AN COIMISIÚN EORPACH
An Bhruiséil,31.5.2023
COM(2023) 281 final
2023/0170(NLE)
Togra le haghaidh
CINNEADH ÓN gCOMHAIRLE
lena n‑údaraítear na Ballstáit le bheith ina bpáirtithe nó le leanúint de bheith ina bpáirtithe, chun leasa an Aontais Eorpaí, i gCoinbhinsiún an 13 Eanáir 2000 maidir le Cosaint Idirnáisiúnta Daoine Fásta
MEABHRÁN MÍNIÚCHÁIN
1.COMHTHÉACS AN TOGRA
•Forais agus cuspóirí an togra
Tá sé d’aidhm ag an Aontas limistéar saoirse, slándála agus ceartais a chruthú, a chothabháil agus a fhorbairt ina n‑áirithítear saorghluaiseacht daoine, rochtain ar an gceartas agus lánurraim do chearta bunúsacha.
Ba cheart go n‑áireofaí leis an aidhm sin freisin cosaint trasteorann do dhaoine fásta
nach bhfuil in ann, mar gheall ar a gcuid cumas pearsanta a bheith lagaithe nó neamhdhóthanach, a leasanna a chosaint (‘daoine fásta’). Is duine fásta é duine a bhfuil 18 mbliana d’aois slánaithe aige.
Tá méadú ag teacht ar líon na ndaoine fásta i gcásanna den sórt sin san Aontas mar gheall ar an daonra atá ag dul in aois agus minicíocht na dtinneas a bhaineann le haois, agus an méadú atá ag teacht ar líon na ndaoine faoi mhíchumas. Ag brath ar reachtaíocht náisiúnta an Bhallstáit ina bhfuil cónaí orthu, féadfaidh siad a bheith faoi bheart cosanta arna dhéanamh ag cúirt nó ag údarás riaracháin, nó féadfaidh tríú páirtí a d’ainmnigh siad roimh ré (trí chumhachtaí ionadaíochta) tacú leo chun a leasanna a bhainistiú.
Ar chúiseanna éagsúla, d’fhéadfadh sé go mbeadh ar dhaoine fásta a sócmhainní nó a réadmhaoin atá lonnaithe i dtír eile a bhainistiú, dul faoi chúram leighis éigeandála nó pleanáilte thar lear, nó athlonnú chuig tír eile ar chúiseanna éagsúla.
Sna staideanna trasteorann sin, bíonn ar dhaoine fásta aghaidh a thabhairt ar rialacha casta na mBallstát a bhíonn ag teacht salach ar a chéile uaireanta. Áirítear orthu sin cinneadh a dhéanamh cén chúirt nó cén t‑údarás eile atá inniúil ar bhearta cosanta a dhéanamh a bhfuil dlínse acu, cén dlí a bhfuil feidhm aige maidir lena gcás, agus maidir le cinneadh a rinneadh nó cumhachtaí ionadaíochta arna mbunú thar lear, conas iad a aithint nó éifeacht a thabhairt dóibh. Mar thoradh air sin, bíonn éiginnteacht dhlíthiúil shuntasach ann do dhaoine fásta, dá dteaghlaigh agus dá n‑ionadaithe i ndáil leis na rialacha a mbeidh feidhm acu maidir lena gcás agus i ndáil le toradh na nósanna imeachta agus na bhfoirmiúlachtaí is gá dóibh a dhéanamh. Chun a áirithiú go leanfaidh a gcosaint de bheith éifeachtach thar theorainneacha nó go mbeidh rochtain acu ar a gcearta thar lear, is minic a bhíonn orthu dul trí imeachtaí fada costasacha. I gcásanna áirithe, i ndeireadh na dála, na cúirteanna, na gníomhaithe neamhbhreithiúnacha amhail bainc, baill foirne leighis nó gníomhairí eastáit, ní aithníonn siad a gcosaint ná na cumhachtaí a thugtar dá n‑ionadaí.
An 13 Eanáir 2000, faoi choimirce Chomhdháil na Háige um an Dlí Idirnáisiúnta Príobháideach (HccH), an eagraíocht idir-rialtasach arb é is aidhm di ‘obair a dhéanamh chun rialacha an dlí idirnáisiúnta phríobháidigh a aontú de réir a chéile’ 1 , glacadh an Coinbhinsiún maidir le Cosaint Idirnáisiúnta Daoine Fásta (Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta). Déantar foráil leis an gCoinbhinsiún seo maidir le corpas cuimsitheach rialacha maidir le dlínse, an dlí is infheidhme, aitheantas agus forfheidhmiú beart cosantach, agus forálacha maidir leis an dlí is infheidhme maidir le cumhachtaí ionadaíochta a thugann éifeacht do chumhachtaí den sórt sin i gcomhthéacs trasteorann. Bunaítear leis freisin sásraí comhair idir údaráis inniúla na Stát Conarthach agus idir Údaráis Lárnacha Stát Conarthach.
Meastar go forleathan gur ionstraim dlí idirnáisiúnta phríobháidigh atá éifeachtúil agus solúbtha é an Coinbhinsiún seo atá oiriúnach dá fheidhm ar an leibhéal domhanda. Leis an obair a rinneadh le déanaí faoin gCoimisiún Speisialta i dtaca le feidhmiú praiticiúil an Choinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta 2 cuirfear uirlisí úsáideacha ar fáil do chleachtóirí go luath chun é a chur i bhfeidhm go cuí, uirlis amhail Lámhleabhar Praiticiúil.
Níl ach 12 Bhallstát de chuid an Aontais ina bpáirtithe sa Choinbhinsiún sin faoi láthair, áfach 3 . Is cuspóir seanbhunaithe de chuid an Aontais é daingniú Choinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta agus aontachas leis ag na Ballstáit uile.
Ó 2008 i leith, rinne Comhairle an Aontais Eorpaigh 4 Parlaimint na hEorpa 5 agus an Coimisiún Eorpach 6 Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta a fhormhuiniú go sainráite. Tá sé ríthábhachtach go ndéanfaidh na Ballstáit agus stáit níos faide i gcéin Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta a dhaingniú go forleathan chun go bhfeidhmeoidh sé go héifeachtach. Thacaigh an Pharlaimint go gníomhach le daingniú an Choinbhinsiúin ag na Ballstáit uile, chomh maith le tionscnamh reachtach an Aontais a d’fhéadfadh a bheith ann chun Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta a chomhlánú.
Ón 5 go dtí an 8 Nollaig 2018, d’eagraigh an Coimisiún agus HCCH comhdháil chomhpháirteach idirnáisiúnta chun daingniú Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta a chur chun cinn agus chun scrúdú a dhéanamh ar na heasnaimh a d’fhéadfadh a bheith ann agus a mbeadh tuilleadh gníomhaíochta ag teastáil ina leith 7 .
An 3 Bealtaine 2021, scríobh Airí Dlí agus Cirt na Seicia, na Fraince agus na Slóivéine chuig an gCoimisiún chun a iarraidh ar an gCoimisiún dlús a chur lena chuid oibre ullmhúcháin maidir le tionscnamh reachtach.
I mí an Mheithimh 2021, glacadh conclúidí ón gComhairle 8 inar iarradh ar na Ballstáit, inter alia, Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta a dhaingniú chomh tapa agus is féidir agus inar moladh don Choimisiún machnamh a dhéanamh ar an ngá a d’fhéadfadh a bheith ann le creat dlíthiúil laistigh den Aontas chun cúrsaíocht beart cosanta a éascú agus tograí reachtacha a thíolacadh, más gá.
In 2021-2022, d’eagraigh Uachtaránacht na Portaingéile, Uachtaránacht na Fraince agus Uachtaránacht na Seice imeachtaí éagsúla chun feasacht a mhúscailt maidir leis an tsaincheist sin.
D’ainneoin na ngníomhaíochtaí sin, tá luas daingnithe an Choinbhinsiúin fós rómhall. I roinnt Ballstát, tá an dréachtdlí lena gcuirtear an daingniú chun feidhme ar feitheamh ar feadh na mblianta sa pharlaimint, nó níor thíolaic an rialtas é d’ainneoin gur tugadh an obair ullmhúcháin chun críche. Go hiarbhír tá an Coinbhinsiún á chur i bhfeidhm go páirteach ag Ballstáit eile (go háirithe na rialacha maidir le dlínse agus an dlí is infheidhme) gan aon tionscnamh a ghlacadh chun an Coinbhinsiún a dhaingniú go foirmiúil. Thabharfadh sé sin le tuiscint go gceapfaí Údarás Lárnach chun an comhar idir Stáit Chonarthacha a dhéanamh éifeachtach.
Sa chomhthéacs sin, tá cinneadh déanta ag an gCoimisiún tionscnamh a thíolacadh arb é is aidhm dó údarú a thabhairt do na Ballstáit sin nach Páirtithe sa Choinbhinsiún iad go fóill é a dhaingniú nó aontú dó. Déantar tagairt don tionscnamh sin i gClár Oibre an Choimisiúin 2022:’ Molfaimid bearta […] chun an comhar breithiúnach a neartú maidir le cosaint daoine fásta leochaileacha i staideanna trasteorann.
Ós rud é go bhfuil Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta ar oscailt do Stáit lena shíniú agus lena dhaingniú, Stáit a bhí ina gComhaltaí de Chomhdháil na Háige um an Dlí Idirnáisiúnta Príobháideach an 2 Deireadh Fómhair 1999 9 (Airteagal 53 den Choinbhinsiún), beidh ar na Ballstáit seo a leanas an Coinbhinsiún a shíniú agus a dhaingniú araon: An Bhulgáir, an Spáinn, an Chróit, an Ungáir, an Rómáin, an tSlóivéin, an tSlóvaic agus an tSualainn. Os a choinne sin, ní bheidh ar Éirinn, an Iodáil, Lucsamburg, an Ísiltír ná an Pholainn an Coinbhinsiún a dhaingniú ós rud é gur shínigh siad é cheana féin. Beidh ar an Liotuáin aontú don Choinbhinsiún, mar a bhí sí ina Comhalta de Chomhdháil na Háige um an Dlí Idirnáisiúnta Príobháideach ón 23 Deireadh Fómhair 2001.
•Comhsheasmhacht le forálacha beartais atá sa réimse beartais cheana
Níl aon reachtaíocht de chuid an Aontais ann faoi láthair maidir le cosaint trasteorann do dhaoine fásta. Mar sin féin, tá an togra seo mar chuid de phacáiste ina bhfuil togra ón gCoimisiún le haghaidh Rialachán ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle maidir le dlínse, an dlí is infheidhme, aitheantas agus forfheidhmiú beart, ionstraimí barántúla agus cumhachtaí ionadaíochta agus comhar in ábhair shibhialta a bhaineann le daoine fásta a chosaint. Déantar foráil sa togra i ndáil le roinnt de rialacha Choinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta a chur i bhfeidhm sna Ballstáit agus leagtar síos ann rialacha comhlántacha chun comhar níos dlúithe laistigh den Aontas a éascú sa réimse sin.
Baineann an togra seo le daingniú agus le haontachas na mBallstát sin nach bhfuil ina bPáirtithe fós i gCoinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta, arb é an t‑aon ionstraim idirnáisiúnta amháin é a phléann le saincheisteanna dlí idirnáisiúnta phríobháidigh a bhaineann le cosaint trasteorann daoine fásta.
