EDT (An Eagraíocht Dhomhanda Trádála): comhaontú maidir le cearta maoine intleachtúla a bhaineann le paitinní trádála agus cógaisíochta

 

ACHOIMRE AR:

Cinneadh 94/800/CE maidir le comhaontuithe ar thángthas orthu faoi Bhabhta Uragua de chaibidlíochtaí iltaobhacha trádála a thabhairt chun críche thar ceann AE (1986-1994)

Caibidlíochtaí Iltaobhacha Trádála Bhabhta Uragua (1986-1994) — Comhaontú lena mbunaítear an Eagraíocht Dhomhanda Trádála (EDF)

CAD IS AIDHM LEIS NA GCINNEADH AGUS LEIS AN GCOMHAONTÚ?

Formheastar leis an gcinneadh, thar ceann an Chomhphobail Eorpaigh (AE inniu), an comhaontú lena mbunaítear an EDT.

Tá 2 phríomhchuspóir ag baint leis an gcuid den chomhaontú a ndéantar achoimriú air anseo:

• 1.

  cosaint éifeachtach agus iomchuí a áirithiú do chearta maoine intleachtúla a bhaineann le trádáil, ag cur san áireamh na difríochtaí i gcórais dlí náisiúnta;

• 2.

  caighdeáin a leagan síos maidir le hinfhaighteacht, raon feidhme agus úsáid ceart maoine intleachtúla a bhaineann le trádáil agus paitinní cógaisíochta.

PRÍOMHPHOINTÍ

Le linn Bhabhta Uragua de chaibidlíochtaí iltaobhacha trádála Eagraíochta Domhanda Trádála Domhanda (EDF) (1986-1994), shínigh an AE comhaontú ar ghnéithe a bhaineann le trádáil ceart maoine intleachtúla (TRIPS). Tá paitinní cógaisíochta i measc na gceart maoine intleachtúla ar ceapadh an comhaontú ceaptha lena gcosaint.

RIALACHA GINEARÁLTA AGUS PRIONSABAIL GHINEARÁLTA

Is iad na prionsabail atá i gceist cóir náisiúnta agus cóir náisiúnta barrfhabhair. Ciallaíonn sé sin nach féidir le baill den Eagraíocht Dhomhanda Trádála (EDF) idirdhealú a dhéanamh idir a gcomhpháirtithe trádála. Má thugann siad fabhar speisialta do chomhalta (ar nós ráta dleachta custaim níos ísle ar cheann dá gcuid táirgí) ní mór dóibh an rud céanna a dhéanamh do gach ball eile de chuid na hEagraíochta Domhanda Trádála (EDF). Tá sé mar aidhm leis an gcomhaontú a áirithiú go gcuirtear rialacha leordhóthanacha maidir le cosaint maoine intleachtúla i bhfeidhm i ngach ballstát, ar bhonn na n-oibleagáidí bunúsacha atá leagtha síos ag an Eagraíocht Dhomhanda um Maoin Intleachtúil sna coinbhinsiúin éagsúla maidir le cearta maoine intleachtúla, go háirithe Coinbhinsiún Pháras chun Maoin Tionscail a Chosaint. Tugtar rialacha nua nó rialacha níos déine isteach i réimsí nach bhfuil cumhdaithe faoi na coinbhinsiúin atá ann cheana nó i gcás nach bhfuil na coinbhinsiúin atá ann faoi láthair leordhóthanach.

Leis an gcomhaontú cuimsítear raon leathan ábhar, ó chóipcheart agus trádmharcanna go dearaí leagain amach ciorcad comhtháite agus rúin cheirde. Tá paitinní atá ag cosaint táirgí cógaisíochta agus táirgí eile mar chuid den chomhaontú seo freisin.

Cearta maoine intleachtúla do phaitinní cógaisíochta

Soláthraíonn na paitinní an modh dlíthiúil d’úinéir na paitinne chun cosc a chur ar dhaoine eile an t-aireagán nua a dhéanamh, a úsáid nó a dhíol go ceann tréimhse teoranta, faoi réir roinnt eisceachtaí. Ní údaruithe margaíochta iad na paitinní.

