IARSCRÍBHINN

CAIGHDEÁN IDIRNÁISIÚNTA CUNTASAÍOCHTA

IAS 1

Cur i Láthair Ráiteas Airgeadais

IAS 2

Fardail

IAS 7

Ráiteas ar Shreafaí Airgid

IAS 8

Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta

IAS 10

Teagmhais tar éis na Tréimhse Tuairiscithe

IAS 12

Cánacha Ioncaim

IAS 16

Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh

IAS 19

Sochair Fostaithe

IAS 20

Cuntasaíocht um Dheontais Rialtais agus um Nochtadh Cúnamh Rialtais

IAS 21

Iarmhairtí Athruithe ar Rátaí Malairte Eachtraí

IAS 23

Costais Iasachtaíochta

IAS 24

Faisnéis a Nochtadh maidir le Páirtithe Gaolmhara

IAS 26

Cuntasaíocht agus Tuairisciú na bPleananna Sochair Scoir

IAS 27

Ráitis Airgeadais ar Leithligh

IAS 28

Infheistíochtaí i gComhlaigh agus i gComhfhiontair

IAS 29

Tuairisciú Airgeadais i nGeilleagair Hipearbhoilscitheacha

IAS 32

Ionstraimí Airgeadais: Cur i Láthair

IAS 33

Tuilleamh in aghaidh na scaire

IAS 34

Tuairisciú Airgeadais Eatramhach

IAS 36

Lagú Sócmhainní

IAS 37

Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha

IAS 38

Sócmhainní Doláimhsithe

IAS 39

Ionstraimí Airgeadais: Aitheantas agus Tomhas

IAS 40

Réadmhaoin Infheistíochta

IAS 41

Talmhaíocht

IFRS 1

Caighdeáin Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais a Ghlacadh den Chéad Uair

IFRS 2

Íocaíocht Scairbhunaithe

IFRS 3

Comhcheangail Ghnó

IFRS 5

Sócmhainní Neamhreatha arna Sealbhú le Díol agus Oibríochtaí Scortha

IFRS 6

Taiscéalaíocht agus meastóireacht a dhéanamh ar acmhainní mianracha

IFRS 7

Ionstraimí Airgeadais: Nochtaí

IFRS 8

Deighleoga Oibriúcháin

IFRS 9

Ionstraimí airgeadais

IFRS 10

Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite

IFRS 11

Comhshocruithe

IFRS 12

Nochtadh Leasanna in Eintitis Eile

IFRS 13

Tomhas Cóirluacha

IFRS 15

Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí

IFRS 16

Léasanna

IFRS 17

Conarthaí Árachais

IFRIC 1

Athruithe ar Dhíchoimisiúnú, Athbhunú agus Dliteanais Chomhchosúla atá ann cheana

IFRIC 2

Scaireanna Comhaltaí in Eintitis Chomharchumainn agus Ionstraimí Comhchosúla

IFRIC 5

Cearta chun Leasanna a eascraíonn as Cistí a bhaineann le Díchoimisiúnú, le hAthchóiriú agus le hAthshlánú Comhshaoil

IFRIC 6

Dliteanais de bharr Rannpháirtíocht i Margadh Sonrach — Dramhthrealamh Leictreach agus Leictreonach

IFRIC 7

An Cur Chuige Athshonrúcháin a chur i bhfeidhm faoi IAS 29 Tuairisciú Airgeadais i nGeilleagair Hipearbhoilscitheacha

IFRIC 10

Tuairisciú Airgeadais Eatramhach agus Lagú

IFRIC 12

Socruithe maidir le Lamháltas Seirbhíse

IFRIC 14

IAS 19 — An Teorainn ar Shócmhainn Sochair Shainithe, na hÍoscheanglais Chistiúcháin agus a nIdirghníomhaíocht

IFRIC 16

Fáluithe de Ghlaninfheistíocht in Oibríocht Eachtrach

IFRIC 17

Dáiltí Sócmhainní Neamhairgid ar Úinéirí

IFRIC 19

Dliteanais Airgeadais a Mhúchadh le hIonstraimí Cothromais

IFRIC 20

Costais Scafa i gCéim Táirgthe Mianaigh Dromchla

IFRIC 21

Tobhaigh

IFRIC 22

Idirbheart in Airgeadra Eachtrach agus Comaoin Réamhíocaíochta

IFRIC 23

Éiginnteacht maidir le Láimhseálacha Cánach Ioncaim

SIC-7

An Euro a thabhairt isteach

SIC-10

Cúnamh Rialtais—Gan Aon Choibhneas Sonrach aige le Gníomhaíochtaí Oibriúcháin

SIC-25

Cánacha Ioncaim — Athruithe ar Stádas Cánach Eintitis nó a Scairshealbhóirí

SIC-29

Socruithe maidir le Lamháltas Seirbhíse: Nochtaí

SIC-32

Sócmhainní Doláimhsithe — Costais Láithreáin Gréasáin

Reproduction allowed within the European Economic Area. All existing rights reserved outside the EEA, with the exception of the right to reproduce for the purposes of personal use or other fair dealing. Further information can be obtained from the IASB at www.iasb.org

CAIGHDEÁN IDIRNÁISIÚNTA CUNTASAÍOCHTA 1

Cur i Láthair Ráiteas Airgeadais

CUSPÓIR

1

Forordaítear leis an gCaighdeán seo an bonn le cur i láthair ráiteas airgeadais ilfhóinteach chun inchomparáideacht le ráitis airgeadais an eintitis ó thréimhsí roimhe seo agus le ráitis airgeadais eintiteas eile araon a áirithiú. Leagtar amach ann ceanglais fhoriomlána maidir le cur i láthair ráiteas airgeadais, treoirlínte maidir lena struchtúr agus íoscheanglais maidir lena n-ábhar.

RAON FEIDHME

2

Cuirfidh eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm agus ráitis airgeadais ilfhóinteacha á n-ullmhú agus á gcur i láthair aige i gcomhréir leis na Caighdeáin Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais (IFRSanna).

3

Le IFRSanna eile, leagtar amach na ceanglais maidir le haitheantas agus tomhas idirbheart sonrach agus teagmhas eile agus maidir lena nochtadh.

4

Níl feidhm ag an gCaighdeán seo maidir le struchtúr ná ábhar ráiteas airgeadais eatramhach comhdhlúite arna n-ullmhú i gcomhréir le IAS 34 Tuairisciú Airgeadais Eatramhach. Tá feidhm ag míreanna 15–35 maidir le ráitis airgeadais den sórt sin, áfach. Tá feidhm chomhionann ag an gCaighdeán seo maidir le gach eintiteas, lena n-áirítear iad siúd a chuireann ráitis airgeadais chomhdhlúite i láthair i gcomhréir le IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite agus iad siúd a chuireann ráitis airgeadais ar leithligh i láthair i gcomhréir le IAS 27 Ráitis Airgeadais ar Leithligh.

5

Úsáidtear téarmaíocht sa Chaighdeán seo atá oiriúnach d’eintitis atá dírithe ar bhrabús, lena n-áirítear eintitis ghnó na hearnála poiblí. Má chuireann eintitis a bhfuil gníomhaíochtaí neamhbhrabúsacha acu san earnáil phríobháideach nó san earnáil phoiblí an Caighdeán seo i bhfeidhm, féadfar go mbeidh orthu na tuairiscí a úsáidtear le haghaidh míreanna líne áirithe sna ráitis airgeadais agus le haghaidh na ráiteas airgeadais iad féin a leasú.

6

Ar an gcuma chéanna, eintitis nach bhfuil cothromas acu mar a shainmhínítear in IAS 32 Ionstraimí Airgeadais: Cur i láthair (e.g. roinnt cistí frithpháirteacha) agus eintitis nach cothromas é a scairchaipiteal (e.g. roinnt eintitis chomharchumainn), féadfar go mbeidh orthu cur i láthair ráiteas airgeadais leasanna comhaltaí nó sealbhóirí aonad a oiriúnú.

SAINMHÍNITHE

7

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo in éineacht leis na bríonna a shonraítear:   Sainmhínítear beartais chuntasaíochta i mír 5 de IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin agus Earráidí Cuntasaíochta, agus úsáidtear an téarma sa Chaighdeán seo leis an mbrí chéanna.   Is éard atá i ráitis airgeadais ilfhóinteacha ghinearálta (dá ngairtear ráitis airgeadais) iad siúd atá beartaithe freastal ar riachtanais úsáideoirí nach bhfuil in ann a cheangal ar eintiteas tuarascálacha a ullmhú a bheadh curtha in oiriúint dá sainriachtanais faisnéise.   Dofheidhmithe Nuair nach féidir le heintiteas ceanglas a chur i bhfeidhm i ndiaidh dó gach iarracht réasúnta a dhéanamh é a chur i bhfeidhm, tá cur i bhfeidhm an cheanglais sin dofheidhmithe.   Is é is Caighdeáin Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais (IFRSanna) ann Caighdeáin agus Léirmhínithe arna n-eisiúint ag an mBord um Chaighdeáin Idirnáisiúnta Chuntasaíochta (IASB). Is éard atá iontu: (a) Caighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais; (b) Caighdeáin Idirnáisiúnta Chuntasaíochta; (c) Léirmhínithe IFRIC; agus (d) Léirmhínithe SIC. (1)   Ábhar: Is faisnéis ábhartha atá ann más rud é, mar gheall ar an bhfaisnéis sin a fhágáil ar lár, míráiteas a dhéanamh ina taobh nó í a dhoiléiriú, go bhféadfadh coinne réasúnta a bheith leis go n-imreofaí tionchar ar na cinntí a dhéanann príomhúsáideoirí ráiteas airgeadais ilfhóinteach ar bhonn na ráiteas airgeadais sin, lena soláthraítear faisnéis airgeadais maidir le heintiteas tuairiscithe áirithe. Braitheann ábharthacht ar chineál nó ar mhéid na faisnéise, nó ar an dá rud sin. Déanann eintiteas measúnú ar cibé acu atá nó nach bhfuil faisnéis, ina haonar nó in éineacht le faisnéis eile, ábhartha i gcomhthéacs a ráiteas airgeadais san iomlán. Déantar faisnéis a dhoiléiriú má chuirtear in iúl í ar bhealach a mbeadh iarmhairt aige ar úsáideoirí príomhúla ráiteas airgeadais a bheadh comhchosúil leis an bhfaisnéis sin a fhágáil ar lár nó le míráiteas a dhéanamh ina taobh. Is samplaí iad seo a leanas d’imthosca a bhféadfadh doiléiriú faisnéise ábhartha a bheith mar thoradh orthu: (a) nochtar faisnéis maidir le hítim ábhartha, idirbheart ábhartha nó teagmhas ábhartha eile sna ráitis airgeadais ach is éiginnte nó doiléir an teanga a úsáidtear lena haghaidh; (b) déantar faisnéis maidir le hítim ábhartha, idirbheart ábhartha nó teagmhas ábhartha eile a scaipeadh ar fud na ráiteas airgeadais; (c) déantar míreanna, idirbhearta nó teagmhais eile nach bhfuil comhchosúil a chomhiomlánú go míchuí; (d) déantar míreanna, idirbhearta nó teagmhais eile atá comhchosúil a dhí-chomhiomlánú go míchuí; agus (e) déantar sothuigtheacht na ráiteas airgeadais a laghdú de thoradh faisnéis ábhartha a bheith á ceilt ag faisnéis neamhábhartha a mhéid nach bhfuil príomhúsáideoir in ann a chinneadh cén fhaisnéis atá ábhartha. Chun measúnú a dhéanamh ar cibé acu a d’fhéadfadh nó nach bhféadfadh coinne réasúnta a bheith leis go n-imreodh faisnéis tionchar ar chinntí a dhéanann príomhúsáideoirí ráiteas airgeadais ilfhóinteach ar le heintiteas tuairiscithe sonrach iad, ní mór d’eintiteas saintréithe na n-úsáideoirí sin mar aon le himthosca dílse an eintitis a bhreithniú. Is iomaí infheisteoir, iasachtóir agus creidiúnaí, idir iad atá ann cheana agus iad a d'fhéadfadh a bheith ann, nach féidir a cheangal ar eintitis tuairiscithe faisnéis a sholáthair go díreach dóibhsean agus ní mór dóibh brath ar ráitis airgeadais ilfhóinteacha chun cuid mhór den fhaisnéis airgeadais a theastaíonn uathu a fháil. Dá dhroim sin, is iad sin na príomhúsáideoirí a ndírítear ráitis airgeadais ilfhóinteacha orthu. Ullmhaítear ráitis airgeadais le haghaidh úsáideoirí a bhfuil eolas réasúnta acu ar ghníomhaíochtaí gnó agus eacnamaíocha agus a dhéanann athbhreithniú agus anailís ar an bhfaisnéis go dícheallach. Ar uairibh, féadfar go mbeidh ar úsáideoirí atá feasach dícheallach, fiú, cabhair a lorg ó chomhairleoir chun tuiscint a fháil ar fhaisnéis maidir le feiniméin chasta eacnamaíocha.   Faisnéis bhreise atá sna nótaí i dteannta na faisnéise a chuirtear i láthair sa ráiteas maidir le staid airgeadais, sa ráiteas (sna ráitis) ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile, sa ráiteas ar athruithe sa chothromas agus sa ráiteas ar shreafaí airgid. Soláthraítear tuairiscí insinte nó dí-chomhiomlánaithe sna nótaí ar mhíreanna a chuirtear i láthair sna ráitis sin agus faisnéis maidir le míreanna nach bhfuil i dteideal aitheantais sna ráitis sin.   Le hioncam cuimsitheach eile cuimsítear míreanna ioncaim agus costais (lena n-áirítear coigeartuithe athaicmiúcháin) nach n-aithnítear mar bhrabús ná mar chaillteanas mar a éilítear nó mar a cheadaítear le IFRSanna eile. Sna comhchodanna d’ioncam cuimsitheach eile áirítear: (a) athruithe ar bharrachas athluachála (féach IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh agus IAS 38 Sócmhainní Doláimhsithe); (b) atomhais ar phleananna sochair shainithe (féach IAS 19 Sochair Fostaithe); (c) gnóthachain agus caillteanais a eascraíonn as ráitis airgeadais oibríochta eachtraí a aistriú (féach IAS 21 Iarmhairtí Athruithe ar Rátaí Malairte Eachtraí); (d) gnóthachain agus caillteanais ó infheistíochtaí in ionstraimí cothromais a ainmnítear ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 5.7.5 de IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais; (da) gnóthachain agus caillteanais ar shócmhainní airgeadais a thomhaistear ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 4.1.2A de IFRS 9; (e) an sciar éifeachtach de ghnóthachain agus de chaillteanais ar ionstraimí fálúcháin i bhfálú ar an sreabhadh airgid agus na gnóthachain agus na caillteanais ar ionstraimí fálúcháin a fhálaíonn infheistíochtaí in ionstraimí cothromais a thomhaistear ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 5.7.5 de IFRS 9 (féach Caibidil 6 de IFRS 9); (f) i gcás dliteanais áirithe a ainmnítear mar thomhaiste ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas, méid an athraithe ar luach cóir atá inchurtha i leith athruithe ar riosca creidmheasa an dliteanais (féach mír 5.7.7 de IFRS 9); (g) athruithe ar luach amluacha scair-roghanna nuair a scartar luach intreach agus amluach scair-rogha ó chéile agus nach n-ainmnítear ach na hathruithe ar an luach intreach mar an ionstraim fálúcháin (féach Caibidil 6 de IFRS 9); (h) athruithe ar luach eilimintí réamhcheaptha de chonarthaí réamhcheaptha nuair a scartar an réamhghné agus an spotghné de chonradh réamhcheaptha ó chéile agus nuair nach n-ainmnítear ach na hathruithe ar an spotghné mar an ionstraim fálúcháin, agus athruithe ar luach bhonn airgeadra eachtraigh an raoin difríochta ionstraime airgeadais nuair a eisiatar ó ainmniú na hionstraime airgeadais sin é mar an ionstraim fálúcháin (féach Caibidil 6 de IFRS 9); (i) ioncam maoiniúcháin árachais agus costais maoiniúcháin árachais ó chonarthaí arna n-eisiúint faoi raon feidhme IFRS 17 Conarthaí Árachais atá eisiata ó bhrabús nó ó chaillteanas nuair atá an t-ioncam maoiniúcháin árachais iomlán nó na costais maoinúcháin árachais iomlána dí-chomhiomlánaithe chun méid arna chinneadh le leithdháileadh córasach agus mír 88(b) de IFRS 17 á cur i bhfeidhm a áireamh mar bhrabús nó mar chaillteanas, nó le méid lena gcuirtear deireadh le neamhréireanna cuntasaíochta leis an ioncam maoiniúcháin airgeadais nó leis na costais maoiniúcháin airgeadais a eascraíonn ar na míreanna forluiteacha, agus mír 89(b) de IFRS 17 á cur i bhfeidhm; agus (j) ioncam maoiniúcháin agus costais mhaoiniúcháin ó chonarthaí athárachais arna sealbhú eisiata ó bhrabús nó ó chaillteanas nuair atá an t-ioncam maoiniúcháin athárachais iomlán nó na costais maoiniúcháin athárachais iomlána dí-chomhiomlánaithe chun méid arna chinneadh le leithdháileadh córasach agus mír 88(b) de IFRS 17 á cur i bhfeidhm a áireamh mar bhrabús nó mar chaillteanas.   Is úinéirí iad sealbhóirí ionstraimí a aicmítear mar chothromas.   Is éard is brabús nó caillteanas ann iomlán an ioncaim lúide speansais, gan comhpháirteanna d’ioncam cuimsitheach eile a bheith san áireamh.   Is éard is coigeartuithe athaicmiúcháin ann méideanna a athaicmítear chuig brabús nó caillteanas sa tréimhse reatha agus a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile sa tréimhse reatha nó i dtréimhsí roimhe sin.   Is éard is ioncam cuimsitheach iomlán ann an t-athrú ar chothromas le linn tréimhse a leanann as idirbhearta agus teagmhais eile, seachas na hathruithe sin a leanann as idirbhearta le húinéirí ina gcáil mar úinéirí. Gach comhpháirt de ‘bhrabús nó caillteanas’ agus de ‘ioncam cuimsitheach eile’ atá san ioncam cuimsitheach iomlán.

8

Cé go n-úsáidtear na téarmaí ‘ioncam cuimsitheach eile’, ‘brabús nó caillteanas’ agus ‘ioncam cuimsitheach iomlán’ sa Chaighdeán seo, féadfaidh eintiteas téarmaí eile a úsáid chun tuairisc a thabhairt ar na méideanna iomlána sin fad a bheidh an bhrí soiléir. Féadfaidh eintiteas an téarma ‘glanioncam’ a úsáid, mar shampla, chun tuairisc a thabhairt ar bhrabús nó ar chaillteanas.

8A

Tugtar tuairisc ar na téarmaí a leanas in IAS 32 Ionstraimí Airgeadais: Cur i láthair agus úsáidtear sa Chaighdeán seo iad leis an mbrí a shonraítear in IAS 32: (a) ionstraim airgeadais indíola a aicmítear mar ionstraim chothromais (ar a dtugtar tuairisc i míreanna 16A agus 16B de IAS 32) (b) ionstraim lena bhforchuirtear oibleagáid ar an eintiteas scair pro rata de ghlansócmhainní an eintitis a sholáthair do pháirtí eile ar leachtú amháin, agus a aicmítear mar ionstraim chothromais (ar a dtugtar tuairisc i míreanna 16C agus 16D de IAS 32).

RÁITIS AIRGEADAIS

Cuspóir ráiteas airgeadais

9

Tá ráitis airgeadais ina léiriú struchtúrtha ar staid airgeadais agus ar fheidhmíocht airgeadais eintitis. Is é is cuspóir do ráitis airgeadais faisnéis a sholáthar maidir le staid airgeadais, feidhmíocht airgeadais agus sreafaí airgid eintitis atá úsáideach do réimse leathan úsáideoirí agus cinntí eacnamaíocha á ndéanamh acu. Léirítear freisin i ráitis airgeadais na torthaí atá ar mhaoirseacht na bainistíochta ar na hacmhainní a chuirtear ar a hiontaoibh. Chun an cuspóir sin a chomhlíonadh, soláthraítear faisnéis i ráitis airgeadais maidir leis na nithe a leanas a bhaineann le heintiteas: (a) sócmhainní; (b) dliteanais; (c) cothromas; (d) ioncam agus speansais, lena n-áirítear gnóthachain agus caillteanais; (e) ranníocaíochtaí ag úinéirí ina gcáil mar úinéirí agus dáileacháin orthu; agus (f) sreafaí airgid. Leis an bhfaisnéis sin, mar aon le faisnéis eile sna nótaí, tugtar cúnamh d’úsáideoirí ráiteas airgeadais chun sreafaí airgid todhchaí an eintitis, agus uainiú agus cinnteacht na sreafaí sin go háirithe, a thuar.

Tacar iomlán de ráitis airgeadais

10

Cuimsítear an méid seo a leanas i dtacar iomlán de ráitis airgeadais: (a) ráiteas maidir le staid airgeadais ag deireadh na tréimhse; (b) ráiteas ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile le haghaidh na tréimhse; (c) ráiteas ar athruithe sa chothromas le haghaidh na tréimhse; (d) ráiteas ar shreafaí airgid le haghaidh na tréimhse; (e) nótaí, ina bhfuil faisnéis ábhartha maidir le beartas cuntasaíochta agus faisnéis eile mhíniúcháin; (ea) faisnéis chomparáideach i leith na tréimhse roimhe sin mar a shonraítear i míreanna 38 agus 38A; agus (f) ráiteas maidir le staid airgeadais ag tús na tréimhse roimhe sin i gcás ina gcuireann eintiteas beartas cuntasaíochta i bhfeidhm go cúlghabhálach nó ina ndéanann sé athráiteas cúlghabhálach ar mhíreanna ina ráitis airgeadais, nó i gcás ina n-athaicmíonn sé míreanna ina ráitis airgeadais i gcomhréir le míreanna 40A–40D. Féadfaidh eintiteas teidil a úsáid le haghaidh na ráiteas nach iad na teidil a úsáidtear sa Chaighdeán seo. Mar shampla, féadfaidh eintiteas an teideal ‘ráiteas ar ioncam cuimsitheach’ a úsáid in ionad ‘ráiteas ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile’.

10A

Féadfaidh eintiteas ráiteas amháin ar bhrabús nó ar chaillteanais agus ar ioncam cuimsitheach eile a chur i láthair, agus brabús nó caillteanas agus ioncam cuimsitheach eile a chur i láthair in dhá roinn ann. Cuirfear na ranna i láthair in éineacht le chéile, agus cuirfear an roinn brabúis nó caillteanais i láthair ar dtús agus an roinn ioncaim chuimsithigh eile go díreach ina diaidh. Féadfaidh eintiteas an roinn brabúis nó caillteanais a chur i láthair i ráiteas ar leithligh ar bhrabús nó ar chaillteanas. Má chuireann, tiocfaidh an ráiteas ar bhrabús nó ar chaillteanas ar leithligh go díreach roimh an ráiteas ina gcuirtear ioncam cuimsitheach i láthair, a thosóidh le brabús nó caillteanas.

11

Cuirfidh eintiteas gach ráiteas airgeadais i láthair i dtacar iomlán de ráitis airgeadais ar bhealach ina dtugtar an tsuntasacht chéanna dóibh.

12

[Scriosta]

13

Lasmuigh de na ráitis airgeadais, is iomaí eintiteas a chuireann athbhreithniú airgeadais i láthair a dhéanann an lucht bainistíochta ina mínítear agus ina dtugtar tuairisc ar phríomhghnéithe fheidhmíocht airgeadais agus staid airgeadais an eintitis, agus ar na príomhéiginnteachtaí a bhfuil aghaidh le tabhairt aige orthu. D’fhéadfadh athbhreithniú ar na nithe a leanas a áireamh i dtuarascáil den sórt sin: (a) na príomhfhachtóirí agus na príomhthionchair lena gcinntear feidhmíocht airgeadais, lena n-áirítear athruithe ar an timpeallacht ina n-oibríonn an t-eintiteas, freagairt an eintitis ar na hathruithe sin agus ar a n-iarmhairt, agus beartas an eintitis i leith infheistíocht chun feidhmíocht airgeadais a choinneáil ar bun agus feabhas a chur uirthi, lena n-áirítear a bheartas díbhinne; (b) foinsí cistithe an eintitis agus a chóimheas spriocdhírithe idir dliteanais agus cothromas; agus (c) acmhainní an eintitis nach n-aithnítear sa ráiteas maidir le staid airgeadais i gcomhréir le IFRSanna.

14

Lasmuigh de na ráitis airgeadais, is iomaí eintiteas a chuireann tuarascálacha agus ráitis i láthair freisin amhail tuarascálacha comhshaoil agus ráitis bhreisluacha, go háirithe i dtionscail dá bhfuil fachtóirí timpeallachta suntasach agus nuair a mheastar gur grúpa úsáideoirí tábhachtach iad fostaithe. Tuarascálacha agus ráitis a chuirtear i láthair lasmuigh de ráitis airgeadais, ní thagann siad faoi raon feidhme IFRSanna.

Gnéithe ginearálta

Cur i láthair cothrom agus comhlíontacht le IFRSanna

15

Cuirfear staid airgeadais, feidhmíocht airgeadais agus sreafaí airgid eintitis i láthair go cothrom sna ráitis airgeadais. Ceanglaítear le cur i láthair cothrom go ndéantar iarmhairtí idirbheart, teagmhas eile agus dálaí a léiriú go dílis i gcomhréir leis na sainmhínithe agus na critéir aitheantais le haghaidh sócmhainní, dliteanas, ioncaim agus speansais a leagtar amach sa Chreat Coincheapúil le haghaidh Tuairisciú Airgeadais (Creat Coincheapúil). Glactar leis go mbaineann ráitis airgeadais cur i láthair cothrom amach trí IFRSanna a chur i bhfeidhm agus trí nochtadh breise a dhéanamh nuair is gá.

16

Eintiteas a gcomhlíonann a ráitis airgeadais IFRSanna, déanfaidh sé ráiteas sainráite agus gan chuntar maidir leis an gcomhlíontacht sin sna nótaí. Ní thabharfar de thuairisc ar thuarascáil airgeadais eatramhach go gcomhlíonann sí IFRSanna mura gcomhlíonann sí ceanglais uile IFRSanna.

17

I ngach cás, nach mór, baineann eintiteas cur i láthair cothrom amach trí chomhlíontacht le IFRSanna is infheidhme. Ceanglaítear le cur i láthair cothrom freisin go ndéanfaidh eintiteas na nithe a leanas: (a) beartais chuntasaíochta a roghnú agus a chur i bhfeidhm i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta. Leagtar amach le IAS 8 ordlathas treoraíochta údarásaí a bhreithníonn an lucht bainistíochta in éagmais IFRS a bhaineann go sonrach le hítim. (b) faisnéis, lena n-áirítear beartais chuntasaíochta, a chur i láthair ar bhealach ina soláthraítear faisnéis ábhartha, iontaofa, inchomparáide agus intuigthe. (c) nochtaí breise a sholáthar nuair nach bhfuil comhlíontacht leis na ceanglais shonracha in IFRSanna leordhóthanach chun é a chur ar a gcumas d’úsáideoirí an tionchar atá ag idirbhearta áirithe, teagmhais áirithe eile agus dálaí áirithe ar staid airgeadais agus ar fheidhmíocht airgeadais an eintitis a thuiscint.

18

Ní féidir le heintiteas beartais chuntasaíochta a cheartú trí nochtadh a dhéanamh ar na beartais chuntasaíochta a úsáideadh ná trí nótaí ná ábhar míniúcháin.

19

Sna himthosca, nach dtarlaíonn ach go fíor-annamh, ina dtagann an lucht bainistíochta ar an gconclúid go mbeadh comhlíontacht le ceanglas in IFRS chomh míthreorach sin go mbeadh sí i gcoinbhleacht le cuspóir na ráiteas airgeadais a leagtar amach sa Chreat Coincheapúil, imeoidh an t-eintiteas ón gceanglas sin ar an mbealach a leagtar amach i mír 20 má cheanglaítear leis an gcreat rialála ábhartha, nó mura dtoirmisctear leis, imeacht den sórt sin.

20

Nuair a imíonn eintiteas ó cheanglas IFRS i gcomhréir le mír 19, nochtfaidh sé: (a) gur tháinig an lucht bainistíochta ar an gconclúid go gcuirtear staid airgeadais, feidhmíocht airgeadais agus sreafaí airgid an eintitis i láthair go cothrom sna ráitis airgeadais; (b) gur tháinig an lucht bainistíochta ar an gconclúid go gcuirtear staid airgeadais, feidhmíocht airgeadais agus sreafaí airgid an eintitis i láthair go cothrom sna ráitis airgeadais; (c) teideal an IFRS ónar imigh an t-eintiteas, cineál na himeachta, lena n-áirítear an chóireáil a mbeadh gá léi de réir an IFRS, an fáth a mbeadh an chóireáil sin chomh míthreorach sin sna himthosca go mbeadh sí i gcoinbhleacht le cuspóir na ráiteas airgeadais a leagtar amach sa Chreat Coincheapúil, agus leis an gcóireáil a ghlactar; agus (d) i gcás gach tréimhse a chuirtear i láthair, iarmhairt airgeadais an imeachta ar gach mír sna ráitis airgeadais a thuairisceofaí dá mbeifí ag comhlíonadh an cheanglais.

21

Nuair a d’imigh eintiteas ó cheanglas IFRS i dtréimhse roimhe sin, agus nuair a dhéanann an t-imeacht sin difear do na méideanna a aithnítear sna ráitis airgeadais le haghaidh na tréimhse reatha, déanfaidh sé na nochtaí a leagtar amach i mír 20(c) agus (d).

22

Tá feidhm ag mír 21, mar shampla, nuair a d’imigh eintiteas i dtréimhse roimhe sin ó cheanglas in IFRS maidir le tomhas sócmhainní nó dliteanas agus nuair a dhéanann an t-imeacht sin difear don tomhas ar athruithe ar shócmhainní agus ar dhliteanais a aithnítear i ráitis airgeadais na tréimhse reatha.

23

Sna himthosca, nach dtarlaíonn ach go fíor-annamh, ina dtagann an lucht bainistíochta ar an gconclúid go mbeadh comhlíontacht le ceanglas in IFRS chomh míthreorach sin go mbeadh sí i gcoinbhleacht le cuspóir na ráiteas airgeadais a leagtar amach sa Chreat Coincheapúil, ach ina dtoirmisctear leis an gcreat rialála ábhartha go n-imeofaí ón gceanglas, déanfaidh an t-eintiteas na gnéithe míthreoracha comhlíontachta a bhraitear a bheith ann a laghdú, a mhéid is mó is féidir, trí na nithe a leanas a nochtadh: (a) teideal an IFRS i gceist, cineál an cheanglais agus an fáth gur chinn an bhainistíocht go bhfuil comhlíonadh an cheanglais sin chomh míthreorach sin sna himthosca sa mhéid is go bhfuil sé i gcoinbhleacht le cuspóir na ráiteas airgeadais a leagtar amach sa Chreat Coincheapúil; agus (b) i gcás gach tréimhse a chuirtear i láthair, na coigeartuithe ar gach mír sna ráitis airgeadais ar tháinig an lucht bainistíochta ar an gconclúid ina leith go mbeadh gá leo chun cur i láthair cothrom a bhaint amach.

24

Chun críoch mhíreanna 19–23, bheadh mír faisnéise i gcoinbhleacht le cuspóir ráiteas airgeadais nuair nach léiriú dílis í ar na hidirbhearta, na teagmhais eile agus na dálaí a n-airbheartaíonn sí a bheith ina léiriú orthu nó a bhféadfadh coinne réasúnta a bheith leis go mbeadh sí ina léiriú orthu agus, dá thoradh sin, gur dhócha go mbeadh tionchar aici ar chinntí eacnamaíocha a dhéanann úsáideoirí ráiteas airgeadais. Agus measúnú á dhéanamh aige ar cibé acu a bheadh nó nach mbeadh comhlíontacht le ceanglas sonrach in IFRS chomh míthreorach sin go mbeadh sí i gcoinbhleacht le cuspóir na ráiteas airgeadais a leagtar amach sa Chreat Coincheapúil, breithníonn an lucht bainistíochta na nithe a leanas: (a) an fáth nach mbaintear cuspóir na ráiteas airgeadais amach sna himthosca áirithe sin; agus (b) conas atá imthosca an eintitis difriúil le himthosca eintiteas eile a chomhlíonann an ceanglas. Má dhéanann eintitis eile, atá in imthosca comhchosúla, an ceanglas a chomhlíonadh, tá toimhde infhrisnéise ann nach mbeadh comhlíontacht an eintitis leis an gceanglas chomh míthreorach sin go mbeadh sí i gcoinbhleacht le cuspóir na ráiteas airgeadais a leagtar amach sa Chreat Coincheapúil.

Gnóthas leantach

25

Agus ráitis airgeadais á n-ullmhú aige, déanfaidh an lucht bainistíochta measúnú ar chumas eintitis leanúint de bheith ina ghnóthas leantach. Ullmhóidh eintiteas ráitis airgeadais ar bhonn gnóthais leantaigh ach amháin má bheartaíonn an lucht bainistíochta an t-eintiteas a leachtú nó scor den trádáil, nó mura bhfuil aon rogha mhalartach réalaíoch aige ach é sin a dhéanamh. Nuair atá an lucht bainistíochta ar an eolas, agus an measúnú á dhéanamh aige, faoi éiginnteachtaí ábhartha a bhaineann le teagmhais nó dálaí a d’fhéadfadh a bheith ina gcúiseanna móra amhrais maidir le cumas an eintitis leanúint de bheith ina ghnóthas leantach, nochtfaidh an t-eintiteas na héiginnteachtaí sin. Nuair nach n-ullmhaíonn eintiteas ráitis airgeadais ar bhonn gnóthais leantaigh, nochtfaidh sé an méid sin, in éineacht leis an mbonn ar ar ullmhaigh sé na ráitis airgeadais agus an chúis nach meastar an t-eintiteas a bheith ina ghnóthas leantach.

26

Agus measúnú á dhéanamh aige ar cibé acu atá nó nach bhfuil an toimhde gnóthais leantaigh iomchuí, déanann an lucht bainistíochta gach faisnéis atá ar fáil maidir leis an todhchaí a chur san áireamh, ar tréimhse 12 mhí ar a laghad ó dheireadh na tréimhse tuairiscithe í, ach gan bheith teoranta di sin. Braitheann méid an bhreithnithe ar fhíorais gach cáis. Nuair atá stair oibríochtaí brabúsacha ag eintiteas agus rochtain éasca ar acmhainní airgeadais aige, féadfaidh an t-eintiteas teacht ar an gconclúid go bhfuil an bonn cuntasaíochta gnóthais leantaigh iomchuí gan anailís mhionsonraithe. I gcásanna eile, féadfar go mbeidh ar an lucht bainistíochta réimse leathan fachtóirí a bhreithniú a bhaineann leis an mbrabúsacht atá ann faoi láthair agus leis an mbrabúsacht ionchasach, le sceidil aisíocaíochtaí fiachais agus le foinsí féideartha maoiniúcháin athsholáthair sula mbeidh sé sásta gurb iomchuí é an bonn gnóthais leantaigh.

Bonn fabhraithe cuntasaíochta

27

Ullmhóidh eintiteas a ráitis airgeadais, seachas faisnéis maidir le sreabhadh airgid, ag úsáid an bhoinn fabhraithe cuntasaíochta.

28

Nuair a úsáidtear an bonn fabhraithe cuntasaíochta, aithníonn eintiteas míreanna amhail sócmhainní, dliteanais, cothromas, ioncam agus speansais (na heilimintí de ráitis airgeadais) nuair a chomhlíonann siad na sainmhínithe agus na critéir aitheantais le haghaidh na ngnéithe sin sa Chreat Coincheapúil.

Ábharthacht agus comhiomlánú

29

Déanfaidh eintiteas gach aicme ábhartha de mhíreanna comhchosúla a chur i láthair ar leithligh. Míreanna nach bhfuil comhchosúil le chéile ó thaobh cineáil nó feidhme, déanfaidh eintiteas iad a chur i láthair ar leithligh ach amháin i gcás ina bhfuil siad neamhábhartha.

30

Leanann ráitis airgeadais as próiseáil líonta móra idirbheart nó teagmhas eile a chomhiomlánaítear ina n-aicmí de réir a gcineáil nó a bhfeidhme. Is é céim dheiridh an phróisis comhiomlánaithe agus aicmithe é cur i láthair sonraí comhdhlúite aicmithe, ar mhíreanna líne sna ráitis airgeadais iad. Mura bhfuil mír líne ábhartha aisti féin, comhiomlánaítear le míreanna eile í sna ráitis sin nó sna nótaí. Ítim nach bhfuil ábhartha go leordhóthanach chun go gcuirfí i láthair ar leithligh sna ráitis sin í, féadfar go mbeidh gá lena cur i láthair ar leithligh sna nótaí.

30A

Nuair a chuireann eintiteas an IFRS seo agus IFRSanna eile i bhfeidhm, cuirfidh sé na fíorais agus na himthosca ábhartha uile san áireamh chun cinneadh a dhéanamh maidir le conas a chomhiomlánaíonn sé faisnéis sna ráitis airgeadais. Ní laghdóidh eintiteas sothuigtheacht a ráiteas airgeadais trí fhaisnéis ábhartha a dhoiléiriú le faisnéis neamhábhartha ná trí mhíreanna neamhábhartha a chomhiomlánú ar de chineálacha éagsúla iad nó a bhfuil feidhmeanna éagsúla acu.

31

Sonraítear i roinnt IFRSanna faisnéis is gá a áireamh leis na ráitis airgeadais, lena n-áirítear na nótaí. Ní gá d’eintiteas nochtadh sonrach a cheanglaítear le IFRS a sholáthar mura bhfuil an fhaisnéis a leanann as an nochtadh sin ábhartha. Is amhlaidh sin fiú má tá liosta ceanglas sonrach in IFRS nó má thugtar tuairisc orthu ann mar íoscheanglais. Breithneoidh eintiteas freisin cibé acu a sholáthróidh nó nach soláthróidh sé nochtaí breise nuair nach bhfuil comhlíontacht leis na ceanglais shonracha in IFRS leordhóthanach chun é a chur ar a gcumas d’úsáideoirí ráiteas airgeadais tuiscint a fháil ar an tionchar atá ag idirbhearta áirithe, teagmhais áirithe eile agus dálaí áirithe ar staid airgeadais agus ar fheidhmíocht airgeadais an eintitis.

Fritháireamh

32

Ní dhéanfaidh eintiteas sócmhainní agus dliteanais ná ioncam agus speansais a fhritháireamh, ach amháin i gcás ina gceanglaítear nó ina gceadaítear sin le IFRS.

33

Déanann eintiteas idir shócmhainní agus dliteanais, agus ioncam agus speansais, a thuairisciú ar leithligh. Fritháireamh sa ráiteas (sna ráitis) ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile nó staid airgeadais, seachas nuair a léiríonn an fritháireamh substaint an idirbhirt nó teagmhais eile, baineann an fritháireamh sin de chumas úsáideoirí tuiscint a fháil ar na hidirbhearta, na teagmhais eile agus na dálaí a tharla agus dá gcumas measúnú a dhéanamh ar shreafaí airgid todhchaí an eintitis. Ní fritháireamh é sócmhainní a thomhais glan ó lamháltais luachála — lamháltais dífheidhmeachta ar fhardail agus lamháltais fiach amhrasach ar infháltais, mar shampla.

34

Le IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí ceanglaítear ar eintiteas ioncam ó chonarthaí le custaiméirí a thomhais mar an méid comaoine a bhfuil coinne ag an eintiteas lena bheith ina teideal mar mhalairt ar earraí nó seirbhísí geallta a aistriú. Tá an méid ioncaim a aithnítear ina léiriú ar aon lascaine thrádála agus aon lacáiste toirte a cheadaíonn an t-eintiteas, mar shampla. Gabhann eintiteas d’idirbhearta eile, i gcaitheamh a ghnáthghníomhaíochtaí, nach ngineann ioncam ach atá teagmhasach leis na príomhghníomhaíochtaí ginte ioncaim. Cuireann eintiteas torthaí idirbheart den sórt sin i láthair, nuair a léiríonn an cur i láthair sin substaint an idirbhirt nó teagmhais eile, trí aon ioncam a ghlanluacháil le speansais ghaolmhara a eascraíonn as an idirbheart céanna. Mar shampla: (a) cuireann eintiteas gnóthachain agus caillteanais ar dhiúscairt sócmhainní neamhreatha i láthair, lena n-áirítear infheistíochtaí agus sócmhainní oibriúcháin, trí shuim ghlanluacha na sócmhainne agus na speansais díola ghaolmhara a asbhaint as an méid comaoine ar dhiúscairt; agus (b) féadfaidh eintiteas glanluacháil a dhéanamh ar chaiteachas a bhaineann le foráil a aithnítear i gcomhréir le IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha agus a aisíoctar faoi shocrú conarthach le tríú páirtí (socrú baránta soláthróra, mar shampla) in aghaidh na haisíocaíochta gaolmhaire.

35

Ina theannta sin, déanann eintiteas gnóthachain agus caillteanais a eascraíonn as grúpa idirbheart comhchosúil, gnóthachain agus caillteanais malairte eachtraí nó gnóthachain agus caillteanais a eascraíonn as ionstraimí airgeadais arna sealbhú lena dtrádáil, mar shampla, a chur i láthair ar ghlanbhonn. Má tá gnóthachain agus caillteanais den sórt sin ábhartha, áfach, cuireann eintiteas iad i láthair ar leithligh.

Minicíocht an tuairiscithe

36

Cuirfidh eintiteas tacar iomlán de ráitis airgeadais (lena n-áirítear faisnéis chomparáideach) i láthair go bliantúil ar a laghad. Nuair a athraíonn eintiteas deireadh a thréimhse tuairiscithe agus nuair a chuireann sé ráitis airgeadais i láthair le haghaidh tréimhse níos faide nó níos giorra ná 1 bhliain amháin, nochtfaidh eintiteas, i dteannta na tréimhse a chumhdaítear leis na ráitis airgeadais, na nithe a leanas: (a) an chúis le tréimhse níos faide nó níos giorra a úsáid, agus (b) ní méideanna go hiomlán inchomparáide iad méideanna a chuirtear i láthair sna ráitis airgeadais.

37

De ghnáth, ullmhaíonn eintiteas ráitis airgeadais go comhsheasmhach le haghaidh thréimhse 1 bhliain amháin. Ar chúiseanna praiticiúla, áfach, is fearr le roinnt eintiteas tuairisciú a dhéanamh le haghaidh tréimhse 52 sheachtain, mar shampla. Ní chuirtear bac ar an gcleachtas sin leis an gCaighdeán seo.

Faisnéis chomparáideach

Faisnéis chomparáideach íosta

38

Seachas nuair a cheadaítear nó a cheanglaítear a mhalairt le IFRSanna, cuirfidh eintiteas faisnéis chomparáideach i leith na tréimhse roimhe sin i láthair le haghaidh na méideanna uile a thuairiscítear i ráitis airgeadais na tréimhse reatha. Déanfaidh eintiteas faisnéis chomparáideach maidir le faisnéis insinte agus thuairisciúil a áireamh leis sin má tá sí ábhartha chun ráitis airgeadais na tréimhse reatha a thuiscint.

38A

Cuirfidh eintiteas na nithe a leanas, ar a laghad, i láthair: dhá ráiteas maidir le staid airgeadais, dhá ráiteas ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile, dhá ráiteas ar leithligh ar bhrabús nó ar chaillteanais (má chuirtear i láthair iad), dhá ráiteas ar shreafaí airgid agus dhá ráiteas ar athruithe sa chothromas, agus nótaí a bhaineann leo.

38B

I gcásanna áirithe, leanann faisnéis insinte a sholáthraítear sna ráitis airgeadais le haghaidh na tréimhse (na dtréimhsí) roimhe sin de bheith ábhartha sa tréimhse reatha. Cuir i gcás go ndéanann eintiteas mionsonraí maidir le díospóid dhlíthiúil a nochtadh sa tréimhse reatha, a raibh toradh na díospóide sin éiginnte ag deireadh na tréimhse roimhe sin agus fós le réiteach. Féadfaidh úsáideoirí tairbhiú den fhaisnéis a nochtar gurbh ann don éiginnteacht ag deireadh na tréimhse roimhe sin agus den fhaisnéis a nochtar maidir leis na bearta a rinneadh le linn na tréimhse chun an éiginnteacht sin a réiteach.

Faisnéis chomparáideach bhreise

38C

Féadfaidh eintiteas faisnéis chomparáideach de bhreis ar na ráitis airgeadais chomparáideacha íosta a cheanglaítear le IFRSanna a chur i láthair, fad a ullmhaítear an fhaisnéis sin i gcomhréir le IFRSanna. Féadfaidh ceann amháin, nó níos mó, de na ráitis dá dtagraítear i mír 10 a bheith san fhaisnéis chomparáideach sin, ach ní gá tacar iomlán de ráitis airgeadais a bheith inti. Nuair is amhlaidh sin, cuirfidh an t-eintiteas faisnéis ó nótaí gaolmhara i láthair le haghaidh na ráiteas breise sin.

38D

Cuir i gcás go bhféadfaidh eintiteas an tríú ráiteas ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile a chur i láthair (lena gcuirtear i láthair an tréimhse reatha, an tréimhse roimhe sin agus aon tréimhse chomparáideach bhreise amháin). Ní cheanglaítear ar an eintiteas, áfach, an tríú ráiteas maidir le staid airgeadais, an tríú ráiteas ar shreafaí airgid ná an tríú ráiteas ar athruithe sa chothromas a chur i láthair (i.e. ráiteas airgeadais comparáideach breise). Ceanglaítear ar an eintiteas an fhaisnéis chomparáideach a bhaineann leis an ráiteas breise sin ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile a chur i láthair sna nótaí a ghabhann leis na ráitis airgeadais.

39-40

[Scriosta]

Athrú ar bheartas cuntasaíochta, athráiteas cúlghabhálach nó athaicmiú

40A

Cuirfidh eintiteas an tríú ráiteas maidir le staid airgeadais ag tús na tréimhse roimhe sin i láthair i dteannta na ráiteas airgeadais comparáideach íosta a cheanglaítear le mír 38A más rud é: (a) go gcuireann sé beartas cuntasaíochta i bhfeidhm go cúlghabhálach, go ndéanann sé athráiteas cúlghabhálach ar mhíreanna ina ráitis airgeadais nó athaicmiú ar mhíreanna ina ráitis airgeadais; agus (b) go bhfuil iarmhairt ábhartha ag an gcur i bhfeidhm cúlghabhálach, ag an athráiteas cúlghabhálach nó ag an athaicmiú ar an bhfaisnéis sa ráiteas maidir le staid airgeadais ag tús na tréimhse roimhe sin.

40B

Sna himthosca a dtugtar tuairisc orthu i mír 40A, cuirfidh eintiteas trí ráiteas maidir le staid airgeadais ag na pointí ama a leanas i láthair: (a) deireadh na tréimhse reatha; (b) deireadh na tréimhse roimhe sin; agus (c) tús na tréimhse roimhe sin.

40C

Nuair cheanglaítear ar eintiteas ráiteas breise maidir le staid airgeadais a chur i láthair i gcomhréir le mír 40A, ní mór dó an fhaisnéis a cheanglaítear le míreanna 41–44 agus IAS 8 a nochtadh. Ní gá dó, áfach, na nótaí gaolmhara a ghabhann leis an ráiteas tosaigh maidir le staid airgeadais ag tús na tréimhse roimhe sin a chur i láthair.

40D

Is é tús na tréimhse roimhe sin a bheidh ina dháta don ráiteas tosaigh sin maidir le staid airgeadais, gan beann ar cibé acu a chuirtear nó nach gcuirtear faisnéis chomparáideach le haghaidh tréimhsí roimhe sin i láthair i ráitis airgeadais eintitis (mar a cheadaítear i mír 38C).

41

Má athraíonn eintiteas cur i láthair nó aicmiú míreanna ina ráitis airgeadais, athaicmeoidh sé méideanna comparáideacha ach amháin i gcás ina bhfuil an t-athaicmiú dofheidhmithe. Nuair a athaicmíonn eintiteas méideanna comparáideacha, nochtfaidh sé na nithe a leanas (lena n-áirítear ag tús na tréimhse roimhe sin): (a) cineál an athaicmithe; (b) méid gach míre nó gach aicme míreanna a athaicmítear; agus (c) an chúis atá leis an athaicmiú.

42

Nuair atá sé dofheidhmithe méideanna comparáideacha a athaicmiú, nochtfaidh eintiteas na nithe a leanas: (a) an chúis nach n-athaicmítear na méideanna, agus (b) cineál na gcoigeartuithe a dhéanfaí dá n-athaicmeofaí na méideanna.

43

Trí inchomparáideacht idirthréimhse na faisnéise a fheabhsú, tugtar cúnamh d’úsáideoirí cinntí eacnamaíocha a dhéanamh, go háirithe trí chaoi a thabhairt don mheasúnú ar threochtaí i bhfaisnéis airgeadais chun críoch réamhaisnéise. In imthosca áirithe, tá sé dofheidhmithe faisnéis chomparáideach a athaicmiú le haghaidh tréimhse áirithe roimhe sin chun comparáideacht leis an tréimhse reatha a bhaint amach. Cuir i gcás go bhféadfaí nár bhailigh eintiteas sonraí sa tréimhse (sna tréimhsí) roimhe sin ar bhealach a thugann caoi don athaicmiú, agus féadfar go mbeidh sé dofheidhmithe an fhaisnéis sin a athchruthú.

44

Leagtar amach le IAS 8 na coigeartuithe ar fhaisnéis chomparáideach a cheanglaítear nuair a athraíonn eintiteas beartas cuntasaíochta nó nuair a cheartaíonn sé earráid.

Comhsheasmhacht cur i láthair

45

Coinneoidh eintiteas cur i láthair agus aicmiú míreanna sna ráitis airgeadais comhsheasmhach ó thréimhse go tréimhse ach amháin i gcás inarb amhlaidh: (a) gur léir, i ndiaidh athrú suntasach ar chineál oibríochtaí an eintitis nó athbhreithniú ar a ráitis airgeadais, go mbeadh cur i láthair nó aicmiú eile níos iomchuí ag féachaint do na critéir in IAS 8 maidir le beartais chuntasaíochta a roghnú agus a chur i bhfeidhm; nó (b) go gceanglaítear le IFRS go ndéanfaí athrú ar an gcur i láthair.

46

D’fhéadfadh fáil nó diúscairt shuntasach, mar shampla, nó athbhreithniú ar chur i láthair na ráiteas airgeadais a thabhairt le fios gur gá na ráitis airgeadais a chur i láthair ar bhealach difriúil. Ní athraíonn eintiteas cur i láthair a ráiteas airgeadais ach amháin má sholáthraíonn an cur i láthair athraithe faisnéis atá níos iontaofa agus níos ábhartha d’úsáideoirí na ráiteas airgeadais agus más dócha go leanfar den struchtúr athraithe, ionas nach gcuirfear isteach ar an inchomparáideacht. Nuair a dhéanann eintiteas athruithe den sórt sin ar an gcur i láthair, athaicmíonn sé a chuid faisnéise comparáidí i gcomhréir le míreanna 41 agus 42.

STRUCHTÚR AGUS ÁBHAR

Réamhrá

47

Ceanglaítear leis an gCaighdeán seo nochtaí áirithe sa ráiteas maidir le staid airgeadais nó sa ráiteas (sna ráitis) ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile, nó sa ráiteas ar athruithe sa chothromas agus ceanglaítear leis nochtadh ar mhíreanna líne eile sna ráitis sin nó sna nótaí. Le IAS 7 Ráiteas ar Shreafaí Airgid leagtar amach ceanglais maidir le cur i láthair faisnéise maidir le sreabhadh airgid.

48

Úsáidtear ciall leathan an téarma ‘nochtadh’ sa Chaighdeán seo uaireanta, lena gcuimsítear míreanna a chuirtear i láthair sna ráitis airgeadais. Ceanglaítear nochtaí le IFRSanna eile freisin. Mura sonraítear a mhalairt in áit éigin eile sa Chaighdeán seo nó in IFRS eile, féadfar nochtaí den sórt sin a dhéanamh sna ráitis airgeadais.

Sainaithint na ráiteas airgeadais

49

Sainaithneoidh eintiteas na ráitis airgeadais go soiléir agus dealóidh sé iad ó fhaisnéis eile sa doiciméad foilsithe céanna sin.

50

Níl feidhm ag IFRSanna ach maidir le ráitis airgeadais, agus ní gá go bhfuil feidhm acu maidir le faisnéis eile a chuirtear i láthair i dtuarascáil bhliantúil, i gcomhdú rialála ná i ndoiciméad eile. Is tábhachtach, dá bhrí sin, go bhféadann úsáideoirí faisnéis a ullmhaítear ag úsáid IFRSanna a dhealú ó fhaisnéis eile a d’fhéadfaidh a bheith úsáideach d’úsáideoirí ach nach bhfuil faoi réir na gceanglas sin.

51

Sainaithneoidh eintiteas gach ráiteas airgeadais agus na nótaí go soiléir. Ina theannta sin, déanfaidh eintiteas an fhaisnéis a leanas a thaispeáint go feiceálach agus a chur in iúl arís nuair is gá sin chun go mbeidh an fhaisnéis a chuirtear i láthair intuigthe: (a) ainm an eintitis tuairiscithe nó modh eile sainaitheantais, agus aon athrú ar an bhfaisnéis sin ó dheireadh na tréimhse tuairiscithe roimhe sin; (b) cibé acu is le heintiteas aonair nó le grúpa eintiteas iad na ráitis airgeadais; (c) dáta dheireadh na tréimhse tuairiscithe nó na tréimhse a chumhdaítear leis an tacar de ráitis airgeadais nó na nótaí; (d) an t-airgeadra tuairiscithe, mar a shainmhínítear in IAS 21; agus (e) an leibhéal slánaithe a úsáideadh chun méideanna a chur i láthair sna ráitis airgeadais.

52

Comhlíonann eintiteas na ceanglais i mír 51 trí cheannteidil iomchuí a chur i láthair le haghaidh leathanach, ráiteas, nótaí, colún agus a leithéide sin. Tá gá le breithiúnas chun a chinneadh cén bealach is fearr faisnéis den sórt sin a chur i láthair. Nuair a chuireann eintiteas na ráitis airgeadais i láthair go leictreonach, mar shampla, ní bhaintear úsáid i gcónaí as leathanaigh ar leithligh; cuireann eintiteas na míreanna thuas i láthair ansin chun a áirithiú gur féidir an fhaisnéis a áirítear sna ráitis airgeadais a thuiscint.

53

Is minic a dhéanann eintiteas ráitis airgeadais níos éasca a thuiscint trí fhaisnéis a chur i láthair ina mílte nó ina milliúin d’aonaid airgeadra thuairiscithe. Is inghlactha sin fad a nochtann an t-eintiteas an leibhéal slánaithe agus nach bhfágann sé faisnéis ábhartha ar lár.

Ráiteas ar an Staid Airgeadais

Faisnéis atá le cur i láthair sa ráiteas ar an staid airgeadais

54

Sa ráiteas ar an staid airgeadais áireofar míreanna líne lena gcuirtear na méideanna seo a leanas i láthair: (a) réadmhaoin, gléasra agus trealamh; (b) maoin infheistíochta; (c) sócmhainní doláimhsithe; (d) sócmhainní airgeadais (gan méideanna a thaispeántar faoi (e), (h) agus (i) bheith san áireamh); (da) punanna conarthaí faoi raon feidhme IFRS 17 ar sócmhainní iad, arna ndí-chomhlánú mar a éilítear le mír 78 de IFRS 17; (e) infheistíochtaí a dtugtar cuntas orthu agus modh an chothromais á úsáid; (f) sócmhainní bitheolaíochta a thagann faoi raon feidhme IAS 41 Talmhaíocht; (g) fardail; (h) infháltais trádála agus infháltais eile; (i) airgead tirim agus coibhéisí airgid; (j) iomlán na sócmhainní a aicmítear mar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol agus sócmhainní a áirítear i ngrúpaí diúscartha a aicmítear mar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol i gcomhréir le IFRS 5 Sócmhainní Neamhreatha arna Sealbhú lena nDíol agus Oibríochtaí Scortha; (k) suimeanna iníoctha trádála agus eile; (l) forálacha; (m) dliteanais airgeadais (gan méideanna a thaispeántar faoi (k) agus (l) bheith san áireamh); (ma) punanna conarthaí faoi raon feidhme IFRS 17 ar dliteanais iad, arna ndí-chomhlánú mar a éilítear le mír 78 de IFRS 17; (n) dliteanais agus sócmhainní le haghaidh cáin reatha, mar a shainmhínítear in IAS 12 Cánacha Ioncaim; (o) dliteanais chánach iarchurtha agus sócmhainní cánach iarchurtha, mar a shainmhínítear in IAS 12; (p) dliteanais a áirítear i ngrúpaí diúscartha a aicmítear mar dhliteanais arna sealbhú lena ndíol i gcomhréir le IFRS 5; (q) leasanna neamh-urlámhais, arna gcur i láthair laistigh de chothromas; agus (r) caipiteal eisithe agus cúlchistí is inchurtha i leith úinéirí na máthairchuideachta.

55

Déanfaidh eintiteas míreanna líne breise (lena n-áirítear trí dhí-chomhiomlánú na míreanna líne a liostaítear i mír 54), ceannteidil agus fo-iomláin a chur i láthair sa ráiteas maidir le staid airgeadais nuair atá cur i láthair den sórt sin ábhartha don tuiscint ar staid airgeadais an eintitis.

55A

Nuair a chuireann eintiteas fo-iomláin i láthair i gcomhréir le mír 55, beidh na fo-iomláin sin: (a) comhdhéanta de mhíreanna líne ina bhfuil méideanna a aithnítear agus a thomhaistear i gcomhréir le IFRS; (b) curtha i láthair agus lipéadaithe ar bhealach a fhágann gur soiléir intuigthe iad na míreanna líne arb é atá iontu an fo-iomlán; (c) comhsheasmhach ó thréimhse go tréimhse, i gcomhréir le mír 45; agus (d) ní thaispeánfar na fo-iomláin sin ar bhealach atá níos suntasaí ná na fo-iomláin agus na hiomláin a cheanglaítear in IFRS le haghaidh an ráitis maidir le staid airgeadais.

56

Nuair a chuireann eintiteas sócmhainní reatha agus neamhreatha, agus dliteanais reatha agus neamhreatha, i láthair mar aicmithe ar leithligh ina ráiteas maidir le staid airgeadais, ní aicmeoidh sé sócmhainní cánach (dliteanais chánach) iarchurtha mar shócmhainní (dhliteanais) reatha.

57

Ní fhorordaítear leis an gCaighdeán seo an t-ord ná an fhormáid ina gcuireann eintiteas míreanna i láthair. Níl ann ach go liostaítear i mír 54 na míreanna atá éagsúil go leordhóthanach le chéile ó thaobh cineáil nó feidhme gur gá iad a chur i láthair ar leithligh sa ráiteas maidir le staid airgeadais. Anuas air sin: (a) áirítear leis míreanna líne nuair atá sé ábhartha don tuiscint ar staid airgeadais an eintitis míreanna nó comhiomlánú de mhíreanna comhchosúla a chur i láthair ar leithligh de bharr a méide, a gcineáil nó a bhfeidhme; agus (b) féadfar na tuairiscí a úsáidtear agus ord na míreanna nó an chomhiomlánaithe de mhíreanna comhchosúla a leasú de réir chineál an eintitis agus a idirbheart, chun faisnéis a sholáthar atá ábhartha don tuiscint ar staid airgeadais an eintitis. Féadfaidh institiúid airgeadais na tuairiscí thuas a leasú chun faisnéis a sholáthar atá ábhartha d’oibríochtaí institiúide airgeadais, mar shampla.

58

Is ar bhonn measúnaithe ar na nithe a leanas a dhéanann eintiteas breithiúnas an gcuirfidh sé míreanna breise i láthair ar leithligh: (a) cineál agus leachtacht sócmhainní; (b) feidhm sócmhainní laistigh den eintiteas; agus (c) méideanna, cineál agus uainiú dliteanas.

59

Boinn éagsúla tomhais a bheith á n-úsáid le haghaidh aicmí éagsúla sócmhainní, tugann sé sin le fios go bhfuil a gcineál nó a bhfeidhm éagsúil le chéile agus, dá bhrí sin, go gcuireann eintiteas i láthair mar mhíreanna líne ar leithligh iad. Is féidir aicmí éagsúla réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a thabhairt ar aghaidh ar costas nó ar méideanna athluacháilte i gcomhréir le IAS 16, mar shampla.

Idirdhealú idir reatha agus neamhreatha

60

Cuirfidh eintiteas sócmhainní reatha agus neamhreatha, agus dliteanais reatha agus neamhreatha, i láthair mar aicmithe ar leithligh ina ráiteas maidir le staid airgeadais i gcomhréir le míreanna 66–76 seachas nuair a sholáthraítear le cur i láthair atá bunaithe ar leachtacht faisnéis atá níos iontaofa agus níos ábhartha. Nuair atá feidhm ag an eisceacht sin, cuirfidh eintiteas gach sócmhainn agus dliteanas i láthair in ord leachtachta.

61

Cibé modh cur i láthair a ghlactar, nochtfaidh eintiteas an méid a bhfuil coinne lena aisghabháil nó lena shocrú i ndiaidh tráth is faide ná 12 mhí le haghaidh gach mír líne sócmhainne agus dliteanais ina dtugtar le chéile méideanna a bhfuil coinne lena n-aisghabháil nó lena socrú: (a) tráth nach faide ná 12 mhí i ndiaidh na tréimhse tuairiscithe, agus (b) tráth is faide ná 12 mhí i ndiaidh na tréimhse tuairiscithe.

62

Nuair a sholáthraíonn eintiteas earraí nó seirbhísí laistigh de thimthriall oibriúcháin atá inaitheanta go soiléir, ina ndéantar sócmhainní agus dliteanais reatha agus neamhreatha a aicmiú ar leithligh sa ráiteas maidir le staid airgeadais, tugann an t-aicmiú sin faisnéis úsáideach trí idirdhealú a dhéanamh idir na glansócmhainní a bhíonn i gcúrsaíocht leanúnach mar chaipiteal oibre agus iad siúd a úsáidtear in oibríochtaí fadtéarmacha an eintitis. Cuirtear i dtábhacht leis sin freisin na sócmhainní a bhfuil coinne lena réadú laistigh den timthriall oibriúcháin reatha, agus na dliteanais atá le socrú laistigh den tréimhse chéanna.

63

I gcás eintiteas áirithe, amhail institiúidí airgeadais, ina gcuirtear sócmhainní agus dliteanais i láthair in ord méadaitheach nó laghdaitheach leachtachta, soláthraítear leis an gcur i láthair sin faisnéis atá iontaofa agus níos ábhartha ná cur i láthair reatha/neamhreatha toisc nach soláthraíonn an t-eintiteas earraí nó seirbhísí laistigh de thimthriall oibriúcháin atá inaitheanta go soiléir.

64

Agus mír 60 á cur i bhfeidhm ag eintiteas, ceadaítear dó cuid dá shócmhainní agus dá dhliteanais a chur i láthair ag úsáid aicmiú reatha/neamhreatha agus cuid eile a chur i láthair in ord leachtachta nuair a sholáthraíonn sé sin faisnéis atá iontaofa agus níos ábhartha. D’fhéadfadh gá a bheith le bonn measctha cur i láthair nuair atá oibríochtaí ilghnéitheacha ag eintiteas.

65

Faisnéis maidir le dátaí a bhfuil coinne leo le haghaidh réadú sócmhainní agus dliteanas, tá sí úsáideach chun measúnú a dhéanamh ar leachtacht agus ar shócmhainneacht eintitis. IFRS 7 Ionstraimí Airgeadais: Le nochtaí ceanglaítear nochtadh dátaí aibíochta sócmhainní airgeadais agus dliteanas airgeadais. Áirítear le sócmhainní airgeadais infháltais trádála agus infháltais eile, agus áirítear le dliteanais airgeadais suimeanna iníoctha trádála agus eile. Is úsáideach freisin í faisnéis maidir le dáta ionchasach aisghabhála sócmhainní neamhairgeadaíochta amhail fardail agus dáta ionchasach socraíochta dliteanas amhail forálacha, bíodh sócmhainní agus dliteanais aicmithe mar shócmhainní agus mar dhliteanais reatha nó neamhreatha. Nochtann eintiteas, mar shampla, méid na bhfardal a bhfuil coinne lena n-aisghabháil tráth is faide ná 12 mhí i ndiaidh na tréimhse tuairiscithe.

Sócmhainní reatha

66

Aicmeoidh eintiteas sócmhainn mar shócmhainn reatha nuair is amhlaidh: (a) go bhfuil coinne aige le réadú na sócmhainne, nó go mbeartaíonn sé í a dhíol nó a ídiú, ina ghnáth-thimthriall oibriúcháin; (b) go bhfuil an tsócmhainn ina sheilbh aige go príomha chun críche trádála; (c) go bhfuil coinne aige leis go réadófar an tsócmhainn laistigh de 12 mhí i ndiaidh na tréimhse tuairiscithe; nó (d) gur airgead tirim nó coibhéis airgid í an tsócmhainn (mar a shainmhínítear in IAS 7) ach amháin i gcás ina mbaineann srian leis an tsócmhainn nach féidir í a mhalartú nó a úsáid chun dliteanas a shocrú ar feadh 12 mhí ar a laghad i ndiaidh na tréimhse tuairiscithe. Aicmeoidh eintiteas gach sócmhainn eile mar shócmhainní neamhreatha.

67

Úsáidtear an téarma ‘neamhreatha’ sa Chaighdeán seo chun sócmhainní inláimhsithe, doláimhsithe agus airgeadais de chineál fadtéarmach a chur san áireamh. Ní thoirmeasctar leis úsáid tuairiscí malartacha fad a bheidh an bhrí soiléir.

68

Is é timthriall oibriúcháin eintitis é an méid ama idir sócmhainní a fháil le haghaidh a bpróiseála agus réadú na sócmhainní i bhfoirm airgid thirim nó i gcoibhéisí airgid thirim. Nuair nach bhfuil gnáth-thimthriall oibriúcháin an eintitis inaitheanta go soiléir, glactar leis gur 12 mhí atá ann. Áirítear le sócmhainní reatha sócmhainní (amhail fardail agus infháltais trádála) a dhíoltar, a ídítear nó a réadaítear mar chuid den ghnáth-thimthriall oibriúcháin fiú nuair nach bhfuil coinne leis go réadófar iad laistigh de 12 mhí i ndiaidh na tréimhse tuairiscithe. Áirítear freisin le sócmhainní reatha sócmhainní arna sealbhú go príomha chun críche trádála (is samplaí díobh sin iad roinnt sócmhainní airgeadais a chomhlíonann an sainmhíniú in IFRS 9 ar shócmhainn arna sealbhú lena trádáil) agus an chuid reatha de shócmhainní airgeadais neamhreatha.

Dliteanais reatha

69

Aicmeoidh eintiteas dliteanas mar dhliteanas reatha sna cásanna a leanas: (a) tá súil aige go socróidh sé an dliteanas ina ghnáth-thimthriall oibriúcháin; (b) tá an dliteanas ina sheilbh aige go príomha chun críche trádála; (c) tá an dliteanas le socrú laistigh de dhá mhí dhéag tar éis na tréimhse tuairiscithe; nó (d) níl sé de cheart neamhchoinníollach aige socrú an dliteanais a chur siar ar feadh 12 mhí ar a laghad i ndiaidh na tréimhse tuairiscithe (féach mír 73). Téarmaí dliteanais a bhféadfadh a shocrú, faoi rogha an chontrapháirtí, trí ionstraimí cothromais a eisiúint a bheith mar thoradh orthu, ní dhéanann siad difear dá aicmiú. Aicmeoidh eintiteas gach dliteanas eile mar dhliteanais neamh-reatha.

70

Tá roinnt dliteanas reatha, amhail suimeanna iníoctha trádála agus roinnt fabhruithe le haghaidh fostaithe agus costais oibriúcháin eile, mar chuid den chaipiteal oibre a úsáidtear i ngnáth-thimthriall oibriúcháin an eintitis. Aicmíonn eintiteas míreanna oibriúcháin den sórt sin mar dhliteanais reatha fiú má tá siad le socrú laistigh de 12 mhí i ndiaidh na tréimhse tuairiscithe. Tá feidhm ag an ngnáth-thimthriall oibriúcháin céanna maidir le haicmiú sócmhainní agus dliteanas eintitis. Nuair nach bhfuil gnáth-thimthriall oibriúcháin an eintitis inaitheanta go soiléir, glactar leis gur 12 mhí atá ann.

71

Ní shocraítear dliteanais reatha eile mar chuid den ghnáth-thimthriall oibriúcháin, ach tá siad le socrú laistigh de 12 mhí tar éis na tréimhse tuairiscithe nó sealbhaítear iad go príomha chun críche trádála. Is samplaí iad roinnt dliteanas airgeadais a chomhlíonann an sainmhíniú ar arna sealbhú lena dtrádáil in IFRS 9, rótharraingtí bainc, agus an chuid reatha de dhliteanais airgeadais neamh-reatha, díbhinní iníoctha, cánacha ioncaim agus suimeanna iníoctha eile nach mbaineann le trádáil. Maidir le dliteanais airgeadais lena soláthraítear maoiniú ar bhonn fadtéarmach (i.e. ní cuid den chaipiteal oibre a mbaintear úsáid i ngnáth-thimthriall oibriúcháin an eintitis é) agus nach bhfuil le socrú laistigh de 12 mhí tar éis na tréimhse tuairiscithe, ní dliteanais neamh-reatha iad, faoi réir mhíreanna 74 agus 75.

72

Aicmíonn eintiteas a dhliteanais airgeadais mar dhliteanais reatha nuair atá siad le socrú laistigh de 12 mhí i ndiaidh na tréimhse tuairiscithe, fiú sna cásanna a leanas: (a) ba thréimhse níos faide ná dhá mhí dhéag é an téarma bunaidh, agus (b) cuirtear i gcrích comhaontú chun íocaíochtaí a athmhaoiniú, nó chun íocaíochtaí a athsceidealú, ar bhonn fadtéarmach tar éis na tréimhse tuairiscithe agus sula n-údaraítear na ráitis airgeadais lena n-eisiúint.

73

Má tá coinne ag eintiteas leis, agus é faoi rogha aige, go ndéanfar oibleagáid a athmhaoiniú nó a thar-rolladh ar feadh 12 mhí ar a laghad i ndiaidh na tréimhse tuairiscithe faoi shaoráid iasachta atá ann cheana, aicmíonn sé an oibleagáid mar oibleagáid neamhreatha, fiú dá mbeadh sí dlite laistigh de thréimhse níos giorra ina mhalairt de chás. Nuair nach bhfuil athmhaoiniú nó thar-rolladh na hoibleagáide faoi rogha an eintitis, áfach (nuair nach bhfuil socrú ann le haghaidh athmhaoinithe, mar shampla), ní bhreithníonn an t-eintiteas athmhaoiniú féideartha na hoibleagáide agus aicmíonn sé an oibleagáid mar oibleagáid reatha.

74

Nuair a sháraíonn eintiteas foráil a bhaineann le socrú iasachta fadtéarmach ag deireadh na tréimhse tuairiscithe, nó roimpi, agus gurb é an iarmhairt a bheidh leis go mbeidh an dliteanas iníoctha ar éileamh, aicmíonn sé an dliteanas mar dhliteanas reatha, fiú más rud é gur aontaigh an t-iasachtóir, tar éis na tréimhse tuairiscithe agus roimh údarú na ráiteas airgeadais lena n-eisiúint, gan íocaíocht a éileamh mar thoradh ar an sárú. Aicmíonn eintiteas dliteanas mar dhliteanas reatha toisc nach bhfuil sé de cheart neamhchoinníollach aige, ag deireadh na tréimhse tuairiscithe, a shocraíocht a chur siar go ceann dhá mhí dhéag ar a laghad tar éis an dáta sin.

75

Aicmíonn eintiteas dliteanas mar dhliteanas neamh-reatha, áfach, má chomhaontaigh an t-iasachtóir faoi dheireadh na tréimhse tuairiscithe tréimhse chairde a chur ar fáil a rachaidh in éag dhá mhí dhéag ar a laghad tar éis na tréimhse tuairiscithe, is féidir leis an eintiteas an sárú a chur ina cheart agus nach féidir leis an iasachtóir aisíocaíocht láithreach a éileamh lena linn.

76

I leith iasachtaí a aicmítear mar dhliteanais reatha, má tharlaíonn na teagmhais a leanas idir deireadh na tréimhse tuairiscithe agus an dáta a údaraítear na ráitis airgeadais lena n-eisiúint, nochtar na teagmhais sin mar theagmhais neamhchoigeartúcháin i gcomhréir le IAS 10 Teagmhais i ndiaidh na Tréimhse Tuairiscithe: (a) athmhaoiniú ar bhonn fadtéarmach; (b) ceartú sáraithe ar shocrú iasachta fadtéarmaí; agus (c) deonú tréimhse cairde ag an iasachtóir chun sárú ar shocrú iasachta fadtéarmaí a cheartú a rachaidh in éag 12 mhí ar a laghad i ndiaidh na tréimhse tuairiscithe.

Faisnéis atá le cur i láthair sa ráiteas maidir le staid airgeadais nó sna nótaí

77

Nochtfaidh eintiteas, sa ráiteas maidir le staid airgeadais nó sna nótaí, fo-aicmithe breise de na míreanna líne a chuirtear i láthair, arna n-aicmiú ar bhealach is iomchuí d’oibríochtaí an eintitis.

78

Braitheann na mionsonraí a chuirtear i láthair i bhfo-aicmithe ar cheanglais IFRSanna agus ar mhéid, ar chineál agus ar fheidhm na méideanna lena mbaineann. Baineann eintiteas úsáid freisin as na fachtóirí a leagtar amach i mír 58 chun an bonn fo-aicmithe a chinneadh. Is éagsúil iad na nochtaí i gcás gach míre, mar shampla: (a) dí-chomhiomlánaítear míreanna réadmhaoine, gléasra agus trealaimh ina n-aicmí i gcomhréir le IAS 16; (b) dí-chomhiomlánaítear infháltais ina méideanna infhaighte ó chustaiméirí trádála, ina n-infháltais ó pháirtithe gaolmhara, ina réamhíocaíochtaí agus ina méideanna eile; (c) díchomhiomlánaítear fardail, i gcomhréir le IAS 2 Fardail, ina n-aicmithe amhail earraí ar díol, soláthairtí táirgthe, ábhair, obair idir lámha agus earraí críochnaithe; (d) dí-chomhiomlánaítear forálacha ina bhforálacha le haghaidh sochair fostaithe agus míreanna eile; agus (e) dí-chomhiomlánaítear caipiteal cothromais agus cúlchistí ina n-aicmí éagsúla, amhail caipiteal íoctha, scairbhiseach agus cúlchistí.

79

Nochtfaidh eintiteas an méid a leanas, sa ráiteas maidir le staid airgeadais nó sa ráiteas ar athruithe sa chothromas, nó sna nótaí: (a) le haghaidh gach aicme scairchaipitil: (i) an méid scaireanna atá údaraithe; (ii) an líon scaireanna atá eisithe agus láníoctha, agus eisithe ach gan bheith láníoctha; (iii) parluach in aghaidh na scaire, nó nach bhfuil parluach ag na scaireanna; (iv) réiteach ar an líon scaireanna gan íoc ag tús agus ag deireadh na tréimhse; (v) na cearta, fabhair agus srianta a ghabhann leis an aicme sin, lena n-áirítear srianta ar íocaíocht amach díbhinní agus aisíocaíocht caipitil; (vi) an líon scaireanna san eintiteas arna sealbhú ag an eintiteas nó ag a fhochuideachtaí nó a ghnólachtaí comhlachaithe; agus (vii) scaireanna forchoimeádta lena n-eisiúint faoi roghanna agus conarthaí maidir le díolachán scaireanna, lena n-áirítear téarmaí agus méideanna; agus (b) tuairisc ar chineál agus ar chuspóir gach cúlchiste laistigh de chothromas.

80

Nochtfaidh eintiteas nach bhfuil scairchaipiteal aige, amhail comhpháirtíocht nó iontaobhas, faisnéis atá coibhéiseach leis an bhfaisnéis cheanglaítear le mír 79(a), a thaispeánann athruithe le linn na tréimhse ar gach catagóir úis cothromais, agus na cearta, fabhair agus srianta a bhaineann le gach catagóir úis cothromais.

80A

Má athaicmíodh eintiteas (a) ionstraim airgeadais indíola a aicmítear mar ionstraim chothromais, nó (b) ionstraim lena bhforchuirtear oibleagáid ar an eintiteas scair pro rata de ghlansócmhainní an eintitis a sholáthair do pháirtí eile ar leachtú amháin, agus a aicmítear mar ionstraim chothromais idir dliteanais airgeadais agus cothromas, nochtfaidh an t-eintiteas an méid a athaicmítear isteach i ngach catagóir (dliteanais airgeadais nó cothromas) agus amach astu, mar aon le huainiú an athaicmithe sin agus an chúis atá leis.

Ráiteas ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ioncam cuimsitheach eile

81A

Cuirfear i láthair sa ráiteas ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile (ráiteas ar ioncam cuimsitheach), i dteannta na ranna brabúis nó caillteanais agus ioncaim chuimsithigh eile: (a) brabús nó caillteanas; (b) iomlán an ioncaim chuimsithigh eile; (c) ioncam cuimsitheach le haghaidh na tréimhse, arb é iomlán an bhrabúis nó an chaillteanais agus ioncaim chuimsithigh eile é. Má dhéanann eintiteas ráiteas ar leithligh ar bhrabús nó ar chaillteanas a chur i láthair, ní chuireann sé an roinn brabúis nó caillteanais i láthair sa ráiteas ina gcuirtear ioncam cuimsitheach i láthair.

81B

Cuirfidh eintiteas na míreanna a leanas i láthair, i dteannta na ranna brabúis nó caillteanais agus ioncaim chuimsithigh eile, mar leithdháileadh brabúis nó caillteanais agus ioncaim chuimsithigh eile le haghaidh na tréimhse: (a) brabús nó caillteanas le haghaidh na tréimhse is inchurtha i leith: (i) leasanna neamh-urlámhais, agus (ii) úinéirí na máthairchuideachta. (b) ioncam cuimsitheach le haghaidh na tréimhse is inchurtha i leith: (i) leasanna neamh-urlámhais, agus (ii) úinéirí na máthairchuideachta. Má chuireann eintiteas brabús nó caillteanas i láthair i ráiteas ar leithligh, cuirfidh sé (a) i láthair sa ráiteas sin.

Faisnéis atá le cur i láthair sa roinn brabúis nó caillteanais nó sa ráiteas ar bhrabúis nó ar chaillteanais

81

[Scriosta]

82

I dteannta míreanna a éilítear le IFRSanna eile, sa roinn brabúis nó caillteanais nó sa ráiteas ar bhrabúis nó ar chaillteanais áireofar míreanna líne lena gcuirtear na méideanna seo a leanas i láthair le haghaidh na tréimhse: (a) ioncam, arna chur i láthair ar leithligh: (i) ioncam úis arna ríomh ag úsáid an mhodha úis éifeachtaigh; agus (ii) ioncam árachais (féach IFRS 17); (aa) gnóthachain agus caillteanais a eascraíonn as dí-aithint sócmhainní airgeadais arna dtomhas de réir costais amúchta; (ab) costais seirbhíse árachais ó chonarthaí arna n-eisiúint faoi raon feidhme IFRS 17 (féach IFRS 17); (ac) ioncam nó costais ó chonarthaí athárachais arna sealbhú (féach IFRS 17); (b) costais airgeadais; (ba) caillteanais lagaithe (lena n-áirítear cealuithe caillteanas lagaithe nó gnóthachain lagaithe) arna gcinneadh i gcomhréir le Roinn 5.5 de IFRS 9; (bb) ioncam maoiniúcháin árachais nó costais maoiniúcháin árachais ó chonarthaí arna n-eisiúint faoi raon feidhme IFRS 17 (féach IFRS 17); (bc) ioncam maoiniúcháin nó costais mhaoiniúcháin ó chonarthaí athárachais arna sealbhú (féach IFRS 17); (c) sciar den bhrabús nó den chaillteanas ag gnólachtaí comhlachaithe agus comhfhiontair arna gcur san áireamh ag úsáid mhodh an chothromais; (ca) má dhéantar sócmhainn airgeadais a athaicmiú amach as an gcatagóir tomhais trí chostas amúchta ionas go dtomhaistear ar luach cóir í trí bhrabús nó trí chaillteanas, aon ghnóthachan nó aon chaillteanas a eascraíonn as difríocht idir costas amúchta na sócmhainne airgeadais roimhe sin agus a luach cóir ar dháta an athaicmithe (mar a shainmhínítear in IFRS 9); (cb) má dhéantar sócmhainn airgeadais a athaicmiú amach as catagóir tomhais an luacha chóir trí ioncam cuimsitheach eile ionas go dtomhaistear ar luach cóir í trí bhrabús nó trí chaillteanas, aon ghnóthachan nó aon chaillteanas carnach a aithníodh roimhe sin in ioncam cuimsitheach eile a athaicmítear chuig brabús nó caillteanas; (d) speansas cánach; (e) [scriosta] (ea) méid amháin le haghaidh iomlán na n-oibríochtaí scortha (féach IFRS 5). (f)–(i) [scriosta]

Faisnéis atá le cur i láthair sa roinn ioncaim chuimsithigh eile

82A

Sa roinn ioncaim chuimsithigh eile, cuirfear míreanna líne i láthair i gcomhair na méideanna le haghaidh thréimhse na nithe a leanas: (a) míreanna ioncaim chuimsithigh eile (gan méideanna i mír (b) bheith san áireamh), arna n-aicmiú de réir cineáil agus arna ngrúpáil ina míreanna dá réir seo a leanas, i gcomhréir le IFRSanna eile: (i) míreanna nach n-athaicmeofar chuig brabús nó caillteanas ina dhiaidh sin; agus (ii) míreanna nach n-athaicmeofar chuig brabús nó caillteanas ina dhiaidh sin nuair a chomhlíontar coinníollacha sonracha. (b) sciar den ioncam cuimsitheach eile ag gnólachtaí comhlachaithe agus comhfhiontair a chuirtear san áireamh ag úsáid mhodh an chothromais, arna ndeighilt ina scair míreanna dá réir seo a leanas, i gcomhréir le IFRSanna eile: (i) míreanna nach n-athaicmeofar chuig brabús nó caillteanas ina dhiaidh sin; agus (ii) míreanna nach n-athaicmeofar chuig brabús nó caillteanas ina dhiaidh sin nuair a chomhlíontar coinníollacha sonracha.

83-84 bliana

[Scriosta]

85

Déanfaidh eintiteas míreanna líne breise (lena n-áirítear trí dhí-chomhiomlánú na míreanna líne a liostaítear i mír 82), ceannteidil agus fo-iomláin a chur i láthair sa ráiteas (sna ráitis) ina gcuirtear brabús nó caillteanas agus ioncam cuimsitheach eile i láthair nuair atá cur i láthair den sórt sin ábhartha don tuiscint ar fheidhmíocht airgeadais an eintitis.

85A

Nuair a chuireann eintiteas fo-iomláin i láthair i gcomhréir le mír 85, beidh na fo-iomláin sin: (a) comhdhéanta de mhíreanna líne ina bhfuil méideanna a aithnítear agus a thomhaistear i gcomhréir le IFRS; (b) curtha i láthair agus lipéadaithe ar bhealach a fhágann gur soiléir intuigthe iad na míreanna líne arb é atá iontu an fo-iomlán; (c) comhsheasmhach ó thréimhse go tréimhse, i gcomhréir le mír 45; agus (d) ní thaispeánfar na fo-iomláin sin ar bhealach atá níos suntasaí ná na fo-iomláin agus na hiomláin a cheanglaítear in IFRS le haghaidh an ráitis (na ráiteas) ina gcuirtear brabús nó caillteanas agus ioncam cuimsitheach eile i láthair.

85B

Na míreanna líne a réitíonn aon fho-iomlán a chuirtear i láthair i gcomhréir le mír 85 leis na fo-iomláin nó na hiomláin a cheanglaítear in IFRS le haghaidh ráiteas (ráitis) ina gcuirtear brabús nó caillteanas agus ioncam cuimsitheach eile i láthair, cuirfidh eintiteas na hmíreanna líne sin i láthair sa ráiteas (sna ráitis) sin.

86

Ós rud é go bhfuil iarmhairtí na ngníomhaíochtaí agus na n-idirbheart éagsúil a dhéanann eintiteas agus iarmhairtí teagmhas eile éagsúil ó thaobh minicíochta, intuarthachta agus na féidearthachta go mbeidh gnóthachan nó caillteanas ann dá ndroim, tá nochtadh comhpháirteanna feidhmíochta airgeadais ina chuidiú d’úsáideoirí an fheidhmíocht airgeadais a bhaintear amach a thuiscint agus réamh-mheastacháin a dhéanamh ar an bhfeidhmíocht airgeadais amach anseo. Áiríonn eintiteas míreanna líne breise sa ráiteas (sna ráitis) ina gcuirtear brabús nó caillteanas agus ioncam cuimsitheach eile i láthair agus leasaíonn sé na tuairiscí a úsáidtear agus ord na míreanna nuair is gá sin chun eilimintí na feidhmíochta airgeadais a mhíniú. Breithníonn eintiteas fachtóirí lena n-áirítear ábharthacht agus cineál agus feidhm na míreanna ioncaim agus speansais. Féadfaidh institiúid airgeadais na tuairiscí a leasú chun faisnéis a sholáthar atá ábhartha d’oibríochtaí institiúide airgeadais, mar shampla. Ní dhéanann eintiteas míreanna ioncaim agus speansais a fhritháireamh ach amháin i gcás ina gcomhlíontar na critéir i mír 32.

87

Ní chuirfidh eintiteas aon mhír ioncaim ná speansais i láthair mar mhíreanna urghnácha sa ráiteas (sna ráitis) ina gcuirtear brabús nó caillteanas agus ioncam cuimsitheach eile i láthair ná sna nótaí.

Brabús nó caillteanas le haghaidh na tréimhse

88

Déanfaidh eintiteas gach mír ioncaim nó speansais i dtréimhse a aithint i mbrabús nó caillteanas ach amháin i gcás ina gceanglaítear nó ina gceadaítear a mhalairt le IFRS.

89

Sonraítear le roinnt IFRSanna imthosca ina n-aithníonn eintiteas míreanna áirithe lasmuigh de bhrabús nó de chaillteanas le linn na tréimhse reatha. Sonraítear dhá imthoisc den sórt sin le IAS 8: ceartú earráidí agus iarmhairt athruithe ar bheartais chuntasaíochta. Ceanglaítear nó ceadaítear le IFRSanna eile go ndéantar comhpháirteanna d’ioncam cuimsitheach eile a chomhlíonann sainmhíniú an Chreata Choincheapúil ar ioncam nó ar speansas a eisiamh ó bhrabús nó caillteanas (féach mír 7).

Ioncam cuimsitheach eile le haghaidh na tréimhse

90

Nochtfaidh eintiteas an méid cánach ioncaim a bhaineann le gach mír ioncaim chuimsithigh eile, lena n-áirítear coigeartuithe athaicmithe, sa ráiteas ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile nó sna nótaí.

91

Féadfaidh eintiteas míreanna ioncaim chuimsithigh eile a chur i láthair: (a) glan ó iarmhairtí cánach gaolmhara, nó (b) roimh iarmhairtí cánach ina dtaispeántar méid amháin le haghaidh an mhéid chomhiomláin cánach ioncaim a bhaineann leis na míreanna sin. Má roghnaíonn eintiteas rogha mhalartach (b), leithdháilfidh sé an cháin idir na míreanna a bhféadfaí a athaicmiú ina dhiaidh sin chuig an roinn brabúis nó caillteanais agus na míreanna nach n-athaicmeofar ina dhiaidh sin chuig an roinn brabúis nó caillteanais.

92

Nochtfaidh eintiteas coigeartuithe athaicmithe a bhaineann le comhpháirteanna d’ioncam cuimsitheach eile.

93

Sonraítear le IFRSanna eile cibé acu agus cén uair a athaicmítear nó nach n-athaicmítear méideanna a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile roimhe sin. Tagraítear sa Chaighdeán seo d’athaicmithe den sórt sin mar choigeartuithe athaicmithe. Áirítear coigeartú athaicmithe leis an gcomhpháirt ghaolmhar d’ioncam cuimsitheach eile sa tréimhse ina n-athaicmítear an coigeartú chuig brabús nó caillteanas. D’fhéadfadh sé gur aithníodh na méideanna sin in ioncam cuimsitheach eile mar ghnóthachain neamhréadaithe sa tréimhse reatha nó i dtréimhsí roimhe sin. Ní mór na gnóthachain neamhréadaithe sin a asbhaint ó ioncam cuimsitheach eile sa tréimhse ina n-athaicmítear na gnóthachain neamhréadaithe chuig brabús nó caillteanas ionas nach n-áireofar faoi dhó iad in ioncam cuimsitheach iomlán.

94

Féadfaidh eintiteas coigeartuithe athaicmithe a chur i láthair sa ráiteas (sna ráitis) ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile nó sna nótaí. Eintiteas a chuireann coigeartuithe athaicmithe i láthair sna nótaí, cuireann sé na míreanna ioncaim chuimsithigh eile i láthair i ndiaidh aon choigeartú athaicmithe a bhaineann leo.

95

Eascraíonn coigeartuithe athaicmithe as diúscairt oibríochta eachtraí (féach IAS 21), mar shampla, agus nuair a dhéanann roinnt sreafaí airgid réamhaisnéise fálaithe difear do bhrabús nó do chaillteanas (féach mír 6.5.11(d) de IFRS 9 i ndáil le fáluithe ar an sreabhadh airgid).

96

Ní eascraíonn coigeartuithe athaicmithe as athruithe ar bharrachas athluachála a aithnítear i gcomhréir le IAS 16 nó IAS 38 ná as atomhais ar phleananna sochar sainithe a aithnítear i gcomhréir le IAS 19. Aithnítear na comhpháirteanna sin in ioncam cuimsitheach eile agus ní athaicmítear iad chuig brabús nó caillteanas i dtréimhsí ina dhiaidh sin. Féadfar athruithe ar bharrachas athluachála a aistriú chuig tuilleamh coimeádta i dtréimhsí ina dhiaidh sin de réir mar a úsáidtear an tsócmhainn nó nuair a dhí-aithnítear í (féach IAS 16 agus IAS 38). I gcomhréir le IFRS 9, ní thagann coigeartuithe athaicmithe chun cinn más é an toradh atá ar an sreabhadh airgid a bheith á fhálú nó ar amluach scair-rogha a bheith á chur san áireamh (nó eilimint réamhcheaptha de chonradh réamhcheaptha a bheith á cur san áireamh nó bonn airgeadra eachtraigh an raoin difríochta ionstraime airgeadais a bheith á chur san áireamh) go bhfuil méideanna ann a bhaintear den chúlchiste fálaithe ar an sreabhadh airgid nó de ghné ar leithligh den chaipiteal gnáthscaireanna, faoi seach, agus go n-áirítear go díreach iad leis an gcostas tosaigh nó le suim eile ghlanluacha sócmhainne nó dliteanais. Aistrítear na méideanna sin go díreach chuig sócmhainní nó dliteanais.

Faisnéis atá le cur i láthair sa ráiteas (sna ráitis) ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile nó sna nótaí

97

Nuair atá míreanna ioncaim nó speansais ábhartha, nochtfaidh eintiteas a gcineál agus a méid ar leithligh.

98

Áirítear na nithe a leanas le himthosca as a n-eascraíonn nochtadh míreanna ioncaim agus speansais ar leithligh: (a) díluachálacha ar fhardail go dtí an glanluach inréadaithe, nó díluachálacha ar réadmhaoin, ar ghléasra agus ar threalamh go dtí an méid in-aisghabhála, chomh maith le cealuithe díluachálacha den sórt sin; (b) athstruchtúruithe gníomhaíochtaí eintitis agus cealuithe aon fhorála maidir le costais athstruchtúraithe; (c) diúscairtí míreanna réadmhaoine, gléasra agus trealaimh; (d) diúscairtí infheistíochtaí; (e) oibríochtaí scortha; (f) socraíochtaí dlíthíochta; agus (g) cealuithe eile forálacha.

99

Déanfaidh eintiteas anailís ar speansais a aithnítear i mbrabús nó i gcaillteanas a chur i láthair ag úsáid aicmiú bunaithe ar a gcineál nó a bhfeidhm laistigh den eintiteas, cibé ceann acu a sholáthraíonn faisnéis atá iontaofa agus níos ábhartha.

100

Moltar d’eintitis an anailís i mír 99 a chur i láthair sa ráiteas (sna ráitis) ina gcuirtear brabús nó caillteanas agus ioncam cuimsitheach eile i láthair.

101

Fo-aicmítear speansais chun comhpháirteanna feidhmíochta airgeadais a d’fhéadfaidh a bheith éagsúil i dtéarmaí minicíochta, intuarthachta agus na féidearthachta go mbeidh gnóthachan nó caillteanas ann dá ndroim a chur i dtábhacht. Soláthraítear an anailís sin i gceann amháin de dhá fhoirm.

102

Is é an chéad fhoirm anailíse é modh an ‘chineál speansais’. Comhiomlánaíonn eintiteas speansais laistigh de bhrabús nó de chaillteanas de réir a gcineáil (dímheas, ceannacháin ábhar, costais iompair, sochair fostaithe agus costais fógraíochta, mar shampla), agus ní leithdháileann sé iad i measc feidhmeanna laistigh den eintiteas. D’fhéadfadh an modh sin a bheith éasca a chur i bhfeidhm toisc nach gá aon speansas a leithdháileadh ar aicmithe feidhmiúla. Seo a leanas sampla d’aicmiú ina n-úsáidtear modh an chineál speansais: Ioncam   X Ioncam eile   X Athruithe ar fhardail earraí críochnaithe agus oibre idir lámha X   Amhábhair agus earraí inchaite a úsáidtear X   Speansas maidir le sochair fostaí X   Dímheas agus speansas amúchta X   Speansais eile X   Speansais iomlána   (X) Brabús roimh cháin   X

103

Is é an dara foirm anailíse é an modh ‘feidhme speansais’ nó modh an ‘chostais díolachán’ ina n-aicmítear speansais de réir a bhfeidhme mar chuid den chostas díolachán nó de chostais gníomhaíochtaí dáileacháin nó riaracháin, mar shampla. Ar a laghad, nochtann eintiteas a chostas díolachán ar leithligh ó speansais eile faoin modh sin. Féadann an modh sin faisnéis níos ábhartha a sholáthar d’úsáideoirí ná an fhaisnéis a sholáthraítear le haicmiú speansas de réir cineáil, ach féadfar gurb éigean leithdháiltí treallacha a dhéanamh chun costais a leithdháileadh ar fheidhmeanna agus go mbeidh breithiúnas suntasach i gceist leis. Seo a leanas sampla d’aicmiú ina n-úsáidtear an modh feidhme speansais: Ioncam X Costas díolachán (X) Ollbhrabús X Ioncam eile X Costais dáileacháin (X) Speansais riaracháin (X) Speansais eile (X) Brabús roimh cháin X

104

Déanfaidh eintiteas a aicmíonn speansais de réir feidhme faisnéis bhreise a nochtadh maidir le cineál na speansas, lena n-áirítear speansas dímheasa agus amúchta agus speansas sochar fostaithe.

105

Is ar fhachtóirí stairiúla agus tionscail agus ar chineál an eintitis a bhraitheann sé cé acu ceann a roghnaítear, an modh feidhme speansais nó modh an chineál speansais. Tugann an dá mhodh léiriú ar na costais sin a d’fhéadfadh athrú, go díreach nó go hindíreach, de réir leibhéal díolacháin nó táirgeachta an eintitis. Ós rud é go bhfuil fiúntas sa dá mhodh cur i láthair le haghaidh cineálacha éagsúla eintiteas, ceanglaítear leis an gCaighdeán seo go roghnaíonn an lucht bainistíochta an cur i láthair atá iontaofa agus níos ábhartha. De bhrí go bhfuil faisnéis maidir le cineál na speansas úsáideach, áfach, chun sreafaí airgid todhchaí a thuar, ceanglaítear nochtadh breise nuair a úsáidtear an t-aicmiú feidhme speansais. I mír 104, tá an bhrí chéanna le ‘sochair fostaithe’ agus atá leis in IAS 19.

Ráiteas ar athruithe sa chothromas

Faisnéis atá le cur i láthair sa ráiteas ar athruithe sa chothromas

106

Cuirfidh eintiteas ráiteas ar athruithe sa chothromas i láthair mar a cheanglaítear le mír 10. Áirítear an fhaisnéis a leanas sa ráiteas ar athruithe sa chothromas: (a) ioncam cuimsitheach iomlán le haghaidh na tréimhse, ina léirítear ar leithligh na méideanna iomlána is inchurtha i leith úinéirí na máthairchuideachta agus leasanna neamh-urlámhais; (b) i gcás gach gné den chaipiteal gnáthscaireanna, na hiarmhairtí ag cur i bhfeidhm cúlghabhálach nó ag athráiteas cúlghabhálach a aithnítear i gcomhréir le IAS 8; agus (c) [scriosta] (d) i gcás gach gné den chaipiteal gnáthscaireanna, réiteach idir an tsuim ghlanluacha ag tús agus deireadh na tréimhse, ina nochtar ar leithligh (ar a laghad) na hathruithe atá de thoradh na nithe a leanas: (i) brabús nó caillteanas; (ii) ioncam cuimsitheach eile; agus (iii) idirbhearta le húinéirí ina gcáil mar úinéirí, a thaispeánann ranníocaíochtaí ag úinéirí agus dáileacháin orthu ar leithligh agus athruithe ar leasanna úinéireachta i bhfochuideachtaí nach mbíonn caillteanas i rialú mar thoradh orthu.

Faisnéis atá le cur i láthair sa ráiteas ar athruithe sa chothromas nó sna nótaí

106A

I gcás gach gné den chaipiteal gnáthscaireanna, cuirfidh eintiteas anailís ar ioncam cuimsitheach eile i láthair de réir míre sa ráiteas ar athruithe sa chothromas nó sna nótaí (féach mír 106(d)(ii)).

107

Déanfaidh eintiteas an méid díbhinní a aithnítear mar dháileacháin ar úinéirí le linn na tréimhse, agus an méid gaolmhar díbhinní in aghaidh na scaire, a chur i láthair sa ráiteas ar athruithe sa chothromas nó sna nótaí.

108

I mír 106, áirítear leis na gnéithe den chaipiteal gnáthscaireanna, mar shampla, gach aicme de chothromas ranníoctha, iarmhéid carnach gach aicme d’ioncam cuimsitheach eile agus tuilleamh coimeádta.

109

Tá athruithe ar chothromas eintitis idir tús agus deireadh na tréimhse tuairiscithe ina léiriú ar an méadú nó ar an laghdú ar a ghlansócmhainní le linn na tréimhse. Ach amháin i gcás athruithe a leanann as idirbhearta le húinéirí ina gcáil mar úinéirí (amhail ranníocaíochtaí cothromais, athfháil ionstraimí cothromais dílse an eintitis agus díbhinní) agus as costais idirbhirt a bhaineann go díreach le hidirbhearta den sórt sin, léirítear leis an athrú foriomlán ar chothromas le linn tréimhse an méid iomlán ioncaim agus speansais, lena n-áirítear gnóthachain agus caillteanais, arna nginiúint ag gníomhaíochtaí an eintitis le linn na tréimhse sin.

110

Ceanglaítear le IAS 8 go ndéanann coigeartuithe athaicmithe athruithe ar bheartais chuntasaíochta, a mhéid is infheidhmithe, seachas nuair a cheanglaítear a mhalairt leis na forálacha aistrithe in IFRS eile. Ceanglaítear le IAS 8 freisin go ndéantar athráitis go cúlghabhálach chun earráidí a cheartú, a mhéid is infheidhmithe. Níl coigeartuithe cúlghabhálacha ná athráitis chúlghabhálacha ina n-athruithe ar chothromas ach ina gcoigeartuithe ar iarmhéid tuillimh choimeádta atá le tabhairt ar aghaidh, seachas nuair a cheanglaítear le IFRS go ndéantar coigeartú cúlghabhálach ar ghné eile den chaipiteal gnáthscaireanna. Ceanglaítear le mír 106(b) go nochtar sa ráiteas ar athruithe sa chothromas an coigeartú iomlán ar gach gné den chaipiteal gnáthscaireanna atá de thoradh athruithe ar bheartais chuntasaíochta agus, ar leithligh uaidh sin, de thoradh ceartuithe earráidí. Nochtar na coigeartuithe sin le haghaidh gach tréimhse roimhe sin agus le haghaidh thús na tréimhse.

Ráiteas ar shreafaí airgid

111

Tugann faisnéis maidir le sreabhadh airgid bonn d’úsáideoirí ráiteas airgeadais measúnú a dhéanamh ar chumas an eintitis airgead tirim agus coibhéisí airgid thirim a ghiniúint agus ar an ngá atá ag an eintiteas na sreafaí airgid sin a úsáid. Leagtar amach le IAS 7 ceanglais maidir le cur i láthair agus nochtadh faisnéise maidir le sreabhadh airgid.

Nótaí

Struchtúr

112

Sna nótaí sin: (a) cuirfear faisnéis i láthair maidir le bonn ullmhúcháin na ráiteas airgeadais agus maidir leis na beartais shonracha chuntasaíochta a úsáidtear i gcomhréir le míreanna 117–124; (b) nochtfar an fhaisnéis a cheanglaítear le IFRSanna ach nach gcuirtear i láthair áit ar bith eile sna ráitis airgeadais; agus (c) soláthrófar faisnéis nach gcuirtear i láthair áit ar bith eile sna ráitis airgeadais, ach atá ábhartha chun tuiscint a fháil ar aon cheann díobh.

113

Cuirfidh eintiteas nótaí i láthair ar bhealach córasach, a mhéid is infheidhmithe. Agus bealach córasach á chinneadh, breithneoidh an t-eintiteas an iarmhairt ar shothuigtheacht agus inchomparáideacht a ráiteas airgeadais. Gach ítim sna ráitis maidir le staid airgeadais agus sa ráiteas (sna ráitis) ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile, agus sna ráitis ar athruithe sa chothromas agus ar shreafaí airgid, déanfaidh eintiteas crostagairt d’aon fhaisnéis sna nótaí a bhaineann leo.

114

Áirítear an méid a leanas ar shamplaí d’ordú nó de ghrúpáil chórasach na nótaí: (a) suntasacht a thabhairt do réimsí gníomhaíochtaí an eintitis is ábhartha, dar leis, do thuiscint a fháil ar a fheidhmíocht airgeadais agus ar a staid airgeadais, amhail faisnéis maidir le gníomhaíochtaí oibriúcháin áirithe a ghrúpáil le chéile; (b) faisnéis maidir le míreanna a thomhaistear ar bhealach comhchosúil, amhail sócmhainní a thomhaistear ar luach cóir, a ghrúpáil le chéile; nó (c) ord na míreanna líne sa ráiteas (sna ráitis) ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile agus sa ráiteas maidir le staid airgeadais a leanúint, amhail an méid a leanas: (i) ráiteas comhlíontachta le IFRSanna (féach mír 16); (ii) faisnéis ábhartha maidir le beartas cuntasaíochta (féach mír 117); (iii) faisnéis tacaíochta le haghaidh míreanna a chuirtear i láthair sna ráitis maidir le staid airgeadais agus sa ráiteas (sna ráitis) ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile, agus sna ráitis ar athruithe sa chothromas agus ar shreafaí airgid, san ord ina gcuirtear gach ráiteas agus gach mír líne i láthair; agus (iv) nochtaí eile, lena n-áirítear (1) dliteanais theagmhasacha (féach IAS 37) agus gealltanais chonarthacha neamhaitheanta; agus (2) nochtaí neamhairgeadais, e.g. maidir le cuspóirí agus beartais an eintitis um bainistiú riosca airgeadais (féach IFRS 7).

115

[Scriosta]

116

Féadfaidh eintiteas nótaí ina soláthraítear faisnéis maidir le bonn ullmhúcháin na ráiteas airgeadais agus maidir leis na beartais shonracha chuntasaíochta a chur i láthair mar roinn ar leithligh sna ráitis airgeadais.

Nochtadh beartas cuntasaíochta

117

Déanfaidh eintiteas faisnéis ábhartha maidir le beartas cuntasaíochta (féach mír 7) a nochtadh. Tá faisnéis maidir le beartas cuntasaíochta ábhartha más féidir coinne a bheith leis go réasúnta, nuair a bhreithnítear an fhaisnéis in éineacht le faisnéis eile atá san áireamh i ráitis airgeadais eintitis, go bhféadfaidh sí tionchar a imirt ar chinntí a dhéanann príomhúsáideoirí ráiteas airgeadais ilchuspóireach ar bhonn na ráiteas airgeadais sin.

117A

Is faisnéis neamhábhartha faisnéis maidir le beartas cuntasaíochta a bhaineann le hidirbhearta neamhábhartha nó le himeachtaí nó coinníollacha eile agus ní gá an fhaisnéis sin a nochtadh. D’fhéadfadh faisnéis maidir le beartas cuntasaíochta a bheith ábhartha mar sin féin i ngeall ar chineál na n-idirbheart gaolmhar nó ar imeachtaí nó coinníollacha eile, fiú más méideanna neamhábhartha iad na méideanna. Ní faisnéis ábhartha í an fhaisnéis uile maidir le beartas cuntasaíochta a bhaineann le hidirbhearta ábhartha le himeachtaí nó coinníollacha eile, áfach.

117B

Meastar gur faisnéis ábhartha atá san fhaisnéis maidir le beartas cuntasaíochta más rud é go mbeadh gá ag úsáideoirí ráiteas airgeadais de chuid eintitis léi chun faisnéis ábhartha eile sna ráitis airgeadais a thuiscint. Mar shampla, is dócha go mbreithneoidh eintiteas go bhfuil faisnéis maidir le beartas cuntasaíochta ábhartha dá ráitis airgeadais má bhaineann an fhaisnéis sin le hidirbhearta ábhartha nó le himeachtaí nó coinníollacha eile agus sna cásanna seo a leanas: (a) gur athraigh an t-eintiteas a bheartas cuntasaíochta le linn na tréimhse tuairiscithe agus gur tháinig athrú ábhartha ar an bhfaisnéis sna ráitis airgeadais mar thoradh ar an athrú sin; (b) gur roghnaigh an t-eintiteas an beartas cuntasaíochta ó rogha amháin nó níos mó a cheadaítear le IFRSanna—d’fhéadfadh cás den sórt sin teacht chun cinn dá roghnódh an t-eintiteas réadmhaoin infheistíochta a thomhas ar chostas stairiúil seachas ar luach cóir; (c) gur forbraíodh an beartas cuntasaíochta i gcomhréir le IAS 8 in éagmais IFRS a bhfuil feidhm shonrach aige; (d) go mbaineann an beartas cuntasaíochta le réimse a bhfuil gá le heintiteas ina leith chun breithiúnais nó toimhdí suntasacha a dhéanamh maidir le beartas cuntasaíochta a chur i bhfeidhm, agus go nochtann an t-eintiteas na breithiúnais nó na toimhdí sin i gcomhréir le míreanna 122 agus 125; nó (e) go bhfuil an chuntasaíocht a bhfuil gá léi ina leith casta agus nach dtuigfeadh úsáideoirí ráitis airgeadais an eintitis na hidirbhearta ábhartha sin ná na himeachtaí ná na coinníollacha eile sin—d’fhéadfadh cás den sórt sin teacht chun cinn dá gcuirfeadh eintiteas níos mó ná IFRS amháin i bhfeidhm maidir le haicme idirbheart ábhartha.

117C

Le faisnéis maidir le beartas cuntasaíochta lena ndírítear ar an gcaoi ar chuir eintiteas ceanglais IFRSanna i bhfeidhm ar a chúinsí féin, soláthraítear faisnéis eintiteas-shonrach atá níos úsáidí d’úsáideoirí ráiteas airgeadais ná faisnéis chaighdeánaithe, nó faisnéis nach ndéanann ach ceanglais IFRSanna a dhúbailt nó a achoimriú.

117D

Má nochtann eintiteas faisnéis neamhábhartha maidir le beartas cuntasaíochta, ní dhéanfar faisnéis ábhartha maidir le beartas cuntasaíochta a theimhliú leis an bhfaisnéis sin.

117E

Le conclúid ó eintiteas gur faisnéis neamhábhartha atá i bhfaisnéis maidir le beartas cuntasaíochta ní dhéanfar difear do na ceanglais ghaolmhara maidir le nochtadh a leagtar amach in IFRSanna eile.

118

[Scriosta]

119

[Scriosta]

120

[Scriosta]

121

[Scriosta]

122

Nochtfaidh eintiteas, in éineacht le faisnéis ábhartha maidir le beartas cuntasaíochta nó nótaí eile, na breithiúnais, seachas iad sin a mbaineann meastacháin leo (féach mír 125), atá déanta ag an lucht bainistíochta agus beartais chuntasaíochta an eintitis á gcur i bhfeidhm acu, agus a bhfuil an tionchar is suntasaí acu ar na méideanna a aithnítear sna ráitis airgeadais.

123

Agus beartais chuntasaíochta an eintitis á gcur i bhfeidhm aige, déanann an lucht bainistíochta breithiúnais áirithe, seachas iad siúd lena mbaineann meastacháin, a fhéadann difear suntasach a dhéanamh do na méideanna a aithníonn sé ina ráitis airgeadais. Déanann an lucht bainistíochta breithiúnais agus na nithe a leanas á gcinneadh aige, mar shampla: (a) [scriosta] (b) nuair a aistrítear chuig eintitis eile, go substaintiúil, gach riosca agus luaíocht úinéireachta ar shócmhainní airgeadais agus, i gcás léasóirí, sócmhainní atá faoi réir léasanna; (c) cibé acu is socruithe maoiniúcháin, ó thaobh substainte, iad díolacháin áirithe earraí nó nach iad agus nach n-eascraíonn ioncam astu más ea; agus (d) cibé acu a eascraíonn nó nach n-eascraíonn sreafaí airgid ar dhátaí sonraithe as téarmaí conarthacha sócmhainne airgeadais ar íocaíochtaí príomhshuime agus úis ar mhéid na príomhshuime gan íoc amháin atá iontu.

124

Ceanglaítear le IFRSanna eile roinnt de na nochtaí a dhéantar i gcomhréir le mír 122. Ceanglaítear le IFRS 12 Nochtadh Leasanna in Eintitis Eile, mar shampla, go nochtfaidh eintiteas na breithiúnais a rinne sé agus é á chinneadh cibé acu a rialaíonn nó nach rialaíonn sé eintiteas eile. Ceanglaítear le IAS 40 Réadmhaoin Infheistíochta go nochtfar na critéir a d’fhorbair an t-eintiteas chun idirdhealú a dhéanamh idir réadmhaoin infheistíochta agus réadmhaoin úinéir-áitithe, agus idir sin agus réadmhaoin arna sealbhú lena díol i ngnáthchúrsa gnó, nuair is deacair réadmhaoin a aicmiú.

Foinsí éiginnteachta meastacháin

125

Nochtfaidh eintiteas faisnéis maidir leis na toimhdí a dhéanann sé faoin todhchaí, agus foinsí móra eile éiginnteachta meastacháin ag deireadh na tréimhse tuairiscithe, lena mbaineann riosca suntasach go ndéanfar coigeartú ábhartha dá dtoradh ar shuimeanna glanluacha sócmhainní agus dliteanas sa chéad bhliain airgeadais eile. I leith na sócmhainní agus na ndliteanas sin, áireofar leis na nótaí mionsonraí maidir leis na nithe a leanas: (a) a gcineál, agus (b) a suim ghlanluacha ag deireadh na tréimhse tuairiscithe.

126

Chun suimeanna glanluacha roinnt sócmhainní agus dliteanas a chinneadh, is gá meastachán a dhéanamh ar na hiarmhairtí a bheadh ag teagmhais éiginnte sa todhchaí ar na sócmhainní agus na dliteanais sin ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. In éagmais margadhphraghsanna a breithníodh le déanaí, mar shampla, tá gá le meastacháin atá dírithe ar an todhchaí chun tomhas a dhéanamh ar an méid in-aisghabhála d’aicmí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh, ar an iarmhairt ag dífheidhmeacht teicneolaíochta ar fhardail, ar fhorálacha faoi réir an toraidh a bheidh ann amach anseo ar dhlíthíocht atá idir lámha agus ar dhliteanais sochar fostaithe fhadtéarmacha amhail oibleagáidí pinsin. Bainteach leis na meastacháin sin tá toimhdí maidir le míreanna amhail an coigeartú riosca ar shreafaí airgid nó rátaí lascaine, athruithe amach anseo ar thuarastail agus athruithe amach anseo ar phraghsanna a dhéanann difear do chostais eile.

127

Baineann na toimhdí agus na foinsí eile éiginnteachta meastacháin a nochtar i gcomhréir le mír 125 leis na meastacháin lena gceanglaítear na breithiúnais is deacra, is suibiachtúla nó is casta a dhéanfaidh an lucht bainistíochta. Dá líonmhaire na hathraithigh agus na toimhdí a dhéanann difear don réiteach a d’fhéadfadh a bheith ann amach seo ar na héiginnteachtaí, is ea is suibiachtúla agus is casta na breithiúnais sin, agus méadaíonn dá réir, de ghnáth, ar an bhféidearthacht go ndéanfar coigeartú ábhartha iarmhartach ar shuimeanna glanluacha sócmhainní agus dliteanas.

128

Ní cheanglaítear na nochtaí i mír 125 le haghaidh sócmhainní ná dliteanais a mbaineann riosca suntasach leo go n-athrófar a suimeanna glanluacha go hábhartha laistigh den chéad bhliain airgeadais eile más amhlaidh, ag deireadh na tréimhse tuairiscithe, go dtomhaistear ar luach cóir iad bunaithe ar phraghas arna lua i margadh gníomhach le sócmhainn nó le dliteanas atá comhionann leo. D’fhéadfadh athrú ábhartha teacht ar luachanna córa den sórt sin laistigh den chéad bhliain airgeadais eile, ach ní eascródh na hathruithe sin as toimhdí ná as foinsí eile éiginnteachta meastacháin ag deireadh na tréimhse tuairiscithe.

129

Cuireann eintiteas na nochtaí i mír 125 i láthair ar bhealach a chuidíonn le húsáideoirí ráiteas airgeadais tuiscint a fháil ar na breithiúnais a dhéanann an lucht bainistíochta maidir leis an todhchaí agus maidir le foinsí eile éiginnteachta meastacháin. Bíonn cineál agus méid na faisnéise a sholáthraítear éagsúil de réir chineál na toimhde agus imthosca eile. Is samplaí iad seo a leanas de na cineálacha nochta a dhéanann eintiteas: (a) cineál na toimhde nó na héiginnteachta meastacháin eile; (b) a íogaire atá suimeanna glanluacha i leith na modhanna, na dtoimhdí agus na meastachán is bonn lena ríomh, lena n-áirítear na cúiseanna atá leis an íogaireacht; (c) an réiteach ionchasach ar éiginnteacht agus raon na dtorthaí a d’fhéadfadh a bheith ann go réasúnta laistigh den chéad bhliain airgeadais eile i leith shuimeanna glanluacha na sócmhainní agus na ndliteanas dá ndéantar difear; agus (d) míniú ar athruithe a rinneadh ar thoimhdí san am a chuaigh thart maidir leis na sócmhainní agus na dliteanais sin, má fhanann an éiginnteacht gan réiteach.

130

Ní cheanglaítear leis an gCaighdeán seo go nochtfaidh eintiteas faisnéis bhuiséid ná réamhaisnéisí buiséid agus na nochtaí i mír 125 á ndéanamh aige.

131

Bíonn sé dofheidhmithe uaireanta nochtadh a dhéanamh ar mhéid na n-iarmhairtí a d’fhéadfadh a bheith ag toimhde nó ag foinse eile éiginnteachta meastacháin ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. I gcásanna den sórt sin, nochtann an t-eintiteas go bhféadfadh sé tarlú go réasúnta, ar bhonn an eolais atá ann faoi láthair, go mbeadh gá le coigeartú ábhartha ar shuim ghlanluacha na sócmhainne nó an dliteanais dá ndéantar difear mar gheall ar thorthaí laistigh den chéad bhliain airgeadais eile a bheith éagsúil leis an toimhde. I ngach cás, nochtann an t-eintiteas cineál agus suim ghlanluacha na sócmhainne sonraí nó an dliteanais shonraigh (nó aicme sócmhainní nó dliteanas) dá ndéanann an toimhde difear.

132

Na nochtaí i mír 122 ar bhreithiúnais áirithe a rinne an lucht bainistíochta le linn dó beartais chuntasaíochta an eintitis a chur i bhfeidhm, ní bhaineann siad leis na nochtaí ar fhoinsí éiginnteachta meastacháin i mír 125.

133

Ceanglaítear le IFRSanna eile go nochtfar roinnt de na toimhdí a cheanglófaí i gcomhréir le mír 125 ina mhalairt de chás. Ceanglaítear le IAS 37, mar shampla, in imthosca sonraithe, go nochtfar toimhdí móra maidir le teagmhais sa todhchaí a dhéanann difear d’aicmí forálacha. Ceanglaítear le IFRS 13 Tomhas Luach Cóir go nochtfar toimhdí suntasacha (lena n-áirítear an teicníc (na teicnící) luachála agus na hionchuir) a úsáideann an t-eintiteas nuair a thomhaiseann sé luacha córa sócmhainní agus dliteanas arna sealbhú ar luach cóir.

Caipiteal

134

Nochtfaidh eintiteas faisnéis a chuireann ar chumas úsáideoirí a ráiteas airgeadais meastóireacht a dhéanamh ar chuspóirí, ar bheartais agus ar phróisis an eintitis chun caipiteal a bhainistiú.

135

Chun mír 134 a chomhlíonadh, nochtann an t-eintiteas na nithe a leanas: (a) faisnéis cháilíochtúil maidir lena chuspóirí, a bheartais agus a phróisis chun caipiteal a bhainistiú, lena n-áirítear: (i) tuairisc ar a mbainistíonn sé mar chaipiteal; (ii) nuair atá eintiteas faoi réir ceanglais chaipitil arna bhforchur go seachtrach, cineál na gceanglas sin agus conas a ionchorpraítear na ceanglais sin sa bhainistiú ar chaipiteal; agus (iii) conas a chomhlíonann sé a chuspóirí chun caipiteal a bhainistiú. (b) sonraí cainníochtúla achoimre faoi na nithe a bhainistíonn sé mar chaipiteal. Measann roinnt eintiteas gur cuid de chaipiteal é roinnt dliteanais airgeadais (e.g. roinnt cineálacha fiachais fho-ordaithe). Measann eintitis eile nach bhfuil roinnt gnéithe den chaipiteal gnáthscaireanna (e.g. comhpháirteanna a eascraíonn as fáluithe ar an sreabhadh airgid) san áireamh i gcaipiteal. (c) aon athrú ar (a) agus ar (b) ón tréimhse roimhe sin. (d) cibé acu a chomhlíon nó nár chomhlíon an t-eintiteas le linn na tréimhse aon cheanglas caipitil arna fhorchur go seachtrach a bhfuil sé faoina réir. (e) nuair nár chomhlíon an t-eintiteas ceanglais chaipitil den sórt sin arna bhforchur go seachtrach, iarmhairtí na neamhchomhlíontachta sin. Déanfaidh an t-eintiteas na nochtaí sin a bhunú ar an bhfaisnéis a sholáthraítear go hinmheánach do phríomhphearsanra bainistíochta.

136

Féadfaidh eintiteas caipiteal a bhainistiú ar roinnt bealaí agus a bheith faoi réir roinnt ceanglais chaipitil éagsúla. Féadfar eintitis a dhéanann gníomhaíochtaí árachais agus baincéireachta a áireamh in ilchuideachta, mar shampla, agus féadfaidh na heintitis sin oibriú i roinnt dlínsí. I gcás nochtadh comhiomlán ar cheanglais chaipitil agus ar conas a bhainistítear caipiteal, nuair nach soláthródh sé sin faisnéis úsáideach nó nuair a shaobhann sé an tuiscint atá ag úsáideoir ráitis airgeadais ar acmhainní caipitil eintitis, nochtfaidh an t-eintiteas faisnéis ar leithligh le haghaidh gach ceanglais chaipitil a bhfuil an t-eintiteas faoina réir.

Ionstraimí airgeadais indíola a aicmítear mar chothromas

136A

I gcás ionstraimí airgeadais indíola a aicmítear mar ionstraimí cothromais, nochtfaidh eintiteas na nithe a leanas (a mhéid nach nochtar in áit éigin eile iad): (a) sonraí cainníochtúla achoimre maidir leis an méid a aicmítear mar chothromas; (b) a chuspóirí, a bheartais, agus a phróisis chun bainistíocht a dhéanamh ar a oibleagáid maidir le hathcheannach nó fuascailt na n-ionstraimí nuair a cheanglaíonn sealbhóirí na n-ionstraimí air sin a dhéanamh, lena n-áirítear aon athrú ón tréimhse roimhe sin; (c) eis-sreabhadh ionchasach ar fhuascailt nó athcheannach na haicme ionstraimí airgeadais sin; agus (d) faisnéis maidir leis an gcaoi ar cinneadh an t-eis-sreabhadh ionchasach ar fhuascailt nó athcheannach.

Nochtaí eile

137

Nochtfaidh eintiteas na nithe a leanas sna nótaí: (a) an méid díbhinní a beartaíodh nó a dearbhaíodh sular údaraíodh na ráitis airgeadais lena n-eisiúint ach nach n-aithnítear mar dháileachán ar úinéirí le linn na tréimhse, agus an méid gaolmhar in aghaidh na scaire; agus (b) méid aon díbhinne tosaíochta carnaí nach n-aithnítear.

138

Nochtfaidh eintiteas na nithe a leanas, mura nochtar in áit éigin eile iad i bhfaisnéis a fhoilsítear in éineacht leis na ráitis airgeadais: (a) sainchónaí agus foirm dhlíthiúil an eintitis, tír a ionchorpraithe agus seoladh a oifige cláraithe (nó a phríomháite gnó i gcás nach ionann sin agus an oifig chláraithe); (b) tuairisc ar chineál oibríochtaí agus ar phríomhghníomhaíochtaí an eintitis; (c) ainm na máthairchuideachta agus ainm mháthairchuideachta deiridh an ghrúpa; agus (d) más eintiteas le saolré theoranta é, faisnéis maidir lena shaolré.

AISTRIÚ AGUS DÁTA ÉIFEACHTACH

139

Cuirfidh eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2009 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má ghlacann eintiteas an Caighdeán seo maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

139A

Leasaíodh mír 106 le IAS 27 (arna leasú in 2008). Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2009 nó ina dhiaidh sin. Má chuireann eintiteas IAS 27 (arna leasú in 2008) i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, cuirfear an leasú i bhfeidhm le haghaidh na tréimhse níos luaithe sin. Cuirfear an leasú i bhfeidhm go cúlghabhálach.

139B

Le hIonstraimí Airgeadais Indíola agus Oibleagáidí a Eascraíonn as Leachtú (Leasuithe ar IAS 32 agus IAS 1), arna eisiúint i mí Feabhra 2008, leasaíodh mír 138 agus cuireadh míreanna 8A, 80A agus 136A inti. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin agus cuirfidh sé na leasuithe gaolmhara ar IAS 32, IAS 39, IFRS 7 agus IFRIC 2 Scaireanna Comhaltaí in Eintitis Chomharchumainn agus Ionstraimí Comhchosúla i bhfeidhm an tráth céanna.

139C

Le Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2008, leasaíodh míreanna 68 agus 71. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

139D

Le Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí Aibreáin 2009, leasaíodh mír 69. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2010 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

139E

[Scriosta]

139F

Le Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2010, leasaíodh míreanna 106 agus 107 agus cuireadh mír 106A leis. Cuirfidh an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh na dtréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2011 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe.

139G

[Scriosta]

139H

Le IFRS 10 agus IFRS 12, arna n-eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh míreanna 4, 119, 123 agus 124. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 10 agus IFRS 12 i bhfeidhm.

139I

Le IFRS 13, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh míreanna 128 agus 133. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 13 i bhfeidhm.

139J

Le Cur i láthair míreanna ioncaim Chuimsithigh Eile (Leasuithe ar IAS 1), arna eisiúint i mí an Mheithimh 2011, leasaíodh míreanna 7, 10, 82, 85–87, 90, 91, 94, 100 agus 115, cuireadh míreanna 10A, 81A, 81B agus 82A leis, agus scriosadh míreanna 12, 81, 83 agus 84. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Iúil 2012 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

139K

Le IAS 19 Sochair Fostaithe (arna leasú i mí an Mheithimh 2011) leasaíodh an sainmhíniú ar ‘ioncam cuimsitheach eile’ i mír 7 agus mír 96. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IAS 19 (arna leasú i mí an Mheithimh 2011) i bhfeidhm.

139L

Le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla 2009–2011, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2012, leasaíodh míreanna 10, 38 agus 41, scriosadh míreanna 39–40 agus cuireadh míreanna 38A–38D agus 40A–40D leis. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2013 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an leasú sin i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

139M

[Scriosta]

139N

Le IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2014, leasaíodh mír 34. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 15 i bhfeidhm.

139O

Le IFRS 9, arna eisiúint i mí Iúil 2014, leasaíodh míreanna 7, 68, 71, 82, 93, 95, 96, 106 agus 123 agus scriosadh míreanna 139E, 139G agus 139M. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

139P

Le Tionscnamh Nochta (Leasuithe ar IAS 1), arna eisiúint i mí na Nollag 2014, leasaíodh míreanna 10, 31, 54–55, 82A, 85, 113–114, 117, 119 agus 122, cuireadh míreanna 30A, 55A agus 85A–85B leis agus scriosadh míreanna 115 agus 120. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2016 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Ní cheanglaítear ar eintitis an fhaisnéis a nochtadh cheanglaítear le míreanna 28–30 de IAS 8 i ndáil leis na leasuithe sin.

139Q

Le IFRS 16 Léasanna, arna eisiúint i mí Eanáir 2016, leasaíodh mír 123. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 16 i bhfeidhm.

139R

Le IFRS 17, arna eisiúint i mBealtaine 2017, leasaíodh míreanna 7, 54 agus 82. Le Leasuithe ar IFRS 17, arna n-eisiúint i mí an Mheithimh 2020, leasaíodh mír 54 tuilleadh. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 17 á chur i bhfeidhm aige.

139S

Le Leasuithe ar Thagairtí don Chreat Coincheapúil i gCaighdeáin IFRS, arna eisiúint in 2018, leasaíodh míreanna 7, 15, 19–20, 23–24, 28 agus 89. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2020 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe má chuireann an t-eintiteas i bhfeidhm an tráth céanna nó níos luaithe na leasuithe uile a rinneadh i Leasuithe ar Thagairtí don Chreat Coincheapúil i gCaighdeáin IFRS. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin ar IAS 1 i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta. Má chinneann eintiteas, áfach, go mbeadh an cur i bhfeidhm cúlghabhálach sin dofheidhmithe nó go mbainfeadh costas nó iarracht mhíchuí leis, cuirfidh sé na leasuithe ar IAS 1 i bhfeidhm faoi threoir mhíreanna 23–28, 50–53 agus 54F de IAS 8.

139T

Leis an Sainmhíniú ar ‘Ábhartha’ (Leasuithe ar IAS 1 agus IAS 8), a eisíodh i mí Dheireadh Fómhair 2018, leasaíodh mír 7 de IAS 1 agus mír 5 de IAS 8, agus scriosadh mír 6 de IAS 8. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go hionchasach le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2020 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

139V

Le Nochtadh Beartas Cuntasaíochta, a eisíodh i mí Feabhra 2021, leasaíodh míreanna 7, 10, 114, 117 agus 122, cuireadh míreanna 117A-117E isteach agus scriosadh míreanna 118, 119 agus 121. Leasaíodh Ráiteas Cleachtais 2 de chuid IFRS Breithiúnais Ábharthachta a Thabhairt freisin. Cuirfidh eintiteas na leasuithe ar IAS 1 i bhfeidhm le haghaidh na dtréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2023 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

AISTARRAINGT IAS 1 (ARNA ATHBHREITHNIÚ IN 2003)

140

Cuirtear an Caighdeán seo in ionad IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais, arna athbhreithniú in 2003, arna leasú in 2005.

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 2

Fardail

CUSPÓIR

1

Is é is cuspóir don chaighdeán seo an cur chuige cuntasaíochta a fhorordú le haghaidh fardal. Príomh-shaincheist cuntasaíochta fardal is ea méid an chostais atá le haithint mar shócmhainn agus le tabhairt ar aghaidh go dtí go n-aithneofar na hioncaim ghaolmhara. Leis an gCaighdeán seo, soláthraítear treoraíocht maidir le costas a chinneadh agus a aithint ina dhiaidh sin mar speansas, lena n-áirítear aon díluacháil go dtí an glanluach inréadaithe. Soláthraítear treoraíocht leis freisin maidir leis na foirmlí costais a úsáidtear chun costais a shannadh d’fhardail.

RAON FEIDHME

2

Tá feidhm ag an gCaighdeán seo maidir le gach fardal, seachas: (a) [scriosta] (b) ionstraimí airgeadais (féach IAS 32 Ionstraimí Airgeadais: Cur i láthair agus IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais); agus (c) sócmhainní bitheolaíochta a bhaineann le gníomhaíocht talmhaíochta agus táirgí talmhaíochta ag pointe a mbuaine (féach IAS 41 Talmhaíocht).

3

Níl feidhm ag an gCaighdeán seo maidir leis an tomhas ar fhardail arna sealbhú ag: (a) táirgeoirí táirgí talmhaíochta agus foraoiseachta, táirgí talmhaíochta tar éis na buana, agus mianraí agus táirgí mianraí, a mhéid a thomhaistear ag glanluach inréadaithe iad i gcomhréir le cleachtais sheanbhunaithe sna tionscail sin. Nuair a thomhaistear fardail den sórt sin ag glanluach inréadaithe, aithnítear athruithe ar an luach sin i mbrabús nó i gcaillteanas i dtréimhse an athraithe;; (b) bróicéirí-trádálaithe tráchtearraí a thomhaiseann a bhfardail ar luach cóir lúide costais a bhaineann le díol. Nuair a thomhaistear fardail den sórt sin ar luach cóir lúide costais a bhaineann le díol, déantar athruithe ar an luach cóir lúide costais a bhaineann le díol a aithint i mbrabús nó i gcaillteanas i dtréimhse an athraithe.

4

Déantar na fardail dá dtagraítear i mír 3(a) a thomhas ag glanluach inréadaithe ag céimeanna áirithe den táirgeadh. Tarlaíonn sin, mar shampla, nuair a dhéantar barra talmhaíochta a bhuain nó mianraí a eastóscadh agus nuair atá a ndíol cinnte faoi chonradh réamhcheaptha nó faoi ráthaíocht rialtais, nó nuair atá margadh gníomhach ann agus gan ach riosca diomaibhseach go mainneofar ar a ndíol. Eisiatar na fardail sin ó cheanglais tomhais an chaighdeáin seo agus uathu sin amháin.

5

Is iad bróicéirí-trádálaithe iad siúd a cheannaíonn nó a dhíolann tráchtearraí ar son páirtithe eile nó ar a son féin. Faightear na fardail dá dtagraítear i mír 3(b) go príomha chun iad a dhíol go luath amach anseo agus brabús a ghiniúint as luaineachtaí sa phraghas nó i gcorrlach bróicéirí-trádálaithe. Nuair a thomhaistear na fardail sin ar luach cóir lúide costais a bhaineann le díol, is ó cheanglais tomhais an chaighdeáin seo amháin a eisiatar iad.

SAINMHÍNITHE

6

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo agus is é an méid seo a leanas is brí leo i ngach cás faoi seach:   Tá fardail ina sócmhainní: (a) á sealbhú le díol sa ghnáthchúrsa gnó; (b) i bpróiseas táirgthe le haghaidh an díolacháin sin; nó (c) i bhfoirm ábhar nó soláthairtí lena n-ídiú le linn an phróisis táirgthe nó le linn seirbhísí a thabhairt.   Is éard is glanluach inréadaithe ann an praghas díola measta i ngnáthchúrsa an ghnó lúide costais mheasta an chomhlánaithe agus na costais mheasta is gá chun an díolachán a dhéanamh.   Is éard is luach cóir ann an praghas a gheofaí chun sócmhainn a dhíol nó an praghas a d’íocfaí chun dliteanas a aistriú in idirbheart ordúil idir rannpháirtithe sa mhargadh ar dháta an tomhais. (Féach IFRS 13 Tomhas Luach Cóir.)

7

Tagraíonn glanluach inréadaithe don ghlanmhéid a bhfuil coinne ag eintiteas lena réadú ó fhardal a dhíol i ngnáthchúrsa an ghnó. Léirítear le luach cóir an praghas ag a ndéanfaí idirbheart ordúil chun an fardal céanna a dhíol sa phríomh-mhargadh (nó sa mhargadh is buntáistí) le haghaidh an fhardail sin idir rannpháirtithe sa mhargadh ar dháta an tomhais. Baineann an chéad luach sin go sonrach le heintiteas; ní bhaineann an dara luach go sonrach le heintiteas. Féadfar nach mbeidh glanluach inréadaithe le haghaidh fardal cothrom le luach cóir lúide costais a bhaineann le díol.

8

Cuimsíonn fardail freisin earraí a cheannaítear agus a shealbhaítear lena n-athdhíol lena n-áirítear, mar shampla, marsantacht a cheannaíonn agus a shealbhaíonn an miondíoltóir lena n-athdhíol, nó talamh agus maoin eile arna sealbhú lena athdhíol. Cuimsíonn fardail freisin earraí críochnaithe a táirgeadh, nó obair idir lámha atá á táirgeadh, ag an eintiteas agus áirítear iontu ábhair agus soláthairtí ar feitheamh úsáid sa phróiseas táirgeachta. Costais a tabhaíodh chun conradh le custaiméir a chomhlíonadh nach siocair le fardail iad (ná sócmhainní faoi raon feidhme Caighdeáin eile), cuirtear san áireamh iad i gcomhréir le IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí.

TOMHAS FARDAL

9

Cibé acu is ísle, costas nó glanluach inréadaithe, is aige sin a thomhaisfear fardail.

Costas fardal

10

Cuimseofar i gcostas fardal costais cheannaigh, costais chlaochlúcháin agus na costais eile uile a tabhaíodh chun na fardail a thabhairt chomh fada leis an suíomh agus an riocht ina bhfuil siad faoi láthair.

Costais cheannaigh

11

Is éard atá i gcostais cheannaigh fardal an praghas ceannaigh, dleachtanna ar allmhairithe agus cánacha eile (seachas iad siúd atá in-aisghabhála ag an eintiteas ó na húdaráis chánach ina dhiaidh sin), agus costais iompair, láimhseála agus costais eile is inchurtha go díreach i leith táirgí críochnaithe, ábhair agus seirbhísí a fháil. Asbhaintear lascainí trádála, lacáistí agus míreanna comhchosúla eile agus na costais cheannaigh á gcinneadh.

Costais chlaochlúcháin

12

Áirítear le costais chlaochlúcháin fardal costais a bhaineann go díreach leis na haonaid táirgthe, amhail saothar díreach. Áirítear leo freisin leithdháileadh córasach forchostas táirgthe seasta agus athraitheach a thabhaítear agus ábhair á gclaochlú ina n-earraí críochnaithe. Is éard is forchostais táirgthe sheasta ann na costais indíreacha táirgthe sin a fhanann réasúnta tairiseach gan beann ar an méid táirgeachta, amhail dímheas agus cothabháil ar fhoirgnimh mhonarchan, ar threalamh agus ar shócmhainní lena ngabhann ceart úsáide a úsáidtear sa phróiseas táirgthe, agus an costas bainistíochta agus riaracháin monarchan. Is éard is forchostais táirgthe athraitheacha ann na costais indíreacha táirgthe sin a athraíonn, go díreach, nó nach mór go díreach, de réir an mhéid táirgeachta, amhail ábhair indíreacha agus saothar indíreach.

13

Is ar ghnáthacmhainn na saoráidí táirgthe a bhunaítear leithdháileadh forchostas táirgthe seasta ar chostais chlaochlúcháin. Is éard is gnáthacmhainn ann an táirgeacht a bhfuil coinne lena baint amach thar roinnt tréimhsí nó séasúr faoi ghnáthdhálaí, agus an caillteanas acmhainneachta a leanann as cothabháil phleanáilte á chur san áireamh. Féadfar leibhéal iarbhír an táirgthe a úsáid más neastachán ar an ngnáthacmhainn é. Ní dhéantar an méid forchostais sheasta a leithdháiltear ar gach aonad a mhéadú de thoradh táirgeachta ísle nó gléasra dhíomhaoin. Aithnítear forchostais neamh-leithdháilte mar speansais sa tréimhse ina dtabhaítear iad. I dtréimhsí táirgeachta thar a bheith ard, déantar an méid forchostais sheasta a leithdháiltear ar gach aonad a laghdú ionas nach dtomhaistear fardail os cionn an chostais. Léithdháiltear forchostais táirgthe athraitheacha ar gach aonad táirgthe ar bhonn úsáid iarbhír na saoráidí táirgthe.

14

Féadfar níos mó ná táirge amháin a tháirgeadh i gcomhthráth de thoradh próisis tháirgthe. Is amhlaidh an cás, mar shampla, nuair a tháirgtear táirgí comhpháirteacha nó nuair atá príomhtháirge agus fotháirge ann. Nuair nach bhfuil costais chlaochlúcháin gach táirge inaitheanta ar leithligh, leithdháiltear idir na táirgí iad ar bhonn réasúnaíoch comhsheasmhach. D’fhéadfadh an leithdháileadh a bheith bunaithe, mar shampla, ar luach díolachán coibhneasta gach táirge ag céim an phróisis tháirgthe nó nuair a thagann na táirgí chun bheith inaitheanta ar leithligh, nó ar thabhairt i gcrích an táirgthe. Tá an chuid is mó d’fhotháirgí neamhábhartha mar gheall ar a gcineál. Nuair is amhlaidh an cás, tomhaistear go minic ag glanluach inréadaithe iad agus asbhaintear an luach sin ó chostas an phríomhtháirge. Dá thoradh sin, níl suim ghlanluacha an phríomhtháirge éagsúil lena chostas ó thaobh ábharthachta.

Costais eile

15

Ní áirítear costais eile i gcostas fardal ach amháin a mhéid a thabhaítear iad chun na fardail a thabhairt chomh fada leis an suíomh agus an riocht ina bhfuil siad faoi láthair. D’fhéadfadh sé a bheith iomchuí, mar shampla, forchostais neamhtháirgthe nó costais as táirgí a dhearadh do chustaiméirí sonracha a áireamh sa chostas fardal.

16

Is samplaí de chostais a eisiatar ó chostas fardal agus a aithnítear mar speansais sa tréimhse ina thabhaítear iad na nithe a leanas: (a) méideanna neamhghnácha ábhar a chuirtear amú, costais saothair nó costais táirgthe eile; (b) costais stórála, mura bhfuil gá leis na costais sin sa phróiseas táirgthe roimh chéim bhreise táirgthe; (c) forchostais riaracháin nach rannchuidíonn le fardail a thabhairt chomh fada leis an suíomh agus an riocht ina bhfuil siad faoi láthair; agus (d) costais a bhaineann le díol.

17

Sainaithnítear in IAS 23 Costais Iasachtaíochta imthosca teoranta ina n-áirítear costais iasachtaíochta sa chostas fardal.

18

Féadfaidh eintiteas fardail a cheannach ar théarmaí socraíochta iarchurtha. Nuair atá eilimint mhaoiniúcháin sa socrú, go héifeachtach, is mar speansas úis thar thréimhse an mhaoiniúcháin a aithnítear an eilimint sin, mar shampla an difríocht idir an praghas ceannaigh le haghaidh gnáth-théarmaí creidmheasa agus an méid a íocadh.

19

[Scriosta]

Costas táirgí talmhaíochta a bhuaintear ó shócmhainní bitheolaíocha

20

Fardail ina bhfuil táirgí talmhaíochta a bhuain eintiteas óna shócmhainní bitheolaíocha, tomhaistear iad ag a luach cóir lúide costais a bhaineann le díol nuair a aithnítear ar dtús iad ag pointe a mbuaine i gcomhréir le IAS 41 Talmhaíocht. Sin é costas na bhfardal ar an dáta sin le haghaidh chur i bhfeidhm an Chaighdeáin seo.

Teicnící chun costas a thomhas

21

Féadfar teicnící chun costas fardal a thomhas, amhail an modh costais chaighdeánaigh nó an modh miondíola, a úsáid ar mhaithe le háisiúlacht más neastachán ar chostas iad na torthaí. Cuirtear gnáthleibhéil ábhar agus soláthairtí, saothar, éifeachtúlacht agus úsáid an chumais táirgthe san áireamh i gcostais chaighdeánacha. Déantar athbhreithniú go tráthrialta orthu agus leasaítear iad, más gá, i bhfianaise dálaí reatha.

22

Is minic a úsáidtear an modh miondíola sa tionscal miondíola chun fardail a thomhas ina bhfuil líonta móra míreanna de chorrlaigh chomhchosúla a athraíonn go tapa agus a bhfuil sé dofheidhmithe modhanna eile costála a úsáid lena n-aghaidh. Cinntear costas an fhardail tríd an gcéatadán ollchorrlaigh iomchuí a dhealú ó luach díolachán an fhardail. Cuirtear fardal a marcáladh síos faoi bhun a phraghais díola bhunaidh san áireamh sa chéatadán a úsáidtear. Úsáidtear meánchéatadán go minic le haghaidh gach roinne miondíola.

Foirmlí costais

23

Costas fardal míreanna nach mbíonn idirmhalartaithe de ghnáth agus earraí nó seirbhísí a tháirgtear agus a dheighltear le haghaidh tionscadail shonracha, sannfar é ag úsáid sainaithint shonrach ar a gcostais aonair.

24

Ciallaíonn sainaithint shonrach ar chostas go gcuirtear costais shonracha i leith míreanna sainaitheanta fardail. Is é sin an cur chuige iomchuí le haghaidh míreanna a dheighltear le haghaidh tionscadail shonracha, gan beann ar cibé acu ar ceannaíodh nó ar táirgeadh iad. Ní iomchuí é sainaithint shonrach ar chostais, áfach, nuair atá líonta móra míreanna fardail ann a bhíonn idirmhalartaithe de ghnáth. In imthosca den sórt sin, d’fhéadfaí modh ina roghnaítear na míreanna sin a fhanann i bhfardail a úsáid chun iarmhairtí réamhchinnte ar bhrabús nó ar chaillteanas a fháil.

25

Déanfar costas fardal, seachas iad siúd a ndéileáiltear i mír 23 leo, a shannadh tríd an bhfoirmle is túisce isteach is túisce amach (FIFO) nó trí fhoirmle an mheánchostais ualaithe a úsáid. Bainfidh eintiteas úsáid as an bhfoirmle costais chéanna le haghaidh gach fardail atá comhchosúil leis an eintiteas ó thaobh cineáil agus úsáide de. I gcás fardal a bhfuil cineál nó úsáid éagsúil acu, d’fhéadfadh údar a bheith le foirmlí éagsúla costais.

26

Fardail a úsáidtear i ndeighleog oibriúcháin amháin, mar shampla, d’fhéadfadh an úsáid a bhaineann an t-eintiteas astu a bheith éagsúil leis an gcineál céanna fardal a úsáidtear i ndeighleog oibriúcháin eile. Ní leordhóthanach ann féin, áfach, fardail a bheith i suíomhanna geografacha éagsúla (nó rialacha cánach na suíomhanna sin faoi seach a bheith éagsúil) chun údar a thabhairt le húsáid foirmlí éagsúla costais.

27

Toimhdítear leis an bhfoirmle FIFO gurb iad na míreanna fardail is túisce a ceannaíodh nó a táirgeadh is túisce a dhíoltar, agus dá bhrí sin gurb iad na míreanna a fhanann i bhfardal ag deireadh na tréimhse iad na cinn is déanaí a ceannaíodh nó a táirgeadh. Faoi fhoirmle an mheánchostais ualaithe, déantar costas gach míre a chinneadh ó mheánchostas ualaithe míreanna comhchosúla ag tús tréimhse agus ó chostas míreanna comhchosúla a ceannaíodh nó a táirgeadh le linn na tréimhse. Féadfar an meánchostas a ríomh ar bhonn tréimhsiúil, nó de réir mar a fhaightear gach lastas breise, ag brath ar imthosca an eintitis.

Glanluach inréadaithe

28

Féadfar nach mbeidh costas fardal in-aisghabhála má rinneadh damáiste d’fhardail, má chuaigh siad as feidhm go hiomlán nó go páirteach, nó má tháinig laghdú ar a bpraghsanna díola. Féadfar nach mbeidh costas fardal in-aisghabhála ach an oiread má tháinig méadú ar chostais mheasta an tabhairt i gcrích nó ar na costais a mheastar a thabhófar chun an díolachán a dhéanamh. An cleachtas ina ndéantar fardail a dhíluacháil faoi bhun an chostais go dtí an glanluach inréadaithe, tá sé comhsheasmhach leis an dearcadh nár cheart sócmhainní a shealbhú ina méideanna de bhreis orthu siúd a bhfuil coinne lena réadú ó dhíol nó ó úsáid na sócmhainní sin.

29

Is de réir míre de ghnáth a dhíluacháiltear fardail go dtí an glanluach inréadaithe. In imthosca áirithe, áfach, féadfaidh sé a bheith iomchuí míreanna comhchosúla nó gaolmhara a ghrúpáil. Féadfaidh sé sin a bheith amhlaidh i gcás míreanna fardail a bhaineann leis an líne táirgí chéanna a bhfuil cuspóirí nó úsáidí deiridh comhchosúla acu, a tháirgtear agus a mhargaítear sa limistéar geografach céanna, agus nach féidir meastóireacht ar leithligh ó mhíreanna eile sa líne táirgí sin a dhéanamh orthu i gcleachtas. Ní iomchuí fardail a dhíluacháil ar bhonn aicmithe fardail, mar shampla, earraí críochnaithe, nó na fardail uile i ndeighleog oibriúcháin áirithe.

30

Tá meastacháin ar ghlanluach inréadaithe bunaithe ar an bhfianaise is iontaofa atá ar fáil tráth a dhéantar na meastacháin ar an méid a bhfuil coinne leis go réadófar na fardail. Cuirtear san áireamh leis na meastacháin sin luaineachtaí praghais nó costais a bhaineann go díreach le teagmhais a tharlaíonn i ndiaidh dheireadh na tréimhse a mhéid a dheimhníonn teagmhais den sórt sin na dálaí a bhí ann ag deireadh na tréimhse.

31

Cuirtear san áireamh i meastacháin ar ghlanluach inréadaithe freisin an cuspóir atá le sealbhú an fhardail. Glanluach inréadaithe na cainníochta fardail arna sealbhú chun conarthaí daingne díolacháin nó seirbhíse a chomhlíonadh, mar shampla, tá sé bunaithe ar an bpraghas conartha. Más lú luach na gconarthaí díolacháin ná luach na gcainníochtaí fardail arna sealbhú, tá glanluach inréadaithe an bharrachais bunaithe ar phraghsanna ginearálta díola. D’fhéadfadh forálacha eascairt as conarthaí daingne díolacháin de bhreis ar chainníochtaí fardail arna sealbhú nó as conarthaí daingne ceannaigh. Déileáiltear le forálacha den sórt sin faoi IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha.

32

Ábhair agus soláthairtí eile arna sealbhú lena n-úsáid chun fardail a tháirgeadh, ní dhíluacháiltear faoi bhun an chostais iad má tá coinne leis go ndéanfar na táirgí críochnaithe ina mbeidh siad ionchorpraithe a dhíol de réir an chostais nó os cionn an chostais. Nuair a léirítear le laghdú ar phraghas ábhar go bhfuil costas na dtáirgí críochnaithe níos mó ná an glanluach inréadaithe, áfach, díluacháiltear na hábhair go dtí an glanluach inréadaithe. In imthosca den sórt sin, féadfar gurb é costas athsholáthair na n-ábhar an tomhas is fearr atá ar fáil ar a nglanluach inréadaithe.

33

Déantar measúnú nua ar ghlanluach inréadaithe gach tréimhse ina dhiaidh sin. Nuair nach ann a thuilleadh do na himthosca ba chúis roimhe sin le díluacháil fardal faoi bhun an chostais, nó nuair atá fianaise shoiléir ann gur tháinig méadú ar ghlanluach inréadaithe mar gheall ar athruithe ar imthosca eacnamaíocha, cealaítear méid na díluachála (i.e. tá an cealú teoranta do mhéid na díluachála bunaidh) ionas gurb í an tsuim ghlanluacha í cibé ceann is ísle, an costas nó an glanluach inréadaithe athbhreithnithe. Tarlaíonn sin, mar shampla, nuair atá mír fardail arna sealbhú ag a glanluach inréadaithe, de bhrí gur tháinig laghdú ar a praghas díola, fós ar láimh i dtréimhse ina dhiaidh sin agus méadú tagtha ar a praghas díola.

AITHEANTAS MAR SPEANSAS

34

Nuair a dhíoltar fardail, aithneofar suim ghlanluacha na bhfardal sin mar speansas sa tréimhse ina n-aithneofar an t-ioncam gaolmhar. Méid aon díluacháil fardal go dtí an glanluach inréadaithe agus gach caillteanas fardal, aithneofar mar speansas iad sa tréimhse ina dtarlaíonn an díluacháil nó an caillteanas. Méid aon chealú ar aon díluacháil fardal, a eascraíonn as méadú ar an nglanluach inréadaithe, is mar laghdú ar mhéid na bhfardal a aithnítear mar speansas sa tréimhse ina dtarlaíonn an cealú sin a aithneofar é.

35

D’fhéadfaí roinnt fardal a leithdháileadh ar chuntais sócmhainne eile, mar shampla, fardal a úsáidtear mar chomhpháirt réadmhaoine, gléasra nó trealaimh fhéin-chomhdhéanta. Fardail a leithdháiltear ar shócmhainn eile ar an mbealach sin, aithnítear mar speansas le linn shaolré úsáide na sócmhainne sin iad.

NOCHTADH

36

Nochtfar sna ráitis airgeadais: (a) na beartais chuntasaíochta a ghlactar chun fardail a thomhas, lena n-áirítear an fhoirmle chostais a úsáidtear; (b) an tsuim ghlanluacha fardal san iomlán agus an tsuim ghlanluacha in aicmithe is iomchuí don eintiteas; (c) an tsuim ghlanluacha fardal arna sealbhú ar luach cóir lúide costais a bhaineann le díol; (d) an méid fardal a aithnítear mar speansas le linn na tréimhse; (e) méid aon díluacháil fardal a aithnítear mar speansas sa tréimhse i gcomhréir le mír 34; (f) méid aon chealú ar aon díluacháil a aithnítear mar laghdú ar mhéid na bhfardal a aithnítear mar speansas sa tréimhse i gcomhréir le mír 34; (g) na himthosca nó na teagmhais as ar eascair cealú díluachála fardal i gcomhréir le mír 34; agus (h) an tsuim ghlanluacha fardal a ghealltar mar urrús le haghaidh dliteanas.

37

An faisnéis maidir leis na suimeanna glanluacha arna sealbhú in aicmithe éagsúla fardal agus méid na n-athruithe ar na sócmhainní sin, tá sí úsáideach d’úsáideoirí ráiteas airgeadais. Is aicmithe coitianta fardal iad earraí ar díol, soláthairtí táirgthe, ábhair, obair idir lámha agus earraí críochnaithe.

38

Is éard atá i méid na bhfardal a aithnítear mar speansas sa tréimhse, dá ngairtear costas díolachán go minic, na costais sin a áiríodh roimhe sin i dtomhas an fhardail atá díolta anois agus forchostais táirgthe neamh-leithdháilte agus méideanna neamhghnácha costas táirgthe fardal. Féadfar gur gá méideanna eile, amhail costais dáileacháin, a áireamh leo mar gheall ar imthosca an eintitis.

39

Glacann roinnt eintiteas formáid le haghaidh brabúis nó caillteanais a bhfuil sé mar thoradh uirthi go nochtar méideanna seachas an costas fardal a aithnítear mar speansas le linn na tréimhse. Faoin bhformáid sin, cuireann eintiteas anailís ar speansais i láthair ag úsáid aicmiú bunaithe ar chineál na speansas. Sa chás sin, nochtann an t-eintiteas costais a aithnítear mar speansas le haghaidh amhábhar agus tomhaltán, costais saothair agus costais eile in éineacht le méid an ghlanathraithe ar fhardail le haghaidh na tréimhse.

DÁTA ÉIFEACHTACH

40

Cuirfidh eintiteas an caighdeán seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2005 nó ina dhiaidh sin. Moltar cur i bhfeidhm níos luaithe a dhéanamh. Má chuireann eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir le tréimhse a thosaíonn roimh an 1 Eanáir 2005, nochtfaidh sé an méid sin.

40A

[Scriosta]

40B

[Scriosta]

40C

Le IFRS 13, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh an sainmhíniú ar luach cóir i mír 6 agus leasaíodh mír 7. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 13 i bhfeidhm.

40D

[Scriosta]

40E

Le IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2014, leasaíodh míreanna 2, 8, 29 agus 37 agus scriosadh mír 19. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 15 á chur i bhfeidhm aige.

40F

Le IFRS 9, arna eisiúint i mí Iúil 2014, leasaíodh mír 2 agus scriosadh míreanna 40A, 40B agus 40D. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

40G

Le IFRS 16 Léasanna, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2016, leasaíodh mír 12. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 16 i bhfeidhm.

FÓGAIRTÍ EILE A THARRAINGT SIAR

41

Cuirtear an caighdeán seo in ionad IAS 2 Fardail (arna athbhreithniú in 1993).

42

Cuirtear an caighdeán seo in ionad SIC-1 Comhsheasmhacht — Foirmlí Éagsúla Costais le haghaidh Fardal.

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 7

Ráiteas ar Shreafaí Airgid  (2)

CUSPÓIR

Faisnéis maidir le sreafaí airgid thirim de chuid eintitis, tá sí úsáideach chun bonn a thabhairt d’úsáideoirí ráiteas airgeadais measúnú a dhéanamh ar chumas an eintitis airgead tirim agus coibhéisí airgid thirim a ghiniúint agus ar an ngá atá ag an eintiteas na sreafaí airgid sin a úsáid. Is gá meastóireacht ar chumas eintitis airgead tirim agus coibhéisí airgid thirim a ghiniúint, agus ar uainiú agus ar chinnteacht a nginiúna, le haghaidh na gcinntí eacnamaíocha a dhéanann úsáideoirí.

Is é is cuspóir don chaighdeán seo é a chur de cheangal ar eintiteas faisnéis maidir leis na hathruithe stairiúla ar airgead tirim agus ar choibhéisí airgid thirim a sholáthar trí bhíthin ráitis ar shreafaí airgid ina n-aicmítear sreafaí airgid le linn na tréimhse ó ghníomhaíochtaí oibriúcháin, infheistíochta agus maoiniúcháin.

RAON FEIDHME

1

Ullmhóidh eintiteas ráiteas ar shreafaí airgid i gcomhréir le riachtanais an chaighdeáin seo agus cuirfidh sé i láthair mar dhlúthchuid dá ráitis airgeadais é le haghaidh gach tréimhse a gcuirtear ráitis airgeadais i láthair lena n-aghaidh.

2

Cuirtear an caighdeán seo in ionad IAS 7 Ráiteas ar Athruithe sa staid airgeadais, arna fhormheas i mí Iúil 1977.

3

Tá leas ag úsáideoirí ráiteas airgeadais eintitis sa chaoi a ngineann agus a n-úsáideann an t-eintiteas airgead tirim agus coibhéisí airgid thirim. Is amhlaidh sin gan beann ar chineál gníomhaíochtaí an eintitis agus gan beann ar cibé acu is féidir nó nach féidir a mheas gurb é táirge an eintitis é airgead tirim, rud a d’fhéadfaidh a bheith amhlaidh i gcás institiúide airgeadais. Tá airgead tirim de dhíth ar eintitis ar na cúiseanna céanna, go bunúsach, dá éagsúla iad a bpríomhghníomhaíochtaí táirgthe ioncaim. Tá airgead tirim de dhíth orthu chun a n-oibríochtaí a dhéanamh, a n-oibleagáidí a íoc agus torthaí a sholáthar dá n-infheisteoirí. Dá réir sin, ceanglaítear leis an gcaighdeán seo ar gach eintiteas ráiteas ar shreafaí airgid a chur i láthair.

TAIRBHÍ AS FAISNÉIS MAIDIR LE SREABHADH AIRGID

4

Nuair a úsáidtear ráiteas ar shreafaí airgid in éineacht leis an gcuid eile de na ráitis airgeadais, soláthraítear faisnéis a chuireann ar a gcumas d’úsáideoirí meastóireacht a dhéanamh ar na hathruithe ar ghlansócmhainní eintitis, ar a struchtúr airgeadais (lena n-áirítear a leachtacht agus a shócmhainneacht) agus ar a chumas difear a dhéanamh do mhéideanna agus d’uainiú sreafaí airgid chun oiriúnú do luainiú imthosca agus deiseanna. Tá faisnéis maidir le sreabhadh airgid thirim úsáideach chun measúnú a dhéanamh ar chumas an eintitis airgead tirim agus coibhéisí airgid thirim a ghiniúint agus cuireann sí ar a gcumas d’úsáideoirí samhlacha a fhorbairt chun measúnú a dhéanamh ar luach reatha sreafaí airgid todhchaí eintiteas éagsúil agus comparáid a dhéanamh eatarthu. Cuirtear feabhas freisin ar inchomparáideacht na tuairiscithe a dhéanann eintitis éagsúla ar fheidhmíocht oibriúcháin toisc go gcuireann sé deireadh leis na hiarmhairtí a bhaineann le cineálacha éagsúla cur chuige cuntasaíochta a úsáid le haghaidh na n-idirbheart agus na dteagmhas céanna.

5

Is minic a úsáidtear faisnéis stairiúil maidir le sreabhadh airgid mar tháscaire ar mhéid, ar uainiú agus ar chinnteacht sreafaí airgid todhchaí. Tá sé úsáideach freisin chun seiceáil a dhéanamh ar a chruinne a bhí measúnuithe a rinneadh san am a chuaigh thart ar shreafaí airgid todhchaí agus chun scrúdú a dhéanamh ar an gcaidreamh idir brabúsacht agus sreabhadh airgid glan agus ar thionchar an luainithe praghsanna.

SAINMHÍNITHE

6

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo agus is é an méid seo a leanas is brí leo i ngach cás faoi seach:   Is éard is airgead tirim ann airgead ar láimh agus taiscí prapéilimh.   Is éard is coibhéisí airgid thirim ann infheistíochtaí gearrthéarmacha, fíorleachtacha atá in-chomhshóite go héasca ina méideanna airgid is eol agus atá faoi réir riosca neamhshuntasach maidir le hathruithe ar a luach.   Is éard is sreafaí airgid thirim ann insreafaí agus eis-sreafaí airgid thirim agus coibhéisí airgid thirim.   Is éard is gníomhaíochtaí oibriúcháin ann príomhghníomhaíochtaí táirgthe ioncaim an eintitis agus gníomhaíochtaí eile nach gníomhaíochtaí infheistíochta ná maoiniúcháin iad.   Is éard is gníomhaíochtaí infheistíochta ann fáil agus diúscairt sócmhainní fadtéarmacha agus infheistíochtaí eile nach n-áirítear i gcoibhéisí airgid thirim.   Is éard is gníomhaíochtaí maoiniúcháin ann gníomhaíochtaí a leanann athruithe ar mhéid agus ar chomhdhéanamh chothromas agus iasachtaí ranníoctha an eintitis astu.

Airgead tirim agus coibhéisí airgid thirim

7

Sealbhaítear coibhéisí airgid thirim chun gealltanais ghearrthéarmacha i leith airgead tirim a chomhlíonadh seachas chun críche infheistíochta nó chun críoch eile. Chun go gcáileoidh infheistíocht mar choibhéis airgid, ní mór di a bheith in-chomhshóite go héasca ina méid airgid is eol agus faoi réir riosca neamhshuntasach maidir le hathruithe ar a luach. Dá bhrí sin, cáilítear infheistíocht mar choibhéis airgid de ghnáth nuair atá tréimhse ghearr aibíochta aici, 3 mhí ón dáta fála nó níos lú ná sin, cuir i gcás. Tá infheistíochtaí cothromais eisiata ó choibhéisí airgid ach amháin i gcás gur coibhéisí airgid thirim ó thaobh substainte iad, stoic tosaíochta a fhaightear laistigh de thréimhse ghearr dá n-aibíocht agus le dáta fuascailte sonraithe, mar shampla.

8

Meastar go ginearálta gur gníomhaíochtaí maoiniúcháin iad iasachtaí bainc. I roinnt tíortha, áfach, is dlúthchuid den bhainistíocht a dhéanann eintiteas ar airgead tirim iad rótharraingtí bainc atá inaisíoctha arna éileamh sin. Sna himthosca sin, áirítear rótharraingtí bainc mar chomhpháirt d’airgead tirim agus de choibhéisí airgid. Is saintréith de shocruithe baincéireachta den sórt sin é go luainítear go minic idir iarmhéid deimhneach bainc agus iarmhéid rótharraingthe a bheith ann.

9

Eisiatar ó shreafaí airgid gluaiseachtaí idir míreanna arb é atá iontu airgead tirim nó coibhéisí airgid thirim toisc gur cuid den bhainistíocht a dhéanann eintiteas ar airgead tirim iad na comhpháirteanna sin seachas cuid dá ghníomhaíochtaí oibriúcháin, infheistíochta agus maoiniúcháin. Áirítear leis an mbainistíocht a dhéantar ar airgead tirim barrachas airgid thirim a infheistiú i gcoibhéisí airgid thirim.

CUR I LÁTHAIR RÁITEAS AR SHREAFAÍ AIRGID

10

Sa ráiteas ar shreafaí airgid, tuairisceofar sreafaí airgid le linn na tréimhse a aicmítear de réir gníomhaíochtaí oibriúcháin, infheistíochta agus maoiniúcháin.

11

Cuireann eintiteas a shreafaí airgid ó ghníomhaíochtaí oibriúcháin, infheistíochta agus maoiniúcháin i láthair ar an mbealach is iomchuí dá ghnó. Soláthraíonn an t-aicmiú de réir gníomhaíochta faisnéis a thugann caoi d’úsáideoirí measúnú a dhéanamh ar thionchar na ngníomhaíochtaí sin ar staid airgeadais an eintitis agus ar mhéid a airgid thirim agus a choibhéisí airgid. Féadfar an fhaisnéis sin a úsáid freisin chun meastóireacht a dhéanamh ar chaidrimh i measc na ngníomhaíochtaí sin.

12

D’fhéadfadh sreafaí airgid nach bhfuil aicmithe mar an gcéanna a bheith san áireamh in aon idirbheart amháin. Nuair a áirítear ús agus caipiteal araon le haisíocaíocht iasachta in airgead tirim, mar shampla, féadfar an eilimint infheistíochta a aicmiú mar ghníomhaíocht oibriúcháin agus an ghné chaipitil mar ghníomhaíocht maoiniúcháin.

Gníomhaíochtaí oibriúcháin

13

Tá an méid sreafaí airgid a eascraíonn as gníomhaíochtaí oibriúcháin ina phríomhtháscaire ar a mhéid atá oibríochtaí an eintitis tar éis sreafaí airgid leordhóthanacha a ghiniúint chun iasachtaí a aisíoc, cumas oibriúcháin an eintitis a choinneáil ar bun, díbhinní a íoc agus infheistíochtaí nua a dhéanamh gan dul in iontaoibh foinsí seachtracha maoiniúcháin. I dteannta faisnéise eile, tá faisnéis maidir le comhpháirteanna sonracha sreafaí airgid oibriúcháin stairiúla úsáideach chun sreafaí airgid oibriúcháin todhchaí a thuar.

14

Tá sreafaí airgid ó ghníomhaíochtaí oibriúcháin díorthaithe go príomha ó phríomhghníomhaíochtaí gnóthaithe ioncaim an eintitis. Dá bhrí sin, tagann siad go ginearálta as na hidirbhearta agus as imeachtaí eile lena mbaineann agus brabús nó caillteanas á chinneadh. Seo a leanas samplaí de shreafaí airgid ó ghníomhaíochtaí oibriúcháin: (a) fáltais airgid ó dhíol earraí agus ó sheirbhísí a thabhairt; (b) fáltais airgid ó ríchíosanna, táillí, coimisiúin agus ioncam eile; (c) íocaíochtaí in airgead tirim le soláthróirí as earraí agus seirbhísí; (d) íocaíochtaí in airgead tirim le fostaithe agus thar a gceann; (e) [scriosta] (f) íocaíochtaí in airgead tirim nó aisíocaíochtaí cánacha ioncaim ach amháin más féidir iad a shainaithint go sonrach le gníomhaíochtaí maoiniúcháin agus infheistíochta; agus (g) fáltais airgid agus íocaíochtaí in airgead tirim ó chonarthaí arna sealbhú chun críche déileála nó trádála. Féadfaidh gnóthachan nó caillteanas a áirítear i mbrabús nó i gcaillteanas aitheanta a eascairt as roinnt idirbheart, amhail díol míre gléasra. Is sreafaí airgid ó ghníomhaíochtaí infheistíochta iad na sreafaí airgid a bhaineann le hidirbhearta den sórt sin. Is sreafaí airgid ó ghníomhaíochtaí oibriúcháin iad íocaíochtaí in airgead tirim chun sócmhainní a mhonarú nó a fháil, ar sócmhainní iad arna sealbhú lena ligean ar cíos le páirtithe eile agus arna sealbhú ina dhiaidh sin lena ndíol, mar a thuairiscítear i mír 68A de IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh. Is sreafaí airgid ó ghníomhaíochtaí oibriúcháin freisin iad na fáltais airgid ó shócmhainní den sórt sin a ligean ar cíos agus a dhíol ina dhiaidh sin.

15

Féadfaidh eintiteas urrúis agus iasachtaí a shealbhú chun críocha déileála nó trádála, ach sa chás sin tá siad comhchosúil le fardal arna fháil go sonrach lena athdhíol. Dá bhrí sin, is mar ghníomhaíochtaí oibriúcháin a aicmítear sreafaí airgid a eascraíonn as urrúis déileála nó trádála a cheannach agus a dhíol. Ar an gcuma chéanna, is mar ghníomhaíochtaí oibriúcháin, de ghnáth, a aicmítear airleacain agus iasachtaí airgid a dhéanann institiúidí airgeadais ós rud é go mbaineann siad le príomhghníomhaíocht táirgthe ioncaim an eintitis sin.

Gníomhaíochtaí infheistíochta

16

Tá sé tábhachtach sreafaí airgid a eascraíonn as gníomhaíochtaí infheistíochta a nochtadh ar leithligh toisc go léirítear leis na sreafaí airgid a mhéid a rinneadh caiteachais ar acmhainní atá beartaithe ioncam agus sreafaí airgid todhchaí a ghiniúint. Níl ach caiteachais as a leanann sócmhainn a aithnítear sa ráiteas maidir le staid airgeadais incháilithe dá n-aicmiú mar ghníomhaíochtaí infheistíochta. Is samplaí iad seo de shreafaí airgid a eascraíonn as gníomhaíochtaí infheistíochta: (a) íocaíochtaí in airgead tirim chun réadmhaoin, gléasra agus trealamh, sócmhainní doláimhsithe agus sócmhainní fadtéarmacha eile a fháil. Áirítear leis na híocaíochtaí sin iad siúd a bhaineann le costais forbartha chaipitlithe agus réadmhaoin, gléasra agus trealamh féin-chomhdhéanta; (b) fáltais airgid ó dhíol réadmhaoine, gléasra agus trealaimh, sócmhainní doláimhsithe agus sócmhainní fadtéarmacha eile; (c) íocaíochtaí in airgead tirim chun cothrom nó ionstraimí fiachais eintiteas eile agus leasanna i gcomhfhiontair a fháil (seachas íocaíochtaí ar na hionstraimí sin a mheastar a bheith ina gcoibhéisí airgid thirim nó iad sin arna sealbhú chun críocha déileála nó trádála); (d) fáltais airgid ó dhíol cothromais nó ionstraimí fiachais eintiteas eile agus leasanna i gcomhfhiontair (seachas fáltais ó na hionstraimí sin a mheastar a bheith ina gcoibhéisí airgid thirim agus iad sin arna sealbhú chun críocha déileála nó trádála); (e) airleacain agus iasachtaí airgid a thugtar do pháirtithe eile (seachas airleacain agus iasachtaí a thugann institiúid airgeadais); (f) fáltais airgid ó aisíocaíocht airleacan agus iasachtaí a thugtar do pháirtithe eile (seachas airleacain agus iasachtaí a thugann institiúid airgeadais); (g) íocaíochtaí in airgead tirim le haghaidh conarthaí todhchaíochtaí, conarthaí réamhcheaptha, conarthaí céadrogha agus conarthaí babhtála seachas i gcás ina mbeidh na conarthaí á sealbhú chun críocha déileála nó trádála, nó ina n-aicmeofar na híocaíochtaí mar ghníomhaíochtaí maoiniúcháin; agus (h) fáltais airgid ó chonarthaí todhchaíochtaí, conarthaí réamhcheaptha, conarthaí céadrogha agus conarthaí babhtála seachas ina mbeidh na conarthaí á sealbhú chun críocha déileála nó trádála, nó ina n-aicmeofar na fáltais mar ghníomhaíochtaí maoiniúcháin. Nuair a dhéantar cuntasaíocht ar chonradh mar fhálú ar shuíomh inaitheanta, aicmítear sreafaí airgid an chonartha ar an mbealach céanna a n-aicmítear sreafaí airgid an tsuímh atá á fhálú.

Gníomhaíochtaí maoiniúcháin

17

Tá sé tábhachtach sreafaí airgid a eascraíonn as gníomhaíochtaí maoiniúcháin a nochtadh ar leithligh toisc go bhfuil an nochtadh sin úsáideach chun éilimh soláthraithe caipitil don eintiteas ar shreafaí airgid todhchaí a thuar. Is samplaí iad seo de shreafaí airgid a eascraíonn as gníomhaíochtaí maoiniúcháin: (a) fáltais airgid ó eisiúint scaireanna nó ionstraimí cothromais eile; (b) íocaíochtaí in airgead tirim le húinéirí chun scaireanna an eintitis a fháil nó a fhuascailt; (c) fáltais airgid ó eisiúint bintiúr, iasachtaí, nótaí, bannaí, morgáistí agus iasachtaí gearrthéarmacha nó fadtéarmacha eile; (d) aisíocaíochtaí in airgead tirim ar mhéideanna arna bhfáil ar iasacht; agus (e) íocaíochtaí airgid arna ndéanamh ag léasaí ar an dliteanas amuigh a bhaineann le léas a laghdú.

SREAFAÍ AIRGID Ó GHNÍOMHAÍOCHTAÍ OIBRIÚCHÁIN A THUAIRISCIÚ

18

Déanfaidh eintiteas sreafaí airgid ó ghníomhaíochtaí oibriúcháin a thuairisciú ag úsáid ceann de na modhanna a leanas: (a) an modh díreach, ina nochtar móraicmí ollfháltas airgid agus ollíocaíochtaí in airgead tirim; nó (b) an modh indíreach, ina ndéantar brabús nó caillteanas a choigeartú i leith iarmhairtí idirbheart de chineál neamhairgid, aon chur siar nó aon fhabhrú ar fháltais airgid oibriúcháin nó íocaíochtaí oibriúcháin in airgead tirim a rinneadh roimhe seo nó a dhéanfar sa todhchaí, agus míreanna ioncaim nó speansais a bhaineann le sreafaí airgid infheistíochta nó maoiniúcháin.

19

Moltar d’eintitis sreafaí airgid a thuairisciú ar leithligh ó ghníomhaíochtaí oibriúcháin ag úsáid an mhodha dhírigh. Leis an modh díreach, soláthraítear faisnéis a d’fhéadfadh a bheith úsáideach chun meastachán a dhéanamh ar shreafaí airgid todhchaí agus nach bhfuil ar fáil faoin modh indíreach. Faoin modh díreach, féadfar faisnéis maidir le móraicmí ollfháltas airgid agus ollíocaíochtaí in airgead tirim a fháil: (a) ó thaifid chuntasaíochta an eintitis; nó (b) ó choigeartú a dhéanamh ar dhíolacháin, ar chostas díolachán (ús agus ioncam comhchosúil agus speansas úis agus táillí comhchosúla d’institiúid airgeadais) agus ar mhíreanna eile sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach le haghaidh na nithe a leanas: (i) athruithe le linn na tréimhse ar fhardail agus ar shuimeanna oibriúcháin infhaighte agus iníoctha; (ii) míreanna neamhairgid eile; agus (iii) míreanna eile arb iad a n-iarmhairtí airgid iad sreafaí airgid a infheistiú nó a mhaoiniú.

20

Faoin modh indíreach, déantar an sreabhadh airgid glan ó ghníomhaíochtaí oibriúcháin a chinneadh trí bhrabús nó trí chaillteanas a choigeartú i leith iarmhairtí na nithe a leanas: (a) athruithe le linn na tréimhse ar fhardail agus ar shuimeanna oibriúcháin infhaighte agus iníoctha; (b) míreanna neamhairgid amhail dímheas sócmhainní, forálacha, cáin iarchurtha, gnóthachain agus caillteanais airgeadra eachtraigh neamhréadaithe, agus brabúis choimeádta ar idirbhearta le comhlaigh; agus (c) gach mír eile arb iad a n-iarmhairtí airgid iad sreafaí airgid a infheistiú nó a mhaoiniú. De mhalairt air sin, féadfar an sreabhadh airgid glan ó ghníomhaíochtaí oibriúcháin a chur i láthair faoin modh indíreach trí na hioncaim agus na speansais a nochtar sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach agus na hathruithe le linn na tréimhse ar fhardail agus ar shuimeanna oibriúcháin infhaighte agus iníoctha a thaispeáint.

SREAFAÍ AIRGID Ó GHNÍOMHAÍOCHTAÍ INFHEISTÍOCHTA AGUS MAOINIÚCHÁIN A THUAIRISCIÚ

21

Déanfaidh eintiteas móraicmí ollfháltas airgid agus ollíocaíochtaí in airgead tirim a eascraíonn as gníomhaíochtaí infheistíochta agus maoiniúcháin a thuairisciú ar leithligh, seachas a mhéid a dhéantar sreafaí airgid a dtugtar tuairisc orthu i míreanna 22 agus 24 a thuairisciú ar ghlanbhonn.

SREAFAÍ AIRGID A THUAIRISCIÚ AR GHLANBHONN

22

Féadfar sreafaí airgid a eascraíonn as na gníomhaíochtaí oibriúcháin, infheistíochta nó maoiniúcháin a leanas a thuairisciú ar ghlanbhonn: (a) fáltais airgid agus íocaíochtaí in airgead tirim thar ceann custaiméirí nuair a léirítear leis na sreafaí airgid gníomhaíochtaí an chustaiméara seachas gníomhaíochtaí an eintitis; agus (b) fáltais airgid agus íocaíochtaí in airgead tirim as míreanna a bhfuil láimhdeachas mear agus tréimhsí gearra aibíochta acu agus a bhfuil méideanna móra díobh ann.

23

Is samplaí iad seo d’fháltais airgid agus d’íocaíochtaí in airgead tirim dá dtagraítear i mír 22(a): (a) glacadh agus aisíoc taiscí bainc ar éileamh; (b) cistí arna sealbhú ag eintiteas infheistíochta le haghaidh custaiméirí; agus (c) cíosanna arna mbailiú thar ceann úinéirí réadmhaoine agus arna n-íoc leo.

23A

Is samplaí d’fháltais airgid agus d’íocaíochtaí in airgead tirim dá dtagraítear i mír 22(b) iad airleacain arna ndéanamh le haghaidh na nithe a leanas, agus aisíoc na nithe seo: (a) príomhshuimeanna a bhaineann le custaiméirí cárta creidmheasa; (b) ceannach agus díol infheistíochtaí; agus (c) iasachtaí gearrthéarmacha eile, mar shampla iad siúd a bhfuil tréimhse aibíochta 3 mhí nó níos lú ná sin acu.

24

Féadfar sreafaí airgid a eascraíonn as gach ceann de na gníomhaíochtaí a leanas ag institiúid airgeadais a thuairisciú ar ghlanbhonn: (a) fáltais airgid agus íocaíochtaí in airgead tirim as glacadh agus aisíoc taiscí a bhfuil dáta aibíochta seasta acu; (b) láithriú taiscí in institiúidí airgeadais eile agus aistarraingt taiscí uathu; agus (c) airleacain airgid agus iasachtaí arna dtabhairt do chustaiméirí agus aisíoc na n-airleacan agus na n-iasachtaí sin.

SREAFAÍ AIRGID IN AIRGEADRA EACHTRAIGH

25

Sreafaí airgid a eascraíonn as idirbhearta in airgeadra eachtrach, taifeadfar in airgeadra feidhmiúil eintitis iad tríd an ráta malairte idir an t-airgeadra feidhmiúil agus an t-airgeadra eachtrach ar dháta an tsreafa airgid a chur i bhfeidhm ar mhéid an airgeadra eachtraigh.

26

Aistreofar sreafaí airgid fochuideachta eachtraí de réir na rátaí malairte idir an t-airgeadra feidhmiúil agus an t-airgeadra eachtrach ar dhátaí na sreafaí airgid.

27

Sreafaí airgid a ainmnítear in airgeadra eachtrach, tuairiscítear iad ar bhealach atá comhsheasmhach le IAS 21 Iarmhairtí Athruithe ar Rátaí Malairte Eachtraí. Leis sin, ceadaítear úsáid ráta malairte atá ina neastachán ar an ráta iarbhír. Féadfar meánráta malairte ualaithe do thréimhse a úsáid chun idirbhearta in airgeadra eachtrach nó aistriú sreafaí airgid fochuideachta eachtraí a thaifeadadh, mar shampla. Ní cheadaítear le IAS 21, áfach, go n-úsáidfí an ráta malairte ag deireadh na tréimhse tuairiscithe nuair a aistrítear sreafaí airgid fochuideachta eachtraí.

28

Ní sreafaí airgid iad gnóthachain agus caillteanais neamhréadaithe a eascraíonn as athruithe ar rátaí malairte airgeadra eachtraigh. Tuairiscítear iarmhairt athruithe ar rátaí malairte ar airgead tirim agus ar choibhéisí airgid arna sealbhú nó dlite in airgead eachtrach, áfach, sa ráiteas ar shreafaí airgid chun airgead tirim agus coibhéisí airgid thirim ag tús agus deireadh na tréimhse a réiteach. Cuirtear an méid sin i láthair ar leithligh ó shreafaí airgid ó ghníomhaíochtaí oibriúcháin, infheistíochta agus maoiniúcháin agus áirítear leis na difríochtaí, más ann dóibh, dá dtuairisceofaí na sreafaí airgid sin ag rátaí malairte dheireadh na tréimhse.

29

[Scriosta]

30

[Scriosta]

ÚS AGUS DÍBHINNÍ

31

Déanfar sreafaí airgid ó ús agus ó dhíbhinní arna bhfáil agus arna n-íoc a nochtadh ar leithligh. Aicmeofar an dá cheann go comhsheasmhach ó thréimhse go tréimhse mar ghníomhaíochtaí oibriúcháin, infheistíochta nó maoiniúcháin.

32

Déantar an méid úis a íocadh le linn tréimhse a nochtadh sa ráiteas ar shreafaí airgid cibé ar aithníodh mar speansas i mbrabús nó i gcaillteanas nó ar caipitlíodh é i gcomhréir le IAS 23 Costais Iasachtaíochta.

33

Is mar shreafaí airgid oibriúcháin de ghnáth a aicmítear ús a íocadh agus ús agus díbhinní arna bhfáil le haghaidh institiúid airgeadais. Níl comhdhearcadh ann, áfach, maidir le haicmiú na sreafaí airgid sin le haghaidh eintiteas eile. Féadfar ús a íocadh agus ús agus díbhinní arna bhfáil a aicmiú mar shreafaí airgid oibriúcháin toisc go gcuirtear san áireamh iad agus brabús nó caillteanas á chinneadh. De mhalairt air sin, féadfar ús a íocadh agus ús agus díbhinní arna bhfáil a aicmiú mar shreafaí airgid maoiniúcháin agus mar shreafaí airgid infheistíochta faoi seach toisc gur costais iad as acmhainní airgeadais nó as torthaí ar infheistíochtaí a fháil.

34

Féadfar díbhinní arna n-íoc a aicmiú mar shreabhadh airgid maoiniúcháin toisc gur costais iad as acmhainní airgeadais a fháil. De mhalairt air sin, féadfar díbhinní arna n-íoc a aicmiú mar chomhpháirt sreafaí airgid ó ghníomhaíochtaí oibriúcháin chun cúnamh a thabhairt d’úsáideoirí cumas eintitis díbhinní a íoc as sreafaí airgid oibriúcháin a chinneadh.

CÁNACHA AR IONCAM

35

Déanfar sreafaí airgid a eascraíonn as cánacha ar ioncam a nochtadh ar leithligh agus a aicmiú mar shreafaí airgid ó ghníomhaíochtaí oibriúcháin ach amháin más féidir iad a shainaithint go sonrach le gníomhaíochtaí maoiniúcháin agus infheistíochta.

36

Eascraíonn cánacha ar ioncam as idirbhearta is siocair le sreafaí airgid a aicmítear mar ghníomhaíochtaí oibriúcháin, infheistíochta nó maoiniúcháin i ráiteas ar shreafaí airgid. Cé go bhféadfaí speansas cánach a shainaithint go héasca le gníomhaíochtaí infheistíochta nó maoiniúcháin, is minic is dofheidhmithe na sreafaí airgid cánach gaolmhara a shainaithint agus féadfaidh siad teacht chun cinn i dtréimhse atá éagsúil le sreafaí airgid an idirbhirt fholuitigh. Dá bhrí sin, is mar shreafaí airgid ó ghníomhaíochtaí oibriúcháin, de ghnáth, a aicmítear cánacha a íocadh. Nuair is féidir an sreabhadh airgid cánach a shainaithint i gcleachtas le hidirbheart aonair as a n-eascraíonn sreafaí airgid a aicmítear mar ghníomhaíochtaí infheistíochta nó maoiniúcháin, áfach, is mar ghníomhaíocht infheistíochta nó maoiniúcháin a aicmítear an sreabhadh airgid cánach mar is iomchuí. Nuair a leithdháiltear sreafaí airgid cánach ar níos mó ná aicme amháin gníomhaíochta, nochtar an méid iomlán cánacha a íocadh.

INFHEISTÍOCHTAÍ I BHFOCHUIDEACHTAÍ, I GCOMHLAIGH AGUS I GCOMHFHIONTAIR

37

Nuair atá cuntasaíocht á déanamh ar infheistíocht i gcomhlach, i gcomhfhiontar nó i bhfochuideachta ar a ndearnadh cuntasaíocht trí bhíthin mhodh an chothromais nó an chostais, déanann infheisteoir a thuairisciú sa ráiteas ar shreafaí airgid a theorannú do na sreafaí airgid idir é féin agus an institiúid infheistiúcháin, do dhíbhinní agus d’airleacain, mar shampla.

38

Eintiteas a úsáideann modh an chothromais chun a leas i gcomhlach nó i gcomhfhiontar a thuairisciú, áiríonn sé ina ráiteas ar shreafaí airgid na sreafaí airgid i leith a chuid infheistíochtaí sa chomhlach nó sa chomhfhiontar, agus dáileacháin agus íocaíochtaí nó fáltais eile idir é féin agus an comhlach nó an comhfhiontar.

ATHRUITHE AR LEASANNA ÚINÉIREACHTA I BHFOCHUIDEACHTAÍ AGUS I NGNÓLACHTAÍ EILE

39

Na sreafaí airgid comhiomlána a eascraíonn as fáil nó cailleadh rialaithe ar fhochuideachtaí nó ar ghnólachtaí eile, cuirfear i láthair ar leithligh agus aicmeofar mar ghníomhaíochtaí infheistíochta iad.

40

I ndáil leis an dá rud seo araon, fáil agus cailleadh rialaithe ar fhochuideachtaí nó ar ghnólachtaí eile le linn na tréimhse, nochtfaidh eintiteas gach ceann de na nithe a leanas ar bhonn comhiomlán: (a) an méid iomlán comaoine arna íoc nó arna fháil; (b) an sciar den chomaoin ina bhfuil airgead tirim agus coibhéisí airgid thirim; (c) an méid airgid thirim agus coibhéisí airgid thirim sna fochuideachtaí nó i ngnóthaí eile ar a bhfaightear nó ar a gcailltear rialú; agus (d) an méid sócmhainní agus dliteanas seachas airgead tirim nó coibhéisí airgid thirim sna fochuideachtaí nó sna gnólachtaí eile ar a bhfaightear nó ar a gcailltear rialú, arna n-achoimriú de réir gach mórchatagóire.

40A

Ní gá d’eintiteas infheistíochta, mar a shainmhínítear in IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite, míreanna 40(c) ná 40(d) a chur i bhfeidhm maidir le hinfheistíocht i bhfochuideachta is gá a thomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas.

41

Na hiarmhairtí ar shreafaí airgid a bhaineann le fáil nó cailleadh rialaithe ar fhochuideachtaí nó ar ghnólachtaí eile, nuair a chuirtear na hiarmhairtí sin i láthair ar leithligh mar mhíreanna líne aonair, in éineacht le nochtadh ar leithligh ar na méideanna sócmhainní agus dliteanas a fhaightear nó a dhiúscraítear, is cuidiú é chun idirdhealú a dhéanamh idir na sreafaí airgid sin agus na sreafaí airgid a eascraíonn as gníomhaíochtaí oibriúcháin, infheistíochta agus maoiniúcháin eile. Ní dhéantar na hiarmhairtí ar shreafaí airgid a bhaineann le rialú a chailleadh a asbhaint astu sin a bhaineann le rialú a fháil.

42

Méid comhiomlán an airgid thirim arna íoc nó arna fháil mar chomaoin as fáil nó cailleadh rialaithe ar fhochuideachtaí nó ar ghnólachtaí eile, tuairiscítear sa ráiteas ar shreafaí airgid é glan ó airgead tirim agus ó choibhéisí airgid arna bhfáil nó arna ndiúscairt mar chuid d’idirbhearta, de theagmhais nó d’athruithe den sórt sin ar imthosca.

42A

Sreafaí airgid a eascraíonn as athruithe ar leasanna úinéireachta i bhfochuideachta nach leanann caillteanas i rialú astu, aicmeofar mar shreafaí airgid ó ghníomhaíochtaí maoiniúcháin iad, ach amháin má tá fochuideachta arna sealbhú ag eintiteas infheistíochta, mar a shainmhínítear in IFRS 10, agus más gá í a thomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas.

42B

Athruithe ar leasanna úinéireachta i bhfochuideachta nach leanann caillteanas i rialú astu, amhail ionstraimí cothromais fochuideachta arna gceannach nó arna ndíol ag máthairchuideachta ina dhiaidh sin, déantar cuntasaíocht orthu mar idirbhearta cothromais (féach IFRS 10), ach amháin má tá an fhochuideachta arna sealbhú ag eintiteas infheistíochta agus más gá í a thomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas. Dá réir sin, aicmítear na sreafaí airgid a leanann astu ar an mbealach céanna a n-aicmítear idirbhearta eile le húinéirí a dtugtar tuairisc orthu i mír 17.

IDIRBHEARTA NEAMHAIRGID

43

Beidh idirbhearta infheistíochta agus maoiniúcháin nach gá airgead tirim ná coibhéisí airgid thirim a úsáid lena n-aghaidh eisiata ó ráiteas ar shreafaí airgid. Nochtfar idirbhearta den sórt sin in áit éigin eile sna ráitis airgeadais ar bhealach ina soláthraítear an fhaisnéis ábhartha uile maidir leis na gníomhaíochtaí infheistíochta agus maoiniúcháin sin.