Baineann an dá thogra leis an dlí idirnáisiúnta príobháideach, réimse beartais atá dea-fhorbartha laistigh den Aontas. Go deimhin, ó 2000 i leith, tá roinnt gníomhartha reachtacha glactha ag an Aontas i réimse an chomhair bhreithiúnaigh in ábhair shibhialta a bhfuil impleachtaí trasteorann acu. Mar sin féin, ní rialaítear le haon cheann de na gníomhartha reachtacha sin gnéithe trasteorann d’inniúlacht dhlíthiúil daoine 10 ná cosaint daoine fásta nach bhfuil in ann a leasanna féin a chosaint mar gheall ar lagú nó neamhdhóthanacht a gcumas pearsanta 11 .
Bheadh feidhm ag an Rialachán atá beartaithe sna Ballstáit, agus bheadh feidhm ag Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta maidir le Stáit nach bhfuil san Aontas agus atá ina Stáit Chonarthacha sa Choinbhinsiún. Ós rud é go bhféadfadh caidreamh a bheith ag daoine fásta san Aontas i leith na mBallstát agus na Stát nach bhfuil san Aontas araon (mar shampla, go bhfuil maoin acu ann nó a bhfuil naisc phearsanta acu leo), tá sé ríthábhachtach creat dlí idirnáisiúnta príobháideach comhleanúnach a bheith ann, dlí a bheadh infheidhme maidir le daoine fásta a chosaint san Aontas agus i Stáit nach bhfuil san Aontas araon atá ina bpáirtithe sa Choinbhinsiún chun a áirithiú go gcosnófar daoine fásta i gcásanna idirnáisiúnta.
Dá bhrí sin, tá an dá thogra comhlántach le chéile agus dá bhrí sin cuirtear i láthair le chéile iad.
•Comhsheasmhacht le beartais eile de chuid an Aontais
Tá an tAontas Eorpach agus a Bhallstáit ina bpáirtithe i gCoinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar Chearta Daoine faoi Mhíchumas (UNCRPD), arb é atá ann, ó glacadh é in 2006, an bunús dlí idirnáisiúnta do chearta daoine faoi mhíchumas.
In Airteagal 3(c) de Choinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta tá forálacha a líomhnaítear a thugann tús áite do bhearta cinnteoireachta forghafa nó a bheith i bhfách leo (go príomha mar gheall ar úsáid an téarma ‘caomhnóireacht, coimircíocht agus institiúidí den chineál céanna’). Ardaíodh an cheist an bhféadfadh sé sin tús áite a thabhairt do bhearta lena mbunaítear cinnteoireacht fhorghafa seachas cinnteoireacht thacaithe, nó aitheantas a thabhairt do na bearta sin, agus an sáródh sé an ceart chun neamhspleáchais agus comhionannais daoine fásta.
Aithníodh roinnt uaireanta comhsheasmhacht agus comhlántacht Choinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta leis na cearta a leagtar síos in UNCRPD, mar shampla sna Conclúidí agus Moltaí (conclúidí 2 agus 3) a glacadh ag Comhdháil Chomhpháirteach CE-HCCH thuasluaite in 2018 12 .
Is ionstraim dlí idirnáisiúnta phríobháidigh é Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta. Tá sé neodrach maidir leis an dlí ábhartha, nach bhforordaíonn aon chineál beart, agus, ina bhrollach, luaitear go bhfuil leas an duine fásta agus meas ar a ndínit agus a neamhspleáchas ina mbreithniúcháin phríomha. Trí chomhar trasteorann a éascú agus trí bhacainní dlíthiúla agus iarbhír a bhaint, cuireann sé roinnt cuspóirí tábhachtacha de chuid UNCRPD chun cinn. Ina measc sin tá cuspóirí Airteagal 12 maidir le haitheantas comhionann os comhair an dlí agus Airteagal 32 maidir le comhar idirnáisiúnta, ar ina leith a bhunaítear córas Údarás Lárnach le Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta.
Ina theannta sin, maidir le daoine faoi mhíchumas, ní bhíonn cosaint trasteorann de dhíth ar gach duine de réir bhrí Choinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta, ach bíonn sí de dhíth ar na daoine sin faoi mhíchumas, agus orthu sin amháin, nach bhfuil in ann a leasanna pearsanta nó airgeadais a chosaint. Os a choinne sin, ní duine faoi mhíchumas é gach duine fásta a bhfuil a chumas síceasóisialta lagaithe.
Is fiú a mheabhrú freisin gur chuir Coiste UNCRPD in iúl, ina thuarascáil ó 2015 maidir le cur chun feidhme UNCRPD san Aontas, gur ábhar imní dó é na bacainní atá le sárú ag daoine faoi mhíchumas agus iad ag bogadh ó Bhallstát amháin go Ballstát eile. Mhol an Coiste go ndéanfadh an tAontas ‘gníomhaíocht láithreach chun a áirithiú gur féidir le gach duine faoi mhíchumas agus a theaghlach leas a bhaint as cheart chun saorghluaiseachta ar bhonn comhionann le daoine eile’ 13 .
Choimisiúnaigh an Rapóirtéir Speisialta staidéar dlíthiúil maidir le cearta daoine faoi mhíchumas 14 , agus rinne an Rapóirtéir Speisialta ráiteas comhpháirteach gaolmhar 15 maidir le cearta daoine faoi mhíchumas agus an Saineolaí Neamhspleách ar dhaoine scothaosta a bheith ag tairbhiú de chearta uile an duine. Shoiléirigh siad sin an tsaincheist trí theacht ar an gconclúid go bhfágann Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta a dhóthain saoirse le haghaidh léirmhínithe agus feabhsuithe praiticiúla, agus gur féidir leis forbairt chun nuachóiriú na ndlíthe náisiúnta a léiriú. Meabhraíonn an Rapóirtéir Speisialta go bhfuil forálacha i gCoinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta chun aon choinbhleacht le UNCRPD a sheachaint agus gur féidir leis an dá ionstraim forlíonadh a dhéanamh ar a chéile agus gur cheart dóibh déanamh amhlaidh. Ní mór don Aontas agus do na Ballstáit uile an tsolúbthacht maidir le léirmhíniú atá ar fáil a úsáid ar bhealach lena n‑áiritheofar comhlíonadh an Choinbhinsiúin sin.
Agus Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta á chur i bhfeidhm, tá sé de cheangal ar na Stáit Chonarthacha atá ina bPáirtithe in UNCRPD freisin UNCRPD agus na prionsabail a leagtar amach ann a urramú. Is cásdlí socair de chuid Chúirt Bhreithiúnais an Aontais Eorpaigh é freisin go bhfuil coinbhinsiúin idirnáisiúnta ina gcuid dhílis de dhlí an Aontais ionas nach mór dá gcur chun feidhme prionsabal na comhréireachta a chomhlíonadh, mar phrionsabal ginearálta de dhlí an Aontais 16 .
I mí an Mhárta 2021, ghlac an Coimisiún an Straitéis maidir le Cearta Daoine faoi Mhíchumas 2021-2030 17 . Tugann an straitéis aghaidh go háirithe ar an tsaincheist maidir le ‘rochtain ar cheartas, cosaint dhlíthiúil, saoirse agus slándáil’ a fheabhsú do dhaoine faoi mhíchumas. Chun an toradh sin a bhaint amach, i measc na dtionscnamh éagsúil, luaitear go sainráite ‘go n‑oibreoidh an Coimisiún leis na Ballstáit chun Coinbhinsiún na Háige 2000 maidir le cosaint idirnáisiúnta do dhaoine fásta leochaileacha a chur chun feidhme i gcomhréir le UNCRPD, lena n‑áirítear trí staidéar maidir le daoine leochaileacha a chosaint i staideanna trasteorann, go háirithe iad siúd faoi mhíchumas intleachta, chun an bealach a réiteach chun go ndaingneoidh na Ballstáit uile é’ 18 .
Rinneadh staidéar dlíthiúil an Choimisiúin in 2021 19 agus, inter alia, thángthas ar an gconclúid i ndáil le daingniú Choinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta ag na Ballstáit uile, go dtabharfaí aghaidh ar chuid de na fadhbanna a bhaineann leis na bearnaí agus na neamhréireachtaí suntasacha atá ann i gcosaint trasteorann daoine fásta.
A luaithe a ghlacfaidh an Chomhairle an Cinneadh seo, beidh Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta ina chuid de dhlí an Aontais. Dá bhrí sin, féadfaidh Cúirt Bhreithiúnais an Aontais Eorpaigh é a léirmhíniú i bhfianaise phrionsabail ghinearálta an Aontais - saorghluaiseacht daoine a choimirciú, rochtain ar cheartas, agus lánurraim do chearta bunúsacha - agus i bhfianaise UNCRPD.
2.BUNÚS DLÍ, COIMHDEACHT AGUS COMHRÉIREACHT
•Bunús dlí
Baineann an togra seo le húdarú Ballstát áirithe le coinbhinsiún idirnáisiúnta a dhaingniú nó aontú dó chun leasa an Aontais. Is le hAirteagal 81 CFAE a rialaítear an comhar breithiúnach in ábhair shibhialta agus thráchtála, Airteagal arb é an bunús dlí é dá bhrí sin le hinniúlacht an Aontais sa réimse seo. Dá bhrí sin, is é Airteagal 218(6) den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh (CFAE) an bunús dlí is infheidhme i gcomhar le bunús dlí substainteach Airteagal 81(2) CFAE.
Níl feidhm ag Airteagal 81(3) CFAE toisc nach ábhar dlí teaghlaigh í cosaint trasteorann daoine fásta.
Ní mór an téarma ‘dlí teaghlaigh’ de réir bhrí Airteagal 81(3) CFAE a léirmhíniú go neamhspleách gan beann ar an sainmhíniú dá bhforáiltear i reachtaíocht náisiúnta na mBallstát.
Go dtí seo, rinne reachtaíocht an Aontais an coincheap a fhorléiriú go docht agus rinneadh é a theorannú do na rialacha lena rialaítear caidrimh theaghlaigh, amhail cúrsaí pósta, freagrachtaí tuismitheoirí nó oibleagáidí cothabhála.
Is minic a bhaineann daoine fásta leochaileacha tairbhe as cosaint a chuireann baill teaghlaigh ar fáil. I roinnt Ballstát, leagtar na cúraimí maidir le cosaint dhlíthiúil do dhaoine fásta leochaileacha, mar ábhar dlí, ar an gcéile nó ar bhaill teaghlaigh. Mar sin féin, níl teaghlach an duine fásta ach ar cheann de na comhthéacsanna inar féidir cosaint a áirithiú, agus é sin sa chás go bhfuil teaghlach ag an duine fásta sin. Ní ceanglas riachtanach é go mbeidh baint ag baill teaghlaigh leis an scéal, ná ní rialaítear é le rialacha faoin dlí idirnáisiúnta príobháideach. Ina ionad sin, is é is mó tábhacht maidir le cosaint daoine fásta an tacaíocht a chuirtear ar fáil, agus cearta an duine fásta chun dínite, chun féinchinntiúcháin, chun neamh‑idirdhealaithe agus chun cuimsiú sóisialta a áirithiú, gan beann ar na gaolta teaghlaigh atá aige.
Ní mór a thabhairt faoi deara nach bhfuil aon tagairt i gCoinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta do ghaolta teaghlaigh (amhail ‘tuismitheoir’, ‘leanaí’ nó ‘céile’), rud atá contrártha le Rialacháin an Aontais a chumhdaíonn ábhair a bhaineann le dlí an teaghlaigh.
Leis an Rialachán atá beartaithe comhlánófar Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta agus ionchorprófar ann roinnt rialacha de chuid an Choinbhinsiúin, go háirithe na rialacha maidir le dlínse idirnáisiúnta agus an dlí is infheidhme, lena ndéanfar iad a chur i bhfeidhm go díreach sna Ballstáit.
