Cás C-814/21

An Coimisiún Eorpach

Poblacht na Polainne

Breithiúnas na Cúirte (an Mór-Dlísheomra) an 19 Samhain 2024

(Mainneachtain Stáit – Airteagal 20 CFAE – Saoránacht an Aontais – Airteagal 21 CFAE – Ceart chun gluaiseacht agus cónaí faoi shaoirse ar chríoch na mBallstát – Airteagal 22 CFAE – An ceart vótála agus chun seasamh mar iarrthóir i dtoghcháin bhardasacha agus i dtoghcháin do Pharlaimint na hEorpa sa Bhallstát cónaithe faoi na coinníollacha céanna le náisiúnaigh an Bhallstáit sin – Saoránaigh an Aontais a bhfuil cónaí orthu i mBallstát nach náisiúnaigh den Bhallstát sin iad – Easpa cirt chun ballraíocht a ghlacadh i bpáirtí polaitiúil – Airteagal 2 agus 10 CAE – Prionsabal an daonlathais – Airteagal 4(2) CAE – Urraim d’fhéiniúlacht náisiúnta na mBallstát – Airteagal 12 den Chairt um Chearta Bunúsacha an Aontais – Ról na bpáirtithe polaitiúla maidir le toil shaoránaigh an Aontais a chur in iúl)

Saoránacht an Aontais – Forálacha an Chonartha – Saoránaigh an Aontais Eorpaigh a bhfuil cónaí orthu i mBallstát nach náisiúnaigh den Bhallstát sin iad – An ceart vótála agus chun seasamh mar iarrthóirí i bparlaimint na hEorpa agus i dtoghcháin bhardasacha sa Bhallstát ina gcónaíonn siad, faoi na coinníollacha céanna le náisiúnaigh an Bhallstáit sin – Raon feidhme – Feidhmiú éifeachtach an chirt sin – Rochtain chéanna ar na hacmhainní atá ar fáil i ndlíchóras náisiúnta náisiúnaigh an Bhallstáit sin – Cuimsiú

(Airteagal 10 CAE; Airteagail 20, 21 agus 22 CFAE; An Chairt um Chearta Bunúsacha an Aontais Eorpaigh, Airteagal 12; Treoir 93/109 agus Treoir 94/80 ón gComhairle)

(féach míreanna 91-96, 99-115, 118-125)
Saoránacht an Aontais – Forálacha an Chonartha – Saoránaigh an Aontais Eorpaigh a bhfuil cónaí orthu i mBallstát nach náisiúnaigh den Bhallstát sin iad – An ceart vótála agus chun seasamh mar iarrthóirí i bparlaimint na hEorpa agus i dtoghcháin bhardasacha sa Bhallstát ina gcónaíonn siad, faoi na coinníollacha céanna le náisiúnaigh an Bhallstáit sin – Rialachán náisiúnta lena ndiúltaítear do saoránaigh an ceart chun ballraíocht a ghlacadh i bpáirtí polaitiúil – Do-ghlacthacht – Bonn cirt – Urraim d’fhéiniúlacht náisiúnta – Neamhláithreacht

(Airteagal 2, Airteagal 4(2) agus Airteagal 10 CAE; Airteagal 22 CFAE)

(féach míreanna 133-139, 150, 153-161)

Résumé

Agus caingean maidir le mainneachtain oibleagáidí a chomhlíonadh á héisteacht aici, cinneann an Chúirt, ina suí mar Mhór-Dhlísheomra, trí cheart a dhiúltú do shaoránaigh an Aontais nach náisiúnaigh na Polainne iad ach a bhfuil cónaí orthu sa Pholainn a bheith mar chomhalta de pháirtí polaitiúil, mhainnigh Poblacht na Polainne a hoibleagáidí faoi Airteagal 22 CFAE a chomhlíonadh.

Foráiltear le Dlí na Polainne maidir le páirtithe polaitiúla ( 1 ) go bhféadfaidh náisiúnaigh Phoblacht na Polainne atá 18 mbliana d’aois nó níos sine a bheith ina gcomhaltaí de pháirtí polaitiúil. Dá bhrí sin, níl an ceart sin ag saoránaigh den Aontas nach bhfuil náisiúntacht Pholannach acu ach a bhfuil cónaí orthu sa Pholainn.

