Rún maidir le fogha armtha Chónaidhm na Rúise i gcoinne na hÚcráine

(2023/C 229/06)

TÁ TIONÓL PARLAIMINTEACH EURONEST,

ag féachaint do Ghníomh Bunaíochta Thionól Parlaiminteach Euronest an 3 Bealtaine 2011 agus don Dearbhú Comhpháirteach ó Chruinniú Mullaigh Chomhpháirtíocht an Oirthir an 15 Nollaig 2021,

ag féachaint do dhoiciméad inmheánach oibre comhpháirteach an Choimisiúin agus na Seirbhíse Eorpaí Gníomhaíochta Seachtraí an 2 Iúil 2021 dar teideal “Recovery, resilience and reform: post 2020 Eastern Partnership priorities” [Téarnamh, athléimneacht agus athchóiriú: tosaíochtaí Chomhpháirtíocht an Oirthir] (SWD(2021)0186),

ag féachaint d’Airteagail 3 agus 17.(3) de Rialacha Nós Imeachta Thionól Parlaiminteach Euronest,

ag féachaint do rún 68/262 ó na Náisiúin Aontaithe an 27 Márta 2014 dar teideal “Iomláine Chríochach na hÚcráine”, rún ES-11/1 ó na Náisiúin Aontaithe an 2 Márta 2022 dar teideal “Fogha faoin Úcráin”, rún ES-11/2 ó na Náisiúin Aontaithe an 24 Márta 2022 dar teideal “Iarmhairtí daonnúla an fhogha i gcoinne na hÚcráine”, rún ES-11/4 ó na Náisiúin Aontaithe an 12 Deireadh Fómhair 2022 dar teideal “Iomláine Chríochach na hÚcráine: Prionsabail Chairt na Náisiún Aontaithe a chosaint” agus rún ES-11/5 ó na Náisiúin Aontaithe an 14 Samhain 2022 dar teideal “Cur chun cinn an leighis agus an chúitimh i leith an fhogha i gcoinne na hÚcráine”;

ag féachaint do dhearbhú ón Ardionadaí thar ceann an Aontais Eorpaigh maidir le hionradh fhórsaí armtha Chónaidhm na Rúise an 24 Feabhra 2022 ar an Úcráin

ag féachaint don rún ó Pharlaimint na hEorpa an 19 Eanáir 2023 maidir le binse a bhunú i ndáil le coir an fhogha i gcoinne na hÚcráine (1) agus do rúin eile ó Pharlaimint na hEorpa arna nglacadh ón 24 Feabhra 2022 lena gcáintear ionradh míleata na Rúise ar lánscála isteach san Úcráin,

ag féachaint do rún 2787-IX ó Verkhovna Rada na hÚcráine an 1 Nollaig 2022 ina luaitear go bhfuil ballraíocht Chónaidhm na Rúise sna Náisiúin Aontaithe neamhdhlisteanach ós rud é gur ligeadh isteach sna Náisiúin Aontaithe í de shárú ar Airteagal 4 de Chairt na Náisiún Aontaithe agus, dá bhrí sin, gur leithreasaíodh go neamhdhleathach an ceart chun cáineadh a chrosadh ar a mí-úsáidí féin,

A.	de bhrí go bhfuil cogadh foghach neamhdhleathach gan chúis gan údar agus iomlán ar bun ag Cónaidhm na Rúise i gcoinne na hÚcráine ón 24 Feabhra 2022 i leith;

B.	de bhrí gur cruthaíodh réamhchoinníollacha chun tuilleadh ionsaithe a dhéanamh mar gheall ar easpa freagartha ábhartha agus láithreach ar ionradh na Rúise ar an Úcráin, ar ionghabháil na Crimé agus ar fhorghabháil codanna de réigiúin Donetsk agus Luhansk;

de bhrí gur sárú follasach agus neamhnáireach é an cogadh foghach sin ar Chairt na Náisiún Aontaithe, ar Ionstraim Chríochnaitheach na chéad Chomhdhála maidir le Slándáil agus Comhar san Eoraip ag Cruinniú Mullaigh na gCeannairí Stáit nó Rialtais agus ar phrionsabail bhunúsacha an dlí idirnáisiúnta;

