den Tuairim seo.
51 Féach fonóta 43 den Tuairim seo.
52 Féach, go háirithe, Roinn 8.1 den ordú tarchuir, lch. 26.
53 Breithiúnas an 26 Eanáir 2017, Banco Primus (C‑421/14, EU:C:2017:60, mír 58 agus an cásdlí dá dtagraítear).
54 Féach, chuige sin, breithiúnas an 13 Iúil 2023, Banco Santander (Tagairt d’innéacs oifigiúil) (C‑265/22, EU:C:2023:578, mír 65 agus an cásdlí dá dtagraítear).
55 An breithiúnas in Banco Primus, mír 60 agus an cásdlí dá dtagraítear.
56 Ibid, mír 61 agus an cásdlí dá dtagraítear.
57 An breithiúnas in Banco Primus, mír 57 agus an cásdlí dá dtagraítear.
58 Ordú an 17 Samhain 2021, Gómez del Moral Guasch (C‑655/20, EU:C:2021:943, mír 37).
59 Is é is cúis leis sin na freagraí a mholaim don chéad cheist agus don dara ceist a tarchuireadh. D’fhéadfadh sé fós go n‑eisiafaí téarmaí conarthacha comhchosúla ó raon feidhme Threoir 93/13 i mBallstáit eile mar gheall ar an gcreat reachtach náisiúnta atá i bhfeidhm.
60 Mír 55 den Tuairim seo.
61 Breithiúnas an 13 Iúil 2023, Banco Santander (Tagairt d’innéacs oifigiúil) (C‑265/22, EU:C:2023:578, mír 66).
62 An t‑ordú tarchuir, leathanach 26, mír 1 et seq.
63 Féach mír 64 den Tuairim seo agus an cásdlí dá dtagraítear.