Luaitear i gcomhaontú TRIPS ( gnéithe de chearta maoine intleachta a bhaineann le trádáil) gur gá go mbeadh gach aireagán cosanta ag paitinn ar feadh 20 bliain, cibé acu le haghaidh táirge (amhail leigheas) nó le haghaidh próisis (modh chun comhábhar a tháirgeadh le haghaidh cógais). Chun cáiliú le haghaidh paitinne, ní mór aireagán a bheith nua, a bheith ina bheart ceapthach agus ní mór infheidhmeacht tionsclaíoch a bheith ag baint leis. Ina theannta sin, ní mór aireagáin phaitinnithe a nochtadh, rud a chuireann ar chumas daoine eile an t-aireagán a mheas fiú amháin nuair atá sé faoi chosaint paitinne.

Is féidir le Rialtais gan paitinní a dheonú ar na 3 chúis atá leagtha amach thíos:

• 1.

  le haghaidh aireagáin a gcaithfear cosc ​​a chur ar an n-úsáid tráchtála chun beatha nó sláinte an duine, ainmhithe nó plandaí a chosaint;

• 2.

  do mhodhanna diagnóiseacha, teiripeacha agus máinliachta chun daoine nó ainmhithe a chóireáil;

• 3.

  d’aireagáin áirithe plandaí agus ainmhithe.

Tá ról maoirseachta ag rialtais chomh maith agus is féidir leo gníomhú chun cosc a chur ar úinéirí paitinne ó na cearta sin a mhí-úsáid (cleachtais frithiomaíocha) nó ó bhac a chur ar aistriú na teicneolaíochta Formheastar le comhaontú TRIPS eisceachtaí teoranta le cearta paitinne. Ní mór nach dtiocfaidh na heisceachtaí sin salach ar bhealach míréasúnta ar ghnáthúsáid na paitinne. Úsáidtear na heisceachtaí sin i gcásanna an-difriúil agus go háirithe:

• chun eolaíocht a chur chun cinn agus aistriú na teicneolaíochta a éascú, trí ligean do thaighdeoirí aireagán paitinnithe a úsáid le haghaidh taighde (eisceacht taighde);
• chun dlús a chur leis an bpróiseas margaíochta ar dhruga cineálach, trí ligean do mhonaróirí drugaí cineálacha ceadú margaíochta a fháil ag baint úsáid as an aireagán paitinnithe, sula dtéann an chosaint paitinne in éag. Féadfaidh siad a gcuid leaganacha a mhargú chomh luath agus a thagann an phaitinn in éag, toisc go bhfuil an nós imeachta fada údaraithe margaíochta curtha i gcrích cheana féin (soláthar Bolar).

Solúbthacht maidir le cur chun feidhme dhlí na paitinne: ceadúnú éigeantach agus allmhairí comhthreomhara

Chomh maith leis an 2 eisceacht ar dhlí na paitinne a luaitear thuas (soláthar Bolar agus eisceacht taighde), ceadaíonn comhaontú TRIPS 2 chineál eile solúbthachta: ceadúnú éigeantach agus allmhairí comhthreomhara (féach thíos). Ba cheart go ndéanfadh an 2 chóras seo cothromaíocht a bhaint amach idir rochtain ar dhrugaí atá ann cheana a chur chun cinn agus taighde agus forbairt a chur chun cinn i ndrugaí nua.

Ceadúnú éigeantach

Is féidir le rialtais ceadúnais éigeantacha a eisiúint a ligeann do dhuine eile an táirge paitinnithe a tháirgeadh nó an próiseas paitinnithe a úsáid gan toiliú úinéar na paitinne. Ní féidir ceadúnais éigeantacha a dheonú gan údarú ó úinéir na paitinne ach amháin faoi choinníollacha áirithe a bhfuil sé mar aidhm leo leasanna dlisteanacha shealbhóir na paitinne a chosaint.

Go sonrach, ní mór don pháirtí a dhéanann iarratas ar cheadúnas a bheith tar éis iarracht a dhéanamh, iarracht nár éirigh leis, d’fhonn ceadúnas deonach a fháil ó shealbhóir na paitinne ar théarmaí réasúnta tráchtála agus laistigh de thréimhse réasúnta ama.

Ina theannta sin, ba cheart na ceadúnais éigeantacha sin a dheonú go príomha chun an margadh baile a sholáthar.

