Cás C‑514/23

Tiberis Holding Srl

Ministero dello Sviluppo Economico,

agus

Gestore dei servizi energetici (GSE) SpA

agus

Ministero dell’ambiente e della sicurezza energetica

(Iarraidh ar réamhrialú ón Consiglio di Stato)

Breithiúnas na Cúirte (an Ceathrú Dlísheomra) an 1 Lúnasa 2025

(Tarchur chun réamhrialú – Comhshaol – Úsáid fuinnimh ó fhoinsí in‑athnuaite a chur cinn – Treoir 2009/28/CE – Airteagal 3 – Treoir (AE) 2018/2001 – Airteagal 4 – Dreasachtaí náisiúnta chun fuinneamh a tháirgeadh ó fhoinsí in‑athnuaite – Scéim cabhrach – Státchabhair – Airteagal 108 CFAE – Inniúlacht eisiach an Choimisiúin Eorpaigh cinneadh a dhéanamh maidir le comhoiriúnacht na mbeart cabhrach leis an margadh inmheánach – Cinneadh ón gCoimisiún lena gcinntear go bhfuil scéim cabhrach den sórt sin comhoiriúnach leis an margadh inmheánach – Caingean arna tabhairt ag tairbhí cabhrach faoin scéim sin os comhair cúirt náisiúnta i gcoinne gné den scéim sin a bhfuil nasctha go dlúth lena feidhmiú – Do-ghlacthacht, i gcomhthéacs na caingne sin, iarrata ar réamhrialú maidir le léiriú na bhforálacha sin de na treoracha sin)

Na ceisteanna a tharchuirtear – Inghlacthacht – An gá atá le mionsonraí leordhóthanacha a chur ar fáil don Chúirt maidir leis an gcomhthéacs fíorasach agus reachtach – Ceanglas maidir le cúiseanna a chur in iúl lena dtugtar údar leis an ngá atá le freagra ar na ceisteanna a tharchuirtear

[Airteagal 267 CFAE; Reacht Chúirt Bhreithiúnais an Aontais Eorpaigh, Airteagal 23; Rialacha Nós Imeachta na Cúirte, Airteagal 94]

(féach míreanna 30, 31)
Na ceisteanna a tharchuirtear: – Inghlacthacht – Teorainneacha – Na ceisteanna atá le fíorú an bhfuil sásra dreasachta maidir le fuinneamh ó fhoinsí inathnuaite a tháirgeadh comhoiriúnach le hAirteagal 3 de Threoir 2009/28 agus Airteagal 4 de Threoir 2018/2001 – Sásra atá nasctha go dlúth le feidhmiú na scéime cabhrach a dhearbhaítear a bheith comhoiriúnach leis an margadh inmheánach le cinneadh ón gCoimisiún – Inniúlacht eisiach an Choimisiúin rialú a thabhairt ar comhoiriúnacht na scéime cabhrach sin laistigh den mhargadh inmheánach – Easpa dlínse ag an gcúirt a rinne an tarchur chun measúnú a dhéanamh an gcomhlíontar na forálacha sin leis an sásra – Léiriú nach bhfuil gá leis chun an díospóid sna príomhimeachtaí a réiteach – Do-ghlacthacht

(Airteagail 107 (3) (c), 108 (3) agus 267 CFAE; Rialachán 2015/1589 ón gComhairle, Airteagal 1(b)(ii) agus (c); Treoir 2009/28 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle, Airteagal 3 agus Airteagal 2018/2001, Airteagal 4]

(féach míreanna 33-63)

