This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52024DC0206
COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS The European Health Union: acting together for people's health
TEACHTAIREACHT ÓN gCOIMISIÚN CHUIG PARLAIMINT NA hEORPA, CHUIG AN gCOMHAIRLE, CHUIG COISTE EACNAMAÍOCH AGUS SÓISIALTA NA hEORPA AGUS CHUIG COISTE NA RÉIGIÚN An tAontas Sláinte Eorpach: ag gníomhú le chéile ar mhaithe le sláinte daoine
TEACHTAIREACHT ÓN gCOIMISIÚN CHUIG PARLAIMINT NA hEORPA, CHUIG AN gCOMHAIRLE, CHUIG COISTE EACNAMAÍOCH AGUS SÓISIALTA NA hEORPA AGUS CHUIG COISTE NA RÉIGIÚN An tAontas Sláinte Eorpach: ag gníomhú le chéile ar mhaithe le sláinte daoine
COM/2024/206 final
AN COIMISIÚN EORPACH
An Bhruiséil,22.5.2024
COM(2024) 206 final
TEACHTAIREACHT ÓN gCOIMISIÚN CHUIG PARLAIMINT NA hEORPA, CHUIG AN gCOMHAIRLE, CHUIG COISTE EACNAMAÍOCH AGUS SÓISIALTA NA hEORPA AGUS CHUIG COISTE NA RÉIGIÚN
An tAontas Sláinte Eorpach: ag gníomhú le chéile ar mhaithe le sláinte daoine
An tAontas Sláinte Eorpach: ag gníomhú le chéile ar mhaithe le sláinte daoine
1.Réamhrá
Beagnach cúig bliana ó shin, chuir Coimisiún Von der Leyen tús lena théarma oifige le pleananna uaillmhianacha le haghaidh ghníomhaíocht an Aontais sa réimse sláinte. Gheall sé go dtacódh sé leis na Ballstáit feabhas leanúnach a chur ar cháilíocht agus inbhuanaitheacht a gcóras sláinte 1 , aghaidh a thabhairt ar mhórdhúshláin shochaíocha ar nós cosc agus cúram ailse, a chinntiú go mbeidh soláthar inbhuanaithe cógas inacmhainne ag an Eoraip, agus acmhainneacht na sláinte digití a uasmhéadú. Bheadh na tionscnaimh sin ina gcolúin lárnacha den fhís ar a dtugaimid an tAontas Sláinte Eorpach inniu.
Níos lú ná mí amháin tar éis do Von Der Leyen dul i mbun oifige, bhuail paindéim COVID-19, rud ba chúis leis na milliúin bás agus le damáiste sláinte agus socheacnamaíoch nach bhfacthas a leithéid riamh roimhe seo. Tháinig an phaindéim aniar aduaidh ar an domhan mór, léirigh sí spleáchais straitéiseacha agus nocht sí bearnaí san ullmhacht. Tar éis na ndúshlán a bhí ann ag an tús, d’fhreagair an tAontas le gníomhaíocht nithiúil chinntitheach, rud a léirigh cumhacht na dlúthpháirtíochta chun aghaidh a thabhairt ar bhagairt sláinte nach bhfacthas a leithéid riamh roimhe seo, chun an saol eacnamaíoch agus sóisialta a athbhunú, agus chun béim a leagan ar an ngá atá le réitigh níos struchtúrtha agus níos forleithne.
Ba scéal ratha Eorpach í Straitéis an Aontais um Vacsaíní 2 a cuireadh i láthair i mí an Mheithimh 2020 agus a chuidigh leis an Aontas vacsaíní a sheachadadh chun 1.4 milliún duine ar a laghad a shábháil san Eoraip 3 . Ní fhacthas riamh roimhe seo luas an bhorrtha thionsclaíoch, idir fhorbairt, mheastóireacht, údarú, tháirgeadh agus rolladh amach; a bhuí leis sin, cuireadh vacsaíní ar fáil do gach saoránach an tráth céanna, agus faoi na coinníollacha céanna, gan beann ar an áit san Aontas ina raibh cónaí orthu. Fuarthas 4.6 billiún dáileog d’Eorpaigh agus do thíortha comhpháirtíochta. Le linn na tréimhse is géire, vacsaíníodh os cionn 80 % de dhaonra fásta an Aontais le cúrsa príomhúil ar a laghad in aghaidh COVID-19, agus sin mar chuid d’fheachtas stairiúil uile-Eorpach chun ár saoránaigh a chosaint. Nuair a cruthaíodh Deimhniú Digiteach COVID an Aontais ina dhiaidh sin, ba rud é a chuidigh le sochaithe na hEorpa a athoscailt, gnólachtaí a athbhunú, agus chuir sé ar a gcumas do dhaoine tosú ag taisteal arís go sábháilte – rud a thug an tAontas níos gaire don ghnáthshaol arís.
Leathnaigh an comhar agus an dlúthpháirtíocht Eorpach i bhfad lasmuigh dár dteorainneacha, agus ba iad an tAontas agus na Ballstáit an soláthróir vacsaíní is mó ar domhan nuair a bhí infhaighteacht vacsaíní ar an riachtanas ba mhó. Deonaíodh níos mó ná 530 milliún dáileog ar thíortha ísealioncaim agus meánioncaim. Chinntigh an tAontas freisin go ndearnadh breis agus 190 milliún píosa trealaimh leighis agus cosanta pearsanta, mar shampla maisc nó lámhainní, a sheachadadh chuig tíortha comhpháirtíochta. Ní bheifí in ann an méid sin a bhaint amach gan dlúthchomhar idir Parlaimint na hEorpa, na Ballstáit, an Coimisiún, an tSeirbhís Eorpach Gníomhaíochta Seachtraí, Gníomhaireachtaí an Aontais, agus gníomhaithe idirnáisiúnta. Le ról lárnach an Aontais ar an leibhéal idirnáisiúnta, bhí rochtain ar vacsaíniú ag gach pobal, ina measc na pobail is leochailí: iad siúd atá ina gcónaí i dtimpeallachtaí daonnúla, leochaileacha nó ina bhfuil coinbhleachtaí. Rinneadh caighdeán domhanda don tsoghluaisteacht de Dheimhniú Digiteach COVID an Aontais ar an leibhéal idirnáisiúnta agus thacaigh sé le hathoscailt na gníomhaíochta eacnamaíche ar an leibhéal domhanda.
A bhuí le diongbháilteacht agus cur chuige comhordaithe na hEorpa, bhíothas in ann paindéim COVID-19 a bhainistiú chomh tapa agus chomh héifeachtach agus is féidir. Fós féin, d’fhoghlaimíomar ceachtanna crua ach tábhachtach ón taithí thrámach seo. Nochtadh pointí laga i gcórais sláinte na hEorpa agus chuir sí i dtreis an gá atá le cur chuige Aon Sláinte Amháin níos láidre, bunaithe ar naisc gan uaim idir sláinte an duine, sláinte ainmhithe agus sláinte plandaí ar thaobh amháin, agus an comhshaol ar an taobh eile. Mhéadaigh sí freisin ar na naisc idir an tsláinte agus athléimneacht eacnamaíoch agus uathriail straitéiseach oscailte an Aontais. Chuir sí i dtábhacht freisin an gá atá le ceannaireacht níos mó ón Aontas sa tsláinte dhomhanda agus aitheantas á thabhairt do thábhacht na sláinte mar thoisc gheopholaitiúil.
Thar aon ní eile, b’fhéidir, leag an phaindéim béim ar a shuntasaí atá an tsláinte phoiblí ar bharr an chláir oibre pholaitiúil, agus léirigh sí na bealaí follasacha ar féidir leis an Aontas beartais náisiúnta a chomhlánú agus luach a chur leo chun feabhas a chur ar shaol laethúil agus leas na saoránach. Leis an gcur chuige sin, comhlíontar ionchais shoiléire na saoránach maidir lena sláinte a chosaint agus a chur chun cinn. Sna suirbhéanna Eorabharaiméadair agus pobalbhreitheanna is déanaí 4 , 5 léiríodh go bhfuil an tsláinte ar phríomhthosaíochtaí na saoránach Eorpach. Cruthaíodh an tAontas Sláinte Eorpach chun a n‑ionchais a chomhlíonadh.
Bíonn rath ar an infheistíocht sa tsláinte i gcónaí. Léirigh an phaindéim gur réamhriachtanas í an tsláinte phoiblí chun go bhfeidhmeoidh sochaithe agus geilleagair. Is rud é géarchéim sláinte a bhíonn ina cúis le básanna go príomha, is féidir léi cur isteach ar shaorghluaiseacht daoine agus earraí, agus tá an tAontas tiomanta dá cosaint, is féidir léi stop a chur leis an bhfás eacnamaíoch agus cur isteach ar fheidhmeanna sóisialta riachtanacha, idir oideachas, seirbhísí sláinte agus feidhmiú ár ndaonlathas.
Ní hamháin go raibh dúshláin a bhain le paindéim COVID-19 ann le cúig bliana anuas, ach bhí dúshláin gheopholaitiúla thromchúiseacha ann freisin, go háirithe cogadh foghach gan chúis gan údar na Rúise i gcoinne na hÚcráine, géarchéim an Mheánoirthir agus tionchair mhéadaitheacha an athraithe aeráide agus an chlaochlaithe dhigitigh, rudaí a raibh agus a mbeidh tionchair mhóra acu go léir ar shláinte shaoránaigh an Aontais agus orthu siúd níos faide i gcéin.
Is é an tAontas Sláinte Eorpach an freagra atá againn ar an tírdhreach domhanda sin atá ag athrú go tapa. Tá sé bunaithe ar na prionsabail gur ceart bunúsach de chuid an duine é an cothromas rochtana agus nach féidir beartas sláinte a theorannú a thuilleadh do na teorainneacha a bhí air roimh an bpaindéim – tá gníomhaíocht chomhpháirteach ar an leibhéal Eorpach ríthábhachtach d’fholláine shochaíoch na hEorpa, dár neamhspleáchas straitéiseach agus dár gcobhsaíocht gheopholaitiúil.
Faoin gcur chuige nua sin, ullmhaíonn na Ballstáit iad féin chun aghaidh a thabhairt ar ghéarchéimeanna sláinte sa todhchaí, déanann siad bearta coiscthe agus cosnaíonn siad a saoránaigh trí ghníomhú le chéile, i gcás ina bhfuil gá le gníomhaíocht chomhpháirteach Eorpach. Tá sé bunaithe ar shraith príomhcholún:
·Creat nua le haghaidh géarchéimeanna sláinte: le rialacha éifeachtacha chun déileáil le bagairtí sláinte, agus Údarás um Ullmhacht agus Freagairt i dtaca le hÉigeandáil Sláinte nua a chuirfidh ar chumas an Aontais agus na mBallstát ullmhú agus freagairt le chéile ar bhealach níos fearr do ghéarchéimeanna atá ag teacht chun cinn;
·Slándáil an tsoláthair leighis: le cóireálacha agus táirgí íocshláinte inacmhainne, inrochtana agus nuálacha do chách;
·Beartais sláinte nua-aimseartha agus nuálacha: cosaint níos fearr a thabhairt do shláinte ár saoránach agus leas a bhaint as acmhainneacht na dteicneolaíochtaí nua.
Thar aon ní eile, ba é an clár maoiniúcháin sláinte is uaillmhianaí riamh de chuid an Aontais, EU4Health, a thacaigh leis sin.