44

Níl tionchar díreach ag go leor gníomhaíochtaí infheistíochta agus maoiniúcháin ar shreafaí airgid reatha cé go ndéanann siad difear do struchtúr caipitil agus sócmhainní eintitis. Is comhsheasmhach leis an rud is cuspóir do ráiteas ar shreafaí airgid é idirbhearta neamhairgid a eisiamh ón ráiteas ar shreafaí airgid, ós rud é nach bhfuil sreafaí airgid sa tréimhse reatha i gceist leis na míreanna sin. Is samplaí iad seo d’idirbhearta neamhairgid: (a) sócmhainní a fháil trí dhliteanais a bhaineann go díreach leo a ghabháil nó trí léas; (b) eintiteas a fháil trí eisiúint chothromais; agus (c) tiontú fiachais ina chothromas.

ATHRUITHE AR DHLITEANAIS A EASCRAÍONN AS GNÍOMHAÍOCHTAÍ MAOINIÚCHÁIN

44A

Soláthróidh eintiteas nochtaí a chuireann ar a gcumas d’úsáideoirí ráiteas airgeadais meastóireacht a dhéanamh ar athruithe ar dhliteanais a eascraíonn as gníomhaíochtaí maoiniúcháin, lena n-áirítear athruithe a eascraíonn as sreafaí airgid agus as athruithe neamhairgid.

44B

A mhéid a bhfuil gá leis chun an ceanglas i mír 44A a chomhlíonadh, nochtfaidh eintiteas na hathruithe a leanas ar dhliteanais a eascraíonn as gníomhaíochtaí maoiniúcháin: (a) athruithe ó shreafaí airgid maoiniúcháin; (b) athruithe a eascraíonn as fáil nó cailleadh rialaithe ar fhochuideachtaí nó ar ghnólachtaí eile; (c) iarmhairt athruithe ar rátaí malairte eachtraí; (d) athruithe ar luachanna córa; agus (e) athruithe eile.

44C

Dliteanais a eascraíonn as gníomhaíochtaí maoiniúcháin, is dliteanais iad a bhfuil a sreafaí airgid, nó a mbeidh a sreafaí airgid todhchaí, arna n-aicmiú sa ráiteas ar shreafaí airgid mar shreafaí airgid ó ghníomhaíochtaí maoiniúcháin. Ina theannta sin, tá feidhm ag an gceanglas nochta i mír 44 maidir le hathruithe ar shócmhainní airgeadais freisin (sócmhainní a fhálaíonn dliteanais a eascraíonn as gníomhaíochtaí maoiniúcháin, mar shampla) má áiríodh sreafaí airgid ó na sócmhainní airgeadais sin, nó má tharlaíonn go n-áireofar sreafaí airgid todhchaí uathu, le sreafaí airgid ó ghníomhaíochtaí maoiniúcháin.

44D

Bealach amháin is féidir an ceanglas nochta i mír 44 a chomhlíonadh is ea réiteach idir na hiarmhéideanna tosaigh agus deiridh a sholáthar sa ráiteas maidir le staid airgeadais le haghaidh dliteanais a eascraíonn as gníomhaíochtaí maoiniúcháin, lena n-áirítear na hathruithe a shainaithnítear i mír 44B. I gcás ina nochtann eintiteas réiteach den sórt sin, soláthróidh sé faisnéis leordhóthanach chun é a chur ar a gcumas d’úsáideoirí na ráiteas airgeadais míreanna a áirítear sa réiteach a nascadh leis an ráiteas maidir le staid airgeadais agus leis an ráiteas ar shreafaí airgid.

44E

Má sholáthraíonn eintiteas an nochtadh a cheanglaítear le mír 44A in éineacht le nochtaí maidir le hathruithe ar shócmhainní agus ar dhliteanais eile, déanfaidh sé na hathruithe ar dhliteanais a eascraíonn as gníomhaíochtaí maoiniúcháin a nochtadh ar leithligh ó athruithe ar na sócmhainní agus na dliteanais eile sin.

COMHPHÁIRTEANNA AIRGID THIRIM AGUS COIBHÉISÍ AIRGID THIRIM

45

Nochtfaidh eintiteas na comhpháirteanna airgid thirim agus coibhéisí airgid thirim agus déanfaidh sé réiteach ar na méideanna a chur i láthair ina ráiteas ar shreafaí airgid agus tuairisceofar na míreanna coibhéiseacha sa ráiteas maidir le staid airgeadais.

46

I bhfianaise a liacht cleachtas bainistithe airgid thirim agus socrú baincéireachta atá ann ar fud an domhain agus chun IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais a chomhlíonadh, nochtann eintiteas an beartas a ghlacann sé chun comhdhéanamh airgid thirim agus coibhéisí airgid thirim a chinneadh.

47

Iarmhairt aon athrú ar an mbeartas chun comhpháirteanna airgid thirim agus coibhéisí airgid thirim a chinneadh, athrú ar aicmiú ionstraimí airgeadais a measadh roimhe seo a bheith mar chuid de phunann infheistíochta eintitis, mar shampla, tuairiscítear sin i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta.

NOCHTAÍ EILE

48

Nochtfaidh eintiteas méid na n-iarmhéideanna suntasacha airgid thirim agus coibhéisí airgid thirim arna sealbhú ag an eintiteas nach bhfuil ar fáil le haghaidh a n-úsáide ag an ngrúpa, mar aon le tráchtaireacht bhainistíochta.

49

Tá imthosca éagsúla ann ina bhfuil iarmhéideanna airgid thirim agus coibhéisí airgid thirim arna sealbhú ag eintiteas gan bheith ar fáil le haghaidh a n-úsáide ag an ngrúpa. Is samplaí díobh sin iad iarmhéideanna airgid thirim agus coibhéisí airgid thirim arna sealbhú ag fochuideachta a oibríonn i dtír ina bhfuil rialuithe malairte nó srianta dlíthiúla eile i bhfeidhm nuair nach bhfuil na hiarmhéideanna ar fáil le haghaidh a n-úsáide ginearálta ag an máthairchuideachta ná ag fochuideachtaí eile.

50

D’fhéadfadh faisnéis bhreise a bheith ábhartha d’úsáideoirí chun tuiscint a fháil ar staid airgeadais agus leachtacht eintitis. Moltar an fhaisnéis sin a nochtadh, mar aon le tráchtaireacht bhainistíochta, agus d’fhéadfaí na nithe a leanas a áireamh léi: (a) an méid saoráidí iasachta neamhtharraingthe a d’fhéadfaidh a bheith ar fáil le haghaidh gníomhaíochtaí oibriúcháin amach anseo agus chun gealltanais chaipitil a shocrú, lena léirítear aon srian ar úsáid na saoráidí sin; (c) an méid comhiomlán sreafaí airgid atá ina méaduithe ar acmhainn oibríochtúil, ach iad a nochtadh ar leithligh ó na sreafaí airgid sin a bhfuil gá leo chun acmhainn oibríochtúil a choinneáil ar bun; agus (d) an méid sreafaí airgid a eascraíonn as gníomhaíochtaí oibriúcháin, infheistíochta agus maoiniúcháin gach deighleoige intuarascála (féach IFRS 8 Deighleoga Oibriúcháin).

51

Nochtadh sreafaí airgid atá ina méaduithe ar acmhainn oibríochtúil ar leithligh ó shreafaí airgid a bhfuil gá leo chun acmhainn oibríochtúil a choinneáil ar bun, is úsáideach sin chun é a chur ar a chumas don úsáideoir a chinneadh an bhfuil an t-eintiteas ag déanamh infheistíocht leordhóthanach chun a acmhainn oibríochtúil a choinneáil ar bun. Mura ndéanann eintiteas infheistíocht leordhóthanach chun a acmhainn oibríochtúil a choinneáil ar bun, d’fhéadfaidh sé a bheith ag déanamh dochar dá bhrabúsacht amach anseo ar mhaithe lena leachtacht faoi láthair agus le dáileacháin ar úinéirí.

52

Cuireann nochtadh sreafaí airgid de réir deighleoige ar a gcumas d’úsáideoirí tuiscint níos fearr a fháil ar an gcaidreamh idir sreafaí airgid na gnólachta ar an iomlán agus sreafaí airgid a comhpháirteanna agus ar infhaighteacht agus éagsúlacht sreafaí airgid de réir deighleoige.

DÁTA ÉIFEACHTACH

53

Tagann an caighdeán seo i bhfeidhm le haghaidh ráitis airgeadais lena gcumhdaítear tréimhsí dar tús an 1 Eanáir 1994 nó ina dhiaidh sin.

54

Le IAS 27 (arna leasú in 2008) leasaíodh míreanna 39-42 agus cuireadh míreanna 42A agus 42B leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 27 (arna leasú in 2008) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin. Cuirfear na leasuithe i bhfeidhm go cúlghabhálach.

55

Le Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2008, leasaíodh mír 14. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2009 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an leasú i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin agus cuirfidh sé mír 68A de IAS 16 i bhfeidhm.

56

Le Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí Aibreáin 2009, leasaíodh mír 16. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2010 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

57

Le IFRS 10 agus IFRS 11, Comhshocruithe, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh míreanna 37, 38 agus 42B agus scriosadh mír 50(b). Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 10 agus IFRS 11 i bhfeidhm.

58

Le Eintitis Infheistíochta (Leasuithe ar IFRS 10, IFRS 12 agus IAS 27), arna eisiúint i mí Dheireadh Fómhair 2012, leasaíodh míreanna 42A agus 42B agus cuireadh mír 40A leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2014 nó dá éis sin. Ceadaítear Eintitis Infheistíochta a chur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm níos luaithe, cuirfidh sé na leasuithe uile a áirítear in Eintitis Infheistíochta i bhfeidhm an tráth céanna.

59

Le IFRS 16 Léasanna, arna eisiúint i mí Eanáir 2016, leasaíodh míreanna 17 agus 44. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 16 á chur i bhfeidhm aige.

60

Le Tionscnamh Nochta (Leasuithe ar IAS 7), arna eisiúint i mí Eanáir 2016, cuireadh míreanna 44A–44E leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2017 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Nuair a chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm den chéad uair, ní cheanglaítear air faisnéis chomparáideach a sholáthar le haghaidh na dtréimhsí roimhe sin.

61

Le IFRS 17 Conarthaí Árachais, arna eisiúint i mBealtaine 2017, leasaíodh mír 14. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm agus IFRS 17 á chur i bhfeidhm aige.

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 8

Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta

CUSPÓIR

1

Is é is cuspóir don chaighdeán seo na critéir a fhorordú chun beartais chuntasaíochta a roghnú agus a athrú, mar aon leis an gcur chuige cuntasaíochta agus an nochtadh maidir le hathruithe ar bheartais chuntasaíochta, athruithe ar mheastacháin chuntasaíochta agus ceartuithe earráidí. Leis an gcaighdeán, tá sé beartaithe feabhas a chur ar ábharthacht agus iontaofacht ráiteas airgeadais eintitis, agus ar inchomparáideacht na ráiteas airgeadais sin thar thréimhse ama agus le ráitis airgeadais eintiteas eile.

2

Leagtar amach in IAS 1 Ráitis Airgeadais a Chur i Láthair ceanglais maidir le nochtadh le haghaidh beartais chuntasaíochta, seachas na ceanglais a bhaineann le hathruithe ar bheartais chuntasaíochta.

RAON FEIDHME

3

Cuirfear an caighdeán seo i bhfeidhm agus beartais chuntasaíochta á roghnú agus á gcur i bhfeidhm, agus cuirfear san áireamh ann athruithe ar bheartais chuntasaíochta, athruithe ar mheastacháin chuntasaíochta agus ceartuithe ar earráidí réamhthréimhse.

4

Na hiarmhairtí cánach atá ag ceartuithe ar earráidí réamhthréimhse agus ag coigeartuithe cúlghabhálacha a rinneadh chun athruithe a chur i bhfeidhm ar bheartais chuntasaíochta, cuirtear iad san áireamh agus nochtar iad i gcomhréir le IAS 12 Cánacha Ioncaim.

SAINMHÍNITHE

5

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo in éineacht leis na bríonna a shonraítear:   Is é is beartais chuntasaíochta ann na prionsabail shonracha, na boinn shonracha, na coinbhinsiúin shonracha, na rialacha sonracha agus na cleachtais shonracha a chuireann eintiteas i bhfeidhm agus ráitis airgeadais á n-ullmhú agus á gcur i láthair.   Is é atá i meastacháin chuntasaíochta méideanna airgeadaíochta i ráitis airgeadais atá faoi réir neamhchinnteacht tomhais.   Is é is Caighdeáin Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais (IFRSanna) ann Caighdeáin agus Léirmhínithe arna n-eisiúint ag an mBord um Chaighdeáin Idirnáisiúnta Chuntasaíochta (IASB). Is éard atá iontu: (a) Caighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais; (b) Caighdeáin Idirnáisiúnta Chuntasaíochta; (c) Léirmhínithe IFRIC; agus (d) Léirmhínithe SIC (3).   Tugtar sainmhíniú ar ‘ Ábhartha ’ i mír 7 de IAS 1 agus úsáidtear é sa Chaighdeán seo leis an mbrí chéanna.   Is é is earráidí réamhthréimhse ann easnaimh agus míráitis i ráitis airgeadais an eintitis le haghaidh tréimhse amháin roimhe sin nó níos mó a thagann chun cinn toisc nár baineadh úsáid as faisnéis iontaofa nó gur baineadh mí-úsáid as faisnéis iontaofa, ar faisnéis í a raibh an méid seo a leanas fíor ina leith: (a) bhí sí ar fáil nuair a údaraíodh ráitis airgeadais le haghaidh na dtréimhsí sin lena n-eisiúint; agus (b) d’fhéadfaí a bheith ag súil leis le réasún go bhfuarthas í agus gur gcuireadh san áireamh í agus na ráitis airgeadais sin á n-ullmhú agus á gcur i láthair.   Áirítear sna hearráidí sin na héifeachtaí a bhíonn ag botúin mhatamaiticiúla, botúin maidir le cur i bhfeidhm beartas cuntasaíochta, dearmaid nó míthuiscintí fíoras, agus calaois.   Is é is cur i bhfeidhm cúlghabhálach ann beartas cuntasaíochta nua a chur i bhfeidhm maidir le hidirbhearta, le teagmhais eile agus le coinníollacha amhail agus gur cuireadh an beartas sin i bhfeidhm riamh.   Is é is athráiteas cúlghabhálach ann méideanna eilimintí de ráitis airgeadais a aithint, a thomhas agus a nochtadh amhail agus nár tharla earráid réamhthréimhse riamh.   Dofheidhmithe Tá sé dofheidhmithe ceanglas a chur i bhfeidhm i gcás nach féidir leis an eintiteas é a chur i bhfeidhm tar éis dó gach iarracht réasúnach a dhéanamh é sin a dhéanamh. Le haghaidh tréimhse áirithe roimhe sin, tá sé dofheidhmithe athrú a chur i bhfeidhm go cúlghabhálach ar bheartas cuntasaíochta nó athráiteas cúlghabhálach a dhéanamh chun earráid a cheartú sna cásanna seo a leanas: (a) i gcás nach féidir na héifeachtaí a bhaineann leis an gcur i bhfeidhm cúlghabhálach nó leis an athráiteas cúlghabhálach a chinneadh; (b) i gcás ina bhfuil gá le toimhdí faoina mbeadh ar intinn ag an lucht bainistíochta sa tréimhse sin le haghaidh an chur i bhfeidhm chúlghabhálaigh nó an athráitis chúlghabhálaigh; nó (c) i gcás ina bhfuil gá le meastacháin shuntasacha ar mhéideanna le haghaidh an chur i bhfeidhm chúlghabhálaigh nó an athráitis chúlghabhálaigh, agus nach féidir idirdhealú oibiachtúil a dhéanamh idir an fhaisnéis seo a leanas maidir leis na meastacháin sin: (i) faisnéis ina soláthraítear fianaise ar imthosca a bhí ann ar an dáta nó ar na dátaí ar a ndearnadh na méideanna sin a aithint, a thomhas nó a nochtadh; agus (ii) faisnéis a bheadh ar fáil nuair a údaraíodh ráitis airgeadais le haghaidh na dtréimhsí sin lena n-eisiúint; idir an fhaisnéis sin agus faisnéis eile.   Is é atá i gceist le cur i bhfeidhm ionchasach athraithe ar bheartas cuntasaíochta agus le héifeacht athraithe ar mheastachán cuntasaíochta a aithint, faoi seach, an méid seo a leanas: (a) an beartas cuntasaíochta nua a chur i bhfeidhm maidir le hidirbhearta, le teagmhais eile agus le coinníollacha a tharlaíonn tar éis an dáta ar a n-athraítear an beartas; agus (b) éifeacht an athraithe ar an meastachán cuntasaíochta a aithint sa tréimhse reatha agus i dtréimhsí amach anseo a ndéanfar difear dóibh de bharr an athraithe.

6

[Scriosta]

BEARTAIS CHUNTASAÍOCHTA

Beartais chuntasaíochta a roghnú agus a chur i bhfeidhm

7

I gcás ina bhfuil feidhm shonrach ag IFRS maidir le hidirbheart, le teagmhas eile nó le coinníoll, cinnfear an beartas cuntasaíochta nó na beartais chuntasaíochta a chuirfear i bhfeidhm maidir leis an ítim sin tríd an gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais a chur i bhfeidhm.

8

Leagtar amach in IFRSanna beartais chuntasaíochta ar tháinig IASB ar an gconclúid go dtagann ráitis airgeadais astu, ar ráitis airgeadais iad ina bhfuil faisnéis ábhartha agus iontaofa maidir leis na hidirbhearta, na teagmhais eile agus na coinníollacha a bhfuil feidhm acu maidir leo. Ní gá na beartais sin a chur i bhfeidhm i gcás nach bhfuil an éifeacht a bhaineann lena gcur i bhfeidhm ábhartha. Mar sin féin, níl sé iomchuí imeachtaí neamhábhartha ó IFRSanna a dhéanamh, ná iad a fhágáil neamhcheartaithe, chun cur i láthair ar leith a bhaint amach maidir le staid airgeadais, feidhmíocht airgeadais nó sreafaí airgid eintitis.

9

Tá treoraíocht ag gabháil le IFRSanna chun cúnamh a thabhairt d’eintitis a gceanglais a chur i bhfeidhm. Luaitear i ngach treoraíocht den sórt cé acu atá nó nach bhfuil sí ina dlúthchuid de IFRSanna. Tá treoraíocht atá ina dlúthchuid de IFRSanna éigeantach. Treoraíocht nach bhfuil ina dlúthchuid de IFRSanna, ní bhíonn ceanglais maidir le ráitis airgeadais inti.

10

In éagmais IFRS a bhfuil feidhm shonrach aige maidir le hidirbheart, le teagmhas eile nó le coinníoll, bainfidh an lucht bainistíochta úsáid as a bhreithiúnas agus beartas cuntasaíochta á fhorbairt agus á chur i bhfeidhm aige, ar beartas cuntasaíochta é as a dtagann faisnéis a bhfuil an méid seo a leanas fíor ina leith: (a) faisnéis atá ábhartha maidir le riachtanais na n-úsáideoirí i ndéanamh cinntí eacnamaíocha; agus (b) faisnéis atá iontaofa, sa chaoi agus go bhfuil an méid seo a leanas fíor i leith na ráiteas airgeadais: (i) is léiriú dílis iad ar staid airgeadais, ar fheidhmíocht airgeadais agus ar shreafaí airgid an eintitis; (ii) is léiriú iad ar an tábhacht eacnamaíoch a bhaineann le hidirbhearta, le teagmhais eile agus le coinníollacha, agus ní ar an bhfoirm dhlíthiúil amháin; (iii) tá siad neodrach, i.e. saor ó laofacht; (iv) tá siad stuama; agus (v) tá siad comhlánaithe ar gach slí ábhartha.

11

Agus an breithiúnas ar a dtugtar tuairisc i mír 10 á dhéanamh ag an lucht bainistíochta, déanfaidh sé tagairt do na foinsí seo a leanas, agus breithneoidh siad infheidhmeacht na bhfoinsí sin, in ord íslitheach: (a) na ceanglais in IFRSanna lena dtugtar aghaidh ar shaincheisteanna comhchosúla agus gaolmhara; agus (b) na sainmhínithe, na critéir aitheantais agus na coincheapa tomhais le haghaidh sócmhainní, dliteanas, ioncaim agus costas sa Chreat Coincheapúil le haghaidh Tuairisciú Airgeadais (Creat Coincheapúil) (4).

12

Agus an breithiúnas ar a dtugtar tuairisc i mír 10 á dhéanamh ag an lucht bainistíochta, féadfaidh sé breithniú a dhéanamh freisin ar na fógairtí is déanaí ó chomhlachtaí socraithe caighdeán eile a úsáideann creat coincheapúil comhchosúil chun caighdeáin chuntasaíochta, litríocht chuntasaíochta eile agus cleachtais tionscail a bhfuil glacadh leo a fhorbairt, a mhéid nach dtagann siad sin salach ar na foinsí i mír 11.

Comhsheasmhacht beartas cuntasaíochta

13

Déanfaidh eintiteas a bheartais chuntasaíochta a roghnú agus a chur i bhfeidhm go comhsheasmhach le haghaidh idirbhearta comhchosúla, teagmhais eile chomhchosúla agus coinníollacha comhchosúla, seachas i gcás ina gceanglaítear go sonrach le IFRS, nó ina gceadaítear le IFRS, ítimí a chatagóiriú, rud a bhféadfadh beartais éagsúla a bheith iomchuí lena aghaidh. Má cheanglaítear nó má cheadaítear catagóiriú den sórt sin le IFRS, déanfar beartas cuntasaíochta iomchuí a roghnú agus a chur i bhfeidhm go comhsheasmhach maidir le gach catagóir.

Athruithe ar bheartais chuntasaíochta

14

Ní dhéanfaidh eintiteas athrú ar bheartas cuntasaíochta ach amháin más fíor an méid seo a leanas i leith an athraithe: (a) ceanglaítear an t-athrú le IFRS; nó (b) mar thoradh ar an athrú, soláthraítear faisnéis iontaofa agus níos ábhartha maidir leis na héifeachtaí a bhaineann le hidirbhearta, le teagmhais eile nó le coinníollacha ar staid airgeadais, ar fheidhmíocht airgeadais nó ar shreafaí airgid an eintitis.

15

Ní mór d’úsáideoirí ráiteas airgeadais a bheith in ann comparáid a dhéanamh idir na ráitis airgeadais de chuid eintitis thar thréimhse ama chun treochtaí ina staid airgeadais, ina fheidhmíocht airgeadais agus ina shreafaí airgid a shainaithint. Dá bhrí sin, cuirtear na beartais chuntasaíochta chéanna i bhfeidhm laistigh de gach tréimhse agus ó thréimhse amháin go tréimhse eile, seachas i gcás ina bhfuil athrú ar bheartas cuntasaíochta i gcomhréir le ceann amháin de na critéir i mír 14.

16

Ní athruithe ar bheartais chuntasaíochta iad na nithe seo a leanas: (a) beartas cuntasaíochta a chur i bhfeidhm maidir le hidirbhearta, le teagmhais eile nó le coinníollacha atá éagsúil ó thaobh substainte de leis na cinn a tharla roimhe sin; agus (b) beartas cuntasaíochta nua a chur i bhfeidhm maidir le hidirbhearta, le teagmhais eile nó le coinníollacha nár tharla roimhe sin nó a bhí neamhábhartha.

17

Is éard atá i gceist le cur i bhfeidhm tosaigh beartais chun sócmhainní a athluacháil de réir IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh nó le IAS 38 Sócmhainní Doláimhsithe athrú ar bheartas cuntasaíochta a ndéileálfar leis mar athluacháil i gcomhréir le IAS 16 nó le IAS 38, seachas i gcomhréir leis an gCaighdeán seo.

18

Níl feidhm ag míreanna 19 go 31 maidir leis an athrú ar bheartas cuntasaíochta ar a dtugtar tuairisc i mír 17.

Athruithe ar bheartais chuntasaíochta a chur i bhfeidhm

19

Faoi réir mhír 23: (a) tabharfaidh eintiteas cuntas ar athrú ar bheartas cuntasaíochta a eascraíonn as cur i bhfeidhm tosaigh Caighdeáin Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais i gcomhréir leis na forálacha idirthréimhseacha sonracha, más ann dóibh, sa Chaighdeán sin; agus (b) i gcás ina ndéanann eintiteas athrú ar bheartas cuntasaíochta tráth a chuirtear Caighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais i bhfeidhm i dtosach, ar caighdeán é nach bhfuil forálacha idirthréimhseacha sonracha ann a bhfuil feidhm acu maidir leis an athrú sin, nó i gcás ina ndéanann sé athrú ar bheartas cuntasaíochta go deonach, cuirfidh sé an t-athrú i bhfeidhm go cúlghabhálach.

20

Chun críoch an chaighdeáin seo, ní athrú deonach ar bheartas cuntasaíochta é cur i bhfeidhm luath Caighdeáin Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais.

21

In éagmais IFRS a bhfuil feidhm shonrach aige maidir le hidirbheart, le teagmhas eile nó le coinníoll, féadfaidh an lucht bainistíochta, i gcomhréir le mír 12, beartas cuntasaíochta as na fógairtí is déanaí ó chomhlachtaí socraithe caighdeán eile a chur i bhfeidhm, ar comhlachtaí iad a úsáideann creat coincheapúil comhchosúil chun caighdeáin chuntasaíochta a fhorbairt. Más rud é, tar éis leasú a dhéanamh ar fhógairt den sórt sin, go roghnaíonn an t-eintiteas athrú a dhéanamh ar bheartas cuntasaíochta, tugtar cuntas ar an athrú sin agus nochtar é mar athrú deonach ar bheartas cuntasaíochta.

Cur i bhfeidhm cúlghabhálach

22

Faoi réir mhír 23, i gcás ina gcuirtear athrú ar bheartas cuntasaíochta i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le mír 19(a) nó (b), déanfaidh an t-eintiteas iarmhéid tosaigh gach comhpháirte cothromais le haghaidh na réamhthréimhse is luaithe a chuirtear i láthair mar aon leis na méideanna comparáideacha a nochtar le haghaidh gach réamhthréimhse a chuirtear i láthair a choigeartú amhail agus dá gcuirfí an beartas cuntasaíochta nua i bhfeidhm riamh.

Teorainneacha le cur i bhfeidhm cúlghabhálach

23

I gcás ina gceanglaítear le mír 19(a) nó (b) cur i bhfeidhm cúlghabhálach, cuirfear athrú ar bheartas cuntasaíochta i bhfeidhm go cúlghabhálach ach amháin a mhéid atá sé dofheidhmithe iarmhairtí tréimhse-shonracha ná iarmhairt charnach an athraithe a chinneadh.

24

Maidir leis na hiarmhairtí tréimhse-shonracha a bhaineann le beartas cuntasaíochta a athrú ar fhaisnéis chomparáideach le haghaidh réamhthréimhse amháin nó níos mó a chuirtear i láthair, i gcás ina bhfuil sé dofheidhmithe na hiarmhairtí sin a chinneadh, cuirfidh an t-eintiteas an beartas cuntasaíochta nua i bhfeidhm maidir le méideanna glanluacha sócmhainní agus dliteanas mar a bhí ag tús na tréimhse is luaithe a bhfuil cur i bhfeidhm cúlghabhálach infheidhmithe ina leith - d’fhéadfadh sé gurb í an tréimhse reatha atá i gceist leis sin - agus déanfaidh sé coigeartú comhfhreagrach ar iarmhéid tosaigh gach comhpháirte cothromais dá ndéantar difear le haghaidh na tréimhse sin.

25

Maidir leis an iarmhairt charnach a bhaineann le beartas cuntasaíochta nua a chur i bhfeidhm maidir le gach réamhthréimhse, i gcás ina bhfuil sé dofheidhmithe an iarmhairt sin a chinneadh ag tús na tréimhse reatha, déanfaidh an t-eintiteas an fhaisnéis chomparáideach a choigeartú chun an beartas cuntasaíochta nua a chur i bhfeidhm go hionchasach ón dáta is luaithe is infheidhmithe.

26

I gcás ina gcuireann eintiteas beartas cuntasaíochta nua i bhfeidhm go cúlghabhálach, cuireann sé an beartas cuntasaíochta nua i bhfeidhm maidir le faisnéis chomparáideach le haghaidh réamhthréimhsí chomh fada siar agus is infheidhmithe. Níl cur i bhfeidhm cúlghabhálach maidir le réamhthréimhse infheidhmithe, seachas i gcás ina bhfuil sé infheidhmithe an iarmhairt charnach ar na méideanna sa ráiteas tosaigh agus sa ráiteas staide airgeadais deiridh le haghaidh na tréimhse sin a chinneadh. Maidir le méid an athraithe a eascraíonn as sin, a bhaineann le tréimhsí roimh na tréimhsí sin a chuirtear i láthair sna ráitis airgeadais, cuimsítear an méid sin in iarmhéid tosaigh gach comhpháirte cothromais dá ndéantar difear den réamhthréimhse is luaithe a chuirtear i láthair. De ghnáth, déantar an coigeartú ar thuilleamh coimeádta. Mar sin féin, féadfar an coigeartú a dhéanamh ar chomhpháirt chothromais eile (mar shampla, chun IFRS a chomhlíonadh). Aon fhaisnéis eile maidir le réamhthréimhsí, cuir i gcás achoimrí stairiúla ar shonraí airgeadais, déantar iad a choigeartú freisin chomh fada siar agus is féidir.

27

I gcás ina bhfuil sé dofheidhmithe d’eintiteas beartas cuntasaíochta nua a chur i bhfeidhm go cúlghabhálach, toisc nach féidir leis an iarmhairt charnach a chinneadh, arb í an iarmhairt charnach a bhaineann leis an mbeartas a chur i bhfeidhm maidir le gach réamhthréimhse, cuireann an t-eintiteas an beartas nua i bhfeidhm, i gcomhréir le mír 25, go hionchasach ó thús na tréimhse is luaithe is infheidhmithe. Dá bhrí sin, tugann sé neamhaird ar an gcuid den choigeartú carnach ar shócmhainní, ar dhliteanais agus ar chothromas a tháinig chun cinn roimh an dáta sin. Ceadaítear beartas cuntasaíochta a athrú fiú má tá sé dofheidhmithe an beartas a chur i bhfeidhm go hionchasach maidir le haon réamhthréimhse. Tugtar treoraíocht i míreanna 50-53 maidir leis na cásanna ina bhfuil sé dofheidhmithe beartas cuntasaíochta nua a chur i bhfeidhm maidir le réamhthréimhse amháin nó níos mó.

Nochtadh

28

I gcás ina bhfuil éifeacht ag cur i bhfeidhm tosaigh IFRS ar an tréimhse reatha nó ar aon réamhthréimhse, i gcás ina mbeadh éifeacht den sórt sin aige ach amháin go mbeadh sé dofheidhmithe méid an choigeartaithe a chinneadh, nó i gcás ina bhféadfadh éifeacht a bheith aige ar thréimhsí sa todhchaí, nochtfaidh eintiteas an méid seo a leanas: (a) teideal an Chaighdeáin Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais; (b) i gcás inarb infheidhme, go ndéantar an t-athrú ar bheartas cuntasaíochta i gcomhréir lena fhorálacha idirthréimhseacha; (c) cineál an athraithe ar bheartas cuntasaíochta; (d) i gcás inarb infheidhme, tuairisc ar na forálacha idirthréimhseacha; (e) i gcás inarb infheidhme, na forálacha idirthréimhseacha a bhféadfadh éifeacht a bheith acu ar thréimhsí sa todhchaí; (f) le haghaidh na tréimhse reatha agus gach réamhthréimhse a chuirtear i láthair, a mhéid is infheidhmithe, méid an choigeartaithe: (i) le haghaidh gach míre líne den ráiteas airgeadais dá ndéantar difear; agus (ii) má tá feidhm ag IAS 33 Tuilleamh in aghaidh na Scaire maidir leis an eintiteas, le haghaidh tuilleamh bunúsach agus tuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire; (g) méid an choigeartaithe a bhaineann le tréimhsí roimh na tréimhsí sin a chuirtear i láthair, a mhéid is infheidhmithe; agus (h) i gcás ina bhfuil cur i bhfeidhm cúlghabhálach a cheanglaítear le mír 19(a) nó (b) dofheidhmithe le haghaidh réamhthréimhse ar leith, nó le haghaidh tréimhsí roimh na tréimhsí sin a chuirtear i láthair, na himthosca as ar eascair an coinníoll sin agus tuairisc ar an gcaoi ar cuireadh an t-athrú ar bheartas cuntasaíochta i bhfeidhm agus ar an bpointe ama ónar cuireadh i bhfeidhm é. Ní gá na nochtaí sin a dhéanamh arís i ráitis airgeadais a bhaineann le tréimhsí ina dhiaidh sin.

29

I gcás ina bhfuil éifeacht ag athrú deonach ar bheartas cuntasaíochta ar an tréimhse reatha nó ar aon réamhthréimhse, i gcás ina mbeadh éifeacht aige ar an tréimhse sin ach amháin go mbeadh sé dofheidhmithe méid an choigeartaithe a chinneadh, nó i gcás ina bhféadfadh éifeacht a bheith aige ar thréimhsí sa todhchaí, nochtfaidh eintiteas an méid seo a leanas: (a) cineál an athraithe ar bheartas cuntasaíochta; (b) na cúiseanna a gcuirtear faisnéis níos iontaofa agus níos ábhartha ar fáil tríd an mbeartas cuntasaíochta nua a chur i bhfeidhm; (c) le haghaidh na tréimhse reatha agus gach réamhthréimhse a chuirtear i láthair, a mhéid is infheidhmithe, méid an choigeartaithe: (i) le haghaidh gach míre líne den ráiteas airgeadais dá ndéantar difear; agus (ii) má tá feidhm ag IAS 33 maidir leis an eintiteas, le haghaidh tuilleamh bunúsach agus tuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire; (d) méid an choigeartaithe a bhaineann le tréimhsí roimh na tréimhsí sin a chuirtear i láthair, a mhéid is infheidhmithe; agus (e) i gcás ina bhfuil cur i bhfeidhm cúlghabhálach dofheidhmithe le haghaidh réamhthréimhse ar leith, nó le haghaidh tréimhsí roimh na tréimhsí sin a chuirtear i láthair, na himthosca as ar eascair an coinníoll sin agus tuairisc ar an gcaoi ar cuireadh an t-athrú ar bheartas cuntasaíochta i bhfeidhm agus ar an bpointe ama ónar cuireadh i bhfeidhm é. Ní gá na nochtaí sin a dhéanamh arís i ráitis airgeadais a bhaineann le tréimhsí ina dhiaidh sin.

30

I gcás nach bhfuil IFRS nua a eisíodh ach nach bhfuil éifeachtach go fóill curtha i bhfeidhm ag eintiteas, nochtfaidh an t-eintiteas an méid seo a leanas: (a) an fíoras sin; agus (b) faisnéis is eol nó is féidir a mheas go réasúnta atá ábhartha maidir le measúnú a dhéanamh ar an tionchar a d’fhéadfadh a bheith ag cur i bhfeidhm IFRS nua ar ráitis airgeadais an eintitis le linn thréimhse an chur i bhfeidhm tosaigh.

31

Agus mír 30 á comhlíonadh ag eintiteas, déanann sé breithniú ar an méid seo a leanas a nochtadh: (a) teideal an Chaighdeáin Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais nua; (b) cineál an athraithe nó na n-athruithe ar bheartas cuntasaíochta atá le tarlú; (c) an dáta faoina gceanglaítear IFRS nua a chur i bhfeidhm; (d) an dáta ar a bhfuil sé beartaithe ag eintiteas IFRS nua a chur i bhfeidhm i dtosach; agus (e) cibé acu: (i) plé ar an tionchar a mheastar a bheidh ag cur i bhfeidhm tosaigh an Chaighdeáin Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais nua ar ráitis airgeadais an eintitis; nó (ii) i gcás nach eol an tionchar sin nó i gcás nach féidir é a mheas go réasúnta, ráiteas ina luaitear an méid sin.

MEASTACHÁIN CHUNTASAÍOCHTA

32

D’fhéadfaí a cheangal le beartas cuntasaíochta míreanna i ráitis airgeadais a thomhas ar bhealach lena mbaineann neamhchinnteacht tomhais—is é sin, d’fhéadfaí a cheangal leis an mbeartas cuntasaíochta míreanna den sórt sin a thomhas ag méideanna airgeadaíochta nach féidir a bhreathnú go díreach agus nach mór meastachán a dhéanamh ina leith ina ionad sin. I gcás den sórt sin, forbraíonn eintiteas meastachán cuntasaíochta chun an cuspóir a leagadh amach leis an mbeartas cuntasaíochta a bhaint amach. Úsáidtear breithiúnais nó toimhdí atá bunaithe ar an bhfaisnéis iontaofa is déanaí atá ar fáil chun meastacháin chuntasaíochta a fhorbairt. Is samplaí de mheastacháin chuntasaíochta iad na nithe seo a leanas: (a) lamháltas caillteanais le haghaidh caillteanais chreidmheasa ionchasacha, trína gcuirtear i bhfeidhm IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais; (b) glanluach inréadaithe míre fardail, trína gcuirtear i bhfeidhm IAS 2 Fardail; (c) luach cóir sócmhainne nó dliteanais, trína gcuirtear i bhfeidhm IFRS 13 Tomhas ar Luach Cóir; (d) an costas dímheasa le haghaidh mír réadmhaoine, gléasra agus trealaimh, trína gcuirtear i bhfeidhm IAS 16; agus (e) foráil maidir le hoibleagáidí baránta, trína gcuirtear i bhfeidhm IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha.

32A

Úsáideann eintiteas teicnící tomhais agus ionchuir chun meastachán cuntasaíochta a fhorbairt. Áirítear ar theicnící tomhais teicnící meastacháin (mar shampla, teicnící a úsáidtear chun lamháltas caillteanais le haghaidh caillteanais chreidmheasa ionchasacha a thomhas trína gcuirtear IFRS 9 i bhfeidhm) agus teicnící luachála (mar shampla, teicnící a úsáidtear chun luach cóir sócmhainne nó dliteanais a thomhas trína gcuirtear IFRS 13 i bhfeidhm).

32B

Uaireanta, tagraíonn an téarma ‘meastachán’ in IFRSanna do mheastachán nach bhfuil ina mheastachán cuntasaíochta mar a shainmhínítear sa Chaighdeán seo. Mar shampla, tagraíonn sé uaireanta d’ionchur a úsáidtear chun meastacháin chuntasaíochta a fhorbairt.

33

Cuid fhíor-riachtanach d’ullmhú ráiteas airgeadais is ea an úsáid a bhaintear as meastacháin réasúnacha agus ní bhaineann sé an bonn dá n-iontaofacht.

Athruithe ar mheastacháin chuntasaíochta

34

D’fhéadfadh sé go mbeadh ar eintiteas meastachán cuntasaíochta a athrú má thagann athruithe ar na cúinsí a raibh an meastachán cuntasaíochta bunaithe orthu nó mar thoradh ar fhaisnéis nua, forbairtí nua nó níos mó taithí. De bharr a chineáil, níl baint ag athrú ar mheastachán cuntasaíochta le tréimhsí roimhe ná ní ceartú earráide atá ann.

34A

Mura n-eascraíonn siad as ceartú earráidí réamhthréimhse, athruithe ar mheastacháin chuntasaíochta atá sna héifeachtaí ar mheastachán cuntasaíochta a bhíonn ag athrú ionchuir nó athrú teicníce tomhais.

35

Is athrú ar bheartas cuntasaíochta é athrú ar an mbonn tomhais a chuirtear i bhfeidhm, agus ní athrú ar mheastachán cuntasaíochta é. I gcás ina bhfuil sé deacair idirdhealú a dhéanamh idir athrú ar bheartas cuntasaíochta agus athrú ar mheastachán cuntasaíochta, déileáiltear leis an athrú mar athrú ar mheastachán cuntasaíochta.

Athruithe ar mheastacháin chuntasaíochta a chur i bhfeidhm

36

Aithneofar go hionchasach an éifeacht atá ag athrú ar mheastachán cuntasaíochta, seachas athrú a bhfuil feidhm ag mír 37 maidir leis, trína áireamh i mbrabús nó caillteanas sna tréimhsí seo a leanas: (a) tréimhse an athraithe, más rud é nach ndéanann an t-athrú difear ach don tréimhse sin amháin; nó (b) tréimhse an athraithe agus tréimhsí sa todhchaí, más rud é go ndéanann an t-athrú difear dóibh araon.

37

A mhéid a thagann athruithe ar shócmhainní agus ar dhliteanais as athrú ar mheastachán cuntasaíochta, nó a mhéid a bhaineann sé le hítim chothromais, aithneofar é trí choigeartú a dhéanamh ar mhéid glanluacha na sócmhainne, an dliteanais nó na hítime cothromais lena mbaineann i dtréimhse an athraithe.

38

Ciallaíonn aitheantas ionchasach ar an éifeacht a bhíonn ag athrú ar mheastachán cuntasaíochta go gcuirtear an t-athrú i bhfeidhm ar idirbhearta agus ar imeachtaí agus coinníollacha eile ó dháta an athraithe sin. D’fhéadfadh sé nach ndéanfadh athrú ar mheastachán cuntasaíochta difear ach amháin do bhrabús nó caillteanas na tréimhse reatha, nó d’fhéadfadh sé go ndéanfadh sé difear do bhrabús nó caillteanas na tréimhse reatha agus na dtréimhsí sa todhchaí araon. Mar shampla, ní dhéanann athrú ar lamháltas caillteanais le haghaidh caillteanais chreidmheasa ionchasacha difear ach do bhrabús nó caillteanas na tréimhse reatha agus dá bhrí sin ní aithnítear é sa tréimhse reatha. Mar sin féin, i gcás athrú ar shaolré ionchais úsáide sócmhainne in-dímheasa, nó ar phatrún ionchasach tomhaltais na leasanna eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo atá cuimsithe i sócmhainn in-dímheasa, déantar difear don chostas dímheasa le haghaidh na tréimhse reatha agus le haghaidh gach tréimhse sa todhchaí le linn shaolré úsáide na sócmhainne atá fágtha. Sa dá chás sin, aithnítear mar ioncam nó mar chostas sa tréimhse reatha éifeacht an athraithe a bhaineann leis an tréimhse reatha. Aithnítear an éifeacht ar thréimhsí a bheidh ann amach anseo, más ann di, mar ioncam nó mar chostas sna tréimhsí sin a bheidh ann amach anseo.

Nochtadh

39

Nochtfaidh eintiteas cineál agus méid athraithe ar mheastachán cuntasaíochta a bhfuil éifeacht aige sa tréimhse reatha nó a mheastar go mbeidh éifeacht aige i dtréimhsí sa todhchaí, ach amháin i cás nochtadh na héifeachta ar thréimhsí sa todhchaí nuair nach mbeidh sé infheidhmithe an éifeacht sin a mheas.

40

I gcás nach nochtar méid na héifeachta ar thréimhsí sa todhchaí toisc go bhfuil sé dofheidhmithe meastachán a dhéanamh air sin, nochtfaidh eintiteas an fíoras sin.

EARRÁIDÍ

41

Is féidir earráidí a theacht chun cinn maidir le heilimintí de ráitis airgeadais a aithint, a thomhas, a chur i láthair nó a nochtadh. Níl ráitis airgeadais i gcomhréir le IFRSanna má tá earráidí ábhartha nó earráidí neamhábhartha iontu a rinneadh d’aon ghnó chun cur i láthair ar leith ar staid airgeadais, ar fheidhmíocht airgeadais nó ar shreafaí airgid eintitis a bhaint amach. Earráidí a d’fhéadfadh a bheith ann sa tréimhse reatha a aimsítear sa tréimhse sin, ceartaítear iad sula n-údaraítear na ráitis airgeadais lena n-eisiúint. Mar sin féin, uaireanta ní aimsítear earráidí ábhartha go dtí tréimhse ina dhiaidh sin, agus ceartaítear na hearráidí réamhthréimhse sin san fhaisnéis chomparáideach a chuirtear i láthair sna ráitis airgeadais le haghaidh na tréimhse sin a thagann ina diaidh sin (féach míreanna 42-47).

42

Faoi réir mhír 43, ceartóidh eintiteas earráidí réamhthréimhse ábhartha go cúlghabhálach sa chéad tacar de ráitis airgeadais a údaraítear lena n-eisiúint tar éis iad a aimsiú tríd an méid seo a leanas a dhéanamh: (a) na méideanna comparáideacha a athshonrú le haghaidh na réamhthréimhse/réamhthréimhsí a chuirtear i láthair inar tharla an earráid; nó (b) má tharla an earráid roimh an réamhthréimhse is luaithe a chuirtear i láthair, iarmhéideanna tosaigh sócmhainní, dliteanas agus cothromais a athshonrú le haghaidh na réamhthréimhse is luaithe a chuirtear i láthair.

Teorainneacha le hathshonrú cúlghabhálach

43

Ceartófar earráid réamhthréimhse trí athshonrú cúlghabhálach seachas a mhéid nach bhfuil sé infheidhmithe iarmhairtí tréimhse-shonracha ná iarmhairt charnach na hearráide a chinneadh.

44

Maidir leis na hiarmhairtí tréimhse-shonracha a bhaineann le hearráid ar fhaisnéis chomparáideach le haghaidh réamhthréimhse amháin nó níos mó a chuirtear i láthair, i gcás ina bhfuil sé dofheidhmithe na hiarmhairtí sin a chinneadh, déanfaidh an t-eintiteas iarmhéideanna tosaigh sócmhainní, dliteanas agus cothromais a athshonrú le haghaidh na tréimhse is luaithe a bhfuil cur i bhfeidhm cúlghabhálach infheidhmithe ina leith (d’fhéadfadh sé gurb í an tréimhse reatha atá i gceist leis sin).

45

Maidir leis an iarmhairt charnach a bhaineann le hearráid, i gcás ina bhfuil sé dofheidhmithe an iarmhairt sin ar gach réamhthréimhse a chinneadh ag tús na tréimhse reatha, déanfaidh an t-eintiteas an fhaisnéis chomparáideach a athshonrú chun an earráid a cheartú go hionchasach ón dáta is luaithe is infheidhmithe.

46

Déantar ceartú earráide réamhthréimhse a eisiamh ó bhrabús nó caillteanas le haghaidh na tréimhse ina n-aimsítear an earráid. Aon fhaisnéis maidir le réamhthréimhsí a chuirtear i láthair, lena n-áirítear aon achoimre stairiúil ar shonraí airgeadais, déantar í a athshonrú chomh fada siar agus is infheidhmithe.

47

I gcás ina bhfuil sé dofheidhmithe méid earráide a chinneadh (e.g. botún a dhéantar agus beartas cuntasaíochta á chur i bhfeidhm) le haghaidh gach réamhthréimhse, déanann an t-eintiteas, i gcomhréir le mír 45, an fhaisnéis chomparáideach a athshonrú go hionchasach ón dáta is luaithe is infheidhmithe. Dá bhrí sin, tugann sé neamhaird ar an gcuid d’athshonrú carnach sócmhainní, dliteanas agus cothromais a thagann chun cinn roimh an dáta sin. Tugtar treoraíocht i míreanna 50-53 maidir leis na cásanna ina bhfuil sé dofheidhmithe earráid a cheartú le haghaidh réamhthréimhse amháin nó níos mó.

48

Déantar ceartuithe earráidí a idirdhealú ó athruithe ar mheastacháin chuntasaíochta. Neastacháin atá i meastacháin chuntasaíochta, de bharr a gcineáil, agus d’fhéadfadh sé go mbeadh gá iad a athrú de réir mar a bhíonn faisnéis bhreise ar eolas. Mar shampla, an gnóthachan nó an caillteanas a aithnítear de thoradh teagmhais, ní ceartú earráide é sin.

Earráidí réamhthréimhse a nochtadh

49

Agus mír 42 á cur i bhfeidhm ag eintiteas, nochtfaidh sé an méid seo a leanas: (a) cineál na hearráide réamhthréimhse; (b) le haghaidh gach réamhthréimhse a chuirtear i láthair, a mhéid is infheidhmithe, méid an cheartaithe: (i) le haghaidh gach míre líne den ráiteas airgeadais dá ndéantar difear; agus (ii) má tá feidhm ag IAS 33 maidir leis an eintiteas, le haghaidh tuilleamh bunúsach agus tuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire; (c) méid an cheartaithe ag tús na réamhthréimhse is luaithe a chuirtear i láthair; agus (d) i gcás ina bhfuil athshonrú cúlghabhálach dofheidhmithe le haghaidh réamhthréimhse ar leith, na himthosca as ar eascair an coinníoll sin agus tuairisc ar an gcaoi ar ceartaíodh an earráid agus ar an bpointe ama ónar ceartaíodh í. Ní gá na nochtaí sin a dhéanamh arís i ráitis airgeadais a bhaineann le tréimhsí ina dhiaidh sin.

DOFHEIDHMITHEACHT MAIDIR LE CUR I bhFEIDHM CÚLGHABHÁLACH AGUS ATHSHONRÚ CÚLGHABHÁLACH

50

In imthosca áirithe, tá sé dofheidhmithe faisnéis chomparáideach a choigeartú le haghaidh réamhthréimhse amháin nó níos mó chun inchomparáideacht leis an tréimhse reatha a bhaint amach. Mar shampla, d’fhéadfadh sé nár bailíodh sonraí sa réamhthréimhse nó sna réamhthréimhsí ar bhealach lenar féidir beartas cuntasaíochta a chur i bhfeidhm go cúlghabhálach (lena n-áirítear, chun críocha mhíreanna 51-53, é a chur i bhfeidhm go hionchasach maidir le réamhthréimhsí) nó athshonrú cúlghabhálach a dhéanamh chun earráidí réamhthréimhse a cheartú, agus d’fhéadfadh sé go mbeadh sé dofheidhmithe an fhaisnéis a athchruthú.

51

Is minic gur gá meastacháin a dhéanamh agus beartas cuntasaíochta á chur i bhfeidhm maidir le heilimintí de ráitis airgeadais a aithnítear nó a nochtar i leith idirbheart, teagmhais eile nó coinníollacha. Tá an meastachán suibiachtúil go bunúsach, agus féadfar meastacháin a fhorbairt tar éis na tréimhse tuairiscithe. D’fhéadfadh sé a bheith níos deacra meastacháin a fhorbairt agus beartas cuntasaíochta á chur i bhfeidhm go cúlghabhálach nó agus athshonrú cúlghabhálach á dhéanamh chun earráid réamhthréimhse a cheartú, mar gheall ar an tréimhse ama níos faide a d’fhéadfadh a bheith caite ó tharla an t-idirbheart, an teagmhas eile nó an coinníoll a ndearnadh difear dó. Mar sin féin, is ionann cuspóir na meastachán a bhaineann le réamhthréimhsí agus cuspóir na meastachán a dhéantar sa tréimhse reatha, is é sin go mbeadh an meastachán ina léiriú ar na himthosca a bhí ann tráth a tharla an t-idirbheart, an teagmhas eile nó an coinníoll.

52

Dá bhrí sin, chun beartas cuntasaíochta nua a chur i bhfeidhm go cúlghabhálach nó chun earráid réamhthréimhse a cheartú is gá idirdhealú a dhéanamh idir an dá chineál faisnéise seo a leanas (a) faisnéis ina soláthraítear fianaise ar imthosca a bhí ann ar an dáta nó ar na dátaí a tharla an t-idirbheart, an teagmhas eile nó an coinníoll, agus (b) faisnéis a bheadh ar fáil nuair a údaraíodh ráitis airgeadais le haghaidh na dtréimhsí sin lena n-eisiúint; idir an fhaisnéis sin agus faisnéis eile. I gcás cineálacha meastachán áirithe (e.g. tomhas cóirluacha ina n-úsáidtear ionchuir dhobhraite shuntasacha), tá sé dofheidhmithe idirdhealú a dhéanamh idir na cineálacha faisnéise sin. I gcás ina mbeadh gá le meastachán suntasach chun cur i bhfeidhm cúlghabhálach nó athshonrú cúlghabhálach a dhéanamh, ar meastachán é nach féidir idirdhealú a dhéanamh idir an dá chineál faisnéise sin lena aghaidh, tá sé dofheidhmithe an beartas cuntasaíochta nua a chur i bhfeidhm nó an earráid réamhthréimhse a cheartú go cúlghabhálach.

53

Níor cheart breathnú siar agus beartas cuntasaíochta nua á chur i bhfeidhm maidir le réamhthréimhse, nó agus méideanna á gceartú le haghaidh réamhthréimhse, bíodh sin trí thoimhdí a dhéanamh faoina mbeadh beartaithe ag an lucht bainistíochta i réamhthréimhse nó trí mheastachán a dhéanamh ar na méideanna arna n-aithint, arna dtomhas nó arna nochtadh i réamhthréimhse. Mar shampla, i gcás ina gceartaíonn eintiteas earráid réamhthréimhse agus a dhliteanais á ríomh aige maidir le saoire bhreoiteachta charntha fostaithe i gcomhréir le IAS 19 Sochair Fostaithe, tugann sé neamhaird ar fhaisnéis maidir le séasúr fliú atá neamhghnách dian le linn na chéad tréimhse eile a bhí ar fáil tar éis na ráitis airgeadais le haghaidh na réamhthréimhse a bheith údaraithe lena n-eisiúint. Ós rud é go mbíonn gá le meastacháin shuntasacha go minic agus leasú á dhéanamh ar fhaisnéis chomparáideach a chuirtear i láthair le haghaidh réamhthréimhsí, ní chuirtear cosc ar choigeartú iontaofa ná ar cheartú iontaofa a dhéanamh ar an bhfaisnéis chomparáideach.

DÁTA ÉIFEACHTACH AGUS TRASDUL

54

Cuirfidh eintiteas an caighdeán seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2005 nó ina dhiaidh sin. Moltar cur i bhfeidhm níos luaithe a dhéanamh. Má chuireann eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir le tréimhse a thosaíonn roimh an 1 Eanáir 2005, nochtfaidh sé an méid sin.

54A

[Scriosta]

54B

[Scriosta]

54C

Le IFRS 13 Tomhas Cóirluacha, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh mír 52. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm agus IFRS 13 á chur i bhfeidhm aige.

54D

[Scriosta]

54E

Le IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais, mar a eisíodh i mí Iúil 2014, leasaíodh mír 53 agus scriosadh míreanna 54A, 54B agus 54D. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

54F

Le Leasuithe ar Thagairtí don Chreat Coincheapúil i gCaighdeáin IFRS, a eisíodh in 2018, leasaíodh míreanna 6 agus 11(b). Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2020 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe má chuireann an t-eintiteas i bhfeidhm an tráth céanna nó níos luaithe na leasuithe uile a rinneadh i Leasuithe ar Thagairtí don Chreat Coincheapúil i gCaighdeáin IFRS. Cuirfidh eintiteas na leasuithe ar mhíreanna 6 agus 11(b) i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir leis an gCaighdeán seo. Mar sin féin, má chinneann eintiteas go mbeadh cur i bhfeidhm cúlghabhálach dofheidhmithe nó go mbeadh costas míchuí nó iarracht mhíchuí ag baint leis, cuirfidh sé na leasuithe ar mhíreanna 6 agus 11(b) i bhfeidhm faoi threoir mhíreanna 23-28 den Chaighdeán seo. I gcás ina mbeadh costas míchuí nó iarracht mhíchuí ag baint le cur i bhfeidhm cúlghabhálach aon leasaithe i Leasuithe ar Thagairtí don Chreat Coincheapúil i gCaighdeáin IFRS, déanfaidh eintiteas, agus míreanna 23–28 den Chaighdeán seo á gcur i bhfeidhm aige, aon tagairt do ‘dofheidhmithe’, seachas san abairt dheireanach de mhír 27, a léamh mar ‘costas míchuí nó iarracht mhíchuí ag baint leis’ agus aon tagairt do ‘infheidhmithe’ a léamh mar ‘indéanta gan costas míchuí ná iarracht mhíchuí’.

54G

I gcás nach gcuireann eintiteas IFRS 14 Cuntais Iarchurtha Rialála i bhfeidhm, leanfaidh an t-eintiteas, agus mír 11(b) á cur i bhfeidhm aige maidir le hiarmhéideanna cuntas rialála, de thagairt a dhéanamh do na sainmhínithe, do na critéir aitheantais agus do na coincheapa tomhais sa Chreat i gcomhair Ullmhú agus Cur i Láthair Ráiteas Airgeadais (5), seachas iad siúd sa Chreat Coincheapúil, agus déanfaidh sé infheidhmeacht na sainmhínithe, na gcritéar aitheantais agus na gcoincheap tomhais sin a mheas. Is éard is iarmhéid cuntais rialála ann iarmhéid aon chuntais costais (nó cuntas ioncaim) nach n-aithnítear mar shócmhainn ná mar dhliteanas i gcomhréir le Caighdeáin IFRS eile is infheidhme ach a chuireann an rialtóir rátaí san áireamh, nó a mheastar go gcuirfidh sé san áireamh é, agus an ráta nó na rátaí is féidir a ghearradh ar chustaiméirí á shuíomh nó á suíomh aige. Is éard is rialtóir rátaí ann comhlacht údaraithe atá cumhachtaithe ag reacht nó rialachán chun an ráta nó an raon rátaí a shuíomh a chuireann ceangal ar eintiteas. D’fhéadfadh an rialtóir rátaí a bheith ina chomhlacht tríú páirtí nó ina pháirtí a bhfuil gaol aige leis an eintiteas, lena n-áirítear bord rialála an eintitis féin, i gcas ina gceanglaítear ar an gcomhlacht sin, le reacht nó rialachán, rátaí a shocrú ar mhaithe leis na custaiméirí agus chun inmharthanacht airgeadais fhoriomlán an eintitis a áirithiú.

54H

Leis an Sainmhíniú ar ‘Ábhartha’ (Leasuithe ar IAS 1 agus IAS 8), a eisíodh i mí Dheireadh Fómhair 2018, leasaíodh mír 7 de IAS 1 agus mír 5 de IAS 8, agus scriosadh mír 6 de IAS 8. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go hionchasach le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2020 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

54I

Le Sainmhíniú Meastachán Cuntasaíochta, a eisíodh i mí Feabhra 2021, leasaíodh míreanna 5, 32, 34, 38 agus 48 agus cuireadh isteach míreanna 32A, 32B agus 34A. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí tuairiscithe bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2023 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Cuirfidh eintiteas na leasuithe i bhfeidhm ar athruithe ar mheastacháin chuntasaíochta agus ar athruithe ar bheartais chuntasaíochta a dhéanfar ag tús na chéad tréimhse tuairiscithe bliantúla ina gcuirfidh sé na leasuithe i bhfeidhm nó ina dhiaidh sin.

FÓGAIRTÍ EILE A THARRAINGT SIAR

55

Leis an gCaighdeán seo, déantar IAS 8 Glanbhrabús nó Glanchaillteanas le haghaidh na Tréimhse, Bunearráidí agus Athruithe ar Bheartais Chuntasaíochta, a athbhreithníodh in 1993, a fhoshuíomh.

56

Leis an gCaighdeán seo, déantar na léirmhínithe seo a leanas a fhorshuíomh: (a) SIC-2 Comhsheasmhacht — Costais Iasachtaíochta a Chaipitliú; agus (b) SIC-18 Comhsheasmhacht — Modhanna Malartacha.

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 10

Teagmhais tar éis na Tréimhse Tuairiscithe

CUSPÓIR

1

Is é is cuspóir don Chaighdeán seo an méid seo a leanas a fhorordú: (a) cásanna inar cheart d’eintiteas a ráitis airgeadais a choigeartú le haghaidh teagmhas tar éis na tréimhse tuairiscithe; agus (b) na nochtaí ba cheart d’eintiteas a thabhairt faoin dáta a údaraíodh na ráitis airgeadais lena n-eisiúint agus faoi theagmhais tar éis na tréimhse tuairiscithe. Ceanglaítear leis an gcaighdeán freisin nár cheart d’eintiteas a ráitis airgeadais a ullmhú ar bhonn gnóthais leantaigh má léirítear le teagmhais tar éis na tréimhse tuairiscithe nach bhfuil toimhde an ghnóthais leantaigh iomchuí.

RAON FEIDHME

2

Cuirfear an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir le cuntas a thabhairt ar theagmhais tar éis na tréimhse tuairiscithe agus maidir le nochtadh na dteagmhas sin.

SAINMHÍNITHE

3

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo in éineacht leis na bríonna a shonraítear:   Is éard is teagmhais tar éis na tréimhse tuairiscithe ann na teagmhais sin, atá fabhrach agus neamhfhabhrach, a tharlaíonn idir deireadh na tréimhse tuairiscithe agus an dáta a údaraítear na ráitis airgeadais lena n-eisiúint. Is féidir dhá chineál teagmhas a aithint: (a) teagmhais lena dtugtar fianaise ar imthosca a bhí ann ag deireadh na tréimhse tuairiscithe (teagmhais choigeartúcháin tar éis na tréimhse tuairiscithe); agus (b) teagmhais lena dtugtar tásc ar imthosca a tháinig chun cinn tar éis na tréimhse tuairiscithe (teagmhais neamhchoigeartúcháin tar éis na tréimhse tuairiscithe).

4

Beidh éagsúlacht ann idir na próisis a bhaineann le húdarú na ráiteas airgeadais lena n-eisiúint ag brath ar an struchtúr bainistíochta, ar cheanglais reachtúla agus ar na nósanna imeachta a leantar agus na ráitis airgeadais á n-ullmhú agus á dtabhairt chun críche.

5

I gcásanna áirithe, ceanglaítear ar eintiteas a ráitis airgeadais a chur faoi bhráid a scairshealbhóirí lena bhformheas tar éis na ráitis airgeadais a eisiúint. I gcásanna den sórt sin, údaraítear na ráitis airgeadais lena n-eisiúint ar an dáta eisiúna, seachas an dáta a fhormheasann na scairshealbhóirí na ráitis airgeadais. Sampla Críochnaíonn lucht bainistíochta eintitis dréacht-ráitis airgeadais le haghaidh na bliana go dtí an 31 Nollaig 20X1 an 28 Feabhra 20X2. An 18 Márta 20X2, déanann an bord stiúrthóirí athbhreithniú ar na ráitis airgeadais agus údaraíonn sé iad lena n-eisiúint. Fógraíonn an t-eintiteas a bhrabús agus faisnéis airgeadais roghnaithe eile an 19 Márta 20X2. Cuirtear na ráitis airgeadais ar fáil do scairshealbhóirí agus do dhaoine eile an 1 Aibreán 20X2. Formheasann na scairshealbhóirí na ráitis airgeadais ag a gcruinniú bliantúil an 15 Bealtaine 20X2 agus comhdaítear na ráitis airgeadais fhormheasta le comhlacht rialála an 17 Bealtaine 20X2. Údaraítear na ráitis airgeadais lena n-eisiúint an 18 Márta 20X2 (an dáta a fhormheasann an bord iad lena n-eisiúint).

6

I gcásanna áirithe, ceanglaítear ar lucht bainistíochta eintitis a ráitis airgeadais a eisiúint chuig bord maoirseachta (atá comhdhéanta de neamhfheidhmeannaigh) lena bhformheas. I gcásanna den sórt sin, údaraítear na ráitis airgeadais lena n-eisiúint tráth a údaraíonn an lucht bainistíocha iad lena n-eisiúint chuig an mbord maoirseachta. Sampla An 18 Márta 20X2, údaraíonn lucht bainistíochta eintitis ráitis airgeadais lena n-eisiúint chuig a bhord maoirseachta. Tá an bord maoirseachta comhdhéanta de neamhfheidhmeannaigh agus d’fhéadfadh ionadaithe fostaithe agus ionadaithe leasanna seachtracha eile a bheith ar an mbord freisin. Formheasann an bord maoirseachta na ráitis airgeadais an 26 Márta 20X2. Cuirtear na ráitis airgeadais ar fáil do scairshealbhóirí agus do dhaoine eile an 1 Aibreán 20X2. Formheasann na scairshealbhóirí na ráitis airgeadais ag a gcruinniú bliantúil an 15 Bealtaine 20X2 agus comhdaítear na ráitis airgeadais le comhlacht rialála an 17 Bealtaine 20X2. Údaraítear na ráitis airgeadais lena n-eisiúint an 18 Márta 20X2 (an dáta a fhormheasann an lucht bainistíochta iad lena n-eisiúint chuig an mbord maoirseachta).

7

Áirítear leis na teagmhais tar éis na tréimhse tuairiscithe na teagmhais uile suas go dtí an dáta a údaraítear na ráitis airgeadais lena n-eisiúint, fiú má tharlaíonn na teagmhais sin tar éis an fhógra phoiblí maidir le brabús nó maidir le faisnéis airgeadais roghnaithe eile.

AITHEANTAS AGUS TOMHAS

Teagmhais choigeartúcháin tar éis na tréimhse tuairiscithe

8

Déanfaidh eintiteas na méideanna a aithnítear ina ráitis airgeadais a choigeartú chun teagmhais choigeartúcháin tar éis na tréimhse tuairiscithe a léiriú.

9

Is samplaí iad seo a leanas de theagmhais choigeartúcháin tar éis na tréimhse tuairiscithe lena gceanglaítear ar eintiteas na méideanna a aithnítear ina ráitis airgeadais a choigeartú, nó ítimí a aithint nár aithníodh roimhe sin: (a) cás cúirte a shocrú tar éis na tréimhse tuairiscithe, ar cás cúirte é lena ndeimhnítear go raibh oibleagáid láithreach ar an eintiteas ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. Déanann an t-eintiteas aon fhoráil a aithníodh roimhe sin agus a bhaineann leis an gcás cúirte sin a choigeartú i gcomhréir le IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha, nó aithníonn sé foráil nua. Ní hé go nochtann an t-eintiteas dliteanas teagmhasach toisc go soláthraítear fianaise bhreise mar gheall ar an tsocraíocht, fianaise a mheasfaí i gcomhréir le mír 16 de IAS 37; (b) faisnéis a fháil tar éis na tréimhse tuairiscithe lena léirítear gur lagaíodh sócmhainn ag deireadh na tréimhse tuairiscithe, nó gur gá méid caillteanais lagaithe a aithníodh roimhe sin le haghaidh na sócmhainne sin a choigeartú. Mar shampla: (i) de ghnáth, deimhnítear le féimheacht custaiméara a tharlaíonn tar éis na tréimhse tuairiscithe go raibh fadhbanna creidmheasa ag an gcustaiméir ag deireadh na tréimhse tuairiscithe; agus (ii) trí fhardail a dhíol tar éis na tréimhse tuairiscithe, d’fhéadfaí fianaise a thabhairt faoina nglanluach inréadaithe ag deireadh na tréimhse tuairiscithe; (c) costas na sócmhainní a ceannaíodh, nó na fáltais ó shócmhainní a díoladh, a chinneadh tar éis na tréimhse tuairiscithe roimh dheireadh na tréimhse tuairiscithe; (d) an méid íocaíochtaí comhroinnte brabúis nó íocaíochtaí bónais a chinneadh tar éis na tréimhse tuairiscithe, i gcás ina raibh oibleagáid láithreach dhlíthiúil nó inchiallaithe ar an eintiteas ag deireadh na tréimhse tuairiscithe chun íocaíochtaí den sórt sin a dhéanamh de thoradh teagmhas roimh an dáta sin (féach IAS 19 Sochair Fostaithe); (e) calaois nó earráidí a aimsiú lena léirítear go bhfuil na ráitis airgeadais mícheart.

Teagmhais neamhchoigeartúcháin tar éis na tréimhse tuairiscithe

10

Ní dhéanfaidh eintiteas na méideanna a aithnítear ina ráitis airgeadais a choigeartú chun teagmhais neamhchoigeartúcháin tar éis na tréimhse tuairiscithe a léiriú.

11

Sampla de theagmhas neamhchoigeartúcháin tar éis na tréimhse tuairiscithe is ea laghdú ar chóirluach infheistíochtaí idir deireadh na tréimhse tuairiscithe agus an dáta a údaraítear na ráitis airgeadais lena n-eisiúint. Ní bhaineann an laghdú ar chóirluach de ghnáth le staid na n-infheistíochtaí ag deireadh na tréimhse tuairiscithe, ach léirítear leis imthosca a tháinig chun cinn ina dhiaidh sin. Dá bhrí sin, ní dhéanann eintiteas na méideanna a aithnítear ina ráitis airgeadais a choigeartú le haghaidh na n-infheistíochtaí. Ar an gcaoi chéanna, ní dhéanann an t-eintiteas na méideanna a nochtadh le haghaidh na n-infheistíochtaí ag deireadh na tréimhse tuairiscithe a thabhairt cothrom le dáta, cé go bhféadfadh sé go mbeadh air nochtadh breise a thabhairt faoi mhír 21.

Díbhinní

12

Má dhearbhaíonn eintiteas díbhinní do shealbhóirí ionstraimí cothromais (mar a shainmhínítear in IAS 32 Ionstraimí Airgeadais: Cur i Láthair) tar éis na tréimhse tuairiscithe, ní aithneoidh an t-eintiteas na díbhinní sin mar dhliteanas ag deireadh na tréimhse tuairiscithe.

13

Má dhearbhaítear díbhinní tar éis na tréimhse tuairiscithe ach sula n-údaraítear na ráitis airgeadais lena n-eisiúint, ní aithnítear na díbhinní mar dhliteanas ag deireadh na tréimhse tuairiscithe toisc nach ann d’aon oibleagáid ag an am sin. Nochtar díbhinní den sórt sin sna nótaí i gcomhréir le IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais.

GNÓTHAS LEANTACH

14

Ní ullmhóidh eintiteas a ráitis airgeadais ar bhonn gnóthais leantaigh má chinneann an lucht bainistíochta tar éis na tréimhse tuairiscithe go bhfuil sé beartaithe aige an t-eintiteas a leachtú nó scor de thrádáil, nó nach bhfuil aon rogha mhalartach réalaíoch aige ach é sin a dhéanamh.

15

Maidir le meath ar thorthaí oibriúcháin agus ar an staid airgeadais tar éis na tréimhse tuairiscithe, d’fhéadfadh sé go léireofaí le meath den sórt sin gur gá a mheas an bhfuil toimhde an ghnóthais leantaigh iomchuí fós. Mura bhfuil toimhde an ghnóthais leantaigh iomchuí fós, tá an éifeacht chomh forleathan sin go n-éilítear leis an gcaighdeán seo athrú ó bhonn a dhéanamh ar an mbonn cuntasaíochta, seachas coigeartú a dhéanamh ar na méideanna a aithnítear laistigh den bhonn cuntasaíochta bunaidh.

16

Sonraítear le IAS 1 go bhfuil gá le nochtaí sna cásanna seo a leanas: (a) i gcás nach n-ullmhaítear na ráitis airgeadais ar bhonn gnóthais leantaigh; nó (b) i gcás ina bhfuil an lucht bainistíochta ar an eolas faoi neamhchinnteachtaí ábhartha a bhaineann le teagmhais nó coinníollacha a d’fhéadfadh bheith ina gcúiseanna amhrais ar chumas an eintitis leanúint ar aghaidh mar ghnóthas leantach. D’fhéadfadh sé go dtiocfadh na teagmhais nó na coinníollacha lena n-éilítear nochtadh chun cinn tar éis na tréimhse tuairiscithe.

NOCHTADH

An dáta údaraithe chun eisiúint

17

Nochtfaidh eintiteas an dáta a údaraíodh na ráitis airgeadais lena n-eisiúint agus cé a thug an t-údarú sin. Má tá sé de chumhacht ag úinéirí an eintitis nó ag daoine eile leasú a dhéanamh ar na ráitis airgeadais tar éis iad a eisiúint, nochtfaidh an t-eintiteas an méid sin.

18

Tá sé tábhachtach go mbeadh a fhios ag úsáideoirí cathain a údaraíodh na ráitis airgeadais lena n-eisiúint, toisc nach léirítear teagmhais tar éis an dáta sin sna ráitis airgeadais.

Nochtadh faoi imthosca a thabhairt cothrom le dáta ag deireadh na tréimhse tuairiscithe

19

Má fhaigheann eintiteas faisnéis tar éis na tréimhse tuairiscithe maidir le himthosca a bhí ann ag deireadh na tréimhse tuairiscithe, tabharfaidh sé nochtaí a bhaineann leis na himthosca sin cothrom le dáta, i bhfianaise na faisnéise nua.

20

I gcásanna áirithe, ní mór d’eintiteas na nochtaí a thabhairt cothrom le dáta ina ráitis airgeadais chun faisnéis a fuarthas tar éis na tréimhse tuairiscithe a léiriú, fiú i gcás nach ndéanann an fhaisnéis difear do na méideanna a aithníonn sé ina ráitis airgeadais. Sampla amháin den ghá le nochtaí a thabhairt cothrom le dáta is ea i gcás ina mbíonn faisnéis ar fáil tar éis na tréimhse tuairiscithe maidir le dliteanas teagmhasach a bhí ann ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. Mar aon le breithniú a dhéanamh ar cé acu ba cheart dó foráil a aithint nó foráil a athrú faoi IAS 37, tugann eintiteas a nochtaí maidir leis an dliteanas teagmhasach cothrom le dáta i bhfianaise na fianaise sin.

Teagmhais neamhchoigeartúcháin tar éis na tréimhse tuairiscithe

21

Maidir le teagmhais neamhchoigeartúcháin tar éis na tréimhse tuairiscithe, i gcás ina bhfuil siad ábhartha, d’fhéadfaí a bheith ag súil leis le réasún go mbeadh tionchar ag neamhnochtadh ar chinntí a dhéanann príomhúsáideoirí ráiteas airgeadais ilchuspóireach ar bhonn na ráiteas airgeadais sin, ráitis ina soláthraítear faisnéis airgeadais maidir le heintiteas tuairiscithe sonrach. Dá réir sin, nochtfaidh eintiteas an méid seo a leanas le haghaidh gach catagóire ábhartha de theagmhas neamhchoigeartúcháin tar éis na tréimhse tuairiscithe: (a) cineál an teagmhais; agus (b) meastachán ar a éifeacht airgeadais, nó ráiteas ina sonraítear nach féidir meastachán den sórt sin a dhéanamh.

22

Seo a leanas samplaí de theagmhais neamhchoigeartúcháin tar éis na tréimhse tuairiscithe a mbeadh nochtadh mar thoradh orthu go ginearálta: (a) comhcheangal tábhachtach gnó tar éis na tréimhse tuairiscithe (Le IFRS 3 Comhcheangail ghnó, ceanglaítear nochtaí sonracha a dhéanamh i gcásanna den sórt sin) nó diúscairt fochuideachta móire; (b) plean chun scor d’oibríocht a fhógairt; (c) mórcheannacháin sócmhainní, sócmhainní a aicmiú mar shócmhainní atá á sealbhú lena ndíol i gcomhréir le IFRS 5 Sócmhainní Neamhreatha arna Sealbhú lena nDíol agus Oibríochtaí Scortha, diúscairtí eile sócmhainní, nó díshealbhú mórshócmhainní ag an rialtas; (d) mórmhonarcha táirgthe a scriosadh de dheasca dóiteáin tar éis na tréimhse tuairiscithe; (e) mór-athstruchtúrú a fhógairt nó tús a chur lena chur chun feidhme (féach IAS 37); (f) mór-idirbhearta gnáthscaireanna agus idirbhearta gnáthscaireanna a d’fhéadfadh a bheith ann tar éis na tréimhse tuairiscithe (Le IAS 33 Tuilleamh in aghaidh na Scaire, ceanglaítear ar eintiteas tuairisc ar idirbhearta den sórt sin a nochtadh, seachas i gcás ina bhfuil caipitliú nó eisiúintí bónais, scairscoilteanna nó athscoilteanna scaireanna ag baint leis na hidirbhearta sin, ar nithe iad nach mór a choigeartú faoi IAS 33); (g) athruithe thar a bheith mór tar éis na tréimhse tuairiscithe ar phraghsanna sócmhainní nó ar rátaí malairte eachtraí; (h) athruithe ar rátaí cánach nó ar dhlíthe cánach arna n-achtú nó arna bhfógairt tar éis na tréimhse tuairiscithe a bhfuil éifeacht mhór acu ar shócmhainní agus ar dliteanais cánach reatha agus iarchurtha (féach IAS 12 Cánacha Ioncaim); (i) gealltanais shuntasacha nó dliteanais theagmhasacha a dhéanamh, mar shampla, trí ráthaíochtaí suntasacha a eisiúint; agus (j) tús a chur le mórdhlíthíocht a eascraíonn as teagmhais a tharla tar éis na tréimhse tuairiscithe, agus as na teagmhais sin amháin.

DÁTA ÉIFEACHTACH

23

Cuirfidh eintiteas an caighdeán seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2005 nó ina dhiaidh sin. Moltar cur i bhfeidhm níos luaithe a dhéanamh. Má chuireann eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir le tréimhse a thosaíonn roimh an 1 Eanáir 2005, nochtfaidh sé an méid sin.

23A

Le IFRS 13 Tomhas Cóirluacha, a eisíodh i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh mír 11. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm agus IFRS 13 á chur i bhfeidhm aige.

23B

Le IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais, a eisíodh i mí Iúil 2014, leasaíodh mír 9. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

23C

Leis an Sainmhíniú ar ‘Ábhartha’ (Leasuithe ar IAS 1 agus IAS 8), a eisíodh i mí Dheireadh Fómhair 2018, leasaíodh mír 21. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go hionchasach le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2020 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus na leasuithe ar an sainmhíniú ar ‘ábhartha’ i mír 7 de IAS 1 agus i míreanna 5 agus 6 de IAS 8 á gcur i bhfeidhm aige.

TARRAINGT SIAR IAS 10 (ATHBHREITHNITHE 1999)

24

Leis an gcaighdeán seo, déantar IAS 10 Teagmhais i ndiaidh Dháta an Chláir Comhardaithe (athbhreithnithe in 1999) a fhorshuíomh.

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 12

Cánacha Ioncaim

CUSPÓIR

Is é is cuspóir don chaighdeán seo an cur chuige cuntasaíochta a fhorordú le haghaidh cánacha ioncaim. Is í an phríomh-shaincheist maidir le cuntasaíocht ar chánacha ioncaim conas iarmhairtí cánach reatha agus todhchaí na nithe seo a leanas a chur san áireamh:

(a)	aisghabháil (socraíocht) todhchaí mhéid glanluacha na sócmhainní (dliteanais) a aithnítear i ráiteas staide airgeadais an eintitis; agus

(b)	idirbhearta agus teagmhais eile den tréimhse reatha a aithnítear i ráitis airgeadais eintitis.

Is gné dhílis de shócmhainn nó dliteanas a aithint go bhfuil coinne ag an eintiteas tuairiscithe go ndéanfaidh sé méid glanluacha na sócmhainne nó an dliteanais sin a aisghabháil nó a shocrú. Más dócha go mbeidh íocaíochtaí cánach sa todhchaí níos mó (níos lú) mar gheall ar aisghabháil nó socrú an mhéid ghlanluacha sin ná mar a bheadh mura mbeadh aon iarmhairtí cánach ag an aisghabháil sin nó ag an tsocraíocht sin, ceanglaítear leis an gcaighdeán seo ar eintiteas dliteanas cánach iarchurtha (sócmhainn cánach iarchurtha) a aithint, seachas i gcásanna eisceachtúla áirithe teoranta.

Leis an gcaighdeán seo, ceanglaítear ar eintiteas iarmhairtí cánach idirbheart agus teagmhas eile a chur san áireamh ar an gcaoi chéanna a gcuireann sé na hidirbhearta féin agus na teagmhais eile féin san áireamh. Dá bhrí sin, i gcás idirbhearta agus teagmhais eile a aithnítear i mbrabús nó caillteanas, aithnítear aon iarmhairtí cánach gaolmhara i mbrabús nó caillteanas freisin. I gcás idirbhearta agus teagmhais eile a aithnítear lasmuigh de bhrabús nó caillteanas (bíodh sin in ioncam cuimsitheach eile nó go díreach i gcothromas), aithnítear aon iarmhairtí cánach gaolmhara lasmuigh de bhrabús nó caillteanas freisin (bíodh sin in ioncam cuimsitheach eile nó go díreach i gcothromas, faoi seach). Ar an gcaoi chéanna, trí shócmhainní agus dliteanais cánach iarchurtha a aithint i gcomhcheangal gnó, déantar difear don mhéid cáilmheasa a eascraíonn as an gcomhcheangal gnó sin nó do mhéid an ghnóthachain ar cheannach sladmhargaidh a aithnítear.

Baineann an caighdeán seo freisin le haitheantas a thabhairt do shócmhainní cánach iarchurtha a eascraíonn as caillteanais chánach nó as creidmheasanna cánach neamhúsáidte, le cánacha ioncaim a chur i láthair sna ráitis airgeadais agus le faisnéis a nochtadh a bhaineann le cánacha ioncaim.

RAON FEIDHME

1

Cuirfear an caighdeán seo i bhfeidhm maidir le cuntasaíocht ar chánacha ioncaim.

2

Chun críocha an chaighdeáin seo, áirítear le cánacha ioncaim gach cáin intíre agus eachtrach atá bunaithe ar bhrabúis inchánach. Áirítear le cánacha ioncaim freisin cánacha, amhail cánacha siarchoinneálacha, atá iníoctha ag fochuideachta, gnólacht comhlachaithe nó comhshocrú maidir le dáileacháin chuig an eintiteas tuairiscithe.

3

[Scriosta]

4

Ní bhaineann an caighdeán seo leis na modhanna cuntasaíochta le haghaidh deontais rialtais (féach IAS 20 Cuntasaíocht um Dheontais Rialtais agus um Nochtadh Cúnamh Rialtais) nó le haghaidh creidmheasanna cánach infheistíochta. Mar sin féin, baineann an caighdeán seo leis an gcuntasaíocht ar dhifríochtaí sealadacha a d’fhéadfadh eascairt as deontais nó as creidmheasanna cánach infheistíochta den sórt sin.

SAINMHÍNITHE

5

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo agus is é an méid seo a leanas is brí leo i ngach cás faoi seach:   Is éard is brabús cuntasaíochta ann brabús nó caillteanas le haghaidh tréimhse sula n-asbhaintear costas cánach.   Is éard is brabús inchánach (caillteanas cánach) ann an brabús (caillteanas) le haghaidh tréimhse, a chinntear i gcomhréir leis na rialacha arna mbunú ag na húdaráis chánach, ar a bhfuil cánacha ioncaim iníoctha (in-aisghabhála).   Is éard is costas cánach (ioncam cánach) ann an méid comhiomlán a áirítear chun brabús nó caillteanas a chinneadh le haghaidh na tréimhse i leith cáin reatha agus cáin iarchurtha.   Is éard is cáin reatha ann an méid cánacha ioncaim is iníoctha (in-aisghabhála) i leith an bhrabúis inchánach (caillteanas cánach) le haghaidh tréimhse áirithe.   Is éard is dliteanais cánach iarchurtha ann na méideanna cánacha ioncaim is iníoctha i dtréimhsí sa todhchaí i leith difríochtaí sealadacha inchánach.   Is éard is sócmhainní cánach iarchurtha ann na méideanna cánacha ioncaim is in-aisghabhála i dtréimhsí sa todhchaí i leith na nithe seo a leanas: (a) difríochtaí sealadacha in-asbhainte; (b) caillteanais chánach neamhúsáidte a thugtar ar aghaidh; agus (c) creidmheasanna cánach neamhúsáidte a thugtar ar aghaidh.   Is éard is difríochtaí sealadacha ann difríochtaí idir méid glanluacha sócmhainne nó dliteanais sa ráiteas staide airgeadais agus a bhonn cánach. D'fhéadfadh na nithe seo a leanas a bheith i gceist le difríochtaí sealadacha: (a) difríochtaí sealadacha inchánach, ar difríochtaí sealadacha iad as a dtiocfaidh méideanna inchánach chun brabús inchánach (caillteanas cánach) tréimhsí sa todhchaí a chinneadh tráth a dhéantar méid glanluacha na sócmhainne nó an dliteanais a aisghabháil nó a shocrú; nó (b) difríochtaí sealadacha in-asbhainte, ar difríochtaí sealadacha iad as a dtiocfaidh méideanna atá in-asbhainte chun brabús inchánach (caillteanas cánach) tréimhsí sa todhchaí a chinneadh tráth a dhéantar méid glanluacha na sócmhainne nó an dliteanais a aisghabháil nó a shocrú. Is éard is bonn cánach sócmhainne nó dliteanais ann an méid atá inchurtha i leith na sócmhainne sin nó an dliteanais sin chun críoch cánach.

6

Is é atá sa chostas cánach (ioncam cánach) an costas cánach reatha (ioncam cánach reatha) agus an costas cánach iarchurtha (ioncam cánach iarchurtha).

Bonn cánach

7

Is é atá i mbonn cánach sócmhainne an méid a bheidh in-asbhainte chun críoch cánach in aghaidh aon sochair eacnamaíoch inchánach a shreabhfaidh chuig eintiteas tráth a dhéanann sé méid glanluacha na sócmhainne a aisghabháil. I gcás nach mbeidh na sochair eacnamaíocha sin inchánach, beidh bonn cánach na sócmhainne cothrom lena méid glanluacha. Samplaí 1. Bhí costas 100 ar mheaisín. Chun críoch cánach, rinneadh dímheas dar luach 30 a asbhaint cheana sa tréimhse reatha agus sna réamhthréimhsí agus beidh an costas atá fágtha in-asbhainte sna tréimhsí sa todhchaí, bíodh sin mar dhímheas nó trí asbhaint ar dhiúscairt. Tá aon ioncam a ghintear tríd an meaisín a úsáid inchánach, beidh aon ghnóthachan ar dhiúscairt an mheaisín inchánach agus beidh aon chaillteanas ar dhiúscairt in-asbhainte chun críoch cánach. Is é 70 bonn cánach an mheaisín. 2. Tá méid glanluacha dar luach 100 ag an ús infhaighte. Gearrfar cáin ar an ioncam úis gaolmhar ar bhonn airgid. Is é nialas bonn cánach an úis infhaighte. 3. Tá méid glanluacha dar luach 100 ag infháltais trádála. Áiríodh an t-ioncam gaolmhar cheana sa bhrabús inchánach (caillteanas cánach). Is é 100 bonn cánach na n-infháltas trádála. 4. Tá méid glanluacha dar luach 100 ag díbhinní is infhaighte ó fhochuideachta. Níl na díbhinní inchánach. Go substaintiúil, tá méid glanluacha iomlán na sócmhainne in-asbhainte in aghaidh na sochar eacnamaíoch. Dá réir sin, is é 100 bonn cánach na ndíbhinní infhaighte (1). 5. Tá méid glanluacha dar luach 100 ag iasacht infhála. Ní bheidh aon iarmhairtí cánach ag baint le haisíocaíocht na hiasachta. Is é 100 bonn cánach na hiasachta.

8

Is é atá i mbonn cánach dliteanais méid glanluacha an dliteanais sin, lúide aon mhéid a bheidh in-asbhainte chun críoch cánach i leith an dliteanais sin i dtréimhsí sa todhchaí. I gcás ioncam a fhaightear roimh ré, is é atá i mbonn cánach an dliteanais a eascraíonn as sin méid glanluacha an ioncaim, lúide aon mhéid den ioncam nach mbeidh inchánach i dtréimhsí sa todhchaí. Samplaí 1. Áirítear le dliteanais reatha costais fhabhraithe ag a bhfuil méid glanluacha dar luach 100. Asbhainfear an costas gaolmhar chun críoch cánach ar bhonn airgid. Is é nialas bonn cánach na gcostas fabhraithe. 2. Áirítear le dliteanais reatha ioncam a fhaightear roimh ré, ag a bhfuil méid glanluacha dar luach 100. Gearradh cáin ar an ioncam úis gaolmhar ar bhonn airgid. Is é nialas bonn cánach an ioncaim a fhaightear roimh ré. 3. Áirítear le dliteanais reatha costais fhabhraithe ag a bhfuil méid glanluacha dar luach 100. Rinneadh an costas gaolmhar a asbhaint cheana chun críoch cánach. Is é 100 bonn cánach na gcostas fabhraithe. 4. Áirítear le dliteanais reatha fíneálacha fabhraithe agus pionóis fhabhraithe ag a bhfuil méid glanluacha dar luach 100. Níl fíneálacha agus pionóis in-asbhainte chun críoch cánach. Is é 100 bonn cánach na bhfíneálacha fabhraithe agus na bpionós fabhraithe (2). 5. Tá méid glanluacha dar luach 100 ag iasacht iníoctha. Ní bheidh aon iarmhairtí cánach ag baint le haisíocaíocht na hiasachta. Is é 100 bonn cánach na hiasachta.

9

Tá bonn cánach ag roinnt ítimí ach ní aithnítear iad mar shócmhainní agus mar dhliteanais sa ráiteas staide airgeadais. Mar shampla, aithnítear costais taighde mar chostas chun brabús cuntasaíochta a chinneadh sa tréimhse ina dtabhaítear iad ach ní fhéadfar iad a cheadú mar asbhaint chun brabús inchánach (caillteanas cánach) a chinneadh go dtí tréimhse níos déanaí. Maidir leis an difríocht idir bonn cánach na gcostas taighde, is é sin an méid a cheadóidh na húdaráis chánachais mar asbhaint i dtréimhsí sa todhchaí, agus an méid glanluacha nialasach, is difríocht shealadach in-asbhainte í a mbíonn sócmhainn cánach iarchurtha mar thoradh uirthi.

10

I gcás nach léir bonn cánach sócmhainne nó dliteanais ar an gcéad amharc, is cabhair é an bunphrionsabal ar a bhfuil an Caighdeán bunaithe a chur san áireamh: go ndéanfaidh eintiteas, seachas i gcásanna eisceachtúla áirithe teoranta, dliteanas (sócmhainn) cánach iarchurtha a aithint i gcásanna ina mbeadh íocaíochtaí cánach níos mó (níos lú) mar gheall ar mhéid glanluacha sócmhainne nó dliteanais a aisghabháil nó a shocrú, ná mar a bheidís i gcás nach mbeadh aon iarmhairtí cánach ag an aisghabháil nó ag an socrú sin. Léirítear le sampla C a thagann i ndiaidh mhír 51A imthosca ina bhféadfadh sé a bheith ina chuidiú an bunphrionsabal sin a chur san áireamh, mar shampla, i gcás ina bhfuil bonn cánach sócmhainne nó dliteanais ag brath ar an modh aisghabhála nó socraíochta a bhfuiltear ag súil leis.

11

I ráitis airgeadais chomhdhlúite, cinntear difríochtaí sealadacha trí mhéideanna glanluacha sócmhainní agus dliteanas sna ráitis airgeadais chomhdhlúite a chur i gcomparáid leis an mbonn cánach iomchuí. Cinntear an bonn cánach faoi threoir tuairisceán cánach comhdhlúite sna dlínsí sin ina gcuirtear isteach tuairisceán den sórt sin. I ndlínsí eile, cinntear an bonn cánach faoi threoir thuairisceáin chánach gach eintitis sa ghrúpa.

DLITEANAIS AGUS SÓCMHAINNÍ CÁNACH IARCHURTHA A AITHINT

12

Aithneofar cáin reatha le haghaidh tréimhsí reatha agus réamhthréimhsí a aithint, a mhéid atá sí neamhíoctha, mar dhliteanas. Más mó an méid a íocadh cheana i leith tréimhsí reatha agus réamhthréimhsí ná an méid atá dlite le haghaidh na dtréimhsí sin, aithneofar an barrachas mar shócmhainn.

13

An sochar a bhaineann le caillteanas cánach is féidir a thabhairt siar chun cáin reatha réamhthréimhse a aisghabháil, aithneofar é mar shócmhainn.

14

I gcás ina n-úsáidtear caillteanas cánach chun cáin reatha réamhthréimhse a aisghabháil, aithníonn eintiteas an sochar mar shócmhainn sa tréimhse ina dtarlaíonn an caillteanas cánach toisc gur dócha go sreabhfaidh an sochar chuig an eintiteas agus gur féidir an sochar a thomhas go hiontaofa.

DLITEANAIS AGUS SÓCMHAINNÍ CÁNACH IARCHURTHA A AITHINT

DIFRÍOCHTAÍ SEALADACHA INCHÁNACH

15

Déanfar dliteanas cánach iarchurtha a aithint i ndáil le gach difríocht shealadach inchánach, ach amháin a mhéid a thagann an dliteanas cánach iarchurtha as na nithe seo a leanas: (a) aitheantas tosaigh cáilmheasa; nó (b) aitheantas tosaigh sócmhainne nó dliteanais in idirbheart sna cásanna seo a leanas: (i) ní comhcheangal gnó é an t-idirbheart sin; (ii) tráth an idirbhirt, nach ndéanann sé difear do bhrabús cuntasaíochta ná do bhrabús inchánach (caillteanas cánach); agus (iii) nach dtagann, tráth an idirbhirt, difríochtaí sealadacha inchánach agus inasbhainte astu. Mar sin féin, i gcás difríochtaí sealadacha inchánach a bhaineann le hinfheistíochtaí i bhfochuideachtaí, i mbrainsí agus i ngnólachtaí comhlachaithe, agus i gcás leasanna i gcomhshocruithe, aithneofar dliteanas cánach iarchurtha i gcomhréir le mír 39.

16

Is gné dhílis de shócmhainn a aithint go ndéanfar a méid glanluacha a aisghabháil i bhfoirm sochair eacnamaíocha a shreabhfaidh chuig an eintiteas i dtréimhsí sa todhchaí. I gcás inar mó méid glanluacha na sócmhainne ná a bonn cánach, beidh an méid sochar eacnamaíoch inchánach níos mó ná an méid a cheadófar mar asbhaint chun críoch cánach. Is difríocht shealadach inchánach í an difríocht sin agus is dliteanas cánach iarchurtha í an oibleagáid maidir leis na cánacha ioncaim a eascraíonn aisti i dtréimhsí sa todhchaí a íoc. De réir mar a dhéanann an t-eintiteas méid glanluacha na sócmhainne a aisghabháil, tiocfaidh aisiompú ar an difríocht shealadach inchánach agus beidh brabús inchánach ag an eintiteas. Fágann sé sin gur dócha go sreabhfaidh sochair eacnamaíocha ón eintiteas i bhfoirm íocaíochtaí cánach. Dá bhrí sin, ceanglaítear leis an gcaighdeán seo go n-aithneofar gach dliteanas cánach iarchurtha, seachas in imthosca áirithe a dtugtar tuairisc orthu i míreanna 15 agus 39. Sampla Tá méid glanluacha dar luach 100 agus sócmhainn a chosain 150. Is é 90 an dímheas carnach chun críoch cánach agus is é 25 % an ráta cánach. Is é 60 bonn cánach na sócmhainne (costas 150 lúide dímheas 90). Chun an méid glanluacha dar luach 100 a aisghabháil, ní mór don eintiteas ioncam inchánach dar luach 100 a thuilleamh, ach ní bheidh sé in ann ach dímheas cánach dar luach 60 a asbhaint. Dá réir sin, íocfaidh an t-eintiteas cánacha ioncaim dar luach 10 (40 ag 25 %) tráth a dhéanann sé méid glanluacha na sócmhainne a aisghabháil. Is í an difríocht idir an méid glanluacha dar luach 100 agus an bonn cánach dar luach 60 difríocht shealadach inchánach dar luach 40. Dá bhrí sin, aithníonn an t-eintiteas dliteanas cánach iarchurtha dar luach 10 (40 ag 25 %) lena léirítear na cánacha ioncaim a íocfaidh sé tráth a dhéanfaidh sé méid glanluacha na sócmhainne a aisghabháil.

17

Tagann roinnt difríochtaí sealadacha chun cinn i gcásanna ina n-áirítear ioncam nó costas i mbrabús cuntasaíochta le haghaidh aon tréimhse ach ina n-áirítear é i mbrabús inchánach i dtréimhse eile. Is minic a thugtar difríochtaí uainiúcháin ar dhifríochtaí sealadacha den sórt sin. Seo a leanas samplaí de dhifríochtaí sealadacha den chineál sin ar difríochtaí sealadacha inchánach iad agus, dá bhrí sin, as a dtagann dliteanais cánach iarchurtha: (a) áirítear ioncam úis i mbrabús cuntasaíochta ar bhonn cion ama ach d’fhéadfaí é a áireamh, i ndlínsí áirithe, i mbrabús inchánach i gcás ina mbailítear airgead tirim. Bíonn bonn cánach nialasach ag aon infháltas a aithnítear sa ráiteas staide airgeadais i ndáil leis na hioncaim sin toisc nach ndéantar difear don bhrabús inchánach mar gheall ar na hioncaim sin go dtí go mbailítear airgead tirim; (b) d’fhéadfadh sé go mbeadh an dímheas a úsáidtear chun brabús inchánach (caillteanas cánach) a chinneadh éagsúil leis an dímheas a úsáidtear chun brabús cuntasaíochta a chinneadh. Is í an difríocht shealadach an difríocht idir méid glanluacha na sócmhainne agus a bonn cánach, is é sin costas bunaidh na sócmhainne lúide gach asbhaint i leith na sócmhainne sin arna gceadú ag na húdaráis chánachais chun brabús inchánach na tréimhse reatha agus na réamhthréimhsí a chinneadh. Tagann difríocht shealadach inchánach chun cinn, agus bíonn dliteanas cánach iarchurtha mar thoradh uirthi sin, i gcás ina gcuirtear dlús le dímheas cánach (i gcás ina bhfuil dímheas cánach níos moille ná dímheas cuntasaíochta, tagann difríocht shealadach in-asbhainte chun cinn, agus bíonn sócmhainn cánach iarchurtha mar thoradh uirthi sin); agus (c) féadfar costais forbartha a chaipitliú agus a amúchadh thar thréimhsí sa todhchaí chun brabús cuntasaíochta a chinneadh, ach iad a asbhaint chun brabús inchánach a chinneadh sa tréimhse ina dtabhaítear iad. Tá bonn cánach nialasach ag costais forbartha den sórt sin toisc go ndearnadh iad a asbhaint cheana as brabús inchánach. Is í an difríocht shealadach an difríocht idir méid glanluacha na gcostas forbartha agus a mbonn cánach nialasach.

18

Tagann difríochtaí sealadacha chun cinn sna cásanna seo a leanas freisin: (a) aithnítear na sócmhainní inaitheanta a fuarthas agus na dliteanais ghafa i gcomhcheangal gnó ag a gcóirluach i gcomhréir le IFRS 3 Comhcheangail Ghnó, ach ní dhéantar aon choigeartú chun críoch cánach (féach mír 19); (b) déantar sócmhainní a athluacháil agus ní dhéantar aon choigeartú coibhéiseach chun críoch cánach (féach mír 20); (c) tagann cáilmheas chun cinn i gcomhcheangal gnó (féach mír 21); (d) tá difríocht ann idir bonn cánach sócmhainne nó dliteanais tráth an aitheantais tosaigh agus méid glanluacha na sócmhainne sin nó an dliteanais sin, mar shampla, i gcás ina mbaineann eintiteas tairbhe as deontais rialtais neamh-inchánach a bhaineann le sócmhainní (féach míreanna 22 agus 33); nó (e) tagann difríocht chun cinn idir méid glanluacha infheistíochtaí i bhfochuideachtaí, i mbrainsí agus i ngnólachtaí comhlachaithe nó idir leasanna i gcomhshocruithe agus bonn cánach na hinfheistíochta nó an leasa (féach míreanna 38-45).

Comhcheangail ghnó

19

Seachas i gcásanna eisceachtúla teoranta, aithnítear na sócmhainní inaitheanta a fuarthas agus na dliteanais ghafa i gcomhcheangal gnó ar a gcóirluach ar an dáta éadála. Tagann difríochtaí sealadacha chun cinn i gcás nach ndéantar difear do bhoinn chánach na sócmhainní inaitheanta a fuarthas agus na ndliteanas gafa mar gheall ar an gcomhcheangal gnó nó i gcás ina ndéantar difear dóibh ar bhealaí éagsúla. Mar shampla, i gcás ina méadaítear méid glanluacha sócmhainne go cóirluach ach ina bhfanann bonn cánach na sócmhainne ar chostas an úinéara roimhe sin, tagann difríocht shealadach inchánach chun cinn a mbíonn dliteanas cánach iarchurtha mar thoradh uirthi. Déantar difear do cháilmheas mar gheall ar an dliteanas cánach iarchurtha a eascraíonn as sin (féach mír 66).

Sócmhainní arna sealbhú ar chóirluach

20

Le IFRSanna, ceadaítear nó ceanglaítear sócmhainní áirithe a shealbhú ar chóirluach nó iad a athluacháil (féach, mar shampla, IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh, IAS 38 Sócmhainní Doláimhsithe, IAS 40 Réadmhaoin Infheistíochta, IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais agus IFRS 16 Léasanna). I ndlínsí áirithe, déantar difear do bhrabús inchánach (caillteanas cánach) le haghaidh na tréimhse reatha mar gheall ar athluacháil nó athshonrú eile sócmhainne go cóirluach. Dá thoradh sin, déantar bonn cánach na sócmhainne a choigeartú agus ní thagann aon difríocht shealadach chun cinn. I ndlínsí eile, ní dhéantar difear do bhrabús inchánach i dtréimhse na hathluachála nó an athshonraithe mar gheall ar athluacháil nó athshonrú sócmhainne agus, dá réir sin, ní dhéantar bonn cánach na sócmhainne a choigeartú. Mar sin féin, tiocfaidh sreabhadh inchánach sochar eacnamaíoch chuig an eintiteas as aisghabháil an mhéid ghlanluacha sa todhchaí, agus beidh difríocht ann idir an méid a bheidh in-asbhainte chun críoch cánach agus méid na sochar eacnamaíoch sin. Maidir leis an difríocht idir méid glanluacha sócmhainne athluacháilte agus a bonn cánach, is difríocht shealadach í agus eascraíonn dliteanas nó sócmhainn cánach iarchurtha aisti. Is fíor an méid sin sna cásanna seo a leanas: (a) níl sé beartaithe ag an eintiteas an tsócmhainn a dhiúscairt. I gcásanna den sórt sin, déanfar méid glanluacha athluacháilte na sócmhainne a aisghabháil trí úsáid agus ginfear leis sin ioncam inchánach a bheidh níos mó ná an dímheas a bheidh incheadaithe chun críoch cánach i dtréimhsí sa todhchaí; nó (b) déantar cáin ar ghnóthachain chaipitiúla a iarchur má infheistítear na fáltais ó dhiúscairt na sócmhainne i sócmhainní comhchosúla. I gcásanna den sórt sin, beidh an cháin iníoctha sa deireadh tráth a dhíoltar nó a úsáidtear na sócmhainní comhchosúla.

Cáilmheas

21

Déantar cáilmheas a eascraíonn i gcomhcheangal gnó a thomhas mar an barrachas de (a) thar (b) thíos: (a) comhiomlán na nithe seo a leanas: (i) an chomaoin a aistríodh arna tomhas i gcomhréir le IFRS 3, lena gceanglaítear go ginearálta cóirluach ar an dáta éadála; (ii) méid aon leasa neamh-urlámhais san eintiteas arna fháil a aithnítear i gcomhréir le IFRS 3; agus (iii) i gcomhcheangal gnó a bhaintear amach i gcéimeanna, cóirluach leas cothromais an fhaighteora san eintiteas arna fháil ar an dáta éadála. (b) glanmhéideanna na sócmhainní inaitheanta agus na ndliteanas gafa ar an dáta éadála, arna dtomhas i gcomhréir le IFRS 3. Ní cheadaíonn roinnt mhaith údarás cánachais laghduithe ar mhéid glanluacha an cháilmheasa a úsáid mar chostas in-asbhainte chun brabús inchánach a chinneadh. Thairis sin, i ndlínsí den sórt sin, is minic nach féidir costas an cháilmheasa a asbhaint i gcás ina ndéanann fochuideachta a gnólacht foluiteach a dhiúscairt. Sna dlínsí sin, tá bonn cánach nialasach ag cáilmheas. Aon difríocht idir méid glanluacha an cháilmheasa agus a bhonn cánach nialasach, is difríocht shealadach inchánach í. Mar sin féin, ní cheadaítear leis an gcaighdeán seo an dliteanas cánach iarchurtha a eascraíonn as sin a aithint toisc go dtomhaistear cáilmheas mar iarmhairt agus go méadófaí méid glanluacha an cháilmheasa mar gheall ar aithint an dliteanais cánach iarchurtha.

21A

Maidir le laghduithe a dhéantar ina dhiaidh sin ar dhliteanas cánach iarchurtha nach n-aithnítear toisc go n-eascraíonn sé as aitheantas tosaigh cáilmheasa, meastar freisin go n-eascraíonn siad as an aitheantas tosaigh cáilmheasa agus, dá bhrí sin, ní aithnítear iad faoi mhír 15(a). Mar shampla, má aithníonn eintiteas i gcomhcheangal gnó cáilmheas CU100 a bhfuil bonn cánach nialasach aige, le mír 15(a) cuirtear toirmeasc ar an eintiteas an dliteanas cánach iarchurtha a eascraíonn as sin a aithint. Má aithníonn an t-eintiteas ina dhiaidh sin caillteanas lagaithe CU20 i leith an cháilmheasa sin, laghdaítear méid na difríochta sealadaí inchánach a bhaineann leis an gcáilmheas ó CU100 go CU80 agus, dá thoradh sin, laghdaítear luach an dliteanais cánach iarchurtha neamhaitheanta. Maidir leis an laghdú sin ar luach an dliteanais cánach iarchurtha neamhaitheanta, meastar freisin go mbaineann sé le haitheantas tosaigh an cháilmheasa agus, dá bhrí sin, cuirtear toirmeasc ar iad a aithint faoi mhír 15(a).

21B

Mar sin féin, aithnítear dliteanais cánach iarchurtha le haghaidh difríochtaí sealadacha inchánach a bhaineann le cáilmheas a mhéid nach n-eascraíonn siad as an aitheantas tosaigh cáilmheasa. Mar shampla, má aithníonn eintiteas i gcomhcheangal gnó cáilmheas CU100 atá in-asbhainte chun críoch cánach ag ráta 20 faoin gcéad in aghaidh na bliana dar tús i mbliain na héadála, is é CU100 bonn cánach an cháilmheasa tráth an aitheantais tosaigh agus CU80 ag deireadh bhliain na héadála. Más é CU100 fós méid glanluacha an cháilmheasa ag deireadh bhliain na héadála gan athrú, tagann difríocht shealadach inchánach dar luach CU20 chun cinn ag deireadh na bliana sin. Ós rud é nach mbaineann an difríocht shealadach inchánach sin le haitheantas tosaigh an cháilmheasa, aithnítear an dliteanas cánach iarchurtha a eascraíonn as sin.

Aitheantas tosaigh sócmhainne nó dliteanais

22

D’fhéadfadh difríocht shealadach a theacht chun cinn tráth aitheantais tosaigh sócmhainne nó dliteanais, mar shampla, mura mbeidh cuid de chostas sócmhainne nó costas iomlán sócmhainne in-asbhainte chun críoch cánach. Braitheann an modh cuntasaíochta le haghaidh difríocht shealadach den sórt sin ar chineál an idirbhirt as ar tháinig aitheantas tosaigh na sócmhainne nó an dliteanais: (a) i gcomhcheangal gnó, aithníonn eintiteas aon dliteanas nó sócmhainn cánach iarchurtha agus déanann sé sin difear do mhéid an cháilmheasa nó an ghnóthachain ar cheannach sladmhargaidh a aithníonn sé (féach mír 19); (b) má dhéanann an t-idirbheart difear do bhrabús cuntasaíochta nó do bhrabús inchánach, nó más é is cúis le difríochtaí sealadacha inchánach comhionanna, aithníonn eintiteas aon dliteanas cánach iarchurtha nó aon sócmhainn chánach iarchurtha agus aithníonn sé an caiteachas cánach iarchurtha nó an t-ioncam i mbrabús nó i gcaillteanas dá bharr (féach mír 59); (c) más rud é nach comhcheangal gnó an t-idirbheart, nach ndéanann an t-idirbheart difear do bhrabús cuntasaíochta ná do bhrabús inchánach agus nach eascraíonn difríochtaí sealadacha inasbhainte as, d'uireasa na díolúine dá bhforáiltear le míreanna 15 agus 24, d'aithneodh eintiteas an dliteanas cánach iarchurtha nó an tsócmhainn a thagann as a aithint agus dhéanfadh sé suim ghlanluacha na sócmhainne nó an dliteanais a choigeartú den mhéid céanna. D’fhágfadh coigeartuithe den sórt sin nach mbeadh na ráitis airgeadais chomh trédhearcach céanna. Dá bhrí sin, ní cheadaítear leis an gcaighdeán seo d’eintiteas an dliteanas nó an tsócmhainn cánach iarchurtha a eascraíonn as sin a aithint, bíodh sin tráth an aitheantais tosaigh nó ina dhiaidh sin (féach an sampla thíos). Ina theannta sin, ní aithníonn eintiteas athruithe a dhéantar ina dhiaidh sin ar an dliteanas cánach iarchurtha neamhaitheanta nó ar an tsócmhainn cánach iarchurtha neamhaitheanta toisc go bhfuil an tsócmhainn dímheasta. Sampla lena léirítear mír 22(c) Tá sé beartaithe ag eintiteas úsáid a bhaint as sócmhainn a chosain 1 000 ar feadh a saolré úsáide a mhaireann 5 bliana agus ansin í a dhiúscairt ar luach iarmharach nialasach. Is é 40 % an ráta cánach. Níl dímheas na sócmhainne in-asbhainte chun críoch cánach. Tráth na diúscartha, ní bheadh aon ghóthachan caipitiúil inchánach agus ní bheadh aon chaillteanas caipitiúil in-asbhainte. Ós rud é go ndéanann an t-eintiteas méid glanluacha na sócmhainne a aisghabháil, gnóthóidh sé ioncam inchánach dar luach 1 000 agus íocfaidh sé cáin dar luach 400. Ní aithníonn an t-eintiteas an dliteanas cánach iarchurtha dar luach 400 a eascraíonn as sin toisc go n-eascraíonn sé as aitheantas tosaigh na sócmhainne. Sa bhliain ina dhiaidh sin, is é 800 méid glanluacha na sócmhainne. Trí ioncam inchánach dar luach 800 a thuilleamh, íocfaidh an t-eintiteas cáin dar luach 320. Ní aithníonn an t-eintiteas an dliteanas cánach iarchurtha dar luach 320 toisc go n-eascraíonn sé as aitheantas tosaigh na sócmhainne.

22A

22 A D’fhéadfadh sé go mbeadh aitheantas tosaigh sócmhainne agus dliteanais ann mar thoradh ar idirbheart nach comhcheangal gnó é agus, tráth an idirbhirt, ní dhéanfaidh sé difear do bhrabús cuntasaíochta ná ar bhrabús inchánach. Mar shampla, ar dháta tosaithe léasa, go hiondúil aithníonn léasaí dliteanas léasa agus an tsuim chomhfhreagrach mar chuid de chostas sócmhainne éasúinte. Ag brath ar an dlí cánach is infheidhme, d’fhéadfadh difríochtaí sealadacha comhionanna inchánach agus inasbhainte teacht chun cinn ar aithint tosaigh na sócmhainne agus an dliteanais in idirbheart den sórt sin. Níl feidhm ag an díolúine dá bhforáiltear i míreanna 15 agus 24 maidir le difríochtaí sealadacha den sórt sin agus aithníonn eintiteas aon dliteanas cánach iarchurtha agus sócmhainn a eascraíonn astu.

23

I gcomhréir le IAS 32 Ionstraimí Airgeadais: Cur i Láthair, déanann eisitheoir ionstraime cumaisc airgeadais (mar shampla, banna in-chomhshóite) comhpháirt dliteanais na hionstraime a aicmiú mar dhliteanas agus an chomhpháirt chothromais mar chothromas. I ndlínsí áirithe, bíonn bonn cánach na comhpháirte dliteanais tráth an aitheantais tosaigh cothrom le méid glanluacha tosaigh shuim na gcomhpháirteanna dliteanais agus cothromais. Maidir leis an difríocht shealadach inchánach a eascraíonn as sin, eascraíonn sí as aitheantas tosaigh na comhpháirte cothromais ar leithligh ón gcomhpháirt dliteanais. Dá bhrí sin, níl feidhm ag an eisceacht a leagtar amach i mír 15(b). Dá réir sin, aithníonn eintiteas an dliteanas cánach iarchurtha a eascraíonn as sin. I gcomhréir le mír 61A, muirearaítear an cháin iarchurtha go díreach ar mhéid glanluacha na comhpháirte cothromais. I gcomhréir le mír 58, aithnítear athruithe a dhéantar ina dhiaidh sin ar an dliteanas cánach iarchurtha i mbrabús nó caillteanas mar chostas (ioncam) cánach iarchurtha.

Difríochtaí sealadacha in-asbhainte

24

Aithneofar sócmhainn cánach iarchurtha le haghaidh na ndifríochtaí sealadacha in-asbhainte go léir a mhéid is dócha go mbeidh brabús inchánach ar fáil ar féidir an difríocht shealadach in-asbhainte a úsáid ina n-aghaidh, seachas i gcás ina n-eascraíonn an tsócmhainn cánach iarchurtha as aitheantas tosaigh sócmhainne nó dliteanais in idirbheart a bhfuil an méid seo a leanas fíor ina leith: (a) ní comhcheangal gnó é an t-idirbheart sin; (b) tráth an idirbhirt, nach ndéanann sé difear do bhrabús cuntasaíochta ná do bhrabús inchánach (caillteanas cánach); agus (c) nach dtagann, tráth an idirbhirt, difríochtaí sealadacha inchánach agus inasbhainte astu. Mar sin féin, i gcás difríochtaí sealadacha inchánach a bhaineann le hinfheistíochtaí i bhfochuideachtaí, i mbrainsí agus i ngnólachtaí comhlachaithe, agus i gcás leasanna i gcomhshocruithe, aithneofar sócmhainn cánach iarchurtha i gcomhréir le mír 44.

25

Is gné dhílis de dhliteanas a aithint go socrófar an méid glanluacha i dtréimhsí sa todhchaí trí eis-sreabhadh acmhainní lena mbaineann sochair eacnamaíocha ón eintiteas. I gcásanna ina dtagann acmhainní ón eintiteas, d’fhéadfadh sé go mbeadh cuid dá méideanna nó a méideanna ina n-iomláine in-asbhainte chun brabús inchánach tréimhse a chinneadh tráth níos déanaí ná an tréimhse ina n-aithnítear an dliteanas. I gcásanna den sórt sin, is ann do dhifríocht shealadach idir méid glanluacha an dliteanais agus a bhonn cánach. Dá réir sin, tagann sócmhainn cánach iarchurtha chun cinn i leith na gcánacha ioncaim a bheidh in-aisghabhála i dtréimhsí sa todhchaí i gcásanna ina gceadaítear an chuid sin den dliteanas mar asbhaint chun brabús inchánach a chinneadh. Ar an gcaoi chéanna, má tá méid glanluacha sócmhainne níos lú ná a bonn cánach, is éard a eascraíonn as an difríocht sócmhainn cánach iarchurtha i leith na gcánacha ioncaim a bheith in-aisghabhála i dtréimhsí sa todhchaí. Sampla Aithníonn eintiteas dliteanas dar luach 100 le haghaidh costais baránta táirge fabhraithe. Chun críoch cánach, ní bheidh na costais baránta táirge in-asbhaint go dtí go n-íocann an t-eintiteas éilimh. Is é 25 % an ráta cánach. Tá bonn cánach nialasach ag an dliteanas (méid glanluacha 100, lúide an méid a bheidh in-asbhainte chun críoch cánach i leith an dliteanais sin i dtréimhsí sa todhchaí). Agus an dliteanas sin á shocrú ag an eintiteas le haghaidh a mhéid ghlanluacha, laghdóidh sé a bhrabús inchánach sa todhchaí faoi mhéid 100 agus, dá réir sin, laghdóidh sé a íocaíochtaí cánach sa todhchaí faoi mhéid 25 (100 ag 25 %). Is í an difríocht idir an méid glanluacha dar luach 100 agus an bonn cánach nialasach difríocht shealadach inchánach dar luach 100. Dá bhrí sin, aithníonn an t-eintiteas sócmhainn cánach iarchurtha dar luach 25 (100 ag 25 %), ar choinníoll gur dócha go ngnóthóidh an t-eintiteas brabús inchánach leordhóthanach i dtréimhsí sa todhchaí chun tairbhiú de laghdú ar íocaíochtaí cánach.

26

Seo a leanas samplaí de dhifríochtaí sealadacha in-asbhainte as a n-eascraíonn sócmhainní cánach iarchurtha: (a) féadfar costais maidir le sochair scoir a asbhaint chun brabús cuntasaíochta a chinneadh toisc go soláthraíonn fostaí an tseirbhís, ach asbhaintear iad chun brabús inchánach a chinneadh i gcás ina n-íocann an t-eintiteas ranníocaíochtaí le ciste nó i gcás ina n-íocann an t-eintiteas sochair scoir. Is ann do dhifríocht shealadach idir méid glanluacha an dliteanais agus a bhonn cánach; de ghnáth, is é nialas bonn cánach an dliteanais. Eascraíonn sócmhainn cánach iarchurtha as difríocht shealadach in-asbhainte den sórt sin ós rud é go sreabhfaidh sochair eacnamaíocha chuig an eintiteas i bhfoirm asbhainte as brabúis inchánach i gcás ina n-íoctar ranníocaíochtaí nó sochair scoir; (b) Aithnítear costais taighde mar chostas chun brabús cuntasaíochta a chinneadh sa tréimhse ina dtabhaítear iad ach ní fhéadfar iad a cheadú mar asbhaint chun brabús inchánach (caillteanas cánach) a chinneadh go dtí tréimhse níos déanaí. Maidir leis an difríocht idir bonn cánach na gcostas taighde, is é sin an méid a cheadóidh na húdaráis chánachais mar asbhaint i dtréimhsí sa todhchaí, agus an méid glanluacha nialasach, is difríocht shealadach in-asbhainte í a mbíonn sócmhainn cánach iarchurtha mar thoradh uirthi; (c) seachas i gcásanna eisceachtúla teoranta, aithníonn eintiteas na sócmhainní inaitheanta a fuarthas agus na dliteanais ghafa i gcomhcheangal gnó ar a gcóirluach ar an dáta éadála. I gcás ina n-aithnítear dliteanas gafa ar an dáta éadála ach nach n-asbhaintear na costais ghaolmhara chun brabúis inchánach a chinneadh go dtí tréimhse níos déanaí, tagann difríocht shealadach in-asbhainte chun cinn a mbíonn sócmhainn cánach iarchurtha mar thoradh uirthi. Tagann sócmhainní cánach iarchurtha chun cinn freisin i gcás inar lú cóirluach sócmhainne inaitheanta ná a bonn cánach. Sa dá chás sin, déantar difear do cháilmheas mar gheall ar an tsócmhainn cánach iarchurtha a eascraíonn as sin (féach mír 66); agus (d) féadfar sócmhainní áirithe a shealbhú ar chóirluach, nó iad a athluacháil, gan coigeartú coibhéiseach a dhéanamh chun críoch cánach (féach mír 20). Tagann difríocht shealadach inchánach chun cinn más rud é gur mó bonn cánach na sócmhainne ná a méid glanluacha. Sampla lena léirítear mír 26(d) Difríocht shealadach in-asbhainte a shainaithint ag deireadh Bhliain 2:   Ceannaíonn Eintiteas A ionstraim fiachais ar chostas CU 1 000 ag tús Bhliain 1, ar ionstraim fiachais í a bhfuil luach ainmniúil CU 1 000 aici atá iníoctha ar aibíocht i gceann 5 bliana agus a bhfuil ráta úis 2 % ag baint léi atá iníoctha ag deireadh gach bliana. Is é 2 % an glanráta úis. Tomhaistear an ionstraim fiachais ar chóirluach.   Ag deireadh Bhliain 2, tá laghdú tagtha ar chóirluach na hionstraime fiachais go CU 918 mar thoradh ar mhéadú ar rátaí úis an mhargaidh go 5 %. Is dócha go mbaileoidh Eintiteas A na sreafaí airgid conarthacha uile má leanann sé den ionstraim fiachais a shealbhú.   Níl aon ghnóthachan (caillteanais) ar an ionstraim fiachais inchánach (in-asbhainte) ach amháin nuair a réadaítear iad. Déantar na gnóthachain (caillteanais) a eascraíonn as díol nó aibíocht na hionstraime fiachais a ríomh chun críoch cánach mar an difríocht idir an méid a bailíodh agus costas bunaidh na hionstraime fiachais.   Dá réir sin, is é bonn cánach na hionstraime fiachais a costas bunaidh.   Eascraíonn difríocht shealadach in-asbhainte dar luach CU 82 ag deireadh Bhliain 2 as an difríocht idir méid glanluacha na hionstraime fiachais i ráiteas staide airgeadais Eintiteas A, is é sin CU 918, agus a bonn cánach dar luach CU 1 000 (féach míreanna 20 agus 26(d)), gan beann ar cé acu atá nó nach bhfuil coinne ag Eintiteas A le méid glanluacha na hionstraime fiachais a aisghabháil trína díol nó trína húsáid, i.e. trína sealbhú agus trí shreafaí airgid conarthacha a bhailiú, nó meascán den dá rud.   Is amhlaidh atá toisc gur difríochtaí sealadacha in-asbhainte iad difríochtaí idir méid glanluacha sócmhainne nó dliteanais sa ráiteas staide airgeadais agus bonn cánach na sócmhainne nó an dliteanais sin, difríochtaí as a dtiocfaidh méideanna atá in-asbhainte chun brabús inchánach (caillteanas cánach) tréimhsí sa todhchaí a chinneadh, tráth a dhéantar méid glanluacha na sócmhainne nó an dliteanais a aisghabháil nó a shocrú (féach mír 5). Faigheann Eintiteas A asbhaint atá coibhéiseach le bonn cánach na sócmhainne, is é sin CU 1 000, agus brabús inchánach (caillteanas cánach) á chinneadh tráth díola na sócmhainne nó tráth a haibíochta.

27

Is éard a eascraíonn as difríochtaí sealadacha in-asbhainte a aisiompú, asbhaintí maidir le brabúis inchánach tréimhse sa todhchaí a chinneadh. Mar sin féin, ní shreabhfaidh sochair eacnamaíocha i bhfoirm laghduithe ar íocaíochtaí cánach chuig an eintiteas ach amháin má thuilleann sé brabúis inchánach leordhóthanacha ar féidir na hasbhaintí a fhritháireamh ina n-aghaidh. Dá bhrí sin, ní aithníonn eintiteas sócmhainní cánach iarchurtha ach amháin i gcás inar dócha go mbeidh brabúis inchánach ar fáil ar féidir na difríochtaí sealadacha in-asbhainte a úsáid ina n-aghaidh.

27A

Agus measúnú á dhéanamh ag eintiteas ar cé acu a bheidh nó nach mbeidh brabúis inchánach ar fáil ar féidir na difríochtaí sealadacha in-asbhainte a úsáid ina n-aghaidh, measann sé an gcuireann an dlí cánach srian ar fhoinsí brabús inchánach ar féidir leis asbhaintí a dhéanamh ina n-aghaidh i gcás ina ndéantar an difríocht shealadach in-asbhainte a aisiompú. Mura bhforchuirtear aon srian den sórt sin leis an dlí cánach, déanann eintiteas measúnú ar dhifríocht shealadach in-asbhainte in éineacht lena chuid difríochtaí sealadacha in-asbhainte eile. Mar sin féin, má chuirtear srian leis an dlí cánach ar úsáid caillteanas le haghaidh asbhaintí in aghaidh ioncam de chineál sonrach, ní dhéantar measúnú ar dhifríocht shealadach in-asbhainte ach amháin in éineacht le difríochtaí sealadacha in-asbhainte eile den chineál iomchuí.

28

Is dócha go mbeidh brabús inchánach ar fáil ar féidir difríocht shealadach in-asbhainte a úsáid ina aghaidh i gcás ina bhfuil difríochtaí sealadacha inchánach leordhóthanacha ann a bhaineann leis an údarás cánachais céanna agus leis an eintiteas inchánach céanna a bhfuil coinne ann go n-aisiompófar iad: (a) sa tréimhse chéanna le haisiompú na difríochta sealadaí in-asbhainte a bhfuil coinne leis; nó (b) i dtréimhsí inar féidir caillteanas cánach a eascraíonn as an tsócmhainn cánach iarchurtha a thabhairt siar nó a thabhairt ar aghaidh. Sna himthosca sin, aithnítear an tsócmhainn cánach iarchurtha sa tréimhse ina dtagann na difríochtaí sealadacha in-asbhainte chun cinn.

29

I gcás nach bhfuil difríochtaí sealadacha inchánach leordhóthanacha ann a bhaineann leis an údarás cánachais céanna agus leis an eintiteas inchánach céanna, aithnítear an tsócmhainn cánach iarchurtha a mhéid is amhlaidh an méid seo a leanas: (a) is dócha go mbeidh brabús inchánach leordhóthanach ag an eintiteas a bhaineann leis an údarás cánachais céanna agus leis an eintiteas inchánach céanna sa tréimhse chéanna le haisiompú na difríochta sealadaí in-asbhainte (nó sna tréimhsí inar féidir caillteanas cánach a eascraíonn as an tsócmhainn cánach iarchurtha a thabhairt siar nó a thabhairt ar aghaidh). Agus measúnú á dhéanamh ag eintiteas ar cé acu a bheidh nó nach mbeidh brabús inchánach leordhóthanach aige i dtréimhsí sa todhchaí, déanfaidh eintiteas an méid seo a leanas: (i) comparáid a dhéanamh idir na difríochtaí sealadacha in-asbhainte agus brabús inchánach sa todhchaí nach bhfuil asbhaintí cánach a eascraíonn as aisiompú na ndifríochtaí sealadacha in-asbhainte sin san áireamh ann. Léirítear leis an gcomparáid sin a mhéid is leordhóthanach an brabús inchánach sa todhchaí chun go bhféadfaidh an t-eintiteas na méideanna a eascraíonn as aisiompú na ndifríochtaí sealadacha in-asbhainte sin a asbhaint; agus (ii) neamhaird a thabhairt ar mhéideanna a eascraíonn as difríochtaí sealadacha in-asbhainte a bhfuil coinne leis go dtiocfaidh siad chun cinn i dtréimhsí sa todhchaí, toisc go mbeidh gá le brabús inchánach sa todhchaí chun an tsócmhainn cánach iarchurtha a eascraíonn as na difríochtaí sealadacha in-asbhainte sin a úsáid; nó (b) tá deiseanna pleanála cánach ar fáil don eintiteas lena gcruthófar brabús inchánach i dtréimhsí iomchuí.

29A

Sa mheastachán ar bhrabús inchánach is dócha a bheidh ann sa todhchaí, féadfar a áireamh cuid de shócmhainní eintitis a aisghabháil le haghaidh méid níos mó ná a méideanna glanluacha má tá fianaise leordhóthanach ann gur dócha go mbainfidh an t-eintiteas é sin amach. Mar shampla, i gcás ina dtomhaistear sócmhainn ar chóirluach, measfaidh an t-eintiteas an bhfuil fianaise leordhóthanach ann chun a chinneadh gur dócha go ndéanfaidh an t-eintiteas an tsócmhainn a aisghabháil le haghaidh méid níos mó ná a méid glanluacha. D’fhéadfadh sé sin a bheith amhlaidh, mar shampla, i gcás ina bhfuil coinne ag eintiteas ionstraim fiachais ar ráta seasta a shealbhú agus na sreafaí airgid conarthacha a bhailiú.

30

Is éard is deiseanna pleanála cánach ann gníomhaíochtaí a dhéanfadh an t-eintiteas chun ioncam inchánach a chruthú nó a mhéadú i dtréimhse ar leith sula dtéann tabhairt ar aghaidh caillteanais cánach nó creidmheasa cánach in éag. Mar shampla, i ndlínsí áirithe, féadfar brabús inchánach a chruthú nó a mhéadú mar seo a leanas: (a) trína roghnú go ngearrfaí cáin ar ioncam úis ar bhonn faighte nó ar bhonn infhaighte; (b) tríd an éileamh a chur siar i gcás asbhaintí áirithe as brabús inchánach; (c) trí shócmhainní a dhíol, agus a léasú ar ais, b’fhéidir, ar sócmhainní iad ar tháinig luachmhéadú orthu ach nár coigeartaíodh an bonn cánach lena n-aghaidh chun an luachmhéadú sin a léiriú; agus (d) trí shócmhainn a dhíol, ar sócmhainn í lena ngintear ioncam neamh-inchánach (cuir i gcás, i ndlínsí áirithe, banna rialtais), chun infheistíocht eile a cheannach lena ngintear ioncam inchánach. I gcás ina dtugtar brabús inchánach chun tosaigh ó thréimhse níos déanaí go tréimhse níos luaithe mar gheall ar dheiseanna pleanála cánach, braitheann an úsáid a bhaintear as tabhairt ar aghaidh caillteanais chánach nó creidmheasa cánach fós ar bhrabús inchánach a bheith ann sa todhchaí ó fhoinsí eile seachas difríochtaí sealadacha a thiocfaidh chun cinn sa todhchaí.

31

I gcás ina bhfuil stair ag eintiteas maidir le caillteanais a tharla le déanaí, cuireann an t-eintiteas an treoraíocht i míreanna 35 agus 36 san áireamh.

32

[Scriosta]

Cáilmheas

32A

Más rud é gur lú méid glanluacha an cháilmheasa a eascraíonn i gcomhcheangal gnó ná a bhonn cánach, eascraíonn sócmhainn cánach iarchurtha as an difríocht. Déanfar an tsócmhainn cánach iarchurtha a eascraíonn as an aitheantas tosaigh cáilmheasa a aithint mar chuid den chuntasaíocht le haghaidh comhcheangal gnó a mhéid is dócha go mbeidh brabús inchánach ar fáil a bhféadfaí an difríocht shealadach in-asbhainte a úsáid ina aghaidh.

Aitheantas tosaigh sócmhainne nó dliteanais

33

Cás amháin ina n-eascraíonn sócmhainn cánach iarchurtha tráth aitheantais tosaigh sócmhainne is ea i gcás ina n-asbhaintear deontas rialtais neamh-inchánach a bhaineann le sócmhainn agus méid glanluacha na sócmhainne á ríomh ach, chun críoch cánach, nach n-asbhaintear é as méid in-dímheasa na sócmhainne (is é sin le rá a bonn cánach); is lú méid glanluacha na sócmhainne ná a bonn cánach agus tagann difríocht shealadach in-asbhainte chun cinn dá bharr sin. Féadfar deontais rialtais a áireamh freisin mar ioncam iarchurtha agus sa chás sin is difríocht shealadach in-asbhainte í an difríocht idir an t-ioncam iarchurtha agus a bhonn cánach nialasach. Cibé modh cur i láthair a ghlacann eintiteas, ní aithníonn an t-eintiteas an tsócmhainn cánach iarchurtha a eascraíonn as sin, ar an gcúis a thugtar i mír 22.

Caillteanais chánach neamhúsáidte agus creidmheasanna cánach neamhúsáidte

34

Aithneofar sócmhainn cánach iarchurtha le haghaidh thabhairt ar aghaidh na gcaillteanas cánach neamhúsáidte agus na gcreidmheasanna cánach neamhúsáidte a mhéid is dócha go mbeidh brabús inchánach ar fáil sa todhchaí ar féidir na caillteanais chánach neamhúsáidte agus na creidmheasanna cánach neamhúsáidte a úsáid ina aghaidh.

35

Maidir leis na critéir chun sócmhainní cánach iarchurtha a eascraíonn as tabhairt ar aghaidh caillteanas cánach agus creidmheasanna cánach a aithint, is ionann iad agus na critéir chun sócmhainní cánach iarchurtha a eascraíonn as difríochtaí sealadacha in-asbhainte a aithint. Mar sin féin, más ann do chaillteanais chánach neamhúsáidte, is fianaise láidir é sin go bhféadfadh sé nach mbeadh brabús inchánach sa todhchaí ar fáil. Dá bhrí sin, i gcás ina bhfuil stair ag eintiteas maidir le caillteanais a tharla le déanaí, ní aithníonn an t-eintiteas sócmhainn cánach iarchurtha a eascraíonn as caillteanais chánach neamhúsáidte nó as creidmheasanna cánach neamhúsáidte ach amháin a mhéid atá difríochtaí sealadacha inchánach leordhóthanacha ag an eintiteas nó a mhéid atá fianaise áititheach eile ann go mbeidh brabús inchánach leordhóthanach ar fáil ar féidir leis an eintiteas na caillteanais chánach neamhúsáidte nó creidmheasanna cánach neamhúsáidte a úsáid ina aghaidh. Sna himthosca sin, ceanglaítear le mír 82 go nochtfar méid na sócmhainne cánach iarchurtha agus cineál na fianaise a thacaíonn lena haitheantas.

36

Cuireann eintiteas na critéir seo a leanas san áireamh agus measúnú á dhéanamh aige ar an dóchúlacht go mbeidh brabús inchánach ar fáil ar féidir na caillteanais chánach neamhúsáidte nó na creidmheasanna cánach neamhúsáidte a úsáid ina aghaidh: (a) cé acu atá nó nach bhfuil difríochtaí sealadacha inchánach leordhóthanacha ag an eintiteas a bhaineann leis an údarás cánachais céanna agus leis an eintiteas inchánach céanna, as a dtiocfaidh méideanna inchánach ar féidir na caillteanais chánach neamhúsáidte nó na creidmheasanna cánach neamhúsáidte a úsáid ina n-aghaidh sula rachaidh siad in éag; (b) cé acu is dócha nó nach dócha go mbeidh brabúis inchánach ag an eintiteas sula rachaidh na caillteanais chánach neamhúsáidte nó na creidmheasanna cánach neamhúsáidte in éag; (c) cé acu a thagann nó nach dtagann na caillteanais chánach neamhúsáidte as cúiseanna inaitheanta nach dócha go dtarlóidh siad arís; agus (d) cé acu atá nó nach bhfuil deiseanna pleanála cánach (féach mír 30) ar fáil don eintiteas lena gcruthófar brabús inchánach sa tréimhse inar féidir na caillteanais chánach neamhúsáidte nó creidmheasanna cánach neamhúsáidte a úsáid. A mhéid nach dócha go mbeidh brabús inchánach ar fáil ar féidir na caillteanais chánach neamhúsáidte nó na creidmheasanna cánach neamhúsáidte a úsáid ina aghaidh, ní aithnítear an tsócmhainn cánach iarchurtha.

Athmheasúnú ar shócmhainní cánach iarchurtha neamhaitheanta

37

Ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe, déanann eintiteas athmheasúnú ar shócmhainní cánach iarchurtha neamhaitheanta. Aithníonn an t-eintiteas sócmhainn cánach iarchurtha a bhí neamhaitheanta roimhe seo a mhéid is dócha anois go mbeifear in ann an tsócmhainn cánach iarchurtha a aisghabháil mar gheall ar bhrabús inchánach sa todhchaí. Mar shampla, má thagann feabhas ar choinníollacha trádála, d'fhéadfadh sé gur dócha go mbeidh an t-eintiteas in ann brabús inchánach leordhóthanach a ghiniúint sa todhchaí ionas go mbeidh an tsócmhainn cánach iarchurtha i gcomhréir leis na critéir aitheantais a leagtar amach i míreanna 24 nó 34. Sampla eile is ea i gcás ina ndéanann eintiteas athmheasúnú ar shócmhainní cánach iarchurtha ar dháta comhcheangail ghnó nó ina dhiaidh sin (féach míreanna 67 agus 68).

Infheistíochtaí i bhfochuideachtaí, i mbrainsí agus i ngnólachtaí comhlachaithe agus leasanna i gcomhshocruithe

38

Tagann difríochtaí sealadacha chun cinn i gcás ina dtagann difríocht chun cinn idir an méid glanluacha infheistíochtaí i bhfochuideachtaí, i mbrainsí agus i ngnólachtaí comhlachaithe nó an méid glanluacha leasanna i gcomhshocruithe (is é sin sciar na máthairchuideachta nó an infheisteora de ghlansócmhainní na fochuideachta, an bhrainse, an ghnólachta chomhlachaithe nó na hinstitiúide infheistiúcháin, lena n-áirítear an méid glanluacha cáilmheasa) agus bonn cánach (ar minic gurb é an costas) na hinfheistíochta nó an leasa. D’fhéadfadh difríochtaí den sórt sin a theacht chun cinn i roinnt imthosca éagsúla, mar shampla: (a) i gcás inar ann do thuilleamh coimeádta fochuideachtaí, brainsí, gnólachtaí comhlachaithe agus comhshocruithe; (b) athruithe ar rátaí malairte eachtraí i gcás ina bhfuil máthairchuideachta agus a fochuideachta bunaithe i dtíortha éagsúla; agus (c) laghdú ar mhéid glanluacha infheistíochta i ngnólacht comhlachaithe go dtí a méid in-aisghabhála. I ráitis airgeadais chomhdhlúite, d’fhéadfadh an difríocht shealadach a bheith éagsúil leis an difríocht shealadach a bhaineann leis an infheistíocht sin i ráitis airgeadais ar leith de chuid na máthairchuideachta má thugann an mháthairchuideachta an infheistíocht ar aghaidh ina ráitis airgeadais ar leith ar costas nó ar mhéid athluacháilte.

39

Aithneoidh eintiteas dliteanas cánach iarchurtha le haghaidh na ndifríochtaí sealadacha inchánach uile a bhaineann le hinfheistíochtaí i bhfochuideachtaí, i mbrainsí agus i ngnólachtaí comhlachaithe agus leasanna i gcomhshocruithe, seachas a mhéid a chomhlíontar an dá choinníoll seo a leanas: (a) tá an máthairchuideachta, an t-infheisteoir, an comhfhiontar nó an comhoibreoir in ann uainiú aisiompú na difríochta sealadaí a rialú; agus (b) is dócha nach n-aisiompófar an difríocht shealadach sa todhchaí is intuartha.

40

Ós rud é go rialaíonn máthairchuideachta beartas díbhinní a fochuideachta, is féidir léi uainiú aisiompú na ndifríochtaí sealadacha a bhaineann leis an infheistíocht sin a rialú (lena n-áirítear na difríochtaí sealadacha a eascraíonn ní hamháin as tuilleamh coimeádta ach as aon difríocht aistriúcháin malairte eachtraí freisin). Thairis sin, is minic a bheadh sé dodhéanta an méid cánacha ioncaim a bheadh iníoctha tráth a aisiompaítear an difríocht shealadach. Dá bhrí sin, i gcás ina bhfuil cinneadh déanta ag an máthairchuideachta nach ndéanfar na brabúis sin a dháileadh sa todhchaí is intuartha, ní aithníonn an mháthairchuideachta dliteanas cánach iarchurtha. Tá feidhm ag na breithnithe céanna maidir le hinfheistíochtaí i mbrainsí.

41

Déantar sócmhainní agus dliteanais neamhairgeadaíochta eintitis a thomhas ina airgeadra feidhmiúil (féach IAS 21 Iarmhairtí Athruithe Ar Rátaí Malairte Eachtraí). Más in airgeadra eile a chinntear brabús inchánach nó caillteanas cánach an eintitis (agus, dá bhrí sin, bonn cánach a shócmhainní agus a dhliteanas neamhairgeadaíochta), eascraíonn difríochtaí sealadacha as athruithe ar an ráta malairte, ar difríochtaí sealadacha iad as a dtagann dliteanas cánach iarchurtha aitheanta nó (faoi réir mhír 24) sócmhainn cánach iarchurtha aitheanta. Déantar an cháin iarchurtha a eascraíonn as sin a mhuirearú ar bhrabús nó caillteanas, nó cuirtear chun sochair do bhrabús nó caillteanas í (féach mír 58).

42

Ní rialaíonn infheisteoir i ngnólacht comhlachaithe an t-eintiteas sin agus, de ghnáth, ní bhíonn sé in ann a bheartas díbhinní a chinneadh. Dá bhrí sin, in éagmais comhaontú lena gceanglaítear nach ndáilfear brabúis an ghnólachta chomhlachaithe sa todhchaí is intuartha, aithníonn infheisteoir dliteanas cánach iarchurtha a eascraíonn as difríochtaí sealadacha inchánach a bhaineann lena infheistíocht sa ghnólacht comhlachaithe. I gcásanna áirithe, d’fhéadfadh sé nach mbeadh infheisteoir in ann a chinneadh an méid cánach a bheadh iníoctha dá ndéanfadh sé costas a infheistíochta i ngnólacht comhlachaithe a aisghabháil, ach is féidir leis a chinneadh go mbeidh sé cothrom le híosmhéid nó níos mó ná sin. Sna cásanna sin, tomhaistear an dliteanas cánach iarchurtha ag an méid sin.

43

De ghnáth, sa socrú idir na páirtithe i gcomhshocrú, déileáiltear le dáileadh na mbrabús agus sainaithnítear cé is gá toiliú a fháil ó na páirtithe uile nó ó ghrúpa de na páirtithe chun cinntí a dhéanamh maidir leis na nithe sin. I gcás inar féidir leis an gcomhfhiontar nó leis an gcomhoibreoir uainiú dháileadh a sciar de bhrabúis an chomhshocraithe a rialú agus inar dócha nach ndáilfear a sciar de na brabúis sa todhchaí is intuartha, ní aithnítear dliteanas cánach iarchurtha.

44

Aithneoidh eintiteas sócmhainn cánach iarchurtha le haghaidh na ndifríochtaí sealadacha in-asbhainte uile a bhaineann le hinfheistíochtaí i bhfochuideachtaí, i mbrainsí agus i ngnólachtaí comhlachaithe, agus leasanna i gcomhshocruithe, a mhéid is dócha an méid seo a leanas, agus a mhéid sin amháin: (a) aisiompófar an difríocht shealadach sa todhchaí is intuartha; agus (b) beidh brabús inchánach ar fáil ar féidir an difríocht shealadach a úsáid ina aghaidh.

45

Agus cinneadh á dhéanamh ag eintiteas maidir le cé acu a aithnítear nó nach n-aithnítear sócmhainn cánach iarchurtha le haghaidh difríochtaí sealadacha in-asbhainte a bhaineann lena infheistíochtaí i bhfochuideachtaí, i mbrainsí agus i ngnólachtaí comhlachaithe, agus le haghaidh a leasanna i gcomhshocruithe, cuireann sé an treoraíocht a leagtar amach i míreanna 28 go 31 san áireamh.

TOMHAS

46

Déanfar dliteanais (sócmhainní) chánach reatha le haghaidh na tréimhse reatha agus réamhthréimhsí a thomhas ag an méid a mheastar a íocfar (a aisghabhálfar ó) leis na húdaráis chánachais, trí úsáid a bhaint as na rátaí cánach (agus na dlíthe cánach) a achtófar nó a ghlacfar sa tsubstaint faoi dheireadh na tréimhse tuairiscithe.

47

Déanfar sócmhainní agus dliteanais cánach iarchurtha a thomhas ag na rátaí cánach a mheastar a mbeidh feidhm acu maidir leis an tréimhse ina réadaítear an tsócmhainn nó ina socraítear an dliteanas, bunaithe ar rátaí cánach (agus ar dhlíthe cánach) a achtófar nó a ghlacfar sa tsubstaint faoi dheireadh na tréimhse tuairiscithe.

48

De ghnáth, déantar sócmhainní agus dliteanais cánach iarchurtha a thomhas trí úsáid a bhaint as na rátaí cánach (agus dlíthe cánach) a achtaíodh. Mar sin féin, i ndlínsí áirithe, nuair a fhógraíonn an rialtas rátaí cánach (agus dlíthe cánach), bíonn éifeacht shubstainteach an achtaithe iarbhír aige sin, achtú a d’fhéadfadh teacht roinnt míonna i ndiaidh an fhógra. Sna himthosca sin, déantar sócmhainní cánach agus dliteanais chánach a thomhas trí úsáid a bhaint as an ráta cánach fógartha (agus na dlíthe cánach).

49

I gcás ina bhfuil feidhm ag rátaí cánach éagsúla maidir le leibhéil éagsúla ioncaim inchánach, tomhaistear sócmhainní agus dliteanais cánach iarchurtha trí úsáid a bhaint as na meánrátaí a mheastar a bheidh i bhfeidhm maidir le brabús inchánach (caillteanas cánach) na dtréimhsí ina bhfuil coinne leis go n-aisiompófar na difríochtaí sealadacha.

50

[Scriosta]

51

Leis an tomhas ar dhliteanais cánach iarchurtha agus ar shócmhainní cánach iarchurtha, léireofar na hiarmhairtí cánach a thiocfadh as an gcaoi a bhfuil coinne ag an eintiteas le méid glanluacha a shócmhainní agus a dhliteanas a aisghabháil nó a shocrú ag deireadh na tréimhse tuairiscithe.

51A

I ndlínsí áirithe, d’fhéadfadh an chaoi a ndéanann eintiteas méid glanluacha sócmhainne (dliteanais) a aisghabháil (a shocrú) difear a dhéanamh do cheachtar díobh seo a leanas, nó don dá cheann acu: (a) an ráta cánach is infheidhme tráth a dhéanann an t-eintiteas méid glanluacha na sócmhainne (an dliteanais) a aisghabháil (a shocrú); agus (b) bonn cánach na sócmhainne (an dliteanais). Sna cásanna sin, déanann eintiteas dliteanais cánach iarchurtha agus sócmhainní cánach iarchurtha a thomhas trí úsáid a bhaint as an ráta cánach agus as an mbonn cánach atá comhsheasmhach leis an modh aisghabhála nó socraíochta a bhfuil coinne leis. Sampla A Tá méid glanluacha dar luach 100 agus bonn cánach dar luach 60 ag ítim réadmhaoine, gléasra agus trealaimh. Bheadh feidhm ag ráta cánach 20 % dá ndíolfaí an ítim agus bheadh feidhm ag ráta cánach 30 % maidir le hioncam eile. Aithníonn an t-eintiteas dliteanas cánach iarchurtha dar luach 8 (40 ag 20 %) má tá coinne aige leis an ítim a dhíol gan úsáid bhreise a bhaint aisti agus aithníonn sé dliteanas cánach iarchurtha dar luach 12 (40 ag 30 %) má tá coinne aige leis an ítim a choinneáil agus a méid glanluacha a aisghabháil trína húsáid. Sampla B Déantar ítim réadmhaoine, gléasra agus trealaimh ar a bhfuil costas 100 agus ag a bhfuil méid glanluacha dar luach 80, a athluacháil go 150. Ní dhéantar aon choigeartú coibhéiseach chun críoch cánach. Is é 30 an dímheas carnach chun críoch cánach agus is é 30 % an ráta cánach. Má dhíoltar an ítim le haghaidh méid níos mó ná an costas, áireofar an dímheas cánach carnach dar luach 30 san ioncam inchánach, ach maidir le fáltais ó dhíol atá de bhreis ar an gcostas, ní bheidh siad inchánach. Is é 70 bonn cánach na hítime agus tá difríocht shealadach inchánach dar luach 80 ann. Má tá coinne ag an eintiteas leis an méid glanluacha a aisghabháil tríd an ítim a úsáid, ní mór dó ioncam inchánach dar luach 150 a ghiniúint, ach ní bheidh sé in ann ach dímheas dar luach 70 a asbhaint. Ar an mbonn sin, is ann do dhliteanas cánach iarchurtha dar luach 24 (80 ag 30 %). Má tá coinne ag an eintiteas leis an méid glanluacha a aisghabháil tríd an ítim a dhíol láithreach le haghaidh fáltais dar luach 150, is mar seo a leanas a ríomhtar an dliteanas cánach iarchurtha:   Difríocht Shealadach Inchánach Ráta Cánach Dliteanas Cánach Iarchurtha Dímheas cánach carnach 30 30 % 9 Fáltais de bhreis ar an gcostas 50 nialas — Iomlán 80   9 (nóta: i gcomhréir le mír 61A, aithnítear an cháin iarchurtha bhreise a eascraíonn as an athluacháil in ioncam cuimsitheach eile) Sampla C Is ionann na fíorais sa sampla seo agus na fíorais i sampla B, ach amháin má dhíoltar an ítim le haghaidh méid níos mó ná an costas, áireofar an dímheas cánach carnach in ioncam inchánach (agus cáin á gearradh ag 30 %) agus gearrfar cáin ar na fáltais ó dhíol ag 40 % tar éis costas 110 arna choigeartú ó thaobh boilscithe a asbhaint. Má tá coinne ag an eintiteas leis an méid glanluacha a aisghabháil tríd an ítim a úsáid, ní mór dó ioncam inchánach dar luach 150 a ghiniúint, ach ní bheidh sé in ann ach dímheas dar luach 70 a asbhaint. Ar an mbonn sin, is é 70 an bonn chánach, is ann do dhifríocht shealadach inchánach dar luach 80 agus is ann do dhliteanas cánach iarchurtha dar luach 24 (80 ag 30 %), mar atá i sampla B. Má tá coinne ag an eintiteas leis an méid glanluacha a aisghabháil tríd an ítim a dhíol láithreach le haghaidh fáltais dar luach 150, beidh an t-eintiteas in ann an costas innéacsaithe dar luach 110 a asbhaint. Gearrfar cáin ar na glanfháltais dar luach 40 ag ráta 40 %. Thairis sin, áireofar an dímheas cánach carnach dar luach 30 in ioncam inchánach agus gearrfar cáin air ag ráta 30 %. Ar an mbonn sin, is é 80 an bonn chánach (110 lúide 30), is ann do dhifríocht shealadach inchánach dar luach 70 agus is ann do dhliteanas cánach iarchurtha dar luach 25 (40 ag 40 % móide 30 ag 30 %). Mura bhfuil an bonn cánach le feiceáil láithreach sa sampla seo, d’fhéadfadh sé a bheith ina chuidiú an bunphrionsabal a leagtar amach i mír 10 a chur san áireamh. (nóta: i gcomhréir le mír 61A, aithnítear an cháin iarchurtha bhreise a eascraíonn as an athluacháil in ioncam cuimsitheach eile)

51B

Má eascraíonn dliteanas cánach iarchurtha nó sócmhainn cánach iarchurtha as sócmhainn nach féidir a dhímheas a thomhaistear trí úsáid a bhaint as an tsamhail athluachála in IAS 16, léireofar leis an tomhas ar an dliteanas cánach iarchurtha nó ar an tsócmhainn cánach iarchurtha na hiarmhairtí cánach a bhaineann le méid glanluacha na sócmhainne nach féidir a dhímheas a aisghabháil trína díol, gan beann ar an mbonn a úsáidtear chun méid glanluacha na sócmhainne sin a thomhas. Dá réir sin, má shonraítear sa dlí cánach ráta cánach is infheidhme maidir leis an méid inchánach a thagann as sócmhainn a dhíol, ar ráta cánach é atá éagsúil leis an ráta cánach is infheidhme maidir leis an méid inchánach a thagann as sócmhainn a úsáid, cuirtear an chéad ráta sin i bhfeidhm chun an dliteanas nó an tsócmhainn cánach iarchurtha a bhaineann le sócmhainn nach féidir a dhímheas a thomhas.

51C

Má eascraíonn dliteanas nó sócmhainn cánach iarchurtha as réadmhaoin infheistíochta a thomhaistear trí úsáid a bhaint as an tsamhail chóirluacha in IAS 40, tá toimhde infhrisnéise ann go ndéanfar méid glanluacha na réadmhaoine infheistíochta a aisghabháil trína díol. Dá réir sin, mura ndéantar an toimhde a fhrisnéis, léireofar leis an tomhas ar an dliteanas cánach iarchurtha nó ar an tsócmhainn cánach iarchurtha na hiarmhairtí cánach a bhaineann le méid glanluacha na réadmhaoine infheistíochta a aisghabháil go hiomlán trína díol. Déantar an toimhde sin a fhrisnéis más rud é gur féidir an réadmhaoin infheistíochta a dhímheas agus má shealbhaítear í laistigh de shamhail ghnó a bhfuil sé de chuspóir aici na sochair eacnamaíocha ar fad atá cuimsithe sa réadmhaoin infheistíochta a thomhailt go substaintiúil le himeacht ama, seachas trína díol. Má fhrisnéistear an toimhde, leanfar ceanglais mhíreanna 51 agus 51A. Sampla lena léirítear mír 51C Tá costas 100 agus cóirluach 150 ar réadmhaoin infheistíochta. Tomhaistear í trí úsáid a bhaint as an tsamhail chóirluacha in IAS 40. Cuimsítear léi talamh a bhfuil costas 40 agus cóirluach 60 air agus foirgneamh a bhfuil costas 60 agus cóirluach 90 air. Tá saolré úsáide neamhtheoranta ag an talamh. Is é 30 dímheas carnach an fhoirgnimh chun críoch cánach. Ní dhéantar difear do bhrabús inchánach mar gheall ar athruithe neamhréadaithe ar chóirluach na réadmhaoine infheistíochta. Má dhíoltar an réadmhaoin infheistíochta le haghaidh méid níos mó ná an costas, áireofar aisiompú an dímheasa cánach charnaigh dar luach 30 i mbrabús inchánach agus gearrfar cáin air ag gnáthráta cánach 30 %. Maidir le fáltais ó dhíol atá de bhreis ar an gcostas, sonraítear sa dlí cánach ráta cánach 25 % le haghaidh sócmhainní a shealbhaítear ar feadh níos lú ná dhá bhliain agus ráta cánach 20 % le haghaidh sócmhainní a shealbhaítear ar feadh dhá bhliain nó níos mó. Ós rud é go ndéantar an réadmhaoin infheistíochta a thomhas trí úsáid a bhaint as an tsamhail chóirluacha in IAS 40, tá toimhde infhrisnéise ann go ndéanfaidh an t-eintiteas méid glanluacha na réadmhaoine infheistíochta a aisghabháil go hiomlán trína díol. Mura ndéantar an toimhde sin a fhrisnéis, léirítear leis an gcáin iarchurtha na hiarmhairtí cánach a bhaineann leis an méid glanluacha a aisghabháil go hiomlán trína díol, fiú má tá coinne ag an eintiteas le hioncam cíosa a thuilleamh ón réadmhaoin sula ndíolfar í. Is é 40 bonn cánach na talún má dhíoltar é agus tá difríocht shealadach inchánach dar luach 20 ann (60 – 40). Is é 30 (60 – 30) bonn cánach an fhoirgnimh má dhíoltar é agus tá difríocht shealadach inchánach dar luach 60 ann (90 – 30). Mar thoradh air sin, is é 80 (20 + 60) an difríocht shealadach inchánach iomlán a bhaineann leis an réadmhaoin infheistíochta. I gcomhréir le mír 47, is é an ráta cánach an ráta a mheastar a bheidh i bhfeidhm maidir leis an tréimhse ina réadófar an réadmhaoin infheistíochta. Dá bhrí sin, ríomhtar an dliteanas cánach iarchurtha a eascraíonn as sin mar seo a leanas, má tá coinne ag an eintiteas leis an réadmhaoin a dhíol tar éis í a shealbhú ar feadh níos mó ná dhá bhliain:   Difríocht Shealadach Inchánach Ráta Cánach Dliteanas Cánach Iarchurtha Dímheas cánach carnach 30 30 % 9 Fáltais de bhreis ar an gcostas 50 20 % 10 Iomlán 80   19 Má tá coinne ag an eintiteas leis an réadmhaoin a dhíol tar éis í a shealbhú ar feadh níos lú ná dhá bhliain, leasófaí an ríomh thuasluaite chun ráta cánach 25 % a chur i bhfeidhm, in ionad ráta 20 % maidir leis na fáltais de bhreis ar an gcostas. Más rud é, ina ionad sin, go sealbhaíonn an t-eintiteas an foirgneamh laistigh de shamhail ghnó a bhfuil sé de chuspóir aici na sochair eacnamaíocha ar fad atá cuimsithe san fhoirgneamh a thomhailt go substaintiúil le himeacht ama, seachas trína dhíol, dhéanfaí an toimhde sin a fhrisnéis i gcás an fhoirgnimh. Mar sin féin, ní féidir an talamh a dhímheas. Dá bhrí sin, ní dhéanfaí an toimhde maidir le haisghabháil trí dhíolachán a fhrisnéis i gcás na talún. Fágann sé sin go léireofaí leis an dliteanas cánach iarchurtha na hiarmhairtí cánach a bhaineann le méid glanluacha an fhoirgnimh a aisghabháil trína úsáid agus le méid glanluacha na talún a aisghabháil trína dhíol. Is é 30 (60 – 30) bonn cánach an fhoirgnimh má úsáidtear é agus tá difríocht shealadach inchánach dar luach 60 ann (90 – 30), as a dtagann dliteanas cánach iarchurtha dar luach 18 (60 ag 30 %). Is é 40 bonn cánach na talún má dhíoltar é agus tá difríocht shealadach inchánach dar luach 20 ann (60 – 40), as a dtagann dliteanas cánach iarchurtha dar luach 4 (20 ag 20 %). Mar thoradh air sin, má dhéantar an toimhde maidir le haisghabháil trí dhíolachán a fhrisnéis i gcás an fhoirgnimh, is é 22 (18 + 4) an dliteanas cánach iarchurtha a bhaineann leis an réadmhaoin infheistíochta.

51D

Tá feidhm ag an toimhde infhrisnéise i mír 51C freisin i gcás ina n-eascraíonn dliteanas cánach iarchurtha nó sócmhainn cánach iarchurtha as réadmhaoin infheistíochta i gcomhcheangal gnó a thomhas más rud é go mbainfidh an t-eintiteas úsáid as an tsamhail chóirluacha agus an réadmhaoin infheistíochta sin á tomhas aige ina dhiaidh sin.

51E

Le míreanna 51B-51D, ní athraítear na ceanglais chun na prionsabail i míreanna 24–33 (difríochtaí sealadacha in-asbhainte) agus i míreanna 34-36 (caillteanais chánach neamhúsáidte agus creidmheasanna cánach neamhúsáidte) den Chaighdeán seo a chur i bhfeidhm agus sócmhainní cánach iarchurtha á n-aithint agus á dtomhas.

52

[bogtha agus athuimhrithe 51A]

52A

I ndlínsí áirithe, bíonn cánacha ioncaim iníoctha ag ráta níos airde nó ag ráta níos ísle má íoctar cuid den ghlanbhrabús nó cuid den tuilleamh coimeádta, nó an glanbhrabús iomlán nó an tuilleamh coimeádta iomlán, le scairshealbhóirí de chuid an eintitis mar dhíbhinn. I ndlínsí áirithe eile, d’fhéadfadh cánacha ioncaim a bheith in-aisíoctha nó iníoctha má íoctar cuid den ghlanbhrabús nó cuid den tuilleamh coimeádta, nó an glanbhrabús iomlán nó an tuilleamh coimeádta iomlán, le scairshealbhóirí de chuid an eintitis mar dhíbhinn. Sna himthosca sin, déantar sócmhainní agus dliteanais cánach reatha agus iarchurtha a thomhas ag an ráta cánach is infheidhme maidir le tuilleamh coimeádta.

52B

[Scriosta] Sampla lena léirítear míreanna 52A agus 57A Leis an sampla seo a leanas, déileáltar le sócmhainní agus dliteanais cánach reatha agus iarchurtha a thomhas i gcás eintitis i ndlínse ina mbíonn cánacha ioncaim iníoctha ag ráta níos airde ar thuilleamh coimeádta (50 %) agus ina mbíonn méid in-aisíoctha i gcásanna ina ndáiltear brabúis. Is é 35 % an ráta cánach ar bhrabús dáilte. Ag deireadh na tréimhse tuairiscithe, an 31 Nollaig 20X1, ní aithníonn an t-eintiteas dliteanas i leith díbhinní a moladh nó a dearbhaíodh tar éis na tréimhse tuairiscithe. Mar thoradh air sin, ní aithnítear aon díbhinní sa bhliain 20X1. Is é 100 000 an t-ioncam inchánach le haghaidh 20X1. Is é 40 000 an ghlandifríocht shealadach inchánach le haghaidh 20X1. Aithníonn an t-eintiteas dliteanas cánach reatha agus costas cánach ioncaim reatha dar luach 50 000. Ní aithnítear aon sócmhainn i leith an mhéid a d’fhéadfadh a bheith in-aisghabhála mar thoradh ar dhíbhinní sa todhchaí. Aithníonn an t-eintiteas freisin dliteanas cánach iarchurtha gus costas cánach iarchurtha dar luach 20 000 (40 000 ag 50 %), arb é atá ann na cánacha ioncaim a íocfaidh an t-eintiteas tráth a dhéanfaidh sé méideanna glanluacha a shócmhainní agus a dhliteanas a aisghabháil nó a shocrú bunaithe ar an ráta cánach is infheidhme maidir le tuilleamh coimeádta. Ina dhiaidh sin, an 15 Márta 20X2 aithníonn an t-eintiteas díbhinní dar luach 10000 ó bhrabúis oibriúcháin roimhe sin mar dhliteanas. An 15 Márta 20X2, aithníonn an t-eintiteas aisghabháil cánacha ioncaim dar luach 1 500 (15 % de na díbhinní a aithníodh mar dhliteanas) mar shócmhainn cánach reatha agus mar laghdú ar chostas cánach ioncaim reatha le haghaidh 20X2.

53

Ní dhéanfar sócmhainní agus dliteanais cánach iarchurtha a lascainiú.

54

Chun sócmhainní agus dliteanais cánach iarchurtha a chinneadh go hiontaofa ar bhonn lascainithe, ní mór sceidealú mionsonraithe a dhéanamh ar uainiú aisiompú gach difríochta sealadaí. I roinnt cásanna tá sceidealú den sórt sin dodhéanta nó an-chasta. Dá bhrí sin, níl sé iomchuí a cheangal go ndéanfar sócmhainní agus dliteanais cánach iarchurtha a lascainiú. Trí lascainiú a cheadú, ach gan é sin a cheangal, is éard a thiocfadh as sin sócmhainní agus dliteanais cánach iarchurtha nach mbeadh inchomparáide idir eintitis. Dá bhrí sin, ní cheanglaítear agus ní cheadaítear leis an gcaighdeán seo sócmhainní agus dliteanais cánach iarchurtha a lascainiú.

55

Cinntear difríochtaí sealadacha faoi threoir méid glanluach sócmhainne nó dliteanais. Tá feidhm aige sin fiú i gcás ina ndéantar an méid glanluacha sin féin a chinneadh ar bhonn lascainithe, mar shampla i gcás oibleagáidí sochair scoir (féach IAS 19 Sochair Fostaithe).

56

Déanfar athbhreithniú ar mhéid glanluacha sócmhainne cánach iarchurtha ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe. Laghdóidh eintiteas méid glanluacha sócmhainne cánach iarchurtha a mhéid nach dócha a thuilleadh go mbeidh brabús inchánach leordhóthanach ar fáil chun gur féidir an sochar a bhaineann le cuid den tsócmhainn cánach iarchurtha sin nó leis an tsócmhainn cánach iarchurtha ina hiomláine a úsáid. Déanfar aon laghdú den sórt sin a fhreaschur a mhéid a éiríonn sé dóchúil go mbeidh brabús inchánach leordhóthanach ar fáil.

CÁIN REATHA AGUS IARCHURTHA A AITHINT

57

An chuntasaíocht a dhéantar ar iarmhairtí cánach reatha agus ar iarmhairtí cánach iarchurtha idirbhirt nó teagmhais eile, tá sí comhsheasmhach leis an gcuntasaíocht a dhéantar ar an idirbheart nó ar an teagmhas féin. Cuirtear an prionsabal sin chun feidhme le míreanna 58 go 68C.

57A

Aithneoidh eintiteas na hiarmhairtí cánach ioncaim a bhaineann le díbhinní mar a shainmhínítear in IFRS 9 i gcás ina n-aithníonn sé dliteanas maidir le díbhinn a íoc. Tá na hiarmhairtí cánach ioncaim a bhaineann le díbhinní nasctha ar bhealach níos dírí le hidirbhearta nó teagmhais a tharla roimhe seo lenar gineadh brabúis atá ar fáil lena ndáileadh, ná mar atá siad le dáileacháin ar úinéirí. Dá bhrí sin, aithneoidh eintiteas na hiarmhairtí cánach ioncaim a bhaineann le díbhinní i mbrabús nó caillteanas, in ioncam cuimsitheach eile nó i gcothromas, de réir na háite ar aithin an t-eintiteas na hidirbhearta nó na teagmhais sin a tharla roimhe sin i dtosach.

Ítimí a aithnítear i mbrabús nó caillteanas

58

Aithneofar cáin reatha agus cáin iarchurtha mar ioncam nó mar chostas agus áireofar iad i mbrabús nó caillteanas le haghaidh na tréimhse, seachas a mhéid a eascraíonn an cháin sin as na nithe seo a leanas: (a) idirbheart nó teagmhas a aithnítear, sa tréimhse chéanna nó i dtréimhse eile, lasmuigh de bhrabús nó caillteanas, bíodh sin in ioncam cuimsitheach eile nó go díreach i gcothromas (féach míreanna 61A–65); nó (b) comhcheangal gnó (seachas éadáil arna déanamh ag eintiteas infheistíochta, mar a shainmhínítear in IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite, ar fhochuideachta, éadáil nach mór a thomhas ar chóirluach trí bhrabús nó caillteanas) (féach míreanna 66–68).

59

Tagann an chuid is mó de dhliteanais cánach iarchurtha agus de shócmhainní cánach iarchurtha chun cinn i gcásanna ina n-áirítear ioncam nó costas i mbrabús cuntasaíochta le haghaidh tréimhse amháin, ach ina n-áirítear é i mbrabús inchánach (caillteanas cánach) i dtréimhse eile. Aithnítear an cháin iarchurtha a eascraíonn as sin i mbrabús nó caillteanas. Seo a leanas samplaí ina dtarlaíonn a leithéid: (a) faightear ioncam úis, ríchíosa nó díbhinne i riaráiste agus áirítear é i mbrabús cuntasaíochta i gcomhréir le IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí, le IAS 39 Ionstraimí Airgeadais: Aithint agus Tomhas nó le IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais, de réir mar is ábhartha, ach áirítear é i mbrabús inchánach (caillteanas cánach) ar bhonn airgid; agus (b) rinneadh costais sócmhainní doláimhsithe a chaipitliú i gcomhréir le IAS 38 agus tá siad á n-amúchadh i mbrabús nó caillteanas, ach rinneadh iad a asbhaint chun críoch cánach tráth a tabhaíodh iad.

60

D’fhéadfadh athrú teacht ar mhéid glanluacha sócmhainní agus dliteanas cánach iarchurtha cé nach dtagann athrú ar mhéid na ndifríochtaí sealadacha gaolmhara. Mar shampla, d’fhéadfadh sé sin teacht as aon cheann de na nithe seo a leanas: (a) athrú ar rátaí cánach nó ar dhlíthe cánach; (b) athmheasúnú ar in-aisghabhálacht sócmhainní cánach iarchurtha; nó (c) athrú ar mhodh aisghabhála sócmhainne a bhfuil coinne leis. Aithnítear an cháin iarchurtha a eascraíonn as sin i mbrabús nó caillteanas, seachas a mhéid a bhaineann sí le hítimí a aithníodh roimhe sin lasmuigh de bhrabús nó caillteanas (féach mír 63).

Ítimí a aithnítear i mbrabús nó caillteanas

61

[Scriosta]

61A

Aithneofar cáin reatha agus cáin iarchurtha lasmuigh de bhrabús nó caillteanas má bhaineann an cháin le hítimí a aithníodh, sa tréimhse chéanna nó i dtréimhse eile, lasmuigh de bhrabús nó caillteanas. Dá bhrí sin, i gcás cáin reatha agus cáin iarchurtha a bhaineann le hítimí a aithníodh, sa tréimhse chéanna nó i dtréimhse eile: (a) in ioncam cuimsitheach eile, aithneofar in ioncam cuimsitheach eile í (féach mír 62). (b) go díreach i gcothromas, aithneofar go díreach i gcothromas í (féach mír 62A).

62

Le Caighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais, ceanglaítear nó ceadaítear ítimí áirithe a aithint in ioncam cuimsitheach eile. Is iad seo a leanas samplaí d’ítimí den sórt sin: (a) athrú ar mhéid glanluacha a eascraíonn as athluacháil réadmhaoine, gléasra agus trealaimh (féach IAS 16); agus (b) [scriosta] (c) difríochtaí sna rátaí malairte a eascraíonn as aistriú na ráiteas airgeadais a bhaineann le hoibríocht eachtrach (féach IAS 21). (d) [scriosta]

62A

Le Caighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais, ceanglaítear nó ceadaítear ítimí áirithe a chur chun sochair go díreach do chothromas nó iad a mhuirearú go díreach ar chothromas. Is iad seo a leanas samplaí d’ítimí den sórt sin: (a) coigeartú ar iarmhéid tuillimh choimeádta mar thoradh ar athrú ar bheartas cuntasaíochta a chuirtear i bhfeidhm go cúlghabhálach nó mar thoradh ar cheartú earráide (féach IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí); agus (b) méideanna a eascraíonn as aitheantas tosaigh na comhpháirte cothromais d’ionstraim chumaisc airgeadais (féach mír 23).

63

In imthosca eisceachtúla, d’fhéadfadh sé a bheith deacair an méid cánach reatha agus an méid cánach iarchurtha a bhaineann le hítimí a aithint lasmuigh de bhrabús nó caillteanas (bíodh sin in ioncam cuimsitheach eile nó go díreach i gcothromas). D’fhéadfadh sé sin a bheith amhlaidh, mar shampla, sna cásanna seo a leanas: (a) i gcás ina bhfuil rátaí grádaithe cánach ioncaim ann agus ní féidir an ráta ag a ngearrtar cáin ar chomhpháirt shonrach de bhrabús inchánach (caillteanas cánach) a chinneadh; (b) i gcás ina ndéantar difear do shócmhainn nó do dhliteanas cánach iarchurtha a bhaineann (go hiomlán nó go páirteach) le hítim a aithníodh roimhe sin lasmuigh de bhrabús nó caillteanas mar gheall ar athrú ar an ráta cánach nó mar gheall ar rialacha cánach eile; nó (c) i gcás ina gcinneann eintiteas gur cheart sócmhainn cánach iarchurtha a aithint, nó nár cheart í a aithint ina hiomláine a thuilleadh, agus baineann an tsócmhainn cánach iarchurtha (go hiomlán nó go páirteach) le hítim a aithníodh roimhe sin lasmuigh de bhrabús nó caillteanas. Sna cásanna sin, an cháin reatha agus an cháin iarchurtha a bhaineann le hítimí a aithnítear lasmuigh de bhrabús nó caillteanas, tá sí bunaithe ar leithdháileadh réasúnta pro rata de cháin reatha agus de cháin iarchurtha an eintitis sa dlínse chánach lena mbaineann, nó ar mhodh eile lena mbaintear amach leithdháileadh níos iomchuí sna himthosca.

64

Ní shonraítear in IAS 16 cé acu ba cheart nó nár cheart d’eintiteas méid atá cothrom leis an difríocht idir an dímheas nó an t-amúchadh ar shócmhainn athluacháilte agus an dímheas nó an t-amúchadh bunaithe ar chostas na sócmhainne sin a aistriú gach bliain ó bharrachas athluachála go tuilleamh coimeádta. Má dhéanann eintiteas aistriú den sórt sin, tá an méid a aistrítear glan ar aon cháin iarchurtha ghaolmhar. Tá feidhm ag breithnithe comhchosúla maidir le haistrithe a dhéantar ar dhiúscairt ítime réadmhaoine, gléasra nó trealaimh.

65

I gcás ina ndéantar sócmhainn a athluacháil chun críoch cánach agus ina mbaineann an athluacháil sin le hathluacháil chuntasaíochta tréimhse níos luaithe, nó le hathluacháil a mheastar a dhéanfar i dtréimhse sa todhchaí, aithnítear iarmhairtí cánach na hathluachála sócmhainne agus iarmhairtí cánach an choigeartaithe ar an mbonn cánach araon in ioncam cuimsitheach eile sna tréimhsí ina dtarlaíonn siad. Mar sin féin, mura mbaineann an athluacháil chun críoch cánach le hathluacháil chuntasaíochta tréimhse níos luaithe, nó le hathluacháil a mheastar a dhéanfar i dtréimhse sa todhchaí, aithnítear iarmhairtí cánach an choigeartaithe ar an mbonn cánach i mbrabús nó caillteanas.

65A

I gcás ina n-íocann eintiteas díbhinní lena scairshealbhóirí, d’fhéadfadh sé go gceanglófar air cuid de na díbhinní a íoc le húdaráis chánachais thar ceann scairshealbhóirí. I roinnt dlínsí, tugtar cáin iarchoimeádta ar an méid sin. Déantar an méid sin a íocadh nó atá iníoctha le húdaráis chánachais a mhuirearú ar chothromas mar chuid de na díbhinní.

Cáin iarchurtha a eascraíonn as comhcheangal gnó

66

Mar a mhínítear i míreanna 19 agus 26(c), d’fhéadfadh difríochtaí sealadacha teacht chun cinn i gcomhcheangal gnó. I gcomhréir le IFRS 3, aithníonn eintiteas aon sócmhainní cánach iarchurtha (a mhéid atá siad i gcomhréir leis na critéir aitheantais i mír 24) nó dliteanais cánach iarchurtha a eascraíonn as sin mar shócmhainní agus dliteanais inaitheanta ar an dáta éadála. Dá réir sin, déanann na sócmhainní cánach iarchurtha agus na dliteanais cánach iarchurtha sin difear don mhéid cáilmheasa nó do mhéid an ghnóthachain ar cheannach sladmhargaidh a aithníonn eintiteas. Mar sin féin, i gcomhréir le mír 15(a), ní aithníonn eintiteas dliteanais cánach iarchurtha a eascraíonn as aitheantas tosaigh an cháilmheasa.

67

Mar thoradh ar chomhcheangal gnó, d’fhéadfadh athrú teacht ar an dóchúlacht go réadófar sócmhainn cánach iarchurtha réamhéadála de chuid an fhaighteora. Féadfaidh faighteoir a mheas gur dócha go ndéanfaidh sé a shócmhainn cánach iarchurtha féin nár aithníodh roimh an gcomhcheangal gnó a aisghabháil. Mar shampla, d’fhéadfadh sé go mbeadh an faighteoir in ann úsáid a bhaint as sochar a gcaillteanas cánach neamhúsáidte in aghaidh bhrabús inchánach sa todhchaí de chuid an fhaighteora. De rogha air sin, mar thoradh ar an gcomhcheangal gnó, d’fhéadfadh sé nár dócha a thuilleadh go mbeifí in ann an tsócmhainn cánach iarchurtha a aisghabháil mar gheall ar bhrabús inchánach sa todhchaí. I gcásanna den sórt sin, aithníonn an faighteoir athrú ar an tsócmhainn cánach iarchurtha i dtréimhse an chomhcheangail ghnó, ach ní áiríonn sé é mar chuid den chuntasaíocht a bhaineann leis an gcomhcheangal gnó. Dá bhrí sin, ní chuireann an faighteoir é san áireamh agus tomhas á dhéanamh ar an gcáilmheas nó ar an ngnóthachan ar cheannach sladmhargaidh a aithníonn sé sa chomhcheangal gnó.

68

Maidir leis an sochar féideartha a bhaineann le caillteanais cánach ioncaim an fhaighteora a thugtar ar aghaidh nó sócmhainní cánach iarchurtha eile, d’fhéadfadh sé nach gcomhlíonfadh sé na critéir maidir le haitheantas ar leithligh tráth a thugtar cuntas ar chomhcheangal gnó ar dtús ach d’fhéadfaí é a réadú ina dhiaidh sin. Aithneoidh eintiteas sochair cánach iarchurtha faighte a réadaíonn sé tar éis an chomhcheangail ghnó mar seo a leanas: (a) Sochair cánach iarchurtha faighte a aithnítear laistigh den tréimhse tomhais agus a eascraíonn as faisnéis nua maidir le fíorais agus imthosca a bhí ann ar an dáta éadála, cuirfear i bhfeidhm iad chun méid glanluacha aon cháilmheasa a bhaineann leis an éadáil sin a laghdú. Má tá méid glanluacha nialasach ag baint leis an gcáilmheas sin, aithneofar aon sochar cánach iarchurtha atá fágtha mar bhrabús nó caillteanas. (b) Aithneofar gach sochar cánach iarchurtha faighte eile arna réadú mar bhrabús nó caillteanas (nó, má cheanglaítear amhlaidh leis an gCaighdeán seo, lasmuigh de bhrabús nó caillteanas).

Cáin reatha agus cáin iarchurtha a eascraíonn as idirbhearta íocaíochta scairbhunaithe

68A

I ndlínsí cánach áirithe, faigheann eintiteas asbhaint chánach (i.e. méid atá in-asbhainte chun brabús inchánach a chinneadh) a bhaineann le luach saothair arna íoc i bhfoirm scaireanna, scair-roghanna nó ionstraimí cothromais eile de chuid an eintitis. D’fhéadfadh sé go mbeadh méid na hasbhainte cánach sin éagsúil leis an gcostas carnach gaolmhar ar an luach saothair, agus d’fhéadfadh sé teacht chun cinn i dtréimhse chuntasaíochta ina dhiaidh sin. Mar shampla, i ndlínsí áirithe, féadfaidh eintiteas costas ar thomhaltas seirbhísí fostaithe a fuarthas a aithint mar chomaoin i leith scair -roghanna arna ndeonú, i gcomhréir le IFRS 2 Íocaíocht Scairbhunaithe, agus ní bhfaighidh sé asbhaint chánach go dtí go bhfeidhmeofar na scair-roghanna, agus is ar phraghsanna scaireanna an eintitis ar dháta an fheidhmithe atá an tomhas ar an asbhaint chánach bunaithe.

68B

Mar is amhlaidh i gcás costais taighde a phléitear i míreanna 9 agus 26(b) den chaighdeán seo, an difríocht idir bonn cánach na seirbhísí fostaithe a fuarthas go dtí seo (is é sin an méid a cheadóidh na húdaráis chánachais mar asbhaint i dtréimhsí sa todhchaí) agus an méid glanluacha nialasach, is difríocht shealadach in-asbhainte í a mbíonn sócmhainn cánach iarchurtha mar thoradh uirthi. Más rud é nach eol ag deireadh na tréimhse an méid a cheadóidh na húdaráis chánachais mar asbhaint i dtréimhsí sa todhchaí, déanfar meastachán air, bunaithe ar an bhfaisnéis atá ar fáil ag deireadh na tréimhse. Mar shampla, más rud é go bhfuil an méid a cheadóidh na húdaráis chánachais mar asbhaint i dtréimhsí sa todhchaí ag brath ar phraghas scaireanna an eintitis ar dháta sa todhchaí, ba cheart tomhas na difríochta sealadaí in-asbhainte a bheith bunaithe ar phraghas scaireanna an eintitis ag deireadh na tréimhse.

68C

Mar a luaitear i mír 68A, d’fhéadfadh méid na hasbhainte cánach (nó an asbhaint chánach mheasta sa todhchaí, arna tomhas i gcomhréir le mír 68B) a bheith éagsúil leis an gcostas carnach gaolmhar ar an luach saothair. Ceanglaítear le mír 58 den Chaighdeán gur cheart cáin reatha agus cáin iarchurtha a aithint mar ioncam nó mar chostas agus í a áireamh i mbrabús nó caillteanas le haghaidh na tréimhse, seachas a mhéid a eascraíonn an cháin as (a) idirbheart nó teagmhas a aithnítear, sa tréimhse chéanna nó i dtréimhse eile, lasmuigh de bhrabús nó caillteanas, nó (b) comhcheangal gnó (seachas éadáil a dhéanann eintiteas infheistíochta ar fhochuideachta nach mór a thomhas ar chóirluach trí bhrabús nó caillteanas). I gcás inar mó méid na hasbhainte cánach (nó an asbhaint chánach mheasta sa todhchaí) ná méid an chostais charnaigh ghaolmhair ar an luach saothair, léiríonn sé sin go mbaineann an asbhaint chánach ní hamháin le costas luacha saothair ach le hítim chothromais freisin. Sa chás sin, ba cheart barrachas na cánach reatha gaolmhaire nó na cánach iarchurtha gaolmhaire a aithint go díreach i gcothromas.

CUR I LÁTHAIR

Sócmhainní cánach agus dliteanais cánach

69

[Scriosta]

70

[Scriosta]

Fritháireamh

71

Déanfaidh eintiteas sócmhainní cánach reatha agus dliteanais cánach reatha a fhritháireamh sna cásanna seo a leanas, agus sna cásanna sin amháin: (a) tá ceart infheidhmithe le dlí ag an eintiteas chun na méideanna aitheanta a fhritháireamh; agus (b) tá sé beartaithe aige an tsócmhainn a shocrú ar ghlanbhonn, nó an tsócmhainn a réadú agus an dliteanas a shocrú go comhuaineach.

72

Cé go ndéantar sócmhainní agus dliteanais cánach reatha a aithint agus a thomhas ar leithligh, déantar iad a fhritháireamh sa ráiteas staide airgeadais faoi réir critéir atá comhchosúil leis na critéir a bhunaítear le haghaidh ionstraimí airgeadais in IAS 32. De ghnáth, beidh ceart infheidhmithe le dlí ag eintiteas chun sócmhainn cánach reatha a fhritháireamh in aghaidh dliteanas cánach reatha i gcás ina mbaineann siad le cánacha ioncaim a ghearrann an t-údarás cánachais céanna agus ceadaíonn an t-údarás cánachais don eintiteas glaníocaíocht aonair a dhéanamh nó a fháil.

73

I ráitis airgeadais chomhdhlúite, déantar sócmhainn cánach reatha eintitis amháin i ngrúpa a fhritháireamh in aghaidh dliteanas cánach reatha eintitis eile sa ghrúpa más rud é, agus sa chás sin amháin, go bhfuil ceart infheidhmithe le dlí ag na heintitis lena mbaineann chun glaníocaíocht aonair a dhéanamh nó a fháil agus go bhfuil sé beartaithe ag na heintitis glaníocaíocht den sórt sin a dhéanamh nó a fháil nó an tsócmhainn a aisghabháil agus an dliteanas a shocrú go comhuaineach.

74

Déanfaidh eintiteas sócmhainní cánach iarchurtha agus dliteanais cánach iarchurtha a fhritháireamh sna cásanna seo a leanas, agus sna cásanna sin amháin: (a) tá ceart infheidhmithe le dlí ag an eintiteas sócmhainní cánach reatha a fhritháireamh in aghaidh dliteanais cánach reatha; agus (b) baineann na sócmhainní cánach iarchurtha agus na dliteanais cánach iarchurtha le cánacha ioncaim a ghearrann an t-údarás cánachais céanna ar cheann díobh seo a leanas: (i) an t-eintiteas inchánach céanna; nó (ii) eintiteas inchánach éagsúla a bhfuil sé beartaithe acu dliteanais agus sócmhainní cánach reatha a shocrú ar ghlanbhonn, nó na sócmhainní a réadú agus na dliteanais a shocrú go comhuaineach, i ngach tréimhse sa todhchaí a mheastar a ndéanfar méideanna nach beag de dhliteanais nó sócmhainní cánach iarchurtha a shocrú nó a aisghabháil inti.

75

Ionas nach gá sceidealú mionsonraithe a dhéanamh ar uainiú aisiompú gach difríochta sealadaí, ceanglaítear leis an gcaighdeán seo ar eintiteas sócmhainn cánach iarchurtha a fhritháireamh in aghaidh dliteanas cánach iarchurtha de chuid an eintitis inchánach chéanna más rud é, agus sa chás sin amháin, go mbaineann siad le cánacha ioncaim a ghearrann an t-údarás cánachais céanna agus go bhfuil ceart infheidhmithe le dlí ag an eintiteas sócmhainní cánach reatha a fhritháireamh in aghaidh dliteanais cánach reatha.

76

In imthosca neamhchoitianta, d’fhéadfadh sé go mbeadh ceart infheidhmithe le dlí ag eintiteas chun fritháireamh a dhéanamh, agus go mbeadh sé beartaithe aige socrú ar ghlanbhonn, le haghaidh tréimhsí áirithe ach ní le haghaidh gach tréimhse. In imthosca neamhchoitianta den sórt sin, d’fhéadfadh sé go mbeadh gá le sceidealú mionsonraithe chun a shuíomh go hiontaofa an mbeidh íocaíochtaí cánach méadaithe mar thoradh ar dhliteanas cánach iarchurtha eintitis inchánach amháin sa tréimhse chéanna ina mbeidh íocaíochtaí laghdaithe don dara heintiteas inchánach sin mar thoradh ar shócmhainn cánach iarchurtha eintitis inchánach eile.

Costas cánach

Costas (ioncam) cánach a bhaineann le brabús nó caillteanas ó ghnáthghníomhaíochtaí

77

An costas (ioncam) cánach a bhaineann le brabús nó caillteanas ó ghnáthghníomhaíochtaí, cuirfear i láthair é mar chuid de bhrabús nó caillteanas sa ráiteas/sna ráitis maidir le brabús nó caillteanas agus ioncam cuimsitheach eile.

77A

[Scriosta]

Difríochtaí ráta malairte ar dhliteanais nó sócmhainní cánach iarchurtha eachtracha

78

Ceanglaítear le IAS 21 go n-aithneofaí difríochtaí ráta malairte áirithe mar ioncam nó mar chostas ach ní shonraítear an áit ar cheart na difríochtaí sin a chur i láthair sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach. Dá réir sin, i gcás ina n-aithnítear difríochtaí ráta malairte ar dhliteanais nó sócmhainní cánach iarchurtha eachtracha sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach, féadfar difríochtaí den sórt sin a aicmiú mar chaiteachas (ioncam) cánach iarchurtha má mheastar gurb é sin an bealach is úsáidí d’úsáideoirí ráiteas airgeadais lena gcur i láthair.

NOCHTADH

79

Déanfar mór-chomhpháirteanna de chostas (ioncam) cánach a nochtadh ar leithligh.

80

Féadfar na nithe seo a leanas a áireamh i gcomhpháirteanna de chostas (ioncam) cánach: (a) costas (ioncam) cánach reatha; (b) aon choigeartú a aithnítear sa tréimhse le haghaidh cáin reatha réamhthréimhsí; (c) an méid costais (ioncam) cánach iarchurtha a bhaineann le bunús agus aisiompú difríochtaí sealadacha; (d) an méid costais (ioncam) cánach iarchurtha a bhaineann le hathruithe ar rátaí cánach nó le forchur cánacha nua; (e) an méid sochair a eascraíonn as caillteanas cánach nár aithníodh roimhe, creidmheas cánach nó difríocht shealadach réamhthréimhse a úsáidtear chun costas cánach reatha a laghdú; (f) an méid sochair a eascraíonn as caillteanas cánach nár aithníodh roimhe, creidmheas cánach nó difríocht shealadach réamhthréimhse a úsáidtear chun costas cánach iarchurtha a laghdú; (g) costas cánach iarchurtha a eascraíonn as díluacháil, nó as aisiompú díluachála a rinneadh roimhe sin, sócmhainne cánach iarchurtha i gcomhréir le mír 56; agus (h) an méid costais (ioncam) cánach a bhaineann leis na hathruithe sin ar bheartais chuntasaíochta agus earráidí a chuirtear san áireamh i mbrabús nó caillteanas i gcomhréir le IAS 8, mar ní féidir iad a chur san áireamh go cúlghabhálach.

81

Déanfar an méid seo a leanas a nochtadh ar leithligh: (a) an cháin reatha agus iarchurtha chomhiomlán a bhaineann le míreanna a mhuirearaítear nó a chuirtear chun sochair do chothromas go díreach (féach mír 62A); (ab) an méid cánach ioncaim a bhaineann le gach comhpháirt d’ioncam cuimsitheach eile (féach mír 62 agus IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007)); (b) [scriosta]; (c) míniú ar an ngaol atá ann idir costas (ioncam) cánach agus brabús cuntasaíochta i gceachtar den dá fhoirm seo a leanas nó sa dá fhoirm: (i) réiteach uimhriúil idir costas (ioncam) cánach agus toradh an bhrabúis chuntasaíochta arna iolrú faoin ráta cánach nó faoi na rátaí cánach is infheidhme, lena nochtar freisin an bonn ar a ríomhtar an ráta cánach nó na rátaí cánach is infheidhme; nó (ii) réiteach uimhriúil idir an meánráta cánach iarbhír agus an ráta cánach is infheidhme, lena nochtar freisin an bonn ar a ríomhtar an ráta cánach is infheidhme; (d) míniú ar athruithe ar an ráta cánach nó na rátaí cánach is infheidhme i gcomparáid leis an tréimhse chuntasaíochta roimhe sin; (e) an méid (agus dáta éaga, más ann dó) difríochtaí sealadacha in-asbhainte, caillteanas cánach neamhúsáidte agus creidmheasanna cánach neamhúsáidte nach n-aithnítear aon sócmhainn cánach iarchurtha ina leith sa ráiteas staide airgeadais; (f) an méid comhiomlán difríochtaí sealadacha a bhaineann le hinfheistíochtaí i bhfochuideachtaí, i mbrainsí agus i ngnólachtaí comhlachaithe agus leasanna i gcomhshocruithe, nach n-aithnítear dliteanais cánach iarchurtha ina leith (féach mír 39); (g) maidir le gach cineál difríochta sealadaí, agus maidir le gach cineál caillteanais cánach neamhúsáidte agus creidmheasanna cánach neamhúsáidte: (i) an méid sócmhainní agus dliteanas cánach iarchurtha a aithnítear sa ráiteas staide airgeadais le haghaidh gach tréimhse a chuirtear i láthair; (ii) an méid ioncaim nó costais cánach iarchurtha a aithnítear i mbrabús nó caillteanas mura léir sin ó na hathruithe ar na méideanna a aithnítear sa ráiteas staide airgeadais; (h) maidir le hoibríochtaí scortha, an costas cánach a bhaineann leis na nithe seo a leanas: (i) an gnóthachan nó an caillteanas tráth an scoir; agus (ii) an brabús nó an caillteanas ó ghnáthghníomhaíochtaí na hoibríochta scortha le haghaidh na tréimhse, mar aon leis na méideanna comhfhreagracha le haghaidh gach réamhthréimhse a chuirtear i láthair; (i) An méid iarmhairtí cánach ioncaim a bhaineann le díbhinní chuig scairshealbhóirí an eintitis a bhí beartaithe nó dearbhaithe sular údaraíodh na ráitis airgeadais lena n-eisiúint, agus nach n-aithnítear mar dhliteanas sna ráitis airgeadais; (j) má thagann athrú ar an méid a aithníodh i leith shócmhainn cánach iarchurtha réamhéadála an eintitis mar gheall ar chomhcheangal gnó ina bhfuil an t-eintiteas ina fhaighteoir (féach mír 67), méid an athraithe sin; agus (k) i gcás nach n-aithnítear na sochair cánach iarchurtha a fuarthas i gcomhcheangal gnó ar an dáta éadála, ach ina n-aithnítear iad tar éis an dáta éadála (féach mír 68), tuairisc ar an teagmhas nó ar an athrú sna himthosca ba chúis leis na sochair cánach iarchurtha a aithint.