Dá bhrí sin, de bhun dhlí‑eolaíocht bhunaithe Chúirt Bhreithiúnais an Aontais Eorpaigh (CBAE), tá baol ann go bhféadfadh Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta difear a dhéanamh do raon feidhme an Rialacháin atá beartaithe nó a raon feidhme a athrú.
D’fhéadfadh gealltanais idirnáisiúnta difear a dhéanamh do raon feidhme rialacha an Aontais nó an raon feidhme sin a athrú i gcás ina mbaineann na gealltanais sin le réimse a chumhdaítear cheana féin den chuid is mó leis na rialacha sin nó i bhfianaise forbairtí intuartha ar dhlí an Aontais, mar atá sa chás seo 20 .
Dá bhrí sin, tagann Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta faoi inniúlacht eisiach an Aontais i gcomhréir le hAirteagal 3(2) CFAE.
Dá bhrí sin, féadfaidh an tAontas Ballstáit a údarú le bheith ina bpáirtithe i gCoinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta, nó leanúint de bheith ina bpáirtithe ann.
Ós rud é nach féidir ach le Stáit a bheith ina bpáirtithe sa Choinbhinsiún, nach bhfuil clásal ann a cheadódh don Aontas a bheith ina pháirtí ann, is féidir leis na Ballstáit é a dhaingniú nó aontú dó chomh maith le bheith ina bpáirtithe atá ag gníomhú ar mhaithe le leas an Aontais, de bhun dhlí‑eolaíocht shocraithe de Chúirt Bhreithiúnais an Aontais Eorpaigh 21 .
Glacadh tionscnamh comhchosúil cheana féin in 2008 chun údarú a thabhairt do Bhallstáit áirithe Coinbhinsiún HCCH 1996 maidir le Cosaint Leanaí a dhaingniú nó aontú dó 22 .
De bharr Phrótacal Uimh. 21, atá i gceangal leis an gConradh ar an Aontas Eorpach agus leis an gConradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh, níl bearta dlíthiúla a ghlactar i réimse an cheartais ina gceangal ná ní bheidh feidhm acu in Éirinn. A luaithe a chuirtear togra i láthair sa réimse sin, áfach, féadann Éire fógra a thabhairt faoina mian a bheith páirteach i nglacadh agus i gcur i bhfeidhm an bhirt agus, a luaithe a ghlactar an beart, féadfaidh sí fógra a thabhairt faoina mian glacadh leis an mbeart.
I gcomhréir le hAirteagail 1 agus 2 de Phrótacal Uimh. 22 maidir le seasamh na Danmhairge, atá i gceangal leis an gConradh ar an Aontas Eorpach agus leis an gConradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh, níl an Danmhairg rannpháirteach i nglacadh an Chinnidh seo agus níl sí faoi cheangal aige ná faoi réir a chur i bhfeidhm.
•Comhréireacht
Dréachtaítear an togra seo ar aon dul le Cinntí ón gComhairle a glacadh cheana lena n‑údaraítear na Ballstáit le páirt a ghlacadh i gcoinbhinsiún idirnáisiúnta. Ní théann sé thar a bhfuil riachtanach chun an cuspóir maidir le gníomhaíocht chomhleanúnach AE a bhaint amach maidir le cosaint trasteorann do dhaoine fásta trína áirithiú, i gcás na mBallstát nach bhfuil ina bPáirtithe fós sa Choinbhinsiún, go ndaingneoidh siad Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta nó go n‑aontóidh siad dó laistigh de thréimhse áirithe ama.
Tuigtear freisin go gcoinníonn na Ballstáit a n‑inniúlacht maidir le glacadh rialacha a rialáil faoin dlí substainteach atá dírithe ar dhaoine fásta a chosaint.
Urramaítear prionsabal na comhréireachta leis an togra dá bhrí sin.
•An rogha ionstraime
Ós rud é go mbaineann an togra le comhaontú idirnáisiúnta atá le daingniú agus le haontú chun leasa an Aontais ag Ballstáit áirithe, an t‑aon ionstraim is infheidhme is ea Cinneadh ón gComhairle, de bhun Airteagal 218(6).
3.TORTHAÍ Ó MHEASTÓIREACHTAÍ EX POST, Ó CHOMHAIRLIÚCHÁIN LEIS NA PÁIRTITHE LEASMHARA AGUS Ó MHEASÚNUITHE TIONCHAIR
•Comhairliúcháin leis na páirtithe leasmhara
Roimh an togra seo, mar aon leis an togra comhthreomhar le haghaidh Rialachán maidir leis an ábhar, rinneadh dianchomhairliúcháin leathana le páirtithe leasmhara.
Rinneadh an comhairliúchán poiblí oscailte 23 agus an glao ar fhianaise 24 go luath in 2022. Tromlach na bhfreagróirí, lena n‑áirítear na Ballstáit agus eagraíochtaí gairmiúla a dhéanann ionadaíocht ar dhlíodóirí agus nótairí, thacaigh siad le tionscnamh de chuid an Aontais lena gcuirfí d’oibleagáid ar na Ballstáit Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta a dhaingniú. D’iarr siad freisin ionstraim de chuid an Aontais lena bhforlíontar an Coinbhinsiún. Eagraíocht neamhrialtasach amháin, brateagraíocht chun cearta daoine faoi mhíchumas a chosaint, chuir sí in iúl go raibh imní uirthi maidir le cearta bunúsacha daoine fásta faoi mhíchumas, dá mbeadh ionstraim de chuid an Aontais i bhfabhar cúrsaíocht cinntí a rinneadh de shárú ar UNCRPD agus ar chearta bunúsacha daoine fásta faoi mhíchumas. Is ceist athfhillteach í seo a bhaineann leis an gcaidreamh idir UNCRPD agus Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta, ar ar tugadh aghaidh sa staidéar agus sa ráiteas comhpháirteach a luaitear faoi fhonótaí 14 agus 15.
Mar chuid den straitéis chomhairliúcháin, eagraíodh cruinniú neamhfhoirmiúil ar líne le páirtithe leasmhara an 29 Meán Fómhair 2022. Thairis sin, an 27 Deireadh Fómhair 2022, d’eagraigh an Coimisiún cruinniú ar líne le saineolaithe ó na Ballstáit chun faisnéis a chur ar fáil faoin tionscnamh maidir le daoine fásta a chosaint agus chun na chéad tuairimí a mhalartú.
Ar deireadh, le linn an chruinnithe a tionóladh an 7 agus an 8 Samhain 2022, chuathas i gcomhairle leis an nGréasán Breithiúnach Eorpach in ábhair shibhialta agus thráchtála (EJN-civil) maidir leis an ról a d’fhéadfadh a bheith aige i dtionscnamh amach anseo.
Mar achoimre, d’fhéadfaí tacaíocht láidir agus aiseolas atá dearfach ar an iomlán i dtaca le Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta a shainaithint i ngach gníomhaíocht chomhairliúcháin. Ina theannta sin, léiríodh sna comhairliúcháin go raibh gá praiticiúil le bearta breise ar leibhéal an Aontais agus gur thacaigh an chuid is mó de na páirtithe leasmhara leis sin.
•Bailiú agus úsáid saineolais
Rinneadh staidéar dlíthiúil 25 in 2021. Tháinig údair an staidéir ar na conclúidí seo a leanas: (i) go bhfuil bearnaí agus neamhréireachtaí suntasacha ann i gcosaint trasteorann daoine fásta leochaileacha (rialacha maidir le dlínse, cumhachtaí ionadaíochta a aithint, easpa deimhneachta dlíthiúla agus fadhbanna praiticiúla do na húdaráis); (ii) le daingniú ginearálta Choinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta san Aontas Eorpach, thabharfaí aghaidh go díreach ar roinnt de na fadhbanna sin, fadhbanna atá ann idir na Ballstáit agus le Stáit nach bhfuil san Aontas araon; agus (iii) le hionstraim de chuid an Aontais, neartófaí a thuilleadh an chosaint a thugtar do dhaoine leochaileacha agus d’éascódh sí a saol agus obair na n‑údarás freagrach.
Bailíodh saineolas breise maidir le cosaint trasteorann daoine fásta sa staidéar a ghabhann le Tuarascáil Tionscnaimh Reachtaigh Pharlaimint na hEorpa 26 (2016) agus i dTuarascáil na hInstitiúide Eorpaí um Dhlí 27 (2020).
•Measúnú tionchair
In 2022 rinneadh measúnú tionchair chun iniúchadh a dhéanamh ar na roghanna beartais éagsúla atá ar fáil laistigh den Aontas d’fhonn feabhas a chur ar chosaint trasteorann daoine fásta agus chun measúnú a dhéanamh ar a dtionchar.
Ós rud é nach mbaineann an togra seo ach le daingniú agus aontú Choinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta ag Ballstáit áirithe, tabharfar míniú níos mionsonraithe ar thorthaí an mheasúnaithe tionchair sa togra le haghaidh Rialachán a ghabhann leis seo. Is iomchuí an anailís atá ann faoi láthair a theorannú don léiriú ar an rogha beartais deiridh.
Áirítear leis sin Rialachán lena gcomhlánaítear an Coinbhinsiún, agus daingniú an Choinbhinsiúin agus aontachas dó ag na mBallstáit sin nach bhfuil ina bPáirtithe ann go fóill. D’áiritheofaí leis sin go mbeadh feidhm ag rialacha iomchuí an Dlí Idirnáisiúnta Phríobháidigh chun daoine fásta a chosaint i staideanna trasteorann, ní hamháin ar leibhéal an Aontais, ach idir na Ballstáit agus tíortha nach bhfuil san Aontas freisin. Táthar ag súil freisin go spreagfadh daingniú na mBallstát uile níos mó Stát nach bhfuil san Aontas chun páirt a ghlacadh sa Choinbhinsiún.
•Cearta bunúsacha
Is é cuspóir ginearálta na gníomhaíochta atá beartaithe cearta bunúsacha daoine fásta a chosaint i gcomhréir le hAirteagal 6 CFAE, le Cairt um Chearta Bunúsacha an Aontais Eorpaigh agus le UNCRPD.
I staideanna trasteorann, is éard a bheadh i gceist leis sin go háirithe díshealbhú nó diúltú rochtana ar mhaoin an duine fásta thar lear a chosc, rochtain ar cheartas a áirithiú, agus féinchinntiúchán agus neamhspleáchas na ndaoine fásta a áirithiú.
Trí rialacha an dlí idirnáisiúnta phríobháidigh a chomhchuibhiú, nascann Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta córais éagsúla dlí chun urraim neamh‑idirdhealaitheach do chearta daoine fásta, cosaint a leasanna agus feidhmiú a n‑inniúlachta dlíthiúla a éascú laistigh de raon feidhme an Choinbhinsiúin.
Léiríonn brollach an Choinbhinsiúin na luachanna seo a leanas: dearbhaíonn sé go bhfuil meas ar dhínit agus neamhspleáchas an duine fásta ina mbreithniúcháin phríomha. Bunaítear tosaíochtaí den sórt sin freisin i mbrollach UNCRPD.
Faoi rialacha an Choinbhinsiúin, má dhéanann údarás inniúil beart cosanta i Stát Conarthach amháin, ba cheart go leanfadh an beart sin d’éifeacht a bheith aige i Stát Conarthach eile, mar shampla i gcás ina dtarlóidh sé go mbogfaidh an duine fásta ó Stát Conarthach amháin go Stát Conarthach eile. Sa Choinbhinsiún áirítear coimircí freisin lena gceadaítear na bearta gan bheith aitheanta ná forghníomhaithe más rud é, mar shampla, go ndearna údarás nach raibh a dhlínse bunaithe ar cheann de na forais dá bhforáiltear sa Choinbhinsiún, nó nach raibh sí i gcomhréir leis, nó dá mbeadh aitheantas an bhirt contrártha do bheartas poiblí an Stáit iarrtha 28 . Sa chomhthéacs sin, d’fhéadfadh neamhchomhlíonadh chearta bunúsacha an duine fásta lena mbaineann an beart a bheith ina údar le haitheantas a dhiúltú.