Níl aon ghá, áfach, le hiarratas a dhéanamh ar cheadúnas deonach roimh ré sna cásanna seo a leanas:

• éigeandálaí náisiúnta;
• imthosca eile mór-phráinne;
• úsáid phoiblí neamhthráchtála
• cleachtais fhrithiomaíocha.

Allmhairí comhthreomhara

Úsáidtear an téarma allmhairí comhthreomhara nuair a dhéanann cuideachta táirgí a allmhairiú ó thír eile a mhonaraíonn agus a mhargaonn sealbhóir na paitinne sa tír ina bhfuil an chuideachta sin lonnaithe. Is é ídiú an prionsabal dlíthiúil anseo an smaoineamh gur dhíol an chuideachta cógaisíochta an táirge, go bhfuil a cearta paitinne ídithe agus nach bhfuil aon chearta aici a thuilleadh maidir le cad a tharlóidh don táirge. Dá bhrí sin, cuireann sé seo ar chumas aon chuideachta eile an táirge a cheannach i dtír ina bhfuil sé níos saoire, agus é a allmhairiú chun brabús airgeadais ó dhifríocht i bpraghsanna a dhéanamh. Léirítear i gcomhaontú TRIPS nach féidir leis an Eagraíocht Trádála Domhanda (EDF) díospóidí maidir le hallmhairí comhthreomhara a láimhseáil. Ciallaíonn sé sin, mar atá luaite i nDearbhú Doha, go bhféadfaidh gach comhalta den EDF a rialacha féin a bhunú maidir le hídiú.

CUR CHUN FEIDHME AN CHOMHAONTAITHE

Forfheidhmiú ceart maoine intleachtúla

Ní foláir nó go n-áireofaí le dlíthe bhallstát de chuid EDF nósanna imeachta chun a áirithiú go n-urramóidh sealbhóirí ceart eachtrach agus a náisiúnaigh féin cearta maoine intleachtúla.

Maidir leis na nósanna imeachta seo:

• ní mór díobh gníomhaíocht éifeachtach a cheadú in aghaidh aon sáraithe ar na cearta sin agus a bheith cothrom agus cothromasach.
• ní mór nach bhfuil siad casta nó costasach gan ghá, ná aon teorainneacha ama míréasúnta a bheith i gceist leo.

Féadfaidh údarás breithiúnach cinntí riaracháin deiridh a athbhreithniú.

Soláthraíonn an comhaontú sonraí maidir le fianaise, urghaireachtaí, damáistí, bearta sealadacha agus leigheasanna eile.

Idirthréimhse

Maidir le cur i bhfeidhm an chomhaontaithe, bhí tréimhse bliana ag tíortha forbartha chun a gcuid reachtaíochta agus cleachtas a chur ar aon dul leis an gcomhaontú. Síneadh an tréimhse sin go dtí 5 bliana (i.e. go dtí 2000) do thíortha i mbéal forbartha agus tíortha a bhí ag athrú ó gheilleagar atá beartaithe go lárnach go geilleagar margaidh, agus go dtí 11 bhliain (i.e. go dtí 2006) do na tíortha is lú forbairt ( LDCanna), agus an fhéidearthacht go sínfí an ceann deireanach.

Ar an 29 Samhain 2005, chinn an Chomhairle um TRIPS an idirthréimhse do LDCanna a shíneadh go dtí an 1 Iúil 2013. Ar an 6 Samhain 2015, chinn an Chomhairle um TRIPS nach gcaithfeadh na tíortha is lú forbairt paitinní cógaisíochta agus sonraí tástála a chosaint go dtí an 1 Eanáir 2033.

I gcás táirgí cógaisíochta, bhí suas le 10 mbliana ag tíortha i mbéal forbartha nár sholáthair cosaint phaitinne táirge ar an 1 Eanáir 1995 (nuair a tháinig Comhaontú TRIPS i bhfeidhm) chun an chosaint seo a thabhairt isteach. Idir an dá linn, bhí orthu cloí le 2 choinníoll:

• 1.

  bhí orthu ligean d’aireagóirí iarratais ar phaitinn a chomhdú ón 1 Eanáir 1995, cé nach raibh orthu cinneadh a dhéanamh maidir leis an bpaitinn a dheonú nó gan í a dheonú go dtí deireadh na hidirthréimhse sin (riail an bhosca poist);

• 2.

  má cheadaigh an rialtas táirge cógaisíochta a mhargú le linn na hidirthréimhse, caithfidh siad ceart margaíochta eisiach don táirge a thabhairt don iarratasóir go ceann 5 bliana.