Achoimre

Dearbhaíonn an Chúirt nach bhfuil an iarraidh ar réamhrialú ón Consiglio di Stato (an Chomhairle Stáit, an Iodáil) lena n-iarrtar léiriú ar fhorálacha Threoir 2009/28 ( 1 ) agus Threoir 2018/2001 ( 2 ) inghlactha, ar an bhforas nach mbaineann an soiléiriú atá á lorg le réiteach na díospóide sna príomhimeachtaí. Leis an Rialachán sin, féachtar le hagóid a dhéanamh i gcoinne modh chun scéim státchabhrach a chur chun feidhme, a bhfuil dlúthbhaint aige le feidhmiú na scéime sin, cé gur chinn an Coimisiún go raibh an scéim sin comhoiriúnach leis an margadh inmheánach. Ní féidir leis an gcúirt a rinne an tarchur measúnú a dhéanamh ar an gcomhoiriúnacht sin i bhfianaise fhorálacha na dtreoracha lena mbaineann an cheist arna tarchur, gan cur isteach ar inniúlacht eisiach an Choimisiúin measúnú a dhéanamh ar chomhoiriúnacht scéime cabhrach leis an margadh inmheánach.

Lena chinneadh an 28 Aibreán 2016, ( 3 ) dhearbhaigh an Coimisiún go raibh scéim cabhrach comhoiriúnach leis an margadh inmheánach, de bhun Airteagal 107(3)(c) CFAE, ar thug Poblacht na hIodáile fógra ina leith chun táirgeadh leictreachais ó fhoinsí in-athnuaite fuinnimh seachas fuinneamh fótavoltach a chur chun cinn.

Tar éis an chinnidh sin, ghlac Ministero dello Sviluppo economico (an Aireacht um Fhorbairt Eacnamaíoch, an Iodáil) Ordú an 23 Meitheamh 2016, ( 4 ) lenar tugadh isteach córas dreasachtaí chun leictreachas a tháirgeadh faoi réir nósanna imeachta rochtana éagsúla, lena n-áirítear clárú ar an gclár iomchuí, arna chinneadh de réir na foinse fuinnimh agus an chineáil suiteála, agus rannpháirtíocht i nósanna imeachta ceantála ar lascaine.

Chuige sin, ceanglaítear ar tháirgeoirí a dhíolann fuinneamh ar an saormhargadh agus a bhaineann tairbhe as an dreasacht trína gclárú ar an gclár an difríocht idir praghas an mhargaidh agus an taraif dreasachta a íoc le Gestore dei servizi energetici (GSE) SpA, i gcás ina bhfuil praghas an mhargaidh níos airde ná an taraif dreasachta (‘an sásra dreasachta diúltach’). Ní bheidh feidhm ag an sásra sin maidir le táirgeoirí atá incháilithe don dreasacht trí pháirt a ghlacadh i nós imeachta ceantála.

Oibríonn Tiberis Holding Srl (‘Tiberis’) stáisiún cumhachta hidrileictreach ar an Tibre. I mí Mheán Fómhair 2017, dheonaigh GSE a iarratas chun tairbhe a bhaint as an scéim dreasachta thuas ar bhonn a cláraithe i gclár. Ó 2017 go 2021, fuair Tiberis EUR 4044 340.75 san iomlán i gcabhair faoin scéim sin. In 2022, áfach, d’éiligh GSE go n-aisíocfaí cuid den chabhair a fuarthas, arbh ionann é agus EUR 1224 210.86.

Rinne Tiberis agóid i gcoinne na n-éileamh, mar aon leis na forálacha conarthacha agus rialála ar a raibh siad bunaithe, os comhair Tribunale amministrativo regionale per il Lazio (Cúirt Réigiúnach, Lazio, an Iodáil), agus líomhain sé gur sáraíodh Airteagal 3 de Threoir 2009/28 agus Airteagal 4 de Threoir 2018/2001. Díbheadh an chaingean sin toisc í a bheith gan bhunús. Thug Tiberis caingean i gcoinne an bhreithiúnais sin os comhair an Consiglio di Stato (an Chomhairle Stáit), an chúirt a rinne an tarchur, ar na forais chéanna.