Agus é den tuairim go raibh an reachtaíocht sin contrártha le hAirteagal 22 CFAE, thug an Coimisiún Eorpach caingean maidir le mainneachtain oibleagáidí a chomhlíonadh os comhair na Cúirte Breithiúnais. Áitíonn sé, inter alia, trí stádas comhalta de pháirtí polaitiúil a fhorchoimeád do náisiúnaigh Pholannacha amháin, go gcuireann an Pholainn cosc ar shaoránaigh den Aontas a bhfuil cónaí orthu sa Bhallstát sin, gan a bheith ina náisiúnach den Bhallstát sin, cearta toghcháin a fheidhmiú i dtoghcháin bhardasacha agus i dtoghcháin do Pharlaimint na hEorpa faoi na coinníollacha céanna le náisiúnaigh na Polainne.

Measúnú na Cúirte Breithiúnais

Sa chéad áit, scrúdaíonn an Chúirt raon feidhme Airteagal 22 CFAE, ag cur san áireamh a foclaíocht, a comhthéacs agus na cuspóirí a shaothraítear léi.

Ar an gcéad dul síos, de réir téarmaí na forála sin, tá sé de cheart ag saoránaigh an Aontais a bhfuil cónaí orthu i mBallstát nach náisiúnaigh dá chuid iad vótáil agus seasamh mar iarrthóir i dtoghcháin bhardasacha agus Pharlaimint na hEorpa faoi na coinníollacha céanna le náisiúnaigh an Bhallstáit sin agus cuirtear na cearta sin chun feidhme faoi réir rialacha mionsonraithe arna nglacadh ag Comhairle an Aontas Eorpaigh. Níl aon tagairt san fhoclaíocht sin maidir leis na coinníollacha chun ballraíocht páirtí pholaitiúil a fháil. Os a choinne sin, trí thagairt a dhéanamh do na coinníollacha lena rialaítear an ceart chun vótáil agus chun seasamh mar iarrthóir is infheidhme maidir le náisiúnaigh Bhallstát cónaithe an tsaoránaigh sin den Aontas, cuirtear cosc le hAirteagal 22 CFAE ar an mBallstát sin feidhmiú an chirt sin ag an saoránach sin den Aontas a chur faoi réir coinníollacha seachas na coinníollacha sin is infheidhme maidir lena náisiúnaigh féin. Bunaítear leis an bhforáil sin, mar sin, riail shonrach maidir le neamh-idirdhealú ar fhorais náisiúntachta agus, dá bhrí sin, tá feidhm aici maidir le haon bheart náisiúnta as a n-eascraíonn difríocht sa chóireáil a d’fhéadfadh dochar a dhéanamh d’fheidhmiú éifeachtach an chirt chun vótáil agus chun seasamh mar iarrthóir i dtoghcháin bhardasacha agus Pharlaimint na hEorpa.

Thairis sin, ghlac an Chomhairle na socraithe mionsonraithe maidir le feidhmiú an chirt chun vótáil agus chun seasamh mar iarrthóir i dtoghcháin i dTreoir 93/109 ( 2 ) agus 94/80 ( 3 ), nach bhfuil forálacha iontu maidir leis na coinníollacha faoina mbeadh saoránaigh an Aontais a bhfuil cónaí orthu i mBallstát nach náisiúnach den Bhallstát sin iad in ann ballraíocht i bpáirtí polaitiúil a fháil, agus ní féidir leis na socraithe mionsonraithe, fiú go hintuigthe, raon feidhme na gceart agus na n-oibleagáidí a eascraíonn as Airteagal 22 CFAE a theorannú. I ndáil leis sin, in éagmais forálacha sonracha a bhaineann leis na coinníollacha sin, tagann a gcinneadh faoi inniúlacht na mBallstát. Mar sin féin, agus an inniúlacht sin á feidhmiú acu, ceanglaítear ar na Ballstáit a n-oibleagáidí faoi dhlí an Aontais a chomhlíonadh, lena n-áirítear Airteagal 22 CFAE.

Ar an dara dul síos, maidir le comhthéacs Airteagal 22 CFAE, tagraíonn an Chúirt d’fhorálacha eile Chonradh FAE agus d’fhorálacha den chéim chéanna, go háirithe, i gConradh AE agus sa Chairt um Chearta Bunúsacha an Aontais Eorpaigh (‘an Chairt’).

