Aicmiú comhchoiteann na n-aonad críche maidir le staidreamh (NUTS)

 

ACHOIMRE AR:

Rialachán (CE) Uimh.1059/2003 lena mbunaítear aicmiú comhchoiteann na n-aonad críche maidir le staidreamh (NUTS)

CAD IS AIDHM LEIS AN RIALACHÁN?

• Leagtar amach i Rialachán (CE) Uimh. 1059/2003 na rialacha maidir le bainistiú ainmníocht na n-aonad críche le haghaidh staidrimh (NUTS), córas ordlathach chun críoch eacnamaíoch an Aontais Eorpaigh (AE) a roinnt go geografach chun staidreamh réigiúnach Eorpach a bhailiú, a fhorbairt agus a chomhchuibhiú, chun measúnú a dhéanamh ar leibhéil incháilitheachta do Chistí Struchtúracha an Aontais agus chun beartais réigiúnacha an Aontais a chumadh.
• Tá rialacha ann chomh maith maidir le leasuithe todhchaíocha ar aicmiú. Áiritheofar leis sin go ndéanfaidh sonraí tagairt don aonad réigiúnach céanna le haghaidh tréimhse ama áirithe. Is rud tábhachtach é seo, le haghaidh amshraitheanna staidrimh go háirithe.
• Leasaíodh é roinnt uaireanta, lena n-áirítear trí:
  • Rialacháin (CE) Uimh. 1888/2005, (CE) Uimh. 176/2008 agus (AE) Uimh 517/2013 chun aontachas Ballstát AE nua a chur san áireamh;
  • Rialacháin (CE) Uimh. 105/2007, (AE) Uimh. 31/2011, (AE) Uimh. 1319/2013, (AE) Uimh. 868/2014, (AE) 2016/2066 agus Rialacháin Tharmligthe 2019/1755 agus 2023/674 lena leasaítear na hiarscríbhinní chun leasuithe ar an aicmiú a chur san áireamh;
  • lena leasaítear Rialachán (AE) 2017/2391 lena dtugtar isteach stádas dlíthiúil do thíopeolaíochtaí críochacha atá nasctha le haicmiú NUTS — féach thíos.

PRÍOMHPHOINTÍ

Ordlathas NUTS

I gcás gach Ballstáit, tá ordlathas trí leibhéal d’fho-ranna réigiúnacha atá bunaithe ar thairsí daonra íosta agus ar thairsí daonra uasta, mar a thaispeántar thíos.

• NUTS 1. Mór-réigiúin shocheacnamaíocha, e.g. Länder na Gearmáine, Gewesten/Régions na Beilge, Macrairéigiúin na Polainne nó na Rómáine.
• NUTS 2. Réigiúin bhunúsacha chun beartais réigiúnacha a chur i bhfeidhm, e.g. cúigí na Beilge nó na hÍsiltíre, Bundesländer na hOstaire, oblasti na Seice.
• NUTS 3. Réigiúin bheaga chun críocha sonracha, e.g. départements na Fraince, oblasti Bulgáiris, cúigí na hIodáile.

Foroinn den dara leibhéal is ea an tríú leibhéal, is foroinnt den chéad leibhéal é an dara leibhéal agus is foroinnt den Bhallstát é an chéad leibhéal. Ní chumhdaíonn NUTS an leibhéal áitiúil (bardas). I gcás ina bhfuil daonra Ballstáit ina iomláine faoi bhun na híostairsí do leibhéal NUTS ar leith, is ionann an Ballstát féin agus aonad críochach NUTS den leibhéal sin.

Critéir aicmithe

Caithfear na haonaid riaracháin atá ann sna Ballstáit a chur san áireamh in NUTS. Déantar leibhéal NUTS leibhéal riaracháin atá ann cheana a chinneadh de réir mheánmhéid daonra a n-aonad riaracháin, mar a léirítear thíos.

Leibhéal	Daonra íosta	Daonra uasta
NUTS 1	3 mhilliún	7 mhilliún
NUTS 2	800,000	3 mhilliún
NUTS 3	150,000	800,000

Mura bhfuil aon leibhéal riaracháin de mhéid leordhóthanach i mBallstát le haghaidh leibhéal áirithe san aicmiú, tá an leibhéal sin comhdhéanta de líon leordhóthanach d’aonaid riaracháin chomharsanachta níos lú a chomhiomlánú. Is “leibhéal neamhriaracháin” iad na haonaid chomhiomlánaithe a thagann as sin, agus ní mór do gach aonad neamhriaracháin na tairseacha daonra a thaispeántar thuas a urramú. Tarlaíonn eisceachtaí faoi chúinsí geografacha, socheacnamaíocha, stairiúla, cultúrtha nó comhshaoil, go háirithe sna hoileáin agus sna réigiúin is forimeallaí.