Ar an 30 Samhain 2015, chinn an Chomhairle Ghinearálta nach mbeadh an 2 oibleagáid sin ar LDCanna i bhfeidhm go dtí an 1 Eanáir 2033, nó go dtí tráth nach raibh siad ina dtíortha is lú forbairt a thuilleadh.

Creat institiúideach

Chruthaigh an comhaontú Comhairle maidir le Gnéithe a bhaineann le Trádáil de Chearta Maoine Intleachtúla (an Chomhairle um TRIPS). Tá sé freagrach as faireachán a dhéanamh ar oibriú an chomhaontaithe, ag cinntiú go gcomhlíonann baill a n-oibleagáidí agus go dtabharfar deiseanna do chomhairliúcháin idir na baill.

Tá socrú díospóidí maidir le maoin intleachtúil faoi rialú ag na nósanna imeachta um réiteach díospóide a glacadh tar éis caibidlíocht Bhabhta Uragua.

CÉN UAIR ATÁ TOSACH FEIDHME AN CHINNIDH AGUS AN COMHAONTAITHE?

• Tá an cinneadh i bhfeidhm ón 22 Nollaig 1994.
• Tá an comhaontú i bhfeidhm ón 1 Eanáir 1995.

CÚLRA

Le haghaidh breis faisnéise, féach:

• AE agus EDF (An Coimisiún Eorpach).
• TRIPS agus sláinte phoiblí (WTO).

PRÍOMHDHOICIMÉID

Cinneadh 94/800/CE ón gComhairle an 22 Nollaig 1994 i ndáil le hábhar laistigh dá inniúlacht, maidir le comhaontuithe ar thángthas orthu faoi Bhabhta Uragua de chaibidlíochtaí iltaobhacha trádála (1986-1994) a thabhairt chun críche thar ceann an Chomhphobail Eorpaigh (IO L 336, 23.12.1994, lgh. 1-2)

Babhta Uragua de Chaibidlíochtaí Iltaobhacha Trádála (1986-1994) - Comhaontú lena mbunaítear an Eagraíocht Trádála Domhanda (EDT) (IO L 336, 23.12.1994, lgh. 3-10)

DOICIMÉID GHAOLMHARA

Rialachán (CE) Uimh. 816/2006 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 17 Bealtaine 2006 maidir le ceadúnú éigeantach paitinní a bhaineann le táirgí cógaisíochta a tháirgeadh lena n-onnmhairiú chuig tíortha a bhfuil fadhbanna sláinte phoiblí acu (IO L 157, 9.6.2006, lgh. 1-7)

Dearbhú ón Aire maidir le comhaontú TRIPS agus le sláinte phoiblí arna ghlacadh ar an 14 Samhain 2001 (Dearbhú Doha)

Cinneadh de chuid na Comhairle Ginearálta an 30 Lúnasa 2003 - Cur i bhfeidhm mhír 6 de Dhearbhú Doha maidir le Comhaontú TRIPS agus sláinte phoiblí

Cinneadh an 6 Nollaig 2005 - Leasú ar Chomhaontú TRIPS

Cinneadh an spriocdháta a shíneadh chun glacadh le leasú 2015 maidir le Comhaontú TRIPS (féach roinn na “dTéacsanna Oifigiúla” tríd an leathanach gréasáin seo a scrolláil síos)

Cinneadh maidir le Comhaltaí na dTíortha is Lú Forbairt - Oibleagáidí faoi Airteagal 70.8 agus Airteagal 70.9 de Chomhaontú TRIPS maidir le Táirgí Cógaisíochta 2015 (féach roinn na “dTéacsanna Oifigiúla” tríd an leathanach gréasáin seo a scrolláil síos)

Cinneadh maidir le Síneadh na Tréimhse Idirthréimhse faoi Airteagal 66.1 de Chomhaontú TRIPS do Chomhaltaí na dTíortha is Lú Forbairt maidir le Oibleagáidí Áirithe i leith Táirgí Cógaisíochta 2015 (féach “Téacsanna Oifigiúla” tríd an leathanach gréasáin seo a scrolláil síos)

Nuashonraithe 13.12.2017