Déantar nasc le hAirteagal 22 CFAE, arna léamh i gcomhar le hAirteagal 20(2) CFAE, idir an ceart chun vótáil agus chun seasamh mar iarrthóir i dtoghcháin bhardasacha agus i dtoghcháin do Pharlaimint na hEorpa agus stádas shaoránaigh an Aontais. Thairis sin, i gcomhréir le hAirteagal 20(2) agus le hAirteagal 21 CFAE, tugann saoránacht an Aontais ceart bunúsach agus aonair do gach saoránach den Aontas gluaiseacht agus cónaí faoi shaoirse ar chríoch na mBallstát. Dá bhrí sin, tá nasc idir, ar thaobh amháin, an ceart chun saorghluaiseachta agus cónaí agus, ar an taobh eile, an ceart chun vótáil agus chun seasamh mar iarrthóir do shaoránaigh an Aontais a bhfuil cónaí orthu i mBallstát nach náisiúnaigh den Bhallstát sin iad i dtoghcháin bhardasacha agus i dtoghcháin do Pharlaimint na hEorpa.

Ina dhiaidh sin, in Airteagal 10 CAE, lena n-aithnítear an ceart atá ag saoránaigh an Aontais go ndéanfaí ionadaíocht dhíreach orthu i bParlaimint na hEorpa agus go mbeidís rannpháirteach i saol daonlathach an Aontais, leagtar béim ar an nasc idir prionsabal an daonlathais ionadaíoch laistigh den Aontas Eorpach agus an ceart chun vótáil agus chun seasamh mar iarrthóir i bParlaimint na hEorpa a ghabhann le saoránacht an Aontais, a ráthaítear le hAirteagal 22(2) CFAE.

Ar deireadh, cumhdaítear le hAirteagal 12(1) den Chairt an ceart atá ag gach duine chun saoirse comhlachais ar gach leibhéal, lena n áirítear ábhair pholaitiúla, cheardchumainn agus shibhialta. Freagraíonn an ceart sin chun saoirse comhlachais don cheart a ráthaítear in Airteagal 11(1) den Choinbhinsiún Eorpach chun Cearta an Duine agus Saoirsí Bunúsacha a Chosaint, ceann de na bunchlocha riachtanacha de shochaí dhaonlathach agus iolraíoch, a mhéid a chuirtear ar chumas do shaoránaigh leis gníomhú i dteannta a chéile sna réimsí a bhfuil leas coiteann acu iontu agus rannchuidiú le dea-fheidhmiú an tsaoil phoiblí dá bhrí sin. Aithnítear príomhról na bpáirtithe polaitiúla maidir le toil shaoránaigh an Aontais a chur in iúl, a mhéid a bhaineann le páirtithe polaitiúla ar leibhéal Eorpach, in Airteagal 10(4) CAE agus in Airteagal 12(2) den Chairt. Dá bhrí sin, glacann páirtithe polaitiúla, a bhfuil sé ar cheann dá bhfeidhmeanna iarrthóirí a chur ar aghaidh i dtoghcháin, i gcóras an daonlathais ionadaíoch, ar a bhfuil feidhmiú an Aontais fothaithe, i gcomhréir le hAirteagal 10(1) CAE. Dá bhrí sin, rannchuidíonn ballraíocht i bpáirtí polaitiúil go mór le feidhmiú éifeachtach an chirt chun seasamh mar iarrthóir, mar a thugtar le hAirteagal 22 CFAE.

Ar an tríú dul síos, maidir le cuspóir Airteagal 22 CFAE, féachtar leis an Airteagal sin, ar dtús, an ceart a thabhairt do shaoránaigh an Aontais a bhfuil cónaí orthu i mBallstát nach náisiúnaigh den Bhallstát sin páirt a ghlacadh i bpróiseas daonlathach toghcháin an Bhallstáit sin tríd an gceart chun vótáil agus chun seasamh mar iarrthóir ar an leibhéal Eorpach agus ar an leibhéal áitiúil. Ina dhiaidh sin, féachann an tAirteagal sin le cóir chomhionann a áirithiú do shaoránaigh an Aontais, rud a thugann le tuiscint go mbeidh rochtain chomhionann ar na hacmhainní atá ar fáil i ndlíchóras náisiúnta náisiúnaigh an Bhallstáit sin chun an ceart sin a fheidhmiú i dtoghcháin bhardasacha agus i dtoghcháin do Pharlaimint na hEorpa. Ar deireadh, leanann sé ón nasc idir, ar thaobh amháin, saorghluaiseacht agus cónaí agus, ar an taobh eile, an ceart chun vótáil agus chun seasamh mar iarrthóir sna toghcháin sin go bhfuil sé beartaithe leis an gceart deireanach sin, inter alia, comhtháthú forásach an tsaoránaigh den Aontas lena mbaineann i sochaí an Bhallstáit óstaigh a chur chun cinn. Dá bhrí sin, féachann Airteagal 22 CFAE le hionadaíocht shaoránaigh an Aontais a bhfuil cónaí orthu i mBallstát nach náisiúnaigh den Bhallstát sin iad mar atoradh ar a lánpháirtiú i sochaí an Bhallstáit óstaigh a áirithiú.