Na gníomhaíochtaí uile a rinneadh faoin Aontas Sláinte Eorpach, dearadh agus cuireadh i bhfeidhm iad chun na saoránaigh a dhéanamh níos sábháilte agus níos sláintiúla. Agus trí na gníomhaíochtaí sin, tá bearta ceannródaíocha déanta ag an Aontas Eorpach chun an tsláinte a chosaint agus a chur chun cinn agus chun córais sláinte a neartú ar fud na hEorpa.
2.Slándáil sláinte shaoránaigh an Aontais a neartú
2.1Dul i ngleic le bagairtí tromchúiseacha trasteorann ar an tsláinte
I ndomhan an lae inniu atá ag éirí níos soghluaiste agus níos idirnasctha, tá coinne ag saoránaigh an Aontais go ndéanfaidh a rialtais iad a chosaint ar bhagairtí sláinte, ar bagairtí iad ar féidir leo leathadh go héasca thar theorainneacha náisiúnta. Is léir ón taithí a fuarthas le cúig bliana anuas gur gá do na Ballstáit freagairt le chéile, ar bhealach comhordaithe, do ghéarchéimeanna sláinte.
Freagraíonn rialacha nua an Aontais maidir le bagairtí tromchúiseacha trasteorann ar shláinte don ghá sin agus is iad cnámh droma chreat slándála sláinte an Aontais iad. Leis na rialacha neartaithe sin, atá i bhfeidhm ó mhí na Nollag 2022, is féidir leis an Aontas mórbhagairtí sláinte a réamh-mheas, ullmhú dóibh agus freagairt dóibh – ní hamháin galair thógálacha ach rioscaí comhshaoil, rioscaí a bhaineann leis an aeráid nó rioscaí ceimiceacha freisin. Mar shampla, leis an gCoiste Slándála Sláinte is féidir leis an gCoimisiún anois treoraíocht faoi bhearta freagartha a ghlacadh go pras chun aghaidh a thabhairt ar bhagairtí atá ag teacht chun cinn nó chun éigeandáil sláinte poiblí a fhógairt ar leibhéal an Aontais, rud a spreagfadh comhordú méadaithe agus a d’fhéadfadh cistiú éigeandála a ghníomhachtú le haghaidh frithbhearta leighis. Tá an Coimisiún, agus é ag obair go dlúth leis na Ballstáit agus le gníomhaireachtaí ábhartha an Aontais, ag forbairt Plean Coisc, Ullmhachta agus Freagartha cuimsitheach de chuid an Aontais freisin.
Sa lá atá inniu ann, is fearr is féidir leis an Aontas cabhrú leis na Ballstáit agus le tíortha comhpháirtíochta ullmhú do thurraingí sláinte, agus freagairt nuair a tharlaíonn géarchéim. Le Coiste Slándála Sláinte neartaithe an Aontais, cinntítear comhar agus comhordú níos fearr idir na Ballstáit. Bhí ról tábhachtach ag an gCoiste Slándála Sláinte i gcomhordú an Choimisiúin ar fhreagairt an Aontais ar phaindéim COVID-19, agus in 2022 i gcomhthéacs ráigeanna na bolgaí moncaí agus Ebola. Sa lá atá inniu ann, tá sé ag tabhairt aghaidh go gníomhach ar an bhfliú éanúil i measc ainmhithe agus daoine 6 agus ar bhagairtí eile a d’fhéadfadh a bheith ann. Nuair a sháraíonn éigeandáil cumais freagartha tíre san Eoraip nó níos faide i gcéin, is féidir leis an tír sin cúnamh a iarraidh tríd an Sásra Aontais um Chosaint Shibhialta, rud ar féidir tacaíocht leighis éigeandála a bheith san áireamh ann.
Tá ról ríthábhachtach ag an bhfaireachas maidir leis an tsláinte a chosaint, agus a bhuí le comhroinnt sonraí is fearr is féidir leis an Aontas faireachán a dhéanamh ar threochtaí galar teagmhálach, ráigeanna a bhrath agus éifeachtacht na mbeart sláinte poiblí a mheas. Tá an Coimisiún ag cabhrú leis na Ballstáit a gcórais faireachais náisiúnta a neartú, faireachas fuíolluisce san áireamh, agus tá Córas Luathrabhaidh agus Freagartha (EWRS) an Aontais á nascadh le córais rabhaidh eile de chuid an Aontais.
Threoraigh an eolaíocht an domhan as an bpaindéim, agus is é an comhar eolaíoch an bealach is cinnte chun todhchaí níos sláine agus níos sláintiúla a bhaint amach. Tá an Creatchlár um Thaighde agus um Nuálaíocht ina chuid de na cláir mhaoiniúcháin is mó ar domhan le haghaidh T&F&N, clár a thacaíonn le tionscadail i réimsí éagsúla, mar shampla taighde fadtéarmach ar mRNA a chuidigh le vacsaíní COVID-19 a fhorbairt. Mar fhreagairt ar an bpaindéim, gheall an Coimisiún EUR 1 bhilliún le haghaidh taighde ar an gcoróinvíreas, mar shampla chun trialacha cliniciúla ar mhórscála a dhéanamh ar fud an Aontais. Le tacaíocht airgeadais dar luach EUR 100 milliún, bhí ról lárnach ag an mBanc Eorpach Infheistíochta maidir le cuidiú leis an gcuideachta Eorpach BioNTech an teicneolaíocht mRNA a úsáid chun vacsaín fhéideartha in aghaidh COVID-19 a fhorbairt. Bhunaigh an Coimisiún líonra saotharlann sláinte poiblí den chéad scoth (DURABLE) agus d’ainmnigh sé na chéad sé 7 shaotharlann tagartha sláinte poiblí de chuid an Aontais i mí an Mhárta 2024, rud a chuidigh le hacmhainneachtaí saotharlainne a mhéadú ar fud an Aontais agus le dea-chleachtais a chur chun cinn. Ina theannta sin, chomhaontaigh an tAontas agus na Ballstáit iarrachtaí taighde a chuíchóiriú agus a ghiaráil trí Chomhpháirtíocht Eorpach maidir le hUllmhacht i ndáil le Paindéimí.
De dheasca phaindéim COVID-19, cuireadh i dtábhacht an gá ríthábhachtach atá le hacmhainneachtaí láidre monaraíochta agus slabhraí soláthair athléimneacha, rud a nocht leochaileachtaí suntasacha a mbíonn tionchar acu ar an tsláinte dhomhanda agus ar an gcobhsaíocht eacnamaíoch. Mar fhreagairt air sin, chuir an Coimisiún Eorpach an Tascfhórsa um Uas-Scálú Tionsclaíoch ar Vacsaíní COVID-19 ar bun 8 . D’oibrigh an Tascfhórsa sin i ndlúthchomhar le páirtithe leasmhara tionscail chun scrogaill táirgthe na vacsaíní a mhaolú, slabhraí soláthair a mhapáil go héifeachtach, agus acmhainneacht mhonaraíochta fhadtéarmach a chinntiú san Eoraip, rud a spreag bearta breise le haghaidh cógais leighis chriticiúla, seachas vacsaíní COVID-19 amháin.
Léirigh na cúig bliana a chuaigh thart agus an taithí a fuarthas ón bpaindéim a bhainistiú luach criticiúil na dtionscnamh sin maidir le sláinte na saoránach a chosaint agus géarchéim sláinte nach bhfacthas a leithéid riamh roimhe seo a shárú, go háirithe na saoránaigh is leochailí ar nós leanaí, daoine aosta agus daoine faoi mhíchumas.
2.2Údarás um Ullmhacht agus Freagairt i dtaca le hÉigeandáil Sláinte (HERA) a chruthú
Léirigh paindéim COVID-19 a ríthábhachtaí atá frithbhearta leighis le linn éigeandálaí sláinte, mar shampla diagnóisic, vacsaíní, an teiripic agus trealamh cosanta pearsanta. Léirigh sé freisin go raibh maoiniú ón Aontas agus ó na Ballstáit ríthábhachtach chun rochtain a fháil ar theicneolaíochtaí mRNA teachtaire le haghaidh vacsaíní COVID-19. Bhí tacaíocht an Aontais ríthábhachtach chun vacsaíní tarrthála a fhorbairt ar bhealach níos tapúla ná riamh.
In 2021, chruthaigh an Coimisiún an tÚdarás um Ullmhacht agus Freagairt i dtaca le hÉigeandáil Sláinte (HERA). Dearadh HERA, i ndlúthchomhar leis na Ballstáit, leis an tionscal agus leis an tsochaí shibhialta, chun forbairt, monarú, soláthar agus dáileadh cothrom frithbheart leighis criticiúil a neartú chun muintir na hEorpa a chosaint i gcás éigeandáil sláinte poiblí. I ngéarchéim sláinte, is féidir leis an soláthar comhpháirteach a bheith ina uirlis ríthábhachtach chun cumhacht ceannaigh na mBallstát a ghiaráil agus chun na táirgí céanna a chinntiú do gach saoránach, is cuma cén áit a bhfuil cónaí orthu. Mar sin de, sholáthair HERA vacsaíní coicís tar éis na chéad chomharthaí gurbh ann do ráig na bolgaí in 2022 san Aontas 9 . Ina theannta sin, tá HERA ag cinntiú go mbeidh rochtain ann ar vacsaíní paindéime agus vacsaíní réamhphaindéime chun muintir na hEorpa a chosaint ar an bhfliú éanúil.
Tá iarrachtaí tionsclaíocha, taighde agus nuálaíochta á stiúradh ag HERA chun an chéad ghlúin eile d’uirlisí a chruthú chun dul i ngleic le bagairtí tromchúiseacha trasteorann ar an tsláinte. Chun an tsolúbthacht is mó is féidir a chinntiú, tá dhá mhodh oibre aige: ceann amháin a dhíríonn ar ullmhacht agus an dara ceann nach ngníomhachtaítear ach le linn éigeandálaí. A luaithe a fhógrófar éigeandáil sláinte poiblí, féadfaidh an Chomhairle creat éigeandála an Aontais a ghníomhachtú, ar creat beart é chun soláthar frithbheart leighis atá ábhartha i gcás géarchéime a chinntiú 10 . Leis an mBord um Ghéarchéim Sláinte, in éineacht leis an obair leanúnach atá á déanamh ag Bord HERA, cinntítear gníomhaíochtaí comhordaithe idir na Ballstáit maidir le saincheisteanna a bhaineann le frithbhearta leighis a fhorbairt, a tháirgeadh, a sholáthar agus a dháileadh in am géarchéime agus ullmhachta. In éigeandálaí sláinte poiblí, oibríonn an Bord um Ghéarchéim Sláinte agus an Coiste Slándála Sláinte i ndlúthchomhar le chéile.
Chun ullmhacht sláinte a neartú, sheol HERA an córas faireachais fuíolluisce domhanda 11 , a d’fhéadfadh a bheith ina chóras faire idirnáisiúnta chun bagairtí agus ráigeanna eipidéime a bhrath go luath agus faireachán fíor-ama a dhéanamh orthu. Trí bhagairtí a shainaithint agus meastóireacht a dhéanamh ar an mbealach is fearr chun aghaidh a thabhairt orthu le frithbhearta leighis, tá punann leathan tionscnamh á bhunú ag HERA a ligfeadh don Aontas freagairt go tapa do ghalar X 12 . Ina theannta sin, chruthaigh an Coimisiún agus an Banc Eorpach Infheistíochta HERA Invest, is é sin breisiú EUR 100 milliún ar an gclár InvestEU, chun tacú le T&F sna bagairtí sláinte trasteorann is práinní, arna maoiniú ag an gclár EU4Health.