D.	de bhrí gur dúnmharaíodh na mílte sibhialtach, lena n-áirítear na céadta leanaí, cheana féin agus go ndearnadh go leor eile díobh a chéasadh, a chiapadh, a fhuadach nó a easáitiú le lámh láidir nó go ndearnadh ionsaí gnéis orthu;

E.	de bhrí go bhfuil neamhaird iomlán á tabhairt ar an dlí daonnúil idirnáisiúnta leis an iompar mídhaonnúil sin ag fórsaí na Rúise agus ag a seach-ionadaithe;

F.	de bhrí go ndearna fórsaí na Rúise ionsaithe neamh-idirdhealaitheacha d’aon ghnó ar limistéir chónaithe agus ar bhonneagar sibhialta, agus go raibh iarmhairtí tubaisteacha ann do shibhialtaigh;

de bhrí gur sáruithe follasacha ar spriocanna agus ar phrionsabail Chairt na Náisiún Aontaithe agus ar na noirm agus ar na prionsabail i ngníomhartha eile den dlí idirnáisiúnta iad iarracht neamhdhleathach na Rúise críocha réigiúin Donetsk, Kherson, Luhansk agus Zaporizhzhia na hÚcráine a ionghabháil, chomh maith le Poblacht Fhéinrialaitheach na Crimé;

H.	de bhrí go mbaineann cur chuige na Rúise chun údar cuí a thabhairt lena hionradh an bonn a bhaint ó gach comhaontú slándála idirnáisiúnta agus go gcruthaíonn sé dúshláin slándála dhomhanda agus na réamhchoinníollacha le haghaidh tuilleadh ionsaithe;

I.	de bhrí go dtugann coincheap cogaidh hibrideach na Rúise le tuiscint go gcruthófar limistéir choinbhleachta agus éagobhsaíochta a bhaineann an bonn ó iomláine chríochach agus ó shlándáil na dtíortha ar mian leis an gCreimil smacht a ghlacadh orthu;

J.	de bhrí gurb ionann cogadh foghach na Rúise i gcoinne na hÚcráine agus an bhagairt slándála is tromchúisí do Chomhpháirtíocht an Oirthir, do AE agus dá Bhallstáit agus do thíortha comhpháirtíochta an Oirthir agus don ord idirnáisiúnta riailbhunaithe;

de bhrí go ndearna an Rúis uirlis troda den fhuinneamh agus den bhia, gur chuir sí bac ar chalafoirt na hÚcráine, gur chuir sí isteach ar shlabhraí soláthair bia dhomhanda, gur scrios sí slándáil bia agus go raibh géarchéimeanna bia agus an t-ocras mar thoradh air i réigiúin na hÁise agus na hAfraice;

ag géarcháineadh chogadh foghach gan chúis agus gan údar na Rúise i gcoinne na hÚcráine, a forghabhála neamhdhleathaí ar chríoch na hÚcráine agus a rannpháirtíochta sa ghníomhaíocht mhíleata agus sa chibearchogaíocht araon i réigiún Chomhpháirtíocht an Oirthir;

á chur in iúl gur geal léi smachtbhannaí nach bhfacthas a leithéid riamh cheana arna bhforchur ag an Aontas Eorpach agus ag stáit aonair i gcoinne na Rúise, agus á chur in iúl go bhfuil sí ag dréim leis go gcuirfear síneadh leis na smachtbhannaí ar thrádáil fuinnimh ina n-iomláine, go gcuirfear toirmeasc iomlán ar sholáthar don Rúis ina bhfuil comhpháirteanna le haghaidh táirgeadh arm nó aon táirgeadh eile chun críoch míleata agus earraí úsáide dúbailte, chun smachtbhannaí a fhorchur i gcoinne cuideachtaí atá ag obair san earnáil airgeadais nó a oibríonn sócmhainn fhíorúil a chuidíonn leis an gCreimil smachtbhannaí éifeachtacha a imchéimniú;

ag cáineadh rannpháirtíocht réimeas Lukashenka sa Bhealarúis i gcogadh foghach neamhdhleathach, gan chúis agus dochosanta na Rúise i gcoinne na hÚcráine agus á iarraidh go ndéanfaí smachtbhannaí breise i gcoinne na Bealarúise;