Measann an chúirt a rinne an tarchur go ndealraíonn sé go ndéantar neamhaird le hOrdú an 23 Meitheamh 2016, a mhéid a fhoráiltear leis do shásra dreasachta diúltach, ar na critéir charnacha a leagtar síos in Airteagal 3 de Threoir 2009/28 agus in Airteagal 4 de Threoir 2018/2001 maidir le dreasachtaí a bheith dleathach. Sna himthosca sin, iarrann sí ar an gCúirt an gcuirtear cosc leis na forálacha sin ar reachtaíocht náisiúnta lena bhforáiltear do shásra den sórt sin, nach bhfuil feidhm aici ach amháin maidir le táirgeoirí a thairbhíonn de dhreasacht mar thoradh ar a gclárú ar an gclár ábhartha, ach níl feidhm acu maidir leo siúd a fhaigheann an dreasacht trí pháirt a ghlacadh i nós imeachta ceantála.

Measúnú na Cúirte Breithiúnais

Tugann an Chúirt dá haire, ar an gcéad dul síos, go gceanglaítear uirthi, i bprionsabal, rialú a thabhairt ar cheisteanna a tharchuirtear chun réamhrialú maidir le léiriú dhlí an Aontais, ach gur faoin gCúirt atá sé scrúdú a dhéanamh ar na himthosca ina dtarchuireann an chúirt náisiúnta an t-ábhar chuici, chun a chinneadh an bhfuil dlínse aici nó an bhfuil an t-iarratas a cuireadh faoina bráid inghlactha.

Sa chás seo, tá sé d’aidhm ag an gcaingean sna príomhimeachtaí agóid a dhéanamh, i bhfianaise Airteagal 3 de Threoir 2009/28 agus Airteagal 4 de Threoir 2018/2001, maidir le dlíthiúlacht an tsásra dreasachta dhiúltaigh dá bhforáiltear le hOrdú an 23 Meitheamh 2016, arb ionann é agus modh chun an scéim a chur chun feidhme chun leictreachas arna tháirgeadh ó fhoinsí in-athnuaite seachas fuinneamh fótavoltach a chur chun cinn, a bunaíodh leis an ordú sin. Mar sin féin, is scéim státchabhrach í an scéim ar thug údaráis na hIodáile fógra ina leith don Choimisiún agus a dhearbhaigh an Coimisiún a bheith comhoiriúnach leis an margadh inmheánach le Cinneadh SA.43756.

Dá bhrí sin, measann an Chúirt nach mór di a fháil amach an bhféadfaidh cúirt náisiúnta ar tugadh caingean den sórt sin os a comhair ag tairbhí na scéime sin measúnú a dhéanamh ar an gcaingean sin i bhfianaise fhorálacha Airteagal 3 de Threoir 2009/28 agus Airteagal 4 de Threoir 2018/2001.

I ndáil leis sin, meabhraíonn sí go gcomhlíonann na cúirteanna náisiúnta agus an Coimisiún, sa chóras rialaithe státchabhrach a bunaíodh le Conradh FAE, róil chomhlántacha ach ar leith. Go háirithe, áirithíonn na cúirteanna sin, go dtí go mbeidh cinneadh críochnaitheach déanta ag an gCoimisiún, go gcosnófar cearta daoine aonair i gcás ina bhféadfadh sé nach gcomhlíonfadh údaráis an Stáit an toirmeasc ar bhearta cabhrach a chur chun feidhme sula gcríochnóidh an Coimisiún an nós imeachta um athbhreithniú, dá dtagraítear in Airteagal 108(3) CFAE. Ar an taobh eile, níl dlínse acu rialú a dhéanamh ar chomhoiriúnacht beart cabhrach nó scéime státchabhrach leis an margadh inmheánach, ós rud é go dtagann an measúnú sin faoi inniúlacht eisiach an Choimisiúin, a ghníomhaíonn faoi athbhreithniú Chúirteanna an Aontais.