Leis na gníomhaíochtaí sin tá HERA ag cinntiú go mbeidh an acmhainneacht ag an Aontas frithbhearta a fhorbairt agus a tháirgeadh go tapa agus ar an scála is gá le linn géarchéime. Is féidir maoiniú le haghaidh taighde éigeandála a shlógadh, agus is féidir líonraí trialacha cliniciúla an Aontais a ghníomhachtú chun sonraí a ghiniúint ar bhealach tráthúil agus láidir. Tráth géarchéime, d’fhéadfadh EU FAB, líonra suíomhanna táirgthe ar fud an Aontais a bhíonn i gcónaí réidh le dul, 325 mhilliún dáileog vacsaíne a tháirgeadh in aghaidh na bliana. Ina theannta sin, le tacaíocht ó infheistíocht EUR 1.65 billiún, tá stoc-chairn straitéiseacha frithbheart leighis bunaithe ag an gCoimisiún agus tá sé ag obair ar threalamh freagartha ar bhagairtí Ceimiceacha Bitheolaíocha Raideolaíocha Núicléacha (CBRN) faoi UCPM - rescEU, chun ullmhacht a mhéadú agus mar líontán sábhála i gcás nach leor stoic na mBallstát.
2.3Sainorduithe níos láidre do ECDC agus do EMA
Agus taithí na paindéime mar bhonn leis, leathnaíodh sainordú na Gníomhaireachta Leigheasra Eorpaí (EMA) chun ullmhú do thionchar éigeandálaí agus mórimeachtaí sláinte poiblí ar tháirgí íocshláinte agus ar fheistí leighis, agus chun an tionchar sin a chosc, a chomhordú agus a bhainistiú. Faoina shainordú leathnaithe, éascóidh EMA freagairt chomhordaithe ar leibhéal an Aontais d’éigeandálaí sláinte poiblí trí chomhairle eolaíoch a chur ar fáil agus trí athbhreithniú a dhéanamh ar an bhfianaise eolaíoch atá ar fáil maidir le cógais leighis.
Bhí ról bunúsach ag an Lárionad Eorpach um Ghalair a Chosc agus a Rialú (ECDC) i bhfreagairt an Aontais ar phaindéim COVID-19. Anois, tar éis measúnú a dhéanamh ar staid chur chun feidhme phleananna náisiúnta coisc, ullmhachta agus freagartha na mBallstát agus ar an mbaint atá acu le plean coisc, ullmhachta agus freagartha an Aontais mar a fhoráiltear sa Rialachán maidir le Bagairtí Tromchúiseacha Trasteorann ar Shláinte, féadfaidh ECDC moltaí a eisiúint maidir le gníomhaíochtaí agus garspriocanna a bheidh le socrú, do na Ballstáit agus don Choimisiún araon. Tá córais faireachais chomhtháite á neartú ag an ngníomhaireacht agus tá an líonra nua de shaotharlanna tagartha an Aontais (EURLanna) á chomhordú aici. Tá Tascfhórsa Sláinte an Aontais á bhunú ag ECDC le haghaidh mear-idirghabhálacha sláinte i gcás ráig mhór, rud a chomhlánaíonn an Sásra Aontais um Chosaint Shibhialta.
3.Sábháilteacht, infhaighteacht agus rochtain ar chógais, ar fheistí leighis agus ar shubstaintí de bhunús daonna a fheabhsú
3.1.Rochtain do chách ar chógais leighis atá sábháilte, inacmhainne agus nuálach
Ar fud na hEorpa, bíonn ar othair agus ar chórais cúraim sláinte aghaidh a thabhairt ar rochtain mhíchothrom ar chógais, ar ghanntanais cógas agus fiú i gcás nach bhfuil aon chógas leighis ann in aon chor le haghaidh galair áirithe. Chun aghaidh a thabhairt ar na dúshláin sin, i mí na Samhna 2020, chuir an Coimisiún Straitéis Chógaisíochta nua don Eoraip 13 i láthair agus i mí Aibreáin 2023, mhol sé an t‑athchóiriú is mó ar rialacha cógaisíochta an Aontais le breis agus dhá scór blianta anuas.
Áirítear san athchóiriú atá beartaithe córas dreasachtaí athdheartha, chun cuideachtaí a spreagadh chun cuspóirí sláinte poiblí a bhaint amach, is é sin maidir le rochtain níos tráthúla agus níos cothroime ar chógais i ngach ceann de na 27 mBallstát agus maidir le riachtanais leighis othair an Aontais nach bhfuiltear ag freastal orthu, go háirithe na hothair is leochailí ar nós leanaí, daoine aosta agus daoine faoi mhíchumas. Sin é an fáth a moltar roinnt beart san athchóiriú chun rochtain a éascú, go háirithe i mBallstáit bheaga a ndéanann cuideachtaí faillí orthu go minic, mar gheall ar a margadh beag nach bhfuil tarraingteach ó thaobh na tráchtála de. Chomh tábhachtach céanna, tacóidh na dreasachtaí níos spriocdhírithe agus na simplithe níos leithne sin atá beartaithe le tionscal cógaisíochta na hEorpa leanúint de bheith nuálach agus ceannródaíoch ar an leibhéal domhanda.
A luaithe a ghlacfaidh na comhreachtóirí an t‑athchóiriú atá beartaithe, beidh othair Eorpacha in ann cógais leighis a fháil ar bhonn níos tapúla, go háirithe iad siúd a bhfuil cónaí orthu sna tíortha níos lú. Beidh forbróirí cógas in ann teacht i dtír ar níos mó tacaíocht eolaíoch agus rialála ó EMA, agus bainfidh FBManna agus forbróirí neamhbhrabúsacha tairbhe as éascú breise. Bainfidh cuideachtaí tairbhe as nósanna imeachta brostaithe simplithe chun cógais leighis a mheas agus a údarú, agus laghdóidh an digitiú a n‑ualach riaracháin. Trí bhoscaí gainimh rialála a úsáid, tacófar leis an nuálaíocht i dteicneolaíochtaí ceannródaíocha, ina measc biteicneolaíocht sláinte, agus cinnteofar go seasfaidh an córas reachtach an aimsir, agus na caighdeáin cáilíochta agus sábháilteachta is airde á gcoinneáil an tráth céanna. Trí chógais chineálacha agus bhithchosúla a chumasú i dtaobh an margadh a bhaint amach ar bhonn níos tapúla agus trí nósanna imeachta um údarú margaidh a shimpliú, tá an t‑athchóiriú ceaptha chun rochtain níos tapúla ar tháirgí atá níos saoire ach atá ar ardcháilíocht a thabhairt d’othair freisin.
Agus na bearta reachtacha sin á gcomhlánú aige, tacaíonn an Coimisiún Eorpach le tionscadail chomhair 14 chun malartú a dhéanamh ar bheartais phraghsála, íocaíochta agus soláthair, chun inacmhainneacht agus cost-éifeachtúlacht cógas agus inbhuanaitheacht an chórais sláinte a fheabhsú. Tá meastóireacht á déanamh ag an gCoimisiún faoi láthair ar thograí chun maoiniú poiblí ó roinnt Ballstát a chumasú chun tacú leis an nuálaíocht cheannródaíoch sa chógaisíocht, tríd an gcéad Tionscadal Tábhachtach sláinte ar mhaithe le Leas na hEorpa i gCoitinne (Med4Cure). Tá sé d’aidhm ag an tionscadal seo tacú le forbairt cóireálacha nuálacha agus teicneolaíochtaí nua ar nós ardáin mRNA chun dul i ngleic le frithsheasmhacht in aghaidh ábhair fhrithmhiocróbacha, le galair neamhchoitianta agus ailse, agus na cóireálacha agus teicneolaíochtaí sin a chur in úsáid ar bhonn tionsclaíoch den chéad uair.
3.2.Infhaighteacht cógas leighis criticiúil agus feistí leighis criticiúla a chinntiú
Is ábhar mór imní ó thaobh an chúraim sláinte san Aontas de agus ar fud an domhain araon é an baol go mbeidh ganntanas cógas ann. Tá an tAontas Sláinte Eorpach ag tabhairt aghaidh ar an dúshlán sin le bearta rialála agus tionsclaíocha araon.
Leis an athchóiriú cógaisíochta, moltar bearta chun slándáil sholáthar na dtáirgí íocshláinte is criticiúla a neartú agus tugtar ról níos láidre do EMA maidir le bearta a chomhordú chun ganntanais a mhaolú. I mí Dheireadh Fómhair 2023 15 chuir an Coimisiún bearta breise gearrthéarmacha agus meántéarmacha ar aghaidh chun gníomhaíocht níos sistéamaí agus níos comhordaithe a chinntiú maidir le ganntanais cógas leighis. Áiríodh leis sin foilsiú an chéad leagain de liosta an Aontais de chógais leighis chriticiúla 16 i mí na Nollag 2023, lena mbaineann breis agus 200 substaint ghníomhacha a bhfuil leanúnachas an tsoláthair ina thosaíocht ina leith. Thairis sin, beidh sé d’aidhm ag an Ardán um Theicneolaíochtaí Straitéiseacha don Eoraip (STEP) cistí an Aontais a ghiaráil chun tuilleadh tacaíochta a thabhairt d’fhorbairt agus do mhonarú biteicneolaíochtaí agus cógas leighis criticiúil.
Sheol an Coimisiún an Comhaontas um Chógais Leighis Chriticiúla 17 i mí Aibreáin 2024, mar ardán comhair chun aghaidh a thabhairt ar ghné thionsclaíoch na nganntanas. Leis an gComhaontas, tugtar le chéile gníomhaithe poiblí agus príobháideacha ó éiceachóras sláinte agus tionsclaíoch na hEorpa, chun moltaí a mholadh chun slándáil an tsoláthair a threisiú agus slabhraí soláthair domhanda na gcógas leighis criticiúil a neartú. Agus an Comhaontas ag tógáil ar an measúnú leochaileachta ar chógas leighis chriticiúla, féachfaidh sí ar bhealaí a d’fhéadfadh a bheith ann chun rioscaí struchtúracha a mhaolú, an soláthar a threisiú trí éagsúlú a spreagadh agus an acmhainneacht mhonaraíochta a nuachóiriú agus a threisiú ar leibhéal an Aontais freisin nuair is gá. Cuirfear obair na an Chomhaontais san áireamh freisin i dtionscnamh reachtach a d’fhéadfadh a bheith ann le haghaidh ‘Gníomh um Chógais Leighis Chriticiúla’ de chuid an Aontais amach anseo.