á aithint gur sásraí iad an t-éilliú, an sciúradh airgid agus an cistiú aindleathach chun cúnamh a chur ar fáil do ghrúpaí atá nasctha le rialtas na Rúise agus a thacaíonn le hionsaithe i gcoinne na hÚcráine agus á iarraidh go ndéanfaí iarrachtaí níos mó chun iad a chomhrac;

ag cur béim ar a tacaíocht gan staonadh do neamhspleáchas, do cheannasacht agus d’iomláine chríochach thíortha Chomhpháirtíocht an Oirthir laistigh dá dteorainneacha a aithnítear go hidirnáisiúnta agus a thiomantas buanseasmhach agus a dhiongbháilte atá sí na prionsabail sin a chosaint;

ag cáineadh gur eagraigh Cónaidhm na Rúise “reifrinn” neamhdhleathacha i réigiúin laistigh de theorainneacha na hÚcráine a aithnítear go hidirnáisiúnta agus go ndearna sí iarracht réigiúin Donetsk, Kherson, Luhansk agus Zaporizhzhia na hÚcráine a ionghabháil go neamhdhleathach tar éis eagrú na “reifreann” sin; á mheas go bhfuil na “reifrinn” sin ar neamhní ar fad don chomhphobal idirnáisiúnta;

á athdhearbhú nach féidir éadálacha críochacha a eascraíonn as bagairt nó úsáid fornirt a aithint choíche mar éadálacha dlíthiúla;

ag cáineadh na sáruithe ollmhóra agus tromchúiseacha ar chearta an duine agus ar choireanna cogaidh a rinne fórsaí armtha na Rúise, a seach-ionadaithe, lena n-áirítear i réigiúin na hÚcráine atá faoi fhorghabháil ag an Rúis;

á chur in iúl gur saoth léi iarmhairtí uafásacha chearta an duine agus iarmhairtí daonnúla na cogaíochta ag Cónaidhm na Rúise i gcoinne na hÚcráine agus á chur in iúl gur cúis mhór imní di líon ard na dtaismeach sibhialtach, lena n-áirítear mná agus leanaí, líon na ndaoine easáitithe ina dtír féin agus líon na ndídeanaithe a bhfuil cúnamh daonnúil de dhíth orthu, agus faoi na sáruithe agus na mí-úsáidí a dhéantar i gcoinne leanaí;

10.

á chur in iúl gur cúis mhór bhuartha di an tionchar atá ag ionsaí na Rúise ar bhia, ar fhuinneamh, ar an gcomhshaol agus ar an tslándáil núicléach ar fud an domhain;

11.

á iarraidh go scoirfí láithreach d’ionsaithe diúracán agus dróin Chónaidhm na Rúise ar bhonneagar criticiúil na hÚcráine agus d’aon ionsaithe d’aon ghnó ar spriocanna sibhialta, lena n-áirítear iad siúd arb áiteanna cónaithe, scoileanna agus ospidéil iad;

12.

ag tabhairt dá haire, agus é ina chúis mhór imní di, go dtéann diúracáin na Rúise a seoladh ag bonneagar sibhialtach na hÚcráine isteach in aerspás stát ceannasach eile ó am go chéile, lena n-áirítear comhaltaí ECAT; á iarraidh, i ndáil leis sin, ar an bpobal idirnáisiúnta freagairt go pras agus go leormhaith don bhriogadh follasach sin; á chur i bhfios, mura bhfreagraíonn an comhphobal idirnáisiúnta don sárú ar aerspás na stát ceannasach, go nglacfaidh an Rúis páirt i ngníomhaíochtaí gríosaitheacha breise;

13.

á iarraidh go ndéanfar trúpaí uile na Rúise a tharraingt siar láithreach agus gan choinníoll ó chríoch na hÚcráine laistigh dá teorainneacha a aithnítear go hidirnáisiúnta, go gcuirfear deireadh le himshuí chalafoirt uile na hÚcráine agus go ndéanfaí loingseoireacht shábháilte shaortha a athbhunú sa Mhuir Dhubh agus i réigiún Mheoid;

14.