4.IMPLEACHTAÍ BUISÉADACHA
Níl aon impleachtaí buiséadacha ag an gcinneadh atá beartaithe don Aontas Eorpach.
5.EILIMINTÍ EILE
•Pleananna cur chun feidhme, agus socruithe faireacháin, meastóireachta agus tuairiscithe
Ós rud é nach mbaineann an togra ach le húdarú Ballstát áirithe den Aontas Eorpach Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta a dhaingniú nó aontú dó, tá an faireachán ar a chur chun feidhme dírithe go príomha ar na Ballstáit sin cloí leis an tréimhse ama chun an Coinbhinsiún a dhaingniú nó aontú dó, i gcomhréir leis an gCinneadh ón gComhairle.
Mar sin féin, a luaithe a bheidh na Ballstáit uile ina bPáirtithe sa Choinbhinsiún, tá sé beartaithe roinnt gníomhaíochtaí a dhéanamh chun feasacht ar an gCoinbhinsiún a ardú agus chun a áirithiú go gcuirfear i bhfeidhm i gceart é. Ina theannta sin, glacfar seasaimh chomhordaithe AE mar chuid den ullmhúchán do Choimisiúin Speisialta a bheidh ann amach anseo maidir le hoibriú an Choinbhinsiúin; cuirfidh sé sin ar a chumas don Aontas faireachán a dhéanamh ar chur chun feidhme na hionstraime seo ag na Ballstáit.
2023/0170 (NLE)
Togra le haghaidh
CINNEADH ÓN gCOMHAIRLE
lena n‑údaraítear na Ballstáit le bheith ina bpáirtithe nó le leanúint de bheith ina bpáirtithe, chun leasa an Aontais Eorpaí, i gCoinbhinsiún an 13 Eanáir 2000 maidir le Cosaint Idirnáisiúnta Daoine Fásta
TÁ COMHAIRLE AN AONTAIS EORPAIGH,
Ag féachaint don Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh, agus go háirithe Airteagal 81(2), i gcomhar le hAirteagal 218(6), pointe (a) de,
Ag féachaint don togra ón gCoimisiún Eorpach,
Ag féachaint don tuairim ó Pharlaimint na hEorpa 29 ,
De bharr an mhéid seo a leanas:
(1)Tá cuspóir leagtha amach ag an Aontas dó féin chun limistéar na saoirse, na slándála agus an cheartais a chruthú, a chothabháil agus a fhorbairt agus lánurraim á tabhairt do chearta bunúsacha ina n‑áirithítear saorghluaiseacht daoine agus rochtain ar an gceartas.
(2)Chun an cuspóir sin a chomhlíonadh, tá roinnt gníomhartha reachtacha glactha ag an Aontas i réimse an chomhair bhreithiúnaigh in ábhair shibhialta a bhfuil impleachtaí trasteorann acu. Tá an tAontas ina Pháirtí freisin, ina cheart féin nó trína Bhallstáit a ghníomhaíonn chun leas an Aontais, i roinnt Coinbhinsiún idirnáisiúnta sa réimse céanna.
(3)Níl aon reachtaíocht de chuid an Aontais ann, áfach, maidir le cosaint trasteorann do dhaoine fásta, nach bhfuil in ann a leasanna a chosaint mar gheall ar lagú nó neamhdhóthanacht a gcumas pearsanta, nó a d’fhéadfadh a éileamh go mbeidh an tacaíocht i bhfeidhmiú a n‑inniúlachtaí dlítheanacha a thugtar dóibh i mBallstát amháin á tabhairt fós ar fud an Aontais.
(4)D’fhéadfadh deacrachtaí éagsúla a bheith ann do dhaoine fásta i staideanna trasteorann, lena n‑áirítear i gcás ina mbogann na daoine fásta sin go Ballstát eile nó i gcás ina bhfuil maoin nó sócmhainní acu i mBallstát eile. D’fhéadfadh deacrachtaí teacht chun cinn mar shampla i gcás inar gá bearta a rinneadh i mBallstát amháin chun daoine fásta a chosaint a agairt i mBallstát eile, nó i gcás inar gá cumhachtaí ionadaíochta arna ndeonú ag na daoine fásta atá le feidhmiú ag a n‑ionadaithe a agairt ina dhiaidh sin thar lear nuair nach bhfuil na daoine fásta sin in ann a leasanna a chosaint. D’fhéadfadh iarmhairtí díobhálacha tromchúiseacha a bheith ag na deacrachtaí sin ar dheimhneacht dhlíthiúil i ndéileálacha trasteorann agus ar chearta agus ar fholláine na ndaoine fásta agus ar urraim dá ndínit. Go háirithe, d’fhéadfadh sé go ndéanfaí difear diúltach do chearta bunúsacha daoine fásta, amhail rochtain ar cheartas, an ceart chun féinchinntiúcháin agus neamhspleáchais, an ceart chun maoine agus chun saorghluaiseachta.
(5)Dá bhrí sin, tá gá le rialacha aonfhoirmeacha dlí idirnáisiúnta phríobháidigh lena rialaítear staideanna trasteorann chun feabhas a chur ar chosaint ceart bunúsach daoine fásta a bhfuil lagú nó neamhdhóthanacht a gcumas pearsanta orthu. Ar an leibhéal idirnáisiúnta, áirítear rialacha den sórt sin i gCoinbhinsiún an 13 Eanáir 2000 maidir le Cosaint Idirnáisiúnta Daoine Fásta (‘Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta’). Déantar foráil sa Choinbhinsiún maidir le rialacha i ndáil le dlínse, an dlí is infheidhme, aitheantas agus forfheidhmiú beart chun na daoine fásta sin a chosaint, i ndáil leis an dlí is infheidhme maidir le cumhachtaí ionadaíochta agus rialacha maidir le comhar i measc údaráis a bPáirtithe Conarthacha.
(6)De bhun Choinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta, ní fhéadfaidh ach Stáit cheannasacha a bheith ina bpáirtithe ann. Ar an gcúis sin, d’fhéadfadh sé nach ndéanfaidh an tAontas an Coinbhinsiún sin a thabhairt i gcrích.
(7)Is cuspóir seanbhunaithe de chuid an Aontais é daingniú Choinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta ag na Ballstáit uile agus aontachas dó.
(8)Go dtí seo, tá an Bheilg, Poblacht na Seice, an Ghearmáin, an Eastóin, an Ghréig, an Fhrainc, an Chipir, an Laitvia, Málta, an Ostair, an Phortaingéil, agus an Fhionlainn ina bPáirtithe i gCoinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta. Shínigh Éire, an Iodáil, Lucsamburg, an Ísiltír agus an Pholainn é le déanaí.
(9)An [...], chuir an Coimisiún togra reachtach isteach le haghaidh Rialachán maidir le dlínse, an dlí is infheidhme, aitheantas agus forfheidhmiú beart, ionstraimí barántúla agus cumhachtaí ionadaíochta agus comhar in ábhair shibhialta a bhaineann le daoine fásta a chosaint (an ‘Rialachán atá beartaithe’). Déantar foráil sa togra i ndáil le cur i bhfeidhm roinnt de rialacha Choinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta idir na Ballstáit agus leagtar síos ann rialacha comhlántacha chun comhar níos dlúithe laistigh den Aontas a éascú sa réimse sin. Tá forluí ag forálacha an Rialacháin atá beartaithe le Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta agus tá dlúthnasc ag na forálacha sin leis.
(10)Ar an ábhar sin, tá baol ann go bhféadfadh Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta difear a dhéanamh do raon feidhme an Rialacháin atá beartaithe nó a raon feidhme a athrú. Dá bhrí sin, tagann Coinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta faoi inniúlacht eisiach an Aontais i gcomhréir le hAirteagal 3(2) den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh.
(11)Dá bhrí sin, ba cheart don Chomhairle na Ballstáit nach bhfuil ina bpáirtithe go fóill i gCoinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta a údarú leis an gCoinbhinsiún a shíniú, a dhaingniú, nó aontú dó, chun leasa an Aontais, faoi na coinníollacha a leagtar amach sa Chinneadh seo. Ba cheart don Chomhairle údarú a thabhairt freisin do na Ballstáit atá ina bpáirtithe i gCoinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta, leanúint de bheith ina bpáirtithe ann.
(12)Tá an tAontas Eorpach agus a Bhallstáit ina bpáirtithe i gCoinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar Chearta Daoine atá faoi Mhíchumas (‘UNCRPD’).
(13)Faoin gConradh ar an Aontas Eorpach agus faoin gConradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh, is ag na Ballstáit atá an inniúlacht rialacha substainteacha agus nós imeachta a ghlacadh i réimse na cosanta do dhaoine fásta. Mar Pháirtithe Conarthacha in UNCRPD, áiritheoidh na Ballstáit go mbeidh a ndlíthe substainteacha agus nós imeachta náisiúnta maidir leis an tslí a gcaitear le daoine fásta i gcomhréir leis na hoibleagáidí i ndáil le cearta an duine dá bhforáiltear le UNCRPD, lena n‑áirítear bearta ‘caomhnóireachta’ agus ‘coimircíochta’ chomh maith le héagumasú dá dtagraítear in Airteagal 3 de Choinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta.
(14)Ba cheart rialacha Choinbhinsiún HccH 2000 maidir le Cosaint Daoine Fásta a chur i bhfeidhm go comhsheasmhach leis na hoibleagáidí maidir le cearta an duine faoi UNCRPD.
(15)Ba cheart go ndéanfadh neamhchomhlíonadh na hoibleagáide sin difear freisin d’aitheantas agus forfheidhmiú beart arna ndéanamh ag tríú tíortha ag na Ballstáit.
(16)[I gcomhréir le hAirteagail 1 agus 2 de Phrótacal Uimh. 21 maidir le seasamh na Ríochta Aontaithe agus na hÉireann i dtaca leis an limistéar saoirse, slándála agus ceartais, atá i gceangal leis an gConradh ar an Aontas Eorpach agus le CFAE, agus gan dochar d’Airteagal 4 den Phrótacal sin, níl Éire rannpháirteach i nglacadh an Chinnidh seo agus níl sí faoi cheangal aige ná faoi réir a chur i bhfeidhm.] NÓ
(17)I gcomhréir le hAirteagal 3 de Phrótacal Uimh. 21 maidir le seasamh na Ríochta Aontaithe agus na hÉireann i dtaca leis an limistéar saoirse, slándála agus ceartais, atá i gceangal leis an gConradh ar an Aontas Eorpach agus leis an gConradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh, tá fógra tugtha ag Éirinn[, ina litir an …,]gur mian léi a bheith rannpháirteach i nglacadh agus i gcur i bhfeidhm an Chinnidh seo
(18)I gcomhréir le hAirteagail 1 agus 2 de Phrótacal Uimh. 22 maidir le seasamh na Danmhairge, atá i gceangal leis an gConradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh, níl an Danmhairg rannpháirteach i nglacadh an Chinnidh seo agus níl sí faoi cheangal aige ná faoi réir a chur i bhfeidhm,
TAR ÉIS AN CINNEADH SEO A GHLACADH:
Airteagal 1
1.Leis seo, údaraíonn an Chomhairle na Ballstáit a bheith ina bpáirtithe nó leanúint de bheith ina bpáirtithe i gCoinbhinsiún an 13 Eanáir 2000 maidir le Cosaint Idirnáisiúnta Daoine Fásta (‘an Coinbhinsiún’), chun leas an Aontais, faoi réir na gcoinníollacha a leagtar amach in Airteagal 2.