In 2017, leis an Rialachán maidir le Feistí Leighis agus leis an Rialachán maidir le Diagnóisic in vitro, bunaíodh creat reachtach níos déine nua de chuid an Aontais chun cosaint níos fearr don tsláinte phoiblí agus do shábháilteacht othar a chinntiú tar éis imní sábháilteachta a bheith ann, go háirithe maidir le hionphlandú cíche agus cromáin. Faoi na rialacha nua, cuirfear bunachar sonraí EUDAMED i bhfeidhm de réir a chéile ó dheireadh 2025 ar aghaidh agus tabharfar forléargas uile-Aontais ar shaolré na dtáirgí uile ar an margadh feistí leighis, rud a chuirfidh feabhas ar thrédhearcacht sa chóras foriomlán agus ar chumas na n‑údarás faireachais margaidh faireachán leordhóthanach a dhéanamh ar an margadh. Le leasuithe reachtacha ar an Rialachán maidir le Feistí Leighis agus ar an Rialachán maidir le Diagnóisic in vitro in 2023 agus 2024, cuirtear síneadh leis na hidirthréimhsí agus cinntítear leanúnachas soláthair feistí criticiúla. Ina theannta sin, tá gníomhaíochtaí neamhreachtacha curtha i bhfeidhm ag an gCoimisiún chun tacú leis an earnáil agus chun rioscaí ganntanas a mhaolú. Seolfaidh an Coimisiún, níos déanaí i mbliana, meastóireacht spriocdhírithe ar reachtaíocht an Aontais maidir le feistí leighis, measúnú struchtúrach ar an tionchar ar infhaighteacht feistí leighis agus ar nuálaíocht agus iomaíochas an chórais feistí leighis san Aontas san áireamh, mar chéad chéim i dtreo réitigh inbhuanaithe a shainaithint don todhchaí.
3.3.Frithsheasmhacht in aghaidh ábhair fhrithmhiocróbacha a chomhrac
Tá frithsheasmhacht in aghaidh ábhair fhrithmhiocróbacha (FSFM) ar cheann de na bagairtí sláinte is mó dár linne. Faoi láthair, faigheann níos mó ná 35 000 duine bás san Aontas gach bliain de dheasca ionfhabhtuithe atá frithsheasmhach in aghaidh drugaí, agus mura ndéanfar gníomhaíocht chinntitheach, tiocfaidh méadú ar an bhfigiúr sin laistigh de ghlúin amháin. Tá tionchar ollmhór ag FSFM ar an ngeilleagar agus ar chórais cúraim sláinte, rud chosnaíonn thart ar EUR 1.5 billiún in aghaidh na bliana ó thaobh cúram sláinte agus caillteanais táirgiúlachta de.
Mar a aithnítear i gCur Chuige Straitéiseach an Aontais Eorpaigh i leith Cógaisíocht sa Chomhshaol 18 , is stór frithsheasmhachta frithmhiocróbaí é an comhshaol ar gá tuilleadh tuisceana agus gníomhaíochta a dhéanamh ina leith, toisc go bhféadfadh roinnt iarmhar cógaisíochta (mar shampla antaibheathaigh nó leigheas frithfhungasach) dul isteach sa chomhshaol le linn a n‑úsáide ag daoine agus ag ainmhithe. Chun aghaidh a thabhairt ar na dúshláin sin, in 2023, mhol an Coimisiún na gníomhaíochtaí is uaillmhianaí de chuid an Aontais go dtí seo i gcoinne FSFM, i Moladh lena leagtar síos spriocanna atá le baint amach faoi 2030 – ina measc laghdú 20 % i dtomhaltas antaibheathach i ndaoine faoi 2030 san Aontas, agus gealltanais dhomhanda níos láidre maidir le FSFM á moladh ann.
Áirítear san athbhreithniú ar an reachtaíocht chógaisíochta dreasachtaí breise agus nuálacha do chuideachtaí cógaisíochta chun oibreáin fhrithmhiocróbacha nua a fhorbairt.
Tá gníomhaíocht chomhpháirteach nua ag cabhrú le Ballstáit an Aontais, chomh maith leis an Iorua, an Íoslainn agus an Úcráin, i dtaobh na gníomhaíochtaí molta a chur i gcrích le maoiniú dar luach EUR 50 milliún ón Aontas. Tá an Coimisiún ag tacú le taighde agus forbairt antaibheathach nua agus cóireálacha malartacha chun aghaidh a thabhairt ar FSFM. Sa chomhthéacs sin, beidh ról lárnach ag an gcomhpháirtíocht Eorpach a bheidh ann amach anseo ‘Aon Sláinte Amháin’ i gcoinne Frithsheasmhacht in aghaidh Ábhair Fhrithmhiocróbacha 19 . Tá sé ag cur feabhas freisin ar rochtain ar ábhair fhrithmhiocróbacha nuafhorbartha, mar shampla trí sholáthar comhpháirteach amach anseo le haghaidh ábhair fhrithmhiocróbacha agus tá treoirthionscadal dreasachta tarraingthe á sheoladh aige, i bhfoirm ráthaíochta ioncaim.
Ar an leibhéal domhanda, tá an Coimisiún ag dul i gcomhar le EDS chun liosta na bpataiginí baictéaracha agus fungais tosaíochta a thabhairt cothrom le dáta, chun anailísí píblíne a dhéanamh ar ábhair fhrithmhiocróbacha agus dhiagnóiseacha agus chun próifílí sprioctháirgí a dhearadh. Is bealach tábhachtach é Cruinniú Ardleibhéil na Náisiún Aontaithe maidir le FSFM i mí Mheán Fómhair 2024 chun spriocanna insoláthartha nithiúla a bhaint amach ar an leibhéal domhanda.
3.4.Substaintí de Bhunús Daonna atá sábháilte agus inrochtana go forleathan
Chun an leibhéal cosanta is airde is féidir a chinntiú dóibh siúd a dheonaíonn nó a fhaigheann substaintí, mar shampla, fuil, fíocháin agus cealla, mhol an Coimisiún rialacha nua i mí Iúil 2022. Déanfar Rialachán nua lena dtugtar cothrom le dáta na rialacha maidir le sábháilteacht agus cáilíocht substaintí de bhunús daonna (SoHO) a ghlacadh go foirmiúil sna míonna amach romhainn 20 chun cosaint na n‑othar uile a ndéantar cóireáil orthu trí aistriú, trí thrasphlandú nó trí atáirgeadh daonna le cuidiú míochaine a neartú. Feabhsaítear leis rochtain ar theiripí SoHO atá sábháilte agus cruthaithe agus cruthaítear níos mó deiseanna d’othair ar fud an Aontais rochtain a fháil ar an gcóireáil a theastaíonn uathu, gan beann ar an áit ina bhfuil cónaí orthu. An tráth céanna, tacóidh na rialacha nua SoHO leis an nuálaíocht.
4.Córais sláinte athléimneacha, inrochtana agus chuimsitheacha
4.1Córais sláinte a dhéanamh níos athléimní
Ní mór córais sláinte na hEorpa a neartú chun dul i ngleic leis na dúshláin atá ann faoi láthair agus a bheidh ann amach anseo, ina measc daonra atá ag dul in aois, leitheadúlacht mhéadaitheach galar neamhtheagmhálach, an t‑athrú aeráide, agus riosca méadaithe galar tógálach. Teastaíonn infheistíocht inbhuanaithe agus lucht saothair oilte ó chórais sláinte athléimneacha agus tacaíonn an tAontas Sláinte Eorpach leis na Ballstáit ina n‑iarrachtaí náisiúnta.
Mhol an Coimisiún an clár EU4Health i mí na Bealtaine 2020 chun na críche sin, agus maidir lena bhuiséad EUR 4.7 billiún (tar éis athbhreithniú meántéarma iar-CAI) do thréimhse mhaoiniúcháin 2021-27, is é sin an méid is airde a leithdháileadh riamh ar an mbeartas sláinte ar leibhéal an Aontais.
Leis an gclár EU4Health, maoinítear tionscnaimh chun rochtain ar chúram sláinte a fheabhsú, chun tacú leis an lucht saothair sláinte, agus chun córais sláinte náisiúnta a chomhtháthú, rud a réitíonn an bealach do chórais athléimneacha atá dírithe ar an othar. Chuir sé ar ár gcumas freisin freagairt go tapa d’éigeandálaí sláinte, ar nós phaindéim COVID-19 agus ráig na bolgaí moncaí in 2022. Tá sé réidh chun tacú le gníomhaíochtaí faoin Spás Eorpach Sonraí Sláinte agus neartaíonn sé iarrachtaí chun dul i ngleic leis an ailse agus galair neamhchoitianta. Chuir sineirgíocht le creatchlár Fís Eorpach an Aontais borradh faoin taighde agus faoin nuálaíocht in go leor réimsí éagsúla den tsláinte. Mar shampla, seoladh an Chomhpháirtíocht Eorpach maidir le Córais Sláinte agus Chúraim a Bhunathrú 21 in 2023.
Leis an tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta leithdháil na Ballstáit EUR 43 bhilliún 22 ar bhearta a bhaineann le cúram sláinte ina bPleananna Náisiúnta Téarnaimh agus Athléimneachta. Tá sé d’aidhm ag na bearta sin aghaidh a thabhairt ar bhearnaí sa bhonneagar, ar ghanntanais lucht saothair, ar riachtanais digitithe agus ar easnaimh sa chúram príomhúil, i measc réimsí eile. Cuireann an Coimisiún treoraíocht bheartais agus moltaí a bhaineann leis an tsláinte ar fáil do na Ballstáit tríd an Seimeastar Eorpach. Cistí an Bheartais Chomhtháthaithe, ina measc Ciste Forbraíochta Réigiúnaí na hEorpa agus Ciste Sóisialta na hEorpa Plus, cuidítear leis na Ballstáit athléimneacht, inrochtaineacht agus éifeachtacht a gcóras sláinte a fheabhsú. Trí na Tionscnaimh Infheistíochta mar Fhreagairt ar an gCoróinvíreas (CRII agus CRII+) agus an Cúnamh Téarnaimh don Chomhtháthú agus do Chríocha na hEorpa (REACT-EU) a glacadh in 2020, tá méadú EUR 16.7 billiún tagtha ar thacaíocht an Aontais do chórais cúraim sláinte faoi chláir an Bheartais Comhtháthaithe 2014-2020 go dtí níos mó ná EUR 32 bhilliún san iomlán. Tá thart ar EUR 12.6 billiún beartaithe don tsláinte do chlárthréimhse 2021-2027 de chistí an Bheartais Chomhtháthaithe, a bhfuil thart ar EUR 1.3 billiún de leithdháilte ar dhigitiú an chúraim sláinte agus ar ríomhShláinte.
Comhlánaíonn an Ionstraim um Thacaíocht Theicniúil na hionstraimí maoiniúcháin sin de chuid an Aontais trí shaineolas a chur ar fáil do na Ballstáit, arna iarraidh sin dóibh, chun athchóirithe a chur chun feidhme arb é is aidhm dóibh athléimneacht, inrochtaineacht agus cuimsitheacht a gcóras sláinte a fheabhsú.
I bhfianaise na paindéime, thacaigh an Ionstraim Eorpach le haghaidh Tacaíocht Shealadach chun Rioscaí Dífhostaíochta a Mhaolú i gcás Éigeandála (SURE) leis na Ballstáit freisin chun bearta a bhaineann leis an tsláinte a mhaoiniú suas le beagnach EUR 5 bhilliún. As sin, bhain 22 % le bearta a rinneadh san ionad oibre chun filleadh sábháilte ar an obair a áirithiú.
Tá lucht saothair láidir sláinte i gcroílár córas sláinte athléimneach. Mar sin féin, tá ganntanais shuntasacha gairmithe sláinte san Aontas faoi láthair, mar gheall ar bhrú ard ar phoist agus dálaí sláinte agus sábháilteachta neamhleora. Thairis sin, tá an lucht saothair sláinte ag dul in aois. Chun cabhrú le dul i ngleic le ganntanais saothair agus scileanna, ghlac an Coimisiún Plean Gníomhaíochta 23 ina bhfuil gealltanais spriocdhírithe chun cabhrú le dálaí oibre a fheabhsú do ghairmithe sláinte.