82

Nochtfaidh eintiteas méid sócmhainne cánach iarchurtha agus cineál na fianaise a thacaíonn lena haitheantas, sna cásanna seo a leanas: (a) tá an úsáid a bhaintear as an tsócmhainn cánach iarchurtha ag brath ar bhrabúis inchánach sa todhchaí de bhreis ar na brabúis a eascraíonn as aisiompú na ndifríochtaí sealadacha inchánach atá ann cheana féin; agus (b) bhain caillteanas don eintiteas sa tréimhse reatha nó sa tréimhse roimhe sin sa dlínse chánach lena mbaineann an tsócmhainn cánach iarchurtha.

82A

Sna himthosca a dtugtar tuairisc orthu i mír 52A, nochtfaidh eintiteas cineál na n-iarmhairtí cánach ioncaim a d’fhéadfadh a bheith ann mar thoradh ar dhíbhinní a íoc lena scairshealbhóirí. Ina theannta sin, nochtfaidh an t-eintiteas méideanna na n-iarmhairtí cánach ioncaim a d’fhéadfadh a bheith ann ar féidir iad a chinneadh go praiticiúil, agus cé acu atá nó nach bhfuil aon iarmhairtí féideartha cánach ioncaim ann nach féidir a chinneadh go praiticiúil.

83

[Scriosta]

84

Leis na nochtaí a cheanglaítear le mír 81(c), cuirtear ar a gcumas d’úsáideoirí ráiteas airgeadais a thuiscint an bhfuil an gaol idir costas (ioncam) cánach agus brabús cuntasaíochta neamhghnách agus tuiscint a fháil ar na tosca suntasacha a d’fhéadfadh difear a dhéanamh don ghaol sin sa todhchaí. Tosca amhail ioncam atá díolmhaithe ó chánachas, costais nach bhfuil in-asbhainte chun brabús inchánach (caillteanas cánach) a chinneadh, an éifeacht a bhaineann le caillteanais cánach agus an éifeacht a bhaineann le rátaí cánach eachtracha, d’fhéadfaidís difear a dhéanamh don ghaol idir costas (ioncam) cánach agus brabús cuntasaíochta.

85

Agus míniú á thabhairt ar an ngaol idir costas (ioncam) cánach agus brabús cuntasaíochta, baineann eintiteas úsáid as ráta cánach is infheidhme lena dtugtar an fhaisnéis is fóintí d’úsáideoirí a ráiteas airgeadais. I bhformhór cásanna, is é an ráta is fóintí an ráta cánach intíre sa tír ina bhfuil sainchónaí ar an eintiteas, agus an ráta cánach a chuirtear i bhfeidhm maidir le cánacha náisiúnta á chomhiomlánú leis na rátaí a chuirtear i bhfeidhm maidir le haon cháin áitiúil a ríomhtar ar leibhéal brabúis inchánach (caillteanas cánach) atá an-chosúil le chéile. Mar sin féin, i gcás eintiteas atá ag feidhmiú i roinnt dlínsí, d’fhéadfadh sé a bheith níos fóintí réitigh ar leithligh arna n-ullmhú trí úsáid a bhaint as an ráta intíre i ngach dlínse aonair a chomhiomlánú. Léiríonn an sampla seo a leanas an tionchar a bhíonn ag roghnú an ráta cánach is infheidhme ar chur i láthair an réitigh uimhriúil. Sampla lena léirítear mír 85 In 19X2, tá brabús cuntasaíochta ar fiú 1 500 é (19X1:2 000) ag eintiteas ina dhlínse féin (tír A): agus brabús cuntasaíochta ar fiú 1 500 é i dtír B (19X1: 500. Is é 30 % an ráta cánach i dtír A agus is é 20 % an ráta cánach i dtír B. I dtír A, níl costais ar fiú 100 iad (19X1: in-asbhainte chun críoch cánach. Seo a leanas sampla de réiteach ar an ráta cánach intíre.   19X1 19X2 Brabús cuntasaíochta 2 500 3 000 Cáin ag an ráta intíre 30 % 750 900 Iarmhairt chánach na gcostas nach bhfuil in-asbhainte chun críoch cánach 60 30 Éifeacht rátaí cánach níos ísle i dtír B (50) (150) Costas cánach 760 780 Seo a leanas sampla de réiteach a ullmhaíodh trí réitigh ar leithligh a chomhiomlánú le haghaidh gach dlínse náisiúnta. Faoin modh sin, ní léirítear éifeacht na ndifríochtaí idir ráta cánach intíre an eintitis tuairiscithe féin agus an ráta cánach intíre i ndlínsí eile mar mhír ar leithligh sa réiteach. D’fhéadfadh sé go mbeadh ar eintiteas plé a dhéanamh ar éifeacht athruithe suntasacha ar cheachtar de na rátaí cánach, nó ar an meascán de bhrabúis arna dtuilleamh i ndlínsí éagsúla, chun míniú a thabhairt ar athruithe ar an ráta cánach nó na rátaí cánach is infheidhme, mar a cheanglaítear le mír 81(d). Brabús cuntasaíochta 2 500 3 000 Cáin ag na rátaí intíre is infheidhme maidir le brabúis sa tír lena mbaineann 700 750 Iarmhairt chánach na gcostas nach bhfuil in-asbhainte chun críoch cánach 60 30 Costas cánach 760 780

86

Is éard atá sa mheánráta cánach iarbhír an costas (ioncam) cánach roinnte ar an mbrabús cuntasaíochta.

87

Is minic a bheadh sé dodhéanta an méid dliteanas cánach iarchurtha neamhaitheanta a eascraíonn as infheistíochtaí i bhfochuideachtaí, i mbrainsí agus i ngnólachtaí comhlachaithe agus leasanna i gcomhshocruithe a ríomh (féach mír 39). Dá bhrí sin, ceanglaítear leis an gcaighdeán seo ar eintiteas méid comhiomlán na ndifríochtaí sealadacha foluiteacha a nochtadh, ach ní cheanglaítear leis na dliteanais cánach iarchurtha a nochtadh. Mar sin féin, i gcás inarb indéanta, moltar d’eintitis méideanna na ndliteanas cánach iarchurtha neamhaitheanta a nochtadh toisc go bhféadfadh sé go mbeadh an fhaisnéis sin úsáideach d’úsáideoirí ráiteas airgeadais.

87A

Le mír 82A, ceanglaítear ar eintitis cineál na n-iarmhairtí cánach ioncaim a d’fhéadfadh a bheith ann mar thoradh ar dhíbhinní a íoc lena scairshealbhóirí a nochtadh. Nochtann eintiteas na gnéithe tábhachtacha den chóras cánach ioncaim agus na tosca a dhéanfaidh difear do mhéid na n-iarmhairtí féideartha cánach ioncaim a bhaineann le díbhinní.

87B

I gcásanna áirithe, ní bheadh sé indéanta méid iomlán na n-iarmhairtí cánach ioncaim a d’fhéadfadh a bheith ann mar thoradh ar dhíbhinní a íoc le scairshealbhóirí a ríomh. D’fhéadfadh sé sin a bheith amhlaidh, mar shampla, i gcás ina bhfuil líon mór fochuideachtaí eachtracha ag eintiteas. Mar sin féin, fiú in imthosca den sórt sin, d'fhéadfadh sé go mbeadh roinnt codanna den mhéid iomlán so-chinntithe. Mar shampla, i ngrúpa comhdhlúite, d’fhéadfadh sé gur íoc máthairchuideachta agus roinnt dá fochuideachtaí cánacha ioncaim ag ráta níos airde ar bhrabúis neamhdháilte agus go bhfuil siad ar an eolas faoin méid a d’aisíocfaí tráth a d’íocfaí díbhinní sa todhchaí le scairshealbhóirí ó thuilleamh coimeádta comhdhlúite. Sa chás sin, nochtar an méid in-aisíoctha sin. Más infheidhme, nochtann an t-eintiteas gur ann d’iarmhairtí féideartha cánach ioncaim breise nach féidir a chinneadh go praiticiúil. I ráitis airgeadais ar leithligh na máthairchuideachta, más ann dóibh, baineann nochtadh na n-iarmhairtí féideartha cánach ioncaim le tuilleamh coimeádta na máthairchuideachta.

87C

Maidir le heintiteas a gceanglaítear air na nochtaí i mír 82A a sholáthar, féadfar a cheangal air nochtaí a sholáthar a bhaineann le difríochtaí sealadacha a bhaineann le hinfheistíochtaí i bhfochuideachtaí, i mbrainsí agus i ngnólachtaí comhlachaithe nó leasanna i gcomhshocruithe. I gcásanna den sórt sin, measann eintiteas an méid sin agus an fhaisnéis atá le nochtadh faoi mhír 82A á cinneadh. Mar shampla, d’fhéadfadh sé go gceanglófaí ar eintiteas méid comhiomlán na ndifríochtaí sealadacha a bhaineann le hinfheistíochtaí i bhfochuideachtaí nár aithníodh aon dliteanas cánach iarchurtha ina leith a nochtadh (féach mír 81(f)). I gcás ina bhfuil sé dodhéanta méideanna na ndliteanas cánach iarchurtha neamhaitheanta a ríomh (féach mír 87), d’fhéadfadh sé gurbh ann do mhéideanna d’iarmhairtí féideartha cánach ioncaim díbhinní nach féidir a chinneadh go praiticiúil a bhaineann leis na fochuideachtaí sin.

88

Nochtann eintiteas aon dliteanas teagmhasach agus aon sócmhainn theagmhasach a bhaineann le cáin i gcomhréir le IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha. D’fhéadfadh dliteanais theagmhasacha agus sócmhainní teagmhasacha teach chun cinn, mar shampla, as díospóidí neamhréitithe leis na húdaráis chánachais. Ar an gcuma chéanna, i gcás ina ndéantar athruithe ar rátaí cánach nó ar dhlíthe cánach a achtú nó a fhógairt tar éis na tréimhse tuairiscithe, nochtann eintiteas aon éifeacht shuntasach a bhaineann leis na hathruithe sin ar a shócmhainní agus dliteanais cánach reatha agus iarchurtha (féach IAS 10 Teagmhais tar éis na Tréimhse Tuairiscithe).

DÁTA ÉIFEACHTACH

89

Tagann an caighdeán seo i bhfeidhm maidir le ráitis airgeadais lena gcumhdaítear tréimhsí dar tús an 1 Eanáir 1998 nó ina dhiaidh sin, seachas mar a shonraítear i mír 91. Má chuireann eintiteas an caighdeán seo i bhfeidhm maidir le ráitis airgeadais lena gcumhdaítear tréimhsí dar tús roimh an 1 Eanáir 1998, nochtfaidh an t-eintiteas gur chuir sé an caighdeán seo i bhfeidhm in ionad IAS 12 Cuntasaíocht le haghaidh Cánacha ar Ioncam, arna fhormheas in 1979.

90

Cuirtear an caighdeán seo in ionad IAS 12 Cuntasaíocht le haghaidh Cánacha ar Ioncam, arna fhormheas in 1979.

91

Tiocfaidh míreanna 52A, 52B, 65A, 81(i), 82A, 87A, 87B, 87C agus scriosadh mhíreanna 3 agus 50 i bhfeidhm maidir le ráitis airgeadais bhliantúla (6) lena gcumhdaítear tréimhsí dar tús an 1 Eanáir 2001 nó ina dhiaidh sin. Moltar iad a ghlacadh níos luaithe. Má dhéantar difear do na ráitis airgeadais mar gheall ar ghlacadh níos luaithe, nochtfaidh eintiteas an méid sin.

92

Le IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) leasaíodh an téarmaíocht a úsáideadh ar fud IFRSanna. Ina theannta sin, leis an gcaighdeán sin, leasaíodh míreanna 23, 52, 58, 60, 62, 63, 65, 68C, 77 agus 81, scriosadh mír 61 agus cuireadh míreanna 61A, 62A agus 77A leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

93

Cuirfear mír 68 i bhfeidhm go hionchasach ó dháta éifeachtach IFRS 3 (arna athbhreithniú in 2008) maidir le haitheantas sócmhainní cánach iarchurtha a fuarthas i gcomhcheangail ghnó.

94

Dá bhrí sin, ní dhéanfaidh eintitis an chuntasaíocht maidir le comhcheangail ghnó roimhe sin a choigeartú mura bhfuil sochair chánach i gcomhréir leis na critéir maidir le haitheantas ar leithligh amhail ón dáta éadála agus má aithnítear iad tar éis an dáta éadála, seachas i gcás ina n-aithnítear na sochair laistigh den tréimhse tomhais agus ina n-eascraíonn siad as faisnéis nua faoi fhíorais agus imthosca a bhí ann ar an dáta éadála. Aithneofar sochair chánach eile i mbrabús nó caillteanas (nó, má cheanglaítear amhlaidh leis an gCaighdeán seo, lasmuigh de bhrabús nó caillteanas).

95

Le IFRS 3 (arna athbhreithniú in 2008), leasaíodh míreanna 21 agus 67 agus cuireadh míreanna 32A agus 81(j) agus (k) leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IFRS 3 (arna athbhreithniú in 2008) i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, cuirfear an leasú i bhfeidhm le haghaidh na tréimhse níos luaithe sin freisin.

96

[Scriosta]

97

[Scriosta]

98

Athuimhríodh mír 52 mar 51A, leasaíodh mír 10 agus na samplaí a leanann mír 51A, agus cuireadh isteach míreanna 51B agus 51C agus an sampla a leanann í mar aon le míreanna 51D, 51E agus 99 le Cáin iarchurtha: Aisghabháil Sócmhainní Foluiteacha, a eisíodh i mí na Nollag 2010. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2012 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

98A

Le IFRS 11 Comhshocruithe, a eisíodh i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh míreanna 2, 15, 18(e), 24, 38, 39, 43–45, 81(f), 87 agus 87C. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 11 á chur i bhfeidhm aige.

98B

Le Cur i Láthair Míreanna d’Ioncam Cuimsitheach eile (Leasuithe ar IAS 1), a eisíodh i mí an Mheithimh 2011, leasaíodh mír 77 agus scriosadh mír 77A. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IAS 1 (arna leasú i mí an Mheithimh 2011) i bhfeidhm.

98C

Le Eintitis Infheistíochta (Leasuithe ar IFRS 10, IFRS 12 agus IAS 27), a eisíodh i mí Dheireadh Fómhair 2012, leasaíodh míreanna 58 agus 68C. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2014 nó dá éis sin. Ceadaítear Eintitis Infheistíochta a chur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm níos luaithe, cuirfidh sé na leasuithe uile a áirítear in Eintitis Infheistíochta i bhfeidhm an tráth céanna.

98D

[Scriosta]

98E

Le IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2014, leasaíodh mír 59. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 15 i bhfeidhm.

98F

Le IFRS 9, a eisíodh i mí Iúil 2014, leasaíodh mír 20 agus scriosadh míreanna 96, 97 agus 98D. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

98G

Le IFRS 16, arna eisiúint i mí Eanáir 2016, leasaíodh mír 20. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 16 i bhfeidhm.

98H

Le Sócmhainní Cánach Iarchurtha a Aithint le haghaidh Caillteanais Neamhréadaithe (Leasuithe ar IAS 12), arna eisiúint i mí Eanáir 2016, leasaíodh mír 29 agus cuireadh isteach míreanna 27A, 29A agus an sampla a leanann mír 26. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2017 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta. Mar sin féin, tráth a chuirtear an leasú i bhfeidhm ar dtús, féadfar an t-athrú ar chothromas tosaigh na tréimhse inchomparáide is luaithe a aithint i dtuilleamh coimeádta tosaigh (nó i gcomhpháirt eile de chothromas, de réir mar is iomchuí), gan an t-athrú idir tuilleamh coimeádta tosaigh agus comhpháirteanna eile de chothromas a leithdháileadh. Má chuireann eintiteas an faoiseamh sin i bhfeidhm, nochtfaidh sé an méid sin.

98I

Le Feabhsuithe Bliantúla ar Chaighdeáin IFRS le haghaidh na tréimhse 2015-2017, a eisíodh i mí na Nollag 2017, cuireadh isteach mír 57A agus scriosadh mír 52B. Cuirfidh an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh na dtréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2019 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin. Tráth a chuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm ar dtús, cuirfidh sé i bhfeidhm iad maidir le hiarmhairtí cánach ioncaim díbhinní a aithnítear ag tús na tréimhse inchomparáide is luaithe nó ina dhiaidh sin.

98J

Cáin Iarchurtha a bhaineann le Sócmhainní agus Dliteanais a eascraíonn as Idirbheart Aonair, arna heisiúint i mBealtaine 2021, leasaíodh míreanna 15, 22 agus 24 agus cuireadh isteach mír 22A. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm i gcomhréir le míreanna 98K go 98L le haghaidh tréimhsí tuairiscithe bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2023 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

98K

Cuirfidh eintiteas Cáin Iarchurtha i bhfeidhm a bhaineann le Sócmhainní agus Dliteanais a eascraíonn as Idirbheart Aonair maidir le hidirbhearta a tharlaíonn ag tús na tréimhse comparáidí is luaithe a chuirtear i láthair nó ina dhiaidh.

98L

Eintiteas a chuireann Cáin Iarchurtha i bhfeidhm maidir le Sócmhainní agus Dliteanais a eascraíonn as Idirbheart Aonair, déanfaidh sé freisin, ag tús na tréimhse comparáideacha is luaithe a chuirfear i láthair, an méid seo a leanas: (a) sócmhainn chánach iarchurtha a aithint—a mhéid is dóigh go mbeidh brabús inchánach ar fáil a bhféadfar an difríocht shealadach inasbhainte a úsáid ina n-aghaidh—agus dliteanas cánach iarchurtha i leith na ndifríochtaí sealadacha inasbhainte go léir a bhaineann le: (i) sócmhainní éasúinte agus dliteanais léasa; agus (ii) díchoimisiúnú, athchóiriú agus dliteanais chomhchosúla agus na méideanna comhfhreagracha a aithnítear mar chuid de chostas na sócmhainne a bhaineann leis; agus (b) aitheantas a thabhairt don éifeacht charnach a bheadh ag na leasuithe a chur chun feidhme i dtosach báire mar choigeartú ar an gcomhardú tosaigh den tuilleamh coimeádta (nó ar chomhchuid eile de chothromas, de réir mar is cuí) ar an dáta sin.

TARRAINGT SIAR SIC-21

99

Na leasuithe a rinneadh le Cáin Iarchurtha: Aisghabháil Sócmhainní Foluiteacha, a eisíodh i mí na Nollag 2010, cuirtear iad in ionad Léirmhíniú SIC 21 Cánacha Ioncaim—Aisghabháil na Sócmhainní Athluacháilte Nach Féidir a Dhímheas.

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 16

Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh

CUSPÓIR

1

Is é is cuspóir don chaighdeán seo an cur chuige cuntasaíochta maidir le réadmhaoin, gléasra agus trealamh a fhorordú chun gur féidir le húsáideoirí ráiteas airgeadais faisnéis faoi infheistíocht eintitis ina réadmhaoin, a ghléasra agus a threalamh, agus faoi athruithe ar infheistíocht den sórt sin, a aithint. Is iad na príomh-shaincheisteanna cuntasaíochta maidir le réadmhaoin, gléasra agus trealamh na sócmhainní a aithint, a suimeanna glanluacha a chinneadh agus muirir dímheasa na sócmhainní agus na caillteanais lagaithe atá le haithint i ndáil leo.

RAON FEIDHME

2

Cuirfear an caighdeán seo i bhfeidhm maidir le cuntasaíocht i dtaca le réadmhaoin, gléasra agus trealamh ach amháin nuair a éilítear nó a cheadaítear cur chuige cuntasaíochta éagsúil le caighdeán eile.

3

Níl feidhm ag an gCaighdeán seo maidir leis an méid seo a leanas: (a) réadmhaoin, gléasra agus trealamh a aicmítear mar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol i gcomhréir le IFRS 5 Sócmhainní Neamhreatha Arna Sealbhú le Díol agus Oibríochtaí Scortha. (b) sócmhainní bitheolaíochta a bhaineann le gníomhaíocht talmhaíochta seachas plandaí iompair (féach IAS 41 Talmhaíocht). Tá feidhm ag an gCaighdeán seo maidir le plandaí iompair ach níl feidhm aige maidir le táirgí na bplandaí iompair sin. (c) aithint agus tomhas ar shócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta (féach IFRS 6 Taiscéalaíocht agus Meastóireacht a Dhéanamh ar Acmhainní Mianracha). (d) cearta mianraí agus cúltaiscí mianraí amhail ola, gás nádúrtha agus acmhainní neamh-athghiniúnacha comhchosúla. Tá feidhm ag an gCaighdeán seo, áfach, maidir le réadmhaoin, gléasra agus trealamh a úsáidtear chun na sócmhainní a dtugtar tuairisc orthu in (b)-(d) a fhorbairt nó a choinneáil ar bun.

4

[Scriosta]

5

Eintiteas a úsáideann an tsamhail chostais maidir le réadmhaoin infheistíochta i gcomhréir le IAS 40 Réadmhaoin Infheistíochta, úsáidfidh sé an tsamhail chostais sa Chaighdeán seo maidir le réadmhaoin infheistíochta faoi úinéireacht.

SAINMHÍNITHE

6

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo in éineacht leis na bríonna a shonraítear: Is éard is planda iompair ann planda beo: (a) a úsáidtear chun táirgí talmhaíochta a tháirgeadh nó a sholáthar; (b) a bhfuil coinne leis go n-iompróidh sé táirgí ar feadh níos mó ná aon tréimhse amháin; agus (c) agus gur beag dóchúlacht atá ann go ndíolfar é mar tháirge talmhaíochta, ach amháin i gcás díolacháin draimh theagmhasaigh. (Déantar mionsaothrú i míreanna 5A–5B de IAS 41 ar an sainmhíniú sin ar phlanda iompair.) Is éard is suim ghlanluacha ann an méid ar a aithnítear sócmhainn i ndiaidh aon dímheas carntha agus aon chaillteanas lagaithe carntha a asbhaint. Is é costas an méid airgid thirim nó coibhéisí airgid thirim a íocadh nó luach cóir na comaoine eile a thugtar chun sócmhainn a fháil tráth a héadála nó a ríofa, nó, i gcás inarb infheidhme, an méid atá inchurtha i leith na sócmhainne sin nuair a aithnítear ar dtús í i gcomhréir le ceanglais shonracha IFRSanna eile, e.g. Íocaíocht Scair-bhunaithe IFRS2. Is éard is méid in-dímheasa ann costas sócmhainne, nó méid eile a chuirtear in ionad costais, lúide a luach iarmharach. Is éard is dímheas sócmhainní ann leithdháileadh córasach méid in-dímheasa sócmhainne thar a saolré úsáide. Is éard is luach eintiteas-sonrach ann luach láithreach na sreafaí airgid a bhfuil coinne ag eintiteas leis go n-eascróidh siad as úsáid leanúnach sócmhainne agus as a diúscairt ag deireadh a saolré úsáide nó a bhfuil coinne aige leis go dtabhóidh sé nuair a shocróidh sé dliteanas. Is éard is luach cóir ann an praghas a gheofaí chun sócmhainn a dhíol nó an praghas a d’íocfaí chun dliteanas a aistriú in idirbheart ordúil idir rannpháirtithe sa mhargadh ar dháta an tomhais. (Féach IFRS 13 Tomhas Luach Cóir.) Is éard is caillteanas lagaithe an méid a sháraíonn suim ghlanluacha sócmhainne a méid in-aisghabhála. Is ítimí inláimhsithe iad réadmhaoin, gléasra agus trealamh: (a) atá á sealbhú le húsáid i dtáirgeadh nó i soláthar earraí nó seirbhísí, le ligean ar cíos le daoine eile, nó chun críocha riaracháin; agus (b) a bhfuil coinne lena n-úsáid le linn níos mó ná tréimhse amháin. Is éard is méid in-aisghabhála ann an méid is airde de luach cóir sócmhainne lúide costais diúscartha agus a luach úsáide. Is éard is luach iarmharach sócmhainne ann an méid measta a gheobhadh eintiteas faoi láthair as diúscairt na sócmhainne, i ndiaidh chostais mheasta na diúscartha a asbhaint, dá mbeadh aois agus bail na sócmhainne mar a mbeadh coinne leo ag deireadh a saolré úsáide. Is éard is saolré úsáide ann: (a) An tréimhse ar lena linn a mheastar sócmhainn a bheith ar fáil lena húsáid ag eintiteas; nó (b) an líon aonad táirgeachta nó aonad comhchosúil a bhfuil coinne lena bhfáil ag eintiteas ón tsócmhainn.

AITHINT

7

Is mar shócmhainn a aithneofar costas ítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh sa chás seo a leanas agus sa chás sin amháin: (a) is dóchúil gur chuig an eintiteas a shreabhfaidh na tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo atá bainteach leis an ítim; agus (b) is féidir costas na hítime a thomhas go hiontaofa.

8

Déantar ítimí amhail páirteanna spártha, trealamh cúltaca agus trealamh seirbhísithe a aithint i gcomhréir leis an IFRS seo nuair a chomhlíonann siad an sainmhíniú ar réadmhaoin, gléasra agus trealamh. Ina mhalairt de chás, is mar fhardal a aicmítear ítimí den sórt sin.

9

Ní fhorordaítear leis an gcaighdeán seo an t-aonad tomhais le haghaidh aitheantais, i.e. an rud is ítim réadmhaoine, gléasra agus trealaimh ann. Teastaíonn breithiúnas, dá réir sin, chun na critéir aitheantais a chur i bhfeidhm maidir le himthosca sonracha eintitis. D’fhéadfadh sé a bheith iomchuí ítimí nach ítimí suntasacha astu féin iad a chomhiomlánú, amhail múnlaí, uirlisí agus díslí, agus na critéir a chur i bhfeidhm maidir leis an luach comhiomlán.

10

Faoi phrionsabal an aitheantais sin, déanann eintiteas meastóireacht ar a chostais réadmhaoine, gléasra agus trealaimh uile tráth a thabhaítear iad. Áirítear sna costais sin costais a thabhaítear ar dtús chun ítim réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a fháil nó a dhéanamh agus costais a thabhaítear ina dhiaidh sin chun cur léi, chun cuid di a athsholáthar, nó chun í a sheirbhísiú. D’fhéadfaí a áireamh i gcostas ítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh costais a thabhaítear a bhaineann le léasanna sócmhainní a úsáidtear chun ítim réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a dhéanamh, chun cur léi, chun cuid di a athsholáthar nó chun í a sheirbhísiú, amhail dímheas sócmhainní lena ngabhann ceart úsáide.

Costais tosaigh

11

D’fhéadfaí ítimí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a fháil ar chúiseanna sábháilteachta nó comhshaoil. D’fhéadfadh gá a bheith le héadáil réadmhaoine, gléasra agus trealaimh den sórt sin chun go bhfaighidh eintiteas na tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo as a shócmhainní eile, cé nach gcuireann an éadáil sin go díreach leis na tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo as aon ítim réadmhaoine, gléasra agus trealaimh ar leith atá ann cheana. Tá ítimí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh den sórt sin i dteideal aitheantais mar shócmhainní toisc go gcuireann siad ar a chumas d’eintiteas tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo a dhíorthú ó shócmhainní gaolmhara de bhreis ar a bhféadfaí a dhíorthú mura bhfaighfí na hítimí sin. Féadfaidh monaróir ceimiceán, mar shampla, próisis nua láimhseála ceimiceán a chur ar bun chun ceanglais chomhshaoil maidir le táirgeadh agus stóráil ceimiceán contúirteach a chomhlíonadh; is mar shócmhainn a aithnítear feabhsuithe gaolmhara ar ghléasra toisc nach féidir leis an eintiteas ceimiceáin a mhonarú agus a dhíol ina n-éagmais. Suim ghlanluacha sócmhainne den sórt sin agus sócmhainní gaolmhara atá ann dá thoradh sin, áfach, déantar í a athbhreithniú i gcomhair lagaithe i gcomhréir le IAS 36 Lagú Sócmhainní.

Costais ina dhiaidh sin

12

Faoi phrionsabal an aitheantais i mír 7, ní aithníonn eintiteas i suim ghlanluacha ítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh na costais a bhaineann le seirbhísiú na hítime sin ó lá go lá. Ina ionad sin, aithnítear na costais sin mar bhrabús nó mar chaillteanas mar a thabhaítear iad. Costais saothair agus tomhaltán go príomha atá i gcostais seirbhísithe ó lá go lá, agus d’fhéadfaí costas páirteanna beaga a áireamh iontu. Tugtar tuairisc go minic ar an gcaiteachas sin mar chaiteachas chun críoch ‘deisithe agus cothabhála’ ar an ítim réadmhaoine, gléasra agus trealaimh.

13

D’fhéadfadh sé gur ghá codanna d’ítimí áirithe réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a athsholáthar ar eatraimh thráthrialta. D’fhéadfadh sé gur ghá foirnéis a athlíneáil, mar shampla, tar éis líon sonraithe uaireanta an chloig úsáide, nó d’fhéadfadh sé gur ghá feistis inmheánacha eitleán amhail suíocháin agus cocúis a athsholáthar roinnt uaireanta le linn shaolré an aerfhráma. D’fhéadfaí ítimí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a fháil freisin chun athsholáthar a dhéanamh nach dtarlaíonn chomh minic céanna, amhail ballaí inmheánacha foirgnimh a athsholáthar, nó chun athsholáthar a dhéanamh nach dtarlaíonn arís. Faoi phrionsabal an aitheantais i mír 7, aithníonn eintiteas i suim ghlanluacha ítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh an costas as cuid d’ítim den sórt sin a athsholáthar nuair a thabhaítear an costas sin má chomhlíontar na critéir aitheantais. Déantar suim ghlanluacha na gcodanna sin a athsholáthraítear a dhí-aithint i gcomhréir le forálacha dí-aitheanta an chaighdeáin seo (féach míreanna 67-72).

14

D’fhéadfadh sé a bheith ina choinníoll chun leanúint de bheith ag oibriú ítim réadmhaoine, gléasra agus trealaimh (eitleán, mar shampla) mór-iniúchadh tráthrialta a dhéanamh uirthi i gcomhair fabhtanna gan beann ar cé acu a athsholáthraítear nó nach n-athsholáthraítear codanna den ítim. Nuair a dhéantar gach mór-iniúchadh, aithnítear a chostas i suim ghlanluacha na hítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh mar athsholáthar má chomhlíontar na critéir aitheantais. Dí-aithnítear aon suim ghlanluacha de chostas an iniúchta roimhe sin a mhaireann (seachas páirteanna fisiciúla). Tarlaíonn sin gan beann ar cé acu a aithníodh nó nár aithníodh costas an iniúchta roimhe sin san idirbheart ina bhfuarthas nó ina ndearnadh an ítim. Más gá, d’fhéadfaí costas measta as iniúchadh comhchosúil amach anseo a úsáid mar tháscaire den chostas a bhí ar chomhchuid an iniúchta atá ann cheana nuair a fuarthas nó nuair a rinneadh an ítim.

TOMHAS AG CÉIM AN AITHEANTAIS

15

Ítim réadmhaoine, gléasra agus trealaimh atá i dteideal aitheantais mar shócmhainn, déanfar í a thomhas ar a costas.

Eilimintí costais

16

Is iad na nithe seo a leanas atá i gcostas ítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh: (a) a praghas ceannaigh, lena n-áirítear dleachtanna ar allmhairí agus cánacha ceannaigh neamh-in-aisíoctha, tar éis lascainí agus lacáistí trádála a asbhaint; (b) aon chostas is inchurtha go díreach i leith na sócmhainne a thabhairt chuig an suíomh is gá, agus an bhail is gá a chur uirthi, chun go mbeidh sí in ann feidhmiú ar an mbealach a bheartaíonn an bhainistíocht; (c) an meastachán tosaigh ar chostais díchuir agus aistrithe na hítime agus ar chostais athchóirithe an láithreáin ar a bhfuil sí lonnaithe, rud a dtabhaíonn eintiteas oibleagáid ina leith nuair a fhaightear an ítim nó mar thoradh ar an ítim a bheith úsáidte aige le linn tréimhse ar leith chun críoch nach críocha táirgthe fardal le linn na tréimhse sin iad.

17

Ar shamplaí de chostais atá inchurtha go díreach ina leith sin tá: (a) costais sochar fostaithe (mar a shainmhínítear in IAS 19 Sochair Fostaithe) a eascraíonn go díreach as déanamh nó éadáil na hítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh; (b) costais ullmhaithe láithreáin; (c) costais a bhaineann leis an seachadadh tosaigh agus costais láimhseála; (d) costais suiteála agus cóimeála; (e) costais a bhaineann le tástáil a dhéanamh ar cé acu atá an tsócmhainn ag feidhmiú i gceart nó nach bhfuil (i.e. measúnú a dhéanamh ar cé acu atá nó nach bhfuil feidhmíocht theicniúil agus fhisiciúil na sócmhainne de chineál a fhágann gur féidir í a úsáid i dtáirgeadh nó i soláthar earraí nó seirbhísí, chun a cur ar cíos le comhlachtaí eile, nó chun críoch riaracháin); agus (f) táillí gairmiúla.

18

Cuireann eintiteas IAS 2 Fardail i bhfeidhm maidir leis na costais as oibleagáidí díchuir, aistrithe agus athchóirithe an láithreáin ar a bhfuil ítim lonnaithe a thabhaítear le linn tréimhse ar leith mar thoradh ar an ítim a bheith úsáidte chun fardail a tháirgeadh le linn na tréimhse sin. Na hoibleagáidí i leith costais a ndéantar cuntasaíocht orthu i gcomhréir le IAS 2 nó IAS 16, aithnítear agus tomhaistear iad i gcomhréir le IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha.

19

Is samplaí iad seo a leanas de chostais nach costais ítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh iad: (a) costais a bhaineann le saoráid nua a oscailt; (b) costais a bhaineann le táirge nó seirbhís nua a thabhairt isteach (lena n-áirítear costais fógraíochta agus gníomhaíochtaí cur chun cinn); (c) costais a bhaineann le gnó a dhéanamh i suíomh nua nó le haicme nua custaiméirí (lena n-áirítear costais oiliúna foirne); agus (d) costais riaracháin agus forchostais ghinearálta eile.

20

Scortar de bheith ag aithint costas i suim ghlanluacha ítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh nuair atá an ítim sa suíomh is gá, agus an bhail is gá uirthi, chun go mbeidh sí in ann feidhmiú ar an mbealach a bheartaíonn an bhainistíocht. Dá bhrí sin, ní áirítear i suim ghlanluacha ítime na costais a thabhaítear ina húsáid ná ina himscaradh. Ní áirítear na costais seo a leanas, mar shampla, i suim ghlanluacha ítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh: (a) costais a thabhaítear nuair atá ítim in ann feidhmiú ar an mbealach a bheartaíonn an bhainistíocht ach nuair nár cuireadh chun úsáide go fóill í nó nach n-oibrítear ag iomlán a hacmhainne í; (b) caillteanais oibriúcháin tosaigh, amhail iad siúd a thabhaítear agus éileamh ar aschur na hítime ag dul i méid; agus (c) na costais a bhaineann le cuid d’oibríochtaí eintitis, nó na hoibríochtaí sin uile, a athlonnú nó a atheagrú.

20A

D’fhéadfaí ítimí a tháirgeadh agus ítim réadmhaoine, gléasra nó trealaimh á tabhairt chuig an suíomh is gá, agus an bhail is gá á cur uirthi, chun go mbeidh sí in ann feidhmiú ar an mbealach a bheartaíonn an bhainistíocht (amhail samplaí a tháirgtear le linn tástála ar fheidhmiú cuí na sócmhainne). Aithníonn eintiteas na fáltais ó na hítimí sin a dhíol, agus costas na n-ítimí sin, i mbrabús nó i gcaillteanas i gcomhréir leis na Caighdeáin is infheidhme. Tomhaiseann an t-eintiteas costas na n-earraí sin agus ceanglais tomhais IAS 2 á gcur i bhfeidhm.

21

Is i ndáil le déanamh nó forbairt ítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a tharlaíonn roinnt oibríochtaí nach bhfuil gá leo chun an ítim a thabhairt chuig an suíomh is gá, agus an bhail is gá a chur uirthi, chun go mbeidh sí in ann feidhmiú ar an mbealach a bheartaíonn an bhainistíocht. D’fhéadfadh na hoibríochtaí teagmhasacha sin tarlú roimh na gníomhaíochtaí déanta nó forbartha nó ina ndiaidh. D’fhéadfaí ioncam a thuilleamh, mar shampla, trí úsáid a bhaint as láithreán foirgníochta mar charrchlós go dtí go dtosaíonn an tógáil. Ós rud é nach bhfuil gá le hoibríochtaí teagmhasacha chun ítim a thabhairt chuig an suíomh is gá, agus an bhail is gá a chur uirthi, chun go mbeidh sí in ann feidhmiú ar an mbealach a bheartaíonn an bhainistíocht, aithnítear ioncam agus speansais ghaolmhara oibríochtaí teagmhasacha i mbrabús nó i gcaillteanas agus áirítear ina n-aicmithe ioncaim agus speansais faoi seach iad.

22

Déantar costas sócmhainne féindéanta a chinneadh ag úsáid na bprionsabal céanna a úsáidtear le haghaidh sócmhainn a fhaightear. Má dhéanann eintiteas sócmhainní comhchosúla lena ndíol i ngnáthchúrsa gnó, is ionann costas na sócmhainne de ghnáth agus costas déanta na sócmhainne lena díol (féach IAS 2). Dá bhrí sin, cuirtear aon bhrabús inmheánach as an áireamh agus costais den sórt sin á ríomh. Ar an gcuma chéanna, ní áirítear i gcostas na sócmhainne an costas a ghabhann le méideanna neamhghnácha ábhair amú, saothair nó acmhainní eile a thabhaítear agus féindéanamh sócmhainne ar siúl. Leagtar síos le IAS 23 Costais Iasachtaíochta critéir chun ús a aithint mar chomhchuid de shuim ghlanluacha ítime féindéanta réadmhaoine, gléasra agus trealaimh.

22A

Déantar cuntasaíocht ar phlandaí iompair ar an mbealach céanna a ndéantar cuntasaíocht ar ítimí féindéanta réadmhaoine, gléasra agus trealaimh sula mbeidh siad sa suíomh is gá, agus sula mbeidh an bhail is gá orthu, chun go mbeidh siad in ann feidhmiú ar an mbealach a bheartaíonn an bhainistíocht. Dá thoradh sin, ba cheart a thuiscint le tagairtí do ‘dhéanamh’ sa Chaighdeán seo go gcumhdaítear leo gníomhaíochtaí a bhfuil gá leo chun na plandaí iompair a shaothrú sula mbeidh siad sa suíomh is gá, agus sula mbeidh an bhail is gá orthu, chun go mbeidh siad in ann feidhmiú ar an mbealach a bheartaíonn an bhainistíocht.

Costas a thomhas

23

Is éard is costas ítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh ann coibhéis an phraghais ar airgead tirim ar dháta an aitheantais. Má chuirtear íocaíocht siar thar ghnáth-théarmaí creidmheasa, is mar ús thar thréimhse an chreidmheasa a aithnítear an difríocht idir coibhéis an phraghais ar airgead tirim agus an íocaíocht iomlán ach amháin má dhéantar ús den sórt sin a chaipitliú i gcomhréir le IAS 23.

24

D’fhéadfaí ítim amháin réadmhaoine, gléasra agus trealaimh nó níos mó díobh a fháil mar mhalairt ar shócmhainn nó ar shócmhainní neamhairgeadaíochta, nó ar chomhcheangal de shócmhainní airgeadaíochta agus neamhairgeadaíochta. Tagraítear go simplí sa phlé seo a leanas do chás ina malartaítear sócmhainn neamhairgeadaíochta amháin ar shócmhainn neamhairgeadaíochta eile, ach tá feidhm aige freisin maidir leis na malartuithe uile a dtugtar tuairisc orthu san abairt roimhe seo. Is ar luach cóir a thomhaistear costas ítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh den sórt sin ach amháin (a) mura bhfuil substaint tráchtála ag an idirbheart malairte nó (b) mura féidir an dá cheann, luach cóir na sócmhainne a fuarthas ná luach cóir na sócmhainne a tarscaoileadh, a thomhas go hiontaofa. Is ar an mbealach sin a thomhaistear an ítim a fuarthas fiú mura féidir le heintiteas dí-aithint a dhéanamh láithreach ar an tsócmhainn a tarscaoileadh. Mura ndéantar an ítim a fuarthas a thomhas ar luach cóir, tomhaistear a costas ar shuim ghlanluacha na sócmhainne a tarscaoileadh.

25

Chun a chinneadh cé acu atá nó nach bhfuil substaint tráchtála ag idirbheart malairte, breithníonn eintiteas a mhéid a bhfuil coinne leis go n-athróidh a shreafaí airgid todhchaí de thoradh an idirbhirt. Tá substaint tráchtála ag idirbheart malairte más amhlaidh na nithe seo a leanas: (a) tá cumraíocht (riosca, uainiú agus méid) shreafaí airgid na sócmhainne a fuarthas éagsúil le cumraíocht shreafaí airgid na sócmhainne a aistríodh; nó (b) tagann athrú, de thoradh na malairte, ar luach eintiteas-sonrach na coda sin d’oibríochtaí an eintitis dá ndéanann an t-idirbheart difear; agus (c) tá an difríocht in (a) nó (b) suntasach i gcoibhneas le luach cóir na sócmhainní a mhalartaítear. Chun a chinneadh cé acu atá nó nach bhfuil substaint tráchtála ag idirbheart malairte, beidh luach eintiteas-sonrach an sciar sin d’oibríochtaí an eintitis dá ndéanann an t-idirbheart difear ina léiriú ar shreafaí airgid iarchánach. D’fhéadfadh torthaí na n-anailísí sin a bheith soiléir gan gá a bheith ag an eintiteas le ríomhanna mionsonraithe a dhéanamh.

26

Is féidir luach cóir sócmhainne a thomhas go hiontaofa (a) mura suntasach le haghaidh na sócmhainne sin í an athraitheacht sa raon tomhas réasúnta ar luach cóir nó (b) más féidir measúnú a dhéanamh go réasúnta ar dhóchúlachtaí na meastachán éagsúil laistigh den raon agus úsáid a bhaint astu agus luach cóir á thomhas. Más féidir le heintiteas luach cóir na sócmhainne a fuarthas nó luach cóir na sócmhainne a tarscaoileadh a thomhas go hiontaofa, is é luach cóir na sócmhainne a tarscaoileadh a úsáidtear chun costas na sócmhainne a fuarthas a thomhas ach amháin más soiléire luach cóir na sócmhainne a fuarthas.

27

[Scriosta]

28

D’fhéadfaí suim ghlanluacha ítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a laghdú le deontais rialtais i gcomhréir le IAS 20 Cuntasaíocht um Dheontais Rialtais agus um Nochtadh Cúnamh Rialtais.

TOMHAS TAR ÉIS AITHEANTAIS

29

Roghnóidh eintiteas an tsamhail chostais i mír 30 nó an tsamhail athluachála i mír 31 mar bheartas cuntasaíochta aige agus cuirfidh sé an beartas sin i bhfeidhm maidir le haicme iomlán réadmhaoine, gléasra agus trealaimh.

29A

Oibríonn eintitis áirithe ciste infheistíochta, cibé acu go hinmheánach nó go seachtrach, lena soláthraítear sochair d’infheisteoirí arna gcinneadh le haonaid sa chiste. Mar an gcéanna, eisíonn eintitis áirithe grúpaí conarthaí árachais le gnéithe rannpháirtíochta dírí agus sealbhaíonn siad na hítimí forluiteacha. Áirítear réadmhaoin úinéir-áitithe i gcistí nó in ítimí foluiteacha áirithe den sórt sin. Cuireann an t-eintiteas IAS 16 i bhfeidhm maidir le maoine úinéir-áitithe a áirítear i gciste den sórt sin nó ar ítimí forluiteacha iad. D’ainneoin mhír 29, féadfaidh an t-eintiteas a roghnú na maoine sin a thomhas ag úsáid na samhla cóirluacha i gcomhréir le IAS 40. Chun críocha na rogha sin, áirítear i gconarthaí árachais conarthaí infheistíochta le gnéithe rannpháirtíochta discréide. (Féach IFRS 17 Conarthaí Árachais le haghaidh téarmaí a úsáidtear sa mhír seo agus a shainmhínítear sa Chaighdeán sin).

29B

Láimhseálfaidh eintiteas maoin úinéir-áitithe arna tomhas ag úsáid na samhla cóirluacha le haghaidh réadmhaoin infheistíochta agus mír 29A á cur i bhfeidhm mar aicme ar leithligh de réadmhaoin, gléasra agus trealamh.

Samhail chostais

30

Tar éis aitheantais mar shócmhainn, tabharfar ítim réadmhaoine, gléasra agus trealaimh ar aghaidh ar a costas lúide aon dímheas carntha agus aon chaillteanas lagaithe carntha.

Samhail athluachála

31

Tar éis aitheantais mar shócmhainn, déanfar ítim réadmhaoine, gléasra agus trealaimh ar féidir a luach cóir a thomhas go hiontaofa a thabhairt ar aghaidh ar mhéid athluacháilte, arb é a bheidh ann a luach cóir ar dháta na hathluachála lúide aon dímheas carntha ina dhiaidh sin agus aon chaillteanas lagaithe carntha ina dhiaidh sin. Déanfar athluachálacha sách tráthrialta chun a áirithiú nach mbíonn difríocht ábhartha idir an tsuim ghlanluacha agus an tsuim a chinnfí ag úsáid luach cóir ag deireadh na tréimhse tuairiscithe.

32

[Scriosta]

33

[Scriosta]

34

Braitheann minicíocht athluachálacha ar na hathruithe a thagann ar luachanna córa na n-ítimí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh atá á n-athluacháil. Nuair atá difríocht ábhartha idir luach cóir sócmhainne athluacháilte agus a suim ghlanluacha, is gá athluacháil bhreise a dhéanamh. Tagann athruithe suntasacha luaineacha ar luach cóir roinnt ítimí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh agus is gá athluacháil bhliantúil a dhéanamh orthu dá bhrí sin. Ní gá athluachálacha a dhéanamh chomh minic sin i gcás ítimí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh nach dtagann ach athruithe neamhshuntasacha ar a luach cóir. Ina ionad sin, d’fhéadfadh sé nár ghá an ítim a athluacháil ach gach 3 nó 5 bliana.

35

Nuair a athluacháiltear ítim réadmhaoine, gléasra agus trealaimh, déantar suim ghlanluacha na sócmhainne sin a choigeartú go dtí an méid athluacháilte. Ar dháta na hathluachála, caitear leis an tsócmhainn ar cheann de na bealaí seo a leanas: (a) déantar an t-oll-luach de réir na leabhar a choigeartú ar bhealach atá comhsheasmhach le hathluacháil shuim ghlanluacha na sócmhainne. D’fhéadfaí an t-oll-luach de réir na leabhar a athshonrú faoi threoir sonraí margaidh inbhraite nó i gcomhréir leis an athrú ar an tsuim ghlanluacha, mar shampla. Déantar an dímheas carntha ar dháta na hathluachála a choigeartú chun go mbeidh sé cothrom leis an difríocht idir oll-luach na sócmhainne de réir na leabhar agus suim ghlanluacha na sócmhainne i ndiaidh caillteanais lagaithe charntha a chur san áireamh; nó (b) díorthaítear an dímheas carntha in aghaidh oll-luach na sócmhainne de réir na leabhar. Méid an choigeartaithe ar dhímheas carntha, is cuid den mhéadú nó den laghdú é ar an tsuim ghlanluacha a ndéantar cuntasaíocht uirthi i gcomhréir le míreanna 39 agus 40.

36

Má athluacháiltear ítim réadmhaoine, gléasra agus trealaimh, déanfar athluacháil ar an aicme iomlán réadmhaoine, gléasra agus trealaimh ina bhfuil an tsócmhainn sin.

37

Is éard is aicme réadmhaoine, gléasra agus trealaimh ann grúpáil sócmhainní de chineál comhchosúil agus d’úsáid chomhchosúil in oibríochtaí eintitis. Is samplaí iad seo a leanas d’aicmí ar leithligh: (a) talamh; (b) talamh agus foirgnimh; (c) innealra; (d) longa; (e) aerárthaí; (f) mótarfheithiclí; (g) troscán agus feistis; (h) trealamh oifige; agus (i) plandaí iompair.

38

Déantar ítimí laistigh d’aicme réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a athluacháil go comhuaineach chun go seachnófar an athluacháil roghnaitheach ar shócmhainní agus an tuairisciú ar mhéideanna sna ráitis airgeadais a bhfuil meascán costas agus luachanna ar dhátaí éagsúla ann. Féadfar aicme sócmhainní a athluacháil ar bhonn atrátha, áfach, ar choinníoll go dtugtar athluacháil na haicme sócmhainní i gcrích laistigh de thréimhse ghearr agus go gcoimeádtar na hathluachálacha cothrom le dáta.

39

Má mhéadaítear suim ghlanluacha sócmhainne de thoradh athluachála, aithneofar an méadú in ioncam cuimsitheach eile agus carnfar i gcothromas é faoin gceannteideal ‘Barrachas athluachála’. Aithneofar an méadú i mbrabús nó i gcaillteanas, áfach, a mhéid a aisiompaíonn sé laghdú athluachála ar an tsócmhainn chéanna a aithníodh roimhe sin i mbrabús nó i gcaillteanas.

40

Má laghdaítear suim ghlanluacha sócmhainne de thoradh athluachála, aithneofar an laghdú i mbrabús nó i gcaillteanas. Aithneofar an laghdú in ioncam cuimsitheach eile, áfach, a mhéid arb ann d’aon iarmhéid creidmheasa sa bharrachas athluachála i leith na sócmhainne sin. An laghdú a aithnítear in ioncam cuimsitheach eile, laghdaíonn sé an méid carntha i gcothromas faoin gceannteideal ‘Barrachas athluachála’.

41

An barrachas athluachála a áirítear i gcothromas i leith ítim réadmhaoine, gléasra agus trealaimh, féadfar é a aistriú go díreach chuig tuilleamh coimeádta nuair a dhí-aithnítear an tsócmhainn. D’fhéadfaí go n-áireofaí leis sin iomlán an bharrachais a aistriú nuair a aistarraingítear nó a dhiúscraítear an tsócmhainn. Féadfar cuid den bharrachas a aistriú le linn don tsócmhainn a bheith á húsáid ag an eintiteas, áfach. I gcás den sórt sin, ba í an difríocht idir an dímheas bunaithe ar shuim ghlanluacha athluacháilte na sócmhainne agus an dímheas bunaithe ar chostas bunaidh na sócmhainne a bheadh sa mhéid barrachais a d’aistreofaí. Ní trí bhrabús ná trí chaillteanas a dhéantar aistrithe ó bharrachas athluachála go tuilleamh coimeádta.

42

Iarmhairtí cánach ar ioncam, más ann dóibh, a eascraíonn as athluacháil réadmhaoine, gléasra agus trealaimh, aithnítear agus nochtar iad i gcomhréir le IAS 12 Cánacha Ioncaim.

Dímheas

43

Dímheasfar ar leithligh gach cuid d’ítim réadmhaoine, gléasra agus trealaimh lena ngabhann costas atá suntasach i ndáil le costas iomlán na hítime.

44

Leithdháileann eintiteas an méid a aithníodh i dtosach i ndáil le hítim réadmhaoine, gléasra agus trealaimh ar a codanna suntasacha agus dímheasann gach cuid den sórt sin ar leithligh. D’fhéadfadh sé a bheith iomchuí, mar shampla, aerfhráma agus innill aerárthaigh a dhímheas ar leithligh. Ar an gcuma chéanna, má fhaigheann eintiteas réadmhaoin, gléasra agus trealamh faoi réir léas oibriúcháin inarb é an t-eintiteas an léasóir, d’fhéadfadh sé a bheith iomchuí dímheas ar leithligh a dhéanamh ar mhéideanna a léirítear i gcostas na hítime sin atá inchurtha i leith téarmaí léasa atá fabhrach nó neamhfhabhrach i gcoibhneas le téarmaí margaidh.

45

D’fhéadfadh saolré úsáide agus modh dímheasa a bheith ag cuid shuntasach d’ítim réadmhaoine, gléasra agus trealaimh atá mar an gcéanna leis an saolré úsáide agus an modh dímheasa atá ag cuid shuntasach eile den ítim chéanna sin. D’fhéadfaí codanna den sórt sin a ghrúpáil agus an muirear dímheasa á chinneadh.

46

A mhéid a dhéanann eintiteas codanna áirithe d’ítim réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a dhímheas ar leithligh, déanann sé a bhfuil fágtha den ítim a dhímheas ar leithligh freisin. Na codanna den ítim nach bhfuil suntasach astu féin, sin a bhfuil fágtha den ítim. Má tá ionchais éagsúla ag eintiteas i leith na bpáirteanna sin, d’fhéadfadh gá a bheith le teicnící neastacháin chun a bhfuil fágtha den ítim a dhímheas ar bhealach a léiríonn patrún tomhaltais agus/nó saolré úsáide a páirteanna go dílis.

47

Féadfaidh eintiteas rogha a dhéanamh na codanna den ítim nach ngabhann costas leo atá suntasach i ndáil le costas iomlán na hítime a dhímheas ar leithligh.

48

Aithneofar an muirear dímheasa le haghaidh gach tréimhse i mbrabús nó i gcaillteanas ach amháin má áirítear i suim ghlanluacha sócmhainne eile é.

49

Is i mbrabús nó i gcaillteanas de ghnáth a aithnítear an muirear dímheasa le haghaidh tréimhse. Uaireanta, áfach, na tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo agus atá corpraithe i sócmhainn, maolaítear iad nuair a tháirgtear sócmhainní eile. Sa chás sin, is cuid de chostas na sócmhainne eile é an muirear dímheasa agus áirítear ina suim ghlanluacha é. Áirítear dímheas gléasra agus trealamh monaraíochta i gcostais tiontaithe fardal, mar shampla (féach IAS 2). Ar an gcuma chéanna, d’fhéadfaí dímheas réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a úsáidtear le haghaidh gníomhaíochtaí forbartha a áireamh i gcostas sócmhainne doláimhsithe a aithnítear i gcomhréir le IAS 38 Sócmhainní Doláimhsithe.

Méid in-dímheasa agus tréimhse dímheasa

50

Leithdháilfear méid in-dímheasa sócmhainne ar bhonn córasach thar a saolré úsáide.

51

Déanfar athbhreithniú ar luach iarmharach agus ar shaolré úsáide sócmhainne ag deireadh gach bliana airgeadais ar a laghad agus, má bhíonn na hionchais éagsúil leis na meastacháin roimhe sin, déanfar cuntasaíocht ar an athrú (na hathruithe) mar athrú ar mheastachán cuntasaíochta i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta.

52

Aithnítear dímheas sócmhainní fiú má tá luach cóir na sócmhainne níos mó ná a suim ghlanluacha, fad nach bhfuil luach iarmharach na sócmhainne níos mó ná a suim ghlanluacha. Ní bhréagnaíonn deisiú agus cothabháil sócmhainne an gá lena dímheas.

53

Cinntear méid in-dímheasa sócmhainne tar éis a luach iarmharach a bhaint. Sa chleachtas, is minic a bhíonn luach iarmharach sócmhainne neamhshuntasach agus neamhábhartha dá réir agus an méid in-dímheasa á ríomh.

54

D’fhéadfadh méadú teacht ar luach iarmharach sócmhainne chuig méid atá níos mó ná suim ghlanluacha na sócmhainne nó cothrom léi. Má thagann, tá muirear dímheasa na sócmhainne nialasach mura laghdaíonn, agus go dtí go laghdaíonn, a luach iarmharach ina dhiaidh sin chuig méid atá faoi bhun shuim ghlanluacha na sócmhainne.

55

Tosaíonn dímheas sócmhainne nuair atá sí ar fáil le húsáid, i.e. nuair atá sí sa suíomh is gá, agus nuair atá an bhail is gá uirthi, chun go mbeidh sí in ann feidhmiú ar an mbealach a bheartaíonn an bhainistíocht. Scortar de dhímheas sócmhainne ar cibé acu dáta is túisce, an dáta a aicmítear an tsócmhainn mar shócmhainn arna sealbhú lena díol (nó a áirítear i ngrúpa diúscartha í a aicmítear mar ghrúpa arna shealbhú lena dhíol) i gcomhréir le IFRS 5 nó an dáta a dhí-aithnítear an tsócmhainn. Dá bhrí sin, ní scortar den dímheas nuair a thagann an tsócmhainn chun bheith díomhaoin ná nuair a aistarraingítear ó úsáid ghníomhach í ach amháin má tá an tsócmhainn go hiomlán dímheasta. Faoi mhodhanna úsáide dímheasa, áfach, féadann an muirear dímheasa a bheith nialasach agus gan aon táirgeadh ar siúl.

56

Na tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo atá corpraithe i sócmhainn, tomhlaíonn eintiteas go príomha iad trí úsáid na sócmhainne sin. Is minic a fhágann fachtóirí eile, áfach, amhail dífheidhmeacht theicniúil nó tráchtála agus caitheamh agus cuimilt le linn do shócmhainn a bheith díomhaoin, go laghdaítear ar na tairbhí eacnamaíocha a d’fhéadfaí a fháil ón tsócmhainn. Dá thoradh sin, breithnítear na fachtóirí uile seo a leanas agus saolré úsáide sócmhainne á cinneadh: (a) úsáid ionchasach na sócmhainne. Déantar measúnú ar úsáid faoi threoir acmhainn ionchasach nó aschur fisiciúil ionchasach na sócmhainne; (b) an caitheamh agus an chuimilt fhisiciúil ionchasach, rud a bhraitheann ar fhachtóirí oibriúcháin amhail an líon sealanna oibre ina bhfuil an tsócmhainn le húsáid agus an clár deisiúcháin agus cothabhála, agus an cúram a dhéantar den tsócmhainn agus an chothabháil a dhéantar uirthi agus í díomhaoin; (c) dífheidhmeacht theicniúil nó tráchtála a eascraíonn as athruithe nó feabhsuithe ar tháirgeadh, nó as athrú in éileamh an mhargaidh ar tháirge nó aschur seirbhíse na sócmhainne. Laghduithe a bhfuil coinne leo amach anseo ar phraghas díola ítime a táirgeadh ag úsáid sócmhainne, d’fhéadfaidís a bheith ina léiriú ar an ionchas go mbeidh an tsócmhainn ag dul chun dífheidhmeacht theicniúil nó tráchtála, rud a d’fhéadfadh, ar a sheal, a bheith ina léiriú ar laghdú ar na tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo agus atá corpraithe sa tsócmhainn. (d) teorainneacha dlíthiúla nó comhchosúla ar úsáid na sócmhainne, amhail dátaí éaga léasanna gaolmhara.

57

Sainmhínítear saolré úsáide sócmhainne i dtéarmaí na húsáide a bhfuil coinne leis go mbainfidh an t-eintiteas as an tsócmhainn. D’fhéadfadh sé go n-áireofaí i mbeartas bainistíochta sócmhainní an eintitis diúscairt sócmhainní tar éis tréimhse shonraithe nó tar éis cion sonraithe de na tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo agus atá corpraithe sa tsócmhainn a bheith ídithe. Dá bhrí sin, d’fhéadfadh saolré úsáide sócmhainne a bheith níos giorra ná a saolré eacnamaíoch. Is ceist bhreithiúnais é an meastachán ar shaolré úsáide na sócmhainne atá bunaithe ar thaithí an eintitis le sócmhainní comhchosúla.

58

Is sócmhainní indeighilte iad talamh agus foirgnimh agus déantar cuntasaíocht orthu ar leithligh, fiú nuair a fhaightear in éineacht iad. Cé is moite de roinnt eisceachtaí, amhail cairéil agus láithreáin a úsáidtear le haghaidh líonta talún, tá saolré úsáide gan teorainn ag talamh agus ní dhímheastar dá bhrí sin í. Ó tharla go bhfuil saolré úsáide theoranta ag foirgnimh, is sócmhainní in-dímheasa iad. Ní dhéanann méadú ar luach na talún ar a bhfuil foirgneamh lonnaithe difear do chinneadh mhéid in-dímheasa an fhoirgnimh.

59

Má áirítear i gcostas talún na costais a ghabhann le láithreán a dhíchur, a aistriú agus a athchóiriú, déantar an sciar sin den tsócmhainn talún a dhímheas thar an tréimhse tairbhí a fhaightear trí na costais sin a thabhú. I roinnt cásanna, d’fhéadfadh saolré úsáide theoranta a bheith ag an talamh féin, agus sa chás sin dímheastar í ar bhealach a léiríonn na tairbhí atá le baint aisti.

Modh dímheasa

60

Beidh an modh dímheasa a úsáidtear ina léiriú ar an bpatrún ina bhfuil coinne leis go dtomhlóidh an t-eintiteas na tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo de bharr na sócmhainne.

61

Déanfar athbhreithniú ag deireadh gach bliana airgeadais ar a laghad ar an modh dímheasa a chuirtear i bhfeidhm maidir le sócmhainn agus, má tháinig athrú suntasach ar an bpatrún ina bhfuil coinne leis go dtairbheofar de na tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo agus atá corpraithe sa tsócmhainn, athrófar an modh chun go mbeidh sé ina léiriú ar an bpatrún athraithe. Déanfar cuntasaíocht ar athrú den sórt sin mar athrú ar mheastachán cuntasaíochta i gcomhréir le IAS 8.

62

Tá modhanna dímheasa éagsúla ann is féidir a úsáid chun méid in-dímheasa sócmhainne a leithdháileadh ar bhonn córasach thar a saolré úsáide. Ar na modhanna sin tá modh an mhéid chothroim, modh an iarmhéid laghdaithigh agus modh na n-aonad táirgthe. Muirear tairiseach thar an tsaolré úsáide atá mar thoradh ar dhímheas de réir méid chothroim mura n-athraíonn luach iarmharach na sócmhainne. Muirear laghdaitheach thar an tsaolré úsáide atá mar thoradh ar mhodh an iarmhéid laghdaithigh. Is é an toradh atá ar mhodh na n-aonad táirgthe muirear atá bunaithe ar an úsáid nó ar an aschur lena bhfuil coinne. Roghnaíonn an t-eintiteas an modh is fearr a léiríonn patrún ionchasach tomhaltais na dtairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo atá corpraithe sa tsócmhainn. Cuirtear an modh sin i bhfeidhm go comhsheasmhach ó thréimhse go tréimhse ach amháin má thagann athrú ar phatrún ionchasach tomhaltais na dtairbhí eacnamaíocha sin a bheidh ann amach anseo.

62A

Ní iomchuí é modh dímheasa bunaithe ar ioncam arna ghiniúint ag gníomhaíocht ina n-áirítear úsáid sócmhainne. Ioncam arna ghiniúint ag gníomhaíocht ina n-áirítear úsáid sócmhainne, bíonn sé ina léiriú de ghnáth ar fhachtóirí nach tomhaltas tairbhí eacnamaíocha na sócmhainne iad. Déanann ionchuir agus próisis eile, gníomhaíochtaí díolachán agus athruithe ar mhéideanna díolachán agus ar phraghsanna díola, mar shampla, difear d’ioncam. D’fhéadfadh boilsciú, nach n-imríonn aon tionchar ar an mbealach a n-úsáidtear sócmhainn, difear a dhéanamh do chomhchuid phraghais an ioncaim.

Lagú

63

Chun a chinneadh cé acu atá nó nach bhfuil ítim réadmhaoine, gléasra agus trealaimh lagaithe, cuireann eintiteas IAS 36 Lagú Sócmhainní i bhfeidhm. Mínítear leis an gcaighdeán sin conas a dhéanann eintiteas athbhreithniú ar shuim ghlanluacha a shócmhainní, conas a chinneann sé méid in-aisghabhála sócmhainne agus an cás ina n-aithníonn sé caillteanas lagaithe nó ina n-aisiompaíonn sé an t-aitheantas sin.

64

[Scriosta]

Cúiteamh i leith lagaithe

65

Cúiteamh ó thríú páirtithe as ítimí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a lagaíodh, a cailleadh nó a tarscaoileadh, áireofar i mbrabús nó i gcaillteanas iad nuair a thiocfaidh an cúiteamh sin chun bheith infhála.

66

Laguithe nó caillteanais ítimí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh, éilimh ghaolmhara ar chúiteamh nó íocaíochtaí cúitimh ó thríú páirtithe agus ceannach nó déanamh aon sócmhainn athsholáthair, is teagmhais eacnamaíocha ar leithligh iad agus déantar cuntasaíocht orthu ar leithligh mar a leanas: (a) aithnítear laguithe ítimí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh i gcomhréir le IAS 36; (b) is i gcomhréir leis an gcaighdeán seo a chinntear dí-aithint ítimí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a aistarraingítear nó a dhiúscraítear; (c) cúiteamh ó thríú páirtithe as ítimí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a lagaíodh, a cailleadh nó a tarscaoileadh, cuirtear san áireamh iad agus brabús nó caillteanas á chinneadh nuair a thiocfaidh an cúiteamh sin chun bheith infhála; agus (d) is i gcomhréir leis an gcaighdeán seo a chinntear costas ítimí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a athchóirítear, a cheannaítear nó a dhéantar mar athsholáthairtí.

DÍ-AITHINT

67

Dí-aithneofar suim ghlanluacha ítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh: (a) ar a diúscairt; nó (b) nuair nach bhfuil coinne le tairbhí eacnamaíocha amach anseo óna húsáid ná óna diúscairt.

68

An gnóthachan nó an caillteanas a eascraíonn as dí-aithint ítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh, áireofar i mbrabús nó i gcaillteanas é nuair a dhí-aithnítear an ítim (ach amháin má éilítear a mhalairt le IFRS 16 Léasanna ar dhíolachán agus ar aisléasú). Ní aicmeofar gnóthachain mar ioncam.

68A

Eintiteas a dhíolann ítimí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh arna sealbhú aige lena ligean ar cíos le páirtithe eile i gcúrsa a ghnáthimeachtaí, áfach, aistreoidh sé sócmhainní den sórt sin chuig fardail ar a suim ghlanluacha nuair a scoireann siad de bheith ar cíos agus a thagann chun bheith sealbhaithe lena ndíol. Is mar ioncam a aithneofar na fáltais as díol sócmhainní den sórt sin i gcomhréir le IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí. Níl feidhm ag IFRS 5 nuair a dhéantar sócmhainní arna sealbhú lena ndíol i ngnáthchúrsa gnó a aistriú chuig fardail.

69

D’fhéadfadh diúscairt ítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh tarlú ar roinnt bealaí éagsúla (e.g. trí dhíolachán, trí theacht isteach i léas airgeadais nó trí dheonachán). Is é dáta diúscartha ítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh an dáta a fhaigheann an faighteoir rialú ar an ítim sin i gcomhréir leis na ceanglais chun a chinneadh cathain a chomhlíontar oibleagáid feidhmíochta in IFRS 15. Tá feidhm ag IFRS 16 le diúscairt trí dhíolachán agus aisléasú.

70

Más amhlaidh, faoi phrionsabal an aitheantais i mír 7, go n-aithníonn eintiteas i suim ghlanluacha ítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh an costas as cuid den ítim a athsholáthar, dí-aithníonn sé suim ghlanluacha na coda athsholáthraithe sin gan beann ar cé acu a dímheasadh nó nár dímheasadh an chuid athsholáthraithe ar leithligh. Mura bhfuil sé infheidhmithe ag eintiteas suim ghlanluacha na coda athsholáthraithe a chinneadh, féadfaidh sé costas an athsholáthair a úsáid mar thásc ar an gcostas a bhí ar an gcuid athsholáthraithe tráth a fuarthas nó a rinneadh í.

71

An gnóthachan nó an caillteanas a eascraíonn as dí-aithint ítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh, cinnfear é mar an difríocht idir na glanfháltais diúscartha, más ann dóibh, agus suim ghlanluacha na hítime.

72

An méid comaoine atá le háireamh sa ghnóthachan nó sa chaillteanas a eascraíonn as dí-aithint ítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh, cinntear é i gcomhréir leis na ceanglais maidir leis an bpraghas idirbhirt a chinneadh i míreanna 47–72 de IFRS 15. Is i gcomhréir leis na ceanglais maidir le hathruithe ar an bpraghas idirbhirt in IFRS 15 a choinneofar cuntas ar athruithe ina dhiaidh sin ar an méid measta comaoine a áirítear sa ghnóthachan nó sa chaillteanas.

NOCHTADH

73

Nochtfar sna ráitis airgeadais na nithe seo a leanas le haghaidh gach aicme réadmhaoine, gléasra agus trealaimh: (a) na boinn tomhais a úsáidtear chun an t-oll-luach de réir na leabhar a chinneadh; (b) na modhanna dímheasa a úsáidtear; (c) na saolréanna úsáide nó na rátaí dímheasa a úsáidtear; (d) an t-oll-luach de réir na leabhar agus an dímheas carntha (arna chomhiomlánú le caillteanais lagaithe charntha) ag tús agus ag deireadh na tréimhse; agus (e) réiteach ar an tsuim ghlanluacha ag tús agus ag deireadh na tréimhse lena léirítear na nithe seo a leanas: (i) breiseanna; (ii) sócmhainní a aicmítear mar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol nó a áirítear i ngrúpa diúscartha a aicmítear mar ghrúpa arna shealbhú lena dhíol i gcomhréir le IFRS 5 agus diúscairtí eile; (iii) éadálacha trí chomhcheangail ghnó; (iv) méaduithe nó laghduithe a leanann as athluachálacha faoi mhíreanna 31, 39 agus 40 agus as caillteanais lagaithe a aithnítear nó a aisiompaítear in ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le IAS 36; (v) caillteanais lagaithe a aithnítear i mbrabús nó i gcaillteanas i gcomhréir le IAS 36; (vi) caillteanais lagaithe a aisiompaítear i mbrabús nó i gcaillteanas i gcomhréir le IAS 36; (vii) dímheas; (viii) na glandifríochtaí ráta malairte a eascraíonn as na ráitis airgeadais a aistriú ón airgeadra feidhmiúil go dtí airgeadra tuairiscithe difriúil, lena n-áirítear oibríocht eachtrach a aistriú go dtí airgeadra tuairiscithe an eintitis tuairiscithe; agus (ix) athruithe eile.

74

Nochtfar freisin sna ráitis airgeadais: (a) srianta a bheith ar theideal agus méideanna na srianta sin, agus réadmhaoin, gléasra agus trealamh atá curtha i ngeall mar urrús i leith dliteanas; (b) méid an chaiteachais arna shainaithint i nglanluach na hítime réadmhaoine, gléasra agus trealaimh le linn déanamh na hítime; agus (c) méid na ngealltanas conarthach le haghaidh éadálacha réadmhaoine, gléasra agus trealaimh.

74A

Nochtfar na nithe seo a leanas freisin sna ráitis airgeadais, mura léirítear ar leithligh iad sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach: (a) méid an chúitimh ó thríú páirtithe i leith ítimí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a lagaíodh, a cailleadh nó a tarscaoileadh a áirítear i mbrabús nó i gcaillteanas; agus (b) méideanna na bhfáltas agus an chostais a áirítear i mbrabús nó i gcaillteanas i gcomhréir le mír 20A a bhaineann le hítimí a táirgeadh nach aschur as gnáthghníomhaíochtaí an eintitis iad, agus cén ítim (cé na hítimí) líne sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach lena n-áirítear fáltais agus costas den chineál sin.

75

Is ceisteanna breithiúnais iad modh dímheasa agus meastachán saolré úsáide na sócmhainní a roghnú. Dá bhrí sin, leis an nochtadh ar na modhanna a ghlactar agus ar na saolréanna úsáide measta nó ar na rátaí dímheasa, soláthraítear faisnéis d’úsáideoirí ráiteas airgeadais a thugann caoi dóibh na beartais a roghnaíonn an bhainistíocht a athbhreithniú agus comparáid a dhéanamh le heintitis eile. Ar chúiseanna comhchosúla, is gá na nithe seo a leanas a nochtadh: (a) dímheas sócmhainní, cibé an n-aithnítear i mbrabús nó i gcaillteanas nó mar chuid de chostas sócmhainní eile iad, le linn tréimhse; agus (b) dímheas carntha ag deireadh na tréimhse.

76

I gcomhréir le IAS 2, nochtann eintiteas cineál agus éifeacht athraithe ar mheastachán cuntasaíochta agus an éifeacht atá aige sin sa tréimhse reatha nó a bhfuil coinne léi sna tréimhsí ina dhiaidh sin. I gcás réadmhaoine, gléasra agus trealaimh, d’fhéadfadh nochtadh den sórt sin eascairt as athruithe ar mheastacháin i leith na nithe seo a leanas: (a) luachanna iarmharacha; (b) na costais mheasta a ghabhann le hítimí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a dhíchur, a aistriú nó a athchóiriú; (c) saolréanna úsáide; agus (d) modhanna dímheasa.

77

Má luaitear ítimí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh ar mhéideanna athluacháilte, nochtfar na nithe seo a leanas i dteannta na nochtaí a cheanglaítear le IFRS 13: (a) dáta éifeachtach na hathluachála; (b) cé acu a bhí nó nach raibh luachálaí neamhspleách rannpháirteach; (c) [scriosta] (d) [scriosta] (e) i gcás gach aicme athluacháilte réadmhaoine, gléasra agus trealaimh, an tsuim ghlanluacha a d’aithneofaí dá ndéanfaí na sócmhainní a thabhairt ar aghaidh faoin tsamhail chostais; agus (f) an barrachas athluachála, lena léirítear an t-athrú le haghaidh na tréimhse agus aon srian ar dháileadh an iarmhéid ar scairshealbhóirí.

78

I gcomhréir le IAS 36, nochtann eintiteas faisnéis maidir le réadmhaoin, gléasra agus trealamh lagaithe i dteannta na faisnéise a cheanglaítear le mír 73(e)(iv)-(vi).

79

D’fhéadfadh an fhaisnéis seo a leanas a bheith úsáideach d’úsáideoirí ráiteas airgeadais freisin: (a) suim ghlanluacha réadmhaoine, gléasra agus trealaimh atá díomhaoin go sealadach; (b) suim ghlanluacha chomhlán réadmhaoine, gléasra agus trealaimh atá dímheasta ina n-iomláine agus atá fós in úsáid; (c) an méid réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a aistarraingíodh ó úsáid ghníomhach agus nach bhfuil aicmithe mar mhaoin, gléasra agus trealamh atá á sealbhú lena ndíol i gcomhréir le IRFS 5; agus (d) nuair a úsáidtear an tsamhail chostais, luach cóir réadmhaoine, gléasra agus trealaimh i gcás ina bhfuil difríocht ábhartha idir sin agus an tsuim ghlanluacha. Dá bhrí sin, moltar d’eintitis na méideanna sin a nochtadh.

FORÁLACHA IDIRTHRÉIMHSEACHA

80

Ceanglais mhíreanna 24-26 maidir leis an tomhas tosaigh ar ítim réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a fhaightear in idirbheart malartú sócmhainní, ní chuirfear i bhfeidhm go hionchasach iad ach maidir le hidirbhearta amach anseo.

80A

Le Feabhsuithe Bliantúla maidir le IFRSanna le haghaidh na Tréimhse 2010–2012, leasaíodh mír 35. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm maidir leis na hathluachálacha uile a aithnítear i dtréimhsí bliantúla dar tús dáta chur i bhfeidhm tosaigh an leasaithe sin, nó ina dhiaidh sin, agus sa tréimhse bhliantúil a tháinig díreach roimhe. Féadfaidh eintiteas faisnéis chomparáideach choigeartaithe a chur i láthair maidir le haon tréimhse níos luaithe a chuirtear i láthair, ach ní éilítear air sin a dhéanamh. Má chuireann eintiteas faisnéis chomparáideach neamhchoigeartaithe i láthair maidir le haon tréimhse níos luaithe, sainaithneoidh sé go soiléir cén fhaisnéis nár coigeartaíodh, luafaidh sé gur cuireadh i láthair ar bhonn difriúil í agus míneoidh sé an bonn sin.

80B

Sa tréimhse tuairiscithe nuair a chuirtear Talmhaíocht: Plandaí Iompair (Leasuithe ar IAS 16 agus IAS 41) i bhfeidhm den chéad uair, ní gá d’eintiteas an fhaisnéis chainníochtúil a cheanglaítear le mír 28(f) de IAS 8 maidir leis an tréimhse reatha a nochtadh. An fhaisnéis chainníochtúil a cheanglaítear le mír 28(f) de IAS 8 maidir le gach réamhthréimhse a chuirtear i láthair, áfach, cuirfidh eintiteas an fhaisnéis sin i láthair.

80C

Féadfaidh eintiteas a roghnú ítim plandaí iompair a thomhas ar a luach cóir ag tús na tréimhse is luaithe a chuirtear i láthair sna ráitis airgeadais le haghaidh na tréimhse tuairiscithe ina gcuirtear Talmhaíocht: Plandaí Iompair (Leasuithe ar IAS 16 agus IAS 41) i bhfeidhm den chéad uair, agus an luach cóir sin a úsáid mar a chostas measta ar an dáta sin. Aon difríocht idir an tsuim ghlanluacha roimhe sin agus an luach cóir, aithneofar i dtuilleamh coimeádta tosaigh í ag tús na tréimhse is luaithe a chuirtear i láthair.

80D

Le Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh—Fáltais roimh an úsáid atá beartaithe, a eisíodh i mí na Bealtaine 2020, leasaíodh míreanna 17 agus 74 agus cuireadh míreanna 20A agus 74A leis. Ní chuirfidh an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go cúlghabhálach ach maidir le hítimí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a thugtar chuig an suíomh is gá, agus a gcuirtear an bhail is gá orthu, chun go mbeidh siad in ann feidhmiú ar an mbealach a bheartaíonn an bhainistíocht roimh thús nó ag tús na tréimhse is luaithe a chuirtear i láthair sna ráitis airgeadais ina gcuirfidh an t-eintiteas na leasuithe i bhfeidhm den chéad uair. Aithneoidh an t-eintiteas an iarmhairt charnach a bhaineann leis na leasuithe a chur i bhfeidhm ar dtús mar choigeartú ar iarmhéid tosaigh an tuillimh choimeádta (nó gné eile den chaipiteal gnáthscaireanna, de réir mar is iomchuí) ag tús na tréimhse is luaithe sin a chuirtear i láthair.

DÁTA ÉIFEACHTACH

81

Cuirfidh eintiteas an caighdeán seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2005 nó ina dhiaidh sin. Moltar cur i bhfeidhm níos luaithe a dhéanamh. Má chuireann eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir le tréimhse a thosaíonn roimh an 1 Eanáir 2005, nochtfaidh sé an méid sin.

81A

Cuirfidh eintiteas na leasuithe i mír 3 i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2006 nó ina dhiaidh. Má chuireann eintiteas IFRS 6 i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh na tréimhse níos luaithe sin.

81B

Le IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais (arna athbhreithniú in 2007) leasaíodh an téarmaíocht a úsáidtear ar fud IFRSanna. Ina theannta sin, leasaíodh leis míreanna 39, 40 agus 73(e)(iv). Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

81C

Le IFRS 3 Comhcheangail Ghnó (arna athbhreithniú in 2008) leasaíodh mír 44. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2009 nó ina dhiaidh sin. Má chuireann eintiteas IFRS 3 (arna athbhreithniú in 2008) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear an leasú i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin freisin.

81D

Le Feabhsuithe maidir le IFRSanna, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2008, leasaíodh míreanna 6 agus 69 agus cuireadh mír 68A leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin agus, an tráth céanna, cuirfidh sé na leasuithe gaolmhara ar IAS 7 Ráiteas ar Shreafaí Airgid i bhfeidhm.

81E

Le Feabhsuithe maidir le IFRSanna, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2008, leasaíodh mír 5. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm go hionchasach le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2009 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe má chuireann eintiteas na leasuithe ar mhíreanna 8, 9, 22, 48, 53, 53A, 53B, 54, 57 agus 85B de IAS 40 i bhfeidhm an tráth céanna. Má chuireann an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

81F

Le IFRS 13, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh an sainmhíniú ar luach cóir agus an sainmhíniú ar mhéid in-aisghabhála i mír 6, leasaíodh míreanna 26, 35 agus 77 agus scriosadh míreanna 32 agus 33. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 13 i bhfeidhm.

81G

Le Feabhsuithe Bliantúla le haghaidh na Tréimhse 2009–2011, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2012, leasaíodh mír 8. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2013 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an leasú sin i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

81H

Le Feabhsuithe Bliantúla maidir le IFRSanna le haghaidh na Tréimhse 2010–2012, arna eisiúint i mí na Nollag 2013, leasaíodh mír 35 agus cuireadh mír 80A leis. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2014 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an leasú sin i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

81I

Le Soiléiriú ar Mhodhanna Inghlactha Dímheasa agus Amúchta (Leasuithe ar IAS 16 agus IAS 38), arna eisiúint i mí na Bealtaine 2014, leasaíodh mír 56 agus cuireadh mír 62A leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go hionchasach maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2016 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

81J

Le IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2014, leasaíodh míreanna 68A, 69 agus 72. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 15 á chur i bhfeidhm aige.

81K

Talmhaíocht: Le Plandaí Iompair (Leasuithe ar IAS 16 agus IAS 41), arna eisiúint i mí an Mheithimh 2014, leasaíodh míreanna 3, 6 agus 37 agus cuireadh míreanna 22A agus 80B–80C leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2016 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8, seachas mar a shonraítear i mír 80C.

81L

Le IFRS 16, arna eisiúint i mí Eanáir 2016, scriosadh míreanna 4 agus 27 agus leasaíodh míreanna 5, 10, 44 agus 68–69. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 16 á chur i bhfeidhm aige.

81M

Le IFRS 17, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2017, cuireadh míreanna 29A agus 29B leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 17 á chur i bhfeidhm aige.

81N

Le Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh—Fáltais roimh an úsáid atá beartaithe, a eisíodh i mí na Bealtaine 2020, leasaíodh míreanna 17 agus 74 agus cuireadh míreanna 20A, 74A agus 80D leis. Cuirfidh an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh na dtréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2022 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

FÓGAIRTÍ EILE A THARRAINGT SIAR

82

Leis an gcaighdeán seo, dímholtar IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh (arna athbhreithniú in 1998).

83

Cuirtear an caighdeán seo in ionad na léirmhínithe seo a leanas: (a) SIC-6 Costais um Mionathrú Bogearraí Reatha; (b) SIC-14 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh — Cúiteamh i leith Lagú nó Caillteanas Ítimí; agus (c) SIC-23 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh — Mór-iniúchadh nó Costais Ollchóiriúcháin.

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 19

Sochair Fostaithe

CUSPÓIR

1

Is é is cuspóir don chaighdeán seo an cur chuige cuntasaíochta agus nochta a fhorordú le haghaidh sochair fostaithe. Leis an gcaighdeán seo, éilítear ar eintiteas na nithe seo a leanas a aithint: (a) dliteanas nuair a sholáthraíonn fostaí seirbhís mar mhalairt ar shochair fostaithe atá le híoc amach anseo; agus (b) speansas nuair a thomhlaíonn an t-eintiteas an tairbhe eacnamaíoch a eascraíonn as an tseirbhís a sholáthair fostaí mar mhalairt ar shochair fostaithe.

RAON FEIDHME

2

Cuirfidh fostóir an Caighdeán seo i bhfeidhm agus cuntasaíocht á déanamh ar gach sochar fostaithe, seachas iad siúd a bhfuil IFRS 2Íocaíocht Scairbhunaithe infheidhme ina leith.

3

Ní bhaineann an Caighdeán seo le tuairisciú na bpleananna sochair scoir (féach IAS 26 Cuntasaíocht agus Tuairisciú na bPleananna Sochair Scoir).

4

Áirítear na sochair fostaithe a sholáthraítear ar na bealaí seo a leanas leo siúd a bhfuil feidhm ag an gCaighdeán seo ina leith: (a) faoi phleananna foirmiúla nó faoi chomhaontuithe foirmiúla eile idir eintiteas agus fostaithe aonair, grúpaí fostaithe nó a n-ionadaithe; (b) faoi cheanglais reachtacha, nó trí shocruithe tionsclaíocha, lena n-éilítear ar eintitis rannchuidiú le pleananna náisiúnta, stáit, tionscail nó ilfhostóirí eile; nó (c) trí bhíthin na gcleachtas neamhfhoirmiúil sin as a n-eascraíonn oibleagáid inchiallaithe. Eascraíonn oibleagáid inchiallaithe as cleachtais neamhfhoirmiúla i gcás nach bhfuil aon mhalairt réalaíoch ag an eintiteas ach sochair fostaithe a íoc. Is sampla d’oibleagáid inchiallaithe é cás ina bhfágfadh athrú ar chleachtais neamhfhoirmiúla eintitis go ndéanfaí damáiste doghlactha dá chaidreamh le fostaithe.

5

Áirítear le sochair fostaithe: (a) sochair ghearrthéarmacha fostaithe, amhail na nithe seo a leanas, má tá coinne leis go socrófar go hiomlán iad roimh 12 mhí tar éis dheireadh na tréimhse tuairiscithe bliantúla ina soláthraíonn na fostaithe na seirbhísí gaolmhara: (i) pá, tuarastail agus ranníocaíochtaí slándála sóisialta; (ii) saoire bhliantúil íoctha agus saoire bhreoiteachta íoctha; (iii) roinnt an bhrabúis agus bónais; agus (iv) sochair neamhairgeadaíochta (amhail cúram leighis, tithíocht, carranna agus earraí nó seirbhísí saor in aisce nó fóirdheonaithe) le haghaidh fostaithe reatha; (b) sochair iarfhostaíochta, amhail na nithe seo a leanas: (i) sochair scoir (e.g. pinsin agus íocaíochtaí cnapshuime ar scor); agus (ii) sochair iarfhostaíochta eile, amhail árachas saoil iarfhostaíochta agus cúram leighis iarfhostaíochta; (c) sochair fhadtéarmacha eile fostaithe, amhail na nithe seo a leanas: (i) neamhláithreachtaí fadtéarmacha íoctha, amhail saoire fadseirbhíse nó saoire shabóideach; (ii) iubhaile nó sochair fadseirbhíse eile; agus (iii) sochair fhadtéarmacha mhíchumais; agus (d) sochair i dtaca le foirceannadh.

6

Áirítear le sochair fostaithe sochair a sholáthraítear d’fhostaithe nó dá gcleithiúnaithe nó dá dtairbhithe agus féadfar iad a shocrú trí bhíthin íocaíochtaí a dhéantar go díreach le fostaithe, lena gcéilí, lena leanaí nó le cleithiúnaithe eile, nó le páirtithe eile, amhail cuideachtaí árachais.

7

Féadfaidh fostaí seirbhísí a sholáthar d’eintiteas ar bhonn lánaimseartha, páirtaimseartha, buan, ócáideach nó sealadach. Chun críoch an Chaighdeáin seo, áirítear stiúrthóirí agus pearsanra bainistíochta eile le fostaithe.

SAINMHÍNITHE

8

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo in éineacht leis na bríonna a shonraítear:   Sainmhínithe ar shochair fostaithe   Is éard is sochair fostaithe ann gach cineál comaoine a thugann eintiteas mar mhalairt ar sheirbhísí arna soláthar ag fostaithe nó ar fhoirceannadh fostaíochta.   Is éard is sochair ghearrthéarmacha fostaithe ann sochair fostaithe (seachas sochair i dtaca le foirceannadh) a bhfuil coinne leis go socrófar go hiomlán iad roimh 12 mhí tar éis dheireadh na tréimhse tuairiscithe bliantúla ina soláthraíonn na fostaithe an tseirbhís ghaolmhar.   Is éard is sochair iarfhostaíochta ann sochair fostaithe (seachas sochair i dtaca le foirceannadh agus sochair ghearrthéarmacha fostaithe) is iníoctha tar éis críoch a bheith curtha le fostaíocht.   Is éard is sochair fhad-téarmacha eile fostaithe ann gach sochar fostaithe seachas sochair ghearr-théarmacha fostaithe, sochair iarfhostaíochta agus sochair i dtaca le foirceannadh.   Is sochair fostaithe iad sochair i dtaca le foirceannadh a sholáthraítear mar mhalairt ar fhoirceannadh fostaíochta fostaí mar thoradh ar cheann den dá chás seo a leanas: (a) cinneadh eintitis le fostaíocht fostaí a fhoirceannadh roimh an ngnáthdháta scoir; nó (b) cinneadh fostaí tairiscint ar shochair a ghlacadh mar mhalairt ar fhoirceannadh fostaíochta.   Sainmhínithe a bhaineann le haicmiú pleananna   Is éard is pleananna sochair iarfhostaíochta ann socruithe foirmiúla nó neamhfhoirmiúla faoina soláthraíonn eintiteas sochair iarfhostaíochta le haghaidh fostaí amháin nó níos mó.   Is éard is pleananna ranníocaíochtaí sainithe ann pleananna sochair iarfhostaíochta faoina n-íocann eintiteas ranníocaíochtaí seasta le heintiteas ar leithligh (ciste) agus nach mbeidh aon oibleagáid inchiallaithe ná dhlíthiúil air chun ranníocaíochtaí breise a íoc mura mbeidh sócmhainní leordhóthanacha sa chiste chun na sochair fostaithe uile a bhaineann le seirbhís fostaithe sa tréimhse reatha agus i dtréimhsí roimhe sin a íoc.   Is éard is pleananna sochar sainithe ann pleananna sochair iarfhostaíochta seachas pleananna ranníocaíochtaí sainithe.   Is éard is pleananna ilfhostóirí ann pleananna ranníocaíochtaí sainithe (seachas pleananna stáit) nó pleananna sochar sainithe (seachas pleananna stáit): (a) lena gcomhthiomsaítear na sócmhainní a ranníoc eintitis éagsúla nach bhfuil faoi rialú comhchoiteann; agus (b) lena n-úsáidtear na sócmhainní sin chun sochair a sholáthar d’fhostaithe ó níos mó ná eintiteas amháin, ar an mbunús go gcinntear leibhéil ranníocaíochta agus sochair gan aird ar aitheantas an eintitis a fhostaíonn na fostaithe.   Sainmhínithe a bhaineann leis an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn)   Is éard is glandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) ann an méid easnaimh nó barrachais, arna choigeartú ó thaobh aon iarmhairt a bhaineann le glansócmhainn sochair shainithe a theorannú chuig uasteorainn na sócmhainne.   Is éard is easnamh nó barrachas ann: (a) luach láithreach oibleagáide sochar sainithe lúide (b) luach cóir shócmhainní an phlean (más ann dóibh).   Is éard is uasteorainn sócmhainne ann luach láithreach aon tairbhe eacnamaíoch atá ar fáil i bhfoirm aisíocaíochtaí ón bplean nó i bhfoirm laghduithe ar ranníocaíochtaí leis an bplean amach anseo.   Is ionann luach láithreach oibleagáide sochar sainithe agus an luach láithreach, gan aon sócmhainn phlean a asbhaint, d’íocaíochtaí todhchaí a bhfuil coinne leo, a cheanglófar chun an oibleagáid a leanann as seirbhís fostaithe sna tréimhsí reatha agus i dtréimhsí roimhe a shocrú.   Cuimsítear le sócmhainní plean: (a) sócmhainní atá i seilbh ag ciste sochar fadtéarmach d’fhostaithe; agus (b) polasaithe cáilitheacha árachais.   Sócmhainní atá i seilbh ag ciste sochar fadtéarmach d’fhostaithe, is sócmhainní iad (seachas ionstraimí airgeadais neamh-inaistrithe arna n-eisiúint ag an eintiteas tuairiscithe): (a) atá i seilbh ag eintiteas (ciste) atá ar leithligh go dlíthiúil ón eintiteas tuairiscithe agus arb ann dó go heisiach chun sochair fostaithe a íoc nó a chistiú; agus (b) atá ar fáil chun sochair fostaithe a íoc nó a mhaoiniú agus chuige sin amháin, nach bhfuil ar fáil do chreidiúnaithe dílse an eintitis tuairiscithe (fiú i bhféimheacht), agus nach féidir a thabhairt ar ais don eintiteas tuairiscithe, ach amháin más amhlaidh ceachtar de na cásanna a leanas: (i) is leordhóthanach sócmhainní an chiste atá fágtha chun oibleagáidí gaolmhara uile an phlean nó an eintitis tuairiscithe i leith sochair fostaithe a chomhlíonadh; nó (ii) tugtar na sócmhainní ar ais don eintiteas tuairiscithe chun é a aisíoc as sochair fostaithe a íocadh cheana.   Is éard is polasaí cáilitheach árachais ann polasaí árachais  (7) arna eisiúint ag árachóir nach páirtí gaolmhar leis an eintiteas tuairiscithe é (mar a shainmhínítear in IAS 24 Faisnéis a Nochtadh maidir le Páirtithe Gaolmhara), más amhlaidh na nithe seo a leanas maidir le fáltais an pholasaí: (a) ní féidir iad a úsáid ach chun sochair fostaithe a íoc nó a mhaoiniú faoi phlean sochair shainithe; agus (b) níl siad ar fáil do chreidiúnaithe dílse an eintitis tuairiscithe (fiú i bhféimheacht) agus ní féidir iad a íoc leis an eintiteas tuairiscithe, ach amháin más amhlaidh ceachtar de na cásanna a leanas: (i) is sócmhainní barrachais atá sna fáltais nach bhfuil gá leo chun go gcomhlíonfaidh an polasaí na hoibleagáidí gaolmhara uile i leith sochair fostaithe; nó (ii) tugtar na fáltais ar ais don eintiteas tuairiscithe chun é a aisíoc as sochair fostaithe a íocadh cheana.   Is éard is luach cóir ann an praghas a gheofaí chun sócmhainn a dhíol nó an praghas a d’íocfaí chun dliteanas a aistriú in idirbheart ordúil idir rannpháirtithe sa mhargadh ar dháta an tomhais. (Féach IFRS 13 Tomhas Luach Cóir.)   Sainmhínithe a bhaineann le costas sochair shainithe   Cuimsítear le costas seirbhíse: (a) costas na seirbhíse reatha, arb é an méadú é ar luach láithreach na hoibleagáide sochar sainithe a leanann as seirbhís fostaí sa tréimhse reatha; (b) is éard is costas seirbhíse roimhe seo ann an t-athrú ar luach reatha na hoibleagáide sochar sainithe le haghaidh seirbhís fostaí i dtréimhsí roimhe sin, athrú a eascraíonn as leasú ar phlean ( plean sochair shainithe a thabhairt isteach, a aistarraingt, nó athruithe a dhéanamh air) nó ciorrú (laghdú suntasach arna dhéanamh ag an eintiteas ar an líon fostaithe a chumhdaítear le plean); agus (c) aon ghnóthachan nó aon chaillteanas ar shocraíocht.   Is éard is ús glan ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) ann an t-athrú a thagann le linn na tréimhse ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) a eascraíonn as imeacht ama.   Cuimsítear na nithe seo a leanas le hatomhais ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn): (a) gnóthachain agus caillteanais achtúireacha; (b) an toradh ar shócmhainní plean, gan méideanna a áirítear in ús glan ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) a chur san áireamh; agus (c) aon athrú ar éifeacht na huasteorann sócmhainne, gan méideanna a áirítear in ús glan ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) a chur san áireamh.   Is éard is gnóthachain agus caillteanais achtúireacha ann athruithe ar luach láithreach na hoibleagáide sochar sainithe a leanann as na nithe seo a leanas: (a) coigeartuithe taithí (iarmhairtí difríochtaí idir na toimhdí achtúireacha roimhe sin agus an méid a tharla iarbhír); agus (b) iarmhairtí na n-athruithe ar thoimhdí achtúireacha.   Is éard is toradh ar shócmhainní plean ann ús, díbhinní agus ioncam eile a dhíorthaítear ó na sócmhainní plean, in éineacht le gnóthachain agus caillteanais réadaithe agus neamhréadaithe ar na sócmhainní plean, lúide: (a) aon chostas a bhaineann le sócmhainní plean a bhainistiú; agus (b) lúide aon cháin is iníoctha ag an bplean féin, seachas cáin a áirítear sna toimhdí achtúireacha a úsáidtear chun luach láithreach na hoibleagáide sochar sainithe a thomhas.   Is éard is socraíocht ann idirbhearta lena gcuirtear deireadh le gach oibleagáid dhlíthiúil nó oibleagáid inchiallaithe bhreise maidir le cuid de na sochair, nó na sochair uile, a ndéantar foráil maidir leo faoi phlean sochair shainithe, seachas sochair a íoc le fostaithe, nó iad a íoc thar a gceann, a leagtar amach i dtéarmaí an phlean agus a áirítear sna toimhdí achtúireacha.

SOCHAIR GHEARRTHÉARMACHA FOSTAITHE

9

Áirítear ítimí amhail na nithe seo a leanas le sochair ghearrthéarmacha fostaithe, má tá coinne leis go socrófar go hiomlán iad roimh 12 mhí tar éis dheireadh na tréimhse tuairiscithe bliantúla ina soláthraíonn na fostaithe na seirbhísí gaolmhara: (a) pá, tuarastail agus ranníocaíochtaí slándála sóisialta; (b) saoire bhliantúil íoctha agus saoire bhreoiteachta íoctha; (c) roinnt an bhrabúis agus bónais; agus (d) sochair neamhairgeadaíochta (amhail cúram leighis, tithíocht, carranna agus earraí nó seirbhísí saor in aisce nó fóirdheonaithe) le haghaidh fostaithe reatha.

10

Ní gá d’eintiteas sochar gearrthéarmach fostaithe a athaicmiú má thagann athrú sealadach ar ionchais an eintitis i leith uainiú na socraíochta. Má thagann athrú ar shaintréithe an tsochair (amhail athrú ó shochar neamhcharnach go sochar carnach), áfach, nó murar sealadach é an t-athrú ionchais i leith uainiú na socraíochta, breithníonn an t-eintiteas sa chás sin cé acu atá nó nach bhfuil an sochar fós i gcomhréir leis an sainmhíniú ar shochair ghearrthéarmacha fostaithe.

Aitheantas agus tomhas

Sochair ghearrthéarmacha fostaithe uile

11

Nuair a sholáthraíonn fostaí seirbhís d’eintiteas le linn tréimhse chuntasaíochta, is ar na bealaí seo a leanas a aithneoidh an t-eintiteas an méid neamhlascainithe de shochair ghearrthéarmacha fostaithe a bhfuil coinne lena n-íoc mar mhalairt ar an tseirbhís sin: (a) mar dhliteanas (speansas fabhraithe), tar éis aon mhéid a íocadh cheana a asbhaint. Má tá an méid a íocadh cheana níos mó ná méid neamhlascainithe na sochar, aithneoidh eintiteas an méid farasbairr sin mar shócmhainn (speansas réamhíoctha) a mhéid a bheidh laghdú ar íocaíochtaí amach anseo nó aisíocaíocht airgid thirim, mar shampla, mar thoradh ar an réamhíocaíocht. (b) mar speansas, ach amháin má éilítear nó má cheadaítear le IFRS eile go gcuirfí na sochair san áireamh i gcostas sócmhainne (féach mar shampla IAS 2 Fardail agus IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh).

12

Mínítear le míreanna 13, 16 agus 19 conas a chuirfidh eintiteas mír 11 i bhfeidhm maidir le sochair ghearrthéarmacha fostaithe i bhfoirm neamhláithreachtaí íoctha agus pleananna roinnte brabúis agus bónais.

Neamhláithreachtaí íoctha gearrthéarmacha

13

Déanfaidh eintiteas an costas ionchasach a bhaineann le sochair ghearrthéarmacha fostaithe i bhfoirm neamhláithreachtaí íoctha a aithint faoi mhír 11 mar a leanas: (a) i gcás neamhláithreachtaí íoctha carnacha, nuair a sholáthraíonn na fostaithe seirbhís a mhéadaíonn a dteidlíocht i leith neamhláithreachtaí íoctha amach anseo. (b) i gcás neamhláithreachtaí íoctha neamhcharnacha, nuair a tharlaíonn na neamhláithreachtaí.

14

Féadfaidh eintiteas fostaithe a íoc as neamhláithreacht ar chúiseanna éagsúla, amhail laethanta saoire, saoire bhreoiteachta agus míchumas gearrthéarmach, saoire mháithreachais nó atharthachta, seirbhís ghiúiré agus seirbhís mhíleata. Is in dhá chatagóir a roinntear teidlíocht i leith neamhláithreachtaí íoctha: (a) carnach; agus (b) neamhcharnach.

15

Is éard is neamhláithreachtaí íoctha carnacha ann iad siúd a thugtar ar aghaidh agus is féidir a úsáid i dtréimhsí amach anseo mura n-úsáidtear teidlíocht na tréimhse reatha ina hiomláine. D’fhéadfadh neamhláithreachtaí íoctha carnacha a bheith dílsithe (is é sin, go bhfuil fostaithe i dteideal íocaíochta in airgead tirim as teidlíocht gan úsáid ar fhágáil an eintitis dóibh) nó neamhdhílsithe (gan fostaithe a bheith i dteideal íocaíochta in airgead tirim as teidlíocht gan úsáid ar fhágáil dóibh). Tagann oibleagáid chun cinn mar a sholáthraíonn fostaithe seirbhís a mhéadaíonn ar a dteidlíocht i leith neamhláithreachtaí íoctha amach anseo. Is ann don oibleagáid, agus aithnítear í, fiú má tá na neamhláithreachtaí íoctha neamhdhílsithe, cé go n-imríonn an fhéidearthacht go n-imeoidh fostaithe sula n-úsáidfidh siad teidlíocht neamhdhílsithe charnach tionchar ar thomhas na hoibleagáide sin.

16

Tomhaisfidh eintiteas an costas ionchasach a bhaineann le neamhláithreachtaí íoctha carnacha mar an méid breise lena bhfuil coinne ag an eintiteas a íoc de thoradh teidlíochta gan úsáid a carnadh ag deireadh na tréimhse tuairiscithe.

17

Leis an modh a shonraítear sa mhír roimhe seo, tomhaistear an oibleagáid ar mhéid na n-íocaíochtaí breise a bhfuil coinne lena dteacht chun cinn de bharr go gcarnann an sochar agus dá bharr sin amháin. In go leor cásanna, d’fhéadfadh sé nár ghá d’eintiteas ríomhanna mionsonraithe a dhéanamh chun a mheas nach bhfuil aon oibleagáid ábhartha ann i leith neamhláithreachtaí íoctha gan úsáid. Is dócha, mar shampla, nach mbeidh oibleagáid i leith saoire bhreoiteachta ábhartha ach sa chás ina bhfuil tuiscint fhoirmiúil nó neamhfhoirmiúil ann go bhféadfar saoire bhreoiteachta íoctha gan úsáid a thógáil mar shaoire bhliantúil íoctha. Sampla a léiríonn míreanna 16 agus 17 Tá 100 fostaí ag eintiteas agus tá siad i dteideal 5 lá oibre de shaoire bhreoiteachta íoctha in aghaidh na bliana. Féadfar saoire bhreoiteachta gan úsáid a thabhairt ar aghaidh ar feadh 1 bhliain féilire amháin. Tógtar saoire bhreoiteachta as teidlíocht na bliana reatha ar dtús agus ansin as aon iarmhéid a thugtar ar aghaidh ón mbliain roimhe sin (bonn LIFO). 2 lá in aghaidh an fhostaí is ea an mheánteidlíocht gan úsáid an 31 Nollaig 20X1. Ar bhonn taithí a bhfuil coinne lena leanúint, tá coinne ag eintiteas leis go dtógfaidh 92 fhostaí méid nach mó ná 5 lá saoire breoiteachta in 20X2 agus go dtógfaidh an t-ochtar fostaithe eile 6.5 lá an duine. Tá coinne ag eintiteas leis go n-íocfaidh sé 12 lá bhreise d’íocaíocht bhreoiteachta de thoradh na teidlíochta gan úsáid a carnadh an 31 Nollaig 20X1 (1.5 lá an duine, i gcás ochtar fostaithe). Dá bhrí sin, aithníonn an t-eintiteas dliteanas atá cothrom le 12 lá íocaíochta breoiteachta.

18

Ní thugtar neamhláithreachtaí íoctha neamhcharnacha ar aghaidh: téann siad in éag mura n-úsáidtear teidlíocht na tréimhse reatha ina hiomláine agus ní bhíonn fostaithe i dteideal íocaíochta in airgead tirim dá mbarr as teidlíocht gan úsáid ar fhágáil an eintitis dóibh. Is amhlaidh an cás sin go coitianta maidir le híocaíocht bhreoiteachta (a mhéid nach méadaíonn teidlíocht nár úsáideadh roimhe seo ar theidlíocht amach anseo), saoire mháithreachais nó atharthachta agus neamhláithreachtaí íoctha le haghaidh seirbhís ghiúiré nó seirbhís mhíleata. Ní aithníonn eintiteas aon dliteanas ná aon speansas go dtí tráth na neamhláithreachta, toisc nach méadaíonn seirbhís an fhostaí méid an tsochair.

Pleananna roinnte brabúis agus bónais

19

Aithneoidh eintiteas an costas ionchasach a ghabhann le híocaíochtaí roinnte brabúis agus bónais faoi mhír 11 i gcás inarb amhlaidh na nithe seo a leanas agus sa chás sin amháin: (a) tá oibleagáid láithreach inchiallaithe nó dhlíthiúil ar an eintiteas íocaíochtaí den sórt sin a dhéanamh de thoradh teagmhas roimhe seo; agus (b) is féidir meastachán iontaofa a dhéanamh ar an oibleagáid. Is ann d’oibleagáid láithreach i gcás nach bhfuil aon mhalairt réalaíoch ag an eintiteas ach na híocaíochtaí a dhéanamh agus sa chás sin amháin.

20

Faoi roinnt pleananna roinnte brabúis, ní fhaigheann fostaithe sciar den bhrabús ach amháin má fhanann siad leis an eintiteas ar feadh tréimhse shonraithe. Cruthaítear oibleagáid inchiallaithe le pleananna den sórt sin, óir soláthraíonn fostaithe seirbhís a mhéadaíonn ar an méid atá le híoc leo má leanann siad den tseirbhís go dtí deireadh na tréimhse sonraithe. An tomhas ar oibleagáidí inchiallaithe den sórt sin, léiríonn sé go bhféadfadh roinnt fostaithe imeacht gan íocaíochtaí roinnte brabúis a fháil. Sampla a léiríonn mír 20 Le plean roinnte brabúis, éilítear ar eintiteas cion sonraithe dá bhrabús don bhliain a íoc le fostaithe atá ar seirbhís ar feadh na bliana. Mura bhfágann aon fhostaí le linn na bliana, is é 3 faoin gcéad den bhrabús an méid iomlán íocaíochtaí roinnte brabúis a bheidh ann le haghaidh na bliana. Measann an t-eintiteas go dtiocfaidh laghdú ar na híocaíochtaí sin go 2.5 faoin gcéad den bhrabús mar gheall ar an ráta athraithe foirne. Aithníonn an t-eintiteas dliteanas agus speansas 2.5 faoin gcéad den bhrabús.

21

D’fhéadfadh sé nach bhfuil aon oibleagáid dhlíthiúil ar eintiteas bónas a íoc. Mar sin féin, i roinnt cásanna, is é an cleachtas atá ag eintiteas bónais a íoc. Sna cásanna sin, tá oibleagáid inchiallaithe ar an eintiteas toisc nach bhfuil aon mhalairt réalaíoch ag an eintiteas ach an bónas a íoc. An tomhas ar an oibleagáid inchiallaithe, léiríonn sé go bhféadfadh roinnt fostaithe imeacht gan bónas a fháil.

22

Is féidir le heintiteas meastachán iontaofa a dhéanamh ar an oibleagáid dhlíthiúil nó inchiallaithe atá air faoi phlean roinnte brabúis nó bónais i gcás inarb amhlaidh na nithe seo a leanas agus sa chás sin amháin: (a) tá foirmle i dtéarmaí foirmiúla an phlean chun méid an tsochair a chinneadh; (b) cinneann an t-eintiteas na méideanna atá le híoc sula n-údaraítear na ráitis airgeadais lena n-eisiúint; nó (c) tá fianaise shoiléir ann mar gheall ar an gcleachtas roimhe seo ar mhéid na hoibleagáide inchiallaithe atá ar an eintiteas.

23

Is as seirbhís fostaí seachas idirbheart le húinéirí an eintitis a leanann oibleagáid faoi phleananna roinnte brabúis nó bónais. Dá bhrí sin, is mar speansas seachas mar dháileadh brabúis a aithníonn eintiteas an costas a ghabhann le pleananna roinnte brabúis nó bónais.

24

Mura bhfuil coinne leis go socrófar íocaíochtaí roinnte brabúis agus bónais go hiomlán roimh 12 mhí tar éis dheireadh na tréimhse tuairiscithe bliantúla ina soláthraíonn na fostaithe an tseirbhís ghaolmhar, is sochair fhadtréimhseacha eile fostaithe iad na híocaíochtaí sin (féach míreanna 153–158).

Nochtadh

25

Cé nach n-éilítear leis an gCaighdeán seo nochtaí sonracha maidir le sochair ghearrthéarmacha fostaithe, d’fhéadfadh IFRSanna eile nochtaí a éileamh. Ceanglaítear le IAS 24, mar shampla, nochtaí maidir le sochair fostaithe le haghaidh príomhphearsanra bainistíochta. Éilítear le IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais nochtadh maidir le speansas sochar fostaithe.

SOCHAIR IARFHOSTAÍOCHTA: IDIRDHEALÚ IDIR PLEANANNA RANNÍOCAÍOCHTAÍ SAINITHE AGUS PLEANANNA SOCHAR SAINITHE

26

Áirítear ítimí amhail na nithe seo a leanas le sochair iarfhostaíochta: (a) sochair scoir (e.g. pinsin agus íocaíochtaí cnapshuime ar scor); agus (b) sochair iarfhostaíochta eile, amhail árachas saoil iarfhostaíochta agus cúram leighis iarfhostaíochta. Is pleananna sochair iarfhostaíochta iad socruithe lena soláthraíonn eintiteas sochair iarfhostaíochta. Cuireann eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir le gach socrú den sórt sin, cé acu atá nó nach bhfuil bunú eintitis ar leithligh i gceist leo chun ranníocaíochtaí a fháil agus sochair a íoc.

27

Aicmítear pleananna sochair iarfhostaíochta mar phleananna ranníocaíochtaí sainithe nó mar phleananna sochar sainithe, ag brath ar shubstaint eacnamaíoch an phlean mar a dhíorthaítear óna phríomhthéarmaí agus coinníollacha í.

28

Faoi phleananna ranníocaíochtaí sainithe, tá oibleagáid dhlíthiúil nó inchiallaithe an eintitis teoranta don mhéid a chomhaontaíonn sé a ranníoc leis an gciste. Dá réir sin, is é an méid ranníocaíochtaí a íocann eintiteas (agus fostaí freisin, b’fhéidir) le plean sochair iarfhostaíochta nó le cuideachta árachais, in éineacht le torthaí infheistíochta a eascraíonn as na ranníocaíochtaí sin, a chinneann méid na sochar iarfhostaíochta a fhaigheann an fostaí. Dá thoradh sin, is ar an bhfostaí atá an riosca achtúireach (nach mbeidh sochair chomh mór agus a bhfuil coinne leis) agus an riosca infheistíochta (nach mbeidh sócmhainní infheistithe leordhóthanach chun na sochair a bhfuil coinne leo a chomhlíonadh) go substaintiúil.

29

Níl oibleagáid eintitis teoranta don mhéid a chomhaontaíonn sé a ranníoc leis an gciste i gcásanna ina bhfuil, mar shampla, oibleagáid dhlíthiúil nó inchiallaithe ar an eintiteas trí cheann de nithe seo a leanas: (a) foirmle sochair plean nach bhfuil nasctha go heisiach leis an méid ranníocaíochtaí agus lena n-éilítear ar an eintiteas ranníocaíochtaí breise a sholáthar mura bhfuil sócmhainní leordhóthanach chun na sochair i bhfoirmle sochair an phlean a chomhlíonadh; (b) ráthaíocht, bíodh sí indíreach nó díreach trí phlean, go mbeidh toradh sonraithe ann ar ranníocaíochtaí; nó (c) na cleachtais neamhfhoirmiúla sin as a n-eascraíonn oibleagáid inchiallaithe. D’fhéadfadh oibleagáid inchiallaithe teacht chun cinn, mar shampla, i gcás ina bhfuil stair ag eintiteas de bheith ag méadú sochar le haghaidh iarfhostaithe chun coinneáil suas leis an mboilsciú fiú i gcás nach bhfuil aon oibleagáid dhlíthiúil air sin a dhéanamh.

30

Faoi phleananna sochar sainithe: (a) is é oibleagáid an eintitis é na sochair chomhaontaithe a sholáthar d’fhostaithe reatha agus d’iarfhostaithe; agus (b) is ar an bhfostaí atá an riosca achtúireach (go gcosnóidh sochair níos mó ná a bhfuil coinne leis) agus an riosca infheistíochta go substaintiúil. Má bhíonn taithí achtúireach nó infheistíochta níos measa ná a bhfuil coinne leis, féadfar oibleagáid an eintitis a mhéadú.

31

Mínítear an t-idirdhealú i míreanna 32–49 idir pleananna ranníocaíochtaí sainithe agus pleananna sochar sainithe i gcomhthéacs pleananna ilfhostóirí, pleananna sochar sainithe a roinneann rioscaí idir eintitis faoi rialú comhchoiteann, pleananna stáit agus sochar árachaithe.

Pleananna ilfhostóirí

32

Is faoi théarmaí an phlean a aicmeoidh eintiteas plean ilfhostóirí mar phlean ranníocaíochtaí sainithe nó mar phlean sochair shainithe (lena n-áirítear aon oibleagáid inchiallaithe a théann níos faide ná na téarmaí foirmiúla).

33

Seachas i gcás inarb infheidhme mír 34, má bhíonn eintiteas rannpháirteach i bplean sochair shainithe ilfhostóirí: (a) déanfaidh sé cuntasaíocht ar a sciar cionmhar den oibleagáid sochar sainithe, de shócmhainní plean agus den chostas atá bainteach leis an bplean ar an mbealach céanna a dhéantar cuntasaíocht ar aon phlean sochair shainithe; agus (b) nochtfaidh sé an fhaisnéis a cheanglaítear le míreanna 135–148 (cé is moite de mhír 148(d)).

34

Nuair nach bhfuil faisnéis leordhóthanach ar fáil chun cuntasaíocht sochair shainithe a úsáid le haghaidh plean sochair shainithe ilfhostóirí: (a) déanfaidh eintiteas cuntasaíocht ar an bplean i gcomhréir le míreanna 51 agus 52 amhail is dá mba phlean ranníocaíochtaí sainithe é; agus (b) sonróidh eintiteas an fhaisnéis a cheanglaítear le mír 148.

35

Sampla amháin de phlean sochair shainithe ilfhostóirí is ea ceann inarb amhlaidh na nithe seo a leanas: (a) maoinítear an plean ar bhonn ‘íoc mar a úsáidtear’: socraítear ranníocaíochtaí ar leibhéal a bhfuil coinne leis a bheith leordhóthanach chun na sochair uile a bheidh dlite sa tréimhse chéanna sin a íoc; agus is ó ranníocaíochtaí amach anseo a íocfar sochair amach anseo a thuilltear le linn na tréimhse reatha; agus (b) déantar sochair fostaithe a chinneadh de réir fhad a seirbhíse agus níl aon bhealach réalaíoch ag na heintitis rannpháirteacha tarraingt siar ón bplean gan ranníocaíocht a íoc i gcomhair na sochar arna dtuilleamh ag na fostaithe suas go dtí an dáta tarraingthe siar. Cruthaíonn plean den sórt sin riosca achtúireach don eintiteas: má bhíonn costas deiridh na sochar arna dtuilleamh cheana ag deireadh na tréimhse tuairiscithe níos mó ná an costas a bhfuil coinne leis, beidh ar an eintiteas a ranníocaíochtaí a mhéadú nó a chur ina luí ar fhostaithe glacadh le laghdú ar shochair. Dá bhrí sin, is plean sochair shainithe é plean den sórt sin.

36

I gcás ina bhfuil faisnéis leordhóthanach ar fáil maidir le plean sochair shainithe ilfhostóirí, déanann eintiteas cuntasaíocht ar a sciar cionmhar den oibleagáid sochar sainithe, de shócmhainní plean agus den chostas iarfhostaíochta atá bainteach leis an bplean ar an mbealach céanna a dhéantar cuntasaíocht ar aon phlean sochair shainithe eile. D’fhéadfadh sé, áfach, nach mbeadh eintiteas in ann a sciar de staid airgeadais fholuiteach agus d’fheidhmíocht an phlean a shainaithint ar bhealach a bheadh iontaofa go leordhóthanach chun críocha cuntasaíochta. D’fhéadfadh sé sin tarlú más amhlaidh: (a) go ndéanann an plean na heintitis rannpháirteacha a nochtadh do rioscaí atá bainteach le fostaithe reatha agus le hiarfhostaithe eintiteas eile, agus go bhfágann sin nach bhfuil aon bhonn comhsheasmhach iontaofa ann chun an oibleagáid, sócmhainní an phlean ná an costas ar eintitis aonair atá rannpháirteach sa phlean a dháileadh; nó (b) nach bhfuil rochtain ag an eintiteas ar fhaisnéis leordhóthanach faoin bplean chun ceanglais an Chaighdeáin seo a chomhlíonadh. Sna cásanna sin, déanann eintiteas cuntasaíocht ar an bplean amhail is dá mba phlean ranníocaíochtaí sainithe é agus nochtann sé an fhaisnéis a cheanglaítear le mír 148.

37

D’fhéadfadh comhaontú conarthach a bheith ann idir an plean ilfhostóirí agus a rannpháirtithe lena gcinntear conas a dháilfear an barrachas sa phlean ar a rannpháirtithe (nó conas a chisteofar an t-easnamh). Rannpháirtí i bplean ilfhostóirí ina bhfuil comhaontú den sórt sin a dhéanann cuntasaíocht ar an bplean mar phlean ranníocaíochtaí sainithe i gcomhréir le mír 34, is i mbrabús nó i gcaillteanas a aithneoidh sé an tsócmhainn nó an dliteanas a eascraíonn as an gcomhaontú conarthach agus an t-ioncam nó an speansas atá mar thoradh air. Sampla a léiríonn mír 37 Tá eintiteas rannpháirteach i bplean sochair shainithe ilfhostóirí nach n-ullmhaíonn luachálacha plean ar bhonn IAS 19. Dá bhrí sin, déanann sé cuntasaíocht ar an bplean amhail is dá mba phlean ranníocaíochtaí sainithe é. Léirítear le luacháil cistiúcháin neamh-IAS 19 go bhfuil easnamh AA100 milliún (8) sa phlean. Sa phlean, rinneadh sceideal ranníocaíochtaí a chomhaontú faoi chonradh leis na fostóirí atá rannpháirteach sa phlean a chuirfidh deireadh leis an easnamh in imeacht na 5 bliana seo chugainn. Is é AA8 milliún méid iomlán ranníocaíochtaí an eintitis faoin gconradh. Aithníonn an t-eintiteas dliteanas i leith na ranníocaíochtaí arna gcoigeartú ó thaobh amluach airgid agus speansas cothrom i mbrabús nó i gcaillteanas.

38

Ní hionann pleananna ilfhostóirí agus pleananna grúpriartha. Níl i bplean grúpriartha ach comhiomlánú de phleananna aonfhostóra a chuirtear le chéile chun go mbeidh fostóirí rannpháirteacha in ann a gcuid sócmhainní a chomhthiomsú chun críoch infheistíochta agus a gcostais bhainistíochta agus riaracháin a laghdú, ach déantar éilimh na bhfostóirí éagsúla a dheighilt ó chéile ar mhaithe lena bhfostaithe féin agus leosan amháin. Ní bhaineann aon fhadhb chuntasaíochta ar leith le pleananna grúpriartha toisc go bhfuil faisnéis ar fáil go héasca chun an cur chuige céanna a ghlacadh ina leith agus a ghlactar i leith aon phlean aonfhostóra eile agus toisc nach ndéanann pleananna den sórt sin na heintitis rannpháirteacha a nochtadh do rioscaí achtúireacha atá bainteach le fostaithe reatha agus le hiarfhostaithe eintiteas eile. Leis na sainmhínithe sa Chaighdeán seo, éilítear ar eintiteas plean grúpriartha a aicmiú mar phlean ranníocaíochtaí sainithe nó mar phlean sochair shainithe i gcomhréir le téarmaí an phlean (lena n-áirítear aon oibleagáid inchiallaithe a théann níos faide ná na téarmaí foirmiúla).

39

Chun a chinneadh cén uair a aithnítear, agus conas a thomhaistear, dliteanas a bhaineann le díscaoileadh plean sochair shainithe ilfhostóirí, nó le tarraingt siar an eintitis ó phlean sochair shainithe ilfhostóirí, cuirfidh eintiteas IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha i bhfeidhm.

Pleananna sochar sainithe a roinneann rioscaí idir eintitis faoi rialú comhchoiteann

40

Ní pleananna ilfhostóirí iad pleananna sochar sainithe a roinneann rioscaí idir eintitis faoi rialú comhchoiteann, amhail máthairchuideachta agus a fochuideachtaí.

41

Gheobhaidh eintiteas atá rannpháirteach i bplean den sórt sin faisnéis maidir leis an bplean ina iomláine arna thomhas i gcomhréir leis an gCaighdeán seo ar bhonn toimhdí is infheidhme maidir leis an bplean ina iomláine. Má tá comhaontú conarthach ann nó beartas luaite lena ndéantar an glanchostas sochair shainithe le haghaidh an phlean ina iomláine arna thomhas i gcomhréir leis an gCaighdeán seo a mhuirearú ar ghrúpeintitis aonair, aithneoidh an t-eintiteas, ina ráitis airgeadais ar leithligh nó ina ráitis airgeadais aonair, an glanchostas sochair shainithe sin arna mhuirearú amhlaidh. Mura bhfuil aon chomhaontú nó aon bheartas den sórt sin ann, aithneofar an glanchostas sochair shainithe i ráitis airgeadais ar leithligh nó i ráitis airgeadais aonair an ghrúpeintitis arb é fostóir urraíochta an phlean é de réir dlí. Aithneoidh na grúpeintitis eile, ina ráitis airgeadais ar leithligh nó ina ráitis airgeadais aonair, costas atá cothrom leis an ranníocaíocht is iníoctha acu le haghaidh na tréimhse.

42

Idirbheart páirtithe gaolmhara is ea rannpháirtíocht i bplean den sórt sin i gcás gach grúpeintitis aonair. Dá bhrí sin, ina ráitis airgeadais ar leithligh nó ina ráitis airgeadais aonair, nochtfaidh eintiteas an fhaisnéis a cheanglaítear le mír 149.

Pleananna stáit

43

Déanfaidh eintiteas cuntasaíocht ar phlean stáit ar an mbealach céanna a ndéantar cuntasaíocht ar phlean ilfhostóirí (féach míreanna 32–39).

44

Is le reachtaíocht a bhunaítear pleananna stáit chun gach eintiteas (nó gach eintiteas i gcatagóir áirithe, mar shampla i dtionscal sonrach) a chumhdach agus is é rialtas náisiúnta nó áitiúil nó comhlacht eile a fheidhmíonn iad (gníomhaireacht neamhspleách arna cruthú go sonrach chun na críche sin, mar shampla) nach bhfuil faoi réir rialú ná tionchar an eintitis tuairiscithe. Roinnt pleananna arna mbunú ag eintiteas, soláthraítear leo sochair éigeantacha, in ionad sochar a chumhdófaí faoi phlean stáit ina mhalairt de chás, agus sochair dheonacha bhreise araon. Ní pleananna stáit iad pleananna den sórt sin.

45

Is saintréithe de phleananna stáit é go sainítear mar phleananna sochar sainithe nó mar phleananna ranníocaíochtaí sainithe iad, ag brath ar oibleagáid an eintitis faoin bplean. Is iomaí plean stáit a chistítear ar bhonn ‘íoc mar a úsáidtear’: socraítear ranníocaíochtaí ar leibhéal a bhfuil coinne leis a bheith leordhóthanach chun na sochair uile a éilítear a bheidh dlite sa tréimhse chéanna sin a íoc; is ó ranníocaíochtaí amach anseo a íocfar sochair amach anseo a thuilltear le linn na tréimhse reatha. Mar sin féin, níl aon oibleagáid dhlíthiúil ná oibleagáid inchiallaithe ar an eintiteas faoin gcuid is mó de phleananna stáit na sochair sin amach anseo a íoc: níl d’oibleagáid air ach na ranníocaíochtaí a íoc de réir mar a bhíonn siad dlite agus má scoireann an t-eintiteas de bheith ag fostú comhaltaí de chuid an phlean stáit, ní bheidh aon oibleagáid air na sochair a thuill a chuid fostaithe féin sna blianta roimhe sin a íoc. Ar an gcúis sin, is pleananna ranníocaíochtaí sainithe de ghnáth iad pleananna stáit. Nuair is plean sochair shainithe é plean stáit, áfach, cuireann eintiteas míreanna 32–39 i bhfeidhm.

Sochair árachaithe

46

Féadfaidh eintiteas préimheanna árachais a íoc chun plean sochair iarfhostaíochta a mhaoiniú. Is mar phlean ranníocaíochtaí sainithe a dhéileálfaidh eintiteas le plean den sórt sin ach amháin má bhíonn oibleagáid dhlíthiúil nó oibleagáid inchiallaithe ar an eintiteas (go díreach, nó go hindíreach tríd an bplean) ceann de na nithe seo a leanas a dhéanamh: (a) na sochair fostaithe a íoc go díreach nuair a thagann siad chun bheith dlite; nó (b) méideanna breise a íoc mura n-íocann an fostóir na sochair fostaithe uile amach anseo a bhaineann le seirbhís fostaithe sa tréimhse reatha agus i réamhthréimhsí. Is mar phlean sochair shainithe a dhéileálfaidh an t-eintiteas leis an bplean má choinníonn an t-eintiteas oibleagáid dhlíthiúil nó oibleagáid inchiallaithe den sórt sin.

47

Ní gá caidreamh díreach nó uathoibríoch a bheith idir na sochair a árachaítear faoi pholasaí árachais agus oibleagáid an eintitis i leith sochair fostaithe. Tá pleananna sochair iarfhostaíochta a mbaineann polasaithe árachais leo faoi réir an idirdhealaithe chéanna idir cuntasaíocht agus cistiúchán agus a dhéantar i gcás pleananna cistithe eile.

48

I gcás ina maoiníonn eintiteas oibleagáid sochair iarfhostaíochta trí bheith ag ranníoc le polasaí árachais faoina gcoinníonn an t-eintiteas (go díreach, nó go hindíreach tríd an bplean, tríd an sásra chun préimheanna amach anseo a shocrú nó trí chaidreamh páirtithe gaolmhara leis an árachóir) oibleagáid dhlíthiúil nó oibleagáid inchiallaithe, ní socrú ranníocaíochtaí sainithe é íoc na bpréimheanna. Fágann sé go ndéanann an t-eintiteas na nithe a leanas: (a) cuntasaíocht ar pholasaí cáilitheach árachais mar shócmhainn de chuid an phlean (féach mír 8); agus (b) aitheantas a thabhairt do pholasaithe árachais eile mar chearta aisíocaíochta (má chomhlíonann na polasaithe an critéar i mír 116).

49

I gcás ina bhfuil polasaí árachais faoi ainm rannpháirtí shonraithe sa phlean nó faoi ainm grúpa rannpháirtithe sa phlean agus nach bhfuil aon oibleagáid dhlíthiúil ná oibleagáid inchiallaithe ar an eintiteas aon chaillteanas ar an bpolasaí a chumhdach, níl aon oibleagáid ar an eintiteas sochair a íoc leis na fostaithe agus is é an t-árachóir go heisiach atá freagrach as na sochair a íoc. Is éard atá in íoc préimheanna seasta faoi chonarthaí den sórt sin socraíocht na hoibleagáide i leith sochair fostaithe seachas infheistíocht chun an oibleagáid a chomhlíonadh. Dá thoradh sin, níl sócmhainn ná dliteanas ag an eintiteas a thuilleadh. Dá bhrí sin, is mar ranníocaíochtaí le plean ranníocaíochtaí sainithe a dhéileálann eintiteas le híocaíochtaí den sórt sin.

SOCHAIR IARFHOSTAÍOCHTA: PLEANANNA RANNÍOCAÍOCHTAÍ SAINITHE

50

Tá sé simplí cuntasaíocht a dhéanamh ar phleananna ranníocaíochtaí sainithe toisc gurb iad na méideanna atá le ranníoc le haghaidh gach tréimhse a chinneann oibleagáid an eintitis tuairiscithe i leith na tréimhse sin. Dá thoradh sin, ní éilítear toimhdí achtúireacha chun an oibleagáid ná an speansas a thomhas agus ní féidir aon ghnóthachan ná aon chaillteanas achtúireach a bheith ann. Thairis sin, tomhaistear na hoibleagáidí ar bhonn neamhlascainithe, seachas i gcás nach bhfuil coinne leis go socrófar go hiomlán iad roimh 12 mhí tar éis dheireadh na tréimhse tuairiscithe bliantúla ina soláthraíonn na fostaithe an tseirbhís ghaolmhar.

Aitheantas agus tomhas

51

Nuair a sholáthraíonn fostaí seirbhís d’eintiteas le linn tréimhse, aithneoidh an t-eintiteas an ranníocaíocht is iníoctha le plean ranníocaíochtaí sainithe mar mhalairt ar an tseirbhís sin: (a) mar dhliteanas (speansas fabhraithe), tar éis aon ranníocaíocht a íocadh cheana a asbhaint. Má tá an ranníocaíocht a íocadh cheana níos mó ná an ranníocaíocht atá dlite le haghaidh seirbhíse roimh dheireadh na tréimhse tuairiscithe, aithneoidh eintiteas an méid farasbairr sin mar shócmhainn (speansas réamhíoctha) a mhéid a bheidh laghdú ar íocaíochtaí amach anseo nó aisíocaíocht airgid thirim, mar shampla, mar thoradh ar an réamhíocaíocht. (b) mar speansas, ach amháin má éilítear nó má cheadaítear le IFRS eile go n-áireofaí an ranníocaíocht i gcostas sócmhainne (féach mar shampla IAS 2 agus IAS 16).

52

Nuair nach bhfuil coinne leis go socrófar ranníocaíochtaí le plean ranníocaíochtaí sainithe go hiomlán roimh 12 mhí tar éis dheireadh na tréimhse tuairiscithe bliantúla ina soláthraíonn na fostaithe an tseirbhís ghaolmhar, lascaineofar iad ag úsáid an ráta lascaine a shonraítear i mír 83.

Nochtadh

53

Nochtfaidh eintiteas an méid a aithnítear mar speansas le haghaidh pleananna ranníocaíochtaí sainithe.

54

I gcás ina n-éilítear le IAS 24 é, nochtann eintiteas faisnéis maidir le ranníocaíochtaí le pleananna ranníocaíochtaí sainithe le haghaidh príomhphearsanra bainistíochta.

SOCHAIR IARFHOSTAÍOCHTA: PLEANANNA SOCHAR SAINITHE

55

Tá sé casta cuntasaíocht a dhéanamh ar phleananna sochar sainithe toisc go bhfuil gá le toimhdí achtúireacha chun an oibleagáid agus an speansas a thomhas agus gur féidir go mbeidh gnóthachain agus caillteanais achtúireacha ann. Thairis sin, is ar bhonn neamhlascainithe a thomhaistear na hoibleagáidí toisc go bhféadfaí iad a shocrú blianta fada tar éis do na fostaithe an tseirbhís ghaolmhar a sholáthar.

Aitheantas agus tomhas

56

D’fhéadfadh pleananna sochar sainithe a bheith neamhchistithe, nó d’fhéadfaidís a bheith cistithe go hiomlán nó go páirteach ag ranníocaíochtaí a dhéanann eintiteas, agus a chuid fostaithe uaireanta, le heintiteas, nó le ciste, a sheasann ar leithligh go dlíthiúil ón eintiteas tuairiscithe agus a n-íoctar sochair fostaithe as. Sochair chistithe a íoc nuair a thagann siad chun bheith dlite, is rud é sin a bhraitheann ar staid airgeadais agus ar fheidhmíocht infheistíochta an chiste, agus ar chumas agus ar thoilteanas eintitis aon easnamh i sócmhainní an chiste a shlánú. Dá bhrí sin, go substaintiúil, tá an t-eintiteas ag frithghealladh na rioscaí achtúireacha agus infheistíochta atá bainteach leis an bplean. Dá thoradh sin, ní gá gurb é an speansas a aithnítear le haghaidh plean sochair shainithe méid na ranníocaíochta atá dlite le haghaidh na tréimhse.

57

Áirítear na céimeanna seo a leanas leis an gcuntasaíocht a dhéanann eintiteas ar phleananna sochar sainithe: (a) an t-easnamh nó an barrachas a chinneadh. Áirítear leis sin: (i) teicníc achtúireach a úsáid, is é sin modh na n-aonad réamh-mheasta creidmheasa, chun meastachán iontaofa a dhéanamh ar an gcostas deiridh don eintiteas a bhaineann leis an sochar atá tuillte ag fostaithe mar mhalairt ar a seirbhís sa tréimhse reatha agus i réamhthréimhsí (féach míreanna 67–69). Leis sin, éilítear ar eintiteas an méid sochair atá inchurtha i leith na tréimhse reatha agus réamhthréimhsí a chinneadh (féach míreanna 70–74) agus meastacháin (toimhdí achtúireacha) a dhéanamh ar athróga déimeagrafacha (amhail ráta athraithe fostaithe agus mortlaíocht) agus ar athróga airgeadais (amhail méaduithe amach anseo ar thuarastail agus ar chostais leighis) a dhéanfaidh difear do chostas an tsochair (féach míreanna 75–98). (ii) an sochar sin a lascainiú chun luach láithreach na hoibleagáide sochar sainithe agus costas na seirbhíse reatha a chinneadh (féach míreanna 67–69 agus 83–86). (iii) luach cóir aon sócmhainn phlean (féach míreanna 113–115) a asbhaint ó luach láithreach na hoibleagáide sochar sainithe. (b) méid an ghlandliteanais sochair shainithe (sócmhainn) a chinneadh mar an méid barrachais nó easnaimh arna chinneadh in (a), arna choigeartú ó thaobh aon iarmhairt a bhaineann le glansócmhainn sochair shainithe a theorannú chuig uasteorainn na sócmhainne (féach mír 64). (c) méideanna atá le haithint i mbrabús nó i gcaillteanas a chinneadh: (i) costas na seirbhíse reatha (féach míreanna 70–74 agus mír 122A). (ii) costas aon seirbhís roimhe seo agus gnóthachan nó caillteanas ar shocraíocht (féach míreanna 99–112). (iii) ús glan ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) (féach míreanna 123–126). (d) atomhais an ghlandliteanais sochair shainithe (sócmhainn) atá le haithint in ioncam cuimsitheach eile a chinneadh, lena gcuimsítear: (i) gnóthachain agus caillteanais achtúireacha (féach míreanna 128 agus 129); (ii) an toradh ar shócmhainní plean, gan méideanna a áirítear in ús glan ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) (féach mír 130) a chur san áireamh; agus (iii) aon athrú ar iarmhairt na huasteorann sócmhainne (féach mír 64), gan méideanna a áirítear in ús glan ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) a chur san áireamh. I gcás ina bhfuil níos mó ná aon phlean sochair shainithe amháin ag eintiteas, cuireann an t-eintiteas na nósanna imeachta sin i bhfeidhm maidir le gach plean ábhartha ar leithligh.

58

Déanfaidh eintiteas an glandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) a chinneadh sách tráthrialta chun nach mbeidh difríocht ábhartha idir na méideanna a aithnítear sna ráitis airgeadais agus na méideanna a chinnfí ag deireadh na tréimhse tuairiscithe.

59

Moltar leis an gCaighdeán, ach ní cheanglaítear leis, go mbainfidh eintiteas leas as achtúire cáilithe chun na hoibleagáidí sochair iarfhostaíochta uile atá ábhartha a thomhas. Ar chúiseanna praiticiúla, féadfaidh eintiteas a iarraidh ar achtúire cáilithe luacháil mhionsonraithe a dhéanamh ar an oibleagáid roimh dheireadh na tréimhse tuairiscithe. Mar sin féin, tugtar torthaí na luachála sin cothrom le dáta i gcás aon idirbheart ábhartha agus aon athrú ábhartha eile ar imthosca (lena n-áirítear athruithe ar mhargadhphraghsanna agus ar rátaí úis) suas go dtí deireadh na tréimhse tuairiscithe.

60

I roinnt cásanna, d’fhéadfadh sé go soláthróidh meastacháin, meánluachanna agus aicearraí ríomhaireachtúla neastachán iontaofa ar na ríomhanna mionsonraithe a léirítear sa Chaighdeán seo.

Cuntasaíocht a dhéanamh ar an oibleagáid inchiallaithe

61

Déanfaidh eintiteas cuntasaíocht ar a oibleagáid dhlíthiúil faoi théarmaí foirmiúla plean sochair shainithe agus ar aon oibleagáid inchiallaithe a eascraíonn as cleachtais neamhfhoirmiúla an eintitis chomh maith. Eascraíonn oibleagáid inchiallaithe as cleachtais neamhfhoirmiúla i gcás nach bhfuil aon mhalairt réalaíoch ag an eintiteas ach sochair fostaithe a íoc. Is sampla d’oibleagáid inchiallaithe é cás ina bhfágfadh athrú ar chleachtais neamhfhoirmiúla eintitis go ndéanfaí damáiste doghlactha dá chaidreamh le fostaithe.

62

D’fhéadfadh téarmaí foirmiúla plean sochair shainithe a cheadú d’eintiteas a oibleagáid faoin bplean a fhoirceannadh. Mar sin féin, de ghnáth, is deacair d’eintiteas a oibleagáid faoin bplean a fhoirceannadh (gan íoc) má tá fostaithe le coinneáil. Dá bhrí sin, in éagmais fianaise dá mhalairt, glactar leis sa chuntasaíocht ar shochair iarfhostaíochta go leanfaidh eintiteas atá ag gealladh sochair den sórt sin faoi láthair de bheith á ngealladh ar feadh a bhfuil fágtha de shaol oibre na bhfostaithe.

Ráiteas ar an Staid Airgeadais

63

Aithneoidh eintiteas an glandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) sa ráiteas staide airgeadais.

64

Nuair a bhíonn barrachas ag eintiteas i bplean sochair shainithe, tomhaisfidh sé an ghlansócmhainn sochair shainithe ar an gceann is ísle díobh seo a leanas: (a) an barrachas sa phlean sochair shainithe; agus (b) uasteorainn na sócmhainne, arna cinneadh ag úsáid an ráta lascaine a shonraítear i mír 83.

65

D’fhéadfadh glansócmhainn sochair shainithe teacht chun cinn i gcás ina róchistítear plean sochair shainithe nó i gcás ina dtagann gnóthachain achtúireacha chun cinn. Aithníonn eintiteas glansócmhainn sochair shainithe i gcásanna den sórt sin mar gheall ar na nithe seo a leanas: (a) rialaíonn an t-eintiteas acmhainn, arb é an cumas úsáid a bhaint as an mbarrachas chun sochair a ghiniúint amach anseo; (b) tá an rialú sin mar thoradh ar theagmhais roimhe seo (ranníocaíochtaí arna n-íoc ag an eintiteas agus seirbhís arna soláthar ag an bhfostaí); agus (c) tá tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo ar fáil don eintiteas i bhfoirm laghdaithe ar ranníocaíochtaí amach anseo nó i bhfoirm aisíocaíochta in airgead tirim, go díreach nó go hindíreach chuig plean eile a bhfuil easnamh ann. Is é an uasteorainn sócmhainne luach láithreach na dtairbhí sin a bheidh ann amach anseo.

Aithint agus tomhas: luach láithreach oibleagáidí sochar sainithe agus costas na seirbhíse reatha

66

Is iomaí athróg, amhail tuarastail deiridh, ráta athraithe fostaithe agus mortlaíocht, ranníocaíochtaí fostaithe agus treochtaí costais leighis, a d’fhéadfadh tionchar a imirt ar chostas deiridh plean sochair shainithe. Tá costas deiridh an phlean éiginnte, agus is dócha go mairfidh an éiginnteacht sin ar feadh i bhfad. Chun luach láithreach na n-oibleagáidí sochar sainithe agus costas gaolmhar na seirbhíse reatha a thomhas, is gá: (a) modh luachála achtúirí a chur i bhfeidhm (féach míreanna 67–69); (b) sochair a chur i leith tréimhsí seirbhíse (féach míreanna 70–74); agus (c) toimhdí achtúireacha a dhéanamh (féach míreanna 75–98).

Modh luachála achtúirí

67

Úsáidfidh eintiteas modh na n-aonad réamh-mheasta creidmheasa chun luach láithreach a oibleagáidí sochar sainithe agus costas gaolmhar na seirbhíse reatha agus, i gcás inarb infheidhme, costas seirbhíse roimhe seo a chinneadh.

68

I modh na n-aonad réamh-mheasta creidmheasa (dá ngairtear uaireanta an modh sochar fabhraithe arna ríomh pro rata de réir seirbhíse nó an modh sochair/blianta seirbhíse) meastar go dtagann aonad breise teidlíochta sochair chun cinn i ngach tréimhse seirbhíse (féach míreanna 70–74) agus tomhaistear gach aonad ar leithligh chun an oibleagáid deiridh a thiomsú (féach míreanna 75–98). Sampla a léiríonn mír 68 Tá sochar cnapshuime iníoctha ar fhoirceannadh seirbhíse atá cothrom le 1 faoin gcéad den tuarastal deiridh le haghaidh gach bliana seirbhíse. Is é AA10 000 an tuarastal sa chéad bhliain agus glactar leis go dtiocfaidh méadú 7 faoin gcéad air (iolraithe) gach bliain. Is é 10 faoin gcéad in aghaidh na bliana an ráta lascaine a úsáidtear. Léirítear sa tábla seo a leanas conas a thiomsaítear an oibleagáid le haghaidh fostaí a bhfuil coinne leis go n-imeoidh sé ag deireadh bhliain 5, á ghlacadh leis nár tháinig aon athrú ar thoimhdí achtúireacha. Ar mhaithe leis an tsimplíocht, déantar neamhaird sa sampla seo den choigeartú breise ba ghá chun léiriú a thabhairt ar an dóchúlacht go bhféadfadh an fostaí imeacht ón eintiteas ar dháta níos túisce nó níos déanaí ná sin. Bliain 1 2 3 4 5   CU CU CU CU CU Sochar arna chur i leith:           — blianta roimhe seo 0 131 262 393 524 — an bhliain reatha (1 % den tuarastal deiridh) 131 131 131 131 131 — an bhliain reatha agus blianta roimhe seo 131 262 393 524 655 Oibleagáid tosaigh — 89 196 324 476 Ús 10 % — 9 20 33 48 Costas seirbhíse reatha 89 98 108 119 131 Oibleagáid deiridh 89 196 324 476 655 Tugtar an méid seo a leanas faoi deara: 1 Is éard is oibleagáid tosaigh ann luach láithreach an tsochair a chuirtear i leith blianta roimhe seo. 2 Is éard is costas na seirbhíse reatha ann luach láithreach an tsochair a chuirtear i leith na bliana reatha. 3 Is éard is oibleagáid deiridh ann luach láithreach an tsochair a chuirtear i leith na bliana reatha agus blianta roimhe seo.

69

Lascainíonn eintiteas an oibleagáid sochair iarfhostaíochta ina hiomláine, fiú má tá coinne leis go socrófar cuid den oibleagáid roimh 12 mhí tar éis na tréimhse tuairiscithe.

Sochar a chur i leith tréimhsí seirbhíse

70

Agus luach reatha a oibleagáidí sochar sainithe agus costas gaolmhar na seirbhíse reatha agus, i gcás inarb infheidhme, costas seirbhíse roimhe seo á gcinneadh aige, déanfaidh eintiteas sochar a chur i leith tréimhsí seirbhíse de réir fhoirmle sochair an phlean. Más rud é, áfach, go bhfágfaidh seirbhís fostaí sna blianta níos déanaí go mbeidh leibhéal sochair ann a bheidh níos airde go hábhartha ná an leibhéal a bhí ann sna luathbhlianta, cuirfidh eintiteas sochar i leith na seirbhíse sin ar bhonn líne dírí: (a) ón dáta a leanfaidh sochair faoin bplean den chéad uair as seirbhís an fhostaí (bíodh na sochair sin coinníollach ar sheirbhís bhreise nó ná bíodh) go dtí (b) an dáta nach leanfaidh aon mhéid ábhartha sochar breise faoin bplean as seirbhís bhreise an fhostaí, seachas ó mhéaduithe breise tuarastail.

71

Le modh na n-aonad réamh-mheasta creidmheasa, éilítear ar eintiteas sochar a chur i leith na tréimhse reatha (chun costas na seirbhíse reatha a chinneadh) agus i leith na tréimhse reatha agus réamhthréimhsí (chun luach láithreach oibleagáidí sochar sainithe a chinneadh). Cuireann eintiteas sochar i leith tréimhsí ina dtagann an oibleagáid chun sochair iarfhostaíochta a sholáthar chun cinn. Tagann an oibleagáid sin chun cinn de réir mar a sholáthraíonn fostaithe seirbhísí mar mhalairt ar shochair iarfhostaíochta a bhfuil coinne ag eintiteas lena n-íoc i dtréimhsí tuairiscithe amach anseo. Tugann teicnící achtúireacha caoi d’eintiteas an oibleagáid sin a thomhas le leordhóthain iontaofachta chun údar maith a thabhairt le haitheantas dliteanais. Samplaí a léiríonn mír 71 1 Soláthraíonn plean sochair shainithe sochar cnapshuime AA100 atá iníoctha ar scor le haghaidh gach bliana seirbhíse. Cuirtear sochar AA100 i leith gach bliana. Is é costas na seirbhíse reatha an luach láithreach AA100. Is é luach láithreach na hoibleagáide sochar sainithe an luach láithreach AA100, arna iolrú faoin líon blianta seirbhíse suas go dtí deireadh na tréimhse tuairiscithe. Má tá an sochar iníoctha láithreach ar imeacht an fhostaí ón eintiteas, léiríonn costas na seirbhíse reatha agus luach láithreach na hoibleagáide sochar sainithe an dáta a bhfuil coinne le himeacht an fhostaí. Dá réir sin, de bharr na hiarmharta lascainithe, is lú iad ná na méideanna a chinnfí dá n-imeodh an fostaí ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. 2 Soláthraíonn plean pinsean míosúil 0.2 faoin gcéad den tuarastal deiridh le haghaidh gach bliana seirbhíse. Tá an pinsean iníoctha ag 65 bliana d’aois ar aghaidh. Sochar atá cothrom le luach láithreach (ar an dáta ionchasach scoir) pinsin mhíosúil 0.2 faoin gcéad den tuarastal deiridh measta is iníoctha ón dáta ionchasach scoir go dtí an dáta ionchasach báis, cuirtear sin i leith gach bliana seirbhíse. Is é costas na seirbhíse reatha luach láithreach an tsochair sin. Is é luach láithreach na hoibleagáide sochar sainithe luach láithreach íocaíochtaí míosúla pinsin 0.2 faoin gcéad den tuarastal deiridh, arna iolrú faoin líon blianta seirbhíse suas go dtí deireadh na tréimhse tuairiscithe. Tá costas na seirbhíse reatha agus luach láithreach na hoibleagáide sochar sainithe lascainithe toisc go dtosaíonn íocaíochtaí pinsin ag 65 bliana d’aois.

72

Eascraíonn oibleagáid faoi phlean sochair shainithe as seirbhís fostaí fiú má tá na sochair coinníollach ar fhostaíocht amach anseo (mura bhfuil na sochair dílsithe, lena chur i bhfocail eile). Eascraíonn oibleagáid inchiallaithe as seirbhís fostaí a thosaíonn roimh an dáta dílsithe óir, ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe as a chéile, laghdaítear ar mhéid na seirbhíse a bheidh ar fhostaí a sholáthar amach anseo sula mbeidh sé i dteideal an tsochair. Agus a oibleagáid sochar sainithe á tomhas aige, breithníonn eintiteas an dóchúlacht nach gcomhlíonfadh roinnt fostaithe aon cheann de na ceanglais dílsithe. Ar an gcuma chéanna, cé nach dtagann roinnt sochair iarfhostaíochta, amhail sochair leighis iarfhostaíochta, chun bheith iníoctha ach amháin má tharlaíonn teagmhas sonraithe nuair nach bhfuil fostaí fós fostaithe, cruthaítear oibleagáid nuair a sholáthraíonn an fostaí seirbhís a sholáthróidh teidlíocht i leith an tsochair má tharlaíonn an teagmhas sonraithe. Déanann an dóchúlacht go dtarlóidh an teagmhas sonraithe difear do thomhas na hoibleagáide, ach ní chinntear leis sin cé acu atá an oibleagáid ann nó nach bhfuil. Samplaí a léiríonn mír 72 1 Íocann plean sochar AA100 le haghaidh gach bliana seirbhíse. Dílsíonn na sochair tar éis 10 mbliana seirbhíse. Cuirtear sochar AA100 i leith gach bliana. I ngach ceann den chéad 10 mbliana, léiríonn costas na seirbhíse reatha agus luach láithreach na hoibleagáide an dóchúlacht nach dtabharfadh an fostaí 10 mbliana seirbhíse i gcrích. 2 Íocann plean sochar AA100 le haghaidh gach bliana seirbhíse, gan seirbhís roimh 25 bliana d’aois a chur san áireamh. Dílsíonn na sochair láithreach. Ní chuirtear aon sochar i leith seirbhíse roimh 25 bliana d’aois toisc nach leanann sochair (choinníollacha nó neamhchoinníollacha) as seirbhís roimh an dáta sin. Cuirtear sochar AA100 i leith gach bliana ina dhiaidh sin.

73

Méadaítear ar an oibleagáid go dtí an dáta nach leanfaidh aon mhéid ábhartha sochar breise as seirbhís bhreise an fhostaí. Dá bhrí sin, cuirtear gach sochar i leith tréimhsí dar críoch an dáta sin nó roimhe. Cuirtear sochar i leith tréimhsí cuntasaíochta aonair de réir fhoirmle sochair an phlean. Más rud é, áfach, go bhfágfaidh seirbhís fostaí sna blianta níos déanaí go mbeidh leibhéal sochair ann a bheidh níos airde go hábhartha ná an leibhéal a bhí ann sna luathbhlianta, cuireann eintiteas sochar i leith na seirbhíse sin ar bhonn líne dírí go dtí an dáta nach leanfaidh aon mhéid ábhartha sochar breise as seirbhís bhreise an fhostaí. Is amhlaidh sin toisc gurb éard a leanfaidh ar deireadh as seirbhís an fhostaí ar feadh na tréimhse sin ina hiomláine sochar ar an leibhéal níos airde sin. Samplaí a léiríonn mír 73 1 Íocann plean sochar cnapshuime AA1 000 a dhílsíonn tar éis 10 mbliana seirbhíse. Ní sholáthraíonn an plean aon sochar breise as seirbhís ina dhiaidh sin. Cuirtear sochar AA100 (AA1 000 arna roinnt ar a deich) i leith gach ceann den chéad 10 mbliana. Léiríonn costas na seirbhíse reatha i ngach ceann den chéad 10 mbliana an dóchúlacht nach dtabharfadh an fostaí 10 mbliana seirbhíse i gcrích. Ní chuirtear aon sochar i leith blianta ina dhiaidh sin. 2 Íocann plean sochar scoir cnapshuime AA2 000 le gach fostaí atá fós fostaithe ag 55 bliana d’aois i ndiaidh 20 bliain seirbhíse, nó atá fós fostaithe ag 65 bliana d’aois gan beann ar fhad a seirbhíse. I gcás fostaithe a thagann isteach roimh 35 bliana d’aois, is ag 35 bliana d’aois a leanann sochair faoin bplean den chéad uair as seirbhís (d’fhéadfadh fostaí imeacht ag 30 bliain d’aois agus filleadh ag 33 bliana d’aois gan aon éifeacht aige sin ar mhéid ná uainiú na sochar). Tá na sochair sin coinníollach ar sheirbhís bhreise. Chomh maith leis sin, ní leanfaidh aon mhéid ábhartha sochar breise as seirbhís tar éis 55 bliana d’aois. I gcás na bhfostaithe sin, cuireann an t-eintiteas sochar AA100 (AA2 000 arna roinnt ar a fiche) i leith gach bliana ó 35 bliana d’aois go 55 bliana d’aois. I gcás fostaithe a thagann isteach roimh 35 bliana d’aois agus 45 bliana d’aois, ní leanfaidh aon mhéid ábhartha sochar breise as seirbhís tar éis 20 bliain. I gcás na bhfostaithe sin, cuireann an t-eintiteas sochar AA100 (AA2 000 arna roinnt ar a fiche) i leith gach ceann den chéad 20 bliain. I gcás fostaí a thagann isteach ag 55 bliana d’aois, ní leanfaidh aon mhéid ábhartha sochar breise as seirbhís tar éis 10 mbliana. I gcás an fhostaí sin, cuireann an t-eintiteas sochar AA200 (AA2 000 arna roinnt ar a deich) i leith gach ceann den chéad 10 mbliana. I gcás na bhfostaithe uile, léiríonn costas na seirbhíse reatha agus luach láithreach na hoibleagáide an dóchúlacht nach dtabharfadh an fostaí i gcrích an tréimhse seirbhíse is gá. 3 Aisíocann plean leighis iarfhostaíochta 40 faoin gcéad de chostais leighis iarfhostaíochta an fhostaí má imíonn an fostaí tar éis níos mó ná 10 mbliana seirbhíse agus níos lú ná 20 bliain seirbhíse, agus 50 faoin gcéad de na costais sin má imíonn an fostaí tar éis 20 bliain seirbhíse ar a laghad. De réir fhoirmle sochair an phlean, cuireann an t-eintiteas 4 faoin gcéad de luach láithreach na gcostas leighis ionchasach (40 faoin gcéad arna roinnt ar a deich) i leith gach ceann den chéad 10 mbliana agus 1 faoin gcéad (10 faoin gcéad arna roinnt ar a deich) i leith gach ceann den dara 10 mbliana. Léiríonn costas na seirbhíse reatha i ngach bliain an dóchúlacht nach dtabharfadh an fostaí i gcrích an tréimhse seirbhíse is gá chun cuid de na sochair, nó na sochair uile, a thuilleamh. I gcás fostaithe a bhfuil coinne lena n-imeacht laistigh de 10 mbliana, ní chuirtear aon sochar i leith a seirbhíse. 4 Aisíocann plean leighis iarfhostaíochta 10 faoin gcéad de chostais leighis iarfhostaíochta an fhostaí má imíonn an fostaí tar éis níos mó ná 10 mbliana seirbhíse agus níos lú ná 20 bliain seirbhíse, agus 50 faoin gcéad de na costais sin má imíonn an fostaí tar éis 20 bliain seirbhíse ar a laghad. De bharr seirbhíse sna blianta níos déanaí, beidh leibhéal sochair ann a bheidh níos airde go hábhartha ná an leibhéal a bhí ann sna luathbhlianta. Dá bhrí sin, i gcás fostaithe a bhfuil coinne lena n-imeacht tar éis 20 bliain ar a laghad, cuireann an t-eintiteas sochair i leith a seirbhíse ar bhonn líne dírí faoi mhír 71. Ní leanfaidh aon mhéid ábhartha sochar breise as seirbhís tar éis 20 bliain. Dá bhrí sin, is é 2.5 faoin gcéad de luach láithreach na gcostas leighis ionchasach (50 faoin gcéad arna roinnt ar a fiche) an sochar a chuirtear i leith gach ceann den chéad 20 bliain. I gcás fostaithe a bhfuil coinne lena n-imeacht idir 10 mbliana agus 20 bliain, is é 1 faoin gcéad de luach láithreach na gcostas leighis ionchasach an sochar a chuirtear i leith gach ceann den chéad 10 mbliana. I gcás na bhfostaithe sin, ní chuirtear aon sochar i leith seirbhíse idir deireadh an deichiú bliain agus an dáta measta imeachta. I gcás fostaithe a bhfuil coinne lena n-imeacht laistigh de 10 mbliana, ní chuirtear aon sochar i leith a seirbhíse.

74

I gcás ina bhfuil méid sochair ina chion tairiseach den tuarastal deiridh le haghaidh gach bliana seirbhíse, déanfaidh méaduithe tuarastail amach anseo difear don mhéid is gá chun an oibleagáid atá ann i leith seirbhíse roimh dheireadh na tréimhse tuairiscithe a shocrú, ach ní chruthaítear oibleagáid bhreise leo. Dá bhrí sin: (a) chun críoch mhír 70(b), ní leanann sochair bhreise as méaduithe tuarastail, cé go mbraitheann méid na sochar ar an tuarastal deiridh; agus (b) tá an méid sochair a chuirtear i leith gach bliana seirbhíse ina chion tairiseach den tuarastal lena bhfuil an sochar nasctha. Sampla a léiríonn mír 74 Tá fostaithe i dteideal sochar 3 faoin gcéad den tuarastal deiridh le haghaidh gach bliana seirbhíse roimh 55 bliana d’aois. Cuirtear sochar 3 faoin gcéad den tuarastal deiridh measta i leith gach bliana suas go dtí 55 bliana d’aois. Sin é an dáta nach leanfaidh aon mhéid ábhartha sochar breise faoin bplean as seirbhís bhreise an fhostaí. Ní chuirtear aon sochar i leith seirbhíse tar éis na haoise sin.

Toimhdí achtúireacha

75

Beidh toimhdí achtúireacha gan laofacht agus comhoiriúnach go frithpháirteach.

76

Is éard is toimhdí achtúireacha ann na meastacháin is fearr a dhéanann eintiteas ar na hathróga lena gcinnfear an costas a bheidh i gceist le sochair iarfhostaíochta a sholáthar ar deireadh. Cuimsítear i dtoimhdí: (a) toimhdí déimeagrafacha maidir leis na saintréithe a bhainfidh amach anseo d’fhostaithe reatha agus d’iarfhostaithe (agus dá gcleithiúnaithe) atá incháilithe do shochair. Pléann toimhdí déimeagrafacha le hábhair amhail: (i) mortlaíocht (féach míreanna 81 agus 82); (ii) rátaí athraithe fostaithe, míchumais agus luathscoir; (iii) cion na gcomhaltaí den phlean a bhfuil cleithiúnaigh acu a bheidh incháilithe do shochair; (iv) cion na gcomhaltaí den phlean a roghnóidh gach cineál rogha íocaíochta atá ar fáil faoi théarmaí an phlean; agus (v) rátaí éilimh faoi phleananna leighis. (b) toimhdí airgeadais a phléann le hábhair amhail: (i) an ráta lascaine (féach míreanna 83–86); (ii) leibhéil sochair, seachas aon chostas sochar atá le híoc ag fostaithe, agus tuarastal amach anseo (féach míreanna 87–95); (iii) i gcás sochair leighis, costais leighis amach anseo, lena n-áirítear costais a bhaineann le héileamh a láimhseáil (i.e. na costais a thabhófar de bharr éilimh a phróiseáil agus a réiteach, lena n-áirítear táillí dlí agus táillí an choigeartóra) (féach míreanna 96–98); agus (iv) cánacha iníoctha ag an bplean ar ranníocaíochtaí a bhaineann le seirbhís roimh an dáta tuairiscithe nó ar shochair a eascraíonn as an tseirbhís sin.

77

Mura bhfuil toimhdí achtúireacha místuama ná coimeádach go hiomarcach, tá siad gan laofacht.

78

Tá toimhdí achtúireacha comhoiriúnach go frithpháirteach má léiríonn siad na caidrimh eacnamaíocha atá idir fachtóirí amhail boilsciú, rátaí méadaithe tuarastail agus rátaí lascaine. Gach toimhdí a bhraitheann ar leibhéal áirithe boilscithe (amhail boinn tuisceana maidir le rátaí úis agus méaduithe tuarastail agus sochair) in aon tréimhse ar leith amach anseo, is é an leibhéal céanna boilscithe sa tréimhse sin a thoimhdítear iontu uile.

79

Is i dtéarmaí ainmniúla (luaite) a chinneann eintiteas an ráta lascaine agus toimhdí airgeadais eile, ach amháin má tá meastacháin i dtéarmaí réadacha (arna gcoigeartú ó thaobh boilscithe) níos iontaofa, i ngeilleagar hipearbhoilscitheach (féach IAS 29 Tuairisciú Airgeadais i nGeilleagair Hipearbhoilscitheacha), mar shampla, nó i gcás ina bhfuil an sochar innéacsnasctha agus ina bhfuil margadh domhain ann de bhannaí innéacsnasctha ar den airgeadra agus den téarma céanna iad.

80

Beidh toimhdí airgeadais bunaithe ar ionchais an mhargaidh, ag deireadh na tréimhse tuairiscithe, le haghaidh na tréimhse a bhfuil na hoibleagáidí le socrú ina leith.

Toimhdí achtúireacha: mortlaíocht

81

Cinnfidh eintiteas a thoimhdí mortlaíochta faoi threoir an mheastacháin is fearr atá aige ar mhortlaíocht chomhaltaí plean le linn fostaíochta agus ina diaidh araon.

82

Chun meastachán a dhéanamh ar an gcostas a bheidh ar an sochar ar deireadh, cuireann eintiteas athruithe ionchasacha ar mhortlaíocht san áireamh, trí gnáth-tháblaí mortlaíochta a mhodhnú le meastacháin ar fheabhsuithe mortlaíochta, mar shampla.

Toimhdí achtúireacha: ráta lascaine

83

An ráta a úsáidtear chun oibleagáidí sochair iarfhostaíochta a lascainiú (idir mhaoinithe agus neamh-mhaoinithe), cinnfear é faoi threoir thorthaí an mhargaidh ag deireadh na tréimhse tuairiscithe ar bhannaí corparáide ardcháilíochta. I gcás airgeadraí nach bhfuil aon mhargadh domhain i mbannaí corparáide ardcháilíochta den sórt sin ann dóibh, úsáidfear torthaí an mhargaidh (ag deireadh na tréimhse tuairiscithe) ar bhannaí rialtais arna n-ainmniú san airgeadra sin. Beidh airgeadra agus téarma na mbannaí corparáide nó na mbannaí rialtais comhsheasmhach le hairgeadra agus téarma measta na n-oibleagáidí sochair iarfhostaíochta.

84

Ceann de na toimhdí achtúireacha a bhfuil iarmhairt ábhartha aige is ea an ráta lascaine. Léiríonn an ráta lascaine an t-amluach airgid ach ní léiríonn sé an riosca achtúireach ná infheistíochta. Thairis sin, ní léiríonn an ráta lascaine an riosca creidmheasa eintiteas-sonrach a iompraíonn creidiúnaithe an eintitis, ná ní léiríonn sé an riosca go bhféadfadh an taithí amach anseo a bheith difriúil ó thoimhdí achtúireacha.

85

Léiríonn an ráta lascaine uainiú measta íocaíochtaí sochair. Sa chleachtas, is minic a bhaineann eintiteas an méid sin amach trí mheánráta lascaine ualaithe aonair a chur i bhfeidhm a léiríonn uainiú agus méid measta íocaíochtaí sochair agus an t-airgeadra ina bhfuil na sochair le híoc.

86

I roinnt cásanna, d’fhéadfadh sé nach bhfuil aon mhargadh domhain bannaí ann a bhfuil aibíocht sách fada acu chun aibíocht mheasta na n-íocaíochtaí sochair uile a mheaitseáil. I gcásanna den sórt sin, baineann eintiteas úsáid as rátaí reatha an mhargaidh ar den téarma iomchuí iad chun íocaíochtaí ar bhonn tréimhse níos giorra a lascainiú, agus déanann sé meastachán ar an ráta lascaine le haghaidh aibíochtaí níos faide trí rátaí reatha an mhargaidh a eachtarshuíomh feadh an chuair toraidh. Ní dócha go mbeidh luach láithreach oibleagáide sochar sainithe thar a bheith íogair ó thaobh an ráta lascaine a chuirtear i bhfeidhm maidir leis an sciar sochar atá iníoctha níos faide amach ná aibíocht deiridh na mbannaí corparáide nó rialtais atá ar fáil.

Toimhdí achtúireacha: tuarastail, sochair agus costais leighis

87

Tomhaisfidh eintiteas a oibleagáidí sochar sainithe ar bhonn a léiríonn na nithe seo a leanas: (a) na sochair a leagtar amach i dtéarmaí an phlean (nó a leanann as aon oibleagáid inchiallaithe a théann níos faide ná na téarmaí sin) ag deireadh na tréimhse tuairiscithe; (b) aon mhéadú a mheastar a thiocfaidh amach anseo ar thuarastal a dhéanann difear do na sochair is iníoctha; (c) iarmhairt aon teorainn ar sciar an fhostóra de chostas na sochar a bheidh ann amach anseo; (d) ranníocaíochtaí ó fhostaithe nó ó thríú páirtithe a laghdaíonn ar chostas na sochar sin don eintiteas ar deireadh; agus (e) athruithe a mheastar a thiocfaidh amach anseo ar leibhéal aon sochar stáit a dhéanann difear do na sochair is iníoctha faoi phlean sochair shainithe, inarb amhlaidh ceann de na cásanna seo a leanas agus sna cásanna seo amháin: (i) rinneadh na hathruithe sin roimh dheireadh na tréimhse tuairiscithe; nó (ii) léiríonn sonraí stairiúla, nó fianaise iontaofa eile, go n-athróidh na sochair stáit sin ar bhealach éigin is féidir a thuar, i gcomhréir le hathruithe a bheidh ann amach anseo ar ghnáthleibhéil phraghais nó tuarastail mar shampla.

88

Tá toimhdí achtúireacha ina léiriú ar na hathruithe a bheidh ann amach anseo a leagtar amach i dtéarmaí foirmiúla plean (nó oibleagáid inchiallaithe a théann níos faide ná na téarmaí sin) ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. Is é sin an cás más amhlaidh, mar shampla: (a) go bhfuil stair ag an eintiteas de bheith ag méadú sochar, chun iarmhairtí boilscithe a mhaolú mar shampla, agus nach bhfuil aon tásc ann go n-athróidh an cleachtas sin amach anseo; (b) go bhfuil oibleagáid ar an eintiteas, de réir théarmaí foirmiúla plean (nó oibleagáid inchiallaithe a théann níos faide ná na téarmaí sin) nó reachtaíochta, aon bharrachas sa phlean a úsáid chun leas rannpháirtithe an phlean (féach mír 108(c)); nó (c) go n-athraíonn na sochair de réir sprioc feidhmíochta nó critéir eile. D’fhéadfaí a lua i dtéarmaí an phlean, mar shampla, go n-íocfar sochair laghdaithe nó go n-éileofar ranníocaíochtaí breise ó fhostaithe mura bhfuil na sócmhainní plean leordhóthanach. Léiríonn tomhas na hoibleagáide an meastachán is fearr ar iarmhairt na sprice feidhmíochta nó na gcritéar eile.

89

Níl toimhdí achtúireacha ina léiriú ar hathruithe a bheidh ann amach anseo nach leagtar amach i dtéarmaí foirmiúla an phlean (ná oibleagáid inchiallaithe) ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. Beidh na nithe seo a leanas mar thoradh ar athruithe den sórt sin: (a) costas seirbhíse roimhe seo, a mhéid a athraítear sochair i leith seirbhíse roimh an athrú; agus (b) costas na seirbhíse reatha le haghaidh tréimhsí tar éis an athraithe, a mhéid a athraítear sochair i leith seirbhíse tar éis an athraithe.

90

Cuirtear boilsciú, sinsearacht, ardú céime agus fachtóirí ábhartha eile amhail soláthar agus éileamh ar mhargadh na fostaíochta, san áireamh i meastacháin ar mhéaduithe tuarastail amach anseo.

91

Le roinnt pleananna sochar sainithe, cuirtear teorainn leis na ranníocaíochtaí a cheanglaítear ar eintiteas a íoc. Má bhíonn teorainn ar ranníocaíochtaí, cuirtear a hiarmhairt san áireamh i gcostas na sochar ar deireadh. Déantar iarmhairt teorann ar ranníocaíochtaí a chinneadh thar an tréimhse is giorra díobh seo a leanas: (a) saolré mheasta an eintitis; agus (b) saolré mheasta an phlean.

92

Le roinnt pleananna sochar sainithe, éilítear ar fhostaithe nó ar thríú páirtithe ranníoc le costas an phlean. Laghdaíonn ranníocaíochtaí fostaithe ar chostas na sochar don eintiteas. Breithníonn eintiteas cé acu an laghdaíonn ranníocaíochtaí tríú páirtí ar chostas na sochar don eintiteas nó an bhfuil siad ina gceart aisíocaíochta mar a thuairiscítear i mír 116. Leagtar amach ranníocaíochtaí fostaithe nó tríú páirtithe i dtéarmaí foirmiúla an phlean (nó eascraíonn siad as oibleagáid inchiallaithe a théann níos faide ná na téarmaí sin) nó is ranníocaíochtaí lánroghnacha iad. Ranníocaíochtaí lánroghnacha a dhéanann fostaithe nó tríú páirtithe, laghdaíonn siad ar an gcostas seirbhíse ar íoc na ranníocaíochtaí sin leis an bplean.

93

Ranníocaíochtaí fostaithe nó tríú páirtithe a leagtar amach i dtéarmaí foirmiúla an phlean, laghdaíonn siad ar an gcostas seirbhíse (má tá siad nasctha le seirbhís), nó déanann siad difear d’atomhais an ghlandliteanais sochair shainithe (sócmhainn) (mura bhfuil siad nasctha le seirbhís). Sampla de ranníocaíochtaí nach bhfuil nasctha le seirbhís is ea (a éilítear na ranníocaíochtaí chun an cás ina n-eascraíonn easnamh as caillteanais i leith sócmhainní plean nó as caillteanais achtúireacha a laghdú). Má tá ranníocaíochtaí fostaithe nó tríú páirtithe nasctha le seirbhís, laghdaíonn na ranníocaíochtaí sin ar an gcostas seirbhíse mar a leanas: (a) má bhraitheann méid na ranníocaíochtaí ar an líon blianta seirbhíse, cuirfidh eintiteas na ranníocaíochtaí i leith tréimhsí seirbhíse ag úsáid an modh céanna a cheanglaítear le mír 70 chun an t-ollsochar a chur i leith seirbhíse (i.e. foirmle ranníocaíochta an phlean a úsáid nó é a dhéanamh ar bhonn líne dírí); nó (b) má tá méid na ranníocaíochtaí neamhspleách ar an líon blianta seirbhíse, ceadaítear don eintiteas ranníocaíochtaí den sórt sin a aithint mar laghdú ar an gcostas seirbhíse sa tréimhse ina soláthraítear an tseirbhís ghaolmhar. Áirítear le samplaí de ranníocaíochtaí atá neamhspleách ar an líon blianta seirbhíse ranníocaíochtaí atá ina gcéatadán seasta de thuarastal an fhostaí, ina méid seasta ar feadh na tréimhse seirbhíse nó a bhraitheann ar aois an fhostaí. Le mír A1, soláthraítear treoraíocht ghaolmhar maidir le cur i bhfeidhm.

94

I gcás ranníocaíochtaí a dhéanann fostaithe nó tríú páirtithe a chuirtear i leith tréimhsí seirbhíse i gcomhréir le mír 93(a), leanann na nithe seo a leanas as athruithe ar na ranníocaíochtaí: (a) costas na seirbhíse reatha agus seirbhíse roimhe seo (mura leagtar na hathruithe sin amach i dtéarmaí foirmiúla plean agus mura n-eascraíonn siad as oibleagáid inchiallaithe); nó (b) gnóthachain agus caillteanais achtúireacha (má leagtar na hathruithe sin amach i dtéarmaí foirmiúla plean, nó má eascraíonn siad as oibleagáid inchiallaithe).

95

Tá roinnt sochair iarfhostaíochta nasctha le hathróga amhail an leibhéal sochar scoir nó cúraim leighis ón stát. Tá an tomhas ar shochair den sórt sin ina léiriú ar an meastachán is fearr ar athróga den sórt sin, bunaithe ar shonraí stairiúla agus ar fhianaise iontaofa eile.

96

Cuirfear athruithe a mheastar a thiocfaidh amach anseo ar chostas seirbhísí leighis, a leanann as boilsciú agus athruithe sonracha ar chostais leighis, san áireamh i dtoimhdí maidir le costais leighis.

97

Is gá toimhdí maidir le leibhéal agus minicíocht na n-éileamh amach anseo agus maidir leis an gcostas a bhaineann le comhlíonadh na n-éileamh sin chun sochair leighis iarfhostaíochta a thomhas. Is ar bhonn sonraí stairiúla maidir le heispéireas an eintitis féin, arna bhforlíonadh i gcás inar gá le sonraí stairiúla ó eintitis eile, ó chuideachtaí árachais, ó sholáthraithe leighis nó ó fhoinsí eile, a dhéanann eintiteas meastachán ar chostais leighis amach anseo. I meastacháin ar chostais leighis amach anseo, breithnítear an iarmhairt a bhíonn ag dul chun cinn teicneolaíoch, athruithe ar úsáid cúraim sláinte nó ar phatrúin soláthair agus athruithe ar stádas sláinte rannpháirtithe plean.

98

Tá leibhéal agus minicíocht na n-éileamh thar a bheith íogair ó thaobh aois, stádas sláinte agus gnéas fostaithe (agus a gcleithiúnaithe) agus d’fhéadfaidís a bheith íogair ó thaobh fachtóirí eile freisin amhail suíomh geografach. Dá bhrí sin, déantar sonraí stairiúla a choigeartú a mhéid atá difríocht idir meascán déimeagrafach an daonra agus meascán déimeagrafach an daonra a úsáidtear mar bhonn leis na sonraí. Coigeartaítear freisin iad i gcás ina bhfuil fianaise iontaofa ann nach leanfaidh na treochtaí stairiúla ar aghaidh.

Costas seirbhíse roimhe seo agus gnóthachain agus caillteanais ar shocraíocht

99

Agus costas seirbhíse roimhe seo, nó gnóthachan nó caillteanas ar shocraíocht, á chinneadh ag eintiteas, atomhaisfidh sé an glandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) ag úsáid luach cóir reatha sócmhainní plean agus toimhdí achtúireacha reatha, (lena n-áirítear rátaí úis reatha an mhargaidh agus margadhphraghsanna reatha eile), lena léirítear: (a) na sochair a thairgtear faoin bplean agus na sócmhainní plean roimh leasú nó roimh chiorrú ar phlean nó roimh shocraíocht; agus (b) na sochair a thairgtear faoin bplean agus na sócmhainní plean tar éis leasú nó ciorrú ar phlean nó tar éis socraíochta.

100

% Ní gá d’eintiteas idirdhealú a dhéanamh idir costas seirbhíse roimhe seo a leanann as leasú ar phlean, costas seirbhíse roimhe seo a leanann as ciorrúchán agus gnóthachan nó caillteanas ar shocraíocht má tharlaíonn na hidirbhearta sin in éineacht. I roinnt cásanna, tarlaíonn leasú ar phlean roimh shocraíocht, nuair a athraíonn eintiteas na sochair faoin bplean agus a shocraíonn na sochair leasaithe ar ball, mar shampla. Sna cásanna sin, aithníonn eintiteas costas seirbhíse roimhe seo roimh aon ghnóthachan nó aon chaillteanas ar shocraíocht.

101

Tarlaíonn socraíocht in éineacht le leasú agus ciorrú ar phlean má dhéantar plean a fhoirceannadh agus má shocraítear an oibleagáid agus má scoireann an plean de bheith ann dá thoradh sin. Ní socraíocht é foirceannadh plean, áfach, má chuirtear plean nua a thairgeann na sochair chéanna, go substaintiúil, in ionad an phlean sin.

101A

Nuair a tharlaíonn leasú nó ciorrú ar phlean nó socraíocht, aithneoidh agus tomhaisfidh eintiteas aon chostas seirbhíse roimhe seo, nó gnóthachan nó caillteanas ar shocraíocht, i gcomhréir le míreanna 99–101 agus míreanna 102–112. Agus sin á dhéanamh, ní bhreithneoidh eintiteas iarmhairt na huasteorann sócmhainne. Ansin, déanfaidh eintiteas iarmhairt na huasteorann sócmhainne a chinneadh tar éis leasú nó ciorrú ar phlean, nó tar éis socraíochta, agus aithneoidh sé aon athrú ar an iarmhairt sin i gcomhréir le mír 57(d).

Costas seirbhíse roimhe seo

102

Is éard is costas seirbhíse roimhe seo ann luach láithreach na hoibleagáide sochar sainithe a leanann as leasú nó ciorrú ar phlean.

103

Aithneoidh eintiteas costas seirbhíse roimhe seo mar speansas ar an dáta is luaithe díobh seo a leanas: (a) nuair a tharlaíonn an leasú nó ciorrú ar phlean; agus (b) nuair a aithníonn an t-eintiteas na costais athstruchtúraithe ghaolmhara (féach IAS 37) nó na sochair i dtaca le foirceannadh (féach mír 165).

104

Tarlaíonn leasú ar phlean nuair a dhéanann eintiteas plean sochair shainithe a thabhairt isteach nó a tharraingt siar, nó nuair a athraíonn sé na sochair is iníoctha faoi phlean sochair shainithe atá ann cheana.

105

Tarlaíonn ciorrúchán nuair a dhéanann eintiteas laghdú suntasach ar an líon fostaithe a chumhdaítear le plean. D’fhéadfadh ciorrúchán eascairt as teagmhas aonarach, amhail dúnadh monarchan, scor oibríochta nó foirceannadh nó fionraí plean.

106

D’fhéadfadh costas seirbhíse roimhe seo a bheith deimhneach (nuair a thugtar sochair isteach nó nuair a athraítear iad chun go dtiocfaidh méadú ar an oibleagáid sochar sainithe) nó diúltach (nuair a tharraingítear sochair siar nó nuair a athraítear iad chun go dtiocfaidh laghdú ar luach láithreach na hoibleagáide sochar sainithe).

107

I gcás ina laghdaíonn eintiteas na sochair is iníoctha faoi phlean sochair sainithe atá ann cheana agus, an tráth céanna, ina méadaíonn na sochair eile is iníoctha faoin bplean le haghaidh na bhfostaithe céanna, déileálann an t-eintiteas leis an athrú mar ghlanathrú aonair.

108

Ní áirítear le costas seirbhíse roimhe seo: (a) iarmhairt na ndifríochtaí idir méaduithe tuarastail iarbhír agus méaduithe a measadh roimhe seo ar an oibleagáid chun sochair a íoc as seirbhís a soláthraíodh i mblianta roimhe seo (níl aon chostas seirbhíse roimhe seo ann toisc go gceadaítear tuarastail réamh-mheasta le toimhdí achtúireacha); (b) gannmheastacháin agus rómheastacháin ar mhéaduithe pinsin lánroghnacha nuair atá oibleagáid inchiallaithe ag eintiteas méaduithe den sórt sin a dheonú (níl aon chostas seirbhíse roimhe seo ann toisc go gceadaítear méaduithe den sórt sin le toimhdí achtúireacha); (c) meastacháin ar fheabhsuithe sochair a leanann as gnóthachain achtúireacha nó as an toradh ar shócmhainní plean a aithníodh sna ráitis airgeadais má tá oibleagáid ar an eintiteas, de réir théarmaí foirmiúla plean (nó oibleagáid inchiallaithe a théann níos faide ná na téarmaí sin) nó reachtaíochta, aon bharrachas sa phlean a úsáid chun leas rannpháirtithe an phlean, fiú murar dámhadh an méadú sochair go foirmiúil go fóill (níl aon chostas seirbhíse roimhe seo ann toisc gur caillteanas achtúireach é an méadú oibleagáide a leanann as, féach mír 88); agus (d) an méadú ar shochair dhílsithe (i.e. sochair nach bhfuil coinníollach ar fhostaíocht amach anseo, féach mír 72) nuair a thugann fostaithe ceanglais dílsithe i gcrích gan sochair nua nó feabhsaithe a bheith ann (níl aon chostas seirbhíse roimhe seo ann toisc gur aithin an t-eintiteas an costas measta sochar mar chostas na seirbhíse reatha de réir mar a soláthraíodh an tseirbhís).

Gnóthachain agus caillteanais ar shocraíocht

109

Is é an gnóthachan nó an caillteanas ar shocraíocht an difríocht idir: (a) luach cóir na hoibleagáide sochar sainithe atá á socrú, arna chinneadh ar dháta na socraíochta; agus (b) an praghas socraíochta, lena n-áirítear aon sócmhainn plean a aistrítear agus aon íocaíocht a dhéanann an t-eintiteas go díreach i ndáil leis an tsocraíocht.

110

Aithneoidh eintiteas gnóthachan nó caillteanas ar shocraíocht plean sochair shainithe nuair a tharlaíonn an tsocraíocht.

111

Tarlaíonn socraíocht nuair a dhéanann eintiteas idirbheart lena gcuirtear deireadh le gach oibleagáid dhlíthiúil nó inchiallaithe bhreise maidir le cuid de na sochair, nó na sochair uile, a sholáthraítear faoi phlean sochair shainithe (seachas íocaíocht sochar le fostaithe, nó sochair a íoc thar a gceann, i gcomhréir le téarmaí an phlean agus a áirítear sna toimhdí achtúireacha). Socraíocht atá ann, mar shampla, oibleagáidí suntasacha fostóra faoin bplean a aistriú aon uair amháin chuig cuideachta árachais trí pholasaí árachais a cheannach; ní socraíocht é, faoi théarmaí an phlean, íocaíocht chnapshuime in airgead tirim a dhéanamh le rannpháirtithe plean mar mhalairt ar a gcearta chun sochair iarfhostaíochta shonraithe a fháil.

112

I roinnt cásanna, faigheann eintiteas polasaí árachais chun cuid de na sochair fostaithe a bhaineann le seirbhís fostaí sa tréimhse reatha nó i réamhthréimhsí, nó chun na sochair sin uile, a mhaoiniú. Ní socraíocht é polasaí den sórt sin a fháil má choinníonn an t-eintiteas oibleagáid dhlíthiúil nó inchiallaithe (féach mír 46) chun méideanna breise a íoc mura n-íocann an t-árachóir na sochair fostaithe a shonraítear sa pholasaí árachais. Le míreanna 116–119, pléitear aithint agus tomhas ar chearta aisíocaíochta faoi pholasaithe árachais nach sócmhainní plean iad.

Aithint agus tomhas: sócmhainní plean

Luach cóir sócmhainní plean

113

Déantar luach cóir aon sócmhainn plean a asbhaint ó luach láithreach na hoibleagáide sochar sainithe chun an t-easnamh nó an barrachas a chinneadh.

114

Ní áirítear le sócmhainní plean ranníocaíochtaí atá dlite ón eintiteas tuairiscithe nach bhfuil íoctha leis an gciste, ná ní áirítear leo aon ionstraim airgeadais neamh-inaistrithe arna heisiúint ag an eintiteas agus arna sealbhú ag an gciste. Aon dliteanas de chuid an chiste nach mbaineann le sochair fostaithe, suimeanna iníoctha trádála agus eile agus dliteanais a leanann as ionstraimí airgeadais díorthacha, mar shampla, laghdaíonn siad ar shócmhainní plean.

115

Nuair a áirítear le sócmhainní plean polasaithe cáilitheacha árachais arb ionann go díreach a méid agus a n-uainiú agus méid agus uainiú chuid de na sochair, nó na sochair uile, atá iníoctha faoin bplean, meastar gurb é luach cóir na bpolasaithe árachais sin luach láithreach na n-oibleagáidí gaolmhara (faoi réir aon laghdú a éilítear mura bhfuil na méideanna is infhála faoi na polasaithe árachais in-aisghabhála ina n-iomláine).

Aisíocaíochtaí

116

I gcás ina bhfuil sé nach mór cinnte, agus sa chás sin amháin, go n-aisíocfaidh páirtí amháin cuid den chaiteachas, nó an caiteachas uile, is gá chun oibleagáid sochar sainithe a shocrú, is éard a dhéanfaidh eintiteas: (a) a cheart chun aisíocaíochta a aithint mar shócmhainn ar leithligh. Tomhaisfidh an t-eintiteas an tsócmhainn ar a luach cóir. (b) athruithe ar luach cóir a chirt chun aisíocaíochta a dhí-chomhiomlánú agus a aithint ar an mbealach céanna a ndéantar sin i gcás athruithe ar luach cóir sócmhainní plean (féach míreanna 124 agus 125). Féadfar na comhpháirteanna costais sochair shainithe a aithnítear i gcomhréir le mír 120 a aithint glan ó mhéideanna a bhaineann le hathruithe ar shuim ghlanluacha an chirt chun aisíocaíochta.

117

Uaireanta, tá eintiteas in ann brath ar pháirtí eile, amhail árachóir, chun cuid den chaiteachas, nó an caiteachas uile, is gá chun oibleagáid sochar sainithe a shocrú a íoc. Is sócmhainní plean iad polasaithe cáilitheacha árachais, mar a shainmhínítear i mír 8. Déanann eintiteas cuntasaíocht ar pholasaithe cáilitheacha árachais ar an mbealach céanna a ndéantar cuntasaíocht ar gach sócmhainn plean eile agus ní bhaineann mír 116 le hábhar (féach míreanna 46–49 agus 115).

118

Nuair nach polasaí cáilitheach árachais é polasaí árachais arna shealbhú ag eintiteas, ní sócmhainn plean é an polasaí árachais sin. Baineann mír 116 le hábhar i gcásanna den sórt sin: is mar shócmhainn ar leithligh, seachas mar asbhaint chun easnamh nó barrachas an tsochair shainithe a chinneadh, a aithníonn an t-eintiteas a cheart chun aisíocaíochta faoin bpolasaí árachais. Le mír 140(b) éilítear ar an eintiteas tuairisc ghearr ar an nasc idir an ceart chun aisíocaíochta agus an oibleagáid ghaolmhar a nochtadh.

119

Má thagann an ceart chun aisíocaíochta chun cinn faoi pholasaí árachais arb ionann go díreach a mhéid agus a uainiú agus méid agus uainiú chuid de na sochair, nó na sochair uile, atá iníoctha faoi phlean sochair shainithe, meastar gurb é luach cóir an chirt chun aisíocaíochta é luach láithreach na hoibleagáide gaolmhaire (faoi réir aon laghdú a éilítear mura bhfuil an aisíocaíocht in-aisghabhála ina hiomláine).

Comhpháirteanna costais sochair shainithe

120

Aithneoidh eintiteas comhpháirteanna an chostais sochair shainithe, seachas a mhéid a éilítear nó a cheadaítear le IFRS eile go n-áireofaí i gcostas sócmhainne iad, mar a leanas: (a) costas seirbhíse (féach míreanna 66–112 agus mír 122A) a aithint i mbrabús nó i gcaillteanas; (b) ús glan ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) (féach míreanna 123–126) a aithint i mbrabús nó i gcaillteanas; agus (c) atomhais an ghlandliteanais sochair shainithe (sócmhainn) (féach míreanna 127–130) a aithint in ioncam cuimsitheach eile.