2.Tá téacs an Choinbhinsiúin i gceangal leis an gCinneadh seo.
Airteagal 2
Déanfaidh an Bhulgáir, [Éire], an Spáinn, an Chróit, an Iodáil, an Liotuáin, Lucsamburg, an Ungáir, an Ísiltír, an Pholainn, an Rómáin, an tSlóivéin, an tSlóvaic agus an tSualainn na bearta is gá chun a n‑ionstraimí daingniúcháin nó aontachais a thaisceadh le hAireacht Gnóthaí Eachtracha Ríocht na hÍsiltíre, ag gníomhú di ina cáil mar thaiscí den Choinbhinsiún, tráth nach déanaí ná [24 mhí tar éis dháta glactha an Chinnidh seo].
Airteagal 3
Is chuig na Ballstáit a dhírítear an Cinneadh seo.
Arna dhéanamh sa Bhruiséil,
Thar ceann na Comhairle
An tUachtarán
AN COIMISIÚN EORPACH
An Bhruiséil,31.5.2023
COM(2023) 281 final
IARSCRÍBHINN
a ghabhann le
togra le haghaidh Cinneadh ón gComhairle
lena n-údaraítear na Ballstáit le bheith ina bpáirtithe nó le leanúint de bheith ina bpáirtithe, chun leasa an Aontais Eorpaí, i gCoinbhinsiún an 13 Eanáir 2000 maidir le Cosaint Idirnáisiúnta Daoine Fásta
IARSCRÍBHINN
AN COINBHINSIÚN MAIDIR LE COSAINT IDIRNÁISIÚNTA
DAOINE FÁSTA
(Arna thabhairt i gcrích an 13 Eanáir 2000)
Tá na Stáit a shínigh an Coinbhinsiún seo,
De bhrí gur gá go ndéantar foráil maidir le daoine fásta a chosaint i staideanna idirnáisiúnta nach bhfuil in ann, mar gheall ar a gcuid cumais phearsanta a bheith lagaithe nó neamhdhóthanach, a leasanna a chosaint,
Ós mian leo coinbhleachtaí a sheachaint idir a gcórais dlí i ndáil le dlínse, an dlí is infheidhme, aitheantas agus forfheidhmiú beart chun daoine fásta a chosaint,
Ag meabhrú dóibh a thábhachtaí atá comhar idirnáisiúnta chun daoine fásta a chosaint,
Ag dearbhú dóibh gur ceart tús áite a thabhairt do leasanna an duine fhásta agus don urraim dá dhínit agus dá neamhspleáchas,
Tar éis comhaontú ar na forálacha seo a leanas –
caibidil i – raon feidhme an choinbhinsiúin
Airteagal 1
(1) Tá feidhm ag an gCoinbhinsiún seo maidir le daoine fásta a chosaint i staideanna idirnáisiúnta nach bhfuil in ann, mar gheall ar a gcuid cumais phearsanta a bheith lagaithe nó neamhdhóthanach, a leasanna a chosaint.
(2) Is é is cuspóir don Choinbhinsiún –
a) cinneadh a dhéanamh maidir leis an Stát a bhfuil dlínse ag a údaráis bearta a dhéanamh arb é is aidhm dóibh an duine fásta nó maoin an duine fhásta a chosaint;
b) cinneadh a dhéanamh maidir leis an dlí a chuirfidh na húdaráis sin chun feidhme agus a ndlínse á bhfeidhmiú acu;
c) cinneadh a dhéanamh maidir leis an dlí is infheidhme maidir le hionadaíocht an duine fhásta;
d) foráil a dhéanamh maidir le haitheantas agus forfheidhmiú beart cosanta den sórt sin i ngach Stát Conarthach;
e) cibé comhoibriú a bhunú idir údaráis na Stát Conarthach is gá chun cuspóirí an Choinbhinsiúin seo a bhaint amach.
Airteagal 2
(1) Chun críocha an Choinbhinsiúin seo, is duine fásta é duine a bhfuil 18 mbliana d’aois slánaithe aige.
(2) Tá feidhm ag an gCoinbhinsiún freisin maidir le bearta i leith duine fásta nach raibh 18 mbliana d’aois slánaithe aige tráth a rinneadh na bearta.
Airteagal 3
Na bearta dá dtagraítear in Airteagal 1, féadfaidh siad déileáil go háirithe leis na nithe seo a leanas –
a) a chinneadh an bhfuil an duine fásta faoi éagumas agus córas cosantach a chur ar bun;
b) an duine fásta a chur faoi chosaint údaráis bhreithiúnaigh nó riaracháin;
c) caomhnóireacht, coimircíocht agus institiúidí den chineál céanna;
d) ainmniú agus feidhmeanna duine ar bith nó comhlacht ar bith a mbeidh an duine fásta féin nó maoin an duine fhásta faoina cheannas, agus a dhéanfaidh ionadaíocht ar an duine fásta nó a chabhróidh leis;
e) an duine fásta a chur i mbunaíocht nó in áit eile inar féidir cosaint a sholáthar;
f) maoin an duine fhásta a riar, a chaomhnú nó a dhiúscairt;
g) idirghabháil shonrach a údarú chun an duine fásta nó maoin an duine fhásta a chosaint.
Airteagal 4
(1) Níl feidhm ag an gCoinbhinsiún maidir leis na nithe seo a leanas –
a) oibleagáidí cothabhála;
b) pósadh nó aon ghaol comhchosúil, chomh maith le hidirscaradh dlíthiúil, a fhoirmiú, a neamhniú agus a scaoileadh;
c) córais mhaoine i ndáil le pósadh nó aon ghaol dá samhail;
d) iontaobhais nó comharbas;
e) slándáil shóisialta;
f) bearta poiblí de chineál ginearálta i gcúrsaí sláinte;
g) bearta a dhéantar i leith duine mar thoradh ar chionta pionósacha a rinne an duine sin;
h) cinntí maidir leis an gceart chun tearmainn agus maidir le hinimirce;
i) bearta atá dírithe ar shábháilteacht an phobail amháin.
(2) Ní dhéanann mír 1 difear, i leith na nithe dá dtagraítear inti, do theideal duine chun gníomhú mar ionadaí an duine fhásta.
caibidil ii – dlínse
Airteagal 5
(1) Tá dlínse ag údaráis bhreithiúnacha nó riaracháin an Stáit Chonarthaigh ina bhfuil gnáthchónaí ar an duine fásta bearta a dhéanamh a bheidh dírithe ar chosaint an duine fhásta féin nó ar chosaint mhaoin an duine fhásta.
(2) I gcás ina n‑aistreoidh an duine fásta a áit ghnáthchónaithe go Stát Conarthach eile, tá dlínse ag údaráis an Stáit ina mbeidh gnáthchónaí ar an duine sin.
Airteagal 6
(1) I gcás daoine fásta ar dídeanaithe iad agus i gcás daoine fásta atá easáitithe i dtír eile de dheasca suaitheadh ina dtír féin, is ag údaráis an Stáit Chonarthaigh atá an dlínse dá bhforáiltear in Airteagal 5, mír 1, an stát a bhfuil na daoine fásta sin ar a chríoch mar gheall ar a n‑easáitiú.
(2) Tá feidhm ag forálacha na míre roimhe seo freisin maidir le daoine fásta nach féidir gnáthchónaí a shuí.
Airteagal 7
(1) Ach amháin i gcás daoine fásta ar dídeanaithe iad nó atá, de dheasca suaitheadh i Stát a náisiúntachta, easáitithe i dtír eile, is ag údaráis an Stáit Chonarthaigh ar náisiúnach de an duine fásta atá an dlínse bearta a dhéanamh chun duine nó maoin an duine fhásta a chosaint má mheasann na húdaráis gur fearr is féidir leo leasanna an duine fhásta a mheasúnú, agus tar éis comhairle a chur ar na húdaráis a bhfuil dlínse acu faoi Airteagail 5 nó 6, mír 2.
(2) Ní fheidhmeofar an dlínse sin más rud é go bhfuil na húdaráis a bhfuil dlínse acu faoi Airteagal 5, Airteagal 6, mír 2, nó Airteagal 8 tar éis údaráis an Stáit ar náisiúnach de an duine fásta a chur ar an eolas go bhfuil na bearta is gá de réir na staide déanta acu nó más rud é gur chinn siad nár cheart aon bheart a dhéanamh nó go bhfuil imeachtaí ar feitheamh.
(3) Rachaidh na bearta a dhéanfar faoi mhír 1 in éag a luaithe a bheidh na bearta is gá de réir na staide déanta ag na húdaráis a bhfuil dlínse acu faoi Airteagal 5, Airteagal 6, mír 2, nó Airteagal 8 nó a luaithe a chinnfidh siad nach ndéanfar aon bheart. Dá réir sin, cuirfidh na húdaráis sin na húdaráis sin a rinne bearta ar an eolas i gcomhréir le mír 1.
Airteagal 8
(1) Údaráis Stáit Chonarthaigh a bhfuil dlínse acu faoi Airteagail 5 nó 6, más rud é go measann siad gur chun leasa an duine fhásta é, féadfaidh siad, uathu féin nó ar iarratas ó údarás Stáit Chonarthaigh eile, a iarraidh ar údaráis cheann de na Stáit a luaitear i mír 2 bearta a dhéanamh chun an duine nó maoin an duine fhásta a chosaint. D’fhéadfadh baint a bheith ag an iarraidh le gach gné den chosaint sin nó le roinnt gnéithe di.
(2) Is iad na Stáit Chonarthacha a bhféadfar dul i dteagmháil lena n‑údaráis mar a fhoráiltear sa mhír sin roimhe seo –
a) Stát ar náisiúnach de an duine fásta;
b) an Stát ina raibh gnáthchónaí ar an duine fásta roimhe sin;
c) Stát ina bhfuil maoin an duine fhásta suite;
d) an Stát ar roghnaigh an duine fásta a údaráis i scríbhinn chun bearta a dhéanamh a bheidh dírithe ar a chosaint;
e) an Stát ina bhfuil gnáthchónaí ar dhuine atá gar don duine fásta agus atá toilteanach a chosaint a ghabháil de láimh;
f) an Stát ar ar a chríoch atá an duine fásta, maidir le cosaint an duine fhásta.
(3) I gcás nach nglacfaidh an t‑údarás arna ainmniú de bhun na míreanna roimhe seo lena dhlínse, coinneoidh údaráis an Stáit Chonarthaigh a bhfuil dlínse acu faoi Airteagail 5 nó 6 an dlínse.
Airteagal 9
Tá dlínse ag údaráis Stáit Chonarthaigh ina bhfuil maoin an duine fhásta chun bearta cosanta a dhéanamh maidir leis an maoin sin, a mhéid a bheidh na bearta sin ag luí leis na bearta a bheidh glactha ag na húdaráis a bhfuil dlínse acu faoi Airteagail 5 go 8.
Airteagal 10
(1) I ngach cás práinne, tá dlínse ag údaráis aon Stáit Chonarthaigh ar ar a chríoch atá an duine fásta nó maoin de chuid an duine fhásta aon bheart cosanta is gá a dhéanamh.
(2) I gcás na mbeart a dhéanfar faoin mír roimhe seo maidir le duine fásta a bhfuil gnáthchónaí air i Stát Conarthach, rachaidh siad in éag a luaithe a bheidh na bearta is gá de réir na staide déanta ag na húdaráis a bhfuil dlínse acu faoi Airteagail 5 go 9.