Ina theannta sin, mar gheall ar an tírdhreach cúraim sláinte atá ag teacht chun cinn is gá níos mó deiseanna oiliúna agus forbartha a chur ar fáil don lucht saothair sláinte chun leas a bhaint as acmhainneacht na hintleachta saorga agus uirlisí digiteacha, chun aghaidh a thabhairt ar dhúshláin shonracha a bhaineann le, mar shampla, cúram geiriatrach ildisciplíneach agus tionchair sláinte de bharr an athraithe aeráide. Tacaíonn an Coimisiún leis na Ballstáit chun pleanáil a dhéanamh maidir leis an lucht saothair sláinte 24 , chun oibrithe sláinte a choinneáil agus chun lucht saothair sláinte na hEorpa a uas-sciliú agus a athsciliú 25 . Faoin gComhshocrú um Scileanna, sheol an Coimisiún comhpháirtíocht scileanna don éiceachóras sláinte 26 , chomh maith le comhpháirtíocht scileanna ar mhórscála do Thionscal Sláinte na hEorpa.
4.2 Galair neamhtheagmhálacha a chosc
Is galair neamhtheagmhálacha iad 80 % de na galair uile a dhéanann difear do shaoránaigh an Aontais. Áirítear orthu sin galair chardashoithíocha, ailse, diaibéiteas, agus galair néareolaíocha, saincheisteanna meabhairshláinte san áireamh. Sa lá atá inniu ann, is galair den sórt sin is cúis le níos mó ná 90 % de na básanna san Aontas. I mí an Mheithimh 2022, chuir an Coimisiún i láthair Healthier Together – tionscnamh an Aontais maidir le galair neamhtheagmhálacha tionscnamh a cruthaíodh le páirtithe leasmhara agus leis na Ballstáit chun an t‑ualach 27 a bhaineann le galair neamhtheagmhálacha a laghdú. Sna cúig shnáithe atá ann, clúdaítear galair chardashoithíocha, diaibéiteas, galair riospráide ainsealacha, neamhoird mheabhairshláinte agus néareolaíocha, agus deitéarmanaint sláinte thrasearnálacha, ina measc tosca riosca comhshaoil agus tráchtála, agus tosca riosca a bhaineann le stíl mhaireachtála. Sainaithnítear ann tosaíochtaí, dea-chleachtais agus réimsí ina bhfuil gá le gníomhaíocht.
Tá gach galar neamhtheagmhálach ag dul in olcas de dheasca truailliú an chomhshaoil agus an athraithe aeráide. Trí thionscnaimh faoin gComhaontú Glas don Eoraip 28 agus go háirithe faoin bPlean Gníomhaíochta um Uisce, Aer agus Ithir Saor ó Thruailliú 29 , tá gníomhaíocht bhreise glactha ag an gCoimisiún chun dul i ngleic le truailliú aeir, uisce agus ithreach. D’ainneoin feabhsúcháin shuntasacha i gcáilíocht an aeir le roinnt deacáidí anuas, tá truailliú aeir fós ar an riosca sláinte is mó a bhaineann leis an gcomhshaol, le mortlaíocht (meastar go bhfuil níos mó ná 250 000 bás anabaí san Aontas gach bliain) agus galracht. 30 Cuirtear sprioc chun cinn sa Phlean Gníomhaíochta um Uisce, Aer agus Ithir Saor ó Thruailliú freisin gur cheart don Aontas laghdú níos mó ná 55 % a dhéanamh faoi 2030 ar thionchair an truaillithe aeir ar an tsláinte (básanna anabaí) (i gcomparáid leis an mbliain 2005).
Seoladh an Fhaireachlann Eorpach Aeráide agus Sláinte in 2021 faoi Straitéis an Aontais Eorpaigh um an Oiriúnú don Athrú Aeráide agus bailíonn sí fianaise agus saineolas chun an ceapadh beartas maidir le tionchair sláinte an athraithe aeráide a threorú. Ag COP28 i mí na Samhna 2023, d’fhormhuinigh an Coimisiún an chéad Dearbhú maidir leis an Aeráid agus an tSláinte riamh le haghaidh Bhallstáit an Aontais. Leagadh amach sa Dearbhú sin gníomhaíochtaí ríthábhachtacha chun córais sláinte a neartú, taighde a chur chun cinn, agus iompraíochtaí a oiriúnú chun rioscaí sláinte a bhaineann leis an aeráid a mhaolú.
4.3Plean Sáraithe Ailse na hEorpa
In 2022, diagnóisíodh ailse ar 2.7 milliún duine san Aontas. Beidh tionchar díreach ag an ailse ar níos mó agus níos mó saoránach de chuid an Aontais le himeacht ama agus beidh tionchar mór aici ar chórais sláinte agus ar gheilleagair na hEorpa, rud a fhágfaidh go mbeidh sí ar cheann de na dúshláin sláinte is mó dár linne. Chuige sin, tá gá le gníomhaíocht phráinneach nithiúil chomhchoiteann ar leibhéal an Aontais chun an ailse a chosc agus a chóireáil. Is plean iomlánaíoch é sin a thugann eolaithe, othair agus taighdeoirí le chéile den chéad uair.
I mí Feabhra 2021, sa tréimhse is géire den phaindéim, chuir an Coimisiún Plean Sáraithe Ailse na hEorpa i láthair, plean lena dtreisítear a thiomantas polaitiúil an taoide a chasadh in aghaidh na hailse. Seoladh Misean Aillse an Aontais 31 i mí Mheán Fómhair 2021, rud a ghin eolas agus fianaise ríthábhachtach chun cabhrú leis na Ballstáit straitéisí éifeachtacha rialaithe ailse a chur chun feidhme. Plean Sáraithe Ailse na hEorpa, a fhaigheann tacaíocht ó mhaoiniú dar luach EUR 4 bhilliún, seoladh an líon is mó tionscadal, gníomhaíochtaí agus tionscnamh riamh lena dtugtar aghaidh ar cheithre phríomhcholún an Phlean Ailse, le cur chuige a thugann tús áite don duine i gcónaí: cosc, luathbhrath, rochtain chomhionann ar chóireáil agus cáilíocht saoil. In éineacht leis na gníomhaithe uile agus leis na comhiarrachtaí ar an leibhéal náisiúnta agus ar leibhéal an Aontais, tugtar le chéile i bPlean Sáraithe Ailse na hEorpa acmhainní suntasacha, comhordaítear gníomhaíochtaí, laghdaítear an ilroinnt agus na neamhionannais idir tíortha agus tugtar freagairt níos éifeachtaí agus níos cothroime ar ailse, leis an othar sa lár.
Is éifeachtaí i bhfad galar a chosc ná é a leigheas. Meastar go bhfuil thart ar 40 % de chásanna ailse san Aontas Eorpach inchoiscthe. Ceann de spriocanna an Phlean Ailse is ea deireadh a chur le hailse ceirbheacs agus ailsí eile arb iad víris is cúis leo. In 2024 chuir an Coimisiún togra i láthair le haghaidh Moladh ón gComhairle maidir le hailsí atá inchoiscthe trí vacsaíniú chun cabhrú le Ballstáit an Aontais glacadh an vacsaínithe in aghaidh an Phapalómaivíris Dhaonna (HPV) agus in aghaidh Heipitíteas B a mhéadú.
A mhéid a bhaineann le cosc, is ionann eolas agus cumhacht, agus tá an Coimisiún ag obair chun moltaí fianaisebhunaithe an Chóid Eorpaigh in aghaidh na hAilse a thabhairt cothrom le dáta agus a leathnú agus tá Aip an Aontais Eorpaigh um Chosc na hAilse á forbairt aige chun faisnéis shoiléir inrochtana a chur in iúl maidir le tosca riosca na hailse.
Tá an tobac fós ar an bpríomhchúis le hailse inchoiscthe. Tá meastóireacht chuimsitheach á déanamh ag an gCoimisiún freisin ar an gcreat dlíthiúil foriomlán maidir le rialú tobac, chun tacú leis na Ballstáit Glúin atá Saor ó Thobac a bhaint amach. Tá an Coimisiún tiomanta i gcónaí don uaillmhian a shocraítear sa Phlean Ailse maidir le tomhaltas díobhálach alcóil a laghdú, rud atá fós ina ábhar imní don tsláinte phoiblí san Aontas. Tríd an luathbhrath, cuirtear feabhas ar an seans go leigheasfar ailse agus go sábhálfar beatha daoine. In 2022, agus den chéad uair le beagnach 20 bliain, thug an tAontas treoirlínte nua-aimseartha eolaíochtbhunaithe maidir le scagthástáil ailse isteach 32 chun feabhas a chur ar an luathbhrath, lena gcumhdaítear cineálacha ailse a atá ina gcúis le níos mó ná leath de na cásanna nua uile a dhiagnóisítear gach bliain. Is éard an aidhm atá ann a chinntiú go dtairgfear scagthástáil do 90 % de na daoine ar cheart scagthástáil a dhéanamh orthu le haghaidh ailse cíche, ailse ceirbheacs agus ailse cholaireicteach faoi 2025 agus scagthástáil ailse daonra-bhunaithe a leathnú chun ailsí eile a chur san áireamh, ar nós ailse scamhóg agus ailse próstataigh.
Tá sé ríthábhachtach an lucht saothair a chosaint ar ailse chun sláinte cheirde a chur chun cinn agus chun lucht saothair inbhuanaithe a áirithiú. Baineann rioscaí tromchúiseacha sláinte d’oibrithe má nochtar iad do charcanaiginí san ionad oibre agus d’fhéadfadh aimhréidheanna sláinte fadtéarmacha a bheith mar thoradh air, mar shampla cineálacha éagsúla ailse. San Aontas, tá dul chun cinn suntasach déanta i ndáil leis sin trí reachtaíocht chuimsitheach agus trí bhearta sábháilteachta san ionad oibre atá dírithe ar an nochtadh do charcanaiginí a íoslaghdú. Le linn an téarma oifige seo agus mar chuid de Phlean Ailse an Aontais, lean an tAontas ag leagan síos teorainneacha maidir le nochtadh ceirde do shubstaintí is cúis le hailse.
Chun rochtain ar chúram ardcháilíochta a fheabhsú, bunófar an chéad Líonra Eorpach d’Ionaid Chuimsitheacha Náisiúnta Ailse faoi 2025 agus é d’aidhm aige a chinntiú go mbeidh rochtain ag 90 % de na hothair incháilithe uile ar na hionaid sin, rud a laghdóidh éagothromaíochtaí i gcúram ailse. Cuireann an chéad Chlárlann Éagothromaíochtaí Ailse riamh san Aontas faisnéis ríthábhachtach ar fáil maidir le treochtaí agus seirbhísí ailse, rud a chuidíonn le lucht déanta beartas tuiscint níos fearr a fháil ar neamhionannais agus aghaidh a thabhairt orthu. Ina theannta sin, iarrtar sa Phlean go ndéanfaí obair chun rochtain níos fearr ar chógais leighis agus oiliúint níos fearr a chur ar fáil don lucht saothair ailse. I réimse na cáilíochta saoil, leis an Líonra de Dhaoine Óga a Tháinig Slán ón Ailse, a seoladh i mí Feabhra 2022, cuirtear cabhair ar fáil d’othair óga trí thacaíocht piaraí agus tá idirphlé seolta ag Misean Ailse an Aontais le daoine óga a tháinig slán ón ailse, rud a fhágann go bhfuil deiseanna maoiniúcháin comhlántacha ann faoi EU4Health agus Fís Eorpach. Tá cáilíocht saoil dóibh siúd a raibh ailse orthu ina tosaíocht sa Phlean agus tá obair ar siúl chun deireadh a chur le hidirdhealú maidir le rochtain ar sheirbhísí airgeadais.