Tíopeolaíochtaí críochacha (Tercet)

Bunaítear le Rialachán Leasaitheach (AE) 2017/2391 aitheantas dlíthiúil do thípeolaíochtaí críochacha chun críche staidreamh an Aontais. Fágann sé sin gur féidir le rialacháin agus tionscnaimh bheartais maidir le staidreamh téamach tagairt a dhéanamh do na típeolaíochtaí sin chun críocha staidreamh AE a bhailiú agus/nó díriú ar chríocha sonracha i mbeartais, amhail cathracha, nó limistéir agus réigiúin uirbeacha, thuaithe nó chósta.

Cumhdaítear leis an rialachán típeolaíochtaí críochacha atá ann cheana bunaithe ar leibhéal NUTS 3 (e.g. tíopeolaíocht uirbeach-tuaithe, réigiúin chathrach) nó ar na haonaid riaracháin áitiúla (e.g. leibhéal an uirbithe, cathracha, limistéir chósta). Cumhdaítear leis an rialachán freisin an leibhéal greille 1 km² is gá chun na típeolaíochtaí a ríomh, ar típeolaíochtaí iad atá bunaithe ar dháileadh agus ar dhlús daonra sna greillechealla. Leagtar síos ann freisin na coinníollacha chun go nglacfaidh an Coimisiún Eorpachgníomhartha tarmligthe, nuair is cuí.

Liostaítear in aicmiú reatha NUTS, atá bailí ón 1 Eanáir 2021, 92 réigiún ar leibhéal NUTS 1, 242 réigiún ar leibhéal NUTS 2 agus 1,166 réigiún ar leibhéal NUTS 3.

Faoin ngníomh cur chun feidhme, Rialachán (CE) Uimh. 11/2008, nuair a dhéantar leasú ar aicmiú NUTS, ní mór don Bhallstát lena mbaineann an t-amshraith don aicmiú réigiúnach nua a sheoladh chuig an gCoimisiún chun teacht in ionad na sonraí a bhí ann roimhe sin.

CÉN UAIR ATÁ TOSACH FEIDHME AN RIALACHÁIN?

Tá sé i bhfeidhm ón 11 Iúil 2003.

CÚLRA

• Ó na 1970idí i leith, tá aicmiú NUTS forbartha ag an Aontas mar chóras comhtháite aonair chun a chríoch a roinnt go geografach, d’fhonn staidreamh réigiúnach a tháirgeadh agus measúnú a dhéanamh ar leibhéil incháilitheachta do Chistí Struchtúracha an Aontais ar bhonn critéar oibiachtúil, cainníochtúil.
• Tá a gcórais rialtais agus struchtúr riaracháin féin ag gach Ballstát, le cuid acu níos láraithe ná a chéile. Tá siad an-éagsúil ar fad chomh maith i gcomhthéacs an daonra, achar dromchla agus leibhéil forbartha. Tá NUTS forbartha ag Eurostat go sonrach agus an éagsúlacht cúinsí sin san áireamh.
• Le haghaidh tuilleadh faisnéise, féach:
  • NUTS — Ainmníocht aonad críche le haghaidh staidrimh (Eurostat).

PRÍOMHDHOICIMÉAD

Rialachán (CE) Uimh. 1059/2003 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 26 Bealtaine 2003 maidir le haicmiú coiteann d’aonaid chríochacha ar mhaithe le staidreamh (NUTS) a bhunú (IO L 154, 21.6.2003, lgh. 1–41).

Rinneadh leasuithe comhleanúnacha ar Rialachán (CE) Uimh. 1059/2003 a chorprú sa bhuntéacs. Níl de luach ar an leagan comhdhlúite seo ach luach doiciméadach amháin.

DOICIMÉID GHAOLMHARA

Rialachán Tarmligthe (AE) 2023/674 ón gCoimisiún an 26 Nollaig 2022 lena leasaítear na hIarscríbhinní a ghabhann le Rialachán (CE) Uimh. 1059/2003 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle maidir le haicmiú coiteann d’aonaid chríochacha ar mhaithe le staidreamh (NUTS) a bhunú (IO L 87, 24.3.2023, lgh. 1–53).

Rialachán (AE) 2021/690 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 28 Aibreán 2021 lena mbunaítear clár don mhargadh inmheánach, d’iomaíochas fiontar, lena n–áirítear fiontair bheaga agus mheánmhéide, do réimse na bplandaí, na n–ainmhithe, an bhia agus na beatha, agus don staidreamh Eorpach (Clár an Mhargaidh Aonair) agus lena n–aisghairtear Rialacháin (AE) Uimh. 99/2013, (AE) Uimh. 1287/2013, (AE) Uimh. 254/2014 agus (AE) Uimh. 652/2014 (IO L 153, 3.5.2021, lgh. 1–47).

Cinneadh Cur Chun Feidhme (AE) 2021/1130 an 5 Iúil 2021 ina leagtar amach liosta na réigiún atá incháilithe le haghaidh cistithe ó Chiste Forbraíochta Réigiúnaí na hEorpa agus ó Chiste Sóisialta na hEorpa Plus agus ó Bhallstáit atá incháilithe le haghaidh cistithe ón gCiste Comhtháthaithe don tréimhse 2021-2027 (arna fhógairt faoi dhoiciméad C(2021) 4894) (IO L 244, 9.7.2021, lgh. 10–20).

Nuashonraithe 05.04.2023