Sa dara háit, is i bhfianaise na soiléirithe sin maidir le raon feidhme Airteagal 22 CFAE, arna léamh i bhfianaise Airteagail 20 agus 21 CFAE, Airteagal 10 CAE agus Airteagal 12 den Chairt, a scrúdaíonn an Chúirt an bhfuil de thoradh ar an difríocht sa chóireáil a bhunaítear le reachtaíocht na Polainne ar fhorais náisiúntachta, maidir leis an bhféidearthacht a bheith ina comhalta de pháirtí polaitiúil, nach bhfuil rochtain chomhionann ag saoránaigh an Aontais a bhfuil cónaí orthu sa Pholainn, gan a bheith ina náisiúnach den pháirtí sin, ar na modhanna atá ar fáil do náisiúnaigh na Polainne chun a gceart chun seasamh mar iarrthóir a fheidhmiú go héifeachtach, de shárú ar Airteagal 22 CFAE.

I ndáil leis sin, is féidir, sa Pholainn, go bhféadfaidh coiste toghcháin de chuid páirtí polaitiúil nó comhghuaillíocht de pháirtithe polaitiúla iarrthóir neamhspleách nach mbaineann le páirtí polaitiúil a cheapadh. Ar thaobh amháin, áfach, a mhéid is comhaltaí de pháirtí polaitiúil iad a roghnaíonn na hiarrthóirí atá le hainmniú, is é an toradh atá ar gan a bheith mar chomhalta de pháirtí polaitiúil, i bprionsabal, saoránach den Aontas a bhfuil cónaí air sa Pholainn a eisiamh gan a bheith ina náisiúnach den pháirtí sin ó pháirt a ghlacadh i gcinnteoireacht an pháirtí sin maidir lena cheapachán ag a choiste toghcháin. Leis an imthoisc sin, cuirtear saoránaigh an Aontais ar staid nach bhfuil chomh fabhrach céanna le náisiúnaigh na Polainne, comhaltaí de pháirtí polaitiúil, maidir leis an bhféidearthacht seasamh mar iarrthóirí i dtoghcháin bhardasacha agus i dtoghcháin do Pharlaimint na hEorpa ar liosta páirtí pholaitiúil.

Ar an taobh eile, ós rud é go bhféadfaidh náisiúnaigh na Polainne a roghnú seasamh mar iarrthóirí mar chomhaltaí de pháirtí polaitiúil nó mar iarrthóirí neamhspleácha, cé nach bhfuil ach an dara rogha ag saoránaigh den Aontas a bhfuil cónaí orthu sa Pholainn nach náisiúnaigh den Bhallstát sin iad, léirítear nach féidir leis na saoránaigh sin den Aontas a gceart chun seasamh mar iarrthóir sna toghcháin sin a fheidhmiú faoi na coinníollacha céanna le náisiúnaigh na Polainne.

Sa tríú háit agus ar deireadh, scrúdaíonn an Chúirt an bhféadfadh údar a bheith leis an difríocht sin sa chaoi a gcaitear le rochtain ar na modhanna lena gcumasaítear feidhmiú éifeachtach an chirt chun vótáil agus chun seasamh mar iarrthóir i dtoghcháin bhardasacha agus i dtoghcháin do Pharlaimint na hEorpa ar fhorais a bhaineann le hurraim d’fhéiniúlacht náisiúnta Ballstáit, de réir bhrí Airteagal 4(2) CAE.