Trí threoirlínte a bhunú maidir le cosc, scagthástáil, diagnóisiú agus cóireáil ailse agus cúram iar-ailse, cumasaíonn an Plean Ailse ardleibhéal cúraim ar fud na mBallstát uile agus cuireann sé cosc ar éagothromaíochtaí maidir le rochtain ar chóireáil ardcháilíochta, rud a dhúnann na bearnaí agus a chuireann dóchas ar fáil do na hothair ailse uile agus dá dteaghlaigh. Léirítear sa Phlean a éifeachtaí is féidir le comhordú ar leibhéal an Aontais a bheith chun sláinte agus folláine shaoránaigh an Aontais a fheabhsú.
4.4Dul i ngleic le galair neamhchoitianta
Sampla tábhachtach eile ina bhfuil comhar ar leibhéal an Aontais riachtanach is ea galair neamhchoitianta, galair a mbíonn 8 % de dhaonra an Aontais, is é sin 36 mhilliún Eorpach, buailte leo. Tá na mílte galar neamhchoitianta ann, ina measc ailsí, ach ní dhéanann gach galar difear ach do líon measartha beag othar. Chuige sin, is gá sonraí, saineolas agus acmhainní a chomhthiomsú ar leibhéal an Aontais, áit inarb í an ghníomhaíocht chomhpháirteach an rud is éifeachtaí.
Leis na Líonraí Tagartha Eorpacha (ERNanna) nasctar soláthraithe cúraim sláinte speisialaithe thar theorainneacha, agus éascaítear comhar, taighde agus forbairt cóireála. Ós rud é gurb é 5 bliana an meán-am diagnóise le haghaidh galair neamhchoitianta, leis na 24 ERN éascaíodh comhairliúcháin fhíorúla le haghaidh breis agus 3,800 cás othar trí chabhrú le taisteal saineolaithe chun diagnóisí a dhéanamh, pleananna cóireála agus freagraí a thabhairt d’othair agus dá dteaghlaigh. Tá níos mó ná 400+ treoirlíne chliniciúil curtha ar fáil ag ERNanna, tá clárlanna othar bunaithe acu ina bhfuil sonraí do níos mó ná 50,000 othar, agus tá feabhas á chur acu go héifeachtach ar an gcúram d’othair a bhfuil galar neamhchoitianta orthu ar fud na hEorpa. Tá obair fós ar siúl chun ERNanna a leabú i gcórais náisiúnta cúraim sláinte, trí chonairí atreoraithe a fhorbairt d’othair a bhfuil galair neamhchoitianta orthu.
Thairis sin, léirigh taighde a maoiníodh le déanaí leis an gclár Fís Eorpach go gcuireann an ghéanómaíocht acmhainneacht thábhachtach ar fáil chun dul i ngleic le go leor cásanna de ghalair neamhchoitianta gan réiteach. Dá bhrí sin, leanann an tAontas d’infheistíocht a dhéanamh sa tionscnamh 1+ Milliún Géanóm chun an mhais chriticiúil sonraí is gá a bhaint amach trí rochtain shlán ar ghéanómaíocht a chumasú ar fud na mór-roinne gan na sonraí an-íogair a aistriú.
4.5An mheabhairshláinte a chosaint
Nuair a tharlaíonn géarchéim, is gnách gurb iad na daoine is leochailí is mó a fhulaingíonn. Fiú roimh phaindéim COVID‑19, rinne fadhbanna meabhairshláinte difear do thart ar dhuine as gach seisear saoránach san Aontas (84 mhilliún duine) - ar chostas measta os cionn EUR 600 billiún (níos mó ná 4 % de OTI). Le seoladh an Chur Chuige Chuimsithigh i leith na Meabhairshláinte den chéad uair i mí an Mheithimh 2023, osclaíodh caibidil nua uaillmhianach do ghníomhaíocht an Aontais sa réimse sin. Tá sé bunaithe ar thrí threoirphrionsabal: cosc, stiogma a chomhrac, rochtain ar chúram agus ar chóireáil ar ardchaighdeán, agus athimeascadh, an mheabhairshláinte a chur ar aon dul leis an tsláinte coirp, tacú leis an meabhairshláinte i ngach réimse beartais, idir oideachas agus digitiú na pleanála uirbí, agus aitheantas a thabhairt don ról dearfach atá ag an dúlra agus ag timpeallacht ghlan don mheabhairshláinte agus don tsláinte choirp araon.
Cuireann cláir an Aontais EUR 1.23 billiún de dheiseanna maoiniúcháin ar fáil le haghaidh 20 tionscnamh suaitheanta chun tacú leis na Ballstáit agus le páirtithe leasmhara an Aontais. Mar shampla, léirítear ar Thairseach Dhea-Chleachtais an Aontais cleachtais mheabhairshláinte atá ceannródaíoch agus a bhfuil gealladh fúthu, rud a d’fhéadfadh daoine eile a spreagadh chun gníomhú. Cuidíonn feachtais feasachta arna reáchtáil ag an nGníomhaireacht Eorpach um Shábháilteacht agus Sláinte ag an Obair (EU-OSHA) le dul i ngleic le saincheisteanna meabhairshláinte a bhaineann leis an obair. Tá an tAontas ag obair freisin leis an Eagraíocht Dhomhanda Sláinte chun cabhrú leis na Ballstáit cuir chuige mheabhairshláinte atá dírithe ar chosc a fhorbairt. I gcás na n‑iarrachtaí sin, dírítear go speisialta ar na daoine is leochailí, go háirithe leanaí agus daoine óga. I measc na dtionscnamh tá tionscadal le UNICEF maidir le ‘cur chuige cuimsitheach i leith sláinte leanaí atá dírithe ar chosc a chur chun cinn’, agus líonra meabhairshláinte leanaí agus óige a fhorbairt. Ceann de phríomhréimsí beartais Bhliain Eorpach na hÓige 2022 ab ea borradh a chur faoi fhorbairt phearsanta, shóisialta agus ghairmiúil daoine óga. Áiríodh leis sin béim ar leith a leagan ar an meabhairshláinte. Seoladh roinnt tionscnamh a bhaineann leis an meabhairshláinte mar chuid de Bhliain Eorpach na hÓige, cuir i gcás Moladh 2022 ón gComhairle maidir le Conairí i dtreo na Rathúlachta Scoile agus an Sainghrúpa chun tacú leis an bhfolláine ar scoil. D’fhorbair an Sainghrúpa sin treoirlínte nithiúla do lucht déanta beartas agus d’oideoirí maidir le haghaidh a thabhairt ar an bhfolláine agus ar an meabhairshláinte ar scoil, agus foilsíodh i mí na Bealtaine 2024 iad. Tá comhpháirtíocht Eorpach maidir le Sláinte na hInchinne (faoin gclár Fís Eorpach) á hullmhú ag an Aontas agus ag na Ballstáit freisin, lena gcumhdófar taighde ar an meabhairshláinte freisin agus lena bhforbrófar éiceachóras chun gníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta a éascú agus a chomhordú.
Trí EU4Health, tá tionscadail á maoiniú ag an gCoimisiún chun tacú le feabhas a chur ar an meabhairshláinte agus ar fholláine shíceasóisialta i bpobail imirceach agus dídeanaithe, agus béim ar leith á leagan ar dhaoine ón Úcráin. Tá breis agus EUR 34 mhilliún ón gclár EU4Health curtha ar leataobh chun cabhrú le daoine atá ag teitheadh ón Úcráin a bhfuil géarghá acu le tacaíocht mheabhairshláinte agus tráma, mar shampla trí thionscadal le Cónaidhm Idirnáisiúnta Chumainn na Croise Deirge agus an Chorráin Dheirg lena gcuirtear tacaíocht gharchabhrach shíceolaíoch ar fáil do dhaoine easáitithe agus do dhaoine atá buailte ón Úcráin. Tá tionscadail bhreise ar siúl freisin le heagraíochtaí neamhrialtasacha le haghaidh dea-chleachtas chun meabhairshláinte agus folláine shíceolaíoch a fheabhsú sna daonraí imirceach agus dídeanaithe.
4.6Leas a bhaint as cumhacht an digitithe sa tsláinte
Is tionscnamh suaitheanta de chuid an Aontais Sláinte Eorpaigh é an Spás Eorpach Sonraí Sláinte, agus is cur chuige ceannródaíoch é a bhfuil sé d’aidhm aige leas a bhaint as cumhacht an digitithe agus othair a chumhachtú chun a sonraí sláinte a rialú agus a chomhroinnt ar bhealach níos fearr. Mhol an Coimisiún é i mí na Bealtaine 2022 agus tháinig na comhreachtóirí ar chomhaontú polaitiúil i mí an Mhárta 2024, rud a d’fhág gur ghlac Parlaimint na hEorpa é i mí Aibreáin 2024. Leis an Spás Eorpach Sonraí Sláinte, tabharfar isteach rialacha soiléire maidir le húsáid ríomhshonraí sláinte, agus éascófar soláthar cúraim sláinte, taighde, nuálaíocht agus ceapadh beartas níos fearr, i gcomhréir iomlán le caighdeáin cosanta sonraí an Aontais.
Beidh rochtain láithreach, saor in aisce agus éasca ag othair ar a gcuid sonraí i bhfoirm leictreonach agus beidh siad in ann na sonraí sin a chomhroinnt le gairmithe cúraim sláinte ar fud na mBallstát. Malartófar doiciméid cúraim sláinte, ar nós achoimrí othar, torthaí saotharlainne ríomhoidis, íomhánna, tuarascálacha íomhánna, agus tuarascálacha ar scaoileadh amach as an ospidéal, i bhformáid choiteann Eorpach. Cuirfidh sé sin feabhas ar an gcúram sláinte a fhaigheann othair, cibé áit a bhfuil siad san Aontas. Laghdóidh sé freisin athrá costasach gan ghá ar ghnáthaimh agus tástálacha míochaine atá ionrach uaireanta.
An tráth céanna, cumhachtóidh an Spás Eorpach Sonraí Sláinte úsáid sonraí sláinte le haghaidh gníomhaíochtaí taighde, nuálaíochta, ceaptha beartas agus rialála, faoi choinníollacha an-docht lena gcosnaítear na sonraí pearsanta sin. Leis sin, cuirfear an taighde agus an nuálaíocht chun cinn, tacófar le cóireálacha tábhachtacha nua a fhorbairt, sainaithneofar fo-iarmhairtí cógas agus cuideofar le córais sláinte a dhaingniú.
Déanann an tAontas infheistíocht i dteicneolaíochtaí nua, ina measc an intleacht shaorga lena gcomhcheanglaítear cineálacha agus foinsí iomadúla sonraí sláinte. Chuige sin, le cumhacht na sonraí arna ngiaráil tríd an Spás Eorpach Sonraí Sláinte agus bonneagair speisialaithe sonraí (ar nós 1+ Milliún Géanóm, Íomhá Ailse na hEorpa nó EOSC- Saol), in éineacht le ríomhaireacht ardfheidhmíochta, cuirfear feabhas ar luathbhrath, réamh-mheas agus cosc, rud a chuirfidh feabhas breise ar dhiagnóis agus ar chóireálacha.