(3) I gcás na mbeart a dhéanfar faoi mhír 1 maidir le duine fásta a bhfuil gnáthchónaí air i Stát nach Stát conarthach é, rachaidh siad in éag i ngach Stát Conarthach a luaithe a aithneofar na bearta is gá de réir na staide agus a bheidh déanta ag údaráis Stáit eile sa Stát Conarthach a bheidh i gceist.
(4) Cuirfidh na húdaráis a rinne bearta faoi mhír 1, más féidir, údaráis an Stáit Chonarthaigh ina bhfuil gnáthchónaí ar an duine fásta ar an eolas faoi na bearta a rinneadh.
Airteagal 11
(1) Ar bhonn eisceachta, tá dlínse ag údaráis Stáit Chonarthaigh ar ar a chríoch atá an duine fásta bearta de chineál sealadach a dhéanamh chun an duine fásta a chosaint, ar bearta iad a bhfuil éifeacht chríochach acu atá teoranta don Stát i gceist, a mhéid atá na bearta sin ag luí leis na bearta atá déanta cheana féin ag na húdaráis a bhfuil dlínse acu faoi Airteagail 5 go 8, agus tar éis comhairle a thabhairt do na húdaráis a bhfuil dlínse acu faoi Airteagal 5.
(2) I gcás na mbeart a dhéanfar faoin mír roimhe seo maidir le duine fásta a bhfuil gnáthchónaí air i Stát Conarthach, rachaidh siad in éag a luaithe a dhéanfaidh na húdaráis a bhfuil dlínse acu faoi Airteagail 5 go 8 cinneadh i leith na mbeart cosanta a d’fhéadfadh gá a bheith leo de réir na staide.
Airteagal 12
Faoi réir Airteagal 7, mír 3, beidh na bearta a rinneadh i gcur i bhfeidhm Airteagail 5 go 9 fós i bhfeidhm de réir a dtéarmaí, fiú más rud é gur chuir athrú ar na himthosca deireadh leis an mbunús ar a raibh an dlínse bunaithe, a fhad agus nach ndearna údaráis a bhfuil dlínse acu faoin gCoinbhinsiún na bearta sin a mhodhnú, bearta eile a chur in ionad na mbeart sin ná na bearta sin a fhoirceannadh.
caibidil iii - an dlí is infheidhme
Airteagal 13
(1) I bhfeidhmiú a ndlínse faoi fhorálacha Chaibidil II, cuirfidh údaráis na Stát Conarthach a ndlí féin chun feidhme.
(2) A mhéid is gá chun an duine fásta nó maoin an duine fhásta a chosaint, áfach, féadfaidh siad dlí Stáit eile a bhfuil nasc substaintiúil ag an staid leis a chur i bhfeidhm nó a chur san áireamh go heisceachtúil.
Airteagal 14
I gcás beart a rinneadh i Stát Conarthach amháin a bheith á chur chun feidhme i Stát Conarthach eile, beidh coinníollacha a chur chun feidhme faoi rialú ag dlí an Stáit eile sin.
Airteagal 15
(1) Maidir le cumhachtaí ionadaíochta arna ndeonú ag duine fásta, faoi chomhaontú nó trí ghníomh aontaobhach, a bheith ann, le raon na gcumhachtaí sin, lena modhnú agus le deireadh a chur leo, ar cumhachtaí iad atá le feidhmiú nuair nach bhfuil an duine fásta sin in ann a leasanna a chosaint, beidh siad faoi rialú ag dlí an Stáit ina bhfuil gnáthchónaí ar an duine fásta tráth an chomhaontaithe nó an ghnímh, mura rud é gur ainmníodh go sainráite i scríbhinn ceann de na dlíthe a luaitear i mír 2.
(2) Is iad seo a leanas na Stáit a bhféadfar a ndlíthe a ainmniú –
a) Stát ar náisiúnach de an duine fásta;
b) an Stát ina raibh gnáthchónaí ar an duine fásta roimhe sin;
c) Stát ina bhfuil maoin an duine fhásta suite, i ndáil leis an maoin sin.
(3) Tá an modh a bhfeidhmeofar na cumhachtaí ionadaíochta sin faoi rialú dhlí an Stáit ina bhfeidhmeofar iad.
Airteagal 16
I gcás nach ndéantar na cumhachtaí ionadaíochta dá dtagraítear in Airteagal 15 a fheidhmiú ar shlí atá leordhóthanach chun cosaint an duine fhásta nó mhaoin an duine fhásta a ráthú, féadfar iad a tharraingt siar nó a mhodhnú le bearta arna ndéanamh ag údarás a bhfuil dlínse aige faoin gCoinbhinsiún. I gcás ina ndéantar cumhachtaí ionadaíochta den sórt sin a tharraingt siar nó a mhodhnú, ba cheart an dlí dá dtagraítear in Airteagal 15 a chur san áireamh a mhéid is féidir.
Airteagal 17
(1) Ní féidir cur i gcoinne bailíocht idirbhirt a rinneadh idir tríú páirtí agus duine eile a bheadh i dteideal gníomhú mar ionadaí an duine fhásta faoi dhlí an Stáit inar tugadh an t‑idirbheart i gcrích, agus ní féidir an tríú páirtí a chur faoi dhliteanas, ar an aon fhoras amháin nach raibh an duine eile i dteideal gníomhú mar ionadaí an duine fhásta faoin dlí a ainmnítear le forálacha na Caibidle seo, mura rud é go raibh a fhios ag an tríú páirtí go raibh an acmhainn sin á rialú ag an dlí réamhluaite, nó gur cheart gurbh eol dó é sin.
(2) Ní bheidh feidhm ag an mír sin roimhe seo ach amháin i gcás ina ndearnadh an t‑idirbheart idir daoine a bhí ar chríoch an Stáit chéanna.
Airteagal 18
Beidh feidhm ag forálacha na Caibidle seo fiú más é an dlí a ainmnítear leis na forálacha é an dlí de chuid Stát nach Stát conarthach é.
Airteagal 19
Sa Chaibidil seo, ciallaíonn an téarma ‘dlí’ an dlí atá i bhfeidhm i Stát seachas a rogha rialacha dlí.
Airteagal 20
Ní chuireann an Chaibidil seo cosc ar chur i bhfeidhm na bhforálacha sin de dhlí an Stáit ina bhfuil an duine fásta le cosaint i gcás ina bhfuil cur i bhfeidhm na bhforálacha sin sainordaitheach cibé dlí a bheadh infheidhme murach sin.
Airteagal 21
Ní féidir cur i bhfeidhm an dlí a ainmnítear le forálacha na Caibidle seo a dhiúltú ach amháin más léir go mbeadh an t‑iarratas sin contrártha go follasach leis an mbeartas poiblí.
caibidil iv – aitheantas agus forfheidhmiú
Airteagal 22
(1) Déanfar na bearta a dhéanfaidh údaráis Stáit Chonarthaigh a aithint trí oibriú dlí i ngach Stát Conarthach eile.
(2) Féadfar aitheantas a dhiúltú, áfach –
a) más beart é a rinne údarás nach raibh a dhlínse bunaithe ar cheann de na forais dá bhforáiltear i bhforálacha Chaibidil II, nó nach raibh sí i gcomhréir leis;
b) más rud é go ndearnadh an beart, ach amháin i gcás práinne, i gcomhthéacs imeacht breithiúnach nó riaracháin, gan an deis a bheith tugtha don duine fásta éisteacht a fháil, de shárú ar phrionsabail bhunúsacha nós imeachta an Stáit iarrtha;
c) más léir go bhfuil an t‑aitheantas sin contrártha go follasach le beartas poiblí an Stáit iarrtha, nó más rud é go bhfuil sé ar neamhréir le foráil de dhlí an Stáit sin atá sainordaitheach, is cuma cén dlí a bheadh infheidhme murach sin;
d) más rud é go bhfuil an beart ar neamhréir le beart a glacadh níos déanaí i Stát nach Stát conarthach é a mbeadh dlínse aige faoi Airteagail 5 go 9, i gcás ina gcomhlíonann an beart a glacadh níos déanaí na ceanglais le haghaidh aitheantais sa Stát iarrtha;
e) mura gcomhlíontar an nós imeachta a fhoráiltear in Airteagal 33.
Airteagal 23
Gan dochar d’Airteagal 22, mír 1, féadfaidh aon duine leasmhar a iarraidh ar údaráis inniúla Stáit Chonarthaigh a chinnfidh beart a rinneadh i Stát Conarthach eile a aithint nó gan é a aithint. Tá an nós imeachta á rialú ag dlí an Stáit iarrtha.
Airteagal 24
Tá údarás an Stáit iarrtha faoi cheangal ag na cinntí fíorais ar ar a mbonn a bhunaigh údarás an Stáit ina ndearnadh an beart a dhlínse.
Airteagal 25
(1) I gcás go ndéanfar bearta i Stát Conarthach amháin agus go mbeidh siad infhorfheidhmithe ann, bearta nach foláir iad a fhorfheidhmiú i Stát Conarthach eile, dearbhófar, arna iarraidh sin do pháirtí leasmhar, iad a bheith infhorfheidhmithe nó cláraithe chun críche forfheidhmiúcháin sa Stát eile sin de réir an nós imeachta dá bhforáiltear i ndlí an Stáit eile sin.
(2) Déanfaidh gach Stát Conarthach nós imeachta simplí gasta a chur i bhfeidhm ar an dearbhú infhorfheidhmitheachta nó ar an dearbhú clárúcháin.
(3) Ní fhéadfar an dearbhú infhorfheidhmitheachta nó an dearbhú clárúcháin a dhiúltú ach amháin ar cheann de na cúiseanna a leagtar amach in Airteagal 22, mír 2.
Airteagal 26
Gan dochar d’athbhreithniú den sórt sin mar is gá i gcur i bhfeidhm na nAirteagal roimhe seo, ní dhéanfar aon athbhreithniú ar thuillteanais an bhirt a rinneadh.
Airteagal 27
Déanfar bearta a rinneadh i Stát Conarthach amháin agus a dhearbhaítear a bheith infhorfheidhmithe, nó a cláraíodh chun críche forfheidhmiúcháin, i Stát Conarthach eile a fhorfheidhmiú sa Stát sin amhail is dá mba iad údaráis an Stáit sin a rinne iad. Déantar forfheidhmiú i gcomhréir le dlí an Stáit iarrtha a mhéid a fhoráiltear leis an dlí sin.
caibidil v – comhar
Airteagal 28
(1) Déanfaidh gach Stát Conarthach Údarás Lárnach a ainmniú chun na dualgais a fhorchuirtear ar údaráis den sórt sin leis an gCoinbhinsiún seo a chomhlíonadh.
(2) I gcás Stáit chónaidhme, Stáit a bhfuil níos mó ná córas dlí amháin acu nó Stáit ina bhfuil aonaid chríochacha fhéinrialaithe, beidh an tsaoirse acu níos mó ná Údarás Lárnach amháin a cheapadh agus fairsinge chríochach nó phearsanta a gcuid feidhmeanna a shonrú. I gcás ina bhfuil níos mó ná Údarás Lárnach amháin ceaptha ag Stát, ainmneoidh sé an tÚdarás Lárnach a bhféadfar aon chumarsáid a sheoladh chuige, cumarsáid le tarchur chuig an Údarás Lárnach iomchuí laistigh den Stát sin.
Airteagal 29
(1) Comhoibreoidh Údaráis Lárnacha le chéile agus cuirfidh siad comhar chun cinn i measc na n‑údarás inniúil ina Stáit chun cuspóirí an Choinbhinsiúin a bhaint amach.