Tugann sí dá haire freisin nár cheart toradh a bheadh contrártha d’fhorálacha sonracha CFAE a bheith mar thoradh riamh ar an nós imeachta réamh-athbhreithnithe dá bhforáiltear in Airteagal 108 CFAE. Mar sin, ní féidir a dhearbhú go bhfuil státchabhair a sháraíonn forálacha nó prionsabail ghinearálta dhlí an Aontais ag luí leis an margadh inmheánach.

I gcás ina bhfuil coinníollacha cabhrach nó scéime cabhrach nasctha go dlúth le cuspóir na cabhrach nó scéime cabhrach, nó lena bhfeidhmiú, nach féidir iad a mheasúnú ina n-aonar, ní mór a n-éifeacht ar chomhoiriúnacht nó neamh-chomhoiriúnacht na cabhrach nó na scéime cabhrach ina hiomláine a mheasúnú trí bhíthin an nós imeachta a leagtar síos in Airteagal 108 CFAE. Dá bhrí sin, ní thagann an measúnú ar coinníollacha mionsonraithe den sórt sin faoi dhlínse na gcúirteanna náisiúnta

Meabhraíonn an Chúirt freisin go bhfuil cur i bhfeidhm na rialacha maidir le státchabhair bunaithe ar oibleagáid maidir le comhar dílis idir, ar thaobh amháin, cúirteanna náisiúnta agus, ar an taobh eile, an Coimisiún agus Cúirteanna an Aontais Eorpaigh, ina ngníomhaíonn gach ceann acu i gcomhréir leis an ról a shanntar dó leis an gConradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh. Dá bhrí sin, ní mór do chúirteanna náisiúnta, go háirithe, staonadh ó chinntí a dhéanamh atá contrártha le cinneadh arna ghlacadh ag an gCoimisiún, ar bhonn a inniúlachta eisiaiche, maidir le comhoiriúnacht na státchabhrach leis an margadh inmheánach.

Sa chás seo, is é an sásra dreasachta diúltach atá i gceist sna príomhimeachtaí a chinneann ar deireadh an méid cabhrach a dheonaítear go haonarach d’oibreoirí eacnamaíocha a thairbhíonn den scéim cabhrach atá i gceist de bhua a gcláraithe i gclár. Ba é an sásra sin, dá bhrí sin, a chuir ar chumas an Choimisiúin teacht ar an gconclúid, go díreach i gcás tionscadail a chuirfí isteach i gclár, go gcomhlíonann an scéim cabhrach sin coinníoll na comhréireachta. Dá réir sin, is éard atá sa sásra sin módúlacht atá nasctha go dlúth agus atá nasctha le hoibriú na scéime cabhrach dá dtagraítear i gCinneadh SA.43756 agus ní féidir measúnú a dhéanamh air ar leithligh ón scéim sin.

Dá bhrí sin, dá gceadófaí do chúirt náisiúnta rialú a thabhairt ar dhlíthiúlacht an tsásra dreasachta dhiúltaigh sin i bhfianaise Airteagal 3 de Threoir 2009/28, d’fhéadfadh sí a measúnú féin a chur in ionad an mheasúnaithe a rinne an Coimisiún i gCinneadh SA.43756. Dá bhrí sin, cuireann an chúirt lena mbaineann isteach ar dhlínse eisiach na hinstitiúide sin measúnú a dhéanamh ar chomhoiriúnacht na státchabhrach leis an margadh inmheánach agus sáraíonn sí a dualgas maidir le comhar dílis.

Ina theannta sin, ní fhéadfadh an Coimisiún a dhearbhú go bhfuil an scéim cabhrach atá i gceist comhoiriúnach leis an margadh inmheánach, faoi Airteagal 107(3)(c) CFAE, gan a fháil amach ar dtús nach sáraíonn sí, thairis sin, forálacha ábhartha eile ná prionsabail ghinearálta dhlí an Aontais.