Sláinte Dhomhanda
Léirigh paindéim COVID-19 an chaoi, inár ndomhan idirnasctha, gur réimse beartais domhanda í an tsláinte agus go bhfuil gné shoiléir gheopholaitiúil ag baint léi. Leag an phaindéim béim ar an ngéarghá atá le cur chuige níos comhordaithe ón Aontas i leith na sláinte domhanda, agus le comhar domhanda níos fearr i bhfianaise bagairtí sláinte idirnasctha, ina measc paindéimí, an ghéarchéim phláinéadach thriarach (an t‑athrú aeráide, truailliú an chomhshaoil agus cailliúint na bithéagsúlachta) agus frithsheasmhacht in aghaidh ábhair fhrithmhiocróbacha. Is dócha go dtiocfaidh méadú ar na bagairtí sin, agus ní mór don Aontas – agus don domhan – a bheith réidh chun freagairt dóibh.
Bhí ról lárnach ag an Aontas maidir le vacsaíní, teiripic agus diagnóisic COVID-19 a fhorbairt go tapa, a mhéadú agus a dháileadh go cothrom. Thart ar dhá thrian de na dáileoga vacsaíne a táirgeadh san Aontas –
3.1 billiún dáileog – easpórtáladh iad chuig an gcuid eile den domhan chun beatha na milliún daoine a shábháil. Ba chomhalta bunaidh é an tAontas agus thacaigh sé go láidir leis an Luasaire um Rochtain ar Uirlisí COVID (ACT-A) agus ba é an deontóir is mó do COVAX – an tionscnamh iltaobhach le haghaidh rochtain chothrom dhomhanda ar vacsaíní COVID-19. Tá rún daingean ag an Aontas leanúint den chonair sin agus tá sé tiomanta bagairtí sláinte a chosc agus a chomhrac ar fud an domhain, agus cur chuige na hAon Sláinte Amháin á chur i bhfeidhm aige.
Féachann an tAontas freisin le leochaileachtaí sa slabhra soláthair a eascraíonn as spleáchais a laghdú trí éagsúlú a chur chun cinn. I bhfianaise na castachta a bhaineann le táirgí cógaisíochta, ní mór rochtain a bheith ag tionscal an Aontais ar raon leathan ionchur riachtanach. Is é is aidhm don bheartas trádála agus do chomhpháirtíochtaí margaí nua a oscailt agus foinsí soláthair a éagsúlú agus iarrachtaí feabhsaithe a chomhlánú chun spleáchais iomarcacha ar shlabhraí soláthair criticiúla a laghdú trí chomhaontuithe trádála fabhracha a chur chun feidhme go críochnúil, chomh maith leis an obair laistigh d’fhóraim idirnáisiúnta ar nós G20, G7 agus EDT.
Le Deimhniú Digiteach COVID an Aontais, socraíodh caighdeán domhanda don taisteal idirnáisiúnta agus le tamall is é an córas is forleithne atá i bhfeidhm ar an leibhéal idirnáisiúnta. Bhain 51 tír agus críoch nach bhfuil san Aontas Eorpach ar cheithre mhór-roinn tairbhe as an gcóras sin. An 1 Iúil 2023, thug an tAontas an córas deimhniúcháin dhigitigh COVID-19 ar láimh do EDS, chun córas a fhorbairt chun fíorú domhanda a dhéanamh ar dhoiciméid sláinte chun sláinte níos fearr a chur ar fáil do chách agus chun saoránaigh ar fud an domhain a chosaint ar bhagairtí sláinte.
Tá an tAontas ag obair go hiltaobhach i gcónaí chun ord sláinte domhanda nua a mhúnlú trí rannpháirtíocht níos straitéisí agus níos éifeachtaí. Áirítear leis sin rialachas láidir domhanda a thógáil, tús áite a thabhairt do chomhpháirtíochtaí agus idirphlé idirnáisiúnta ar an leibhéal iltaobhach, réigiúnach agus déthaobhach, aghaidh a thabhairt ar an mbréagaisnéis, agus maoiniú níos éifeachtaí a chur ar fáil. Tá an tAontas ag éirí níos gníomhaí i bhfóraim iltaobhacha, ina measc G7, G20, Comhthionól Ginearálta na Náisiún Aontaithe chomh maith le EDS, agus faoina Ionstraim um Chomharsanacht, Forbairt agus Comhar Idirnáisiúnta, is deontóir mór é do chistí domhanda (e.g. an Ciste Paindéime, GAVI, an Ciste Domhanda).
Sa chomhthéacs geopholaitiúil atá ann faoi láthair, agus cogadh foghach leanúnach na Rúise ar an Úcráin agus ar an gcoinbhleacht in Gaza, thacaigh an tAontas le haslonnú leighis (Medevac) na n‑othar. Ó thosaigh cogadh na Rúise i gcoinne na hÚcráine, rinneadh breis agus 3100 oibríocht aslonnaithe leighis tríd an Sásra Aontais um Chosaint Shibhialta. Tá an Coimisiún ag comhoibriú go dlúth le EDS, go háirithe maidir le mol Medevac an Aontais a bhunú sa Pholainn chun tacú leis an Úcráin, agus maidir le saineolaithe leighis na mBallstát a imscaradh chun tacú le hoibríochtaí EDS in Gaza.
Tá ról ceannasach ag an Aontas sa chaibidlíocht ar an gComhaontú Paindéime, a bhfuil sé d’aidhm aige rialacha idirnáisiúnta maidir le hullmhacht agus freagairt phaindéimeach a neartú.
D’fhoilsigh an Coimisiún Straitéis Sláinte Domhanda nua an Aontais i mí na Samhna 2022 chun cur chuige comhleanúnach éifeachtach dírithe a chinntiú ar fud an domhain 33 . Ar an gcéad dul síos, léirítear sa Straitéis a dhiongbháilte atá an tAontas a fhreagracht agus a cheannaireacht sa tsláinte dhomhanda a athdhearbhú, bunaithe ar luachanna bunúsacha ar nós na dlúthpháirtíochta, an chothromais agus na hurraime do chearta an duine. Leagtar an tsláinte dhomhanda amach inti mar cholún bunriachtanach de bheartas seachtrach an Aontais arb ionann é agus an ghné sheachtrach den tAontas Sláinte Eorpach, agus mar phríomhghné de Global Gateway lena bhforbraítear comhpháirtíochtaí comhionannais le tíortha comhpháirtíochta bunaithe ar fhreagracht chomhpháirteach agus ar chomhúinéireacht. Faoin Tairseach Dhomhanda, tá an tAontas agus na Ballstáit ag cuidiú le dul i ngleic le neamhionannais, leis an tslándáil sláinte a fheabhsú agus athléimneacht na gcóras sláinte a mhéadú ar fud an domhain, dul i dteagmháil le comhpháirtithe domhanda chun rochtain chothrom dhomhanda ar dhiagnóisic, vacsaíní agus cóireálacha, ullmhacht paindéime, cosc agus luathbhrath éigeandálaí sláinte a chinntiú. Le Tionscnamh Fhoireann na hEorpa maidir le monaraíocht agus rochtain ar vacsaíní, cógais leighis agus teicneolaíochtaí sláinte san Afraic (MAV+), tá maoiniú dar luach níos mó ná EUR 1.3 billiún slógtha ón Aontas, ó na Ballstáit agus ó institiúidí maoiniúcháin Eorpacha chun gníomhaíochtaí a chur chun feidhme trí 89 dtionscadal ar an leibhéal ilchríochach, réigiúnach agus áitiúil. I Ruanda, mar shampla, cuireann Global Gateway tacaíocht dar luach €103 mhilliún ar fáil don mhonaraíocht áitiúil agus do rochtain áitiúil ar vacsaíní, cógais agus teicneolaíochtaí sláinte, ina measc gléasra áitiúil chun vacsaíní a mhonarú le teicneolaíocht mRNA. Tá an tAontas ag obair freisin chun an comhar maidir le monarú vacsaíní, cógas leighis agus teicneolaíochtaí sláinte a dhoimhniú, agus chun córais sláinte a neartú i gcomhthéacs na Comhpháirtíochta Sláinte idir an tAontas agus Meiriceá Laidineach agus Muir Chairib (LAC). Infheistíocht sa tslándáil sláinte dhomhanda, sna Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe, agus sláinte gach duine a chosaint is ea an tsláinte dhomhanda a neartú cibé áit a bhfuil siad.
5.Ag féachaint romhainn
Ar an iomlán, agus a bhuí leis an gcomhar idir an Coimisiún agus na Ballstáit, tá an tAontas anois i riocht i bhfad níos láidre i réimse na sláinte ná mar a bhí cúig bliana ó shin. Ach ní rogha é a bheith bogásach. Tá go leor oibre le déanamh fós chun feabhas níos mó a chur ar ár mbeartais sláinte. Dá bhrí sin, ní mór an tsláinte a bheith ina tosaíocht pholaitiúil i gcónaí.
Leanfaidh bagairtí nua ag teacht chun cinn, agus ba cheart aird ar leith a thabhairt ar FSFM, ar bhagairtí sláinte de bharr an athraithe aeráide agus ar bhagairtí CBRN. Tá gá le comhar ar leibhéil éagsúla – ar an leibhéal Eorpach, náisiúnta, réigiúnach agus domhanda - chun leanúint dár slándáil sláinte a neartú.
Tá an iliomad dúshlán sláinte le sárú ag an Aontas sa bhreis ar ráigeanna galar. Tá ganntanais cógas ar fud na hEorpa ag cur isteach ar phleananna cóireála le haghaidh tinnis ainsealacha, ar nós ailse agus diaibéitis. Beidh sé ríthábhachtach an t‑athchóiriú atá beartaithe ar reachtaíocht chógaisíochta an Aontais a ghlacadh chun feabhas a chur ar rochtain ar chógais leighis agus ar infhaighteacht cógas leighis, mar aon le gníomhaíochtaí eile lena dtugtar aghaidh ar ghanntanais cógas leighis criticiúil ar nós na hoibre a dhéanann an Ghníomhaireacht Leigheasra Eorpach agus an Comhaontas m Chógais Leighis Chriticiúla. Chun tacú leis na Ballstáit rochtain a fháil ar chógais i réimse na ngalar neamhchoitianta agus na gcógas dílleachta, d’fhéadfaí ionstraimí ar nós an Soláthar Comhpháirteach a fhiosrú a thuilleadh.
Ar an gcaoi chéanna, bhainfeadh an Eoraip tairbhe as taighde leighis neartaithe, agus as borradh a chur faoi bhiteicneolaíochtaí agus faoin mbithmhonarú, i gcomhréir leis an Teachtaireacht le déanaí dar teideal ‘Building the future with nature: Boosting Biotechnology and Biomanufacturing in the EU’ [Úsáid an dúlra chun ullmhú don todhchaí: borradh a chur faoin mbith-theicneolaíocht agus faoin mbithmhonaraíocht san Aontas] 34 . Fágann forbairt mhall cógas nua, diagnóisice nua agus teiripí nua go bhfuil gach duine leochaileach do ghalair a bheidh ann amach anseo agus fágann sé go bhfuil sé níos deacra na galair atá ann cheana a bhainistiú. Is sampla den scoth é FSFM. Tá sé ríthábhachtach infheistíocht a dhéanamh i dtaighde ar ábhair fhrithmhiocróbacha nua, ar roghanna malartacha ar ábhair fhrithmhiocróbacha, agus ar dhiagnóisic mhear, agus leathadh na mbaictéar frithsheasmhach a rianú agus bagairtí atá ag teacht chun cinn a shainaithint an tráth céanna. Chuige sin, tá gá le dlúthchomhar ar fud earnálacha éagsúla, de réir chur chuige na hAon Sláinte Amháin, lena gcuirfear taighde chun cinn agus lena molfar tuilleadh úsáid stuama agus fhreagrach a bhaint as antaibheathaigh. Chun dlús a chur le taighde agus forbairt maidir le hábhair fhrithmhiocróbacha agus frithbhearta leighis le haghaidh paindéimí a bheidh ann amach anseo, ba cheart dúinn, i gcomhar leis na Ballstáit, leanúint orainn ag obair chun trialacha cliniciúla san Aontas a dhéanamh tarraingteach, éifeachtúil agus tapa. Ba cheart leanúint de thrialacha cliniciúla uile-Eorpacha a neartú.