(2) Déanfaidh siad, i dtaca le cur i bhfeidhm an Choinbhinsiúin, bearta iomchuí chun faisnéis a chur ar fáil maidir le dlíthe a Stát, agus maidir le seirbhísí atá ar fáil sna Stáit sin, a bhaineann le daoine fásta a chosaint.
Airteagal 30
Déanfaidh Údarás Lárnach Stáit Chonarthaigh, go díreach nó trí údaráis phoiblí nó trí chomhlachtaí eile, gach beart iomchuí chun an méid seo a leanas a dhéanamh –
a) cumarsáid a éascú, ar gach modh, idir na húdaráis inniúla i gcásanna a bhfuil feidhm ag an gCoinbhinsiún maidir leo;
b) cúnamh a thabhairt, ar iarraidh ó údarás inniúil de chuid Stáit Chonarthaigh eile, chun a fháil amach cá bhfuil duine fásta i gcás ina ndealraíonn sé go bhféadfadh an duine fásta a bheith laistigh de chríoch an Stáit iarrtha agus go bhfuil cosaint de dhíth air laistigh den chríoch sin.
Airteagal 31
Féadfaidh údaráis inniúla Stáit Chonarthaigh spreagadh a thabhairt, go díreach nó trí chomhlachtaí eile, i ndáil le hidirghabháil, idir-réiteach nó modhanna dá samhail a úsáid chun réitigh chomhaontaithe a bhaint amach ar mhaithe leis an duine fásta féin nó maoin an duine fhásta a chosaint i gcásanna a bhfuil feidhm ag an gCoinbhinsiún maidir leo.
Airteagal 32
(1) I gcás ina mbeartófar beart cosanta a dhéanamh, féadfaidh na húdaráis inniúla faoin gCoinbhinsiún, má éilítear le staid an duine fhásta é, a iarraidh ar aon údarás de chuid Stáit Chonarthaigh eile ag a bhfuil faisnéis iomchuí maidir le cosaint an duine fhásta an fhaisnéis sin a thabhairt.
(2) Féadfaidh Stát Conarthach a dhearbhú gur trína Údarás Lárnach amháin a chuirfear iarrataí faoi mhír 1 in iúl dá údaráis.
(3) Féadfaidh údaráis inniúla Stáit Chonarthaigh a iarraidh ar údaráis Stáit Chonarthaigh eile cabhrú le bearta cosanta arna ndéanamh faoin gCoinbhinsiún seo a chur chun feidhme.
Airteagal 33
(1) Má bheartaíonn údarás a bhfuil dlínse aige faoi Airteagail 5 go 8 an duine fásta a chur i mbunaíocht nó in áit eile inar féidir cosaint a chur ar fáil, agus más rud é go suífear an duine fásta i Stát Conarthach eile, rachaidh an t‑údarás i gcomhairle leis an Údarás Lárnach ar dtús nó le húdarás inniúil eile an Stáit réamhluaite. Chuige sin, tarchuirfidh sé tuarascáil ar an duine fásta mar aon leis na cúiseanna atá leis an socrúchán atá beartaithe.
(2) Ní fhéadfar an cinneadh maidir leis an socrúchán a dhéanamh sa Stát iarrtha más rud é go léiríonn an tÚdarás Lárnach nó údarás inniúil eile de chuid an Stáit iarrtha go bhfuil sé ag cur ina choinne laistigh de thréimhse réasúnach ama.
Airteagal 34
In aon chás ina mbeidh an duine fásta i mbaol tromchúiseach, déanfaidh údaráis inniúla an Stáit Chonarthaigh ina ndearnadh bearta chun an duine fásta a chosaint nó ina bhfuil siad á mbreithniú, más rud é go gcuirtear in iúl dóibh gur aistríodh áit chónaithe an duine fhásta go dtí Stát eile, nó go bhfuil an duine fásta i Stát eile, an baol a bheidh i gceist a chur in iúl d’údaráis an Stáit eile sin agus na bearta a rinneadh nó atá á mbreithniú a chur in iúl dóibh chomh maith.
Airteagal 35
Ní iarrfaidh údarás aon fhaisnéis faoin gCaibidil seo ná ní tharchuirfidh aon fhaisnéis den sórt sin más rud é, dá ndéanfaí amhlaidh, gur dóigh leis, ina thuairim, go gcuirfeadh sé an duine fásta nó maoin an duine fhásta i mbaol, nó gur bagairt thromchúiseach é ar shaoirse nó ar shaol duine de theaghlach an duine fhásta.
Airteagal 36
(1) Gan dochar don fhéidearthacht muirir réasúnacha a fhorchur as seirbhísí a sholáthar, is iad na hÚdaráis Lárnacha agus na húdaráis phoiblí eile de chuid Stát Conarthach a íocfaidh a gcostais féin agus forálacha na Caibidle seo á gcur i bhfeidhm.
(2) Féadfaidh aon Stát Conarthach comhaontuithe a dhéanamh le Stát Conarthach amháin eile nó níos mó maidir le muirir a leithdháileadh.
Airteagal 37
Féadfaidh aon Stát Conarthach comhaontuithe a dhéanamh le Stát Conarthach amháin eile nó níos mó d’fhonn cur i bhfeidhm na Caibidle seo ina gcaidreamh frithpháirteach a fheabhsú. Cuirfidh na Stáit a mbeidh comhaontú den sórt sin tugtha i gcrích acu cóip chuig taiscí an Choinbhinsiúin.
caibidil vi – forálacha ginearálta
Airteagal 38
(1) Féadfaidh údaráis an Stáit Chonarthaigh ina ndearnadh beart cosanta nó ina ndaingnítear cumhacht ionadaíochta deimhniú a sheachadadh ar an duine a bhfuil cosaint an duine fhásta féin nó cosaint mhaoin an duine fhásta curtha de chúram air, arna iarraidh sin orthu, ar deimhniú é ina léireofar an cháil ina bhfuil an duine sin i dteideal gníomhú agus na cumhachtaí a tugadh.
(2) Toimhdeofar an cháil agus na cumhachtaí a luaitear sa deimhniú a bheith dílsithe don duine sin ó dháta an deimhnithe, in éagmais cruthúnas ar a mhalairt.
(3) Ainmneoidh gach Stát Conarthach na húdaráis a bheidh inniúil chun an deimhniú a dhréachtú.
Airteagal 39
Ní úsáidfear sonraí pearsanta a bhailítear nó a tharchuirtear faoin gCoinbhinsiún ach amháin chun na gcríoch sin ar bailíodh nó ar tarchuireadh iad.
Airteagal 40
Déanfaidh na húdaráis a dtarchuirfear faisnéis chucu a rúndacht a áirithiú, de réir dhlí a Stáit.
Airteagal 41
Beidh gach doiciméad a chuirfear ar aghaidh nó a sheachadfar faoin gCoinbhinsiún seo díolmhaithe ó dhlisteanú nó ó aon fhoirmiúlacht den chineál céanna.
Airteagal 42
Féadfaidh gach Stát Conarthach na húdaráis a ainmniú a mbeidh iarrataí faoi Airteagal 8 agus Airteagal 33 le seoladh chucu.
Airteagal 43
(1) Cuirfear na hainmniúcháin dá dtagraítear in Airteagail 28 agus 42 in iúl do Bhiúró Buan Chomhdháil na Háige um an Dlí Idirnáisiúnta Príobháideach tráth nach déanaí ná an dáta a thaiscfear ionstraim dhaingniúcháin, ghlactha nó fhormheasa an Choinbhinsiúin nó aontachas leis. Cuirfear aon mhodhnú air sin in iúl don Bhiúró Buan freisin.
(2) Is le taiscí an Choinbhinsiúin a chuirfear an dearbhú dá dtagraítear i mír 2 d’Airteagal 32.
Airteagal 44
I gcás Stát Conarthach ina bhfuil feidhm ag córais dlí éagsúla nó ag tacair éagsúla rialacha dlí maidir le cosaint an duine fhásta nó cosaint mhaoin an duine fhásta, ní bheidh de cheangal air rialacha an Choinbhinsiúin a chur i bhfeidhm maidir le heasaontachtaí idir na córais éagsúla sin nó na tacair éagsúla rialacha dlí, agus maidir leo sin amháin.
Airteagal 45
I ndáil le Stát ina bhfuil feidhm in aonaid chríochacha éagsúla ag dhá chóras dlí nó níos mó nó ag dhá shraith rialacha dlí nó níos mó maidir le haon ní a ndéileáiltear leis sa Choinbhinsiún seo –
a) déanfar aon tagairt do ghnáthchónaí sa Stát sin a fhorléiriú mar thagairt do ghnáthchónaí in aonad críochach;
b) déanfar aon tagairt don duine fásta a bheith sa Stát sin a fhorléiriú mar thagairt do láithreacht in aonad críochach;
c) déanfar aon tagairt do shuíomh mhaoin an duine fhásta sa Stát sin a fhorléiriú mar thagairt do shuíomh mhaoin an duine fhásta in aonad críochach;
d) déanfar aon tagairt don Stát ar náisiúnach de an duine fásta a fhorléiriú mar thagairt don aonad críche arna ainmniú ag dlí an Stáit sin nó, in éagmais rialacha iomchuí, don aonad críochach a bhfuil an nasc is dlúithe ag an duine fásta leis;
e) déanfar aon tagairt don Stát ar roghnaigh an duine fásta a údaráis a fhorléiriú
– mar thagairt don aonad críochach más rud é gur roghnaigh an duine fásta údaráis an aonaid chríochaigh sin;
– mar thagairt don aonad críochach a bhfuil an nasc is dlúithe ag an duine fásta leis más rud é gur roghnaigh an duine fásta údaráis an Stáit gan aonad críochach ar leith laistigh den Stát a shonrú;
f) déanfar aon tagairt do dhlí Stáit a bhfuil nasc substaintiúil ag an staid leis a fhorléiriú mar thagairt do dhlí aonaid chríochaigh a bhfuil nasc substaintiúil ag an staid leis;
g) déanfar aon tagairt do dhlí nó do nós imeachta nó d’údarás an Stáit ina ndearnadh beart a fhorléiriú mar thagairt don dlí nó don nós imeachta atá i bhfeidhm san aonad críochach sin nó san údarás sin de chuid an aonaid chríochaigh ina ndearnadh an beart sin;
h) déanfar aon tagairt do dhlí nó do nós imeachta nó d’údarás an Stáit iarrtha a fhorléiriú mar thagairt don dlí nó don nós imeachta atá i bhfeidhm san aonad críochach sin nó san údarás sin de chuid an aonaid chríochaigh ina n‑iarrtar an t‑aitheantas nó an forfheidhmiú;
i) déanfar aon tagairt don Stát ina bhfuil beart cosanta le cur chun feidhme a fhorléiriú mar thagairt don aonad críochach ina bhfuil an beart le cur chun feidhme;
j) déanfar aon tagairt do chomhlachtaí nó d’údaráis an Stáit sin, seachas Údaráis Lárnacha, a fhorléiriú mar thagairt do na húdaráis sin atá údaraithe chun gníomhú san aonad críochach ábhartha.
Airteagal 46
Chun an dlí is infheidhme faoi Chaibidil III a aithint, i ndáil le Stát ina bhfuil dhá aonad chríochacha nó níos mó a bhfuil a chóras dlí féin nó a thacar rialacha dlí féin ag gach aonad díobh maidir le hábhair a chumhdaítear leis an gCoinbhinsiún seo, beidh feidhm ag na rialacha seo a leanas –
a) más rud é go bhfuil rialacha i bhfeidhm i Stát den sórt sin ina sainaithnítear cé acu dlí aonaid chríochaigh is infheidhme, beidh feidhm ag dlí an aonaid sin;
b) in éagmais rialacha den sórt sin, beidh feidhm ag dlí an aonaid chríochaigh ábhartha mar a shainmhínítear in Airteagal 45 é.