Ar dtús, is fíor gur cuid den fhéiniúlacht náisiúnta é eagrú an tsaoil pholaitiúil náisiúnta, rud a rannchuidíonn na páirtithe polaitiúla leis. Mar sin féin, ós rud é go mbaineann an ceart chun vótáil agus chun seasamh mar iarrthóir a thugtar do shaoránaigh an Aontais a bhfuil cónaí orthu i Stát nach náisiúnaigh den Bhallstát sin iad le hAirteagal 22 CFAE le toghcháin bhardasacha agus le toghcháin do Pharlaimint na hEorpa sa Bhallstát sin, níl oibleagáid ar an mBallstát sin an ceart chun vótáil agus chun seasamh mar iarrthóir i dtoghcháin náisiúnta a dheonú do na saoránaigh sin, ná toirmeasc, don Bhallstát sin, ar rialacha sonracha a ghlacadh a bhaineann le cinntí a dhéanamh laistigh de pháirtí polaitiúil maidir le hinfheistiú iarrthóirí i dtoghcháin náisiúnta, lena gcuirtear bac ar chomhaltaí páirtí nach náisiúnaigh den Stát sin iad páirt a ghlacadh i gcinnteoireacht den sórt sin.

Chomh maith leis sin, ní mór Airteagal 4(2) CAE a léamh i bhfianaise forálacha den chéim chéanna, go háirithe Airteagail 2 agus 10 CAE, agus ní féidir leis na Ballstáit a shaoradh ón ngá atá leis na ceanglais a eascraíonn as na forálacha sin a chomhlíonadh. Chuige sin, is ionann prionsabal an daonlathais agus prionsabal na córa comhionainne agus luachanna ar a bhfuil an tAontas, i gcomhréir le hAirteagal 2 CAE. Ní ráiteas simplí ar threoirlínte nó rúin amháin í an fhoráil sin, ach clúdaítear luachanna leí a bhaineann le féiniúlacht an Aontais Eorpaigh mar dhlíchóras coiteann agus atá nithiúil i bprionsabail lena gcuirtear na Ballstáit faoi oibleagáidí atá ceangailteach ó thaobh an dlí. Thairis sin, tá feidhmiú an Aontais bunaithe ar phrionsabal an daonlathais ionadaíoch, i gcomhréir le hAirteagal 10(1) CAE, lena léirítear go nithiúil luach an daonlathais dá dtagraítear in Airteagal 2 CAE.

Ar deireadh, trína ráthú go bhfuil sé de cheart ag saoránaigh an Aontais a bhfuil cónaí orthu i mBallstát nach bhfuil ina náisiúnach den Stát sin vótáil agus seasamh mar iarrthóir i dtoghcháin bhardasacha agus seasamh mar iarrthóir i dtoghcháin bhardasacha agus i bParlaimint na hEorpa sa Bhallstát sin, faoi na coinníollacha céanna le náisiúnaigh an Bhallstáit sin, léirítear go nithiúil le hAirteagal 22 CFAE prionsabail an daonlathais agus na córa comhionainne do shaoránaigh an Aontais, prionsabail a thagann faoi fhéiniúlacht choiteann agus luachanna comhchoiteanna an Aontais Eorpaigh, nach mór do na Ballstáit cloí leo agus a n-urramú ina gcríoch. Dá bhrí sin, ní féidir a mheas go mbaintear an bonn d’fhéiniúlacht náisiúnta an Bhallstáit sin má ghlactar leis go dtagann saoránaigh den sórt sin de chuid an Aontais chun bheith ina gcomhaltaí de pháirtí polaitiúil ina mBallstát cónaithe chun prionsabail an daonlathais agus na córa comhionainne a chur chun feidhme go hiomlán.

( 1 ) Ustawa o partiach politycznych (an Dlí maidir le páirtithe polaitíochta) an 27 Aibreán 1997 (Dz.U. 1997, Uimh. 98, mír 604). Féach Airteagal 2(1) den Dlí sin.

( 2 ) Treoir 93/109/CE ón gComhairle an 6 Nollaig 1993 lena leagtar síos socruithe mionsonraithe maidir le feidhmiú cheart shaoránaigh an Aontais chun vótáil agus chun seasamh mar iarrthóirí i dtoghcháin do Pharlaimint na hEorpa, ar saoránaigh iad a bhfuil cónaí orthu i mBallstát nach náisiúnaigh dá chuid iad (IO 1993 L 329, lch. 34), arna leasú le Treoir 2013/1/AE ón gComhairle an 20 Nollaig 2012 (IO 2013 L 26, lch. 27)

( 3 ) Treoir 94/80/CE ón gComhairle an 19 Nollaig 1994 lena leagtar síos socruithe mionsonraithe maidir le feidhmiú cheart shaoránaigh an Aontais chun vótáil agus chun seasamh mar iarrthóirí i dtoghcháin bhardasacha, ar saoránaigh iad a bhfuil cónaí orthu i mBallstát nach náisiúnaigh dá chuid iad (IO 1994 L 368, lch. 38).