An tráth céanna, agus ceacht foghlamtha againn ón taithí a fuarthas ó phaindéim COVID-19 agus na dúshláin atá romhainn á gcur san áireamh, ba cheart leanúint de chórais sláinte a neartú, agus lucht saothair sláinte athléimneach dea-oilte ag an gcroílár. Leanfaidh an Coimisiún de thacaíocht a thabhairt chun córais sláinte náisiúnta a athchóiriú, trí chomhairle agus maoiniú a chur ar fáil le cistí an Aontais.
Tá daonra na hEorpa ag dul in aois agus tá iarmhairtí aige sin don bheartas sláinte – mar shampla i gcás fad saoil sláintiúil, galair neamhtheagmhálacha, agus galair néaraimheathlúcháin san áireamh. Chuige sin, ní mór féachaint ar an gcaoi le dul i ngleic leis an bhfad saoil ionas go mbeidh ár sochaithe sláintiúil, fiú agus iad ag dul in aois. Teastaíonn infheistíocht mhór taighde agus comhoibriú idirnáisiúnta chun cóireálacha éifeachtacha a aimsiú le haghaidh riochtaí díblithe cosúil le galair Alzheimer agus Parkinson a fháil, agus chun leigheasanna a aimsiú dóibh ar deireadh thiar. Beidh todhchaí an chúraim sláinte ag brath freisin ar chuir chuige leighis phearsantaithe. Leis an dul chun cinn sa ghéanómaíocht agus i dteicneolaíochtaí sonraí, ina measc an intleacht shaorga, is féidir cóireálacha a chur in oiriúint, feabhas a chur ar a n‑éifeachtacht agus fo-éifeachtaí a laghdú.
Is príomhthosaíocht i gcónaí iad galair neamhtheagmhálacha. Tá léirithe ag an Aontas go bhfuil sé tiomanta dul i ngleic le galair neamhtheagmhálacha, agus béim á leagan ar chosc ar feadh shaolré an duine, ar stíleanna maireachtála sláintiúla agus comhordú beartais a chur chun cinn ar fud na n‑earnálacha, agus Plean Sáraithe Ailse na hEorpa á úsáid mar theimpléad, agus ar thionscnaimh atá ann cheana a neartú ar nós an ‘Tionscnaimh Níos Sláintiúla le Chéile’ chun dul i ngleic le galair chardashoithíocha. Trí Theachtaireacht 2023 maidir le Meabhairshláinte, leanfaidh an Coimisiún de thús áite a thabhairt do na grúpaí is leochailí inár sochaithe, agus béim ar leith á leagan ar leanaí agus ar an óige. Tá an tAontas Sláinte Eorpach ag ullmhú cheana féin do na dúshláin sin. D’fhéadfadh an Spás Eorpach Sonraí Sláinte cúram sláinte san Aontas a athrú ó bhonn trí acmhainneacht ollmhór na sláinte digití a uasmhéadú. Leis an gcreat airgeadais ilbhliantúil reatha a leanfaidh go dtí 2027, leanfar de thacaíocht airgeadais agus theicniúil a chur ar fáil do na Ballstáit agus do pháirtithe leasmhara sa réimse sin, cuir i gcás tríd an gClár EU4Health agus tríd an gClár don Eoraip Dhigiteach. Tá sé ríthábhachtach freisin féachaint ar conas an intleacht shaorga a chomhtháthú i gcúram sláinte agus uas-sciliú digiteach gairmithe cúraim sláinte ar mhaithe le héifeachtúlacht, inrochtaineacht, agus inbhuanaitheacht fheabhsaithe.
Rioscaí tromchúiseacha sláinte – idir bhagairtí paindéime nó eipidéime atá ag dul i méid agus tionchair an athraithe aeráide agus galair neamhtheagmhálacha ar an tsláinte – tá siad idirnasctha agus á spreagadh ag an ngéarchéim phláinéadach thriarach. Tá gá le comhar ar gach leibhéal i gcur chuige na hAon Sláinte Amháin chun Aontas Sláinte Eorpach atá láidir, nuálach agus cuimsitheach a bhaint amach.
Thairis sin, sna blianta amach romhainn, chun ullmhú d’Aontas níos mó, beidh gá lena chinntiú go mbeidh Aontas méadaithe amach anseo athléimneach in aghaidh dúshláin sláinte agus go mbeidh na beartais sláinte poiblí dea-chomhordaithe i measc na mBallstát, agus le tíortha sa phróiseas aontachais.
6.Conclúid
Géarchéim sláinte dhomhanda ab ea paindéim COVID-19 atá tar éis an domhan mór a thiontú bunoscionn. Ba dhúshlán í dár sochaithe, dár ngeilleagair, agus dár ndóigh bheatha Eorpach féin. Chuir sí i dtreis na laigí atá inár gcórais sláinte agus d’fhág sí roinnt ceachtanna soiléire againn. Léiríonn na modhanna oibre nuálacha a úsáideadh le linn phaindéim COVID-19 agus ina diaidh gur féidir leis an Aontas beart a dhéanamh ar bhealach láidir aontaithe, agus na rialacha á gcur i bhfeidhm go cruthaitheach, ar mhaithe lena shaoránaigh. Ba é an ceacht ba chumhachtaí an ceacht ba shimplí freisin – táimid níos láidre agus níos athléimní nuair a chomhoibríonn an Coimisiún agus Ballstáit uile an Aontais i ndlúthpháirtíocht, agus nuair a thugaimid le chéile ár láidreachtaí le haghaidh freagairt dhomhanda níos fearr le comhpháirtithe idirnáisiúnta atá ar aon intinn linn.
Le linn an tsainordaithe sin, tháinig an Coimisiún agus na Ballstáit le chéile chun freagairt chuimsitheach a thabhairt ar an mbagairt sláinte ba mhó le céad bliain anuas. An tráth céanna, rinne siad bearta nach bhfacthas a leithéid riamh cheana chun dul níos faide ná an phaindéim a chomhrac. Agus leas á bhaint as an dlúthpháirtíocht agus as an diongbháilteacht a léiríodh le linn na géarchéime, tá Aontas Sláinte Eorpach láidir athléimneach tógtha ag an Aontas dá shaoránaigh uile. Féachann an tAontas Sláinte Eorpach lena chinntiú go mbeidh na Ballstáit uile ullmhaithe ar bhealach níos fearr agus go bhfreagróidh siad le chéile do ghéarchéimeanna sláinte a bheidh ann amach anseo. Nuálaíocht agus iomaíochas na hEorpa a chur chun cinn in earnáil an chúraim sláinte, ionas gur féidir aghaidh a thabhairt ar riachtanais na n‑othar le tacaíocht ó na gníomhaithe uile is gá. Tá an dlúthpháirtíocht agus an comhar fite fuaite leis an athléimneacht, le dóchas, leis an tslándáil, agus le hionchais na saoránach a chomhlíonadh ar fud na gcríoch uile, ceantair thuaithe agus iargúlta san áireamh, mhéid a bhaineann leis an gcúram sláinte is fearr is féidir a sholáthar. Is é seo an tAontas Sláinte Eorpach i ngníomh, ag freagairt do riachtanais na saoránach, ag cur cothromas i rochtain agus cúram i gcroílár an Aontais Eorpaigh.
Sna blianta amach romhainn, leanfaidh an tAontas Sláinte Eorpach ag forbairt agus ag fás chun sláinte agus folláine daoine a chur chun cinn a thuilleadh ar fud an Aontais agus níos faide i gcéin.
Tá an domhan athraithe go deo ó bhí 2019 ann. Agus leanfaidh sé air ag athrú. A bhuí le hAontas Sláinte Eorpach láidir, tá an tAontas níos ullmhaithe anois dá mbeidh ann amach anseo do shláinte ár saoránach.
Suirbhé Fhómhair 2021 ó Pharlaimint na hEorpa: An daonlathas a chosaint | Na saoránaigh a chumhachtú - Feabhra 2022 - - suirbhé Eorabharaiméadair (europa.eu)
Tuairimí an phobail san Aontas Eorpach in aimsir ghéarchéim an choróinvíris 2 (europa.eu)
Frithsheasmhacht in aghaidh ábhair fhrithmhiocróbacha (FSFM) i mbaictéir, pataiginí víreasacha veicteoir-iompartha; pataiginí víreasacha zónóiseacha creimirí-iompartha atá ag teacht chun cinn; pataiginí baictéaracha zónóiseacha ardriosca atá ag teacht chun cinn; Legionella; agus diftéire agus triuch.
https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_22_4363
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52021PC0577
Seoladh GLOWACON: Tionscnamh domhanda maidir le faireachas fuíolluisce ar mhaithe leis an tsláinte phoiblí – an Coimisiún Eorpach (europa.eu)
Seasann Galar X don eolas go bhféadfadh pataigin nach eol go fóill go bhféadfadh sí a bheith ina cúis le galar daonna a bheith ina cúis le heipidéim thromchúiseach idirnáisiúnta. Tá Galar X mar chuid de liosta EDS de phataiginí tosaíochta (sainmhíniú na hEagraíochta Domhanda Sláinte).
https://health.ec.europa.eu/medicinal-products/pharmaceutical-strategy-europe_en
I ngrúpa na nÚdarás Inniúil Náisiúnta maidir le Praghsáil agus Aisíocaíocht agus Íocóirí Cúraim Sláinte Poiblí
https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_23_5190
https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_23_6377
eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52019DC0128
Thángthas ar chomhaontú polaitiúil i mí na Nollag 2023
https://www.thcspartnership.eu/
Figiúir ón 28 Feabhra 2024. Tá na sonraí bunaithe ar an modheolaíocht clibeála colúin don Scórchlár Téarnaimh agus Athléimneachta agus comhfhreagraíonn siad do na bearta a leithdháiltear ar an réimse beartais ‘Cúram Sláinte: Athléimneacht, Inbhuanaitheacht, Leordhóthanacht, Infhaighteacht, Inrochtaineacht agus Cáilíocht, digitiú agus bonneagar san áireamh’.
https://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=27472&langId=en
An tionscal – JA HEROES | An tionscadal pleanála maidir leis an lucht saothair sláinte
https://pact-for-skills.ec.europa.eu/about/industrial-ecosystems-and-partnerships/health_en
https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal_en
https://environment.ec.europa.eu/strategy/zero-pollution-action-plan_en
Féach, mar shampla, https://www.eea.europa.eu/publications/harm-to-human-health-from-air-pollution/
https://research-and-innovation.ec.europa.eu/funding/funding-opportunities/funding-programmes-and-open-calls/horizon-europe/eu-missions-horizon-europe/eu-mission-cancer_en
Moladh ón gComhairle an 9 Nollaig 2022 maidir le cosc a neartú... - EUR-Lex (europa.eu)
https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_22_7153
https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_24_1570