á áitiú nach mór iad siúd atá freagrach as coireanna ionsaithe, coireanna cogaidh agus coireanna in aghaidh an chine dhaonna a thabhairt chun cuntais;

15.

á chur i bhfios go láidir a phráinní atá sé go n-iarrfadh AE agus a Bhallstáit, i ndlúthchomhar leis an Úcráin agus leis an gcomhphobal idirnáisiúnta, trí na Náisiúin Aontaithe más féidir, go gcruthófaí binse idirnáisiúnta speisialta chun coir an fhogha i gcoinne na hÚcráine, arna dhéanamh ag ceannaireacht pholaitiúil agus mhíleata Chónaidhm na Rúise agus ag a cuid comhghuaillithe, a ionchúiseamh agus chun teacht ar bhealach comhaontaithe chun cinn atá fónta ó thaobh an dlí de maidir leis an ábhar sin; á chreidiúint go líonfaí an bhearna mhór sa leagan amach institiúideach idirnáisiúnta atá ann faoi láthair maidir leis an gceartas coiriúil dá mbunófaí binse den sórt sin agus gur cheart é a bheith bunaithe ar na caighdeáin agus ar na prionsabail a bhfuil feidhm acu maidir leis an gCúirt Choiriúil Idirnáisiúnta mar a chumhdaítear i Reacht na Róimhe;

16.

á iarraidh ar an gcomhphobal idirnáisiúnta leanúint de thacaíocht agus cúnamh gníomhach a chur ar fáil don Úcráin ar gach bealach is féidir agus i ndlúthchomhar leis an Úcráin chun go mbeidh an Úcráin in ann a ceart dlisteanach a fheidhmiú chun í féin a chosaint, chun cur i gcoinne an ionsaithe agus deireadh a chur leis, chun a muintir a shaoradh agus chun smacht iomlán a fháil an athuair ar a críoch iomlán a aithnítear go hidirnáisiúnta;

17.

ag tuiscint a thábhachtaí atá sé timpeallacht shlán a chothabháil do shaoirse na meán agus á iarraidh go n-aithneofaí meáin stáit na Rúise nó meáin phríobháideacha atá cleamhnaithe le daoine nó le cuideachtaí faoi smachtbhannaí a chuireann slándáil na hEorpa i mbaol agus a chuireann cogadh chun cinn mar eagraíochtaí bolscaireachta;

18.

á chur in iúl gur geal léi an plean “Foirmle Síochána” agus ag spreagadh a chéimeanna uile a chur chun feidhme; á chur in iúl gur geal léi na hiarrachtaí chun síocháin agus slándáil chuimsitheach, chóir agus bhuan a bhaint amach san Úcráin agus san Eoraip ar fad;

19.

ag cur béim ar an bhfíoras nach mór don Rúis cúiteamh iomlán a thabhairt don Úcráin as coir an fhogha, coireanna cogaidh agus an scriosadh san Úcráin;

20.

á iarraidh go mbunófaí creat dlíthiúil lena bhforáiltear do choigistiú shócmhainní na Rúise faoi smachtbhannaí chun cúiteamh a chur ar fáil d’íospartaigh an chogaidh agus chun atógáil na hÚcráine a mhaoiniú;

21.

á chur i bhfios go láidir gur gá an ghné chrua shlándála de thíortha Chomhpháirtíocht an Oirthir a neartú, rud a chuirfeadh go mór le neartú na síochána agus na slándála idirnáisiúnta;

22.

ag cáineadh mhí-úsáid shoiléir an chirt crosta ag Cónaidhm na Rúise sa Chomhairle Slándála;

23.

á iarraidh ar an Aontas agus ar a Bhallstáit tuilleadh gníomhaíochta a dhéanamh chun leanúint le leithlisiú idirnáisiúnta Chónaidhm na Rúise, lena n-áirítear maidir le ballraíocht na Rúise in eagraíochtaí agus comhlachtaí idirnáisiúnta amhail na Náisiúin Aontaithe.

(1) Téacsanna arna nglacadh, P9_TA(2023)0015.