121

Éilítear le IFRSanna eile go n-áirítear roinnt costais sochair shainithe i gcostas sócmhainní, amhail fardail agus réadmhaoin, gléasra agus trealamh (féach IAS 2 agus IAS 16). Aon chostas sochair iarfhostaíochta a áirítear i gcostas sócmhainní den sórt sin, áirítear ann an cion iomchuí de na comhpháirteanna a liostaítear i mír 120.

122

Atomhais ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) a aithnítear in ioncam cuimsitheach eile, ní athaicmeofar chuig brabús ná chuig caillteanas i dtréimhse ina dhiaidh sin iad. Féadfaidh an t-eintiteas na méideanna sin a aithnítear in ioncam cuimsitheach eile a aistriú laistigh de chothromas, áfach.

Costas seirbhíse reatha

122A

Cinnfidh eintiteas costas na seirbhíse reatha ag úsáid toimhdí achtúireacha arna gcinneadh ag tús na tréimhse tuairiscithe bliantúla. Má atomhaiseann eintiteas an glandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) i gcomhréir le mír 99, áfach, cinnfidh sé costas na seirbhíse reatha le haghaidh an chuid den tréimhse tuairiscithe bhliantúil atá fágtha tar éis leasú nó ciorrú ar phlean nó tar éis socraíochta ag úsáid na dtoimhdí achtúireacha a úsáideadh chun an glandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) a atomhas i gcomhréir le mír 99(b).

Ús glan ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn)

123

Cinnfidh eintiteas ús glan ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) ach an glandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) a iolrú faoin ráta lascaine a shonraítear i mír 83.

123A

Chun ús glan a chinneadh i gcomhréir le mír 123, úsáidfidh eintiteas an glandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) agus an ráta lascaine arna gcinneadh ag tús na tréimhse tuairiscithe bliantúla. Má atomhaiseann eintiteas an glandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) i gcomhréir le mír 99, áfach, cinnfidh an t-eintiteas ús glan le haghaidh an chuid den tréimhse tuairiscithe bhliantúil atá fágtha tar éis leasú nó ciorrú ar phlean nó tar éis socraíochta ag úsáid: (a) an glandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) arna chinneadh i gcomhréir le mír 99(b); agus (b) an ráta lascaine a úsáideadh chun an glandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) a atomhas i gcomhréir le mír 99(b). Agus mír 123A á cur i bhfeidhm ag an eintiteas, cuirfidh sé san áireamh freisin aon athrú ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) le linn na tréimhse a leanann as ranníocaíochtaí nó íocaíochtaí sochair.

124

D’fhéadfaí breathnú ar ús glan ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) mar rud a chuimsíonn ioncam úis ar shócmhainní plean, costas úis ar an oibleagáid sochar sainithe agus ús ar iarmhairt na huasteorann sócmhainne a luaitear i mír 64.

125

Is comhpháirt den toradh ar shócmhainní plean é ioncam úis ar shócmhainní plean, agus cinntear é trí luach cóir na sócmhainní plean a iolrú faoin ráta lascaine a shonraítear i mír 123A. Cinnfidh eintiteas luach cóir na sócmhainní plean ag tús na tréimhse tuairiscithe bliantúla. Má atomhaiseann eintiteas an glandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) i gcomhréir le mír 99, áfach, cinnfidh an t-eintiteas ioncam úis le haghaidh an chuid den tréimhse tuairiscithe bhliantúil atá fágtha tar éis leasú nó ciorrú ar phlean nó tar éis socraíochta ag úsáid na sócmhainní plean a úsáideadh chun an glandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) a atomhas i gcomhréir le mír 99(b). Agus mír 125 á cur i bhfeidhm ag an eintiteas, cuirfidh sé san áireamh freisin aon athrú ar na sócmhainní plean arna sealbhú le linn na tréimhse a leanann as ranníocaíochtaí nó íocaíochtaí sochair. Áirítear san atomhas ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) an difríocht idir ioncam úis ar shócmhainní plean agus an toradh ar shócmhainní plean.

126

Is cuid den athrú iomlán ar iarmhairt na huasteorann sócmhainne é ús ar iarmhairt na huasteorann sócmhainne, agus cinntear é trí iarmhairt na huasteorann sócmhainne a iolrú faoin ráta lascaine a shonraítear i mír 123A. Cinnfidh eintiteas iarmhairt na huasteorann sócmhainne ag tús na tréimhse tuairiscithe bliantúla. Má atomhaiseann eintiteas an glandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) i gcomhréir le mír 99, áfach, cinnfidh an t-eintiteas ús ar iarmhairt na huasteorann sócmhainne le haghaidh an chuid den tréimhse tuairiscithe bhliantúil atá fágtha tar éis leasú nó ciorrú ar phlean nó tar éis socraíochta agus aon athrú ar iarmhairt na huasteorann sócmhainne arna chinneadh i gcomhréir le mír 101A á chur san áireamh. Áirítear san atomhas ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) an difríocht idir ús ar iarmhairt na huasteorann sócmhainne agus an t-athrú iomlán ar iarmhairt na huasteorann sócmhainne.

Atomhais ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn)

127

Cuimsítear na nithe seo a leanas le hatomhais ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn): (a) gnóthachain agus caillteanais achtúireacha (féach míreanna 128 agus 129); (b) an toradh ar shócmhainní plean (féach mír 130), gan méideanna a áirítear in ús glan ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) a áireamh (féach mír 125); agus (c) agus aon athrú ar éifeacht na huasteorann sócmhainne, gan méideanna a áirítear in ús glan ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) (féach mír 126) a áireamh.

128

Leanann gnóthachain agus caillteanais achtúireacha as méaduithe nó laghduithe ar luach láithreach na hoibleagáide sochar sainithe mar gheall ar athruithe ar thoimhdí achtúireacha agus ar choigeartuithe taithí. Áirítear na nithe seo a leanas, mar shampla, le nithe is cúis le gnóthachain agus caillteanais achtúireacha: (a) rátaí arda nó ísle athraithe fostaithe, luathscoir nó mortlaíochta nach bhfuil coinne leo nó méaduithe ar thuarastail, ar shochair (má dhéanann téarmaí foirmiúla nó inchiallaithe plean foráil maidir le méaduithe sochair boilscitheacha) nó ar chostais leighis; (b) iarmhairt athruithe ar thoimhdí a bhaineann le roghanna íocaíochta sochair; (c) iarmhairt athruithe ar mheastacháin ar an ráta athraithe fostaithe, luathscoir nó mortlaíochta amach anseo nó iarmhairt méaduithe ar thuarastail, ar shochair (má dhéanann téarmaí foirmiúla nó inchiallaithe plean foráil maidir le méaduithe sochair boilscitheacha) nó ar chostais leighis; agus (d) iarmhairt athruithe ar an ráta lascaine.

129

Ní áirítear le gnóthachain agus caillteanais achtúireacha athruithe ar luach láithreach na hoibleagáide sochar sainithe mar gheall ar phlean sochair shainithe a thabhairt isteach, a leasú, a chiorrú nó a shocrú, ná athruithe ar na sochair is iníoctha faoin bplean sochair shainithe. Leanann costas seirbhíse roimhe seo nó gnóthachain nó caillteanais ar shocraíocht as athruithe den sórt sin.

130

Agus an toradh ar shócmhainní plean á chinneadh ag eintiteas, asbhaineann sé costais bainistíochta na sócmhainní plean agus aon cháin is iníoctha ag an bplean féin, seachas cáin a áirítear sna toimhdí achtúireacha a úsáidtear chun an oibleagáid sochar sainithe a thomhas (mír 76). Ní asbhaintear costais riaracháin eile ón toradh ar shócmhainní plean.

Cur i Láthair

Fritháireamh

131

Ní dhéanfaidh eintiteas sócmhainn a bhaineann le plean amháin a fhritháireamh in aghaidh dliteanas a bhaineann le plean eile ach amháin i gcás inarb amhlaidh na nithe seo a leanas: (a) tá ceart infheidhmithe le dlí ag an eintiteas úsáid a bhaint as barrachas i bplean amháin chun oibleagáidí faoin bplean eile a shocrú; agus (b) beartaíonn an t-eintiteas na hoibleagáidí a shocrú ar ghlanbhonn, nó an barrachas i bplean amháin a réadú agus a oibleagáid faoin bplean eile a shocrú go comhuaineach.

132

Tá na critéir fritháirimh comhchosúil leo sin a leagtar síos le haghaidh ionstraimí airgeadais in IAS 32 Ionstraimí Airgeadais: Cur i Láthair.

Idirdhealú idir reatha agus neamhreatha

133

Déanann roinnt eintiteas idirdhealú idir sócmhainní agus dliteanais reatha agus sócmhainní agus dliteanais neamhreatha. Ní shonraítear leis an gCaighdeán seo cé acu ba cheart nó nár cheart d’eintiteas idirdhealú a dhéanamh idir codanna reatha agus neamhreatha de shócmhainní agus de dhliteanais a eascraíonn as sochair iarfhostaíochta.

Comhpháirteanna costais sochair shainithe

134

Le mír 120 éilítear ar eintiteas costas seirbhíse agus ús glan ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) a aithint i mbrabús nó i gcaillteanas. Ní shonraítear leis an gCaighdeán seo conas ba cheart d’eintiteas costas seirbhíse agus ús glan ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) a chur i láthair. Cuireann eintiteas na comhpháirteanna sin i láthair i gcomhréir le IAS 1.

Nochtadh

135

Nochtfaidh eintiteas faisnéis: (a) lena mínítear saintréithe a phleananna sochar sainithe agus na rioscaí atá bainteach leo (féach mír 139); (b) lena sainaithnítear agus lena mínítear na méideanna ina ráitis airgeadais a eascraíonn as a phleananna sochar sainithe (féach míreanna 140–144); agus (c) lena dtugtar tuairisc ar conas a d’fhéadfadh a phleananna sochar sainithe difear a dhéanamh do mhéid, d’uainiú agus d’éiginnteacht shreafaí airgid todhchaí an eintitis (féach míreanna 145–147).

136

Déanfaidh eintiteas breithniú ar na nithe seo uile a leanas chun na cuspóirí i mír 135 a chomhlíonadh: (a) an méid mionsonraí a bhfuil gá leis chun na ceanglais maidir le nochtadh a chomhlíonadh; (b) an méid béime is gá a chur ar gach ceann de na ceanglais éagsúla; (c) an méid comhiomlánaithe nó dí-chomhiomlánaithe atá le déanamh; agus (d) cé acu a theastaíonn nó nach dteastaíonn faisnéis bhreise ó úsáideoirí ráiteas airgeadais chun meastóireacht a dhéanamh ar an bhfaisnéis chainníochtúil a nochtar.

137

Mura leordhóthanach iad na nochtaí a sholáthraítear i gcomhréir le ceanglais an Chaighdeáin seo agus IFRSanna eile chun na cuspóirí i mír 135 a chomhlíonadh, nochtfaidh eintiteas faisnéis bhreise is gá chun na cuspóirí sin a chomhlíonadh. Féadfaidh eintiteas anailís ar luach láithreach na hoibleagáide sochar sainithe a chur i láthair, mar shampla, ina ndéantar idirdhealú idir cineál, saintréithe agus rioscaí na hoibleagáide. Le nochtadh den sórt sin, d’fhéadfaí idirdhealú a dhéanamh: (a) idir mhéideanna dlite do bhaill ghníomhacha, do bhaill iarchurtha agus do phinsinéirí. (b) idir sochair dhílsithe agus sochair fhabhraithe nach sochair dhílsithe iad. (c) agus (c) idir sochair choinníollacha, méideanna atá inchurtha le méaduithe ar thuarastal amach anseo agus sochair eile.

138

Déanfaidh eintiteas measúnú ar ar cheart roinnt nochtaí, nó na nochtaí uile, a dhí-chomhiomlánú chun idirdhealú a dhéanamh idir pleananna nó grúpaí pleananna a ngabhann rioscaí leo atá éagsúil lena chéile go hábhartha. Féadfaidh eintiteas, mar shampla, nochtadh maidir le pleananna lena dtaispeántar ceann amháin nó níos mó de na gnéithe seo a leanas a dhí-chomhiomlánú: (a) suíomhanna geografacha éagsúla. (b) saintréithe éagsúla amhail pleananna pinsin bunaithe ar thuarastal comhréidh, pleananna pinsin bunaithe ar thuarastal deiridh nó pleananna leighis iarfhostaíochta. (c) timpeallachtaí rialála éagsúla. (d) deighleoga tuairiscithe éagsúla. (e) socruithe cistiúcháin éagsúla (e.g. neamhchistithe go hiomlán, cistithe go hiomlán nó go páirteach).

Saintréithe pleananna sochar sainithe agus na rioscaí atá bainteach leo

139

Nochtfaidh eintiteas an méid a leanas: (a) faisnéis maidir le saintréithe a phleananna sochar sainithe, lena n-áirítear: (i) cineál na sochar a sholáthraíonn an plean (e.g. plean sochair shainithe bunaithe ar thuarastal deiridh nó plean le ráthaíocht bunaithe ar ranníocaíochtaí). (ii) tuairisc ar an gcreat rialála ina n-oibríonn an plean, leibhéal aon íoscheanglas cistiúcháin, mar shampla, agus aon iarmhairt a bhíonn ag an gcreat rialála ar an bplean, amhail an uasteorainn sócmhainne (féach mír 64). (iii) tuairisc ar fhreagrachtaí aon eintiteas eile as rialachas an phlean, freagrachtaí iontaobhaithe nó chomhaltaí boird an phlean, mar shampla. (b) tuairisc ar na rioscaí a bhfuil an t-eintiteas neamhchosanta orthu de thoradh an phlean, ag díriú ar aon riosca neamhghnách agus aon riosca a bhaineann go sonrach leis an eintiteas nó leis an bplean, agus ar aon chomhchruinniú suntasach riosca. I gcás ina ndéantar sócmhainní plean a infheistiú go príomha in aicme amháin infheistíochtaí, amhail maoin, mar shampla, d’fhéadfadh an t-eintiteas a bheith neamhchosanta ar chomhchruinniú riosca sa mhargadh maoine de thoradh an phlean. (c) tuairisc ar aon leasú, aon chiorrú agus aon socraíocht maidir le plean.

Míniú ar mhéideanna sna ráitis airgeadais

140

Déanfaidh eintiteas réiteach ón iarmhéid tosaigh go dtí an iarmhéid deiridh a sholáthar le haghaidh gach ceann díobh seo a leanas, más infheidhme: (a) an glandliteanas sochair shainithe (sócmhainn), lena dtaispeántar réitigh ar leithligh le haghaidh: (i) sócmhainní plean. (ii) luach láithreach na hoibleagáide sochar sainithe. (iii) éifeacht na huasteorann sócmhainne. (b) aon cheart chun aisíocaíochta. Tabharfaidh eintiteas tuairisc freisin ar an gcaidreamh idir aon cheart chun aisíocaíochta agus an oibleagáid ghaolmhar.

141

Le gach réiteach a liostaítear i mír 140 taispeánfar gach ceann díobh seo a leanas, más infheidhme: (a) costas seirbhíse reatha. (b) ioncam nó speansas úis. (c) atomhais ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn), lena dtaispeántar ar leithligh na nithe seo a leanas: (i) an toradh ar shócmhainní plean, gan méideanna a áirítear in ús in (b) a áireamh. (ii) gnóthachain agus caillteanais achtúireacha a eascraíonn as athruithe ar thoimhdí déimeagrafacha (féach mír 76(a)). (iii) gnóthachain agus caillteanais achtúireacha a eascraíonn as athruithe ar thoimhdí airgeadais (féach mír 76(b)). (iv) athruithe ar an iarmhairt a bhíonn ag teorannú glansócmhainne sochair shainithe chuig uasteorainn na sócmhainne, gan méideanna a áirítear in ús in (b) a áireamh. Nochtfaidh eintiteas freisin conas a chinn sé an uastairbhe eacnamaíoch a bhí ar fáil, i.e. cé acu i bhfoirm aisíocaíochtaí, laghduithe ar ranníocaíochtaí amach anseo, nó meascán den dá rud, a bheadh sna tairbhí sin. (d) costas seirbhíse roimhe seo agus gnóthachain agus caillteanais a eascraíonn as socraíochtaí. Mar a cheadaítear le mír 100, ní gá idirdhealú a dhéanamh idir costas seirbhíse roimhe seo agus gnóthachain agus caillteanais a eascraíonn as socraíochtaí má tharlaíonn siad in éineacht. (e) iarmhairt athruithe ar rátaí malairte eachtraí. (f) ranníocaíochtaí leis an bplean, lena dtaispeántar ar leithligh iad siúd a dhéanann an fostóir agus iad siúd a dhéanann rannpháirtithe plean. (g) íocaíochtaí ón bplean, lena dtaispeántar ar leithligh an méid a íocadh i leith aon socraíocht. (h) iarmhairtí comhcheangail ghnó agus diúscairtí gnó.

142

Déanfaidh eintiteas luach cóir na sócmhainní plean a dhí-chomhiomlánú ina n-aicmí lena ndéantar idirdhealú idir cineál agus rioscaí na sócmhainní sin, agus ina bhforoinntear gach aicme sócmhainne plean de réir sócmhainní a luaitear margadhphraghas i margadh gníomhach ina leith (mar a shainmhínítear in IFRS 13 Tomhas Luach Cóir) agus sócmhainní nach luaitear. D’fhéadfadh eintiteas idirdhealú a dhéanamh idir na nithe seo a leanas, mar shampla, i bhfianaise an leibhéil nochta a phléitear i mír 136: (a) airgead tirim agus coibhéisí airgid; (b) ionstraimí cothromais (arna ndeighilt de réir an chineáil tionscail, mhéid na cuideachta, limistéar geografach, etc.); (c) ionstraimí fiachais (arna ndeighilt de réir an chineáil eisitheora, cáilíocht creidmheasa, limistéar geografach, etc.); (d) maoin réadach (arna ndeighilt de réir limistéar geografach, etc.); (e) díorthaigh (arna ndeighilt de réir an chineáil riosca fholuitigh sa chonradh, mar shampla conarthaí ráta úis, conarthaí malairte eachtraí, conarthaí cothromais, conarthaí creidmheasa, babhtálacha fadsaolaí, etc.); (f) cistí infheistíochta (arna ndeighilt de réir an chineáil ciste); (g) urrúis sócmhainn-bhunaithe; agus (h) fiachas struchtúrtha.

143

Nochtfaidh eintiteas luach cóir ionstraimí airgeadais inaistrithe dílse an eintitis arna sealbhú mar shócmhainní plean agus luach cóir sócmhainní plean ar réadmhaoin iad ina n-áitíonn an t-eintiteas nó ar sócmhainní eile iad a úsáideann an t-eintiteas.

144

Nochtfaidh eintiteas na toimhdí achtúireacha shuntasacha a úsáidtear chun luach láithreach na hoibleagáide sochar sainithe a chinneadh (féach mír 76). Is i ndearbhthéarmaí a bheidh an nochtadh sin (e.g. mar dhearbhchéatadán, agus ní díreach mar raon difríochta idir céatadáin éagsúla agus athróga eile). Nuair a sholáthraíonn eintiteas nochtaí san iomlán maidir le grúpáil pleananna, soláthróidh sé nochtaí den sórt sin i bhfoirm meáin ualaithe nó i raonta sách cúng.

Méid, uainiú agus éiginnteacht sreafaí airgid todhchaí

145

Nochtfaidh eintiteas an méid a leanas: (a) anailís íogaireachta le haghaidh gach toimhde achtúireach suntasach (mar a nochtar faoi mhír 144) ó dheireadh na tréimhse tuairiscithe, lena léireofar conas a dhéanfadh athruithe ar an toimhde achtúireach ábhartha, a raibh seans réasúnach ann go dtarlóidís ar an dáta sin, difear don oibleagáid sochar sainithe. (b) na modhanna agus na toimhdí a úsáidtear chun na hanailísí íogaireachta a cheanglaítear le (a) a ullmhú agus teorainneacha na modhanna sin. (c) athruithe ón tréimhse roimhe seo sna modhanna agus toimhdí arna n-úsáid agus an anailís íogaireachta á hullmhú, agus na cúiseanna leis na hathruithe sin.

146

Nochtfaidh eintiteas tuairisc ar aon straitéis meaitseála sócmhainní-dliteanas a úsáideann an plean nó an t-eintiteas, lena n-áirítear blianachtaí agus teicnící eile, amhail babhtálacha fadsaolaí, a úsáidtear chun riosca a bhainistiú.

147

Chun tásc ar iarmhairt an phlean sochair shainithe ar shreafaí airgid todhchaí an eintitis a sholáthar, nochtfaidh eintiteas: (a) tuairisc ar aon socrú cistiúcháin agus ar aon bheartas cistiúcháin a dhéanann difear do ranníocaíochtaí amach anseo. (b) na ranníocaíochtaí a bhfuil coinne lena n-íoc leis an bplean le haghaidh na chéad tréimhse tuairiscithe bliantúla eile. (c) faisnéis maidir le próifíl aibíochta na hoibleagáide sochar sainithe. Áireofar air sin fad meán ualaithe na hoibleagáide sochair shainithe agus d’fhéadfadh go n-áireofar air faisnéis eile faoin dáileadh um uainiú maidir le híocaíochtaí sochair, amhail anailís aibíochta ar na híocaíochtaí sochair.

Pleananna ilfhostóirí

148

Má bhíonn eintiteas rannpháirteach i bplean sochair shainithe ilfhostóirí, nochtfaidh sé: (a) tuairisc ar na socruithe cistiúcháin, lena n-áirítear an modh a úsáidtear chun ráta ranníocaíochtaí an eintitis agus aon íoscheanglas cistiúcháin a chinneadh. (b) tuairisc ar a mhéid is féidir leis an eintiteas a bheith faoi dhliteanas don phlean as oibleagáidí de chuid eintiteas eile faoi théarmaí agus faoi choinníollacha an phlean ilfhostóirí. (c) tuairisc ar aon leithdháileadh comhaontaithe easnaimh nó barrachais: (i) ar fhoirceannadh an phlean; nó (ii) ar aistarraingt an eintitis ón bplean. (d) má dhéanann an t-eintiteas cuntasaíocht ar an bplean amhail is dá mba phlean ranníocaíochtaí sainithe é i gcomhréir le mír 34, nochtfaidh sé na nithe seo a leanas, i dteannta na faisnéise a cheanglaítear le (a)–(c) agus in ionad na faisnéise a cheanglaítear le míreanna 139–147: (i) an fíoras gur plean sochair shainithe é an plean. (ii) an chúis nach bhfuil faisnéis leordhóthanach ar fáil chun é a chur ar a chumas don eintiteas cuntasaíocht a dhéanamh ar an bplean mar phlean sochair shainithe. (iii) na ranníocaíochtaí a bhfuil coinne lena n-íoc leis an bplean le haghaidh na chéad tréimhse tuairiscithe bliantúla eile. (iv) faisnéis faoi aon easnamh nó aon bharrachas sa phlean a d’fhéadfadh difear a dhéanamh do mhéid na ranníocaíochtaí amach anseo, lena n-áirítear an bonn a úsáidtear chun an t-easnamh nó an barrachas sin agus na himpleachtaí atá ann don eintiteas, más ann dóibh, a chinneadh. (v) tásc ar leibhéal rannpháirtíochta an eintitis sa phlean i gcomparáid le heintitis rannpháirteacha eile. D’áireofaí ar shamplaí de bhearta a d’fhéadfadh tásc den sórt sin a sholáthar cion an eintitis de na ranníocaíochtaí iomlána leis an bplean nó cion an eintitis le líon iomlán na mball gníomhach, ball ar scor, agus iarbhall atá i dteideal sochair, má tá an fhaisnéis sin ar fáil.

Pleananna sochar sainithe a roinneann rioscaí idir eintitis faoi rialú comhchoiteann

149

Má bhíonn eintiteas rannpháirteach i bplean sochair shainithe a roinneann rioscaí idir eintitis faoi rialú comhchoiteann, nochtfaidh sé: (a) an comhaontú conarthach nó an beartas luaite chun an glanchostas sochair shainithe a mhuirearú, nó an fíoras nach ann d’aon bheartas den sórt sin. (b) an beartas chun an ranníocaíocht atá le híoc ag an eintiteas a chinneadh. (c) má dhéanann an t-eintiteas cuntasaíocht ar leithdháileadh glanchostais sochair shainithe mar a thugtar ar aire i mír 41, an fhaisnéis uile maidir leis an bplean san iomlán a cheanglaítear le míreanna 135–147. (d) má dhéanann an t-eintiteas cuntasaíocht ar an ranníocaíocht is iníoctha le haghaidh na tréimhse mar a thugtar ar aire i mír 41, an fhaisnéis maidir leis an bplean san iomlán a cheanglaítear le míreanna 135–137, 139, 142–144 agus míreanna 147(a) agus (b).

150

Is féidir an fhaisnéis a cheanglaítear le mír 149(c) agus (d) a nochtadh trí chrostagairt a dhéanamh do nochtaí i ráitis airgeadais grúpeintitis eile más amhlaidh: (a) go ndéantar an fhaisnéis a éilítear maidir leis an bplean a shainaithint agus a nochtadh ar leithligh i ráitis airgeadais an ghrúpeintitis sin; agus (b) go bhfuil ráitis airgeadais an ghrúpeintitis sin ar fáil d’úsáideoirí na ráiteas airgeadais faoi na téarmaí céanna a bhfuil ráitis airgeadais an eintitis ar fáil dóibh agus an tráth céanna atá ráitis airgeadais an eintitis ar fáil dóibh nó níos luaithe ná sin.

Ceanglais maidir le nochtadh in IFRSanna eile

151

I gcás ina gceanglaítear le IAS 24 é, nochtann eintiteas faisnéis maidir leis na nithe seo a leanas: (a) idirbhearta páirtithe gaolmhara le pleananna sochair iarfhostaíochta; agus (b) sochair iarfhostaíochta le haghaidh príomhphearsanra bainistíochta.

152

I gcás ina gceanglaítear le IAS 37 é, nochtann eintiteas faisnéis maidir le dliteanais theagmhasacha a eascraíonn as oibleagáidí sochair iarfhostaíochta.

SOCHAIR FHADTÉARMACHA EILE FOSTAITHE

153

Áirítear ítimí amhail na nithe seo a leanas le sochair fhadtéarmacha eile fostaithe, mura bhfuil coinne leis go socrófar go hiomlán iad roimh 12 mhí tar éis dheireadh na tréimhse tuairiscithe bliantúla ina soláthraíonn na fostaithe an tseirbhís ghaolmhar: (a) neamhláithreachtaí fadtéarmacha íoctha, amhail saoire fadseirbhíse nó saoire shabóideach; (b) iubhaile nó sochair fadseirbhíse eile; (c) sochair fhadtéarmacha mhíchumais; (d) roinnt an bhrabúis agus bónais; agus (e) luach saothair iarchurtha.

154

De ghnáth, ní bhíonn an tomhas ar shochair fhadtéarmacha eile fostaithe faoi réir an oiread éiginnteachta agus a bhaineann leis an tomhas ar shochair iarfhostaíochta. Ar an gcúis sin, éilítear leis an gCaighdeán seo modh simplithe cuntasaíochta ar shochair fhadtéarmacha eile fostaithe. Murab ionann agus an chuntasaíocht a éilítear le haghaidh sochair iarfhostaíochta, leis an modh seo ní aithnítear atomhais in ioncam cuimsitheach eile.

Aitheantas agus tomhas

155

Agus an barrachas nó an t-easnamh i bplean eile sochair fhadtéarmaigh fostaithe á aithint agus á thomhas ag eintiteas, cuirfidh sé míreanna 56–98 agus 113–115 i bhfeidhm. Agus aon cheart chun aisíocaíochta á aithint agus á thomhas ag eintiteas, cuirfidh sé míreanna 116–119 i bhfeidhm.

156

I gcás sochair fhadtéarmacha eile fostaithe, aithneoidh eintiteas glanmhéid iomlán na méideanna seo a leanas i mbrabús nó i gcaillteanas, seachas a mhéid a éilítear nó a cheadaítear le IFRS eile go n-áireofaí i gcostas sócmhainne iad: (a) costas seirbhíse (féach míreanna 66–112 agus mír 122A); (b) ús glan ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) (féach míreanna 123–126); agus (c) atomhais ar an nglandliteanas sochair shainithe (sócmhainn) (féach míreanna 127–130).

157

Foirm amháin de shochar fadtéarmach eile fostaithe is ea sochar fadtéarmach míchumais. Má bhraitheann an leibhéal sochair ar fhad na seirbhíse, tagann oibleagáid chun cinn nuair a sholáthraítear an tseirbhís. Léiríonn tomhas na hoibleagáide sin an dóchúlacht go n-éileofar an íocaíocht sin agus an fad ama a bhfuil coinne leis go ndéanfar an íocaíocht ina leith. Más ionann an leibhéal sochair le haghaidh aon fhostaí faoi mhíchumas gan beann ar bhlianta seirbhíse, aithnítear costas ionchasach na sochar sin nuair a tharlaíonn teagmhas is cúis le míchumas fadtéarmach.

Nochtadh

158

Cé nach gceanglaítear leis an gCaighdeán seo nochtaí sonracha maidir le sochair fhadtéarmacha eile fostaithe, d’fhéadfadh IFRSanna eile nochtaí a éileamh. Ceanglaítear le IAS 24, mar shampla, nochtaí maidir le sochair fostaithe le haghaidh príomhphearsanra bainistíochta. Ceanglaítear le IAS 1 nochtadh maidir le speansas sochar fostaithe.

SOCHAIR I dTACA LE FOIRCEANNADH

159

Baineann an Caighdeán seo le sochair i dtaca le foirceannadh ar leithligh ó shochair eile fostaithe ós rud é gurb é foirceannadh fostaíochta seachas seirbhís fostaí an teagmhas as a n-eascraíonn oibleagáid. Eascraíonn sochair i dtaca le foirceannadh as cinneadh eintitis an fhostaíocht a fhoirceannadh nó as cinneadh fostaí tairiscint sochar a ghlacadh mar mhalairt ar fhoirceannadh fostaíochta.

160

Ní áirítear le sochair i dtaca le foirceannadh sochair fostaithe a leanann as foirceannadh fostaíochta arna iarraidh sin don fhostaí gan tairiscint ó eintiteas, nó de thoradh ceanglas éigeantach scoir, mar is sochair iarfhostaíochta iad na sochair sin. Soláthraíonn roinnt eintiteas leibhéal sochair níos ísle le haghaidh foirceannadh fostaíochta arna iarraidh sin ag an bhfostaí (go substaintiúil, sochar iarfhostaíochta) ná mar a sholáthraíonn siad le haghaidh foirceannadh fostaíochta arna iarraidh sin ag an eintiteas. Is sochar i dtaca le foirceannadh é an difríocht idir an sochar a sholáthraítear le haghaidh foirceannadh fostaíochta arna iarraidh sin ag an bhfostaí agus sochar níos airde a sholáthraítear arna iarraidh sin ag an eintiteas.

161

Ní hé cineál an tsochair fostaíochta a chinneann cé acu a chuirtear nó nach gcuirtear ar fáil é mar mhalairt ar sheirbhís nó mar mhalairt ar fhoirceannadh fhostaíocht an fhostaí. Is íocaíochtaí cnapshuime iad sochair i dtaca le foirceannadh, de ghnáth, ach uaireanta bíonn na nithe seo a leanas i gceist leo chomh maith: (a) feabhas ar shochair iarfhostaíochta, go hindíreach trí phlean sochair fostaithe nó go díreach. (b) tuarastal go dtí deireadh thréimhse fógra sonraithe i gcás nach soláthraíonn an fostaí seirbhís a sholáthróidh tairbhí eacnamaíocha don eintiteas níos mó.

162

Áirítear na nithe seo a leanas le táscairí go soláthraítear sochar fostaíochta mar mhalairt ar sheirbhísí: (a) braitheann an sochar ar sheirbhís a bheith á soláthar amach anseo (lena n-áirítear sochair a mhéadaítear i gcás ina soláthraítear tuilleadh seirbhíse). (b) soláthraítear an sochar i gcomhréir le téarmaí phlean sochair fostaithe.

163

Soláthraítear roinnt sochar i dtaca le foirceannadh i gcomhréir le téarmaí phlean sochair fostaithe atá ann cheana féin. Mar shampla, féadtar iad a shonrú le reacht, conradh fostaíochta nó comhaontú ceardchumainn, nó féadtar iad a thabhairt le tuiscint de thoradh chleachtas an fhostóra roimhe sin maidir le sochair chomhchosúla a sholáthar. Mar shampla eile, i gcás ina dtairgeann eintiteas sochar a sholáthar ar feadh níos mó ná tréimhse ghearr, nó i gcás ina bhfuil níos mó ná tréimhse ghearr idir an tairiscint agus an dáta foirceanta iarbhír lena bhfuil coinne, breithníonn an t-eintiteas cibé a bhfuil nó nach bhfuil plean sochair fostaithe nua bunaithe aige agus dá réir sin cé acu an sochair i dtaca le foirceannadh nó sochair iarfhostaíochta iad na sochair arna dtairiscint faoin bplean sin. Maidir le sochair fostaithe a sholáthraítear i gcomhréir le téarmaí phlean sochair fostaithe, is sochair i dtaca le foirceannadh iad i gcás ina n-eascraíonn an dá cheann as cinneadh eintitis fostaíocht fostaí a fhoirceannadh agus nach mbraitheann siad ar sheirbhís a bheith á soláthar amach anseo.

164

Cuirtear sochair fostaithe áirithe ar fáil gan beann ar an gcúis le himeacht fostaí. Is cinnte go n-íocfar sochair den sórt sin (faoi réir aon cheanglas dílsithe nó aon íoscheanglas seirbhíse) ach níl uainiú na híocaíochta cinnte. Cé go dtugtar tuairisc ar shochair den sórt sin mar shlánaíochtaí foirceanta nó mar aiscí foirceanta i roinnt dlínsí, is sochair iarfhostaíochta seachas sochair i dtaca le foirceannadh iad, agus déanann eintiteas cuntasaíocht orthu mar shochair iarfhostaíochta.

Aitheantas

165

Aithneoidh eintiteas dliteanas agus speansas le haghaidh sochar i dtaca le foirceannadh ón gceann is luaithe de na dátaí seo a leanas: (a) i gcás nach bhféadfaidh an t-eintiteas tairiscint na sochar sin a tharraingt siar a thuilleadh; agus (b) i gcás ina n-aithníonn an t-eintiteas costais le haghaidh athstruchtúrú atá laistigh de raon feidhme IAS 37 agus a bhaineann le sochair i dtaca le foirceannadh a íoc.

166

Maidir le sochair i dtaca le foirceannadh atá iníoctha de thoradh chinneadh fostaí tairiscint sochar a ghlacadh mar mhalairt ar fhoirceannadh fostaíochta, is é an t-am nach bhféadfaidh eintiteas an tairiscint sochair i dtaca le foirceannadh a tharraingt siar a thuilleadh ná an ceann is luaithe de na dátaí a leanas: (a) an dáta a ghlacann fostaí leis an tairiscint; agus (b) an dáta ar a dtagann éifeacht le srian (e.g. srian dlíthiúil, rialaitheach nó conarthach nó srian eile) maidir le cumas an eintitis an tairiscint a tharraingt siar. An dáta ar a ndéantar an tairiscint a bheadh i gceist leis sin, i gcás gurbh ann don srian tráth na tairisceana.

167

Maidir le sochair i dtaca le foirceannadh atá iníoctha de thoradh chinneadh eintitis fostaíocht fostaí a fhoirceannadh, ní fhéadann an t-eintiteas an tairiscint a tharraingt siar a thuilleadh i gcás inar chuir an t-eintiteas in iúl do na fostaithe dá ndéantar difear plean foirceanta a chomhlíonann na critéir seo a leanas go léir: (a) Tugann na gníomhaíochtaí a éilítear chun an plean a chur i gcrích le tuiscint nach dócha go ndéanfar athruithe suntasacha ar an bplean. (b) Leis an plean, sainaithnítear an líon fostaithe a bhfuil a bhfostaíocht le foirceannadh, aicmiú a bpost nó a bhfeidhmeanna agus a suíomhanna (ach ní gá don phlean gach fostaí a shainaithint ar leithligh) agus an dáta críochnaithe lena bhfuil coinne. (c) Leis an bplean, suitear na sochair i dtaca le foirceannadh a gheobhaidh fostaithe agus iad mionsonraithe go leordhóthanach le go bhféadfaidh fostaithe an cineál agus an méid sochar a gheobhaidh siad nuair a fhoirceannfar a bhfostaíocht a dhéanamh amach.

168

I gcás ina n-aithníonn eintiteas sochair i dtaca le foirceannadh, seans go gcaithfidh an t-eintiteas cuntasaíocht a dhéanamh ar leasú ar an bplean nó ciorrúchán ar shochair eile fostaithe (féach mír 103).

Tomhas

169

Déanfaidh eintiteas sochair i dtaca le foirceannadh a thomhas tráth na haitheanta tosaigh, agus déanfaidh sé athruithe ina dhiaidh sin a thomhas agus a aithint, i gcomhréir le cineál an tsochair fostaí, ar choinníoll go gcuirfidh an t-eintiteas na ceanglais le haghaidh sochair iarfhostaíochta i bhfeidhm i gcás inar feabhsúchán ar shochair iarfhostaíochta iad na sochair i dtaca le foirceannadh. I gcás eile: (a) i gcás ina bhfuil coinne leis go socrófar na sochair i dtaca le foirceannadh go hiomlán roimh 12 mhí tar éis dheireadh na tréimhse tuairiscithe bliantúla ina n-aithnítear an sochar i dtaca le foirceannadh, cuirfidh an t-eintiteas na ceanglais le haghaidh sochair ghearrthéarmacha fostaithe i bhfeidhm. (b) i gcás nach bhfuil coinne leis go socrófar na sochair i dtaca le foirceannadh go hiomlán roimh 12 mhí tar éis dheireadh na tréimhse tuairiscithe bliantúla, cuirfidh an t-eintiteas na ceanglais le haghaidh sochair fhadtéarmacha eile fostaithe i bhfeidhm.

170

Ó tharla nach gcuirtear sochair i dtaca le foirceannadh ar fáil mar mhalairt ar sheirbhís, ní bhaineann míreanna 70–74 maidir le sannadh an tsochair le tréimhsí seirbhíse. Sampla a léiríonn míreanna 159–170 Cúlra De thoradh éadáil le déanaí, beartaíonn eintiteas monarcha a dhúnadh i gceann 10 mí agus, fostaíocht na bhfostaithe go léir atá fanta sa mhonarcha a fhoirceannadh an tráth sin. Ós rud é go bhfuil gá ag an eintiteas le saineolas na bhfostaithe sa mhonarcha chun roinnt conarthaí a thabhairt chun críche, fógraíonn sé plean foirceanta mar a leanas. Gach fostaí a fhanann agus a thugann seirbhís go dtí dúnadh na monarchan, gheobhaidh sé CU30 000 mar íocaíocht in airgead tirim ar dháta an fhoirceanta. Fostaithe a fhágann roimh dhúnadh na monarchan, gheobhaidh siad CU10 000. Tá 120 fostaí sa mhonarcha. Tá coinne ag an eintiteas leis, tráth fógartha an phlean, go bhfágfaidh 20 fostaí roimh an dúnadh. Dá bhrí sin, is é an t-eis-sreabhadh airgid foriomlán a bhfuil coinne leis, CU3 200 000 (i.e. 20 × CU10 000 + 100 × CU30 000). Mar a cheanglaítear le mír 160, déanann an t-eintiteas cuntasaíocht ar shochair a sholáthraítear mar mhalairt ar fhoirceannadh fostaíochta mar shochair i dtaca le foirceannadh agus déanann sé cuntasaíocht ar shochair a sholáthraítear mar mhalairt ar sheirbhísí mar shochair ghearrthéarmacha fostaithe. Sochair i dtaca le foirceannadh Is CU10 000 é an sochar a sholáthraítear mar mhalairt ar fhoirceannadh fostaíochta. Is é sin an méid a bheadh ar eintiteas a íoc as an bhfostaíocht a fhoirceannadh gan beann ar cé acu a fhanann na fostaithe agus a thugann siad seirbhís go dtí dúnadh na monarchan nó a fhágann siad roimh an dúnadh. Cé go bhféadfaidh na fostaithe fágáil roimh an dúnadh, is toradh é foirceannadh fostaíochta na bhfostaithe go léir ar chinneadh an eintitis an mhonarcha a dhúnadh agus a bhfostaíocht a fhoirceannadh (i.e. fágfaidh na fostaithe go léir an fhostaíocht tráth a dhúnfar an mhonarcha). Dá bhrí sin, aithníonn an t-eintiteas dliteanas CU1 200 000 (i.e. 120 × CU10 000) le haghaidh na sochair i dtaca le foirceannadh a sholáthraítear i gcomhréir leis an bplean sochair fostaithe amhail an ceann is túisce de na dátaí a leanas: an dáta a fhógraítear an plean foirceanta agus an dáta a aithníonn an t-eintiteas na costais athstruchtúraithe a bhaineann le dúnadh na monarchan. Sochair a sholáthraítear mar mhalairt ar sheirbhís Na sochair incriminteacha a gheobhaidh fostaithe i gcás ina gcuireann siad seirbhísí ar fáil ar feadh na tréimhse 10 mí iomlán, is mar mhalairt ar sheirbhísí arna soláthar sa tréimhse sin iad. Déanann an t-eintiteas cuntasaíocht orthu mar shochair ghearrthéarmacha fostaithe ós rud é go bhfuil coinne ag an eintiteas leis go socrófar go hiomlán iad roimh 12 mhí tar éis dheireadh na tréimhse tuairiscithe bliantúla. Sa sampla seo, ní éilítear ríomh an luacha láithrigh, mar sin aithnítear speansas CU200 000 (i.e. CU2 000 000 ÷ 10) i ngach mí i rith na tréimhse seirbhíse 10 mí, agus tagann méadú comhfhreagrach ar shuim ghlanluacha an dliteanais.

Nochtadh

171

Cé nach gceanglaítear leis an gCaighdeán seo nochtaí sonracha faoi shochair foirceanta, d’fhéadfadh IFRSanna eile nochtaí a éileamh. Ceanglaítear le IAS 24, mar shampla, nochtaí maidir le sochair fostaithe le haghaidh príomhphearsanra bainistíochta. Ceanglaítear le IAS 1 nochtadh maidir le speansas sochar fostaithe.

AISTRIÚ AGUS DÁTA ÉIFEACHTACH

172

Cuirfidh eintiteas an caighdeán seo i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2013 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an fíoras sin.

173

Cuirfidh eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta, ach amháin: (a) nach gá d’eintiteas suim ghlanluacha sócmhainní a choigeartú lasmuigh de raon feidhme an Chaighdeáin seo le haghaidh athruithe ar chostais sochar fostaithe a bhí san áireamh sa tsuim ghlanluacha roimh dháta an chur i bhfeidhm tosaigh. Is é dáta an chur i bhfeidhm tosaigh tús na réamhthréimhse a chuirtear i láthair sna chéad ráitis airgeadais ina nglacann an t-eintiteas an Caighdeán seo. (b) i ráitis airgeadais le haghaidh tréimhsí roimh 1 Eanáir 2014, ní gá d’eintiteas faisnéis chomparáideach a chur i láthair le haghaidh na nochtaí a cheanglaítear le mír 145 maidir le híogaireacht na hoibleagáide sochar sainithe.

174

Le IFRS 13, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh an sainmhíniú ar luach cóir i mír 8 agus leasaíodh mír 113. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 13 i bhfeidhm.

175

Pleananna Sochar Sainithe: Le Ranníocaíochtaí Fostaí (Leasuithe ar IAS 19), a eisíodh i mí na Samhna 2013, míreanna leasaithe 93–94. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go cúlghabhálach le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2014 i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

176

Le Feabhsuithe Bliantúla maidir le IFRSanna le haghaidh na Tréimhse 2012–2014, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2014, leasaíodh mír 83 agus cuireadh mír 177 leis. Cuirfidh an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2016 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an leasú sin i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

177

Cuirfidh eintiteas an leasú i mír 176 i bhfeidhm ó thús na tréimhse comparáidí is luaithe a chuirtear i láthair sna chéad ráitis airgeadais ina gcuireann an t-eintiteas an leasú i bhfeidhm. Aon choigeartú tosaigh a eascraíonn as cur i bhfeidhm an leasaithe, aithneofar é i dtuilleamh coimeádta ag tús na tréimhse sin.

178

Le IFRS 17, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2017, leasaíodh an fonóta a ghabhann le mír 8. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm agus IFRS 17 á chur i bhfeidhm aige.

179

Le Leasú, Ciorrúchán nó Socraíocht Plean (Leasuithe ar IAS 19), arna eisiúint i mí Feabhra 2018, cuireadh míreanna 101A, 122A agus 123A leis, agus leasaíodh míreanna 57, 99, 120, 123, 125, 126 agus 156. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm maidir le leasuithe, ciorruithe nó socraíochtaí a tharlaíonn ag tús na chéad tréimhse tuairiscithe bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2019 nó ina dhiaidh sin, nó maidir le leasuithe, ciorruithe nó socraíochtaí a tharlaíonn ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm níos luaithe, nochtfaidh sé an fíoras sin.

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 20

Cuntasaíocht um Dheontais Rialtais agus um Nochtadh Cúnamh Rialtais  (9)

RAON FEIDHME

1

Cuirfear an caighdeán seo i bhfeidhm nuair a dhéantar cuntasaíocht ar dheontais rialtais agus nuair a nochtar iad, agus nuair a nochtar cineálacha eile cúnaimh rialtais.

2

Ní bhaineann an Caighdeán seo le: (a) na fadhbanna speisialta a eascraíonn as cuntasaíocht a dhéanamh ar dheontais rialtais i ráitis airgeadais a léiríonn éifeachtaí luainiú praghsanna nó i bhfaisnéis fhorlíontach de chineál comhchosúil; (b) cúnamh rialtais a chuirtear ar fáil d’eintiteas i bhfoirm sochar atá ar fáil agus brabús incháinithe nó caillteanas cánach a chinneadh, nó a chinntear nó a theorannaítear ar bhonn dliteanas cánach ioncaim. Is samplaí de shochair den sórt sin iad saoire chánach ioncaim, creidmheasanna cánach infheistíochta, liúntas dímheasa luathaithe agus rátaí cánach ioncaim laghdaithe; (c) rannpháirtíocht rialtais in úinéireacht an eintitis; (d) deontais rialtais arna gcumhdach le IAS 41 Talmhaíocht.

SAINMHÍNITHE

3

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo agus is é an méid seo a leanas is brí leo i ngach cás faoi seach:   Tagraíonn rialtas do rialtas, do ghníomhaireachtaí rialtais agus do chomhlachtaí comhchosúla cibé acu atá siad áitiúil, náisiúnta nó idirnáisiúnta nó nach bhfuil.   Is é atá i gcúnamh rialtais gníomhaíocht ag rialtas atá ceaptha sochar eacnamaíoch a sholáthar d’eintiteas nó do raon eintiteas a cháilíonn faoi chritéir áirithe. Ní áirítear le cúnamh rialtais chun críche an chaighdeáin seo sochair nach soláthraítear ach go hindíreach trí ghníomhaíocht a dhéanann difear do choinníollacha trádála ginearálta, amhail bonneagar a sholáthar i limistéir forbartha nó srianta trádála a fhorchur ar iomaitheoirí.   Is éard iad deontais rialtais cúnamh rialtais i bhfoirm aistrithe acmhainní go dtí eintiteas mar chúiteamh ar chomhlíontacht roimhe seo nó amach anseo le dálaí áirithe a bhaineann le gníomhaíochtaí oibriúcháin an eintitis. Eisiatar leo sin na cineálacha sin de chúnamh rialtais nach féidir luach a chur orthu go réasúnach agus idirbhearta le rialtas nach féidir a idirdhealú ó ghnáthidirbhearta trádála an eintitis  (10).   Is éard iad deontais a bhaineann le sócmhainní deontais rialtais arb é an coinníoll príomhúil a bhaineann leo gur cheart d’eintiteas a cháilíonn dóibh sócmhainní fadtéarmacha a cheannach, a dhéanamh nó a fháil ar shlí eile. Féadtar coinníollacha tánaisteacha a chur i gceangal leo lena gcuirtear srian ar chineál nó ar shuíomh na sócmhainní nó na tréimhsí a bhfuil siad le fáil nó le sealbhú lena linn.   Is éard iad deontais a bhaineann le hioncam deontais rialtais seachas na deontais sin a bhaineann le sócmhainní.   Is éard iad iasachtaí inmhaite iasachtaí a bhfuil an t-iasachtóir sásta aisíocaíocht ina leith a tharscaoileadh faoi choinníollacha forordaithe áirithe.   Is éard is luach cóir ann an praghas a gheofaí chun sócmhainn a dhíol nó an praghas a d’íocfaí chun dliteanas a aistriú in idirbheart ordúil idir rannpháirtithe sa mhargadh ar dháta an tomhais. (Féach IFRS 13 Tomhas Luach Cóir.)

4

Is iomaí foirm ina mbíonn cúnamh rialtais agus baineann éagsúlacht le cineál an chúnaimh a thugtar agus sna coinníollacha a chuirtear i gceangal leis, de ghnáth. D’fhéadfadh sé a bheith de chuspóir ag an gcúnamh eintiteas a spreagadh chun tabhairt faoi chúrsa gníomhaíochta nach ndéanfadh sé de ghnáth murach gur soláthraíodh an cúnamh.

5

D’fhéadfadh cúnamh rialtais a fhaigheann eintiteas a bheith suntasach chun ráitis airgeadais a ullmhú ar dhá chúis. Ar an gcéad dul síos, i gcás inar aistríodh acmhainní, ní mór teacht ar mhodh iomchuí cuntasaíochta don aistriú. Ar an dara dul síos, is inmhianaithe an méid tairbhe a bhain an t-eintiteas as cúnamh den sórt sin a chur in iúl le linn na tréimhse tuairiscithe. Éascaíonn sin comparáid a dhéanamh idir ráitis airgeadais eintiteas agus ráitis airgeadais i réamhthréimhsí agus ráitis airgeadais eintiteas eile.

6

Tugtar ainmneacha eile ar dheontais rialtais uaireanta, amhail fóirdheontais nó préimheanna.

DEONTAIS RIALTAIS

7

Ní aithneofar deontais rialtais, lena n-áirítear deontais neamhairgeadais ar luach cóir, go dtí go mbeidh dearbhú réasúnach ann maidir leis na nithe a leanas: (a) déanfaidh an t-eintiteas na coinníollacha a chuirtear i gceangal leo a chomhlíonadh; agus (b) gheofar na deontais.

8

Ní aithnítear deontas rialtais go dtí go mbíonn dearbhú réasúnach ann go gcomhlíonfaidh an t-eintiteas na coinníollacha a chuirtear i gceangal leis, agus go bhfaighfear an deontas. Ní hionann deontas a fháil agus fianaise dhochloíte gur comhlíonadh nó go gcomhlíonfar na coinníollacha a chuirtear i gceangal leis an deontas.

9

Ní dhéanann an bealach a fhaightear deontas difear don mhodh cuntasaíochta atá le glacadh i leith an deontais. Dá réir sin, déantar cuntasaíocht ar dheontas ar an mbealach céanna cé acu a fhaightear mar airgead é nó mar laghdú ar dhliteanas don rialtas.

10

Caitear le hiasacht inmhaite ón rialtas mar dheontas rialtais i gcás ina bhfuil dearbhú réasúnach ann go gcomhlíonfaidh an t-eintiteas na téarmaí maidir le maitheamh na hiasachta.

10A

Caitear le sochar ó iasacht rialtais ar ráta úis faoi bhun ráta an mhargaidh mar dheontas rialtais. Aithneofar an iasacht agus déanfar í a thomhas i gcomhréir le IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais. Déanfar an sochar ón ráta úis faoi bhun ráta an mhargaidh a thomhas mar an difríocht idir luach tosaigh de réir leabhar na hiasachta arna chinneadh i gcomhréir le IFRS 9 agus na fáltais a fhaightear. Déantar cuntasaíocht ar an sochar i gcomhréir leis an gCaighdeán seo. Breithneoidh an t-eintiteas na coinníollacha agus na hoibleagáidí a comhlíonadh, nó nach mór iad a chomhlíonadh, agus na costais dá bhfuil sochar na hiasachta beartaithe a chúiteamh á sainaithint.

11

Ar dheontas rialtais a aithint, caitear le haon dliteanas teagmhasach nó sócmhainn theagmhasach i gcomhréir le IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha.

12

Aithneofar deontais rialtais i mbrabús nó caillteanas ar bhonn córasach le linn na dtréimhsí ina n-aithníonn an t-eintiteas mar chostais na costais ghaolmhara dá bhfuil na deontais beartaithe a chúiteamh.

13

Tá dhá chur chuige leathana ann i dtaca le cuntasaíocht deontas rialtais: an cur chuige caipitil, faoina n-aithnítear deontas lasmuigh de bhrabús nó caillteanas, agus an cur chuige ioncaim, faoina n-aithnítear deontas i mbrabús nó caillteanas le linn tréimhse amháin nó níos mó.

14

Áitíonn na daoine a thacaíonn leis an gcur chuige caipitil mar a leanas: (a) is gléas maoiniúcháin iad deontais rialtais agus ba cheart caitheamh leo amhlaidh sa ráiteas staide airgeadais seachas iad a aithint i mbrabús nó caillteanas chun na hítimí speansais a mhaoiníonn siad a fhritháireamh. Ós rud é nach bhfuil coinne le haon aisíocaíocht, ba cheart deontais den sórt sin a aithint lasmuigh de bhrabús nó caillteanas; (b) is míchuí é deontais rialtais a aithint i mbrabús nó caillteanas, mar gheall nach dtuilltear iad ach gur léiriú iad ar dhreasacht arna cur ar fáil ag an rialtas gan costais ghaolmhara.

15

Is mar a leanas iad na hargóintí a thacaíonn leis an gcur chuige ioncaim: (a) ós rud é gur fáltais iad deontais rialtais ó fhoinse seachas scairshealbhóirí, níor cheart iad a aithint go díreach i gcothromas ach ba cheart iad a aithint i mbrabús nó caillteanas i dtréimhsí iomchuí; (b) is annamh a bhíonn deontais rialtais saor in aisce. Tuilleann an t-eintiteas iad trí bhíthin na gcoinníollacha a ghabhann leo agus na hoibleagáidí a bheartaítear a chomhlíonadh. Ba cheart iad a aithint i mbrabús nó caillteanas, mar sin, le linn na dtréimhsí ina n-aithníonn an t-eintiteas mar chostais na costais ghaolmhara dá bhfuil an deontas beartaithe a chúiteamh; (c) ós rud é gur speansais iad ioncam agus cánacha eile, is loighciúil plé le deontais rialtais, ar síneadh ar bheartais fhioscacha iad, i mbrabús nó caillteanas.

16

Rud bunúsach don chur chuige ioncaim é gur cheart deontais rialtais a aithint i mbrabús nó caillteanas ar bhonn córasach le linn na dtréimhsí ina n-aithníonn an t-eintiteas mar speansais na costais ghaolmhara dá bhfuil na deontais beartaithe a chúiteamh. Maidir le deontais rialtais a aithint i mbrabús nó caillteanas ar bhonn fáltas, níl sin i gcomhréir leis an toimhde cuntasaíochta fabhraithe (féach IAS 1 Cur i Láthair Ráiteas Airgeadais) agus ní bheadh sé inghlactha ach amháin i gcás nárbh ann do bhonn chun deontas a leithdháileadh do thréimhsí seachas an tréimhse ina bhfuarthas é.

17

Maidir leis na tréimhsí ar lena linn a aithníonn eintiteas na costais nó na speansais a bhaineann le deontas rialtais, is furasta iad a chinneadh sa chuid is mó de chásanna. Dá réir sin, aithnítear deontais lena n-aithnítear speansais shonracha i mbrabús nó caillteanas sa tréimhse chéanna leis na speansais ábhartha. Mar an gcéanna, aithnítear deontais a bhaineann le sócmhainní in-dímheasa i mbrabús nó caillteanas de ghnáth le linn na dtréimhsí agus sna comhréireanna ina n-aithnítear dímheas ar na sócmhainní sin.

18

Féadfaidh deontais a bhaineann le sócmhainní nach féidir a dhímheas a cheangal go gcomhlíontar oibleagáidí áirithe agus ansin d’aithneofaí iad i mbrabús nó caillteanas le linn na dtréimhsí ina n-íoctar an costas chun na hoibleagáidí a chomhlíonadh. Mar shampla, d’fhéadfadh deontas talún a bheith ag brath ar fhoirgneamh a thógáil ar an suíomh agus d’fhéadfadh sé a bheith iomchuí an deontas a aithint i mbrabús nó caillteanas le linn shaolré an fhoirgnimh.

19

Faightear deontais mar chuid de phacáiste cúnaimh airgeadais nó fhioscaigh a gcuirtear roinnt coinníollacha i gceangal leo. Sna cásanna sin, ní mór a bheith cúramach agus na coinníollacha as a leanann costais agus speansais lena gcinntear na tréimhsí a dtuillfear an deontas lena linn a shainaithint. D’fhéadfadh sé a bheith iomchuí cuid de dheontas a leithdháileadh ar bhonn amháin agus cuid ar bhonn eile.

20

Deontas rialtais a thagann chun bheith infhála mar chúiteamh ar speansais nó caillteanais a tabhaíodh cheana féin chun críche tacaíocht airgeadais láithreach a thabhairt don eintiteas gan aon chostas gaolmhar sa todhchaí ag baint léi, aithneofar é i mbrabús nó caillteanas na tréimhse ina dtagann sé chun bheith infhála.

21

In imthosca áirithe, féadtar deontas rialtais a dheonú chun críche tacaíocht airgeadais láithreach a thabhairt d’eintiteas seachas mar dhreasacht chun tabhairt faoi chaiteachas sonrach. Féadtar deontais den sórt sin a theorannú d’eintiteas sonrach agus féadfar nach mbeidh siad ar fáil d’aicme iomlán tairbhithe. D’fhéadfadh, de bharr na n-imthosca sin, go mbeadh gá le deontas a aithint i mbrabús nó caillteanas sa tréimhse ina gcáilíonn an t-eintiteas chun an deontas sin a fháil, agus é a nochtadh lena áirithiú go dtuigfear go soiléir an éifeacht a bhí aige.

22

Féadfaidh deontas rialtais teacht chun bheith infhála ag eintiteas mar chúiteamh ar speansais nó caillteanais a tabhaíodh i dtréimhse roimhe sin. Aithnítear deontas den sórt sin i mbrabús nó caillteanas don tréimhse ina dtagann sé chun bheith infhála, agus nochtar é lena áirithiú go dtuigfear go soiléir an éifeacht a bhí aige.

Deontais rialtais neamhairgeadaíochta

23

Féadfaidh deontas rialtais a bheith i bhfoirm aistriú sócmhainne neamhairgeadaíochta, amhail talamh nó acmhainní eile, le húsáid ag an eintiteas. Sna himthosca sin, is gnách measúnú a dhéanamh ar luach cóir na sócmhainne neamhairgeadaíochta agus cuntasaíocht a dhéanamh ar an deontas agus ar an tsócmhainn ar an luach cóir sin. Gnás eile a leantar uaireanta is ea an tsócmhainn agus an deontas a thaifeadadh ar mhéid ainmniúil.

Cur i láthair deontas a bhaineann le sócmhainní

24

Deontais rialtais a bhaineann le sócmhainní, lena n-áirítear deontais neamhairgeadaíochta ar luach cóir, cuirfear i láthair iad sa ráiteas staide airgeadais trí bhíthin an deontas a shocrú mar ioncam iarchurtha nó trí bhíthin an deontas a asbhaint ar theacht ar shuim ghlanluacha na sócmhainne.

25

Meastar gur roghanna malartacha inghlactha iad dhá mhodh chun deontais (nó na sciartha iomchuí de dheontais) a bhaineann le sócmhainní a chur i láthair i ráitis airgeadais.

26

Le modh amháin, aithnítear an deontas mar ioncam iarchurtha arna aithint i mbrabús nó caillteanas ar bhonn córasach thar shaolré fhóinteach na sócmhainne.

27

Leis an modh eile, asbhaintear an deontas agus suim ghlanluacha na sócmhainne á ríomh. Aithnítear an deontas i mbrabús nó caillteanas thar shaolré sócmhainne in-dímheasa mar speansas dímheasa laghdaithe.

28

Féadfaidh ceannach sócmhainní agus fáltas deontas gaolmhar a bheith ina gcúis le gluaiseachtaí ollmhóra i sreabhadh airgid eintitis. Ar an gcúis sin agus chun an oll-infheistíocht i sócmhainní a thaispeáint, is minic a nochtar gluaiseachtaí den sórt sin mar ítimí ar leithligh sa ráiteas ar shreafaí airgid gan beann ar cibé a asbhaintear an deontas ón tsócmhainn ghaolmhar chun críche cur i láthair sa ráiteas maidir le staid airgeadais, nó nach n-asbhaintear.

Cur i láthair deontas a bhaineann le hioncam

29

Déantar deontais a bhaineann le hioncam a chur i láthair mar chuid de bhrabús nó caillteanas, ar leithligh nó faoi cheannteideal ginearálta amhail ‘Ioncam eile’; de rogha air sin, asbhaintear iad agus an speansas gaolmhar á thuairisciú.

29A

[Scriosta]

30

Maíonn lucht tacaíochta na chéad mhodha gur míchuí é maidir le glanioncam agus ítimí speansais agus, trí bhíthin an deontas a dheighilt ón speansas, go n-éascaítear comparáid le speansais eile nach ndéanann deontas difear dóibh. Maidir leis an dara modh, áitítear gur seans maith nach mbeadh na speansais tabhaithe ag an eintiteas mura mbeadh an deontas ar fáil agus dá bhrí sin, go bhféadfadh sé a bheith míthreorach an speansas a chur i láthair gan an deontas a fhritháireamh.

31

Meastar an dá mhodh a bheith inghlactha chun deontais a bhaineann le hioncam a chur i láthair. D’fhéadfadh sé gur gá an deontas a nochtadh chun tuiscint cheart a fháil ar na ráitis airgeadais. De ghnáth, is iomchuí é an difear a dhéanann na deontais d’aon ítim ioncaim nó speansais is gá a nochtadh ar leithligh a nochtadh.

Aisíocaíocht deontas rialtais

32

Déanfar cuntasaíocht ar dheontas rialtais a thagann chun bheith in-aisíoctha mar athrú ar an meastachán cuntasaíochta (féach IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta). Déanfar aisíocaíocht deontas a bhaineann le hioncam a chur i bhfeidhm in aghaidh aon chreidmheas iarchurtha gan amúchadh i leith an deontais. A mhéid a sháraíonn an aisíocaíocht aon chreidmheas iarchurtha den sórt sin nó i gcás nach ann d’aon chreidmheas iarchurtha, aithneofar an aisíocaíocht láithreach i mbrabús nó caillteanas. Aithneofar aisíocaíocht deontas a bhaineann le sócmhainn trí bhíthin suim ghlanluacha na sócmhainne a mhéadú nó iarmhéid an ioncaim iarchurtha a laghdú faoin méid in-aisíoctha. An dímheas breise carnach a d’aithneofaí i mbrabús nó caillteanas go dtí seo d’uireasa an deontais, aithneofar láithreach é i mbrabús nó caillteanas.

33

Is féidir go gceanglófar leis na himthosca as a leanann aisíocaíocht deontas a bhaineann le sócmhainn go gcaithfí lagú féideartha suim ghlanluacha nua na sócmhainne a bhreithniú.

CÚNAMH RIALTAIS

34

Eisiatar ón sainmhíniú ar dheontais rialtais i mír 3 cineálacha áirithe cúnaimh rialtais nach féidir luach a chur orthu go réasúnach agus idirbhearta le rialtas nach féidir a idirdhealú ó ghnáthidirbhearta trádála an eintitis.

35

Is samplaí de chúnamh nach féidir luach a chur orthu go réasúnach iad comhairle theicniúil nó margaíochta saor in aisce agus soláthar ráthaíochtaí. Is sampla de chúnamh nach féidir a idirdhealú ó ghnáthidirbhearta trádála an eintitis é beartas soláthair rialtais atá freagrach as sciar de dhíolacháin an eintitis. D’fhéadfadh láithreacht an tsochair a bheith gan cheist ach d’fhéadfadh aon iarracht na gníomhaíochtaí trádála a dheighilt ó chúnamh rialtais a bheith treallach.

36

D’fhéadfadh suntas an tsochair sna samplaí thuas a bheith amhail gur gá cineál, méid agus fad an chúnaimh a nochtadh le nach mbeidh na ráitis airgeadais míthreorach.

37

[Scriosta]

38

Sa chaighdeán seo, ní áirítear le cúnamh rialtais bonneagar a sholáthar trí bhíthin feabhas a chur ar an ngréasán ginearálta iompair agus cumarsáide agus saoráidí feabhsaithe a sholáthar amhail uisciú agus líontánú uisce atá ar fáil ar bhonn leanúnach neamhchinntithe chun tairbhe phobal áitiúil iomlán.

NOCHTADH

39

Nochtfar na hábhair a leanas: (a) an beartas cuntasaíochta a ghlactar le haghaidh deontas rialtais, lena n-áirítear na modhanna a ghlactar chun na ráitis airgeadais a chur i láthair; (b) cineál agus méid na ndeontas rialtais a aithnítear sna ráitis airgeadais agus léiriú ar chineálacha eile cúnaimh rialtais ar thairbhigh an t-eintiteas go díreach díobh; agus (c) coinníollacha neamhchomhlíonta agus teagmhais eile atá i gceangal le cúnamh rialtais atá aitheanta.

FORÁLACHA IDIRTHRÉIMHSEACHA

40

Déanfaidh eintiteas a ghlacann an caighdeán den chéad uair na nithe a leanas: (a) na ceanglais maidir le nochtadh a chomhlíonadh, i gcás inarb iomchuí; agus (b) cibé acu: (i) a ráitis airgeadais a choigeartú don athrú ar bheartas cuntasaíochta i gcomhréir le IAS 8; nó (ii) forálacha cuntasaíochta an chaighdeáin a chur i bhfeidhm maidir le deontais nó sciartha de dheontais a thagann chun bheith infhála nó iníoctha i ndiaidh dháta éifeachtach an chaighdeáin, agus maidir leo sin amháin.

DÁTA ÉIFEACHTACH

41

Tagann an caighdeán seo i bhfeidhm le haghaidh ráitis airgeadais lena gcumhdaítear tréimhsí dar tús an 1 Eanáir 1984 nó ina dhiaidh sin.

42

Le IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) leasaíodh an téarmaíocht a úsáideadh ar fud IFRSanna. Sa bhreis air sin, cuireadh mír 29A leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

43

Le Feabhsuithe maidir le IFRSanna, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2008, scriosadh mír 377 agus cuireadh mír 10A leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go hionchasach maidir le hiasachtaí rialtais a fuarthas i dtréimhsí dar tús an 1 Eanáir 2009 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

44

[Scriosta]

45

Le IFRS 13, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh an sainmhíniú ar luach cóir i mír 3. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm agus IFRS 13 á chur i bhfeidhm aige.

46

Le Cur i Láthair Ítimí Ioncaim Chuimsithigh Eile (Leasuithe ar IAS 1), arna eisiúint i mí an Mheithimh 2011, leasaíodh mír 29 agus scriosadh mír 29A. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IAS 1 (arna leasú i mí an Mheithimh 2011) i bhfeidhm.

47

[Scriosta]

48

Le IFRS 9, arna eisiúint i mí Iúil 2014, leasaíodh mír 10A agus scriosadh míreanna 44 agus 47. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 21

Iarmhairtí Athruithe ar Rátaí Malairte Eachtraí

CUSPÓIR

1

Féadfaidh eintiteas gníomhaíochtaí eachtracha a dhéanamh ar dhá bhealach. Féadfaidh sé idirbhearta a dhéanamh in airgeadraí eachtracha nó féadfaidh sé oibríochtaí eachtracha a bheith aige. Sa bhreis air sin, féadfaidh eintiteas a ráitis airgeadais a chur i láthair in airgeadra eachtrach. Is é is cuspóir don chaighdeán seo forordú a thabhairt maidir leis an tslí le hidirbhearta in airgeadra eachtrach agus oibríochtaí eachtracha a chur san áireamh i ráitis airgeadais eintitis agus an tslí le ráitis airgeadais a aistriú ina airgeadra tuairiscithe.

2

Cén ráta(í) malairte atá le húsáid agus cén tslí leis na héifeachtaí a bhí ag athruithe ar ráta malairte sna ráitis airgeadais a thuairisciú, sin iad na saincheisteanna príomhúla.

RAON FEIDHME

3

Cuirfear an Caighdeán seo i bhfeidhm (11): (a) agus cuntasaíocht á déanamh ar idirbhearta agus iarmhéideanna in airgeadraí eachtracha, seachas i gcás na n-idirbheart díorthach agus na n-iarmhéideanna a thagann faoi raon feidhme IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais; (b) agus torthaí agus staid airgeadais na n-oibríochtaí eachtracha atá san áireamh i ráitis airgeadais an eintitis trí chomhdhlúthú nó trí mhodh an chothromais á n-aistriú; agus (c) agus torthaí agus staid airgeadais eintitis á n-aistriú ina airgeadra tuairiscithe.

4

Tá feidhm ag IFRS 9 maidir le go leor díorthach airgeadra eachtraigh agus, dá réir sin, tá sin eisiata ó raon feidhme an Chaighdeáin seo. Mar sin féin, na díorthaigh airgeadra eachtraigh sin nach bhfuil faoi raon feidhme IFRS 9 (e.g. díorthaigh airgeadra eachtraigh áirithe atá leabaithe i gconarthaí eile), tá siad faoi raon feidhme an Chaighdeáin seo. Sa bhreis air sin, níl feidhm ag an gCaighdeán seo ach amháin i gcás ina n-aistríonn eintiteas méideanna a bhaineann le hionstraimí díorthacha óna airgeadra feidhmiúil go dtí a airgeadra tuairiscithe.

5

Níl feidhm ag an gCaighdeán seo maidir le cuntasaíocht fálaithe le haghaidh ítimí airgeadra eachtraigh, lena n-áirítear fálú ar ghlaninfheistíocht in oibríocht eachtrach. Tá feidhm ag IFRS 9 maidir le cuntasaíocht fálaithe.

6

Tá feidhm ag an gcaighdeán seo maidir le cur i láthair ráiteas airgeadais eintitis in airgeadra eachtrach agus leagtar amach ceanglais chun tuairisc a thabhairt ar na ráitis airgeadais sin mar chinn a chomhlíonann na Caighdeáin Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais (IFRSanna). Maidir le faisnéis airgeadais a aistriú ina airgeadra eachtrach nach gcomhlíonann na ceanglais sin, sonraítear an fhaisnéis atá le nochtadh sa chaighdeán seo.

7

Níl feidhm ag an gCaighdeán seo maidir leis na sreafaí airgid a eascraíonn as idirbhearta in airgeadra eachtrach a chur i láthair i ráiteas ar shreafaí airgid, ná maidir le haistriú sreafaí airgid oibríochta eachtraí (féach IAS 7 Ráiteas ar Shreafaí Airgid).

SAINMHÍNITHE

8

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo agus is é an méid seo a leanas is brí leo i ngach cás faoi seach:   Is éard is ráta reatha ann, an spotráta malairte ag deireadh na tréimhse tuairiscithe.   Is éard is Difríocht luacha de bharr athrú sa ráta malairte ann, an difríocht a leanann as líon ar leith aonad airgeadra amháin a aistriú go hairgeadra eile ag rátaí malairte difriúla.   Is éard is ráta malairte ann an cóimheas malairte le haghaidh dhá airgeadra.   Is éard is luach cóir ann an praghas a gheofaí chun sócmhainn a dhíol nó an praghas a d’íocfaí chun dliteanas a aistriú in idirbheart ordúil idir rannpháirtithe sa mhargadh ar dháta an tomhais. (Féach IFRS 13 Tomhas Luach Cóir.)   Is éard is airgeadra eachtrach ann, airgeadra seachas airgeadra feidhmiúil an eintitis.   Is ionann oibríocht eachtrach agus eintiteas atá ina fhochuideachta, ina ghnólacht comhlachaithe, ina chomhfhiontar nó ina bhrainse d’eintiteas tuairiscithe, a bhfuil na gníomhaíochtaí ina leith lonnaithe nó curtha i gcrích i dtír nó in airgeadra seachas tír nó airgeadra an eintitis tuairiscithe.   Is éard atá san airgeadra feidhmiúil, airgeadra na príomhthimpeallachta eacnamaíche ina bhfeidhmíonn an t-eintiteas.   Is éard is grúpa ann, máthairchuideachta agus a fochuideachtaí go léir.   Is éard is míreanna airgeadaíochta ann, aonaid airgeadra arna sealbhú agus sócmhainní agus dliteanais atá le fáil nó le híoc i líon seasta nó inchinntithe aonad airgeadra.   Is éard is glaninfheistíocht in oibríocht eachtrach ann, méid leasa eintiteas tuairiscithe i nglansócmhainní na hoibríochta sin.   Is éard is airgeadra tuairiscithe ann, an t-airgeadra ina gcuirtear na ráitis airgeadais i láthair.   Is é an spotráta malairte an ráta malairte atá le seachadadh láithreach.

Tuilleadh sonraí maidir leis na sainmhínithe

Airgeadra feidhmiúil

9

Is gnách gurb í an phríomhthimpeallacht eacnamaíoch ina n-oibríonn eintiteas an ceann ina ngineann agus ina gcaitheann sé airgead, go príomha. Breithníonn eintiteas na fachtóirí a leanas agus a airgeadra feidhmiúil á chinneadh: (a) an t-airgeadra: (i) arb é is mó a imríonn tionchar ar phraghsanna díolacháin le haghaidh earraí agus seirbhísí (is minic gurb é an t-airgeadra ina n-ainmnítear agus ina socraítear praghsanna díolacháin le haghaidh a earraí agus seirbhísí a bheidh i gceist leis sin); agus (ii) an tír arb iad a bhfórsaí iomaíocha agus a rialacháin is mó a chinneann praghsanna díolacháin a earraí agus seirbhísí; (b) an t-airgeadra arb é is mó a imríonn tionchar ar chostais saothair, ábhair, agus eile maidir le hearraí nó seirbhísí a sholáthar (is minic gurb é an t-airgeadra ina n-ainmnítear agus ina socraítear costais den sórt sin a bheidh i gceist leis sin).

10

Féadfaidh na fachtóirí a leanas fianaise ar airgeadra feidhmiúil eintitis a sholáthar freisin: (a) an t-airgeadra ina ngintear cistí ó ghníomhaíochtaí maoiniúcháin (i.e. fiachas agus ionstraimí cothromais a eisiúint); (b) an t-airgeadra ina gcoinnítear fáltais ó ghníomhaíochtaí oibriúcháin de ghnáth.

11

Breithnítear na fachtóirí breise seo agus airgeadra feidhmiúil oibríochta eachtraí á chinneadh, agus cibé atá nó nach bhfuil a airgeadra feidhmiúil mar an gcéanna le hairgeadra feidhmiúil an eintitis tuairiscithe (sa chomhthéacs seo, is é an t-eintiteas tuairiscithe an t-eintiteas a bhfuil an oibríocht eachtrach mar fhochuideachta, brainse, comhlach nó comhshocrú aige): (a) cibé a dhéantar nó nach ndéantar gníomhaíochtaí na hoibríochta eachtraí mar shíneadh ar an eintiteas tuairiscithe, seachas iad a dhéanamh le méid suntasach neamhspleáchais. Sampla den chéad cheann thuasluaite is ea nuair nach ndíolann an oibríocht eachtrach ach earraí a allmhairítear ón eintiteas tuairiscithe agus nuair a sheolann sí na fáltais chuige. Sampla den cheann deireanach thuasluaite is ea nuair a charnann an oibríocht airgead agus míreanna airgeadaíochta eile, nuair a thabhaíonn sí speansais, nuair a ghineann sí ioncam agus nuair a shocraíonn sí iasachtaí, ina hairgeadra áitiúil, go substaintiúil; (b) cibé an sciar ard nó sciar íseal de ghníomhaíochtaí na hoibríochta eachtraí iad idirbhearta leis an eintiteas tuairiscithe; (c) cé acu a dhéanann nó nach ndéanann sreafaí airgid ó ghníomhaíochtaí na hoibríochta eachtraí difear go díreach do shreafaí airgid an eintitis tuairiscithe agus cibé atá nó nach bhfuil siad ar fáil go héasca lena seoladh chuige; (d) cé acu atá nó nach bhfuil sreafaí airgid ó ghníomhaíochtaí na hoibríochta eachtraí leordhóthanach chun freastal ar oibleagáidí fiachais atá ann cheana féin agus arb iondúil a mbíonn coinne leo gan cistí á gcur ar fáil ag an eintiteas tuairiscithe.

12

Nuair a mheasctar na táscairí thuas agus nach léir an t-airgeadra feidhmiúil, úsáideann an bhainistíocht a breithiúnas chun an t-airgeadra feidhmiúil is mó a thugann léiriú dílis ar éifeachtaí eacnamaíocha na n-idirbheart, na dteagmhas agus na gcoinníollacha foluiteacha. Mar chuid den chur chuige sin, tugann an bhainistíocht tosaíocht do na táscairí príomhúla i mír 9 sula mbreithníonn sí na táscairí i míreanna 10 agus 11, atá ceaptha chun fianaise tacaíochta bhreise a sholáthar chun airgeadra feidhmiúil eintitis a chinneadh.

13

Tugann airgeadra feidhmiúil eintitis léiriú ar na hidirbhearta, na teagmhais agus na coinníollacha foluiteacha atá ábhartha dó. Dá réir sin, ach é a chinneadh, ní athraítear an t-airgeadra feidhmiúil ach amháin sa chás go dtagann athrú ar na hidirbhearta, na teagmhais agus na coinníollacha foluiteacha sin.

14

I gcás inar airgeadra gheilleagar hipearbhoilscitheach é an t-airgeadra feidhmiúil, déantar ráitis airgeadais an eintitis a athshonrú i gcomhréir le IAS 29 Tuairisciú Airgeadais i nGeilleagair Hipearbhoilscitheacha. Ní fhéadfaidh eintiteas athshonrú i gcomhréir le IAS 29 a sheachaint trí, mar shampla, airgeadra seachas an t-airgeadra feidhmiúil arna chinneadh i gcomhréir leis an gcaighdeán seo a ghlacadh mar a airgeadra feidhmiúil (amhail airgeadra feidhmiúil a mháthairchuideachta).

Glaninfheistíocht in oibríocht eachtrach

15

Féadfaidh eintiteas mír airgeadaíochta a bheith aige atá infhála ó oibríocht eachtrach nó iníoctha léi. Ítim nach bhfuil socrú pleanáilte di nó nach dócha go dtarlóidh socrú ina leith sa todhchaí intuartha, is cuid de ghlaninfheistíocht an eintitis san oibríocht eachtrach sin í, go substaintiúil, agus déantar cuntasaíocht uirthi i gcomhréir le míreanna 32 agus 33. D’fhéadfadh earraí nó iasachtaí fadtéarmacha infhála a bheith i gceist le míreanna airgeadaíochta den sórt sin. Ní áirítear leo earraí trádála infhála ná suimeanna trádála iníoctha.

15A

Féadfaidh aon fhochuideachta den ghrúpa a bheith i gceist leis an eintiteas a bhfuil mír airgeadaíochta aige atá infhála ó oibríocht eachtrach nó iníoctha léi, mar a thuairiscítear i mír 15. Tá dhá fhochuideachta ag eintiteas, A agus B, mar shampla. Oibríocht eachtrach is ea fochuideachta B. Deonaíonn Fochuideachta A iasacht do Fhochuideachta B. Bheadh iasacht Fhochuideachta A atá infhála ó Fhochuideachta B mar chuid de ghlaninfheistíocht an eintitis i bhFochuideachta B sa chás nach mbeadh socrú na hiasachta pleanáilte nó nár dócha go dtarlódh socrú ina leith sa todhchaí intuartha. Bheadh sin fíor freisin i gcás gur oibríocht eachtrach a bheadh i bhFochuideachta A í féin.

Míreanna airgeadaíochta

16

Is é an ghné fíor-riachtanach a bhaineann le mír airgeadaíochta, an ceart chun líon seasta nó inchinntithe aonad airgeadra a fháil (nó oibleagáid maidir leis sin a sholáthar). Ar shamplaí tá: pinsin agus sochair eile fostaithe atá le híoc in airgead; forálacha atá le socrú in airgead; dliteanais léasa; agus díbhinní airgid a aithnítear mar dhliteanas. Mar an gcéanna, is mír airgeadaíochta é conradh chun líon athraitheach d’ionstraimí cothromais dílse an eintitis a fháil (nó a sholáthar) nó líon athraitheach sócmhainní ina bhfuil an luach cóir atá le fáil (nó le soláthar) cothrom le líon seasta nó inchinntithe aonad airgeadra. Ar an taobh eile, is é an ghné fíor-riachtanach a bhaineann le mír neamhairgeadaíochta, an ceart chun líon seasta nó inchinntithe aonad airgeadra a fháil (nó oibleagáid maidir leis sin a sholáthar) a bheith in easnamh. Ar shamplaí tá: méideanna réamhíoctha as earraí agus seirbhísí; cáilmheas; sócmhainní doláimhsithe; fardail; réadmhaoin, gléasra agus trealamh; sócmhainní lena ngabhann ceart úsáide; agus forálacha atá le socrú trí bhíthin sócmhainn neamhairgeadaíochta a sholáthar.

ACHOIMRE AR AN gCUR CHUIGE A CHEANGLAÍTEAR LEIS AN gCAIGHDEÁN SEO

17

Agus ráitis airgeadais á n-ullmhú, gach eintiteas — cibé acu eintiteas saorsheasaimh, eintiteas a bhfuil oibríochtaí eachtracha aige (amhail máthairchuideachta) nó oibríocht eachtrach (amhail fochuideachta nó brainse) — cinneann sé a airgeadra feidhmiúil i gcomhréir le míreanna 9-14. Aistríonn an t-eintiteas ítimí airgeadra eachtraigh go dtí a airgeadra feidhmiúil agus tuairiscíonn éifeachtaí aistriú den sórt sin i gcomhréir le míreanna 20-37 agus 50.

18

Is iomaí eintiteas tuairiscithe atá comhdhéanta de roinnt eintiteas aonair (e.g. tá grúpa comhdhéanta de mháthairchuideachta agus fochuideachta amháin nó níos mó). D’fhéadfadh infheistíochtaí in eintitis chomhlachaithe nó comhshocruithe a bheith ag cineálacha éagsúla eintiteas, bídís ina gcomhaltaí de ghrúpa nó nach bíodh. Féadfaidh siad brainsí a bheith acu freisin. Is gá torthaí agus staid airgeadais gach eintitis aonair atá mar chuid den eintiteas tuairiscithe a aistriú go dtí an t-airgeadra ina gcuireann an t-eintiteas tuairiscithe a ráitis airgeadais i láthair. Leis an gcaighdeán seo, ceadaítear aon airgeadra (nó airgeadraí) a úsáid chun airgeadra tuairiscithe eintitis tuairiscithe a chur i láthair. Torthaí agus staid airgeadais aon eintitis aonair laistigh den eintiteas tuairiscithe a bhfuil a airgeadra feidhmiúil difriúil ón airgeadra tuairiscithe, déantar iad a aistriú i gcomhréir le míreanna 38-50.

19

Leis an gCaighdeán seo, ceadaítear d’eintiteas saorsheasaimh a bhfuil ráitis airgeadais á n-ullmhú aige, nó d’eintiteas a bhfuil ráitis airgeadais ar leithligh á n-ullmhú aige i gcomhréir le IAS 27 Ráitis Airgeadais ar Leithligh, a ráitis airgeadais a chur i láthair in aon airgeadra (nó airgeadraí). I gcás ina bhfuil airgeadra tuairiscithe an eintitis difriúil óna airgeadra feidhmiúil, déantar a thorthaí agus a staid airgeadais a aistriú go dtí an t-airgeadra tuairiscithe i gcomhréir le míreanna 38-50.

IDIRBHEARTA IN AIRGEADRA EACHTRACH A THUAIRISCIÚ SAN AIRGEADRA FEIDHMIÚIL

Aitheantas tosaigh

20

Is éard is idirbheart in airgeadra eachtrach ann, idirbheart a ainmnítear nó nach mór a shocrú in airgeadra eachtrach, lena n-áirítear idirbhearta a eascraíonn nuair a dhéanann eintiteas: (a) earraí nó seirbhísí a n-ainmnítear a bpraghas in airgeadra eachtrach a cheannach nó a dhíol; (b) cistí a fháil nó a thabhairt ar iasacht nuair a ainmnítear na méideanna iníoctha nó infhála in airgeadra eachtrach; nó (c) sócmhainní a ainmnítear in airgeadra eachtrach a fháil nó a dhiúscairt ar bhealach eile, nó dliteanais, a ainmnítear in airgeadra eachtrach, a thabhú nó a shocrú.

21

Taifeadfar idirbheart in airgeadra eachtrach, ar aitheantas tosaigh san airgeadra feidhmiúil, tríd an spotráta malairte idir an t-airgeadra feidhmiúil agus an t-airgeadra eachtrach ar dháta an idirbhirt a chur i bhfeidhm ar mhéid an airgeadra eachtraigh.

22

Is éard is dáta idirbhirt ann, an dáta a cháilíonn an t-idirbheart le haghaidh aitheantais den chéad uair i gcomhréir le IFRSanna. Ar chúiseanna praiticiúla, is minic a úsáidtear ráta atá ina neastachán ar an ráta iarbhír ar dháta an idirbhirt, mar shampla, d’fhéadfaí meánráta seachtaine nó míosa a úsáid le haghaidh gach idirbhirt i ngach airgeadra eachtrach a tharlaíonn i rith na tréimhse sin. Má thagann luaineacht shuntasach ar rátaí malairte, áfach, is míchuí é meánráta a úsáid le haghaidh tréimhse.

Tuairisciú ag deireadh tréimhsí tuairiscithe ina dhiaidh sin

23

Ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe: (a) aistreofar míreanna airgeadaíochta in airgeadra eachtrach ag úsáid an ráta reatha; (b) míreanna neamhairgeadaíochtaa thomhaistear i dtéarmaí costais stairiúil in airgeadra eachtrach, aistreofar iad ag úsáid an ráta malairte amhail ar dháta an idirbhirt; agus (c) míreanna neamhairgeadaíochta a thomhaistear ar luach cóir in airgeadra eachtrach, aistreofar iad ag úsáid na rátaí malairte amhail ar an dáta ar tomhaiseadh an luach cóir.

24

Déantar suim ghlanluacha míre a chinneadh i gcomhar le caighdeáin ábhartha eile. Is féidir réadmhaoin, gléasra agus trealamh a thomhas mar shampla, i dtéarmaí luach cóir nó costas stairiúil i gcomhréir le IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh. Cibé acu a chinntear an tsuim ghlanluacha ar bhonn costais stairiúil nó ar bhonn luacha cóir, i gcás ina gcinntear an méid in airgeadra eachtrach, aistrítear ansin é go dtí an t-airgeadra feidhmiúil i gcomhréir leis an gcaighdeán seo.

25

Déantar suimeanna glanluacha roinnt míreanna a chinneadh trí bhíthin comparáid a dhéanamh idir dhá mhéid nó níos mó. Is é suim ghlanluacha fardal mar shampla an ceann is ísle idir costas agus glanluach inréadaithe i gcomhréir le IAS 2 Fardail. Mar an gcéanna, i gcomhréir le IAS 36 Lagú Sócmhainní, is é suim ghlanluacha sócmhainne a bhfuil tásc ar lagú ann ina leith an ceann is ísle idir a suim ghlanluacha sula mbreithnítear caillteanais lagaithe fhéideartha agus a méid in-aisghabhála. I gcás inar sócmhainn neamhairgeadaíochta í an tsócmhainn sin agus ina dtomhaistear í in airgeadra eachtrach, cinntear an tsuim ghlanluacha trí bhíthin comparáid a dhéanamh idir: (a) an costas nó an tsuim ghlanluacha, de réir mar is iomchuí, arna aistriú ag an ráta malairte amhail ar an dáta a cinneadh an tsuim sin (i.e. an ráta amhail ar dháta an idirbhirt do mhír a thomhaistear i dtéarmaí costais stairiúil); agus (b) an glanluach inréadaithe nó an méid in-aisghabhála, de réir mar is iomchuí, arna aistriú ag an ráta malairte amhail ar an dáta a cinneadh an luach sin (e.g. an ráta reatha ag deireadh na tréimhse tuairiscithe). D’fhéadfadh sé a bheith mar éifeacht ag an gcomparáid seo go n-aithnítear caillteanas lagaithe san airgeadra feidhmiúil ach nach n-aithneofá é san airgeadra eachtrach, nó vice versa.

26

I gcás ina bhfuil roinnt rátaí malairte ar fáil, is é an ráta a úsáidtear ná an ráta ar a bhféadfaí na sreafaí airgid todhchaí, a léirítear leis an idirbheart nó an iarmhéid, a shocrú dá dtarlódh na sreafaí airgid sin ar dháta an tomhais. I gcás ina bhfuil inmhalartaitheacht idir dhá airgeadra in easnamh go sealadach, is é an ráta a úsáidtear ná an chéad ráta ina dhiaidh sin ar a bhféadfaí malartú a dhéanamh.

Difríochtaí ráta malairte a aithint

27

Mar a tugadh ar aird i mír 3(a) agus i mír 5, tá feidhm ag IFRS 9 maidir le cuntasaíocht fálaithe le haghaidh míreanna in airgeadra eachtrach. Chun cuntasaíocht fálaithe a chur i bhfeidhm, éilítear ar eintiteas cuntasaíocht a dhéanamh ar roinnt difríochtaí ráta malairte ar bhealach difriúil ón mbealach a chaitear le difríochtaí ráta malairte a cheanglaítear leis an gCaighdeán seo. Ceanglaítear le IFRS 9 mar shampla go ndéantar difríochtaí ráta malairte ar mhíreanna airgeadaíochta a cháilíonn mar ionstraimí fálúcháin i bhfálú sreabhaidh airgid a aithint ar dtús in ioncam cuimsitheach eile a mhéid atá an fálú éifeachtach.

28

Difríochtaí ráta malairte a eascraíonn as míreanna airgeadaíochta a shocrú nó míreanna airgeadaíochta a aistriú ag rátaí atá difriúil ó na rátaí ar ar aistríodh iad amhail ag aitheantas tosaigh le linn na tréimhse nó i ráitis airgeadais roimhe, déanfar iad a aithint i mbrabús nó caillteanas sa tréimhse ina n-eascraíonn siad, ach amháin mar a thuairiscítear i mír 32.

29

I gcás ina n-eascraíonn míreanna airgeadaíochta ó idirbheart in airgeadra eachtrach agus go dtagann athrú ar an ráta malairte idir dáta an idirbhirt agus dáta na socraíochta, is difríocht luacha de bharr athrú sa ráta malairte an toradh air sin. I gcás ina socraítear an t-idirbheart laistigh den tréimhse chuntasaíochta chéanna leis an tréimhse inar tharla sé, aithnítear an difríocht luacha de bharr athrú sa ráta malairte go léir sa tréimhse sin. Mar sin féin, i gcás ina socraítear an t-idirbheart i dtréimhse chuntasaíochta ina dhiaidh sin, déantar an difríocht luacha de bharr athrú sa ráta malairte a aithnítear i ngach tréimhse suas go dtí dáta na socraíochta a chinneadh leis an athrú ar rátaí malairte i rith gach tréimhse.

30

I gcás ina ndéantar gnóthachan nó caillteanas maidir le mír neamhairgeadaíochta a aithint in ioncam cuimsitheach eile, déanfar aon chomhpháirt malartaithe den ghnóthachan nó caillteanas sin a aithint in ioncam cuimsitheach eile. Ar an taobh eile, i gcás ina ndéantar gnóthachan nó caillteanas maidir le mír neamhairgeadaíochta a aithint i mbrabús nó caillteanas, déanfar aon chomhpháirt malartaithe den ghnóthachan nó caillteanas sin a aithint i mbrabús nó caillteanas.

31

Le IFRSanna eile, ceanglaítear go ndéantar roinnt gnóthachan agus caillteanas a aithint in ioncam cuimsitheach eile. Le IAS 16, ceanglaítear go ndéantar roinnt gnóthachan agus caillteanas a eascraíonn as athluacháil réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a aithint in ioncam cuimsitheach eile, mar shampla. Nuair a thomhaistear sócmhainn den sórt sin in airgeadra eachtrach, ceanglaítear le mír 23(c) den chaighdeán seo go ndéantar an méid athluacháilte a aistriú ag úsáid an ráta amhail ar an dáta a chinntear an luach, as a leanann difríocht ráta malairte a aithnítear in ioncam cuimsitheach eile freisin.

32

Difríochtaí ráta malairte a eascraíonn as mír airgeadaíochta atá mar chuid de ghlaninfheistíocht eintitis tuairiscithe in oibríocht eachtrach (féach mír 15), déanfar iad a aithint i mbrabús nó caillteanas i ráitis airgeadais ar leithligh an eintitis tuairiscithe nó i ráitis airgeadais ar leithligh na hoibríochta eachtraí, de réir mar is iomchuí. Sna ráitis airgeadais a áiríonn an oibríocht eachtrach agus an t-eintiteas tuairiscithe (e.g. ráitis airgeadais chomhdhlúite i gcás gur fochuideachta í an oibríocht eachtrach), déanfar difríochtaí ráta malairte den sórt sin a aithint in ioncam cuimsitheach eile ar dtús agus déanfar iad a athaicmiú ó chothromas go dtí brabús nó caillteanas ar dhiúscairt na glaninfheistíochta i gcomhréir le mír 48.

33

Nuair is cuid de ghlaninfheistíocht eintitis tuairiscithe in oibríocht eachtrach í mír airgeadaíochta agus go n-ainmnítear í in airgeadra feidhmiúil an eintitis tuairiscithe, eascraíonn difríocht ráta malairte i ráitis airgeadais aonair na hoibríochta eachtraí i gcomhréir le mír 28. Má ainmnítear mír den sórt sin in airgeadra feidhmiúil na hoibríochta eachtraí, eascraíonn difríocht ráta malairte i ráitis airgeadais ar leithligh an eintitis tuairiscithe i gcomhréir le mír 28. Má ainmnítear mír den sórt sin in airgeadra seachas airgeadra feidhmiúil an eintitis tuairiscithe nó na hoibríochta eachtraí, eascraíonn difríocht ráta malairte i ráitis airgeadais aonair an eintitis tuairiscithe agus i ráitis airgeadais aonair na hoibríochta eachtraí i gcomhréir le mír 28. Déantar difríochtaí ráta malairte den sórt sin a aithint in ioncam cuimsitheach eile sna ráitis airgeadais ina n-áirítear an oibríocht eachtrach agus an t-eintiteas tuairiscithe (i.e. ráitis airgeadais ina ndéantar an oibríocht eachtrach a chomhdhlúthú nó ina ndéantar cuntasaíocht uirthi ag úsáid mhodh an chothromais).

34

Nuair a choinníonn eintiteas a leabhair agus a thaifid in airgeadra seachas a airgeadra feidhmiúil, déantar gach méid a aistriú go dtí an t-airgeadra feidhmiúil an tráth a ullmhaíonn an t-eintiteas a ráitis airgeadais, i gcomhréir le míreanna 20-26. Leis sin, tugtar na méideanna céanna san airgeadra feidhmiúil agus a bheadh ann dá dtaifeadfaí na míreanna san airgeadra feidhmiúil ar dtús. Mar shampla, déantar míreanna airgeadaíochta a aistriú go dtí an t-airgeadra feidhmiúil ag úsáid an ráta reatha, agus déantar míreanna neamhairgeadaíochta a thomhaistear ar bhonn costais stairiúil a aistriú ag úsáid an ráta malairte amhail ar dháta an idirbhirt as a lean a n-aitheantas.

Athrú ar an airgeadra feidhmiúil

35

Nuair a thagann athrú ar airgeadra feidhmiúil eintitis, cuirfidh an t-eintiteas na nósanna imeachta aistriúcháin is infheidhme maidir leis an airgeadra feidhmiúil nua i bhfeidhm go hionchasach ó dháta an athraithe.

36

Mar a tugadh ar aird i mír 13, léiríonn airgeadra feidhmiúil eintitis na hidirbhearta, teagmhais agus coinníollacha foluiteacha atá ábhartha don eintiteas. Dá réir sin, chomh luath agus a chinntear an t-airgeadra feidhmiúil, ní féidir é a athrú ach amháin má thagann athrú ar na hidirbhearta, teagmhais agus coinníollacha foluiteacha sin. D’fhéadfadh athrú teacht ar airgeadra feidhmiúil eintitis mar shampla de thoradh athrú ar an airgeadra a mbíonn tionchar aige, de ghnáth, ar phraghsanna díolacháin earraí agus seirbhísí.

37

Déantar cuntasaíocht chúlghabhálach ar an éifeacht atá ag athrú ar airgeadra feidhmiúil. I bhfocail eile, déanann eintiteas na míreanna go léir a aistriú go dtí an t-airgeadra feidhmiúil nua ag úsáid an ráta malairte amhail ar dháta an athraithe. Caitear leis na méideanna aistrithe le haghaidh míreanna airgeadaíochta de thoradh sin mar a gcostas stairiúil. Difríochtaí ráta malairte a eascraíonn as aistriú oibríochta eachtraí a aithníodh roimhe in ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 32 agus le mír 39(c), ní dhéantar iad a athaicmiú ó chothromas go brabús nó caillteanas go dtí go ndéantar an oibríocht a dhiúscairt.

AIRGEADRA TUAIRISCITHE SEACHAS AN tAIRGEADRA FEIDHMIÚIL A ÚSÁID

Aistriú go dtí an t-airgeadra tuairiscithe

38

Féadfaidh eintiteas a ráitis airgeadais a chur i láthair in aon airgeadra (nó airgeadraí). Má tá an t-airgeadra tuairiscithe difriúil ó airgeadra feidhmiúil an eintitis, aistríonn sé a thorthaí agus a staid airgeadais go dtí an t-airgeadra tuairiscithe. Mar shampla, nuair atá eintitis aonair i ngrúpa a bhfuil airgeadraí feidhmiúla difriúla acu, luaitear torthaí agus staid airgeadais gach eintitis in airgeadra coiteann le go bhféadtar na ráitis airgeadais chomhdhlúite a chur i láthair.

39

Torthaí agus staid airgeadais eintitis nach ionann a airgeadra feidhmiúil agus airgeadra gheilleagar hipearbhoilscitheach, déanfar iad a aistriú go dtí airgeadra tuairiscithe difriúil ag úsáid na nósanna imeachta a leanas: (a) sócmhainní agus dliteanais le haghaidh gach ráiteas staide airgeadais a chuirtear i láthair (i.e. lena n-áirítear ráitis chomparáideacha), déanfar iad a aistriú ag an ráta reatha amhail ar dháta an ráitis staide airgeadais sin; (b) ioncam agus speansais le haghaidh gach ráitis ina gcuirtear brabús nó caillteanas agus ioncam cuimsitheach eile i láthair (i.e. lena n-áirítear ráitis chomparáideacha), déanfar iad a aistriú ag rátaí malairte amhail ar dhátaí na n-idirbheart; agus (c) aithneofar na difríochtaí ráta malairte dá thoradh sin in ioncam cuimsitheach eile.

40

Ar chúiseanna praiticiúla, is minic a úsáidtear ráta atá ina neastachán ar na rátaí malairte amhail ar dhátaí na n-idirbheart, mar shampla, is minic a úsáidtear meánráta don tréimhse chun ioncam agus míreanna speansais a aistriú. Má thagann luaineacht shuntasach ar rátaí malairte, áfach, is míchuí é meánráta a úsáid le haghaidh tréimhse.

41

Eascraíonn na difríochtaí ráta malairte dá dtagraítear i mír 39(c) as: (a) ioncam agus speansais a aistriú ag na rátaí malairte amhail ar dhátaí na n-idirbheart agus sócmhainní agus dliteanais a aistriú ag an ráta reatha; (b) na glansócmhainní tosaigh a aistriú ag ráta reatha atá éagsúil ón ráta reatha roimhe sin. Ní aithnítear na difríochtaí ráta malairte sin i mbrabús nó caillteanas mar gheall nach bhfuil éifeacht dhíreach ag na hathruithe ar rátaí malairte, nó is beag éifeacht dhíreach atá acu, ar na sreafaí airgid reatha agus todhchaí ó oibríochtaí. Déantar méid carnach na ndifríochtaí ráta malairte a chur i láthair i ngné ar leithligh den chaipiteal gnáthscaireanna go dtí go ndéantar an oibríocht eachtrach a dhiúscairt. Nuair a bhaineann na difríochtaí ráta malairte le hoibríocht eachtrach atá comhdhlúite ach nach bhfuil faoi úinéireacht iomlán, déantar difríochtaí ráta malairte carntha a eascraíonn as aistriú agus atá inchurtha le leasanna neamh-urlámhais a leithdháileadh ar leasanna neamh-urlámhais sa ráiteas staide airgeadais comhdhlúite agus déantar iad a aithint mar chuid díobh.

42

Torthaí agus staid airgeadais eintitis arb ionann a airgeadra feidhmiúil agus airgeadra gheilleagar hipearbhoilscitheach, déanfar iad a aistriú go dtí airgeadra tuairiscithe difriúil ag úsáid na nósanna imeachta a leanas: (a) déanfar na méideanna go léir (i.e. sócmhainní, dliteanais, míreanna cothromais, ioncam agus speansais, lena n-áirítear méideanna comparáideacha), déanfar iad a aistriú ag an ráta reatha amhail ar dháta an ráitis staide airgeadais is déanaí; ach amháin (b) nuair a aistrítear méideanna go dtí airgeadra gheilleagar neamh-hipearbhoilscitheach, is éard a bheidh sna méideanna comparáideacha ná na méideanna sin a cuireadh i láthair mar mhéideanna ón mbliain reatha sna ráitis airgeadais ábhartha ón mbliain roimhe (i.e. gan iad a choigeartú le haghaidh athruithe ina dhiaidh sin ar leibhéal praghais ná le haghaidh athruithe ina dhiaidh sin ar rátaí malairte).

43

I gcás inarb ionann airgeadra feidhmiúil eintitis agus airgeadra gheilleagar hipearbhoilscitheach, déanfaidh an t-eintiteas a ráitis airgeadais a athshonrú i gcomhréir le IAS 29 sula gcuireann sé an modh aistriúcháin a leagtar amach i mír 42 i bhfeidhm, ach amháin maidir le méideanna comparáideacha a aistrítear go dtí airgeadra gheilleagar neamh-hipearbhoilscitheach (féach mír 42(b)). Nuair a stopann an geilleagar de bheith hipearbhoilscitheach agus nuair nach ndéanann an t-eintiteas a ráitis airgeadais a athshonrú a thuilleadh i gcomhréir le IAS 29, úsáidfidh sé na méideanna athshonraithe go dtí an leibhéal praghais amhail ar an dáta a stop an t-eintiteas dá ráitis airgeadais a athshonrú mar chostais stairiúla lena n-aistriú go dtí an t-airgeadra tuairiscithe.

Oibríocht eachtrach a aistriú

44

Tá feidhm ag míreanna 45-47, i dteannta míreanna 38-43, nuair a aistrítear torthaí agus staid airgeadais oibríochta eachtraí go dtí airgeadra tuairiscithe ionas go bhféadtar an oibríocht eachtrach a chur san áireamh i ráitis airgeadais an eintitis tuairiscithe trí chomhdhlúthú nó trí mhodh an chothromais.

45

Agus torthaí agus staid airgeadais oibríochta eachtraí á n-ionchorprú le torthaí agus staid airgeadais an eintitis tuairiscithe, leantar gnáthnósanna imeachta maidir le comhdhlúthú, amhail iarmhéideanna inghrúpa agus idirbhearta inghrúpa fochuideachta a dhíorthú (féach IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite). Mar sin féin, ní fhéadtar sócmhainn (nó dliteanas) airgeadais inghrúpa, cé acu gearrthéarmach nó fadtéarmach í (nó é) a dhíothú in aghaidh an dliteanais chomhfhreagraigh (nó na sócmhainne comhfhreagraí) inghrúpa gan torthaí luaineachtaí airgeadra a thaispeáint sna ráitis airgeadais chomhdhlúite. Is amhlaidh sin de bharr go léiríonn an mír airgeadaíochta gealltanas chun airgeadra amháin a thiontú go dtí airgeadra eile agus go nochtar an t-eintiteas tuairiscithe do ghnóthachan nó caillteanas trí luaineachtaí airgeadra. Dá réir sin, aithnítear difríocht ráta malairte den sórt sin i mbrabús nó caillteanas i ráitis airgeadais chomhdhlúite an eintitis tuairiscithe, nó, má eascraíonn sí as imthosca a dtugtar tuairisc orthu i mír 32, aithnítear í in ioncam cuimsitheach eile agus déantar í a charnadh i ngné ar leithligh den chaipiteal gnáthscaireanna go dtí go ndéantar an oibríocht eachtrach a dhiúscairt.

46

Nuair atá ráitis airgeadais oibríochta eachtraí amhail ar dháta atá difriúil ó dháta an eintitis tuairiscithe, is minic a ullmhaíonn an oibríocht eachtrach ráitis bhreise amhail ar an dáta céanna le ráitis airgeadais an eintitis tuairiscithe. Nuair nach ndéantar sin, ceadaítear le IFRS 10 dáta difriúil a úsáid ar choinníoll nach mó ná 3 mhí an difríocht agus go ndéantar coigeartuithe le haghaidh éifeachtaí aon idirbhirt shuntasaigh nó teagmhas eile a tharlaíonn idir na dátaí difriúla. I gcás den sórt sin, déantar sócmhainní agus dliteanais na hoibríochta eachtraí a aistriú ag an ráta malairte ag deireadh thréimhse tuairiscithe na hoibríochta eachtraí. Déantar coigeartuithe le haghaidh athruithe suntasacha ar rátaí malairte suas go dtí deireadh thréimhse tuairiscithe an eintitis tuairiscithe i gcomhréir le IFRS 10. Úsáidtear an cur chuige céanna agus modh an chothromais á chur i bhfeidhm maidir le comhlaigh agus comhfhiontair i gcomhréir le IAS 28 (arna leasú in 2011).

47

Aon cháilmheas a eascraíonn as oibríocht eachtrach a éadáil agus aon choigeartú luacha chóir ar shuimeanna glanluacha sócmhainní agus dliteanas a eascraíonn as éadáil na hoibríochta eachtraí sin, caithfear leo mar shócmhainní agus dliteanais na hoibríochta eachtraí. Dá réir sin, sloinnfear iad in airgeadra feidhmiúil na hoibríochta eachtraí agus déanfar iad a aistriú ag an ráta reatha i gcomhréir le míreanna 39 agus 42.

Diúscairt nó diúscairt pháirteach oibríochta eachtraí

48

Ar oibríocht eachtrach a dhiúscairt, déanfar méid carnach na ndifríochtaí malairte a bhaineann leis an oibríocht eachtrach sin, arna aithint in ioncam cuimsitheach eile agus arna charnadh i ngné ar leithligh den chaipiteal gnáthscaireanna, déanfar é a athaicmiú ó chothromas go dtí brabús nó caillteanas (mar choigeartú athaicmithe) nuair a aithnítear an gnóthachan nó caillteanas ar dhiúscairt (féach IAS 1 Cur i Láthair Ráiteas Airgeadais (arna leasú in 2007)).

48A

I dteannta leas iomlán eintitis in oibríocht eachtrach a dhiúscairt, déantar cuntasaíocht ar na diúscairtí páirteacha a leanas mar dhiúscairtí: (a) nuair a bhaineann an diúscairt pháirteach le caillteanas i rialú fochuideachta lena n-áirítear oibríocht eachtrach, gan beann ar cé acu a choinníonn nó nach gcoinníonn an t-eintiteas leas neamh-urlámhais ina iar-fhochuideachta i ndiaidh na diúscartha páirtí; agus (b) nuair is sócmhainn airgeadais lena n-áirítear oibríocht eachtrach é an leas coinnithe i ndiaidh dhiúscairt pháirteach leasa i gcomhshocrú nó diúscairt pháirteach leasa i gcomhlach lena n-áirítear oibríocht eachtrach.

48B

Ar fochuideachta ina n-áirítear oibríocht eachtrach a dhiúscairt, déanfar méid carnach na ndifríochtaí malairte a bhaineann leis an oibríocht eachtrach sin a cuireadh i leith na leasanna neamh-urlámhais, déanfar iad a dhí-aithint ach ní dhéanfar iad a athaicmiú go dtí brabús nó caillteanas.

48C

Ar fochuideachta ina n-áirítear oibríocht eachtrach a dhiúscairt go páirteach, déanfaidh an t-eintiteas sciar comhréireach mhéid carnach na ndifríochtaí malairte a aithnítear in ioncam cuimsitheach eile, déanfaidh sé iad a athchur i leith na leasanna neamh-urlámhais san oibríocht eachtrach sin. Ar aon diúscairt pháirteach eile maidir le hoibríocht eachtrach, ní dhéanfaidh an t-eintiteas ach sciar comhréireach mhéid carnach na ndifríochtaí malairte a aithnítear in ioncam cuimsitheach eile a athaicmiú go dtí brabús nó caillteanas.

48D

Is éard is diúscairt pháirteach leas eintitis in oibríocht eachtrach ann, aon laghdú ar leas úinéireachta eintitis in oibríocht eachtrach, seachas na laghduithe sin i mír 48A a ndéantar cuntasaíocht orthu mar dhiúscairtí.

49

Féadfaidh eintiteas a leas in oibríocht eachtrach a dhiúscairt nó a dhiúscairt go páirteach trí bhíthin an t-eintiteas sin go léir, nó cuid de, a dhíol, a fhoirceannadh, a thréigean nó scairchaipiteal a aisíoc. Díluacháil ar shuim ghlanluacha oibríochta eachtraí, mar gheall ar a caillteanais dílse nó mar gheall ar lagú a aithníonn an t-infheisteoir, ní hionann sin agus diúscairt pháirteach. Dá réir sin, ní dhéantar aon chuid den ghnóthachan nó caillteanas malairte eachtraí a aithnítear in ioncam cuimsitheach eile a athaicmiú go dtí brabús nó caillteanas tráth na díluachála.

IARMHAIRTÍ CÁNACH NA nDIFRÍOCHTAÍ RÁTA MALAIRTE GO LÉIR

50

Féadfaidh iarmhairtí cánach a bheith ag gnóthachain agus caillteanais ar idirbhearta in airgeadra eachtrach agus ag difríochtaí ráta malairte a eascraíonn as torthaí agus staid airgeadais eintitis (lena n-áirítear oibríocht eachtrach) a aistriú go dtí airgeadra difriúil. Tá feidhm ag IAS 12 Cánacha Ioncaim maidir leis na hiarmhairtí cánach sin.

NOCHTADH

51

I míreanna 53 agus 55-57, tá feidhm ag tagairtí do ‘airgeadra feidhmiúil’, i gcás grúpa, maidir le hairgeadra feidhmiúil na máthairchuideachta.

52

Nochtfaidh eintiteas an méid a leanas: (a) an líon difríochtaí ráta malairte a aithnítear i mbrabús nó caillteanas seachas na difríochtaí ráta malairte a eascraíonn as ionstraimí airgeadais arna dtomhas ag luach cóir trí bhrabús nó caillteanas i gcomhréir le IFRS 9; agus (b) glandifríochtaí ráta malairte arna n-aithint in ioncam cuimsitheach eile agus arna gcarnadh i ngné ar leithligh den chaipiteal gnáthscaireanna, agus réiteach ar an méid difríochtaí ráta malairte den sórt sin ag tús agus ag deireadh na tréimhse.

53

Nuair atá an t-airgeadra tuairiscithe difriúil ón airgeadra feidhmiúil, luaitear é sin, in éineacht le nochtadh an airgeadra feidhmiúil agus an chúis atá le hairgeadra tuairiscithe difriúil a úsáid.

54

Nuair a thagann athrú ar airgeadra feidhmiúil an eintitis tuairiscithe nó ar airgeadra feidhmiúil oibríochta eachtraí suntasaí, nochtfar é sin agus an chúis atá leis an athrú ar airgeadra feidhmiúil.

55

Nuair a chuireann eintiteas a ráitis airgeadais i láthair in airgeadra atá difriúil óna airgeadra feidhmiúil, ní thabharfaidh sé tuairisc ar na ráitis airgeadais mar a bheith ag comhlíonadh na IFRSanna ach amháin má chomhlíonann siad ceanglais uile na IFRSanna, lena n-áirítear an modh aistriúcháin a leagtar amach i míreanna 39 agus 42.

56

Uaireanta, cuireann eintiteas a ráitis airgeadais nó faisnéis airgeadais eile i láthair in airgeadra nach é a airgeadra feidhmiúil é gan ceanglais mhír 55 a chomhlíonadh. Ní fhéadfaidh eintiteas ach ítimí roghnaithe óna ráitis airgeadais a thiontú go dtí airgeadra eile, mar shampla. Nó, eintiteas nach ionann a airgeadra feidhmiúil agus airgeadra gheilleagar hipearbhoilscitheach, féadfaidh sé na ráitis airgeadais a thiontú go dtí airgeadra eile trí na hítimí go léir a aistriú ag an ráta reatha is déanaí. Níl tiontuithe den sórt sin i gcomhréir le IFRSanna agus ceanglaítear na nochtaí a leagtar amach i mír 57.

57

Nuair a thaispeánann eintiteas a ráitis airgeadais nó faisnéis airgeadais eile in airgeadra atá difriúil óna airgeadra feidhmiúil nó óna airgeadra tuairiscithe, agus nuair nach gcomhlíontar ceanglais mhír 55, déanfaidh sé na nithe a leanas: (a) an fhaisnéis a shainaithint go follasach mar fhaisnéis fhorlíontach chun í a idirdhealú ón bhfaisnéis a chomhlíonann IFRSanna; (b) an t-airgeadra ina dtaispeántar an fhaisnéis fhorlíontach a nochtadh; agus (c) airgeadra feidhmiúil an eintitis a nochtadh agus an modh aistriúcháin a úsáidtear chun an fhaisnéis fhorlíontach a chinneadh.

DÁTA ÉIFEACHTACH AGUS TRASDUL

58

Cuirfidh eintiteas an caighdeán seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2005 nó ina dhiaidh sin. Moltar cur i bhfeidhm níos luaithe a dhéanamh. Má chuireann eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir le tréimhse a thosaíonn roimh an 1 Eanáir 2005, nochtfaidh sé an méid sin.

58A

Le Glaninfheistíocht in Oibríocht Eachtrach, (Leasú ar IAS 21), arna eisiúint i mí na Nollag 2005, cuireadh mír 15A leis agus leasaíodh mír 33. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2006 nó dá éis sin. Moltar cur i bhfeidhm níos luaithe a dhéanamh.

59

Cuirfidh eintiteas mír 47 i bhfeidhm go hionchasach maidir le gach éadáil a tharlaíonn i ndiaidh thús na tréimhse tuairiscithe airgeadais ina gcuirtear an caighdeán seo i bhfeidhm den chéad uair. Ceadaítear cur i bhfeidhm cúlghabhálach mhír 47 maidir le héadálacha níos luaithe. Maidir le héadáil oibríochta eachtraí a gcaitear léi go hionchasach ach nár tharla roimh an dáta ar a gcuirtear an caighdeán seo i bhfeidhm den chéad uair, ní dhéanfaidh an t-eintiteas blianta roimhe seo a athshonrú agus dá réir sin féadfaidh sé, i gcás inarb iomchuí, caitheamh le cáilmheas agus coigeartuithe luacha chóir a eascraíonn as an éadáil sin mar shócmhainní agus dliteanais an eintitis seachas mar shócmhainní agus dliteanais na hoibríochta eachtraí. Dá bhrí sin, tá an cáilmheas agus na coigeartuithe luacha chóir sin sloinnte cheana féin in airgeadra feidhmiúil an eintitis nó is ítimí airgeadra eachtraigh neamhairgeadaíochta iad, a thuairiscítear ag úsáid an ráta malairte amhail ar dháta na héadála.

60

Déanfar cuntasaíocht ar gach athrú eile a leanann as cur i bhfeidhm an chaighdeáin seo i gcomhréir le ceanglais IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta.

60A

Le IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) leasaíodh an téarmaíocht a úsáideadh ar fud IFRSanna. Ina theannta sin, leasaíodh leis míreanna 27, 30–33, 37, 39, 41, 45, 48 agus 52. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

60B

Le IAS 27 (arna leasú in 2008), cuireadh míreanna 48A–48D leis agus leasaíodh mír 49. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2009 nó ina dhiaidh sin. Má chuireann eintiteas IAS 27 (arna leasú in 2008) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

60C

[Scriosta]

60D

Le Feabhsuithe maidir le IFRSanna, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2010, leasaíodh mír 60B. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2010 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe.

60E

[Scriosta]

60F

Le IFRS 10 agus IFRS 11, Comhshocruithe, arna n-eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh mír 3(b) agus míreanna 8, 11, 18, 19, 33, 44–46 agus mír 48A. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 10 agus IFRS 11 i bhfeidhm.

60G

Le IFRS 13, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh an sainmhíniú ar luach cóir i mír 8 agus leasaíodh mír 23. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 13 i bhfeidhm.

60H

Le Cur i láthair Ítimí Ioncaim Chuimsithigh Eile (Leasuithe ar IAS 1), arna eisiúint i mí an Mheithimh 2011, leasaíodh mír 39. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IAS 1 arna leasú i mí an Mheithimh 2011 i bhfeidhm.

60I

[Scriosta]

60J

Le IFRS 9, arna eisiúint i mí Iúil 2014, leasaíodh míreanna 3, 4, 5, 27 agus 52 agus scriosadh mír 60C, mír 60E agus mír 60I. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

60K

Le IFRS 16 Léasanna, arna eisiúint i mí Eanáir 2016, leasaíodh mír 16. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 16 i bhfeidhm.

FÓGAIRTÍ EILE A THARRAINGT SIAR

61

Leis an gcaighdeán seo, dímholtar IAS 21 Iarmhairtí Athruithe ar Rátaí Malairte Eachtraí (arna athbhreithniú in 1993).

62

Cuirtear an caighdeán seo in ionad na léirmhínithe seo a leanas: (a) An Buanchoiste Léirmhíniúcháin-11 Malairt Eachtrach – Caipitliú Caillteanas de Dheasca Dian-Dhíluachálacha Airgeadra; (b) An Buanchoiste Léirmhíniúcháin-19 Airgeadra Tuairiscithe — Tomhas agus Cur i Láthair Ráiteas Airgeadais faoi IAS 21 agus IAS 29; agus (c) An Buanchoiste Léirmhíniúcháin-30 Airgeadra Tuairiscithe — Aistriú ón Airgeadra Tomhais chuig an Airgeadra Tuairiscithe.

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 23

Costais Iasachtaíochta

BUNPHRIONSABAIL

1

Costais iasachtaíochta atá inchurtha go díreach i leith éadáil, tógáil nó táirgeadh sócmhainne cáilithí, cuirtear san áireamh le costas na sócmhainne sin iad. Aithnítear costais iasachtaíochta eile mar speansas.

RAON FEIDHME

2

Cuirfidh eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm agus cuntas á choinneáil ar chostais iasachtaíochta.

3

Ní bhaineann an Caighdeán le costas iarbhír nó intuigthe cothromais, lena n-áirítear caipiteal tosaíochta nach n-aicmítear mar dhliteanas é.

4

Ní cheanglaítear ar eintiteas an Caighdeán a chur i bhfeidhm maidir le costais iasachtaíochta atá inchurtha go díreach i leith éadáil, tógáil nó táirgeadh: (a) sócmhainn cháilitheach a thomhaistear ar luach cóir, mar shampla sócmhainn bhitheolaíoch faoi raon feidhme IAS 41 Talmhaíocht; nó (b) fardail a mhonaraítear, nó thairgtear ar shlí eile, i gcainníochtaí móra ar bhonn atriallach.

SAINMHÍNITHE

5

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo agus is é an méid seo a leanas is brí leo i ngach cás faoi seach:   Is éard is costais iasachtaíochta ann an méid úis agus costais eile a thabhaíonn eintiteas i dtaca le cistí a fháil ar iasacht.   Is éard is sócmhainn cháilitheach ann sócmhainn a bhfuil tréimhse shuntasach ama de dhíth chun í a ullmhú don úsáid atá beartaithe léi nó lena díol.

6

D’fhéadfaí a áireamh le costais iasachtaíochta: (a) speansas úis arna ríomh ag úsáid an mhodha úis éifeachtaigh mar a dtugtar tuairisc air in IFRS 9; (b) [scriosta] (c) [scriosta] (d) ús i leith dliteanais léasa a aithnítear i gcomhréir le IFRS 16 Léasanna; agus (e) difríochtaí malairte a eascraíonn as iasachtaí airgeadra eachtraigh a mhéid a mheastar gur coigeartú ar chostais úis iad.

7

Ag brath ar na himthosca, féadfaidh aon cheann de na cineálacha seo a leanas a bheith i gceist le sócmhainní cáilitheacha: (a) fardail (b) gléasra monaraíochta (c) saoráidí giniúna cumhachta (d) sócmhainní doláimhsithe (e) maoine infheistíochta (f) plandaí iompair. Sócmhainní airgeadais agus fardail a mhonaraítear nó a thairgtear ar shlí eile iad thar thréimhse ama ghearr, ní sócmhainní cáilitheacha iad. Sócmhainní atá ullamh don úsáid atá beartaithe leo nó lena ndíol nuair a fhaightear iad, ní sócmhainní cáilitheacha iad.

AITHINT

8

Costais iasachtaíochta atá inchurtha go díreach le héadáil, tógáil nó táirgeadh sócmhainne cáilithí mar chuid de chostas na sócmhainne sin, déanfaidh eintiteas na costais iasachtaíochta sin a chaipitliú. Aithneoidh eintiteas costais iasachtaíochta eile mar speansas sa tréimhse ina dtabhaítear iad.

9

Costais iasachtaíochta atá inchurtha go díreach i leith éadáil, tógáil nó táirgeadh sócmhainne cáilithí, cuirtear san áireamh le costas na sócmhainne sin iad. Déantar costais iasachtaíochta den sórt sin a chaipitliú mar chuid de chostas na sócmhainne nuair is dócha go mbeidh tairbhí eacnamaíocha don eintiteas amach anseo mar thoradh orthu agus nuair is féidir na costais a thomhas go hiontaofa. Nuair a chuireann eintiteas IAS 29 Tuairisciú Airgeadais i nGeilleagair Hipearbhoilscitheacha i bhfeidhm, aithníonn sé mar speansas an chuid de chostais iasachtaíochta a chúitíonn as boilsciú le linn na tréimhse céanna i gcomhréir le mír 21 den Chaighdeán sin.

Costais iasachtaíochta atá incháilithe do chaipitliú

10

Costais iasachtaíochta atá inchurtha go díreach i leith éadáil, tógáil nó táirgeadh sócmhainne cáilithí, is iad na costais iasachtaíochta sin a seachnófaí mura ndéanfaí an caiteachas ar an tsócmhainn cháilitheach. Nuair a fhaigheann eintiteas cistí ar iasacht go sonrach chun críche sócmhainn cháilitheach áirithe a fháil, is féidir na costais iasachtaíochta a bhaineann go díreach leis an sócmhainn cháilitheach sin a shainaithint go héasca.

11

D’fhéadfadh sé a bheith deacair gaolmhaireacht dhíreach a shainaithint idir iasachtaí áirithe agus sócmhainn cháilitheach agus chun na hiasachtaí a d’fhéadfaí a sheachaint seachas sin a shuí. Tarlaíonn deacracht den sórt sin, mar shampla, nuair a dhéantar gníomhaíocht mhaoinithe eintitis a chomhordú go lárnach. Féadfaidh deacrachtaí teacht chun cinn freisin nuair a úsáideann grúpa raon ionstraimí fiachais chun cistí a fháil ar iasacht ag rátaí éagsúla úis, agus nuair a thugann sé na cistí sin ar iasacht ar bhoinn éagsúla d’eintitis eile sa ghrúpa. Tagann castachtaí eile chun cinn trí bhíthin iasachtaí a ainmnítear in airgeadraí eachtracha nó atá nasctha leo a úsáid, nuair a oibríonn an grúpa i ngeilleagair ard-bhoilscitheacha, agus ó luaineachtaí i rátaí malairte. Dá thoradh sin, is deacair an méid costas iasachtaíochta atá inchurtha go díreach i leith éadáil sócmhainne cáilithí a shuí agus is gá breithiúnas a fheidhmiú ina leith.

12

A mhéid a fhaigheann eintiteas cistí ar iasacht go sonrach chun críche sócmhainn cháilitheach a fháil, cinnfidh an t-eintiteas gurb é an méid costas iasachtaíochta atá incháilithe do chaipitliú ná na costais iasachtaíochta iarbhír a tabhaíodh ar an iasacht sin le linn na tréimhse lúide aon ioncam infheistíochta ón infheistíocht shealadach sna hiasachtaí sin.

13

D’fhéadfadh a bheith mar thoradh ar na socruithe maoinithe le haghaidh sócmhainn cháilitheach go bhfaigheadh eintiteas cistí a fuarthas ar iasacht agus go dtabhódh sé na costais iasachtaíochta ghaolmhara sula n-úsáidfí na cistí go léir nó cuid díobh le haghaidh caiteachas ar an tsócmhainn cháilitheach. In imthosca den sórt sin, is minic a ndéantar na cistí a infheistiú go sealadach ar feitheamh a gcaiteachas ar an tsócmhainn cháilitheach. Agus an méid costas iasachtaíochta a cháilíonn do chaipitliú le linn tréimhse á chinneadh, asbhaintear aon ioncam infheistíochta a tuilleadh ar chistí den sórt sin ó na costais iasachtaíochta a tabhaíodh.

14

A mhéid a fhaigheann eintiteas cistí ar iasacht go ginearálta agus a úsáideann sé iad chun críche sócmhainn cháilitheach a fháil, cinnfidh an t-eintiteas an méid costas iasachtaíochta atá incháilithe do chaipitliú trí bhíthin ráta caipitlithe a chur i bhfeidhm maidir leis an gcaiteachas ar an tsócmhainn sin. Is éard a bheidh sa ráta caipitlithe ná meán ualaithe na gcostas iasachtaíochta atá infheidhme maidir le hiasachtaí uile an eintitis atá gan íoc le linn na tréimhse. Mar sin féin, eiseoidh eintiteas ón ríomh seo costais iasachtaíochta atá infheidhme maidir le hiasachtaí a fuarthas go sonrach chun críche sócmhainn cháilitheach a fháil go dtí go dtabharfar chun críche beagnach na gníomhaíochtaí go léir is gá chun an tsócmhainn sin a ullmhú don úsáid atá beartaithe léi nó lena díol. An méid costas iasachtaíochta a chaipitlíonn eintiteas le linn tréimhse, ní rachaidh sé thar an méid costas iasachtaíochta a thabhaigh sé le linn na tréimhse sin.

15

In imthosca áirithe, is iomchuí iasachtaí uile na máthairchuideachta agus a fochuideachtaí a chur san áireamh agus meán ualaithe na gcostas iasachtaíochta á ríomh; in imthosca eile, is iomchuí do gach fochuideachta meán ualaithe de na costais iasachtaíochta atá infheidhme maidir lena hiasachtaí dílse a úsáid.

Farasbarr shuim ghlanluacha na sócmhainne cáilithí os cionn an mhéid in-aisghabhála

16

Nuair is mó suim ghlanluacha nó costas deiridh ionchasach na sócmhainne cháilithí ná an méid in-aisghabhála nó an glanluach inréadaithe ina leith, déantar an tsuim ghlanluacha a dhíluacháil nó a dhíscríobh i gcomhréir le ceanglais Chaighdeáin eile. In imthosca áirithe, déantar méid na díluachála nó an díscríofa a chúlscríobh i gcomhréir leis na Caighdeáin eile sin.

Tús a chur le caipitliú

17

Cuirfidh eintiteas tús le costais iasachtaíochta a chaipitliú mar chuid de chostas sócmhainne cáilithí ar an dáta tosaigh. Is é an dáta tosaigh don chaipitliú ná an dáta ar a gcomhlíonann an t-eintiteas na coinníollacha uile seo a leanas den chéad uair: (a) tabhaíonn sé caiteachas don tsócmhainn; (b) tabhaíonn sé costais iasachtaíochta; agus (c) tugann sé faoi ghníomhaíochtaí a bhfuil gá leo chun an tsócmhainn a ullmhú don úsáid atá beartaithe léi nó lena díol.

18

Ní áirítear le caiteachas ar shócmhainn cháilitheach ach an caiteachas a raibh íocaíochtaí in airgead, aistrithe sócmhainní eile nó glacadh dliteanas úsmhar mar thoradh air, agus sin amháin. Laghdaítear caiteachas le haon íocaíocht de réir dul chun cinn a fhaightear agus le deontais a fhaightear i dtaca leis an tsócmhainn (féach IAS 20 Cuntasaíocht um Dheontais Rialtais agus um Nochtadh Cúnamh Rialtais). Meánsuim ghlanluacha na sócmhainne le linn tréimhse, lena n-áirítear costais iasachtaíochta a caipitlíodh roimhe sin, is neastachán réasúnach í sin, de ghnáth, ar an gcaiteachas a gcuirtear an ráta caipitlithe i bhfeidhm maidir leis sa tréimhse sin.

19

Na gníomhaíochtaí a bhfuil gá leo chun an tsócmhainn a ullmhú don úsáid atá beartaithe léi nó lena díol, baineann siad le níos mó ná tógáil fhisiciúil na sócmhainne. Áirítear leo sin obair theicniúil agus riaracháin sula gcuirtear tús le tógáil fhisiciúil, amhail na gníomhaíochtaí atá bainteach le ceadanna a fháil sula gcuirtear tús leis an tógáil fhisiciúil. Eisiaitear ó na gníomhaíochtaí sin, áfach, sócmhainn a bheith i seilbh nuair nach bhfuil táirgeadh ná forbairt ar siúl a chuireann athrú ar riocht na sócmhainne. Mar shampla, déantar costais iasachtaíochta a thabhaítear nuair atá talamh á fhorbairt a chaipitliú le linn na tréimhse ina ndéantar gníomhaíochtaí a bhaineann leis an bhforbairt. Costais iasachtaíochta a thabhaítear nuair atá talamh a fuarthas chun críche tógála i seilbh gan aon ghníomhaíocht forbartha ghaolmhar ar bun ann, áfach, ní cháilíonn siad do chaipitliú.

Caipitliú a chur ar fionraí

20

Cuirfidh eintiteas caipitliú costas iasachtaíochta ar fionraí le linn tréimhsí fada ina gcuireann sé forbairt ghníomhach sócmhainne cáilithí ar fionraí.

21

Féadfaidh eintiteas costais iasachtaíochta a thabhú le linn tréimhse fada ina gcuireann sé ar fionraí na gníomhaíochtaí is gá chun sócmhainn a ullmhú don úsáid atá beartaithe léi nó lena díol. Is costais iad sin a bhaineann le sócmhainní nach bhfuil tugtha chun críche go hiomlán a bheith i seilbh agus ní cháilíonn siad do chaipitliú. Mar sin féin, ní ghnách d’eintiteas caipitliú costas iasachtaíochta a chur ar fionraí le linn tréimhse ina ndéanann sé obair shubstaintiúil theicniúil agus riaracháin. Ní chuireann eintiteas costais iasachtaíochta caipitlithe ar fionraí ach an oiread nuair is cuid riachtanach den phróiseas de shócmhainn a ullmhú don úsáid atá beartaithe léi nó lena díol í moill shealadach. Mar shampla, leanann caipitliú ar aghaidh le linn na tréimhse fada ina gcuireann ardleibhéil uisce moill ar dhroichead a thógáil, más coitianta iad ardleibhéil uisce den sórt sin le linn na tréimhse tógála sa réigiún geofghrafach i gceist.

Scor de chaipitliú

22

Scorfaidh eintiteas de chostais iasachtaíochta a chaipitliú nuair a bheidh beagnach gach ceann de na gníomhaíochtaí is gá chun an tsócmhainn cháilitheach a ullmhú don úsáid atá beartaithe léi nó lena díol tugtha chun críche.

23

Is gnách go mbíonn sócmhainn ullamh don úsáid atá beartaithe léi nó lena díol nuair atá tógáil fhisiciúil na sócmhainne tugtha chun críche cé go bhféadfadh an gnáth-obair riaracháin bheith ar siúl fós. I gcás nach bhfuil ach mion-mhodhnuithe fós le déanamh, amhail réadmhaoin a mhaisiú de réir sonraíocht an cheannaitheora nó an úsáideora, is léiriú é sin go bhfuil beagnach gach ceann de na gníomhaíochtaí tugtha chun críche.

24

I gcás go dtugann eintiteas tógáil sócmhainne cáilithí chun críche i bpáirteanna agus gur féidir gach páirt a úsáid fad a leantar ar aghaidh le tógáil ar pháirteanna eile, scorfaidh an t-eintiteas de chostais iasachtaíochta a chaipitliú nuair a bheidh beagnach gach ceann de na gníomhaíochtaí is gá chun an tsócmhainn cháilitheach a ullmhú don úsáid atá beartaithe léi nó lena díol tugtha chun críche.

25

Sampla de shócmhainn cháilitheach ar féidir gach páirt di a úsáid fad a leantar ar aghaidh le tógáil ar pháirteanna eile is ea páirc ghnó atá comhdhéanta de roinnt foirgneamh, ar féidir gach ceann díobh a úsáid go haonarach. Sampla de shócmhainn cháilitheach nach mór a bheith tugtha chun críche sular féidir aon pháirt a úsáid is ea gléasra tionscail lena mbaineann roinnt próiseas a dhéantar go seicheamhach i gcodanna difriúla den ghléasra laistigh den suíomh céanna, amhail muileann cruach.

NOCHTADH

26

Nochtfaidh eintiteas an méid a leanas: (a) an méid costas iasachtaíochta a caipitlíodh le linn na tréimhse; agus (b) an ráta caipitlithe a úsáideadh chun méid na gcostas iasachtaíochta atá incháilithe do chaipitliú a chinneadh.

FORÁLACHA IDIRTHRÉIMHSEACHA

27

Nuair atá athrú ar an mbeartas cuntasaíochta i gceist le cur i bhfeidhm an Chaighdeáin seo, cuirfidh eintiteas an Caighdeán i bhfeidhm maidir le costais iasachtaíochta a bhaineann le sócmhainní cáilitheacha a bhfuil an dáta tosaigh dá gcaipitliú ar an dáta éifeachtach nó ina dhiaidh.

28

Mar sin féin, féadfaidh eintiteas aon dáta roimh an dáta éifeachtach a ainmniú agus an Caighdeán a chur i bhfeidhm maidir le costais iasachtaíochta a bhaineann le sócmhainní cáilitheacha a bhfuil an dáta tosaigh dá gcaipitliú ar an dáta sin nó ina dhiaidh.

28A

Le Feabhsuithe Bliantúla maidir le Caighdeáin IFRS le haghaidh na tréimhse 2015–2017, arna eisiúint i mí na Nollag 2017, leasaíodh mír 14. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm maidir le costais iasachtaíochta a tabhaíodh ag tús na tréimhse tuairiscithe bliantúla ina gcuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm ar dtús, nó ina dhiaidh.

DÁTA ÉIFEACHTACH

29

Cuirfidh eintiteas an Caighdeán i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2009 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an Caighdeán i bhfeidhm maidir le tréimhse a thosaíonn roimh an 1 Eanáir 2009, nochtfaidh sé an méid sin.

29A

Le Feabhsuithe maidir le IFRSanna, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2008, leasaíodh mír 6. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2009 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

29B

Le IFRS 9, arna eisiúint i mí Iúil 2014, leasaíodh mír 6. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

29C

Le IFRS 16, arna eisiúint i mí Eanáir 2016, leasaíodh mír 6. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 16 i bhfeidhm.

29D

Le Feabhsuithe Bliantúla maidir le Caighdeáin IFRS le haghaidh na tréimhse 2015–2017, arna eisiúint i mí na Nollag 2017, leasaíodh mír 14 agus cuireadh mír 28A leis. Cuirfidh an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh na dtréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2019 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

TARRAINGT SIAR IAS 23 (ATHBHREITHNITHE 1993)

30

Cuirtear an Caighdeán seo in ionad IAS 23 Costais Iasachtaíochta arna athbhreithniú in 1993.

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 24

Faisnéis a Nochtadh maidir le Páirtithe Gaolmhara

CUSPÓIR

1

Is é is cuspóir don chaighdeán seo a áirithiú go mbeidh na nochtuithe is gá i ráitis airgeadais eintitis chun aird a tharraingt ar an bhféidearthacht go ndearna láithreacht pháirtithe gaolmhara agus idirbhearta agus suimeanna gan íoc, lena n-áirítear gealltanais, le páirtithe den sórt sin, difear do staid airgeadais agus do bhrabús nó caillteanas an eintitis.

RAON FEIDHME

2

Cuirfear an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir leis na nithe seo a leanas: (a) gaolmhaireachtaí agus idirbhearta le páirtithe gaolmhara a shainaithint; (b) suimeanna gan íoc, lena n-áirítear gealltanais, idir eintiteas agus páirtithe gaolmhara a shainaithint; (c) na himthosca ina n-éilítear na hítimí in (a) agus (b) a shainaithint; agus (d) na nochtuithe atá le déanamh faoi na hítimí sin a chinneadh.

3

Leis an gCaighdeán seo, ceanglaítear nochtadh maidir le gaolmhaireachtaí le páirtithe gaolmhara, idirbhearta agus suimeanna gan íoc lena n-áirítear gealltanais, sna ráitis airgeadais comhdhlúite agus sna ráitis airgeadais ar leithligh de chuid máthairchuideachta nó infheisteoirí a bhfuil comhrialú nó tionchar suntasach acu air, arna chur i láthair i gcomhréir le IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite nó le IAS 27 Ráitis Airgeadais ar Leithligh. Tá feidhm ag an gCaighdeán seo maidir le ráitis airgeadais aonair freisin.

4

Déantar idirbheart páirtithe gaolmhara agus suimeanna gan íoc le heintitis eile i ngrúpa a nochtadh i ráitis airgeadais eintitis. Cuirtear idirbheart páirtithe gaolmhara inghrúpa agus suimeanna gan íoc as an áireamh, seachas na cinn sin idir eintiteas infheistíochta agus a fochuideachtaí arna dtomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas, agus ráitis airgeadais chomhdhlúite an ghrúpa á n-ullmhú.

CUSPÓIR NA NOCHTUITHE PÁIRTITHE GAOLMHARA

5

Is gnáthghné den tráchtáil agus den ghnó iad gaolmhaireachtaí páirtithe gaolmhara. Mar shampla, is minic a dhéanann eintitis codanna dá ngníomhaíochtaí trí fhochuideachtaí, comhfhiontair agus comhlaigh. Sna himthosca sin, bíonn an cumas ag an eintiteas difear a dhéanamh do bheartais airgeadais agus oibriúcháin na hinstitiúide infheistiúcháin trí bhíthin rialú, comhrialú nó tionchar suntasach a bheith ann.

6

D’fhéadfadh gaolmhaireacht pháirtí gaolmhar éifeacht a bheith aige ar bhrabús nó caillteanas agus ar staid airgeadais eintitis. Féadfaidh páirtithe gaolmhara tabhairt faoi idirbhearta nach ndéanfadh páirtithe neamhghaolmhara. Mar shampla, i gcás eintiteas a dhíolann earraí lena mháthairchuideachta ar costas, seans nach ndíolfadh sé earraí chuig custaiméir eile faoi na téarmaí sin. Chomh maith leis sin, féadfar nach ndéanfaí idirbhearta idir páirtithe gaolmhara ar na méideanna céanna agus a ndéanfaí iad le páirtithe neamhghaolmhara.

7

D’fhéadfadh gaolmhaireacht pháirtí gaolmhar difear a dhéanamh do bhrabús nó caillteanas agus do staid airgeadais eintitis, fiú sa chás nach dtarlaíonn idirbhearta páirtithe gaolmhara. D’fhéadfadh gur leordhóthanach gur ann don ghaolmhaireacht chun difear a dhéanamh d’idirbhearta an eintitis le páirtithe eile. Mar shampla, féadfaidh fochuideachta deireadh a chur le gaolmhaireacht le páirtí trádála i gcás go bhfaigheann an mháthairchuideachta fochuideachta eile a dhéanann an ghníomhaíocht chéanna agus a dhéanann an t-iar-pháirtí trádála. Nó, féadfaidh páirtí amháin staonadh ó ghníomhú mar gheall ar an tionchar suntasach atá ag páirtí eile—mar shampla, féadfaidh máthairchuideachta treoir a thabhairt d’fhochuideachta gan tabhairt faoi thaighde agus forbairt.

8

Ar na cúiseanna sin, d’fhéadfadh eolas faoi idirbhearta eintitis, suimeanna gan íoc, lena n-áirítear gealltanais, agus gaolmhaireachtaí le páirtithe gaolmhara, d’fhéadfaidís difear a dhéanamh do mheasúnuithe ar a oibríochtaí ag úsáideoirí ráiteas airgeadais, lena n-áirítear measúnuithe ar na rioscaí agus deiseanna roimh an eintiteas.

SAINMHÍNITHE

9

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo in éineacht leis na bríonna a shonraítear:   Is éard is páirtí gaolmhar ann duine nó eintitis a bhaineann leis an eintiteas a bhfuil a ráitis airgeadais á n-ullmhú aige (dá dtagraítear sa Chaighdeán seo mar an ‘eintiteas tuairiscithe’). (a) Baineann duine nó duine muinteartha de mhuintir an duine sin le heintiteas tuairiscithe má tá an méid seo a leanas fíor maidir leis an duine sin: (i) rialaíonn nó comhrialaíonn an duine sin an t-eintiteas tuairiscithe; (ii) tá tionchar suntasach ag an duine ar an eintiteas tuairiscithe; nó (iii) is comhalta de phríomhphearsanra bainistíochta an eintitis tuairiscithe nó máthairchuideachta an eintitis tuairiscithe an duine sin. (b) Baineann eintiteas le heintiteas tuairiscithe má tá feidhm ag aon cheann de na coinníollacha seo a leanas: (i) Is baill iad an t-eintiteas agus an t-eintiteas tuairiscithe den ghrúpa céanna (ciallaíonn sé sin go mbaineann gach máthairchuideachta, fochuideachta nó chomh-fhochuideachta lena chéile). (ii) Is comhlach nó comhfhiontar den eintiteas eile é eintiteas amháin (nó eintiteas comhlachaithe nó comhfhiontar de ghrúpa a bhfuil an t-eintiteas eile ina bhall de freisin). (iii) Is comhfhiontair den tríú páirtí céanna iad an dá eintiteas. (iv) Is comhfhiontar é eintiteas amháin de thríú eintiteas agus is eintiteas comhlachaithe é an t-eintiteas eile den tríú eintiteas. (v) Is plean sochair iarfhostaíochta chun leasa fostaithe de cheachtar den eintiteas tuairiscithe nó eintiteas a bhaineann leis an eintiteas tuairiscithe é an t-eintiteas. Más plean den sórt sin é an t-eintiteas tuairiscithe, baineann na fostóirí urraíochta leis an eintiteas tuairiscithe freisin. (vi) Tá an t-eintiteas rialaithe ag nó comhrialaithe ag duine a aithnítear in (a). (vii) Tá tionchar suntasach ag duine a aithnítear in (a)(i) ar eintiteas nó duine atá ina chomhalta de phríomhphearsanra bainistíochta an eintitis (nó de mháthairchuideachta an eintitis). (viii) Cuireann an t-eintiteas, nó aon bhall de ghrúpa ina bhfuil sé, seirbhísí phríomhphearsanra bainistíochta ar fáil don eintiteas tuairiscithe nó do mháthairchuideachta an eintitis tuairiscithe.   Is éard is idirbheart páirtí gaolmhar ann aistriú acmhainní, seirbhísí nó oibleagáidí idir eintiteas tuairiscithe agus páirtí gaolmhar, gan beann ar cibé an ngearrtar nó nach gearrtar praghas.   Is éard is daoine muinteartha de mhuintir duine ann na daoine muinteartha sin is féidir a bheith ag súil leis go mbeadh tionchar acu ar an duine sin, nó mbeadh tionchar ag an duine sin orthu, maidir lena ngnóthaí leis an eintiteas, agus áirítear leo: (a) leanaí agus céile nó páirtí baile an duine sin; (b) leanaí chéile nó pháirtí baile an duine sin; agus (c) cleithiúnaithe an duine sin nó cleithiúnaithe chéile nó pháirtí baile an duine sin.   Áirítear le pá gach sochar fostaithe (mar a shainmhínítear iad in IAS 19 Sochair Fostaithe) lena n-áirítear sochair fostaithe a bhfuil feidhm ag IFRS 2 Íocaíocht Scairbhunaithe maidir leo. Is éard is sochair fostaithe ann gach cineál comaoine a íocann an t-eintiteas, atá iníoctha ag an eintiteas nó a chuireann an t-eintiteas ar fáil, nó a íoctar, atá iníoctha nó a chuirtear ar fáil thar ceann an eintitis, mar mhalairt ar sheirbhísí arna soláthar don eintiteas. Áirítear leis sin freisin comaoin a íoctar thar ceann máthairchuideachta an eintitis i leith an eintitis. Áirítear le cúiteamh: (a) sochair ghearrthéarmacha fostaithe, amhail pá, tuarastail agus ranníocaíochtaí slándála sóisialta, saoire bhliantúil íoctha agus saoire bhreoiteachta íoctha, roinnt an bhrabúis agus bónais (más iníoctha laistigh de 12 mhí ag deireadh na tréimhse) agus sochair neamhairgeadaíochta (amhail cúram leighis, tithíocht, carranna agus earraí nó seirbhísí saor in aisce nó fóirdheonaithe) le haghaidh fostaithe reatha; (b) sochair iarfhostaíochta amhail pinsin, sochair scoir eile, árachas saoil iarfhostaíochta agus cúram leighis iarfhostaíochta; (c) sochair fhadtéarmacha eile fostaithe, lena n-áirítear saoire fadseirbhíse nó saoire shabóideach, sochair iubhaile nó sochair fadseirbhíse eile, sochair fhadtéarmacha mhíchumais agus, i gcás nach bhfuil siad iníoctha go hiomlán laistigh de 12 mhí i ndiaidh dheireadh na tréimhse, roinnt an bhrabúis, bónais agus pá iarchurtha; (d) sochair i dtaca le foirceannadh; agus (e) íocaíocht scairbhunaithe.   Is éard is príomhphearsanra bainistíochta ann na daoine sin a bhfuil údarás acu agus freagracht orthu as pleanáil, stiúradh agus rialú gníomhaíochtaí an eintitis, go díreach nó go hindíreach, lena n-áirítear aon stiúrthóir (feidhmeannach nó eile) ar an eintiteas sin.   Tagraíonn rialtas do rialtas, do ghníomhaireachtaí rialtais agus do chomhlachtaí comhchosúla cibé acu atá siad áitiúil, náisiúnta nó idirnáisiúnta nó nach bhfuil.   Is éard is eintiteas a bhaineann leis an rialtas ann eintiteas a rialaítear nó a rialaítear i gcomhpháirt ag rialtas nó a bhfuil tionchar suntasach ag rialtas air.   Sainmhínítear na téarmaí ‘rialú’ agus ‘eintiteas infheistíochta’, ‘comhrialú’ agus ‘tionchar suntasach’ in IFRS 10, IFRS 11 Comhshocruithe agus in IAS 28 Infheistíochtaí i gComhlaigh agus i gComhfhiontair faoi seach agus úsáidtear iad sa Chaighdeán seo de réir na mbríonna a shonraítear sna IFRSanna sin.

10

Agus gach gaolmhaireacht pháirtí gaolmhar fhéideartha á breithniú, dírítear aird ar shubstaint na gaolmhaireachta agus ní ar an bhfoirm dhlíthiúil agus sin amháin.

11

I gcomhthéacs an Chaighdeáin seo, ní páirtithe gaolmhara iad na nithe seo a leanas: (a) 2 eintiteas díreach mar gheall go bhfuil stiúrthóir nó comhalta eile den phríomhphearsanra bainistíochta i bpáirtchoiteann acu nó mar gheall go bhfuil tionchar suntasach ag príomhphearsanra bainistíochta eintiteas amháin ar an eintiteas eile. (b) 2 chomhfhiontraí díreach mar gheall go roinneann siad comhrialú ar chomhfhiontar. (c) (i) soláthraithe maoinithe, (ii) ceardchumainn, (iii) fóntais phoiblí, agus (iv) ranna agus gníomhaireachtaí rialtais nach rialaíonn, nach gcomhrialaíonn ná nach bhfuil tionchar suntasach acu ar an eintiteas tuairiscithe, de bhua a ngnáthghnóthaí le heintiteas agus sin amháin (cé go bhféadfaidh siad difear a dhéanamh do shaoirse ghníomhaíocht eintitis nó bheith rannpháirteach ina phróiseas cinnteoireachta). (d) custaiméir, soláthraí, saincheadúnóir, dáileoir nó gníomhaire ginearálta lena ndéanann eintiteas méid suntasach gnó, de bhua an spleáchais eacnamaíoch a bhíonn ann mar thoradh air sin, agus sin amháin.

12

Maidir leis an sainmhíniú ar pháirtí gaolmhar, áirítear le heintiteas comhlach fochuideachtaí an eintitis chomhlachaithe agus áirítear le comhfhiontar fochuideachtaí an chomhfhiontair. Dá bhrí sin, mar shampla, tá gaol idir fochuideachta eintitis chomhlaigh agus an t-infheisteoir a bhfuil tionchar suntasach aige ar an eintiteas comhlachaithe.

NOCHTUITHE

Gach eintiteas

13

Déanfar na gaolmhaireachtaí idir máthairchuideachta agus a fochuideachtaí a nochtadh gan beann ar cibé an raibh idirbhearta eatarthu nó nach raibh. Déanfaidh eintiteas ainm a mháthairchuideachta a nochtadh agus ainm an pháirtí rialaithe deiridh, más difriúil. I gcás nach dtairgeann máthairchuideachta an eintitis ná an páirtí rialaithe deiridh ráitis airgeadais chomhdhlúite atá ar fáil le húsáid ag an bpobal, déanfar ainm na chéad mháthairchuideachta eile is sinsearaí a dhéanann amhlaidh a nochtadh freisin.

14

Lena chur ar chumas úsáideoirí ráiteas airgeadais teacht ar thuairim faoi éifeachtaí ghaolmhaireachtaí páirtí ghaolmhair ar eintiteas, is iomchuí an ghaolmhaireacht páirtí ghaolmhair a nochtadh i gcás gur ann do rialú, gan beann ar cibé an raibh idirbhearta ann idir na páirtithe gaolmhara nó nach raibh.

15

An ceanglas maidir le gaolmhaireachtaí páirtí gaolmhar idir máthairchuideachta agus a fochuideachtaí a nochtadh, tá sin ann sa bhreis ar na ceanglais maidir le nochtadh in IAS 27 agus in IFRS 12 Nochtadh Leasanna in Eintitis Eile.

16

Déanann mír 13 tagairt don chéad mháthairchuideachta eile is sinsearaí. Is í sin an chéad mháthairchuideachta sa ghrúpa os cionn na neas-mháthairchuideachta a thairgeann ráitis airgeadais chomhdhlúite atá ar fáil le húsáid ag an bpobal.

17

Déanfaidh eintiteas pá phríomhphearsanra bainistíochta iomlán agus le haghaidh gach ceann de na catagóirí seo a leanas a nochtadh: (a) sochair ghearrthéarmacha fostaithe; (b) sochair iarfhostaíochta; (c) sochair eile fadtéarmacha; (d) sochair i dtaca le foirceannadh; agus (e) íocaíocht scairbhunaithe.

17A

I gcás go bhfaigheann eintiteas seirbhísí príomhphearsanra bainistíochta ó eintiteas eile (‘an t-eintiteas bainistíochta’), ní cheanglaítear ar an eintiteas na ceanglais i mír 17 a chur i bhfeidhm maidir leis an bpá a íocadh nó atá iníoctha le fostaithe nó stiúrthóirí an eintitis bhainistíochta.

18

I gcás go raibh idirbhearta páirtithe gaolmhara ag eintiteas le linn na tréimhse arna cumhdach leis na ráitis airgeadais, nochtfaidh sé cineál na gaolmhaireachta páirtí gaolmhar chomh maith le faisnéis faoi na hidirbhearta agus suimeanna gan íoc sin, lena n-áirítear gealltanais, is gá le go dtuigfidh úsáideoirí éifeacht fhéideartha na gaolmhaireachta ar na ráitis airgeadais. Tá na ceanglais sin maidir le nochtadh sa bhreis ar na ceanglais i mír 17. Áireofar le nochtuithe ar a laghad: (a) méid na n-idirbheart; (b) méid na suimeanna gan íoc, lena n-áirítear gealltanais, agus: (i) na téarmaí agus coinníollacha a bhaineann leo, lena n-áirítear cibé an bhfuil siad urraithe nó nach bhfuil agus cineál na comaoine atá le soláthar mar réiteach; agus (ii) mionsonraí faoi aon ráthaíocht a tugadh nó a fuarthas; (c) soláthar in aghaidh fiach amhrasach a bhaineann le méid na suimeanna gan íoc; agus (d) an speansais a aithnítear i rith na tréimhse i ndáil le drochfhiacha nó fiacha amhrasacha atá dlite ó pháirtithe gaolmhara.

18A

Méideanna a thabhaigh an t-eintiteas chun príomhsheirbhísí bainistíochta pearsanra a sholáthar, arna soláthar ag eintiteas bainistíochta ar leithligh, déanfar iad a nochtadh.

19

Déanfar na nochtuithe a cheanglaítear le mír 18 ar leithligh le haghaidh gach ceann de na catagóirí seo a leanas: (a) an mháthairchuideachta; (b) eintitis ag a bhfuil comhrialú, nó tionchar suntasach ar an eintiteas; (c) fochuideachtaí; (d) gnólachtaí comhlachaithe; (e) comhfhiontair ina bhfuil an t-eintiteas ina chomhfiontraí; (f) príomhphearsanra bainistíochta an eintitis nó a mháthairchuideachta; agus (g) páirtithe gaolmhara eile.

20

Aicmiú na méideanna atá iníoctha le páirtithe gaolmhara sna catagóirí difriúla agus atá le fáil uathu, mar a cheanglaítear le mír 19, is síneadh é sin ar an gceanglas maidir le nochtadh in IAS 1 Cur i Láthair Ráiteas Airgeadais go gcuirfí faisnéis i láthair sa ráiteas staide airgeadais nó sna nótaí. Cuirtear síneadh leis na catagóirí chun anailís níos cuimsithí ar shuimeanna páirtithe gaolmhara a chur ar fáil agus tá feidhm aige sin maidir le hidirbhearta páirtithe gaolmhara.

21

Is samplaí iad na nithe seo a leanas d’idirbhearta a nochtar más le páirtí gaolmhar a rinneadh iad: (a) earraí a cheannach nó a dhíol (críochnaithe nó neamhchríochnaithe); (b) maoin agus sócmhainní eile a cheannach nó a dhíol; (c) seirbhísí a sholáthar nó a fháil; (d) léasanna; (e) aistrithe taighde agus forbartha; (f) aistrithe faoi chomhaontuithe ceadúnais; (g) aistrithe faoi chomhaontuithe airgeadais (lena n-áirítear iasachtaí agus ranníocaíochtaí cothromais in airgead tirim nó cúiteamh comhchineáil); (h) soláthar ráthaíochtaí nó comhthaobhachta; (i) gealltanais chun rud éigin a dhéanamh má tharlaíonn nó mura dtarlaíonn teagmhas áirithe amach anseo, lena n-áirítear conarthaí le comhlíonadh (12) (aitheanta agus neamhaitheanta); agus (j) dliteanais arna réiteach thar ceann an eintitis nó ag an eintiteas thar ceann an pháirtí ghaolmhair sin.

22

Rannpháirtíocht ag máthairchuideachta nó ag fochuideachta i bplean sochair shainithe idir ghrúpeintitis, is idirbheart é sin idir pháirtithe gaolmhara (féach mír 42 de IAS 19 (arna leasú in 2011)).

23

Nochtuithe ina sonraítear go ndearnadh idirbhearta páirtithe gaolmhara ar théarmaí atá coibhéiseach leis na téarmaí sin atá ann in idirbhearta ar neamhthuilleamaí, ní dhéantar iad ach amháin i gcás gur féidir bunús a thabhairt le téarmaí den sórt sin.

24

Féadtar ítimí de chineál comhchosúil a nochtadh i bhformáid chomhiomlánaithe ach amháin i gcás gur gá nochtadh ar leithligh le go dtuigfear éifeachtaí idirbhearta páirtithe gaolmhara ar ráitis airgeadais an eintitis.

Eintitis a bhaineann leis an rialtas

25

Tá eintiteas tuairiscithe díolmhaithe ó na ceanglais maidir le nochtadh i mír 18 i ndáil le hidirbhearta páirtithe gaolmhara agus suimeanna gan íoc, lena n-áirítear gealltanais, le: (a) rialtas a bhfuil rialú, comhrialú nó tionchar suntasach aige ar an eintiteas tuairiscithe; agus (b) eintiteas eile ar páirtí gaolmhar é de bharr go rialaíonn, go gcomhrialaíonn nó go bhfuil tionchar suntasach ag an rialtas céanna ar an eintiteas tuairiscithe agus ar an eintiteas eile.

26

I gcás go gcuireann eintiteas tuairiscithe an díolúine i mír 25 i bhfeidhm, nochtfaidh sé an méid seo a leanas faoi na hidirbhearta agus faoi na suimeanna gaolmhara gan íoc dá dtagraítear i mír 25: (a) ainm an rialtais agus cineál a ghaolmhaireachta leis an eintiteas tuairiscithe (i.e. rialú, comhrialú, nó tionchar suntasach); (b) an fhaisnéis seo a leanas mionsonraithe go leordhóthanach lena chur ar chumas úsáideoirí ráitis airgeadais an eintitis tuiscint a fháil ar éifeacht idirbhearta páirtithe gaolmhara ar a ráitis airgeadais: (i) cineál agus méid gach idirbheart atá suntasach go haonarach; agus (ii) maidir le hidirbhearta eile atá suntasach i dteannta a chéile ach ní go haonarach, tásc cáilíochtúil nó cainníochtúil ar a méid. Áirítear le cineálacha idirbhearta na cinn a liostaítear i mír 21.

27

Agus a bhreithiúnas á úsáid aige chun an méid mionsonraí atá le nochtadh i gcomhréir leis na ceanglais i mír 26(b) a chinneadh, breithneoidh an t-eintiteas tuairiscithe dlúithe na gaolmhaireachta páirtí gaolmhaire agus fachtóirí eile atá ábhartha chun suntas an idirbhirt a shuí, amhail cibé an bhfuil nó nach bhfuil sé: (a) suntasach i dtéarmaí méid; (b) déanta ar théarmaí neamh-mhargaidh; (c) lasmuigh de ghnáth-oibríochtaí gnó ó lá go lá, amhail ceannach agus díol gnólachtaí; (d) nochta d’údaráis rialála nó mhaoirseachta; (e) tuairiscithe chuig an ardbhainistíocht; (f) faoi réir formheas scairshealbhóirí.

DÁTA ÉIFEACHTACH AGUS TRASDUL

28

Cuirfidh eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm go cúlghabhálach maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2011 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe, maidir leis an gCaighdeán iomlán nó an díolúine i bpáirt i míreanna 25-27 le haghaidh eintitis a bhaineann leis an rialtas. Má chuireann eintiteas an Caighdeán iomlán nó an díolúine i bpáirt sin i bhfeidhm maidir le tréimhse a thosaíonn roimh an 1 Eanáir 2011, nochtfaidh sé an méid sin.

28A

Le IFRS 10, IFRS 11 Comhshocruithe agus IFRS 12, arna n-eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh mír 3, mír 9, mír 11(b), mír 15, mír 19(b) agus (e) agus mír 25. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 10, IFRS 11 agus IFRS 12 i bhfeidhm.

28B

Le hEintitis Infheistíochta (Leasuithe ar IFRS 10, IFRS 12 agus IAS 27), arna n-eisiúint i mí Dheireadh Fómhair 2012, leasaíodh míreanna 4 agus 9. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2014 nó dá éis sin. Ceadaítear Eintitis Infheistíochta a chur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm níos luaithe, cuirfidh sé na leasuithe uile a áirítear in Eintitis Infheistíochta i bhfeidhm an tráth céanna.

28C

Le Feabhsuithe Bliantúla ar IFRSanna le haghaidh na tréimhse 2010–2012, arna eisiúint i mí na Nollag 2013, leasaíodh mír 9 agus cuireadh míreanna 17A agus 18A leis. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2014 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an leasú sin i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

AISTARRAINGT IAS 24 (2003)

29

Cuirtear an caighdeán seo in ionad IAS 24 Faisnéis a Nochtadh maidir le Páirtithe Gaolmhara (arna athbhreithniú in 2003).

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 26

Cuntasaíocht agus Tuairisciú na bPleananna Sochair Scoir

RAON FEIDHME

1

Cuirfear an caighdeán seo i bhfeidhm i ráitis airgeadais pleananna sochair scoir i gcás ina n-ullmhaítear ráitis airgeadais den sórt sin.

2

Déantar tagairt do phleananna sochair scoir le hainmneacha éagsúla eile uaireanta, amhail ‘scéimeanna pinsin’, ‘scéimeanna aoisliúntais’ nó ‘scéimeanna sochair scoir’. Leis an gcaighdeán seo, meastar gur eintiteas tuairiscithe ar leithligh ó fhostaithe na rannpháirtithe sa phlean é plean sochair scoir. Tá feidhm ag gach caighdeán eile maidir le ráitis airgeadais phleananna sochair scoir a mhéid nach dtagann an caighdeán seo ina n-ionad.

3

Baineann an Caighdeán seo le cuntasaíocht agus tuairisciú leis an bplean do na rannpháirtithe uile mar ghrúpa. Ní bhaineann sé le tuarascálacha do rannpháirtithe aonair faoina gcearta chun sochar scoir.

4

Baineann IAS 19 Sochair Fostaithe le costas na sochar scoir a chinneadh i ráitis airgeadais na bhfostóirí a bhfuil pleananna acu. Dá bhrí sin, comhlánaíonn an caighdeán seo IAS 19.

5

Féadtar pleananna sochair scoir a shainmhíniú mar phleananna ranníocaíochtaí sainithe nó mar phleananna sochar sainithe. Éilíonn go leor díobh go gcruthófaí cistí ar leithligh, a bhféadfaidh nó nach bhféadfaidh aitheantas dlíthiúil ar leithligh a bheith acu agus a bhféadfaidh nó nach bhféadfaidh iontaobhaithe a bheith acu, dá ndéantar ranníocaíochtaí agus a n-íoctar sochair scoir uathu. Tá feidhm ag an gcaighdeán seo gan beann ar cibé an gcruthaítear nó nach gcruthaítear ciste den sórt sin agus gan beann ar cibé an bhfuil nó nach bhfuil iontaobhaithe i gceist.

6

Tá pleananna sochair scoir a bhfuil sócmhainní acu atá infheistithe le cuideachtaí árachais faoi réir ag na ceanglais chuntasaíochta agus chistithe chéanna agus atá ag socruithe arna n-infheistiú go príobháideach. Dá réir sin, tá siad laistigh de raon feidhme an chaighdeáin seo ach amháin i gcás ina bhfuil an conradh leis an gcuideachta árachais faoi ainm rannpháirtí sonraithe nó grúpa rannpháirtithe agus inarb í an chuideachta árachais amháin atá freagrach as an oibleagáid sochair scoir.

7

Ní bhaineann an caighdeán seo le cineálacha eile sochar fostaíochta amhail slánaíochtaí foirceanta fostaíochta, socruithe pá iarchurtha, sochair saoire fadseirbhíse, pleananna speisialta luathscoir nó pleananna speisialta iomarcaíochta, pleananna sláinte agus leasa ná pleananna bónais. Tá socruithe de chineál slándáil shóisialta rialtais eisiata ó raon feidhme an chaighdeáin seo freisin.

SAINMHÍNITHE

8

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo agus is é an méid seo a leanas is brí leo i ngach cás faoi seach:   Is éard is pleananna sochair scoir ann socruithe lena soláthraíonn eintiteas sochair d’fhostaithe ar fhoirceannadh seirbhíse nó ina dhiaidh sin (i bhfoirm ioncaim bhliantúil nó mar chnapshuim) i gcás ina bhféadtar sochair den sórt sin, nó na ranníocaíochtaí ina dtreo, a chinneadh nó a réamh-mheas trí fhorálacha doiciméid nó trí chleachtais an eintitis sula dtéann an fostaí ar scor.   Is éard is pleananna ranníocaíochtaí sainithe ann pleananna sochair scoir faoina ndéantar méideanna atá le híoc mar shochair scoir a chinneadh trí ranníocaíochtaí chuig ciste in éineacht le tuilleamh infheistíochta ina leith.   Is éard is pleananna sochar sainithe ann pleananna sochair scoir faoina ndéantar méideanna atá le híoc a chinneadh faoi threoir fhoirmle a bhunaítear, de ghnáth, ar phá fostaithe agus/nó ar bhlianta seirbhíse.   Is éard is Cistiú ann sócmhainní a aistriú chuig eintiteas (an ciste) ar leithligh ó eintiteas an fhostóra chun oibleagáidí todhchaí a chomhlíonadh ó thaobh sochair scoir a íoc.   Chun críocha an chaighdeáin seo, úsáidtear na téarmaí seo a leanas freisin:   Is comhaltaí de phlean sochair scoir agus daoine eile atá i dteideal sochair faoin bplean iad rannpháirtithe.   Is éard atá sna glansócmhainní atá ar fáil le haghaidh sochar, sócmhainní plean lúide dliteanais seachas an luach láithreach achtúireach ar shochair scoir arna ngealladh.   Is éard atá i luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta ann, luach reatha na n-íocaíochtaí ionchasacha ó phlean sochair scoir le fostaithe atá ann cheana agus iarfhostaithe, atá inchurtha i leith na seirbhíse a tugadh cheana.   Is éard is sochair dhílsithe ann sochair nach mbraitheann na cearta ina leith ar fhostaíocht leanúnach, faoi choinníollacha phlean sochair scoir.

9

Tá urraitheoirí seachas fostóirí ag roinnt pleananna sochair scoir; tá feidhm ag an gcaighdeán seo maidir le ráitis airgeadais phleananna den sórt sin freisin.

10

Tá an chuid is mó de phleananna sochair scoir bunaithe ar chomhaontuithe foirmiúla. Tá roinnt pleananna neamhfhoirmiúil ach tá méid áirithe oibleagáide faighte acu de thoradh chleachtais bhunaithe fostóirí. Cé go gceadaíonn roinnt pleananna d’fhostóirí a n-oibleagáidí a theorannú faoi na pleananna, is deacair d’fhostóir plean a chealú, de ghnáth, má tá fostaithe le coinneáil. Tá feidhm ag an mbonn cuntasaíochta agus dearbhaithe céanna maidir le plean neamhfhoirmiúil agus atá maidir le plean foirmiúil.

11

Déanann go leor pleananna sochair scoir soláthar do chistí ar leithligh a bhunú a ndéantar ranníocaíochtaí chucu agus a n-íoctar sochair astu. Féadfaidh páirtithe a ghníomhaíonn go neamhspleách ó thaobh sócmhainní ciste a bhainistiú cistí den sórt sin a riar. Tugtar iontaobhaithe ar na páirtithe sin i dtíortha áirithe. Úsáidtear an téarma iontaobhaí sa chaighdeán seo chun tuairisc a thabhairt ar pháirtithe den sórt sin gan beann ar cibé ar cruthaíodh iontaobhas nó nár cruthaíodh.

12

De ghnáth, tugtar tuairisc ar phleananna sochair scoir mar phleananna ranníocaíochtaí sainithe nó mar phleananna sochar sainithe, agus tá a saintréithe dílse ag gach ceann. Uaireanta, bíonn pleananna ann a bhfuil saintréithe an dá chineál acu. Meastar gur pleananna sochar sainithe pleananna hibride den sórt sin chun críocha an chaighdeáin seo.

PLEANANNA RANNÍOCAÍOCHTAÍ SAINITHE

13

Beidh ráiteas maidir le glansócmhainní atá ar fáil le haghaidh sochar agus tuairisc ar an mbeartas cistithe i ráitis airgeadais phlean ranníocaíochtaí sainithe.

14

Faoi phlean ranníocaíochtaí sainithe, cinntear méid sochar rannpháirtí sa todhchaí leis na ranníocaíochtaí a d’íoc an fostóir, an rannpháirtí nó an dá cheann sin, agus le héifeachtúlacht oibriúcháin agus tuilleamh infheistíochta an chiste. Déantar oibleagáid fostóra a urscaoileadh trí ranníocaíochtaí leis an gciste, de ghnáth. Ní éilítear comhairle ó achtúire, de ghnáth, cé go n-úsáidtear comhairle den sórt sin uaireanta chun sochar sa todhchaí a bhféadfaí a bhaint amach a réamh-mheas bunaithe ar ranníocaíochtaí reatha agus leibhéil éagsúla ranníocaíochtaí sa todhchaí agus tuilleamh infheistíochta.

15

Tá spéis ag rannpháirtithe i ngníomhaíochtaí an phlean mar gheall go ndéanann siad difear díreach don leibhéal sochar a bheidh acu sa todhchaí. Tá spéis ag rannpháirtithe a bheith ar an eolas faoi cibé an bhfuarthas nó nach bhfuarthas ranníocaíochtaí agus cibé ar feidhmíodh nó nár feidhmíodh rialú ceart chun cearta tairbhithe a chosaint. Tá spéis ag fostóir in oibriú éifeachtúil agus cóir an phlean.

16

Is é is cuspóir do thuairisciú ag plean ranníocaíochtaí sainithe, faisnéis faoin bplean agus faoi fheidhmíocht a infheistíochtaí a sholáthar go tréimhsiúil. Baintear an cuspóir sin amach, de ghnáth, trí ráitis airgeadais a chur ar fáil, lena n-áirítear an méid seo a leanas: (a) tuairisc ar ghníomhaíochtaí suntasacha don tréimhse agus éifeacht aon athrú a bhaineann leis an bplean, agus a chomhaltacht agus a théarmaí agus coinníollacha; (b) ráitis a thuairiscíonn ar na hidirbhearta agus ar fheidhmíocht na hinfheistíochta don tréimhse agus staid airgeadais an phlean ag deireadh na tréimhse; agus (c) tuairisc ar na beartais infheistíochta.

PLEANANNA SOCHAR SAINITHE

17

Beidh ceann de na nithe seo a leanas san áireamh i ráitis airgeadais phlean sochar sainithe: (a) ráiteas lena dtaispeántar: (i) na glansócmhainní atá ar fáil le haghaidh sochar; (ii) luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta, le hidirdhealú idir sochair dhílsithe agus sochair neamh-dhílsithe; agus (iii) an farasbarr nó easnamh de thoradh sin; nó (b) ráiteas ar na glansócmhainní atá ar fáil le haghaidh sochar, lena n-áirítear ceachtar de na nithe seo a leanas: (i) nóta lena nochtar luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta, le hidirdhealú idir sochair dhílsithe agus sochair neamh-dhílsithe; nó (ii) tagairt don fhaisnéis sin i dtuarascáil achtúireach a ghabhann leis. I gcás nár ullmhaíodh luacháil achtúireach ar dháta na ráiteas airgeadais, úsáidfear an luacháil is déanaí mar bhonn agus nochtfar dáta na luachála.

18

Chun críocha mhír 17, bunófar luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta ar na sochair arna ngealladh faoi théarmaí an phlean ar sheirbhís a tugadh go dtí seo ag úsáid leibhéal reatha tuarastail nó leibhéal réamh-mheasta tuarastail agus nochtfar an bonn a úsáidtear. Nochtfar éifeacht aon athrú ar bhoinn tuisceana achtúireacha a raibh éifeacht shuntasach acu ar luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta freisin.

19

Míneofar sna ráitis airgeadais an ghaolmhaireacht idir luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta agus na glansócmhainní atá ar fáil le haghaidh sochar, agus an beartas maidir le sochair gheallta a chistiú.

20

Faoi phlean sochair shainithe, braitheann íocaíocht shochair scoir gheallta ar staid airgeadais an phlean agus ar chumas ranníocóirí maidir le ranníocaíochtaí a dhéanamh leis an bplean sa todhchaí chomh maith le feidhmíocht infheistíochta agus éifeachtúlacht oibriúcháin an phlean.

21

Tá comhairle thréimhsiúil ó achtúire de dhíth ar phlean sochair shainithe chun measúnú a dhéanamh ar staid airgeadais an phlean, chun athbhreithniú a dhéanamh ar na toimhdí agus chun leibhéil ranníocaíochtaí sa todhchaí a mholadh.

22

Is é is cuspóir do thuairisciú le plean sochair shainithe, faisnéis a sholáthar go tréimhsiúil faoi acmhainní airgeadais agus gníomhaíochtaí an phlean, ar faisnéis áisiúil í chun measúnú a dhéanamh ar na gaolmhaireachtaí idir carnadh acmhainní agus sochair an phlean le himeacht ama. Baintear an cuspóir sin amach, de ghnáth, trí ráitis airgeadais a sholáthar, lena n-áirítear na nithe seo a leanas: (a) tuairisc ar ghníomhaíochtaí suntasacha don tréimhse agus éifeacht aon athrú a bhaineann leis an bplean, agus a chomhaltacht agus a théarmaí agus coinníollacha; (b) ráitis a thuairiscíonn ar na hidirbhearta agus ar fheidhmíocht na hinfheistíochta don tréimhse agus staid airgeadais an phlean ag deireadh na tréimhse; (c) faisnéis achtúireach, mar chuid de na ráitis nó trí bhíthin tuarascáil ar leithligh; agus (d) tuairisc ar na beartais infheistíochta.

Luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta

23

Féadtar luach reatha na n-íocaíochtaí ionchasacha ó phlean sochair scoir a ríomh agus a thuairisciú ag úsáid leibhéal reatha tuarastail nó leibhéal réamh-mheasta tuarastail chomh fada le tráth scoir na rannpháirtithe.

24

Áirítear leis na cúiseanna a thugtar le cur chuige an tuarastail reatha a ghlacadh: (a) féadtar luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta, arb é suim na méideanna atá inchurtha le gach rannpháirtí sa phlean faoi láthair, a ríomh ar bhealach níos oibiachtúla ná le leibhéal réamh-mheasta tuarastail mar tá níos lú toimhdí i gceist; (b) méaduithe ar shochair atá inchurtha le méadú ar thuarastal, tagann le bheith ina n-oibleagáid den phlean tráth an mhéadaithe ar thuarastal; agus (c) bíonn baint níos dlúithe ag méid an luacha láithrigh achtúirigh sochar scoir geallta ag úsáid leibhéal reatha tuarastail leis an méid is iníoctha i gcás foirceanta nó scor an phlean, de ghnáth.

25

Áirítear leis na cúiseanna a thugtar le cur chuige an tuarastail réamh-mheasta a ghlacadh: (a) ba cheart faisnéis airgeadais a ullmhú ar bhonn gnóthais leantaigh, gan beann ar na toimhdí agus meastacháin nach mór a dhéanamh; (b) faoi phleananna pá deiridh cinntear sochair faoi threoir thuarastail ar an dáta scoir nó gar dó; dá bhrí sin, ní mór réamh-mheastachán a dhéanamh ar thuarastail, leibhéil ranníocaíochtaí agus rátaí toraidh; agus (c) d’fhéadfaí ró-chistiú dealraitheach a thuairisciú nuair nach bhfuil an plean ró-chistithe, nó cistiú leordhóthanach a thuairisciú nuair atá an plean tearc-chistithe, mar thoradh ar mhainneachtain réamh-mheastacháin tuarastal a chorprú, nuair a bhunaítear an chuid is mó den chistiú ar réamh-mheastacháin tuarastal.

26

Nochtar luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta bunaithe ar thuarastail reatha i ráitis airgeadais plean chun an oibleagáid le haghaidh sochar tuillte go dtí dáta na ráiteas airgeadais a chur in iúl. Nochtar luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta bunaithe ar thuarastail réamh-mheasta chun méid na hoibleagáide féideartha ar bhonn gnóthais leantaigh, arb é an bunús le cistiú de ghnáth, a chur in iúl. I dteannta luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta a nochtadh, d’fhéadfadh gur gá míniú leordhóthanach a thabhairt lena chur in iúl go soiléir an comhthéacs inar cheart an luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta a léamh. D’fhéadfadh míniú den sórt sin bheith i bhfoirm faisnéis faoi leordhóthanacht an chistithe atá beartaithe don todhchaí agus faoin mbeartas cistithe atá bunaithe ar réamh-mheastacháin tuarastal. D’fhéadfaí sin a chur san áireamh sna ráitis airgeadais nó i dtuarascáil an achtúire.

Minicíocht luachálacha achtúireacha

27

In go leor tíortha, ní fhaightear luachálacha achtúireacha níos minice ná gach 3 bliana. I gcás nár ullmhaíodh luacháil achtúireach ar dháta na ráiteas airgeadais, úsáidtear an luacháil is déanaí mar bhonn agus nochtar dáta na luachála.

Ábhar ráiteas airgeadais

28

I gcás pleananna sochar sainithe, cuirtear faisnéis i láthair i gceann de na formáidí seo a leanas, lena léirítear cleachtais dhifriúla maidir le faisnéis achtúireach a nochtadh agus a chur i láthair: (a) cuirtear ráiteas san áireamh sna ráitis airgeadais lena dtaispeántar na glansócmhainní atá ar fáil le haghaidh sochar, luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta agus an farasbarr nó easnamh de thoradh sin. Tá ráitis ar athruithe ar na glansócmhainní atá ar fáil le haghaidh sochar agus athruithe ar luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta i ráitis airgeadais an phlean freisin. Féadfaidh tuarascáil ar leithligh ó achtúire bheith ag gabháil leis na ráitis airgeadais, ag tacú le luach láithreach achtúireach sochair scoir geallta; (b) ráitis airgeadais ina bhfuil ráiteas ar na glansócmhainní atá ar fáil le haghaidh sochar agus ráiteas ar athruithe ar na glansócmhainní atá ar fáil le haghaidh sochar. Nochtar luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta i nóta leis na ráitis. Féadfaidh tuarascáil ó achtúire bheith ag gabháil leis na ráitis airgeadais freisin, ag tacú le luach láithreach achtúireach ar shochair scoir geallta; agus (c) ráitis airgeadais ina bhfuil ráiteas ar na glansócmhainní atá ar fáil le haghaidh sochar agus ráiteas ar athruithe ar na glansócmhainní atá ar fáil le haghaidh sochar agus luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta i dtuarascáil achtúireach ar leithligh. Féadfaidh tuarascáil iontaobhaithe de chineál tuarascála bainistíochta nó stiúrthóirí agus tuarascáil infheistíochta bheith ag gabháil leis na ráitis airgeadais freisin.

29

Na daoine sin atá i bhfabhar na bhformáidí a dtugtar tuairisc orthu i mír 28(a) agus (b), creideann siad, maidir le cainníochtú na sochar scoir geallta agus faisnéis eile a sholáthraítear faoi na cuir chuige sin, go gcuidíonn siad le húsáideoirí measúnú a dhéanamh ar stádas reatha an phlean agus ar an dóchúlacht go gcomhlíonfar oibleagáidí an phlean. Creideann siad freisin gur cheart do na ráitis airgeadais a bheith iomlán iontu féin agus nár cheart dóibh bheith ag brath ar ráitis a ghabhann leo. Mar sin féin, creideann roinnt díobh go bhféadfadh an fhormáid a dtugtar tuairisc uirthi i mír 28(a) a thabhairt le tuiscint go bhfuil dliteanas ann, cé nach bhfuil saintréithe uile dliteanais i luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta, ina dtuairim.

30

Na daoine sin atá i bhfabhar na formáide a dtugtar tuairisc uirthi i mír 28(c), creideann siad nár cheart luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta a chur san áireamh i ráiteas ar na glansócmhainní atá ar fáil le haghaidh sochar, mar is amhlaidh san fhormáid a dtugtar tuairisc uirthi i mír 28(a), ná é a nochtadh i nóta mar is amhlaidh i mír 28(b), mar gheall go ndéanfar comparáid dhíreach idir é agus sócmhainní an phlean agus féadfar nach mbeadh comparáid den sórt sin a bheith bailí. Maíonn siad nach gá go ndéanann achtúirí comparáid idir luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta agus luachanna margaidh infheistíochtaí, ach go bhféadfaidh siad measúnú a dhéanamh ar luach láithreach na sreafaí airgid lena bhfuil coinne ó na hinfheistíochtaí. Dá bhrí sin, creideann na daoine sin atá i bhfabhar na formáide sin nach dócha go léireoidh comparáid den sórt sin measúnú foriomlán an achtúire ar an bplean agus go bhféadfaí míbhrí a bhaint aisti. Chomh maith leis sin, creideann daoine áirithe gur cheart an fhaisnéis faoi shochair scoir gheallta a choimeád sa tuarascáil achtúireach ar leithligh, agus sin amháin, áit ar féidir míniú ceart a thabhairt uirthi, gan beann ar cibé an bhfuil nó nach bhfuil sí canníochtaithe.

31

Leis an gcaighdeán seo, glactar leis na tuairimí i bhfabhar nochtadh na faisnéise maidir le sochair scoir gheallta i dtuarascáil achtúireach ar leithligh a cheadú. Diúltaítear d’argóintí in aghaidh luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta a chainníochtú. Dá réir sin, meastar go bhfuil na formáidí a dtugtar tuairisc orthu i mír 28(a) agus (b) inghlactha faoin gcaighdeán seo, mar atá an fhormáid a dtugtar tuairisc uirthi i mír 28(c), fad atá tagairt do thuarascáil achtúireach ina n-áirítear luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta san áireamh sna ráitis airgeadais agus ag gabháil leo.

GACH PLEAN

Luacháil sócmhainní plean

32

Tabharfar infheistíochtaí phlean sochair scoir ar aghaidh ar luach cóir. I gcás urrús inmhargaidh, is é luach margaidh an luach cóir. I gcás ina sealbhaítear infheistíochtaí plean nach féidir meastachán ar luach cóir a thabhairt ina leith, nochtfar an chúis nach n-úsáidtear luach cóir.

33

I gcás urrús inmhargaidh, is é luach margaidh an luach cóir, de ghnáth, mar gheall go meastar gurb é sin an tomhas is áisiúla ar na hurrúis ar an dáta tuairiscithe agus ar fheidhmíocht na hinfheistíochta don tréimhse. Na hurrúis sin a bhfuil luach seasta fuascailte orthu agus a fuarthas chun oibleagáidí an phlean, nó codanna sonracha de, a mheaitseáil, féadtar iad a thabhairt ar aghaidh ar mhéideanna atá bunaithe ar a luach deiridh fuascailte ag glacadh le ráta toraidh tairiseach go dtí aibíocht. I gcás ina sealbhaítear infheistíochtaí plean nach féidir meastachán ar luach cóir a thabhairt ina leith, amhail úinéireacht iomlán ar eintiteas, nochtar an chúis nach n-úsáidtear luach cóir. A mhéid a thugtar infheistíochtaí ar aghaidh ar mhéideanna seachas luach margaidh nó luach cóir, nochtar luach cóir freisin, de ghnáth. Sócmhainní a úsáidtear in oibríochtaí an chiste, tugtar cuntas orthu i gcomhréir leis na caighdeáin is infheidhme.

Nochtadh

34

Beidh an fhaisnéis seo a leanas i ráitis airgeadais phlean sochair scoir, cé acu an plean sochair shainaithe nó plean ranníocaíochtaí sainithe é: (a) ráiteas ar athruithe ar ghlansócmhainní atá ar fáil le haghaidh sochar; (b) faisnéis ábhartha maidir le beartas cuntasaíochta; agus (c) tuairisc ar an bplean agus ar éifeacht aon athrú ar an bplean le linn na tréimhse.

35

Áirítear na nithe seo a leanas, más infheidhme, sna ráitis airgeadais a sholáthraíonn pleananna sochair scoir: (a) ráiteas ar na glansócmhainní atá ar fáil le haghaidh sochair lena nochtar: (i) sócmhainní ag deireadh na tréimhse agus iad aicmithe go hiomchuí; (ii) an bonn atá le luacháil sócmhainní; (iii) mionsonraí faoi aon infheistíocht aonair a sháraíonn 5 % de na glansócmhainní atá ar fáil le haghaidh sochar nó 5 % d’aon aicme nó cineál urrúis; (iv) mionsonraí faoi aon infheistíocht san fhostóir; agus (v) dliteanais seachas luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta; (b) ráiteas ar athruithe ar ghlansócmhainní atá ar fáil le haghaidh sochair lena dtaispeántar na nithe seo a leanas: (i) ranníocaíochtaí fostóra; (ii) ranníocaíochtaí fostaí; (iii) ioncam infheistíochta, amhail ús agus díbhinní; (iv) ioncam eile; (v) sochair íoctha nó iníoctha (arna n-anailísiú, mar shampla, mar shochair scoir, báis agus míchumais, agus íocaíochtaí cnapshuime); (vi) speansais riaracháin; (vii) speansais eile; (viii) cánacha ar ioncam; (ix) brabús agus caillteanas ar dhiúscairt infheistíochtaí agus athruithe ar luach infheistíochtaí; agus (x) aistrithe chuig pleananna eile agus uathu; (c) tuairisc ar an mbeartas cistiúcháin; (d) maidir le pleananna sochar sainithe, luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta (a d’fhéadfadh idirdhealú a dhéanamh idir sochair dhílsithe agus sochair neamh-dhílsithe) bunaithe ar na sochair arna ngealladh faoi théarmaí an phlean, ar sheirbhís a tugadh go dtí seo agus ag úsáid leibhéal reatha tuarastail nó leibhéal réamh-mheasta tuarastail; féadtar an fhaisnéis sin a chur san áireamh i dtuarascáil achtúireach a ghabhann leis na ráitis airgeadais ghaolmhara agus atá le léamh i dteannta leo; agus (e) maidir le pleananna sochar sainithe, tuairisc ar na toimhdí achtúireacha suntasacha a dhéantar agus ar an modh a úsáidtear chun luach láithreach achtúireach sochar scoir geallta a ríomh.

36

Tá tuairisc ar an bplean sa tuarascáil ar phlean sochair scoir, mar chuid de na ráitis airgeadais nó i dtuarascáil ar leithligh. D’fhéadfadh na nithe seo a leanas a bheith ann: (a) ainmneacha na bhfostóirí agus na ngrúpaí fostaithe faoi chumhdach; (b) an líon rannpháirtithe a bhfuil sochair á bhfáil acu agus an líon rannpháirtithe eile, arna n-aicmiú mar is iomchuí; (c) an cineál plean — ranníocaíochtaí sainithe nó sochar sainithe; (d) nóta faoi cé acu an ndéanann nó nach ndéanann rannpháirtithe ranníocaíochtaí leis an bplean; (e) tuairisc ar na sochair scoir a ghealltar do rannpháirtithe; (f) tuairisc ar théarmaí foirceanta aon phlean; agus (g) athruithe ar mhíreanna (a) go (f) le linn na tréimhse a chumhdaítear leis an tuarascáil. Ní rud neamhchoitianta é tagairt a dhéanamh do dhoiciméid eile atá ar fáil go héasca d’úsáideoirí agus ina dtugtar tuairisc ar an bplean, agus gan ach faisnéis faoi athruithe ina dhiaidh sin a chur san áireamh.

DÁTA ÉIFEACHTACH

37

Tagann an caighdeán seo i bhfeidhm le haghaidh ráitis airgeadais phleananna sochair scoir lena gcumhdaítear tréimhsí dar tús an 1 Eanáir 1988 nó ina dhiaidh sin.

38

Le Nochtadh Beartas Cuntasaíochta, lena leasaítear IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais agus Ráiteas Cleachtais 2 de chuid IFRS Breithiúnais Ábharthachta a Thabhairt, agus a eisíodh i mí Feabhra 2021, leasaíodh mír 34. Cuirfidh an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2023 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 27

Ráitis Airgeadais ar Leithligh

CUSPÓIR

1

Is é is cuspóir don Chaighdeán seo na ceanglais maidir le cuntasaíocht agus nochtadh a fhorordú le haghaidh infheistíochtaí i bhfochuideachtaí, comhfhiontair agus comhlaigh nuair a ullmhaíonn eintiteas ráitis airgeadais ar leithligh.