Airteagal 47
Chun an dlí is infheidhme faoi Chaibidil III a aithint, i ndáil le Stát a bhfuil dhá chóras dlí féin nó níos mó aige nó tacair rialacha dlí is infheidhme maidir le catagóirí éagsúla daoine maidir le hábhair a chumhdaítear leis an gCoinbhinsiún seo, beidh feidhm ag na rialacha seo a leanas –
a) más rud é go bhfuil rialacha i bhfeidhm i Stát den sórt sin ina sainaithnítear cé acu dlí is infheidhme, beidh feidhm ag an dlí sin;
b) in éagmais rialacha den sórt sin, tá feidhm ag dlí an chórais nó an tacar rialacha dlí lena bhfuil an nasc is dlúithe ag an duine fásta.
Airteagal 48
Sa chaidreamh idir na Stáit Chonarthacha, gabhann an Coinbhinsiún seo ionad Convention concernant l'interdiction et les mesures de protection analogues, a síníodh sa Háig 17 Iúil 1905.
Airteagal 49
(1) Ní dhéanann an Coinbhinsiún difear d’aon ionstraim idirnáisiúnta eile ina bhfuil Stáit Chonarthacha ina bPáirtithe agus ina bhfuil forálacha maidir le hábhair a rialaítear leis an gCoinbhinsiún seo, mura ndéanfaidh na Stáit is Páirtithe san ionstraim sin dearbhú dá mhalairt.
(2) Ní dhéanann an Coinbhinsiún seo difear don fhéidearthacht atá ag Stát Conarthach amháin nó níos mó comhaontuithe a thabhairt i gcrích ina bhfuil, maidir le daoine fásta a bhfuil gnáthchónaí orthu in aon cheann de na Stáit is Páirtithe sna comhaontuithe sin, forálacha maidir le hábhair a rialaítear leis an gCoinbhinsiún seo.
(3) Ní dhéanfaidh comhaontuithe atá le tabhairt i gcrích ag Stát Conarthach amháin nó níos mó maidir le hábhair a thagann faoi raon feidhme an Choinbhinsiúin seo difear, sa chaidreamh idir na Stáit sin agus Stáit Chonarthacha eile, do chur i bhfeidhm fhorálacha an Choinbhinsiúin seo.
(4) Baineann na míreanna roimhe seo freisin le dlíthe comhionanna atá bunaithe ar cheangail speisialta de chineál réigiúnach nó de chineál eile idir na Stáit lena mbaineann.
Airteagal 50
(1) Ní bheidh feidhm ag an gCoinbhinsiún maidir le bearta ach amháin más i Stát a dhéantar iad tar éis don Choinbhinsiún teacht i bhfeidhm maidir leis an Stát sin.
(2) Beidh feidhm ag an gCoinbhinsiún maidir le haitheantas agus forfheidhmiú beart a dhéanfar tar éis dó teacht i bhfeidhm idir an Stát ina ndearnadh na bearta agus an Stát iarrtha.
(3) Beidh feidhm ag an gCoinbhinsiún ón tráth a thiocfaidh sé i bhfeidhm i Stát Conarthach maidir le cumhachtaí ionadaíochta a deonaíodh roimhe sin faoi choinníollacha a chomhfhreagraíonn dóibh sin a leagtar amach in Airteagal 15.
Airteagal 51
(1) Is sa teanga bhunaidh a bheidh aon chumarsáid a chuirfear chuig an Údarás Lárnach nó chuig údarás eile de chuid Stáit Chonarthaigh, agus beidh aistriúchán go teanga oifigiúil nó go ceann de theangacha oifigiúla an Stáit eile nó, i gcás nach indéanta sin, aistriúchán go Fraincis nó go Béarla, ag gabháil léi.
(2) Féadfaidh Stát Conarthach, áfach, trí fhorchoimeádas a dhéanamh de réir Airteagal 56, agóid a dhéanamh i gcoinne úsáid Fraincise nó Béarla, ach ní fhéadfaidh sé an dá rud a dhéanamh.
Airteagal 52
Déanfaidh Ard‑Rúnaí Chomhdháil na Háige um an Dlí Idirnáisiúnta Príobháideach Coimisiún Speisialta a thionóil go tráthrialta chun athbhreithniú a dhéanamh ar oibriú praiticiúil an Choinbhinsiúin.
caibidil vii – clásail chríochnaitheacha
Airteagal 53
(1) Beidh an Coinbhinsiún ar oscailt lena shíniú ag na Stáit a bhí ina gComhaltaí de Chomhdháil na Háige um an Dlí Idirnáisiúnta Príobháideach an 2 Deireadh Fómhair 1999.
(2) Déanfar é a dhaingniú, a ghlacadh nó a fhormheas agus taiscfear na hionstraimí daingniúcháin, glactha nó formheasta le hAireacht Gnóthaí Eachtracha Ríocht na hÍsiltíre, taiscí an Choinbhinsiúin.
Airteagal 54
(1) Féadfaidh aon Stát eile aontú don Choinbhinsiún tar éis dó teacht i bhfeidhm de réir Airteagal 57, mír 1.
(2) Déanfar an ionstraim aontachais a thaisceadh leis an taiscí.
(3) Ní bheidh éifeacht leis an aontachas sin ach amháin a mhéid a bhaineann leis an gcaidreamh idir an Stát aontachais agus na Stáit Chonarthacha sin nach mbeidh agóid déanta acu in aghaidh a aontachais sna sé mhí tar éis an fógra dá dtagraítear i bhfomhír b) d’Airteagal 59 a fháil. Féadfaidh Stáit agóid den sórt sin a dhéanamh freisin nuair a dhaingneoidh siad an Coinbhinsiún, nuair a ghlacfaidh siad leis nó nuair a fhormheasfaidh siad é tar éis aontachais. Tabharfar fógra don taiscí maidir le haon agóid den sórt sin.
Airteagal 55
(1) Má tá dhá aonad chríochacha nó níos mó ag Stát ina bhfuil córais dlí éagsúla is infheidhme maidir le hábhair a ndéileáiltear leo sa Choinbhinsiún sin, féadfaidh sé, an tráth sínithe, daingnithe, glactha, formheasta nó aontachais, a dhearbhú go bhfuil an Coinbhinsiún le leathnú chuig a n‑aonaid chríochacha ar fad nó chuig ceann amháin nó níos mó díobh amháin, agus féadfaidh sé an dearbhú sin a mhodhnú trí dhearbhú eile a chur isteach tráth ar bith.
(2) Beidh fógra le tabhairt faoi aon dearbhú den sórt sin don taiscí agus sonróidh an fógra sin go sainráite na haonaid chríochacha a bhfuil feidhm ag an gCoinbhinsiún sin maidir leo.
(3) Mura ndéanfaidh Stát aon dearbhú faoin Airteagal seo, beidh aonaid chríochacha uile an Stáit sin faoi réim an Choinbhinsiúin sin.
Airteagal 56
(1) Féadfaidh aon Stát, tráth nach déanaí ná tráth an daingnithe, glactha, formheasa nó aontachais, nó tráth dearbhú a dhéanamh i dtéarmaí Airteagal 55, an forchoimeádas dá bhforáiltear in Airteagal 51, mír 2 a dhéanamh. Ní cheadófar aon fhorchoimeádas eile.
(2) Féadfaidh aon Stát an forchoimeádas a rinne sé a tharraingt siar tráth ar bith. Tabharfar fógra don taiscí maidir leis an tarraingt siar.
(3) Scoirfidh an forchoimeádas d’éifeacht a bheith aige ar an gcéad lá den tríú mí féilire tar éis an fhógra dá dtagraítear sa mhír roimhe seo.
Airteagal 57
(1) Tiocfaidh an Coinbhinsiún i bhfeidhm an chéad lá den mhí i ndiaidh 3 mhí a bheith caite tar éis an tríú hionstraim dhaingniúcháin, ghlactha nó formheasa dá dtagraítear in Airteagal 53 a thaisceadh.
(2) Ina dhiaidh sin tiocfaidh an Coinbhinsiún i bhfeidhm —
a) maidir le gach Stát a dhaingneoidh, a ghlacfaidh nó a fhormheasfaidh é dá éis sin, an chéad lá den mhí i ndiaidh 3 mhí a bheith caite tar éis a ionstraim dhaingniúcháin, ghlactha, formheasa nó aontachais a thaisceadh;
b) maidir le gach Stáit a aontóidh dó, an chéad lá den mhí i ndiaidh 3 mhí a bheith caite tar éis an tréimhse 6 mhí dá bhforáiltear in Airteagal 54, mír 3 a bheith caite;
c) maidir le haonad críochach a bhfuil an Coinbhinsiún leathnaithe chuige i gcomhréir le hAirteagal 55, an chéad lá den mhí tar éis 3 mhí a bheith caite tar éis an fógra dá dtagraítear san Airteagal sin a thabhairt.
Airteagal 58
(1) Féadfaidh Stát is Páirtí sa Choinbhinsiún é a shéanadh trí fhógra i scríbhinn a dhíreofar chuig an taiscí. Féadfar an séanadh a theorannú d’aonaid chríochacha áirithe lena mbaineann an Coinbhinsiún.
(2) Tiocfaidh an séanadh i bhfeidhm an chéad lá den mhí tar éis 12 mhí a bheith caite tar éis don taiscí an fógra a fháil. I gcás ina sonrófar san fhógra tréimhse níos faide chun go ngabhfaidh éifeacht leis an séanadh, beidh éifeacht leis an séanadh ar dhul in éag don tréimhse níos faide sin.
Airteagal 59
Tabharfaidh an taiscí fógra do na Stáit is Comhaltaí de Chomhdháil na Háige um an Dlí Idirnáisiúnta Príobháideach agus do na Stáit a d’aontaigh dó i gcomhréir le hAirteagal 54 i dtaca leis an méid seo a leanas –
a) na sínithe, na daingniúcháin, glacadh leis agus an formheas dá dtagraítear in Airteagal 53;
b) an t‑aontachas agus na hagóidí a dhéantar i gcoinne an aontachais dá dtagraítear in Airteagal 54;
c) an dáta a thiocfaidh an Coinbhinsiún i bhfeidhm i gcomhréir le hAirteagal 57;
d) na dearbhuithe dá dtagraítear in Airteagal 32, mír 2, agus Airteagal 55;
e) na comhaontuithe dá dtagraítear in Airteagal 37;
f) an forchoimeádas dá dtagraítear in Airteagal 51, mír 2, agus an tarraingt siar dá dtagraítear in Airteagal 56, mír 2;
g) an séanadh dá dtagraítear in Airteagal 58.
Dá fhianú sin, chuir na Lánchumhachtaigh thíos‑sínithe, ar iad a bheith údaraithe go cuí chuige sin, a lámh leis an gCoinbhinsiún seo.
Arna dhéanamh sa Háig, an 13 Eanáir 2000, i mBéarla agus i bhFraincis, agus comhúdarás ag an dá théacs, in aon chóip amháin a thaiscfear i gcartlann Rialtas Ríocht na hÍsiltíre, agus a seolfar cóip dheimhnithe di, trí chainéil taidhleoireachta, chuig gach ceann de na Stáit is Comhaltaí de Chomhdháil na Háige um an Dlí Idirnáisiúnta Príobháideach.