Tá sé neamhábhartha nach luaitear Cinneadh SA.43756 go sainráite i dTreoir 2009/28, go háirithe Airteagal 3 di, dá dtagraítear sa cheist arna tarchur, ós rud é gur chuir an Coimisiún an Treoir sin san áireamh agus measúnú á dhéanamh aige ar chomhoiriúnacht na scéime cabhrach atá i gceist leis an margadh inmheánach.

Rinneadh measúnú ar an scéim ar tugadh fógra ina leith, a chomhfhreagraíonn leis an scéim i gceist sna príomhimeachtaí, i bhfianaise Treoirlínte maidir le Státchabhair do chosaint an chomhshaoil agus don fhuinneamh don tréimhse 2014-2020 ( 5 ). Tugtar faoi deara sna Treoirlínte sin, dá dtagraítear i gCinneadh SA.43756 go bhfuil spriocanna uallmhianacha maidir le hathrú aeráide agus inbhuanaitheacht fuinnimh leagtha síos ag an Aontas Eorpach, go dtacaíonn roinnt gníomhartha reachtacha de chuid an Aontais, amhail Treoir 2009/28, le na cuspóirí sin cheana féin, agus gur féidir le Státchabhair a bheith ina ionstraim iomchuí chun rannchuidiú le baint amach chuspóirí an Aontais.

A mhéid a bhaineann leis an measúnú ar chomhoiriúnacht an tsásra dreasachta dhiúltaigh le hAirteagal 4 de Threoir 2018/2001, measann an Chúirt gur glacadh an Treoir sin i ndiaidh Chinneadh SA.43756, agus mar thoradh air sin nach féidir a mheas, leis an gcinneadh sin, gur gá don Choimisiún measúnú a dhéanamh ar an sásra sin trína áirithiú nach sáraíonn sé an fhoráil sin.

Mar sin féin, ós rud é gur údaraigh an Coimisiún an scéim cabhrach a bunaíodh le hOrdú an 23 Meitheamh 2016 de bhun an chinnidh sin, tagann sí faoin gcoincheap ‘cabhair atá ann cheana’ de réir bhrí 1(b)(ii) de Rialachán 2015/1589. ( 6 )

Faoi Airteagal 108(1) CFAE, déanfaidh an Coimisiún, i gcomhar leis na Ballstáit, na córais chabhrach go léir sna Stáit sin a choimeád faoi athbhreithniú i gcónaí. Mar thoradh ar an scrúdú sin, féadfaidh an Coimisiún a mholadh don Bhallstát lena mbaineann na bearta iomchuí is gá chun an margadh inmheánach a fhorbairt nó a fheidhmiú de réir a chéile agus, más gá, cinneadh a dhéanamh cabhair a mheasann sé a bheith ar neamhréir leis an margadh sin a dhíothú nó a leasú. I gcomhthéacs an scrúdaithe sin, ní athraíonn an staid dhlíthiúil go dtí go nglacfaidh an Ballstát lena mbaineann le tograí le haghaidh bearta iomchuí nó go dtí go ndéanfaidh an Coimisiún cinneadh críochnaitheach.

Dá bhrí sin, tá an measúnú ar chomhoiriúnacht scéime cabhrach atá ann cheana, amhail an scéim atá i gceist, leis an margadh inmheánach fós faoi inniúlacht eisiach an Choimisiúin, faoi réir athbhreithniú ag Cúirteanna an Aontais.