RAON FEIDHME

2

Cuirfear an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir le cuntasaíocht d’infheistíochtaí i bhfochuideachtaí, comhfhiontair agus comhlaigh nuair a roghnaíonn eintiteas ráitis airgeadais ar leithligh a chur i láthair, nó i gcás ina n-éilítear air sin a dhéanamh le rialacháin áitiúla.

3

Ní thugtar sainordú leis an gCaighdeán seo faoi cén eintitis a thairgeann ráitis airgeadais ar leithligh. Tá feidhm aige nuair a ullmhaíonn eintiteas ráitis airgeadais ar leithligh a chomhlíonann na Caighdeáin Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais.

SAINMHÍNITHE

4

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo in éineacht leis na bríonna a shonraítear:   Is éard is Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite ann ráitis airgeadais grúpa ina gcuirtear na sócmhainní, dliteanais, cothromas, ioncam, speansais agus sreafaí airgid na máthairchuideachta agus a fochuideachtaí i láthair mar nithe a bhaineann le haon eintiteas eacnamaíoch amháin.   Is éard is ráitis airgeadais ar leithligh ann na ráitis airgeadais a chuireann eintiteas i láthair ina bhféadfadh an t-eintiteas roghnú, faoi réir na gceanglas sa Chaighdeán seo, cuntas a choinneáil ar a infheistíochtaí i bhfochuideachtaí, comhfhiontair agus comhlaigh, ar costas, i gcomhréir le IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais, nó ag úsáid an mhodha chothromais dá dtugtar tuairisc in IAS 28 Infheistíochtaí i gComhlaigh agus i gComhfhiontair.

5

Sainmhínítear na téarmaí seo a leanas i bhFoscríbhinn A de IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite, Foscríbhinn A de IFRS 11 Comhshocruithe agus mír 3 de IAS 28: — comhlach — rialú institiúid infheistiúcháin — modh an chothromais — grúpa — eintiteas infheistíochta — comhrialú — comhfhiontar — comhfhiontraí — máthairchuideachta — tionchar suntasach — fochuideachta.

6

Is éard is ráitis airgeadais ar leithligh ann na ráitis airgeadais a chuirtear i láthair sa bhreis ar ráitis airgeadais chomhdhlúite nó sa bhreis ar ráitis airgeadais infheisteora nach bhfuil infheistíochtaí i bhfochuideachtaí aige ach a bhfuil infheistíochtaí in eintitis chomhlachaithe nó i gcomhfhiontair aige, ar infheistíochtaí in eintitis chomhlachaithe nó i gcomhfhiontair iad a éilítear le IAS 28 cuntas a thabhairt orthu ag úsáid mhodh an chothromais, seachas sna himthosca a leagtar amach i míreanna 8–8A.

7

Ní ráitis airgeadais ar leithligh iad ráitis airgeadais eintiteas nach bhfuil leas fochuideachta, eintitis chomhlachaithe ná comhfhiontraí aige i gcomhfhiontar.

8

Eintiteas atá díolmhaithe ó chomhdhlúthú i gcomhréir le mír 4(a) de IFRS 10 nó atá díolmhaithe ó mhodh an chothromais a chur i bhfeidhm i gcomhréir le mír 17 de IAS 28 (arna leasú in 2011), féadfaidh sé ráitis airgeadais ar leithligh a chur i láthair agus iad amháin mar a ráitis airgeadais.

8A

Eintiteas infheistíochta a éilítear air, le linn na tréimhse reatha agus le linn gach tréimhse comparáidí a chuirtear i láthair, an eisceacht um chomhdhlúthú a chur i bhfeidhm maidir lena fhochuideachtaí uile i gcomhréir le mír 31 de IFRS 10, cuireann sé ráitis airgeadais ar leithligh i láthair agus iad amháin mar a ráitis airgeadais.

RÁITIS AIRGEADAIS AR LEITHLIGH A ULLMHÚ

9

Ullmhófar ráitis airgeadais ar leithligh i gcomhréir leis na IFRSanna uile is infheidhme, seachas mar a ndéantar foráil dó i mír 10.

10

Nuair a ullmhaíonn eintiteas ráitis airgeadais ar leithligh, coinneoidh sé cuntas ar infheistíochtaí i bhfochuideachtaí, i gcomhfhiontair agus i gcomhlaigh: (a) ar chostas; (b) i gcomhréir le IFRS 9; nó (c) ag úsáid mhodh an chothromais mar a dtugtar tuairisc air in IAS 28. Cuirfidh an t-eintiteas an chuntasaíocht chéanna i bhfeidhm maidir le gach catagóir infheistíochtaí. Infheistíochtaí a dtugtar cuntas orthu ar costas nó ag úsáid mhodh an chothromais, tabharfar cuntas orthu i gcomhréir le IFRS 5 Sócmhainní Neamhreatha Arna Sealbhú le Díol agus Oibríochtaí Scortha nuair a aicmítear iad mar arna sealbhú le díol nó le dáileadh (nó nuair a áirítear iad i ngrúpa diúscartha a aicmítear mar arna sealbhú le díol nó le dáileadh). Ní athraítear an tomhas infheistíochtaí a dtugtar cuntas orthu i gcomhréir le IFRS 9 in imthosca den sórt sin.

11

I gcás go roghnaíonn eintiteas, i gcomhréir le mír 18 de IAS 28 (arna leasú in 2011), a chuid infheistíochtaí i gcomhlaigh nó i gcomhfhiontair a thomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir le IFRS 9, coinneoidh sé cuntas ar na hinfheistíochtaí sin ar an mbealach céanna ina ráitis airgeadais ar leithligh.

11A

I gcás go gceanglaítear ar mháthairchuideachta, i gcomhréir le mír 31 de IFRS 10, a hinfheistíocht i bhfochuideachta a thomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir le IFRS 9, coinneoidh sí cuntas ar a hinfheistíocht i bhfochuideachta ar an mbealach céanna ina ráitis airgeadais ar leithligh.

11B

Nuair a scoireann máthairchuideachta de bheith ina heintiteas infheistíochta, coinneoidh sí cuntas ar an athrú ón dáta a tharla an t-athrú ar stádas, mar seo a leanas: (a) nuair a scoireann eintiteas de bheith ina eintiteas infheistíochta, coinneoidh an t-eintiteas cuntas ar infheistíocht i bhfochuideachta i gcomhréir le mír 10. Meastar gurb é an dáta éadála dáta an athraithe ar stádas. Léireoidh luach cóir na fochuideachta ar an dáta éadála measta an chomaoin mheasta aistrithe agus cuntas á thabhairt ar an infheistíocht i gcomhréir le mír 10. (i) [scriosta] (ii) [scriosta] (b) nuair a éiríonn eintiteas ina eintiteas infheistíochta, coinneoidh sé cuntas ar infheistíocht i bhfochuideachta ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir le IFRS 9. An difríocht idir suim ghlanluacha na fochuideachta roimhe sin agus a luach cóir ar dháta an athraithe ar stádas an infheisteora, aithneofar í mar ghnóthachan nó caillteanas i mbrabús nó caillteanas. Méid carnach aon ghnóthachan nó caillteanas a aithníodh roimhe sin in ioncam cuimsitheach eile i leith na bhfochuideachtaí sin, caithfear leis amhail is dá mbeadh na fochuideachtaí sin diúscartha ag an eintiteas infheistíochta ar dháta an athraithe ar stádas.

12

Díbhinní ó fhochuideachta, ó chomhfhiontar nó ó eintiteas comhlach, aithnítear iad i ráitis airgeadais ar leithligh eintitis nuair a shuitear ceart an eintitis an díbhinn a fháil. Aithnítear an díbhinn i mbrabús nó caillteanas ach amháin i gcás go roghnaíonn an t-eintiteas modh an chothromais a úsáid, agus sa chás sin aithnítear an díbhinn mar laghdú ó shuim ghlanluacha na hinfheistíochta.

13

Nuair a dhéanann máthairchuideachta struchtúr a grúpa a atheagrú trí eintiteas nua a shuí mar a máthairchuideachta ar bhealach a shásaíonn na critéir seo a leanas: (a) faigheann an mháthairchuideachta nua rialú ar an máthairchuideachta bhunaidh trí ionstraimí cothromais a eisiúint mar mhalairt ar ionstraimí cothromais na máthairchuideachta bunaidh a bhí ann cheana; (b) tá sócmhainní agus dliteanais an ghrúpa nua agus an ghrúpa bhunaidh mar an gcéanna díreach roimh an atheagraithe agus ina dhiaidh; agus (c) tá na leasanna céanna absalóideacha agus coibhneasta ag úinéirí na máthairchuideachta bunaidh roimh an atheagrú i nglansócmhainní an ghrúpa bhunaidh agus an ghrúpa nua díreach roimh an atheagraithe agus ina dhiaidh, agus tugann an mháthairchuideachta nua cuntas ar a hinfheistíocht sa mháthairchuideachta bhunaidh i gcomhréir le mír 10(a) ina ráitis airgeadais ar leithligh, tomhaisfidh an mháthairchuideachta nua costas ar shuim ghlanluacha a sciar de na hítimí cothromais a thaispeántar i ráitis airgeadais ar leithligh na máthairchuideachta bunaidh ar dháta an atheagraithe.

14

Mar an gcéanna, d’fhéadfadh eintiteas nach máthairchuideachta é eintiteas nua a bhunú mar a mháthairchuideachta ar bhealach a shásaíonn na critéir i mír 13. Tá feidhm chomhionann ag na ceanglais i mír 13 maidir le hatheagruithe den sórt sin. Sna cásanna sin, tagairtí do ‘máthairchuideachta bhunaidh’ agus do ‘ghrúpa bunaidh’, is tagairtí don ‘eintiteas bunaidh’ iad.

NOCHTADH

15

Cuirfidh eintiteas na IFRSanna uile is infheidhme i bhfeidhm agus nochtuithe á soláthar aige ina ráitis airgeadais ar leithligh, lena n-áirítear na ceanglais i míreanna 16 agus 17.

16

Nuair a roghnaíonn máthairchuideachta, i gcomhréir le mír 4(a) de IFRS 10, gan ráitis airgeadais chomhdhlúite a ullmhú agus go n-ullmhaíonn sí ráitis airgeadais ar leithligh ina n-ionad, nochtfaidh sí na nithe seo a leanas sna ráitis airgeadais ar leithligh sin: (a) gur ráitis airgeadais ar leithligh iad na ráitis airgeadais; gur úsáideadh an díolúine ó chomhdhlúthú; ainm agus príomháit ghnó (agus tír a ionchorpraithe, más éagsúil) an eintitis a bhfuil a ráitis airgeadais chomhdhlúite, a chomhlíonann na Caighdeáin Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais, curtha i dtoll a chéile le haghaidh úsáid phoiblí; agus an seoladh ag a bhfuil na ráitis airgeadais chomhdhlúite sin le fáil. (b) liosta d’infheistíochtaí suntasacha i bhfochuideachtaí, comhfhiontair agus comhlaigh, lena n-áirítear: (i) ainm na n-institiúidí infheistiúcháin sin. (ii) príomháit ghnó (agus tír ionchorpraithe, más éagsúil) na n-institiúidí infheistiúcháin sin. (iii) a chion den leas úinéireachta (agus a chion de na cearta vótála, más éagsúil) arna sealbhú sna hinstitiúidí infheistiúcháin sin. (c) tuairisc ar an modh a úsáidtear chun cuntas a choinneáil ar infheistíochtaí a liostaítear faoi (b).

16A

Nuair a ullmhaíonn eintiteas infheistíochta ar máthairchuideachta é (seachas máthairchuideachta a chumhdaítear le mír 16), i gcomhréir le mír 8A, ráitis airgeadais ar leithligh agus iad amháin mar a ráitis airgeadais, nochtfaidh sé an méid sin. Déanfaidh an t-eintiteas infheistíochta na nochtuithe a bhaineann le heintitis infheistíochta a éilítear le IFRS 12 Nochtadh Leasanna in Eintitis Eile a chur i láthair.

17

Nuair a ullmhaíonn máthairchuideachta (seachas máthairchuideachta a chumhdaítear le míreanna 16–16A) nó infheisteoir a bhfuil comhrialú acu ar institiúid infheistiúcháin, nó a bhfuil tionchar suntasach acu uirthi, ráitis airgeadais ar leithligh, aithneoidh an mháthairchuideachta nó an t-infheisteoir na ráitis airgeadais a ullmhaíodh i gcomhréir le IFRS 10, IFRS 11 nó IAS 28 (arna leasú in 2011) lena mbaineann siad. Nochtfaidh an máthairchuideachta nó an t-infheisteoir na nithe seo a leanas ina ráitis airgeadais ar leithligh: (a) gur ráitis airgeadais ar leithligh iad na ráitis agus na cúiseanna go n-ullmhaítear ráitis airgeadais ar leithligh mura gceanglaítear sin de réir dlí. (b) liosta d’infheistíochtaí suntasacha i bhfochuideachtaí, comhfhiontair agus comhlaigh, lena n-áirítear: (i) ainm na n-institiúidí infheistiúcháin sin. (ii) príomháit ghnó (agus tír ionchorpraithe, más éagsúil) na n-institiúidí infheistiúcháin sin. (iii) a chion den leas úinéireachta (agus a chion de na cearta vótála, más éagsúil) arna sealbhú sna hinstitiúidí infheistiúcháin sin. (c) tuairisc ar an modh a úsáidtear chun cuntas a choinneáil ar infheistíochtaí a liostaítear faoi (b).

DÁTA ÉIFEACHTACH AGUS TRASDUL

18

Cuirfidh eintiteas an caighdeán seo i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2013 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin agus cuirfidh sé IFRS 10, IFRS 11, IFRS 12 agus IAS 28 (arna leasú in 2011) i bhfeidhm an tráth céanna.

18A

Le Eintitis Infheistíochta (Leasuithe ar IFRS 10, IFRS 12 agus IAS 27), arna eisiúint i mí Dheireadh Fómhair 2012, leasaíodh míreanna 5, 6, 17 agus 18 agus cuireadh míreanna 8A, 11A–11B, 16A agus 18B–18I leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2014 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin agus cuirfidh sé gach leasú a áirítear in Eintitis Infheistíochta i bhfeidhm an tráth céanna.

18B

I gcás, ar dháta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe ar Eintitis Infheistíochta (arb é tús na tréimhse tuairiscithe bliantúla ina gcuirtear na leasuithe sin i bhfeidhm den chéad uair, chun críche an IFRS seo), go measann máthairchuideachta gur eintiteas infheistíochta í, cuirfidh sí míreanna 18C–18I i bhfeidhm maidir lena hinfheistíocht i bhfochuideachta.

18C

Ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh, eintiteas a thomhais a infheistíocht i bhfochuideachta ar costas roimhe sin, tomhaisfidh sé an infheistíocht sin ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas ina ionad sin amhail agus dá mbeadh éifeacht i gcónaí le ceanglais an IFRS seo. Déanfaidh an t-eintiteas infheistíochta an tréimhse bhliantúil a thagann díreach roimh dháta an chur i bhfeidhm tosaigh a choigeartú go cúlghabhálach agus déanfaidh sé tuilleamh coimeádta ag tús na tréimhse díreach roimhe sin a choigeartú le haghaidh aon difríocht idir: (a) suim ghlanluacha na hinfheistíochta roimhe sin; agus (b) luach cóir infheistíocht an infheisteora san fhochuideachta.

18D

Ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh, eintiteas infheistíochta a thomhais a infheistíocht i bhfochuideachta ar luach cóir roimhe sin trí ioncam cuimsitheach eile, leanfaidh sé ar aghaidh den infheistíocht sin a thomhas ar luach cóir. Aistreofar méid carnach aon choigeartú ar luach cóir a aithníodh roimhe sin in ioncam cuimsitheach eile chuig tuilleamh coimeádta ag tús na tréimhse bliantúla díreach roimh dháta an chur i bhfeidhm tosaigh.

18E

Ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh, ní dhéanfaidh eintiteas infheistíochta coigeartú ar an gcuntasaíocht roimhe sin le haghaidh leas i bhfochuideachta a roghnaigh sé a thomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas roimhe sin i gcomhréir le IFRS 9, mar a cheadaítear i mír 10.

18F

Roimh an dáta a nglactar le IFRS 13 Tomhas Luach Cóir, úsáidfidh eintiteas infheistíochta na méideanna luach cóir a tuairiscíodh roimhe sin d’infheisteoirí nó don bhainistíocht, i gcás go léiríonn na méideanna sin an méid dá bhféadfaí an infheistíocht a mhalartú idir pháirtithe eolasacha agus toilteanacha in idirbheart ar neamhthuilleamaí ar dháta na luachála.

18G

I gcás gur dhofheidhmithe é an infheistíocht san fhochuideachta a thomhas i gcomhréir le míreanna 18C–18F (mar a shainmhínítear in IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta), cuirfidh eintiteas infheistíochta ceanglais an IFRS seo i bhfeidhm ag tús na tréimhse is luaithe dá bhfuil cur i bhfeidhm mhíreanna 18C–18F infheidhmithe, a bhféadfadh an tréimhse reatha bheith i gceist léi. Déanfaidh an t-infheisteoir an tréimhse bhliantúil díreach roimh dháta an chur i bhfeidhm tosaigh a choigeartú go cúlghabhálach, ach amháin i gcás inarb í an tréimhse reatha tús na tréimhse is luaithe dá bhfuil cur i bhfeidhm na míre seo infheidhmithe. Nuair atá an dáta atá infheidhmithe don eintiteas infheistíochta chun luach cóir na fochuideachta a thomhas níos luaithe ná tús na tréimhse díreach roimhe sin, déanfaidh an t-infheisteoir cothromas a choigeartú ag tús na tréimhse díreach roimhe sin le haghaidh aon difríocht idir: (a) suim ghlanluacha na hinfheistíochta roimhe sin; agus (b) luach cóir infheistíocht an infheisteora san fhochuideachta. Déanfaidh an t-infheisteoir an tréimhse bhliantúil díreach roimh dháta an chur i bhfeidhm tosaigh a choigeartú go cúlghabhálach, ach amháin i gcás inarb í an tréimhse reatha tús na tréimhse is luaithe dá bhfuil cur i bhfeidhm na míre seo infheidhmithe.

18H

I gcás ina ndearna eintiteas infheistíochta infheistíocht i bhfochuideachta a dhiúscairt, nó nach rialaíonn sé í a thuilleadh, roimh dháta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe um Eintitis Infheistíochta, ní éilítear ar an eintiteas infheistíochta coigeartú a dhéanamh ar an gcuntasaíocht roimhe sin don infheistíocht sin.

18I

D’ainneoin na dtagairtí don tréimhse bhliantúil díreach roimh dháta an chur i bhfeidhm tosaigh (an ‘tréimhse díreach roimhe’) i míreanna 18C–18G, féadfaidh eintiteas faisnéis choigeartaithe chomparáideach a chur i láthair freisin le haghaidh aon tréimhse is luaithe a chuirtear i láthair, ach ní éilítear air déanamh amhlaidh. Más amhlaidh a chuireann eintiteas faisnéis choigeartaithe chomparáideach i láthair le haghaidh aon tréimhse níos luaithe, léifear na tagairtí uile do ‘tús na tréimhse díreach roimhe’ i míreanna 18C–18G mar ‘an tréimhse choigeartaithe chomparáideach is luaithe a chuirtear i láthair’. Má chuireann eintiteas faisnéis neamhchoigeartaithe chomparáideach i láthair le haghaidh aon tréimhse níos luaithe, sainaithneoidh sé go soiléir an fhaisnéis nár coigeartaíodh, luafaidh sé gur ullmhaíodh í ar bhonn difriúil, agus míneoidh sé an bonn sin.

18J

Le Modh an Chothromais i Ráitis Airgeadais ar Leithligh (Leasuithe ar IAS 27), arna eisiúint i mí Lúnasa 2014, leasaíodh míreanna 4–7, 10, 11B agus 12. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go cúlghabhálach le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2016 i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

Tagairtí do IFRS 9

19

Má chuireann eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm ach nach gcuireann sé IFRS 9 i bhfeidhm go fóill, is mar thagairt do IAS 39 Ionstraimí Airgeadais a thuigfear aon tagairt do IFRS 9: Aitheantas agus Tomhas.

AISTARRAINGT IAS 27 (2008)

20

Eisítear an Caighdeán seo i gcomhthráth le IFRS 10. Leis an dá IFRS le chéile, dímholtar IAS 27 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite agus ar Leithligh (arna leasú in 2008).

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 28

Infheistíochtaí i gComhlaigh agus i gComhfhiontair

CUSPÓIR

1

Is é is cuspóir don chaighdeán seo an chuntasaíocht le haghaidh infheistíochtaí i gcomhlaigh a fhorordú agus na ceanglais a leagan amach maidir le cur i bhfeidhm mhodh an chothromais agus cuntas á choinneáil ar infheistíochtaí i gcomhlaigh agus i gcomhfhiontair.

RAON FEIDHME

2

Déanfaidh gach eintiteas ar infheisteoir é a bhfuil comhrialú tionchar suntasach aige ar institiúid infheistiúcháin an Caighdeán seo a chur i bhfeidhm.

SAINMHÍNITHE

3

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo in éineacht leis na bríonna a shonraítear:   Is éard is eintiteas comhlachaithe ann eintiteas a bhfuil tionchar suntasach ag an infheisteoir air.   Is éard is Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite ann ráitis airgeadais grúpa ina gcuirtear sócmhainní, dliteanais, cothromas, ioncam, speansais agus sreafaí airgid na máthairchuideachta agus a fochuideachtaí i láthair mar nithe a bhaineann le haon eintiteas eacnamaíoch amháin.   Modh cuntasaíochta is ea modh an chothromais trína n-aithnítear an infheistíocht i dtosach ar costas agus trína gcoigeartaítear ina dhiaidh sin í don athrú iar-fhála i sciar an infheisteora de ghlansócmhainní na hinstitiúide infheistiúcháin. Áirítear le brabús nó caillteanas an infheisteora a sciar de bhrabús nó caillteanas na hinstitiúide infheistiúcháin agus áirítear le hioncam cuimsitheach eile an infheisteora a sciar d’ioncam cuimsitheach eile na hinstitiúide infheistiúcháin.   Is éard is comhshocrú ann, socrú ina bhfuil comhrialú ag dhá pháirtí nó níos mó.   Comhroinnt rialaithe comhaontaithe go conarthach ar shocrú is ea comhrialú, nach ann de ach nuair is gá toiliú d'aon toil na bpáirtithe a roinneann an rialú chun cinntí a dhéanamh maidir leis na gníomhaíochtaí ábhartha.   Is éard is comhfhiontar ann, comhshocrú ina bhfuil cearta ag na páirtithe a bhfuil comhrialú acu ar an socrú i ndáil leis na glansócmhainní a bhaineann leis an socrú.   Is éard is comhfhiontraí ann páirtí i gcomhfhiontar a bhfuil comhrialú aige ar an gcomhfhiontar sin.   Is é is tionchar suntasach an chumhacht le bheith rannpháirteach i gcinntí beartais airgeadais agus oibriúcháin na hinstitiúide infheistiúcháin, ach gan rialú ná comhrialú a bheith ar na beartais sin.

4

Sainmhínítear na téarmaí seo a leanas i mír 4 de IAS 27 Ráitis Airgeadais ar Leithligh agus i bhFoscríbhinn A de IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite agus úsáidtear iad sa Chaighdeán seo de réir na mbríonna a shonraítear sna IFRSanna sin ina shainmhínítear iad: — rialú institiúid infheistiúcháin — grúpa — máthairchuideachta — ráitis airgeadais ar leithligh — fochuideachta.

TIONCHAR SUNTASACH

5

Má shealbhaíonn eintiteas, go díreach nó go hindíreach (e.g. trí fhochuideachtaí), 20 faoin gcéad de chumhacht vótála na hinstitiúide infheistiúcháin, glactar leis go bhfuil tionchar suntasach ag an eintiteas, ach amháin i gcás go bhféadtar a thaispeáint go follasach nach amhlaidh an cás. Ar an taobh eile, má shealbhaíonn eintiteas, go díreach nó go hindíreach (e.g. trí fhochuideachtaí), níos lú ná 20 faoin gcéad de chumhacht vótála na hinstitiúide infheistiúcháin, glactar leis nach bhfuil tionchar suntasach ag an eintiteas, ach amháin i gcás go bhféadtar tionchar den sórt sin a thaispeáint go follasach. Ní gá go gcuireann úinéireacht shubstaintiúil nó tromlaigh ag infheisteoir eile bac ar eintiteas tionchar suntasach a bheith aige.

6

Léirítear fianaise ar thionchar suntasach a bheith ag eintiteas ar cheann amháin nó níos mó de na bealaí seo a leanas: (a) ionadaíocht ar bhord stiúrthóirí nó i gcomhlacht rialaitheach coibhéiseach na hinstitiúide infheistiúcháin; (b) rannpháirtíocht i bpróisis ceaptha beartais, lena n-áirítear rannpháirtíocht i gcinntí faoi dhíbhinní nó dáileacháin eile; (c) idirbhearta idir an t-eintiteas agus a institiúid infheistiúcháin; (d) idirmhalartú pearsanra bainistíochta; nó (e) soláthar faisnéise teicniúla fíor-riachtanaí.

7

Féadfaidh na nithe seo a leanas a bheith faoi úinéireacht eintitis; barántais scaireanna, céadroghanna ar cheannach scaireanna, ionstraimí fiachais nó cothromais atá in-chomhshóite ina ghnáthscaireanna, nó ionstraimí eile a d’fhéadfadh, dá bhfeidhmeofaí nó dá gcomhshófaí iad, cumhacht vótála bhreise a thabhairt don eintiteas nó cumhacht vótála pháirtí eile a laghdú, maidir le beartais airgeadais agus oibriúcháin eintiteas eile (i.e. cearta féideartha vótála). Agus measúnú á dhéanamh ar cé acu an bhfuil nó nach bhfuil tionchar suntasach ag eintiteas, breithnítear cearta féideartha vótála atá infheidhmithe nó in-chomhshóite faoi láthair agus an éifeacht atá acu, más ann dóibh, lena n-áirítear cearta féideartha vótála arna sealbhú ag eintitis eile. Níl cearta féideartha vótála infheidhmithe nó in-chomhshóite faoi láthair, mar shampla, nuair nach féidir iad a fheidhmiú ná a in-chomhshó go dtí dáta sa todhchaí nó go dtí go dtarlaíonn teagmhas sa todhchaí.

8

Agus measúnú á dhéanamh ar cé acu an gcuireann nó nach gcuireann cearta féideartha vótála le tionchar suntasach, scrúdaíonn an t-eintiteas na fíorais agus na himthosca uile (lena n-áirítear na téarmaí maidir le feidhmiú na gceart féideartha vótála agus aon socrú conarthach eile, cibé an mbreithnítear é go haonarach nó i dteannta a chéile) a ndéanann difear do chearta féideartha, seachas rún na bainistíochta agus an cumas, ó thaobh airgeadas de, na cearta féideartha sin a fheidhmiú nó a chomhshó.

9

Cailleann eintiteas tionchar suntasach ar institiúid infheistiúcháin nuair a chailleann sé an chumhacht le bheith rannpháirteach i gcinntí beartais airgeadais agus oibriúcháin na hinstitiúide infheistiúcháin sin. Féadfaidh caillteanas an tionchair shuntasaigh tarlú le hathrú ar leibhéil úinéireachta absalóidí nó coibhneasta, nó dá uireasa. D’fhéadfadh sé tarlú, mar shampla, nuair a thagann eintiteas comhlachaithe faoi réir rialú rialtais, cúirte, riarthóra nó rialtóra. D’fhéadfadh sé tarlú freisin de thoradh socraithe conarthaigh.

MODH AN CHOTHROMAIS

10

Faoi mhodh an chothromais, ar aitheantas tosaigh, aithnítear an infheistíocht in eintiteas comhlachaithe nó i gcomhfhiontar ar costas, agus déantar an tsuim ghlanluacha a mhéadú nó a laghdú chun sciar an infheisteora de bhrabús nó caillteanas na hinstitiúide infheistiúcháin i ndiaidh an dáta éadála a aithint. Aithnítear sciar an infheisteora de bhrabús nó caillteanas na hinstitiúide infheistiúcháin i mbrabús nó caillteanas an infheisteora. Le dáileacháin a fuarthas ó institiúid infheistiúcháin, laghdaítear suim ghlanluacha na hinfheistíochta. Féadfaidh sé gur gá an tsuim ghlanluacha a choigeartú freisin chun athruithe a dhéanamh ar leas comhréireach an infheisteora san institiúid infheistiúcháin a eascraíonn as athruithe ar ioncam cuimsitheach eile na hinstitiúide infheistiúcháin. Áirítear le hathruithe den sórt sin athruithe a eascraíonn as athluacháil réadmhaoine, gléasra agus trealaimh agus as difríochtaí aistriúcháin malairte eachtraí. Aithnítear sciar an infheisteora de na hathruithe sin in ioncam cuimsitheach eile an infheisteora (féach IAS 1 Cur i Láthair Ráiteas Airgeadais).

11

Féadfar nach tomhas leordhóthanach ar an ioncam arna thuilleamh ag infheisteoir ar infheistíocht in eintiteas comhlachaithe nó i gcomhfhiontar é ioncam a aithint ar bhonn dáileachán mar gheall go bhféadfadh nach mbainfeadh na dáileacháin a fhaightear mórán le feidhmiú an eintitis chomhlachaithe nó an chomhfhiontair. Ós rud é go bhfuil comhrialú nó tionchar suntasach ag an infheisteoir ar an institiúid infheistiúcháin, tá leas ag an infheisteoir i bhfeidhmiú an chomhlaigh nó an chomhfhiontair agus, mar thoradh air sin, ar an toradh ar a infheistíocht. Coinníonn an t-infheisteoir cuntas ar an leas sin trí shíneadh a chur le raon feidhme a ráitis airgeadais chun a sciar de bhrabús nó caillteanas institiúid infheistiúcháin den sórt sin a chur san áireamh. Mar thoradh air sin, soláthraítear tuairisciú níos eolasaí ar ghlansócmhainní agus ar bhrabús nó caillteanas an infheisteora le cur i bhfeidhm mhodh an chothromais.

12

Nuair is ann do chearta féideartha vótála nó do dhíorthaigh eile ina bhfuil cearta féideartha vótála, déantar leas eintitis in eintiteas comhlachaithe nó i gcomhfhiontar a chinneadh ar bhonn leasanna úinéireachta atá ann cheana féin agus sin amháin, agus ní léirítear feidhmiú ná comhshó féideartha cearta féideartha vótála agus ionstraimí díorthacha eile, ach amháin má tá feidhm ag mír 13.

13

In imthosca áirithe, tá úinéireacht atá ann cheana féin ag eintiteas, ó thaobh substainte de, de thoradh idirbheart lena dtugtar rochtain dó faoi láthair ar na torthaí a bhaineann le leas úinéireachta. In imthosca den sórt sin, cinntear an cion a leithdháiltear ar an eintiteas trí fheidhmiú na gceart féideartha vótála sin faoi dheireadh a chur san áireamh agus ionstraimí díorthacha eile lena dtugtar rochtain don eintiteas faoi láthair ar na torthaí.

14

Níl feidhm ag IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais maidir le leasanna i gcomhlaigh agus i gcomhfhiontair a gcoinnítear cuntas orthu agus modh an chothromais á úsáid. I gcás go dtugann ionstraimí ina bhfuil cearta féideartha vótála ó thaobh substainte de rochtain faoi láthair ar na torthaí a bhaineann le leas úinéireachta in eintiteas comhlachaithe nó i gcomhfhiontar, níl na hionstraimí faoi réir IFRS 9. I ngach cás eile, coinnítear cuntas ar ionstraimí ina bhfuil cearta féideartha vótála in eintiteas comhlachaithe nó i gcomhfhiontar i gcomhréir le IFRS 9.

14A

Cuireann eintiteas IFRS 9 i bhfeidhm freisin maidir le hionstraimí airgeadais eile in eintiteas comhlachaithe nó i gcomhfhiontar nach gcuirtear modh an chothromais i bhfeidhm maidir leis. Áirítear leo sin leasanna fadtéarmacha atá mar chuid de ghlaninfheistíocht an eintitis, ó thaobh substainte de, in eintiteas comhlachaithe nó i gcomhfhiontar (féach mír 38). Cuireann eintiteas IFRS 9 i bhfeidhm maidir le leasanna fadtéarmacha den sórt sin sula gcuireann sé mír 38 agus míreanna 40-43 den Chaighdeán seo i bhfeidhm. Agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige, ní dhéanann an t-eintiteas aon choigeartú ar shuim ghlanluacha leasanna fadtéarmacha a eascraíonn as an gCaighdeán seo a chur i bhfeidhm a chur san áireamh.

15

Ach amháin i gcás go n-aicmítear infheistíocht nó sciar d’infheistíocht in eintiteas comhlachaithe nó i gcomhfhiontar mar arna sealbhú le díol i gcomhréir le IFRS 5 Sócmhainní Neamhreatha Arna Sealbhú le Díol agus Oibríochtaí Scortha, an infheistíocht, nó aon leas coinnithe san infheistíocht nach bhfuil aicmithe mar arna sealbhú le díol, déanfar í nó é a aicmiú mar shócmhainn neamhreatha.

MODH AN CHOTHROMAIS A CHUR I BHFEIDHM

16

Eintiteas a bhfuil comhrialú nó tionchar suntasach aige ar institiúid infheistiúcháin, coinneoidh sé cuntas ar a infheistíocht in eintiteas comhlachaithe nó i gcomhfhiontar ag úsáid mhodh an chothromais ach amháin nuair a cháilíonn an infheistíocht sin do dhíolúine i gcomhréir le míreanna 17–19.

Díolúintí ó mhodh an chothromais a chur i bhfeidhm

17

Ní gá d’eintiteas modh an chothromais a chur i bhfeidhm ar a infheistíocht in eintiteas comhlachaithe nó i gcomhfhiontar i gcás inar máthairchuideachta é an t-eintiteas atá díolmhaithe ó ráitis airgeadais chomhdhlúite a ullmhú leis an eisceacht raon feidhme i mír 4(a) de IFRS 10 nó má tá feidhm le gach ceann de na nithe seo a leanas: (a) Is fochuideachta faoi úinéireacht iomlán é an t-eintiteas, nó is fochuideachta faoi úinéireacht pháirteach é d’eintiteas eile agus dá úinéirí eile, lena n-áirítear iad sin nach bhfuil i dteidil vótála ar shlí eile, ar cuireadh ar an eolas iad nach bhfuil modh an chothromais á chur i bhfeidhm ag an eintiteas agus nach ndéanann agóid ina choinne sin. (b) Ní thrádáiltear ionstraimí fiachais nó cothromais an eintitis ar mhargadh soláthair phoiblí (stocmhalartán sa bhaile nó thar lear nó margadh thar an gcuntar, lena n-áirítear margaí áitiúla agus réigiúnacha). (c) Níor chomhdaigh an t-eintiteas a ráitis airgeadais le coimisiún urrús nó eagraíocht rialaitheach eile, ná níl sé i mbun an phróisis chun iad a chomhdú amhlaidh, chun críche aon aicme ionstraimí a eisiúint ar mhargadh soláthair phoiblí. (d) Tairgeann máthaireintiteas idirmheánach nó deiridh an eintitis ráitis airgeadais atá ar fáil le húsáid phoiblí agus a chomhlíonann IFRSanna, ina ndéantar fochuideachtaí a chomhdhlúthú nó a thomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir le IFRS 10.

18

Nuair atá infheistíocht in eintiteas comhlachaithe nó i gcomhfhiontar arna sealbhú ag eintiteas, nó arna sealbhú go hindíreach trí eintiteas, ar eagraíocht caipitil fiontair é, nó ciste frithpháirteach, iontaobhas aonad agus eintitis chomhchosúla lena n-áirítear cistí árachais atá nasctha le hinfheistíocht, féadfaidh an t-eintiteas a roghnú an infheistíocht sin a thomhas ag cóirluach trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir le IFRS 9. Sampla de chiste árachais atá nasctha le hinfheistíocht is ea ciste arna shealbhú ag eintiteas mar na hítimí forluiteacha le haghaidh grúpa conarthaí árachais le gnéithe rannpháirtíochta dírí. Chun críocha na rogha sin, áirítear i gconarthaí árachais conarthaí infheistíochta le gnéithe rannpháirtíochta discréide. Déanfaidh eintiteas an rogha sin ar leithligh le haghaidh gach eintitis chomhlachaithe nó comhfhiontair tráth a thugtar aitheantas tosaigh don eintiteas comhlachaithe nó don chomhfhiontar. (Féach IFRS 17 Conarthaí Árachais le haghaidh téarmaí a úsáidtear sa mhír seo agus a shainmhínítear sa Chaighdeán sin.)

19

Nuair atá infheistíocht in eintiteas comhlachaithe ag eintiteas, a bhfuil sciar di arna sealbhú go hindíreach trí eagraíocht caipitil fiontair, nó trí chiste frithpháirteach, iontaobhas aonad agus eintitis chomhchosúla lena n-áirítear cistí árachais atá nasctha le hinfheistíocht, féadfaidh an t-eintiteas a roghnú an sciar sin den infheistíocht san eintiteas comhlachaithe a thomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir le IFRS 9, gan beann ar cé acu atá nó nach bhfuil tionchar suntasach ag an eagraíocht caipitil fiontair, nó an ciste frithpháirteach, iontaobhas aonad agus eintitis chomhchosúla lena n-áirítear cistí árachais atá nasctha le hinfheistíocht, ar an sciar sin den infheistíocht. Má roghnaíonn an t-eintiteas déanamh amhlaidh, cuirfidh an t-eintiteas modh an chothromais i bhfeidhm maidir le haon sciar atá fanta dá infheistíocht in eintiteas comhlachaithe nach bhfuil á shealbhú trí eagraíocht caipitil fiontair, nó ciste frithpháirteach, iontaobhas aonad agus eintitis chomhchosúla lena n-áirítear cistí árachais atá nasctha le hinfheistíocht.

Aicmiú mar arna sealbhú le díol

20

Cuirfidh eintiteas IFRS 5 i bhfeidhm maidir le hinfheistíocht, nó sciar d’infheistíocht in eintiteas comhlachaithe nó i gcomhfhiontar a chomhlíonann na critéir le bheith aicmithe mar arna sealbhú le díol. Aon sciar coinnithe d’infheistíocht in eintiteas comhlachaithe nó i gcomhfhiontar nár aicmíodh mar arna sealbhú le díol, coinneofar cuntas air ag úsáid mhodh an chothromais go dtí go ndéanfar an sciar atá aicmithe mar arna sealbhú le díol a dhiúscairt. I ndiaidh an diúscairt a dhéanamh, coinneoidh an t-eintiteas cuntas ar aon leas coinnithe san eintiteas comhlachaithe nó sa chomhfhiontar i gcomhréir le IFRS 9 ach amháin i gcás go leanann an leas coinnithe ar aghaidh de bheith mar eintiteas comhlachaithe nó comhfhiontar, agus sa chás sin úsáidfidh an t-eintiteas modh an chothromais.

21

Infheistíocht, nó sciar d’infheistíocht in eintiteas comhlachaithe nó i gcomhfhiontar a aicmíodh roimhe sin mar arna sealbhú le díol, nuair nach gcomhlíonann sí na critéir a thuilleadh le bheith aicmithe amhlaidh, coinneoidh cuntas uirthi ag úsáid mhodh an chothromais go cúlghabhálach amach ón dáta ar aicmíodh í mar arna sealbhú le díol. Déanfar ráitis airgeadais do na tréimhsí ón aicmiú mar arna sealbhú le díol a leasú dá réir sin.

Scor de mhodh an chothromais a úsáid

22

Scorfaidh eintiteas de mhodh an chothromais a úsáid ón dáta a stopann a infheistíocht de bheith ina heintiteas comhlachaithe nó ina comhfhiontar mar seo a leanas: (a) I gcás ina dtagann an t-eintiteas le bheith ina fhochuideachta, coinneoidh an t-eintiteas cuntas ar a infheistíocht i gcomhréir le IFRS 3Comhcheangail Ghnó agus le IFRS 10. (b) I gcás inar sócmhainn airgeadais é an leas coinnithe san iar-eintiteas comhlachaithe nó iar -chomhfhiontar, tomhaisfidh an t-eintiteas an leas coinnithe ar luach cóir. Measfar luach cóir an leasa choinnithe mar a luach cóir ar aitheantas tosaigh mar shócmhainn airgeadais i gcomhréir le IFRS 9. Aithneoidh an t-eintiteas aon difríocht idir na nithe seo a leanas i mbrabús nó caillteanas: (i) luach cóir aon leasa choinnithe agus aon fháltas ó leas páirteach san eintiteas comhlachaithe nó sa chomhfhiontar a dhiúscairt; agus (ii) suim ghlanluacha na hinfheistíochta ar an dáta ar scoradh de mhodh an chothromais. (c) Nuair a scoireann eintiteas de mhodh an chothromais a úsáid, coinneoidh an t-eintiteas cuntas ar na méideanna uile a aithníodh roimhe sin in ioncam cuimsitheach eile i ndáil leis an infheistíocht sin ar an mbonn céanna agus a d’éileofaí dá mbeadh na sócmhainní gaolmhara nó na dliteanais ghaolmhara diúscartha go díreach ag an institiúid infheistiúcháin.

23

Dá bhrí sin, i gcás go ndéanfaí gnóthachan nó caillteanas a d’aithin an institiúid infheistiúcháin roimhe sin in ioncam cuimsitheach eile a athaicmiú chuig brabús nó caillteanas ar dhiúscairt na sócmhainní gaolmhara nó na ndliteanas gaolmhar, déanann an t-eintiteas an gnóthachan nó caillteanas a athaicmiú ó chothromas chuig brabús nó caillteanas (mar choigeartú athaicmithe) nuair a scortar de mhodh an chothromais. Mar shampla, i gcás go bhfuil difríochtaí malartaithe carnacha ag eintiteas comhlachaithe nó comhfhiontar a bhaineann le hoibríocht eachtrach agus i gcás go scoireann an t-eintiteas de mhodh an chothromais a úsáid, déanfaidh an t-eintiteas an gnóthachan nó caillteanas a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile i ndáil leis an oibríocht eachtrach roimhe sin, a athaicmiú chuig brabús nó caillteanas.

24

I gcás go dtagann infheistíocht in eintiteas comhlachaithe le bheith ina hinfheistíocht i gcomhfhiontar nó i gcás go dtagann infheistíocht i gcomhfhiontar le bheith ina hinfheistíocht i gcomhlach, leanann an t-eintiteas ar aghaidh de mhodh an chothromais a chur i bhfeidhm agus ní atomhaiseann sé an leas coinnithe.

Athruithe ar leas úinéireachta

25

I gcás go laghdaítear leas úinéireachta eintitis in eintiteas comhlachaithe nó i gcomhfhiontar, ach go leanann an infheistíocht de bheith aicmithe mar eintiteas comhlachaithe nó mar chomhfhiontar faoi seach, athaicmeoidh an t-eintiteas chuig brabús nó caillteanas an sciar den ghnóthachan nó caillteanas a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile roimhe sin a bhaineann leis an laghdú sin ar leas úinéireachta i gcás go n-éileofaí an gnóthachan nó caillteanas sin a athaicmiú chuig brabús nó caillteanas ar na sócmhainní gaolmhara nó na dliteanais ghaolmhara a dhiúscairt.

Nósanna imeachta mhodh an chothromais

26

Tá go leor de na nósanna imeachta atá ábhartha chun modh an chothromais a chur i bhfeidhm cosúil leis na nósanna imeachta um chomhdhlúthú a dtugtar tuairisc orthu in IFRS 10. Thairis sin, na coincheapa is bonn leis na nósanna imeachta a úsáidtear chun cuntas a choinneáil ar éadáil fochuideachta, glactar leo freisin chun cuntas a choinneáil ar éadáil infheistíocht in eintiteas comhlachaithe nó i gcomhfhiontar.

27

Is éard atá i sciar grúpa in eintiteas comhlachaithe nó i gcomhfhiontar comhiomlán na sealúchas san eintiteas comhlachaithe nó sa chomhfhiontar sin atá ag an máthairchuideachta agus a fochuideachtaí. Déantar neamhaird ar shealúchais eintitis chomhlachaithe nó chomhfhiontair eile an ghrúpa chun na críche sin. Nuair atá fochuideachtaí, eintitis chomhlachaithe nó comhfhiontair ag eintiteas comhlachaithe nó ag comhfhiontar, cuirtear ioncam cuimsitheach eile agus glansócmhainní san áireamh agus modh an chothromais á chur i bhfeidhm i ráitis airgeadais an eintitis chomhlachaithe nó an chomhfhiontair (lena n-áirítear sciar an eintitis chomhlachaithe nó an chomhfhiontair de bhrabús nó caillteanas, ioncam cuimsitheach eile agus glansócmhainní a n-eintiteas comhlachaithe agus a gcomhfhiontar), i ndiaidh aon choigeartú is gá chun éifeacht a thabhairt do bheartais aonfhoirmeacha chuntasaíochta (féach míreanna 35–36A).

28

Gnóthachain agus caillteanais a leanann as idirbhearta ‘réamhtheachtacha’ agus ‘iartheachtacha’ idir eintiteas (lena n-áirítear a fhochuideachtaí comhdhlúite) agus a eintiteas comhlachaithe nó a chomhfhiontar, ní aithnítear iad i ráitis airgeadais an eintitis ach amháin a mhéid a bhaineann le leasanna infheisteoirí neamhghaolmhara san eintiteas comhlachaithe nó sa chomhfhiontar. Is éard atá in idirbhearta ‘réamhtheachtacha’ mar shampla, díolacháin sócmhainní ó eintiteas comhlachaithe nó ó chomhfhiontar leis an infheisteoir. Is éard atá in idirbhearta ‘iartheachtacha’ mar shampla, díolacháin nó ranníocaíochtaí sócmhainní ón infheisteoir go dtí a eintiteas comhlachaithe nó a chomhfhiontar. Déantar sciar an infheisteora i ngnóthachain nó caillteanais an chomhlaigh nó an chomhfhiontair a leanann as na hidirbhearta sin a dhíothú.

29

Nuair a sholáthraíonn idirbhearta iartheachtacha fianaise ar laghdú ar ghlanluach inréadaithe na sócmhainní atá le díol nó le ranníoc, nó ar chaillteanas lagaithe na sócmhainní sin, aithneoidh an t-infheisteoir na caillteanais sin go hiomlán. Nuair a sholáthraíonn idirbhearta réamhtheachtacha fianaise ar laghdú ar ghlanluach inréadaithe na sócmhainní atá le ceannach, nó ar chaillteanas lagaithe na sócmhainní sin, aithneoidh an t-infheisteoir a sciar sna caillteanais sin.

30

Ranníocaíocht sócmhainne neamhairgeadaíochta le heintiteas comhlachaithe nó le comhfhiontar mar mhalairt ar leas cothromais san eintiteas comhlachaithe nó sa chomhfhiontar sin, coinneofar cuntas uirthi i gcomhréir le mír 28, ach amháin nuair nach bhfuil substaint tráchtála ag an ranníocaíocht, mar a sainmhínítear an téarma sin in IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh. I gcás nach bhfuil substaint tráchtála ag ranníocaíocht den sórt sin, meastar an gnóthachan nó caillteanas mar neamhréadaithe agus ní aithnítear é ach amháin má tá feidhm ag mír 31 freisin. Déanfar gnóthachain agus caillteanais neamhréadaithe den sórt sin a dhíothú in aghaidh na hinfheistíochta a gcoinnítear cuntas uirthi ag úsáid mhodh an chothromais agus ní chuirfear i láthair iad mar ghnóthachain nó caillteanais iarchurtha i ráiteas comhdhlúite staide airgeadais an eintitis ná i ráiteas staide airgeadais an eintitis ina gcoinnítear cuntas ar infheistíochtaí ag úsáid mhodh an chothromais.

31

I gcás go bhfaigheann eintiteas sócmhainní airgeadaíochta nó neamhairgeadaíochta sa bhreis ar leas cothromais i gcomhlach nó i gcomhfhiontar, aithníonn an t-eintiteas go hiomlán i mbrabús nó caillteanas an sciar den ghnóthachan nó caillteanas ar an ranníocaíocht neamhairgeadaíochta a bhaineann leis na sócmhainní airgeadaíochta nó neamhairgeadaíochta a fhaightear.

32

Coinnítear cuntas ar infheistíocht ag úsáid mhodh an chothromais ón dáta a thagann sí le bheith ina comhlach nó ina comhfhiontar. Ar éadáil na hinfheistíochta, coinnítear cuntas ar aon difríocht idir costas na hinfheistíochta agus sciar an eintitis de ghlanluach cóir shócmhainní agus dliteanais inaitheanta na hinstitiúide infheistiúcháin mar seo a leanas: (a) Cuirtear cáilmheas a bhaineann le comhlach nó comhfhiontar san áireamh i suim ghlanluacha na hinfheistíochta. Ní cheadaítear amúchadh an cháilmheasa sin. (b) Aon fharasbarr i sciar an eintitis de ghlanluach cóir shócmhainní agus dliteanais inaitheanta na hinstitiúide infheistiúcháin os cionn chostas na hinfheistíochta, cuirtear san áireamh é mar ioncam agus sciar an eintitis de bhrabús nó caillteanas an chomhlaigh nó an chomhfhiontair sa tréimhse ina bhfaightear an infheistíocht á chinneadh. Déantar coigeartuithe iomchuí ar sciar an eintitis de bhrabús nó caillteanas an chomhlaigh nó an chomhfhiontair i ndiaidh éadála chun cuntas a choinneáil ar, mar shampla, dímheas na sócmhainní in-dímheasa bunaithe ar a luachanna cóir ar an dáta éadála. Mar an gcéanna, déantar coigeartuithe iomchuí ar sciar an eintitis de bhrabús nó caillteanas an chomhlaigh nó an chomhfhiontair i ndiaidh éadála le haghaidh caillteanas lagaithe amhail cáilmheas nó réadmhaoin, gléasra agus trealamh.

33

Úsáideann an t-eintiteas na ráitis airgeadais is déanaí ón gcomhlach nó comhfhiontar a bhfuil fáil orthu agus modh an chothromais á chur i bhfeidhm. Nuair atá deireadh thréimhse tuairiscithe an eintitis éagsúil ó dheireadh thréimhse tuairiscithe an chomhlaigh nó an chomhfhiontair, ullmhaíonn an comhlach nó an comhfhiontar ráitis airgeadais le húsáid ag an eintiteas amhail ar an dáta céanna de ráitis airgeadais an eintitis ach amháin i gcás gur dhofheidhmithe amhlaidh a dhéanamh.

34

I gcomhréir le mír 33, nuair a ullmhaítear ráitis airgeadais chomhlaigh nó comhfhiontair a úsáidtear chun modh an chothromais a chur i bhfeidhm amhail ar dháta atá éagsúil ón dáta a úsáideann an t-eintiteas, déanfar coigeartuithe le haghaidh éifeachtaí idirbheart suntasach nó teagmhais shuntasacha a tharlaíonn idir an dáta sin agus dáta ráitis airgeadais an eintitis. In aon chás, ní mó ná 3 mhí a bheidh sa difríocht idir deireadh thréimhse tuairiscithe an chomhlaigh nó an chomhfhiontair agus deireadh thréimhse tuairiscithe an eintitis. Beidh fad na dtréimhsí tuairiscithe agus aon difríocht idir deirí na dtréimhsí tuairiscithe mar an gcéanna ó thréimhse go tréimhse.

35

Ullmhófar ráitis airgeadais an eintitis ag úsáid beartas aonfhoirmeach cuntasaíochta le haghaidh idirbheart comhchosúil agus teagmhas comhchosúil in imthosca comhchosúla.

36

Ach amháin mar a dtugtar tuairisc air i mír 36A, i gcás go n-úsáideann comhlach nó comhfhiontar beartais chuntasaíochta seachas beartais chuntasaíochta an einititis le haghaidh idirbheart comhchosúil agus teagmhas comhchosúil in imthosca comhchosúla, déanfar coigeartuithe le go mbeidh beartais chuntasaíochta an chomhlaigh nó an chomhfhiontair i gcomhréir le beartais chuntasaíochta an eintitis nuair a úsáideann an t-eintiteas ráitis airgeadais an chomhlaigh nó an chomhfhiontair agus modh an chothromais á chur i bhfeidhm.

36A

D'ainneoin an cheanglais i mír 36, i gcás go bhfuil leas ag eintiteas nach eintiteas infheistíochta é i gcomhlach nó i gcomhfhiontar ar eintiteas infheistíochta é, féadfaidh an t-eintiteas, agus modh an chothromais á chur i bhfeidhm aige, roghnú an tomhas luach cóir a chuir comhlach nó comhfhiontar an eintitis sin i bhfeidhm maidir le leasanna chomhlach nó chomhfhiontar an eintitis infheistíochta sin i bhfochuideachtaí a choinneáil. Déantar an rogha sin ar leithligh le haghaidh gach comhlaigh nó comhfhiontair de chuid eintiteas infheistíochta ar an dáta is déanaí de na dátaí seo a leanas: (a) an dáta a aithnítear comhlach nó comhfhiontar an eintitis infheistíochta i dtosach; (b) an dáta a thagann an comhlach nó an comhfhiontar le bheith ina eintiteas infheistíochta; agus (c) an dáta a thagann comhlach nó comhfhiontar an eintitis infheistíochta le bheith ina máthairchuideachta den chéad uair.

37

I gcás go bhfuil scaireanna tosaíochta ag comhlach nó comhfhiontar arna sealbhú ag páirtí seachas an t-eintiteas agus arna n-aicmiú mar chothromas, ríomhann an t-eintiteas a sciar den bhrabús nó caillteanas i ndiaidh coigeartú a dhéanamh do na díbhinní ar scaireanna den sórt sin, cé acu an dearbhaíodh nó níor dearbhaíodh na díbhinní.

38

I gcás go bhfuil sciar eintitis de chaillteanais chomhlaigh nó chomhfhiontair comhionann lena leas sa chomhlach nó sa chomhfhiontar nó níos mó ná sin, scoireann an t-eintiteas dá sciar de bhreis caillteanas a aithint. Is éard is leas i gcomhlach nó i gcomhfhiontar ann suim ghlanluacha na hinfheistíochta sa chomhlach nó sa chomhfhiontar arna chinneadh ag úsáid mhodh an chothromais in éineacht le haon leas fadtéarmach atá mar chuid de ghlaninfheistíocht an eintitis sa chomhlach nó sa chomhfhiontar, ó thaobh substainte de. Mar shampla, ítim nach bhfuil socrú pleanáilte di nó nach dócha go dtarlóidh socrú ina leith sa todhchaí intuartha, is síneadh ar ghlaninfheistíocht an eintitis sa chomhlach nó sa chomhfhiontar sin í, ó thaobh substainte de. D’fhéadfadh scaireanna tosaíochta agus earraí infhaighte nó iasachtaí fadtéarmacha a bheith san áireamh le hítimí den sórt sin, ach níl trádáil infhála, suimeanna iníoctha trádála ná aon earra infhaighte fadtéarmach a bhfuil chomhthaobhacht leordhóthanach ann ina leith, amhail iasachtaí urraithe, san áireamh leo. Caillteanais a aithnítear ag úsáid mhodh an chothromais de bhreis ar infheistíocht an eintitis i ngnáthscaireanna, cuirtear i bhfeidhm iad maidir leis na comhpháirteanna eile d’infheistíocht an eintitis i gcomhlach nó i gcomhfhiontar in ord droim ar ais a sinsearachta (i.e. tosaíocht i leachtú).

39

I ndiaidh leas an eintitis a laghdú go nialas, ní dhéantar soláthar do chaillteanais bhreise agus ní aithnítear dliteanas ach amháin a mhéid a bhfuil oibleagáidí inchiallaithe nó dlíthiúla tabhaithe ag an eintiteas, nó íocaíochtaí déanta ag eintiteas thar ceann an chomhlaigh nó an chomhfhiontair. I gcás go dtuairiscíonn comhlach nó comhfhiontar brabús ina dhiaidh sin, ní atosóidh an t-eintiteas dá sciar den bhrabús sin a aithint go dtí go mbeidh a sciar den bhrabús cothrom le sciar na gcaillteanas nach n-aithnítear.

Caillteanas lagaithe

40

I ndiaidh mhodh an chothromais a chur i bhfeidhm, lena n-áirítear caillteanais an chomhlaigh nó an chomhfhiontair a aithint i gcomhréir le mír 38, cuireann an t-eintiteas míreanna 41A–41C i bhfeidhm lena chinneadh cibé an bhfuil nó nach bhfuil aon fhianaise oibiachtúil ann go bhfuil a ghlaninfheistíocht sa chomhlach nó sa chomhfhiontar lagaithe.

41

[Scriosta]

41A

Tá an ghlaninfheistíocht i gcomhlach nó i gcomhfhiontar lagaithe agus tabhaíodh caillteanas lagaithe sa chás go bhfuil fianaise oibiachtúil ann ar lagú de thoradh teagmhais amháin nó níos mó a tharla i ndiaidh aitheantas tosaigh na glaninfheistíochta (‘teagmhas caillteanais’) agus go bhfuil tionchar ag an teagmhas caillteanais sin (nó na teagmhais chaillteanais sin) ar an sreabhadh airgid todhchaí measta ón nglaninfheistíocht is féidir a réamh-mheas go hiontaofa, agus sa chás sin amháin. Féadfar nach mbeidh sé indéanta aon teagmhas scoite amháin ba cúis leis an lagú a shainaithint. Seachas sin, d’fhéadfadh sé gur éifeacht chomhcheangailte roinnt teagmhas ba chúis leis an lagú. Ní aithnítear caillteanais lena bhfuil coinne de thoradh theagmhais sa todhchaí, is cuma cé chomh dóchúil atá siad. Áirítear le fianaise oibiachtúil go bhfuil an ghlaninfheistíocht lagaithe, sonraí inbhraite a thagann faoi bhráid an eintitis faoi na teagmhais chaillteanais seo a leanas: (a) deacracht airgeadais shuntasach a bheith ag an eintiteas comhlachaithe nó ag an gcomhfhiontar; (b) sárú conartha, amhail mainneachtain nó faillí íocaíochta ag an eintiteas comhlachaithe nó ag an gcomhfhiontar; (c) lamháltas á dheonú ag an eintiteas don eintiteas comhlachaithe nó don chomhfhiontar, ar chúiseanna eacnamaíocha nó dlíthiúla a bhaineann le deacracht airgeadais a eintitis chomhlachaithe nó a chomhfhiontair, nach mbreithneodh an t-eintiteas murach sin; (d) gur dhóchúil go rachadh an t-eintiteas comhlachaithe nó an comhfhiontar faoi fhéimheacht nó faoi atheagrú airgeadais eile; nó (e) go rachadh an margadh gníomhach don ghlaninfheistíocht i léig mar gheall ar dheacrachtaí airgeadais an eintitis chomhlachaithe nó an chomhfhiontair.

41B

Dul i léig mhargadh gníomhach mar gheall nach ndéantar cothromas nó ionstraimí airgeadais an chomhlaigh nó an chomhfhiontair a thrádáil go poiblí a thuilleadh, ní fianaise ar lagú é sin. Íosghrádú ar rátáil chreidmheasa comhlaigh nó an comhfhiontair, nó meath ar luach cóir an chomhlaigh nó an chomhfhiontair, ní fianaise ar lagú ann féin é sin, cé go bhféadtar gur fhianaise ar lagú é nuair a bhreithnítear é in éineacht le faisnéis eile atá ar fáil.

41C

Sa bhreis ar na cineálacha teagmhas i mír 41A, áirítear le fianaise oibiachtúil ar lagú don ghlan-infheistíocht in ionstraimí cothromais an eintitis chomhlachaithe nó an chomhfhiontair faisnéis faoi athruithe suntasacha a raibh droch-éifeacht acu agus a tharla sa timpeallacht teicneolaíochta, margaidh, eacnamaíoch nó dlíthiúil ina n-oibríonn an t-eintiteas comhlachaithe nó an comhfhiontar, agus a thugann le tuiscint go bhféadfar nach n-aisghabhfar costas na hinfheistíochta san ionstraim chothromais. Is fianaise oibiachtúil ar lagú freisin é meath fada ar luach cóir infheistíocht in ionstraim chothromais faoina costas.

42

Ós rud é nach ndéantar cáilmheas ar cuid de shuim ghlanluacha na glaninfheistíochta i gcomhlach nó i gcomhfhiontar é a aithint ar leithligh, ní dhéantar é a thástáil ar leithligh le haghaidh lagaithe trí na ceanglais um cháilmheas a thástáil le haghaidh lagaithe in IAS 36 Lagú Sócmhainní. Ina ionad sin, déantar suim ghlanluacha uile na hinfheistíochta a thástáil le haghaidh lagaithe i gcomhréir le IAS 36 mar shócmhainn aonair, trí chomparáid a dhéanamh idir a méid in-aisghabhála (an méid is airde idir luach úsáide agus luach cóir lúide costais diúscartha) agus a suim ghlanluacha nuair a thugann cur i bhfeidhm mhíreanna 41A–41C le tuiscint go bhféadfadh an ghlaninfheistíocht a bheith lagaithe. Ní leithdháiltear caillteanas lagaithe a aithnítear sna himthosca sin ar aon tsócmhainn, lena n-áirítear cáilmheas, ar cuid de shuim ghlanluacha na glaninfheistíochta sa chomhlach nó sa chomhfhiontar é. Dá réir sin, aithnítear aon chealú ar an gcaillteanas lagaithe sin i gcomhréir le IAS 36 a mhéid a thagann méadú ina dhiaidh sin ar mhéid in-aisghabhála na glaninfheistíochta. Agus luach úsáide na glaninfheistíochta á chinneadh aige, déanann eintiteas meastachán ar: (a) a sciar de luach láithreach na sreafaí airgid todhchaí measta lena bhfuil coinne go nginfidh an comhlach nó an comhfhiontar iad, lena n-áirítear na sreafaí airgid ó oibríochtaí an chomhlaigh nó an chomhfhiontair agus na fáltais ó dhiúscairt na hinfheistíochta ar deireadh; nó (b) luach láithreach na sreafaí airgid todhchaí measta lena bhfuil coinne go n-eascróidh siad as díbhinní atá le fáil ón infheistíocht agus óna diúscairt ar deireadh. Agus toimhdí iomchuí á n-úsáid, faightear an toradh céanna.

43

Déanfar méid in-aisghabhála infheistíochta i gcomhlach nó i gcomhfhiontar a mheasúnú le haghaidh gach comhlach nó comhfhiontar, ach amháin i gcás nach ngineann an comhlach nó an comhfhiontar insreabhadh airgid ó úsáid leanúnach atá neamhspleách go mór ó insreabhadh airgid ó shócmhainní eile an eintitis.

RÁITIS AIRGEADAIS AR LEITHLIGH

44

Is i ráitis airgeadais ar leithligh an eintitis i gcomhréir le mír 10 de IAS 27 (arna leasú in 2011) a dhéanfar cuntasaíocht ar infheistíocht i gcomhlaigh nó i gcomhfhiontar.

DÁTA ÉIFEACHTACH AGUS TRASDUL

45

Cuirfidh eintiteas an caighdeán seo i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2013 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin agus cuirfidh sé IFRS 10, IFRS 11 Comhshocruithe, IFRS 12 Nochtadh Leasanna in Eintitis Eile agus IAS 27 (arna leasú in 2011) i bhfeidhm an tráth céanna.

45A

Le IFRS 9, arna eisiúint i mí Iúil 2014, leasaíodh míreanna 40–42 agus cuireadh míreanna 41A–41C leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

45B

Le Modh an Chothromais i Ráitis Airgeadais ar Leithligh (Leasuithe le IAS 27), arna eisiúint i mí Lúnasa 2014, leasaíodh mír 25. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2016 nó ina dhiaidh sin go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an leasú sin i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

45D

Eintitis Infheistíochta: Le Cur i bhFeidhm Eisceacht an Chomhdhlúthaithe (Leasuithe ar IFRS 10, IFRS 12 agus IAS 28), arna eisiúint i mí na Nollag 2014, leasaíodh míreanna 17, 27 agus 36 agus cuireadh mír 36A leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2016 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

45E

Le Feabhsuithe Bliantúla maidir le Caighdeáin IFRS le haghaidh na tréimhse 2014–2016, arna eisiúint i mí na Nollag 2016, leasaíodh míreanna 18 agus 36A. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2018 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

45F

Le IFRS 17, arna eisiúint i mBealtaine 2017, leasaíodh mír 18. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm agus IFRS 17 á chur i bhfeidhm aige.

45G

Le Leasanna Fadtéarmacha i gComhlaigh agus i gComhfhiontair, arna eisiúint i mí Dheireadh Fómhair 2017, cuireadh mír 14A leis agus scriosadh mír 41. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 le haghaidh na dtréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2019 nó ina dhiaidh sin, seachas mar a shonraítear le míreanna 45H-45K. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

45H

Eintiteas a chuireann na leasuithe i mír 45G i bhfeidhm den chéad uair an tráth céanna a chuireann sé IFRS 9 i bhfeidhm den chéad uair, cuirfidh sé na ceanglais aistrithe in IFRS 9 i bhfeidhm maidir leis na leasanna fadtéarmacha a dtugtar tuairisc orthu i mír 14A.

45I

Eintiteas a chuireann na leasuithe i mír 45G i bhfeidhm den chéad uair i ndiaidh dó IFRS 9 a chur i bhfeidhm den chéad uair, cuirfidh sé i bhfeidhm na ceanglais aistrithe in IFRS 9 is gá chun na ceanglais a leagtar amach i mír 14A a chur i bhfeidhm maidir le leasanna fadtéarmacha. Chun na críche sin, léifear tagairtí do dháta an chur i bhfeidhm tosaigh in IFRS 9 mar thagairt do thús na tréimhse tuairiscithe bliantúla ina gcuireann an t-eintiteas na leasuithe i bhfeidhm den chéad uair (dáta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe sin). Ní éilítear ar an eintiteas réamhthréimhsí a athshonrú chun cur i bhfeidhm na leasuithe a léiriú. Ní fhéadfaidh an t-eintiteas tréimhsí roimhe sin a athshonrú ach amháin más féidir sin a dhéanamh gan breathnú siar.

45J

Agus na leasuithe i mír 45G á gcur i bhfeidhm den chéad uair, ní éilítear ar eintiteas a chuireann díolúine shealadach ó IFRS 9 i bhfeidhm i gcomhréir le IFRS 4 Conarthaí Árachais réamhthréimhsí a athshonrú chun cur i bhfeidhm na leasuithe a léiriú. Ní fhéadfaidh an t-eintiteas tréimhsí roimhe sin a athshonrú ach amháin más féidir sin a dhéanamh gan breathnú siar.

45K

Mura gcuireann eintiteas mír 45I nó mír 45J i bhfeidhm agus réamhthréimhsí á n-athshonrú aige, aithneoidh sé, sa tuilleamh coimeádta tosaigh (nó i ngné eile den chaipiteal gnáthscaireanna, mar is iomchuí), ar dháta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe, aon difríocht idir: (a) suim ghlanluacha roimhe sin na leasanna fadtéarmacha a dtugtar tuairisc orthu i mír 14A ar an dáta sin; agus (b) suim ghlanluacha na leasanna fadtéarmacha sin ar an dáta sin.

Tagairtí do IFRS 9

46

Má chuireann eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm ach nach gcuireann sé IFRS 9 i bhfeidhm go fóill, is mar thagairt do IAS 39 a thuigfear aon tagairt do IFRS 9.

AISTARRAINGT IAS 28 (2003)

47

Cuirtear an caighdeán seo in ionad IAS 28 Infheistíochtaí in Eintitis Chomhlachtaithe (arna athbhreithniú in 2003).

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 29

Tuairisciú Airgeadais i nGeilleagair Hipearbhoilscitheacha  (13)

RAON FEIDHME

1

Cuirfear an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir le ráitis airgeadais, lena n-áirítear ráitis airgeadais chomhdhlúite, aon eintiteas arb é a airgeadra feidhmiúil é an t-airgeadra i ngeilleagar hipearbhoilscitheach.

2

I ngeilleagar hipearbhoilscitheach, ní úsáideach an rud é torthaí oibriúcháin agus staid airgeadais a thuairisciú san airgeadra áitiúil gan athshonrú. Cailleann airgead a chumhacht cheannaigh ar ráta a fhágann go bhfuil sé míthreorach comparáid a dhéanamh idir méideanna ó idirbhearta agus ó theagmhais eile a tharla ag amanna éagsúla, fiú laistigh den tréimhse chuntasaíochta chéanna.

3

Ní dhéantar, leis an gCaighdeán seo, dearbhráta a leagan síos ag a meastar go dtagann hipearbhoilsciú chun cinn. Is ábhar breithiúnais é cén uair is gá ráitis airgeadais a athshonrú i gcomhréir leis an gcaighdeán seo. Is iad saintréithe na timpeallachta eacnamaíche i dtír a léiríonn hipearbhoilsciú, lena n-áirítear na nithe seo a leanas ach gan bheith teoranta dóibh: (a) is fearr leis an bpobal i gcoitinne a shaibhreas a choimeád i sócmhainní neamhairgeadaíochta nó in airgeadra eachtrach atá cobhsaí i gcoibhneas leis an airgeadra áitiúil. Déantar méideanna airgeadra áitiúil arna sealbhú a infheistiú láithreach chun cumhacht cheannaigh a choimeád; (b) ní fhéachann an pobal i gcoitinne ar mhéideanna airgeadaíochta i dtéarmaí an airgeadra áitiúil ach i dtéarmaí airgeadra eachtraigh atá cobhsaí i gcoibhneas leis. D’fhéadfadh sé go luafaí praghsanna san airgeadra sin; (c) bíonn díolacháin agus ceannaigh ar creidmheas ag tarlú ar phraghsanna a chúitíonn as an gcaillteanas cumhachta ceannaigh a bhfuil coinne leis le linn na tréimhse creidmheasa, fiú má tá an tréimhse gearr; (d) tá rátaí úis, pá agus praghsanna nasctha le hinnéacs praghsanna; agus (e) tá an ráta boilscithe charnaigh thar 3 bliana ag teannadh le 100 %, nó níos mó ná sin.

4

Is fearr do gach eintiteas a thuairiscíonn in airgeadra arb é airgeadra an gheilleagair hipearbhoilscithigh chéanna é, an caighdeán seo a chur i bhfeidhm ón dáta céanna sin. Mar sin féin, tá feidhm ag an gcaighdeán seo maidir le ráitis airgeadais aon eintiteas ó thús na tréimhse tuairiscithe ina sainaithníonn sé gurb ann do hipearbhoilsciú sa tír a dtuairiscíonn sé ina hairgeadra.

ATHSHONRÚ RÁITEAS AIRGEADAIS

5

Tagann athrú le himeacht ama ar phraghsanna mar thoradh ar fhórsaí éagsúla polaitiúla, eacnamaíocha agus sóisialta sonracha nó ginearálta. Fórsaí sonracha amhail athruithe ar sholáthar agus éileamh agus athruithe teicneolaíochta, d’fhéadfaidís a bheith ina gcúis le praghsanna aonair a bheith ag méadú nó ag laghdú go suntasach agus go neamhspleách ar a chéile. Ina theannta sin, d’fhéadfadh fórsaí ginearálta a bheith ina gcúis le hathruithe ar an leibhéal ginearálta praghsanna agus ar chumhacht cheannaigh ghinearálta an airgid dá bhrí sin.

6

Eintitis a ullmhaíonn ráitis airgeadais ar bhonn costais stairiúil na cuntasaíochta, déanann siad amhlaidh gan aird a thabhairt ar athruithe ar an leibhéal ginearálta praghsanna ná ar mhéaduithe ar phraghsanna sonracha sócmhainní ná dliteanas aitheanta. Is iad na heisceachtaí air sin na sócmhainní agus dliteanais sin a éilítear ar an eintiteas a thomhas ar luach cóir, nó a roghnaíonn sé a thomhas amhlaidh. Féadfar réadmhaoin, gléasra agus trealamh a athluacháil ar luach cóir, mar shampla, agus éilítear de ghnáth go dtomhaistear sócmhainní bitheolaíocha ar luach cóir. Cuireann roinnt eintiteas, áfach, ráitis airgeadais i láthair atá bunaithe ar chur chuige costais reatha a léiríonn iarmhairtí athruithe ar phraghsanna sonracha na sócmhainní arna sealbhú.

7

I ngeilleagar hipearbhoilscitheach, ní bhíonn ráitis airgeadais úsáideach, bídís bunaithe ar chur chuige costais stairiúil nó ar chur chuige costais reatha, ach amháin má shloinntear iad i dtéarmaí an aonaid tomhais reatha ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. Dá thoradh sin, tá feidhm ag an gcaighdeán seo maidir le ráitis airgeadais eintiteas a thuairiscíonn in airgeadra ar le geilleagar hipearbhoilscitheach é. Ní ceadmhach an fhaisnéis a éilítear leis an gcaighdeán seo a chur i láthair mar fhorlíonadh le ráitis airgeadais nár athshonraíodh. Ina theannta sin, ní mholtar na ráitis airgeadais a chur i láthair ar leithligh sula n-athshonraítear iad.

8

Ráitis airgeadais eintitis arb é a airgeadra feidhmiúil é an t-airgeadra i ngeilleagar hipearbhoilscitheach, bídís bunaithe ar chur chuige costais stairiúil nó ar chur chuige costais reatha, luafar iad i dtéarmaí an aonaid tomhais reatha ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. Na figiúirí comhfhreagracha le haghaidh na tréimhse roimhe sin a éilítear le IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais (arna athbhreithniú in 2007) agus aon fhaisnéis i leith tréimhsí níos luaithe ná sin, luafar iad sin freisin i dtéarmaí an aonaid tomhais reatha ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. Chun méideanna comparáideacha a chur i láthair in airgeadra tuairiscithe éagsúil, tá feidhm ag míreanna 42(b) agus 43 de IAS 21 Iarmhairtí Athruithe ar Rátaí Malairte Eachtraí.

9

An gnóthachan nó an caillteanas ar an suíomh glan airgeadaíochta, áireofar i mbrabús nó i gcaillteanas agus nochtfar ar leithligh é.

10

Is gá nósanna imeachta áirithe agus breithiúnas a chur i bhfeidhm chun ráitis airgeadais a athshonrú i gcomhréir leis an gcaighdeán seo. Tá cur i bhfeidhm comhsheasmhach na nósanna imeachta agus na mbreithiúnas sin ó thréimhse go tréimhse níos tábhachtaí ná cruinneas beacht na méideanna a leanann astu a áirítear sna ráitis airgeadais athshonraithe.

Ráitis airgeadais costais stairiúil

Ráiteas ar an Staid Airgeadais

11

Méideanna i ráitis maidir le staid airgeadais nach sloinntear cheana i dtéarmaí an aonaid tomhais reatha ag deireadh na tréimhse tuairiscithe, athshonraítear iad trí innéacs praghsanna ginearálta a chur i bhfeidhm.

12

Ní athshonraítear míreanna airgeadaíochta toisc go sloinntear iad cheana i dtéarmaí an aonaid airgeadaíochta reatha ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. Is éard is míreanna airgeadaíochta ann airgead arna shealbhú agus ítimí atá le fáil nó le híoc in airgead.

13

Sócmhainní agus dliteanais atá nasctha trí chomhaontú le hathruithe ar phraghsanna, amhail bannaí agus iasachtaí innéacsnasctha, coigeartaítear iad i gcomhréir leis an gcomhaontú chun an méid gan íoc ag deireadh na tréimhse tuairiscithe a fháil amach. Tugtar na hítimí sin ar aghaidh ag an méid coigeartaithe sin sa ráiteas athshonraithe maidir le staid airgeadais.

14

Is míreanna neamhairgeadaíochta iad gach sócmhainn agus dliteanas eile. Tugtar roinnt míreanna neamhairgeadaíochta ar aghaidh ag méideanna reatha ag deireadh na tréimhse tuairiscithe, amhail glanluach inréadaithe agus luach cóir, mar sin ní athshonraítear iad. Athshonraítear gach sócmhainn agus dliteanas neamhairgeadaíochta eile.

15

Tugtar an chuid is mó de mhíreanna neamhairgeadaíochta ar aghaidh ar costas nó ar costas lúide dímheas; sloinntear iad mar sin ina méideanna reatha ar dháta a n-éadála. Déantar costas athshonraithe, nó costas lúide dímheas, gach ítime a chinneadh tríd an t-athrú ar innéacs praghsanna ginearálta ón dáta éadála go dtí deireadh na tréimhse tuairiscithe a chur i bhfeidhm maidir lena costas stairiúil agus a dímheas carntha. Is ón dáta a cheannaítear iad, mar shampla, a athshonraítear réadmhaoin, gléasra agus trealamh, fardail amhábhar agus marsantacht, cáilmheas, paitinní, trádmharcanna agus sócmhainní comhchosúla. Déantar fardail earraí leathchríochnaithe agus críochnaithe a athshonrú ó na dátaí ar ar tabhaíodh na costais cheannaigh agus chlaochlúcháin.

16

D’fhéadfadh sé nach mbeadh taifid mhionsonraithe de dhátaí éadála ítimí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh ar fáil nó nach bhféadfaí meastachán a dhéanamh orthu. Sna himthosca annamha sin, d’fhéadfadh sé gur ghá measúnú gairmiúil neamhspleách ar luach na n-ítimí a úsáid mar bhonn lena n-athshonrú sa chéad tréimhse ina gcuirtear an caighdeán seo i bhfeidhm.

17

D’fhéadfadh sé nach mbeadh innéacs praghsanna ginearálta ar fáil i gcomhair tréimhsí a n-éilítear leis an gcaighdeán seo athshonrú réadmhaoine, gléasra agus trealaimh lena n-aghaidh. Sna himthosca sin, d’fhéadfadh sé gur ghá úsáid a bhaint as meastachán atá bunaithe, mar shampla, ar ghluaiseachtaí sa ráta malairte idir an t-airgeadra feidhmiúil agus airgeadra eachtrach atá cobhsaí i gcoibhneas leis.

18

Tugtar roinnt míreanna neamhairgeadaíochta ar aghaidh ag méideanna reatha ar dhátaí nach iad na dátaí éadála iad ná dáta an ráitis maidir le staid airgeadais, amhail réadmhaoin, gléasra agus trealamh arna n-athluacháil ar dháta éigin níos luaithe ná sin. Sna cásanna sin, athshonraítear na suimeanna glanluacha ó dháta na hathluachála.

19

Déantar méid athshonraithe míre neamhairgeadaíochta a laghdú, i gcomhréir le IFRSanna iomchuí, nuair is mó é sin ná a suim in-aisghabhála. Laghdaítear méideanna athshonraithe réadmhaoine, gléasra agus trealaimh, cáilmheasa, paitinní agus trádmharcanna go dtí a méid in-aisghabhála, mar shampla, agus laghdaítear méideanna athshonraithe fardal go dtí a nglanluach inréadaithe.

20

Féadfaidh institiúid infheistiúcháin a ndéantar cuntasaíocht uirthi faoi mhodh an chothromais tuairisciú a dhéanamh in airgeadra ar le geilleagar hipearbhoilscitheach é. An ráiteas maidir le staid airgeadais agus an ráiteas ar ioncam cuimsitheach atá ag institiúid infheistiúcháin den sórt sin, athshonraítear i gcomhréir leis an gCaighdeán seo iad chun sciar an infheisteora dá glansócmhainní agus dá brabús nó dá caillteanas a ríomh. Nuair a shloinntear ráitis airgeadais athshonraithe na hinstitiúide infheistiúcháin in airgeadra eachtrach, aistrítear ar rátaí reatha iad.

21

Aithnítear tionchar an bhoilscithe i gcostais iasachtaíochta de ghnáth. Ní iomchuí é athshonrú a dhéanamh ar an gcaiteachas caipitiúil arna mhaoiniú trí iasachtaíocht agus caipitliú a dhéanamh ar an gcuid sin de na costais iasachtaíochta a chúitíonn as an mboilsciú le linn na tréimhse céanna. Aithnítear an chuid sin de na costais iasachtaíochta mar speansas sa tréimhse ina dtabhaítear na costais.

22

Féadfaidh eintiteas sócmhainní a fháil faoi chomhshocrú a cheadaíonn dó íocaíocht a chur siar gan muirear úis sainráite a thabhú. I gcás ina bhfuil sé dofheidhmithe an méid úis a bharúil, athshonraítear sócmhainní den sórt sin ón dáta íocaíochta seachas ón dáta ceannaigh.

23

[Scriosta]

24

Ag tús na chéad tréimhse ina gcuirtear an caighdeán seo i bhfeidhm, athshonraítear na gnéithe de chaipiteal gnáthscaireanna úinéirí, seachas tuilleamh coimeádta agus aon bharrachas athluachála, trí innéacs praghsanna ginearálta a chur i bhfeidhm ó na dátaí a ranníocadh na gnéithe sin nó ó na dátaí a tháinig siad chun cinn ina mhalairt de chás. Cuirtear deireadh le haon bharrachas athluachála a tháinig chun cinn i dtréimhsí roimhe sin. Díorthaítear tuilleamh coimeádta athshonraithe ó na méideanna eile go léir sa ráiteas athshonraithe maidir le staid airgeadais.

25

Ag tús na chéad tréimhse agus i dtréimhsí ina diaidh sin, athshonraítear gach gné de chaipiteal gnáthscaireanna úinéirí trí innéacs praghsanna ginearálta a chur i bhfeidhm ó thús na tréimhse nó ón dáta ranníocaíochta, más déanaí é. Déantar na gluaiseachtaí i gcaipiteal gnáthscaireanna úinéirí le haghaidh na tréimhse a nochtadh i gcomhréir le IAS 1.

Ráiteas ar ioncam cuimsitheach

26

Éilítear leis an gcaighdeán seo go sloinntear gach ítim sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach i dtéarmaí an aonaid tomhais reatha ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. Is gá, dá bhrí sin, na méideanna uile a athshonrú tríd an athrú ar an innéacs praghsanna ginearálta a chur i bhfeidhm ó na dátaí a taifeadadh na hítimí ioncaim agus speansais sna ráitis airgeadais ar dtús.

Gnóthachan nó caillteanas ar an suíomh glan airgeadaíochta

27

Eintiteas a bhfuil barrachas sócmhainní airgeadaíochta ina sheilbh aige thar dhliteanais airgeadaíochta, cailleann sé cumhacht cheannaigh i dtréimhse boilscithe, agus eintiteas a bhfuil barrachas dliteanas airgeadaíochta aige thar shócmhainní airgeadaíochta, gnóthaíonn sé cumhacht cheannaigh i dtréimhse boilscithe a mhéid nach bhfuil na sócmhainní agus na dliteanais nasctha le leibhéal praghais. An gnóthachan nó an caillteanas sin ar an suíomh glan airgeadaíochta, d’fhéadfaí é a dhíorthú mar an difríocht a eascraíonn as athshonrú sócmhainní neamhairgeadaíochta, caipiteal gnáthscaireanna úinéirí agus ítimí sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach agus an coigeartú ar shócmhainní agus ar dhliteanais innéacsnasctha. Féadfar meastachán a dhéanamh ar an ngnóthachan nó ar an gcaillteanas ach an t-athrú ar innéacs praghsanna ginearálta a chur i bhfeidhm maidir le meán ualaithe na difríochta idir sócmhainní airgeadaíochta agus dliteanais airgeadaíochta le haghaidh na tréimhse.

28

Is i mbrabús nó i gcaillteanas a áirítear an gnóthachan nó an caillteanas ar an suíomh glan airgeadaíochta. An coigeartú ar na sócmhainní agus na dliteanais sin atá nasctha trí chomhaontú le hathruithe ar phraghsanna arna ndéanamh i gcomhréir le mír 13, fritháirítear in aghaidh an ghnóthachain nó an chaillteanais ar shuíomh glan airgeadaíochta iad. Ítimí eile ioncaim agus speansais, amhail ioncam agus speansas úis, agus difríochtaí ráta malairte eachtraí a bhaineann le cistí a infheistíodh nó a fuarthas ar iasacht, tá siad sin bainteach freisin leis an suíomh glan airgeadaíochta. Cé go nochtar ítimí den sórt sin ar leithligh, d’fhéadfadh sé a bheith úsáideach dá gcuirfí i láthair iad in éineacht leis an ngnóthachan nó leis an gcaillteanas ar shuíomh glan airgeadaíochta sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach.

Ráitis airgeadais costais reatha

Ráiteas ar an Staid Airgeadais

29

Ní athshonraítear ítimí a luaitear ar costas reatha óir sloinntear iad cheana i dtéarmaí an aonaid tomhais reatha ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. Athshonraítear ítimí eile sa ráiteas maidir le staid airgeadais i gcomhréir le míreanna 11 go 25.

Ráiteas ar ioncam cuimsitheach

30

Is éard a thuairiscítear go ginearálta sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach ar costas reatha, roimh athshonrú, na costais reatha tráth a tharla na hidirbhearta nó na teagmhais fholuiteacha. Déantar costas díolachán agus dímheas a thaifeadadh ar costais reatha tráth an tomhaltais; déantar díolacháin agus speansais eile a thaifeadadh ar a méideanna airgid tráth a tharla siad. Is gá, dá bhrí sin, na méideanna uile a athshonrú isteach san aonad tomhais reatha ag deireadh na tréimhse tuairiscithe trí innéacs praghsanna ginearálta a chur i bhfeidhm.

Gnóthachan nó caillteanas ar an suíomh glan airgeadaíochta

31

Is i gcomhréir le míreanna 27 agus 28 a dhéantar cuntasaíocht ar an ngnóthachan nó ar an gcaillteanas ar an suíomh glan airgeadaíochta.

Cánacha

32

D’fhéadfadh sé go n-eascródh difríochtaí idir suim ghlanluacha sócmhainní agus dliteanas aonair sa ráiteas maidir le staid airgeadais agus a mboinn chánach as athshonrú ráiteas airgeadais i gcomhréir leis an gcaighdeán seo. Déantar cuntasaíocht ar na difríochtaí sin i gcomhréir le IAS 12 Cánacha Ioncaim.

Ráiteas ar shreafaí airgid

33

Éilítear leis an gcaighdeán seo go sloinntear gach ítim sa ráiteas ar shreafaí airgid i dtéarmaí an aonaid tomhais reatha ag deireadh na tréimhse tuairiscithe.

Figiúirí comhfhreagracha

34

Figiúirí comhfhreagracha le haghaidh na tréimhse tuairiscithe roimhe sin, bídís bunaithe ar chur chuige costais stairiúil nó ar chur chuige costais reatha, athshonraítear iad trí innéacs praghsanna ginearálta a chur i bhfeidhm ionas go gcuirtear na ráitis airgeadais chomparáideacha i láthair i dtéarmaí an aonaid tomhais reatha ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. Faisnéis a nochtar i leith tréimhse níos luaithe ná sin, sloinntear í sin freisin i dtéarmaí an aonaid tomhais reatha ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. Chun méideanna comparáideacha a chur i láthair in airgeadra tuairiscithe éagsúil, tá feidhm ag míreanna 42(b) agus 43 de IAS 21.

Ráitis airgeadais chomhdhlúite

35

Máthairchuideachta a thuairiscíonn in airgeadra ar le geilleagar hipearbhoilscitheach é, d’fhéadfadh fochuideachtaí a bheith aici a thuairiscíonn freisin in airgeadraí ar le geilleagair hipearbhoilscitheacha iad. Is gá ráitis airgeadais aon fhochuideachta den sórt sin a a athshonrú trí innéacs praghsanna ginearálta na tíre ar ina hairgeadra a thuairiscíonn sí a chur i bhfeidhm sula n-áirítear iad sna ráitis airgeadais chomhdhlúite a eisíonn a máthairchuideachta. I gcás inar fochuideachta eachtrach í fochuideachta den sórt sin, aistrítear a ráitis airgeadais athshonraithe ar rátaí reatha. Is i gcomhréir le IAS 21 a dhéileáiltear le ráitis airgeadais fochuideachtaí nach dtuairiscíonn in airgeadraí ar le geilleagair hipearbhoilscitheacha iad.

36

Má chomhdhlúthaítear ráitis airgeadais a gcríochnaíonn a dtréimhsí tuairiscithe ag amanna éagsúla, is gá gach ítim, bídís ina n-ítimí neamhairgeadaíochta nó airgeadaíochta, a athshonrú isteach san aonad tomhais reatha ar dháta na ráiteas airgeadais comhdhlúite.

An t-innéacs praghsanna ginearálta a roghnú agus a úsáid

37

Leis an athshonrú ar ráitis airgeadais i gcomhréir leis an gcaighdeán seo, éilítear go n-úsáidtear innéacs praghsanna ginearálta a léiríonn athruithe ar chumhacht cheannaigh ghinearálta. Is fearr do gach eintiteas a thuairiscíonn in airgeadra an gheilleagair chéanna an t-innéacs céanna a úsáid.

GEILLEAGAIR A SCOIREANN DE BHEITH INA nGEILLEAGAIR HIPEARBHOILSCITHEACHA

38

Nuair a scoireann geilleagar de bheith ina gheilleagar hipearbhoilscitheach agus nuair a scoireann eintiteas de bheith ag ullmhú ráiteas airgeadais agus á gcur i láthair i gcomhréir leis an gcaighdeán seo, is iad na méideanna a shloinntear san aonad tomhais reatha ag deireadh na tréimhse tuairiscithe roimhe sin a úsáidfidh sé mar bhonn leis na suimeanna glanluacha ina ráitis airgeadais ina dhiaidh sin.

NOCHTUITHE

39

Déanfar na nochtaí seo a leanas: (a) an fíoras gur athshonraíodh na ráitis airgeadais agus na figiúirí comhfhreagracha le haghaidh tréimhsí roimhe seo i ngeall ar athruithe ar chumhacht cheannaigh ghinearálta an airgeadra fheidhmiúil agus, dá thoradh sin, go sonraítear iad i dtéarmaí an aonaid tomhais reatha ag deireadh na tréimhse tuairiscithe; (b) cé acu atá na ráitis airgeadais bunaithe ar chur chuige costais stairiúil nó ar chur chuige costais reatha; agus (c) aitheantas agus leibhéal an innéacs praghsanna ag deireadh na tréimhse tuairiscithe agus an ghluaiseacht san innéacs le linn na tréimhse tuairiscithe reatha agus na tréimhse tuairiscithe roimhe sin.

40

Tá gá leis na nochtaí a éilítear leis an gcaighdeán seo chun an bonn déileála le hiarmhairtí boilscithe sna ráitis airgeadais a shoiléiriú. Beartaítear leo freisin faisnéis eile a sholáthar a bhfuil gá léi chun an bonn sin agus na méideanna a leanann as a thuiscint.

DÁTA ÉIFEACHTACH

41

Tagann an caighdeán seo i bhfeidhm le haghaidh ráitis airgeadais lena gcumhdaítear tréimhsí dar tús an 1 Eanáir 1990 nó ina dhiaidh sin.

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 32

Ionstraimí Airgeadais: Cur i Láthair

CUSPÓIR

1

[Scriosta]

2

Is é is cuspóir don chaighdeán sin na prionsabail a leagan síos chun ionstraimí airgeadais a chur i láthair mar dhliteanais nó mar chothromas agus chun sócmhainní airgeadais agus dliteanais airgeadais a fhritháireamh. Tá feidhm aige maidir le haicmiú ionstraimí airgeadais, ó pheirspictíocht an eisitheora, ina sócmhainní airgeadais, ina ndliteanais airgeadais agus ina n-ionstraimí cothromais; aicmiú úis, díbhinní, caillteanas agus gnóthachan a bhaineann leo; agus na himthosca inar cheart sócmhainní airgeadais agus dliteanais airgeadais a fhritháireamh.

3

Comhlánaíonn na prionsabail sa Chaighdeán seo na prionsabail le haghaidh sócmhainní airgeadais agus dliteanais airgeadais a aithint agus a thomhas in IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais, agus le haghaidh faisnéis maidir le hiad a nochtadh in IFRS 7 Ionstraimí Airgeadais: Nochtuithe.

RAON FEIDHME

4

Cuirfidh na heintitis uile an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir leis na cineálacha uile d’ionstraimí airgeadais seachas: (a) na leasanna sin i bhfochuideachtaí, i gcomhlaigh nó i gcomhfhiontair a ndéantar cuntasaíocht orthu i gcomhréir le IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite, IAS 27 Ráitis Airgeadais ar Leithligh nó IAS 28 Infheistíochtaí i gComhlaigh agus i gComhfhiontair. I roinnt cásanna, áfach, éilítear nó ceadaítear le IFRS 10, IAS 27 nó IAS 28 go n-úsáidfidh eintiteas IFRS 9 chun cuntasaíocht a dhéanamh ar leas i bhfochuideachta, i gcomhlach nó i gcomhfhiontar; sna cásanna sin, cuirfidh eintitis ceanglais an Chaighdeáin seo i bhfeidhm. Cuirfidh eintitis an Caighdeán seo i bhfeidhm freisin maidir le gach díorthach atá nasctha le leasanna i bhfochuideachtaí, i gcomhlaigh nó i gcomhfhiontair. (b) cearta agus oibleagáidí fostóirí faoi phleananna sochair fostaithe, a bhfuil feidhm ag IAS 19 Sochair Fostaithe maidir leo; (c) [deleted] (d) conarthaí árachais mar a shainmhínítear in IFRS 17 Conarthaí Árachais nó conarthaí infheistíochta le gnéithe rannpháirtíochta discréide faoi raon feidhme IFRS 17. Mar sin féin, tá feidhm ag an gCaighdeán seo maidir leis an méid seo a leanas: (i) díorthaigh atá leabaithe i gconarthaí faoi raon feidhme IFRS 17, má éilítear ar an eintiteas le IFRS 9 cuntas a choinneáil orthu ar leithligh; (ii) comhchodanna infheistíochta atá deighilte ó chonarthaí faoi raon feidhme IFRS 17, má éilítear deighilt den sórt sin le IFRS 17, mura bhfuil an chomhchuid infheistíochta dheighilte ina conradh infheistíochta le gnéithe rannpháirtíochta discréide faoi raon feidhme IFRS 17; (iii) cearta agus oibleagáidí de chuid eisitheora a eascraíonn faoi chonarthaí árachais lena gcomhlíontar an sainmhíniú ar chonarthaí ráthaíochta airgeadais, má chuireann an t-eisitheoir IFRS 9 i bhfeidhm agus na conarthaí á n-aithint agus á dtomhas. Mar sin féin, cuirfidh an t-eisitheoir IFRS 17 i bhfeidhm má roghnaíonn an t-eisitheoir, i gcomhréir le mír 7(e) de IFRS 17, IFRS 17 a chur i bhfeidhm agus na conarthaí á n-aithint agus á dtomhas; (iv) cearta agus oibleagáidí de chuid eintitis ar ionstraimí airgeadais iad a eascraíonn faoi chonarthaí cárta creidmheasa, nó faoi chonarthaí comhchosúla lena ndéantar foráil maidir le socruithe creidmheasa nó íocaíochta, a eisíonn eintiteas lena gcomhlíontar an sainmhíniú ar chonradh árachais má chuireann an t-eintiteas IFRS 9 i bhfeidhm maidir leis na cearta agus leis na hoibleagáidí sin i gcomhréir le mír 7(h) de IFRS 17 agus le mír 2.1(e)(iv) de IFRS 9; (v) cearta agus oibleagáidí de chuid eintitis ar ionstraimí airgeadais iad a eascraíonn faoi chonarthaí árachais a eisíonn eintiteas lena dteorannaítear an cúiteamh i leith imeachtaí árachaithe don mhéid a éilítear ar bhealach eile chun oibleagáid an tsealbhóra polasaí a cruthaíodh leis gconradh a shocrú, má roghnaíonn an t-eintiteas, i gcomhréir le mír 8A de IFRS 17, IFRS 9 seachas IFRS 17 a chur i bhfeidhm maidir leis na conarthaí sin.. (e) [scriosta] (f) ionstraimí airgeadais, conarthaí agus oibleagáidí faoi idirbhearta íocaíochta scairbhunaithe a bhfuil feidhm ag IFRS 2 Íocaíocht Scairbhunaithe maidir leo, seachas: (i) conarthaí faoi raon feidhme mhíreanna 8-10 den chaighdeán seo, a bhfuil feidhm ag an gcaighdeán seo maidir leo; (ii) míreanna 33 agus 34 den chaighdeán seo, a chuirfear i bhfeidhm maidir le scaireanna cisteáin arna gceannach, arna n-eisiúint nó arna gcealú i gceangal le pleananna scair-rogha d’fhostaithe, pleananna ceannaithe scaireanna d’fhostaithe, agus gach socrú íocaíochta scairbhunaithe eile.

5-7 bliana

[Scriosta]

8

Cuirfear an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir leis na conarthaí sin chun ítim neamhairgeadais a cheannach nó a dhíol ar féidir a nglanluach a shocrú in airgead tirim nó in ionstraim airgeadais eile, nó trí ionstraimí airgeadais a mhalartú, amhail is dá mba ionstraimí airgeadais iad na conarthaí, cé is moite de chonarthaí a rinneadh agus a leantar de bheith arna sealbhú chun ítim neamhairgeadais a fháil nó a sholáthar i gcomhréir leis na ceanglais cheannaigh, díola nó úsáide a bhfuil coinne ag an eintiteas leo. Cuirfear an Caighdeán seo i bhfeidhm, áfach, maidir leis na conarthaí a ainmníonn eintiteas a bheith arna dtomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir le IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais.

9

Tá bealaí éagsúla ann inar féidir conradh chun mír neamhairgeadais a cheannach nó a dhíol a shocrú in airgead tirim glan nó in ionstraim airgeadais eile nó trí ionstraimí airgeadais a mhalartú. Áirítear orthu sin: (a) nuair a cheadaíonn téarmaí an chonartha do cheachtar páirtí an glanluach a shocrú in airgead tirim nó in ionstraim airgeadais eile nó trí ionstraimí airgeadais a mhalartú; (b) nuair nach bhfuil sé sainráite i dtéarmaí an chonartha gur féidir an glanluach a shocrú in airgead tirim nó in ionstraim airgeadais eile, nó trí ionstraimí airgeadais a mhalartú, ach nuair atá cleachtas ag an eintiteas de bheith ag socrú glanluach conarthaí comhchosúla in airgead tirim nó in ionstraim airgeadais eile, nó trí ionstraimí airgeadais a mhalartú (bíodh sin leis an gcontrapháirtí, trí chonarthaí fritháirimh a dhéanamh, nó tríd an gconradh a dhíol sula bhfeidhmítear é nó sula dtéann sé i léig); (c) nuair atá sé de chleachtas ag an eintiteas, i gcás conarthaí comhchosúla, a bheith ag glacadh le seachadadh na sócmhainne foluití agus á díol laistigh de thréimhse ghearr tar éis a soláthair chun brabús a ghiniúint as luaineachtaí gearrthéarmacha sa phraghas nó i gcorrlach an déileálaí; agus (d) nuair is féidir an mhír neamhairgeadais atá faoi réir an chonartha a chomhshó go héasca ina hairgead tirim. Conradh a bhfuil feidhm ag (b) nó (c) maidir leis, ní dhéantar é chun an ítim neamhairgeadais a fháil nó a sholáthar i gcomhréir leis na ceanglais cheannaigh, díola nó úsáide a bhfuil coinne ag an eintiteas leo agus tagann sé faoi raon feidhme an chaighdeáin seo dá réir sin. Conarthaí eile a bhfuil feidhm ag mír 8 maidir leo, déantar meastóireacht orthu chun a chinneadh cé acu is amhlaidh nó nach amhlaidh a rinneadh iad agus a leantar de bheith arna sealbhú chun an ítim neamhairgeadais a fháil nó a sholáthar i gcomhréir leis na ceanglais cheannaigh, díola nó úsáide a bhfuil coinne ag an eintiteas leo agus, dá réir sin, cé acu a thagann nó nach dtagann siad faoi raon feidhme an chaighdeáin seo.

10

Céadrogha gheallta chun ítim neamhairgeadais a cheannach nó a dhíol ar féidir a glanluach a shocrú in airgead tirim nó in ionstraim airgeadais eile, nó trí ionstraimí airgeadais a mhalartú, i gcomhréir le mír 9(a) nó (d), tagann sí faoi raon feidhme an chaighdeáin seo. Ní féidir conradh den sórt sin a dhéanamh chun an mhír neamhairgeadais a fháil nó a sholáthar i gcomhréir leis na ceanglais cheannaigh, díola nó úsáide a bhfuil coinne ag an eintiteas leo.

SAINMHÍNITHE (FÉACH FREISIN MÍREANNA AG3-AG23)

11

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo agus is é an méid seo a leanas is brí leo i ngach cás faoi seach:   Is éard is ionstraim airgeadais ann aon chonradh as a n-eascraíonn sócmhainn airgeadais de chuid eintitis amháin agus dliteanas airgeadais nó ionstraim chothromais de chuid eintitis eile.   Is éard is sócmhainn airgeadais ann aon sócmhainn atá: (a) airgead tirim; (b) ina hionstraim chothromais le heintiteas eile; (c) ina ceart conarthach: (i) chun airgead nó sócmhainn airgeadais eile a fháil ó eintiteas eile; nó (ii) chun sócmhainní airgeadais nó dliteanais airgeadais a mhalartú le heintiteas eile de réir coinníollacha a d’fhéadfadh a bheith fabhrach don eintiteas; nó (d) ina conradh a shocrófar nó a d’fhéadfaí a shocrú in ionstraimí cothromais dílse an eintitis agus atá: (i) ina neamhdhíorthach dá bhfuil an t-eintiteas, nó dá bhféadfadh an t-eintiteas a bheith, faoi oibleagáid líon athraitheach d’ionstraimí cothromais dílse an eintitis a fháil ina leith; nó (ii) díorthach a shocrófar nó a d’fhéadfaí a shocrú, seachas trí bhíthin méid socraithe airgid thirim nó sócmhainn airgeadais eile a mhalartú le haghaidh líon socraithe d’ionstraimí cothromais dílse an eintitis. Chun na críche sin ní áirítear le hionstraimí cothromais dílse an eintitis ionstraimí airgeadais indíola a aicmítear mar ionstraimí cothromais i gcomhréir le míreanna 16A agus 16B, ionstraimí lena bhforchuirtear oibleagáid ar an eintiteas sciar pro rata de ghlansócmhainní an eintitis a sholáthar do pháirtí eile ar leachtú amháin, agus a aicmítear mar ionstraimí cothromais i gcomhréir le míreanna 16C agus 16D, nó ionstraimí atá ina gconarthaí i ndáil le hionstraimí cothromais dílse an eintitis a fháil nó a sholáthar amach anseo.   Is éard is dliteanas airgeadais ann aon dliteanas atá: (a) ina oibleagáid chonarthach: (i) chun airgead nó sócmhainn airgeadais eile a sholáthar chuig eintiteas eile; nó (ii) chun sócmhainní airgeadais nó dliteanais airgeadais a mhalartú le heintiteas eile de réir coinníollacha a d’fhéadfadh a bheith neamhfhabhrach don eintiteas; nó (b) atá ina gconradh a ghlanfar, nó a d’fhéadfaí a ghlanadh, in ionstraimí cothromais dílse an eintitis agus atá ina: (i) neamhdhíorthach dá bhfuil, nó dá bhféadfadh, an t-eintiteas a bheith faoi oibleagáid líon athraitheach d’ionstraimí cothromais dílse an eintitis a sholáthar; nó (ii) díorthach a shocrófar nó a d’fhéadfaí a shocrú, seachas trí bhíthin méid socraithe airgid thirim nó sócmhainn airgeadais eile a mhalartú le haghaidh líon socraithe d’ionstraimí cothromais dílse an eintitis. Chun na críche sin, is ionstraimí cothromais iad na roghanna nó barántaí chun líon seasta d’ionstraimí cothromais dílse an eintitis a fháil ar mhéid seasta d’airgeadra ar bith más rud é go dtairgeann an t-eintiteas na cearta, roghanna nó barántaí pro rata do na húinéirí uile atá aige faoi láthair den aicme chéanna dá ionstraimí cothromais neamhdhíorthacha féin. Thairis sin, chun na gcríoch sin ní áirítear le hionstraimí cothromais dílse an eintitis ionstraimí airgeadais indíola a aicmítear mar ionstraimí cothromais i gcomhréir le míreanna 16A agus 16B, ionstraimí lena bhforchuirtear oibleagáid ar an eintiteas scair pro rata de ghlansócmhainní an eintitis a sholáthar do pháirtí eile ar leachtú amháin, agus a aicmítear mar ionstraimí cothromais i gcomhréir le míreanna 16C agus 16D, nó ionstraimí atá ina gconarthaí i ndáil le hionstraimí cothromais dílse an eintitis a fháil nó a sholáthar amach anseo.   Mar eisceacht, aicmítear ionstraim a chomhlíonann an sainmhíniú ar dhliteanas airgeadais mar ionstraim chothromais má tá gnéithe uile aici agus má chomhlíonann sí na coinníollacha i míreanna 16A agus 16B nó i míreanna 16C agus 16D.   Is éard is ionstraim chothromais ann aon chonradh lena soláthraítear fianaise ar leas iarmharach i sócmhainní eintitis tar éis a chuid dliteanas uile a asbhaint.   Is éard is luach cóir ann an praghas a gheofaí chun sócmhainn a dhíol nó an praghas a d’íocfaí chun dliteanas a aistriú in idirbheart ordúil idir rannpháirtithe sa mhargadh ar dháta an tomhais. (Féach IFRS 13 Tomhas Luach Cóir.)   Is éard is ionstraim indíola ann ionstraim airgeadais a thugann don sealbhóir an ceart chun an ionstraim a dhíol ar ais leis an eisitheoir ar airgead tirim nó ar shócmhainn airgeadais eile nó a dhíoltar ar ais go huathoibríoch leis an eisitheoir nuair a tharlaíonn teagmhas éiginnte amach anseo nó nuair a fhaigheann an sealbhóir ionstraime bás nó nuair a théann sé ar scor.

12

Sainmhínítear na téarmaí seo a leanas i bhFoscríbhinn A de IFRS 9 nó mír 9 de IAS 39 Ionstraimí Airgeadais: Aithint agus Tomhas agus úsáidtear sa Chaighdeán seo iad leis an mbrí a shonraítear in IAS 39 agus IFRS 9. — costas amúchta sócmhainne airgeadais nó dliteanais airgeadais — dí-aithint — díorthach — modh an úis ghlain — conradh ráthaíochta airgeadais — dliteanais airgeadais ag luach cóir trí bhrabús nó caillteanas — ceangaltas daingean — idirbheart réamhaisnéise — éifeachtacht fálaithe — mír fhálaithe — ionstraim fálaithe — arna shealbhú le trádáil — gnáthcheannach nó gnáthdhíolachán — costais idirbheart.

13

Sa chaighdeán seo, tagraíonn ‘conradh’ agus ‘conarthach’ do chomhaontú idir dhá pháirtí nó níos mó a bhfuil iarmhairtí eacnamaíocha soiléire aige nach bhfuil ach beagán discréide ag na páirtithe a sheachaint, má tá discréid ar bith acu chuige sin, toisc gur comhaontú é a bhíonn infhorfheidhmithe le dlí de ghnáth. D’fhéadfadh conarthaí, agus ionstraimí airgeadais dá réir sin, a bheith i bhfoirmeacha éagsúla agus ní gá go mbeidís i scríbhinn.

14

Sa chaighdeán seo, áirítear in ‘eintiteas’ daoine aonair, comhpháirtíochtaí, comhlachtaí corpraithe, iontaobhais agus gníomhaireachtaí rialtais.

CUR I LÁTHAIR

Dliteanais agus cothromas (féach freisin míreanna AG13-AG14J agus AG25-AG29A)

15

Aicmeoidh eisitheoir ionstraime airgeadais an ionstraim, nó a comhpháirteanna, nuair a aithnítear i dtosach í mar dhliteanas airgeadais, mar shócmhainn airgeadais nó mar ionstraim chothromais i gcomhréir le substaint an chomhshocraithe chonarthaigh agus leis na sainmhínithe ar dhliteanas airgeadais, ar shócmhainn airgeadais agus ar ionstraim chothromais.

16

Nuair a chuireann eisitheoir na sainmhínithe i mír 11 i bhfeidhm chun a chinneadh cé acu atá nó nach bhfuil ionstraim airgeadais ina hionstraim chothromais seachas ina dliteanas airgeadais, ní ionstraim chothromais í an ionstraim ach sa chás ina gcomhlíontar an dá choinníoll (a) agus (b) thíos agus sa chás sin amháin. (a) Ní áirítear san ionstraim aon oibleagáid chonarthach: (i) chun airgead nó sócmhainn airgeadais eile a sholáthar chuig eintiteas eile; nó (ii) chun sócmhainní airgeadais nó dliteanais airgeadais a mhalartú le heintiteas eile de réir coinníollacha a d’fhéadfadh a bheith neamhfhabhrach don eisitheoir. (b) Má shocrófar an ionstraim, nó dá bhféadfaí í a shocrú, in ionstraimí cothromais dílse an eisitheora, is éard atá inti: (i) neamhdhíorthach nach n-áirítear ann aon oibleagáid chonarthach ar an eisitheoir líon athraitheach dá ionstraimí cothromais dílse a sholáthar; nó (ii) díorthach nach socrófar ach tríd an eisitheoir a bheith ag malartú méid socraithe airgid thirim nó sócmhainn airgeadais eile ar líon socraithe dá ionstraimí cothromais dílse. Chun na críche sin, is ionstraimí cothromais iad na roghanna nó barántaí chun líon seasta d’ionstraimí cothromais dílse an eintitis a fháil ar mhéid seasta d’airgeadra ar bith más rud é go dtairgeann an t-eintiteas na cearta, roghanna nó barántaí pro rata do na húinéirí uile atá aige faoi láthair den aicme chéanna dá ionstraimí cothromais neamhdhíorthacha féin. Chun na gcríoch sin, freisin, ní áirítear le hionstraimí cothromais dílse an eisitheora ionstraimí a bhfuil na gnéithe uile acu agus a chomhlíonann na coinníollacha a dtugtar tuairisc orthu i míreanna 16A agus 16B nó i míreanna 16C agus 16D, ná ionstraimí ar conarthaí iad chun ionstraimí cothromais dílse an eisitheora a fháil nó a sholáthar amach anseo. Ní ionstraim chothromais í oibleagáid chonarthach, lena n-áirítear ceann a eascraíonn as ionstraim airgeadais dhíorthach, a mbeidh nó a bhféadfadh sé go mbeadh fáil nó soláthar ionstraimí cothromais dílse an eisitheora mar thoradh uirthi, ach nach gcomhlíonann coinníollacha (a) agus (b) thuas. Mar eisceacht, aicmítear ionstraim a chomhlíonann an sainmhíniú ar dhliteanas airgeadais mar ionstraim chothromais má tá gnéithe uile aici agus má chomhlíonann sí na coinníollacha i míreanna 16A agus 16B nó i míreanna 16C agus 16D.

Ionstraimí indíola

16A

Áirítear in ionstraim airgeadais indíola oibleagáid chonarthach ar an eisitheoir an ionstraim sin a athcheannach nó a fhuascailt ar airgead tirim nó ar shócmhainn airgeadais eile ar fheidhmiú na céadrogha ar dhíol. Mar eisceacht ar an sainmhíniú ar dhliteanas airgeadais, is mar ionstraim chothromais a aicmítear ionstraim a n-áirítear oibleagáid den sórt sin inti má tá na gnéithe seo a leanas uile aici: (a) Bíonn an sealbhóir i dteideal scair pro rata de ghlansócmhainní an eintitis sa chás go leachtaítear an t-eintiteas. Is iad glansócmhainní an eintitis iad na sócmhainní sin a atá fágtha tar éis gach éileamh eile ar a shócmhainní a asbhaint. Cinntear scair pro rata mar seo a leanas: (i) déantar glansócmhainní an eintitis ar leachtú a roinnt ina n-aonaid ar cóimhéid; agus (ii) iolraítear an méid sin faoin líon aonad arna sealbhú ag sealbhóir na hionstraime airgeadais. (b) Tá an ionstraim san aicme ionstraimí atá fo-ordaithe do gach aicme ionstraimí eile. Chun go mbeadh ionstraim in aicme den sórt sin: (i) níl aon tosaíocht ag an ionstraim ar éilimh eile ar shócmhainní an eintitis ar leachtú, agus (ii) ní gá an ionstraim a chomhshó ina hionstraim eile sula mbeidh sí san aicme ionstraimí atá fo-ordaithe do gach aicme ionstraimí eile. (c) Beidh gnéithe comhionanna ag gach ionstraim airgeadais san aicme ionstraimí atá fo-ordaithe do gach aicme ionstraimí eile. Ní mór dóibh uile a bheith indíola, mar shampla, agus ní mór don fhoirmle nó don mhodh eile a úsáidtear chun an t-athcheannach nó an fhuascailt a ríomh a bheith mar an gcéanna le haghaidh gach ionstraime san aicme sin. (d) Cé is moite den oibleagáid chonarthach ar an eisitheoir an ionstraim a athcheannach nó a fhuascailt ar airgead tirim nó ar shócmhainn airgeadais eile, ní áirítear san ionstraim aon oibleagáid chonarthach chun airgead tirim nó sócmhainn airgeadais eile a sholáthar d’eintiteas eile, ná chun sócmhainní airgeadais nó dliteanais airgeadais a mhalartú le heintiteas eile faoi choinníollacha a d’fhéadfadh a bheith neamhfhabhrach don eintiteas, agus ní conradh í a shocrófar nó a bhféadfaí a shocrú in ionstraimí cothromais dílse an eintitis mar a leagtar amach i bhfomhír (b) den sainmhíniú ar dhliteanas airgeadais. (e) Na sreafaí airgid ionchasacha san iomlán is inchurtha i leith na hionstraime le linn shaolré na hionstraime, tá siad bunaithe go substaintiúil ar an mbrabús nó ar an gcaillteanas, ar an athrú ar na glansócmhainní aitheanta nó ar an athrú ar luach cóir ghlansócmhainní aitheanta agus neamhaitheanta an eintitis le linn shaolré na hionstraime (gan aon iarmhairt ag an ionstraim a áireamh).

16B

Chun go n-aicmeofaí ionstraim mar ionstraim chothromais, anuas ar na gnéithe uile sin thuas a bheith ag an ionstraim, ní mór gan aon ionstraim airgeadais eile ná aon chonradh eile a bhfuil an méid seo a leanas acu a bheith ag an eisitheoir: (a) sreafaí airgid san iomlán atá bunaithe go substaintiúil ar an mbrabús nó ar an gcaillteanas, ar an athrú ar na glansócmhainní aitheanta nó ar an athrú ar luach cóir ghlansócmhainní aitheanta agus neamhaitheanta an eintitis le linn shaolré na hionstraime (gan aon iarmhairt ag ionstraim nó conradh den sórt sin a áireamh) agus (b) an iarmhairt a bhaineann le bheith ag srianadh nó ag socrú go substaintiúil an toradh iarmharach ag sealbhóirí na hionstraime indíola. Chun an coinníoll sin a chur i bhfeidhm, ní bhreithneoidh an t-eintiteas conarthaí neamhairgeadais a dhéantar le sealbhóir ionstraime ar a dtugtar tuairisc i mír 16A a bhfuil téarmaí agus coinníollacha conarthacha acu atá comhchosúil le téarmaí agus coinníollacha conarthacha conartha choibhéisigh a d’fhéadfadh sealbhóir neamhionstraime agus an t-eintiteas eisiúna a dhéanamh. Murar féidir leis an eintiteas a chinneadh go gcomhlíontar an coinníoll sin, ní aicmeoidh sé an ionstraim indíola mar ionstraim chothromais.

Ionstraimí, nó comhpháirteanna ionstraimí, lena bhforchuirtear oibleagáid ar an eintiteas scair pro rata de ghlansócmhainní an eintitis a sholáthar do pháirtí eile ar leachtú amháin

16C

Áirítear i roinnt ionstraimí airgeadais oibleagáid chonarthach ar an eintiteas eisiúna scair pro rata dá ghlansócmhainní a sholáthar d’eintiteas eile ar leachtú amháin. Tagann an oibleagáid chun cinn toisc go bhfuil sé cinnte go dtarlóidh an leachtú agus nach mbeidh sé faoi rialú an eintitis (eintiteas le saolré teoranta, mar shampla) nó nach bhfuil sé cinnte go dtarlóidh sé ach gur de rogha an tsealbhóra ionstraime é. Mar eisceacht ar an sainmhíniú ar dhliteanas airgeadais, is mar ionstraim chothromais a aicmítear ionstraim a n-áirítear oibleagáid den sórt sin inti má tá na gnéithe seo a leanas uile aici: (a) Bíonn an sealbhóir i dteideal scair pro rata de ghlansócmhainní an eintitis sa chás go leachtaítear an t-eintiteas. Is iad glansócmhainní an eintitis iad na sócmhainní sin a atá fágtha tar éis gach éileamh eile ar a shócmhainní a asbhaint. Cinntear scair pro rata mar seo a leanas: (i) déantar glansócmhainní an eintitis ar leachtú a roinnt ina n-aonaid ar cóimhéid; agus (ii) iolraítear an méid sin faoin líon aonad arna sealbhú ag sealbhóir na hionstraime airgeadais. (b) Tá an ionstraim san aicme ionstraimí atá fo-ordaithe do gach aicme ionstraimí eile. Chun go mbeadh ionstraim in aicme den sórt sin: (i) níl aon tosaíocht ag an ionstraim ar éilimh eile ar shócmhainní an eintitis ar leachtú, agus (ii) ní gá an ionstraim a chomhshó ina hionstraim eile sula mbeidh sí san aicme ionstraimí atá fo-ordaithe do gach aicme ionstraimí eile. (c) Oibleagáid chonarthach ar an eintiteas eisiúna scair pro rata dá ghlansócmhainní a sholáthar ar leachtú, ní mór di sin a bheith comhionann i ngach ionstraim airgeadais san aicme ionstraimí atá fo-ordaithe do gach aicme ionstraimí eile.

16D

Chun go n-aicmeofaí ionstraim mar ionstraim chothromais, anuas ar na gnéithe uile sin thuas a bheith ag an ionstraim, ní mór gan aon ionstraim airgeadais eile ná aon chonradh eile a bhfuil an méid seo a leanas acu a bheith ag an eisitheoir: (a) sreafaí airgid san iomlán atá bunaithe go substaintiúil ar an mbrabús nó ar an gcaillteanas, ar an athrú ar na glansócmhainní aitheanta nó ar an athrú ar luach cóir ghlansócmhainní aitheanta agus neamhaitheanta an eintitis le linn shaolré na hionstraime (gan aon iarmhairt ag ionstraim nó conradh den sórt sin a áireamh) agus (b) an iarmhairt a bhaineann le bheith ag srianadh nó ag socrú go substaintiúil an toradh iarmharach ag sealbhóirí na hionstraime. Chun an coinníoll sin a chur i bhfeidhm, ní bhreithneoidh an t-eintiteas conarthaí neamhairgeadais a dhéantar le sealbhóir ionstraime ar a dtugtar tuairisc i mír 16C a bhfuil téarmaí agus coinníollacha conarthacha acu atá comhchosúil le téarmaí agus coinníollacha conarthacha conartha choibhéisigh a d’fhéadfadh sealbhóir neamhionstraime agus an t-eintiteas eisiúna a dhéanamh. Murar féidir leis an eintiteas a chinneadh go gcomhlíontar an coinníoll sin, ní aicmeoidh sé an ionstraim mar ionstraim chothromais.

Athaicmiú ionstraimí indíola agus ionstraimí lena bhforchuirtear oibleagáid ar an eintiteas scair pro rata de ghlansócmhainní an eintitis a sholáthar do pháirtí eile ar leachtú amháin

16E

Aicmeoidh eintiteas ionstraim airgeadais mar ionstraim chothromais i gcomhréir le míreanna 16A agus 16B nó míreanna 16C agus 16D ón dáta a bheidh na gnéithe uile ag an ionstraim agus a chomhlíonfaidh sí na coinníollacha a leagtar amach sna míreanna sin. Athaicmeoidh eintiteas ionstraim airgeadais ón dáta a scoirfidh na gnéithe uile de bheith ag an ionstraim nó a scoirfidh an ionstraim de bheith ag comhlíonadh na gcoinníollacha uile a leagtar amach sna míreanna sin. Má fhuasclaíonn eintiteas na hionstraimí neamh-indíola eisithe uile atá aige agus má tá na gnéithe uile ag aon ionstraim indíola atá fós ann agus má chomhlíonann siad na coinníollacha uile i míreanna 16A agus 16B, athaicmeoidh an t-eintiteas na hionstraimí indíola mar ionstraimí cothromais ón dáta a fhuasclóidh sé na hionstraimí neamh-indíola.

16F

Déanfaidh eintiteas cuntasaíocht mar seo a leanas ar athaicmiú ionstraime i gcomhréir le mír 16E: (a) Athaicmeoidh eintiteas ionstraim chothromais mar dhliteanas airgeadais ón dáta a scoirfidh na gnéithe uile de bheith ag an ionstraim nó a scoirfidh an ionstraim de bheith ag comhlíonadh na gcoinníollacha i míreanna 16A agus 16B nó míreanna 16C agus 16D. Tomhaisfear an dliteanas airgeadais ar luach cóir na hionstraime ar dháta an athaicmithe. Is i gcothromas a aithneoidh an t-eintiteas aon difríocht idir suim ghlanluacha na hionstraime cothromais agus luach cóir an dliteanais airgeadais ar dháta an athaicmithe. (b) Athaicmeoidh sé dliteanas airgeadais mar chothromas ón dáta a bheidh na gnéithe uile ag an ionstraim agus a chomhlíonfaidh sí na coinníollacha a leagtar amach i míreanna 16A agus 16B nó míreanna 16C agus 16D. Tomhaisfear ionstraim chothromais ar shuim ghlanluacha an dliteanais airgeadais ar dháta an ath-aicmithe.

Gan aon oibleagáid chonarthach airgead tirim ná sócmhainn airgeadais eile a sholáthar (mír 16(a))

17

Cé is moite de na himthosca a dtugtar tuairisc orthu i míreanna 16A agus 16B nó i míreanna 16C agus 16D, gné ríthábhachtach a dhéanann idirdhealú idir dliteanas airgeadais agus ionstraim chothromais is ea oibleagáid chonarthach a bheith ar pháirtí amháin i leith na hionstraime airgeadais (an t-eisitheoir) chun airgead tirim nó sócmhainn airgeadais eile a sholáthar don pháirtí eile (an sealbhóir) nó chun sócmhainní airgeadais nó dliteanais airgeadais a mhalartú leis an sealbhóir faoi choinníollacha a d’fhéadfadh a bheith neamhfhabhrach don eisitheoir. Cé go bhféadfadh sé go mbeadh sealbhóir ionstraime cothromais i dteideal scair pro rata d’aon díbhinn nó d’aon dáileachán cothromais eile a fháil, níl oibleagáid chonarthach ar an eisitheoir dáileacháin den sórt sin a dhéanamh toisc nach féidir a éileamh air airgead tirim nó sócmhainn airgeadais eile a sholáthar do pháirtí eile.

18

Is é substaint ionstraime airgeadais seachas a foirm dhlíthiúil a rialaíonn a hathaicmiú i ráiteas an eintitis maidir lena staid airgeadais. Is gnách go mbíonn substaint agus foirm dhlíthiúil comhsheasmhach, ach ní i gcónaí. Cothromas is ea an fhoirm dhlíthiúil atá ar roinnt ionstraimí airgeadais cé gur dliteanais ó thaobh substainte iad, agus d’fhéadfadh cinn eile a bheith ina gcomhcheangal de ghnéithe atá bainteach le hionstraimí cothromais agus gnéithe atá bainteach le dliteanais airgeadais. Mar shampla: (a) is dliteanas airgeadais é stoc tosaíochta lena ndéantar foráil maidir le fuascailt shainordaitheach ag an eisitheoir de mhéid socraithe nó athraitheach ar dháta socraithe nó athraitheach amach anseo, nó lena dtugtar don sealbhóir an ceart chun éileamh ar an eisitheoir an ionstraim a fhuascailt ar dháta áirithe, nó ina dhiaidh, de mhéid socraithe nó athraitheach; (b) is dliteanas airgeadais í ionstraim airgeadais lena dtugtar an ceart don sealbhóir í a dhíol ar ais leis an eisitheoir ar airgead tirim nó ar shócmhainn airgeadais eile (ionstraim indíola), cé is moite de na hionstraimí sin a aicmítear mar ionstraimí cothromais i gcomhréir le míreanna 16A agus 16B nó le míreanna 16C agus 16D. Is dliteanas airgeadais í an ionstraim airgeadais fiú nuair a chinntear méid an airgid thirim nó na sócmhainní airgeadais eile ar bhonn innéacs nó ítim eile a d’fhéadfadh méadú nó laghdú teacht uirthi. Ós rud é gur ann do rogha don sealbhóir an ionstraim a chur ar ais chuig an eisitheoir le haghaidh airgead tirim nó sócmhainn airgeadais eile, ciallaíonn sé sin go gcomhlíonann an ionstraim indíolta an sainmhíniú ar dhliteanas airgeadais, cé is moite de na hionstraimí sin a aicmítear mar ionstraimí cothromais i gcomhréir le míreanna 16A agus 16B nó míreanna 16C agus 16D. D’fhéadfadh cistí frithpháirteacha neamhiata, iontaobhais aonad, comhpháirtíochtaí agus roinnt eintitis chomharchumainn, mar shampla, an ceart a thabhairt dá sealbhóirí aonad nó dá gcomhaltaí a leasanna san eisitheoir a fhuascailt tráth ar bith ar airgead tirim, agus dá thoradh sin aicmítear leasanna na sealbhóirí aonad nó na gcomhaltaí mar dhliteanais airgeadais, cé is moite de na hionstraimí sin a aicmítear mar ionstraimí cothromais i gcomhréir le míreanna 16A agus 16B nó míreanna 16C agus 16D. Leis an aicmiú mar dhliteanas airgeadais, áfach, ní chuirtear bac ar thuairisceoirí amhail ‘glanluach sócmhainne is inchurtha i leith sealbhóirí aonad’ nó ‘athrú ar an nglanluach sócmhainne is inchurtha i leith sealbhóirí aonad’ a úsáid i ráitis airgeadais eintitis nach bhfuil aon chothromas ranníoctha aige (amhail roinnt cistí frithpháirteacha agus iontaobhais aonad, féach Sampla Léiritheach 7) ná ar nochtadh breise a úsáid chun a léiriú gurb éard atá i leasanna comhaltaí san iomlán ítimí amhail cúlchistí a chomhlíonann an sainmhíniú ar chothromas agus ionstraimí indíola nach gcomhlíonann (féach Sampla Léiritheach 8).

19

Mura bhfuil ceart neamhchoinníollach ag eintiteas gan airgead tirim nó sócmhainn airgeadais eile a sholáthar chun oibleagáid chonarthach a shocrú, comhlíonann an oibleagáid an sainmhíniú ar dhliteanas airgeadais, cé is moite de na hionstraimí sin a aicmítear mar ionstraimí cothromais i gcomhréir le míreanna 16A agus 16B nó míreanna 16C agus 16D. Mar shampla: (a) srian ar chumas an eintitis oibleagáid chonarthach a chomhlíonadh, amhail easpa rochtana ar airgeadra eachtrach nó an gá le formheas a fháil ó údarás rialála le haghaidh íocaíochta, ní chuireann sin oibleagáid chonarthach an eintitis ná ceart conarthach an tsealbhóra faoin ionstraim ar neamhní; (b) is dliteanas airgeadais í oibleagáid chonarthach atá coinníollach ar chontrapháirtí a bheith ag feidhmiú a cheart chun fuascailte toisc nach bhfuil an ceart neamhchoinníollach ag an eintiteas gan airgead tirim nó sócmhainn airgeadais eile a sholáthar.

20

Ionstraim airgeadais nach leagtar síos léi oibleagáid chonarthach chun airgead tirim nó sócmhainn airgeadais eile a sholáthar, féadfar oibleagáid a leagan síos go hindíreach léi trína cuid téarmaí agus coinníollacha. Mar shampla: (a) d’fhéadfadh sé go n-áireofaí in ionstraim airgeadais oibleagáid neamhairgeadais nach mór a shocrú sa chás go dteipeann ar an eintiteas dáileacháin a dhéanamh nó an ionstraim a fhuascailt agus sa chás sin amháin. Más féidir leis an eintiteas aistriú airgid thirim nó sócmhainne airgeadais eile a sheachaint ach amháin tríd an oibleagáid neamhairgeadais a shocrú, is dliteanas airgeadais í an ionstraim airgeadais; (b) is dliteanas airgeadais í ionstraim airgeadais má fhoráiltear leis go soláthróidh an t-eintiteas ar shocraíocht: (i) airgead tirim nó sócmhainn airgeadais eile; nó (ii) a scaireanna dílse, a gcinntear a luach a bheith níos mó go substaintiúil ná luach an airgid thirim nó na sócmhainne airgeadais eile. Cé nach bhfuil oibleagáid chonarthach shainráite ar an eintiteas airgead tirim nó sócmhainn airgeadais eile a sholáthar, fágann an luach scaire sa rogha mhalartach socraíochta go socróidh an t-eintiteas in airgead tirim. Ráthaíodh ó thaobh substainte de, i gcás ar bith, go bhfaighidh an sealbhóir méid atá cothrom ar a laghad leis an rogha socraíochta in airgead tirim (féach mír 21).

Socraíocht in ionstraimí cothromais dílse an eintitis (mír 16(b))

21

D’fhéadfaí ionstraimí cothromais dílse an eintitis a fháil nó a sholáthar mar thoradh ar chonradh, ach ní hé sin amháin is cúis le conradh a bheith ina ionstraim chothromais. D’fhéadfadh ceart conarthach a bheith ag eintiteas nó oibleagáid chonarthach a bheith air chun líon athraitheach dá scaireanna dílse nó ionstraimí cothromais eile a fháil nó a sholáthar ionas go mbeidh luach cóir ionstraimí cothromais dílse an eintitis atá le fáil nó le soláthar cothrom le méid an chirt chonarthaigh nó na hoibleagáide conarthaí. D’fhéadfadh ceart conarthach nó oibleagáid chonarthach den sórt sin a bheith de mhéid socraithe nó de mhéid a luainíonn go páirteach nó go hiomlán mar fhreagairt ar athruithe ar athróg nach í margadhphraghas ionstraimí cothromais dílse an eintitis í (e.g. ráta úis, praghas tráchtearraí nó praghas ionstraime airgeadais). Dhá shampla de sin is ea (a) conradh chun a oiread d’ionstraimí cothromais dílse an eintitis atá cothrom le luach AA100 (14) a sholáthar, agus (b) conradh chun a oiread d’ionstraimí cothromais dílse an eintitis atá cothrom ina luach le luach 100 unsa óir a sholáthar. Is dliteanas airgeadais de chuid an eintitis é conradh den sórt sin fiú cé nach mór don eintiteas, nó cé gur féidir leis an eintiteas, é a shocrú trína ionstraimí cothromais dílse a sholáthar. Ní ionstraim chothromais é toisc go n-úsáideann an t-eintiteas líon athraitheach dá ionstraimí cothromais dílse chun an conradh a shocrú. Dá réir sin, ní sholáthraítear fianaise leis an gconradh ar leas iarmharach i sócmhainní an eintitis tar éis a chuid dliteanas uile a asbhaint.

22

Seachas mar a luaitear i mír 22A, is ionstraim chothromais é conradh a shocróidh an t-eintiteas (a fhaigheann nó) a sholáthraíonn líon socraithe dá ionstraimí cothromais dílse mar mhalairt ar mhéid socraithe airgid thirim nó sócmhainn airgeadais eile. Is ionstraim chothromais í scair-rogha eisithe lena dtugtar ceart don chontrapháirtí líon socraithe de scaireanna an eintitis a cheannach ar phraghas socraithe nó ar phríomhshuim luaite socraithe banna. Athruithe ar luach cóir conartha a eascraíonn as luaineachtaí i rátaí úis an mhargaidh nach ndéanann difear don mhéid airgid thirim nó do shócmhainní airgeadais eile atá le híoc nó le fáil, nó don líon ionstraimí cothromais atá le fáil nó le soláthar, ní chuirtear bac leo sin ar an gconradh a bheith ina ionstraim chothromais ar shocraíocht an chonartha. Aon chomaoin a fuarthas (amhail an phréimh a fuarthas as céadrogha gheallta nó barántas ar scaireanna dílse an eintitis), cuirtear go díreach le cothromas í. Aon chomaoin a íocadh (amhail an phréimh a íocadh as céadrogha cheannaithe), asbhaintear go díreach as cothromas í. Ní aithnítear athruithe ar luach cóir ionstraime cothromais sna ráitis airgeadais.

22A

Más ionstraimí airgeadais indíola iad ionstraimí cothromais dílse an eintitis atá le fáil, nó le soláthar, ag an eintiteas ar shocraíocht an chonartha, agus má tá na gnéithe uile acu agus má chomhlíonann siad na coinníollacha a dtugtar tuairisc orthu i míreanna 16A agus 16B, nó más ionstraimí iad lena bhforchuirtear oibleagáid ar an eintiteas sciar pro rata de ghlansócmhainní an eintitis a sholáthar do pháirtí eile ar leachtú amháin a bhfuil na gnéithe uile acu agus a chomhlíonann na coinníollacha a dtugtar tuairisc orthu i míreanna 16C agus 16D, is sócmhainn airgeadais nó dliteanas airgeadais é an conradh. Áirítear leis sin conradh a shocróidh an t-eintiteas a fhaigheann nó a sholáthraíonn líon socraithe ionstraimí den sórt sin mar mhalairt ar mhéid socraithe airgid thirim nó sócmhainn airgeadais eile.

23

Cé is moite de na himthosca a dtugtar tuairisc orthu i míreanna 16A agus 16B nó míreanna 16C agus 16D, as conradh ina bhfuil oibleagáid ar eintiteas a ionstraimí cothromais dílse a cheannach ar airgead tirim nó sócmhainn airgeadais eile eascraíonn dliteanas airgeadais i leith luach láithreach an mhéid fuascailte (i leith luach láithreach an réamhphraghais athcheannaigh, an phraghais feidhmithe céadrogha nó méid fuascailte eile, mar shampla). Is amhlaidh sin fiú más ionstraim chothromais é an conradh féin. Sampla amháin de sin is ea oibleagáid eintitis faoi réamhchonradh a ionstraimí cothromais dílse a cheannach ar airgead tirim. Aithnítear an dliteanas airgeadais ar dtús ag luach láithreach an mhéid fuascailte, agus athaicmítear ó chothromas é. Ina dhiaidh sin, tomhaistear an dliteanas airgeadais i gcomhréir le IFRS 9. Má théann an conradh in éag gan soláthar, déantar suim ghlanluacha an dliteanais airgeadais a athaicmiú chuig cothromas. As oibleagáid chonarthach eintitis a ionstraimí cothromais dílse a cheannach eascraíonn dliteanas airgeadais i leith luach láithreach an mhéid fuascailte fiú má tá an oibleagáid cheannaigh coinníollach ar an gcontrapháirtí ag feidhmiú ceart chun fuascailte (e.g. céadrogha ar dhíol i scríbhinn lena dtugtar an ceart don chontrapháirtí ionstraimí cothromais dílse an eintitis a dhíol leis an eintiteas ar phraghas socraithe).

24

Is sócmhainn airgeadais nó dliteanas airgeadais é conradh a shocróidh an t-eintiteas a sholáthraíonn nó a fhaigheann líon socraithe dá ionstraimí cothromais dílse mar mhalairt ar mhéid athraitheach airgid thirim nó sócmhainn airgeadais eile. Sampla de sin is ea conradh faoina soláthróidh an t-eintiteas 100 ceann dá ionstraimí cothromais dílse mar mhalairt ar mhéid airgid thirim a ríomhtar a bheith cothrom le luach 100 unsa óir.

Forálacha socraíochta teagmhasacha

25

Le hionstraim airgeadais, féadfar go n-éileofar ar an eintiteas airgead tirim nó sócmhainn airgeadais eile a sholáthar, nó í a shocrú ar bhealach éigin eile sa chaoi go mbeadh sí ina dliteanas airgeadais, sa chás go dtarlóidh nó nach dtarlóidh teagmhais éiginnte amach anseo (nó ar thoradh imthosca éiginnte) nach bhfuil neart ag eisitheoir ná sealbhóir na hionstraime orthu, amhail athrú ar innéacs stocmhargaidh, praghasinnéacs tomhaltóirí, ráta úis nó ceanglais chánachais, nó ioncaim, glanioncam nó cóimheas fiachais/cothromais an eisitheora amach anseo. Níl an ceart neamhchoinníollach ag eisitheoir ionstraime den sórt sin gan airgead tirim nó sócmhainn airgeadais eile a sholáthar (ná chun í a shocrú ar bhealach éigin eile sa chaoi go mbeadh sí ina dliteanas airgeadais). Is dliteanas airgeadais de chuid an eisitheora í, dá bhrí sin, ach amháin más amhlaidh: (a) nach fíorfhoráil í an chuid den fhoráil socraíochta theagmhasach lena bhféadfaí socraíocht in airgead tirim nó sócmhainn airgeadais eile (nó ar bhealach éigin eile sa chaoi go mbeadh sí ina dliteanas airgeadais) a éileamh; (b) nach féidir a éileamh ar an eisitheoir an oibleagáid a shocrú in airgead tirim nó sócmhainn airgeadais eile (nó í a shocrú ar bhealach éigin eile sa chaoi go mbeadh sí ina dliteanas airgeadais) ach amháin i gcás leachtú an eisitheora; nó (c) go bhfuil na gnéithe uile ag an ionstraim agus go gcomhlíonann sí na coinníollacha i míreanna 16A agus 16B.

Roghanna socraíochta

26

Is sócmhainn airgeadais nó dliteanas airgeadais í ionstraim airgeadais dhíorthach a thugann rogha do pháirtí amháin maidir leis an mbealach a socrófar í (e.g. féadann an t-eisitheoir nó an sealbhóir a roghnú a glanluach a shocrú in airgead tirim nó í a shocrú trí scaireanna a mhalartú ar airgead tirim), ach amháin dá mbeadh mar thoradh ar na roghanna malartacha socraíochta uile go mbeadh sí ina hionstraim chothromais.

27

Is sampla d’ionstraim airgeadais dhíorthach a bhfuil rogha socraíochta aici atá ina dliteanas airgeadais í scair-rogha ar féidir leis an eisitheoir a glanluach a shocrú in airgead tirim nó í a shocrú trína scaireanna dílse a mhalartú ar airgead tirim. Ar an gcuma chéanna, is faoi raon feidhme an chaighdeáin seo a thagann roinnt conarthaí chun ítim neamhairgeadais a cheannach nó a dhíol mar mhalairt ar ionstraimí cothromais dílse an eintitis toisc gur féidir iad a shocrú tríd an ítim neamhairgeadais a sholáthar nó trína glanluach a shocrú in airgead tirim nó trí ionstraim airgeadais eile (féach míreanna 8-10). Is sócmhainní airgeadais nó dliteanais airgeadais iad conarthaí den sórt sin agus ní ionstraimí cothromais.

Ionstraimí airgeadais cumaisc (féach freisin míreanna AG30-AG35 Samplaí Léiritheacha 9-12)

28

Déanfaidh eisitheoir ionstraime airgeadais neamhdhíorthaí meastóireacht ar théarmaí na hionstraime airgeadais chun a chinneadh cé acu atá gné dliteanais agus cuidí cothromais araon inti nó nach bhfuil. Aicmeofar comhpháirteanna den sórt sin ar leithligh mar dhliteanais airgeadais, mar shócmhainní airgeadais nó mar ionstraimí cothromais i gcomhréir le mír 15.

29

Na comhpháirteanna d’ionstraim airgeadais (a) a chruthaíonn dliteanas airgeadais de chuid an eintitis agus (b) a dheonaíonn rogha do shealbhóir na hionstraime í a chomhshó ina hionstraim chothromais de chuid an eintitis, aithníonn eintiteas iad ar leithligh. Is ionstraim airgeadais chumaisc é banna nó ionstraim chomhchosúil atá in-chomhshóite ag an sealbhóir ina líon socraithe gnáthscaireanna de chuid an eintitis. Ó thaobh an eintitis, tá dhá chomhpháirt in ionstraim den sórt sin: dliteanas airgeadais (socrú conarthach chun airgead tirim nó sócmhainn airgeadais eile a sholáthar) agus ionstraim chothromais (céadrogha ar cheannach lena ndeonaítear an ceart don sealbhóir, ar feadh tréimhse shonraithe, í a chomhshó ina líon socraithe gnáthscaireanna de chuid an eintitis). An iarmhairt eacnamaíoch a bhaineann le hionstraim den sórt sin a eisiúint, tá sí mar an gcéanna, go substaintiúil, le heisiúint chomhuaineach ionstraime fiachais a bhfuil foráil socraíochta agus barántais inti chun gnáthscaireanna a cheannach, nó le heisiúint ionstraime fiachais a bhfuil barántais ceannaithe stoc inbhainte inti. I ngach cás, dá réir sin, cuireann an t-eintiteas an ghné dliteanais agus an cuidí cothromais i láthair ar leithligh ina ráiteas maidir le staid airgeadais.

30

Ní dhéantar athbhreithniú ar aicmiú gné dliteanais agus cuidí cothromais ionstraime in-chomhshóite mar thoradh ar athrú ar an dóchúlacht go bhfeidhmeofar rogha comhshó, fiú más cosúil gur tháinig feidhmiú na rogha chun bheith ina bhuntáiste eacnamaíoch do roinnt sealbhóirí. D’fhéadfadh sé nach ngníomhóidh sealbhóirí i gcónaí ar bhealach a mbeadh coinne leis mar d’fhéadfadh na hiarmhairtí cánach a eascraíonn as comhshó, mar shampla, a bheith difriúil idir sealbhóirí. Ina theannta sin, tiocfaidh athrú ó am go ham ar dhóchúlacht an chomhshó. Tá oibleagáid chonarthach an eintitis íocaíochtaí a dhéanamh amach anseo fós ann go dtí go gcuirtear ar ceal í trí chomhshó, aibíocht na hionstraime nó idirbheart éigin eile.

31

Pléann IFRS 9 le tomhas sócmhainní airgeadais agus dliteanas airgeadais. Is éard is ionstraimí cothromais ann ionstraimí lena soláthraítear fianaise ar leas iarmharach i sócmhainní eintitis tar éis a chuid dliteanas uile a asbhaint. Dá bhrí sin, nuair a leithdháiltear suim ghlanluacha ionstraime airgeadais cumaisc ar a cuidí cothromais agus ar a gné dliteanas, sanntar don chuidí cothromais an méid iarmharach tar éis an méid a chinntear ar leithligh le haghaidh na gné dliteanais a asbhaint ó luach cóir na hionstraime. Áirítear sa ghné dliteanais luach aon ghné dhíorthach (amhail céadrogha ar cheannach) atá leabaithe san ionstraim airgeadais chumaisc seachas an cuidí cothromais (amhail an rogha comhshó cothromais). Suim na suimeanna glanluacha a shanntar don ghné dliteanais agus don chuidí cothromais ar aitheantas tosaigh, bíonn sí cothrom i gcónaí leis an luach cóir a chuirfí i leith na hionstraime ina hiomláine. Ní eascraíonn aon ghnóthachan ná aon chaillteanas as comhpháirteanna na hionstraime a aithint ar leithligh i dtosach.

32

Faoin gcur chuige ar a dtugtar tuairisc i mír 31, is é an chéad rud a chinneann eisitheoir banna atá in-chomhshóite ina ghnáthscaireanna suim ghlanluacha na gné dliteanais trí luach cóir dliteanais chomhchosúil a thomhas (lena n-áirítear aon ghné dhíorthach neamhchothromais atá leabaithe ann) nach bhfuil cuidí cothromais bainteach leis. Suim ghlanluacha na hionstraime cothromais dá ndéantar ionadaíocht leis an rogha chun an ionstraim a chomhshó ina gnáthscaireanna, is í a chinntear ansin trí luach cóir an dliteanais airgeadais a asbhaint ó luach cóir na hionstraime airgeadais cumaisc ina hiomláine.

Scaireanna cisteáin (féach mír AG36 freisin)

33

Má athfhaigheann eintiteas a ionstraimí cothromais dílse, asbhainfear na hionstraimí sin (scaireanna cisteáin) ó chothromas. Ní aithneofar i mbrabús nó i gcaillteanas aon ghnóthachan nó aon chaillteanas ar ionstraimí cothromais dílse an eintitis a cheannach, a dhíol, a eisiúint nó a chealú. Féadfaidh an t-eintiteas nó comhaltaí eile den ghrúpa comhdhlúite scaireanna cisteáin den sórt sin a fháil agus a shealbhú. Is go díreach i gcothromas a aithneofar comaoin arna íoc nó arna fáil.

33A

Oibríonn eintitis áirithe ciste infheistíochta, cibé acu go hinmheánach nó go seachtrach, lena soláthraítear sochair d’infheisteoirí arna gcinneadh le haonaid sa chiste agus aithníonn siad dliteanais airgeadais i leith na méideanna atá le híoc leis na hinfheisteoirí sin. Ar an mbealach céanna, eisíonn eintitis áirithe grúpaí conarthaí árachais le gnéithe rannpháirtíochta dírí agus sealbhaíonn na heintitis sin na hítimí forluiteacha. I gcistí nó in ítimí forluiteacha áirithe den sórt sin áirítear scaireanna cisteáin an eintitis. D’ainneoin mhír 33, féadfaidh eintiteas a roghnú gan scair chisteáin a áirítear i gciste den sórt sin nó ar ítim fhorluiteach í a bhaint as cothromas nuair a athfhaigheann eintiteas a ionstraim chothromais dhílis chun na gcríoch sin, agus sa chás sin amháin. Ina ionad sin, féadfaidh an t-eintiteas a roghnú leanúint de chuntas a choinneáil ar an scair chisteáin sin mar chothromas agus cuntas a choinneáil ar an ionstraim athfhaighte amhail is dá mba rud é gur sócmhainn airgeadais an ionstraim, agus féadfaidh sé í a thomhas ag cóirluach trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir le IFRS 9. Is rogha neamh-inchúlghairthe an rogha sin agus déantar ar bhonn ionstraim ar ionstraim í. Chun críocha na rogha sin, áirítear i gconarthaí árachais conarthaí infheistíochta le gnéithe rannpháirtíochta discréide. (Féach IFRS 17 le haghaidh téarmaí a úsáidtear sa mhír seo agus a shainmhínítear sa Chaighdeán sin.)

34

Déantar an méid scaireanna cisteáin arna shealbhú a nochtadh ar leithligh sa ráiteas maidir le staid airgeadais nó sna nótaí, i gcomhréir le IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais. Soláthraíonn eintiteas nochtadh i gcomhréir le IAS 24 Nochtaí Páirtithe Gaolmhara má athfhaigheann an t-eintiteas a ionstraimí cothromais dílse ó pháirtithe gaolmhara.

Ús, díbhinní, caillteanais agus gnóthachain (féach freisin mír AG37)

35

Is mar ioncam nó speansas i mbrabús nó i gcaillteanas a aithneofar ús, díbhinní, caillteanais agus gnóthachain a bhaineann le hionstraim airgeadais nó le comhpháirt ar dliteanas airgeadais í. Is go díreach i gcothromas a aithneoidh an t-eintiteas dáileacháin ar shealbhóirí ionstraime cothromais. Is mar asbhaint ó chothromas a dhéanfar cuntasaíocht ar chostais idirbhirt a ghabhann le hidirbheart cothromais.

35A

Cáin ioncaim a bhaineann le dáileacháin ar shealbhóirí ionstraime cothromais agus le costais idirbhirt a ghabhann le hidirbheart cothromais, déanfar cuntasaíocht orthu i gcomhréir le IAS 12 Cánacha Ioncaim.

36

Is é aicmiú ionstraime airgeadais mar dhliteanas airgeadais nó mar ionstraim chothromais a chinneann cé acu mar ioncam nó mar speansas i mbrabús nó i gcaillteanas a aithnítear ús, díbhinní, caillteanais agus gnóthachain a bhaineann leis an ionstraim sin. Dá réir sin, is mar speansais a aithnítear íocaíochtaí díbhinne ar scaireanna a aithnítear mar dhliteanais ina n-iomláine, ar an mbealach céanna a aithnítear ús ar bhanna. Ar an gcuma chéanna, is i mbrabús nó i gcaillteanas a aithnítear gnóthachain agus caillteanais atá bainteach le fuascailtí nó athmhaoinithe ar dhliteanais airgeadais, agus is mar athruithe ar chothromas a aithnítear fuascailtí nó athmhaoinithe ar ionstraimí cothromais. Ní aithnítear athruithe ar luach cóir ionstraime cothromais sna ráitis airgeadais.

37

Tabhaíonn eintiteas costais éagsúla de ghnáth agus a ionstraimí cothromais dílse á n-eisiúint nó a bhfáil aige. Is féidir a áireamh leis na costais sin táillí clárúcháin agus rialála eile, méideanna arna n-íoc le comhairleoirí gairmiúla dlí, cuntasaíochta agus eile, costais phriontála agus dleachtanna stampála. Déantar cuntasaíocht ar na costais idirbhirt a ghabhann le hidirbheart cothromais mar asbhaint ó chothromas a mhéid atá siad ina gcostais incriminteacha atá inchurtha go díreach i leith an idirbhirt chothromais a sheachnófaí ina mhalairt de chás. Is mar speansas a aithnítear costais idirbhirt chothromais a thréigtear.

38

Costais idirbhirt a bhaineann le saincheist ionstraime airgeadais cumaisc, leithdháiltear ar ghné dliteanais agus ar chuidí cothromais na hionstraime iad i gcomhréir leis an leithdháileadh fáltas. Costais idirbhirt a bhaineann go comhpháirteach le níos níos mó ná idirbheart amháin (costais a ghabhann le tairiscint roinnt scaireanna i gcomhthráth le liostú stocmhalartáin de scaireanna eile, mar shampla), leithdháiltear iad ar na hidirbhearta sin ag úsáid bonn leithdháilte atá réasúnaíoch agus comhsheasmhach le hidirbhearta comhchosúla.

39

An méid costas idirbhirt a ndéantar cuntasaíocht air mar asbhaint ó chothromas sa tréimhse, nochtar ar leithligh é i gcomhréir le IAS 1.

40

Féadfar díbhinní a aicmítear mar speansas a chur i láthair sa ráiteas (sna ráitis) ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile in éineacht le hús nó mar ítim ar leithligh. I dteannta cheanglais an Chaighdeáin seo, tá nochtadh úis agus díbhinní faoi réir cheanglais IAS 1 agus IFRS 7. In imthosca áirithe, mar gheall ar na difríochtaí idir ús agus díbhinní i ndáil le hin-asbhainteacht cánach agus a leithéid, tá sé inmhianaithe iad a nochtadh ar leithligh sa ráiteas (sna ráitis) ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile. Nochtar iarmhairtí cánach i gcomhréir le IAS 12.

41

Is mar ioncam nó speansas i mbrabús nó i gcaillteanas a aithnítear gnóthachain agus caillteanais a bhaineann le hathruithe ar shuim ghlanluacha dliteanais airgeadais fiú nuair a bhaineann siad le hionstraim ina n-áirítear ceart chun leas iarmharach i sócmhainní an eintitis a fháil mar mhalairt ar airgead tirim nó sócmhainn airgeadais eile (féach mír 18(b)). Faoi IAS 1, cuireann an t-eintiteas aon ghnóthachan nó aon chaillteanas a eascraíonn as atomhas ionstraime den sórt sin i láthair ar leithligh sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach nuair atá sé sin ábhartha chun feidhmíocht an eintitis a mhíniú.

Sócmhainn airgeadais agus dliteanas airgeadais a fhritháireamh (féach freisin míreanna AG38A–AG38F agus AG39)

42

Déanfar sócmhainn airgeadais agus dliteanas airgeadais a fhritháireamh agus an glanmhéid a chur i láthair sa ráiteas maidir le staid airgeadais i gcás inarb amhlaidh na nithe seo a leanas agus sa chás sin amháin: (a) tá ceart in-fhorfheidhmithe le dlí ag an eintiteas faoi láthair chun na méideanna aitheanta a fhritháireamh; agus (b) tá sé beartaithe aige an tsócmhainn a shocrú ar ghlanbhonn, nó an tsócmhainn a réadú agus an dliteanas a shocrú go comhuaineach. Agus cuntas á choinneáil ar aistriú sócmhainne airgeadais nach bhfuil i dteideal dí-aitheantais, ní dhéanfaidh an t-eintiteas an tsócmhainn aistrithe ná an dliteanas a bhaineann léi a fhritháireamh (féach IFRS 9, mír 3.2.22).

43

Éilítear leis an gCaighdeán seo go gcuirtear sócmhainní airgeadais agus dliteanais airgeadais i láthair ar ghlanbhonn nuair a léiríonn sé sin sreafaí airgid todhchaí ionchasacha an eintitis as a bheith ag socrú dhá ionstraim airgeadais ar leithligh nó níos mó. Nuair atá an ceart ag eintiteas glanmhéid aonair a fháil nó a íoc agus nuair a bheartaíonn sé amhlaidh a dhéanamh, níl aige, dáiríre, ach aon sócmhainn airgeadais nó dliteanas airgeadais amháin. In imthosca eile, cuirtear sócmhainní airgeadais agus dliteanais airgeadais i láthair ar leithligh ó chéile go comhsheasmhach lena saintréithe mar acmhainní nó oibleagáidí de chuid an eintitis. Nochtfaidh eintiteas an fhaisnéis a éilítear air le míreanna 3B–13E de IFRS 7 maidir le hionstraimí airgeadais aitheanta a thagann faoi raon feidhme mhíreanna 13A de IFRS 7.

44

Sócmhainn airgeadais aitheanta agus dliteanas airgeadais aitheanta a fhritháireamh agus an glanmhéid a chur i láthair, ní hionann sin agus sócmhainn airgeadais nó dliteanas airgeadais a dhí-aithint. Cé nach n-eascraíonn aitheantas ar ghnóthachan nó ar chaillteanas as fritháireamh, tá sé mar thoradh ar ionstraim airgeadais a dhí-aithint go mbaintear an ítim a aithníodh roimhe sin den ráiteas maidir le staid airgeadais agus d’fhéadfadh sé a bheith mar thoradh air sin go n-aithneofaí gnóthachan nó caillteanas.

45

Is éard is ceart fritháirimh ann ceart dlíthiúil féichiúnaí, trí chonradh nó ar bhealach eile, an méid uile atá dlite do chreidiúnaí, nó cuid de, a shocrú nó deireadh a chur leis ar bhealach eile trí mhéid atá dlite ón gcreidiúnaí a chur i bhfeidhm in aghaidh an mhéid sin. In imthosca neamhghnácha, d’fhéadfadh ceart dlíthiúil a bheith ag féichiúnaí chun méid atá dlite ó thríú páirtí a chur i bhfeidhm in aghaidh an mhéid atá dlite do chreidiúnaí ar choinníoll go bhfuil comhaontú ann idir na trí pháirtí lena leagtar síos go soiléir ceart fritháirimh an fhéichiúnaí. Ós ceart dlíthiúil é an ceart fritháirimh, d’fhéadfadh na coinníollacha a thacaíonn leis an gceart a bheith éagsúil ó dhlínse dhlíthiúil amháin go dlínse eile agus is gá na dlíthe is infheidhme maidir leis na caidrimh idir na páirtithe a bhreithniú.

46

Ceart in-fhorfheidhmithe a bheith ann chun sócmhainn airgeadais agus dliteanas airgeadais a fhritháireamh, déanann sin difear do na cearta agus na hoibleagáidí atá bainteach le sócmhainn airgeadais agus dliteanas airgeadais agus d’fhéadfadh sé difear a dhéanamh do neamhchosaint eintitis ar riosca creidmheasa agus leachtachta. Ní bonn leordhóthanach fritháirimh é, áfach, an ceart a bheith ann agus sin amháin. In éagmais rún a bheith ag eintiteas an ceart a fheidhmiú nó socraíocht a dhéanamh go comhuaineach, ní dhéantar difear do mhéideanna ná d’uainiú sreafaí airgid todhchaí eintitis. Nuair atá rún ag eintiteas an ceart a fheidhmiú nó socraíocht a dhéanamh go comhuaineach, tá cur i láthair na sócmhainne agus an dliteanais ar ghlanbhonn ina léiriú níos iomchuí ar mhéideanna agus uainiú na sreafaí airgid todhchaí a bhfuil coinne leo, agus ar na rioscaí a bhfuil na sreafaí airgid sin neamhchosanta orthu. Rún a bheith ag páirtí amháin nó ag an dá pháirtí socraíocht a dhéanamh ar ghlanbhonn gan an ceart dlíthiúil a bheith acu amhlaidh a dhéanamh, ní rud é a thugann údar leordhóthanach leis an bhfritháireamh toisc go bhfanann na cearta agus na hoibleagáidí atá bainteach leis an tsócmhainn airgeadais agus an dliteanas airgeadais aonair gan athrú.

47

Gnáthchleachtais ghnó eintitis, ceanglais na margaí airgeadais agus imthosca eile lena bhféadfaí teorainn a chur ar chumas eintitis glanluach a shocrú nó socraíocht a dhéanamh go comhuaineach, d’fhéadfaidís tionchar a imirt ar rúin eintitis maidir le sócmhainní agus dliteanais áirithe a shocrú. Nuair atá ceart fritháirimh ag eintiteas, ach nach mbeartaíonn sé an glanluach a shocrú nó an tsócmhainn a réadú agus an dliteanas a shocrú go comhuaineach, déantar iarmhairt an chirt ar neamhchosaint an eintitis ar riosca creidmheasa a nochtadh i gcomhréir le mír 36 de IFRS 7.

48

D’fhéadfadh sé go dtarlódh socraíocht chomhuaineach dhá ionstraim airgeadais trí theach imréitigh a oibriú i margadh airgeadais eagraithe, mar shampla, nó trí mhalartú aghaidh ar aghaidh. Sna himthosca sin tá na sreafaí airgid coibhéiseach, dáiríre, le glanmhéid aonair agus níl aon neamhchosaint ann ar riosca creidmheasa ná leachtachta. In imthosca eile, féadfaidh eintiteas dhá ionstraim a shocrú trí mhéideanna ar leithligh a fháil agus a íoc, agus é ag teacht chun bheith neamhchosanta ar riosca creidmheasa maidir le méid iomlán na sócmhainne nó ar riosca leachtachta maidir le méid iomlán an dliteanais. D’fhéadfadh neamhchosaintí den sórt sin ar riosca a bheith suntasach cé nach mairfidís ach tamall réasúnta gearr. Dá réir sin, ní láimhseáiltear réadú sócmhainne airgeadais nó socraíocht dliteanais airgeadais mar réadú comhuaineach nó mar shocraíocht chomhuaineach ach amháin nuair a tharlaíonn na hidirbhearta an tráth céanna.

49

Ní chomhlíontar go ginearálta na coinníollacha a leagtar amach i mír 42 agus ní hiomchuí é fritháireamh de ghnáth: (a) nuair a úsáidtear roinnt ionstraimí airgeadais éagsúla chun aithris a dhéanamh ar ghnéithe ionstraime airgeadais aonair (‘ionstraim shintéiseach’); (b) nuair a eascraíonn sócmhainní airgeadais agus dliteanais airgeadais as an neamhchosaint phríomhúil chéanna ar riosca a bheith ag ionstraimí airgeadais (sócmhainní agus dliteanais laistigh de phunann réamhchonarthaí nó ionstraimí díorthacha eile, mar shampla) ach contrapháirtithe éagsúla a bheith bainteach leo; (c) a chuirtear sócmhainní airgeadais nó eile i ngeall mar chomhthaobhacht le haghaidh dliteanais airgeadais neamhiontaofa; (d) nuair a chuireann féichiúnaí sócmhainní airgeadais i leataobh ar iontaobhas chun oibleagáid a urscaoileadh gan an creidiúnaí a bheith tar éis glacadh leis na sócmhainní sin i socraíocht na hoibleagáide (comhshocrú ciste fiachmhúchta, mar shampla); nó (e) nuair a bhíonn coinne leis go ndéanfar oibleagáidí a thabhaítear mar thoradh ar theagmhais as a n-eascraíonn caillteanais a aisghabháil ó thríú páirtí de bhua éilimh a dhéantar faoi chonradh árachais.

50

Féadfaidh eintiteas a ghabhann de roinnt idirbhearta ionstraime airgeadais le contrapháirtí aonair ‘máistirshocrú glanluachála’ a dhéanamh leis an gcontrapháirtí sin. Le comhshocrú den sórt sin, déantar foráil maidir le glansocraíocht aonair gach ionstraime airgeadais a chumhdaítear leis an gcomhshocrú i gcás mainneachtana, nó ar fhoirceannadh, aon cheann de na conarthaí. Úsáideann institiúidí airgeadais na comhshocruithe sin go coitianta chun cosaint ar chaillteanas a sholáthar i gcás féimheachta nó imthosca eile a bhfuil sé mar thoradh orthu nach féidir le contrapháirtí a oibleagáidí a chomhlíonadh. Is gnách go gcruthaítear le máistirshocrú glanluachála ceart fritháirimh nach dtagann chun bheith in-fhorfheidhmithe agus nach ndéanann difear do réadú ná do shocraíocht sócmhainní airgeadais agus dliteanas airgeadais aonair ach tar éis teagmhas sonraithe mainneachtana nó in imthosca eile nach bhfuil coinne lena dteacht chun cinn i ngnáthchúrsa an ghnó. Ní sholáthraítear bonn fritháirimh le máistirshocrú glanluachála ach amháin má chomhlíontar an dá chritéar i mír 42. Nuair nach bhfritháirítear sócmhainní airgeadais agus dliteanais airgeadais atá faoi réir máistirshocrú glanluachála, déantar iarmhairt an chomhshocraithe ar neamhchosaint eintitis ar riosca creidmheasa a nochtadh i gcomhréir le mír 36 de IFRS 7.

51-95 bliana

[Scriosta]

DÁTA ÉIFEACHTACH AGUS TRASDUL

96

Cuirfidh eintiteas an caighdeán seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2005 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Ní chuirfidh eintiteas an caighdeán seo i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús dáta roimh an 1 Eanáir 2005 mura gcuireann sé IAS 39 (arna eisiúint i mí na Nollag 2003), lena n-áirítear na leasuithe arna n-eisiúint i mí an Mhárta 2004, i bhfeidhm freisin. Má chuireann eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir le tréimhse a thosaíonn roimh an 1 Eanáir 2005, nochtfaidh sé an méid sin.

96A

Le hIonstraimí Airgeadais Indíola agus Oibleagáidí a Eascraíonn as Leachtú (Leasuithe ar IAS 32 agus IAS 1), arna eisiúint i mí Feabhra 2008, ceanglaíodh go ndéanfar ionstraimí airgeadais a bhfuil na gnéithe uile iontu agus a chomhlíonann na coinníollacha i míreanna 16A agus 16B nó i míreanna 16C agus 16D a aicmiú mar ionstraim chothromais, leasaíodh míreanna 11, 16, 17–19, 22, 23, 25, AG13, AG14 agus AG27, agus cuireadh isteach míreanna 16A–16F, 22A, 96B, 96C, 97C, AG14A–AG14J agus AG29A. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na hathruithe i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin agus cuirfidh sé na leasuithe gaolmhara ar IAS 1, IAS 39, IFRS 7 agus IFRIC 2 i bhfeidhm an tráth céanna.

96B

Le Ionstraimí Airgeadais Indíola agus Oibleagáidí a Eascraíonn as Leachtú, tugadh isteach eisceacht maidir le raon feidhme teoranta; dá bhrí sin, ní chuirfidh eintiteas an eisceacht i bhfeidhm de réir analaí.

96C

Beidh an t-aicmiú ionstraimí faoin eisceacht sin teoranta don chuntasaíocht ar ionstraim den sórt sin faoi IAS 1, IAS 32, IAS 39, IFRS 7 agus IFRS 9. Ní mheasfar an ionstraim a bheith ina hionstraim chothromais faoi threoraíocht eile, IFRS 2 mar shampla.

97

Cuirfear an caighdeán seo i bhfeidhm go cúlghabhálach.

97A

Le IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) leasaíodh an téarmaíocht a úsáideadh ar fud IFRSanna. Ina theannta sin, leasaíodh mír 40 leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

97B

Le IFRS 3 Comhcheangail Ghnó (arna athbhreithniú in 2008) scriosadh mír 4(c). Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2009 nó ina dhiaidh sin. Má chuireann eintiteas IFRS 3 (arna athbhreithniú in 2008) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear an leasú i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin freisin. Níl feidhm ag an leasú, áfach, maidir le comaoin theagmhasach a d’eascair as comhcheangal gnó ar tháinig a dháta éadála roimh chur i bhfeidhm IFRS 3 (arna athbhreithniú in 2008). Ina ionad sin, déanfaidh eintiteas cuntasaíocht ar chomaoin den sórt sin i gcomhréir le míreanna 65A–65E de IFRS 3 (arna leasú in 2010).

97C

Nuair a chuireann eintiteas na leasuithe a dtugtar tuairisc orthu i mír 96A i bhfeidhm, éilítear air ionstraim airgeadais chumaisc, ina bhfuil oibleagáid scair pro rata de ghlansócmhainní an eintitis a sholáthar do pháirtí eile ar leachtú amháin, a dheighilt ina gné dliteanais agus ina cuidí cothromais ar leithligh. Mura bhfuil an ghné dliteanais fós ann, dheighlfí dhá chuidí cothromais chun na leasuithe sin ar IAS 32 a chur i bhfeidhm go cúlghabhálach. Bheadh an chéad chomhpháirt i dtuilleamh coimeádta agus sheasfadh sí don ús carnach arna fhuilleamh ar an ngné dliteanais. Sheasfadh an chomhpháirt eile don chuidí cothromais bunaidh. Dá bhrí sin, ní gá d’eintiteas an dá chomhpháirt sin a chur ar leithligh mura bhfuil an ghné dliteanais fós ann ar dháta chur i bhfeidhm na leasuithe.

97D

Le Feabhsuithe maidir le IFRSanna, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2008, leasaíodh mír 4. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2009 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an leasú i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin agus cuirfidh sé i bhfeidhm na leasuithe ar mhír 3 de IFRS 7, ar mhír 1 de IAS 28 agus ar mhír 1 de IAS 31, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2008. Ceadaítear don eintiteas an leasú a chur i bhfeidhm go hionchasach.

97E

Le hAicmiú Eisiúintí de Cheart, arna eisiúint i mí Dheireadh Fómhair 2009, leasaíodh míreanna 11 agus 16. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Feabhra 2010 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

97F

[Scriosta]

97G

Le Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2010, leasaíodh mír 97B. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2010 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe.

97H

[Scriosta]

97I

Le IFRS 10 agus IFRS 11, Comhshocruithe, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh míreanna 4(a) agus AG29. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 10 agus IFRS 11 i bhfeidhm.

97J

Le IFRS 13, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh an sainmhíniú ar luach cóir i mír 11 agus leasaíodh míreanna 23 agus AG31. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 13 i bhfeidhm.

97K

Le Cur i láthair Míreanna Ioncaim Chuimsithigh Eile (Leasuithe ar IAS 1), arna eisiúint i mí an Mheithimh 2011, leasaíodh mír 40. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IAS 1 arna leasú i mí an Mheithimh 2011 i bhfeidhm.

97L

Le Sócmhainní Airgeadais agus Dliteanais Airgeadais a Fhritháireamh (Leasuithe ar IAS 32), arna eisiúint i mí na Nollag 2011, scriosadh mír AG38 agus cuireadh míreanna AG38A–AG38F leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2014 nó dá éis sin. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go cúlghabhálach. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm ó dháta níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin agus déanfaidh sé freisin na nochtaí a éilítear le Nochtaí—Sócmhainní Airgeadais agus Dliteanais Airgeadais a Fhritháireamh (Leasuithe ar IFRS 7), arna eisiúint i mí na Nollag 2011.

97M

Le Nochtaí—Sócmhainní Airgeadais agus Dliteanais Airgeadais a Fhritháireamh (Leasuithe ar IFRS 7), arna eisiúint i mí na Nollag 2011, leasaíodh mír 43 trí cheangal a chur ar eintiteas an fhaisnéis a éilítear le míreanna 13B–13E de IFRS 7 a nochtadh maidir le sócmhainní airgeadais a thagann faoi raon feidhme mhír 13A de IFRS 7. Cuirfidh an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2013 nó ina dhiaidh sin agus le haghaidh idirthréimhsí laistigh de na tréimhsí bliantúla sin. Is go cúlghabhálach a sholáthróidh eintiteas na nochtaí a éilítear leis an leasú seo.

97N

Le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla 2009–2011, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2012, leasaíodh míreanna 35, 37 agus 39 agus cuireadh mír 35A leis. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2013 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an leasú sin i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

97O

Le Eintitis Infheistíochta (Leasuithe ar IFRS 10, IFRS 12 agus IAS 27), arna eisiúint i mí Dheireadh Fómhair 2012, leasaíodh mír 4. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2014 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear Eintitis Infheistíochta a chur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an leasú sin i bhfeidhm níos luaithe, cuirfidh sé gach leasú a áirítear in Eintitis Infheistíochta i bhfeidhm an tráth céanna.

97P

[Scriosta]

97Q

Le IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2014, leasaíodh mír AG21. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 15 i bhfeidhm.

97R

Le IFRS 9, arna eisiúint i mí Iúil 2014, leasaíodh míreanna 3, 4, 8, 12, 23, 31, 42, 96C, AG2 agus AG30 agus scriosadh míreanna 97F, 97H agus 97P. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

97S

Le IFRS 16 Léasanna, arna eisiúint i mí Eanáir 2016, leasaíodh míreanna AG9 agus AG10. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 16 á chur i bhfeidhm aige.

97T

Le IFRS 17, arna eisiúint i mBealtaine 2017, leasaíodh míreanna 4, AG8 agus AG36, agus cuireadh mír 33A isteach. Le leasuithe ar IFRS 17, arna n-eisiúint i Meitheamh 2020, leasaíodh mír 4 a thuilleadh. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 17 á chur i bhfeidhm aige.

FÓGAIRTÍ EILE A THARRAINGT SIAR

98

Cuirtear an caighdeán seo in ionad IAS 32 Ionstraimí Airgeadais: Nochtadh agus Cur i láthair arna athbhreithniú in 2000 (15).

99

Cuirtear an caighdeán seo in ionad na léirmhínithe seo a leanas: (a) SIC-5 Aicmiú Ionstraimí Airgeadais — Forálacha Socraíochta Teagmhasacha; (b) SIC-16 Scairchaipiteal — Ionstraimí Cothromais Dílse (Scaireanna Cisteáin) arna nAthfháil; agus (c) SIC-17 Cothromas — Costais Idirbhirt Cothromais.

100

% Leis an gcaighdeán seo, tarraingítear siar dréacht-léirmhíniú SIC D34 Ionstraimí Airgeadais — Ionstraimí nó Cearta atá Infhuascailte ag an Sealbhóir.

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 33

Tuilleamh in aghaidh na scaire

CUSPÓIR

1

Is é is cuspóir don chaighdeán seo prionsabail a fhorordú chun tuilleamh in aghaidh na scaire a chinneadh agus a chur i láthair, chun feabhas a chur ar chomparáidí feidhmíochta idir eintitis éagsúla sa tréimhse tuairiscithe chéanna agus idir tréimhsí tuairiscithe éagsúla le haghaidh an eintitis chéanna. Cé go bhfuil teorainneacha ag sonraí maidir le tuilleamh in aghaidh na scaire mar gheall ar na beartais chuntasaíochta dhifriúla a d’fhéadfaí a úsáid chun ‘tuilleamh’ a chinneadh, cuireann ainmneoir a chinntear go comhsheasmhach feabhas ar thuairisciú airgeadais. Dírítear sa chaighdeán seo ar ainmneoir an ríomha um thuilleamh in aghaidh na scaire.

RAON FEIDHME

2

Tá feidhm ag an gCaighdeán seo maidir leis an méid a leanas: (a) ráitis airgeadais aonair nó ráitis airgeadais ar leithligh maidir le heintiteas: (i) a thrádáiltear a ghnáthscaireanna nó a ghnáthscaireanna féideartha ar mhargadh soláthair phoiblí (stocmhalartán sa bhaile nó thar lear nó margadh thar an gcuntar, lena n-áirítear margaí áitiúla agus réigiúnacha); nó (ii) a chomhdaíonn a ráiteas airgeadais le coimisiún urrús nó eagraíocht rialaitheach eile, nó atá i mbun an phróisis chun iad a chomhdú amhlaidh, chun gnáthscaireanna a eisiúint ar mhargadh soláthair phoiblí; agus (b) ráitis airgeadais chomhdhlúite grúpa le máthairchuideachta: (i) a thrádáiltear a ghnáthscaireanna nó a ghnáthscaireanna féideartha ar mhargadh soláthair phoiblí (stocmhalartán sa bhaile nó thar lear nó margadh thar an gcuntar, lena n-áirítear margaí áitiúla agus réigiúnacha); nó (ii) a chomhdaíonn a ráitis airgeadais le coimisiún urrús nó eagraíocht rialaitheach eile, nó atá i mbun an phróisis chun iad a chomhdú amhlaidh, chun gnáthscaireanna a eisiúint ar mhargadh soláthair phoiblí.

3

Déanfaidh eintiteas a nochtann tuilleamh in aghaidh na scaire an tuilleamh in aghaidh na scaire a ríomh agus a nochtadh i gcomhréir leis an gcaighdeán seo.

4

Nuair a chuireann eintiteas ráitis airgeadais chomhdhlúite agus ráitis airgeadais ar leithligh i láthair a ullmhaíodh i gcomhréir le IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite agus le IAS 27 Ráitis Airgeadais ar Leithligh, faoi seach, ní gá na nochtaí a éilítear leis an gCaighdeán seo a chur i láthair ach amháin ar bhonn na faisnéise comhdhlúite. Eintiteas a roghnaíonn tuilleamh in aghaidh na scaire a nochtadh bunaithe ar a ráitis airgeadais ar leithligh, ní chuirfidh sé faisnéis faoi thuilleamh in aghaidh na scaire den sórt sin i láthair ach amháin ina ráiteas ar ioncam cuimsitheach. Ní chuirfidh eintiteas faisnéis faoi thuilleamh in aghaidh na scaire den sórt sin i láthair sna ráitis airgeadais chomhdhlúite.

4A

I gcás ina gcuireann eintiteas míreanna brabúis nó caillteanais i láthair i ráiteas ar leithligh mar a dtugtar tuairisc air i mír 10A de IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais (arna leasú in 2011), ní chuireann sé tuilleamh in aghaidh na scaire i láthair ach amháin sa ráiteas ar leithligh sin.

SAINMHÍNITHE

5

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo agus is é an méid seo a leanas is brí leo i ngach cás faoi seach:   Is éard is frithchaolú ann, méadú ar thuilleamh in aghaidh na scaire nó laghdú ar chaillteanas in aghaidh na scaire a leanann as an toimhde go ndéantar ionstraimí in-chomhshóite a chomhshó, go bhfeidhmítear roghanna nó barántais, nó go n-eisítear gnáthscaireanna ar choinníollacha sonraithe a shásamh.   Is éard is comhaontú teagmhasach scaireanna ann comhaontú maidir le scaireanna a eisiúint a bhraitheann ar choinníollacha sonraithe a shásamh.   Is éard is gnáthscaireanna ineistithe go teagmhasach ann gnáthscaireanna atá ineistithe ar bheagán airgid nó gan airgead ná comaoin eile ar choinníollacha sonraithe i gcomhaontú teagmhasach scaireanna a shásamh.   Is éard is caolú ann laghdú ar thuilleamh in aghaidh na scaire nó méadú ar chaillteanas in aghaidh na scaire a leanann as an toimhde go ndéantar ionstraimí in-chomhshóite a chomhshó, go bhfeidhmítear roghanna nó barántais, nó go n-eisítear gnáthscaireanna ar choinníollacha sonraithe a shásamh.   Is éard is roghanna, barántais agus a gcoibhéis ann ionstraimí airgeadais lena dtugtar don sealbhóir an ceart chun gnáthscaireanna a cheannach.   Is éard is gnáthscair ann ionstraim chothromais atá fo-ordaithe do gach aicme ionstraimí eile.   Is éard is gnáthscair fhéideartha ann ionstraim airgeadais nó conradh eile a d’fhéadfadh teidlíocht a thabhairt dá sealbhóir i leith gnáthscaireanna.   Is éard is céadrogha ar dhíol maidir le gnáthscaireanna ann conarthaí lena dtugtar an ceart don sealbhóir gnáthscaireanna a dhíol ar phraghas sonraithe ar feadh tréimhse ar leith.

6

Ní bhíonn gnáthscaireanna rannpháirteach i mbrabús le haghaidh na tréimhse ach amháin i ndiaidh do chineálacha eile scaireanna, amhail scaireanna tosaíochta, a bheith rannpháirteach. Féadfaidh eintiteas níos mó ná aicme amháin gnáthscaireanna a bheith aige. Tá na cearta céanna ag gnáthscaireanna san aicme chéanna chun díbhinní a fháil.

7

Is samplaí de ghnáthscaireanna féideartha iad na nithe a leanas: (a) dliteanais airgeadais nó ionstraimí cothromais, lena n-áirítear scaireanna tosaíochta, atá in-chomhshóite ina ngnáthscaireanna; (b) roghanna agus barántais; (c) scaireanna a d’eiseofaí ar choinníollacha a shásamh a leanann as socruithe conarthacha, amhail gnó nó sócmhainní eile a cheannach.

8

Úsáidtear téarmaí a shainmhínítear in IAS 32 Ionstraimí Airgeadais: Cur i Láthair sa Chaighdeán seo leis an mbrí a shonraítear i mír 11 de IAS 32, ach amháin má shonraítear a mhalairt. Tugtar sainmhíniú in IAS 32 ar ionstraim airgeadais, sócmhainn airgeadais, dliteanas airgeadais agus ionstraim chothromais, agus soláthraítear treoraíocht maidir leis na sainmhínithe sin a chur i bhfeidhm. Tugtar sainmhíniú in IFRS 13 Tomhas Luach Cóir ar luach cóir agus leagtar amach ann na ceanglais maidir leis an sainmhíniú sin a chur i bhfeidhm.

TOMHAS

Tuilleamh bunúsach in aghaidh na scaire

9

Ríomhfaidh eintiteas méideanna tuillimh bhunúsaigh in aghaidh na scaire le haghaidh brabús nó caillteanas atá inchurtha i leith sealbhóirí gnáthchothromais an mháthairghnóthais agus, má chuirtear i láthair iad, brabús nó caillteanas ó oibríochtaí leanúnacha atá inchurtha i leithis na sealbhóirí cothromais sin.

10

Ríomhfar an tuilleamh bunúsach in aghaidh na scaire tríd an mbrabús nó caillteanas atá inchurtha i leith sealbhóirí gnáthchothromais an mháthairghnóthais (an t-uimhreoir) a roinnt ar mheánmhéid ualaithe na ngnáthscaireanna gan íoc (an t-ainmneoir) le linn na tréimhse.

11

Is é is cuspóir d’fhaisnéis faoi thuilleamh bunúsach in aghaidh na scaire tomhas a dhéanamh ar leasanna gach gnáthscaire de mháthairghnóthas i bhfeidhmíocht an eintitis le linn na tréimhse tuairiscithe.

Tuilleamh

12

Chun tuilleamh bunúsach in aghaidh na scaire a ríomh, is éard a bheidh sna méideanna atá inchurtha i leith shealbhóirí gnáthchothromais an mháthairghnóthais i ndáil le: (a) brabús nó caillteanas ó oibríochtaí leanúnacha atá inchurtha i leithis an máthairghnóthas; agus (b) brabús nó caillteanas atá inchurtha i leithis an máthairghnóthas; na méideanna in (a) agus (b) arna gcoigeartú le haghaidh méideanna iarchánach díbhinní tosaíochta, difríochtaí a thagann chun cinn ar scaireanna tosaíochta a shocrú, agus iarmhairtí comhchosúla eile de scaireanna tosaíochta a aicmítear mar chothromas.

13

Gach mír ioncaim agus chostais atá inchurtha i leith sealbhóirí gnáthchothromais an mháthairghnóthais a aithnítear i dtréimhse, lena n-áirítear costas cánach agus díbhinní ar scaireanna tosaíochta a aicmítear mar dhliteanais, cuirtear san áireamh iad agus brabús nó caillteanas á chinneadh le haghaidh na tréimhse atá inchurtha i leith shealbhóirí gnáthchothromais an mháthairghnóthais (féach IAS 1).

14

Is éard atá sa mhéid díbhinní tosaíochta iarchánach a asbhaintear ó bhrabús nó caillteanas: (a) méid iarchánach aon díbhinn tosaíochta ar scaireanna tosaíochta neamhcharnacha a dhearbhaítear i leith na tréimhse; agus (b) méid iarchánach na ndíbhinní tosaíochta le haghaidh scaireanna tosaíochta carnacha a éilítear le haghaidh na tréimhse, cé acu a dearbhaíodh nó nár dearbhaíodh na díbhinní. Ní áirítear leis an méid díbhinní tosaíochta le haghaidh na tréimhse méid aon díbhinn tosaíochta le haghaidh scaireanna tosaíochta carnacha a íocadh nó a dearbhaíodh le linn na tréimhse reatha i leith tréimhsí roimhe sin.

15

Scaireanna tosaíochta lena ndéantar foráil maidir le díbhinn tosaigh íseal chun eintiteas a chúiteamh as na scaireanna tosaíochta a íoc ar lascaine, nó díbhinn os cionn an mhargaidh i dtréimhsí níos déanaí chun eintiteas a chúiteamh as scaireanna tosaíochta a cheannach ar biseach, déantar tagairt dóibh uaireanta mar scaireanna tosaíochta ráta mhéadaithigh. Déantar aon lascaine buneisiúna nó préimh ar scaireanna tosaíochta ráta mhéadaithigh a amúchadh chuig tuilleamh coimeádta ag úsáid mhodh an úis ghlain agus caitear léi mar dhíbhinn tosaíochta chun tuilleamh in aghaidh na scaire a ríomh.

16

Féadtar scaireanna tosaíochta a athcheannach faoi fhorthairiscint eintitis do na sealbhóirí. Féadtar scaireanna tosaíochta a athcheannach faoi fhorthairiscint eintitis do na sealbhóirí. Farasbarr luach cóir na comaoine a íocadh leis na scairsealbhóirí tosaíochta os cionn shuim ghlanluacha na scaireanna tosaíochta, is léiriú é sin ar thoradh do shealbhóirí na scaireanna tosaíochta agus ar mhuirear chuig tuilleamh coimeádta don eintiteas. Asbhaintear an méid sin agus brabús nó caillteanas atá inchurtha i leith shealbhóirí gnáthchothromais an mháthaireintitis á ríomh.

17

Féadfaidh eintiteas tiontú luath scaireanna tosaíochta in-chomhshóite a spreagadh trí athruithe fabhracha ar na téarmaí comhshó bunaidh nó trí chomaoin bhreise a íoc. Farasbarr luach cóir na ngnáthscaireanna nó comaoine eile a íocadh os cionn luach cóir na ngnáthscaireanna ineistithe faoi na téarmaí comhshóite bunaidh, is toradh é sin do na scairshealbhóirí tosaíochta, agus asbhaintear é nuair a ríomhtar brabús nó caillteanas atá inchurtha i leith shealbhóirí gnáthchothromais an mháthaireintitis.

18

Aon fharasbarr de shuim ghlanluacha scaireanna tosaíochta os cionn luach cóir na comaoine a íocadh chun iad a shocrú, cuirtear é sin leis agus brabús nó caillteanas atá inchurtha i leith sealbhóirí gnáthchothromais an mháthaireintitis á ríomh.

Scaireanna

19

Chun tuilleamh bunúsach in aghaidh na scaire a ríomh, is éard a bheidh sa líon gnáthscaireanna meánmhéid ualaithe na ngnáthscaireanna gan íoc le linn na tréimhse.

20

Trí mheánlíon ualaithe na ngnáthscaireanna gan íoc le linn na tréimhse, léirítear an fhéidearthacht gur tháinig éagsúlacht ar mhéid caipitil na scairshealbhóirí le linn na tréimhse de thoradh líon níos mó nó níos lú scaireanna a bheith gan íoc tráth ar bith. Is éard atá sa mheánlíon ualaithe gnáthscaireanna atá gan íoc le linn na tréimhse an líon gnáthscaireanna atá gan íoc ag tús na tréimhse, arna gcoigeartú ag an líon gnáthscaireanna a ceannaíodh ar ais nó a eisíodh le linn na tréimhse arna n-iolrú ag fachtóir ualúcháin ama. Is éard atá san fhachtóir ualúcháin ama an líon laethanta atá na scaireanna gan íoc mar chion den líon iomlán laethanta sa tréimhse; tá comhfhogasú réasúnach ar an meán ualaithe oiriúnach in go leor imthosca.

21

De ghnáth, cuirtear scaireanna san áireamh sa mheánlíon ualaithe scaireanna ón dáta a bhfuil comaoin infhaighte (dáta a n-eisiúna, de ghnáth), mar shampla: (a) áirítear gnáthscaireanna arna n-eisiúint mar mhalairt ar airgead nuair atá airgead infhaighte; (b) áirítear gnáthscaireanna arna n-eisiúint ar athinfheistíocht dheonach díbhinní ar ghnáthscaireanna nó ar scaireanna tosaíochta nuair a athinfheistítear díbhinní; (c) áirítear gnáthscaireanna arna n-eisiúint de thoradh ionstraim fiachais a chomhshó chuig gnáthscaireanna ón dáta a scoireann an t-ús sin d’fhabhrú; (d) áirítear gnáthscaireanna arna n-eisiúint in ionad úis nó príomhshuime ar ionstraimí airgeadais eile ón dáta a scoireann an t-ús sin d’fhabhrú; (e) áirítear gnáthscaireanna arna n-eisiúint mar mhalairt ar dhliteanas an eintitis a shocrú ón dáta socraíochta; (f) áirítear gnáthscaireanna arna n-eisiúint mar chomaoin as sócmhainn seachas airgead a éadáil ón dáta a aithnítear an éadáil; agus (g) áirítear gnáthscaireanna arna n-eisiúint as seirbhísí arna soláthar don eintiteas de réir mar a sholáthraítear na seirbhísí. Cinntítear an t-am a chuirtear gnáthscaireanna san áireamh de réir na dtéarmaí agus coinníollacha a ghabhann lena n-eisiúint. Tugtar aird chuí ar shubstaint aon chonradh atá bainteach leis an eisiúint.

22

Áirítear gnáthscaireanna arna n-eisiúint mar chuid den chomaoin a aistrítear i gcomhcheangal gnó sa mheánlíon ualaithe scaireanna ón dáta éadála. Is amhlaidh sin mar gheall go gcorpraíonn an faighteoir ina ráiteas ar ioncam cuimsitheach brabúis agus caillteanais an fhaighteáin ón dáta sin.

23

Áirítear gnáthscaireanna a eiseofar ar ionstraim atá in-chomhshóite go héigeantach a chomhshó i ríomh an tuillimh bhunúsaigh in aghaidh na scaire ón dáta a dhéantar an conradh.

24

Caitear le scaireanna atá ineistithe go teagmhasach mar scaireanna gan íoc agus áirítear iad i ríomh an tuillimh bhunúsaigh in aghaidh na scaire ón dáta a shásaítear na coinníollacha uile is gá (i.e. tharla na teagmhais) agus ón dáta sin amháin. Ní scaireanna atá ineistithe go teagmhasach iad scaireanna atá ineistithe i ndiaidh imeacht ama agus sin amháin, mar is cinnteacht é imeacht ama. Gnáthscaireanna atá gan íoc agus atá in-aischurtha go teagmhasach (i.e. faoi réir aisghairme), ní chaitear leo mar ghnáthscaireanna gan íoc agus eisiatar iad ó ríomh an tuillimh bhunúsaigh in aghaidh na scaire go dtí an dáta nach bhfuil na scaireanna faoi réir aisghairme a thuilleadh.

25

[Scriosta]

26

Déanfar meánmhéid ualaithe na ngnáthscaireanna gan íoc le linn na tréimhse agus le haghaidh gach tréimhse a chuirtear i láthair choigeartú le haghaidh teagmhas, seachas comhshó gnáthscaireanna féideartha, a chur athrú ar an líon gnáthscaireanna gan íoc gan athrú comhfhreagrach a chur ar acmhainní.

27

Féadtar gnáthscaireanna a eisiúint, nó féadtar an líon gnáthscaireanna gan íoc a laghdú, gan athrú comhfhreagrach ar acmhainní. Ar shamplaí tá: (a) eisiúint chaipitlithe nó bónaseisiúint (dá dtagraítear uaireanta mar dhíbhinn stoic); (b) gné bhónais in aon eisiúint eile, mar shampla gné bhónais in eisiúint ceart chuig scairshealbhóirí atá ann cheana; (c) scoilteadh scaireanna; agus (d) ais-scoilteadh scaireanna (comhdhlúthú scaireanna).

28

In eisiúint chaipitlithe nó bónaseisiúint nó i scoilteadh scaireanna, eisítear gnáthscaireanna ar scairshealbhóirí atá ann cheana gan aon chomaoin bhreise. Dá bhrí sin, méadaítear an líon gnáthscaireanna gan íoc gan méadú ar acmhainní. Déantar coigeartú ar an líon gnáthscaireanna gan íoc sula ndéantar coigeartú ar an teagmhas le haghaidh an athraithe chomhréirigh ar an líon gnáthscaireanna gan íoc amhail is gur tharla an teagmhas ag tús na tréimhse is luaithe arna cur i láthair. Mar shampla, maidir le bónaseisiúint péire ar leathphraghas, déantar an líon gnáthscaireanna a bhí gan íoc roimh an eisiúint a iolrú faoi thrí chun an líon nua gnáthscaireanna a fháil, nó faoi dhó chun an líon gnáthscaireanna breise a fháil.

29

De ghnáth, laghdaítear an líon gnáthscaireanna atá gan íoc gan laghdú comhfhreagrach a dhéanamh ar acmhainní trí na gnáthscaireanna a chomhdhlúthú. Mar sin féin, nuair is athcheannach scaireanna ar luach cóir atá san éifeacht fhoriomlán, tagann laghdú ar an líon gnáthscaireanna atá gan íoc de thoradh laghdú comhfhreagrach ar acmhainní. Is sampla de sin é comhdhlúthú scaireanna i gcomhcheangal le díbhinn speisialta. Déantar an meánmhéid ualaithe gnáthscaireanna atá gan íoc le haghaidh na tréimhse ina ndéantar an t-idirbheart comhcheangailte a choigeartú le haghaidh an laghdaithe ar an líon gnáthscaireanna ón dáta a aithnítear an díbhinn speisialta.

Tuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire

30

Ríomhfaidh eintiteas méideanna tuillimh bhunúsaigh in aghaidh na scaire le haghaidh brabús nó caillteanas atá inchurtha i leith sealbhóirí gnáthchothromais an mháthairghnóthais agus, má chuirtear i láthair iad, brabús nó caillteanas ó oibríochtaí leanúnacha atá inchurtha i leithis na sealbhóirí cothromais sin.

31

Chun tuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire a ríomh, déanfaidh eintiteas coigeartú ar bhrabús nó caillteanas atá inchurtha i leith sealbhóirí gnáthchothromais an mháthairghnóthais, le haghaidh iarmhairtí na ngnáthscaireanna féideartha caolúcháin ar fad.

32

Tá an cuspóir atá le tuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire comhsheasmhach leis an gcuspóir atá le tuilleamh bunúsach in aghaidh na scaire — chun tomhas a dhéanamh ar leas gach gnáthscaire i bhfeidhmíocht an eintitis — fad a thugtar éifeacht do na gnáthscaireanna féideartha caolúcháin uile atá gan íoc le linn na tréimhse. Dá thoradh sin: (a) déantar brabús nó caillteanas atá inchurtha i leith sealbhóirí cothromais an mháthairghnóthais a mhéadú faoin méid iarchánach díbhinní agus úis a aithnítear sa tréimhse i leith na ngnáthscaireanna féideartha caolúcháin agus déantar é a choigeartú le haghaidh aon athrú eile ar ioncam nó costas a bheadh ann de thoradh na gnáthscaireanna féideartha caolúcháin a chomhshó; agus (b) déantar an meánmhéid ualaithe gnáthscaireanna atá gan íoc a mhéadú faoin meánmhéid ualaithe gnáthscaireanna a bheadh gan íoc ag glacadh leis go ndéanfaí na gnáthscaireanna féideartha caolúcháin ar fad a chomhshó.

Tuilleamh

33

Chun tuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire a ríomh, déanfaidh eintiteas coigeartú ar bhrabús nó caillteanas atá inchurtha le sealbhóirí gnáthchothromais an mháthairghnóthais, arna ríomh i gcomhréir le mír 12, faoin iarmhairt iarchánach maidir le: (a) aon díbhinn nó aon mhír eile a bhaineann le gnáthscaireanna féideartha caolúcháin a asbhaintear ar theacht ar bhrabús nó caillteanas atá inchurtha i leith sealbhóirí gnáthchothromais an mháthairghnóthais arna ríomh i gcomhréir le mír 12; (b) aon ús a aithnítear sa tréimhse a bhaineann le gnáthscaireanna féideartha caolúcháin; agus (c) aon athrú eile ar ioncam nó costas a bheadh ann de thoradh comhshó na ngnáthscaireanna féideartha caolúcháin.

34

I ndiaidh na gnáthscaireanna féideartha a chomhshó ina ngnáthscaireanna, ní thagann na míreanna a shainmhínítear i mír 33(a)–(c) chun cinn a thuilleadh. Ina ionad sin, tá na gnáthscaireanna nua i dteideal a bheith rannpháirteach i mbrabús nó caillteanas atá inchurtha i leith shealbhóirí gnáthchothromais an mháthaireintitis. Dá bhrí sin, déantar brabús nó caillteanas atá inchurtha i leith shealbhóirí gnáthchothromais an mháthairghnóthais arna ríomh i gcomhréir le mír 12 a choigeartú le haghaidh na míreanna a sainmhínítear i mír 33(a)–(c) agus aon cháin ghaolmhar. Áirítear leis na costais atá bainteach le gnáthscaireanna féideartha costais idirbheart agus lascainí a gcoinnítear cuntas orthu i gcomhréir le modh an úis ghlain (féach IFRS 9).

35

D’fhéadfadh athruithe iarmhartacha ar ioncam nó costais eascairt as comhshó gnáthscaireanna féideartha. Mar shampla, d’fhéadfadh méadú ar an gcostas a bhaineann le plean neamhroghnach d’fhostaithe maidir le roinnt brabúis eascairt as laghdú ar an gcostas úis a bhaineann le gnáthscaireanna féideartha agus an méadú iarmhartach ar bhrabús nó an laghdú ar chaillteanas. Chun tuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire a ríomh, déantar coigeartú ar bhrabús nó caillteanas atá inchurtha i leith shealbhóirí gnáthchothromais an mháthairghnóthais le haghaidh aon athrú iarmhartach den sórt sin ar ioncam nó costas.

Scaireanna

36

Chun tuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire a ríomh, is é a bheidh sa mhéid gnáthscaireanna an meánmhéid ualaithe gnáthscaireanna arna ríomh i gcomhréir le míreanna 19 agus 26, móide an meánmhéid ualaithe gnáthscaireanna a d’eiseofaí ar na gnáthscaireanna féideartha caolúcháin uile a chomhshó ina ngnáthscaireanna. Measfar go ndearnadh gnáthscaireanna féideartha caolúcháin a chomhshó ina ngnáthscaireanna ag tús na tréimhse nó, más níos déanaí, ar an dáta a eisíodh na gnáthscaireanna féideartha caolúcháin.

37

Cinnfear gnáthscaireanna féideartha caolúcháin go neamhspleách le haghaidh gach tréimhse a chuirtear i láthair. Ní meán ualaithe na ngnáthscaireanna féideartha caolúcháin a áirítear i ngach ríomh eatramhach é an líon gnáthscaireanna féideartha caolúcháin a áirítear sa tréimhse bliana go dáta.

38

Déantar gnáthscaireanna féideartha a ualú le haghaidh na tréimhse atá siad gan íoc. Ní áirítear gnáthscaireanna féideartha a chealaítear nó a ligtear dóibh dul as feidhm le linn na tréimhse sa ríomh ar thuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire ach amháin le haghaidh an sciar den tréimhse ina bhfuil siad gan íoc. Áirítear gnáthscaireanna féideartha a ndéantar a chomhshó ina ngnáthscaireanna le linn na tréimhse sa ríomh ar thuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire ó thús na tréimhse go dtí dáta an chomhshó; ó dháta an chomhshó, áirítear na gnáthscaireanna dá thoradh sin i dtuilleamh bunúsach agus caolaithe in aghaidh na scaire.

39

Cinntear an méid gnáthscaireanna a d’eiseofaí ar chomhshó na ngnáthscaireanna féideartha caolúcháin de réir théarmaí na ngnáthscaireanna féideartha. Nuair atá níos mó ná aon bhunús comhshó amháin ann, glacann an ríomh an ráta comhshó nó an praghas feidhmithe is buntáistí ó thaobh shealbhóir na ngnáthscaireanna féideartha de.

40

Féadfaidh fochuideachta, comhfhiontar nó eintiteas comhlachaithe gnáthscaireanna féideartha atá in-chomhshóite ina ngnáthscaireanna den fhochuideachta, comhfhiontar nó eintiteas comhlachaithe, nó ina ngnáthscaireanna den mháthairchuideachta nó de na hinfheisteoirí a bhfuil comhrialú nó tionchar suntasach acu ar an institiúid infheistiúcháin, a eisiúint chuig páirtithe seachas an mháthairchuideachta nó na hinfheisteoirí a bhfuil comhrialú nó tionchar suntasach acu ar an institiúid infheistiúcháin. I gcás ina bhfuil iarmhairt chaolúcháin ag na gnáthscaireanna féideartha sin den fhochuideachta, comhfhiontar nó eintiteas comhlachaithe ar thuilleamh bunúsach an eintitis thuairiscithe in aghaidh na scaire, áirítear iad i ríomh an tuillimh chaolaithe in aghaidh na scaire.

Gnáthscaireanna féideartha caolúcháin

41

Caithfear le gnáthscaireanna féideartha mar scaireanna caolacha i gcás ina laghdófaí tuilleamh in aghaidh na scaire nó ina méadófaí caillteanas in aghaidh na scaire ó oibríochtaí leanúnacha de thoradh a gcomhshó ina ngnáthscaireanna agus sna cásanna sin amháin.

42

Úsáideann eintiteas brabús nó caillteanas ó oibríochtaí leanúnacha atá inchurtha i leith an mháthairghnóthais mar an uimhir rialúcháin chun a shuí cé acu caolach nó frithchaolach atá gnáthscaireanna féideartha. Déantar brabús nó caillteanas ó oibríochtaí leanúnacha atá inchurtha i leith an mháthairghnóthais a choigeartú i gcomhréir le mír 12 agus eisiatar míreanna a bhaineann le hoibríochtaí scortha.

43

Tá gnáthscaireanna féideartha frithchaolach nuair a chuirfeadh a gcomhshó ina ngnáthscaireanna méadú ar thuilleamh in aghaidh na scaire nó laghdú ar chaillteanas in aghaidh na scaire ó oibríochtaí leanúnacha. Ní ghlacann ríomh an tuillimh chaolaithe in aghaidh na scaire comhshó, feidhmiú ná aon eisiúint eile gnáthscaireanna féideartha a mbeadh iarmhairt fhrithchaolach acu ar thuilleamh in aghaidh na scaire.

44

Chun a chinntiú cé acu caolach nó frithchaolach atá gnáthscaireanna féideartha, breithnítear gach eisiúint nó sraith gnáthscaireanna féideartha ar leithligh seachas go comhiomlán. Féadfaidh an seicheamh ina mbreithnítear gnáthscaireanna féideartha difear a dhéanamh do cé acu atá nó nach bhfuil siad caolach. Dá bhrí sin, chun caolú an tuillimh bhunúsaigh in aghaidh na scaire a uasmhéadú, breithnítear gach eisiúint nó gach sraith gnáthscaireanna féideartha go seicheamhach ón gceann is mó go dtí an ceann is lú caolach, i.e. áirítear gnáthscaireanna féideartha caolúcháin ag a bhfuil an ‘tuilleamh in aghaidh na scaire incrimintí’ is ísle sa ríomh um thuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire sula n-áirítear na cinn ag a bhfuil tuilleamh in aghaidh na scaire incrimintí níos airde. Áirítear roghanna agus barántais ar dtús, de ghnáth, mar gheall nach ndéanann siad difear d’uimhreoir an ríomha.

Roghanna, barántais agus a gcoibhéis

45

Chun tuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire a ríomh, feidhmeoidh eintiteas roghanna agus barántais caolúcháin an eintitis. Measfar fáltais thoimhdithe ó na hionstraimí sin a bheith faighte ar ghnáthscaireanna a eisiúint ar mheánphraghas margaidh gnáthscaireanna le linn na tréimhse. Caithfear leis an difríocht idir an líon gnáthscaireanna arna n-eisiúint agus an líon gnáthscaireanna a d’eiseofaí ar mheánphraghas margaidh gnáthscaireanna le linn na tréimhse, mar eisiúint gnáthscaireanna gan chomaoin.

46

Tá roghanna agus barántais caolach i gcás ina mbeadh de thoradh orthu gnáthscaireanna a eisiúint ar phraghas níos lú ná meánphraghas margaidh gnáthscaireanna le linn na tréimhse. Is éard atá i méid an chaolúcháin meánphraghas margaidh gnáthscaireanna le linn na tréimhse lúide an praghas eisiúna. Dá bhrí sin, chun tuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire a ríomh, caitear le gnáthscaireanna féideartha amhail agus go bhfuil an dá cheann díobh seo a leanas i gceist leo: (a) conradh chun líon áirithe de na gnáthscaireanna a eisiúint ar a meánphraghas margaidh le linn na tréimhse. Toimhdítear go bhfuil praghas cóir ar ghnáthscaireanna den sórt sin agus nach caolach ná frithchaolach iad. Tugtar neamhaird orthu agus tuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire á ríomh; (b) conradh chun na gnáthscaireanna atá fanta a eisiúint gan chomaoin. Ní ghineann gnáthscaireanna den sórt sin aon fháltas agus níl aon éifeacht acu ar bhrabús nó caillteanas atá inchurtha i leith gnáthscaireanna atá gan íoc. Dá bhrí sin, tá scaireanna den sórt sin caolach agus cuirtear iad leis an líon gnáthscaireanna atá gan íoc agus tuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire á ríomh.

47

Níl iarmhairt chaolúcháin ag roghanna agus barántais ach amháin i gcás inar mó an meánphraghas margaidh gnáthscaireanna le linn na tréimhse ná praghas feidhmithe na roghanna nó na mbarántas (i.e. tá siad ‘san airgead’). Ní dhéantar tuilleamh in aghaidh na scaire a tuairiscíodh roimhe sin a choigeartú go cúlghabhálach chun athruithe ar phraghsanna gnáthscaireanna a léiriú.

47A

Maidir le scair-roghanna agus socruithe íocaíochta scairbhunaithe eile a bhfuil feidhm ag IFRS 2 Íocaíocht Scairbhunaithe maidir leo, áireofar leis an bpraghas eisiúna dá dtagraítear i mír 46 agus leis an bpraghas feidhmithe dá dtagraítear i mír 47, luach cóir (arna thomhas i gcomhréir le IFRS 2) aon earra nó seirbhís atá le soláthar don eintiteas sa todhchaí faoin scair-rogha nó faoi shocrú íocaíochta scairbhunaithe eile.

48

Caitear le scair-roghanna fostaithe ag a bhfuil téarmaí socraithe nó inchinntithe agus le gnáthscaireanna neamhdhílsithe mar roghanna agus tuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire á ríomh, cé go bhféadfaidh siad a bheith ag brath ar dhílsiú. Caitear leo amhail agus go bhfuil siad gan íoc ar an dáta deontais. Caitear le scair-roghanna fostaithe feidhmíocht-bhunaithe mar scaireanna atá ineistithe go teagmhasach mar gheall go mbraitheann a n-eisiúint ar choinníollacha sonraithe a shásamh, sa bhreis ar imeacht ama.

Ionstraimí in-chomhshóite

49

Léireofar iarmhairt chaolúcháin ionstraimí in-chomhshóite i dtuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire i gcomhréir le míreanna 33 agus 36.

50

Bíonn scaireanna tosaíochta in-chomhshóite frithchaolach aon uair a bhíonn méid na díbhinne ar scaireanna den sórt sin arna ndearbhú nó arna gcarnadh le haghaidh tréimhse reatha in aghaidh na gnáthscaire atá le fáil ar chomhshó níos mó ná tuilleamh bunúsach in aghaidh na scaire. Mar an gcéanna, bíonn fiachas in-chomhshóite frithchaolach aon uair a bhíonn a ús (glan ó cháin agus athruithe eile ar ioncam nó costas) in aghaidh na gnáthscaire atá le fáil ar chomhshó níos mó ná tuilleamh bunúsach in aghaidh na scaire.

51

D’fhéadfadh sé nach mbeadh iarmhairt ag fuascailt scaireanna tosaíochta in-chomhshóite nó ag comhshó scaireanna tosaíochta in-chomhshóite a spreagadh ach ar sciar de na scaireanna tosaíochta in-chomhshóite a bhí gan íoc roimhe sin. Sna cásanna sin, aon fharasbarr comaoine dá dtagraítear i mír 17 beidh sé inchurtha leis na scaireanna sin a dhéantar a fhuascailt nó a chomhshó chun a chinneadh cé acu atá nó nach bhfuil na scaireanna tosaíochta atá fanta gan íoc caolach. Na scaireanna a dhéantar a fhuascailt nó a chomhshó, breithnítear ar leithligh iad ó na scaireanna sin nach ndéantar a fhuascailt nó a chomhshó.

Scaireanna atá ineistithe go teagmhasach

52

Mar a dhéantar i ríomh an tuillimh bhunúsaigh in aghaidh na scaire, caitear le gnáthscaireanna amhail agus go bhfuil siad gan íoc agus áirítear iad i ríomh an tuillimh chaolaithe in aghaidh na scaire má chomhlíontar na coinníollacha (i.e. gur tharla na teagmhais). Áirítear scaireanna atá ineistithe go teagmhasach ó thús na tréimhse (nó ó dháta an chomhaontaithe maidir le scaireanna teagmhasacha, más níos déanaí é). Mura gcomhlíontar na coinníollacha, bunaítear an líon scaireanna atá ineistithe go teagmhasach agus a áirítear i ríomh an tuillimh chaolaithe in aghaidh na scaire ar an líon scaireanna a bheadh ineistithe i gcás gurb ionann deireadh na tréimhse agus deireadh na tréimhse teagmhasaí. Ní cheadaítear athshonrú mura gcomhlíontar na coinníollacha nuair a théann an tréimhse theagmhasach in éag.

53

Más é méid sonraithe tuillimh a bhaint amach nó a choimeád ar feadh tréimhse é an coinníoll maidir le heisiúint theagmhasach, agus má tá an méid sin bainte amach ag deireadh na tréimhse tuairiscithe ach más gá é a choimeád ar feadh tréimhse breise thar dheireadh na tréimhse tuairiscithe, caitear leis na gnáthscaireanna breise amhail agus go bhfuil siad gan íoc, má tá iarmhairt chaolúcháin acu, agus tuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire á ríomh. Sa chás sin, bunaítear ríomh an tuillimh chaolaithe in aghaidh na scaire ar an líon gnáthscaireanna a d’eiseofaí i gcás gurb ionann an méid tuillimh ag deireadh na tréimhse tuairiscithe agus an méid tuillimh ag deireadh na tréimhse teagmhasaí. Ós rud é go bhféadfaidh tuilleamh athrú i dtréimhse amach anseo, ní áirítear gnáthscaireanna den sórt sin atá ineistithe go teagmhasach i ríomh an tuillimh bhunúsaigh in aghaidh na scaire go dtí deireadh na tréimhse teagmhasaí, mar gheall nár comhlíonadh na coinníollacha ar fad is gá.

54

D’fhéadfadh an líon gnáthscaireanna atá ineistithe go teagmhasach brath ar phraghas margaidh na ngnáthscaireanna amach anseo. Sa chás sin, má tá iarmhairt chaolúcháin acu, bunaítear ríomh an tuillimh chaolaithe in aghaidh na scaire ar an líon gnáthscaireanna a d’eiseofaí i gcás gurb ionann an méid tuillimh ag deireadh na tréimhse tuairiscithe agus an méid tuillimh ag deireadh na tréimhse teagmhasaí. I gcás ina mbunaítear an coinníoll ar mheánphraghsanna margaidh thar thréimhse ama a théann thar dheireadh na tréimhse tuairiscithe, úsáidtear an meán le haghaidh na tréimhse ama atá imithe in éag. Ós rud é go bhféadfaidh an praghas margaidh athrú i dtréimhse amach anseo, ní áirítear gnáthscaireanna den sórt sin atá ineistithe go teagmhasach i ríomh an tuillimh bhunúsaigh in aghaidh na scaire go dtí deireadh na tréimhse teagmhasaí, mar gheall nár comhlíonadh na coinníollacha ar fad is gá.

55

D’fhéadfadh an líon gnáthscaireanna atá ineistithe go teagmhasach brath ar thuilleamh sa todhchaí agus ar phraghsanna na ngnáthscaireanna amach anseo. Sna cásanna sin, bunaítear an líon gnáthscaireanna a áirítear i ríomh an tuillimh chaolaithe in aghaidh na scaire ar choinníollacha (i.e. pá go dáta agus an praghas margaidh atá ann ag deireadh na tréimhse tuairiscithe). Ní áirítear gnáthscaireanna atá ineistithe go teagmhasach i ríomh an tuillimh chaolaithe in aghaidh na scaire ach amháin i gcás ina gcomhlíontar an dá choinníoll.

56

I gcásanna eile, braitheann an líon gnáthscaireanna atá ineistithe go teagmhasach ar choinníoll eile seachas tuilleamh nó praghas margaidh (oscailt líon sonrach siopaí miondíola, mar shampla). Sna cásanna sin, ag glacadh leis nach dtiocfaidh athrú ar stádas reatha an choinníll go dtí deireadh na tréimhse teagmhasaí, áirítear na gnáthscaireanna atá ineistithe go teagmhasach i ríomh an tuillimh chaolaithe in aghaidh na scaire de réir an stádais ag deireadh na tréimhse tuairiscithe.

57

Áirítear gnáthscaireanna féideartha atá ineistithe go teagmhasach (seachas na cinn sin a chuimsítear le comhaontú maidir le scaireanna teagmhasacha, amhail ionstraimí in-chomhshóite atá ineistithe go teagmhasach) i ríomh an tuillimh chaolaithe in aghaidh na scaire mar a leanas: (a) cinneann eintiteas cé acu is féidir nó nach féidir a thoimhdiú go bhfuil na gnáthscaireanna féideartha ineistithe ar bhonn na gcoinníollacha a shonraítear dá n-eisiúint i gcomhréir leis na forálacha maidir le gnáthscaireanna teagmhasacha i míreanna 52-56; agus (b) i gcás gur cheart na gnáthscaireanna féideartha sin a léiriú i dtuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire, cinneann eintiteas an tionchar atá acu ar ríomh an tuillimh chaolaithe in aghaidh na scaire ag cloí leis na forálacha maidir le roghanna agus barántais i míreanna 45-48, na forálacha maidir le hionstraimí in-chomhshóite i míreanna 49-51, na forálacha maidir le conarthaí a fhéadtar a shocrú i ngnáthscaireanna nó in airgead i míreanna 58-61, nó forálacha eile, de réir mar is iomchuí. Ní thoimhdítear feidhmiú ná comhshó chun tuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire a ríomh, áfach, ach amháin i gcás ina dtoimhdítear feidhmiú nó comhshó gnáthscaireanna féideartha comhchosúla atá gan íoc agus nach bhfuil ineistithe go teagmhasach.

Conarthaí a fhéadtar a shocrú i ngnáthscaireanna nó in airgead tirim

58

Nuair atá conradh eisithe ag eintiteas a fhéadtar a shocrú i ngnáthscaireanna nó in airgead de rogha an eintitis, glacfaidh an t-eintiteas leis go socrófar an conradh i ngnáthscaireanna, agus áireofar na gnáthscaireanna féideartha dá thoradh sin sa tuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire, má tá iarmhairt chaolúcháin acu.

59

Nuair a chuirtear conradh den sórt sin i láthair chun críche cuntasaíochta mar shócmhainn nó mar dhliteanas, nó nuair atá gné chothromais nó gné dhliteanais aige, déanfaidh an t-eintiteas an t-uimhreoir a choigeartú le haghaidh aon athrú ar bhrabús nó caillteanas a tharlódh le linn na tréimhse de thoradh an conradh a aicmiú go hiomlán mar ionstraim chothromais. Tá an coigeartú sin cosúil leis na coigeartuithe a éilítear le mír 33.

60

Maidir le conarthaí a fhéadtar a shocrú i ngnáthscaireanna nó in airgead de rogha an tsealbhóra, úsáidfear an socrú is caolaí idir socrú in airgead agus socrú i scaireanna chun tuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire a ríomh.

61

Is sampla de chonradh a fhéadtar a shocrú i ngnáthscaireanna nó in airgead í ionstraim fiachais a thugann an ceart neamhshrianta don eintiteas, ar aibíocht, an phríomhshuim a shocrú in airgead nó ina gnáthscaireanna dílse. Sampla eile is ea céadrogha gheallta ar dhíol lena dtugtar rogha don sealbhóir socrú i ngnáthscaireanna nó in airgead.

Céadroghanna ceannaithe

62

Ní áirítear conarthaí amhail céadroghanna ceannaithe agus céadroghanna ar cheannach ceannaithe (i.e. roghanna arna sealbhú ag an eintiteas ar a ghnáthscaireanna dílse) i ríomh an tuillimh chaolaithe in aghaidh na scaire mar gheall go mbeadh sé frithchaolach iad a chur san áireamh. Ní fheidhmeofaí an chéadrogha ar dhíol ach amháin i gcás ina mbeadh an praghas feidhmithe níos airde ná an praghas margaidh agus ní fheidhmeofaí an chéadrogha ar cheannach ach amháin i gcás ina mbeadh an praghas feidhmithe níos ísle ná an praghas margaidh.

Céadroghanna geallta ar dhíol

63

Conarthaí lena gceanglaítear ar an eintiteas a scaireanna dílse a athcheannach, amhail céadroghanna geallta ar dhíol agus conarthaí réamhcheannaigh, léirítear iad i ríomh an tuillimh chaolaithe in aghaidh na scaire má tá iarmhairt chaolúcháin acu. I gcás ina bhfuil na conarthaí sin ‘san airgead’ le linn na tréimhse (i.e. tá an praghas feidhmithe nó an praghas margaidh os cionn an mheánphraghais mhargaidh le haghaidh na tréimhse sin), ríomhfar an iarmhairt chaolúcháin féideartha ar thuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire mar a leanas: (a) toimhdeofar go n-eiseofar líon leordhóthanach gnáthscaireanna ag tús na tréimhse (ar an meánphraghas margaidh le linn na tréimhse) chun fáltais a thiomsú chun an conradh a chomhlíonadh; (b) toimhdeofar go n-úsáidtear na fáltais ón eisiúint chun an conradh a chomhlíonadh (i.e. chun gnáthscaireanna a athcheannach); agus (c) na gnáthscaireanna incriminteacha (an difríocht idir an líon gnáthscaireanna a dtoimhdítear arna n-eisiúint agus an líon gnáthscaireanna a fuarthas ón gconradh a chomhlíonadh), áireofar iad i ríomh an tuillimh chaolaithe in aghaidh na scaire.

COIGEARTUITHE CÚLGHABHÁLACHA

64

I gcás ina dtagann méadú ar an líon gnáthscaireanna nó gnáthscaireanna féideartha atá gan íoc de thoradh caipitliú, bónaseisiúint nó scoilteadh scaireanna, nó i gcás ina dtagann laghdú orthu de thoradh ais-scoilteadh scaireanna, déanfar coigeartú cúlghabhálach ar ríomh an tuillimh bhunúsaigh agus chaolaithe in aghaidh na scaire le haghaidh gach tréimhse a chuirtear i láthair. I gcás ina dtarlaíonn na hathruithe sin i ndiaidh na tréimhse tuairiscithe ach sula n-údaraítear na ráitis airgeadais lena n-eisiúint, bunófar na ríomhanna in aghaidh na scaire le haghaidh na ráiteas airgeadais sin agus aon ráiteas airgeadais réamhthréimhse a chuirtear i láthair ar an líon nua scaireanna. Nochtfar go léiríonn ríomhanna in aghaidh na scaire athruithe den sórt sin ar an líon scaireanna. Sa bhreis air sin, déanfar tuilleamh bunúsach agus caolaithe in aghaidh na scaire sna tréimhsí uile a chuirtear i láthair a choigeartú i leith iarmhairtí earráidí agus coigeartuithe a leanann as athruithe ar bheartais chuntasaíochta a gcoinnítear cuntas orthu go cúlghabhálach.

65

Ní athshonraíonn eintiteas tuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire in aon réamhthréimhse a chuirtear i láthair le haghaidh athruithe sna toimhdí a úsáidtear i ríomhanna tuillimh in aghaidh na scaire ná chun gnáthscaireanna féideartha a chomhshó ina ngnáthscaireanna.

CUR I LÁTHAIR

66

Cuirfidh eintiteas i láthair sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach, tuilleamh bunúsach agus caolaithe in aghaidh na scaire le haghaidh brabús nó caillteanas ó oibríochtaí leanúnacha atá inchurtha i leith shealbhóirí gnáthchothromais an mháthairghnóthais agus le haghaidh brabús nó caillteanas atá inchurtha i leith shealbhóirí gnáthchothromais an mháthairghnóthais le haghaidh na tréimhse i gcomhair gach aicme gnáthscaireanna ag a bhfuil ceart difriúil chun roinnte brabúis le haghaidh na tréimhse. Cuirfidh eintiteas an tuilleamh bunúsach agus caolaithe in aghaidh na scaire i láthair ar bhealach ina dtugtar an tsuntasacht chéanna dóibh le haghaidh gach tréimhse arna cur i láthair.

67

Cuirtear tuilleamh in aghaidh na scaire i láthair le haghaidh gach tréimhse ina gcuirtear ráiteas ar ioncam cuimsitheach i láthair. I gcás ina gcuirtear tuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire i láthair le haghaidh tréimhse amháin ar a laghad, tuairisceofar é le haghaidh gach tréimhse arna cur i láthair, fiú má tá sé cothrom le tuilleamh bunúsach in aghaidh na scaire. I gcás inar comhionann an tuilleamh bunúsach agus an tuilleamh caolaithe in aghaidh na scaire, is féidir cur i láthair déach a dhéanamh in aon líne amháin sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach.

67A

I gcás ina gcuireann eintiteas míreanna brabúis nó caillteanais i láthair i ráiteas ar leithligh mar a dtugtar tuairisc air i mír 10A de IAS 1 (arna leasú in 2011), cuireann sé tuilleamh bunúsach agus caolaithe in aghaidh na scaire i láthair, mar a éilítear le míreanna 66 agus 67, sa ráiteas ar leithligh sin.

68

Eintiteas a thuairiscíonn oibríocht scortha, nochtfaidh sé na méideanna bunúsacha agus caolaithe in aghaidh na scaire le haghaidh na hoibríochta scortha sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach nó sna nótaí.

68A

I gcás ina gcuireann eintiteas míreanna brabúis nó caillteanais i láthair i ráiteas ar leithligh mar a dtugtar tuairisc air i mír 10A de IAS 1 (arna leasú in 2011), cuireann sé tuilleamh bunúsach agus caolaithe in aghaidh na scaire i láthair le haghaidh na hoibríochta scortha, mar a éilítear le mír 68, sa ráiteas ar leithligh sin nó sna nótaí.

69

Cuirfidh eintiteas an tuilleamh bunúsach agus caolaithe in aghaidh na scaire i láthair, fiú más diúltach iad na méideanna (i.e. caillteanas in aghaidh na scaire).

NOCHTADH

70

Nochtfaidh institiúidí an méid a leanas: (a) na méideanna a úsáidtear mar uimhreoirí agus tuilleamh bunúsach agus caolaithe in aghaidh na scaire á ríomh, agus réiteach de na méideanna sin chuig brabús nó caillteanas atá inchurtha i leith an mháthairghnóthais le haghaidh na tréimhse. Áireofar leis an réiteach éifeacht aonair gach aicme ionstraimí a dhéanann difear do thuilleamh in aghaidh na scaire; (b) an meánmhéid ualaithe gnáthscaireanna a úsáidtear mar ainmneoir agus tuilleamh bunúsach agus caolaithe in aghaidh na scaire á ríomh, agus réiteach na n-ainmneoirí sin lena chéile. Áireofar leis an réiteach éifeacht aonair gach aicme ionstraimí a dhéanann difear do thuilleamh in aghaidh na scaire; (c) ionstraimí (lena n-áirítear scaireanna ineistithe go teagmhasach) a d’fhéadfadh tuilleamh bunúsach in aghaidh na scaire a chaolú amach anseo, ach nár áiríodh i ríomh an tuillimh chaolaithe in aghaidh na scaire iad toisc go bhfuil siad frithchaolach le haghaidh na tréimhse/na dtréimhsí a chuirtear i láthair; (d) tuairisc ar idirbhearta gnáthscaireanna nó idirbhearta gnáthscaireanna féideartha, seachas idirbhearta a gcoinnítear cuntas orthu i gcomhréir le mír 64, a tharlaíonn i ndiaidh na tréimhse tuairiscithe agus a chuirfeadh athrú suntasach ar an méid gnáthscaireanna nó gnáthscaireanna féideartha gan íoc ag deireadh na tréimhse i gcás inar tharla na hidirbhearta sin roimh dheireadh na tréimhse tuairiscithe.

71

Áirítear le samplaí d’idirbhearta i mír 70(d): (a) eisiúint scaireanna ar airgead; (b) eisiúint scaireanna nuair a úsáidtear na fáltais chun fiachas nó scaireanna tosaíochta atá gan íoc ag deireadh na tréimhse tuairiscithe a aisíoc; (c) fuascailt gnáthscaireanna gan íoc; (d) gnáthscaireanna féideartha atá gan íoc ag deireadh na tréimhse tuairiscithe a chomhshó nó a fheidhmiú ina ngnáthscaireanna; (e) eisiúint roghanna, barántas, nó ionstraimí in-chomhshóite; agus (f) coinníollacha a bhaint amach as a leanfadh eisiúint scaireanna atá ineistithe go teagmhasach. Ní dhéantar coigeartú ar mhéideanna tuillimh in aghaidh na scaire le haghaidh idirbhearta den sórt sin a tharlaíonn i ndiaidh na tréimhse tuairiscithe mar gheall nach ndéanann idirbhearta den sórt sin difear don mhéid caipitil a úsáidtear chun brabús nó caillteanas a ghnóthú le haghaidh na tréimhse.

72

Féadfaidh ionstraimí airgeadais agus conarthaí eile a ghineann gnáthscaireanna féideartha téarmaí agus coinníollacha a chorprú a dhéanann difear do thomhas tuillimh bhunúsaigh agus chaolaithe in aghaidh na scaire. Féadtar a chinneadh leis na téarmaí agus coinníollacha sin an bhfuil aon ghnáthscair fhéideartha caolach agus, má tá, an éifeacht ar an meánlíon ualaithe scaireanna gan íoc agus aon choigeartú dá réir sin ar bhrabús nó caillteanas atá inchurtha i leith sealbhóirí gnáthchothromais. Spreagtar téarmaí agus coinníollacha ionstraimí airgeadais den sórt sin agus de chonarthaí eile a nochtadh, mura n-éilítear é sin ar bhealach eile (féach IFRS 7 Ionstraimí Airgeadais: Nochtuithe).

73

I gcás ina nochtann eintiteas, sa bhreis ar thuilleamh bunúsach agus caolaithe in aghaidh na scaire, méideanna in aghaidh na scaire agus comhpháirt thuairiscithe den ráiteas ar ioncam cuimsitheach seachas an chomhpháirt a éilítear leis an gcaighdeán seo á húsáid aige, ríomhfar méideanna den sórt sin agus an meánmhéid ualaithe gnáthscaireanna arna chinneadh i gcomhréir leis an gcaighdeán seo á úsáid. Nochtfar méideanna bunúsacha agus caolaithe in aghaidh na scaire a bhaineann le comhpháirt den sórt sin ar bhealach ina dtugtar an tsuntasacht chéanna dóibh agus cuirfear i láthair sna nótaí iad. Tabharfaidh eintiteas an bonn ar a gcinntear an t-uimhreoir/na huimhreoirí le tuiscint, lena n-áirítear cé acu roimh cháin nó i ndiaidh cánach atá na méideanna in aghaidh na scaire. I gcás ina n-úsáidtear comhpháirt den ráiteas ar ioncam cuimsitheach nach dtuairiscítear mar mhír líne sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach, cuirfear réiteach ar fáil idir an chomhpháirt a úsáidtear agus mír líne a thuairiscítear sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach.

73A

Tá feidhm ag mír 73 freisin maidir le heintiteas a nochtann, sa bhreis ar thuilleamh bunúsach agus caolaithe in aghaidh na scaire, méideanna in aghaidh na scaire agus mír thuairiscithe bhrabúis nó chaillteanais seachas ceann a éilítear leis an gCaighdeán seo á húsáid aige.

DÁTA ÉIFEACHTACH

74

Cuirfidh eintiteas an caighdeán seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2005 nó ina dhiaidh sin. Moltar cur i bhfeidhm níos luaithe a dhéanamh. Má chuireann eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhse a thosaíonn roimh an 1 Eanáir 2005, nochtfaidh sé an méid sin.

74A

Le IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) leasaíodh an téarmaíocht a úsáideadh ar fud IFRSanna. Sa bhreis air sin, cuireadh míreanna 4A, 67A, 68A agus 73A isteach. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm le haghaidh na tréimhse níos luaithe sin.

74B

Le IFRS 10 agus IFRS 11, Comhshocruithe, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh míreanna 4, 40 agus A11. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 10 agus IFRS 11 i bhfeidhm.

74C

Le IFRS 13, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh míreanna 8, 47A agus A2. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 13 i bhfeidhm.

74D

Le Cur i láthair Míreanna Ioncaim Chuimsithigh Eile (Leasuithe ar IAS 1), arna eisiúint i mí an Mheithimh 2011, leasaíodh míreanna 4A, 67A, 68A agus 73A. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IAS 1 (arna leasú i mí an Mheithimh 2011) i bhfeidhm.

74E

Le IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais, arna eisiúint i mí Iúil 2014, leasaíodh mír 34. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

FÓGAIRTÍ EILE A THARRAINGT SIAR

75

Leis an gcaighdeán seo, dímholtar IAS 33 Tuilleamh in aghaidh na Scaire (arna eisiúint in 1997).

76

Leis an gcaighdeán seo, dímholtar SIC-24 Tuilleamh in aghaidh na Scaire — Ionstraimí Airgeadais agus Conarthaí Eile is Féidir a Shocrú i Scaireanna.

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 34

Tuairisciú Airgeadais Eatramhach

CUSPÓIR

Is é is cuspóir don chaighdeán seo inneachar íosta tuarascála airgeadais eatramhaí a fhorordú agus na prionsabail maidir le haitheantas agus tomhas i ráitis airgeadais chomhiomlána nó chomhdhlúite le haghaidh idirthréimhse a fhorordú. Le tuairisciú airgeadais eatramhach atá tráthúil agus iontaofa, cuirtear feabhas ar chumas infheisteoirí, creidiúnaithe agus eile tuiscint a fháil ar inniúlachtaí eintitis chun tuilleamh agus sreafaí airgid a ghiniúint agus ar a staid airgeadais agus leachtachta.

RAON FEIDHME

1

Ní thugtar sainordú leis an gCaighdeán seo faoi cén eintitis ba cheart a cheangal orthu tuarascálacha airgeadais eatramhacha a fhoilsiú, cé chomh minic nó cé chomh luath i ndiaidh deireadh idirthréimhse. Mar sin féin, is minic a cheanglaíonn rialtais, rialtóirí urrús, stocmhalartáin agus comhlachtaí cuntasaíochta ar eintitis a dhéantar a bhfiachas nó a n-urrúis chothromais a thrádáil go poiblí, tuarascálacha airgeadais eatramhacha a fhoilsiú. Tá feidhm ag an gcaighdeán seo i gcás ina gceanglaítear ar eintiteas tuarascáil airgeadais eatramhach a fhoilsiú, nó go roghnaíonn sé tuarascáil airgeadais eatramhach a fhoilsiú, i gcomhréir leis na Caighdeáin Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais (IFRSanna). Spreagann an Coiste um Chaighdeáin Idirnáisiúnta Chuntasaíochta (19) eintitis arna liostú ar stocmhalartán chun tuarascálacha airgeadais eatramhacha a sholáthar a chomhlíonann na prionsabail um aitheantas, tomhas agus nochtadh a leagtar amach sa chaighdeán seo. Go sonrach, spreagtar eintitis arna liostú ar stocmhalartán: (a) tuarascálacha airgeadais eatramhacha a sholáthar ar a laghad ó dheireadh na chéad leithe dá mbliain airgeadais; agus (b) a dtuarascálacha airgeadais eatramhacha a chur ar fáil tráth nach déanaí ná 60 lá i ndiaidh dheireadh na hidirthréimhse.

2

Déantar meastóireacht ar gach tuarascáil airgeadais, bíodh sí bliantúil nó eatramhach, aisti féin maidir le comhlíonadh na IFRSanna. An fíoras go bhféadfaí nár sholáthair eintiteas tuarascálacha airgeadais eatramhacha le linn bliain airgeadais áirithe, nó go bhféadfaí gur sholáthair sé tuarascálacha airgeadais eatramhacha nach gcomhlíonann an caighdeán seo, ní chuireann sin cosc ar ráitis airgeadais bhliantúla an eintitis IFRSanna a chomhlíonadh, i gcás ina gcomhlíonann siad ina mhalairt de chás iad.

3

I gcás ina dtugtar tuairisc ar thuarascáil airgeadais eatramhach eintitis mar thuarascáil a chomhlíonann IFRSanna, ní mór di ceanglais uile an chaighdeáin seo a chomhlíonadh. Le mír 19, éilítear nochtaí áirithe i ndáil leis sin.

SAINMHÍNITHE

4

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo agus is é an méid seo a leanas is brí leo i ngach cás faoi seach:   Is éard is idirthréimhse ann tréimhse tuairiscithe airgeadais atá níos giorra ná bliain airgeadais iomlán.   Ciallaíonn tuarascáil airgeadais eatramhach tuarascáil airgeadais ina bhfuil tacar iomlán de ráitis airgeadais (mar a dtugtar tuairisc air in IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais (arna athbhreithniú in 2007)) nó tacar ráiteas airgeadais comhdhlúite (mar a dtugtar tuairisc air sa Chaighdeán seo) le haghaidh idirthréimhse.

INNEACHAR TUARASCÁLA AIRGEADAIS EATRAMHAÍ

5

Cuimsítear an méid a leanas i dtacar iomlán de ráitis airgeadais, de réir an tsainmhínithe a thugtar orthu in IAS 1: (a) ráiteas maidir le staid airgeadais ag deireadh na tréimhse; (b) ráiteas ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile le haghaidh na tréimhse; (c) ráiteas ar athruithe sa chothromas le haghaidh na tréimhse; (d) ráiteas ar shreafaí airgid le haghaidh na tréimhse; (e) nótaí, ina bhfuil faisnéis ábhartha maidir le beartas cuntasaíochta agus faisnéis eile mhíniúcháin; (ea) faisnéis chomparáideach i leith na tréimhse roimhe sin mar a shonraítear i míreanna 38 agus 38A de IAS 1; agus (f) ráiteas maidir le staid airgeadais ag tús na tréimhse roimhe sin i gcás ina gcuireann eintiteas beartas cuntasaíochta i bhfeidhm go cúlghabhálach nó ina ndéanann sé athráiteas cúlghabhálach ar mhíreanna ina ráitis airgeadais, nó i gcás ina n-athaicmíonn sé míreanna ina ráitis airgeadais i gcomhréir le míreanna 40A–40D de IAS 1. Féadfaidh eintiteas teidil a úsáid le haghaidh na ráiteas nach iad na teidil a úsáidtear sa Chaighdeán seo. Mar shampla, féadfaidh eintiteas an teideal ‘ráiteas ar ioncam cuimsitheach’ a úsáid in ionad ‘ráiteas ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile’.

6

Ar mhaithe le tráthúlacht agus cúinsí costais agus chun athshonrú ar fhaisnéis a tuairiscíodh roimhe sin a chosc, d’fhéadfaí a éileamh ar eintiteas, nó féadfaidh eintiteas roghnú, níos lú faisnéise a sholáthar ar dhátaí eatramhacha, i gcomparáid lena ráitis airgeadais bhliantúla. Tugtar sainmhíniú sa chaighdeán seo ar inneachar íosta tuarascála airgeadais eatramhaí mar ráitis airgeadais chomhdhlúite agus nótaí míniúcháin roghnaithe a bheith san áireamh ann. Tá an tuarascáil airgeadais eatramhach beartaithe nuashonrú ar an tacar iomlán is déanaí de ráitis airgeadais bhliantúla a sholáthar. Dá réir sin, díríonn sé ar ghníomhaíochtaí, ar theagmhais agus ar imthosca nua agus ní dhéanann sé faisnéis a tuairiscíodh roimhe sin a dhúbláil.

7

Níl aon rud sa chaighdeán seo beartaithe eintiteas a chosc nó a dhíspreagadh maidir le tacar iomlán de ráitis airgeadais a fhoilsiú (mar a dtugtar tuairisc air in IAS 1) ina thuarascáil airgeadais eatramhach, seachas ráitis airgeadais chomhdhlúite agus nótaí míniúcháin roghnaithe. Ní chuireann an caighdeán seo cosc ar eintiteas níos mó ná na míreanna líne íosta nó na nótaí míniúcháin roghnaithe mar a leagtar amach sa chaighdeán seo iad, a chur san áireamh i ráitis airgeadais eatramhacha chomhdhlúite, ná ní thugann an caighdeán seo díspreagadh d’eintiteas amhlaidh a dhéanamh. Tá feidhm freisin ag an treoraíocht um aitheantas agus tomhas sa chaighdeán seo maidir le ráitis airgeadais chomhiomlána le haghaidh idirthréimhse, agus d’áireofaí i ráitis den sórt sin na nochtaí ar fad a éilítear leis an gcaighdeán seo (go háirithe na nochtaí nóta roghnaithe i mír 16A) chomh maith leis na nochtaí a éilítear le IFRSanna eile.

Comhpháirteanna íosta de thuarascáil airgeadais eatramhach

8

Áireofar i dtuarascáil airgeadais eatramhach, ar a laghad, na comhpháirteanna a leanas: (a) ráiteas comhdhlúite maidir le staid airgeadais; (b) ráiteas comhdhlúite nó ráitis chomhdhlúite maidir le brabús nó caillteanas agus ioncam cuimsitheach eile; (c) ráiteas comhdhlúite ar athruithe sa chothromas; (d) ráiteas comhdhlúite ar shreafaí airgid; agus (e) nótaí míniúcháin roghnaithe.

8A

Má chuireann eintiteas míreanna brabúis nó caillteanais i láthair i ráiteas ar leithligh mar a dtugtar tuairisc air i mír 10A de IAS 1 (arna leasú in 2011), cuireann sé faisnéis eatramhach chomhdhlúite ón ráiteas sin i láthair.

Foirm agus inneachar ráiteas airgeadais eatramhach

9

Má fhoilsíonn eintiteas tacar iomlán de ráitis airgeadais ina thuarascáil airgeadais eatramhach, comhlíonfaidh foirm agus inneachar na ráiteas sin le ceanglais IAS 1 maidir le tacar iomlán de ráitis airgeadais.

10

Má fhoilsíonn eintiteas tacar comhdhlúite de ráitis airgeadais ina thuarascáil airgeadais eatramhach, áireofar sna ráitis chomhdhlúite sin, ar a laghad, gach ceann de na ceannteidil agus na fo-iomláin a áiríodh ina ráitis airgeadais bhliantúla is déanaí agus na nótaí míniúcháin roghnaithe a éilítear leis an gcaighdeán seo. Áireofar míreanna líne nó nótaí breise i gcás ina mbeadh na ráitis airgeadais eatramhacha míthreorach dá bhfágfaí ar lár iad.

11

Sa ráiteas ina gcuirtear na comhpháirteanna brabúis nó caillteanais le haghaidh idirthréimhse i láthair, cuirfidh eintiteas tuilleamh bunúsach agus caolaithe in aghaidh na scaire le haghaidh na tréimhse sin i láthair, nuair atá an t-eintiteas faoi raon feidhme IAS 33 Tuilleamh in aghaidh na Scaire (20).

11A

Má chuireann eintiteas míreanna brabúis nó caillteanais i láthair i ráiteas ar leithligh mar a dtugtar tuairisc air i mír 10A de IAS 1 (arna leasú in 2011), cuireann sé tuilleamh bunúsach agus caolaithe in aghaidh na scaire i láthair sa ráiteas sin.

12

Tugtar treoraíocht in IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) faoi struchtúr ráiteas airgeadais. Sa Treoraíocht maidir le Cur Chun Feidhme IAS 1, léirítear bealaí ina bhféadtar an ráiteas maidir le staid airgeadais, an ráiteas ar ioncam cuimsitheach agus an ráiteas ar athruithe sa chothromas a chur i láthair.

14

Ullmhaítear tuarascáil airgeadais eatramhach ar bhonn comhdhlúite i gcás gur ráitis chomhdhlúite a bhí i ráitis airgeadais bhliantúla is déanaí an eintitis. Níl ráitis airgeadais ar leithligh an mháthairghnóthais comhsheasmhach nó inchomparáide leis na ráitis chomhdhlúite sa tuarascáil airgeadais bhliantúil is déanaí. Má áiríodh ráitis airgeadais ar leithligh an mháthairghnóthais i dtuarascáil airgeadais bhliantúil eintitis, sa bhreis ar ráitis airgeadais chomhdhlúite, ní éilítear leis an gcaighdeán seo ráitis airgeadais ar leithligh an mháthairghnóthais a chur san áireamh i dtuarascáil airgeadais eatramhach an eintitis, ná ní chuireann an caighdeán cosc air sin.

Teagmhais agus idirbhearta suntasacha

15

Cuirfidh eintiteas san áireamh ina thuarascáil airgeadais eatramhach míniú ar imeachtaí agus idirbhearta atá suntasach chun tuiscint a fháil ar na hathruithe ar an staid airgeadais agus ar fheidhmíocht an eintitis ó dheireadh na tréimhse tuairiscithe bliantúla deireanaí. Leis an bhfaisnéis a nochtar i ndáil leis na himeachtaí agus idirbhearta sin, tabharfar an fhaisnéis ábhartha a chuirtear i láthair sa tuarascáil airgeadais bhliantúil is déanaí cothrom le dáta.

15A

Beidh rochtain ag an té a úsáideann tuarascáil airgeadais eatramhach eintitis ar an tuarascáil airgeadais bhliantúil is déanaí de chuid an eintitis sin. Dá bhrí sin, ní gá nuashonruithe atá réasúnta neamhshuntasach ar an bhfaisnéis a tuairiscíodh sa tuarascáil airgeadais bhliantúil is déanaí a sholáthar sna nótaí le tuarascáil airgeadais eatramhach.

15B

Seo a leanas liosta teagmhas agus idirbheart a d’eileofaí nochtaí ina leith dá mbeidís suntasach: ní liosta uileghabhálach é. (a) díluacháil fardal chuig glanluach inréadaithe agus cealú díluachála den sórt sin; (b) caillteanas ó lagú sócmhainní airgeadais, réadmhaoin, gléasra agus trealamh, sócmhainní doláimhsithe, sócmhainní a eascraíonn as conarthaí le custaiméirí, nó aitheantas sócmhainní eile, agus cealú caillteanais lagaithe den sórt sin; (c) cealú aon fhoráil maidir le costais athstruchtúraithe; (d) éadálacha agus diúscairtí míreanna réadmhaoine, gléasra agus trealaimh; (e) gealltanais maidir le réadmhaoin, gléasra agus trealamh a cheannach; (f) socraíochtaí dlíthíochta; (g) ceartúcháin ar earráidí réamhthréimhse; (h) athruithe ar imthosca gnó nó eacnamaíocha a dhéanann difear do luach cóir shócmhainní airgeadais agus dhliteanais airgeadais an eintitis, cibé acu ar luach cóir nó ar chostas amúchta a aithnítear na sócmhainní nó dliteanais sin; (i) aon iasacht ar mainneachtain nó sárú ar chomhaontú iasachta nár réitíodh ag deireadh na tréimhse tuairiscithe nó roimhe sin; (j) idirbhearta páirtithe gaolmhara; (k) aistrithe idir leibhéil den ordlathas luacha chóir a úsáidtear chun luach cóir ionstraimí airgeadais a thomhas; (l) athruithe ar aicmiú sócmhainní airgeadais de thoradh athrú ar chuspóir nó ar úsáid na sócmhainní sin; agus (m) athruithe ar dhliteanais theagmhasacha nó ar shócmhainní teagmhasacha.

15C

Tugann IFRSanna aonair treoraíocht i dtaca le ceanglais maidir le nochtadh le haghaidh go leor de na míreanna atá liostaithe i mír 15B. Nuair atá teagmhas nó idirbheart suntasach chun na hathruithe ar staid airgeadais nó ar fheidhmíocht eintitis ón tréimhse tuairiscithe bhliantúil dheireanach a thuiscint, ba cheart dá thuarascáil airgeadais eatramhach míniú agus nuashonrú ar an bhfaisnéis ábhartha a chur san áireamh i ráitis airgeadais na tréimhse tuairiscithe bliantúla deireanaí.

16

[Scriosta]

Nochtaí eile

16A

Sa bhreis ar theagmhais agus idirbhearta suntasacha a nochtadh i gcomhréir le míreanna 15–15C, cuirfidh eintiteas an fhaisnéis seo a leanas san áireamh sna nótaí lena ráitis airgeadais eatramhacha nó áit éigin eile sa tuarascáil airgeadais eatramhach. Tabharfar na nochtaí a leanas sna ráitis airgeadais eatramhacha nó corprófar iad trí chrostagairt ó na ráitis airgeadais eatramhacha go dtí ráiteas éigin eile (amhail tráchtaireacht bhainistíochta nó tuairisc ar rioscaí) atá ar fáil d’úsáideoirí na ráiteas airgeadais ar na téarmaí céanna agus atá na ráitis airgeadais eatramhacha ar fáil dóibh agus an tráth céanna. I gcás nach bhfuil rochtain ag úsáideoirí na ráiteas airgeadais ar an bhfaisnéis atá corpraithe trí chrostagairt ar na téarmaí céanna agus an tráth céanna, tá an tuarascáil airgeadais eatramhach neamhiomlán. Ba cheart an fhaisnéis a thuairisciú ar bhonn airgeadais bliain go dáta, de ghnáth. (a) ráiteas go leantar na beartais chuntasaíochta agus na modhanna ríomha céanna sna ráitis airgeadais eatramhacha i gcomparáid leis na ráitis airgeadais bhliantúla is déanaí nó, má athraíodh na beartais nó na modhanna sin, tuairisc ar chineál agus éifeacht na n-athruithe. (b) barúlacha mínitheacha maidir le séasúracht nó timthriallacht na n-oibríochtaí eatramhacha. (c) cineál agus méid na míreanna a dhéanann difear do shócmhainní, dliteanais, cothromas, glanioncam nó sreafaí airgid ar neamhghnách iad de bharr a gcineáil, a méide nó a minicíochta. (d) cineál agus méid na n-athruithe i meastacháin ar mhéideanna a tuairiscíodh in idirthréimhsí na bliana airgeadais reatha nó athruithe ar mheastacháin ar mhéideanna a tuairiscíodh i mblianta roimhe sin. (e) eisiúintí, athcheannaigh agus aisíocaíochtaí fiach agus urrúis chothromais. (f) díbhinní arna n-íoc (comhiomlán nó in aghaidh na scaire) ar leithligh le haghaidh gnáthscaireanna agus scaireanna eile. (g) an fhaisnéis deighleoige a leanas (ní éilítear nochtadh faisnéise deighleoige i dtuarascáil airgeadais eatramhach eintitis ach amháin i gcás ina n-éilítear le IFRS 8 Deighleoga Oibriúcháin ar an eintiteas faisnéis deighleoige a nochtadh ina ráitis airgeadais bhliantúla): (i) ioncam ó chustaiméirí seachtracha, i gcás ina n-áirítear é sa tomhas ar bhrabús nó caillteanas deighleoige arna athbhreithniú ag an bpríomhchinneadóir oibriúcháin nó arna chur ar fáil go tráthrialta don phríomhchinneadóir oibriúcháin. (ii) ioncam idirdheighleoige, i gcás ina n-áirítear iad sa tomhas ar bhrabús nó caillteanas deighleoige arna athbhreithniú ag an bpríomhchinneadóir oibriúcháin nó arna chur ar fáil go tráthrialta don phríomhchinneadóir oibriúcháin. (iii) tomhas ar bhrabús nó caillteanas deighleoige. (iv) tomhas ar shócmhainní agus dliteanais iomlána le haghaidh deighleog intuarascála áirithe i gcás ina soláthraítear méideanna den sórt sin don phríomhchinneadóir oibriúcháin go tráthrialta agus i gcás ina raibh athrú ábhartha ón méid a nochtadh sna ráitis airgeadais bhliantúla dheireanacha le haghaidh na deighleoige intuarascála sin. (v) tuairisc ar dhifríochtaí ó na ráitis airgeadais bhliantúla dheireanacha sa bhonn deighilte nó sa bhonn tomhais ar bhrabús nó caillteanas deighleoige. (vi) iomlán thomhais na ndeighleog intuarascála ar bhrabús nó caillteanas a réiteach le brabús nó caillteanas an eintitis roimh chaiteachas cánach (ioncam cánach) agus oibríochtaí scortha. I gcás ina leithdháileann eintiteas míreanna amhail caiteachas cánach (ioncam cánach) ar dheighleoga intuarascála, áfach, féadfaidh an t-eintiteas iomlán thomhais na ndeighleog ar bhrabús nó caillteanas a réiteach le brabús nó caillteanas i ndiaidh na míreanna sin. Aithneofar míreanna réitigh ábhair ar leithligh agus tabharfar tuairisc orthu sa réiteach sin. (h) imeachtaí i ndiaidh na hidirthréimhse nár léiríodh sna ráitis airgeadais don idirthréimhse iad. (i) éifeacht na n-athruithe i gcomhdhéanamh an eintitis i rith na hidirthréimhse, lena n-áirítear comhcheangail ghnó, rialú ar fhochuideachtaí, ar infheistíochtaí fadtéarmacha, ar athstruchtúruithe agus ar oibríochtaí lascainithe a fháil nó a chailleadh. I gcás comhcheangal gnó, nochtfaidh an t-eintiteas an fhaisnéis a éilítear le IFRS 3 Comhcheangail Ghnó. (j) maidir le hionstraimí airgeadais, na nochtaí maidir le luach cóir a éilítear le míreanna 91–93(h), 94–96, 98 agus 99 de IFRS 13 Tomhas Luach Cóir agus le míreanna 25, 26 agus 28–30 de IFRS 7 Ionstraimí Airgeadais: Nochtuithe. (k) maidir le heintitis atá ag teacht chun bheith ina n-eintitis infheistíochta, nó ag scor de bheith ina n-eintitis infheistíochta, mar a shonraítear in IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite, na nochtaí in IFRS 12 Nochtadh Leasanna in Eintitis Eile mír 9B. (l) dí-chomhiomlánú ioncam ó chonarthaí le custaiméirí a éilítear le míreanna 114–115 de IFRS 15 Ioncam ó chonarthaí le custaiméirí.

17-18 bliana

[Scriosta]

Comhlíontacht le IFRSanna a nochtadh

19

Má chomhlíonann tuarascáil airgeadais eatramhach eintitis an caighdeán seo, nochtfar an méid sin. Ní thabharfar de thuairisc ar thuarascáil airgeadais eatramhach go gcomhlíonann sí IFRSanna mura gcomhlíonann sí ceanglais uile IFRSanna.

Tréimhsí ar ina leith a éilítear ráitis airgeadais eatramhacha a chur i láthair

20

Áireofar i dtuarascálacha eatramhacha ráitis airgeadais eatramhacha (comhdhlúite nó comhiomlán) le haghaidh tréimhsí mar a leanas: (a) ráiteas maidir le staid airgeadais ó dheireadh na hidirthréimhse reatha agus ráiteas comparáideach maidir le staid airgeadais ó dheireadh na bliana airgeadais díreach roimhe sin. (b) ráitis ar bhrabús nó caillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile le haghaidh na hidirthréimhse reatha agus go carnach le haghaidh na bliana airgeadais go dáta, le ráitis chomparáideacha ar bhrabús nó caillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile le haghaidh na n-idirthréimhsí inchomparáide (reatha agus bliain go dáta) den bhliain airgeadais díreach roimhe sin. Mar a cheadaítear le IAS 1 (arna leasú in 2011), féadfaidh tuarascáil eatramhach ráiteas nó ráitis ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile a chur i láthair le haghaidh gach tréimhse. (c) ráiteas ar athruithe sa chothromas go carnach le haghaidh na bliana airgeadais reatha go dáta, agus ráiteas comparáideach le haghaidh na tréimhse inchomparáide den bhliain go dáta sa bhliain airgeadais díreach roimhe sin. (d) ráiteas ar shreafaí airgid go carnach le haghaidh na bliana airgeadais reatha go dáta, agus ráiteas comparáideach le haghaidh na tréimhse inchomparáide den bhliain go dáta sa bhliain airgeadais díreach roimhe sin.

21

Maidir le heintiteas a bhfuil a ghnó thar a bheith séasúrach, d’fhéadfadh faisnéis airgeadais le haghaidh na 12 mí go dtí deireadh na hidirthréimhse agus faisnéis chomparáideach le haghaidh na tréimhse 12 mí roimhe sin a bheith áisiúil. Dá réir sin, moltar d’eintitis a bhfuil a ngnó thar a bheith séasúrach machnamh a dhéanamh ar fhaisnéis den sórt sin a thuairisciú sa bhreis ar an bhfaisnéis a iarrtar sa mhír roimhe seo.

22

Léirítear i gCuid A de na samplaí léiriúcháin a ghabhann leis an gCaighdeán seo na tréimhsí a cheanglaítear ar eintiteas a thuairiscíonn go leathbhliantúil a chur i láthair, agus na tréimhsí a cheanglaítear ar eintiteas a thuairiscíonn go ráithiúil a chur i láthair.

Ábharthacht

23

Agus cinneadh á dhéanamh faoin mbealach le mír a aithint, a thomhas, a aicmiú nó a nochtadh chun críche tuairisciú airgeadais eatramhach, déanfar measúnú ar ábharthacht i ndáil le sonraí airgeadais na hidirthréimhse. Agus measúnuithe ar ábharthacht á ndéanamh, aithneofar go bhféadfaidh tomhais idirthréimhse brath ar mheastacháin níos mó ná tomhais sonraí airgeadais bliantúla.

24

Le IAS 1, sainmhínítear faisnéis ábhartha agus éilítear nochtadh ar leithligh ar mhíreanna ábhartha, lena n-áirítear (mar shampla) oibríochtaí scortha, agus le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta éilítear nochtadh athruithe ar mheastacháin chuntasaíochta, earráidí agus athruithe ar bheartais chuntasaíochta. Níl treoraíocht chainníochtaithe maidir le hábharthacht.

25

Cé gur gá breithiúnas a úsáid i gcónaí chun measúnú a dhéanamh ar ábharthacht, leis an gcaighdeán seo, bunaítear an cinneadh um aitheantas agus nochtadh ar shonraí le haghaidh na hidirthréimhse léi féin chun go bhféadfaí na figiúirí eatramhacha a thuiscint. Dá réir sin, mar shampla, aithnítear agus nochtar míreanna neamhghnácha, athruithe ar bheartais chuntasaíochta nó ar mheastacháin, agus earráidí ar bhonn ábharthachta i ndáil le sonraí idirthréimhse chun tátail mhíthreoracha a d’fhéadfadh teacht chun cinn de thoradh neamhnochta a sheachaint. Is é an sprioc fhoriomlán a áirithiú go n-áirítear sa tuarascáil airgeadais eatramhach an fhaisnéis go léir atá ábhartha chun staid airgeadais agus feidhmíocht eintitis le linn na hidirthréimhse a thuiscint.

NOCHTADH I RÁITIS AIRGEADAIS BHLIANTÚLA

26

Má chuirtear athrú suntasach ar mheastachán de mhéid arna thuairisciú in idirthréimhse a athraítear go suntasach i rith na hidirthréimhse deiridh den bhliain airgeadais ach nach bhfoilsítear tuarascáil airgeadais ar leithligh le haghaidh na hidirthréimhse deiridh sin, nochtfar cineál agus méid an athraithe sin ar an meastachán i nóta leis na ráitis airgeadais bhliantúla le haghaidh na bliana airgeadais sin.

27

Le IAS 8, ceanglaítear ar eintiteas cineál agus (más indéanta) méid an athraithe ar mheastachán a bhfuil éifeacht ábhartha aige sa tréimhse reatha nó a bhfuil coinne leis go mbeidh éifeacht ábhartha aige i dtréimhsí dá éis sin a nochtadh. Le mír 16A(d) den chaighdeán seo, éilítear nochtadh comhchosúil i dtuarascáil airgeadais eatramhach. Ar shamplaí de sin tá athruithe ar mheastachán san idirthréimhse deiridh a bhaineann le díluacháil fardail, athstruchtúrú, nó caillteanais lagaithe a tuairiscíodh in idirthréimhse níos luaithe den bhliain airgeadais. Tá an nochtadh a éilítear leis an mír roimhe seo comhsheasmhach leis an gceanglas in IAS 8 agus tá sé beartaithe raon feidhme cúng a bheith aige — nach mbaineann ach leis an athrú ar an meastachán. Ní cheanglaítear ar eintiteas faisnéis airgeadais bhreise maidir le hidirthréimhse a chur san áireamh ina ráitis airgeadais bhliantúla.

AITHEANTAS AGUS TOMHAS

Beartais chuntasaíochta atá mar an gcéanna le beartais bhliantúla

28

Cuirfidh eintiteas na beartais chuntasaíochta chéanna i bhfeidhm ina ráitis airgeadais eatramhacha agus a chuireann sé i bhfeidhm ina ráitis airgeadais bhliantúla, ach amháin i gcás athruithe ar bheartais chuntasaíochta a dhéantar i ndiaidh dháta na ráiteas airgeadais bliantúil is déanaí atá le léiriú sna chéad ráitis airgeadais bhliantúla eile. Ní dhéanfaidh minicíocht tuairiscithe eintitis (bliantúil, leathbhliantúil nó ráithiúil) difear do thomhas a thorthaí bliantúla, áfach. Chun an cuspóir sin a bhaint amach, is ar bhonn bliain go dáta a dhéanfar tomhais chun críoch tuairiscithe bliantúla.

29

D’fhéadfaí a cheapadh go dtugtar le fios leis an gceanglas go gcuirfidh eintiteas na beartais chuntasaíochta chéanna i bhfeidhm ina ráitis airgeadais eatramhacha agus a chuireann sé i bhfeidhm ina ráitis bhliantúla, go ndéantar tomhais idirthréimhse amhail agus go seasann gach idirthréimhse léi féin mar thréimhse tuairiscithe neamhspleách. Tríd an bhforáil nach ndéanfaidh minicíocht tuairiscithe eintitis difear do thomhas a thorthaí bliantúla, áfach, admhaítear le mír 28 gur chuid de bhliain airgeadais níos mó í idirthréimhse. Féadfaidh athruithe ar mheastacháin de mhéideanna a tuairiscíodh in idirthréimhsí roimhe sin den bhliain airgeadais reatha a bheith i gceist le tomhais bliain go dáta. Ach is iad na prionsabail chéanna a úsáidtear chun sócmhainní, dliteanais, ioncam, agus speansais a aithint in idirthréimhsí agus i gcuntais bhliantúla.

30

Chun na nithe a leanas a léiriú: (a) tá na prionsabail chun caillteanais ó dhíluacháil fardail, athstruchtúrú nó lagaithe in idirthréimhse a aithint agus a thomhas mar an gcéanna leis na prionsabail a leanfadh eintiteas i gcás nach n-ullmhódh sé ach ráitis airgeadais bhliantúla. I gcás ina n-aithnítear agus ina dtomhaistear míreanna den sórt sin in idirthréimhse amháin agus ina n-athraíonn an meastachán in idirthréimhse dá éis sin den bhliain airgeadais sin, áfach, athraítear an meastachán bunaidh san idirthréimhse ina dhiaidh sin trí fhabhrú méid breise caillteanais nó trí chealú an mhéid a aithníodh roimhe sin; (b) costas nach gcomhlíonann an sainmhíniú ar shócmhainn ag deireadh idirthréimhse, ní chuirtear siar é sa ráiteas maidir le staid airgeadais chun fanacht ar fhaisnéis sa todhchaí maidir le cé acu ar chomhlíon sé nó nár chomhlíon sé an sainmhíniú ar shócmhainn ná chun tuilleamh a dhéanamh níos réidhe thar idirthréimhsí laistigh de bhliain airgeadais; agus (c) aithnítear speansas cánach ioncaim i ngach idirthréimhse bunaithe ar an meastachán is fearr ar mheán ualaithe an ráta cánach ioncaim a bhfuil coinne leis le haghaidh na bliana airgeadais ina hiomláine. Féadfaidh sé gur gá méideanna fabhraithe le haghaidh speansas cánach ioncaim in idirthréimhse amháin a choigeartú in idirthréimhse den bhliain airgeadais sin dá éis sin i gcás ina n-athraíonn an meastachán ar an ráta cánach ioncaim bliantúil.

31

Faoin gCreat Coincheapúil le haghaidh Tuairisciú Airgeadais (Creat Coincheapúil), is éard is aitheantas ann an próiseas ina ngabhtar mír a chomhlíonann an sainmhíniú ar cheann de ghnéithe na ráiteas airgeadais, chun í a chur san áireamh sa ráiteas maidir le staid airgeadais nó sa ráiteas (nó sna ráitis) ar fheidhmíocht airgeadais. Tá na sainmhínithe ar shócmhainní, dliteanais, ioncam agus speansais bunúsach le haghaidh aitheantais, ag deireadh na dtréimhsí tuairiscithe airgeadais eatramhaí agus bliantúla araon.

32

Maidir le sócmhainní, tá feidhm ag na tástálacha céanna um thairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo ar dhátaí eatramhacha agus ag deireadh bliana airgeadais eintitis. Costais nach gcáileodh mar shócmhainní ag deireadh bliana airgeadais, de bharr a gcineáil, ní cháileoidís ar dhátaí eatramhacha ach oiread. Mar an gcéanna, ní mór do dhliteanas ag deireadh tréimhse tuairiscithe eatramhaí oibleagáid a bhí ann cheana ar an dáta sin a léiriú, ar an mbealach céanna nach mór dó amhlaidh a dhéanamh ag deireadh tréimhse tuairiscithe bliantúla.

33

Saintréith fhíor-riachtanach d’ioncam agus de speansais is ea gur tharla na hinsreafaí agus na heis-sreafaí sócmhainní agus dliteanas cheana féin. Má tharla na hinsreafaí agus na heis-sreafaí sin cheana féin, aithnítear an t-ioncam agus an speansas gaolmhar; ní aithnítear iad ina mhalairt de chás. Ní cheadaíonn an Creat Coincheapúil míreanna nach gcomhlíonann an sainmhíniú ar aitheantas sócmhainní nó dliteanas sa ráiteas maidir le staid airgeadais.

34

Agus na sócmhainní, an t-ioncam, na speansais agus na sreafaí airgid a thuairiscíonn sé ina ráitis airgeadais a thomhas, féadfaidh eintiteas nach dtuairiscíonn ach ar bhonn bliantúil faisnéis a thagann chun cinn le linn na bliana airgeadais a chur san áireamh. Is ar bhonn bliain go dáta atá a thomhais i ndáiríre.

35

Baineann eintiteas a thuairiscíonn ar bhonn leathbhliantúil úsáid as faisnéis atá ar fáil faoi lár na bliana nó beagán ina dhiaidh sin chun na tomhais a dhéanamh ina ráitis airgeadais le haghaidh na chéad tréimhse 6 mhí agus faisnéis atá ar fáil faoi dheireadh na bliana nó beagán ina dhiaidh sin le haghaidh na tréimhse 12 mhí. Léireoidh na tomhais 12 mhí athruithe féideartha ar mheastacháin de mhéideanna arna dtuairisciú le haghaidh na chéad tréimhse 6 mhí. Ní dhéantar na méideanna arna dtuairisciú sa tuarascáil airgeadais eatramhach le haghaidh na chéad tréimhse 6 mhí a choigeartú go cúlghabhálach. Le míreanna 16A(d) agus 26, áfach, éilítear cineál agus méid aon athrú suntasach ar mheastacháin a nochtadh.

36

Eintiteas a thuairiscíonn níos minice ná ar bhonn leathbhliantúil, tomhaiseann sé ioncam agus speansais ar bhonn bliain go dáta le haghaidh gach idirthréimhse ag úsáid na faisnéise atá ar fáil an tráth a ullmhaítear gach tacar de ráitis airgeadais. Léireoidh méideanna ioncaim agus speansas a thuairiscítear san idirthréimhse reatha aon athrú ar mheastacháin de mhéideanna a tuairiscíodh in idirthréimhsí roimhe sin den bhliain airgeadais. Ní dhéantar na méideanna a thuairiscítear in idirthréimhsí roimhe sin a choigeartú go cúlghabhálach. Le míreanna 16A(d) agus 26, áfach, éilítear cineál agus méid aon athrú suntasach ar mheastacháin a nochtadh.

Ioncam a fhaightear go séasúrach, go timthriallach nó go hócáideach

37

Ní dhéanfar ioncam a fhaightear go séasúrach, go timthriallach nó go hócáideach a thuar roimh ré nó a chur siar ó dháta eatramhach más rud é nach mbeadh tuar ná iarchur iomchuí ag deireadh bhliain airgeadais an eintitis.

38

Ar shamplaí de sin tá ioncam ó dhíbhinní, dleachtanna agus deontais rialtais. Sa bhreis air sin, tuilleann roinnt eintiteas níos mó ioncaim in idirthréimhsí áirithe de bhliain airgeadais seachas in idirthréimhsí eile go comhsheasmhach, mar shampla, ioncam séasúrach miondíoltóirí. Aithnítear ioncaim den sórt sin nuair a tharlaíonn siad.

Costais a tabhaíodh go míchothrom le linn na bliana airgeadais

39

Déanfar costais a tabhaíodh go míchothrom le linn bliain airgeadais eintitis a thuar nó a chur siar chun críoch tuairiscithe bliantúla i gcás gurb iomchuí an cineál sin costais a thuar nó a chur siar ag deireadh na bliana airgeadais agus sa chás sin amháin.

Prionsabail aitheantais agus tomhais a chur i bhfeidhm

40

I gCuid B de na samplaí léiriúcháin a ghabhann leis an gCaighdeán seo, tugtar samplaí de na prionsabail aitheantais agus tomhais a leagtar amach i míreanna 28-39 a chur i bhfeidhm.

Úsáid a bhaint as meastacháin

41

Dearfar na nósanna imeachta tomhais atá le leanúint i dtuarascáil airgeadais eatramhach lena áirithiú go mbeidh an fhaisnéis mar thoradh air sin iontaofa agus go nochtfar go hiomchuí an fhaisnéis ábhartha ar fad atá ábhartha chun thuiscint a fháil ar staid airgeadais nó feidhmíocht an eintitis. Cé go mbunaítear tomhais ar thuarascálacha airgeadais eatramhacha agus bliantúla ar mheastacháin go réasúnta minic, éilítear úsáid níos mó a bhaint as modhanna meastacháin chun tuarascálacha airgeadais eatramhacha a ullmhú ná mar a éilítear i gcás tuarascálacha airgeadais bliantúla, de ghnáth.

42

I gCuid C de na samplaí léiriúcháin a ghabhann leis an gCaighdeán seo, tugtar samplaí de mheastacháin a úsáid in idirthréimhsí.

ATHSHONRÚ IDIRTHRÉIMHSÍ A TUAIRISCÍODH ROIMHE

43

Athrú ar bheartas cuntasaíochta, seachas ceann a sonraítear an t-aistriú ina leith in IFRS, léireofar é mar a leanas: (a) ráitis airgeadais idirthréimhsí roimhe sin sa bhliain airgeadais reatha a athshonrú agus na hidirthréimhsí inchomparáide in aon bhliain airgeadais roimhe sin a athshonrófar sna ráitis airgeadais bhliantúla i gcomhréir le IAS 8; nó (b) nuair atá sé dofheidhmithe a chinneadh ag tús na bliana airgeadais an éifeacht charnach a bheadh ag beartas cuntasaíochta nua ar gach réamhthréimhse, ráitis airgeadais idirthréimhsí roimhe sin sa bhliain airgeadais reatha agus idirthréimhsí inchomparáide i mblianta airgeadais roimhe sin a choigeartú chun an beartas cuntasaíochta nua a chur i bhfeidhm go hionchasach ón dáta infheidhmithe is luaithe.

44

Is cuspóir amháin den phrionsabal roimhe seo a áirithiú go gcuirfí aon bheartas cuntasaíochta amháin i bhfeidhm maidir le haicme áirithe idirbheart le linn bliain airgeadais iomlán. Faoi IAS 8, léirítear athrú ar bheartas cuntasaíochta le cur i bhfeidhm cúlghabhálach agus le hathshonrú sonraí airgeadais réamhthréimhse chomh fada siar agus is infheidhmithe. I gcás ina bhfuil sé dofheidhmithe méid carnach an choigeartaithe a bhaineann le blianta airgeadais roimhe a shuí, áfach, ansin faoi IAS 8, cuirtear an beartas nua i bhfeidhm go hionchasach ón dáta infheidhmithe is luaithe. Is é an éifeacht atá ag an bprionsabal i mír 43 a éileamh go gcuirfí aon athrú ar bheartas cuntasaíochta i bhfeidhm laistigh den bhliain airgeadais reatha go cúlghabhálach, nó murar infheidhmithe sin, go hionchasach, ó thráth nach déanaí ná tús na bliana airgeadais.

45

Ach cead a thabhairt athruithe cuntasaíochta a léiriú ó dháta eatramhach laistigh den bhliain airgeadais, thabharfaí cead dhá bheartas cuntasaíochta dhifriúla a chur i bhfeidhm maidir le haicme áirithe idirbheart laistigh d’aon bhliain airgeadais amháin. Mar thoradh air sin bheadh deacrachtaí eatramhacha leithdháilte, torthaí oibriúcháin doiléirithe, agus anailís agus sothuigtheacht chasta maidir le faisnéis idirthréimhse.

DÁTA ÉIFEACHTACH

46

Tagann an caighdeán seo i bhfeidhm le haghaidh ráitis airgeadais lena gcumhdaítear tréimhsí dar tús an 1 Eanáir 1999 nó ina dhiaidh sin. Moltar cur i bhfeidhm níos luaithe a dhéanamh.

47

Le IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) leasaíodh an téarmaíocht a úsáideadh ar fud IFRSanna. Sa bhreis air sin, leasaíodh míreanna 4, 5, 8, 11, 12 agus 20, scriosadh mír 13 agus cuireadh míreanna 8A agus 11A leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

48

Le IFRS 3 (arna athbhreithniú in 2008) leasaíodh mír 16(i). Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2009 nó ina dhiaidh sin. Má chuireann eintiteas IFRS 3 (arna athbhreithniú in 2008) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear an leasú i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin freisin.

49

Le Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2010, leasaíodh míreanna 15, 27, 35 agus 36, cuireadh míreanna 15A–15C agus 16A leis, agus scriosadh míreanna 16–18. Cuirfidh an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh na dtréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2011 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

50

Le IFRS 13, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, cuireadh mír 16A(j) leis. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm agus IFRS 13 á chur i bhfeidhm aige.

51

Le Cur i láthair Míreanna Ioncaim Chuimsithigh Eile (Leasuithe ar IAS 1), arna eisiúint i mí an Mheithimh 2011, leasaíodh míreanna 8, 8A, 11A, agus 20. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IAS 1 (arna leasú i mí an Mheithimh 2011) i bhfeidhm.

52

Le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla 2009–2011, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2012, leasaíodh mír 5 mar leasú iarmhartach díorthaithe ón leasú ar IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2013 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an leasú sin i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

53

Le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla 2009–2011, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2012, leasaíodh mír 16A. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2013 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an leasú sin i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

54

Le Eintitis Infheistíochta (Leasuithe ar IFRS 10, IFRS 12 agus IAS 27), arna eisiúint i mí Dheireadh Fómhair 2012, leasaíodh mír 16A. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2014 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear Eintitis Infheistíochta a chur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an leasú sin i bhfeidhm níos luaithe, cuirfidh sé gach leasú a áirítear in Eintitis Infheistíochta i bhfeidhm an tráth céanna.

55

Le IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2014, leasaíodh míreanna 15B agus 16A. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 15 á chur i bhfeidhm aige.

56

Le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla 2012–2014, arna eisiúint i mí Mheán Fómhair 2014, leasaíodh mír 16A. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2016 nó ina dhiaidh. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

57

Le Tionscnamh Nochta (Leasuithe ar IAS 1), arna eisiúint i mí na Nollag 2014, leasaíodh mír 5. Cuirfidh an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2016 nó dá éis sin. Ceadaítear an leasú sin a chur i bhfeidhm níos luaithe.

58

Le Leasuithe ar Thagairtí don Chreat Coincheapúil i gCaighdeáin IFRS, arna eisiúint in 2018, leasaíodh míreanna 31 agus 33. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2020 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe má chuireann an t-eintiteas i bhfeidhm an tráth céanna nó níos luaithe na leasuithe uile a rinneadh i Leasuithe ar Thagairtí don Chreat Coincheapúil i gCaighdeáin IFRS. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin ar IAS 34 i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta. Má chinneann eintiteas, áfach, go mbeadh an cur i bhfeidhm cúlghabhálach sin dofheidhmithe nó go mbainfeadh costas nó iarracht mhíchuí leis, cuirfidh sé na leasuithe ar IAS 34 i bhfeidhm faoi threoir mhíreanna 43–45 den Chaighdeán seo agus míreanna 23–28, 50–53 agus 54F de IAS 8.

59

Le Sainmhíniú ar Ábhartha (Leasuithe ar IAS 1 agus IAS 8), arna eisiúint i mí Dheireadh Fómhair 2018, leasaíodh mír 24. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go hionchasach le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2020 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus na leasuithe ar an sainmhíniú ar ‘ábhartha’ i mír 7 de IAS 1 agus i míreanna 5 agus 6 de IAS 8 á gcur i bhfeidhm aige.

60

Le Nochtadh Beartas Cuntasaíochta, lena leasaítear IAS 1 agus Ráiteas Cleachtais 2 de chuid IFRS Breithiúnais Ábharthachta a Thabhairt, agus a eisíodh i mí Feabhra 2021, leasaíodh mír 5. Cuirfidh an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2023 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 36

Lagú Sócmhainní

CUSPÓIR

1

Is é is cuspóir don chaighdeán seo na nósanna imeachta a fhorordú a chuireann eintiteas i bhfeidhm lena áirithiú nach dtugtar a shócmhainní ar aghaidh ag luach is mó ná a méid in-aisghabhála. Tugtar sócmhainn ar aghaidh ag méid is mó ná a méid in-aisghabhála i gcás ina sáraíonn a glanluach an méid atá le haisghabháil tríd an tsócmhainn a úsáid nó a dhíol. Más amhlaidh an cás, tugtar de thuairisc ar an tsócmhainn go bhfuil sí lagaithe agus ceanglaítear ar an eintiteas leis an gcaighdeán caillteanas lagaithe a aithint. Sonraíonn an caighdeán cén cás inar cheart d’eintiteas caillteanas lagaithe a chealú agus forordaíonn sé nochtaí.

RAON FEIDHME

2

Cuirfear an Caighdeán seo i bhfeidhm agus cuntas á choinneáil ar lagú na sócmhainní uile, seachas: (a) fardail (féach IAS 2 Fardail); (b) sócmhainní conartha agus sócmhainní a eascraíonn as costais chun conradh a fháil nó a chomhlíonadh agus a aithnítear i gcomhréir le IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí; (c) sócmhainní cánach iarchurtha (féach IAS 12 Cánacha Ioncaim); (d) sócmhainní a eascraíonn as sochair fostaithe (féach IAS 19 Sochair Fostaithe); (e) sócmhainní airgeadais atá faoi raon feidhme IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais; (f) réadmhaoin infheistíochta arna tomhas ar luach cóir (féach IAS 40 Réadmhaoin Infheistíochta); (g) sócmhainní bitheolaíochta a bhaineann le gníomhaíocht talmhaíochta faoi raon feidhme IAS 41 Talmhaíocht a thomhaistear ar luach cóir lúide costais a bhaineann le díol; (h) conarthaí faoi raon feidhme IFRS 17 Conarthaí Árachais ar sócmhainní iad agus aon sócmhainn le haghaidh sreafaí airgid éadála árachais mar a shainmhínítear in IFRS 17; agus (i) sócmhainní neamhreatha (nó grúpa diúscartha) a n-aicmítear mar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol i gcomhréir le IFRS 5 Sócmhainní Neamhreatha Arna Sealbhú lena nDíol agus Oibríochtaí Scortha.

3

Níl feidhm ag an gCaighdeán seo maidir le fardail, sócmhainní a eascraíonn as conarthaí foirgníochta, sócmhainní cánach iarchurtha, sócmhainní a eascraíonn as sochair fostaithe, nó sócmhainní a aicmítear mar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol (nó a áirítear i ngrúpa diúscartha a aicmítear mar ghrúpa arna shealbhú lena dhíol) mar gheall go bhfuil ceanglais chun na sócmhainní sin a aithint agus a thomhas sna IFRSanna atá ann cheana agus a bhfuil feidhm acu maidir leis na sócmhainní sin.

4

Tá feidhm ag an gCaighdeán seo maidir le sócmhainní airgeadais a aicmítear mar: (a) fochuideachtaí, mar a shainmhínítear iad in IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite; (b) eintitis chomhlachaithe, mar a shainmhínítear in IAS 28 Infheistíochtaí in Eintitis Chomhlachaithe agus i gComhfhiontair; agus (c) comhfhiontair, mar a shainmhínítear in IFRS 11 Comhshocruithe.

Maidir le lagú sócmhainní airgeadais eile, féach IFRS 9.

5

Níl feidhm ag an gCaighdeán seo maidir le sócmhainní airgeadais faoi raon feidhme IFRS 9, réadmhaoin infheistíochta a thomhaistear ar luach cóir faoi raon feidhme IAS 40, ná sócmhainní bitheolaíochta a bhaineann le gníomhaíocht talmhaíochta a thomhaistear ar luach cóir lúide costais a bhaineann le díol faoi raon feidhme IAS 41. Tá feidhm ag an gCaighdeán seo, áfach, maidir le sócmhainní arna sealbhú ag méid athluacháilte (i.e. luach cóir ar dháta na hathluachála lúide aon dímheas carntha dá éis sin agus caillteanais lagaithe carntha dá éis sin) i gcomhréir le IFRSanna eile, amhail an tsamhail athluachála in IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh agus IAS 38 Sócmhainní Doláimhsithe. An t-aon difríocht idir luach cóir sócmhainne agus a luach cóir lúide costais diúscartha ná na costais incriminteacha dhíreacha atá inchurtha i leith diúscairt na sócmhainne. (a) (i) I gcás ina bhfuil na costais diúscartha diomaibhseach, is gá go mbeidh méid in-aisghabhála na sócmhainne athluacháilte gar dá méid athluacháilte, nó níos mó ná sin. Sa chás sin, i ndiaidh na ceanglais athluachála a bheith curtha i bhfeidhm, ní dócha go mbeidh an tsócmhainn athluacháilte lagaithe agus ní gá meastachán a dhéanamh ar an méid in-aisghabhála. (ii) [scriosta] (b) [scriosta] (c) I gcás nach bhfuil na costais diúscartha diomaibhseach, is gá go mbeidh an luach cóir lúide costais diúscartha na sócmhainne athluacháilte níos lú ná a luach cóir. Dá bhrí sin, beidh an tsócmhainn athluacháilte lagaithe má tá a luach úsáide níos lú ná a méid athluacháilte. Sa chás sin, i ndiaidh na ceanglais athluachála a bheith curtha i bhfeidhm, cuirfidh eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm chun a chinneadh cé acu an bhféadfaidh nó nach bhféadfaidh an tsócmhainn a bheith lagaithe.

SAINMHÍNITHE

6

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo in éineacht leis na bríonna a shonraítear:   Is éard is suim ghlanluacha ann an méid ag a aithnítear sócmhainn i ndiaidh aon dímheas carntha (amúchadh) agus aon chaillteanas lagaithe carntha ina leith a asbhaint.   Is éard is aonad giniúna airgid ann an grúpa sócmhainní inaitheanta is lú a ghineann insreabhadh airgid atá neamhspleách, den chuid is mó, ón insreabhadh airgid ó shócmhainní eile nó ó ghrúpaí sócmhainní.   Is éard is sócmhainní corparáideacha ann sócmhainní seachas cáilmheas a rannchuidíonn le sreabhadh airgid todhchaí an aonaid ghiniúna airgid faoi athbhreithniú agus aonaid ghiniúna airgid eile.   Is éard is costais diúscartha ann costais incriminteacha atá inchurtha go díreach le diúscairt sócmhainne nó aonad giniúna airgid, gan costais maoiniúcháin agus speansas cánach ioncaim san áireamh.   Is éard is méid in-dímheasa ann costas sócmhainne, nó méid eile a chuirtear in ionad costais sna ráitis airgeadais, lúide a luach iarmharach.   Is éard is dímheas sócmhainní (amúchadh) ann leithdháileadh córasach méid in-dímheasa sócmhainne thar a saolré úsáide (21).   Is éard is luach cóir ann an praghas a gheofaí chun sócmhainn a dhíol nó an praghas a d’íocfaí chun dliteanas a aistriú in idirbheart ordúil idir rannpháirtithe sa mhargadh ar dháta an tomhais. (Féach IFRS 13 Tomhas Luach Cóir.)   Is éard is caillteanas lagaithe ann an méid a sháraíonn suim ghlanluacha sócmhainne nó aonad giniúna airgid a méid in-aisghabhála.   Is éard is méid in-aisghabhála sócmhainne nó aonad giniúna airgid ann an méid is airde de luach cóir sócmhainne lúide costais diúscartha agus a luach úsáide.   Is éard is saolré úsáide ann: (a) an tréimhse ama a bhfuil coinne leis go mbeidh sócmhainn á húsáid ag an eintiteas; nó (b) an líon aonad táirgeachta nó aonad comhchosúil a bhfuil coinne lena bhfáil ag an eintiteas ón tsócmhainn.   Is éard is luach úsáide ann luach láithreach na sreafaí airgid todhchaí a bhfuil coinne lena ndíorthú ó shócmhainn nó ó aonad giniúna airgid.

SÓCMHAINN A D’FHÉADFADH A BHEITH LAGAITHE A SHAINAITHINT

7

Sonraítear le míreanna 8-17 an cás ina gcinnfear méid in-aisghabhála. Úsáidtear an téarma ‘sócmhainn’ sna ceanglais sin ach tá feidhm chomhionann acu maidir le sócmhainn aonair nó aonad giniúna airgid. Tá an chuid eile den chaighdeán seo struchtúrtha mar a leanas: (a) leagtar amach i míreanna 18-57 na ceanglais maidir le méid in-aisghabhála a thomhas. Úsáidtear an téarma ‘sócmhainn’ leis na ceanglais sin freisin ach tá feidhm chomhionann acu maidir le sócmhainn aonair nó aonad giniúna airgid; (b) leagtar amach i míreanna 58-108 na ceanglais maidir le caillteanais lagaithe a aithint agus a thomhas. Pléitear le haitheantas agus tomhas caillteanas lagaithe le haghaidh sócmhainní aonair seachas cáilmheas i míreanna 58-64. Pléitear le haitheantas agus tomhas caillteanas lagaithe le haghaidh aonad giniúna airgid agus cáilmheas i míreanna 65-108; (c) i míreanna 109-116, leagtar amach na ceanglais maidir le caillteanas lagaithe a aithníodh i réamhthréimhsí le haghaidh sócmhainne nó aonad giniúna airgid a chealú. Arís, úsáidtear an téarma ‘sócmhainn’ sna ceanglais sin ach tá feidhm chomhionann acu maidir le sócmhainn aonair nó aonad giniúna airgid. Leagtar amach ceanglais bhreise maidir le sócmhainn aonair i míreanna 117-121, maidir le haonad giniúna airgid i míreanna 122 agus 123, agus maidir le cáilmheas i míreanna 124 agus 125; (d) i míreanna 126-133, sonraítear an fhaisnéis atá le nochtadh maidir le caillteanais lagaithe agus cealuithe ar chaillteanais lagaithe le haghaidh sócmhainní agus aonaid giniúna airgid. I míreanna 134-137, sonraítear ceanglais bhreise maidir le nochtadh le haghaidh aonaid giniúna airgid dár leithdháileadh cáilmheas nó sócmhainní doláimhsithe ag a bhfuil saolréanna úsáide éiginnte chun críoch tástála lagaithe.

8

Tá sócmhainn lagaithe nuair is mó a suim ghlanluacha ná a méid in-aisghabhála. I míreanna 12-14, tugtar tuairisc ar roinnt táscairí go bhféadfadh sé gur tharla caillteanas lagaithe. I gcás ina bhfuil aon cheann de na táscairí sin ann, ceanglaítear ar eintiteas meastachán foirmiúil a dhéanamh ar mhéid in-aisghabhála. Seachas mar a thuairiscítear i mír 10, leis an gcaighdeán seo, ní cheanglaítear ar eintiteas meastachán foirmiúil a dhéanamh ar mhéid in-aisghabhála i gcás nach bhfuil aon táscaire ar chaillteanas lagaithe ann.

9

Ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe, déanfaidh eintiteas measúnú ar cé acu atá nó nach bhfuil aon táscaire ann go bhféadfaidh sócmhainn a bheith lagaithe. I gcás gurb ann d’aon táscaire den sórt sin, déanfaidh an t-eintiteas meastachán ar mhéid in-aisghabhála na sócmhainne.

10

Gan beann ar cé acu atá nó nach bhfuil aon táscaire ar lagú ann, déanfaidh eintiteas an méid a leanas freisin: (a) tástáil ar shócmhainn dholáimhsithe ag a bhfuil saolré úsáide éiginnte nó ar shócmhainn nach bhfuil fós ar fáil le húsáid le haghaidh lagú ar bhonn bliantúil trína méid in-aisghabhála a chur i gcomparáid lena suim ghlanluacha. Féadtar an tástáil lagaithe sin a dhéanamh am ar bith le linn tréimhse bhliantúil, ar choinníoll go ndéantar í an tráth céanna gach bliain. Féadtar sócmhainní doláimhsithe éagsúla a thástáil le haghaidh lagú ag tráthanna éagsúla. I gcás gur aithníodh sócmhainn dholáimhsithe den sórt sin le linn na tréimhse bliantúla reatha, áfach, déanfar an tsócmhainn dholáimhsithe sin a thástáil le haghaidh lagú roimh dheireadh na tréimhse bliantúla reatha; (b) tástáil a dhéanamh ar cháilmheas a fuarthas i gcomhcheangal gnó le haghaidh lagú ar bhonn bliantúil i gcomhréir le míreanna 80-99.

11

Cumas sócmhainne doláimhsithe chun tairbhí eacnamaíocha amach anseo a ghiniúint a bheidh leordhóthanach chun a suim ghlanluacha a aisghabháil, sula mbíonn an tsócmhainn ar fáil le húsáid, is gnách gur mó an éiginnteacht a mbíonn sé faoina réir ná mar a bhíonn i ndiaidh di a bheith ar fáil le húsáid. Dá bhrí sin, leis an gcaighdeán seo, ceanglaítear ar eintiteas tástáil lagaithe a dhéanamh ar shuim ghlanluacha sócmhainne doláimhsithe nach bhfuil fós ar fáil le húsáid, ar bhonn bliantúil ar a laghad.

12

Agus measúnú á dhéanamh ag eintiteas ar cé acu atá nó nach bhfuil aon táscaire ann go bhféadfadh sócmhainn a bheith lagaithe, breithneoidh eintiteas na táscairí a leanas ar a laghad:   Foinsí faisnéise seachtracha (a) tá táscairí inbhraite ann gur tháinig laghdú ar luach na sócmhainne le linn na tréimhse, laghdú ar mó go mór é ná mar a mbeadh coinne leis de thoradh imeacht ama nó gnáthúsáide; (b) tharla athruithe suntasacha a raibh iarmhairt dhíobhálach acu ar an eintiteas le linn na tréimhse, nó tarlóidh siad go luath amach anseo, sa timpeallacht teicneolaíochta, margaidh, eacnamaíoch nó dlíthiúil ina n-oibríonn an t-eintiteas nó sa mhargadh dá bhfuil an tsócmhainn tiomnaithe; (c) tháinig méadú ar rátaí úis an mhargaidh nó ar rátaí eile an mhargaidh maidir le toradh ar infheistíochtaí le linn na tréimhse, agus is dócha go ndéanfaidh na méaduithe sin difear don ráta lascaine a úsáidtear chun luach úsáide sócmhainne a ríomh agus go laghdóidh siad méid in-aisghabhála na sócmhainne go hábhartha; (d) is mó suim ghlanluacha ghlansócmhainní an eintitis ná a chaipitliú margaidh.   Foinsí faisnéise inmheánacha (e) tá fianaise ann ar dhífheidhmeacht sócmhainne nó ar dhochar fisiceach do shócmhainn; (f) tharla athruithe suntasacha a raibh iarmhairt dhíobhálach acu ar an eintiteas le linn na tréimhse, nó tá coinne leis go dtarlóidh siad go luath amach anseo, maidir leis an méid nó leis an mbealach a úsáidtear sócmhainn nó a bhfuil coinne leis go n-úsáidfear sócmhainn. Áirítear leis na hathruithe sin an tsócmhainn a theacht chun bheith díomhaoin, pleananna chun scor den oibríocht lena mbaineann sócmhainn nó chun an oibríocht sin a athstruchtúrú, pleananna chun sócmhainn a dhiúscairt roimh an dáta a raibh coinne leis roimhe sin, agus athmheasúnú ar shaolré úsáide sócmhainne mar shaolré úsáide chríochta seachas mar cheann éiginnte (22); (g) tá fianaise ar fáil ó thuairisciú inmheánach lena dtugtar le tuiscint go bhfuil nó go mbeidh feidhmíocht eacnamaíoch sócmhainne níos measa ná a raibh coinne leis.   Díbhinn ó fhochuideachta, comhfhiontar nó eintiteas comhlachaithe (h) maidir le hinfheistíocht i bhfochuideachta, comhfhiontar nó eintiteas comhlachaithe, aithníonn an t-infheisteoir díbhinn ón infheistíocht agus tá fianaise ann: (i) go bhfuil suim ghlanluacha na hinfheistíochta i ráitis airgeadais ar leithligh níos mó ná na suimeanna glanluacha i ráitis airgeadais chomhdhlúite ghlansócmhainní an infheisteora, lena n-áirítear cáilmheas gaolmhar; nó (ii) go sáraíonn an díbhinn ioncam cuimsitheach iomlán na fochuideachta, an chomhfhiontair nó an eintitis chomhlachaithe sa tréimhse ina ndearbhaítear an díbhinn.

13

Ní liosta uileghabhálach é an liosta i mír 12. Féadfaidh eintiteas táscairí eile go bhféadfaidh sócmhainn a bheith lagaithe a shainaithint agus cheanglóidís sin ar an eintiteas freisin méid in-aisghabhála na sócmhainne a chinneadh nó, i gcás cáilmheasa, tástáil le haghaidh lagú a dhéanamh i gcomhréir le míreanna 80-99.

14

Áirítear le fianaise ó thuairisciú inmheánach a thugann le tuiscint go bhféadfaidh sócmhainn a bheith lagaithe na nithe a leanas a bheith ann: (a) sreafaí airgid chun an tsócmhainn a fháil, nó riachtanais airgid dá éis sin chun í a oibriú nó a chothabháil, atá níos airde go suntasach ná mar atá na riachtanais a bhí sa bhuiséad bunaidh; (b) glansreafaí airgid iarmhír nó brabús nó caillteanas oibriúcháin a shreabhann ón tsócmhainn atá níos measa go suntasach ná na cinn a bhí buiséadaithe; (c) laghdú suntasach ar ghlansreafaí airgid buiséadaithe nó ar bhrabús oibriúcháin, nó méadú suntasach ar chaillteanas buiséadaithe, a shreabhann ón tsócmhainn; nó (d) caillteanais oibriúcháin nó glansreafaí airgid le haghaidh na sócmhainne, nuair a comhiomlánaítear na méideanna le haghaidh na tréimhse reatha le méideanna buiséadaithe le haghaidh na todhchaí.

15

Mar a léirítear i mír 10, éilítear leis an gcaighdeán seo go ndéanfaí tástáil le haghaidh lagú ar shócmhainn dholáimhsithe ag a bhfuil saolré úsáide éiginnte nó nach bhfuil ar fáil fós le húsáid ná le haghaidh cáilmheasa, ar bhonn bliantúil ar a laghad. Seachas nuair atá feidhm ag na ceanglais i mír 10, tá feidhm ag coincheap na hábharthachta maidir lena shainaithint cé acu is gá nó nach gá meastachán a dhéanamh ar mhéid in-aisghabhála sócmhainne. Mar shampla, má thaispeánann ríomhanna roimhe seo go bhfuil méid in-aisghabhála sócmhainne níos mó go suntasach ná a suim ghlanluacha, ní gá don eintiteas athmheastachán a dhéanamh ar méid in-aisghabhála na sócmhainne mura tharla aon teagmhas a chuirfeadh deireadh leis an difríocht sin. Ar an gcuma chéanna, d’fhéadfadh anailís roimhe seo a thaispeáint nach bhfuil méid in-aisghabhála sócmhainne íogair do cheann amháin (nó níos mó) de na táscairí atá liostaithe i mír 12.

16

Mar léiriú ar mhír 15, i gcás gur tháinig méadú ar ráta úis an mhargaidh nó ar rátaí eile an mhargaidh maidir le toradh ar infheistíochtaí le linn na tréimhse, ní cheanglaítear ar eintiteas meastachán foirmiúil a dhéanamh ar mhéid in-aisghabhála sócmhainne sna cásanna a leanas: (a) i gcás nach dócha go ndéanfaidh an méadú sin ar na rátaí margaidh difear don ráta lascaine a úsáidtear chun luach úsáide na sócmhainne a ríomh. Mar shampla, seans nach mbeidh éifeacht ábhartha ag rátaí úis gearrthéarmacha ar an ráta lascaine a úsáidtear le haghaidh sócmhainn a bhfuil saolré úsáide fhada fágtha aici; (b) i gcás gur dócha go ndéanfaidh an méadú sin ar na rátaí margaidh difear don ráta lascaine a úsáidtear chun luach úsáide na sócmhainne a ríomh, ach go dtaispeánann anailís íogaireachta roimhe sin maidir leis an méid in-aisghabhála na nithe a leanas: (i) ní dócha go dtiocfaidh laghdú ábhartha ar an méid in-aisghabhála mar gheall gur dócha go dtiocfaidh méadú ar shreabhadh airgid todhchaí freisin (e.g. i gcásanna áirithe, d’fhéadfadh eintiteas a bheith in ann a léiriú go ndéanann sé coigeartú ar a ioncaim mar chúiteamh ar aon mhéadú ar rátaí an mhargaidh); nó (ii) ní dócha go dtarlóidh caillteanas lagaithe ábhartha mar thoradh ar an laghdú ar an méid in-aisghabhála.

17

I gcás ina bhfuil táscaire ann go bhféadfaidh sócmhainn a bheith lagaithe, d’fhéadfadh sin a thabhairt le tuiscint nach mór an saolré úsáide atá fágtha, an modh dímheasa (amúchta) nó an luach iarmharach le haghaidh na sócmhainne a athbhreithniú agus a choigeartú i gcomhréir leis an gcaighdeán is infheidhme maidir leis an tsócmhainn, fiú mura n-aithnítear aon chaillteanas lagaithe le haghaidh na sócmhainne.

MÉID IN-AISGHABHÁLA A THOMHAS

18

Tugtar sainmhíniú sa chaighdeán seo ar mhéid in-aisghabhála mar an méid is airde de luach cóir sócmhainne nó aonaid giniúna airgid lúide costais diúscartha agus a luach úsáide. Leagtar amach i míreanna 19-57 na ceanglais maidir le méid in-aisghabhála a thomhas. Úsáidtear an téarma ‘sócmhainn’ sna ceanglais sin ach tá feidhm chomhionann acu maidir le sócmhainn aonair nó aonad giniúna airgid.

19

Ní gá luach cóir sócmhainne lúide costais diúscartha agus a luach úsáide a chinneadh i gcónaí. Má tá ceachtar den dá mhéid sin níos mó ná suim ghlanluacha na sócmhainne, níl an tsócmhainn lagaithe agus ní gá meastachán a dhéanamh ar an méid eile.

20

D’fhéadfadh sé go mbeifí in ann luach cóir lúide costais diúscartha a thomhas, fiú mura mbeadh praghas arna lua i margadh gníomhach le haghaidh sócmhainn chomhionann. Ní bheifí in ann luach cóir lúide costais diúscartha a thomhas uaireanta, áfach, mar gheall nach bhfuil aon bhunús ann chun meastachán iontaofa a dhéanamh ar an bpraghas ar a ndéanfaí idirbheart ordúil chun an tsócmhainn a dhíol idir rannpháirtithe sa mhargadh ar dháta an tomhais faoi dhálaí reatha an mhargaidh. Sa chás sin, féadfaidh an t-eintiteas luach úsáide na sócmhainne a úsáid mar a méid in-aisghabhála.

21

I gcás nach bhfuil aon chúis ann lena chreidiúint go bhfuil luach úsáide sócmhainne níos mó go hábhartha ná a luach cóir lúide costais diúscartha, féadtar luach cóir lúide costais diúscartha na sócmhainne a úsáid mar a méid in-aisghabhála. Is mar sin a bheidh an cás go minic maidir le sócmhainn arna sealbhú lena diúscairt. Is amhlaidh sin mar gheall go mbeidh luach úsáide sócmhainne arna sealbhú lena diúscairt comhdhéanta de na glanfháltais diúscartha, go príomha, óir is dócha go mbeidh an sreabhadh airgid todhchaí ó úsáid leanúnach a bheith á baint as an tsócmhainn go dtí tráth a diúscartha diomaibhseach.

22

Déantar méid in-aisghabhála a chinneadh le haghaidh sócmhainn aonair, ach amháin i gcás nach ngineann an tsócmhainn insreabhadh airgid atá neamhspleách ar insreabhadh airgid ó shócmhainní eile nó ó ghrúpaí sócmhainní, den chuid is mó. Más amhlaidh an cás, cinntear méid in-aisghabhála le haghaidh an aonaid giniúna airgid lena mbaineann an tsócmhainn (féach míreanna 65-103), ach amháin sna cásanna a leanas: (a) tá luach cóir lúide costais diúscartha na sócmhainne níos airde ná a suim glanluacha; nó (b) is féidir luach úsáide na sócmhainne a mheas a bheith gar dá luach cóir lúide costais diúscartha agus is féidir luach cóir lúide costais diúscartha a thomhas.

23

I roinnt cásanna, d’fhéadfadh sé go soláthróidh meastacháin, meánluachanna agus aicearraí ríomhaireachtúla neastacháin iontaofa ar na ríomhanna mionsonraithe a léirítear sa chaighdeán seo chun luach cóir lúide costais diúscartha nó luach úsáide a chinneadh.

Méid in-aisghabhála sócmhainne doláimhsithe ag a bhfuil saolré úsáide éiginnte a thomhas

24

Le mír 10, éilítear go ndéanfaí tástáil le haghaidh lagú ar shócmhainn dholáimhsithe ag a bhfuil saolré úsáide éiginnte ar bhonn bliantúil trína suim ghlanluacha a chur i gcomparáid lena méid in-aisghabhála, gan beann ar cibé atá nó nach bhfuil aon táscaire ann go bhféadfaidh sí a bheith lagaithe. Mar sin féin, an ríomh mionsonraithe is déanaí a rinneadh i dtréimhse roimhe sin maidir le méid in-aisghabhála sócmhainne den sórt sin, féadtar é a úsáid sa tástáil le haghaidh lagú i gcomhair na sócmhainne sin sa tréimhse reatha, ar choinníoll go gcomhlíontar na critéir uile a leanas: (a) i gcás nach ngineann an tsócmhainn dholáimhsithe insreabhadh airgid ó úsáid leanúnach atá neamhspleách, den chuid is mó, ón insreabhadh airgid ó shócmhainní eile nó ó ghrúpaí sócmhainní agus i gcás ina ndéantar tástáil le haghaidh lagú uirthi dá bhrí sin mar chuid den aonad giniúna airgid lena mbaineann sí, níl athrú suntasach tagtha ar na sócmhainní agus dliteanais a chomhdhéanann an t-aonad sin ón ríomh is déanaí ar mhéid in-aisghabhála; (b) an toradh ar an ríomh is déanaí ar mhéid in-aisghabhála ná méid a bhí níos mó go suntasach ná suim ghlanluacha na sócmhainne; agus (c) bunaithe ar anailís ar na teagmhais a tharla agus ar na himthosca ar tháinig athrú orthu ón ríomh is déanaí ar mhéid in-aisghabhála, is beag an dóchúlacht go gcinnfí go mbeadh méid in-aisghabhála reatha níos lú ná suim ghlanluacha na sócmhainne.

Luach cóir lúide costais diúscartha

25-27 bliana

[Scriosta]

28

Déantar costais diúscartha, seachas na cinn sin a aithníodh mar dhliteanais, a asbhaint agus luach cóir lúide costais diúscartha á thomhas. Ar shamplaí de chostais den sórt sin tá costais dlí, dleacht stampála agus cánacha idirbheart comhchosúla, costais maidir leis an tsócmhainn a bhaint, agus costais incriminteacha dhíreacha chun sócmhainn a chur i riocht lena díol. Ní costais incriminteacha dhíreacha maidir leis an tsócmhainn a dhiúscairt iad sochair foirceanta (mar a shainmhínítear in IAS 19) agus costais a bhaineann le gnó a laghdú nó a atheagrú i ndiaidh sócmhainn a dhiúscairt.

29

Uaireanta, ach sócmhainn a dhiúscairt, cheanglófaí ar an gceannaitheoir dliteanas a ghlacadh agus ní bheadh ach luach cóir amháin lúide costais diúscartha ar fáil le haghaidh na sócmhainne agus an dliteanais araon. Mínítear i mír 78 conas plé le cásanna den sórt sin.

Luach úsáide

30

Léireofar na gnéithe a leanas agus luach úsáide sócmhainne á ríomh: (a) meastachán ar na sreafaí airgid todhchaí a bhfuil coinne ag an eintiteas lena ndíorthú ón tsócmhainn; (b) ionchais faoi éagsúlachtaí féideartha i méid nó uainiú na sreafaí airgid todhchaí sin; (c) amluach airgid, arna léiriú ag ráta úis reatha an mhargaidh atá saor ó riosca; (d) an praghas ar an neamhchinnteacht ar ghné dhílis den tsócmhainn é a sheasamh; agus (e) fachtóirí eile, amhail neamhleachtacht, a léireodh rannpháirtithe an mhargaidh agus iad ag praghsáil na sreafaí airgid todhchaí a bhfuil coinne ag an eintiteas lena ndíorthú ón tsócmhainn.

31

Baineann na céimeanna a leanas le meastachán a dhéanamh ar luach úsáide sócmhainne: (a) meastachán a dhéanamh ar na hinsreafaí agus ar na heis-sreafaí airgid atá le díorthú ó úsáid leanúnach a bhaint as an tsócmhainn agus óna diúscairt ar deireadh; agus (b) an ráta lascaine iomchuí a chur i bhfeidhm maidir leis na sreafaí airgid todhchaí sin.

32

Féadtar na gnéithe arna sainaithint i mír 30(b), (d) agus (e) a léiriú mar choigeartuithe ar na sreafaí airgid todhchaí nó mar choigeartuithe ar an ráta lascaine. Pé cur chuige a ghlacann eintiteas chun ionchais faoi éagsúlachtaí féideartha i méid nó in uainiú sreafaí airgid todhchaí a léiriú, is é an toradh a bheidh air sin luach láithreach ionchasach na sreafaí airgid todhchaí a léiriú, i.e. meán ualaithe na dtorthaí féideartha ar fad. Soláthraítear treoraíocht bhreise i bhFoscríbhinn A faoi úsáid a bhaint as teicnící maidir le luach láithreach agus luach úsáide sócmhainne a thomhas.

An bunús le meastacháin maidir le sreafaí airgid todhchaí

33

Agus luach úsáide á thomhas aige, déanfaidh eintiteas an méid a leanas: (a) réamh-mheastacháin ar shreabhadh airgid a bhunú ar thoimhdí réasúnacha ar féidir tacú leo a léiríonn an meastachán is fearr ag na mbainistíocht ar an raon dálaí eacnamaíocha a bheidh ann thar shaolré úsáide na sócmhainne. Leagfar béim níos mó ar fhianaise sheachtrach; (b) réamh-mheastacháin ar shreabhadh airgid a bhunú ar na buiséid/réamhaisnéisí airgeadais is déanaí a d’fhormheas an bhainistíocht, ach eisiafar aon insreabhadh nó eis-sreabhadh airgid todhchaí réamh-mheasta a bhfuil coinne leis go n-eascróidh siad as athstruchtúrú sa todhchaí nó as feabhas ar fheidhmíocht na sócmhainne. Cuimseoidh réamh-mheastacháin a bhunaítear ar na buiséid/réamhaisnéisí sin tréimhse uasta 5 bliana, ach amháin i gcás gur féidir údar a thabhairt le tréimhse níos faide; (c) réamh-mheastacháin ar shreabhadh airgid níos faide ná an tréimhse a chumhdaítear leis na buiséid/réamhaisnéisí is déanaí a mheas trí na réamh-mheastacháin a eachtarshuí bunaithe ar bhuiséid/réamhaisnéisí agus ráta fáis cobhsaí nó laghdaitheach a úsáid le haghaidh na mblianta dá éis sin, ach amháin i gcás gur féidir údar a thabhairt le ráta méadaitheach. Ní sháróidh an ráta fáis seo an meánráta fáis fadtéarmach do na táirgí, tionscail, nó tír nó tíortha ina n-oibríonn an t-eintiteas, ná don mhargadh ina n-úsáidtear an tsócmhainn, ach amháin i gcás gur féidir údar a thabhairt le ráta níos airde.

34

Déanann an bhainistíocht measúnú ar réasúntacht na dtoimhdí ar a mbunaítear a réamh-mheastacháin reatha ar shreabhadh airgid trí bhíthin scrúdú a dhéanamh ar na cúiseanna leis na difríochtaí idir réamh-mheastacháin ar shreafaí airgid san am atá caite agus sreafaí airgid iarbhír. Áiritheoidh an bhainistíocht go bhfuil na toimhdí ar a mbunaítear a réamh-mheastacháin reatha ar shreabhadh airgid comhsheasmhach le torthaí iarbhír san am atá caite, ar choinníoll gur iomchuí déanamh amhlaidh i bhfianaise iarmhairtí teagmhas nó imthosca nárbh ann dóibh nuair a gineadh na sreafaí airgid iarbhír sin.

35

Nach bhfuil fáil ar bhuiséid/réamhaisnéisí airgeadais atá mionsonraithe, sainráite agus iontaofa ar shreafaí airgid todhchaí le haghaidh tréimhsí níos faide ná 5 bliana. Ar an gcúis sin, bunaítear réamh-mheastachán na bainistíochta ar shreafaí airgid todhchaí ar na buiséid/réamhaisnéisí is déanaí ar feadh 5 bliana ar a mhéad. Féadfaidh an bhainistíocht úsáid a bhaint as réamhaisnéisí ar shreafaí airgid a bhunaítear ar bhuiséid/réamhaisnéisí airgeadais thar thréimhse níos faide ná 5 bliana i gcás ina bhfuil sí muiníneach gur iontaofa iad na réamh-mheastacháin sin agus go bhféadfaidh sí a cumas a léiriú, bunaithe ar thaithí roimhe sin, chun sreafaí airgid a réamh-mheas go cruinn thar na tréimhse níos faide sin.

36

Déantar réamh-mheastacháin ar shreabhadh airgid go dtí deireadh shaolré úsáide sócmhainne trí na réamh-mheastacháin ar shreabhadh airgid a bhunaítear ar na buiséid/réamhaisnéisí airgeadais a eachtarshuí ag úsáid ráta fáis le haghaidh na mblianta dá éis sin. Is ráta cobhsaí nó laghdaitheach é sin, ach amháin i gcás ina meaitseálann an ráta faisnéis oibiachtúil faoi phatrúin thar shaolré táirge nó tionscail. Más iomchuí, is nialas nó diúltach é an ráta fáis.

37

Nuair atá dálaí fabhracha ann, is dócha go rachaidh iomaitheoirí isteach sa mhargadh agus go gcuirfidh siad srian ar fhás. Dá bhrí sin, beidh deacracht ag eintitis an meánráta fáis stairiúil a shárú san fhadtéarma (mar shampla, 20 bliain) do na táirgí, tionscal, nó tír nó tíortha ina n-oibríonn an t-eintiteas, nó don mhargadh ina n-úsáidtear an tsócmhainn.

38

Agus faisnéis ó bhuiséid/réamhaisnéisí airgeadais á húsáid aige, breithníonn eintiteas cé acu an léiríonn nó nach léiríonn an fhaisnéis toimhdí réasúnacha ar féidir tacú leo a léiríonn an meastachán is fearr ag an mbainistíocht maidir leis an tacar dálaí eacnamaíocha a bheidh ann thar an tsaolré úsáide atá fágtha ag an tsócmhainn.

Comhdhéanamh meastachán ar shreafaí airgid todhchaí

39

Áireofar an méid seo a leanas leis na meastacháin ar shreafaí airgid todhchaí: (a) réamh-mheastacháin ar shreafaí airgid ó úsáid leanúnach a bhaint as an tsócmhainn; (b) réamh-mheastacháin ar eis-sreafaí airgid a thabhaítear de riachtanas chun na hinsreafaí airgid ó úsáid leanúnach a bhaint as an tsócmhainn a ghiniúint (lena n-áirítear eis-sreafaí airgid chun an tsócmhainn a ullmhú lena húsáid) agus a fhéadtar a chur go díreach leis an tsócmhainn nó a leithdháileadh ar bhonn réasúnach agus comhsheasmhach ar an tsócmhainn; agus (c) glansreafaí airgid, más ann dóibh, atá le fáil (nó le híoc) chun an tsócmhainn a dhiúscairt ag deireadh a saolré úsáide.

40

Léiríonn meastacháin ar shreafaí airgid todhchaí agus an ráta lascaine toimhdí comhsheasmhacha maidir le méaduithe ar phraghsanna atá inchurtha i leith boilsciú ginearálta. Dá bhrí sin, i gcás ina n-áirítear éifeacht na méaduithe ar phraghsanna atá inchurtha i leith boilsciú ginearálta sa ráta lascaine, meastar sreafaí airgid todhchaí i dtéarmaí ainmniúla. I gcás ina n-eisiatar éifeacht na méaduithe ar phraghsanna atá inchurtha i leith boilsciú ginearálta sa ráta lascaine, meastar sreafaí airgid todhchaí i dtéarmaí réadacha (ach áirítear leo méaduithe nó laghduithe sonracha ar phraghsanna amach anseo).

41

Áirítear le réamh-mheastacháin ar eis-sreafaí airgid na cinn chun an tsócmhainn a sheirbhísiú ó lá go lá chomh maith le forchostais amach anseo a fhéadtar a chur go díreach i leith úsáid a bheith á baint as an tsócmhainn nó a leithdháileadh ar bhonn réasúnach agus comhsheasmhach ar úsáid a bheith á baint as an tsócmhainn.

42

I gcás nach n-áirítear fós le suim ghlanluacha sócmhainne na heis-sreafaí airgid uile atá le tabhú sula mbeidh sí réidh le húsáid nó le díol, áirítear leis an meastachán ar eis-sreafaí airgid todhchaí meastachán ar aon eis-sreabhadh airgid breise a bhfuil coinne lena thabhú sula mbeidh an tsócmhainn réidh le húsáid nó le díol. Mar shampla, is amhlaidh an cás maidir le foirgneamh faoi thógáil nó tionscadal forbartha nach bhfuil tugtha chun críche fós.

43

Chun comhaireamh dúbailte a sheachaint, ní áirítear le sreafaí airgid todhchaí: (a) insreafaí airgid ó shócmhainní a ghineann insreafaí airgid atá neamhspleách den chuid is mó ar na hinsreafaí airgid ón tsócmhainn faoi athbhreithniú (mar shampla, sócmhainní airgeadais amhail earraí infhaighte); agus (b) eis-sreafaí airgid a bhaineann le hoibleagáidí a aithníodh mar dhliteanais (mar shampla, suimeanna iníoctha, pinsin nó soláthairtí).

44

Déanfar meastachán ar shreafaí airgid todhchaí le haghaidh na sócmhainne sa riocht ina bhfuil sí faoi láthair. Ní áireofar le meastacháin ar shreafaí airgid todhchaí insreafaí nó eis-sreafaí airgid todhchaí measta a bhfuil coinne leis go n-eascróidh siad as: (a) athstruchtúrú amach anseo nach bhfuil eintiteas tiomanta dó fós; nó (b) feabhas nó méadú ar fheidhmíocht na sócmhainne.

45

Ós rud é go meastar sreafaí airgid todhchaí le haghaidh na sócmhainne sa riocht ina bhfuil sí faoi láthair, ní léirítear an méid a leanas le luach úsáide: (a) eis-sreafaí airgid todhchaí nó coigilteas costais ghaolmhair (mar shampla laghduithe ar chostais foirne) nó sochair a bhfuil coinne leis go n-eascróidh siad as athstruchtúrú amach anseo nach bhfuil eintiteas tiomanta dó fós; nó (b) eis-sreafaí airgid a chuirfidh feabhas nó méadú ar fheidhmíocht na sócmhainne nó na hinsreafaí airgid gaolmhara a bhfuil coinne leis go n-eascróidh siad as eis-sreafaí den sórt sin.

46

Is éard atá in athstruchtúrú clár a phleanálann agus a rialaíonn an bhainistíocht agus lena n-athraítear go bunúsach raon feidhme gnó a dhéanann eintiteas nó an bealach ina ndéantar an gnó sin. Tá treoraíocht in IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha lena soiléirítear an cás ina bhfuil eintiteas tiomanta d’athstruchtúrú.

47

Nuair a thagann eintiteas chun bheith tiomanta d’athstruchtúrú, is dócha go ndéanfaidh an t-athstruchtúrú sin difear do roinnt sócmhainní. Chomh luath agus atá an t-eintiteas tiomanta d’athstruchtúrú: (a) a mheastacháin ar insreafaí agus eis-sreafaí airgid todhchaí chun a luach úsáide a chinneadh, léiríonn siad an coigilteas costais agus tairbhí eile ón athstruchtúrú (bunaithe ar na buiséid/réamhaisnéisí airgeadais is déanaí a d’fhormheas an bhainistíocht); agus (b) áirítear a mheastacháin ar eis-sreafaí airgid todhchaí le haghaidh an athstruchtúraithe i bhforáil maidir le hathstruchtúrú i gcomhréir le IAS 37. Le Sampla Léiriúcháin 5, léirítear an éifeacht atá ag athstruchtúrú amach anseo ar ríomh luach úsáide.

48

Go dtí go dtabhaíonn eintiteas eis-sreafaí airgid a chuireann feabhas nó méadú ar fheidhmíocht na sócmhainne, ní áirítear le meastacháin ar eis-sreafaí airgid todhchaí na hinsreafaí airgid todhchaí a bhfuil coinne leis go n-eascróidh siad as an méadú ar thairbhí eacnamaíocha atá bainteach leis an eis-sreabhadh airgid (féach Sampla Léiriúcháin 6).

49

Áirítear le meastacháin ar shreafaí airgid todhchaí eis-sreafaí airgid todhchaí a bhfuil gá leo chun an leibhéal tairbhí eacnamaíocha a bhfuil coinne leis go n-eascróidh siad as an tsócmhainn sa riocht ina bhfuil sí faoi láthair a chothabháil. Nuair atá aonad giniúna airgid comhdhéanta de shócmhainní ag a bhfuil saolréanna úsáide measta éagsúla, a bhfuil gach ceann díobh fíor-riachtanach le d’oibriú leanúnach an aonaid, breithnítear gur cuid de sheirbhísiú an aonaid ó lá go lá é sócmhainní a bhfuil saolréanna níos gaire acu a athsholáthar, agus na sreafaí airgid todhchaí atá bainteach leis an aonad á meas. Ar an gcuma chéanna, nuair atá sócmhainn aonair comhdhéanta de chomhpháirteanna ag a bhfuil saolréanna úsáide measta éagsúla, breithnítear gur cuid de sheirbhísiú na sócmhainne ó lá go lá é comhpháirteanna a bhfuil saolréanna níos gaire acu a athsholáthar, agus na sreafaí airgid todhchaí arna nginiúint ag an tsócmhainn á meas.

50

Ní áireofar an méid a leanas leis na meastacháin ar shreafaí airgid todhchaí: (a) insreafaí nó eis-sreafaí airgid ó ghníomhaíochtaí maoiniúcháin; nó (b) fáltais nó íocaíochtaí cánach ioncaim.

51

Léiríonn sreafaí airgid todhchaí measta toimhdí atá comhsheasmhach leis an mbealach a chinntear an ráta lascaine. Mura ndéantar sin, déanfar éifeacht toimhdí áirithe a chomhaireamh faoi dhó nó tabharfar neamhaird orthu. Ós rud é go mbreithnítear amluach airgid trí bhíthin na sreafaí airgid todhchaí measta a lascainiú, eisiatar insreafaí nó eis-sreafaí airgid ó ghníomhaíochtaí maoiniúcháin sna sreafaí airgid sin. Ar an gcuma chéanna, ós rud é go gcinntear an ráta lascaine roimh cháin, meastar sreafaí airgid todhchaí roimh cháin freisin.

52

Is éard a bheidh sa mheastachán ar ghlansreafaí airgid atá le fáil (nó le híoc) chun sócmhainn a dhiúscairt ag deireadh a saolré úsáide, an méid a bhfuil coinne ag an eintiteas lena fháil ó dhiúscairt na sócmhainne in idirbheart ar neamhthuilleamaí idir páirtithe eolasacha agus toilteanacha, i ndiaidh costais diúscartha mheasta a asbhaint.

53

Cinntear an meastachán ar ghlansreafaí airgid atá le fáil (nó le híoc) chun sócmhainn a dhiúscairt ag deireadh a saolré úsáide ar bhealach atá comhchosúil le luach cóir lúide costais diúscartha sócmhainne, seachas go ndéantar na rudaí a leanas agus na glansreafaí airgid sin á meas: (a) úsáideann eintiteas na praghsanna atá i réim ar dháta an mheastacháin le haghaidh sócmhainní comhchosúla a bhfuil deireadh a saolré úsáide bainte amach acu agus a d’oibrigh faoi dhálaí atá comhchosúil leis na dálaí ina n-úsáidfear an tsócmhainn; (b) déanann an t-eintiteas coigeartú ar na praghsanna sin le haghaidh an éifeacht a bheidh ag méaduithe ar phraghsanna amach anseo mar gheall ar bhoilsciú ginearálta agus le haghaidh méaduithe/laghduithe sonracha ar phraghsanna amach anseo. Mar sin féin, i gcás ina n-eisiatar éifeacht an bhoilscithe ghinearálta ó mheastacháin ar shreafaí airgid todhchaí ó úsáid leanúnach a bheith á baint as an tsócmhainn agus an ráta lascaine, eisíonn an t-eintiteas an éifeacht sin ón meastachán ar ghlansreafaí airgid ar dhiúscairt freisin.

53A

Tá luach cóir difriúil ó luach úsáide. Léiríonn luach cóir na toimhdí a d’úsáidfeadh rannpháirtithe sa mhargadh agus an tsócmhainn á praghsáil acu. I gcodarsnacht leis sin, léiríonn luach úsáide éifeachtaí fachtóirí a d’fhéadfadh a bheith ag baint go sonrach leis an eintiteas agus nach bhfuil feidhm acu maidir le heintitis go ginearálta. Mar shampla, ní léiríonn luach cóir aon cheann de na fachtóirí a leanas a mhéid nach mbeidís ar fáil go ginearálta do rannpháirtithe sa mhargadh: (a) luach breise arna dhíorthú ón ngrúpáil sócmhainní (amhail punann réadmhaoine infheistíochta a chruthú i suíomhanna éagsúla); (b) sineirgí idir an tsócmhainn atá á tomhas agus sócmhainní eile; (c) cearta dlíthiúla nó srianta dlí a bhaineann go sonrach le húinéir reatha na sócmhainne agus leis an úinéir sin amháin; agus (d) sochair chánach nó muirir chánach a bhaineann go sonrach le húinéir reatha na sócmhainne.

Sreafaí airgid todhchaí airgeadra eachtraigh

54

Déantar sreafaí airgid todhchaí a mheas san airgeadra ina nginfear iad agus ansin déantar iad a lascainiú ag úsáid ráta lascaine atá iomchuí le haghaidh an airgeadra sin. Aistríonn eintiteas an luach reatha ag úsáid an spotráta malartaithe ar an dáta a ríomhtar an luach úsáide.

Ráta lascaine

55

Is éard a bheidh sa ráta (rátaí) lascaine ráta (rátaí) roimh cháin a léiríonn measúnuithe reatha an mhargaidh ar: (a) amluach airgid; agus (b) na rioscaí a bhaineann go sonrach leis an tsócmhainn nach bhfuil coigeartú ina leith déanta ar na meastacháin ar shreafaí airgid todhchaí.

56

Is éard atá i ráta a léiríonn measúnuithe reatha an mhargaidh ar amluach airgid agus ar na rioscaí a bhaineann go sonrach leis an tsócmhainn an toradh a bheadh de dhíth ó infheisteoirí i gcás ina roghnóidís infheistíocht a ghinfeadh sreafaí airgid ar mhéideanna, uainiú agus próifíl riosca coibhéiseach leis na cinn a bhfuil coinne ag an eintiteas lena ndíorthú ón tsócmhainn. Déantar an ráta sin a mheas ón ráta atá intuigthe in idirbhearta margaidh reatha le haghaidh sócmhainní comhchosúla nó ón meánchostas ualaithe ar chaipiteal eintitis liostaithe ag a bhfuil sócmhainn aonair (nó punann sócmhainní) atá comhchosúil i dtéarmaí poitéinseal seirbhíse agus rioscaí leis an tsócmhainn faoi athbhreithniú. Maidir leis an ráta (na rátaí) lascaine a úsáidtear chun luach úsáide sócmhainne a thomhas, áfach, ní léireoidh sé (siad) rioscaí a bhfuil coigeartú ina leith déanta ar na meastacháin ar shreabhadh airgid todhchaí. Ina mhalairt de chás, déanfar éifeacht toimhdí áirithe a chomhaireamh faoi dhó.

57

Nuair nach bhfuil ráta sainsócmhainne ar fáil go díreach ón margadh, úsáideann eintiteas rátaí ionaid chun meastachán a dhéanamh ar an ráta lascaine. Soláthraítear treoraíocht bhreise i bhFoscríbhinn A maidir le meastachán a dhéanamh ar an ráta lascaine in imthosca den sórt sin.

CAILLTEANAS LAGAITHE A AITHINT AGUS A THOMHAS

58

I míreanna 59-64, leagtar amach na ceanglais chun caillteanais lagaithe le haghaidh sócmhainn aonair seachas cáilmheas a aithint agus a thomhas. Pléitear le haitheantas agus tomhas caillteanas lagaithe le haghaidh aonaid giniúna airgid agus cáilmheas i míreanna 65-108.

59

I gcás ina bhfuil méid in-aisghabhála sócmhainne níos lú ná a suim ghlanluacha, agus sa chás sin amháin, laghdófar suim ghlanluacha na sócmhainne go dtí a méid in-aisghabhála. Is caillteanas lagaithe é an laghdú sin.

60

Aithneofar caillteanas lagaithe láithreach i mbrabús nó caillteanas, ach amháin i gcás ina sealbhaítear an tsócmhainn ag an méid athluacháilte i gcomhréir le caighdeán eile (mar shampla, i gcomhréir leis an tsamhail athluachála in IAS 16). Caithfear le haon chaillteanas lagaithe de shócmhainn athluacháilte mar laghdú athluachála i gcomhréir leis an gcaighdeán eile sin.

61

Aithnítear caillteanas lagaithe ar shócmhainn athluacháilte i mbrabús nó caillteanas. Aithnítear caillteanas lagaithe ar shócmhainn athluacháilte, áfach, in ioncam cuimsitheach eile a mhéid nach mó an caillteanas lagaithe ná an méid atá sa bharrachas athluachála maidir leis an tsócmhainn chéanna sin. Laghdaítear an barrachas athluachála le haghaidh na sócmhainne sin de bharr caillteanas lagaithe den sórt sin ar shócmhainn athluacháilte.

62

Nuair atá an méid a mheastar le haghaidh caillteanas lagaithe níos mó ná suim ghlanluacha na sócmhainne lena mbaineann sé, aithneofar eintiteas dliteanas, i gcás ina n-éilítear sin le caighdeán eile agus sa chás sin amháin.

63

I ndiaidh caillteanas lagaithe a aithint, déanfar an muirear dímheasa (amúchadh) le haghaidh na sócmhainne a choigeartú i dtréimhsí amach anseo chun suim ghlanluacha athbhreithnithe na sócmhainne, lúide a luach iarmharach (más ann dó), a leithdháileadh ar bhonn córasach thar an tsaolré úsáide atá fágtha aici.

64

I gcás ina n-aithnítear caillteanas lagaithe, déantar aon tsócmhainn chánach iarchurtha nó dliteanas a chinneadh i gcomhréir le IAS 12 trí bhíthin suim ghlanluacha athbhreithnithe na sócmhainne a chur i gcomparáid lena bonn cánach (féach Sampla Léiriúcháin 3).

AONAID GINIÚNA AIRGID AGUS CÁILMHEAS

65

I míreanna 66–108 agus i bhFoscríbhinn C, leagtar amach na ceanglais maidir leis an aonad giniúna airgid lena mbaineann sócmhainn a shainaithint, maidir le suim ghlanluacha aonaid giniúna airgid agus cáilmheasa a chinneadh, agus maidir le caillteanais lagaithe aonaid giniúna airgid agus cáilmheasa a aithint.

An t-aonad giniúna airgid lena mbaineann an tsócmhainn a shainaithint

66

I gcás ina bhfuil aon táscaire ann go bhféadfaidh sócmhainn a bheith lagaithe, déanfar meastachán ar mhéid in-aisghabhála le haghaidh na sócmhainne aonair. I gcás ina bhfuil sé dodhéanta meastachán a dhéanamh ar mhéid in-aisghabhála na sócmhainne aonair, déanfaidh eintiteas méid in-aisghabhála an aonaid giniúna airgid lena mbaineann an tsócmhainn a chinneadh (aonad giniúna airgid na sócmhainne).

67

Ní féidir méid in-aisghabhála sócmhainne aonair a chinneadh sna cásanna a leanas: (a) ní féidir a mheas go bhfuil luach úsáide na sócmhainne gar dá luach cóir lúide costais diúscartha (mar shampla, nuair nach féidir a mheas go bhfuil na sreafaí airgid todhchaí ó úsáid leanúnach a bheith á baint as an tsócmhainn diomaibhseach); agus (b) ní ghineann an tsócmhainn insreafaí airgid atá neamhspleách den chuid is mó ar na hinsreafaí airgid ó shócmhainní eile. Sna cásanna sin, ní féidir an luach úsáide agus, dá bhrí sin, an méid in-aisghabhála, a chinneadh ach amháin le haghaidh aonad giniúna airgid na sócmhainne. Sampla Tá eintiteas mianadóireachta ina úinéir ar iarnród príobháideach chun tacú lena ghníomhaíochtaí mianadóireachta. Ní fhéadfaí an t-iarnród príobháideach a dhíol ach amháin ar dhramhluach agus ní ghineann sé insreafaí airgid atá neamhspleách den chuid is mó ar na hinsreafaí airgid ó shócmhainní eile an mhianaigh. Ní féidir meastachán a dhéanamh ar mhéid in-aisghabhála an iarnróid phríobháidigh mar ní féidir a luach úsáide a chinneadh agus is dócha go mbeadh sé difriúil ón dramhluach. Dá bhrí sin, déanann an t-eintiteas meastachán ar mhéid in-aisghabhála an aonaid giniúna airgid lena mbaineann an t-iarnród príobháideach i.e. an mianach ina iomláine.

68

Mar a shainmhínítear i mír 6 is é aonad giniúna airgid sócmhainne an grúpa sócmhainní inaitheanta is lú lena n-áirítear an tsócmhainn agus lena ngintear insreafaí airgid atá neamhspleách den chuid is mó ar na hinsreafaí airgid ó shócmhainní eile nó ó ghrúpaí sócmhainní. Tá breithiúnas i gceist le haonad giniúna airgid sócmhainne a shainaithint. I gcás nach féidir méid in-aisghabhála a chinneadh le haghaidh sócmhainn aonair, sainaithníonn eintiteas an comhiomlánú sócmhainní is ísle a ghineann insreafaí airgid atá neamhspleách den chuid is mó. Sampla Soláthraíonn cuideachta bus seirbhísí ar conradh le bardas a éilíonn seirbhís íosta ar gach ceann de chúig bhealach ar leithligh. Is féidir sócmhainní atá dírithe ar gach bealach agus na sreafaí airgid ó gach bealach a shainaithint ar leithligh. Tá caillteanas suntasach oibriúcháin i gceist le ceann de na bealaí. Ós rud é nach bhfuil de rogha ag an eintiteas aon bhealach bus amháin a chiorrú, is iad na hinsreafaí airgid a ghineann na cúig bhealach le chéile é an leibhéal is ísle insreafaí airgid inaitheanta atá neamhspleách den chuid is mó ar na hinsreafaí airgid ó shócmhainní eile nó ó ghrúpaí sócmhainní. Is é an chuideachta bus ina hiomláine an t-aonad giniúna airgid le haghaidh gach bealaigh.

69

Is éard is insreafaí airgid ann insreafaí airgid thirim agus coibhéisí airgid a fhaightear ó pháirtithe atá seachtrach don eintiteas. Agus é ag sainaithint cé acu atá nó nach bhfuil insreafaí airgid ó shócmhainn (nó ó ghrúpa sócmhainní) neamhspleách den chuid is mó ar na hinsreafaí airgid ó shócmhainní eile (nó ó ghrúpaí sócmhainní eile), breithníonn eintiteas fachtóirí éagsúla, lena n-áirítear an bealach a ndéanann an bhainistíocht faireachán ar oibríochtaí an eintitis (amhail trí línte táirgí, gnólachtaí, suíomhanna aonair, ceantair nó limistéir réigiúnacha) nó an bealach a ndéanann an bhainistíocht cinntí faoi leanúint ar aghaidh le sócmhainní agus le hoibríochtaí an eintitis nó faoina ndiúscairt. Tugtar samplaí d’aonad giniúna airgid a shainaithint i Sampla Léiriúcháin 1.

70

I gcás gurb ann do mhargadh gníomhach le haghaidh an aschuir arna tháirgeadh ag sócmhainn nó ag grúpa sócmhainní, sainaithneofar an tsócmhainn nó an grúpa sócmhainní sin mar aonad giniúna airgid, fiú i gcás ina n-úsáidtear cuid den aschur nó an t-aschur ar fad go hinmheánach. I gcás ina ndéanann praghsáil aistrithe inmheánach difear do na hinsreafaí airgid a ghineann aon tsócmhainn nó aonad giniúna airgid, úsáidfidh eintiteas an meastachán is fearr ón mbainistíocht ar an bpraghas (na praghsanna) amach anseo a d’fhéadfaí a bhaint amach in idirbheart ar neamhthuilleamaí agus meastachán á dhéanamh aige ar: (a) na hinsreafaí airgid todhchaí a úsáidtear chun luach úsáide na sócmhainne nó an aonaid giniúna airgid a chinneadh; agus (b) na heis-sreafaí airgid todhchaí a úsáidtear chun luach úsáide aon sócmhainn nó aonad giniúna airgid eile a ndéanann an phraghsáil aistrithe inmheánach difear dóibh a chinneadh.

71

Fiú i gcás ina n-úsáideann aonaid eile de chuid an eintitis cuid den aschur arna tháirgeadh ag sócmhainn nó ag grúpa sócmhainní, nó an t-aschur uile (mar shampla, táirgí atá ag céim idirmheánach de phróiseas táirgthe), is aonad giniúna airgid ar leithligh í an tsócmhainn nó an grúpa sócmhainní sin dá bhféadfadh an t-eintiteas an t-aschur a dhíol ar mhargadh gníomhach. Is amhlaidh sin toisc go bhféadfadh an tsócmhainn nó an grúpa sócmhainní sin insreafaí airgid a ghineadh a bheadh neamhspleách den chuid is mó ar na hinsreafaí airgid ó shócmhainní eile nó ó ghrúpaí sócmhainní. Agus faisnéis á húsáid aige atá bunaithe ar bhuiséid/réamhaisnéisí a bhaineann le haonad giniúna airgid den sórt sin, nó le haon sócmhainn nó aonad giniúna airgid eile a ndéanann praghsáil aistrithe inmheánach difear dóibh, déanann eintiteas coigeartú ar an bhfaisnéis sin i gcás nach léiríonn praghsanna aistrithe inmheánacha an meastachán is fearr ón mbainistíocht ar phraghsanna amach anseo a d’fhéadfaí a bhaint amach in idirbheart ar neamhthuilleamaí.

72

Sainaithneofar aonaid giniúna airgid go comhsheasmhach ó thréimhse go tréimhse le haghaidh na sócmhainne céanna nó le haghaidh na gcineálacha céanna sócmhainní, ach amháin i gcás ina bhfuil údar le hathrú.

73

I gcás ina gcinneann eintiteas go mbaineann sócmhainn le haonad giniúna airgid atá difriúil ón aonad giniúna airgid i dtréimhsí roimhe sin, nó go bhfuil athrú tagtha ar na cineálacha sócmhainní arna gcomhiomlánú le haghaidh aonad giniúna airgid na sócmhainne, éilítear le mír 130 nochtaí maidir leis an aonad giniúna airgid, i gcás ina n-aithnítear nó go gcealaítear caillteanas lagaithe le haghaidh an aonaid giniúna airgid.

Méid in-aisghabhála agus suimeanna glanluacha aonaid giniúna airgid

74

Is éard is méid in-aisghabhála aonaid giniúna airgid ann an méid is airde de luach cóir an aonaid giniúna airgid lúide costais diúscartha agus a luach úsáide. Chun méid in-aisghabhála aonaid giniúna airgid a chinneadh, léitear aon tagairt do ‘sócmhainn’ i míreanna 19-57 mar thagairt do ‘aonad giniúna airgid’.

75

Cinnfear suim ghlanluacha aonaid giniúna airgid ar bhonn a bheidh comhsheasmhach leis an mbealach a gcinntear méid in-aisghabhála an aonaid giniúna airgid.

76

Maidir le méid in-aisghabhála aonaid giniúna airgid: (a) ní áirítear leis ach suim ghlanluacha na sócmhainní a fhéadtar a chur go díreach leis an aonad giniúna airgid, nó a leithdháileadh air, ar bhonn réasúnach agus comhsheasmhach, agus a ghinfidh na hinsreafaí airgid todhchaí a úsáidtear chun luach úsáide an aonaid giniúna airgid a chinneadh; agus (b) ní áirítear leis méid in-aisghabhála aon dliteanas aitheanta, ach amháin i gcás nach féidir méid in-aisghabhála an aonaid giniúna airgid a chinneadh gan an dliteanas sin a chur san áireamh. Is amhlaidh sin toisc go ndéantar luach cóir aonaid giniúna airgid lúide costais diúscartha agus luach úsáide aonaid giniúna airgid a chinneadh gan sreafaí airgid a bhaineann le sócmhainní nach cuid den aonad giniúna airgid iad ná dliteanais atá aitheanta a chur san áireamh (féach míreanna 28 agus 43).

77

Nuair a ghrúpáiltear sócmhainní le haghaidh measúnuithe in-aisghabhálachta, is tábhachtach gach sócmhainn a ghineann an sreabhadh ábhartha insreafaí airgid nó, a mbaintear úsáid acu chun na críche sin, a chur san áireamh san aonad giniúna airgid. Ina mhalairt de chás, d’fhéadfadh sé go ndealródh sé go mbeadh an t-aonad giniúna airgid in-aisghabhála go hiomlán i gcás ina dtarlaíonn caillteanas lagaithe i ndáiríre. I gcásanna áirithe, cé go gcuireann roinnt sócmhainní le sreafaí airgid todhchaí measta aonaid giniúna airgid, ní fhéadtar iad a leithdháileadh ar an aonad giniúna airgid ar bhonn réasúnach agus comhsheasmhach. D’fhéadfadh an cás a bheith amhlaidh maidir le sócmhainní corparáideacha nó cáilmheas amhail sócmhainní na ceannoifige. Le míreanna 80-103, mínítear conas plé leis na sócmhainní sin agus tástáil le haghaidh lagú a dhéanamh ar aonad giniúna airgid.

78

D’fhéadfadh sé gur ghá roinnt dliteanais aitheanta a chur san áireamh chun méid in-aisghabhála aonaid giniúna airgid a chinneadh. D’fhéadfadh sé sin tarlú i gcás ina gceanglódh diúscairt aonaid giniúna airgid ar an gceannaitheoir an dliteanas a ghabháil. Sa chás sin, is é luach cóir lúide costais diúscartha an aonaid giniúna airgid (nó an sreabhadh airgid measta ón diúscairt ar deireadh) an praghas chun sócmhainní an aonaid giniúna airgid agus an dliteanas le chéile a dhíol, lúide costais diúscartha. Chun comparáid bhríoch a dhéanamh idir suim ghlanluacha an aonaid giniúna airgid agus a mhéid in-aisghabhála, asbhaintear suim ghlanluacha an dliteanais agus luach úsáide agus suim ghlanluacha an aonaid giniúna airgid araon á gcinneadh. Sampla Oibríonn cuideachta mianach i dtír ina n-éilítear leis an reachtaíocht nach mór don úinéir an suíomh a athchóiriú ar thabhairt i gcrích a chuid oibríochtaí mianadóireachta. Áirítear le costas athchóirithe athsholáthar na scraithe uachtair, nach mór a bhaint sula dtosaíonn na hoibríochtaí mianadóireachta. Aithníodh soláthar le haghaidh na gcostas chun an scraith uachtair a athsholáthar chomh luath agus a baineadh an scraith uachtair. Aithníodh an méid a soláthraíodh mar chuid de chostas an mhianaigh agus tá sé á dhímheas thar shaolré úsáide an mhianaigh. AA500 (3) a atá i suim ghlanluacha an tsoláthair le haghaidh costais athchóirithe, méid atá cothrom le luach láithreach na gcostas athchóirithe. Tá tástáil le haghaidh lagú á déanamh ag an eintiteas ar an mianach. Is é an mianach ina iomláine an t-aonad giniúna airgid le haghaidh an mhianaigh. Tá roinnt tairiscintí faighte ag an eintiteas chun an mianach a cheannach ar phraghas thart ar AA800. Léirítear leis an bpraghas an fíoras go nglacfaidh an ceannaitheoir air féin an oibleagáid maidir leis an scraith uachtair a athchóiriú. Is diomaibhseach iad na costais diúscartha le haghaidh an mhianaigh. Thart ar AA1200 atá i luach úsáide an mhianaigh, gan costais athchóirithe san áireamh. atá i suim ghlanluacha an mhianaigh. atá i luach cóir lúide costais diúscartha an aonaid giniúna airgid. Tá costais athchóirithe a bhfuil soláthar déanta dóibh cheana féin san áireamh sa mhéid sin. Dá thoradh sin, cinntear an luach úsáide le haghaidh an aonaid giniúna airgid i ndiaidh na costais athchóirithe a chur san áireamh agus meastar gur AA700 é (AA1200 lúide AA500). Is AA500a atá i suim ghlanluacha an aonaid giniúna airgid, arb é suim ghlanluacha an mhianaigh (AA1000) lúide suim ghlanluacha an tsoláthair le haghaidh na gcostas athchóirithe (AA500) é. Dá bhrí sin, is mó méid in-aisghabhála an aonaid ghiniúna airgid ná a shuim ghlanluacha.

79

Ar chúiseanna praiticiúla, cinntear méid in-aisghabhála aonaid giniúna airgid uaireanta i ndiaidh sócmhainní nach cuid den aonad giniúna airgid iad (mar shampla, earraí infhaighte nó sócmhainní airgeadais eile) nó dliteanais atá aitheanta (mar shampla, earraí infhaighte, pinsin agus forálacha eile) a chur san áireamh. Sna cásanna sin, méadaítear suim ghlanluacha an aonaid giniúna airgid faoi shuim ghlanluacha na sócmhainní sin agus laghdaítear é faoi shuim ghlanluacha na ndliteanas sin.

Cáilmheas

Cáilmheas a leithdháileadh ar aonaid giniúna airgid

80

Chun críche na tástála le haghaidh lagú, déanfar cáilmheas a fuarthas i gcomhcheangal gnó a leithdháileadh, ón dáta a fuarthas é, ar gach ceann d’aonaid giniúna airgid an fhaighteora, nó ar ghrúpaí aonad giniúna airgid, a bhfuil coinne leis go dtairbheoidh siad de shineirgí an chomhcheangail, gan beann ar cé acu a dhéantar nó nach ndéantar sócmhainní eile nó dliteanais an fhaighteora a leithdháileadh ar na haonaid nó na grúpaí aonad sin. Déanfaidh gach aonad nó grúpa aonad ar a leithdháilfear cáilmheas na nithe a leanas: (a) beidh sé in ionannas leis an leibhéal is ísle laistigh den eintiteas ar a ndéantar faireachán ar an gcáilmheas chun críoch bainistíochta inmheánaí; agus (b) ní bheidh sé níos mó ná deighleoga oibriúcháin mar a sainmhínítear i mír 5 de IFRS 8 Deighleoga Oibriúcháin roimh chomhiomlánú.

81

Is sócmhainn í cáilmheas a aithnítear i gcomhcheangal gnó lena léirítear na tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo a eascraíonn as sócmhainní eile a fuarthas i gcomhcheangal gnó nach sainaithnítear ina n-aonar agus nach n-aithnítear ar leithligh. Ní ghineann cáilmheas insreafaí airgid go neamhspleách ar shócmhainní eile nó ó ghrúpaí sócmhainní, agus is minic a chuireann sé le sreafaí airgid aonad giniúna airgid iomadúil. Uaireanta, ní féidir cáilmheas a leithdháileadh ar bhonn neamhthreallach ar aonaid giniúna airgid aonair, ach ar ghrúpaí aonad giniúna airgid agus orthu sin amháin. Mar thoradh air sin, bíonn an leibhéal is ísle laistigh den eintiteas ar a ndéantar faireachán ar an gcáilmheas chun críoch bainistíochta inmheánaí comhdhéanta uaireanta d’aonaid giniúna airgid lena mbaineann an cáilmheas, ach nach féidir é a leithdháileadh orthu. Ba cheart tagairtí d’aonad giniúna airgid a bhfuil cáilmheas leithdháilte air i míreanna 83–99 agus i bhFoscríbhinn C a léamh mar thagairtí do ghrúpa aonad giniúna airgid a bhfuil cáilmheas leithdháilte air freisin.

82

Mar thoradh ar na ceanglais i mír 80 a chur i bhfeidhm, déantar tástáil le haghaidh lagaithe ar cháilmheas ar leibhéal a léiríonn conas a bhainistíonn eintiteas a oibríochtaí agus lena mbainfeadh an cáilmheas go nádúrtha. Dá bhrí sin, ní gá córais tuairiscithe bhreise a fhorbairt.

83

Ní fhéadfaidh aonad giniúna airgid a bhfuil cáilmheas leithdháilte air chun críche tástála le haghaidh lagaithe a bheith ag teacht leis an leibhéal ar a leithdháiltear cáilmheas i gcomhréir le IAS 21 Iarmhairtí Athruithe ar Rátaí Malairte Eachtraí chun gnóthachain agus caillteanais airgeadra eachtraigh a thomhas. Mar shampla, i gcás ina n-éilítear ar eintiteas le IAS 21 cáilmheas a leithdháileadh ar leibhéil réasúnta íseal chun gnóthachain agus caillteanais airgeadra eachtraigh a thomhas, ní éilítear air tástáil lagaithe a dhéanamh ar an gcáilmheas ar an leibhéal céanna sin ach amháin i gcás ina ndéanann sé faireachán ar an gcáilmheas ar an leibhéal sin freisin chun críoch bainistíochta inmheánaí.

84

I gcás nach féidir an leithdháileadh tosaigh de cháilmheas a fuarthas i gcomhcheangal gnó a thabhairt chun críche roimh dheireadh na tréimhse bliantúla ina ndéantar an comhcheangal gnó, tabharfar an leithdháileadh tosaigh sin chun críche roimh dheireadh na chéad tréimhse bliantúla a thosaíonn i ndiaidh an dáta éadála.

85

I gcomhréir le IFRS 3 Comhcheangail idir Ghnó, i gcás nach féidir an chuntasaíocht thosaigh ar chomhcheangal gnó a dhéanamh ach ar bhonn sealadach faoi dheireadh na tréimhse ina ndéantar an comhcheangal, déanfaidh an faighteoir na nithe a leanas: (a) cuntas a choinneáil ar an gcomhcheangal agus na luachanna sealadacha sin á n-úsáid; agus (b) aon choigeartú ar na luachanna sealadacha sin de thoradh thabhairt chun críche na cuntasaíochta tosaigh laistigh den tréimhse tomhais, nach rachaidh thar 12 mhí ón dáta éadála, a aithint. In imthosca den sórt sin, d’fhéadfadh sé nach bhféadfaí leithdháileadh tosaigh an cháilmheasa arna aithint sa chomhcheangal a thabhairt chun críche roimh dheireadh na tréimhse bliantúla ina ndéantar an comhcheangal. Nuair is amhlaidh an cás, nochtann an t-eintiteas an fhaisnéis a éilítear le mír 133.

86

I gcás gur leithdháileadh cáilmheas ar aonad giniúna airgid agus go ndéanann an t-eintiteas oibríocht laistigh den aonad sin a dhiúscairt, déanfar an méid a leanas leis an gcáilmheas a bhaineann leis an oibríocht a diúscraíodh: (a) é a chur san áireamh i suim ghlanluacha na hoibríochta agus an gnóthachan nó caillteanas ar dhiúscairt á chinneadh; agus (b) é a thomhas ar bhonn luachanna coibhneasta na hoibríochta a diúscraíodh agus an sciar den aonad giniúna airgid a coinníodh, ach amháin i gcás ina bhféadfaidh an t-eintiteas a thaispeáint go dtugann modh éigin eile léiriú níos fearr ar an gcáilmheas a bhaineann leis an oibríocht a diúscraíodh. Sampla Díolann eintiteas oibríocht a bhí mar chuid d’aonad giniúna airgid a leithdháileadh cáilmheas air ar AA100. Ní féidir an cáilmheas a leithdháileadh ar an aonad a shainaithint ná a cheangal le grúpa sócmhainní ar leibhéal atá níos ísle ná an t-aonad, ach amháin ar bhonn treallach. atá i méid in-aisghabhála an sciar den aonad giniúna airgid a coinníodh. Ós rud é nach féidir an cáilmheas arna leithdháileadh ar an aonad giniúna airgid a shainaithint go neamhthreallach ná a cheangal le grúpa sócmhainní ar leibhéal atá níos ísle ná an t-aonad, tomhaistear an cáilmheas a bhaineann leis an oibríocht a diúscraíodh ar bhonn luachanna coibhneasta na hoibríochta a diúscraíodh agus sciar an aonaid a coinníodh. Dá bhrí sin, áirítear 25 faoin gcéad den cháilmheas arna leithdháileadh ar an aonad giniúna airgid i suim ghlanluacha na hoibríochta arna díol.

87

I gcás ina n-atheagraíonn eintiteas a struchtúr tuairiscithe ar bhealach a athraíonn comhdhéanamh aonad giniúna airgid amháin nó níos mó a bhfuil cáilmheas leithdháilte air, déanfar an cáilmheas a ath-leithdháileadh ar na haonaid dá ndéantar difear. Déanfar an t-ath-leithdháileadh sin ag úsáid cur chuige um luach coibhneasta atá cosúil leis an gcur chuige a úsáidtear nuair a dhéanann eintiteas oibríocht atá laistigh d’aonad giniúna airgid a dhiúscairt, ach amháin i gcás ina bhféadfaidh an t-eintiteas a thaispeáint go dtugann modh éigin eile léiriú níos fearr ar an gcáilmheas a bhaineann leis na haonaid atheagraithe. Sampla Leithdháileadh cáilmheas ar aonad giniúna airgid A roimhe seo. Ní féidir an cáilmheas arna leithdháileadh ar A a shainaithint ná a cheangal le grúpa sócmhainní ar leibhéal atá níos ísle ná A, ach amháin ar bhonn treallach. Tá A le roinnt agus le comhtháthú i dtrí aonad giniúna airgid eile, B, C agus D. Ós rud é nach féidir an cáilmheas arna leithdháileadh ar A a shainaithint go neamhthreallach ná a cheangal le grúpa sócmhainní ar leibhéal atá níos ísle ná A, déantar é a ath-leithdháileadh ar aonaid B, C agus D ar bhonn luachanna coibhneasta na dtrí sciar de A sula ndéantar na sciartha sin a chomhtháthú le B, C agus D.

Tástáil lagaithe a dhéanamh ar aonaid giniúna airgid ag a bhfuil cáilmheas

88

Nuair a bhaineann cáilmheas le haonad giniúna airgid ach nár leithdháileadh é ar an aonad sin, mar a thuairiscítear i mír 81, déanfar tástáil le haghaidh lagaithe ar an aonad, tráth ar bith atá táscaire ann go bhféadfadh an t-aonad a bheith lagaithe, trí bhíthin suim ghlanluacha an aonaid, gan aon cháilmheas san áireamh, a chur i gcomparáid lena mhéid in-aisghabhála. Aithneofar aon chaillteanas lagaithe i gcomhréir le mír 104.

89

I gcás ina n-áirítear i suim ghlanluacha aonaid giniúna airgid mar a thuairiscítear i mír 88, sócmhainn dholáimhsithe ag a bhfuil saolré úsáide éiginnte nó nach bhfuil ar fáil le húsáid fós, agus i gcás nach féidir tástáil le haghaidh lagaithe a dhéanamh ar an tsócmhainn sin ach amháin mar chuid den aonad giniúna airgid, éilítear le mír 10 go ndéantar tástáil bhliantúil le haghaidh lagaithe ar an aonad freisin.

90

Déanfar tástáil bhliantúil le haghaidh lagaithe ar aonad giniúna airgid a bhfuil cáilmheas leithdháilte air, agus tráth ar bith atá táscaire ann go bhféadfadh an t-aonad a bheith lagaithe, trí bhíthin suim ghlanluacha an aonaid, gan aon cháilmheas san áireamh, a chur i gcomparáid le méid in-aisghabhála an aonaid. I gcás gur mó méid in-aisghabhála an aonaid ná suim ghlanluacha an aonaid, measfar nach lagaithe iad an t-aonad ná an cáilmheas arna leithdháileadh ar an aonad sin. I gcás gur mó suim ghlanluacha an aonaid ná méid in-aisghabhála an aonaid, aithneoidh an t-eintiteas an caillteanas lagaithe i gcomhréir le mír 104.

91–95

[Scriosta]

Uainiú tástálacha le haghaidh lagaithe

96

Féadtar an tástáil bhliantúil le haghaidh lagaithe ar aonad giniúna airgid a bhfuil cáilmheas leithdháilte air a dhéanamh tráth ar bith le linn tréimhse bliantúil, ar choinníoll go ndéantar an tástáil an tráth céanna gach bliain. Féadtar aonaid giniúna airgid éagsúla a thástáil le haghaidh lagaithe ag tráthanna éagsúla. I gcás ina bhfuarthas cuid den cháilmheas arna leithdháileadh ar aonad giniúna airgid, nó an cáilmheas sin ar fad, i gcomhcheangal idir gnólachtaí, áfach, déanfar tástáil le haghaidh lagaithe ar an aonad sin roimh dheireadh na tréimhse bliantúla reatha.

97

I gcás ina ndéantar tástáil le haghaidh lagaithe ar na sócmhainní a chomhdhéanann an t-aonad giniúna airgid ar a leithdháileadh cáilmheas an tráth céanna agus a dhéantar tástáil ar an aonad ina bhfuil an cáilmheas, déanfar tástáil le haghaidh lagaithe orthu sula ndéanfar tástáil ar an aonad ina bhfuil an cáilmheas. Ar an gcuma chéanna, i gcás ina ndéantar tástáil le haghaidh lagaithe ar na haonaid giniúna airgid a chomhdhéanann grúpa aonad giniúna airgid ar a leithdháileadh cáilmheas an tráth céanna agus a dhéantar tástáil ar an ngrúpa aonad ina bhfuil an cáilmheas, déanfar tástáil le haghaidh lagaithe ar na haonaid aonair sula ndéanfar tástáil ar an ngrúpa aonad ina bhfuil an cáilmheas.

98

An tráth a dhéantar tástáil le haghaidh lagaithe ar aonad giniúna airgid a bhfuil cáilmheas leithdháilte air, d’fhéadfadh táscaire a bheith ann maidir le lagú sócmhainne laistigh den aonad ina bhfuil an cáilmheas. In imthosca den sórt sin, déanann an t-eintiteas tástáil le haghaidh lagaithe ar an tsócmhainn ar dtús, agus aithníonn sé aon chaillteanas lagaithe le haghaidh na sócmhainne sin sula ndéanann sé tástáil le haghaidh lagaithe ar an aonad giniúna airgid ina bhfuil an cáilmheas. Ar an gcuma chéanna, d’fhéadfadh táscaire a bheith ann maidir le lagú aonaid giniúna airgid laistigh de ghrúpa aonad ina bhfuil an cáilmheas. In imthosca den sórt sin, déanann an t-eintiteas tástáil le haghaidh lagaithe ar an aonad giniúna airgid ar dtús, agus aithníonn sé aon chaillteanas lagaithe le haghaidh an aonaid sin sula ndéanann sé tástáil le haghaidh lagaithe ar an ngrúpa aonad a bhfuil an cáilmheas leithdháilte air.

99

An ríomh mionsonraithe is déanaí a rinneadh i dtréimhse roimhe sin maidir le méid in-aisghabhála aonaid giniúna airgid a bhfuil cáilmheas leithdháilte air, féadtar é a úsáid sa tástáil le haghaidh lagaithe ar an aonad sin sa tréimhse reatha ar choinníoll go gcomhlíontar na critéir uile a leanas: (a) níor tháinig athrú suntasach ar na sócmhainní agus dliteanais a chomhdhéanann an t-aonad ón ríomh is déanaí maidir le méid in-aisghabhála; (b) an toradh ar an ríomh is déanaí ar mhéid in-aisghabhála ná méid a bhí níos mó go suntasach ná suim ghlanluacha aon aonad; agus (c) bunaithe ar anailís ar theagmhais a tharla agus ar imthosca ar tháinig athrú orthu ón ríomh is déanaí ar mhéid in-aisghabhála, is beag an dóchúlacht go mbeadh cinneadh maidir le méid in-aisghabhála reatha níos lú ná suim ghlanluacha reatha an aonaid.

Sócmhainní corparáideacha

100

% Áirítear le sócmhainní corparáideacha sócmhainní grúpa nó roinne amhail ceanncheathrú nó roinn den eintiteas a thógáil, trealamh ríomhphróiseála sonraí nó lárionaid taighde. Is é struchtúr eintitis a chinneann cé acu a chomhlíonann nó nach gcomhlíonann sócmhainn sainmhíniú an chaighdeáin seo ar shócmhainní corparáideacha le haghaidh aonad giniúna airgid áirithe. Is iad saintréithe sócmhainní corparáideacha nach ngineann siad insreafaí airgid go neamhspleách ar shócmhainní eile ná ar ghrúpaí sócmhainní agus nach féidir a suim ghlanluacha a chur go hiomlán i leith an aonaid giniúna airgid faoi athbhreithniú.

101

Ós rud é nach ngineann sócmhainní corparáideacha insreafaí airgid ar leithligh, ní féidir méid in-aisghabhála sócmhainne corparáidí aonair a chinneadh ach amháin i gcás inar chinn an bhainistíocht an tsócmhainn a dhiúscairt. Dá thoradh sin, i gcás ina bhfuil táscaire ann go bhféadfadh sócmhainn chorparáideach a bheith lagaithe, cinntear an méid in-aisghabhála le haghaidh an aonaid giniúna airgid nó le haghaidh an ghrúpa aonad giniúna airgid lena mbaineann an tsócmhainn chorparáideach, agus cuirtear é i gcomparáid le suim ghlanluacha an aonaid giniúna airgid sin nó leis an ngrúpa aonad giniúna airgid sin. Aithnítear aon chaillteanas lagaithe i gcomhréir le mír 104.

102

Agus tástáil le haghaidh lagaithe á déanamh aige ar aonad giniúna airgid, aithneoidh eintiteas na sócmhainní corparáideacha ar fad a bhaineann leis an aonad giniúna airgid faoi athbhreithniú. Maidir le sciar de shuim ghlanluacha sócmhainne corparáidí: (a) i gcás inar féidir é a leithdháileadh ar bhonn réasúnach agus comhsheasmhach ar an aonad sin, déanfaidh an t-eintiteas comparáid idir suim ghlanluacha an aonaid, lena n-áirítear sciar de shuim ghlanluacha na sócmhainne corparáidí arna leithdháileadh ar an aonad, agus a mhéid in-aisghabhála. Aithneofar aon chaillteanas lagaithe i gcomhréir le mír 104; (b) i gcás nach féidir é a leithdháileadh ar bhonn réasúnach agus comhsheasmhach ar an aonad sin, déanfaidh an t-eintiteas: (i) comparáid idir suim ghlanluacha an aonaid, gan an tsócmhainn chorparáideach san áireamh, agus a méid in-aisghabhála, agus aithneoidh sé aon chaillteanas lagaithe i gcomhréir le mír 104; (ii) an grúpa aonad giniúna airgid is lú ina n-áirítear an t-aonad giniúna airgid faoi athbhreithniú agus ar féidir sciar de shuim ghlanluacha na sócmhainne corparáidí a leithdháileadh ar bhonn réasúnach agus comhsheasmhach a shainaithint; agus (iii) comparáid a dhéanamh idir suim ghlanluacha an ghrúpa aonad giniúna airgid sin, lena n-áirítear an sciar de shuim ghlanluacha na sócmhainne corparáidí arna leithdháileadh ar an ngrúpa aonad sin, agus méid in-aisghabhála an ghrúpa aonad sin. Aithneofar aon chaillteanas lagaithe i gcomhréir le mír 104.

103

Le Sampla Léiriúcháin 8, léirítear cur i bhfeidhm na gceanglas sin ar shócmhainní corparáideacha.

Caillteanas lagaithe le haghaidh aonad giniúna airgid

104

Aithneofar caillteanas lagaithe le haghaidh aonad giniúna airgid (an grúpa aonad giniúna airgid is lú a bhfuil cáilmheas nó sócmhainn chorparáideach leithdháilte air) i gcás ina bhfuil méid in-aisghabhála an aonaid (an ghrúpa aonad) níos lú ná suim ghlanluacha an aonaid (an ghrúpa aonad), agus sa chás sin amháin. Déanfar an caillteanas lagaithe a leithdháileadh chun suim ghlanluacha shócmhainní an aonaid (an ghrúpa aonad) a laghdú san ord a leanas: (a) ar dtús, chun suim ghlanluacha aon cháilmheas arna leithdháileadh ar an aonad giniúna airgid (ar an ngrúpa aonad) a laghdú; agus (b) ansin ar shócmhainní eile an aonaid (an ghrúpa aonad) pro rata ar bhonn shuim ghlanluacha gach sócmhainne san aonad (sa ghrúpa aonad). Caithfear leis na laghduithe sin ar shuimeanna glanluacha mar chaillteanais lagaithe ar shócmhainní aonair agus aithneofar iad i gcomhréir le mír 60.

105

Agus caillteanas lagaithe á leithdháileadh aige i gcomhréir le mír 104, ní laghdóidh eintiteas suim ghlanluacha sócmhainne faoin gceann is airde de na nithe a leanas: (a) a luach cóir lúide costais diúscartha (más intomhaiste); (b) a luach úsáide (más inchinntithe); agus (c) nialas. An méid den chaillteanas lagaithe a leithdháilfí ar an tsócmhainn ina mhalairt de chás, leithdháilfear é pro rata ar shócmhainní eile an aonaid (an ghrúpa aonad).

106

I gcás nach infheidhmithe é meastachán a dhéanamh ar mhéid in-aisghabhála gach sócmhainne aonair in aonad giniúna airgid, éilítear leis an gcaighdeán seo go ndéanfaí caillteanas lagaithe a leithdháileadh go treallach ar shócmhainní an aonaid sin, seachas cáilmheas, ós rud é go n-oibríonn sócmhainní uile aonaid giniúna airgid le chéile.

107

I gcás nach féidir méid in-aisghabhála sócmhainne aonair a chinneadh (féach mír 67): (a) aithnítear caillteanas lagaithe le haghaidh na sócmhainne i gcás ina bhfuil a suim ghlanluacha níos mó ná an ceann is airde idir a luach cóir lúide costais diúscartha agus torthaí na nósanna imeachta leithdháilte a dtugtar tuairisc orthu i míreanna 104 agus 105; agus (b) ní aithnítear aon lagú caillteanais le haghaidh na sócmhainne i gcás nach bhfuil an t-aonad giniúna airgid gaolmhar lagaithe. Tá feidhm aige sin fiú i gcás ina bhfuil luach cóir lúide costais diúscartha na sócmhainne níos lú ná a suim ghlanluacha. Sampla Tá damáiste fisiceach déanta do mheaisín ach tá sé fós ag obair, cé nach bhfuil sé ag obair chomh maith agus a bhí sé sula ndearnadh an damáiste dó. Tá luach cóir lúide costais diúscartha an mheaisín níos lú ná a shuim ghlanluacha. Ní ghineann an meaisín insreafaí airgid neamhspleácha. Is é an grúpa sócmhainní inaitheanta is lú lena n-áirítear an meaisín agus a ghineann insreafaí airgid atá neamhspleách den chuid is mó ar na hinsreafaí airgid ó shócmhainní eile an líne táirgeachta lena mbaineann an meaisín. Taispeánann méid in-aisghabhála na líne táirgeachta nach bhfuil an líne táirgeachta ina hiomláine lagaithe. Toimhde 1: ní léiríonn buiséid/réamhaisnéisí formheasta ag an mbainistíocht aon ghealltanas ón mbainistíocht chun an meaisín a athsholáthar. Ní féidir méid in-aisghabhála an mheaisín ina aonar a mheas ós rud é: (a) go bhféadfaidh luach úsáide an mheaisín a bheith difriúil óna luach cóir lúide costais diúscartha; agus (b) nach féidir luach úsáide an mheaisín a chinneadh ach amháin le aghaidh an aonaid giniúna airgid lena mbaineann an meaisín (an líne táirgeachta). Níl an líne táirgeachta lagaithe. Dá bhrí sin, ní aithnítear aon chaillteanas lagaithe le haghaidh an mheaisín. Mar sin féin, d’fhéadfadh sé gur ghá don eintiteas athmheasúnú a dhéanamh ar an tréimhse dímheasa nó ar an modh dímheasa le haghaidh an mheaisín. Seans go dteastaíonn tréimhse dímheasa níos giorra nó modh dímheasa níos tapúla chun an tsaolré úsáide a bhfuil coinne leis go bhfuil sí fágtha ag an meaisín a léiriú nó chun an patrún ina bhfuil coinne leis go dtomhlóidh an t-eintiteas na tairbhí eacnamaíocha a léiriú. Toimhde 2: léiríonn buiséid/réamhaisnéisí formheasta ag an mbainistíocht gealltanas ón mbainistíocht chun an meaisín a athsholáthar agus a dhíol go luath amach anseo. Meastar gur diomaibhseach iad sreafaí airgid ó úsáid leanúnach a bheith á baint as an meaisín go dtí a dhiúscairt. Is féidir luach úsáide an mheaisín a mheas a bheith gar dá luach cóir lúide costais diúscartha. Dá bhrí sin, is féidir méid in-aisghabhála an mheaisín a chinneadh agus ní thugtar aon aird ar an aonad giniúna airgid lena mbaineann an meaisín (i.e. an líne táirgeachta). Ós rud é go bhfuil luach cóir lúide costais diúscartha an mheaisín níos lú ná a shuim ghlanluacha, aithnítear caillteanas lagaithe le haghaidh an mheaisín.

108

I ndiaidh na ceanglais i míreanna 104 agus 105 a bheith curtha i bhfeidhm, aithneofar dliteanas le haghaidh aon mhéid atá fágtha de chaillteanas lagaithe le haghaidh aonad giniúna airgid, i gcás ina n-éilítear sin le IFRS eile, agus sa chás sin amháin.

CAILLTEANAS LAGAITHE A CHEALÚ

109

I míreanna 110-116, leagtar amach na ceanglais maidir le caillteanas lagaithe a aithníodh i réamhthréimhsí le haghaidh sócmhainn nó aonad giniúna airgid a chealú. Úsáidtear an téarma ‘sócmhainn’ sna ceanglais sin ach tá feidhm chomhionann acu maidir le sócmhainn aonair nó aonad giniúna airgid. Leagtar amach ceanglais bhreise maidir le sócmhainn aonair i míreanna 117-121, maidir le haonad giniúna airgid i míreanna 122 agus 123, agus maidir le cáilmheas i míreanna 124 agus 125.

110

Ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe, déanfaidh eintiteas measúnú an ann níos mó d’aon táscaire go bhféadfadh sé nach bhfuil caillteanas lagaithe a aithníodh i réamhthréimhsí le haghaidh sócmhainn seachas cáilmheas nó ar tháinig laghdú air. I gcás gurb ann d’aon táscaire den sórt sin, déanfaidh an t-eintiteas meastachán ar mhéid in-aisghabhála na sócmhainne sin.

111

Agus measúnú á dhéanamh aige an ann níos mó d’aon táscaire go bhféadfadh sé nach bhfuil caillteanas lagaithe a aithníodh i réamhthréimhsí le haghaidh sócmhainne seachas cáilmheas ann nó ar tháinig laghdú air, breithneoidh eintiteas na táscairí a leanas ar a laghad:   Foinsí faisnéise seachtracha (a) tá táscairí inbhraite ann gur tháinig méadú suntasach ar luach na sócmhainne le linn na tréimhse; (b) tharla athruithe suntasacha a raibh iarmhairt fhabhrach acu ar an eintiteas le linn na tréimhse, nó tarlóidh siad go luath amach anseo, sa timpeallacht teicneolaíochta, margaidh, eacnamaíoch nó dlíthiúil ina n-oibríonn an t-eintiteas nó sa mhargadh dá bhfuil an tsócmhainn tiomnaithe; (c) tháinig laghdú ar rátaí úis an mhargaidh nó ar rátaí eile an mhargaidh maidir le toradh ar infheistíochtaí le linn na tréimhse, agus is dócha go ndéanfaidh na laghduithe sin difear don ráta lascaine a úsáidtear chun luach úsáide sócmhainne a ríomh agus go méadóidh siad méid in-aisghabhála na sócmhainne go hábhartha.   Foinsí faisnéise inmheánacha (d) tháinig athruithe suntasacha a bhfuil éifeacht fhabhrach acu ar an eintiteas le linn na tréimhse, nó tá coinne leis go dtarlóidh siad go luath amach anseo, maidir leis an méid nó leis an mbealach a úsáidtear an tsócmhainn nó a bhfuil coinne leis go n-úsáidfear an tsócmhainn. Áirítear leis na hathruithe sin costais a tabhaíodh le linn na tréimhse chun feidhmíocht na sócmhainne a fheabhsú nó a mhéadú, nó chun an oibríocht lena mbaineann an tsócmhainn a athstruchtúrú; (e) tá fianaise ar fáil ó thuairisciú inmheánach a thugann le tuiscint go bhfuil nó go mbeidh feidhmíocht eacnamaíoch na sócmhainne níos fearr ná a raibh coinne leis.

112

Tugann táscairí maidir le laghdú féideartha ar chaillteanas lagaithe i mír 111 léiriú, den chuid is mó, ar na táscairí maidir le caillteanas lagaithe féideartha i mír 12.

113

I gcás ina bhfuil táscaire ann nach ann a thuilleadh do chaillteanas lagaithe a aithníodh le haghaidh sócmhainne seachas cáilmheas, nó go bhféadfadh laghdú a bheith tagtha uirthi, d’fhéadfadh sin tabhairt le fios gur ghá athbhreithniú agus coigeartú a dhéanamh ar an tsaolré úsáide atá fágtha, ar an modh dímheasa (amúchadh) nó ar an luach iarmharach, i gcomhréir leis an IFRS a bhfuil feidhm leis maidir leis an tsócmhainn, fiú i gcás nach gcealaítear aon chaillteanas lagaithe maidir leis an tsócmhainn.

114

Déanfar caillteanas lagaithe a aithníodh le haghaidh sócmhainne seachas cáilmheas i réamhthréimhsí a chealú i gcás inar tháinig athrú ar na meastacháin a úsáideadh chun méid in-aisghabhála na sócmhainne a chinneadh, ón dáta ar aithníodh an caillteanas lagaithe deireanach, agus sa chás sin amháin. Más amhlaidh an cás, méadófar suim ghlanluacha na sócmhainne chuig a méid in-aisghabhála, seachas mar a shainmhínítear i mír 117. Is cealú caillteanais lagaithe é an méadú sin.

115

Léiríonn cealú caillteanais lagaithe méadú ar phoitéinseal seirbhíse measta sócmhainne, de bharr a húsáide nó a díol, ón dáta deireanach ar aithin eintiteas caillteanas lagaithe le haghaidh na sócmhainne sin. Le mír 130, ceanglaítear ar eintiteas an t-athrú ar mheastacháin is cúis leis an méadú ar phoitéinseal seirbhíse a shainaithint. Áirítear ar shamplaí d’athruithe ar mheastacháin: (a) athrú ar an mbonn le méid in-aisghabhála (i.e. cé acu ar luach cóir lúide costais diúscartha nó ar luach úsáide a bhunaítear méid in-aisghabhála); (b) i gcás inar bunaíodh méid in-aisghabhála ar luach úsáide, athrú ar mhéid nó ar uainiú sreafaí airgid todhchaí measta nó ar an ráta lascaine; nó (c) i gcás inar bunaíodh méid in-aisghabhála ar luach cóir lúide costais diúscartha, athrú ar mheastachán ar na comhpháirteanna de luach cóir lúide costais diúscartha.

116

Féadfaidh luach úsáide sócmhainne teacht chun bheith níos mó ná suim ghlanluacha na sócmhainne, díreach mar gheall go dtagann méadú ar luach láithreach insreafaí airgid todhchaí de réir mar a thagann siad chun bheith níos gaire. Níor tháinig méadú ar phoitéinseal seirbhísí na sócmhainne, áfach. Dá bhrí sin, ní chealaítear caillteanas lagaithe díreach mar gheall ar imeacht ama (ar a dtugtar ‘leachtú’ na lascaine uaireanta), fiú má thagann méid in-aisghabhála na sócmhainne chun bheith níos airde ná a suim ghlanluacha.

Caillteanas lagaithe a chealú le haghaidh sócmhainne aonair

117

Suim ghlanluacha mhéadaithe sócmhainne seachas cáilmheas atá inchurtha i leith cealú caillteanais lagaithe, ní rachaidh sí thar an tsuim ghlanluacha a chinnfí (glan ó amúchadh nó dímheas) i gcás nár aithníodh aon chaillteanas lagaithe le haghaidh na sócmhainne i mblianta roimhe sin.

118

Is athluacháil é aon mhéadú ar shuim ghlanluacha sócmhainne seachas cáilmheas os cionn na suime glanluacha a chinnfí (glan ó amúchadh nó dímheas) i gcás nár aithníodh aon chaillteanas lagaithe le haghaidh na sócmhainne i mblianta roimhe sin. Agus cuntas á choinneáil aige ar athluacháil den sórt sin, cuireann eintiteas an IFRS is infheidhme maidir leis an tsócmhainn i bhfeidhm.

119

Cealú caillteanais lagaithe le haghaidh sócmhainne seachas cáilmheas, aithneofar láithreach i mbrabús nó caillteanas é, ach amháin i gcás ina sealbhaítear an tsócmhainn ag méid athluacháilte i gcomhréir le IFRS eile (mar shampla, an tsamhail athluachála in IAS 16). Caithfear le haon chaillteanas lagaithe de shócmhainn athluacháilte mar laghdú athluachála i gcomhréir leis an IFRS eile sin.

120

Aithnítear cealú caillteanais lagaithe ar shócmhainn athluacháilte in ioncam cuimsitheach eile agus méadaíonn sé an barrachas athluachála le haghaidh na sócmhainne sin. A mhéid a aithníodh caillteanas lagaithe ar an tsócmhainn athluacháilte chéanna i mbrabús nó caillteanas roimhe sin, áfach, aithnítear cealú an chaillteanais lagaithe sin i mbrabús nó caillteanas freisin.

121

I ndiaidh cealú caillteanais lagaithe a aithint, déanfar an muirear dímheasa (amúchadh) le haghaidh na sócmhainne a choigeartú i dtréimhsí amach anseo chun suim ghlanluacha athbhreithnithe na sócmhainne, lúide a luach iarmharach (más ann dó), a leithdháileadh ar bhonn córasach thar an tsaolré úsáide atá fágtha aici.

Caillteanas lagaithe le haghaidh aonad giniúna airgid a chealú

122

Déanfar cealú caillteanais lagaithe le haghaidh aonad giniúna airgid a leithdháileadh ar shócmhainní an aonaid, seachas cáilmheas, pro rata le suimeanna glanluacha na sócmhainní sin. Caithfear leis na méaduithe sin ar shuimeanna glanluacha mar chealuithe ar chaillteanais lagaithe le haghaidh sócmhainní aonair agus aithneofar iad i gcomhréir le mír 119.

123

Agus cealú caillteanais lagaithe le haghaidh aonad giniúna airgid á leithdháileadh aige i gcomhréir le mír 122, ní mhéadófar suim ghlanluacha sócmhainne os cionn an ceann is ísle de na nithe a leanas: (a) a méid in-aisghabhála (más inchinntithe); agus (b) an tsuim ghlanluacha a chinnfí (glan ó amúchadh nó dímheas) i gcás nár aithníodh aon chaillteanas lagaithe le haghaidh na sócmhainne i réamhthréimhsí. An méid den chealú ar an gcaillteanas lagaithe a leithdháilfí ar an tsócmhainn ina mhalairt de chás, leithdháilfear é pro rata ar shócmhainní eile an aonaid, seachas cáilmheas.

Caillteanas lagaithe a chealú le haghaidh cáilmheasa

124

Ní chealófar caillteanas lagaithe a aithnítear le haghaidh cáilmheasa i dtréimhse dá éis sin.

125

Le IAS 38 Sócmhainní Doláimhsithe, toirmeasctar aitheantas ar cháilmheas a ghintear go hinmheánach. Aon mhéadú ar an méid in-aisghabhála cáilmheasa sna tréimhsí i ndiaidh caillteanas lagaithe a aithint le haghaidh an cháilmheasa sin, is dócha gurb é a bheidh ann méadú ar cháilmheas a ghintear go hinmheánach, seachas an cealú caillteanais lagaithe a aithníodh le haghaidh an cháilmheasa a fuarthas.

NOCHTADH

126

Nochtfaidh eintiteas an méid a leanas le haghaidh gach aicme sócmhainní: (a) méid na gcaillteanas lagaithe a aithníodh i mbrabús nó caillteanas le linn na tréimhse agus an mhír (na míreanna) líne sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach ina n-áirítear na caillteanais lagaithe sin; (b) méid na gcealuithe ar chaillteanais lagaithe a aithníodh i mbrabús nó caillteanas le linn na tréimhse agus mír (míreanna) líne sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach ina gcealaítear na caillteanais lagaithe sin; (c) méid na gcaillteanas lagaithe ar shócmhainní athluacháilte a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile le linn na tréimhse; (d) méid na gcealuithe ar chaillteanais lagaithe ar shócmhainní athluacháilte a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile le linn na tréimhse.

127

Is éard is aicme sócmhainní ann grúpáil sócmhainní de chineál comhchosúil agus d’úsáid chomhchosúil in oibríochtaí eintitis.

128

Féadtar an fhaisnéis a éilítear i mír 126 a chur i láthair le faisnéis eile a nochtar le haghaidh na haicme sócmhainní. Mar shampla, féadtar an fhaisnéis sin a chur san áireamh i réiteach ar shuim ghlanluacha réadmhaoine, gléasra agus trealaimh, ag tús agus ag deireadh na tréimhse, mar a éilítear le IAS 16.

129

Eintiteas a thuairiscíonn faisnéis deighleoige i gcomhréir le IFRS 8, nochtfaidh sé an méid a leanas le haghaidh gach deighleoige intuarascála: (a) méid na gcaillteanas lagaithe a aithníodh i mbrabús nó caillteanas agus in ioncam cuimsitheach eile. le linn na tréimhse; (b) méid na gcealaithe ar chaillteanais lagaithe a aithníodh i mbrabús nó caillteanas agus in ioncam cuimsitheach eile le linn na tréimhse.

130

Nochtfaidh eintiteas an méid a leanas le haghaidh sócmhainn aonair (lena n-áirítear cáilmheas) nó le haghaidh aonad giniúna airgid, ar aithníodh nó ar cealaíodh caillteanas lagaithe ina leith le linn na tréimhse: (a) na teagmhais agus na himthosca ónar tháinig aitheantas nó cealú an chaillteanais lagaithe; (b) méid an chaillteanais lagaithe a aithníodh nó a cealaíodh; (c) le haghaidh sócmhainn aonair: (i) cineál na sócmhainne; agus (ii) i gcás ina dtuairiscíonn an t-eintiteas faisnéis deighleoige i gcomhréir le IFRS 8, an deighleog intuarascála lena mbaineann an tsócmhainn; (d) le haghaidh aonad giniúna airgid: (i) ituairisc ar an aonad giniúna airgid (amhail cibé acu líne táirgí, gléasra, oibriú gnó, limistéar geografach nó deighleog intuairiscithe é mar a shainítear in IFRS 8); (ii) méid an chaillteanais lagaithe a aithníodh nó a cealaíodh de réir aicme sócmhainní agus, i gcás ina dtuairiscíonn an t-eintiteas faisnéis deighleoige i gcomhréir le IFRS 8, de réir na deighleoige intuarascála; agus (iii) i gcás ina bhfuil athrú tagtha ar chomhiomlánú na sócmhainní ar mhaithe leis an aonad giniúna airgid a shainaithint, ón tráth a rinneadh an meastachán roimhe faoi mhéid in-aisghabhála an aonaid giniúna airgid (más ann dó), tuairisc ar an mbealach roimhe agus ar an mbealach reatha chun sócmhainní a chomhiomlánú agus na cúiseanna leis an mbealach a shainaithnítear an t-aonad giniúna airgid a athrú; (e) méid in-aisghabhála na sócmhainne (aonad giniúna airgid) agus arb ionann méid in-aisghabhála na sócmhainne (aonad giniúna airgid) agus a luach cóir lúide costais diúscartha nó a luach úsáide; (f) i gcás inarb ionann an méid in-aisghabhála agus luach cóir lúide costais diúscartha, nochtfaidh an t-eintiteas an fhaisnéis a leanas: (i) an leibhéal den ordlathas luach cóir (féach IFRS 13) ar laistigh de a dhéantar tomhas luach cóir na sócmhainne (aonad giniúna airgid) a chatagóiriú ina iomláine (gan aird a thabhairt ar cé acu atá nó nach bhfuil ‘costas diúscartha’ inbhraite); (ii) maidir le tomhais luach cóir arna gcatagóiriú laistigh de Leibhéal 2 agus Leibhéal 3 den ordlathas luach cóir, tuairisc ar an teicníc luachála (ar na teicnící luachála) a úsáidtear chun luach cóir lúide costais diúscartha a thomhas. I gcás inar tháinig athrú ar an teicníc luachála, nochtfaidh eintiteas an t-athrú sin agus an chúis (na cúiseanna) lena dhéanamh; agus (iii) maidir le tomhais luach cóir arna gcatagóiriú laistigh de Leibhéal 2 agus Leibhéal 3 den ordlathas luach cóir, gach príomhthoimhde ar a bhfuil a cinneadh maidir le luach cóir lúide costais diúscartha bunaithe ag an mbainistíocht aige. Is iad na príomhthoimhdí na cinn is mó dá bhfuil méid in-aisghabhála na sócmhainne (an aonaid ghiniúna airgid) íogair. Nochtfaidh an t-eintiteas an ráta (na rátaí) lascaine a úsáidtear sa tomhas reatha agus sa tomhas roimhe sin i gcás ina dtomhaistear luach cóir lúide costais diúscartha ag úsáid teicníc maidir le luach láithreach; (g) i gcás gurb ionann méid in-aisghabhála agus luach úsáide, an ráta (na rátaí) lascaine a úsáidtear sa mheastachán reatha agus sa mheastachán roimhe sin (más ann dó) ar luach úsáide.