Ina theannta sin, d’fhéadfadh aon leasú ar an sásra dreasachta diúltach atá i gceist sna príomhimeachtaí, mar thoradh ar aon mhéadú ar dhéine na cabhrach a d’fhéadfadh a bheith mar thoradh air, tionchar a imirt ar an measúnú ar chomhoiriúnacht na scéime cabhrach atá i gceist leis an margadh inmheánach. In éagmais an tsásra sin, atá nasctha go dlúth le feidhmiú na scéime sin, d’fhéadfadh sé go measfadh an Coimisiún nach raibh an scéim cabhrach comhréireach agus, dá bhrí sin, nach raibh sí comhoiriúnach leis an margadh inmheánach. Dá bhrí sin, is leasú é ar chabhair atá ann cheana, arb í ‘cabhair nua’ de réir bhrí Airteagal 1(c) de Rialachán 2015/1589, atá faoi réir na hoibleagáide fógra a thabhairt a leagtar síos in Airteagal 108(3) CFAE agus tagann an measúnú ar chomhoiriúnacht leis an margadh inmheánach faoi inniúlacht eisiach an Choimisiúin.

Is amhlaidh atá i gcás ina ndéantar leasú ar an sásra dreasachta ní erga omnes, ach ar mhaithe le tairbhí ar leith amháin, amhail Tiberis, ós rud é gur féidir scéim cabhrach a chuirtear chun feidhme, ar leibhéal aonair, gan freagairt don scéim cabhrach ar thug an Coimisiún fógra ina leith agus a d’údaraigh an Coimisiún, a mheas freisin mar ‘chabhair nua’. Ní féidir státchabhair a thabhairt trí bheart as a stuaim féin le cinneadh ó chúirt, ach tagann sé faoi dhiscréid nach dtagann faoi dhlínse cúirte.

I bhfianaise na mbreithnithe sin, tagann an Chúirt ar an gconclúid go gcuirtear cosc le dlí an Aontais ar an gcúirt a rinne an tarchur a mheas an gcomhlíonann an sásra dreasachta diúltach atá i gceist sna príomhimeachtaí forálacha Airteagal 3 de Threoir 2009/28 nó Airteagal 4 de Threoir 2018/2001. Ós rud é, dá bhrí sin, nach bhfuil an léiriú atá á lorg ábhartha maidir le réiteach na díospóide sna príomhimeachtaí, dearbhaíonn an Chúirt go bhfuil an réamhrialú do-ghlactha.

( 1 ) Treoir 2009/28/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 23 Aibreán 2009 maidir le húsáid fuinnimh ó fhoinsí inathnuaite a chur chun cinn agus lena leasaítear agus lena n-aisghairtear ina dhiaidh sin Treoir 2001/77/CE agus Treoir 2003/30/CE (IO 2009 L 140, lch. 16).

( 2 ) Treoir (AE) 2018/2001 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 11 Nollaig 2018 maidir le húsáid fuinnimh ó fhoinsí inathnuaite a chur chun cinn (IO 2018, L 328, lch. 82).

( 3 ) Cinneadh C (2016) 2726 final an 28 Aibreán 2016 maidir le Státchabhair SA.43756 (2015/N) - an Iodáil, Tacaíocht do leictreachas a tháirgtear ó fhoinsí fuinnimh in-athnuaite san Iodáil (‘Cinneadh SA.43756’).

( 4 ) Decreto del Ministero dello Sviluppo economico Incentivazione dell’energia elettrica prodotta da fonti rinnovabili dal fotovoltaico (Foraithne ón Aireacht um Fhorbairt Eacnamaíoch lena gcuirtear chun cinn leictreachas a tháirgtear ó fhoinsí in-athnuaite seachas foinsí fótavoltacha) an 23 Meitheamh 2016 (GURI Uimh. 150 an 29 Meitheamh 2016, lch. 8) (‘Ordú an 23 Meitheamh 2016’).

( 5 ) Teachtaireacht ón gCoimisiún - Treoirlínte maidir le Státchabhair do chosaint an chomhshaoil agus don fhuinneamh don tréimhse 2014-2020 (IO 2014 C 200, lch. 1).

( 6 ) Rialachán (AE) 2015/1589 ón gComhairle an 13 Iúil 2015 lena leagtar síos rialacha maidir le hAirteagal 108 CFAE a chur i bhfeidhm (IO 2015 L 248, lch. 9).