131

Nochtfaidh eintiteas an fhaisnéis a leanas maidir leis na caillteanais lagaithe chomhiomlána agus na cealuithe ar chaillteanais lagaithe a aithníodh le linn na tréimhse nár nochtadh aon fhaisnéis ina leith i gcomhréir le mír 130: (a) na príomhaicmí sócmhainní a ndéanann caillteanais lagaithe nó cealuithe caillteanas lagaithe difear dóibh; (b) na príomhtheagmhais agus na príomhimthosca ónar tháinig aitheantas agus cealuithe na gcaillteanas lagaithe sin.

132

Moltar d’eintiteas na toimhdí a úsáideadh chun méid in-aisghabhála sócmhainní (aonad giniúna airgid) a chinneadh le linn na tréimhse a nochtadh. Mar sin féin, éilítear le mír 134 ar eintiteas faisnéis a nochtadh faoi na meastacháin a úsáidtear chun méid in-aisghabhála aonaid giniúna airgid a thomhas nuair a áirítear cáilmheas nó sócmhainn dholáimhsithe ag a bhfuil saolré úsáide éiginnte i suim ghlanluacha an aonaid sin.

133

I gcás, i gcomhréir le mír 84, nár leithdháileadh aon sciar den cháilmheas a fuarthas i gcomhcheangal gnó le linn na tréimhse ar aonad giniúna airgid (grúpa aonad) ag deireadh na tréimhse tuairiscithe, nochtfar méid an cháilmheasa neamhleithdháilte chomh maith leis na cúiseanna a bhfuil an méid sin fós gan leithdháileadh. Meastacháin a úsáidtear chun méideanna in-aisghabhála aonad giniúna airgid ina bhfuil cáilmheas nó sócmhainní doláimhsithe a bhfuil saolréanna úsáide éiginnte acu a thomhas

134

Nochtfaidh eintiteas an fhaisnéis a éilítear le (a)–(f) le haghaidh gach aonaid giniúna airgid (grúpa aonad) ar suntasach í suim ghlanluacha an cháilmheasa nó na sócmhainní doláimhsithe a bhfuil saolréanna úsáide éiginnte acu arna leithdháileadh chuig an aonad (grúpa aonad) sin, i gcomparáid le suim ghlanluacha iomlán cáilmheasa nó sócmhainní doláimhsithe an eintitis, ar sócmhainní iad a bhfuil saolréanna úsáide éiginnte acu: (a) suim ghlanluacha an cháilmheasa arna leithdháileadh ar an aonad (grúpa aonad); (b) suim ghlanluacha na sócmhainní doláimhsithe a bhfuil saolréanna úsáide éiginnte acu arna leithdháileadh ar an aonad (grúpa aonad); (c) an bunús ar ar cinneadh méid in-aisghabhála an aonaid (grúpa aonad) (i.e. luach úsáide nó luach cóir lúide costais diúscartha); (d) cé acu atá nó nach bhfuil méid in-aisghabhála an aonaid (an ghrúpa aonad) bunaithe ar luach úsáide: (i) gach príomhthoimhde ar a bhfuil a réamh-mheastacháin sreabhaidh airgid bunaithe ag an mbainistíocht le haghaidh na tréimhse a chumhdaítear leis na buiséid/réamhaisnéisí is déanaí. Is iad na príomhthoimhdí na cinn is mó dá bhfuil méid in-aisghabhála an aonaid (an ghrúpa aonad) íogair; (ii) tuairisc ar chur chuige na bainistíochta chun an luach (nó na luachanna) a shanntar do gach príomhthoimhde a chinneadh, cé acu a léiríonn nó nach léiríonn an luach (na luachanna) sin taithí roimhe seo nó, más iomchuí, cé acu atá nó nach bhfuil siad comhsheasmhach le foinsí seachtracha faisnéise, agus sa chás nach bhfuil, conas agus cén fáth a bhfuil siad éagsúil le taithí roimhe seo nó ó fhoinsí seachtracha faisnéise; (iii) an tréimhse dá bhfuil réamh-mheastacháin déanta ag an lucht bainistíochta ar shreafaí airgid, bunaithe ar bhuiséid/réamhaisnéisí airgeadais arna bhformheas ag an mbainistíocht agus, nuair a úsáidtear tréimhse níos faide ná 5 bliana le haghaidh aonad giniúna airgid (grúpa aonad), míniú ar an údar gur cheart an tréimhse níos faide sin a úsáid; (iv) an ráta fáis a úsáidtear chun réamh-mheastacháin sreabhaidh airgid a eachtarshuí thar na tréimhsí a chumhdaítear ag na buiséid/réamhaisnéisí is déanaí, agus an t-údar le ráta fáis a úsáid a sháraíonn an meánráta fáis fadtéarmach le haghaidh na dtáirgí, na dtionscal, na tíre nó na dtíortha ina n-oibríonn an t-eintiteas, nó le haghaidh an mhargaidh dá bhfuil an t-aonad (grúpa aonad) tiomnaithe; (v) an ráta (na rátaí) lascaine a chuirtear i bhfeidhm ar na réamh-mheastacháin sreabhaidh airgid; (e) i gcás ina bhfuil méid in-aisghabhála an aonaid (grúpa aonad) bunaithe ar luach cóir lúide costais diúscartha, an teicníc (na teicnící) luachála a úsáidtear chun luach cóir lúide costais diúscartha a thomhas. Ní éilítear ar eintiteas na nochtaí sin a éilítear le IFRS 13 a sholáthar. I gcás nach dtomhaistear luach cóir lúide costais diúscartha ag úsáid praghas luaite le haghaidh aonad (grúpa aonad) comhionann, nochtfaidh eintiteas an fhaisnéis a leanas: (i) gach príomhthoimhde ar a mbunaíonn an bhainistíocht a cinneadh maidir le luach cóir lúide costais diúscartha. Is iad na príomhthoimhdí na cinn is mó dá bhfuil méid in-aisghabhála an aonaid (an ghrúpa aonad) íogair; (ii) tuairisc ar chur chuige na bainistíochta chun an luach (nó na luachanna) a shanntar do gach príomhthoimhde a chinneadh, cé acu a léiríonn nó nach léiríonn na luachanna sin taithí roimhe seo nó, más iomchuí, cé acu atá nó nach bhfuil siad comhsheasmhach le foinsí seachtracha faisnéise, agus sa chás nach bhfuil, conas agus cén fáth a bhfuil siad éagsúil ó thaithí roimhe seo nó ó fhoinsí seachtracha faisnéise; (iiA) an leibhéal den ordlathas luach cóir (féach IFRS 13) ar laistigh de a dhéantar tomhas luach cóir a chatagóiriú ina iomláine (gan aird a thabhairt ar inbhreathnaitheacht ‘costas diúscartha’); (iiB) i gcás inar tháinig athrú ar an teicníc luachála, an t-athrú sin agus an chúis (na cúiseanna) lena dhéanamh. I gcás ina dtomhaistear luach cóir lúide costais diúscartha ag úsáid réamh-mheastacháin lascainithe sreabhaidh airgid, nochtfaidh eintiteas an fhaisnéis a leanas: (iii) an tréimhse dá bhfuil réamh-mheas tugtha ag an mbainistíocht ar shreafaí airgid; (iv) an ráta fáis a úsáidtear chun réamh-mheastacháin sreabhaidh airgid a eachtarshuí; (v) an ráta (na rátaí) lascaine a chuirtear i bhfeidhm ar na réamh-mheastacháin sreabhaidh airgid; (f) i gcás ina mbeadh athrú a d’fhéadfadh a bheith ann go réasúnach ar phríomhthoimhde ar ar bhunaigh an bhainistíocht a cinneadh faoi mhéid in-aisghabhála an aonaid (an ghrúpa aonad) ina chúis le suim ghlanluacha an aonaid (an ghrúpa aonad) a bheith níos mó ná a mhéid in-aisghabhála: (i) an méid ar mó méid in-aisghabhála aonaid giniúna airgid (grúpa aonad) ná a shuim ghlanluacha; (ii) an luach a shanntar don phríomhthoimhde; (iii) an méid nach mór an luach a sannadh ar an bpríomhthoimhde a athrú, i ndiaidh aon éifeacht iarmhartach a bhí ag an athrú sin ar athróga eile arna n-úsáid chun méid in-aisghabhála a thomhas, chun go mbeidh méid in-aisghabhála an aonaid (an ghrúpa aonad) comhionann lena shuim ghlanluacha.

135

I gcás ina bhfuil cuid de shuim ghlanluacha cáilmheasa nó sócmhainní doláimhsithe a bhfuil saolréanna úsáide éiginnte acu, nó an tsuim ghlanluacha sin uile, leithdháilte thar aonaid giniúna airgid (grúpaí aonad) iomadúla, agus nach suntasach é an méid arna leithdháileadh ar an mbealach sin ar gach aonad (grúpa aonad) i gcomparáid le suim ghlanluacha iomlán cáilmheasa nó sócmhainní doláimhsithe an eintitis a bhfuil saolré úsáide éiginnte acu, nochtfar an méid sin, in éineacht leis an tsuim ghlanluacha chomhiomlán cáilmheasa nó sócmhainní doláimhsithe a bhfuil saolréanna úsáide éiginnte acu arna leithdháileadh ar na haonaid (grúpaí aonad) sin. Ina theannta sin, i gcás ina bhfuil méideanna in-aisghabhála aon cheann de na haonaid (grúpaí aonad) sin bunaithe ar an bpríomhthoimhde (na príomhthoimhdí) chéanna agus inar suntasach í suim ghlanluacha chomhiomlán an cháilmheasa nó na sócmhainní doláimhsithe a bhfuil saolréanna úsáide éiginnte acu arna leithdháileadh orthu i gcomparáid le suim ghlanluacha iomlán cáilmheasa nó sócmhainní doláimhsithe an eintitis a bhfuil saolréanna úsáide éiginnte acu, nochtfaidh an t-eintiteas an méid sin, in éineacht leis na nithe seo a leanas: (a) suim ghlanluacha chomhiomlán an cháilmheasa arna leithdháileadh ar na haonaid (grúpaí aonad) sin; (b) suim ghlanluacha na sócmhainní doláimhsithe a bhfuil saolréanna úsáide éiginnte acu arna leithdháileadh ar na haonaid (grúpaí aonad) sin; (c) tuairisc ar an bpríomhthoimhde (na príomhthoimhdí); (d) tuairisc ar chur chuige na bainistíochta chun an luach (nó na luachanna) a shanntar don phríomhthoimhde (do na príomhthoimhdí) a chinneadh, cé acu a léiríonn nó nach léiríonn an luach (na luachanna) sin taithí roimhe seo nó, más iomchuí, cé acu atá nó nach bhfuil siad comhsheasmhach le foinsí seachtracha faisnéise, agus sa chás nach bhfuil, conas agus cén fáth a bhfuil siad éagsúil ó thaithí roimhe seo nó ó fhoinsí seachtracha faisnéise; (e) i gcás ina mbeadh athrú a d’fhéadfadh a bheith ann go réasúnach ar an bpríomhthoimhde (na príomhthoimhdí) ina chúis le suimeanna glanluacha an aonaid (na ngrúpaí aonad) a bheith níos mó ná a méideanna in-aisghabhála: (i) an méid ar mó comhiomlán mhéideanna in-aisghabhála na n-aonad (na ngrúpaí aonad) ná comhiomlán a méideanna in-aisghabhála; (ii) an luach (na luachanna) arna sannadh ar an bpríomhthoimhde (na príomhthoimhdí); (iii) an méid nach mór an luach (na luachanna) a sannadh ar an bpríomhthoimhde (na príomhthoimhdí) a athrú, i ndiaidh aon éifeacht iarmhartach a bhí ag an athrú sin ar athróga eile arna n-úsáid chun méid in-aisghabhála a thomhas, chun go mbeidh comhiomlán mhéideanna in-aisghabhála an aonaid (an ghrúpa aonad) comhionann le comhiomlán a suimeanna glanluacha.

136

An ríomh mionsonraithe is déanaí a rinneadh i dtréimhse roimhe sin maidir le méid in-aisghabhála aonad giniúna airgid (grúpa aonad), i gcomhréir le mír 24 nó le mír 99, féadtar é a thabhairt ar aghaidh agus a úsáid sa tástáil le haghaidh lagaithe ar an aonad (grúpa aonad) sin sa tréimhse reatha ar choinníoll go gcomhlíontar critéir shonraithe. Nuair is amhlaidh an cás, baineann an fhaisnéis a ionchorpraítear sna nochtaí a éilítear le míreanna 134 agus 135 leis an ríomh maidir le méid in-aisghabhála arna thabhairt ar aghaidh.

137

Le Sampla Léiriúcháin 9, léirítear na nochtaí a éilítear le míreanna 134 agus 135.

FORÁLACHA IDIRTHRÉIMHSEACHA AGUS DÁTA ÉIFEACHTACH

138

[Scriosta]

139

Cuirfidh eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm: (a) maidir le cáilmheas agus le sócmhainní doláimhsithe a fuarthas i gcomhcheangail ghnó arb é an 31 Márta 2004, nó ina dhiaidh sin, an dáta comhaontaithe lena n-aghaidh; agus (b) maidir leis na sócmhainní ar fad eile go hionchasach ó thús na chéad tréimhse bliantúla dar tús an 31 Márta 2004 nó ina dhiaidh sin.

140

Moltar d’eintitis a bhfuil mír 139 infheidhme ina leith ceanglais an chaighdeáin seo a chur i bhfeidhm roimh na dátaí éifeachtacha a shonraítear i mír 139. Má chuireann eintiteas an caighdeán seo i bhfeidhm roimh na dátaí éifeachtacha sin, áfach, cuirfidh sé IFRS 3 agus IAS 38 (arna athbhreithniú in 2004) i bhfeidhm an tráth céanna freisin.

140A

Le IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais (arna athbhreithniú in 2007) leasaíodh an téarmaíocht a úsáidtear ar fud IFRSanna. Ina theannta sin, leasaíodh míreanna 61, 120, 126 agus 129. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

140B

Le IFRS 3 (arna athbhreithniú in 2008), leasaíodh míreanna 65, 81, 85 agus 139, scriosadh míreanna 91–95 agus mír 138 agus cuireadh Foscríbhinn C leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2009 nó ina dhiaidh sin. Má chuireann eintiteas IFRS 3 (arna athbhreithniú in 2008) i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, cuirfear an leasú i bhfeidhm le haghaidh na tréimhse níos luaithe sin freisin.

140C

Le Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2008, leasaíodh mír 134(e). Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2009 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

140D

Le Costas Infheistíochta i bhFochuideachta, in Eintiteas Comhrialaithe nó in Eintiteas Comhlachaithe (Leasuithe ar IFRS 1 Caighdeáin Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais a Ghlacadh den Chéad Uair agus le IAS 27), arna eisiúint i mí na Bealtaine 2008, cuireadh mír 12(h) leis. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm go hionchasach le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2009 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe gaolmhara i míreanna 4 agus 38A de IAS 27 i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, cuirfidh sé an leasú gaolmhar i mír 12(h) i bhfeidhm an tráth céanna.

140E

Le Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí Aibreáin 2009, leasaíodh mír 80(b). Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm go hionchasach maidir le tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2010 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

140F

[Scriosta]

140G

[Scriosta]

140H

Le IFRS 10 agus IFRS 11, arna n-eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh mír 4, an ceannteideal os cionn mhír 12(h) agus mír 12(h). Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 10 agus IFRS 11 i bhfeidhm.

140I

Le IFRS 13, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh míreanna 5, 6, 12, 20, 22, 28, 78, 105, 111, 130 agus 134, scriosadh míreanna 25–27, agus cuireadh mír 53A leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 13 i bhfeidhm.

140J

I mí na Bealtaine 2013, leasaíodh míreanna 130 agus 134 agus an ceannteideal os cionn mhír 138. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go cúlghabhálach le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2014 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Ní chuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm i dtréimhsí (lena n-áirítear tréimhsí comparáideacha) nach gcuireann sé IFRS 13 i bhfeidhm iontu freisin.

140K

[Scriosta]

140L

Le IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2014, leasaíodh mír 2. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 15 i bhfeidhm.

140M

Le IFRS 9, arna eisiúint i mí Iúil 2014, leasaíodh míreanna 2, 4 agus 5 agus scriosadh míreanna 140F, 140G agus 140K. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

140N

Le IFRS 17, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2017, leasaíodh mír 2. Le leasuithe ar IFRS 17, arna n-eisiúint i mí an Mheithimh 2020, leasaíodh mír 2 a thuilleadh. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 17 á chur i bhfeidhm aige.

AISTARRAINGT IAS 36 (ARNA EISIÚINT IN 1998)

141

Cuirtear an caighdeán seo in ionad IAS 36 Lagú Sócmhainní (arna eisiúint in 1998).

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 37

Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha

CUSPÓIR

Is é is cuspóir don chaighdeán seo a áirithiú go gcuirtear critéir aitheantais agus bunúis tomhais iomchuí i bhfeidhm maidir le forálacha, dliteanais theagmhasacha agus sócmhainní teagmhasacha agus go nochtar faisnéis leordhóthanach sna nótaí lena chur ar chumas úsáideoirí cineál, uainiú agus méideanna na bhforálacha, na ndliteanas teagmhasach agus na sócmhainní teagmhasacha a thuiscint.

RAON FEIDHME

1

Cuirfidh na heintitis uile an caighdeán seo i bhfeidhm agus cuntas á choinneáil ar fhorálacha, dliteanais theagmhasacha agus sócmhainní teagmhasacha, ach amháin: (a) na cinn siad a leanann as conarthaí le comhlíonadh, ach amháin i gcás ina bhfuil an conradh dochraideach; agus (b) [scriosta] (c) na cinn sin a chumhdaítear le caighdeán eile.

2

Níl feidhm ag an gCaighdeán seo maidir le hionstraimí airgeadais (lena n-áirítear ráthaíochtaí) atá faoi raon feidhme IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais.

3

Is é atá i gconarthaí le comhlíonadh, conarthaí nach ndearna ceachtar páirtí aon cheann dá n-oibleagáidí fúthu, nó faoina ndearna an dá pháirtí a n-oibleagáidí go páirteach ar bhonn cothrom. Níl feidhm ag an gCaighdeán seo maidir le conarthaí le comhlíonadh ach amháin i gcás gur dochraideach iad.

4

[Scriosta]

5

Nuair a dhéileáiltear, le Caighdeán eile, le cineál sonrach forála, dliteanais theagmhasaigh nó sócmhainne teagmhasaí, cuireann eintiteas an Caighdeán sin i bhfeidhm seachas an Caighdeán seo. Mar shampla, dírítear ar chineálacha áirithe forálacha i gCaighdeáin maidir leis an méid seo a leanas: (a) [scriosta] (b) cánacha ioncaim (féach IAS 12 Cánacha Ioncaim); (c) léasanna (féach IFRS 16 Léasanna). Tá feidhm ag an gCaighdeán seo maidir le haon léas a thagann chun bheith dochraideach roimh dháta tosaigh an léasa mar a shainmhínítear in IFRS 16, áfach. Tá feidhm ag an gCaighdeán seo maidir le léasanna gearrthéarmacha freisin agus maidir le léasanna a bhfuil luach íseal ag a mbunsócmhainn, a gcoinnítear cuntas orthu i gcomhréir le mír 6 de IFRS 16 agus a tháinig chun bheith dochraideach; (d) sochair fostaithe (féach IAS 19 Sochair Fostaithe); (e) conarthaí árachais agus conarthaí eile faoi raon feidhme IFRS 17 Conarthaí Árachais; (f) comaoin theagmhasach maidir le faighteoir i gcomhcheangal gnó (féach IFRS 3 Comhcheangail Ghnó); agus (g) ioncam ó chonarthaí le custaiméirí (féach IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí). Mar sin féin, ós rud é nach bhfuil aon cheanglas sonrach in IFRS 15 chun aghaidh a thabhairt ar chonarthaí le custaiméirí atá nó a tháinig chun bheith dochraideach, tá feidhm ag an gCaighdeán seo maidir le cásanna den sórt sin.

6

[Scriosta]

7

Tugtar sainmhíniú sa chaighdeán seo ar fhorálacha mar dhliteanais maidir le huainiú nó méid éiginnte. Úsáidtear an téarma ‘foráil’ i dtíortha áirithe i gcomhthéacs míreanna amhail dímheas, lagú sócmhainní agus fiacha amhrasacha freisin: is iad sin coigeartuithe ar shuimeanna glanluacha sócmhainní agus ní thugtar aghaidh orthu sa chaighdeán seo.

8

Sonraítear i gcaighdeáin eile cé acu mar shócmhainní nó mar speansais a chaitear le caiteachais. Ní thugtar aghaidh ar na saincheisteanna sin sa chaighdeán seo. Dá réir sin, ní thoirmeasctar leis an gcaighdeán seo, ná ní cheanglaítear leis, caipitliú ar na costais a aithnítear nuair a dhéantar foráil.

9

Tá feidhm ag an gCaighdeán seo maidir le forálacha le haghaidh athstruchtúrú (lena n-áirítear oibríochtaí scortha). Nuair a chomhlíonann athstruchtúrú an sainmhíniú ar oibríocht scortha, d’fhéadfadh IFRS 5 Sócmhainní Neamhreatha Arna Sealbhú lena nDíol agus Oibríochtaí Scortha nochtaí breise a éileamh.

SAINMHÍNITHE

10

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo agus is é an méid seo a leanas is brí leo i ngach cás faoi seach:   Is éard is foráil ann dliteanas lena mbaineann uainiú nó méid éiginnte.   Is éard is dliteanas  (23) ann oibleagáid láithreach an eintitis a eascraíonn as teagmhais roimhe seo, a bhfuil coinne leis go leanfaidh eis-sreabhadh acmhainní lena gcorpraítear tairbhí eacnamaíocha ón eintiteas as a socrú.   Is éard is teagmhas cruthaithe oibleagáide ann teagmhas a chruthaíonn oibleagáid dhlíthiúil nó inchiallaithe arb é a leanann as nach bhfuil aon mhalairt rogha réalaíoch ag an eintiteas ach an oibleagáid sin a shocrú.   Is éard is oibleagáid dhlíthiúil ann oibleagáid a dhíorthaítear as: (a) conradh (trína théarmaí sainráite nó intuigthe); (b) reachtaíocht; nó (c) feidhmiú eile an dlí.   Is éard is oibleagáid inchiallaithe ann oibleagáid a dhíorthaítear as gníomhaíochtaí eintitis sna cásanna a leanas: (a) trí phatrún bunaithe cleachtais roimhe seo, trí bheartais fhoilsithe nó trí ráiteas reatha atá sonrach go leordhóthanach, chuir an t-eintiteas in iúl do pháirtithe eile go nglacfaidh sé freagrachtaí áirithe air féin; agus (b) dá thoradh sin, chruthaigh an t-eintiteas ionchas bailí ar thaobh na bpáirtithe eile sin go gcomhlíonfaidh sé na freagrachtaí sin.   Is éard is dliteanas teagmhasach ann: (a) seasann an ball seo d’oibleagáidí féideartha a eascraíonn as imeachtaí roimhe seo agus nach ndeimhneofar gurbh ann dóibh ach amháin i gcás ina dtarlóidh nó nach dtarlóidh imeacht éiginnte amháin nó níos mó sa todhchaí, imeacht nach mbeidh go hiomlán faoi smacht an eintitis; nó (b) oibleagáid láithreach a eascraíonn as teagmhais roimhe seo ach nach n-aithnítear ós rud é: (i) níl sé dóchúil go n-éileofar eis-sreabhadh acmhainní ina gcorpraítear tairbhí eacnamaíocha chun an oibleagáid a shocrú; nó (ii) ní féidir an méid oibleagáidí a thomhas ar bhealach atá iontaofa go leor.   Is éard is sócmhainn theagmhasach ann sócmhainn fhéideartha a eascraíonn as teagmhais roimhe seo agus nach ndeimhneofar gurb ann di ach amháin i gcás ina dtarlóidh nó nach dtarlóidh teagmhas éiginnte amháin nó níos mó amach anseo nach mbeidh go hiomlán faoi smacht an eintitis.   Is éard is conradh dochraideach ann conradh inar mó na costais dhosheachanta chun an oibleagáid faoin gconradh a chomhlíonadh ná na tairbhí eacnamaíocha a bhfuil coinne lena bhfáil faoin gconradh.   Is éard is athstruchtúrú ann clár lena ndéantar an bhainistíocht a phleanáil agus a rialú agus lena n-athraítear go bunúsach: (a) raon feidhme an ghnó a dhéanann eintiteas; nó (b) an bealach a ndéantar an gnó sin.

Forálacha agus dliteanais eile

11

Is féidir idirdhealú a dhéanamh idir forálacha agus dliteanais eile amhail suimeanna iníoctha trádála agus fabhruithe toisc go mbaineann éiginnteacht le huainiú nó méid an chaiteachais amach anseo a cheanglaítear chun iad a shocrú. Os a choinne sin: (a) is dliteanais iad suimeanna iníoctha trádála chun íoc as earraí nó seirbhísí a fuarthas nó a soláthraíodh agus a bhfuil sonrasc seolta ina leith cheana féin nó atá comhaontaithe go foirmiúil leis an soláthróir; agus (b) is dliteanais iad fabhruithe chun íoc as earraí nó seirbhísí a fuarthas nó a soláthraíodh ach nach bhfuil íoctha, nach bhfuil sonrasc seolta ina leith nó nach bhfuil comhaontaithe go foirmiúil leis an soláthróir, lena n-áirítear méideanna atá dlite d’fhostaithe (mar shampla, méideanna a bhaineann le pá saoire fabhraithe). Cé gur gá, uaireanta, meastachán a dhéanamh ar mhéid nó ar uainiú fabhruithe, bíonn an éiginnteacht i bhfad níos lú, go ginearálta, ná mar a bhíonn i gcás forálacha. Is minic a thuairiscítear fabhruithe mar chuid de shuimeanna iníoctha trádála agus suimeanna iníoctha eile, ach tuairiscítear forálacha ar leithligh.

An gaol idir forálacha agus dliteanais theagmhasacha

12

Go ginearálta, tá gach foráil teagmhasach, mar tá siad éiginnte ó thaobh uainithe nó méide de. Laistigh den chaighdeán seo, áfach, úsáidtear an téarma ‘teagmhasach’ le haghaidh dliteanas agus sócmhainní nach n-aithnítear toisc nach ndeimhneofar gurb ann dóibh ach amháin nuair a tharlaíonn nó nach dtarlaíonn teagmhas éiginnte amháin nó níos mó amach anseo nach bhfuil go hiomlán faoi smacht an eintitis. Ina theannta sin, úsáidtear an téarma ‘dliteanas teagmhasach’ le haghaidh dliteanas nach gcomhlíonann na critéir aitheantais.

13

Déantar idirdhealú sa chaighdeán seo idir: (a) forálacha — a aithnítear mar dhliteanais (ag glacadh leis gur féidir meastachán iontaofa a dhéanamh) ós rud é gur oibleagáidí láithreacha iad agus gur dócha go gceanglófar eis-sreabhadh acmhainní ina gcorpraítear tairbhí eacnamaíocha chun na hoibleagáidí a shocrú; agus (b) dliteanais theagmhasacha — nach n-aithnítear mar dhliteanais ós rud é: (i) gur oibleagáidí féideartha iad agus go bhfuil sé fós le deimhniú cibé a bhfuil nó nach bhfuil oibleagáid láithreach ag an eintiteas a bhféadfadh eis-sreabhadh acmhainní lena gcorpraítear tairbhí eacnamaíocha leanúint aisti; nó (ii) gur oibleagáidí láithreacha iad nach gcomhlíonann na critéir aitheantais sa chaighdeán seo (ós rud é nach bhfuil sé dóchúil go gceanglófar eis-sreabhadh acmhainní ina gcorpraítear tairbhí eacnamaíocha chun an oibleagáid a shocrú, nó nach féidir meastachán sách iontaofa a dhéanamh ar mhéid na hoibleagáide).

AITHINT

Forálacha

14

Aithneofar foráil sna cásanna a leanas: (a) tá oibleagáid láithreach (dhlíthiúil nó inchiallaithe) ar an eintiteas de thoradh teagmhas roimhe seo; (b) is dóchúil go gceanglófar eis-sreabhadh acmhainní ina gcorpraítear tairbhí eacnamaíocha chun an oibleagáid a shocrú; agus (c) is féidir meastachán iontaofa a dhéanamh ar mhéid na hoibleagáide. Mura gcomhlíontar na coinníollacha sin, ní aithneofar aon fhoráil.

Oibleagáid láithreach

15

I gcásanna annamha, ní léir cibé a bhfuil nó nach bhfuil oibleagáid láithreach ann. Sna cásanna sin, meastar go n-eascraíonn oibleagáid láithreach as teagmhas roimhe seo i gcás, agus an fhianaise uile atá ar fáil á cur san áireamh, gur dhóichí ná a mhalairt go bhfuil oibleagáid láithreach ann ag deireadh na tréimhse tuairiscithe.

16

Beidh sé soiléir i mbeagnach gach cás cibé ar eascair nó nár eascair oibleagáid láithreach as teagmhas roimhe seo. I gcásanna annamha, mar shampla in imeachtaí sibhialta, is féidir a dhíospóid cé acu ar tharla nó nár tharla teagmhais áirithe agus cibé ar lean nó nár lean oibleagáid láithreach astu. I gcás den sórt sin, cinneann eintiteas cibé a bhfuil nó nach bhfuil oibleagáid láithreach ann ag deireadh na tréimhse tuairiscithe trí bhíthin an fhianaise uile atá ar fáil a chur san áireamh, lena n-áirítear, mar shampla, tuairim saineolaithe. Áirítear leis an bhfianaise a bhreithnítear, aon fhianaise bhreise arna soláthar ag teagmhais i ndiaidh na tréimhse tuairiscithe. Ar bhonn fianaise den sórt sin: (a) i gcás inar dhóichí ná a mhalairt gurb ann d’oibleagáid láithreach ag deireadh na tréimhse tuairiscithe, aithníonn an t-eintiteas foráil (i gcás ina gcomhlíontar na critéir aitheantais); agus (b) i gcás inar dhóichí ná a mhalairt nach ann d’oibleagáid láithreach ag deireadh na tréimhse tuairiscithe, nochtann an t-eintiteas dliteanas teagmhasach, ach amháin i gcás gur bheag an dóchúlacht go gceanglófar eis-sreabhadh acmhainní ina gcorpraítear tairbhí eacnamaíocha (féach mír 86).

Teagmhas roimhe seo

17

Tugtar teagmhas cruthaithe oibleagáide ar theagmhas roimhe seo as a leanann oibleagáid láithreach. Le go bhféadfaidh teagmhas bheith ina theagmhas cruthaithe oibleagáide, is gá nach bhfuil aon mhalairt rogha réalaíoch ag an eintiteas ach an oibleagáid a chruthaigh an teagmhas a shocrú. Ní hamhlaidh sin ach amháin sna cásanna a leanas: (a) is féidir socrú na hoibleagáide a fhorfheidhmiú leis an dlí; nó (b) i gcás oibleagáide inchiallaithe, i gcás ina gcruthaíonn an teagmhas (a d’fhéadfadh bheith ina ghníomhaíocht de chuid an eintitis) ionchais bhailí a chruthú i bpáirtithe eile go gcomhlíonfaidh an t-eintiteas an oibleagáid.

18

Pléann ráitis airgeadais le staid airgeadais eintitis ag deireadh a thréimhse tuairiscithe agus ní lena staid airgeadais féidir amach anseo. Dá bhrí sin, ní aithnítear aon fhoráil le haghaidh costais nach mór a thabhú chun oibriú amach anseo. Ní hiad ach na dliteanais atá ann ag deireadh na tréimhse tuairiscithe na dliteanais a aithnítear i ráiteas eintitis maidir lena staid airgeadais.

19

Is iad na hoibleagáidí sin a eascraíonn as teagmhais roimhe seo agus arb ann dóibh go neamhspleách ar ghníomhaíochtaí eintitis amach anseo (i.e. feidhmiú a ghnó amach anseo), agus iad sin amháin, a aithnítear mar fhorálacha. Is samplaí d’oibleagáidí den sórt sin iad pionóis nó costais ghlantacháin le haghaidh dochair chomhshaoil neamhdhleathaigh, a leanfadh eis-sreabhadh acmhainní ina gcorpraítear tairbhí eacnamaíocha as socrú an dá oibleagáid, gan beann ar ghníomhaíochtaí an eintitis amach anseo. Mar an gcéanna, aithníonn eintiteas foráil maidir le costais um dhíchoimisiúnú suiteála ola nó gléasra cumhachta núicléiche a mhéid a bhfuil oibleagáid ar an eintiteas an dochar atá déanta cheana féin a réiteach. Os a choinne sin, mar gheall ar bhrú tráchtála nó ceanglais dlí, d’fhéadfadh eintiteas beartú caiteachas a dhéanamh nó d’fhéadfadh go mbeadh air caiteachas a dhéanamh chun oibriú ar bhealach áirithe amach anseo (mar shampla, trí scagairí deataigh a shuiteáil i gcineál áirithe monarchan). Ós rud é go bhféadfaidh an t-eintiteas an caiteachas amach anseo a sheachaint trína ghníomhaíochtaí amach anseo, mar shampla trína mhodh oibríochta a athrú, níl aon oibleagáid láithreach air maidir leis an gcaiteachas amach anseo agus ní aithnítear aon fhoráil.

20

Baineann oibleagáid le páirtí eile i gcónaí, páirtí a bhfuil an oibleagáid dlite dó. Ní gá, áfach, go mbeadh aitheantas an pháirtí dá bhfuil an oibleagáid dlite ar eolas — go deimhin, d’fhéadfadh an oibleagáid bheith don phobal i gcoitinne. Ós rud é go mbaineann oibleagáid le gealltanas do pháirtí eile i gcónaí, ciallaíonn sin nach n-eascraíonn oibleagáid inchiallaithe ag deireadh na tréimhse tuairiscithe as cinneadh ón mbainistíocht nó ón mbord ach amháin i gcás go gcuirtear an cinneadh in iúl roimh dheireadh na tréimhse tuairiscithe do na daoine sin a ndéanann sé difear dóibh ar bhealach sách sonrach go músclaíonn sé ionchas bailí iontu go gcomhlíonfaidh an t-eintiteas a fhreagrachtaí.

21

Maidir le teagmhas nach n-eascraíonn oibleagáid as láithreach, féadfaidh oibleagáid eascairt as ar dháta níos déanaí, mar gheall ar athruithe sa dlí nó mar gheall go n-eascraíonn oibleagáid inchiallaithe as gníomh (mar shampla, ráiteas poiblí atá sonrach go leordhóthanach) ón eintiteas. Mar shampla, nuair a dhéantar dochar comhshaoil d’fhéadfadh sé nach mbeadh aon oibleagáid ann na hiarmhairtí a leigheas. Mar sin féin, tiocfaidh déanamh an dochair chun bheith ina theagmhas cruthaithe oibleagáide nuair a éilíonn dlí nua go ndéanfaí an dochar atá déanta cheana féin a leigheas nó nuair a ghlacann an t-eintiteas freagracht go poiblí as leigheas ar bhealach a chruthaíonn oibleagáid inchiallaithe.

22

Nuair atá mionsonraí faoi dhlí nua atá á mholadh fós le tabhairt chun críche, ní eascraíonn oibleagáid ach amháin nuair is beagnach cinnte go n-achtófaí an reachtaíocht mar a dréachtaíodh í. Chun críche an chaighdeáin seo, caitear le hoibleagáid den sórt sin mar oibleagáid dhlíthiúil. De bharr difríochtaí in imthosca maidir le hachtú, tá sé dodhéanta teagmhas aonair a shonrú a d’fhágfadh gur beagnach cinnte é go n-achtófaí dlí. In go leor cásanna beidh sé dodhéanta a bheith beagnach cinnte d’achtú dlí go dtí go ndéantar é a achtú.

Eis-sreabhadh dóchúil acmhainní lena gcorpraítear tairbhí eacnamaíocha

23

Le go mbeidh dliteanas i dteideal aitheantais, ní mór go mbeadh ní hamháin oibleagáid láithreach ann, ach dóchúlacht ar eis-sreabhadh acmhainní ina gcorpraítear tairbhí eacnamaíocha chun an oibleagáid sin a shocrú freisin. Chun críche an chaighdeáin seo (24), meastar gur dhóchúil é eis-sreabhadh acmhainní nó teagmhas eile i gcás inar dhóichí ná a mhalairt go dtarlóidh an teagmhas, i.e. is mó an dóchúlacht go dtarlóidh an teagmhas ná an dóchúlacht nach dtarlóidh sé. I gcás nach dóchúil gur ann d’oibleagáid láithreach, nochtann eintiteas dliteanas teagmhasach, ach amháin i gcás gur bheag an dóchúlacht go dtarlóidh eis-sreabhadh acmhainní ina gcorpraítear tairbhí eacnamaíocha (féach mír 86).

24

I gcás go bhfuil líon oibleagáidí comhchosúla ann (e.g. barántais táirge nó conarthaí comhchosúla), cinntear an dóchúlacht go n-éileofar eis-sreabhadh sa socrú trí bhreithniú a dhéanamh ar an aicme oibleagáidí ina hiomláine. Cé go bhféadfaidh an dóchúlacht go mbeidh eis-sreabhadh ann le haghaidh aon mhír amháin a bheith beag, d’fhéadfadh sé a bheith dóchúil go mbeidh gá le heis-sreabhadh éigin acmhainní chun an aicme oibleagáidí ina hiomláine a shocrú. Más amhlaidh an cás, aithnítear foráil (má chomhlíontar na critéir aitheantais eile).

Meastachán iontaofa a dhéanamh ar an oibleagáid

25

Cuid fhíor-riachtanach d’ullmhú ráiteas airgeadais iad meastacháin a úsáid agus ní dhéanann siad dochar dá n-iontaofacht. Is fíor sin go háirithe i gcás forálacha, atá níos éiginnte ná formhór na míreanna eile sa ráiteas maidir le staid airgeadais, mar gheall ar a gcineál. Ach amháin i gcásanna fíor-annamha, beidh eintiteas in ann raon torthaí féideartha a chinneadh agus dá bhrí sin beidh sé in ann meastachán a dhéanamh ar an oibleagáid atá sách iontaofa le húsáid chun foráil a aithint.

26

Sa chás fíor-annamh nach féidir aon mheastachán iontaofa a dhéanamh, tá dliteanas ann nach féidir a aithint. Nochtar an dliteanas sin mar dhliteanas teagmhasach (féach mír 86).

Dliteanais theagmhasacha

27

Ní aithneoidh eintiteas dliteanas teagmhasach.

28

Nochtar dliteanas teagmhasach, mar a éilítear le mír 86, ach amháin i gcás inar bheag an dóchúlacht go dtarlóidh eis-sreabhadh acmhainní ina gcorpraítear tairbhí eacnamaíocha.

29

I gcás ina bhfuil eintiteas faoi dhliteanas oibleagáide, i gcomhpháirt agus go leithleach, is mar dhliteanas teagmhasach a chaitear leis an gcuid den oibleagáid a bhfuil coinne leis go gcomhlíonfaidh páirtithe eile í. Aithníonn an t-eintiteas foráil maidir leis an gcuid den oibleagáid, a bhfuil eis-sreabhadh acmhainní dóchúil maidir léi, agus ar acmhainní iad a bhfuil tairbhí eacnamaíocha ag baint leo, seachas i gcásanna an-annamh nach féidir meastachán iontaofa a dhéanamh ina leith.

30

Féadfaidh dliteanais theagmhasacha a fhorbairt ar bhealach nach raibh coinne leis i dtosach báire. Dá bhrí sin, déantar measúnú orthu go leanúnach chun a chinneadh an bhfuil eis-sreabhadh acmhainní, ar tairbhí eacnamaíocha a bheidh i gceist leo, dóchúil nó nach bhfuil. Má bhíonn sé dóchúil go n-éileofar eis-sreabhadh tairbhí eacnamaíocha amach anseo i gcás míre ar caitheadh leis roimhe seo mar dhliteanas teagmhasach, aithnítear foráil i ráitis airgeadais na tréimhse ina dtarlaíonn an t-athrú ar dhóchúlacht (ach amháin i gcásanna an-annamh nach féidir meastachán iontaofa a dhéanamh).

Sócmhainní teagmhasacha

31

Ní aithneoidh eintiteas sócmhainn theagmhasach.

32

Is iondúil go n-eascraíonn sócmhainní teagmhasacha as teagmhais nach raibh pleanáilte nó teagmhais eile nach raibh coinne leo as ar féidir insreabhadh sócmhainní eacnamaíocha chuig an eintiteas teacht. Sampla de sin is ea éileamh go bhfuil eintiteas ag tabhairt faoi nósanna imeachta dlíthiúla i gcás ina mbíonn an toradh éiginnte.

33

Ní aithnítear sócmhainní teagmhasacha i ráitis airgeadais toisc gurbh fhéidir ioncam a aithint, ioncam nach réadófar riamh, b’fhéidir, teacht as sin. Nuair a bhíonn réadú an ioncaim nach mór cinnte, áfach, ní sócmhainn theagmhasach í an tsócmhainn lena mbaineann agus bíonn a haithint iomchuí.

34

Nochtar sócmhainn theagmhasach, mar a éilítear le mír 89, i gcás ina mbíonn insreabhadh tairbhí eacnamaíocha dóchúil.

35

Déantar measúnú leanúnach ar shócmhainní teagmhasacha chun a áirithiú go léirítear forbairtí go hiomchuí sna ráitis airgeadais. Má táthar nach mór cinnte go dtiocfaidh insreabhadh tairbhí eacnamaíocha chun cinn, aithnítear an tsócmhainn agus an t-ioncam lena mbaineann i ráitis airgeadais na tréimhse ina dtarlaíonn an t-athrú. Má tá insreabhadh tairbhí eacnamaíocha dóchúil, nochtann eintiteas an tsócmhainn theagmhasach (féach mír 89).

TOMHAS

Meastachán is fearr

36

An meastachán is fearr ar an gcaiteachas a éilítear chun an oibleagáid láithreach a shocrú ag deireadh na tréimhse tuairiscithe a bheidh sa mhéid a aithnítear mar fhoráil.

37

Is é an meastachán is fearr ar an gcaiteachas a éilítear chun an oibleagáid láithreach a shocrú an méid réasúnach a d’íocfadh eintiteas chun an oibleagáid a shocrú ag deireadh na tréimhse tuairiscithe nó chun é a aistriú chuig tríú páirtí an tráth céanna. Beidh sé indéanta go minic, nó i bhfad róchostasach, oibleagáid a shocrú nó a aistriú ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. Ach is é an meastachán ar an méid réasúnach a d’íocfadh eintiteas chun an oibleagáid a shocrú nó a aistriú an méid a thugann an meastachán is fearr ar an gcaiteachas a éilítear chun an oibleagáid láithreach a shocrú ag deireadh na tréimhse tuairiscithe.

38

Cinneann breithiúnas bhainistíocht an eintitis na meastacháin ar thoradh agus éifeacht airgeadais, arna bhforlíonadh le taithí i ndáil le hidirbhearta comhchosúla agus, i roinnt cásanna, tuarascálacha ó shaineolaithe neamhspleácha. Áirítear leis an bhfianaise a mheastar aon fhianaise bhreise arna soláthar ag teagmhais tar éis dheireadh na tréimhse tuairiscithe.

39

Pléitear le neamhchinnteachtaí i ndáil leis an méid atá le haithint mar fhoráil le modhanna éagsúla de réir na n-imthosca. I gcás ina bhfuil líon mór míreanna i gceist leis an bhforáil atá á tomhas, déantar an oibleagáid a mheas trí na torthaí féideartha go léir a ualú de réir na ndóchúlachtaí lena mbaineann. Is é ‘luach ionchais’ an t-ainm atá ar an modh staidrimh meastacháin. Beidh an fhoráil éagsúil, dá bhrí sin, ag brath ar dhóchúlacht caillteanais méid faoi leith, mar shampla, má bhíonn sé 60 faoin gcéad nó 90 faoin gcéad. I gcás ina mbíonn raon leanúnach torthaí féideartha, agus i gcás ina mbíonn gach pointe sa raon chomh dóchúil lena chéile, úsáidtear lárphointe an raoin. Sampla Díolann eintiteas earraí ag a bhfuil baránta faoina gcumhdaítear custaiméirí i ndáil le costais deisiúchán a bhaineann le haon locht monaraíochta a nochtar laistigh de na chéad 6 mhí tar éis ceannaigh. Má braitheadh mionlochtanna sna hearraí ar fad a díoladh, bheadh costas 1 mhilliún ar na deisiúcháin. Má braitheadh mórlochtanna sna hearraí ar fad a díoladh, bheadh costas 4 mhilliún ar na deisiúcháin. Le taithí an eintitis, chomh maith lena ionchais don todhchaí, tugtar le fios, don bhliain amach romhainn, nach mbeidh aon locht ag 75 faoin gcéad de na hearraí a dhíolfar, go mbeidh mionlochtanna ag 20 faoin gcéad de na hearraí a dhíolfar agus go mbeidh mórlochtanna ag 5 faoin gcéad de na hearraí a dhíolfar. I gcomhréir le mír 24, déanann eintiteas measúnú ar dhóchúlacht eis-sreabhadh le haghaidh na n-oibleagáidí baránta ina n-iomláine. Is é an méid a leanas luach ionchais chostas na ndeisiúchán: (75 % de nialas) + (20 % de 1 mhilliún) + (5 % de 4 mhilliún) = 400 000

40

I gcás ina dtomhaistear oibleagáid aonair, féadfaidh an t-aon toradh dóchúil a bheith ina mheastachán is fearr ar an dliteanas. Mar sin féin, i gcás den sórt sin, breithníonn an t-eintiteas torthaí féideartha eile. I gcás ina mbíonn torthaí féideartha eile níos airde nó níos ísle, ar an mórgóir, ná an toradh is dócha, méid níos airde nó níos ísle a bheidh sa mheastachán is fearr. Mar shampla, má bhíonn ar eintiteas locht tromchúiseach a réiteach i ngléasra mór a thóg sé le haghaidh custaiméara, d’fhéadfadh sé go mbainfeadh an toradh aonair ba dhócha le rath an deisiúcháin ar an gcéad iarracht ar chostas 1 000, ach déantar foráil le haghaidh méid níos mó má bhíonn deis shuntasach ann go mbeidh gá le hiarrachtaí eile.

41

Tomhaistear an fhoráil roimh cháin, toisc go bpléitear le hiarmhairtí cánach na forála, agus na hathruithe air, faoi IAS 12.

Rioscaí agus neamhchinnteachtaí

42

Cuirfear san áireamh na rioscaí agus neamhchinnteachtaí a bhaineann le go leor teagmhas agus imthosca agus an meastachán is fearr ar fhoráil á fháil.

43

Tugtar tuairisc le riosca ar athraitheacht toraidh. Féadfaidh coigeartú riosca an méid ag a dtomhaistear dliteanas a mhéadú. Ní mór a bheidh cúramach agus breithiúnais á ndéanamh faoi dhálaí na héiginnteachta, ionas nach ndéantar áibhéil maidir le hioncam nó sócmhainn agus ionas nach nganniontráiltear speansais ná dliteanais. Níor cheart barraíocht forálacha a chruthú nó áibhéil a dhéanamh maidir le dliteanais d’aon ghnó mar gheall ar éiginnteacht, áfach. Mar shampla, má mheastar costais thuartha toradh atá an-díobhálach ar bhonn stuama, ní chaitear leis an toradh sin amhail agus dá mbeadh sé níos dóchúla ná mar atá i ndáiríre, d’aon ghnó. Ní mór a bheith cúramach gan coigeartuithe riosca agus éiginnteachta a dhúbailt le háibhéil forála ina dhiaidh sin.

44

Nochtar na neamhchinnteachtaí a bhaineann le méid an chaiteachais faoi mhír 85(b).

Luach láithreach

45

I gcás ina mbíonn éifeacht an amluacha airgid ábhartha, luach láithreach na gcaiteachas, a bhfuil coinne leis go n-éileofar é chun an oibleagáid a shocrú, a bheidh i méid forála.

46

Mar gheall ar an amluach airgid, bíonn forálacha a bhaineann le heis-sreafaí airgid a thagann chun cinn go luath tar éis na tréimhse tuairiscithe níos dochraidí ná na forálacha as a dtagann eis-sreafaí airgid den mhéid céanna níos déanaí. Lascainítear forálacha dá bhrí sin, i gcás ina mbíonn an éifeacht ábhartha.

47

Is éard a bheidh sa ráta (nó rátaí) lascaine ná ráta (nó rátaí) roimh cháin a léiríonn measúnuithe reatha an mhargaidh ar an amluach airgid agus na rioscaí a bhaineann go sonrach leis an dliteanas. Ní léireoidh an ráta lascaine/na rátaí lascaine rioscaí a bhfuil coigeartú ina leith déanta ar na meastacháin ar shreabhadh airgid todhchaí.

Teagmhais amach anseo

48

Maidir le teagmhais amach anseo a d’fhéadfadh difear a dhéanamh don mhéid a éilítear chun oibleagáid a shocrú, léireofar é i méid forála i gcás ina mbíonn fianaise oibiachtúil leordhóthanach ann go dtarlóidh siad.

49

D’fhéadfadh teagmhais a bhfuil coinne leo amach anseo a bheith an-tábhachtach ó thaobh forálacha a thomhas de. Mar shampla, d’fhéadfadh eintiteas a chreidiúint go laghdófar an costas a bhaineann le láithreán a ghlanadh ag deireadh a shaolré le hathruithe ar an teicneolaíocht amach anseo. Léirítear leis an méid a aithnítear ionchas réasúnach breathnóirí oibiachtúla atá cáilithe go teicniúil, agus gach fianaise atá ar fáil maidir leis an teicneolaíocht a bheidh ar fáil nuair a dhéanfar an glanadh á cur san áireamh. Tá sé iomchuí dá bhrí sin, laghduithe a bhfuil coinne leo ar chostais a bhaineann leis an taithí mhéadaithe i ndáil le teicneolaíocht atá ann faoi láthair a chur i bhfeidhm a chur san áireamh, nó na laghduithe a bhfuil coinne leo ar chostais a bhaineann le teicneolaíocht atá ann faoi láthair a chur i bhfeidhm ar oibríocht ghlantacháin níos mó nó níos casta ná a bhí déanta roimhe sin. Ní bhíonn eintiteas ag súil le forbairt teicneolaíocht iomlán le haghaidh glantacháin, áfach, ach amháin má thacaíonn fianaise oibiachtúil leordhóthanach leis sin.

50

Cuirtear éifeacht achtú féideartha nua san áireamh agus oibleagáid reatha á tomhas nuair nach ann d’fhianaise oibiachtúil leordhóthanach go bhfuil sé nach mór cinnte go n-achtófar an t-achtú. Fágann an réimse imthosca a d’fhéadfadh teacht chun cinn sa chleachtas nach féidir teagmhas aonair a shonrú a sholáthróidh fianaise leordhóthanach oibiachtúil i ngach cás. Éilítear fianaise maidir leis an méid a éileofar leis an achtú agus fianaise go bhfuil sé nach mór cinnte, nó nach bhfuil, an t-achtú a achtú in am agus i dtráth. I roinnt mhaith cásanna, ní bheidh ann d’fhianaise oibiachtúil leordhóthanach go dtí go n-achtófar an t-achtú nua.

Diúscairt i ndáil le sócmhainní a bhfuil coinne léi

51

Ní chuirfear gnóthachain ó dhiúscairt, lena bhfuil coinne, i ndáil le sócmhainní san áireamh agus foráil á tomhas.

52

Ní chuirtear gnóthachain ar dhiúscairt, lena bhfuil coinne, i ndáil le sócmhainní san áireamh agus foráil á tomhas, fiú má bhíonn an diúscairt, lena bhfuil coinne, nasctha go dlúth leis an teagmhas as a n-eascraíonn an fhoráil. Ina ionad sin, aithníonn eintiteas gnóthachain ar dhiúscairtí, lena bhfuil coinne, i ndáil le sócmhainní an tráth a shonraítear leis an gcaighdeán a phléann leis na sócmhainní lena mbaineann.

AISÍOCAÍOCHTAÍ

53

Maidir le cuid den chaiteachas, nó an caiteachas uile, a éilítear chun foráil a shocrú, i gcás ina mbíonn coinne leis go n-aisíocfaidh páirtí eile an caiteachas sin, aithneofar an aisíocaíocht nuair a bheidh sé nach mór cinnte go bhfaighfear an aisíocaíocht má shocraíonn an t-eintiteas an oibleagáid, agus an tráth sin amháin. Caithfear leis an aisíocaíocht mar shócmhainn ar leithligh. Ní bheidh an méid a aithnítear le haghaidh na haisíocaíochta níos mó ná méid na forála.

54

Sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach, féadfar an speansas a bhaineann le foráil glan ón méid a aithnítear le haghaidh haisíocaíochta.

55

Uaireanta, bíonn eintiteas in ann brath ar pháirtí eile chun cuid den chaiteachas, nó an caiteachas uile, is gá chun foráil a shocrú (mar shampla trí chonarthaí árachais, clásail shlánaíochta nó baránta na soláthróirí). Féadfaidh an páirtí eile méideanna arna n-íoc ag an eintiteas a aisíoc nó na méideanna a íoc go díreach.

56

I bhformhór na gcásanna, beidh an t-eintiteas freagrach as an méid iomlán atá i gceist ionas go mbeadh ar an eintiteas an méid iomlán a íoc mura n-íocfadh an tríú páirtí ar aon chúis. Sa chás sin, aithnítear foráil le haghaidh mhéid iomlán an dliteanais, agus aithnítear sócmhainn ar leithligh le haghaidh na haisíocaíocht a bhfuil coinne léi nuair a bhítear nach mór cinnte go bhfaighfear aisíocaíocht má íocann an t-eintiteas an dliteanas.

57

I roinnt cásanna, ní bheidh an t-eintiteas faoi dhliteanas maidir leis na costais i gceist mura n-íocann an tríú páirtí. I gcás den sórt sin ní bhíonn an t-eintiteas faoi dhliteanas maidir leis na costais sin agus ní bhíonn siad san áireamh san fhoráil.

58

Mar a thugtar ar aird i mír 29, is dliteanas teagmhasach é oibleagáid dá mbíonn eintiteas faoi dhliteanas i gcomhpháirt agus go leithleach a mhéid a mbíonn coinne leis go socróidh páirtithe eile an oibleagáid.

ATHRUITHE AR FHORÁLACHA

59

Déanfar athbhreithniú ar fhorálacha ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe agus coigeartófar iad chun an meastachán reatha is fearr a léiriú. Mura mbíonn sé dóchúil a thuilleadh go gceanglófar ar eis-sreabhadh acmhainní, ar sochair eacnamaíocha a bheidh i gceist leo, an oibleagáid a shocrú, déanfar an fhoráil a aisiompú.

60

I gcás ina n-úsáidtear lascainiú, méadaíonn suim ghlanluacha forála i ngach tréimhse chun imeacht ama a léiriú. Aithnítear an méadú seo mar chostas iasachtaíochta.

ÚSÁID FORÁLACHA

61

Ní úsáidfear foráil ach amháin le haghaidh caiteachas dar aithníodh an fhoráil ar dtús.

62

Ní fhritháirítear ach caiteachas a bhaineann leis an bhforáil tosaigh ina haghaidh. Dá bhfritháireofaí caiteachas in aghaidh forála a aithníodh i dtús báire chun críche eile, cheilfí tionchar an dá theagmhas éagsúla.

NA RIALACHA AITHEANTAIS AGUS TOMHAIS A CHUR I bhFEIDHM

Caillteanais oibriúcháin amach anseo

63

Ní aithneofar forálacha le haghaidh caillteanas oibriúcháin amach anseo.

64

Ní chomhlíonann caillteanais oibriúcháin amach anseo an sainmhíniú ar dhliteanas i mír 10 agus na critéir aitheantais ghinearálta a leagtar amach le haghaidh forálacha i mír 14.

65

Maidir leis an gcoinne le caillteanais oibriúcháin amach anseo, léirítear leis sin go bhféadfaidh sócmhainní faoi leith an oibriúcháin a bheith lagaithe. Déanann eintiteas tástáil ar na sócmhainní seo le haghaidh lagaithe faoi IAS 36 Lagú sócmhainní.

Conarthaí dochraideacha

66

Má bhíonn conradh dochraideach ag eintiteas, aithneofar an oibleagáid láithreach faoin gconradh agus tomhaisfear é mar fhoráil.

67

Is féidir go leor conarthaí (mar shampla, roinnt gnáth-orduithe ceannaigh) a chealú gan cúiteamh a íoc leis an bpáirtí eile, agus ní bhíonn aon oibleagáid ann, dá bhrí sin. Bunaítear le conarthaí eile cearta agus oibleagáidí le haghaidh gach ceann de na páirtithe conarthacha. I gcás ina bhfágann teagmhais go bhfuil conradh den sórt sin dochraideach, tagann an conradh faoi raon feidhme an chaighdeáin seo agus is ann do dhliteanas a aithnítear. Tagann conarthaí le comhlíonadh nach bhfuil dochraideach faoi raon feidhme an chaighdeáin seo.

68

Sainmhíníonn an caighdeán seo conradh dochraideach mar chonradh inar mó na costais dhosheachanta chun na hoibleagáidí faoin gconradh a chomhlíonadh ná na tairbhí eacnamaíocha a bhfuil coinne leo faoin gconradh. Léirítear leis na costais dhosheachanta faoi chonradh an glanchostas is lú a bhaineann le scor den chonradh, costas atá níos lú ná an costas a bhainfeadh lena chomhlíonadh agus aon chúiteamh nó aon phionós a d’eascródh as mura gcomhlíonfaí é.

68A

Cuimsítear leis an gcostas a bhaineann le conradh a chomhlíonadh na costais a bhaineann go díreach leis an gconradh. Cuimsítear le costais a bhaineann go díreach leis an gconradh na nithe a leanas: (a) na costais incriminteacha a bhaineann le comhlíonadh an chonartha—mar shampla, saothar díreach agus ábhair; agus (b) leithdháileadh costas eile a bhaineann go díreach le comhlíonadh na gconarthaí—mar shampla, leithdháileadh an mhuirir dímheasa as mír réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a úsáidtear chun an conradh sin a chomhlíonadh, i measc conarthaí eile.

69

Sula mbunaítear foráil ar leithligh maidir le conradh dochraideach, aithníonn eintiteas aon chaillteanas lagaithe a tharla i ndáil le sócmhainní a úsáidtear agus conradh á chomhlíonadh (féach IAS 36).

Athstruchtúrú

70

Is samplaí iad seo a leanas de theagmhais a d’fhéadfadh teacht faoi shainmhíniú an athstruchtúrúcháin: (a) díol nó foirceannadh réime gnó; (b) dúnadh suíomhanna gnó i dtír nó réigiún nó athlonnú gníomhaíochtaí gnó ó thír nó réigiún amháin chuig tír nó réigiún eile; (c) athruithe ar struchtúr bainistíochta, mar shampla, sraith bhainistíochta a bhaint; agus (d) atheagruithe bunúsacha ag a mbíonn éifeacht ábhartha ar chineál agus fócas oibríochtaí an eintitis.

71

Ní aithnítear foráil le haghaidh costais athstruchtúrúcháin ach amháin nuair a chomhlíontar critéir aitheantais ghinearálta le haghaidh forálacha a leagtar amach i mír 14. Leagtar amach le míreanna 72-83 an bealach a mbíonn feidhm ag critéir aitheantais ghinearálta maidir le hathstruchtúrú.

72

Ní thagann oibleagáid inchiallaithe chun athstruchtúrú chun cinn ach amháin sna cásanna a leanas: (a) nuair a bhíonn plean foirmiúil mionsonraithe ag eintiteas le haghaidh an athstruchtúrúcháin lena n-aithnítear na nithe a leanas ar a laghad: (i) an gnó, nó an chuid de ghnó, lena mbaineann; (ii) na príomh-shuíomhanna a ndéantar difear dóibh; (iii) an suíomh, an fheidhm, agus an neaslíon fostaithe a chúiteofar as foirceannadh a seirbhísí; (iv) an caiteachas a dhéanfar; agus (v) cathain a chuirfear an plean chun feidhme; agus (b) nuair a bheidh ionchas bailí acu siúd a ndéanfar difear dóibh go ndéanfar an t-athstruchtúrú trí bhíthin tús a chur le cur chun feidhme an phlean sin nó a phríomhghnéithe a fhógairt dóibh siúd a ndéanfar difear dóibh.

73

Maidir le fianaise gur thosaigh eintiteas ag cur plean athstruchtúrúcháin chun feidhme, soláthrófar í, mar shampla, trí bhíthin gléasra a dhíchóimeáil nó sócmhainní a dhíol nó fógra poiblí maidir le príomhghnéithe an phlean. Ní hionann fógra poiblí ar phlean mionsonraithe chun athstruchtúrú a dhéanamh agus oibleagáid inchiallaithe chun athstruchtúrú a dhéanamh ach amháin má dhéantar é ar bhealach, agus le mionsonraí leordhóthanacha (i.e. príomhghnéithe an phlean a leagan amach), ionas go n-eascróidh ionchais bailí páirtithe eile as, páirtithe amhail custaiméirí, soláthróirí agus fostaithe (nó a n-ionadaithe) go ndéanfaidh an t-eintiteas an t-athstruchtúrú.

74

Ionas go mbeadh plean leordhóthanach a bheith ina oibleagáid inchiallaithe nuair a chuirtear é in iúl dóibh siúd a ndéantar difear dóibh, ní mór a chur chun feidhme a phleanáil ionas go dtosóidh sé a luaithe is féidir agus go tabharfar i gcrích é laistigh d’achar ama a d’fhágfadh nach dócha go ndéanfaí athruithe suntasacha ar an bplean. Má bhíonn coinne leis go mbeidh moill fhada ar thús an athstruchtúrúcháin nó má bhíonn coinne leis go dtógfaidh an t-athstruchtúrú i bhfad an iomarca ama, is dócha go n-ardóidh an plean ionchas bailí i ndáil le cinn eile dá bhfuil gealltanas tugtha ag an eintiteas faoi láthair chun iad a athstruchtúrú toisc go gceadaítear leis an achar ama go mbeidh deiseanna ann don eintiteas a phleananna a athrú.

75

Maidir le cinneadh bainistíochta nó boird a dhéantar roimh dheireadh na tréimhse tuairiscithe, ní eascraíonn oibleagáid inchiallaithe as sin ag deireadh na tréimhse tuairiscithe ach amháin má bhíonn na nithe a leanas déanta ag an eintiteas roimh dheireadh na tréimhse tuairiscithe: (a) tá cur chun feidhme an phlean athstruchtúrúcháin tosaithe ag an eintiteas; nó (b) tá príomhghnéithe an phlean athstruchtúrúcháin fógartha ag an eintiteas dóibh siúd a ndéanfar difear dóibh ar bhealach atá sonrach go leor chun ionchas bailí a ardú go ndéanfaidh an t-eintiteas an t-athstruchtúrú. Má thosaíonn eintiteas ar phlean athstruchtúrúcháin a chur chun feidhme, nó má fhógraíonn sé na príomhghnéithe dóibh siúd a ndéanfar difear dóibh, tar éis na tréimhse tuairiscithe amháin, éilítear nochtadh faoi IAS 10 Teagmhais tar éis na Tréimhse Tuairiscithe, má bhíonn an t-athstruchtúrú ábhartha agus go bhféadfadh coinne réasúnta a bheith leis go n-imreofaí tionchar ar na cinntí a dhéanann príomhúsáideoirí ráiteas airgeadais ilfhóinteach ar bhonn na ráiteas airgeadais sin, lena soláthraítear faisnéis airgeadais maidir le heintiteas tuairiscithe áirithe.

76

Cé nach gcruthaítear oibleagáid inchiallaithe le cinneadh bainistíochta amháin, d’fhéadfadh oibleagáid teacht as teagmhais roimhe sin chomh maith le cinneadh den sórt sin. Mar, d’fhéadfaí go ndearnadh caibidlíocht le hionadaithe fostaithe i ndáil le híocaíochtaí foirceanta, nó le ceannaitheoirí le haghaidh dhíol oibríochta, a thabhairt i gcrích faoi réir ceadaithe boird amháin. Nuair a bheidh an ceadú sin faighte agus é curtha in iúl do na páirtithe eile, tá oibleagáid inchiallaithe ag an eintiteas athstruchtúrú a dhéanamh, má chomhlíontar coinníollacha mhí 72.

77

I roinnt tíortha, dílsítear an t-údarás críochnaitheach do bhord ar a mbíonn ionadaithe leasanna seachas leas na bainistíochta (e.g. fostaithe) nó d’fhéadfaí go mbeadh gá le fógra chuig ionadaithe den sórt sin sula ndéanfadh an bord cinneadh. Toisc go mbíonn cumarsáid leis na hionadaithe seo ag baint le cinneadh ó bhord den sórt sin, d’fhéadfaí go dtiocfadh oibleagáid inchiallaithe chun athstruchtúrú a dhéanamh as sin.

78

Ní thagann aon oibleagáid maidir le díol oibríochta go dtí go bhfuil an t-eintiteas geallta don díol, i.e. nuair a bhíonn comhaontú díola ceangailteach ann.

79

Fiú amháin i gcás ina bhfuil cinneadh déanta ag eintiteas oibríocht a dhíol agus ina bhfuil an cinneadh sin fógartha go poiblí, ní féidir leis a bheith geallta don díol go dtí go n-aithnítear ceannaitheoir agus go dtí gurb ann do chomhaontú díola ceangailteach. Go dtí go bhfuil comhaontú díola ceangailteach ann, beidh an t-eintiteas in ann a mheon a athrú agus beidh air gníomh eile a dhéanamh mura féidir ceannaitheoir a fháil agus téarmaí inghlactha ag gabháil leo. Nuair a shamhlaítear díol oibríochta mar chuid d’athstruchtúrú, déantar athbhreithniú ar na sócmhainní le haghaidh lagaithe, faoi IAS 36. Nuair nach mbíonn díol ach mar chuid d’athstruchtúrú, is féidir oibleagáid inchiallaithe teacht as na codanna eile den athstruchtúrú sula mbíonn ann do chomhaontú díola ceangailteach.

80

Ní áireofar le foráil athstruchtúrúcháin ach amháin an caiteachas díreach a eascraíonn as an athstruchtúrú, arb iad seo na nithe a leanas: (a) caiteachas is gá a thagann as an athstruchtúrú; agus (b) caiteachas nach mbaineann le gníomhaíochtaí leanúnacha an eintitis.

81

Ní áirítear le foráil athstruchtúrúcháin costais amhail na cinn a leanas: (a) an fhoireann a leanfaidh ar aghaidh a choinneáil nó a athlonnú; (b) margaíocht; nó (c) infheistíocht i gcórais nua agus líonraí dáilte. Baineann an caiteachas seo le hiompar an ghnó amach anseo agus ní dliteanais iad le haghaidh athstruchtúrúcháin ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. Aithnítear caiteachas den sórt sin ar an mbonn céanna amhail dá dtiocfaidís chun cinn neamhspleách ar athstruchtúrú.

82

Ní áirítear le foráil caillteanais oibriúcháin inaitheanta amach anseo suas le dáta athstruchtúrúcháin, mura mbaineann siad le conradh dochraideach mar a shainmhínítear i mír 10.

83

Mar a éilítear le mír 51, ní chuirtear gnóthachain ar dhiúscairt, lena bhfuil coinne, i ndáil le sócmhainní san áireamh agus foráil athstruchtúrúcháin á tomhas, fiú má tá mheastar go bhfuil díol na sócmhainní mar chuid den athstruchtúrú.

NOCHTADH

84

Le haghaidh gach aicme forála, nochtfaidh eintiteas: (a) an tsuim ghlanluacha ag tús agus ag deireadh na tréimhse; (b) forálacha breise a dhéantar sa tréimhse, lena n-áirítear méaduithe ar fhorálacha atá ann cheana; (c) méideanna a úsáidtear (i.e. méideanna a tabhaíodh agus a muirearaíodh in aghaidh na forála) le linn na tréimhse; (d) méideanna neamhúsáidte arna gcealú i rith na tréimhse; agus (e) méadú le linn na tréimhse ar an méid lascainithe a eascraíonn as imeacht ama agus éifeacht aon athrú sa ráta lascaine.

Ní éilítear faisnéis chomparáideach.

85

Nochtfaidh eintiteas an méid a leanas le haghaidh gach aicme forála: (a) tuairisc ghairid ar chineál na hoibleagáide agus ar uainiú ionchasach aon eis-sreabhadh sochar eacnamaíoch dá bharr; (b) léiriú ar an éiginnteacht a bhaineann le méid nó le huainiú na n-eis-sreafaí sin. I gcás inar gá faisnéis shásúil a sholáthar, nochtfaidh eintiteas na toimhdí móra a rinneadh i ndáil le teagmhais amach anseo, a luaitear i mír 48; agus (c) méid aon aisíocaíocht a bhfuil coinne léi, ag tabhairt mhéid aon sócmhainn a aithníodh le haghaidh na haisíocaíochta sin a bhfuil coinne léi.

86

Mura dócha go socrófaí aon eis-sreabhadh, nochtfaidh eintiteas tuairisc ghairid ar chineál an dliteanais theagmhasaigh le haghaidh gach aicme de dhliteanas teagmhasach ag deireadh na tréimhse tuairiscithe agus, i gcás inar féidir: (a) meastachán ar a éifeacht airgeadais, arna thomhas faoi mhíreanna 36-52; (b) léiriú ar an éiginnteacht a bhaineann le méid nó uainiú aon eis-sreabhadh; agus (c) an fhéidearthacht go mbeadh aon aisíocaíocht ann.

87

Agus cinneadh á dhéanamh maidir le cé acu forálacha nó dliteanais theagmhasacha a d’fhéadfaí a chomhiomlánú ina n-aicme, is gá breithniú a dhéanamh ar cé acu atá nó nach bhfuil an cineál míreanna comhchosúil go leordhóthanach chun go gcomhlíonfadh ráiteas aonar ina dtaobh ceanglais mhíreanna 85(a) agus (b) agus 86(a) agus (b). Dá réir sin, d’fhéadfadh sé gurbh iomchuí déileáil le méideanna a bhaineann le barántais táirgí éagsúla mar aicme aonair forála, ach nárbh iomchuí déileáil le méideanna a bhaineann le gnáthbharántais ná méideanna atá faoi réir imeachtaí dlí mar aicme aonair.

88

I gcás ina n-eascraíonn foráil agus dliteanas teagmhasach as an tacar céanna imthosca, déanann eintiteas na nochtaí a éilítear le míreanna 84-86 ar bhealach a léiríonn an nasc idir an fhoráil agus an dliteanas teagmhasach.

89

I gcás inar dóchúil go mbeidh insreabhadh tairbhí eacnamaíocha ann, nochtfaidh eintiteas tuairisc ghearr ar chineál na ndliteanas teagmhasach ag deireadh na tréimhse tuairiscithe agus, i gcás inarb indéanta é, meastachán ar a n-iarmhairt airgeadais, arna tomhas ag úsáid na bprionsabal a leagtar amach le haghaidh forálacha i míreanna 36-52.

90

Tá sé tábhachtach nach dtabharfar tásca míthreoracha maidir leis an dóchúlacht go dtiocfaidh ioncam chun cinn i nochtaí le haghaidh dliteanais theagmhasacha.

91

I gcás nach nochtar aon chuid den fhaisnéis a éilítear le míreanna 86 agus 89 toisc nach indéanta sin a dhéanamh, luafar an méid sin.

92

I gcásanna thar a bheith annamh, is féidir coinne a bheith leis go ndéanfar mórdhochar do staid an eintitis i ndíospóid le páirtithe eile maidir le hábhar na forála, an dliteanais theagmhasaigh nó na sócmhainne teagmhasaí má nochtfar cuid den fhaisnéis, nó an fhaisnéis uile, a éilítear le míreanna 84-89. I gcásanna den sórt sin, ní gá d’eintiteas an fhaisnéis a nochtadh, ach nochtfaidh sé an cineál ginearálta díospóide atá ann, agus nár nochtadh an fhaisnéis chomh maith agus an chúis atá leis sin.

FORÁLACHA IDIRTHRÉIMHSEACHA

93

Is mar choigeartú ar iarmhéid tosaigh an tuillimh choimeádta le haghaidh na tréimhse ina nglactar an caighdeán seo den chéad uair a thuairisceofar an iarmhairt a bhaineann le glacadh an chaighdeáin ar a dháta éifeachtach (nó níos túisce). Moltar d’eintitis, ach ní éilítear orthu, iarmhéid tosaigh an tuillimh choimeádta a choigeartú le haghaidh na tréimhse is túisce arna cur i láthair agus faisnéis chomparáideach a athshonrú. Mura n-athshonraítear faisnéis chomparáideach, nochtfar an méid sin.

94

[Scriosta]

94A

Le Conarthaí Dochraideacha—Costas Conradh a Chomhlíonadh, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2020, cuireadh mír 68A leis agus leasaíodh mír 69. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm maidir le conarthaí nach bhfuil a chuid oibleagáidí uile ina leith comhlíonta go fóill aige ag tús na tréimhse tuairiscithe bliantúla ina gcuireann sé na leasuithe i bhfeidhm den chéad uair (dáta an chur i bhfeidhm tosaigh). Ní athshonróidh an t-eintiteas faisnéis chomparáideach. Ina ionad sin, is mar choigeartú ar iarmhéid tosaigh an tuillimh choimeádta nó ar ghné eile den chaipiteal gnáthscaireanna, mar is iomchuí, ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh a aithneoidh an t-eintiteas an iarmhairt charnach a bhaineann leis na leasuithe a chur i bhfeidhm den chéad uair.

DÁTA ÉIFEACHTACH

95

Tagann an caighdeán seo i bhfeidhm le haghaidh ráitis airgeadais bhliantúla lena gcumhdaítear tréimhsí dar tús an 1 Iúil 1999 nó ina dhiaidh sin. Moltar cur i bhfeidhm níos luaithe a dhéanamh. Má chuireann eintiteas an caighdeán seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí a thosaíonn roimh an 1 Iúil 1999, nochtfaidh sé an méid sin.

96

[Scriosta]

97

[Scriosta]

98

[Scriosta]

99

Le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla ar IFRSanna 2010–2012, arna eisiúint i mí na Nollag 2013, leasaíodh mír 5 mar leasú iarmhartach a díorthaíodh ón leasú ar IFRS 3. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm go hionchasach maidir le comhcheangail ghnó a bhfuil an leasú ar IFRS 3 infheidhme ina leith.

100

% Le IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2014, leasaíodh mír 5 agus scriosadh mír 6. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 15 á chur i bhfeidhm aige.

101

Le IFRS 9, arna eisiúint i mí Iúil 2014, leasaíodh mír 2 agus scriosadh míreanna 97 agus 98. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

102

Le IFRS 16, arna eisiúint i mí Eanáir 2016, leasaíodh mír 5. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 16 i bhfeidhm.

103

Le IFRS 17, arna eisiúint i mBealtaine 2017, leasaíodh mír 5. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm agus IFRS 17 á chur i bhfeidhm aige.

104

Le Sainmhíniú ar Ábhartha (Leasuithe ar IAS 1 agus IAS 8), arna eisiúint i mí Dheireadh Fómhair 2018, leasaíodh mír 75. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go hionchasach le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2020 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus na leasuithe ar an sainmhíniú ar ‘ábhartha’ i mír 7 de IAS 1 agus i míreanna 5 agus 6 de IAS 8 á gcur i bhfeidhm aige.

105

Le Conarthaí Dochraideacha—Costas Conradh a Chomhlíonadh, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2020, cuireadh míreanna 68A agus 94A leis agus leasaíodh mír 69. Cuirfidh an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh na dtréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2022 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 38

Sócmhainní Doláimhsithe

CUSPÓIR

1

Is é is cuspóir don chaighdeán seo an cur chuige cuntasaíochta a fhorordú le haghaidh sócmhainní doláimhsithe nach ndéileáiltear go sonrach leo i gcaighdeán eile. Leis an gcaighdeán seo, éilítear ar eintiteas sócmhainn dholáimhsithe a aithint i gcás ina gcomhlíontar critéir shonraithe agus sa chás sin amháin. Sonraítear leis an gcaighdeán seo freisin conas suim ghlanluacha sócmhainní doláimhsithe a thomhas agus éilítear nochtaí sonraithe maidir le sócmhainní doláimhsithe leis.

RAON FEIDHME

2

Cuirfear an caighdeán seo i bhfeidhm agus cuntas á choinneáil ar shócmhainní doláimhsithe, seachas: (a) sócmhainní doláimhsithe a thagann faoi raon feidhme caighdeáin eile; (b) sócmhainní airgeadais, mar a shainmhínítear in IAS 32 Ionstraimí Airgeadais: Cur i láthair; (c) aithint agus tomhas ar shócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta (féach IFRS 6 Taiscéalaíocht agus Meastóireacht a Dhéanamh ar Acmhainní Mianracha); agus (d) caiteachas ar fhorbairt agus eastóscadh mianraí, ola, gáis nádúrtha agus acmhainní neamh-athghiniúnacha comhchosúla.

3

Má fhorordaítear le Caighdeán eile an chuntasaíocht le haghaidh cineál sonrach sócmhainne doláimhsithe, cuireann eintiteas an Caighdeán sin i bhfeidhm seachas an Caighdeán seo. Mar shampla, níl feidhm ag an gCaighdeán seo maidir leis an méid seo a leanas: (a) sócmhainní doláimhsithe arna sealbhú ag eintiteas lena ndíol i ngnáthchúrsa gnó (féach IAS 2 Fardail); (b) sócmhainní cánach iarchurtha (féach IAS 12 Cánacha Ioncaim); (c) léasanna sócmhainní doláimhsithe a gcoinnítear cuntas orthu i gcomhréir le IFRS 16 Léasanna; (d) sócmhainní a eascraíonn as sochair fostaithe (féach IAS 19 Sochair Fostaithe); (e) sócmhainní airgeadais mar a shainmhínítear in IAS 32. Cumhdaítear aitheantas agus tomhas roinnt sócmhainní airgeadais le IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite, IAS 27 Ráitis Airgeadais ar Leithligh agus IAS 28 Infheistíochtaí i gComhlaigh agus i gComhfhiontair; (f) cáilmheas a fuarthas i gcomhcheangal gnó (féach IFRS 3 Comhcheangail Ghnó); (g) conarthaí faoi raon feidhme IFRS 17 Conarthaí Árachais agus aon sócmhainn le haghaidh sreafaí airgid éadála árachais mar a shainmhínítear in IFRS 17; (h) sócmhainní doláimhsithe neamhreatha a aicmítear mar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol (nó a áirítear i ngrúpa diúscartha a aicmítear mar ghrúpa arna shealbhú lena dhíol) i gcomhréir le IFRS 5 Sócmhainní Neamhreatha arna Sealbhú le Díol agus Oibríochtaí Scortha; (i) sócmhainní a eascraíonn as conarthaí le custaiméirí a aithnítear i gcomhréir le IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí.

4

D’fhéadfadh roinnt sócmhainní doláimhsithe a bheith i substaint fhisiciúil nó ar shubstaint fhisiciúil amhail dlúthdhiosca (i gcás bogearraí ríomhaireachta), doiciméid dlí (i gcás ceadúnais nó paitinne) nó scannán. Agus cinneadh á dhéanamh cé acu bealach ba cheart caitheamh le sócmhainn ina bhfuil eilimintí doláimhsithe agus inláimhsithe araon, is iad sin faoi IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh nó mar shócmhainn dholáimhsithe faoin gcaighdeán seo, tugann eintiteas breithiúnas chun measúnú a dhéanamh ar cé acu eilimint is suntasaí. Bogearraí ríomhaireachta le haghaidh uirlis mheaisín ríomhrialaithe nach féidir a oibriú gan na bogearraí sonracha sin, mar shampla, is dlúthchuid de na crua-earraí gaolmhara iad agus caitear leo mar réadmhaoin, gléasra agus trealamh. Tá feidhm aige sin freisin maidir le córas oibriúcháin ríomhaire. Nuair nach dlúthchuid de na crua-earraí gaolmhara iad na bogearraí, caitear le bogearraí ríomhaireachta mar shócmhainn dholáimhsithe.

5

Tá feidhm ag an gcaighdeán seo maidir le caiteachas ar ghníomhaíochtaí fógraíochta, oiliúna, tionscnaimh gnó agus taighde agus forbartha, i measc nithe eile. Is ar fhorbairt eolais a dhírítear gníomhaíochtaí taighde agus forbartha. Dá bhrí sin, cé go bhféadfadh sócmhainn a bhfuil substaint fhisiciúil aici (e.g. fréamhshamhail) a bheith mar thoradh ar na gníomhaíochtaí sin, tá eilimint fhisiciúil na sócmhainne tánaisteach dá comhpháirt dholáimhsithe, i.e. an t-eolas a chuimsítear inti.

6

Cearta atá ag léasaí faoi chomhaontuithe ceadúnúcháin le haghaidh míreanna amhail scannáin pictiúr reatha, taifeadtaí físe, drámaí, lámhscríbhinní, paitinní agus cóipchearta, tagann siad faoi raon feidhme an Chaighdeáin seo agus eisiatar ó raon feidhme IFRS 16 iad.

7

D’fhéadfadh sé go n-eisiafaí gníomhaíochtaí nó idirbhearta ó raon feidhme caighdeáin má bhíonn siad chomh speisialaithe sin go n-eascraíonn saincheisteanna cuntasaíochta astu a bhféadfadh sé gur gá déileáil leo ar bhealach éagsúil. Eascraíonn saincheisteanna den sórt sin as an gcuntas a choinnítear ar chaiteachas ar thaiscéalaíocht taiscí ola, gáis agus mianraí, nó ar fhorbairt agus eastóscadh na dtaiscí sin, i dtionscail eastóscacha agus i gcás conarthaí árachais. Dá bhrí sin, níl feidhm ag an gcaighdeán seo maidir le caiteachas ar ghníomhaíochtaí ná ar chonarthaí den sórt sin. Tá feidhm ag an gcaighdeán seo, áfach, maidir le sócmhainní doláimhsithe eile a úsáidtear (amhail bogearraí ríomhaireachta), agus caiteachas eile a thabhaítear (amhail costais tionscnaimh), i dtionscail eastóscacha nó ag árachóirí.

SAINMHÍNITHE

8

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo in éineacht leis na bríonna a shonraítear:   Is éard is amúchadh ann leithdháileadh córasach méid in-dímheasa sócmhainne doláimhsithe thar a saolré úsáide.   Is éard is sócmhainn  (25) ann acmhainn: (a) arna rialú ag eintiteas de thoradh teagmhas roimhe seo; agus (b) a bhfuil coinne leis go mbeidh tairbhí eacnamaíocha le sreabhadh uaithi amach anseo chuig an eintiteas.   Is éard is suim ghlanluacha ann an méid ar a n-aithnítear sócmhainn sa ráiteas maidir le staid airgeadais tar éis aon amúchadh carntha agus aon chaillteanas lagaithe carntha ina leith a asbhaint.   Is é costas an méid airgid thirim nó coibhéisí airgid thirim a íocadh nó luach cóir comaoine eile a thugtar chun sócmhainn a fháil tráth a héadála nó a ríofa, nó, nuair is infheidhme, an méid atá inchurtha i leith na sócmhainne sin nuair a aithnítear ar dtús í i gcomhréir le ceanglais shonracha IFRSanna eile, e.g. IFRS 2 Íocaíocht Scairbhunaithe.   Is éard is méid in-dímheasa ann costas sócmhainne, nó méid eile a chuirtear in ionad costais, lúide a luach iarmharach.   Is éard is forbairt ann cur i bhfeidhm torthaí taighde nó eolais eile maidir le plean nó dearadh chun ábhair, gairis, táirgí, próisis, córais nó seirbhísí atá nua, nó a bhfuil feabhas substaintiúil orthu, a tháirgeadh roimh thús an táirgthe nó na húsáide tráchtála.   Is éard is luach eintiteas-sonrach ann luach láithreach na sreafaí airgid a bhfuil coinne ag eintiteas leis go n-eascróidh siad as úsáid leanúnach sócmhainne agus as a diúscairt ag deireadh a saolré úsáide nó a bhfuil coinne aige leis go dtabhóidh sé nuair a shocróidh sé dliteanas.   Is éard is luach cóir ann an praghas a gheofaí chun sócmhainn a dhíol nó an praghas a d’íocfaí chun dliteanas a aistriú in idirbheart ordúil idir rannpháirtithe sa mhargadh ar dháta an tomhais. (Féach IFRS 13 Tomhas Luach Cóir.)   Is éard is caillteanas lagaithe an méid a sháraíonn suim ghlanluacha sócmhainne a méid in-aisghabhála.   Is éard is sócmhainn dholáimhsithe ann sócmhainn neamhairgeadaíochta inaitheanta nach bhfuil substaint fhisiciúil inti.   Is éard is sócmhainní airgeadaíochta ann airgead arna shealbhú agus sócmhainní atá le fáil ina méideanna socraithe nó inchinntithe airgid.   Is éard is taighde ann imscrúdú bunúil pleanáilte a dtugtar faoi agus ionchas ann go ngnóthófar eolas agus tuiscint nua eolaíoch nó theicniúil.   Is éard is luach iarmharach sócmhainne doláimhsithe ann an méid measta a gheobhadh eintiteas faoi láthair as diúscairt na sócmhainne, i ndiaidh costais mheasta na diúscartha a asbhaint, dá mbeadh aois agus bail na sócmhainne mar a mbeadh coinne leo ag deireadh a saolré úsáide.   Is éard is saolré úsáide ann: (a) An tréimhse ar lena linn a mheastar sócmhainn a bheith ar fáil lena húsáid ag eintiteas; nó (b) an líon aonad táirgeachta nó aonad comhchosúil a bhfuil coinne lena bhfáil ag eintiteas ón tsócmhainn.

Sócmhainní doláimhsithe

9

Is minic acmhainní á gcaitheamh, nó dliteanais á dtabhú, ag eintiteas ar fháil, ar fhorbairt, ar chothabháil nó ar fheabhsú acmhainní doláimhsithe amhail eolas eolaíoch nó teicniúil, dearadh agus cur i bhfeidhm próiseas nó córas nua, ceadúnais, maoin intleachtúil, eolas ar an margadh agus trádmharcanna (lena n-áirítear ainmneacha branda agus teidil foilsitheoireachta). Ar shamplaí coitianta de mhíreanna a chuimsítear leis na ceannteidil leathana sin tá bogearraí ríomhaireachta, paitinní, cóipchearta, scannáin pictiúr reatha, liostaí custaiméirí, cearta seirbhísithe morgáistí, ceadúnais iascaireachta, cuótaí ar allmhairí, saincheadúnais, caidrimh le custaiméirí nó soláthróirí, dílseacht custaiméirí, sciar den mhargadh agus cearta margaíochta.

10

Ní chomhlíonann gach ceann de na míreanna a liostaítear i mír 9 an sainmhíniú ar shócmhainn dholáimhsithe, i.e. inaitheantacht, rialú ar acmhainn agus tairbhí eacnamaíocha a bheith ann amach anseo. Mura gcomhlíonann mír a thagann faoi raon feidhme an chaighdeáin seo an sainmhíniú ar shócmhainn dholáimhsithe, is mar speansas a aithnítear caiteachas chun í a fháil nó a ghiniúint go hinmheánach nuair a thabhaítear é. Má fhaightear an mhír i gcomhcheangal gnó, áfach, is cuid den cháilmheas a aithnítear ar an dáta éadála í (féach mír 68).

In-sainaitheantacht

11

Éilítear leis an sainmhíniú ar shócmhainn dholáimhsithe go mbeadh sócmhainn dholáimhsithe inaitheanta chun idirdhealú a dhéanamh idir í agus cáilmheas. Is sócmhainn í cáilmheas a aithnítear i gcomhcheangal gnó lena léirítear na tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo a eascraíonn as sócmhainní eile a fuarthas i gcomhcheangal gnó nach sainaithnítear ina n-aonar agus nach n-aithnítear ar leithligh. Na tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo, d’fhéadfaidís a bheith de thoradh sineirge idir na sócmhainní inaitheanta a fuarthas nó ó shócmhainní nach bhfuil i dteideal aitheantais ina n-aonar sna ráitis airgeadais.

12

Tá sócmhainn in-sainaitheanta más amhlaidh ceachtar de na nithe seo a leanas: (a) tá sí indeighilte, i.e. is féidir í a dheighilt nó a roinnt ón eintiteas agus a dhíol, a aistriú, a cheadúnú, a ligean ar cíos nó a mhalartú, ina haonar nó in éineacht le conradh gaolmhar, le sócmhainn in-sainaitheanta nó le dliteanas, gan beann ar cé acu a bheartaíonn nó nach mbeartaíonn an t-eintiteas sin a dhéanamh; nó (b) eascraíonn sí as cearta conarthacha nó dlíthiúla eile, gan beann ar cé acu atá nó nach bhfuil na cearta sin inaistrithe nó indeighilte ón eintiteas nó ó chearta agus oibleagáidí eile.

Rialú

13

Rialaíonn eintiteas sócmhainn má tá sé de chumhacht ag an eintiteas na tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo a shreabhann ón acmhainn fholuiteach a fháil agus srian a chur ar an rochtain atá ag páirtithe eile ar na tairbhí sin. De ghnáth, is as cearta dlíthiúla atá in-fhorfheidhmithe i gcúirt dlí a thiocfadh inniúlacht eintitis rialú a dhéanamh ar na tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo as sócmhainn dholáimhsithe. Tá sé níos deacra rialú a léiriú in éagmais ceart dlíthiúil. Níl in-fhorfheidhmitheacht cirt le dlí ina coinníoll riachtanach le haghaidh rialú, áfach, toisc go bhféadfadh eintiteas a bheith in ann rialú a dhéanamh ar bhealach éigin eile ar na tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo.

14

D’fhéadfadh tairbhí eacnamaíocha a bheith ann amach anseo mar gheall ar eolas ar an margadh agus eolas teicniúil. Rialaíonn eintiteas na sochair sin más amhlaidh, mar shampla, go bhfuil an t-eolas cosanta ag cearta dlíthiúla amhail cóipchearta, clásal srianta trádála (i gcás ina gceadaítear sin) nó trí bhíthin dualgas dlíthiúil ar fhostaithe rúndacht a choimeád.

15

D’fhéadfadh foireann oilte a bheith in ann scileanna foirne incriminteacha a shainaithint as a dtiocfaidh tairbhí eacnamaíocha amach anseo de bharr oiliúna. Féadfaidh coinne a bheith ag an eintiteas leis freisin go leanfaidh na baill foirne de bheith ag cur a scileanna ar fáil don eintiteas. Ní bhíonn rialú leordhóthanach ag eintiteas de ghnáth, áfach, ar na tairbhí eacnamaíocha a bhfuil coinne leo amach anseo a eascraíonn as foireann oilte agus as oiliúint maidir leis na míreanna sin chun an sainmhíniú ar shócmhainn dholáimhsithe a chomhlíonadh. Ar chúis chomhchosúil, ní dócha go gcomhlíonfaidh tallann shonrach theicniúil nó bainistíochta an sainmhíniú ar shócmhainn dholáimhsithe, ach amháin má tá sí faoi chosaint ceart dlíthiúil chun í a úsáid agus chun na tairbhí eacnamaíocha a bhfuil coinne leo amach anseo a fháil uaithi agus má chomhlíonann sí freisin na codanna eile den sainmhíniú.

16

D’fhéadfadh punann custaiméirí nó sciar den mhargadh a bheith ag eintiteas agus, mar gheall ar na hiarrachtaí a dhéanann sé chun caidrimh le custaiméirí agus a ndílseacht a chothú, d’fhéadfadh coinne a bheith aige leis go leanfaidh na custaiméirí de bheith ag trádáil leis an eintiteas. In éagmais ceart dlíthiúil chun na caidrimh le custaiméirí nó dílseacht na gcustaiméirí don eintiteas a chosaint, nó a rialú ar bhealaí eile, is iondúil nach bhfuil rialú leordhóthanach ag an eintiteas ar na tairbhí eacnamaíocha a bhfuil coinne leo as caidrimh le custaiméirí agus as a ndílseacht chun go gcomhlíonfaidh míreanna den sórt sin (e.g. punann custaiméirí, sciartha den mhargadh, caidrimh le custaiméirí agus dílseacht custaiméirí) an sainmhíniú ar shócmhainní doláimhsithe. In éagmais ceart dlíthiúil chun caidrimh le custaiméirí a chosaint, soláthraítear fianaise le hidirbhearta malairte le haghaidh na gcaidreamh neamhchonarthach céanna le custaiméirí nó le haghaidh caidrimh neamhchonarthacha chomhchosúla le custaiméirí (seachas mar chuid de chomhcheangal gnó) go bhfuil an t-eintiteas in ann rialú a dhéanamh mar sin féin ar na tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo a shreabhann ó na caidrimh le custaiméirí. Ós rud é go soláthraítear fianaise le hidirbhearta malairte den sórt sin freisin gur nithe indeighilte iad na caidrimh le custaiméirí, comhlíonann na caidrimh sin le custaiméirí an sainmhíniú ar shócmhainn dholáimhsithe.

Tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo

17

D’fhéadfaí a áireamh leis na tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo a shreabhann ó shócmhainn dholáimhsithe ioncam as táirgí nó seirbhísí a dhíol, coigilteas costais, nó tairbhí eile a leanann as an úsáid a bhaineann an t-eintiteas as an tsócmhainn. D’fhéadfadh úsáid maoine intleachtúla i bpróiseas táirgthe, mar shampla, costais táirgthe amach anseo a laghdú seachas ioncaim amach anseo a mhéadú.

AITHEANTAS AGUS TOMHAS

18

Chun mír a aithint mar shócmhainn dholáimhsithe, éilítear ar eintiteas a léiriú go gcomhlíonann an mhír: (a) an sainmhíniú ar shócmhainn dholáimhsithe (féach míreanna 8-17); agus (b) na critéir aitheantais (féach míreanna 21-23). Tá feidhm ag an gceanglas seo maidir le costais a thabhaítear ar dtús chun sócmhainn dholáimhsithe a fháil nó a ghiniúint go hinmheánach agus le costais a thabhaítear ina dhiaidh sin chun cur léi, chun cuid di a athsholáthar, nó chun í a sheirbhísiú.

19

Pléann míreanna 25-32 le cur i bhfeidhm na gcritéar aitheantais maidir le sócmhainní doláimhsithe a fuarthas ar leithligh, agus pléann míreanna 33-43 lena gcur i bhfeidhm maidir le sócmhainní doláimhsithe a fuarthas i gcomhcheangal gnó. Pléann mír 44 le tomhas tosaigh sócmhainní doláimhsithe a fuarthas trí bhíthin deontas rialtais, pléann míreanna 45-47 le malartuithe sócmhainní doláimhsithe, agus pléann míreanna 48-50 le conas déileáil le cáilmheas a ghintear go hinmheánach. Pléann míreanna 51-67 le haitheantas agus tomhas tosaigh sócmhainní doláimhsithe a ghintear go hinmheánach.

20

I gcásanna go leor, is de chineál sócmhainní doláimhsithe nach bhfuil aon rud sa bhreis le cur le sócmhainn den sórt sin ná aon rud le cur in ionad coda di. Na tairbhí eacnamaíocha a bhfuil coinne leo amach anseo a chuimsítear sa tsócmhainn dholáimhsithe atá ann cheana, is dócha go gcoinneoidh an chuid is mó de chaiteachais ina dhiaidh sin na tairbhí sin ar bun, dá réir sin, seachas an sainmhíniú ar shócmhainn dholáimhsithe agus na critéir aitheantais sa chaighdeán seo a chomhlíonadh. Ina theannta sin, bíonn sé deacair go minic caiteachas ina dhiaidh sin a chur go díreach i leith sócmhainn dholáimhsithe áirithe seachas i leith an ghnólachta ina iomláine. Dá bhrí sin, ní aithneofar ach go hannamh i suim ghlanluacha sócmhainne caiteachas ina dhiaidh sin — caiteachas a thabhaítear tar éis aitheantas tosaigh sócmhainne doláimhsithe a fuarthas nó tar éis tabhairt i gcrích sócmhainne doláimhsithe a ghintear go hinmheánach. Go comhsheasmhach le mír 63, déantar caiteachas ar bhrandaí, barrtheidil, teidil foilsitheoireachta, liostaí custaiméirí agus míreanna atá comhchosúil leo sin ó thaobh substainte a aithint i gcónaí i mbrabús nó i gcaillteanas mar a thabhaítear é. Is amhlaidh sin toisc nach féidir idirdhealú a dhéanamh idir caiteachas den sórt sin agus caiteachas chun an gnólacht ina iomláine a fhorbairt.

21

Aithneofar sócmhainn dholáimhsithe i gcás inarb amhlaidh na nithe seo a leanas agus sa chás sin amháin: (a) is dóchúil gur chuig an eintiteas a shreabhfaidh na tairbhí eacnamaíocha a bhfuil coinne leo amach anseo atá inchurtha i leith na sócmhainne; agus (b) is féidir costas na míre a thomhas go hiontaofa.

22

Agus úsáid á baint aige as boinn tuisceana réasúnta ar féidir tacú leo a léiríonn an meastachán is fearr ag an mbainistíocht ar an tacar coinníollacha eacnamaíocha a bheidh ann le linn shaolré úsáide na sócmhainne, déanfaidh eintiteas measúnú ar an dóchúlacht go dtarlóidh na tairbhí eacnamaíocha a bhfuil coinne leo amach anseo.

23

Tugann eintiteas breithiúnas chun measúnú a dhéanamh ar a chinnte atá sé go mbeidh sreabhadh tairbhí eacnamaíocha ann amach anseo atá inchurtha i leith úsáid na sócmhainne ar bhonn na fianaise atá ar fáil tráth an aitheantais tosaigh, agus ualú níos mó á thabhairt aige d’fhianaise sheachtrach.

24

Is ar chostas a thomhaisfear sócmhainn dholáimhsithe ar dtús.

Éadáil ar leithligh

25

De ghnáth, beidh an praghas a íocann eintiteas chun sócmhainn dholáimhsithe a fháil ar leithligh ina léiriú ar na hionchais atá ann maidir leis an dóchúlacht gur chuig an eintiteas a shreabhfaidh na tairbhí eacnamaíocha a bhfuil coinne leo amach anseo a chuimsítear sa tsócmhainn. I bhfocail eile, tá coinne ag an eintiteas leis go mbeidh insreabhadh tairbhí eacnamaíocha ann, fiú má tá éiginnteacht ann maidir le huainiú nó méid an insreafa. Dá bhrí sin, meastar i gcónaí go gcomhlíontar an critéar aitheantais dóchúlachta i mír 21(a) le haghaidh sócmhainní doláimhsithe a fuarthas ar leithligh.

26

Ina theannta sin, is féidir costas sócmhainne doláimhsithe a fuarthas ar leithligh a thomhas go hiontaofa de ghnáth. Is amhlaidh sin go háirithe nuair atá an chomaoin cheannaigh i bhfoirm airgid thirim nó sócmhainní airgeadaíochta eile.

27

Is éard atá i gcostas sócmhainne doláimhsithe a fuarthas ar leithligh: (a) a praghas ceannaigh, lena n-áirítear dleachtanna ar allmhairí agus cánacha ceannaigh neamh-in-aisíoctha, tar éis lascainí agus lacáistí trádála a asbhaint; agus (b) aon chostas atá inchurtha go díreach i leith ullmhú na sócmhainne don úsáid atá beartaithe léi.

28

Ar shamplaí de chostais atá inchurtha go díreach ina leith sin tá: (a) costais sochar fostaithe (mar a shainmhínítear in IAS 19) a eascraíonn go díreach as bail oibre a chur ar an tsócmhainn; (b) táillí gairmiúla a eascraíonn go díreach as bail oibre a chur ar an tsócmhainn; agus (c) costais chun tástáil a dhéanamh ar cé acu a bhfeidhmíonn nó nach bhfeidhmíonn an tsócmhainn i gceart.

29

Ar shamplaí de chaiteachais nach cuid de chostas sócmhainne doláimhsithe iad tá: (a) costais a bhaineann le táirge nó seirbhís nua a thabhairt isteach (lena n-áirítear costais fógraíochta agus gníomhaíochtaí cur chun cinn); (b) costais a bhaineann le gnó a dhéanamh i suíomh nua nó le haicme nua custaiméirí (lena n-áirítear costais oiliúna foirne); agus (c) costais riaracháin agus forchostais ghinearálta eile.

30

Scortar de bheith ag aithint costas i suim ghlanluacha sócmhainne doláimhsithe nuair atá an bhail is gá ar an tsócmhainn chun go mbeidh sí in ann feidhmiú ar an mbealach a bheartaíonn an bhainistíocht. Dá bhrí sin, ní áirítear i suim ghlanluacha sócmhainne doláimhsithe na costais a thabhaítear ina húsáid ná ina hathdháileadh. Ní áirítear na costais seo a leanas, mar shampla, i suim ghlanluacha sócmhainne doláimhsithe: (a) costais a thabhaítear nuair atá sócmhainn in ann feidhmiú ar an mbealach a bheartaíonn an bhainistíocht ach nár cuireadh chun úsáide go fóill í; agus (b) caillteanais oibriúcháin tosaigh, amhail iad siúd a thabhaítear agus éileamh ar aschur na sócmhainne ag dul i méid.

31

Tarlaíonn roinnt oibríochtaí i ndáil le forbairt sócmhainne doláimhsithe nach bhfuil gá leo chun an bhail is gá a chur ar an tsócmhainn chun go mbeidh sí in ann feidhmiú ar an mbealach a bheartaíonn an bhainistíocht. D’fhéadfadh na hoibríochtaí teagmhasacha sin tarlú roimh na gníomhaíochtaí forbartha nó ina ndiaidh. Ós rud é nach bhfuil gá le hoibríochtaí teagmhasacha chun sócmhainn a thabhairt chuig an mbail is gá a chur uirthi chun go mbeidh sí in ann feidhmiú ar an mbealach a bheartaíonn an bhainistíocht, aithnítear ioncam agus speansais ghaolmhara oibríochtaí teagmhasacha láithreach i mbrabús nó i gcaillteanas, agus áirítear ina n-aicmithe ioncaim agus speansais faoi seach iad.

32

Má chuirtear íocaíocht as sócmhainn dholáimhsithe siar níos faide ná gnáth-théarmaí creidmheasa, is é coibhéis an phraghais ar airgead tirim é a costas. Aithnítear an difríocht idir an méid sin agus na híocaíochtaí iomlána mar speansas úis le linn na tréimhse creidmheasa ach amháin má chaipitlítear í i gcomhréir le IAS 23 Costais Iasachtaíochta.

Éadáil mar chuid de chomhcheangal gnó

33

I gcomhréir le IFRS 3 Comhcheangail Ghnó, má fhaightear sócmhainn dholáimhsithe i gcomhcheangal gnó, is é costas na sócmhainne doláimhsithe sin a luach cóir ar an dáta éadála. Beidh luach cóir sócmhainne doláimhsithe ina léiriú ar ionchais rannpháirtithe sa mhargadh ar an dáta éadála maidir leis an dóchúlacht gur chuig an eintiteas a shreabhfaidh na tairbhí eacnamaíocha a bhfuil coinne leo amach anseo a chuimsítear sa tsócmhainn. I bhfocail eile, tá coinne ag an eintiteas leis go mbeidh insreabhadh tairbhí eacnamaíocha ann, fiú má tá éiginnteacht ann maidir le huainiú nó méid an insreafa. Dá bhrí sin, meastar i gcónaí go gcomhlíontar an critéar aitheantais dóchúlachta i mír 21(a) le haghaidh sócmhainní doláimhsithe a fuarthas i gcomhcheangail ghnó. Más indeighilte sócmhainn a fuarthas i gcomhcheangal gnó nó má eascraíonn sí as cearta conarthacha nó dlíthiúla eile, tá faisnéis leordhóthanach ann chun luach cóir na sócmhainne a thomhas go hiontaofa. Dá réir sin, meastar i gcónaí go gcomhlíontar an critéar tomhais iontaofa i mír 21(b) le haghaidh sócmhainní doláimhsithe a fuarthas i gcomhcheangail ghnó.

34

I gcomhréir leis an gCaighdeán seo agus le IFRS 3 (arna athbhreithniú in 2008), is ar an dáta éadála, ar leithligh ó cháilmheas, a aithníonn faighteoir sócmhainn dholáimhsithe de chuid an eintitis arna fáil, gan beann ar cé acu a bhí nó nach raibh an tsócmhainn sin aitheanta ag an eintiteas arna fáil roimh an gcomhcheangal gnó. Ciallaíonn sé sin go ndéanann an faighteoir tionscadal taighde agus forbartha atá idir lámha ag an eintiteas arna fháil a aithint mar shócmhainn ar leithligh ó cháilmheas má chomhlíonann an tionscadal an sainmhíniú ar shócmhainn dholáimhsithe. Tionscadal taighde agus forbartha atá idir lámha ag eintiteas arna fháil, comhlíonann sé an sainmhíniú ar shócmhainn dholáimhsithe nuair is amhlaidh an méid seo a leanas: (a) comhlíonann sé an sainmhíniú ar shócmhainn; agus (b) tá sé inaitheanta, i.e. tá sé indeighilte nó eascraíonn sé as cearta conarthacha nó dlíthiúla eile.

Sócmhainn dholáimhsithe a fuarthas i gcomhcheangal gnó

35

Más indeighilte sócmhainn dholáimhsithe a fuarthas i gcomhcheangal gnó nó má eascraíonn sí as cearta conarthacha nó dlíthiúla eile, tá faisnéis leordhóthanach ann chun luach cóir na sócmhainne a thomhas go hiontaofa. Nuair atá raon torthaí féideartha ann a bhfuil dóchúlachtaí éagsúla acu le haghaidh na meastachán a úsáidtear chun luach cóir sócmhainne doláimhsithe a thomhas, cuirtear an éiginnteacht sin san áireamh i dtomhas luach cóir na sócmhainne.

36

D’fhéadfadh sé gur indeighilte sócmhainn dholáimhsithe a fuarthas i gcomhcheangal gnó, ach gan ach in éineacht le conradh gaolmhar, sócmhainn inaitheanta nó dliteanas. I gcásanna den sórt sin, aithníonn an faighteoir an tsócmhainn dholáimhsithe ar leithligh ó cháilmheas ach in éineacht leis an mír ghaolmhar.

37

Féadfaidh an faighteoir grúpa sócmhainní doláimhsithe comhlántacha a aithint mar shócmhainn aonair ar choinníoll go bhfuil saolréanna úsáide comhchosúla ag na sócmhainní ina n-aonar. Is minic a úsáidtear na téarmaí ‘branda’ agus ‘ainm branda’ mar chomhchiallaigh le haghaidh trádmharcanna agus marcanna eile, mar shampla. Is téarmaí margaíochta ginearálta iad na téarmaí sin, áfach, a úsáidtear go tipiciúil chun tagairt a dhéanamh do ghrúpa sócmhainní comhlántacha amhail trádmharc (nó marc seirbhíse) agus don trádainm, do na foirmlí, do na hoidis agus don saineolas teicneolaíochta a bhaineann leis.

38-41 bliana

[Scriosta]

Caiteachas ina dhiaidh sin ar thionscadal taighde agus forbartha idir lámha a fuarthas

42

Caiteachas taighde agus forbartha: (a) a bhaineann le tionscadal taighde agus forbartha idir lámha a fuarthas ar leithligh nó i gcomhcheangal gnó agus a aithnítear mar shócmhainn dholáimhsithe; agus (b) a thabhaítear i ndiaidh éadáil an tionscadail sin; coinneofar cuntas air i gcomhréir le míreanna 54-62.

43

Fágann cur i bhfeidhm cheanglais mhíreanna 54-62 gurb amhlaidh an méid seo a leanas maidir le caiteachas ina dhiaidh sin ar thionscadal taighde agus forbartha idir lámha a fuarthas ar leithligh nó i gcomhcheangal gnó agus a aithnítear mar shócmhainn dholáimhsithe: (a) aithnítear mar speansas é nuair a thabhaítear é más caiteachas taighde atá ann; (b) aithnítear mar speansas é nuair a thabhaítear é más caiteachas forbartha atá ann nach gcomhlíonann na critéir maidir le haitheantas mar shócmhainn dholáimhsithe i mír 57; agus (c) cuirtear é le suim ghlanluacha an tionscadail taighde nó forbartha idir lámha a fuarthas más caiteachas forbartha atá ann a chomhlíonann na critéir aitheantais i mír 57.

Éadáil trí bhíthin deontas rialtais

44

I gcásanna áirithe, féadfar sócmhainn dholáimhsithe a fháil saor in aisce, nó ar chomaoin ainmniúil, trí bhíthin deontas rialtais. D’fhéadfadh sé sin tarlú nuair a dhéanann rialtas sócmhainní doláimhsithe amhail cearta tuirlingthe aerfoirt, ceadúnais oibríochta stáisiún raidió nó teilifíse, ceadúnais allmhairiúcháin nó cuótaí ar allmhairí nó cearta rochtana ar acmhainní srianta eile a aistriú chuig eintiteas nó a leithdháileadh air. I gcomhréir le IAS 20 Cuntasaíocht um Dheontais Rialtais agus um Nochtadh Cúnamh Rialtais, féadfaidh eintiteas a roghnú an tsócmhainn dholáimhsithe agus an deontas araon a aithint ar luach cóir ar dtús. Má roghnaíonn eintiteas gan an tsócmhainn a aithint ar luach cóir ar dtús, aithníonn an t-eintiteas an tsócmhainn ar mhéid ainmniúil ar dtús (an cur chuige cuntasaíochta eile a cheadaítear le IAS 20) móide aon chaiteachas atá inchurtha go díreach i leith ullmhú na sócmhainne don úsáid a bheartaítear léi.

Malartuithe sócmhainní

45

D’fhéadfaí sócmhainn dholáimhsithe amháin nó níos mó a fháil mar mhalairt ar shócmhainn nó ar shócmhainní neamhairgeadaíochta, nó ar chomhcheangal de shócmhainní airgeadaíochta agus neamhairgeadaíochta. Tagraítear go simplí sa phlé seo a leanas do chás ina malartaítear sócmhainn neamhairgeadaíochta amháin ar shócmhainn neamhairgeadaíochta eile, ach tá feidhm aige freisin maidir leis na malartuithe uile a dtugtar tuairisc orthu san abairt roimhe seo. Déantar costas sócmhainne doláimhsithe den sórt sin a thomhas ar luach cóir (a) mura bhfuil dóthain substainte tráchtála san idirbheart malairte nó (b) mura féidir luach cóir na sócmhainne a fuarthas ná na sócmhainne a tarscaoileadh a thomhas go hiontaofa. Is ar an mbealach sin a thomhaistear an mhír a fuarthas fiú mura féidir le heintiteas dí-aithint a dhéanamh láithreach ar an tsócmhainn a tarscaoileadh. Mura ndéantar an tsócmhainn a fuarthas a thomhas ar luach cóir, tomhaistear a costas ar shuim ghlanluacha na sócmhainne a tarscaoileadh.

46

Chun a chinneadh cé acu atá nó nach bhfuil substaint tráchtála ag idirbheart malairte, breithníonn eintiteas a mhéid a bhfuil coinne leis go n-athróidh a shreafaí airgid todhchaí de thoradh an idirbhirt. Tá substaint tráchtála ag idirbheart malairte más amhlaidh na nithe seo a leanas: (a) tá cumraíocht (i.e. riosca, uainiú agus méid) shreafaí airgid na sócmhainne a fuarthas éagsúil le cumraíocht shreafaí airgid na sócmhainne a aistríodh; nó (b) tagann athrú, de thoradh na malairte, ar luach eintiteas-sonrach na coda sin d’oibríochtaí an eintitis dá ndéanann an t-idirbheart difear; agus (c) tá an difríocht in (a) nó (b) suntasach i gcoibhneas le luach cóir na sócmhainní a mhalartaítear. Chun a chinneadh cé acu atá nó nach bhfuil substaint tráchtála ag idirbheart malairte, beidh luach eintiteas-sonrach an sciar sin d’oibríochtaí an eintitis dá ndéanann an t-idirbheart difear ina léiriú ar shreafaí airgid iarchánach. D’fhéadfadh torthaí na n-anailísí sin a bheith soiléir gan gá a bheith ag an eintiteas le ríomhanna mionsonraithe a dhéanamh.

47

Sonraítear le mír 21(b) go bhfuil sé ina choinníoll chun sócmhainn dholáimhsithe a aithint gur féidir costas na sócmhainne a thomhas go hiontaofa. Is féidir luach cóir sócmhainne doláimhsithe a thomhas go hiontaofa (a) mura suntasach le haghaidh na sócmhainne sin í an athraitheacht sa raon tomhas réasúnta ar luach cóir nó (b) más féidir measúnú a dhéanamh go réasúnta ar dhóchúlachtaí na meastachán éagsúil laistigh den raon agus úsáid a bhaint astu agus luach cóir á thomhas. Más féidir le heintiteas luach cóir na sócmhainne a fuarthas nó luach cóir na sócmhainne a tarscaoileadh a thomhas go hiontaofa, úsáidtear luach cóir na sócmhainne a tarscaoileadh chun costas a thomhas ach amháin más soiléire luach cóir na sócmhainne a fuarthas.

Cáilmheas a ghintear go hinmheánach

48

Ní aithneofar mar shócmhainn cáilmheas a ghintear go hinmheánach.

49

I roinnt cásanna, tabhaítear caiteachas chun tairbhí eacnamaíocha amach anseo a ghiniúint, ach ní leanann as sin go gcruthaítear sócmhainn dholáimhsithe a chomhlíonann na critéir aitheantais sa chaighdeán seo. Tugtar tuairisc go minic ar chaiteachas den sórt sin mar rud a chuireann le cáilmheas a ghintear go hinmheánach. Ní dhéantar cáilmheas a ghintear go hinmheánach a aithint mar shócmhainn toisc nach acmhainn inaitheanta í (i.e. níl sí indeighilte ná ní eascraíonn sí as cearta conarthacha nó dlíthiúla eile) arna rialú ag an eintiteas ar féidir a thomhas go hiontaofa ar costas.

50

D’fhéadfadh difríochtaí idir luach cóir eintitis agus suimeanna glanluacha a ghlansócmhainní in-sainaitheanta tráth ar bith a bheith ina léiriú ar raon fachtóirí a dhéanann difear do luach cóir an eintitis. Ní léiríonn difríochtaí den sórt sin, áfach, costas na sócmhainní doláimhsithe arna rialú ag an eintiteas.

Sócmhainní doláimhsithe a ghintear go hinmheánach

51

Is deacair uaireanta measúnú a dhéanamh ar cé acu atá nó nach bhfuil sócmhainn dholáimhsithe a ghintear go hinmheánach i dteideal aitheantais mar gheall ar fhadhbanna sna réimsí seo a leanas: (a) sainaithint a dhéanamh ar cé acu, agus cén uair, atá nó nach bhfuil sócmhainn inaitheanta ann a ghinfidh tairbhí eacnamaíocha a bhfuil coinne leo amach anseo; agus (b) costas na sócmhainne a chinneadh go hiontaofa. I roinnt cásanna, ní féidir idirdhealú a dhéanamh idir an costas a bhaineann le sócmhainn dholáimhsithe a ghiniúint go hinmheánach agus an costas a bhaineann le feabhas a chur ar an gcáilmheas a ghineann an t-eintiteas go hinmheánach nó lena coinneáil ar bun nó an costas reáchtála oibríochtaí ó lá go lá. Dá bhrí sin, i dteannta leis na ceanglais ghinearálta maidir le haitheantas agus tomhas tosaigh sócmhainne doláimhsithe a chomhlíonadh, cuireann eintiteas ceanglais agus treoraíocht mhíreanna 52-67 i bhfeidhm maidir le gach sócmhainn dholáimhsithe a ghintear go hinmheánach.

52

Chun measúnú a dhéanamh ar cé acu atá nó nach bhfuil sócmhainn dholáimhsithe a ghintear go hinmheánach ag comhlíonadh na gcritéar le haghaidh aitheantais, déanann eintiteas giniúint na sócmhainne a aicmiú: (a) ina céim taighde; agus (b) ina céim forbartha. Cé go sainmhínítear na téarmaí ‘taighde’ agus ‘forbairt’, tá brí níos leithne leis na téarmaí ‘céim taighde’ agus ‘céim forbartha’ chun críche an chaighdeáin seo.

53

Mura féidir le heintiteas idirdhealú a dhéanamh idir céim taighde agus céim forbartha tionscadail inmheánaigh chun sócmhainn dholáimhsithe a chruthú, caitheann an t-eintiteas leis an gcaiteachas ar an tionscadal sin amhail is dá mba chaiteachas é a tabhaíodh sa chéim taighde amháin.

Céim taighde

54

Ní aithneofar aon sócmhainn dholáimhsithe a eascraíonn as taighde (nó as céim taighde tionscadail inmheánaigh). Aithneofar caiteachas ar thaighde (nó ar chéim taighde tionscadail inmheánaigh) mar speansas nuair a thabhaítear é.

55

I gcéim taighde tionscadail inmheánaigh, ní féidir le heintiteas a léiriú gurb ann do shócmhainn dholáimhsithe a ghinfidh tairbhí eacnamaíocha dóchúla amach anseo. Dá bhrí sin, aithnítear an caiteachas sin mar speansas nuair a thabhaítear é.

56

Ar shamplaí de ghníomhaíochtaí taighde tá: (a) gníomhaíochtaí atá dírithe ar eolas nua a fháil; (b) cuardach bealaí chun torthaí taighde nó eolas eile a chur i bhfeidhm, meastóireacht ar na cineálacha cur i bhfeidhm sin agus a roghnú deiridh; (c) cuardach roghanna malartacha le haghaidh ábhair, gairis, táirgí, próisis, córais nó seirbhísí; agus (d) foirmliú agus dearadh roghanna malartacha féideartha le haghaidh ábhair, gairis, táirgí, próisis, córais agus seirbhísí atá nua nó feabhsaithe, meastóireacht orthu agus a roghnú deiridh.

Céim forbartha

57

Ní aithneofar sócmhainn dholáimhsithe a eascraíonn as forbairt (nó as céim forbartha tionscadail inmheánaigh) ach amháin i gcás inar féidir leis an eintiteas an méid seo uile a leanas a léiriú: (a) gurb indéanta, ó thaobh na ngnéithe teicniúla de, an tsócmhainn dholáimhsithe a chríochnú chun go mbeidh sí ar fáil le húsáid nó le díol; (b) go bhfuil faoi an tsócmhainn dholáimhsithe a chríochnú agus í a úsáid nó a dhíol; (c) a chumas an tsócmhainn dholáimhsithe a úsáid nó a dhíol; (d) an bealach a ghinfidh an tsócmhainn dholáimhsithe sochair eacnamaíocha dhóchúla amach anseo. I measc nithe eile, gur féidir leis an eintiteas a léiriú gurb ann do mhargadh le haghaidh aschur na sócmhainne doláimhsithe nó na sócmhainne doláimhsithe féin nó, má tá sí le húsáid go hinmheánach, úsáideacht na sócmhainne doláimhsithe; (e) infhaighteacht acmhainní oiriúnacha teicniúla, airgeadais agus acmhainní eile chun an fhorbairt a chríochnú agus chun an tsócmhainn dholáimhsithe a úsáid nó a dhíol; (f) a chumas an caiteachas, a bheidh inchurtha i leithis an tsócmhainn dholáimhsithe a thomhas go hiontaofa le linn a forbartha.

58

I gcéim forbartha tionscadail inmheánaigh, is féidir le heintiteas, i roinnt cásanna, sócmhainn dholáimhsithe a shainaithint agus a léiriú go nginfidh an tsócmhainn tairbhí eacnamaíocha dóchúla amach anseo. Is amhlaidh sin toisc go mbíonn céim forbartha tionscadail níos faide ar aghaidh ná an chéim taighde.

59

Ar shamplaí de ghníomhaíochtaí forbartha tá: (a) dearadh, tógáil agus tástáil fréamhshamhlacha agus samhlacha réamhtháirgthe nó réamhúsáide; (b) dearadh uirlisí, díreog, múnlaí agus díslí lena mbaineann teicneolaíocht nua; (c) dearadh, tógáil agus oibriú gléasra phíolótaigh ar scála a fhágann nach bhfuil a dtáirgeadh tráchtála indéanta go heacnamaíoch; agus (d) dearadh, tógáil agus tástáil rogha malartaí a roghnaíodh le haghaidh ábhair, gairis, táirgí, próisis, córais nó seirbhísí atá nua nó feabhsaithe.

60

Chun a léiriú conas a ghinfidh sócmhainn dholáimhsithe tairbhí eacnamaíocha dóchúla amach anseo, déanann eintiteas measúnú ar na tairbhí eacnamaíocha a bheidh le fáil amach anseo ón tsócmhainn ag úsáid na bprionsabal in IAS 36 Lagú Sócmhainní. Mura nginfidh an tsócmhainn tairbhí eacnamaíocha ach amháin in éineacht le sócmhainní eile, cuireann an t-eintiteas coincheap na n-aonad giniúna airgid in IAS 36 i bhfeidhm.

61

Infhaighteacht acmhainní chun na tairbhí ó shócmhainn dholáimhsithe a thabhairt i gcrích, a úsáid agus a fháil, is féidir í a léiriú trí bhíthin plean gnó, mar shampla, lena léirítear na hacmhainní teicniúla, airgeadais agus eile a theastaíonn agus cumas an eintitis na hacmhainní sin a fháil. I roinnt cásanna, léiríonn eintiteas go bhfuil maoiniú seachtrach le fáil trí thásc a fháil ina léiríonn iasachtóir a thoilteanas an plean a mhaoiniú.

62

Is minic is féidir le córais chostála eintitis tomhas iontaofa a dhéanamh ar chostas giniúna sócmhainne doláimhsithe go hinmheánach, amhail tuarastal agus caiteachas eile a thabhaítear chun cóipchearta nó ceadúnais a fháil nó chun bogearraí ríomhaireachta a fhorbairt.

63

Ní aithneofar mar shócmhainní doláimhsithe brandaí, barrtheidil, teidil foilsitheoireachta, liostaí custaiméirí ná míreanna comhchosúla ó thaobh substainte de a ghintear go hinmheánach.

64

Ní féidir caiteachas ar bhrandaí, barrtheidil, teidil foilsitheoireachta, liostaí custaiméirí agus míreanna comhchosúla ó thaobh substainte de a idirdhealú ó chostas forbartha an ghnólachta ina iomláine. Dá bhrí sin, ní aithnítear míreanna den sórt sin mar shócmhainní doláimhsithe.

Costas sócmhainne doláimhsithe a ghintear go hinmheánach

65

Chun críche mhír 24, is éard is costas sócmhainn dholáimhsithe a ghintear go hinmheánach ann suim an chaiteachais a thabhaítear ón dáta a chomhlíonann an tsócmhainn dholáimhsithe na critéir aitheantais i míreanna 21, 22 agus 57 den chéad uair. Toirmisctear le mír 71 athshonrú caiteachais a aithníodh mar speansas roimhe sin.

66

Is éard atá i gcostas sócmhainne doláimhsithe a ghintear go hinmheánach gach costas atá inchurtha go díreach i leith chruthú, tháirgeadh agus ullmhú na sócmhainne chun go mbeidh sí in ann feidhmiú ar an mbealach a bheartaíonn an bhainistíocht. Ar shamplaí de chostais atá inchurtha go díreach ina leith sin tá: (a) costais ábhar agus seirbhísí a úsáidtear nó a thomhlaítear chun an tsócmhainn dholáimhsithe a ghiniúint; (b) costais sochar fostaithe (mar a shainmhínítear in IAS 19) a eascraíonn as giniúint na sócmhainne doláimhsithe; (c) táillí chun ceart dlíthiúil a chlárú; agus (d) amúchadh paitinní agus ceadúnas a úsáidtear chun an tsócmhainn dholáimhsithe a ghiniúint. Le IAS 23 sonraítear critéir maidir le haitheantas úis mar ghné de chostas sócmhainne doláimhsithe a ghintear go hinmheánach.

67

Ní comhpháirteanna de chostas sócmhainne doláimhsithe a ghintear go hinmheánach iad na nithe seo a leanas: (a) caiteachas díola, riaracháin agus forchaiteachas ginearálta eile ach amháin más féidir an caiteachas sin a chur go díreach i leith ullmhú na sócmhainne lena húsáid; (b) neamhéifeachtúlachtaí arna sainaithint agus caillteanas oibriúcháin tosaigh arna dtabhú sula mbaineann an tsócmhainn an fheidhmíocht bheartaithe amach; agus (c) caiteachas ar oiliúint foirne in oibriú na sócmhainne. Sampla a léiríonn mír 65 Tá próiseas nua táirgthe á fhorbairt ag eintiteas. Le linn 20X5 tabhaíodh AA1000 (4) de chaiteachas, méid ar tabhaíodh AA900 de roimh an 1 Nollaig 20X5 agus AA100 idir an 1 Nollaig 20X5 agus 31 Nollaig 20X5. Tá an t-eintiteas in ann a léiriú gur chomhlíon an próiseas táirgthe, ar an 1 Nollaig 20X5, na critéir maidir le haitheantas mar shócmhainn dholáimhsithe. Meastar gurb é AA500 méid in-aisghabhála an fheasa gnó a chuimsítear sa phróiseas (lena n-áirítear eis-sreafaí airgid thirim amach anseo chun an próiseas a thabhairt i gcrích sula mbeidh sé ar fáil le húsáid). Ag deireadh 20X5, aithnítear an próiseas táirgthe mar shócmhainn dholáimhsithe ar chostas AA100 (caiteachas a tabhaíodh ón dáta ar comhlíonadh na critéir aitheantais, i.e. an 1 Nollaig 20X5). Is mar speansas a aithnítear an caiteachas AA900 a tabhaíodh roimh an 1 Nollaig 20X5 toisc nár comhlíonadh na critéir aitheantais go dtí an 1 Nollaig 20X5. Ní cuid de chostas an phróisis táirgthe a aithnítear sa ráiteas maidir le staid airgeadais é an caiteachas sin. Is é AA2000 an caiteachas a tabhaíodh le linn 20X6. Ag deireadh 20X6, meastar gurb é AA1900 méid in-aisghabhála an fheasa gnó a chuimsítear sa phróiseas (lena n-áirítear eis-sreafaí airgid thirim amach anseo chun an próiseas a thabhairt i gcrích sula mbeidh sé ar fáil le húsáid). Is é AA1200 costas an phróisis táirgthe ag deireadh 20X6 (caiteachas AA100 a aithníodh ag deireadh 20X5 móide caiteachas AA2000 a aithníodh in 20X6). Aithníonn an t-eintiteas caillteanas lagaithe AA200 chun suim ghlanluacha an phróisis roimh chaillteanas lagaithe (AA2100) a choigeartú ina méid in-aisghabhála (AA1900). Cealófar an caillteanas lagaithe sin i dtréimhse ina dhiaidh sin má chomhlíontar na ceanglais in IAS 36 maidir le cealú caillteanais lagaithe.

AITHEANTAS SPEANSAIS

68

Is mar speansas a aithneofar caiteachas ar mhír dholáimhsithe nuair a thabhaítear é ach amháin sna cásanna a leanas: (a) is cuid de chostas sócmhainne doláimhsithe é a chomhlíonann na critéir aitheantais (féach míreanna 18-67); nó (b) faightear an mhír i gcomhcheangal gnó agus mura féidir í a aithint mar shócmhainn dholáimhsithe. Más amhlaidh an cás, is cuid den mhéid é a aithnítear mar cháilmheas ar an dáta éadála (féach IFRS 3).

69

I roinnt cásanna, tabhaítear caiteachas chun tairbhí eacnamaíocha amach anseo a sholáthar d’eintiteas, ach ní fhaightear ná ní chruthaítear aon sócmhainn dholáimhsithe is féidir a aithint. I gcás soláthair earraí, aithníonn an t-eintiteas caiteachas den sórt sin mar speansas nuair atá ceart rochtana aige ar na hearraí sin. I gcás soláthair seirbhísí, aithníonn an t-eintiteas an caiteachas mar speansas nuair a fhaigheann sé na seirbhísí. Is mar speansas a aithnítear caiteachas ar thaighde nuair a thabhaítear é (féach mír 54), mar shampla, seachas nuair a fhaightear í mar chuid de chomhcheangal gnó. Ar shamplaí eile de chaiteachas a aithnítear mar speansas nuair a thabhaítear é tá: (a) caiteachas ar ghníomhaíochtaí tionscnaimh (i.e. costais tionscnaimh) ach amháin má áirítear an caiteachas sin i gcostas míre réadmhaoine, gléasra agus trealaimh i gcomhréir le IAS 16. D’fhéadfaí a áireamh i gcostais tionscnaimh costais bhunaíochta amhail costais dlí agus rúnaíochta a tabhaíodh chun eintiteas dlítheanach a bhunú, caiteachas chun saoráid nó gnólacht nua a oscailt (i.e. costais réamhoscailte) nó caiteachais chun tús a chur le hoibríochtaí nua nó chun táirgí nó próisis nua a sheoladh (i.e. costais réamhoibriúcháin); (b) caiteachas ar ghníomhaíochtaí oiliúna; (c) caiteachas ar ghníomhaíochtaí fógraíochta agus cur chun cinn (lena n-áirítear catalóga postdíola); (d) caiteachas a bhaineann le cuid d’eintiteas, nó leis an eintiteas ina iomláine, a athlonnú nó a atheagrú.

69A

Tá ceart ag eintiteas earraí a rochtain nuair is leis iad. Ar an gcuma chéanna, tá ceart aige earraí a rochtain nuair is amhlaidh gur thóg soláthróir iad i gcomhréir le téarmaí conartha soláthair agus d’fhéadfadh an t-eintiteas a éileamh go soláthrófaí le haghaidh íocaíochta iad. Faightear seirbhísí nuair a dhéanann soláthróir iad i gcomhréir le conradh chun iad a sholáthar don eintiteas, ní nuair a úsáideann an t-eintiteas iad chun seirbhís eile a sholáthar, chun fógraíocht a thabhairt do chustaiméirí, mar shampla.

70

Le mír 68 ní chuirtear bac ar eintiteas réamhíocaíocht a aithint mar shócmhainn nuair is amhlaidh go ndearnadh íocaíocht le haghaidh earraí sula bhfuair an t-eintiteas ceart rochtana ar na hearraí sin. Ar an gcuma chéanna, le mír 68 ní chuirtear bac ar eintiteas réamhíocaíocht a aithint mar shócmhainn nuair is amhlaidh go ndearnadh íocaíocht le haghaidh seirbhísí sula bhfuair an t-eintiteas na seirbhísí sin.

Caiteachais roimhe seo nach bhfuil le haithint mar shócmhainn

71

Ní dhéanfar caiteachas ar mhír dholáimhsithe a aithníodh ar dtús mar speansas a aithint mar chuid de chostas sócmhainne doláimhsithe ar dháta níos déanaí.

TOMHAS TAR ÉIS AITHEANTAIS

72

Roghnóidh eintiteas an tsamhail chostais i mír 74 nó an tsamhail athluachála i mír 75 mar bheartas cuntasaíochta aige. Má úsáidtear an tsamhail athluachála chun cuntas a choinneáil ar shócmhainn dholáimhsithe, is í an tsamhail chéanna a úsáidfear chun cuntas a choinneáil ar gach sócmhainn eile ina haicme, ach amháin mura bhfuil margadh gníomhach ann le haghaidh na sócmhainní sin.

73

Is éard is aicme sócmhainní doláimhsithe ann grúpáil sócmhainní de chineál comhchosúil agus d’úsáid chomhchosúil in oibríochtaí eintitis. Déantar míreanna laistigh d’aicme sócmhainní doláimhsithe a athluacháil go comhuaineach chun go seachnófar an athluacháil roghnaitheach ar shócmhainní agus an tuairisciú ar mhéideanna sna ráitis airgeadais a bhfuil meascán costas agus luachanna ar dhátaí éagsúla ann.

Samhail chostais

74

Tar éis aitheantas tosaigh, tabharfar sócmhainn dholáimhsithe ar aghaidh ar a costas lúide aon amúchadh carntha agus aon chaillteanas lagaithe carntha.

Samhail athluachála

75

Tar éis aitheantas tosaigh, tabharfar sócmhainn dholáimhsithe ar aghaidh ar mhéid athluacháilte, arb é a bheidh ann a luach cóir ar dháta na hathluachála lúide aon amúchadh carntha ina dhiaidh sin agus aon chaillteanas lagaithe carntha ina dhiaidh sin. Chun críoch athluachálacha faoin gCaighdeán seo, tomhaisfear luach cóir faoi threoir margaidh ghníomhaigh. Déanfar athluachálacha chomh tráthrialta sin agus nach mbeidh difríocht ábhartha idir suim ghlanluacha na sócmhainne agus a luach cóir ag deireadh na tréimhse tuairiscithe.

76

Ní cheadaítear na nithe seo a leanas leis an tsamhail athluachála: (a) athluacháil sócmhainní doláimhsithe nár aithníodh roimhe seo mar shócmhainní; nó (b) aitheantas tosaigh sócmhainní doláimhsithe ar mhéideanna seachas costas.

77

Cuirtear an tsamhail athluachála i bhfeidhm tar éis sócmhainn a aithint ar dtús ar costas. Mura n-aithnítear ach cuid de chostas sócmhainne doláimhsithe mar shócmhainn, áfach, toisc nár chomhlíon an tsócmhainn na critéir aitheantais go dtí cuid den bhealach tríd an bpróiseas (féach mír 65), féadfar an tsamhail athluachála a chur i bhfeidhm maidir leis an tsócmhainn ina hiomláine. Féadfar freisin an tsamhail athluachála a chur i bhfeidhm maidir le sócmhainn dholáimhsithe a fuarthas trí bhíthin deontas rialtais agus a aithníodh ar mhéid ainmniúil (féach mír 44).

78

Ní gnách go bhfuil margadh gníomhach ann i gcomhair sócmhainn dholáimhsithe, cé go bhféadfadh sé sin tarlú. I roinnt dlínsí, mar shampla, d’fhéadfadh margadh gníomhach a bheith ann i gcomhair ceadúnais tacsaí inaistrithe gan srianadh, ceadúnais iascaireachta nó cuótaí táirgeachta. Ní fhéadann margadh gníomhach a bheith ann i gcomhair brandaí, barrtheidil nuachtán, cearta foilsitheoireachta ceoil agus scannáin, paitinní ná trádmharcanna, áfach, toisc go bhfuil gach sócmhainn den sórt sin uathúil. Cé go ndíoltar agus go gceannaítear sócmhainní doláimhsithe, déantar caibidlíocht faoi chonarthaí idir ceannaitheoirí agus díoltóirí aonair agus ní tharlaíonn idirbhearta ach réasúnta annamh. Ar na cúiseanna sin, d’fhéadfadh sé nach soláthróidh an praghas a íoctar as sócmhainn amháin fianaise leordhóthanach maidir le luach cóir sócmhainne eile. Thairis sin, is minic nach mbíonn praghsanna ar fáil go poiblí.

79

Braitheann minicíocht athluachálacha ar luaineacht luachanna córa na sócmhainní doláimhsithe atá á n-athluacháil. Má tá difríocht ábhartha idir luach cóir sócmhainne athluacháilte agus a suim ghlanluacha, is gá athluacháil bhreise a dhéanamh. D’fhéadfadh gluaiseachtaí suntasacha luaineacha teacht ar luach cóir roinnt sócmhainní doláimhsithe, agus is gá athluacháil bhliantúil a dhéanamh orthu dá bhrí sin. Ní gá athluachálacha a dhéanamh chomh minic sin i gcás sócmhainní doláimhsithe nach dtagann ach gluaiseachtaí neamhshuntasacha ar a luach cóir.

80

Nuair a athluacháiltear sócmhainn dholáimhsithe, déantar suim ghlanluacha na sócmhainne sin a choigeartú go dtí an méid athluacháilte. Ar dháta na hathluachála, caitear leis an tsócmhainn ar cheann de na bealaí seo a leanas: (a) déantar an t-oll-luach de réir na leabhar a choigeartú ar bhealach atá comhsheasmhach le hathluacháil shuim ghlanluacha na sócmhainne. D’fhéadfaí an t-oll-luach de réir na leabhar a athshonrú faoi threoir sonraí margaidh inbhraite nó i gcomhréir leis an athrú ar an tsuim ghlanluacha, mar shampla. Déantar an t-amúchadh carntha ar dháta na hathluachála a choigeartú chun go mbeidh sé cothrom leis an difríocht idir oll-luach na sócmhainne de réir na leabhar agus suim ghlanluacha na sócmhainne i ndiaidh caillteanais lagaithe charntha a chur san áireamh; nó (b) díorthaítear an t-amúchadh carntha in aghaidh oll-luach na sócmhainne de réir na leabhar. Méid an choigeartaithe ar amúchadh carntha, is cuid den mhéadú nó den laghdú é ar an tsuim ghlanluacha a gcoinnítear cuntas uirthi i gcomhréir le míreanna 85 agus 86.

81

Mura féidir athluacháil a dhéanamh ar shócmhainn dholáimhsithe in aicme sócmhainní doláimhsithe athluacháilte toisc nach bhfuil margadh gníomhach ann i gcomhair na sócmhainne sin, tabharfar an tsócmhainn ar aghaidh ar a costas lúide aon amúchadh carntha agus aon chaillteanas lagaithe carntha.

82

Mura féidir a thuilleadh luach cóir sócmhainne doláimhsithe athluacháilte a thomhas faoi threoir margaidh ghníomhaigh, is éard a bheidh i suim ghlanluacha na sócmhainne a méid athluacháilte ar dháta na hathluachála roimhe sin faoi threoir margaidh ghníomhaigh lúide aon amúchadh carntha ina dhiaidh sin agus aon chaillteanas lagaithe carntha ina dhiaidh sin.

83

Gan margadh gníomhach a bheith ann a thuilleadh i gcomhair sócmhainn dholáimhsithe athluacháilte, d’fhéadfadh sé sin a léiriú go bhfuil an tsócmhainn lagaithe agus gur gá í a thástáil i gcomhréir le IAS 36.

84

Más féidir luach cóir na sócmhainne a thomhas faoi threoir margaidh ghníomhaigh ar dháta tomhais ina dhiaidh sin, cuirtear an tsamhail athluachála i bhfeidhm ón dáta sin.

85

Má mhéadaítear suim ghlanluacha sócmhainne de thoradh athluachála, aithneofar an méadú in ioncam cuimsitheach eile agus carnfar i gcothromas é faoin gceannteideal ‘Barrachas athluachála’. Aithneofar an méadú i mbrabús nó i gcaillteanas, áfach, a mhéid a aisiompaíonn sé laghdú athluachála ar an tsócmhainn chéanna a aithníodh roimhe sin i mbrabús nó i gcaillteanas.

86

Má laghdaítear suim ghlanluacha sócmhainne doláimhsithe de thoradh athluachála, aithneofar an laghdú i mbrabús nó i gcaillteanas. Aithneofar an laghdú in ioncam cuimsitheach eile, áfach, a mhéid arb ann d’aon iarmhéid creidmheasa sa bharrachas athluachála i leith na sócmhainne sin. An laghdú a aithnítear in ioncam cuimsitheach eile, laghdaíonn sé an méid carntha i gcothromas faoin gceannteideal ‘Barrachas athluachála’.

87

An barrachas athluachála carntha a áirítear i gcothromas, féadfar é a aistriú go díreach chuig tuilleamh coimeádta nuair a réadaítear an barrachas. Féadfar an barrachas ina iomláine a réadú ar scor nó ar dhiúscairt na sócmhainne. Féadfar cuid den bharrachas a réadú le linn don tsócmhainn a bheith á húsáid ag an eintiteas, áfach; i gcás den sórt sin, is é an méid barrachais a réadaítear an difríocht idir an t-amúchadh bunaithe ar shuim ghlanluacha athluacháilte na sócmhainne agus an t-amúchadh a d’aithneofaí bunaithe ar chostas stairiúil na sócmhainne. Ní dhéantar an t-aistriú ó bharrachas athluachála go tuilleamh coimeádta trí bhrabús nó trí chaillteanas.

SAOLRÉ ÚSÁIDEACH

88

Déanfaidh eintiteas measúnú ar cé acu críochta nó éiginnte atá saolré úsáide sócmhainne doláimhsithe agus, más críochta, fad nó líon táirgeachta na saolré úsáide sin nó na haonaid chomhchosúla atá inti. Is mar shócmhainn a bhfuil saolré úsáide chríochta aici a bhreathnóidh eintiteas ar shócmhainn dholáimhsithe nuair is amhlaidh, bunaithe ar anailís ar na fachtóirí ábhartha uile, nach bhfuil aon chríoch intuartha leis an tréimhse a bhfuil coinne leis go nginfidh an tsócmhainn glan-insreafaí airgid thirim don eintiteas lena linn.

89

Tá an chuntasaíocht ar shócmhainn dholáimhsithe bunaithe ar a saolré úsáide. Amúchtar sócmhainn dholáimhsithe a bhfuil saolré úsáide chríochta aici (féach míreanna 97-106), agus ní amúchtar sócmhainn dholáimhsithe a bhfuil saolré úsáide éiginnte aici (féach míreanna 107-110). Na samplaí léiritheacha a ghabhann leis an gcaighdeán seo, léirítear leo cinntiúchán saolré úsáide maidir le sócmhainní doláimhsithe éagsúla agus an chuntasaíocht a dhéantar ina dhiaidh sin ar na sócmhainní sin bunaithe ar na cinntiúcháin saolré úsáide.

90

Is iomaí fachtóir a bhreithnítear agus saolré úsáide sócmhainne doláimhsithe á cinneadh, lena n-áirítear: (a) an úsáid a bhfuil coinne lena baint ag an eintiteas as an tsócmhainn agus cé acu a d’fhéadfadh nó nach bhféadfadh foireann bainistíochta eile bainistíocht éifeachtúil a dhéanamh uirthi; (b) saolréanna tipiciúla táirge le haghaidh na sócmhainne agus faisnéis phoiblí maidir le meastacháin ar shaolréanna úsáide sócmhainní comhchosúla a úsáidtear ar bhealach comhchosúil; (c) dífheidhmeacht theicniúil, teicneolaíochta, tráchtála nó cineálacha eile dífheidhmeachta; (d) cobhsaíocht an tionscail ina n-oibríonn an tsócmhainn agus athruithe ar éileamh an mhargaidh ar na táirgí nó na seirbhísí a aschuirtear ón tsócmhainn; (e) gníomhaíochtaí a bhfuil coinne lena ndéanamh ag iomaitheoirí nó iomaitheoirí ionchasacha; (f) an leibhéal caiteachais cothabhála a éilítear chun na tairbhí eacnamaíocha a bhfuil coinne leo amach anseo a fháil ón tsócmhainn agus cumas agus rún an eintitis leibhéal den sórt sin a shroicheadh; (g) tréimhse an rialaithe ar an tsócmhainn agus teorainneacha dlíthiúla nó comhchosúla ar úsáid na sócmhainne, amhail dátaí éaga léasanna gaolmhara; agus (h) cé acu atá nó nach bhfuil saolré úsáide na sócmhainne spleách ar shaolré úsáide sócmhainní eile de chuid an eintitis.

91

Ní chiallaíonn an téarma ‘éiginnte’‘éigríochta’. Níl saolré úsáide sócmhainne doláimhsithe ina léiriú ach ar an gcaiteachas cothabhála amach anseo a éilítear chun an tsócmhainn a choinneáil ar bun ag an gcaighdeán feidhmíochta arna mheasúnú di ag tús an mheastacháin ar shaolré úsáide na sócmhainne, agus ar chumas agus rún an eintitis leibhéal den sórt sin a shroicheadh. An chonclúid go bhfuil saolré úsáide sócmhainne doláimhsithe éigríochta, níor cheart í a bheith ag brath ar chaiteachas beartaithe amach anseo de bhreis ar an méid a éilítear chun an tsócmhainn a choinneáil ar bun ag an gcaighdeán feidhmíochta sin.

92

I bhfianaise athruithe gasta ar theicneolaíocht, tá bogearraí ríomhaireachta agus go leor sócmhainní doláimhsithe eile tugtha don dífheidhmeacht teicneolaíochta. Is minic nach mbeidh ach saolré ghearr úsáide acu dá bhrí sin. Laghduithe a bhfuil coinne leo amach anseo ar phraghas díola míre a táirgeadh ag úsáid sócmhainn dholáimhsithe, d’fhéadfaidís a bheith ina léiriú ar an ionchas go mbeidh an tsócmhainn ag dul chun dífheidhmeacht teicneolaíochta nó tráchtála, rud a d’fhéadfadh, ar a sheal, a bheith ina léiriú ar laghdú ar na tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo agus atá corpraithe sa tsócmhainn.

93

D’fhéadfadh saolré úsáide sócmhainne doláimhsithe a bheith an-fhada nó éiginnte fiú. Tugann an éiginnteacht údar le meastachán ar shaolré úsáide sócmhainne doláimhsithe ar bhonn stuama, ach ní thugann sin údar le roghnú saolré atá chomh gearr sin nach bhfuil sí réalaíoch.

94

Saolré úsáide sócmhainne doláimhsithe a eascraíonn as cearta conarthacha nó dlíthiúla eile, ní bheidh sí níos faide ná tréimhse na gceart conarthach nó dlíthiúil eile, ach féadfaidh sí a bheith níos giorra ag brath ar an tréimhse a bhfuil coinne ag an eintiteas leis go n-úsáidfidh sé an tsócmhainn lena linn. Má thugtar na cearta conarthacha nó dlíthiúla eile ar feadh téarma is féidir a athnuachan, ní áireofar an tréimhse (na tréimhsí) athnuachana i saolré úsáide na sócmhainne doláimhsithe ach amháin má tá fianaise ann a thacaíonn le hathnuachan ag an eintiteas gan costas suntasach. Saolré úsáide cirt athfhaighte a aithnítear mar shócmhainn dholáimhsithe i gcomhcheangal gnó, is éard atá inti a bhfuil fágtha de thréimhse chonarthach an chonartha inar deonaíodh an ceart agus ní áireofar inti tréimhsí athnuachana.

95

D’fhéadfadh fachtóirí eacnamaíocha agus dlíthiúla araon tionchar a imirt ar shaolré úsáide sócmhainne doláimhsithe. Cinneann fachtóirí eacnamaíocha an tréimhse ar lena linn a gheobhaidh an t-eintiteas tairbhí eacnamaíocha amach anseo. D’fhéadfadh fachtóirí dlíthiúla srian a chur leis an tréimhse ar lena linn a rialóidh an t-eintiteas rochtain ar na tairbhí sin. Is í an tsaolré úsáide an ceann is giorra de na tréimhsí arna gcinneadh ag na fachtóirí sin.

96

Agus na fachtóirí seo a leanas ann, i measc fachtóirí eile, léirítear go mbeadh eintiteas in ann na cearta conarthacha nó dlíthiúla eile a athnuachan gan costas suntasach: (a) tá fianaise ann, a d’fhéadfadh a bheith bunaithe ar thaithí, go n-athnuafar na cearta conarthacha nó dlíthiúla eile. Má bhíonn athnuachan teagmhasach ar thoiliú tríú páirtí, áirítear leis sin fianaise go dtabharfaidh an tríú páirtí a thoiliú; (b) tá fianaise ann go gcomhlíonfar aon choinníoll is gá chun athnuachan a fháil; agus (c) níl an costas athnuachana don eintiteas suntasach nuair a chuirtear i gcomparáid é leis na tairbhí eacnamaíocha a bhfuil coinne lena sreabhadh ón athnuachan amach anseo chuig an eintiteas. Má bhíonn an costas athnuachana suntasach nuair a chuirtear i gcomparáid é leis na tairbhí eacnamaíocha a bhfuil coinne lena sreabhadh ón athnuachan amach anseo chuig an eintiteas, is éard atá sa chostas ‘athnuachana’, ó thaobh substainte de, an costas a bhaineann le sócmhainn nua dholáimhsithe a fháil ar an dáta athnuachana.

SÓCMHAINNÍ DOLÁIMHSITHE A bhFUIL SAOLRÉ ÚSÁIDE CHRÍOCHTA ACU

Tréimhse amúchta agus modh amúchta

97

Méid in-dímheasa sócmhainne doláimhsithe a bhfuil saolré úsáide chríochta aici, leithdháilfear ar bhonn córasach thar a saolré úsáide é. Tosaíonn amúchadh nuair atá sócmhainn ar fáil le húsáid, i.e. nuair atá sí sa suíomh is gá, agus nuair atá an bhail is gá uirthi, chun go mbeidh sí in ann feidhmiú ar an mbealach a bheartaíonn an bhainistíocht. Scorfar d’amúchadh ar cibé acu dáta is túisce, an dáta a aicmítear an tsócmhainn mar shócmhainn arna sealbhú lena díol (nó a áirítear i ngrúpa diúscartha í a aicmítear mar ghrúpa arna shealbhú lena dhíol) i gcomhréir le IFRS 5 nó an dáta a dhí-aithnítear an tsócmhainn. Beidh an modh amúchta a úsáidtear ina léiriú ar an bpatrún ina bhfuil coinne leis go dtomhlóidh an t-eintiteas na tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo de bharr na sócmhainne. Mura féidir an patrún sin a chinneadh go hiontaofa, úsáidfear modh an mhéid chothroim. Aithneofar an muirear amúchta le haghaidh gach tréimhse i mbrabús nó i gcaillteanas ach amháin má cheadaítear nó má éilítear leis an gcaighdeán seo nó le caighdeán eile go n-áirítear i suim ghlanluacha sócmhainne eile é.

98

Tá modhanna amúchta éagsúla ann is féidir a úsáid chun méid in-dímheasa sócmhainne a leithdháileadh ar bhonn córasach thar a saolré úsáide. Ar na modhanna sin tá modh an mhéid chothroim, modh an iarmhéid laghdaithigh agus modh na n-aonad táirgthe. Roghnaítear an modh a úsáidtear ar bhonn phatrún ionchasach tomhaltais na dtairbhí eacnamaíocha a bhfuil coinne leo amach anseo a chuimsítear sa tsócmhainn, agus cuirtear i bhfeidhm go comhsheasmhach é ó thréimhse go tréimhse ach amháin má thagann athrú ar phatrún ionchasach tomhaltais na dtairbhí eacnamaíocha sin a bheidh ann amach anseo.

98A

Tá toimhde infhrisnéise ann nach iomchuí é modh amúchta bunaithe ar an ioncam arna ghiniúint ag gníomhaíocht ina n-áirítear úsáid sócmhainne doláimhsithe. Ioncam arna ghiniúint ag gníomhaíocht ina n-áirítear úsáid sócmhainne doláimhsithe, bíonn sé ina léiriú go tipiciúil ar fhachtóirí nach bhfuil nasctha go díreach le tomhaltas tairbhí eacnamaíocha a chuimsítear sa tsócmhainn dholáimhsithe. Déanann ionchuir agus próisis eile, gníomhaíochtaí díolachán agus athruithe ar mhéideanna díolachán agus ar phraghsanna díola, mar shampla, difear d’ioncam. D’fhéadfadh boilsciú, nach n-imríonn aon tionchar ar an mbealach a n-úsáidtear sócmhainn, difear a dhéanamh do chomhchuid phraghais an ioncaim. Ní féidir an toimhde sin a shárú ach sna himthosca teoranta: (a) ina sloinntear an tsócmhainn dholáimhsithe mar thomhas ar ioncam, mar a thuairiscítear i mír 98C; nó (b) nuair is féidir a léiriú go bhfuil comhghaol ard idir ioncam agus tomhaltas thairbhí eacnamaíocha na sócmhainne doláimhsithe.

98B

Agus modh amúchta iomchuí á roghnú aige i gcomhréir le mír 98, d’fhéadfadh eintiteas a chinneadh cad é an príomhfhachtóir teorannaithe is gné dhílis den tsócmhainn dholáimhsithe. An conradh lena leagtar amach cearta an eintitis maidir leis an úsáid a bhaineann sé as sócmhainn dholáimhsithe, mar shampla, d’fhéadfadh sé go ndéanfaí an úsáid a bhaineann an t-eintiteas as an tsócmhainn dholáimhsithe a shonrú ann mar líon réamhchinntithe blianta (i.e. am), mar líon aonad a tháirgtear nó mar mhéid socraithe ioncaim san iomlán atá le giniúint. Príomhfhachtóir teorannaithe den sórt sin a aithint, d’fhéadfadh sé sin a bheith mar thúsphointe chun bonn iomchuí amúchta a aithint, ach féadfar bonn eile a chur i bhfeidhm más fearr a léiríonn sé an patrún ionchasach tomhaltais ar thairbhí eacnamaíocha.

98C

Sa chás gurb é an príomhfhachtóir teorannaithe is gné dhílis de shócmhainn dholáimhsithe é baint amach tairsí ioncaim, d’fhéadfadh an t-ioncam atá le giniúint a bheith ina bhonn iomchuí amúchta. D’fhéadfadh eintiteas lamháltas a fháil, mar shampla, chun ór a thaiscéaladh agus a eastóscadh as mianach óir. D’fhéadfadh dul in éag an chonartha a bheith bunaithe ar mhéid socraithe ioncaim san iomlán atá le giniúint as an eastóscadh (féadfar a cheadú le conradh, mar shampla, go ndéanfar ór a eastóscadh as an mianach go dtí go mbainfear amach ioncam carnach AA2 bhilliún san iomlán as díol an óir) agus gan bheith bunaithe ar am nó ar an méid óir a eastósctar. Sampla eile is ea an ceart chun bóthar dola a oibriú, rud a d’fhéadfadh a bheith bunaithe ar mhéid socraithe ioncaim san iomlán atá le giniúint as dolaí carnacha a ghearradh (féadfar a cheadú le conradh, mar shampla, go n-oibreofar an bóthar dola go dtí go mbainfear amach méid carnach dolaí AA100 milliún arna ghiniúint as oibriú an bhóthair). Sa chás inar suíodh go bhfuil ioncam ina phríomhfhachtóir teorannaithe sa chonradh maidir le húsáid na sócmhainne doláimhsithe, d’fhéadfadh an t-ioncam atá le giniúint a bheith ina bhonn iomchuí chun an tsócmhainn dholáimhsithe a amúchadh, ar choinníoll go sonraítear leis an gconradh méid socraithe ioncaim san iomlán atá le giniúint a bhfuil amúchadh le cinneadh ina leith.

99

Is i mbrabús nó i gcaillteanas de ghnáth a aithnítear amúchadh. Uaireanta, áfach, na tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo agus atá corpraithe i sócmhainn, maolaítear iad nuair a tháirgtear sócmhainní eile. Sa chás sin, is cuid de chostas na sócmhainne eile é an muirear amúchta agus áirítear ina suim ghlanluacha é. Áirítear i suim ghlanluacha fardal, mar shampla, amúchadh sócmhainní doláimhsithe a úsáidtear sa phróiseas táirgthe (féach IAS 2 Fardail).

Luach iarmharach

100

% Glacfar leis go bhfuil luach iarmharach sócmhainne doláimhsithe a bhfuil saolré úsáide chríochta aici nialasach ach amháin más amhlaidh na nithe seo a leanas: (a) tá gealltanas tríú páirtí ann an tsócmhainn a cheannach ag deireadh a saolré úsáide; nó (b) tá margadh gníomhach ann (mar a shainmhínítear in IFRS 13) i gcomhair na sócmhainne agus: (i) is féidir luach iarmharach a chinneadh faoi threoir an mhargaidh sin; agus (ii) is dóchúil go mbeidh margadh den sórt sin ann ag deireadh shaolré úsáide na sócmhainne.

101

Cinntear méid in-dímheasa sócmhainne a bhfuil saolré úsáide chríochta aici tar éis a luach iarmharach a bhaint. Luach iarmharach seachas nialas, tugann sin le tuiscint go bhfuil coinne ag eintiteas le diúscairt na sócmhainne doláimhsithe roimh dheireadh a saolré eacnamaíche.

102

Tá meastachán ar luach iarmharach sócmhainne bunaithe ar an méid is in-aisghabhála ó dhiúscairt ag úsáid praghsanna atá i réim ar dháta an mheastacháin le haghaidh díol sócmhainne comhchosúla a bhfuil deireadh a saolré úsáide bainte amach aici agus a oibríodh faoi dhálaí atá comhchosúil leo sin faoina n-úsáidfear an tsócmhainn. Déantar athbhreithniú ar an luach iarmharach ag deireadh gach bliana airgeadais ar a laghad. Is mar athrú ar mheastachán cuntasaíochta i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta a choinnítear cuntas ar athrú ar luach iarmharach na sócmhainne.

103

D’fhéadfadh méadú teacht ar luach iarmharach sócmhainne doláimhsithe chuig méid atá níos mó ná suim ghlanluacha na sócmhainne nó cothrom léi. Má thagann, tá muirear amúchta na sócmhainne nialasach mura laghdaíonn, agus go dtí go laghdaíonn, a luach iarmharach ina dhiaidh sin chuig méid atá faoi bhun shuim ghlanluacha na sócmhainne.

Athbhreithniú ar thréimhse amúchta agus ar mhodh amúchta

104

Déanfar athbhreithniú ag deireadh gach bliana airgeadais ar a laghad ar an tréimhse amúchta agus an modh amúchta le haghaidh sócmhainn dholáimhsithe a bhfuil saolré úsáide chríochta aici. Má bhíonn an tsaolré úsáide lena bhfuil coinne le haghaidh na sócmhainne éagsúil leis na meastacháin roimhe sin, athrófar an tréimhse amúchta dá réir. Má tháinig athrú ar phatrún ionchasach tomhaltais na dtairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo a chuimsítear sa tsócmhainn, athrófar an modh amúchta chun go mbeidh sé ina léiriú ar an bpatrún athraithe. Coinneofar cuntas ar athruithe den sórt sin mar athruithe ar mheastacháin chuntasaíochta i gcomhréir le IAS 8.

105

Le linn saolré sócmhainne doláimhsithe, d’fhéadfadh sé teacht chun solais nach bhfuil an meastachán ar shaolré úsáide iomchuí. D’fhéadfadh an t-aitheantas ar chaillteanas lagaithe a léiriú gur gá an tréimhse amúchta a athrú, mar shampla.

106

Le himeacht ama, d’fhéadfadh athrú teacht ar phatrún ionchasach tomhaltais na dtairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo a bhfuil coinne leis go sreabhfaidh siad ó shócmhainn dholáimhsithe chuig an eintiteas. D’fhéadfadh sé teacht chun solais, mar shampla, gur iomchuí modh amúchta an iarmhéid laghdaithigh seachas modh an mhéid chothroim. Sampla eile is ea má chuirtear úsáid na gceart a ndéanann ceadúnas ionadaíocht dóibh siar mar gheall ar ghníomhaíocht ar chomhpháirteanna eile den phlean gnó a bheith ar feitheamh. Sa chás sin, d’fhéadfadh sé nach bhfaighfear tairbhí eacnamaíocha a shreabhfaidh ón tsócmhainn go dtí tréimhsí níos déanaí.

SÓCMHAINNÍ DOLÁIMHSITHE A bhFUIL SAOLRÉ ÚSÁIDE ÉIGINNTE ACU

107

Ní amúchfar sócmhainn dholáimhsithe a bhfuil saolré úsáide éiginnte aici.

108

I gcomhréir le IAS 36, éilítear ar eintiteas sócmhainn dholáimhsithe a bhfuil saolré úsáide éiginnte aici a thástáil le haghaidh lagú trína méid in-aisghabhála a chur i gcomparáid lena suim ghlanluacha: (a) go bliantúil; agus (b) cibé uair a bhfuil tásc ann go bhféadfadh an tsócmhainn dholáimhsithe a bheith lagaithe.

Athbhreithniú ar mheasúnú saolré úsáide

109

Déanfar athbhreithniú gach tréimhse ar shaolré úsáide sócmhainne doláimhsithe nach bhfuiltear á amúchadh chun a chinneadh cé acu a leanann nó nach leanann teagmhais agus imthosca de bheith ag tacú le measúnú saolré úsáide éiginnte le haghaidh na sócmhainne sin. Mura leanann, is mar athrú ar mheastachán cuntasaíochta i gcomhréir le IAS 8. a choinneofar cuntas ar an athrú ar an measúnú saolré úsáide, ó shaolré úsáide éiginnte go ceann críochta.

110

I gcomhréir le IAS 36, is táscaire a léiríonn go bhféadfadh an tsócmhainn a bheith lagaithe é athmheasúnú ar shaolré úsáide sócmhainne doláimhsithe mar shaolré úsáide chríochta seachas mar cheann éiginnte. Dá thoradh sin, déanann an t-eintiteas an tsócmhainn a thástáil le haghaidh lagú trína méid in-aisghabhála, arna chinneadh i gcomhréir le IAS 36, a chur i gcomparáid lena suim ghlanluacha, agus aon bharrachas suime glanluacha atá níos mó ná an méid in-aisghabhála a aithint mar chaillteanas lagaithe.

IN-AISGHABHÁLACHT NA SUIME GLANLUACHA — CAILLTEANAIS LAGAITHE

111

Chun a chinneadh cé acu atá nó nach bhfuil sócmhainn dholáimhsithe lagaithe, cuireann eintiteas IAS 36 i bhfeidhm. Mínítear leis an gcaighdeán sin cén uair agus conas a dhéanann eintiteas athbhreithniú ar shuim ghlanluacha a shócmhainní, conas a chinneann sé méid in-aisghabhála sócmhainne agus an cás ina n-aithníonn nó ina gcealaíonn sé caillteanas lagaithe.

SCOR AGUS DIÚSCAIRTÍ

112

Dí-aithneofar sócmhainn dholáimhsithe: (a) ar a diúscairt; nó (b) nuair nach bhfuil coinne le tairbhí eacnamaíocha amach anseo óna húsáid ná óna diúscairt.

113

An gnóthachan nó an caillteanas a eascraíonn as dí-aithint sócmhainne doláimhsithe, cinnfear é mar an difríocht idir na glanfháltais diúscartha, más ann dóibh, agus suim ghlanluacha na sócmhainne. Aithneofar i mbrabús nó i gcaillteanas é nuair a dhí-aithnítear an tsócmhainn (ach amháin má éilítear a mhalairt le IFRS 16 ar dhíolachán agus ar aisléasú.) Ní aicmeofar gnóthachain mar ioncam.

114

D’fhéadfadh diúscairt sócmhainne doláimhsithe tarlú ar roinnt bealaí éagsúla (e.g. trí dhíolachán, trí theacht isteach i léas airgeadais nó trí dheonachán). Is é dáta diúscartha sócmhainne doláimhsithe an dáta a fhaigheann an faighteoir rialú ar an tsócmhainn sin i gcomhréir leis na ceanglais chun a chinneadh cathain a chomhlíontar oibleagáid feidhmíochta in IFRS 15. Tá feidhm ag IFRS 16 le diúscairt trí dhíolachán agus aisléasú.

115

Más amhlaidh, faoin bprionsabal aitheantais i mír 21, go n-aithníonn eintiteas i suim ghlanluacha sócmhainne an costas as cuid de shócmhainn dholáimhsithe a athsholáthar, dí-aithníonn sé suim ghlanluacha na coda athsholáthraithe sin. Mura bhfuil sé infheidhmithe ag eintiteas suim ghlanluacha na coda athsholáthraithe a chinneadh, féadfaidh sé costas an athsholáthair a úsáid mar thásc ar an gcostas a bhí ar an gcuid athsholáthraithe tráth a fuarthas nó a gineadh go hinmheánach í.

115A

I gcás cirt athfhaighte i gcomhcheangal gnó, má atheisítear an ceart ina dhiaidh sin (má dhíoltar é) le tríú páirtí, úsáidfear an tsuim ghlanluacha ghaolmhar, más ann di, chun an gnóthachan nó an caillteanas ar atheisiúint a chinneadh.

116

An méid comaoine atá le háireamh sa ghnóthachan nó sa chaillteanas a eascraíonn as dí-aithint sócmhainne doláimhsithe, cinntear é i gcomhréir leis na ceanglais maidir leis an bpraghas idirbhirt a chinneadh i míreanna 47–72 de IFRS 15. Is i gcomhréir leis na ceanglais maidir le hathruithe ar an bpraghas idirbhirt in IFRS 15 a choinneofar cuntas ar athruithe ina dhiaidh sin ar an méid measta comaoine a áirítear sa ghnóthachan nó sa chaillteanas.

117

Nuair nach bhfuil sócmhainn dholáimhsithe a bhfuil saolré úsáide chríochta aici fós á húsáid, ní scortar dá hamúchadh ach amháin má dímheasadh an tsócmhainn go hiomlán nó má aicmíodh í mar shócmhainn arna sealbhú lena díol (nó má áiríodh i ngrúpa diúscartha í a aicmítear mar ghrúpa arna shealbhú lena dhíol) i gcomhréir le IFRS 5.

NOCHTADH

Ginearálta

118

Nochtfaidh eintiteas an méid a leanas maidir le gach aicme sócmhainní doláimhsithe, ina ndéanfar idirdhealú idir sócmhainní doláimhsithe a ghintear go hinmheánach agus sócmhainní doláimhsithe eile: (a) cé acu éiginnte nó críochta atá na saolréanna úsáide agus, más críochta, na saolréanna úsáide nó na rátaí amúchta a úsáidtear; (b) na modhanna amúchta a úsáidtear le haghaidh sócmhainní doláimhsithe a bhfuil saolré úsáide chríochta acu; (c) an t-oll-luach de réir na leabhar agus aon amúchadh carntha (arna chomhiomlánú le caillteanais lagaithe charntha) ag tús agus ag deireadh na tréimhse; (d) mír (míreanna) líne an ráitis ar ioncam cuimsitheach ina gcuirtear aon amúchadh ar shócmhainní doláimhsithe san áireamh; (e) réiteach ar an tsuim ghlanluacha ag tús agus ag deireadh na tréimhse lena léirítear na nithe seo a leanas: (i) sócmhainní a cuireadh leis, lena léirítear ar leithligh iad siúd a d’eascair as forbairt inmheánach, iad siúd a fuarthas ar leithligh, agus iad siúd a fuarthas trí chomhcheangail ghnó; (ii) sócmhainní a aicmítear mar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol nó a áirítear i ngrúpa diúscartha a aicmítear mar ghrúpa arna shealbhú lena dhíol i gcomhréir le IFRS 5 agus diúscairtí eile; (iii) méaduithe nó laghduithe le linn na tréimhse a leanann as athluachálacha faoi mhíreanna 75, 85 agus 86 agus as caillteanais lagaithe a aithnítear nó a aisiompaítear in ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le IAS 36 (más ann dóibh); (iv) caillteanais lagaithe a aithnítear i mbrabús nó i gcaillteanas le linn na tréimhse i gcomhréir le IAS 36 (más ann dóibh); (v) caillteanais lagaithe a chealaítear i mbrabús nó i gcaillteanas le linn na tréimhse i gcomhréir le IAS 36 (más ann dóibh); (vi) aon amúchadh a aithnítear le linn na tréimhse; (vii) glandifríochtaí ráta malairte a eascraíonn as na ráitis airgeadais a aistriú go dtí an t-airgeadra tuairiscithe, agus as oibríocht eachtrach a aistriú go dtí airgeadra tuairiscithe an eintitis; agus (viii) athruithe eile ar an tsuim ghlanluacha le linn na tréimhse.

119

Is éard is aicme sócmhainní doláimhsithe ann grúpáil sócmhainní de chineál comhchosúil agus d’úsáid chomhchosúil in oibríochtaí eintitis. Ar shamplaí d’aicmí ar leithligh d’fhéadfaí na nithe seo a leanas a áireamh: (a) ainmneacha branda; (b) barrtheidil agus teidil foilsitheoireachta; (c) bogearraí ríomhaireachta; (d) ceadúnais agus saincheadúnais; (e) cóipchearta, paitinní agus cearta maoine tionsclaíocha eile, cearta seirbhíse agus oibriúcháin; (f) oidis, foirmlí, samhlacha, dearaí agus fréamhshamhlacha; agus (g) sócmhainní doláimhsithe atá á bhforbairt. Déantar na haicmí thuasluaite a dhí-chomhiomlánú (nó a chomhiomlánú) ina n-aicmí níos lú (nó níos mó) má bhíonn níos mó faisnéise ábhartha ann d’úsáideoirí na ráiteas airgeadais dá thoradh sin.

120

Nochtann eintiteas faisnéis maidir le sócmhainní doláimhsithe lagaithe i gcomhréir le IAS 36 i dteannta na faisnéise a éilítear le mír 118(e)(iii)-(v).

121

Le IAS 8, éilítear ar eintiteas nochtadh a dhéanamh maidir leis an gcineál agus an méid athraithe ar mheastachán cuntasaíochta a bhfuil iarmhairt ábhartha aige sa tréimhse reatha nó a bhfuil coinne leis go mbeidh iarmhairt ábhartha aige sna tréimhsí ina dhiaidh sin. D’fhéadfadh nochtadh den sórt sin eascairt as athruithe ar na nithe seo a leanas: (a) an measúnú ar shaolré úsáide sócmhainne doláimhsithe; (b) an modh amúchta; nó (c) luachanna iarmharacha.

122

Nochtfaidh eintiteas an méid seo a leanas freisin: (a) i gcás sócmhainne doláimhsithe a measúnaíodh go bhfuil saolré úsáide éiginnte aici, suim ghlanluacha na sócmhainne sin agus na cúiseanna a thacaíonn leis an measúnú go bhfuil saolré úsáide éiginnte aici. Agus na cúiseanna sin á lua, tabharfaidh an t-eintiteas tuairisc ar an bhfachtóir (na fachtóirí) a d’imir ról suntasach sa chinneadh go bhfuil saolré úsáide éiginnte ag an tsócmhainn; (b) tuairisc ar aon sócmhainn dholáimhsithe aonair atá ábhartha do ráitis airgeadais an eintitis, a suim ghlanluacha agus an tréimhse amúchta atá fágtha lena haghaidh; (c) i gcás sócmhainní doláimhsithe a fuarthas trí bhíthin deontas rialtais agus a aithníodh ar dtús ar luach cóir (féach mír 44): (i) an luach cóir a aithníodh ar dtús le haghaidh na sócmhainní sin; (ii) a suim ghlanluacha; agus (iii) cé acu faoin tsamhail chostais nó faoin tsamhail athluachála a thomhaistear tar éis aitheantais iad; (d) gurb ann do shócmhainní doláimhsithe a bhfuil a dteideal srianta agus a suimeanna glanluacha, agus suimeanna glanluacha sócmhainní doláimhsithe a ghealltar mar urrús le haghaidh dliteanas; (e) méid na ngealltanas conarthach chun sócmhainní doláimhsithe a fháil.

123

Nuair a thugann eintiteas tuairisc ar an bhfachtóir (na fachtóirí) a d’imir ról suntasach sa chinneadh go bhfuil saolré úsáide sócmhainne doláimhsithe éiginnte, breithníonn an t-eintiteas an liosta fachtóirí i mír 90.

Sócmhainní doláimhsithe a thomhaistear tar éis aitheantais ag úsáid na samhla athluachála

124

Má choinnítear cuntas ar shócmhainní doláimhsithe ar mhéideanna athluacháilte, nochtfaidh eintiteas an méid seo a leanas: (a) de réir aicme sócmhainní doláimhsithe: (i) dáta éifeachtach na hathluachála; (ii) suim ghlanluacha sócmhainní doláimhsithe athluacháilte; agus (iii) an tsuim ghlanluacha a d’aithneofaí dá ndéanfaí an aicme athluacháilte sócmhainní doláimhsithe a thomhas tar éis aitheantais ag úsáid na samhla costais i mír 74; agus (b) méid an bharrachais athluachála a bhaineann le sócmhainní doláimhsithe ag tús agus deireadh na tréimhse, lena léirítear na hathruithe le linn na tréimhse agus aon srian ar dháileadh an iarmhéid ar scairshealbhóirí. (c) [scriosta]

125

D’fhéadfadh sé gur ghá aicmí sócmhainní athluacháilte a chomhiomlánú ina n-aicmí níos mó chun críoch nochta. Ní chomhiomlánaítear aicmí, áfach, dá mbeadh mar thoradh air sin go mbeadh comhcheangal ann d’aicme sócmhainní doláimhsithe ina n-áirítear méideanna a thomhaistear faoin tsamhail chostais agus faoin tsamhail athluachála araon.

Caiteachas taighde agus forbartha

126

Nochtfaidh eintiteas an méid comhiomlán caiteachais taighde agus forbartha a aithnítear mar speansas le linn na tréimhse.

127

Is éard atá i gcaiteachas taighde agus forbartha an caiteachas uile atá inchurtha go díreach i leith gníomhaíochtaí taighde agus forbartha (féach míreanna 66 agus 67 le haghaidh treoraíocht faoin gcineál caiteachais atá le háireamh chun críche an riachtanais maidir le nochtadh i mír 126).

Faisnéis eile

128

Moltar d’eintiteas, ach ní éilítear air, an fhaisnéis seo a leanas a nochtadh: (a) tuairisc ar aon sócmhainn dholáimhsithe atá amúchta go hiomlán agus atá fós in úsáid; agus (b) tuairisc ghearr ar shócmhainní doláimhsithe suntasacha atá faoi rialú an eintitis ach nach n-aithnítear mar shócmhainní toisc nár chomhlíon siad na critéir aitheantais sa chaighdeán seo nó toisc go bhfuarthas iad nó gur gineadh iad sular tháinig an leagan de IAS 38 Sócmhainní Doláimhsithe a eisíodh in 1998 i bhfeidhm.

FORÁLACHA IDIRTHRÉIMHSEACHA AGUS DÁTA ÉIFEACHTACH

129

[Scriosta]

130

Cuirfidh eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm: (a) maidir leis an gcuntasaíocht ar shócmhainní doláimhsithe a fuarthas i gcomhcheangail ghnó arb é an 31 Márta 2004, nó ina dhiaidh sin, an dáta comhaontaithe lena n-aghaidh; agus (b) maidir leis an gcuntasaíocht ar gach sócmhainn dholáimhsithe eile go hionchasach ó thús na chéad tréimhse bliantúla dar tús an 31 Márta 2004 nó ina dhiaidh sin. Dá réir sin, ní choigeartóidh an t-eintiteas suim ghlanluacha sócmhainní doláimhsithe a aithnítear ar an dáta sin. Cuirfidh an t-eintiteas an caighdeán seo i bhfeidhm ar an dáta sin, áfach, chun athmheasúnú a dhéanamh ar shaolré úsáide sócmhainní doláimhsithe den sórt sin. Más amhlaidh, mar thoradh ar an athmheasúnú sin, go n-athraíonn an t-eintiteas a mheasúnú ar shaolré úsáide sócmhainne, is mar athrú ar mheastachán cuntasaíochta i gcomhréir le IAS 8 a choinneofar cuntas ar an athrú sin.

130A

Cuirfidh eintiteas na leasuithe i mír 2 i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2006 nó ina dhiaidh. Má chuireann eintiteas IFRS 6 i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh na tréimhse níos luaithe sin.

130B

Le IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais (arna athbhreithniú in 2007) leasaíodh an téarmaíocht a úsáidtear ar fud IFRSanna. Ina theannta sin, leasaíodh leis míreanna 85, 86 agus 118(e)(iii). Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

130C

Le IFRS 3 (arna athbhreithniú in 2008) leasaíodh míreanna 12, 33–35, 68, 69, 94 agus 130, scriosadh míreanna 38 agus 129 agus cuireadh mír 115A leis. Le Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí Aibreáin 2009, leasaíodh míreanna 36 agus 37. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2009 nó ina dhiaidh sin. Ní choigeartófar méideanna a aithnítear le haghaidh sócmhainní doláimhsithe agus cáilmheas i gcomhcheangail ghnó roimhe sin. Má chuireann eintiteas IFRS 3 (arna athbhreithniú in 2008) i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, cuirfidh sé na leasuithe i bhfeidhm le haghaidh na tréimhse níos luaithe sin agus nochtfaidh sé an méid sin.

130D

Le Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2008, leasaíodh míreanna 69, 70 agus 98 agus cuireadh mír 69A leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

130E

[Scriosta]

130F

Le IFRS 10 agus IFRS 11, Comhshocruithe, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh mír 3(e). Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 10 agus IFRS 11 i bhfeidhm.

130G

Le IFRS 13, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh míreanna 8, 33, 47, 50, 75, 78, 82, 84, 100 agus 124 agus scriosadh míreanna 39–41 agus 130E. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 13 i bhfeidhm.

130H

Le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla ar IFRSanna 2010–2012, arna eisiúint i mí na Nollag 2013, leasaíodh mír 80. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2014 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an leasú sin i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

130I

Cuirfidh eintiteas an leasú sin arna dhéanamh ag Timthriall Feabhsuithe Bliantúla ar IFRSanna 2010–2012 i bhfeidhm maidir leis na hathluachálacha uile a aithnítear i dtréimhsí bliantúla dar tús dáta chur i bhfeidhm tosaigh an leasaithe sin, nó ina dhiaidh sin, agus sa tréimhse bhliantúil a tháinig díreach roimhe. Féadfaidh eintiteas faisnéis chomparáideach choigeartaithe a chur i láthair maidir le haon tréimhse níos luaithe a chuirtear i láthair, ach ní éilítear air sin a dhéanamh. Má chuireann eintiteas faisnéis chomparáideach neamhchoigeartaithe i láthair maidir le haon tréimhse níos luaithe, sainaithneoidh sé go soiléir cén fhaisnéis nár coigeartaíodh, luafaidh sé gur cuireadh i láthair ar bhonn difriúil í agus míneoidh sé an bonn sin.

130J

Le Soiléiriú ar Mhodhanna Inghlactha Dímheasa agus Amúchta (Leasuithe ar IAS 16 agus IAS 38), arna eisiúint i mí na Bealtaine 2014, leasaíodh míreanna 92 agus 98 agus cuireadh míreanna 98A–98C leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go hionchasach maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2016 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

130K

Le IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2014, leasaíodh míreanna 3, 114 agus 116. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 15 á chur i bhfeidhm aige.

130L

Le IFRS 16, arna eisiúint i mí Eanáir 2016, leasaíodh míreanna 3, 6, 113 agus 114. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 16 á chur i bhfeidhm aige.

130M

Le IFRS 17, arna eisiúint i mBealtaine 2017, leasaíodh mír 3. Le leasuithe ar IFRS 17, arna n-eisiúint i Meitheamh 2020, leasaíodh mír 3 a thuilleadh. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 17 á chur i bhfeidhm aige.

Malartuithe sócmhainní comhchosúla

131

Is éard a chiallaíonn an ceanglas i míreanna 129 agus 130(b) maidir le cur i bhfeidhm ionchasach an chaighdeáin seo, má tomhaiseadh malartú sócmhainní roimh dháta éifeachtach an chaighdeáin seo ar bhonn shuim ghlanluacha na sócmhainne a tarscaoileadh, nach ndéanann an t-eintiteas suim ghlanluacha na sócmhainne a fuarthas a athshonrú chun a luach cóir ar an dáta éadála a léiriú.

Cur i bhfeidhm luath

132

Moltar d’eintitis a bhfuil mír 130 infheidhme ina leith ceanglais an chaighdeáin seo a chur i bhfeidhm roimh na dátaí éifeachtacha a shonraítear i mír 130. Má chuireann eintiteas an caighdeán seo i bhfeidhm roimh na dátaí éifeachtacha sin, áfach, cuirfidh sé IFRS 3 agus IAS 36 (arna athbhreithniú in 2004) i bhfeidhm an tráth céanna freisin.

AISTARRAINGT IAS 38 (ARNA EISIÚINT IN 1998)

133

Cuirtear an caighdeán seo in ionad IAS 38 Sócmhainní Doláimhsithe (arna eisiúint in 1998).

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 39

Ionstraimí Airgeadais: Aitheantas agus Tomhas

RAON FEIDHME

2

Cuirfidh na heintitis uile an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir leis na hionstraimí airgeadais uile a thagann faoi raon feidhme IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais más amhlaidh na nithe seo a leanas, agus a mhéid atá siad amhlaidh: (a) Ceadaítear le IFRS 9 cur i bhfeidhm cheanglais cuntasaíochta fálaithe an Chaighdeáin seo; agus (b) is cuid de ghaolmhaireacht fálaithe í an ionstraim airgeadais a cháilíonn don chuntasaíocht fálaithe i gcomhréir leis an gCaighdeán seo.

2A–7

[Scriosta]

SAINMHÍNITHE

8

Na téarmaí a shainmhínítear in IFRS 13, IFRS 9 agus IAS 32, úsáidtear sa Chaighdeán seo iad leis na bríonna a shonraítear i bhFoscríbhinn A de IFRS 13, i bhFoscríbhinn A de IFRS 9 agus i mír 11 de IAS 32. Sainmhínítear na téarmaí seo a leanas le IFRS 13, IFRS 9 agus IAS 32: — costas amúchta sócmhainne airgeadais nó dliteanais airgeadais — dí-aithint — díorthach — modh an úis ghlain — glanráta úis — ionstraim chothromais — lach cóir — sócmhainn airgeadais — ionstraim airgeadais — dliteanas airgeadais agus soláthraítear treoraíocht maidir leis na sainmhínithe sin a chur i bhfeidhm.

9

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo in éineacht leis na bríonna a shonraítear:   Sainmhínithe a bhaineann le cuntasaíocht fálaithe   Is éard is ceangaltas daingean ann comhaontú ceangailteach chun cainníocht shonraithe acmhainní a mhalartú ar phraghas sonraithe ar dháta nó ar dhátaí sonraithe amach anseo.   Is éard is idirbheart réamhaisnéise ann idirbheart amach anseo nach bhfuil ceangailteach ach atá réamh-mheasta.   Is éard is ionstraim fálaithe ann díorthach ainmnithe nó (i gcás fálú ar an riosca um athruithe ar rátaí malairte eachtraí amháin) sócmhainn airgeadais neamhdhíorthach ainmnithe nó dliteanas airgeadais neamhdhíorthach a bhfuil coinne leis go bhfritháireofar lena luach cóir nó lena sreafaí airgid athruithe ar luach cóir nó ar shreafaí airgid míre fálaithe ainmnithe (mionsaothraítear an sainmhíniú ar ionstraim fálaithe le míreanna 72-77 agus le míreanna AG94-AG97 d’Fhoscríbhinn A).   Is éard is mír fhálaithe ann sócmhainn, dliteanas, ceangaltas daingean, idirbheart réamhaisnéise thar a bheith dóchúil nó glan-infheistíocht in oibríocht eachtrach (a) a nochtann an t-eintiteas do riosca um athruithe ar luach cóir nó ar shreafaí airgid amach anseo agus (b) a ainmnítear a bheith fálaithe (mionsaothraítear an sainmhíniú ar mhíreanna fálaithe le míreanna 78-84 agus le míreanna AG98-AG101 d’Fhoscríbhinn A).   Is éard is éifeachtacht fálaithe ann a mhéid a fhritháirítear le hathruithe ar luach cóir nó ar shreafaí airgid na hionstraime fálaithe na hathruithe ar luach cóir nó ar shreafaí airgid na míre fálaithe atá inchurtha i leith riosca fálaithe (féach míreanna AG105-AG113A d’Fhoscríbhinn A).

10–70

[Scriosta]

FÁLÚ

71

Má chuireann eintiteas IFRS 9 i bhfeidhm agus mura roghnaigh sé, mar bheartas cuntasaíochta aige, leanúint de cheanglais cuntasaíochta fálaithe an Chaighdeáin seo a chur i bhfeidhm (féach mír 7.2.21 de IFRS 9), cuirfidh sé na ceanglais cuntasaíochta fálaithe i gCaibidil 6 de IFRS 9 i bhfeidhm. Féadfaidh eintiteas, áfach, i gcomhréir le mír 6.1.3 de IFRS 9, na ceanglais cuntasaíochta fálaithe sa Chaighdeán seo seachas iad siúd in IFRS 9 a chur i bhfeidhm le haghaidh fálú cóirluacha ar an neamhchosaint ráta úis atá ag cuid de phunann sócmhainní airgeadais nó dliteanas airgeadais. Sa chás sin, ní mór don eintiteas na ceanglais shonracha maidir le cuntasaíocht fálaithe cóirluacha a chur i bhfeidhm freisin le haghaidh fálú punainne um riosca an ráta úis (féach míreanna 81A, 89A agus AG114–AG132).

Ionstraimí fálaithe

Ionstraimí cáilitheacha

72

Leis an gcaighdeán seo ní chuirtear srian leis na himthosca ina bhféadfar díorthach a ainmniú mar ionstraim fálaithe ar choinníoll go gcomhlíontar na coinníollacha i mír 88, seachas i gcás roinnt céadroghanna geallta (féach mír AG94 d’Fhoscríbhinn A). Féadfar sócmhainn airgeadais neamhdhíorthach nó dliteanas airgeadais neamhdhíorthach a ainmniú mar ionstraim fálaithe, áfach, le haghaidh fálú riosca malairte eachtraí amháin.

73

Chun críoch cuntasaíochta fálaithe, ní fhéadfar ach ionstraimí lena mbaineann páirtí atá seachtrach don eintiteas tuairiscithe (i.e. seachtrach don ghrúpa nó don eintiteas aonair a bhfuiltear a thuairisciú) a ainmniú mar ionstraimí fálaithe. Cé go bhféadfaidh eintitis aonair laistigh de ghrúpa comhdhlúite nó aonaid ghnó laistigh d’eintiteas idirbhearta fálaithe a dhéanamh le heintitis eile laistigh den ghrúpa nó le haonaid eile ghnó laistigh den eintiteas, díorthaítear aon idirbheart inghrúpa den sórt sin tráth comhdhlúthúcháin. Dá bhrí sin, ní cháilíonn idirbhearta fálaithe den sórt sin don chuntasaíocht fálaithe i ráitis airgeadais chomhdhlúite an ghrúpa. D’fhéadfaidís cáiliú don chuntasaíocht fálaithe sna ráitis airgeadais aonair nó sna ráitis airgeadais ar leithligh atá ag eintitis ar leithligh laistigh den ghrúpa, áfach, ar choinníoll go bhfuil siad seachtrach don eintiteas aonair a bhfuiltear a thuairisciú.

Ainmniú ionstraimí fálaithe

74

Bíonn tomhas luacha chóir aonair ann de ghnáth le haghaidh ionstraim fálaithe ina hiomláine, agus is ar a chéile a bhraitheann na fachtóirí is cúis le hathruithe ar luach cóir. Dá réir sin, déanann eintiteas gaolmhaireacht fálaithe a ainmniú le haghaidh ionstraim fálaithe ina hiomláine. Ní cheadaítear ach na heisceachtaí a leanas: (a) luach intreach agus amluach conartha céadrogha a scaradh ó chéile agus gan ach an t-athrú ar luach intreach céadrogha a ainmniú mar ionstraim fálaithe agus an t-athrú ar a hamluach a eisiamh; agus (b) eilimint úis agus spotphraghas conartha réamhcheaptha a scaradh ó chéile. Ceadaítear na heisceachtaí sin toisc gur féidir, go ginearálta, luach intreach na céadrogha agus an phréimh ar an gconradh réamhcheaptha a thomhas ar leithligh. Féadann straitéis fálaithe dhinimiciúil lena ndéantar measúnú ar luach intreach conartha céadrogha agus a amluach araon cáiliú don chuntasaíocht fálaithe.

75

Féadfar cion den ionstraim fálaithe ina hiomláine, amhail 50 faoin gcéad den mhéid ainmniúil, a ainmniú mar an ionstraim fálaithe i ngaolmhaireacht fálaithe. Ní fhéadfar, áfach, gaolmhaireacht fálaithe a ainmniú le haghaidh cuid den tréimhse ama, agus gan ach le haghaidh na coda sin, ar lena linn a bhíonn ionstraim fálaithe fós gan íoc.

76

Féadfar ionstraim fálaithe aonair a ainmniú mar fhálú ar níos mó ná cineál amháin riosca ar choinníoll (a) gur féidir na rioscaí a fhálaítear a shainaithint go soiléir; (b) gur féidir éifeachtacht an fhálaithe a léiriú; agus (c) gur féidir a áirithiú go n-ainmnítear go sonrach an ionstraim fálaithe agus na suíomhanna éagsúla riosca.

77

Dhá cheann nó níos mó de dhíorthaigh, nó cion díobh (nó, i gcás fálaithe ar riosca airgeadra, dhá cheann nó níos mó de neamhdhíorthaigh nó cion díobh, nó comhcheangal de dhíorthaigh agus neamhdhíorthaigh nó cion díobh), féadfar breathnú orthu i gcomhcheangal agus a ainmniú go comhpháirteach mar an ionstraim fálaithe, lena n-áirítear nuair a fhritháiríonn an riosca (na rioscaí) a eascraíonn as roinnt díorthach na rioscaí a eascraíonn as cinn eile. Coiléar ráta úis nó ionstraim dhíorthach eile ar comhcheangal í de chéadrogha gheallta agus de chéadrogha cheannaithe, áfach, ní cháilíonn sin mar ionstraim fálaithe más glan-chéadrogha gheallta (a bhfaightear glanphréimh ina leith) atá ann dáiríre. Ar an gcuma chéanna, ní fhéadfar dhá cheann nó níos mó d’ionstraimí (nó cion díobh) a ainmniú mar an ionstraim fálaithe ach amháin murar céadrogha gheallta ná glan-chéadrogha gheallta iad aon cheann acu.

Míreanna fálaithe

Míreanna cáilitheacha

78

Is féidir le mír fhálaithe a bheith ina sócmhainn nó dliteanas aitheanta, ina ceangaltas daingean neamhaitheanta, ina hidirbheart réamhaisnéise thar a bheith dóchúil nó ina glaninfheistíocht in oibríocht eachtrach. Is féidir leis an mír fhálaithe a bheith (a) ina sócmhainn aonair, ina dliteanas aonair, ina ceangaltas daingean aonair, ina hidirbheart aonair réamhaisnéise thar a bheith dóchúil nó ina glaninfheistíocht aonair in oibríocht eachtrach, (b) ina grúpa de shócmhainní, de dhliteanais, de cheangaltais dhaingne, d’idirbhearta réamhaisnéise thar a bheith dóchúil nó de ghlan-infheistíochtaí in oibríochtaí eachtracha nó (c) ina fálú punainne um riosca an ráta úis amháin, ar cuid den phunann sócmhainní airgeadais nó dliteanas airgeadais é a roinneann an riosca atá á fhálú.

79

[Scriosta]

80

Chun críoch cuntasaíochta fálaithe, ní fhéadfar ach sócmhainní, dliteanais, ceangaltais dhaingne nó idirbhearta réamhaisnéise thar a bheith dóchúil lena mbaineann páirtí atá seachtrach don eintiteas a ainmniú mar mhíreanna fálaithe. Fágann sin gur féidir cuntasaíocht fálaithe a chur i bhfeidhm maidir le hidirbhearta idir eintitis sa ghrúpa céanna i ráitis airgeadais aonair nó ar leithligh na n-eintiteas sin agus iontu sin amháin, ní i ráitis airgeadais chomhdhlúite an ghrúpa, seachas i gcás ráiteas airgeadais comhdhlúite eintitis infheistíochta, mar a shainmhínítear in IFRS 10, i gcás nach ndéanfar idirbhearta idir an t-eintiteas infheistíochta agus a fhochuideachtaí arna dtomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas a dhíorthú sna ráitis airgeadais chomhdhlúite. Mar eisceacht, d’fhéadfadh riosca malairte eachtraí míre airgeadaíochta inghrúpa (e.g. suim iníoctha/infhaighte idir dhá fhochuideachta) a cháiliú mar mhír fhálaithe sna ráitis airgeadais chomhdhlúite más é a leanann as neamhchosaint ar ghnóthachain nó ar chaillteanais ráta malairte eachtraí nach ndíorthaítear go hiomlán tráth comhdhlúthúcháin i gcomhréir le IAS 21 Iarmhairtí Athruithe ar Rátaí Malairte Eachtraí. I gcomhréir le IAS 21, ní dhéantar gnóthachain ná caillteanais ráta malairte eachtraí ar mhíreanna airgeadaíochta inghrúpa a dhíorthú go hiomlán tráth comhdhlúthúcháin nuair a mhalartaítear an mhír airgeadaíochta inghrúpa trí idirbheart idir dhá ghrúpeintiteas a bhfuil airgeadraí feidhmiúla éagsúla acu. Ina theannta sin, d’fhéadfadh riosca malairte eachtraí idirbhirt réamhaisnéise inghrúpa thar a bheith dóchúil a cháiliú mar mhír fhálaithe i ráitis airgeadais chomhdhlúite ar choinníoll go n-ainmnítear an t-idirbheart in airgeadra nach é airgeadra feidhmiúil an eintitis a dhéanann an t-idirbheart é agus go ndéanfaidh an riosca malairte eachtraí difear do brabús nó do chaillteanas comhdhlúite.

Míreanna airgeadais a ainmniú mar mhíreanna fálaithe

81

Más sócmhainn airgeadais nó dliteanas airgeadais í an mhír fhálaithe, d’fhéadfadh sí a bheith ina mír fhálaithe i leith na rioscaí a bhaineann le cuid dá sreafaí airgid nó dá luach cóir, agus leis sin amháin (amhail ceann amháin nó níos mó de shreafaí airgid conarthacha roghnaithe nó codanna díobh nó céatadán den luach cóir), ar choinníoll gur féidir éifeachtacht a thomhas. Cuid de neamhchosaint ráta úis sócmhainne úsmhaire nó dliteanais úsmhair atá inaitheanta agus intomhaiste ar leithligh, mar shampla, d’fhéadfaí í a ainmniú mar an riosca fálaithe (amhail ráta úis saor ó riosca nó comhpháirt bonnráta úis na neamhchosanta ráta úis san iomlán atá ag ionstraim airgeadais fhálaithe).

81A

I bhfálú cóirluacha ar an neamhchosaint ráta úis atá ag punann sócmhainní airgeadais nó dliteanas airgeadais (agus i bhfálú den sórt sin amháin), féadfar an chuid a fhálaítear a ainmniú i dtéarmaí méid airgeadra (e.g. méid dollar, euro, punt nó rand) seachas mar shócmhainní (nó mar dhliteanais) aonair. Cé go bhféadfadh sé go n-áireofaí sócmhainní agus dliteanais sa phunann, chun críoch bainistíochta riosca, is méid sócmhainní nó méid dliteanas atá sa mhéid a ainmnítear. Ní cheadaítear ainmniú glanmhéid lena n-áirítear sócmhainní agus dliteanais. Féadfaidh an t-eintiteas cuid de riosca an ráta úis atá bainteach leis an méid ainmnithe sin a fhálú. I gcás fálaithe ar phunann ina bhfuil sócmhainní réamh-iníoctha, mar shampla, féadfaidh an t-eintiteas an t-athrú ar an luach cóir atá inchurtha i leith athrú ar an ráta úis fálaithe ar bhonn dátaí athphraghsála a bhfuil coinne leo, seachas dátaí athphraghsála conarthacha, a fhálú. […].

Míreanna neamhairgeadais a ainmniú mar mhíreanna fálaithe

82

Más sócmhainn neamhairgeadais nó dliteanas neamhairgeadais í an mhír fhálaithe, ainmneofar mar mhír fhálaithe í (a) le haghaidh rioscaí malairte eachtraí, nó (b) ina hiomláine le haghaidh na rioscaí uile, mar gheall ar a dheacra atá sé an chuid iomchuí de na sreafaí airgid nó na hathruithe ar luach cóir atá inchurtha i leith rioscaí sonracha nach rioscaí malairte eachtraí iad a leithlisiú agus a thomhas.

Grúpaí míreanna a ainmniú mar mhíreanna fálaithe

83

Déanfar sócmhainní comhchosúla nó dliteanais chomhchosúla a chomhiomlánú agus a fhálú mar ghrúpa sa chás amháin go roinneann na sócmhainní aonair nó na dliteanais aonair sa ghrúpa an neamhchosaint ar riosca a ainmnítear a bheith fálaithe. Thairis sin, beidh coinne leis go mbeidh an t-athrú ar luach cóir atá inchurtha i leith an riosca fhálaithe le haghaidh gach míre ar leith sa ghrúpa beagnach cionmhar leis an athrú foriomlán ar luach cóir atá inchurtha i leith riosca fálaithe an ghrúpa míreanna.

84

Ós rud é go ndéanann eintiteas measúnú ar éifeachtacht fálaithe trí chomparáid a dhéanamh idir an t-athrú ar luach cóir nó ar shreafaí airgid ionstraime fálaithe (nó grúpa ionstraimí fálaithe comhchosúla) agus míre fálaithe (nó grúpa míreanna fálaithe comhchosúla), ní rud a cháilíonn don chuntasaíocht fálaithe é ionstraim fálaithe a chur i gcomparáid le suíomh glan foriomlán (e.g. glanmhéid gach sócmhainne ar ráta seasta úis agus gach dliteanais ar ráta seasta úis a bhfuil aibíochtaí comhchosúla acu) seachas le mír fhálaithe shonrach.

Cuntasaíocht fálaithe

85

Leis an gcuntasaíocht fálaithe, aithnítear na hiarmhairtí fritháirimh ar bhrabús nó ar chaillteanas atá ag athruithe ar luachanna córa na hionstraime fálaithe nó na míre fálaithe.

86

Tá trí chineál gaolmhaireachta fálaithe ann: (a) fálú cóirluacha: fálú ar an neamhchosaint ar athruithe sa luach cóir i ndáil le sócmhainn nó dliteanas aitheanta nó le ceanglas daingean neamhaitheanta, nó le cuid aitheanta de shócmhainn, dliteanas nó ceanglas daingean den sórt sin, atá inchurtha i leith riosca ar leith agus a d’fhéadfadh dul i bhfeidhm ar bhrabús nó caillteanas; (b) fálú ar an sreabhadh airgid: fálú ar an neamhchosaint ar inathraitheacht ar shreafaí airgid (i) atá inchurtha i leith riosca ar leith atá bainteach le sócmhainn nó dliteanas aitheanta (amhail roinnt íocaíochtaí úis amach anseo ar fhiachas ráta chomhlúthaigh nó na híocaíochtaí sin uile) nó le hidirbhearta réamhaisnéise thar a bheith dóchúil agus (ii) a d’fhéadfadh difear a dhéanamh do bhrabús nó do chaillteanas; (c) fálú de ghlan-infheistíocht in oibríocht eachtrach mar a shainmhínítear in IAS 21.

87

Is mar fhálú cóirluacha nó mar fhálú ar an sreabhadh airgid a fhéadfar cuntas a choinneáil ar fhálú ar riosca malairte eachtraí ceangaltais dhaingin.

88

Cáilíonn gaolmhaireacht fálaithe don chuntasaíocht fálaithe faoi mhíreanna 89–102 má chomhlíontar na coinníollacha seo uile a leanas agus sa chás sin amháin. (a) Ar thionscnamh an fhálaithe tá ainmniú foirmiúil agus doiciméadacht ann faoin ngaolmhaireacht fálaithe agus faoi chuspóir agus straitéis bainistíochta riosca an eintitis chun an fálú a dhéanamh. San áireamh sa doiciméadacht sin sainaithneofar an ionstraim fálaithe, an mhír fhálaithe nó an t-idirbheart fálaithe, an cineál riosca atá á fhálú agus conas a dhéanfaidh an t-eintiteas measúnú ar a éifeachtaí a fhritháiríonn an ionstraim fálaithe an neamhchosaint ar athruithe ar luach cóir nó ar shreafaí airgid na míre fálaithe atá inchurtha i leith an riosca fhálaithe. (b) Tá coinne leis go mbeidh an fálú thar a bheith éifeachtach (féach míreanna AG105-AG113A d’Fhoscríbhinn A) chun athruithe ar luach cóir nó ar shreafaí airgid atá inchurtha i leith an riosca fhálaithe a fhritháireamh, go comhsheasmhach leis an straitéis bainistíochta riosca a doiciméadaíodh le haghaidh na gaolmhaireachta fálaithe áirithe sin ó thús. (c) I gcás fáluithe ar an sreabhadh airgid, ní mór idirbheart réamhaisnéise atá faoi réir an fhálaithe a bheith thar a bheith dóchúil agus ní mór neamhchosaint a bheith ann ar athruithe ar shreafaí airgid a d’fhéadfadh difear a dhéanamh do bhrabús nó do chaillteanas ar deireadh. (d) Is féidir éifeachtacht an fhálaithe a thomhas go hiontaofa, i.e. is féidir luach cóir nó sreafaí airgid na míre fálaithe atá inchurtha i leith an riosca fhálaithe agus luach cóir na hionstraime fálaithe a thomhas go hiontaofa. (e) Déantar measúnú ar an bhfálú ar bhonn leantach agus cinntear go raibh sé thar a bheith éifeachtach iarbhír ar fud na dtréimhsí tuairiscithe airgeadais ar lena n-aghaidh a ainmníodh an fálú.

Fáluithe luacha chóir

89

Má chomhlíonann fálú cóirluacha na coinníollacha i mír 88 le linn na tréimhse, coinneofar cuntas air mar a leanas: (a) aithneofar i mbrabús nó i gcaillteanas an gnóthachan nó an caillteanas as atomhas na hionstraime fálaithe ar luach cóir (i gcás ionstraime fálaithe díorthaí) nó as tomhas chomhpháirt airgeadra eachtraigh a suime glanluacha i gcomhréir le IAS 21 (i gcás ionstraime fálaithe neamhdhíorthaí); agus (b) an gnóthachan nó an caillteanas ar an mír fhálaithe atá inchurtha i leith an riosca fhálaithe, coigeartóidh sé suim ghlanluacha na míre fálaithe agus aithneofar i mbrabús nó i gcaillteanas é. Tá feidhm aige sin má thomhaistear an mhír fhálaithe ar costas in aon chás eile. Gnóthachan nó caillteanas atá inchurtha i leith an riosca fhálaithe a aithnítear i mbrabús nó i gcaillteanas, tá feidhm ag an aitheantas sin más sócmhainn airgeadais í an mhír fhálaithe a thomhaistear ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 4.1.2A de IFRS 9.

89A

I gcás fálaithe cóirluacha ar an neamhchosaint ráta úis atá ag cuid de phunann sócmhainní airgeadais nó dliteanas airgeadais (agus i bhfálú den sórt sin amháin), féadfar an ceanglais i mír 89(b) a chomhlíonadh ach an gnóthachan nó an caillteanas atá inchurtha i leith na míre fálaithe a chur i láthair: (a) i mír líne aonair ar leithligh laistigh de shócmhainní, le haghaidh na dtréimhsí ama athphraghsála sin a bhfuil an mhír fhálaithe ina sócmhainn lena n-aghaidh; nó (b) i mír líne aonair ar leithligh laistigh de dhliteanais, le haghaidh na dtréimhsí ama athphraghsála sin a bhfuil an mhír fhálaithe ina dliteanas lena n-aghaidh. Na míreanna líne ar leithligh dá dtagraítear in (a) agus (b) thuas, cuirfear i láthair iad in aice le sócmhainní airgeadais nó dliteanais airgeadais. Bainfear méideanna a áirítear sna míreanna líne sin den ráiteas maidir le staid airgeadais nuair a dhí-aithnítear na sócmhainní nó na dliteanais lena mbaineann siad.

90

Mura bhfálaítear ach rioscaí áirithe atá inchurtha i leith mír fhálaithe, is mar a leagtar amach i mír 5.7.1 de IFRS 9 a aithnítear athruithe aitheanta ar luach cóir na míre fálaithe nach mbaineann leis an riosca fálaithe.

91

Scoirfidh eintiteas go hionchasach den chuntasaíocht fálaithe a shonraítear i mír 89 más amhlaidh na nithe seo a leanas: (a) téann an ionstraim fálaithe in éag, nó díoltar, foirceanntar nó feidhmítear í. Chun na críche sin, ní dul in éag ná foirceannadh atá in athsholáthar ná tar-rolladh ionstraime fálaithe chuig ionstraim fálaithe eile más cuid de straitéis fálaithe dhoiciméadaithe an eintitis é an t-athsholáthar nó an tar-rolladh sin. Ina theannta sin, chun na críche sin, ní théann an ionstraim fálaithe in éag ná ní fhoirceanntar í más amhlaidh na nithe seo a leanas: (i) mar thoradh ar dhlíthe nó rialacháin nó mar thoradh ar thabhairt isteach dlíthe nó rialachán, comhaontaíonn na páirtithe san ionstraim fálaithe go ndéanfaidh ceann amháin nó níos mó de chontrapháirtithe imréitigh a gcontrapháirtí bunaidh a athsholáthar, arb é a thagann chun bheith ina chontrapháirtí nua le gach ceann de na páirtithe. Chun na críche sin, tá contrapháirtí imréitigh ina chontrapháirtí lárnach (dá ngairtear uaireanta ‘eagraíocht imréitigh’ nó ‘gníomhaireacht imréitigh’) nó ina eintiteas nó eintitis, mar shampla, ina chomhalta imréitigh d’eagraíocht imréitigh nó ina chliaint de chuid comhalta imréitigh d’eagraíocht imréitigh, a bhíonn ag gníomhú mar chontrapháirtí ionas go gcuirfidh siad imréiteach i gcrích trí bhíthin contrapháirtí lárnach. Nuair a chuireann na páirtithe san ionstraim fálaithe contrapháirtithe éagsúla in ionad a gcontrapháirtithe bunaidh, ní bheidh feidhm ag an mír seo ach amháin má chuireann gach ceann de na páirtithe sin imréiteach i gcrích leis an gcontrapháirtí lárnach céanna. (ii) tá athruithe eile ar an ionstraim fálaithe, más ann dóibh, teoranta dóibh siúd a bhfuil gá leo chun athsholáthar contrapháirtí den sórt sin a chur i gcrích. Tá athruithe den sórt sin teoranta dóibh siúd atá comhsheasmhach leis na téarmaí a mbeadh coinne leo dá n-imréiteofaí an ionstraim fálaithe leis an gcontrapháirtí imréitigh ó thús. Áirítear sna hathruithe sin athruithe ar na ceanglais chomhthaobhachta, ar chearta chun iarmhéideanna suimeanna infhaighte agus iníoctha a fhritháireamh, agus ar tháillí arna dtobhach. (b) ní chomhlíonann an fálú na critéir maidir le cuntasaíocht fálaithe i mír 88 a thuilleadh; nó (c) cúlghaireann an t-eintiteas an t-ainmniú.

92

Aon choigeartú a eascraíonn as mír 89(b) ar shuim ghlanluacha ionstraime airgeadais fálaithe a n-úsáidtear modh an úis ghlain lena haghaidh (nó, i gcás fálaithe punainne um riosca an ráta úis, ar an mír líne ar leithligh sa ráiteas maidir le staid airgeadais ar a dtugtar tuairisc i mír 89A), amúchfar chuig brabús nó chuig caillteanas í. Féadfaidh amúchadh tosú a luaithe a bheidh coigeartú ann agus tosóidh sé tráth nach déanaí ná an tráth a scoireann an mhír fhálaithe de bheith coigeartaithe i leith athruithe ar an luach cóir aici atá inchurtha i leith an riosca a bheith á fhálú. Tá an coigeartú bunaithe ar ghlanráta úis athríofa ar an dáta a thosaíonn amúchadh. Más amhlaidh, áfach, i gcás fálaithe cóirluacha ar an neamhchosaint ráta úis atá ag cuid de phunann sócmhainní airgeadais nó dliteanas airgeadais (agus i bhfálú den sórt sin amháin) nach indéanta é amúchadh a dhéanamh ag úsáid glanráta úis athríofa, úsáidfear modh an mhéid chothroim chun an coigeartú a amúchadh. Amúchfar an coigeartú go hiomlán faoi cheann aibíocht na hionstraime airgeadais nó, i gcás fálaithe punainne um riosca an ráta úis, faoi cheann dhul in éag na tréimhse ama athphraghsála ábhartha.

93

Nuair a ainmnítear ceangaltas daingean neamhaitheanta mar mhír fhálaithe, is mar shócmhainn nó mar dhliteanas, ag a bhfuil gnóthachan nó caillteanas comhfhreagrach a aithnítear i mbrabús nó i gcaillteanas, a aithnítear an t-athrú carnach ina dhiaidh sin ar luach cóir an cheangaltais dhaingin atá inchurtha i leith an riosca fhálaithe (féach mír 89(b)). Na hathruithe ar luach cóir na hionstraime fálaithe, aithnítear freisin i mbrabús nó i gcaillteanas iad.

94

Nuair a dhéanann eintiteas ceangaltas daingean chun sócmhainn a fháil nó dliteanas a ghlacadh, ar mír fhálaithe i bhfálú cóirluacha é, déantar suim ghlanluacha tosaigh na sócmhainne nó an dliteanais a leanann as an eintiteas a bheith ag comhlíonadh an cheangaltais dhaingin a choigeartú chun go n-áirítear inti an t-athrú carnach ar luach cóir an cheangaltais dhaingin atá inchurtha i leith an riosca fhálaithe a aithníodh sa ráiteas maidir le staid airgeadais.

Fáluithe ar an sreabhadh airgid

95

Má chomhlíonann fálú ar an sreabhadh airgid na coinníollacha i mír 88 le linn na tréimhse, coinneofar cuntas air mar a leanas: (a) an chuid den ghnóthachan nó den chaillteanas ar an ionstraim fálaithe a chinntear a bheith ina fálú éifeachtach (féach mír 88), aithneofar in ioncam cuimsitheach eile í; agus (b) an chuid neamhéifeachtach den ghnóthachan nó den chaillteanas ar an ionstraim fálaithe, aithneofar i mbrabús nó i gcaillteanas í.

96

Ar dhóigh níos sonraí, coinnítear cuntasaíocht ar fhálú ar an sreabhadh airgid mar a leanas: (a) an ghné ar leithligh den chaipiteal gnáthscaireanna atá bainteach leis an mír fhálaithe, coigeartaítear í go dtí an méid is lú de na méideanna seo a leanas (ina ndearbhmhéideanna): (i) an gnóthachan nó an caillteanas carnach ar an ionstraim fálaithe ó thionscnamh an fhálaithe; agus (ii) an t-athrú carnach ar luach cóir (luach láithreach) na sreafaí airgid a bhfuil coinne leo amach anseo ar an mír fhálaithe ó thionscnamh an fhálaithe; (b) aon ghnóthachan nó aon chaillteanas ar an ionstraim fálaithe atá fágtha, nó ar aon chomhpháirt ainmnithe di atá fágtha (nach fálú éifeachtach í), aithnítear i mbrabús nó i gcaillteanas é; agus (c) comhpháirt shonrach den ghnóthachan nó den chaillteanas nó sreafaí airgid gaolmhara ar an ionstraim fálaithe (féach míreanna 74, 75 agus 88(a)), mura n-áirítear í sin sa mheasúnú ar éifeachtacht fálaithe sa straitéis bainistíochta riosca dhoiciméadaithe atá ag eintiteas le haghaidh gaolmhaireacht fálaithe áirithe, aithnítear an chomhpháirt eisiata sin de ghnóthachan nó de chaillteanas i gcomhréir le mír 5.7.1 de IFRS 9.

97

Más é a leanann ina dhiaidh sin as fálú ar idirbheart réamhaisnéise go n-aithnítear sócmhainn airgeadais nó dliteanas airgeadais, déanfar na gnóthachain nó caillteanais bhainteacha a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 95 a athaicmiú ó chothromas chuig brabús nó caillteanas mar choigeartú athaicmithe (féach IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007)) sa tréimhse chéanna nó sna tréimhsí céanna ina ndéanann na sreafaí airgid réamhaisnéise fálaithe difear do bhrabús nó do chaillteanas (amhail sna tréimhsí ina n-aithnítear ioncam úis nó speansas úis). Má bhíonn coinne ag eintiteas leis nach ndéanfar cuid chaillteanas a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile a aisghabháil i gceann amháin nó níos mó de thréimhsí amach anseo, áfach, déanfaidh sé an méid nach bhfuil coinne lena aisghabháil a athaicmiú chuig brabús nó caillteanas mar choigeartú athaicmithe.

98

Más é a leanann ina dhiaidh sin as fálú ar idirbheart réamhaisnéise go n-aithnítear sócmhainn neamhairgeadais nó dliteanas neamhairgeadais, nó má thagann idirbheart réamhaisnéise le haghaidh sócmhainn neamhairgeadais nó dliteanas neamhairgeadais chun bheith ina cheangaltas daingean a gcuirtear cuntasaíocht fálaithe cóirluacha i bhfeidhm lena aghaidh, glacfaidh an t-eintiteas (a) nó (b) thíos: (a) Déanann sé na gnóthachain nó caillteanais bhainteacha a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 95 a athaicmiú chuig brabús nó caillteanas mar choigeartú athaicmithe (féach IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007)) sa tréimhse chéanna nó sna tréimhsí céanna ina ndéanann an tsócmhainn a fuarthas nó an dliteanas a glacadh difear do bhrabús nó do chaillteanas (amhail sna tréimhsí ina n-aithnítear speansas dímheasa nó costas díolachán). Má bhíonn coinne ag eintiteas leis nach ndéanfar caillteanas iomlán nó cuid de chaillteanas a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile a aisghabháil i gceann amháin nó níos mó de thréimhsí amach anseo, áfach, déanfaidh sé an méid nach bhfuil coinne lena aisghabháil a athaicmiú ó chothromas chuig brabús nó caillteanas mar choigeartú athaicmithe. (b) Baineann sé na gnóthachain agus caillteanais bhainteacha a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 95, agus áiríonn sé sa chostas tosaigh iad nó i suim ghlanluacha eile de chuid na sócmhainne nó an dliteanais.

99

Glacfaidh eintiteas (a) nó (b) i mír 98 mar bheartas cuntasaíochta aige agus cuirfidh sé i bhfeidhm go comhsheasmhach é maidir le gach fálú lena mbaineann mír 98.

100

% I gcás fáluithe ar an sreabhadh airgid seachas iad siúd a chumhdaítear le míreanna 97 agus 98, déanfar méideanna a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile a athaicmiú ó chothromas chuig brabús nó caillteanas mar choigeartú athaicmithe (féach IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007)) sa tréimhse chéanna nó sna tréimhsí céanna ina ndéanann na sreafaí airgid réamhaisnéise fálaithe difear do bhrabús nó do chaillteanas (nuair a tharlaíonn díolachán réamhaisnéise, mar shampla).

101

In aon cheann de na himthosca seo a leanas, scoirfidh eintiteas go hionchasach den chuntasaíocht fálaithe a shonraítear i míreanna 95-100: (a) Téann an ionstraim fálaithe in éag, nó díoltar, foirceanntar nó feidhmítear í. Sa chás sin, an gnóthachan nó an caillteanas carnach ar an ionstraim fálaithe a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile ón tréimhse ina raibh an fálú éifeachtach (féach mír 95(a)), fanfaidh sé ar leithligh i gcothromas go dtí go dtarlóidh an t-idirbheart réamhaisnéise. Nuair a tharlaíonn an t-idirbheart, tá feidhm ag mír 97, 98 nó 100. Chun críche na fomhíre seo, ní dul in éag ná foirceannadh atá in athsholáthar ná tar-rolladh ionstraime fálaithe chuig ionstraim fálaithe eile más cuid de straitéis fálaithe dhoiciméadaithe an eintitis é an t-athsholáthar nó an tar-rolladh sin. Ina theannta sin, chun críche na fomhíre seo, ní théann an ionstraim fálaithe in éag ná ní fhoirceanntar í más amhlaidh na nithe seo a leanas: (i) mar thoradh ar dhlíthe nó rialacháin nó mar thoradh ar thabhairt isteach dlíthe nó rialachán, comhaontaíonn na páirtithe san ionstraim fálaithe go ndéanfaidh ceann amháin nó níos mó de chontrapháirtithe imréitigh a gcontrapháirtí bunaidh a athsholáthar, arb é a thagann chun bheith ina chontrapháirtí nua le gach ceann de na páirtithe. Chun na críche sin, tá contrapháirtí imréitigh ina chontrapháirtí lárnach (dá ngairtear uaireanta ‘eagraíocht imréitigh’ nó ‘gníomhaireacht imréitigh’) nó ina eintiteas nó eintitis, mar shampla, ina chomhalta imréitigh d’eagraíocht imréitigh nó ina chliaint de chuid comhalta imréitigh d’eagraíocht imréitigh, a bhíonn ag gníomhú mar chontrapháirtí ionas go gcuirfidh siad imréiteach i gcrích trí bhíthin contrapháirtí lárnach. Nuair a chuireann na páirtithe san ionstraim fálaithe contrapháirtithe éagsúla in ionad a gcontrapháirtithe bunaidh, ní bheidh feidhm ag an mír seo ach amháin má chuireann gach ceann de na páirtithe sin imréiteach i gcrích leis an gcontrapháirtí lárnach céanna. (ii) tá athruithe eile ar an ionstraim fálaithe, más ann dóibh, teoranta dóibh siúd a bhfuil gá leo chun athsholáthar contrapháirtí den sórt sin a chur i gcrích. Tá athruithe den sórt sin teoranta dóibh siúd atá comhsheasmhach leis na téarmaí a mbeadh coinne leo dá n-imréiteofaí an ionstraim fálaithe leis an gcontrapháirtí imréitigh ó thús. Áirítear sna hathruithe sin athruithe ar na ceanglais chomhthaobhachta, ar chearta chun iarmhéideanna suimeanna infhaighte agus iníoctha a fhritháireamh, agus ar tháillí arna dtobhach. (b) Ní chomhlíonann an fálú na critéir maidir le cuntasaíocht fálaithe i mír 88 a thuilleadh. Sa chás sin, an gnóthachan nó an caillteanas carnach ar an ionstraim fálaithe a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile ón tréimhse ina raibh an fálú éifeachtach (féach mír 95(a)), fanfaidh sé ar leithligh i gcothromas go dtí go dtarlóidh an t-idirbheart réamhaisnéise. Nuair a tharlaíonn an t-idirbheart, tá feidhm ag mír 97, 98 nó 100. (c) Níl coinne a thuilleadh leis go dtarlóidh an t-idirbheart réamhaisnéise, agus sa chás sin, aon ghnóthachan nó aon chaillteanas carnach gaolmhar ar an ionstraim fálaithe a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile ón tréimhse ina raibh an fálú éifeachtach (féach mír 95(a)), athaicmeofar ó chothromas chuig brabús nó caillteanas é mar choigeartú athaicmithe. D’fhéadfadh sé go mbeidh coinne go fóill leis go dtarlóidh idirbheart réamhaisnéise nach bhfuil fós thar a bheith dóchúil (féach mír 88(c)). (d) Cúlghaireann an t-eintiteas an t-ainmniú. I gcás fáluithe ar idirbheart réamhaisnéise, an gnóthachan nó an caillteanas carnach ar an ionstraim fálaithe a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile ón tréimhse ina raibh an fálú éifeachtach (féach mír 95(a)), fanfaidh sé ar leithligh i gcothromas go dtí go dtarlóidh an t-idirbheart réamhaisnéise nó nach bhfuil coinne a thuilleadh leis go dtarlóidh sé. Nuair a tharlaíonn an t-idirbheart, tá feidhm ag mír 97, 98 nó 100. Mura bhfuil coinne a thuilleadh leis go dtarlóidh an t-idirbheart, déanfar an gnóthachan nó caillteanas carnach a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile a athaicmiú ó chothromas chuig brabús nó caillteanas é mar choigeartú athaicmithe.

Fáluithe de ghlan-infheistíocht

102

Fáluithe de ghlan-infheistíocht in oibríocht eachtrach, lena n-áirítear fálú ar mhír airgeadaíochta a gcoinnítear cuntas uirthi mar chuid den ghlan-infheistíocht (féach IAS 21), coinneofar cuntas orthu ar an gcuma chéanna le fáluithe ar an sreabhadh airgid: (a) an chuid den ghnóthachan nó den chaillteanas ar an ionstraim fálaithe a chinntear a bheith ina fálú éifeachtach (féach mír 88), aithneofar in ioncam cuimsitheach eile í; agus (b) aithneofar an chuid neamhéifeachtach i mbrabús nó i gcaillteanas. An gnóthachan nó an caillteanas ar an ionstraim fálaithe a bhaineann leis an gcuid éifeachtach den fhálú a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile, athaicmeofar ó chothromas chuig brabús nó caillteanas é mar choigeartú athaicmithe (féach IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007)) i gcomhréir le míreanna 48-49 de IAS 21 ar dhiúscairt nó ar dhiúscairt pháirteach na hoibríochta eachtraí.

Eisceachtaí sealadacha ó cheanglais shonracha cuntasaíochta fálaithe a chur i bhfeidhm

102A

Cuirfidh eintiteas míreanna 102D–102N agus 108G i bhfeidhm maidir leis na gaolmhaireachtaí fálaithe uile a ndéanann athchóiriú ar thagarmharc ráta úis difear díreach dóibh. Níl feidhm ag na míreanna sin ach maidir le gaolmhaireachtaí fálaithe den sórt sin. Ní dhéanann athchóiriú ar thagarmharc ráta úis difear díreach do ghaolmhaireacht fálaithe ach amháin má eascraíonn as an athchóiriú éiginnteachtaí maidir leis na nithe seo a leanas: (a) an tagarmharc ráta úis (a shonraítear go conarthach nó go neamhchonarthach) a ainmnítear mar riosca fálaithe; agus/nó (b) uainiú nó méid shreafaí airgid na míre fálaithe nó na hionstraime fálaithe bunaithe ar an tagarmharc ráta úis.

102B

Chun míreanna 102D–102N a chur i bhfeidhm, tagraíonn an téarma ‘athchóiriú ar thagarmharc ráta úis’ don athchóiriú ar fud an mhargaidh ar thagarmharc ráta úis, lena n-áirítear athsholáthar tagarmhairc ráta úis le tagarmharc ráta úis malartach amhail ráta a leanann as na moltaí a leagtar amach i dtuarascáil mhí Iúil 2014 leis an mBord um Chobhsaíocht Airgeadais dar teideal ‘Reforming Major Interest Rate Benchmarks’ [Mór-thagarmharcanna Ráta Úis a Athchóriú] (26).

102C

Le míreanna 102D–102N, soláthraítear eisceachtaí ó na ceanglais a shonraítear sna míreanna sin agus uathu sin amháin. Leanfaidh eintiteas de bheith ag cur gach ceanglas cuntasaíochta fálaithe eile i bhfeidhm maidir le gaolmhaireachtaí fálaithe a ndéanann athchóiriú ar thagarmharc ráta úis difear díreach dóibh.

Ceanglas maidir le hidirbheart réamhaisnéise thar a bheith dóchúil i gcás fáluithe ar an sreabhadh airgid

102D

An ceanglas i mír 88(c) nach mór idirbheart réamhaisnéise a bheith thar a bheith dóchúil, chun é a chur i bhfeidhm glacfaidh eintiteas leis nach ndéantar, mar thoradh ar athchóiriú ar thagarmharc ráta úis, athrú ar an tagarmharc ráta úis ar a bhfuil na sreafaí airgid fálaithe bunaithe (a shonraítear go conarthach nó go neamhchonarthach).

An gnóthachan nó caillteanas carnach a aithnítear in ioncam cuimsitheach eile a athaicmiú

102E

Chun an ceanglas i mír 101(c) a chur i bhfeidhm chun a chinneadh cé acu atá nó nach bhfuil coinne a thuilleadh leis go dtarlóidh an t-idirbheart réamhaisnéise, glacfaidh eintiteas leis nach ndéantar, mar thoradh ar athchóiriú ar thagarmharc ráta úis, athrú ar an tagarmharc ráta úis ar a bhfuil na sreafaí airgid fálaithe bunaithe (a shonraítear go conarthach nó go neamhchonarthach).

Measúnú ar éifeachtacht

102F

Chun na ceanglais i míreanna 88(b) agus AG105(a) a chur i bhfeidhm, glacfaidh eintiteas leis nach ndéantar, mar thoradh ar athchóiriú ar thagarmharc ráta úis, athrú ar an tagarmharc ráta úis ar a bhfuil na sreafaí airgid fálaithe agus/nó an riosca fálaithe bunaithe (a shonraítear go conarthach nó go neamhchonarthach), ná ar an tagarmharc ráta úis ar a bhfuil sreafaí airgid na hionstraime fálaithe bunaithe.

102G

Chun an ceanglas i mír 88(e) a chur i bhfeidhm, ní éilítear ar eintiteas scor de ghaolmhaireacht fálaithe de bhrí nach gcomhlíonann torthaí iarbhír an fhálaithe na ceanglais i mír AG105(b). Chun amhras a sheachaint, cuirfidh eintiteas na coinníollacha eile i mír 88 i bhfeidhm, lena n-áirítear an measúnú ionchasach i mír 88(b), chun measúnú a dhéanamh ar cé acu is gá nó nach gá scor den ghaolmhaireacht fálaithe.

Míreanna airgeadais a ainmniú mar mhíreanna fálaithe

102H

Mura bhfuil feidhm ag mír 102I, i gcás fálaithe ar chuid riosca an ráta úis a bhaineann le tagarmharc ráta úis a shonraítear go neamhchonarthach, is ar thionscnamh na gaolmhaireachta fálaithe amháin a chuirfidh eintiteas an ceanglas i míreanna 81 agus AG99F i bhfeidhm go mbeidh an chuid ainmnithe inaitheanta ar leithligh.

102I

Nuair a athshocraíonn eintiteas gaolmhaireacht fálaithe go minic, go comhsheasmhach lena dhoiciméadacht fálaithe (i.e. nuair a scoireann sé di agus a atosaíonn í) toisc go n-athraíonn an ionstraim fálaithe agus an mhír fhálaithe araon go minic (i.e. na míreanna fálaithe agus na hionstraimí fálaithe araon a úsáidtear chun bainistíocht a dhéanamh ar an neamhchosaint sin, ní fhanann siad mar a chéile ar feadh i bhfad sa phróiseas dinimiciúil a úsáideann an t-eintiteas), is nuair a ainmníonn an t-eintiteas mír fhálaithe sa ghaolmhaireacht fálaithe sin den chéad uair, agus an uair sin amháin, a chuirfidh sé an ceanglas i míreanna 81 agus AG99F i bhfeidhm go mbeidh an chuid ainmnithe inaitheanta ar leithligh. Mír fhálaithe a ndearnadh measúnú uirthi tráth a hainmnithe tosaigh sa ghaolmhaireacht fálaithe, bíodh sin tráth tionscanta an fhálaithe nó ina dhiaidh sin, ní dhéantar athmheasúnú uirthi ag aon athainmniú ina dhiaidh sin sa ghaolmhaireacht fálaithe chéanna.

Deireadh an chur i bhfeidhm

102J

Scoirfidh eintiteas go hionchasach de bheith ag cur mír 102D i bhfeidhm maidir le mír fhálaithe an tráth is túisce díobh seo a leanas: (a) nuair nach ann a thuilleadh don éiginnteacht a eascraíonn as athchóiriú ar thagarmharc ráta úis i ndáil le huainiú agus méid shreafaí airgid na míre fálaithe bunaithe ar thagarmharc ráta úis; agus (b) nuair a scortar den ghaolmhaireacht fálaithe a bhfuil an mhír fhálaithe ina cuid di.

102K

Scoirfidh eintiteas go hionchasach de bheith ag cur mír 102E i bhfeidhm an tráth is túisce díobh seo a leanas: (a) nuair nach ann a thuilleadh don éiginnteacht a eascraíonn as athchóiriú ar thagarmharc ráta úis i ndáil le huainiú agus méid shreafaí airgid todhchaí na míre fálaithe bunaithe ar thagarmharc ráta úis; agus (b) nuair a athaicmíodh chuig brabús nó caillteanas iomlán an ghnóthachain nó an chaillteanais charnaigh a aithnítear in ioncam cuimsitheach eile i ndáil leis an ngaolmhaireacht fálaithe scortha sin.

102L

Scoirfidh eintiteas go hionchasach de bheith ag cur mír 102F i bhfeidhm: (a) maidir le mír fhálaithe, nuair nach ann a thuilleadh don éiginnteacht a eascraíonn as athchóiriú ar thagarmharc ráta úis i ndáil leis an riosca fálaithe nó le huainiú agus méid shreafaí airgid na míre fálaithe bunaithe ar thagarmharc ráta úis; agus (b) maidir le hionstraim fálaithe, nuair nach ann a thuilleadh don éiginnteacht a eascraíonn as athchóiriú ar thagarmharc ráta úis i ndáil le huainiú agus méid shreafaí airgid na hionstraime fálaithe bunaithe ar thagarmharc ráta úis. Má scortar den ghaolmhaireacht fálaithe a bhfuil an mhír fhálaithe agus an ionstraim fálaithe ina gcodanna di níos luaithe ná an dáta a shonraítear i mír 102L(a) nó an dáta a shonraítear i mír 102L(b), scoirfidh an t-eintiteas go hionchasach de bheith ag cur mír 102F i bhfeidhm maidir leis an ngaolmhaireacht fálaithe sin ar an dáta scoir.

102M

Scoirfidh eintiteas go hionchasach de bheith ag cur mír 102G i bhfeidhm maidir le gaolmhaireacht fálaithe an tráth is túisce díobh seo a leanas: (a) nuair nach ann a thuilleadh don éiginnteacht a eascraíonn as athchóiriú ar thagarmharc ráta úis i ndáil leis an riosca fálaithe agus le huainiú agus méid shreafaí airgid na míre fálaithe agus na hionstraime fálaithe bunaithe ar thagarmharc ráta úis; agus (b) nuair a scortar den ghaolmhaireacht fálaithe ar a gcuirtear an eisceacht i bhfeidhm.

102N

Nuair a ainmnítear grúpa míreanna mar an mhír fhálaithe, nó comhcheangal d’ionstraimí airgeadais mar an ionstraim fálaithe, scoirfidh eintiteas go hionchasach de bheith ag cur míreanna 102D–102G i bhfeidhm maidir le mír aonair nó ionstraim aonair i gcomhréir le míreanna 102J, 102K, 102L nó 102M, mar is ábhartha, nuair nach ann a thuilleadh don éiginnteacht a eascraíonn as athchóiriú ar thagarmharc ráta úis i ndáil leis an riosca fálaithe agus/nó le huainiú agus méid shreafaí airgid na míre nó na hionstraime airgeadais sin atá bunaithe ar thagarmharc ráta úis.

102O

Scoirfidh eintiteas go hionchasach de bheith ag cur míreanna 102H agus 102I i bhfeidhm an tráth is túisce díobh seo a leanas: (a) nuair a dhéantar athruithe a éilítear le hathchóiriú ar thagarmharc ráta úis ar an gcuid riosca a shonraítear go neamhchonarthach trí mhír 102P a chur i bhfeidhm; nó (b) nuair a scortar den ghaolmhaireacht fálaithe ina n-ainmnítear an chuid riosca a shonraítear go neamhchonarthach.

Eisceachtaí sealadacha breise a eascraíonn as athchóiriú ar thagarmharc ráta úis

Cuntasaíocht fálaithe

102P

Mar a scoireann agus nuair a scoireann na ceanglais i míreanna 102D–102I de bheith infheidhme maidir le gaolmhaireacht fálaithe (féach míreanna 102J–102O), leasóidh eintiteas ainmniú foirmiúil na gaolmhaireachta fálaithe sin mar a doiciméadaíodh roimhe sin chun go léireoidh sé na hathruithe a éilítear le hathchóiriú ar thagarmharc ráta úis, i.e. tá na hathruithe comhsheasmhach leis na ceanglais i míreanna 5.4.6–5.4.8 de IFRS 9. Sa chomhthéacs sin, ní leasófar an t-ainmniú fálaithe ach chun ceann amháin nó níos mó de na hathruithe seo a leanas a dhéanamh: (a) bonnráta úis malartach (a shonraítear go conarthach nó go neamhchonarthach) a ainmniú mar riosca fálaithe; (b) an tuairisc ar an mír fhálaithe a leasú, lena n-áirítear an tuairisc ar an gcuid ainmnithe de na sreafaí airgid nó den luach cóir atá á fálú; (c) an tuairisc ar an ionstraim fálaithe a leasú; nó (d) an tuairisc ar conas a dhéanfaidh an t-eintiteas measúnú ar éifeachtacht fálaithe a leasú.

102Q

Cuirfidh eintiteas an ceanglas i mír 102P(c) i bhfeidhm freisin má chomhlíontar na trí choinníoll seo a leanas: (a) déanann an t-eintiteas athrú a éilítear le hathchóiriú ar thagarmharc ráta úis ag úsáid cur chuige seachas cur chuige ina n-athraítear an bonn lena gcinntear sreafaí airgid conarthacha na hionstraime fálaithe (mar a thuairiscítear i mír 5.4.6 de IFRS 9); (b) ní dhí-aithnítear an ionstraim fálaithe bhunaidh; agus (c) tá an cur chuige a roghnaítear coibhéiseach go heacnamaíoch le bheith ag athrú an bhoinn lena gcinntear sreafaí airgid conarthacha na hionstraime fálaithe bunaidh (mar a thuairiscítear i míreanna 5.4.7 agus 5.4.8 de IFRS 9).

102R

D’fhéadfadh sé go scoirfidh na ceanglais i míreanna 102D–102I de bheith infheidhme ag tráthanna éagsúla. Dá bhrí sin, trí mhír 102P a chur i bhfeidhm, d’fhéadfadh sé go n-éileofaí ar eintiteas ainmniú foirmiúil a ghaolmhaireachtaí fálaithe a leasú ag tráthanna éagsúla, nó d’fhéadfadh sé go n-éileofaí air ainmniú foirmiúil gaolmhaireachta fálaithe a leasú níos mó ná uair amháin. Nuair a dhéantar athrú den sórt sin ar ainmniú an fhálaithe, agus an uair sin amháin, cuirfidh eintiteas míreanna 102V–102Z2 i bhfeidhm mar is infheidhme. Cuirfidh eintiteas mír 89 (i gcás fálaithe cóirluacha) nó mír 96 (i gcás fálaithe ar an sreabhadh airgid) i bhfeidhm freisin chun cuntas a choinneáil ar aon athrú ar luach cóir na míre fálaithe nó na hionstraime fálaithe.

102S

Leasóidh eintiteas gaolmhaireacht fálaithe mar a éilítear i mír 102P faoi dheireadh na tréimhse tuairiscithe a ndéantar athrú lena linn ar an riosca fálaithe, ar an mír fhálaithe nó ar an ionstraim fálaithe a éilítear le hathchóiriú ar thagarmharc ráta úis. Chun amhras a sheachaint, ní scor den ghaolmhaireacht fálaithe ná ainmniú gaolmhaireachta fálaithe nua atá i leasú den sórt sin ar ainmniú foirmiúil gaolmhaireachta fálaithe.

102T

Má dhéantar athruithe, i dteannta na n-athruithe sin a éilítear le hathchóiriú ar thagarmharc ráta úis, ar shócmhainn airgeadais nó ar dhliteanas airgeadais a ainmnítear a bheith i ngaolmhaireacht fálaithe (mar a thuairiscítear i míreanna 5.4.6–5.4.8 de IFRS 9) nó ar ainmniú na gaolmhaireachta fálaithe (mar a éilítear le mír 102P), cuirfidh eintiteas na ceanglais is infheidhme sa Chaighdeán seo i bhfeidhm ar dtús chun a chinneadh cé acu a leanann nó nach leanann scor den chuntasaíocht fálaithe as na hathruithe breise sin. Mura leanann scor den chuntasaíocht fálaithe as na hathruithe breise, leasóidh eintiteas ainmniú foirmiúil na gaolmhaireachta fálaithe mar a shonraítear i mír 102P.

102U

Le míreanna 102V–102Z3, soláthraítear eisceachtaí ó na ceanglais a shonraítear sna míreanna sin amháin. Cuirfidh eintiteas gach ceanglas cuntasaíochta fálaithe eile sa Chaighdeán seo, lena n-áirítear na critéir cháilitheacha i mír 88, i bhfeidhm maidir le gaolmhaireachtaí fálaithe a ndéanann athchóiriú ar thagarmharc ráta úis difear díreach dóibh.

Cuntas a choinneáil ar ghaolmhaireachtaí fálaithe cáilitheacha

Measúnú ar éifeachtacht chúlghabhálach

102V

Chun measúnú a dhéanamh ar éifeachtacht chúlghabhálach gaolmhaireachta fálaithe ar bhonn carnach nach gcuirtear ach mír 88(e) amháin i bhfeidhm lena aghaidh, féadfaidh eintiteas a roghnú na hathruithe carnacha ar luach cóir na míre fálaithe agus na hionstraime fálaithe a athshocrú go nialas nuair a scoireann sé de mhír 102G a chur i bhfeidhm mar a éilítear le mír 102M. Déantar an roghnú sin ar leithligh i gcás gach gaolmhaireachta fálaithe (i.e. ar bhonn gaolmhaireachta fálaithe aonair).

Fáluithe ar an sreabhadh airgid

102W

Chun mír 97 a chur i bhfeidhm, tráth a leasaíonn eintiteas an tuairisc ar mhír fhálaithe mar a éilítear i mír 102P(b), measfar go mbeidh an gnóthachan nó an caillteanas carnach in ioncam cuimsitheach eile bunaithe ar an mbonnráta úis malartach lena gcinntear na sreafaí airgid todhchaí fálaithe.

102X

I gcás gaolmhaireachta fálaithe ar scoradh di, nuair a dhéantar an tagarmharc ráta úis ar a raibh na sreafaí airgid todhchaí fálaithe bunaithe a athrú mar a éilítear le hathchóiriú ar thagarmharc ráta úis, chun mír 101(c) a chur i bhfeidhm chun a chinneadh cé acu atá nó nach bhfuil coinne leis go dtarlóidh na sreafaí airgid todhchaí fálaithe, measfar go bhfuil an méid carntha in ioncam cuimsitheach eile le haghaidh na gaolmhaireachta fálaithe sin bunaithe ar an tagarmharc ráta úis malartach ar a mbunófar na sreafaí airgid todhchaí fálaithe.

Grúpaí míreanna

102Y

Nuair a chuireann eintiteas mír 102P i bhfeidhm maidir le grúpaí míreanna mar mhíreanna fálaithe i bhfálú cóirluacha nó i bhfálú ar an sreabhadh airgid, leithdháilfidh an t-eintiteas na míreanna fálaithe ar fhoghrúpaí bunaithe ar an mbonnráta úis atá á fhálú agus ainmneoidh sé an bonnráta úis mar an riosca fálaithe le haghaidh gach foghrúpa. I ngaolmhaireacht fálaithe ina bhfálaítear grúpa míreanna le haghaidh athruithe ar thagarmharc ráta úis atá faoi réir athchóiriú ar thagarmharc ráta úis, mar shampla, d’fhéadfaí sreabhadh airgid fálaithe nó luach cóir roinnt míreanna sa ghrúpa a athrú chun tagairt a dhéanamh do thagarmharc ráta úis malartach sula n-athraítear míreanna eile sa ghrúpa. Sa sampla sin, d’ainmneodh an t-eintiteas an tagarmharc ráta úis malartach mar an riosca fálaithe le haghaidh an fhoghrúpa ábhartha sin de mhíreanna fálaithe agus mír 102P á cur i bhfeidhm aige. Leanfadh an t-eintiteas d’ainmniú an tagarmhairc ráta úis atá ann cheana mar an riosca fálaithe le haghaidh an fhoghrúpa eile de mhíreanna fálaithe go dtí go n-athrófar sreabhadh airgid fálaithe nó luach cóir na míreanna sin chun tagairt a dhéanamh don tagarmharc ráta úis malartach nó go dtí go rachaidh na míreanna in éag agus go gcuirfear ina n-ionad míreanna fálaithe a dhéanann tagairt don tagarmharc ráta úis malartach.

102Z

Déanfaidh eintiteas measúnú ar leithligh ar cé acu a chomhlíonann nó nach gcomhlíonann foghrúpa na ceanglais i míreanna 78 agus 83 chun bheith ina mhír fálaithe incháilithe. Má theipeann ar aon fhoghrúpa na ceanglais i míreanna 78 agus 83 a chomhlíonadh, scoirfidh an t-eintiteas go hionchasach den chuntasaíocht fálaithe le haghaidh na gaolmhaireachta fálaithe ina hiomláine. Cuirfidh eintiteas na ceanglais i míreanna 89 nó 96 i bhfeidhm freisin chun cuntas a choinneáil ar neamhéifeachtacht a bhaineann leis an ngaolmhaireacht fálaithe ina hiomláine.

Míreanna airgeadais a ainmniú mar mhíreanna fálaithe

102Z1

Bonnráta úis malartach a ainmnítear mar chuid riosca a shonraítear go neamhchonarthach nach bhfuil inaitheanta ar leithligh (féach míreanna 81 agus AG99F) ar an dáta a ainmnítear é, measfar gur chomhlíon sé an ceanglas sin ar an dáta sin más amhlaidh, agus sa chás amháin gurb amhlaidh, go bhfuil coinne réasúnta ag an eintiteas leis go mbeidh an bonnráta úis malartach inaitheanta ar leithligh laistigh de 24 mhí. Tá feidhm ar leithligh ag an tréimhse 24 mhí maidir le gach bonnráta úis malartach agus tosaíonn sí ón dáta a ainmníonn an t-eintiteas, den chéad uair, an bonnráta úis malartach mar chuid riosca a shonraítear go neamhchonarthach (i.e. tá feidhm ag an tréimhse 24 mhí ar bhonn ráta ar ráta).

102Z2

Má tá coinne réasúnta ag eintiteas leis, ina dhiaidh sin, nach mbeidh an bonnráta úis malartach inaitheanta ar leithligh laistigh de 24 mhí ón dáta a d'ainmnigh an t-eintiteas den chéad uair é mar chuid riosca a shonraítear go neamhchonarthach, scoirfidh an t-eintiteas den cheanglas i mír 102Z1 a chur i bhfeidhm maidir leis an mbonnráta úis malartach sin agus scoirfidh sé go hionchasach den chuntasaíocht fálaithe ón dáta a rinneadh an t-athmheasúnú sin ar na gaolmhaireachtaí fálaithe uile inar ainmníodh an bonnráta úis malartach mar chuid riosca a shonraítear go neamhchonarthach.

102Z3

I dteannta na ngaolmhaireachtaí fálaithe sin a shonraítear i mír 102P, cuirfidh eintiteas na ceanglais i míreanna 102Z1 agus 102Z2 i bhfeidhm maidir le gaolmhaireachtaí fálaithe nua ina n-ainmnítear bonnráta úis malartach mar chuid riosca a shonraítear go neamhchonarthach (féach míreanna 81 agus AG99F) nuair nach mbeidh an chuid riosca sin inaitheanta ar leithligh ar an dáta a ainmneofar í de thoradh ar athchóiriú ar thagarmharc ráta úis.

DÁTA ÉIFEACHTACH AGUS TRASDUL

103

Cuirfidh eintiteas an caighdeán seo (lena n-áirítear na leasuithe arna n-eisiúint i mí an Mhárta 2004) i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2005 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Ní chuirfidh eintiteas an caighdeán seo (lena n-áirítear na leasuithe arna n-eisiúint i mí an Mhárta 2004) i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús dáta roimh an 1 Eanáir 2005 mura gcuireann sé IAS 32 (arna eisiúint i mí na Nollag 2003) i bhfeidhm freisin. Má chuireann eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir le tréimhse a thosaíonn roimh an 1 Eanáir 2005, nochtfaidh sé an méid sin.

103A

[Scriosta]

103B

[Scriosta]

103C

Le IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) leasaíodh an téarmaíocht a úsáideadh ar fud IFRSanna. Ina theannta sin, leasaíodh leis míreanna 95(a), 97, 98, 100, 102, 108 agus AG99B. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

103D

[Scriosta]

103E

Leasaíodh mír 102 le IAS 27 (arna leasú in 2008). Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2009 nó ina dhiaidh sin. Má chuireann eintiteas IAS 27 (arna leasú in 2008) i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, cuirfear an leasú i bhfeidhm le haghaidh na tréimhse níos luaithe sin.

103F

[Scriosta]

103G

Cuirfidh eintiteas míreanna AG99BA, AG99E, AG99F, AG110A agus AG110B i bhfeidhm go cúlghabhálach le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2009 nó ina dhiaidh, i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas Míreanna Fálaithe Incháilithe (Leasú ar IAS 39) i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí dar tús dáta roimh an 1 Iúil 2009, nochtfaidh sé an méid sin.

103H–103J

[Scriosta]

103K

Le Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí Aibreáin 2009, leasaíodh míreanna 2(g), 97 agus 100. Cuirfidh eintiteas na leasuithe ar na míreanna sin i bhfeidhm go hionchasach maidir leis na conarthaí uile nach bhfuil dulta in éag le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2010 nó ina dhiaidh. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

103L–103P

[Scriosta]

103Q

Le IFRS 13, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh míreanna 9, 13, 28, 47, 88, AG46, AG52, AG64, AG76, AG76A, AG80, AG81 agus AG96, cuireadh mír 43A leis agus scriosadh míreanna 48–49, AG69–AG75, AG77–AG79 agus AG82. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 13 i bhfeidhm.

103R

Le Eintitis Infheistíochta (Leasuithe ar IFRS 10, IFRS 12 agus IAS 27), arna eisiúint i mí Dheireadh Fómhair 2012, leasaíodh míreanna 2 agus 80. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2014 nó dá éis sin. Ceadaítear Eintitis Infheistíochta a chur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm níos luaithe, cuirfidh sé na leasuithe uile a áirítear in Eintitis Infheistíochta i bhfeidhm an tráth céanna.

103S

[Scriosta]

103T

Le IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2014, leasaíodh míreanna 2, 9, 43, 47, 55, AG2, AG4 agus AG48 agus cuireadh míreanna 2A, 44A, 55A agus AG8A–AG8C leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 15 á chur i bhfeidhm aige.

103U

Le IFRS 9, arna eisiúint i mí Iúil 2014, leasaíodh míreanna 2, 8, 9, 71, 88–90, 96, AG95, AG114, AG118 agus na ceannteidil os cionn AG133 agus scriosadh míreanna 1, 4–7, 10–70, 103B, 103D, 103F, 103H–103J, 103L–103P, 103S, 105–107A, 108E–108F, AG1–AG93 agus AG96. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

103V

[Cuireadh an mhír seo isteach le haghaidh eintitis nár ghlac IFRS 9.].

104

Cuirfear an Caighdeán seo i bhfeidhm go cúlghabhálach seachas mar a shonraítear i mír 108. Déanfar iarmhéid tosaigh tuillimh choimeádta le haghaidh na réamhthréimhse is luaithe a chuirtear i láthair agus gach méid comparáideach eile a choigeartú amhail is dá mbeadh an Caighdeán seo i gcónaí in úsáid mura mbeadh sé dofheidhmithe an fhaisnéis a athshonrú. Má tá an t-athshonrú dofheidhmithe, nochtfaidh eintiteas an méid sin agus léireoidh sé a mhéid a athshonraíodh an fhaisnéis.

105–107A

[Scriosta]

108

Gnóthachain agus caillteanais a bhaineann le fáluithe ar an sreabhadh airgid a áiríodh i suim ghlanluacha sócmhainní neamhairgeadais agus dliteanas neamhairgeadais roimh thús na bliana airgeadais ina gcuirtear an Caighdeán seo i bhfeidhm den chéad uair, ní choigeartóidh eintiteas an tsuim ghlanluacha sin chun na gnóthachain agus na caillteanais sin a eisiamh. Ag tús na tréimhse airgeadais ina gcuirtear an Caighdeán seo i bhfeidhm den chéad uair, aon mhéid a aithnítear lasmuigh de bhrabús nó de chaillteanas (in ioncam cuimsitheach eile nó go díreach i gcothromas) le haghaidh fálú ar cheangaltas daingean ar a gcoinneofaí cuntas mar fhálú cóirluacha faoin gCaighdeán seo, athaicmeofar mar shócmhainn nó mar dhliteanas é, seachas i gcás fálaithe ar riosca malairte eachtraí a leantar de bheith ag caitheamh leis mar fhálú ar an sreabhadh airgid.

108A

Cuirfidh eintiteas an abairt deiridh de mhír 80 agus míreanna AG99A agus AG99B i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2006 nó ina dhiaidh sin. Moltar cur i bhfeidhm níos luaithe a dhéanamh. Má d’ainmnigh eintiteas idirbheart réamhaisnéise seachtrach mar an mhír fhálaithe agus: (a) má tá an t-idirbheart sin ainmnithe in airgeadra feidhmiúil an eintitis a dhéanann é; (b) má eascraíonn neamhchosaint as an idirbheart sin a mbeidh iarmhairt aici ar bhrabús nó ar chaillteanas comhdhlúite (i.e ainmnítear in airgeadra seachas airgeadra tuairiscithe an ghrúpa é); agus (c) dá gcáileodh sé don chuntasaíocht fálaithe murach gur ainmníodh é in airgeadra feidhmiúil an eintitis a dhéanann é; féadfaidh sé cuntasaíocht fálaithe a chur i bhfeidhm sna ráitis airgeadais chomhdhlúite sa tréimhse (sna tréimhsí) roimh dháta chur i bhfeidhm abairt deiridh mhír 80, agus roimh dháta chur i bhfeidhm mhíreanna AG99A agus AG99B.

108B

Ní gá d’eintiteas mír AG99B a chur i bhfeidhm maidir le faisnéis chomparáideach a bhaineann le tréimhsí roimh dháta chur i bhfeidhm abairt deiridh mhír 80 agus roimh dháta chur i bhfeidhm mhír AG99A.

108C

Le Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2008, leasaíodh míreanna 73 agus AG8. Le Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí Aibreáin 2009, leasaíodh mír 80. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Ceadaítear na leasuithe uile a chur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

108D

Le Nuachan Díorthach agus Leanúint de Chuntasaíocht Fálaithe (Leasuithe ar IAS 39), arna eisiúint i mí an Mheithimh 2013, leasaíodh míreanna 91 agus 101 agus cuireadh míreanna AG113A leis. Cuirfidh eintiteas na míreanna sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2014 nó ina dhiaidh sin. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

108E–108F

[Scriosta]

108G

Le Athchóiriú ar Thagarmharc Ráta Úis, arna eisiúint i mí Mheán Fómhair 2019, lenar leasaíodh IFRS 9, IAS 39 agus IFRS 7, cuireadh míreanna 102A–102N leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2020 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé sin. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go cúlghabhálach maidir leis na gaolmhaireachtaí fálaithe sin a bhí ann ag tús na tréimhse tuairiscithe ina gcuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm den chéad uair nó ar ina diaidh a ainmníodh iad, agus maidir leis na ngnóthachan nó leis an gcaillteanas a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile a bhí ann ag tús na tréimhse tuairiscithe ina gcuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm den chéad uair.

108H

Le Athchóiriú ar Thagarmharc Ráta Úis – Céim 2, lenar leasaíodh IFRS 9, IAS 39, IFRS 7, IFRS 4 agus IFRS 16, arna n-eisiúint i mí Lúnasa 2020, cuireadh míreanna 102O–102Z3 agus 108I–108K leis, agus leasaíodh mír 102M. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2021 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé sin. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8, seachas mar a shonraítear i míreanna 108I–108K.

108I

Ní dhéanfaidh eintiteas gaolmhaireacht fálaithe nua (mar shampla, mar a shonraítear i mír 102Z3) a ainmniú ach go hionchasach (i.e. tá toirmisc ar eintiteas ó bheith ag ainmniú gaolmhaireacht fálaithe nua i réamhthréimhsí). Déanfaidh eintiteas gaolmhaireacht fálaithe ar scoradh di a athbhunú, áfach, má chomhlíontar na coinníollacha seo a leanas agus sa chás sin amháin: (a) scoir an t-eintiteas den ghaolmhaireacht fálaithe sin mar gheall ar athruithe a éilítear le hathchóiriú ar thagarmharc ráta úis agus mar gheall orthu sin amháin, agus níorbh amhlaidh go n-éileofaí ar an eintiteas scor den ghaolmhaireacht fálaithe sin dá mbeadh na leasuithe sin i bhfeidhm an tráth sin; agus (b) ag tús na tréimhse tuairiscithe ina gcuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm den chéad uair (dáta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe sin), comhlíonann an ghaolmhaireacht fálaithe sin ar scoradh di na critéir cháilitheacha le haghaidh cuntasaíocht fálaithe (tar éis na leasuithe sin a chur san áireamh).

108J

Agus mír 108I á cur i bhfeidhm aige, má athbhunaíonn eintiteas gaolmhaireacht fálaithe ar scoradh di, is mar thagairtí do dháta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe sin a léifidh sé tagairtí i míreanna 102Z1 agus 102Z2 don dáta a ainmnítear an bonnráta úis malartach den chéad uair mar chuid riosca a shonraítear go neamhchonarthach (i.e. is ó dháta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe sin a thosaíonn an tréimhse 24 mhí le haghaidh an bhonnráta úis mhalartaigh sin a ainmnítear mar chuid riosca a shonraítear go neamhchonarthach).

108K

Ní éilítear ar eintiteas réamhthréimhsí a athshonrú chun cur i bhfeidhm na leasuithe sin a léiriú. Féadfaidh eintiteas réamhthréimhsí a athshonrú más féidir sin a dhéanamh gan breathnú siar agus sa chás sin amháin. Mura n-athshonraíonn eintiteas réamhthréimhsí, aithneoidh an t-eintiteas aon difríocht idir an méid glanluacha roimhe sin agus an méid glanluacha i dtús na tréimhse tuairiscithe bliantúla lena n-áirítear dáta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe sin sna tuillimh choinnithe thosaigh (nó comhchuid chothromais eile, de réir mar is iomchuí) de chuid na tréimhse tuairiscithe bliantúla lena n-áirítear dáta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe sin.

FÓGAIRTÍ EILE A THARRAINGT SIAR

109

Cuirtear an caighdeán seo in ionad IAS 39 Ionstraimí Airgeadais: Aitheantas agus Tomhas arna athbhreithniú i mí Dheireadh Fómhair 2000.

110

Cuirtear an caighdeán seo agus an Treoraíocht maidir le Cur Chun Feidhme a ghabhann leis in ionad na Treoraíochta maidir le Cur Chun Feidhme a d’eisigh Coiste Treoraíochta IAS 39 maidir le Cur Chun Feidhme, arna bhunú ag an iar-Choiste um Chaighdeáin Idirnáisiúnta Cuntasaíochta (IASC).

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 40

Réadmhaoin Infheistíochta

CUSPÓIR

1

Is é is cuspóir don chaighdeán seo an cur chuige cuntasaíochta le haghaidh réadmhaoin infheistíochta a fhorordú agus na ceanglais ghaolmhara maidir le nochtadh.

RAON FEIDHME

2

Cuirfear an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir le haithint, tomhas agus nochtadh réadmhaoine infheistíochta.

3

[Scriosta]

4

Níl feidhm ag an gCaighdeán seo maidir leis an méid seo a leanas: (a) sócmhainní bitheolaíochta a bhaineann le gníomhaíocht talmhaíochta (féach IAS 41 Talmhaíocht agus IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh); agus (b) cearta mianraí agus cúltaiscí mianraí amhail ola, gás nádúrtha agus acmhainní neamh-athghiniúnacha comhchosúla.

SAINMHÍNITHE

5

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo in éineacht leis na bríonna a shonraítear:   Is ionann an tsuim ghlanluacha agus an méid ag a n-aithnítear sócmhainn sa ráiteas maidir le staid airgeadais.   Is é costas an méid airgid thirim nó coibhéisí airgid thirim a íocadh nó luach cóir comaoine eile a thugtar chun sócmhainn a fháil tráth a héadála nó a ríofa, nó, nuair is infheidhme, an méid atá inchurtha i leith na sócmhainne sin nuair a aithnítear ar dtús í i gcomhréir le ceanglais shonracha IFRSanna eile, e.g. IFRS 2 Íocaíocht Scairbhunaithe.   Is éard is luach cóir ann an praghas a gheofaí chun sócmhainn a dhíol nó an praghas a d’íocfaí chun dliteanas a aistriú in idirbheart ordúil idir rannpháirtithe sa mhargadh ar dháta an tomhais. (Féach IFRS 13 Tomhas Luach Cóir).   Is éard is réadmhaoin infheistíochta ann réadmhaoin (talamh nó foirgneamh – nó cuid d’fhoirgneamh – nó an dá cheann) arna sealbhú (ag an úinéir nó an léasaí mar shócmhainn ceart úsáide) chun cíos a thuilleamh nó le haghaidh luachmhéadú caipitil nó an dá cheann, seachas le haghaidh: (a) úsáid i dtáirgeadh nó i soláthar earraí nó seirbhísí, nó chun críoch riaracháin; nó (b) díolachán i ngnáthchúrsa gnó.   Is ionann réadmhaoin úinéir-áitithe agus réadmhaoin atá i seilbh (an úinéara nó an léasaí mar shócmhainn lena ngabhann ceart úsáide) le húsáid i dtáirgeadh nó i soláthar earraí nó seirbhísí nó chun críoch riaracháin.

AICMIÚ RÉADMHAOINE MAR RÉADMHAOIN INFHEISTÍOCHTA NÓ MAR RÉADMHAOIN ÚINÉIR-ÁITITHE

6

[Scriosta]

7

Sealbhaítear réadmhaoin infheistíochta chun cíosanna a thuilleamh nó le haghaidh luachmhéadú caipitil nó an dá cheann. Dá bhrí sin, gineann réadmhaoin infheistíochta sreafaí airgid atá neamhspleách den chuid is mó ar na sócmhainní eile atá ina sheilbh ag an eintiteas. Déantar idirdhealú leis sin idir réadmhaoin infheistíochta agus réadmhaoin úinéir-áitithe. Ach a dtáirgtear nó a soláthraítear earraí nó seirbhísí (nó nuair a úsáidtear réadmhaoin chun críoch riaracháin) gintear sreafaí airgid atá inchurtha i leith ní hamháin réadmhaoine, ach tá siad inchurtha freisin i leith sócmhainní eile sa phróiseas táirgeachta nó soláthair. Tá feidhm ag IAS 16 maidir le réadmhaoin úinéir-áitithe agus tá feidhm ag IFRS 16 Léasanna maidir le réadmhaoin úinéir-áitithe arna sealbhú ag léasaí mar shócmhainn lena ngabhann ceart úsáide.

8

Is samplaí iad seo a leanas de réadmhaoin infheistíochta: (a) talamh arna shealbhú le haghaidh luachmhéadú caipitil go fadtéarmach in ionad é a bheith á shealbhú le díol go gearrthéarmach sa ghnáthchúrsa gnó. (b) talamh arna shealbhú le haghaidh úsáid sa todhchaí nach bhfuil cinntithe faoi láthair. (Murar chinn eintiteas go n-úsáidfidh sé an talamh mar réadmhaoin úinéir-áitithe nó le díol go gearrthéarmach sa ghnáthchúrsa gnó, meastar go bhfuil an talamh á shealbhú le haghaidh luachmhéadú caipitil.) (c) foirgneamh faoi úinéireacht an eintitis (nó sócmhainn lena ngabhann ceart úsáide a bhaineann le foirgneamh arna shealbhú ag an eintiteas) agus atá á léasú faoi léas oibriúcháin amháin nó níos mó. (d) foirgneamh atá folamh ach atá á shealbhú le léasú faoi léas oibriúcháin amháin nó níos mó. (e) réadmhaoin atá á tógáil nó á forbairt le húsáid amach anseo mar réadmhaoin infheistíochta.

9

Is samplaí iad seo a leanas de mhíreanna nach réadmhaoin infheistíochta iad agus atá dá bhrí sin lasmuigh de raon feidhme an Chaighdeáin seo: (a) réadmhaoin atá beartaithe lena díol sa ghnáthchúrsa gnó nó atáthar ar tí a thógáil nó a fhorbairt le haghaidh díol den sórt sin (féach IAS 2 Fardail), mar shampla, réadmhaoin a fhaightear go heisiach d’fhonn í a dhiúscairt ina dhiaidh sin sa gharthodhchaí nó lena forbairt agus lena hathdhíol. (b) [scriosta] (c) réadmhaoin úinéir-áitithe (féach IAS 16 agus IFRS 16), lena n-áirítear (i measc nithe eile) réadmhaoin arna sealbhú le húsáid sa todhchaí mar réadmhaoin úinéir-áitithe, réadmhaoin arna sealbhú le forbairt sa todhchaí agus le húsáid ina dhiaidh sin mar réadmhaoin úinéir-áitithe, réadmhaoin arna sealbhú ag fostaithe (cé acu a íocann nó nach n-íocann na fostaithe cíos ag rátaí an mhargaidh) agus réadmhaoin úinéir-áitithe ag feitheamh diúscartha. (d) [scriosta] (e) réadmhaoin atá léasaithe le heintiteas eile faoi léas airgeadais.

10

Cuimsítear le roinnt réadmhaoine sciar a shealbhaítear chun cíos a thuilleamh nó le haghaidh luachmhéadú caipitil agus sciar eile a shealbhaítear le húsáid chun earraí nó seirbhísí a tháirgeadh nó a sholáthar nó chun críoch riaracháin. Dá bhféadfaí na sciartha sin a dhíol ar leithligh (nó a léasú ar leithligh faoi léas airgeadais), tugann an t-eintiteas cuntas ar leithligh ar na sciartha. Mura bhféadfaí na sciartha a dhíol ar leithligh, ní réadmhaoin infheistíochta í an réadmhaoin ach amháin má shealbhaítear sciar neamhshuntasach le húsáid chun earraí nó seirbhísí a tháirgeadh nó a sholáthar nó chun críoch riaracháin.

11

I roinnt cásanna, soláthraíonn eintiteas seirbhísí coimhdeacha d’áitritheoirí réadmhaoine atá á shealbhú aige. Caitheann eintiteas le réadmhaoin den sórt sin mar réadmhaoin infheistíochta má tá na seirbhísí neamhshuntasach don socrú ina iomláine. Sampla de sin is ea nuair a sholáthraíonn úinéir foirgnimh oifige seirbhísí slándála agus cothabhála do na léasaithe a áitíonn an foirgneamh.

12

I gcásanna eile, tá na seirbhísí a sholáthraítear suntasach. Má tá eintiteas ina úinéir ar óstán agus má bhainistíonn sé óstán, mar shampla, tá na seirbhísí a sholáthraítear d’aíonna suntasach don socrú ina iomláine. Dá bhrí sin, is réadmhaoin úinéir-áitithe é óstán atá á bhainistiú ag a úinéir, seachas réadmhaoin infheistíochta.

13

D’fhéadfadh deacracht a bheith ag baint lena chinneadh cé acu atá seirbhísí coimhdeacha chomh suntasach is nach gcáilíonn réadmhaoin mar réadmhaoin infheistíochta. Aistríonn úinéir óstáin roinnt freagrachtaí chuig tríú páirtithe faoi chonradh bainistíochta uaireanta, mar shampla. Bíonn éagsúlacht mhór ag baint le téarmaí conarthaí den sórt sin. Ar thaobh amháin den speictream, d’fhéadfadh sé gurb infheisteoir éighníomhach a bheadh san úinéir, go bunúsach. Ar an taobh eile den speictream, b’fhéidir go ndearna an t-úinéir seachfhoinsiú ar na feidhmeanna laethúla agus gur choimeád sé nochtadh suntasach ag an am céanna d’éagsúlacht sna sreafaí airgid arna nginiúint ag oibríochtaí an óstáin.

14

Teastaíonn breithiúnas chun a chinneadh cé acu a cháilíonn réadmhaoin mar réadmhaoin infheistíochta. Forbraíonn eintiteas critéir ionas gur féidir leis an breithiúnas sin a fheidhmiú go comhsheasmhach i gcomhréir leis an sainmhíniú ar réadmhaoin infheistíochta agus leis an treoraíocht ghaolmhar i míreanna 7–13. Ceanglaítear le mír 75(c) ar eintiteas na critéir sin a nochtadh nuair a bhíonn sé deacair aicmiú a dhéanamh.

14A

Bíonn gá le breithiúnas freisin chun a chinneadh cé acu arb ionann fáil réadmhaoine infheistíochta agus fáil sócmhainne nó grúpa sócmhainní nó comhcheangal gnó faoi raon feidhme IFRS 3 Comhcheangail Ghnó. Ba cheart tagairt a dhéanamh do IFRS 3 chun a chinneadh cé acu ar comhcheangal gnó atá ann. Baineann an plé i míreanna 7–14 den Chaighdeán seo le cé acu arb ionann nó nach ionann réadmhaoin agus réadmhaoin úinéir-áitithe nó réadmhaoin infheistíochta agus ní lena chinneadh cé acu ar comhcheangal gnó é fáil réadmhaoine mar a shainmhínítear é in IFRS 3. Lena chinneadh cé acu a chomhlíonann nó nach gcomhlíonann idirbheart sonrach an sainmhíniú maidir le comhcheangal gnó mar a shainmhínítear in IFRS 3 agus cé acu a áirítear réadmhaoin infheistíochta leis mar a shainmhínítear sa Chaighdeán seo, ceanglaítear leis sin go gcuirfí an dá Chaighdeán i bhfeidhm ar leithligh.

15

I roinnt cásanna, is le heintiteas an réadmhaoin atá ar léas aige lena mháthaireintiteas nó le fochuideachta eile, agus atá á áitiú acu. Ní cháilíonn an réadmhaoin mar réadmhaoin infheistíochta sna ráitis airgeadais chomhdhlúite, toisc go bhfuil an réadmhaoin úinéir-áitithe ó pheirspictíocht an ghrúpa de. Ó pheirspictíocht an eintitis ar leis an réadmhaoin áfach, is réadmhaoin infheistíochta í an réadmhaoin má chomhlíonann sí an sainmhíniú i mír 5. Dá bhrí sin, caitheann an léasóir leis an réadmhaoin mar réadmhaoin infheistíochta ina ráitis airgeadais aonair.

AITHINT

16

Aithneofar réadmhaoin infheistíochta faoi úinéireacht mar shócmhainn i gcás, agus sa chás sin amháin: (a) más dóchúil go sreabhfaidh na tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo atá bainteach leis an réadmhaoin infheistíochta chuig an eintiteas; agus (b) más féidir costas na réadmhaoine infheistíochta a thomhas go hiontaofa.

17

Déanann eintiteas meastóireacht faoi phrionsabal an aitheantais sin ar a chostais réadmhaoine infheistíochta uile tráth a thabhaítear iad. Áirítear leis na costais sin costais a tabhaíodh ar dtús chun réadmhaoin infheistíochta a fháil agus costais a tabhaíodh ina dhiaidh sin chun cur le réadmhaoin, chun cuid de a ionadú, nó chun réadmhaoin a sheirbhísiú.

18

Faoi phrionsabal an aitheantais i mír 16, ní aithníonn eintiteas i suim ghlanluacha réadmhaoine infheistíochta na costais a bhaineann le seirbhísiú réadmhaoine den sórt sin ó lá go lá. Ina ionad sin, aithnítear na costais sin mar bhrabús nó mar chaillteanas mar a thabhaítear iad. Is ionann costais seirbhísithe ó lá go lá go príomha agus costais saothair agus tomhaltán, agus d’fhéadfaí an costas a bhíonn ar pháirteanna beaga a áireamh leo. Tugtar tuairisc ar aidhm na gcaiteachas sin go minic mar ‘deisiúcháin agus cothabháil’ na réadmhaoine.

19

D’fhéadfadh sé go bhfuarthas codanna de réadmhaoin infheistíochta trí ionadú. D’fhéadfadh sé gur cuireadh na ballaí inmheánacha suas in ionad na mballaí tosaigh, mar shampla. Faoi phrionsabal an aitheantais, aithníonn an t-eintiteas i suim ghlanluacha réadmhaoine infheistíochta an costas a bhaineann le cuid de réadmhaoin infheistíochta atá ann cheana a ionadú tráth a thabhaítear an costas má chomhlíontar na critéir aitheantais. Dí-aithnítear suim ghlanluacha na gcodanna sin a ionadaítear i gcomhréir le forálacha dí-aitheanta an Chaighdeáin seo.

19A

Réadmhaoin infheistíochta arna sealbhú mar shócmhainn lena ngabhann ceart úsáide, aithneofar í i gcomhréir le IFRS 16.

TOMHAS AG CÉIM AN AITHEANTAIS

20

Tomhaisfear réadmhaoin infheistíochta atá faoi úinéireacht ar dtús báire ag a chostas. Áireofar costais idirbhirt sa tomhas tosaigh.

21

Cuimsítear le costas réadmhaoine infheistíochta ceannaithe a praghas ceannaigh agus aon chaiteachas atá inchurtha go díreach ina leith. Áirítear le caiteachas atá inchurtha go díreach ina leith, mar shampla, táillí gairmiúla le haghaidh seirbhísí dlí, cánacha chun réadmhaoin a aistriú agus costais idirbhirt eile.

22

[Scriosta]

23

Ní mhéadaítear costas réadmhaoine infheistíochta mar gheall ar: (a) costais tionscanta (mura bhfuil gá leo chun an réadmhaoin a thabhairt chuig an mbail is gá le go mbeidh sí in ann feidhmiú ar an mbealach a bheartaíonn an bhainistíocht), (b) caillteanais oibriúcháin a tabhaíodh sula mbaineann an réadmhaoin infheistíochta amach an leibhéal áitíochta pleanáilte, nó (c) méideanna neamhghnácha ábhar a chuirtear amú, costais saothair nó acmhainní eile a thabhaítear leis an tógáil nó chun an réadmhaoin a fhorbairt.

24

Má dhéantar íocaíocht as réadmhaoin infheistíochta a chur siar, is é a costas an praghas coibhéiseach in airgead tirim. Aithnítear an difríocht idir an méid sin agus na híocaíochtaí iomlána mar speansas úis thar thréimhse an chreidmheasa.

25

[Scriosta]

26

[Scriosta]

27

D’fhéadfaí réadmhaoin infheistíochta amháin nó níos mó a fháil mar mhalairt ar shócmhainn nó sócmhainní neamhairgeadaíochta, nó comhcheangal de shócmhainní airgeadaíochta agus neamhairgeadaíochta. Tagraítear sa phlé seo a leanas do chás ina malartaítear sócmhainn neamhairgeadaíochta amháin ar shócmhainn neamhairgeadaíochta eile, ach tá feidhm aige freisin maidir leis na malairtí uile a dtugtar tuairisc orthu san abairt roimhe seo. Déantar costas réadmhaoine infheistíochta den sórt sin a thomhas ar luach cóir mura (a) bhfuil dóthain substainte tráchtála san idirbheart malairte nó (b) mura féidir luach cóir cheachtar na sócmhainne ná na sócmhainne arna tarscaoileadh a thomhas go hiontaofa. Is ar an mbealach sin a thomhaistear an mhír a fuarthas fiú mura féidir le heintiteas dí-aithint a dhéanamh láithreach ar an tsócmhainn a tarscaoileadh. Mura ndéantar an tsócmhainn a fuarthas a thomhas ar luach cóir, tomhaistear a costas ar shuim ghlanluacha na sócmhainne a tarscaoileadh.

28

Chun a chinneadh cé acu atá nó nach bhfuil substaint tráchtála ag idirbheart malairte, breithníonn eintiteas a mhéid a bhfuil coinne leis go n-athróidh a shreafaí airgid todhchaí de thoradh an idirbhirt. Tá substaint tráchtála ag idirbheart malairte más amhlaidh na nithe seo a leanas: (a) tá cumraíocht (riosca, uainiú agus méid) shreafaí airgid na sócmhainne a fuarthas éagsúil le cumraíocht shreafaí airgid na sócmhainne a aistríodh; nó (b) tagann athrú, de thoradh na malairte, ar luach eintiteas-sonrach an sciar sin d’oibríochtaí an eintitis dá ndéanann an t-idirbheart difear; agus (c) tá an difríocht in (a) nó (b) suntasach i gcoibhneas le luach cóir na sócmhainní a mhalartaítear. Chun a chinneadh cé acu atá nó nach bhfuil substaint tráchtála ag idirbheart malairte, beidh luach eintiteas-sonrach an sciar sin d’oibríochtaí an eintitis dá ndéanann an t-idirbheart difear ina léiriú ar shreafaí airgid iarchánach. D’fhéadfadh torthaí na n-anailísí sin a bheith soiléir gan gá a bheith ag an eintiteas le ríomhanna mionsonraithe a dhéanamh.

29

Is féidir luach cóir sócmhainne a thomhas go hiontaofa (a) mura suntasach le haghaidh na sócmhainne sin í an athraitheacht sa raon tomhas réasúnta ar luach cóir nó (b) más féidir measúnú a dhéanamh go réasúnta ar dhóchúlachtaí na meastachán éagsúil laistigh den raon agus úsáid a bhaint astu agus luach cóir á thomhas. Más féidir leis an eintiteas luach cóir na sócmhainne a fuarthas nó luach cóir na sócmhainne a tarscaoileadh a thomhas go hiontaofa, úsáidtear luach cóir na sócmhainne a tarscaoileadh chun costas a thomhas ach amháin más soiléire luach cóir na sócmhainne a fuarthas.

29A

Déanfar réadmhaoin infheistíochta arna sealbhú ag léasaí mar shócmhainn lena ngabhann ceart úsáide a thomhas ar dtús báire ag a costas i gcomhréir le IFRS 16.

TOMHAS TAR ÉIS AITHEANTAIS

Beartas cuntasaíochta

30

Cé is moite den mhéid a thugtar ar aird i mír 32A, roghnóidh eintiteas mar a bheartas cuntasaíochta an tsamhail luacha chóir i míreanna 33–55 nó an tsamhail chostais i mír 56 agus cuirfidh sé an beartas sin i bhfeidhm ar gach ceann dá réadmhaoin infheistíochta.

31

Luaitear in IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta nach ndéanfar athrú saorálach ar an mbeartas cuntasaíochta ach amháin má sholáthraítear faisnéis iontaofa agus níos ábhartha sna ráitis airgeadais maidir leis na héifeachtaí a bhíonn ag idirbhearta, ag teagmhais nó ag dálaí eile ar staid airgeadais, feidhmíocht airgeadais nó ar shreafaí airgid an eintitis mar thoradh ar an athrú. Is beag seans go mbeidh cur i láthair níos ábhartha ann mar thoradh ar athrú ón tsamhail luacha chóir go dtí an tsamhail chostais.

32

Ceanglaítear leis an gCaighdeán seo ar gach eintiteas luach cóir réadmhaoine infheistíochta a thomhas, chun críche tomhais (má úsáideann an t-eintiteas an tsamhail luacha chóir) nó nochtadh (má úsáideann sé an tsamhail chostais). Spreagtar eintiteas, ach ní chuirtear de cheangal air, luach cóir réadmhaoine infheistíochta a thomhas ar bhonn luachála arna déanamh ag luachálaí neamhspleách ag a bhfuil cáilíocht ghairmiúil aitheanta agus ábhartha agus ag a bhfuil taithí le déanaí ar shuíomh agus ar chatagóir na réadmhaoine infheistíochta atá á luacháil.

32A

Féadfaidh eintiteas: (a) an tsamhail luacha chóir nó an tsamhail chostais a roghnú le haghaidh gach dliteanais tacaithe réadmhaoine infheistíochta a íocann toradh atá nasctha go díreach le luach cóir sócmhainní sonraithe lena n-áirítear an réadmhaoin infheistíochta sin, nó ar thorthaí ón réadmhaoin infheistíochta sin; agus (b) an tsamhail luacha chóir nó an tsamhail chostais a roghnú le haghaidh gach réadmhaoine infheistíochta eile, gan beann ar an rogha a rinneadh in (a).

32B

Oibríonn eintitis áirithe ciste infheistíochta, cibé acu go hinmheánach nó go seachtrach, lena soláthraítear sochair d’infheisteoirí arna gcinneadh le haonaid sa chiste. Ar an mbealach céanna, eisíonn eintitis áirithe conarthaí árachais le gnéithe rannpháirtíochta dírí, ar ina leith a áirítear réadmhaoin infheistíochta sna míreanna forluiteacha. Chun críocha mhíreanna 32A–32B amháin, áirítear i gconarthaí árachais conarthaí infheistíochta le gnéithe rannpháirtíochta discréide. Le mír 32A ní cheadaítear d’eintiteas an réadmhaoin arna sealbhú ag an gciste (ná réadmhaoin ar bunmhír í) a thomhas go páirteach ag costasluach agus go páirteach ag cóirluach. (Féach IFRS 17 Conarthaí Árachais le haghaidh téarmaí a úsáidtear sa mhír seo agus a shainmhínítear sa Chaighdeán sin.)

32C

Má roghnaíonn eintiteas samhlacha difriúla le haghaidh an dá chatagóir ar a dtugtar tuairisc i mír 32A, díolacháin réadmhaoine infheistíochta idir comhthiomsuithe sócmhainní a thomhaistear le samhlacha difriúla, déanfar iad a aithint ar luach cóir agus aithneofar an t-athrú carnach ar luach cóir i mbrabús nó caillteanas. Dá réir sin, má dhíoltar réadmhaoin infheistíochta ó chomhthiomsú ina n-úsáidtear an tsamhail luacha chóir isteach i gcomhthiomsú ina n-úsáidtear an tsamhail chostais, is luach cóir na réadmhaoine ar dháta an díolacháin a bheidh mar chostas measta aige.

Samhail luacha chóir

33

Tar éis an aitheantais tosaigh, eintiteas a roghnaíonn an tsamhail luacha chóir tomhaisfidh sé a réadmhaoin infheistíochta uile ar luach cóir, cé is moite de na cásanna ar a dtugtar tuairisc i mír 53.

34

[Scriosta]

35

Gnóthachan nó caillteanas a eascraíonn as athrú ar luach cóir réadmhaoine infheistíochta aithneofar é i mbrabús nó caillteanas don tréimhse ina n-eascraíonn sé.

36-39

[Scriosta]

40

Le linn luach cóir réadmhaoine infheistíochta a bheith á thomhas i gcomhréir le IFRS 13, áiritheoidh eintiteas go léiríonn an luach cóir, i measc nithe eile, ioncam cíosa ó léasanna reatha agus boinn tuisceana eile a d’úsáidfeadh rannpháirtithe sa mhargadh le linn dóibh réadmhaoin infheistíochta a phraghsáil faoi dhálaí an mhargaidh atá i bhfeidhm faoi láthair.

40A

Nuair a úsáideann léasaí an tsamhail luacha chóir chun réadmhaoin infheistíochta atá á sealbhú mar shócmhainn lena ngabhann ceart úsáide a thomhas, tomhaisfidh sé an tsócmhainn lena ngabhann ceart úsáide, agus ní an réadmhaoin fholuiteach, ar luach cóir.

41

Sonraítear an bunús in IFRS 16 le haghaidh aitheantas tosaigh costas réadmhaoine infheistíochta arna sealbhú ag léasaí mar shócmhainn lena ngabhann ceart úsáide. Ceanglaítear le mír 33 go ndéanfaí réadmhaoin infheistíochta arna sealbhú ag léasaí mar shócmhainn lena ngabhann ceart úsáide a atomhas, más gá, chuig an luach cóir má roghnaíonn an t-eintiteas an tsamhail luacha chóir. Nuair a bhíonn na híocaíochtaí léasa ag rátaí an mhargaidh, luach cóir réadmhaoine infheistíochta arna sealbhú ag léasaí mar shócmhainn lena ngabhann ceart úsáide nuair a fhaightear í, glan ar gach íocaíocht léasa a bhfuil coinne léi (lena n-áirítear iad sin a bhaineann le dliteanais léasa aitheanta), ba cheart don luach cóir sin a bheith cothrom le nialas. Dá bhrí sin, ach sócmhainn lena ngabhann ceart úsáide a atomhas ó chostas i gcomhréir le IFRS 16 go luach cóir i gcomhréir le mír 33 (ag cur na gceanglas i mír 50 san áireamh) níor cheart d’aon ghnóthachan nó caillteanas tosaigh eascairt as sin, mura ndéantar an luach cóir a thomhas ag amanna difriúla. D’fhéadfadh sé sin tarlú nuair a thoghtar an tsamhail luacha chóir a chur i bhfeidhm tar éis an aitheantais tosaigh.

42–47

[Scriosta]

48

I gcásanna eisceachtúla, tá fianaise shoiléir ann nuair a fhaigheann eintiteas réadmhaoin infheistíochta ar dtús (nó nuair a éiríonn réadmhaoin chun bheith ina réadmhaoin infheistíochta tar éis athrú ar úsáid) go mbeidh an athraitheacht i raon na dtoisí réasúnacha den luach cóir chomh mór, agus go mbeidh sé chomh deacair measúnú a dhéanamh ar na dóchúlachtaí maidir leis na torthaí éagsúla, go mbréagnófar an tairbhe a bheidh ag beart aonair luacha chóir. D’fhéadfaí a thabhairt le fios leis sin nach mbeifear in ann luach cóir na réadmhaoine a thomhas go hiontaofa ar bhonn leanúnach (féach mír 53).

49

[Scriosta]

50

Agus suim ghlanluacha réadmhaoine infheistíochta á cinneadh faoin tsamhail luacha chóir, ní dhéanann eintiteas comhaireamh dúbailte ar shócmhainní ná dliteanais a aithnítear mar shócmhainní nó dliteanais ar leithligh. Mar shampla: (a) is cuid lárnach d’fhoirgneamh é trealamh amhail ardáin nó aerchóiriú agus áirítear na nithe sin go minic i luach cóir na réadmhaoine infheistíochta, in ionad iad a aithint ar leithligh mar réadmhaoin, gléasra agus trealamh. (b) má léasaítear oifig ar bhonn troscánaithe, áirítear le luach cóir na hoifige go ginearálta luach cóir an troscáin, toisc go mbaineann an t-ioncam cíosa leis an oifig faoi throscán. Nuair a áirítear troscán i luach cóir réadmhaoine infheistíochta, ní aithníonn eintiteas an troscán sin mar shócmhainn ar leithligh. (c) ní áirítear le luach cóir réadmhaoine infheistíochta ioncam ó léas oibriúcháin réamhíoctha nó fabhraithe, toisc go n-aithníonn an t-eintiteas é mar dhliteanas nó mar shócmhainn ar leithligh. (d) léiríonn luach cóir réadmhaoine infheistíochta arna sealbhú ag léasaí mar shócmhainn lena ngabhann ceart úsáide na sreafaí airgid a bhfuil coinne leo (lena n-áirítear íocaíochtaí léasa athraitheacha a bhfuil coinne leis go mbeidh siad iníoctha). Dá réir sin, má tá luacháil arna fáil maidir le réadmhaoin glan ar gach íocaíocht a bhfuil coinne leo, beidh gá le haon dliteanas léasa aitheanta a aischur, chun teacht ar shuim ghlanluacha na réadmhaoine infheistíochta ag úsáid na samhla luacha chóir.

51

[Scriosta]

52

I roinnt cásanna, bíonn coinne ag eintiteas leis go mbeidh luach láithreach a chuid íocaíochtaí a bhaineann le réadmhaoin infheistíochta (seachas íocaíochtaí a bhaineann le dliteanais aitheanta) níos mó ná luach láithreach na bhfáltas airgid gaolmhar. Cuireann eintiteas IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha i bhfeidhm chun a chinneadh an bhfuil dliteanas le haithint agus, má dhéanann sé amhlaidh, conas a thomhaisfidh sé an dliteanas sin.

Nuair nach bhfuiltear ábalta luach cóir a thomhas go hiontaofa

53

Is ann do thoimhde infhrisnéise gur féidir le heintiteas luach cóir réadmhaoine infheistíochta a thomhas go hiontaofa ar bhonn leanúnach. I gcásanna eisceachtúla, áfach, tá fianaise shoiléir ann nuair a fhaigheann eintiteas réadmhaoin infheistíochta ar dtús (nó nuair a éiríonn réadmhaoin chun bheith ina réadmhaoin infheistíochta tar éis athrú ar úsáid) nach mbeidh luach cóir na réadmhaoine infheistíochta intomhaiste go hiontaofa ar bhonn leanúnach. Tarlaíonn sé sin nuair a bhíonn an margadh le haghaidh réadmhaoine inchomparáide neamhghníomhach (e.g. is beag idirbheart le déanaí atá ann, níl luachana praghsanna reatha nó tugann praghsanna idirbhirt a tugadh faoi deara le fios gur cuireadh iallach ar an díoltóir ceannach) agus ní bhíonn toisí iontaofa malartacha de luach cóir (bunaithe ar réamh-mheastacháin lascainithe maidir le sreabhadh airgid, mar shampla) ar fáil, agus an uair sin amháin. Má chinneann eintiteas nach féidir luach cóir réadmhaoine infheistíochta atá á tógáil a thomhas go hiontaofa ach go bhfuil coinne aige go mbeidh luach cóir na réadmhaoine intomhaiste go hiontaofa nuair a bheidh an tógáil tugtha i gcrích, tomhaisfidh sé an réadmhaoin infheistíochta sin atá á tógáil ar chostas go dtí go mbeidh a luach cóir intomhaiste go hiontaofa nó go dtí go mbeidh an tógáil tugtha i gcrích (cibé acu is túisce). Má chinneann eintiteas nach féidir luach cóir réadmhaoine infheistíochta (seachas réadmhaoin infheistíochta atá á tógáil) a thomhas go hiontaofa ar bhonn leanúnach, tomhaisfidh an t-eintiteas an réadmhaoin infheistíochta sin ag úsáid na samhla costais in IAS 16 le haghaidh réadmhaoin infheistíochta faoi úinéireacht nó i gcomhréir le IFRS 16 le haghaidh réadmhaoin infheistíochta arna sealbhú ag léasaí mar shócmhainn lena ngabhann ceart úsáide. Glacfar leis go mbeidh luach iarmharach na réadmhaoine infheistíochta cothrom le nialas. Leanfaidh an t-eintiteas ag cur IAS 16 nó IFRS 16 i bhfeidhm go dtí go ndéanfar an réadmhaoin infheistíochta a dhiúscairt.

53A

A luaithe is a bheidh eintiteas in ann tomhas a dhéanamh go hiontaofa ar luach cóir réadmhaoine infheistíochta atá á tógáil a tomhaiseadh ar chostas roimhe sin, tomhaisfidh sé an réadmhaoin sin ag a luach cóir. A luaithe is a bheidh tógáil na réadmhaoine sin tugtha i gcrích, glactar leis gur féidir luach cóir a thomhas go hiontaofa. Murab amhlaidh sin, i gcomhréir le mír 53, tabharfar cuntas ar an réadmhaoin ag úsáid na samhla costais i gcomhréir le IAS 16 le haghaidh sócmhainní faoi úinéireacht nó IFRS 16 le haghaidh réadmhaoin infheistíochta arna sealbhú ag léasaí mar shócmhainn lena ngabhann ceart úsáide.

53B

An toimhde gur féidir luach cóir réadmhaoine infheistíochta atá á tógáil a thomhas go hiontaofa, ní féidir é sin a fhrisnéis ach amháin ar aitheantas tosaigh. Eintiteas a thomhais mír de réadmhaoin infheistíochta a bhí faoi thógáil ar luach cóir, ní fhéadfaidh sé a bhaint de thátal as nach féidir luach cóir na réadmhaoine infheistíochta atá tugtha i gcrích a thomhas go hiontaofa.

54

Sna cásanna eisceachtúla nuair a ordaítear d’eintiteas, ar an gcúis a thugtar i mír 53, réadmhaoin infheistíochta a thomhas ag úsáid na samhla costais i gcomhréir le IAS 16 nó IFRS 16, tomhaiseann sé luach cóir gach réadmhaoine infheistíochta eile dá chuid, lena n-áirítear réadmhaoin infheistíochta atá á tógáil. Sna cásanna sin, cé nach bhféadfaidh eintiteas úsáid a bhaint as an tsamhail chostais le haghaidh aon réadmhaoin infheistíochta amháin, leanfaidh an t-eintiteas de chuntas a choinneáil ar gach ceann de na réadmhaoine a bheidh fágtha ag úsáid na samhla luacha chóir.

55

Má thomhais eintiteas réadmhaoin infheistíochta ar luach cóir roimhe seo, leanfaidh sé ag tomhas na réadmhaoine ar luach cóir go dtí go ndéanfar í a dhiúscairt (nó go dtí go mbeidh an réadmhaoin chun bheith ina réadmhaoin úinéir-áitithe nó go dtí go dtosóidh an t-eintiteas ag forbairt na réadmhaoine lena díol ina dhiaidh sin sa ghnáthchúrsa gnó) fiú má éiríonn idirbhearta margaidh inchomparáide níos annaimhe nó mura mbíonn margadhphraghsanna ar fáil chomh héasca.

Samhail chostais

56

Tar éis an aitheantais tosaigh, eintiteas a roghnaíonn an tsamhail chostais, tomhaisfidh sé réadmhaoin infheistíochta: (a) i gcomhréir le IFRS 5 Sócmhainní Neamhreatha arna sealbhú le Díol agus Oibríochtaí Scortha má chomhlíonann sí na critéir a bheidh le haicmiú mar arna sealbhú le díol (nó má áirítear í i ngrúpa diúscartha a aicmítear mar arna sealbhú le díol); (b) i gcomhréir le IFRS 16 má tá sí á sealbhú ag léasaí mar shócmhainn lena ngabhann ceart úsáide agus mura ndéantar í a shealbhú le díol i gcomhréir le IFRS 5; agus (c) i gcomhréir leis na ceanglais in IAS 16 le haghaidh na samhla costais i ngach cás eile.

AISTRITHE

57

Aistreoidh eintiteas réadmhaoin chuig, nó ó, réadmhaoin infheistíochta nuair a dhéantar athrú ar úsáid, agus an uair sin amháin. Tarlaíonn athrú ar úsáid nuair a chomhlíonann an réadmhaoin, nó a scoireann sé de bheith ag comhlíonadh, an tsainmhínithe ar réadmhaoin infheistíochta agus nuair is ann d’fhianaise den athrú ar úsáid. Go leithliseach, ní fhágann athrú ar rúin na bainistíochta maidir le húsáid réadmhaoine go soláthraítear fianaise ar athrú in úsáid. I measc na samplaí d’fhianaise ar athrú in úsáid tá siad seo a leanas: (a) tús le húinéir-áitiú, nó le forbairt d’fhonn úinéir-áitiú a bhaint amach, le haghaidh aistriú ó réadmhaoin infheistíochta go réadmhaoin úinéir-áitithe; (b) tús le forbairt d’fhonn í a dhíol, le haghaidh aistriú ó réadmhaoin infheistíochta go fardail; (c) deireadh le húinéir-áitiú, le haghaidh aistriú ó réadmhaoin úinéir-áitithe go réadmhaoin infheistíochta; agus (d) léas oibriúcháin a thionscnamh le páirtí eile, le haghaidh aistriú ó fhardail go réadmhaoin infheistíochta. (e) [scriosta]

58

Nuair a chinneann eintiteas réadmhaoin infheistíochta a dhiúscairt gan í a fhorbairt, leanann sé ag caitheamh leis an réadmhaoin mar réadmhaoin infheistíochta go dtí go ndéantar í a dhí-aithint (déantar í a fhágáil as an áireamh as an ráiteas maidir le staid airgeadais) agus ní athaicmítear í mar fhardal. Mar an gcéanna, má thosaíonn eintiteas ag athfhorbairt réadmhaoin infheistíochta atá ann cheana le húsáid go leanúnach sa todhchaí mar réadmhaoin infheistíochta, bíonn an réadmhaoin ina réadmhaoin infheistíochta i gcónaí agus ní athaicmítear í mar réadmhaoin úinéir-áitithe le linn na hathfhorbartha.

59

Beidh feidhm ag míreanna 60–65 maidir le saincheisteanna aitheantais agus tomhais a thagann chun cinn nuair a úsáideann eintiteas an tsamhail luacha chóir le haghaidh réadmhaoin infheistíochta. Nuair a úsáideann eintiteas an tsamhail chostais, ní athraíonn aistrithe idir réadmhaoin infheistíochta, réadmhaoin úinéir-áitithe agus fardail suim ghlanluacha na réadmhaoine arna haistriú agus ní athraíonn siad costas na réadmhaoine sin chun críocha tomhais nó nochta.

60

Le haghaidh aistriú ó réadmhaoin infheistíochta arna sealbhú ar luach cóir chuig réadmhaoin úinéir-áitithe nó fardail, beidh costas measta na réadmhaoine le haghaidh cuntasaíocht ina dhiaidh sin i gcomhréir le IAS 16, IFRS 16 nó IAS 2 cothrom lena luach cóir ar an dáta a athraítear úsáid.

61

Má bhíonn réadmhaoin úinéir-áitithe chun bheith ina réadmhaoin infheistíochta a shealbhófar ar luach cóir, cuirfidh eintiteas IAS 16 i bhfeidhm maidir le réadmhaoin faoi úinéireacht agus IFRS 16 maidir le réadmhaoin arna sealbhú ag léasaí mar shócmhainn lena ngabhann ceart úsáide suas go dtí an dáta ar tháinig athrú ar úsáid. Caithfidh an t-eintiteas le haon difríocht ar an dáta sin idir suim ghlanluacha na réadmhaoine i gcomhréir le IAS 16 nó IFRS 16 agus a luach cóir ar an mbealach céanna le hathluacháil i gcomhréir le IAS 16.

62

Suas go dtí an dáta a bheidh réadmhaoin úinéir-áitithe chun bheith ina réadmhaoin infheistíochta arna sealbhú ar luach cóir, déanann eintiteas dímheas ar an réadmhaoin (nó ar an tsócmhainn lena ngabhann ceart úsáide) agus aithníonn sé aon chaillteanas lagaithe a tharla. Caitheann an t-eintiteas le haon difríocht ar an dáta sin idir suim ghlanluacha na réadmhaoine i gcomhréir le IAS 16 nó IFRS 16 agus a luach cóir ar an mbealach céanna le hathluacháil i gcomhréir le IAS 16. I bhfocail eile: (a) aon laghdú a leanann as sin ar shuim ghlanluacha na réadmhaoine, aithnítear é i mbrabús nó caillteanas. Mar sin féin, a mhéid a áirítear méid i mbarrachas athluachála don réadmhaoin sin, aithnítear an laghdú in ioncam cuimsitheach eile agus laghdaítear an barrachas athluachála laistigh de chothromas. (b) aon mhéadú a leanann as sin ar an tsuim ghlanluacha caitear leis mar a leanas: (i) a mhéid a aisiompaíonn an méadú caillteanas lagaithe roimhe sin don réadmhaoin sin, aithnítear an méadú i mbrabús nó caillteanas. Ní mó an méid a aithnítear i mbrabús nó caillteanas ná an méid is gá chun an tsuim ghlanluacha a athbhunú chuig an tsuim ghlanluacha a chinnfí (glan ar dímheas) i gcás nár aithníodh aon chaillteanas lagaithe. (ii) aithnítear aon chuid atá fágtha den mhéadú in ioncam cuimsitheach eile agus méadaítear an barrachas athluachála laistigh den eintiteas. Ar dhiúscairt na réadmhaoine infheistíochta ina dhiaidh sin, féadfar an barrachas athluachála a áirítear i gcothromas a aistriú chuig tuilleamh coimeádta. Ní dhéantar an t-aistriú ó bharrachas athluachála go tuilleamh coimeádta trí bhrabús nó trí chaillteanas.

63

Le haghaidh aistriú ó fhardail chuig réadmhaoin infheistíochta a shealbhófar ar luach cóir, aon difríocht idir luach cóir na réadmhaoine ar an dáta sin agus a suim ghlanluacha roimhe sin, aithneofar é i mbrabús nó caillteanas.

64

Tá an láimhseáil ar aistrithe ó fhardail go réadmhaoin infheistíochta a shealbhófar ar luach cóir comhsheasmhach leis an láimhseáil ar dhíolacháin fardal.

65

Nuair a thugann eintiteas tógáil nó forbairt réadmhaoine infheistíochta féindéanta i gcrích, a dhéanfar ar luach cóir, aon difríocht idir luach cóir na réadmhaoine ar an dáta sin agus a suim ghlanluacha roimhe sin, déanfar é a aithint i mbrabús nó caillteanas.

DIÚSCAIRTÍ

66

Déanfar réadmhaoin infheistíochta a dhí-aithint (a fhágáil as an áireamh as an ráiteas maidir le staid airgeadais) ar dhiúscairt nó nuair a tharraingítear réadmhaoin infheistíochta siar go buan ó úsáid agus nuair nach bhfuil coinne le haon tairbhe eacnamaíoch óna diúscairt amach anseo.

67

Féadfar réadmhaoin infheistíochta a dhiúscairt trí dhíol nó trí theacht isteach i léas airgeadais. Is é an dáta diúscartha le haghaidh réadmhaoin infheistíochta a dhíoltar an dáta a fhaigheann an faighteoir smacht ar an réadmhaoin infheistíochta i gcomhréir leis na ceanglais chun a chinneadh cathain a chomhlíontar oibleagáid feidhmíochta in IFRS 15. Tá feidhm ag IFRS 16 maidir le diúscairt dá ndéantar difear trí theacht isteach i léas airgeadais agus maidir le díolachán agus aisléasú.

68

Más amhlaidh, i gcomhréir le prionsabal an aitheantais i mír 16, go n-aithníonn eintiteas i suim ghlanluacha sócmhainne an costas athsholáthair le haghaidh cuid de réadmhaoin infheistíochta, dí-aithníonn sé suim ghlanluacha na coda athsholáthraithe. Le haghaidh réadmhaoin infheistíochta ar tugadh cuntas uirthi ag úsáid na samhla costais, féadfar nach cuid í an chuid athsholáthraithe a ndearnadh dímheas ar leithligh uirthi. Mura bhfuil sé infheidhmithe ag eintiteas suim ghlanluacha na coda athsholáthraithe a chinneadh, féadfaidh sé costas an athsholáthair a úsáid mar thásc ar an gcostas a bhí ar an gcuid athsholáthraithe tráth a fuarthas nó a rinneadh í. Faoin tsamhail luacha chóir, d’fhéadfadh luach cóir na réadmhaoine infheistíochta léiriú cheana féin go bhfuil a luach caillte ag an gcuid atá le hathsholáthar. I gcásanna eile d’fhéadfadh sé a bheith deacair a shoiléiriú cá mhéad ba cheart luach cóir a laghdú don chuid atá á hathsholáthar. Rogha eile maidir leis an luach cóir a laghdú don chuid athsholáthraithe, nuair nach bhfuil sé praiticiúil amhlaidh a dhéanamh, ná costas an athsholáthair a áireamh i suim ghlanluacha na sócmhainne agus ansin measúnú a dhéanamh arís ar an luach cóir, mar a cheanglófaí i gcás breiseanna nach mbeadh athsholáthar i gceist leo.

69

Gnóthachain nó caillteanais a eascraíonn as scor nó diúscairt na réadmhaoine infheistíochta, cinnfear iad mar an difríocht idir na glanfháltais diúscartha agus suim ghlanluacha na sócmhainne agus aithneofar iad i mbrabús nó caillteanas (mura gceanglaítear a mhalairt le IFRS 16 ar dhíolachán agus aisléasú) sa tréimhse scoir nó diúscartha.

70

An méid comaoine atá le háireamh sa ghnóthachan nó caillteanas a eascraíonn as dí-aithint réadmhaoine infheistíochta, cinntear é i gcomhréir leis na ceanglais chun an praghas idirbhirt i míreanna 47–72 de IFRS 15 a chinneadh. Is i gcomhréir leis na ceanglais maidir le hathruithe ar an bpraghas idirbhirt in IFRS 15 a choinneofar cuntas ar athruithe ina dhiaidh sin ar an méid measta comaoine a áirítear sa ghnóthachan nó sa chaillteanas.

71

Cuireann eintiteas IAS 37 nó Caighdeáin eile i bhfeidhm, de réir mar is iomchuí, maidir le haon dliteanas a choinníonn sé tar éis réadmhaoin infheistíochta a dhiúscairt.

72

Cúiteamh ó thríú páirtithe le haghaidh réadmhaoin infheistíochta a lagaíodh, a cailleadh nó a tarscaoileadh, aithneofar é i mbrabús nó caillteanas nuair a thiocfaidh an cúiteamh chun bhreith infhála.

73

Laguithe nó caillteanais réadmhaoine infheistíochta, éilimh ghaolmhara ar chúiteamh nó íocaíochtaí cúitimh ó thríú páirtithe agus ceannach nó déanamh sócmhainní athsholáthair, is teagmhais eacnamaíocha ar leithligh iad agus tugtar cuntas orthu ar leithligh mar a leanas: (a) aithnítear laguithe réadmhaoine infheistíochta i gcomhréir le IAS 36; (b) aithnítear scoir nó diúscairtí réadmhaoine infheistíochta i gcomhréir le míreanna 66–71 den Chaighdeán seo; (c) cúiteamh ó thríú páirtithe le haghaidh réadmhaoin infheistíochta a lagaíodh, a cailleadh nó a tarscaoileadh, aithnítear é i mbrabús nó caillteanas nuair a thagann sé chun bheith infhála; agus (d) déantar costas na sócmhainní arna n-athchóiriú, arna gceannach nó arna ndéanamh mar athsholáthairtí a chinneadh i gcomhréir le míreanna 20–29 den Chaighdeán seo.

NOCHTADH

Samhail luacha chóir agus samhail chostais

74

Tá feidhm ag na nochtaí thíos anuas orthu sin in IFRS 16. I gcomhréir le IFRS 16, soláthraíonn úinéir réadmhaoine infheistíochta nochtaí léasóirí maidir le léasanna atá déanta aige. Léasaí a shealbhaíonn réadmhaoin infheistíochta mar shócmhainn lena ngabhann ceart úsáide, soláthraíonn sé nochtaí léasóirí mar a cheanglaítear le IFRS 16 agus nochtaí léasóirí mar a cheanglaítear le IFRS 16 maidir le haon léas oibriúcháin arna dhéanamh aige.

75

Nochtfaidh eintiteas an méid a leanas: (a) cé acu a chuireann sé an tsamhail luacha chóir nó an tsamhail chostais i bhfeidhm. (b) [scriosta] (c) nuair is deacair aicmiú a dhéanamh (féach mír 14), na critéir a úsáideann sé chun réadmhaoin infheistíochta a idirdhealú ó réadmhaoin úinéir-áitithe agus ó réadmhaoin arna sealbhú le díol sa ghnáthchúrsa gnó. (d) [scriosta] (e) a mhéid atá luach cóir réadmhaoine infheistíochta (mar a thomhaistear nó mar a nochtar sna ráitis airgeadais) bunaithe ar luacháil arna déanamh ag luachálaí neamhspleách ag a bhfuil cáilíocht ghairmiúil aitheanta ábhartha agus ag a bhfuil taithí le déanaí ar shuíomh agus ar chatagóir na réadmhaoine infheistíochta atá á luacháil. Mura ndearnadh luacháil den sórt sin, nochtfar é sin. (f) na méideanna a aithníodh i mbrabús nó caillteanas le haghaidh: (i) ioncam ó chíos ó réadmhaoin infheistíochta; (ii) caiteachas díreach oibriúcháin (lena n-áirítear deisiúcháin agus cothabháil) a eascraíonn as réadmhaoin infheistíochta lenar gineadh ioncam cíosa le linn na tréimhse; (iii) caiteachas díreach oibriúcháin (lena n-áirítear deisiúcháin agus cothabháil) a eascraíonn as réadmhaoin infheistíochta nár gineadh ioncam cíosa léi le linn na tréimhse; agus (iv) an t-athrú carnach ar luach cóir a aithnítear i mbrabús nó i gcaillteanas ar dhíolachán réadmhaoine infheistíochta, ó chomhthiomsú sócmhainní ina n-úsáidtear an tsamhail chostais, isteach i gcomhthiomsú ina n-úsáidtear an tsamhail luacha chóir (féach mír 32C). (g) gurb ann do shrianta agus an méid srianta ar inréadaitheacht na réadmhaoine infheistíochta nó ar sheoltán agus ar fháltais ó dhiúscairt. (h) oibleagáidí conarthacha chun réadmhaoin infheistíochta a cheannach, a thógáil nó a fhorbairt, nó le haghaidh deisiúchán, cothabhála nó feabhsuithe.

Samhail luacha chóir

76

I dteannta na nochtaí a cheanglaítear le mír 75, eintiteas a chuireann an tsamhail luacha chóir i bhfeidhm i míreanna 33-55, nochtfaidh sé comhréiteach idir suimeanna glanluacha réadmhaoine infheistíochta ag tús agus ag deireadh na tréimhse, ag taispeáint na nithe a leanas: (a) breiseanna, ag nochtadh na mbreiseanna sin ar leithligh a leanann as fáltais agus iad sin a leanann as caiteachas ina dhiaidh sin arna n-aithint i suim ghlanluacha sócmhainne; (b) breiseanna a leanann as fáltais trí chomhcheangail ghnó; (c) sócmhainní a aicmítear mar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol nó a áirítear i ngrúpa diúscartha a aicmítear mar ghrúpa arna shealbhú lena dhíol i gcomhréir le IFRS 5 agus diúscairtí eile; (d) glanghnóthachain nó caillteanais ó choigeartuithe luacha chóir; (e) na glandifríochtaí ráta malairte a eascraíonn as na ráitis airgeadais a aistriú go dtí airgeadra tuairiscithe difriúil, agus as oibríocht eachtrach a aistriú go dtí airgeadra tuairiscithe an eintitis tuairiscithe; (f) aistrithe chuig agus ó fhardail agus réadmhaoin úinéir-áitithe; agus (g) athruithe eile.

77

Nuair a dhéantar luacháil arna fáil le haghaidh réadmhaoin infheistíochta a choigeartú go suntasach chun críche na ráiteas airgeadais, chun comhaireamh dúbailte sócmhainní nó dliteanas a aithnítear mar shócmhainní agus dliteanais ar leithligh a sheachaint mar shampla, faoi mar a thuairiscítear i mír 50, nochtfaidh an t-eintiteas comhréiteach idir an luacháil a fuarthas agus an luacháil choigeartaithe atá áirithe sna ráitis airgeadais, ag taispeáint méid comhiomlán aon dliteanais léasa aitheanta ar leithligh a cuireadh ar ais, agus aon choigeartú suntasach eile.

78

Sna cásanna eisceachtúla dá dtagraítear i mír 53, nuair a thomhaiseann eintiteas réadmhaoin infheistíochta ag úsáid na samhla costais in IAS 16 nó i gcomhréir le IFRS 16, nochtfar leis an gcomhréiteach a cheanglaítear le mír 76 méideanna a bhaineann leis an réadmhaoin infheistíochta sin ar leithligh ó mhéideanna a bhaineann le réadmhaoin infheistíochta eile. Ina theannta sin, nochtfaidh eintiteas: (a) tuairisc ar an réadmhaoin infheistíochta; (b) míniú ar an gcúis nach féidir luach cóir a thomhas go hiontaofa; (c) más féidir, raon na meastachán a bhfuil dóigh ard go mbeidh an luach cóir laistigh de; agus (d) ar dhiúscairt réadmhaoine infheistíochta nach sealbhaítear ag luach cóir: (i) toisc gur dhiúscair an t-eintiteas de réadmhaoin infheistíochta nár sealbhaíodh ag luach cóir; (ii) suim ghlanluacha na réadmhaoine infheistíochta sin tráth an díolacháin; agus (iii) an méid gnóthachain nó caillteanais a aithníodh.

Samhail chostais

79

I dteannta na nochtaí a cheanglaítear le mír 75, eintiteas a chuirfidh an tsamhail chostais i mír 56 i bhfeidhm, nochtfaidh sé: (a) na modhanna dímheasa a úsáidtear; (b) na saolréanna úsáide nó na rátaí dímheasa a úsáidtear; (c) an t-oll-luach de réir na leabhar agus an dímheas carntha (arna chomhiomlánú le caillteanais lagaithe charntha) ag tús agus ag deireadh na tréimhse; (d) réiteach ar shuim ghlanluacha réadmhaoine infheistíochta ag tús agus ag deireadh na tréimhse, ag léiriú na nithe seo a leanas: (i) breiseanna, ag nochtadh ar leithligh na mbreiseanna sin a leanann as fáltais agus iad sin a leanann as caiteachas ina dhiaidh sin a aithnítear mar shócmhainn; (ii) breiseanna a leanann as fáltais trí chomhcheangail ghnó; (iii) sócmhainní a aicmítear mar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol nó a áirítear i ngrúpa diúscartha a aicmítear mar ghrúpa arna shealbhú lena dhíol i gcomhréir le IFRS 5 agus diúscairtí eile; (iv) dímheas; (v) an méid caillteanas lagaithe arna n-aithint, agus na méid caillteanas lagaithe arna n-aisiompú, le linn na tréimhse i gcomhréir le IAS 36; (vi) na glandifríochtaí ráta malairte a eascraíonn as na ráitis airgeadais a aistriú go dtí airgeadra tuairiscithe difriúil, agus as oibríocht eachtrach a aistriú go dtí airgeadra tuairiscithe an eintitis tuairiscithe; (vii) aistrithe chuig agus ó fhardail agus réadmhaoin úinéir-áitithe; agus (viii) athruithe eile. (e) luach cóir réadmhaoine infheistíochta. Sna cásanna eisceachtúla ar a dtugtar tuairisc i mír 53, nuair nach féidir le heintiteas luach cóir na réadmhaoine infheistíochta a thomhas go hiontaofa, nochtfaidh sé: (i) tuairisc ar an réadmhaoin infheistíochta; (ii) míniú ar an gcúis nach féidir luach cóir a thomhas go hiontaofa; agus (iii) más féidir, raon na meastachán a bhfuil dóigh ard go mbeidh an luach cóir laistigh de.

FORÁLACHA IDIRTHRÉIMHSEACHA

Samhail luacha chóir

80

Eintiteas a chuir IAS 40 (2000) i bhfeidhm roimhe seo agus a thoghann den chéad uair roinnt de na leasanna réadmhaoine incháilithe nó iad uile a aicmiú agus cuntas a choinneáil orthu, leasanna arna sealbhú faoi léasanna oibriúcháin mar réadmhaoin infheistíochta, aithneoidh an t-eintiteas éifeacht na rogha sin mar choigeartú ar iarmhéid tosaigh na dtuilleamh coimeádta don tréimhse ina ndéantar an rogha den chéad uair. Anuas air sin: (a) má rinne an t-eintiteas nochtadh go poiblí roimhe sin (i ráitis airgeadais nó ar shlí eile) maidir le luach cóir na leasanna réadmhaoine sin i dtréimhsí níos luaithe (arna dtomhas ar bhonn a chomhlíonann an sainmhíniú maidir le luach cóir in IFRS 13), spreagtar an t-eintiteas, ach ní cheanglaítear air: (i) iarmhéid tosaigh na dtuilleamh coimeádta a choigeartú le haghaidh na tréimhse is túisce arna cur i láthair dar nochtadh luach cóir den sórt sin go poiblí; agus (ii) faisnéis chomparáideach a athshonrú le haghaidh na dtréimhsí sin; agus (b) murar nocht an t-eintiteas an fhaisnéis a thuairiscítear in (a) roimhe seo go poiblí, ní athshonróidh sé faisnéis chomparáideach agus nochtfaidh sé an fíoras sin.

81

Ceanglaítear leis an gCaighdeán seo láimhseáil atá difriúil leis an gceann a cheanglaítear le IAS 8. Ceanglaítear le IAS 8 go ndéanfaí faisnéis chomparáideach a athshonrú mura bhfuil athráiteas den sórt sin dofheidhmithe.

82

Nuair a chuireann eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm ar dtús, áirítear leis an gcoigeartú ar iarmhéid tosaigh na dtuilleamh coimeádta athaicmiú aon mhéid arna shealbhú i mbarrachas athluachála le haghaidh réadmhaoin infheistíochta.

Samhail chostais

83

Tá feidhm ag IAS 8 maidir le haon athrú ar bheartais chuntasaíochta a dhéantar nuair a chuireann eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm ar dtús agus nuair a roghnaíonn sé an tsamhail chostais a úsáid. Áirítear le héifeacht an athraithe ar bheartais chuntasaíochta athaicmiú aon mhéid arna shealbhú i mbarrachas athluachála le haghaidh réadmhaoin infheistíochta.

84

Ceanglais mhíreanna 27–29 maidir le tomhas tosaigh réadmhaoine infheistíochta arna fáil i malartú idirbhirt sócmhainní, ní chuirfear i bhfeidhm iad go hionchasach iad ach amháin maidir le hidirbhearta amach anseo.

Comhcheangail Ghnó

84A

Le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla 2011–2013 arna eisiúint i mí na Nollag 2013, cuireadh mír 14A leis agus cuireadh ceannteideal roimh mhír 6. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm go hionchasach le haghaidh éadálacha de réadmhaoin infheistíochta ó thús na chéad tréimhse dá nglacann sé an leasú sin. Dá dhroim sin, ní dhéanfar coigeartú ar an gcuntasaíocht le haghaidh réadmhaoin infheistíochta a fuarthas i réamhthréimhsí. Mar sin féin, féadfaidh eintiteas roghnú an leasú a chur i bhfeidhm ar éadálacha de réadmhaoin infheistíochta a tharla roimh thús na tréimhse bliantúla tosaigh a tharla ar an dáta éifeachtach nó ina dhiaidh sin má tá an fhaisnéis is gá chun an leasú a chur i bhfeidhm ar na hidirbhearta níos luaithe sin ar fáil don eintiteas agus sa chás sin amháin.

IFRS 16

84B

Eintiteas a chuireann IFRS 16, agus a leasuithe gaolmhara i bhfeidhm maidir leis an gCaighdeán seo, cuirfidh sé na ceanglais maidir le haistriú i bhFoscríbhinn C de IFRS 16 i bhfeidhm ar a réadmhaoin infheistíochta arna sealbhú mar shócmhainn lena ngabhann ceart úsáide.

Aistrithe de Réadmhaoin infheistíochta

84C

Le hAistrithe de Réadmhaoin Infheistíochta (Leasuithe ar IAS 40), arna eisiúint i mí na Nollag 2016, leasaíodh míreanna 57–58. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm ar athruithe ar úsáid a tharla ag tús na tréimhse tuairiscithe bliantúla ina gcuireann an t-eintiteas na leasuithe i bhfeidhm ar dtús, nó ina dhiaidh (dáta an chur i bhfeidhm tosaigh). Ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh, déanfaidh eintiteas measúnú arís ar aicmiú réadmhaoine arna sealbhú ar an dáta sin agus, más infheidhme, déanfaidh sé athaicmiú ar réadmhaoin a chuirfidh míreanna 7–14 i bhfeidhm mar léiriú ar na coinníollacha a bheidh i bhfeidhm ar an dáta sin.

84D

D’ainneoin na gceanglas i mír 84C, ceadaítear d’eintiteas na leasuithe a chur i bhfeidhm ar mhíreanna 57–58 go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 más féidir é sin a dhéanamh gan breathnú siar, agus an uair sin amháin.

84E

Má dhéanann eintiteas, i gcomhréir le mír 84C, athaicmiú ar réadmhaoin ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh, déanfaidh eintiteas: (a) cuntas a choinneáil ar an athaicmiú ag cur na gceanglas i míreanna 59–64 i bhfeidhm. Agus míreanna 59–64 á gcur i bhfeidhm, déanfaidh eintiteas na nithe a leanas: (i) léifidh sé aon tagairt don dáta maidir le hathrú ar úsáid mar an dáta cur i bhfeidhm tosaigh; agus (ii) aithneoidh sé aon mhéid a d’aithneofaí, i gcomhréir le míreanna 59–64, i mbrabús nó caillteanas mar choigeartú ar iarmhéid tosaigh na dtuilleamh coimeádta ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh. (b) nochtfaidh sé na méideanna arna n-athaicmiú chuig, nó ó, réadmhaoin infheistíochta, i gcomhréir le mír 84C. Nochtfaidh an t-eintiteas na méideanna sin arna n-athaicmiú mar chuid de réiteach shuim ghlanluacha na réadmhaoine infheistíochta ag tús agus ag deireadh na tréimhse mar a cheanglaítear le míreanna 76 agus 79.

DÁTA ÉIFEACHTACH

85

Cuirfidh eintiteas an caighdeán seo i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2005 nó ina dhiaidh sin. Moltar cur i bhfeidhm níos luaithe a dhéanamh. Má chuireann eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir le tréimhse a thosaíonn roimh an 1 Eanáir 2005, nochtfaidh sé an méid sin.

85A

Le IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais (arna athbhreithniú in 2007) leasaíodh an téarmaíocht a úsáidtear ar fud IFRSanna. Ina theannta sin leasaíodh mír 62 leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

85B

Leasaíodh míreanna 8, 9, 48, 53, 54 agus 57, scriosadh mír 22 agus cuireadh míreanna 53A agus 53B leis le Feabhsuithe ar IFRSanna arna eisiúint i mí na Bealtaine 2008. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2009 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear d’eintiteas na leasuithe a chur i bhfeidhm maidir le réadmhaoin infheistíochta atá á tógáil ó aon dáta roimh an 1 Eanáir 2009 ar choinníoll gur tomhaiseadh luachanna córa na réadmhaoin infheistíochta a bhí á dtógáil ar na dátaí sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin agus an tráth céanna cuirfidh sé i bhfeidhm na leasuithe ar mhíreanna 5 agus 81E de IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh.

85C

Le IFRS 13, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh an sainmhíniú ar luach cóir i mír 5, leasaíodh míreanna 26, 29, 32, 40, 48, 53, 53B, 78–80 agus mír 85B agus scriosadh míreanna 36–39, 42–47, 49, 51 agus mír 75(d). Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 13 i bhfeidhm.

85D

Le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla 2011–2013 arna eisiúint i mí na Nollag 2013 cuireadh ceannteidil leis roimh mhír 6 agus tar éis mhír 84 agus cuireadh mír 14A agus mír 84A leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Iúil 2014 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

85E

Le IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2014, leasaíodh mír 3(b), míreanna 9, 67 agus 70. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 15 á chur i bhfeidhm aige.

85F

Le IFRS 16, a eisíodh i mí Eanáir 2016, leasaíodh raon feidhme IAS 40 trí réadmhaoin infheistíochta a shainiú le réadmhaoin infheistíochta faoi úinéireacht agus réadmhaoin infheistíochta arna sealbhú ag léasaí mar shócmhainn lena ngabhann ceart úsáide araon a áireamh. Le IFRS 16 leasaíodh míreanna 5, 7, 8, 9, 16, 20, 30, 41, 50, 53, mír 53A, míreanna 54, 56, 60, 61, 62, 67, 69, 74, 75, 77 agus 78, cuireadh mír 19A, mír 29A, mír 40A agus mír 84B leis agus a cheannteideal gaolmhar agus scriosadh míreanna 3, 6, 25, 26 agus 34. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 16 á chur i bhfeidhm aige.

85G

Le hAistrithe Réadmhaoine Infheistíochta (Leasuithe ar IAS 40), arna eisiúint i mí na Nollag 2016, leasaíodh míreanna 57–58 agus cuireadh míreanna 84C–84E leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2018 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

85H

Le IFRS 17, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2017, leasaíodh mír 32B. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm agus IFRS 17 á chur i bhfeidhm aige.

AISTARRAINGT IAS 40 (2000)

86

Cuirtear an Caighdeán seo in ionad IAS 40 Réadmhaoin Infheistíochta (arna eisiúint in 2000).

CAIGHDEÁN CUNTASAÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA 41

Talmhaíocht

CUSPÓIR

Is é is cuspóir don chaighdeán seo an cur chuige cuntasaíochta agus na nochtaí a bhaineann le gníomhaíocht talmhaíochta a fhorordú.

RAON FEIDHME

1

Cuirfear an Caighdeán seo i bhfeidhm chun cuntas a choinneáil orthu seo a leanas nuair a bhaineann siad le gníomhaíocht talmhaíochta: (a) sócmhainní bitheolaíochta, ach amháin plandaí iompair; (b) táirgí talmhaíochta ag pointe a mbuainte; agus (c) deontas rialtais arna gcumhdach ag míreanna 34 agus 35.

2

Níl feidhm ag an gCaighdeán seo maidir leis an méid seo a leanas: (a) talamh a bhaineann le gníomhaíocht talmhaíochta (féach IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh agus IAS 40 Réadmhaoin Infheistíochta). (b) plandaí iompair a bhaineann le gníomhaíocht talmhaíochta (féach IAS 16). Mar sin féin, tá feidhm ag an gCaighdeán seo maidir leis an táirge ar na plandaí iompair sin. (c) deontas rialtais a bhaineann le plandaí iompair (féach IAS 20 Cuntasaíocht um Dheontais Rialtais agus um Nochtadh Cúnamh Rialtais). (d) sócmhainní doláimhsithe a bhaineann le gníomhaíocht talmhaíochta (féach IAS 38 Sócmhainní Doláimhsithe). (e) sócmhainní lena ngabhann ceart úsáide a eascraíonn as léas ar thalamh a bhaineann le gníomhaíocht talmhaíochta (féach IFRS 16 Léasanna).

3

Cuirtear an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir le táirgí talmhaíochta, arb é an táirge buainte de shócmhainní bitheolaíocha an eintitis é, ag pointe a mbuainte. Cuirtear IAS 2 Fardail nó Caighdeán eile is infheidhme i bhfeidhm ina dhiaidh sin. Dá réir sin, ní dhéileálann an Caighdeán seo le táirgí talmhaíochta a phróiseáil tar éis a mbuainte; caora fíniúna arna bpróiseáil ag fíoncheannaí a d’fhás na caora fíniúna mar shampla chun fíon a dhéanamh astu. Cé go bhféadfadh sé gur síneadh loighciúil agus nádúrtha ar ghníomhaíocht talmhaíochta í an phróiseáil sin, agus go bhféadfadh roinnt cosúlachta a bheith ag na teagmhais a tharlaíonn le claochlú bitheolaíoch, ní áirítear próiseáil den sórt sin laistigh den sainmhíniú ar ghníomhaíocht talmhaíochta sa Chaighdeán seo.

4

Soláthraítear samplaí sa tábla thíos de shócmhainní bitheolaíocha, táirgí talmhaíochta, agus táirgí a leanann as próiseáil tar éis a mbuainte: Sócmhainní bitheolaíocha Táirgí talmhaíochta Táirgí a leanann as próiseáil tar éis buainte Olann Caorach Olann Snáithe, cairpéad Crainn i bplandáil adhmaid Crainn a leagadh Loig, crainn leagtha Eallach déiríochta Bainne Cáis Muca Conablach Ispíní, liamháis leasaithe Plandaí cadáis Cadás lománaithe Snáithe, éadach Cána siúcra Cána buainte Siúcra Plandaí tobac Duilleoga pioctha Tobac leasaithe Sceacha tae Duilleoga pioctha Tae Fíniúnacha Fíonchaora pioctha Fíon Crainn torthaí Torthaí pioctha Torthaí próiseáilte Pailmeacha ola Torthaí pioctha Ola pailme Crainn rubair Laitéis buainte Táirgí rubair Comhlíonann roinnt plandaí, mar shampla, sceacha tae, fíniúnacha, ola pailme agus crainn rubair, an sainmhíniú ar phlanda iompair de ghnáth agus tá siad faoi raon feidhme IAS 16. Tá na táirgí a fhásann ar phlandaí iompair, áfach, mar shampla, duilleoga tae, fíonchaora, torthaí ola pailme agus laitéis, faoi raon feidhme IAS 41.

SAINMHÍNITHE

Sainmhínithe a bhaineann leis an talmhaíocht

5

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo in éineacht leis na bríonna a shonraítear:   Is éard is gníomhaíocht talmhaíochta ann an bhainistíocht a dhéanann eintiteas ar chlaochlú bitheolaíoch agus ar bhuaint sócmhainní bitheolaíochta le díol nó le tiontú ina dtáirgí talmhaíochta nó ina sócmhainní bitheolaíochta breise.   Is éard is táirgí talmhaíochta ann, táirgí bainte de shócmhainní bitheolaíocha an eintitis.   Is éard is planda iompair ann planda beo: (a) a úsáidtear chun táirgí talmhaíochta a tháirgeadh nó a sholáthar; (b) a bhfuil coinne leis go n-iompróidh sé táirgí ar feadh níos mó ná aon tréimhse amháin; agus (c) agus gur beag dóchúlacht atá ann go ndíolfar é mar tháirge talmhaíochta, ach amháin i gcás díolacháin draimh theagmhasaigh.   Is éard is sócmhainn bhitheolaíoch ann ainmhí nó planda beo.   Cuimsítear le claochlú bitheolaíoch próisis fáis, meathlúcháin, táirgeachta, agus tuismeadh lena ndéantar athruithe cáilíochtúla nó cainníochtúla ar shócmhainn bhitheolaíoch.   Is éard is costais a bhaineann le díol ann na costais incriminteacha atá inchurtha go díreach i leith diúscairt sócmhainne, gan costais maoiniúcháin agus cánacha ioncaim san áireamh.   Is éard is grúpa sócmhainní bitheolaíochta ann comhiomlánú d’ainmhithe nó plandaí beo comhchosúla.   Is éard is buaint ann táirgí a dhí-astú ó shócmhainn bhitheolaíoch nó scor de phróisis beatha sócmhainne bitheolaíche.

5A

Ní plandaí iompair iad seo a leanas: (a) plandaí arna gcur le buaint mar tháirgí talmhaíochta (crainn a fhástar le húsáid mar adhmad, mar shampla); (b) plandaí arna gcur chun táirgí talmhaíochta a tháirgeadh nuair atá níos mó ná dóchúlacht chaol ann go mbuainfidh agus go ndíolfaidh an t-eintiteas an planda mar tháirge talmhaíochta freisin, seachas díolachán de dhramhaíl theagmhasach (crainn a chuirtear de bharr a gcuid torthaí agus a gcuid adhmaid araon, mar shampla); agus (c) barra bliantúla (grán buí agus cruithneacht, mar shampla).

5B

Nuair nach n-úsáidtear plandaí iompair a thuilleadh chun táirgí a dhéanamh d’fhéadfaí iad a ghearradh agus a dhíol mar dhramhaíl, mar shampla, le húsáid mar chonnadh. Ní chuirfeadh díolachán dramhaíola teagmhasaí den sórt sin cosc ar an bplanda an sainmhíniú maidir le planda iompair a chomhlíonadh.

5C

Is sócmhainn bhitheolaíoch an táirge a fhásann ar phlandaí iompair.

6

Cumhdaíonn gníomhaíocht talmhaíochta raon éagsúil gníomhaíochtaí; beostoc a thógáil, foraoiseacht, barr a chur go bliantúil nó go hilbhliantúil, úlloird agus plandálacha a chur, bláthadóireacht, agus dobharshaothrú (lena n-áirítear feirmeoireacht éisc). Tá gnéithe coiteann áirithe laistigh den éagsúlacht sin: (a) An cumas athrú. Tá ainmhithe agus plandaí beo in ann claochlú bitheolaíoch a dhéanamh; (b) Bainistíocht ar athrú. Éascaíonn bainistíocht claochlú bitheolaíoch trí choinníollacha a fheabhsú, nó a chobhsú ar a laghad, coinníollacha is gá ionas go dtarlóidh an próiseas (leibhéil chothaitheach, taise, teocht, torthúlacht, agus solas mar shampla). Déantar idirdhealú le bainistíocht den sórt sin idir gníomhaíocht talmhaíochta agus gníomhaíochtaí eile. Ní gníomhaíocht talmhaíochta mar shampla buaint ó fhoinsí neamhbhainistithe (amhail iascaireacht aigéin agus dífhoraoisiú); agus (c) Athrú a thomhas. An t-athrú ar cháilíocht (fiúntas géiniteach, dlús, aibíocht, cumhdach saille, ábhar próitéine, agus neart snáithín mar shampla) nó ar chainníocht (sliocht, meáchan, méadar ciúbach, fad nó trastomhas snáithín, agus an líon bachlóg, mar shampla) arna ndéanamh de bharr claochlú bitheolaíoch nó buainte, déantar é a thomhas agus a fhaire mar ghnáthfheidhm bhainistíochta.

7

Leanann na cineálacha seo a leanas torthaí as claochlú bitheolaíoch: (a) athruithe ar shócmhainní trí (i) fás (méadú ar chainníocht nó feabhas ar cháilíocht ainmhí nó planda), (ii) meathlúchán (laghdú ar chainníocht nó trochlú ar cháilíocht ainmhí nó planda), nó (iii) tuismeadh (tuilleadh ainmhithe nó plandaí beo a chruthú); nó (b) táirgí talmhaíochta amhail laitéis, duilleoga tae, olann, agus bainne a tháirgeadh.

Sainmhínithe ginearálta

8

Úsáidtear na téarmaí seo a leanas sa Chaighdeán seo in éineacht leis na bríonna a shonraítear:   Is ionann an tsuim ghlanluacha agus an méid ag a n-aithnítear sócmhainn sa ráiteas maidir le staid airgeadais.   Is éard is luach cóir ann an praghas a gheofaí chun sócmhainn a dhíol nó an praghas a d’íocfaí chun dliteanas a aistriú in idirbheart ordúil idir rannpháirtithe sa mhargadh ar dháta an tomhais. (Féach IFRS 13 Tomhas Luach Cóir.)   Tá deontais rialtais mar a shainmhínítear iad in IAS 20.

9

[Scriosta]

AITHEANTAS AGUS TOMHAS

10

Déanfaidh eintiteas sócmhainn bhitheolaíoch nó táirgí talmhaíochta a aithint: (a) nuair a rialaíonn an t-eintiteas an tsócmhainn de thoradh teagmhais roimhe seo; (b) nuair is dóchúil go sreabhfaidh tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo atá bainteach leis an tsócmhainn chuig an eintiteas; agus (c) nuair is féidir luach cóir nó costas na sócmhainne a thomhas go hiontaofa, agus an uair sin amháin.

11

I ngníomhaíocht talmhaíochta, féadfar rialú a fheiceáil trí, mar shampla, úinéireacht dhlíthiúil ar eallach agus brandáil nó marcáil eile an eallaigh ar éadáil, bhreith, nó ar scoitheadh dóibh. Déantar measúnú ar na tairbhí amach anseo de ghnáth trí na saintréithe fisiceacha suntasacha a thomhas.

12

Tomhaisfear sócmhainn bhitheolaíoch ar aitheantas tosaigh agus ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe ar a luach cóir lúide costais a bhaineann le díol, ach amháin sa chás ar a dtugtar tuairisc i mír 30 i gcás nach féidir an luach cóir a thomhas go hiontaofa.

13

Táirgí talmhaíochta arna mbuaint ó shócmhainní bitheolaíochta eintitis, déanfar iad a thomhas ar a luach cóir lúide costais a bhaineann le díol ag pointe na buainte. Is ionann tomhas den sórt sin agus an costas ar an dáta nuair a chuirtear Fardail IAS 2 nó caighdeán eile is infheidhme i bhfeidhm.

14

[Scriosta]

15

Féadfar an tomhas luach cóir a dhéanfar ar shócmhainn bhitheolaíoch nó ar tháirgí talmhaíochta a éascú trí shócmhainní bitheolaíochta nó táirgí talmhaíochta a ghrúpáil de réir saintréithe suntasacha; de réir aoise nó cáilíochta, mar shampla. Roghnaíonn eintiteas na saintréithe a chomhfhreagraíonn do na saintréithe a úsáideadh sa mhargadh mar bhunús praghsála.

16

Déanann eintitis conarthaí go minic chun a gcuid sócmhainní bitheolaíochta nó a dtáirgí talmhaíochta a dhíol ar dháta sa todhchaí. Ní gá do phraghsanna conartha a bheith ábhartha chun an luach cóir a thomhas, toisc go léiríonn an luach cóir na dálaí margaidh reatha a dhéanfadh ceannaitheoirí agus díoltóirí atá rannpháirteach sa mhargadh in idirbheart. Mar thoradh air sin, ní dhéantar luach cóir sócmhainne bitheolaíche nó táirgí talmhaíochta a choigeartú toisc gurb ann do chonradh. I roinnt cásanna, d’fhéadfadh sé gur conradh dochraideach é an conradh chun sócmhainn bhitheolaíoch nó táirgí talmhaíochta a dhíol, mar a shainmhínítear in IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha. Tá feidhm ag IAS 37 maidir le conarthaí dochraideacha.

17-21 bliana

[Scriosta]

22

Ní áiríonn eintiteas aon sreabhadh airgid chun na sócmhainní a mhaoiniú nó chun sócmhainní bitheolaíochta a athbhunú tar éis a mbuainte (an costas maidir le crainn a athphlandú i bhfáschoill tar éis a mbuainte, mar shampla).

23

[Scriosta]

24

D’fhéadfaí an luach cóir a neasú leis an gcostas uaireanta, go háirithe: (a) nuair is beag claochlú bitheolaíoch a tharla ó tabhaíodh an costas tosaigh (síológa a plandáladh láithreach roimh dheireadh tréimhse tuairiscithe nó beostoc a fuarthas as an nua, mar shampla); nó (b) nuair nach bhfuil coinne leis go mbeidh an tionchar a bheidh ag an gclaochlú bitheolaíoch ábhartha (le haghaidh an fháis tosaigh mar shampla i dtimthriall táirgeachta plandála péine 30 bliain, mar shampla).

25

Bíonn sócmhainní bitheolaíochta ceangailte go fisiceach le talamh go minic (crainn i bhfáschoill mar shampla). D’fhéadfadh sé nach mbeadh aon mhargadh ar leithligh ann le haghaidh sócmhainní bitheolaíochta atá ceangailte leis an talamh ach d’fhéadfadh margadh gníomhach a bheith ann le haghaidh na gcomhshócmhainní, is é sin, le haghaidh na sócmhainní bitheolaíochta, talamh amh, agus feabhsuithe ar an talamh, mar phacáiste. Féadfaidh eintiteas faisnéis maidir leis na comhshócmhainní a úsáid chun luach cóir na sócmhainní bitheolaíochta a thomhas. D’fhéadfaí luach cóir talún aimhe agus feabhsuithe talún a asbhaint as luach cóir na gcomhshócmhainní mar shampla chun teacht ar luach cóir na sócmhainní bitheolaíochta.

Gnóthachain agus caillteanais

26

Gnóthachan nó caillteanas ag eascairt as aitheantas tosaigh sócmhainne bitheolaíche ar luach cóir lúide costais a bhaineann le díol agus ó athrú ar luach cóir lúide costais a bhaineann le díol sócmhainne bitheolaíche, áireofar iad i mbrabús nó caillteanas don tréimhse ina dtarlaíonn siad.

27

D’fhéadfadh caillteanas eascairt as aitheantas tosaigh sócmhainne bitheolaíche, toisc go n-asbhaintear costais a bhaineann le díol chun luach cóir lúide costais a bhaineann le díol sócmhainne bitheolaíche a chinneadh. D’fhéadfadh gnóthachan eascairt as aitheantas tosaigh sócmhainne bitheolaíche, amhail nuair a bheirtear lao.

28

Gnóthachan nó caillteanas a eascraíonn as aitheantas tosaigh táirgí talmhaíochta ar luach cóir lúide costais a bhaineann le díol, áireofar iad i mbrabús nó caillteanas don tréimhse ina n-eascraíonn siad.

29

D’fhéadfadh gnóthachan nó caillteanas eascairt as aitheantas tosaigh táirgí talmhaíochta de thoradh buainte.

Nuair nach bhfuiltear ábalta luach cóir a thomhas go hiontaofa

30

Is ann do thoimhde gur féidir luach cóir a thomhas go hiontaofa le haghaidh sócmhainn bhitheolaíoch. Ní féidir an toimhde sin a bhréagnú áfach ach amháin ar aitheantas tosaigh le haghaidh sócmhainn bhitheolaíoch nach bhfuil margadhphraghsanna luaite ar fáil di agus dá gcinntear go follasach nach féidir brath ar thoisí luach cóir malartacha. I gcás den sórt sin, tomhaisfear an tsócmhainn bhitheolaíoch sin ar a costas lúide aon dímheas carntha agus aon chaillteanas lagaithe carntha. A luaithe is a bhíonn luach cóir sócmhainne bitheolaíche den sórt sin intomhaiste go hiontaofa, tomhaisfidh eintiteas é ar a luach cóir lúide costais a bhaineann le díol. A luaithe is a chomhlíonann sócmhainn bhitheolaíoch neamhreatha na critéir atá le haicmiú mar arna sealbhú le díol (nó atá áirithe i ngrúpa diúscartha atá aicmithe mar arna sealbhú le díol) i gcomhréir le IFRS 5 Sócmhainní Neamhreatha Arna Sealbhú le Díol agus Oibríochtaí Scortha, glactar leis gur féidir luach cóir a thomhas go hiontaofa.

31

Ní féidir an toimhde i mír 30 a bhréagnú ach amháin ar aitheantas tosaigh. Eintiteas a thomhais sócmhainn bhitheolaíoch roimhe seo ar a luach cóir lúide costais a bhaineann le díol, leanann sé ag tomhas na sócmhainne bitheolaíche ar a luach cóir lúide costais a bhaineann le díol go dtí go ndéantar í a dhiúscairt.

32

I ngach cás, tomhaiseann eintiteas táirgí talmhaíochta ag pointe a mbuainte ar a luach cóir lúide costais a bhaineann le díol. Léirítear leis an gcaighdeán sin an tuairim gur féidir luach cóir táirgí talmhaíochta ag pointe a mbuainte a thomhas go hiontaofa i gcónaí.

33

Agus an costas, dímheas carntha agus caillteanais lagaithe charntha á gcinneadh, breithníonn eintiteas IAS 2, IAS 16 agus IAS 36 Lagú Sócmhainní.

DEONTAIS RIALTAIS

34

Deontas rialtais neamhchoinníollach a bhaineann le sócmhainn bhitheolaíoch arna tomhas ar a luach cóir lúide costais a bhaineann le díol, aithneofar é i mbrabús nó caillteanas nuair a thagann an deontas rialtais chun bheith infhála agus an uair sin amháin.

35

Má bhíonn coinníollacha ag baint le deontas rialtais a bhaineann le sócmhainn bhitheolaíoch arna tomhas ar a luach cóir lúide costais a bhaineann le díol, lena n-áirítear nuair a cheanglaítear le deontas rialtais ar eintiteas gan a bheith ag gabháil do ghníomhaíocht talmhaíochta shonrach, aithneoidh eintiteas an deontas rialtais i mbrabús nó caillteanas nuair a chomhlíontar na coinníollacha atá i gceangal leis an deontas rialtais agus an uair sin amháin.

36

Bíonn éagsúlacht ag baint leis na téarmaí agus coinníollacha i ndeontais rialtais. D’fhéadfaí a chur de cheangal ar eintiteas le deontas mar shampla feirmeoireacht a dhéanamh i suíomh áirithe ar feadh 5 bliana agus d’fhéadfaí a cheangal ar an eintiteas an deontas uile a thabhairt ar ais má dhéanann sé feirmeoireacht ar feadh tréimhse níos giorra ná 5 bliana. Sa chás sin, ní aithnítear an deontas i mbrabús nó caillteanas go dtí go mbeidh na 5 bliana caite. Mar sin féin, má cheadaíonn téarmaí an deontais go gcoinneofar cuid de de réir an ama atá imithe in éag, aithníonn an t-eintiteas an chuid sin i mbrabús nó caillteanas de réir mar a imíonn an t-am.

37

Má bhaineann deontas rialtais le sócmhainn bhitheolaíoch arna tomhas ar a costas lúide aon dímheas carntha agus aon chaillteanas lagaithe carntha (féach mír 30), cuirtear IAS 20 i bhfeidhm.

38

Ceanglaítear leis an gcaighdeán seo go ndéanfaí láimhseáil atá difriúil le IAS 20, má bhaineann deontas rialtais le sócmhainn bhitheolaíoch arna tomhas ar a luach cóir lúide costais a bhaineann le díol nó má cheanglaítear le deontas rialtais ar eintiteas gan a bheith ag gabháil do ghníomhaíocht talmhaíochta shonrach. Ní chuirtear IAS 20 i bhfeidhm ach amháin maidir le deontas rialtais a bhaineann le sócmhainn bhitheolaíoch arna tomhas ar a costas lúide aon dímheas carntha agus aon chaillteanas lagaithe carntha.

NOCHTADH

39

[Scriosta]

Ginearálta

40

Nochtfaidh eintiteas an gnóthachan nó an caillteanas comhiomlán a eascróidh le linn na tréimhse reatha as aitheantas tosaigh sócmhainní bitheolaíochta agus táirgí talmhaíochta agus as an athrú ar luach cóir lúide costais a bhaineann le díol sócmhainní bitheolaíochta.

41

Soláthróidh eintiteas tuairisc ar gach grúpa sócmhainní bitheolaíochta.

42

D’fhéadfadh an nochtadh a cheanglaítear le mír 41 a bheith i bhfoirm cur síos mionsonraithe nó tuairisc chainníochtúil.

43

Spreagtar eintiteas chun tuairisc chainníochtúil a sholáthar ar gach grúpa sócmhainní bitheolaíochta, ag idirdhealú idir sócmhainní intomhalta agus sócmhainní bitheolaíochta iompair nó idir sócmhainní bitheolaíochta aibí agus neamhaibí, de réir mar is iomchuí. Féadfaidh eintiteas suimeanna glanluacha sócmhainní bitheolaíochta intomhalta agus sócmhainní bitheolaíochta iompair a nochtadh de réir grúpa, mar shampla. Féadfaidh eintiteas na suimeanna glanluacha sin a dheighilt tuilleadh idir sócmhainní aibí agus neamhaibí. Soláthraíonn na hidirdhealuithe sin faisnéis a d’fhéadfadh cuidiú chun measúnú a dhéanamh ar uainiú na sreafaí airgid todhchaí. Nochtann eintiteas an bunús maidir le hidirdhealuithe den sórt sin a dhéanamh.

44

Is éard is sócmhainní bitheolaíocha intomhalta ann na sócmhainní sin atá le baint mar tháirgí talmhaíochta nó le díol mar shócmhainní bitheolaíocha. I measc na samplaí de shócmhainní bitheolaíocha intomhalta tá beostoc atá beartaithe chun feoil a tháirgeadh, beostoc a choinnítear le díol, iasc i bhfeirmeacha, barra amhail grán buí agus cruithneacht, táirgí ar phlanda iompair agus crainn atá á bhfás le haghaidh connadh. Is éard is sócmhainní bitheolaíocha iompair ann na sócmhainní sin nach sócmhainní bitheolaíocha intomhalta iad; mar shampla, beostoc óna dtáirgtear bainne agus crainn torthaí óna mbuaintear torthaí. Ní táirgí talmhaíochta iad sócmhainní bitheolaíochta iompair ach coinnítear iad, ina ionad sin, chun táirgí a iompar.

45

D’fhéadfaí sócmhainní bitheolaíochta a aicmiú mar shócmhainní bitheolaíochta aibí nó mar shócmhainní bitheolaíochta neamhaibí. Is éard atá i gceist le sócmhainní bitheolaíocha aibí na sócmhainní sin a bhfuil sonraíochtaí inbhuainte bainte amach acu (maidir le sócmhainní bitheolaíocha intomhalta) nó ar féidir leo buainte tráthrialta a chothú (maidir le sócmhainní bitheolaíocha iompair).

46

Mura nochtar in áit éigin eile iad i bhfaisnéis a fhoilsítear in éineacht leis na ráitis airgeadais, nochtfaidh eintiteas na nithe a leanas: (a) cineál a chuid gníomhaíochtaí lena mbaineann gach grúpa sócmhainní bitheolaíochta; agus (b) bearta nó meastacháin neamhairgeadais de chainníochtaí fisiceacha: (i) gach grúpa de shócmhainní bitheolaíochta an eintitis ag deireadh na tréimhse; agus (ii) aschur táirgí talmhaíochta le linn na tréimhse.

47-48 bliana

[Scriosta]

49

Nochtfaidh eintiteas an méid a leanas: (a) gurb ann do shócmhainní bitheolaíocha agus suimeanna glanluacha na sócmhainní bitheolaíochta a bhfuil a dteideal srianta, agus suimeanna glanluacha sócmhainní bitheolaíochta a ghealltar mar urrús le haghaidh dliteanas; (b) an méid gealltanas chun sócmhainní bitheolaíocha a fhorbairt nó a fháil; agus (c) straitéisí bainistíochta riosca airgeadais a bhaineann le gníomhaíocht talmhaíochta.

50

Cuirfidh eintiteas réiteach i láthair d’athruithe ar shuim ghlanluacha sócmhainní bitheolaíochta idir tús agus deireadh na tréimhse reatha. Áireofar leis an réiteach: (a) an gnóthachan nó an caillteanas a eascraíonn as athruithe ar luach cóir lúide costais a bhaineann le díol; (b) méaduithe i ngeall ar cheannacháin; (c) laghduithe atá inchurtha i leith díolachán agus sócmhainní bitheolaíochta a aicmítear mar arna sealbhú lena ndíol (nó a áirítear i ngrúpa diúscartha a aicmítear mar arna shealbhú le díol) i gcomhréir le IFRS 5; (d) laghduithe i ngeall ar bhuaint; (e) méaduithe a leanann as comhcheangail ghnó; (f) glandifríochtaí ráta malairte a eascraíonn as ráitis airgeadais a aistriú go dtí airgeadra tuairiscithe difriúil, agus as oibríocht eachtrach a aistriú go dtí airgeadra tuairiscithe an eintitis tuairiscithe; agus (g) athruithe eile.

51

Is féidir le luach cóir lúide costais a bhaineann le díol sócmhainne bitheolaíche athrú i ngeall ar athruithe fisiceacha agus athruithe ar phraghsanna sa mhargadh araon. Tá sé áisiúil nochtadh ar leithligh a dhéanamh ar athruithe fisiceacha agus praghsanna chun breithmheas a thabhairt ar fheidhmíocht na tréimhse reatha agus ar ionchais don todhchaí, go háirithe nuair a bhíonn timthriall táirgeachta de bhreis ar 1 bhliain amháin i gceist. Sna cásanna sin, spreagtar eintiteas nochtadh a dhéanamh, de réir grúpa nó ar shlí eile, maidir leis an méid athraithe ar luach cóir lúide costais a bhaineann le díol atá áirithe i mbrabús nó caillteanas i ngeall ar athruithe fisiceacha agus i ngeall ar athruithe ar phraghsanna. Ní bhíonn an fhaisnéis sin chomh húsáideach nuair a bhíonn an timthriall táirgeachta níos giorra ná 1 bhliain amháin (nuair a bhítear ag tógáil sicíní nó ag fás barr arbhair mar shampla).

52

Tarlaíonn roinnt cineálacha athrú fisiceach de bharr claochlú bitheolaíoch – fás, meathlúchán, táirgeadh, agus tuismeadh, agus tá gach ceann díobh inbhraite agus intomhaiste. Tá gaol díreach ag gach ceann de na hathruithe fisiceacha sin le tairbhí eacnamaíocha a bheidh ann amach anseo. Is athrú fisiceach freisin é athrú ar luach cóir sócmhainne bitheolaíche i ngeall ar bhuaint.

53

Bíonn gníomhaíocht talmhaíochta neamhchosanta ar rioscaí aeráide, galair agus ar rioscaí nádúrtha eile go minic. Má tharlaíonn teagmhas a fhágann go gcruthaítear mír ábhartha ioncaim nó speansais, nochtar cineál agus méid na míre i gcomhréir le IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais. I measc na samplaí de theagmhas den sórt sin tá ráig de ghalar nimhneach, tuile, triomach nó sioc mór, agus plá feithidí.

Nochtaí breise le haghaidh sócmhainní bitheolaíochta i gcás nach féidir luach cóir a thomhas go hiontaofa

54

Má thomhaiseann eintiteas sócmhainní bitheolaíochta ag a gcostas lúide aon dímheas carntha agus aon chaillteanas lagaithe carntha (féach mír 30) ag deireadh na tréimhse, déanfaidh an t-eintiteas nochtadh le haghaidh sócmhainní bitheolaíochta den sórt sin: (a) tuairisc ar na sócmhainní bitheolaíochta; (b) míniú ar an gcúis nach féidir luach cóir a thomhas go hiontaofa; (c) más féidir, raon na meastachán a bhfuil dóigh ard go mbeidh an luach cóir laistigh de; (d) an modh dímheasa a úsáidtear; (e) na saolréanna úsáide nó na rátaí dímheasa a úsáidtear; agus (f) an t-oll-luach de réir na leabhar agus an dímheas carntha (arna chomhiomlánú le caillteanais lagaithe charntha) ag tús agus ag deireadh na tréimhse.

55

Má thomhaiseann eintiteas, le linn na tréimhse reatha, sócmhainní bitheolaíochta ag a gcostas lúide aon dímheas carntha agus aon chaillteanas lagaithe carntha (féach mír 30), nochtfaidh eintiteas aon ghnóthachan nó caillteanas a aithníodh ar dhiúscairt sócmhainní bitheolaíochta den sórt sin agus nochtfar sa réiteach a cheanglaítear le mír 50 méideanna a bhaineann le sócmhainní bitheolaíochta ar leithligh. Ina theannta sin, áireofar sa réiteach na méideanna a leanas atá áirithe i mbrabús nó caillteanas a bhaineann leis na sócmhainní bitheolaíochta sin: (a) caillteanais lagaithe; (b) cealuithe ar chaillteanais lagaithe; agus (c) dímheas.

56

Má thagann luach cóir na sócmhainní bitheolaíochta arna dtomhas roimhe sin ag a gcostas lúide aon dímheas carntha agus aon chaillteanas lagaithe carntha chun bheith intomhaiste go hiontaofa le linn na tréimhse reatha, déanfaidh eintiteas nochtadh maidir leis na sócmhainní bitheolaíochta sin: (a) tuairisc ar na sócmhainní bitheolaíochta; (b) míniú ar an gcúis gur tháinig an luach cóir chun bheith intomhaiste go hiontaofa; agus (c) éifeacht an athraithe.

Deontais rialtais

57

Nochtfaidh eintiteas na nithe a leanas a bhaineann le gníomhaíocht talmhaíochta arna cumhdach leis an gcaighdeán seo: (a) cineál agus méid na ndeontas rialtais a aithnítear sna ráitis airgeadais; (b) coinníollacha nár comhlíonadh agus teagmhais eile atá i gceangal le deontais rialtais; agus (c) laghduithe suntasacha a bhfuil coinne leo ar leibhéal na ndeontas rialtais.

DÁTA ÉIFEACHTACH AGUS TRASDUL

58

Tagann an caighdeán seo i bhfeidhm le haghaidh ráitis airgeadais bhliantúla lena gcumhdaítear tréimhsí dar tús an 1 Eanáir 2003 nó ina dhiaidh sin. Moltar cur i bhfeidhm níos luaithe a dhéanamh. Má chuireann eintiteas an caighdeán seo i bhfeidhm maidir le tréimhsí a thosaíonn roimh an 1 Eanáir 2003, nochtfaidh sé an méid sin.

59

Ní bhunaítear aon fhoráil idirthréimhseach shonrach leis an gcaighdeán seo. Tugtar cuntas ar ghlacadh an chaighdeáin seo i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta.

60

Leasaíodh míreanna 5, 6, 17, 20 agus 21 agus scriosadh mír 14 le Feabhsuithe ar IFRSanna arna eisiúint i mí na Bealtaine 2008. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2009 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

61

Le IFRS 13, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh míreanna 8, 15, 16, 25 agus 30 agus scriosadh míreanna 9, 17–21, 23, 47 agus 48. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 13 i bhfeidhm.

62

Talmhaíocht: Le Plandaí Iompair (Leasuithe ar IAS 16 agus IAS 41), arna eisiúint i mí an Mheithimh 2014, leasaíodh míreanna 1–5, 8, 24 agus 44 agus cuireadh míreanna 5A–5C agus 63 leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2016 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8.

63

Sa tréimhse tuairiscithe nuair a chuirtear Talmhaíocht: Plandaí Iompair (Leasuithe ar IAS 16 agus IAS 41) i bhfeidhm den chéad uair, ní gá d’eintiteas an fhaisnéis chainníochtúil a cheanglaítear le mír 28(f) de IAS 8 maidir leis an tréimhse reatha a nochtadh. An fhaisnéis chainníochtúil a cheanglaítear le mír 28(f) de IAS 8 maidir le gach réamhthréimhse a chuirtear i láthair, áfach, cuirfidh eintiteas an fhaisnéis sin i láthair.

64

Le IFRS 16, arna eisiúint i mí Eanáir 2016, leasaíodh mír 2. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 16 i bhfeidhm.

65

Le Feabhsuithe Bliantúla maidir le Caighdeáin IFRS 2018–2020, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2020, leasaíodh mír 22. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm ar thoisí luach cóir ag tús na tréimhse tuairiscithe bliantúla nó ina dhiaidh sin dar tús an 1 Eanáir 2022 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

CAIGHDEÁN IDIRNÁISIÚNTA UM THUAIRISCIÚ AIRGEADAIS 1

Caighdeáin Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais a Ghlacadh den Chéad Uair

CUSPÓIR

1

Is é cuspóir an IFRS seo a áirithiú go bhfuil ardcháilíocht faisnéise sna chéad ráitis airgeadais de réir na gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais, agus a thuarascálacha airgeadais eatramhacha le haghaidh cuid den tréimhse a chumhdaíonn na ráitis airgeadais sin, agus go bhfuil an fhaisnéis sin: (a) trédhearcach d’úsáideoirí agus inchomparáide le linn gach tréimhse a chuirtear i láthair; (b) ag soláthar túsphointe oiriúnach don chuntasaíocht i gcomhréir le Caighdeáin Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais (IFRSanna); agus (c) gur féidir í a ghiniúint ar chostas nach mó ná na sochair.

RAON FEIDHME

2

Cuirfidh eintiteas an IFRS seo i bhfeidhm: (a) ina chéad ráitis airgeadais de réir na gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais; agus (b) i ngach tuarascáil airgeadais eatramhach, más ann dóibh, ina gcuireann sé i láthair i gcomhréir le IAS 34 Tuairisciú Airgeadais Eatramhach le haghaidh cuid den tréimhse a chumhdaítear ag a chéad ráitis airgeadais de réir na gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais.

3

Is iad na chéad ráitis airgeadais de réir na gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais atá ag eintiteas na chéad ráitis airgeadais bhliantúla ina nglacann an t-eintiteas IFRSanna, trí ráiteas sainráite agus gan chuntar sna ráitis airgeadais sin maidir le comhlíontacht le IFRSanna. Is ráitis airgeadais i gcomhréir le IFRSanna na chéad ráitis airgeadais de réir na gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais atá ag eintiteas má rinne an t-eintiteas, mar shampla: (a) a ráitis airgeadais is déanaí roimhe sin a chur i láthair: (i) i gcomhréir le ceanglais náisiúnta nach bhfuil comhsheasmhach le IFRSanna ar gach slí; (ii) i gcomhréir le IFRSanna ar gach slí, ach amháin nach raibh ráiteas sainráite agus gan chuntar sna ráitis airgeadais gur comhlíonadh IFRSanna leo; (iii) ina raibh ráiteas sainráite comhlíontachta le roinnt IFRSanna, ach ní gach IFRS; (iv) i gcomhréir le ceanglais náisiúnta atá ar neamhréir le IFRSanna, ag úsáid roinnt IFRSanna ar leithligh chun cuntas a choinneáil ar mhíreanna nárbh ann do cheanglais náisiúnta ina leith; nó (v) i gcomhréir le ceanglais náisiúnta, agus comhréiteach roinnt méideanna leis na méideanna arna gcinneadh i gcomhréir le IFRSanna; (b) ráitis airgeadais a ullmhú i gcomhréir le IFRSanna le húsáid go hinmheánach amháin, gan iad a chur ar fáil d’úinéirí an eintitis ná d’aon úsáideoir seachtracha eile; (c) pacáiste tuairiscithe a ullmhú i gcomhréir le IFRSanna chun críocha comhdhlúthaithe gan tacar iomlán de ráitis airgeadais a ullmhú mar a shainmhínítear in IAS 1 Ráitis Airgeadais a Chur i Láthair (arna athbhreithniú in 2007); nó (d) gan ráitis airgeadais a chur i láthair do thréimhsí roimhe seo.

4

Tá feidhm ag an IFRS seo nuair a ghlacann eintiteas IFRSanna den chéad uair. Ní bhíonn feidhm aige sna cásanna seo a leanas, mar shampla: (a) stopann eintiteas ag cur i láthair ráitis airgeadais i gcomhréir le ceanglais náisiúnta, tar éis dó iad a chur i láthair roimhe sin chomh maith le tacar de ráitis airgeadais eile ina raibh ráiteas comhlíontachta sainráite agus gan chuntar maidir le IFRSanna; (b) chuir eintiteas i láthair ráitis airgeadais sa bhliain roimhe sin i gcomhréir le ceanglais náisiúnta agus go raibh sna ráitis airgeadais sin ráiteas comhlíontachta sainráite agus gan chuntar maidir le IFRSanna; nó (c) chuir eintiteas i láthair ráitis airgeadais sa bhliain roimhe sin ina raibh ráiteas comhlíontachta sainráite agus gan chuntar maidir le IFRSanna fiú má cháiligh na hiniúchóirí a dtuarascáil iniúchta ar na ráitis airgeadais sin.

4A

D’ainneoin na ceanglais i míreanna 2 agus 3, eintiteas a chuir IFRSanna i bhfeidhm i dtréimhse tuairiscithe roimhe, ach nach raibh ráiteas comhlíontachta sainráite agus gan chuntar maidir le IFRSanna ina ráitis airgeadais bhliantúla is déanaí, ní mór don eintiteas sin an IFRS seo a chur i bhfeidhm nó sin IFRSanna a chur i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta amhail is dá mba rud é nár scoir an t-eintiteas de IFRSanna a chur i bhfeidhm.

4B

I gcás nach roghnaíonn eintiteas an IFRS seo a chur i bhfeidhm i gcomhréir le mír 4A, cuirfidh an t-eintiteas i bhfeidhm na ceanglais maidir le nochtadh i míreanna 23A–23B de IFRS 1 mar sin féin, anuas ar na ceanglais maidir le nochtadh in IAS 8.

5

Níl feidhm ag an IFRS seo maidir le hathruithe i mbeartais chuntasaíochta arna ndéanamh ag eintiteas a chuireann IFRSanna i bhfeidhm cheana. Tá athruithe den sórt sin faoi réir: (a) ceanglais maidir le hathruithe i mbeartais chuntasaíochta in IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta; agus (b) ceanglais idirthréimhseacha shonracha in IFRSanna eile.

AITHEANTAS AGUS TOMHAS

Ráiteas tosaigh IFRS maidir le staid airgeadais

6

Déanfaidh eintiteas ráiteas tosaigh IFRS maidir le staid airgeadais a ullmhú agus a chur i láthair ar an dáta aistrithe chuig IFRSanna. Seo é an túsphointe le haghaidh a chuntasaíochta i gcomhréir le IFRSanna.

Beartais chuntasaíochta

7

Úsáidfidh eintiteas na beartais chuntasaíochta chéanna ina ráiteas tosaigh IFRS maidir le staid airgeadais agus le linn gach tréimhse a chuirtear i láthair ina chéad ráitis airgeadais de réir na gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais. Beidh na beartais chuntasaíochta sin comhlíontach le gach IFRS atá éifeachtach ag deireadh a chéad tréimhse tuairiscithe IFRS, seachas mar a shonraítear i míreanna 13–19 agus Foscríbhinní B–E.

8

Ní chuirfidh eintiteas i bhfeidhm leaganacha difriúla de IFRSanna a bhí éifeachtach ag dátaí ní ba luaithe. Féadfaidh eintiteas IFRS nua a chur i bhfeidhm nach bhfuil éigeantach go fóill más ceadmhach an IFRS sin a chur i bhfeidhm go luath. Sampla: Cur i bhfeidhm comhsheasmhach an leagain is déanaí de IFRSanna Cúlra Is é an 31 Nollaig 20X5 deireadh chéad tréimhse thuairiscithe IFRS eintiteas A. Cinneann Eintiteas A faisnéis chomparáideach a chur i láthair sna ráitis airgeadais sin ar feadh bliain amháin (féach mír 21). Dá bhrí sin, is é a dháta aistrithe chuig IFRSanna tús gnó an 1 Eanáir 20X4 (nó a chomhionann, deireadh gnó an 31 Nollaig 20X3). Chuir Eintiteas A ráitis airgeadais i láthair i gcomhréir lena GAAP roimhe seo go bliantúil go dtí an 31 Nollaig gach bliain suas leis an 31 Nollaig 20X4 agus an dáta sin san áireamh. Na ceanglais a chur i bhfeidhm Éilítear ar Eintiteas A IFRSanna atá éifeachtach le haghaidh na dtréimhsí sin dar críoch an 31 Nollaig 20X5 a chur i bhfeidhm ó thaobh: (a) a ráiteas tosaigh IFRS maidir le staid airgeadais a ullmhú agus a chur i láthair an 1 Eanáir 20X4; agus (b) a chéad ráiteas maidir leis an staid airgeadais le haghaidh an 31 Nollaig 20X5 (lena n-áirítear méideanna comparáideacha maidir le 20X4), ráiteas ar ioncam cuimsitheach, ráiteas ar athruithe sa chothromas agus ráiteas ar shreafaí airgid le haghaidh na bliana go dtí an 31 Nollaig 20X5 (lena n-áirítear méideanna comparáideacha le haghaidh 20X4) agus nochtaí (lena n-áirítear faisnéis chomparáideach le haghaidh 20X4) a ullmhú agus a chur i láthair. Mura bhfuil IFRS nua éigeantach go fóill ach más ceadmhach é a chur i bhfeidhm go luath, ceadaítear d’eintiteas A, ach ní éilítear air, an IFRS sin a chur i bhfeidhm ina chéad ráitis airgeadais de réir na gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais.

9

Tá feidhm ag na forálacha idirthréimhseacha in IFRSanna eile maidir le hathruithe i mbeartais chuntasaíochta arna ndéanamh ag eintiteas a úsáideann IFRSanna cheana; níl feidhm acu maidir le haistriú glacadóra céaduaire chuig IFRSanna, seachas mar a shonraítear i bhFoscríbhinní B–E.

10

Seachas mar a shainmhínítear i míreanna 13–19 agus Foscríbhinní B–E, déanfaidh eintiteas, ina ráiteas tosaigh IFRS maidir le staid airgeadais: (a) gach sócmhainn agus dliteanas a aithint ar gá a aithint ag IFRSanna; (b) ní aithneoidh siad míreanna mar shócmhainní ná dliteanais mura gceadaíonn IFRSanna aithint den sórt sin; (c) míreanna a athaicmiú a d’aithin sé i gcomhréir le GAAP roimhe seo mar chineál amháin sócmhainne, dliteanais nó gné den chaipiteal gnáthscaireanna, ach ar cineál difriúil sócmhainne, dliteanais nó gné den chaipiteal gnáthscaireanna iad i gcomhréir le IFRSanna; agus (d) IFRSanna a chur i bhfeidhm agus gach sócmhainn agus dliteanas aitheanta á dtomhas.

11

Féadfaidh na beartais chuntasaíochta a úsáideann eintiteas ina ráiteas tosaigh IFRS maidir le staid airgeadais a bheith difriúil leis na beartais sin a d’úsáid sé le haghaidh an dáta chéanna trí úsáid a bhaint as a GAAP roimhe seo. Tagann na coigeartuithe chun cinn mar thoradh ar imeachtaí agus idirbhearta roimh an dáta aistrithe chuig IFRSanna. Dá bhrí sin, aithneoidh eintiteas na coigeartuithe sin go díreach i dtuilleamh coimeádta (nó, más iomchuí, catagóir cothromais eile) an dáta aistrithe chuig IFRSanna.

12

Bunaítear leis an IFRS sin dhá chatagóir de dhíolúintí leis an bprionsabal go gcomhlíonfaidh ráiteas tosaigh IFRS maidir le staid airgeadais eintitis le gach IFRS: (a) le míreanna 14–17 agus Foscríbhinn B, toirmeasctar cur i bhfeidhm cúlghabhálach roinnt gnéithe de IFRSanna eile. (b) Le Foscríbhinní C–E, deonaítear díolúintí ó roinnt ceanglas maidir le IFRSanna eile.

Eisceachtaí ar chur i bhfeidhm cúlghabhálach IFRSanna eile

13

Leis an IFRS seo, toirmeasctar cur i bhfeidhm cúlghabhálach roinnt gnéithe de IFRSanna eile. Leagtar na heisceachtaí sin amach i míreanna 14–17 agus i bhFoscríbhinn B.

Meastacháin

14

Meastacháin eintitis i gcomhréir le IFRSanna an dáta aistrithe chuig IFRSanna, beidh siad comhsheasmhach le meastacháin a rinneadh maidir leis an dáta céanna i gcomhréir leis an GAAP roimhe seo (tar éis coigeartuithe chun aon difríocht i mbeartais chuntasaíochta a léiriú), ach amháin má tá fianaise oibiachtúil ann go raibh earráid sna meastacháin sin.

15

Féadfaidh eintiteas faisnéis a fháil tar éis an dáta aistrithe chuig IFRSanna maidir le meastacháin a rinne sé faoin GAAP roimhe seo. I gcomhréir le mír 14, caithfidh eintiteas leis an bhfaisnéis sin a fhaigheann sé ar an mbealach céanna le himeachtaí neamhchoigeartúcháin tar éis na tréimhse tuairiscithe i gcomhréir le IAS 10 Imeachtaí tar éis na Tréimhse Tuairiscithe. Mar shampla, glactar leis gurb é an 1 Eanáir 20X4 dáta aistrithe an eintitis chuig IFRSanna agus go n-éilítear le faisnéis nua an 15 Iúil 20X4 athbhreithniú a dhéanamh ar mheastachán a rinneadh i gcomhréir leis an GAAP roimhe seo an 31 Nollaig 20X3. Ní léireoidh an t-eintiteas an fhaisnéis nua sin ina ráiteas tosaigh IFRS maidir le staid airgeadais (ach amháin más gá na meastacháin a choigeartú mar gheall ar aon difríocht i mbeartais chuntasaíochta nó má tá fianaise oibiachtúil ann go raibh earráid sna meastacháin). Ina ionad sin, léireoidh an t-eintiteas an fhaisnéis sin i mbrabús nó caillteanas (nó, más iomchuí, ioncam cuimsitheach eile) le haghaidh na bliana dar críoch an 31 Nollaig 20X4.

16

D’fhéadfadh sé gur ghá d’eintiteas meastacháin a dhéanamh i gcomhréir le IFRSanna an dáta aistrithe chuig IFRSanna nach raibh faoi cheangal faoin GAAP roimhe seo. Chun comhsheasmhacht le IAS 10 a bhaint amach, na meastacháin sin i gcomhréir le IFRSanna, léireoidh siad coinníollacha a bhí i bhfeidhm an dáta aistrithe chuig IFRSanna. Go háirithe, meastacháin an dáta aistrithe chuig IFRSanna ar phraghsanna margaidh, rátaí úis nó rátaí malairte eachtraí, léireoidh siad dálaí an mhargaidh an dáta sin.

17

Tá feidhm ag míreanna 14–16 maidir leis an ráiteas tosaigh IFRS maidir le staid airgeadais. Tá feidhm acu freisin maidir le tréimhse inchomparáide arna cur i láthair i gcéad ráitis airgeadais IFRS, agus sa chás sin cuirtear tagairtí do dheireadh na tréimhse inchomparáide sin in ionas an dáta aistrithe chuig IFRSanna.

Eisceachtaí ó IFRSanna eile

18

Féadfaidh eintiteas a roghnú ceann amháin nó níos mó de na díolúintí atá i bhFoscríbhinní C–E a úsáid. Ní chuirfidh eintiteas na díolúintí sin i bhfeidhm de réir analaí le míreanna eile.

19

[Scriosta]

CUR I LÁTHAIR AGUS NOCHTADH

20

Ní thugann an IFRS seo díolúintí ó na ceanglais chur i láthair agus nochta in IFRSanna eile.

Faisnéis chomparáideach

21

Áireofar sna chéad ráitis airgeadais de réir na gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais de chuid eintitis trí ráiteas maidir le staid airgeadais, dhá ráiteas ar bhrabús nó ar chaillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile, dhá ráiteas ar leithligh ar bhrabús nó ar chaillteanais (má chuirtear i láthair iad), dhá ráiteas ar shreafaí airgid agus dhá ráiteas ar athruithe sa chothromas, agus nótaí a bhaineann leo, lena n-áirítear faisnéis chomparáideach maidir le gach ráiteas a chuirtear i láthair.

Faisnéis chomparáideach agus achoimrí stairiúla neamh-IFRS

22

Cuireann roinnt eintiteas i láthair achoimrí stairiúla maidir le sonraí roghnaithe le haghaidh tréimhsí roimh an gcéad tréimhse lena gcuireann siad faisnéis chomparáideach fhoriomlán i láthair i gcomhréir le IFRSanna. Ní éilítear san IFRS seo achoimrí den sórt sin chun ceanglais aitheantais agus tomhais IFRSanna a chomhlíonadh. Ina theannta sin, cuireann roinnt eintiteas faisnéis chomparáideach i láthair i gcomhréir leis an GAAP roimhe seo mar aon leis an bhfaisnéis chomparáideach a éilítear le IAS 1. In aon ráitis airgeadais ina bhfuil achoimrí stairiúla nó faisnéis chomparáideach i gcomhréir le GAAP roimhe seo, déanfaidh eintiteas na nithe a leanas: (a) lipéad a chur ar an bhfaisnéis GAAP roimhe seo go feiceálach le tabhairt le fios nár ullmhaíodh í i gcomhréir le IFRSanna; agus (b) cineál na bpríomhchoigeartuithe a d’fhágfadh go mbeadh sé comhlíontach le IFRSanna a nochtadh. Ní gá d’eintiteas na coigeartuithe sin a chainníochtú.

Míniú ar an aistriú chuig IFRSanna

23

Míneoidh eintiteas an chaoi a ndearna an t-aistriú ón GAAP roimhe seo chuig IFRSanna difear dá staid airgeadais tuairiscithe, dá fheidhmíocht airgeadais agus dá shreafaí airgid.

23A

Eintiteas a chuir IFRSanna i bhfeidhm le linn tréimhse roimhe seo, mar a thuairiscítear i mír 4A, nochtfaidh sé: (a) an chúis ar chuir sé stop le IFRSanna a chur i bhfeidhm; agus (b) an chúis a bhfuil sé ag cur tús le IFRSanna a chur i bhfeidhm arís.

23B

I gcás nach roghnaíonn eintiteas, i gcomhréir le mír 4A, IFRS 1 a chur i bhfeidhm, míneoidh an t-eintiteas na cúiseanna ar roghnaíodh IFRSanna a chur i bhfeidhm amhail is dá mba rud é nár scoir sé riamh de chur i bhfeidhm IFRSanna.

Réitigh

24

Chun mír 23 a chomhlíonadh, áireofar leis na chéad ráitis airgeadais de réir na gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais d’eintitis: (a) réitigh ar a chothromas a thuairisciú i gcomhréir le GAAP roimhe seo chuig a chothromas i gcomhréir le IFRSanna don dá dháta a leanas: (i) an dáta aistrithe chuig IFRSanna; agus (ii) deireadh na tréimhse is déanaí a cuireadh i láthair i gcuntais bhliantúla is déanaí eintitis i gcomhréir le GAAP roimhe seo. (b) réiteach lena ioncam cuimsitheach iomlán i gcomhréir le IFRSanna le haghaidh na tréimhse is déanaí a cuireadh i láthair i gcuntais bhliantúla is déanaí eintitis. Is é an t-ioncam cuimsitheach iomlán i gcomhréir le GAAP roimhe seo le haghaidh na tréimhse céanna nó, murar thuairiscigh eintiteas iomlán den sórt sin, brabús nó caillteanas faoi GAAP roimhe seo a bheidh mar thúsphointe don réiteach sin. (c) má d’aithin nó má chúlaigh an t-eintiteas aon chaillteanas lagaithe den chéad uair chun a ráiteas tosaigh IFRS maidir le staid airgeadais a ullmhú, na nochtuithe a bheadh éilithe in IAS 36 Lagú Sócmhainní dá n-aithneodh an t-eintiteas na caillteanais lagaithe nó cúlaithe sin sa tréimhse dar tús an dáta aistrithe chuig IFRSanna.

25

Tabharfaidh na réitigh a éilítear i mír 24(a) agus (b) mionsonra leordhóthanach chun úsáideoirí a chumasú le tuiscint a fháil ar choigeartuithe ábhair leis an ráiteas maidir le staid airgeadais agus an ráiteas ar ioncam cuimsitheach. Má chuir eintiteas ráiteas ar shreafaí airgid i láthair faoina GAAP roimhe seo, míneoidh sé freisin na coigeartuithe ábhair leis an ráiteas ar shreafaí airgid.

26

Má bhíonn eintiteas feasach ar earráidí arna ndéanamh faoi GAAP roimhe seo, déanfar idirdhealú idir ceartú na n-earráidí sin agus athruithe i mbeartais chuntasaíochta sna réitigh a éilítear i mír 24(a) agus (b).

27

Níl feidhm ag IAS 8 maidir leis na hathruithe i mbeartais chuntasaíochta a dhéanann eintiteas i gcás ina nglacann sé IFRSanna nó athruithe sna beartais sin go dtí tar éis go gcuireann sé i láthair a chéad ráitis airgeadais de réir na gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais. Dá bhrí sin, níl feidhm ag ceanglais IAS 8 maidir le hathruithe i mbeartais chuntasaíochta i gcéad ráitis airgeadais de réir na gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais eintitis.

27A

Má athraíonn eintiteas a bheartais chuntasaíochta nó a úsáid as díolúintí atá san IFRS seo le linn na tréimhse a chumhdaíonn a chéad ráitis airgeadais de réir na gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais, míneoidh sé na hathruithe idir a chéad tuarascáil airgeadais eatramhach IFRS agus a chéad ráitis airgeadais de réir na gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais, i gcomhréir le mír 23, agus tabharfaidh sé na réitigh a éilítear i mír 24(a) agus (b) cothrom le dáta.

28

Murar chuir eintiteas ráitis airgeadais i láthair maidir le tréimhsí roimhe sin, nochtfar an fíoras sin ina chéad ráitis airgeadais de réir na gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais.

Sócmhainní airgeadais nó dliteanais airgeadais a ainmniú

29

Ceadaítear d’eintiteas sócmhainn airgeadais a aithníodh roimhe seo a ainmniú mar shócmhainn airgeadais arna tomhas ag cóirluach trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir le mír D19A. Nochtfaidh an t-eintiteas cóirluach na sócmhainní airgeadais arna ainmniú ag dáta an ainmnithe agus a n-aicmiú agus an tsuim ghlanluacha sna ráitis airgeadais roimhe sin.

29A

Ceadaítear d’eintiteas dliteanas airgeadais a aithníodh roimhe seo a ainmniú mar dhliteanas airgeadais ag cóirluach trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir le mír D19. Nochtfaidh an t-eintiteas cóirluach na ndliteanas airgeadais arna ainmniú ag dáta an ainmnithe agus a n-aicmiú agus an tsuim ghlanluacha sna ráitis airgeadais roimhe sin.

Cóirluach a úsáid mar chostas measta

30

Má úsáideann eintiteas cóirluach ina ráiteas tosaigh IFRS maidir le staid airgeadais mar chostas measta le haghaidh mír réadmhaoine, gléasra agus trealaimh, réadmhaoin infheistíochta, sócmhainn dholáimhsithe nó sócmhainn lena ngabhann ceart úsáide (féach míreanna D5 agus D7), nochtfar i gcéad ráitis airgeadais de réir na gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais an eintitis, an ráiteas tosaigh IFRS maidir le staid airgeadais le haghaidh gach míre líne: (a) an comhiomlán de na cóirluachanna sin; agus (b) an coigeartú comhiomlán ar na suimeanna glanluacha a thuairiscítear faoi GAAP roimhe seo.

Costas measta a úsáid le haghaidh infheistíochtaí i bhfochuideachtaí, comhfhiontair agus comhlaigh

31

Mar an gcéanna, má úsáideann eintiteas costas measta ina ráiteas tosaigh IFRS maidir le staid airgeadais le haghaidh infheistíocht i bhfochuideachta, comhfhiontar nó comhlach ina ráitis airgeadais ar leithligh (féach mír D15), nochtfar an méid a leanas i gcéad ráitis airgeadais ar leithligh IFRS an eintitis: (a) costas measta comhiomlán na n-infheistíochtaí sin arb é a suim ghlanluacha GAAP roimhe seo an costas measta dóibh; (b) costas measta comhiomlán na n-infheistíochtaí sin arb é luach cóir an costas measta dóibh; agus (c) an coigeartú comhiomlán ar na suimeanna glanluacha a thuairiscítear faoi GAAP roimhe seo.

Costas measta a úsáid le haghaidh sócmhainní ola agus gáis

31A

Má úsáideann eintiteas an díolúine i mír D8A(b) le haghaidh sócmhainní ola agus gáis, nochtfaidh sé an fíoras sin agus an bunús ar ar leithdháileadh suimeanna glanluacha, a cinneadh faoi GAAP roimhe seo.

Costas measta a úsáid le haghaidh oibríochtaí faoi réir rialáil ráta

31B

Má úsáideann eintiteas an díolúine i mír D8B le haghaidh oibríochtaí faoi réir rialáil ráta, nochtfaidh sé an fíoras sin agus an bunús ar ar cinneadh suimeanna glanluacha faoi GAAP roimhe seo.

Costas measta a úsáid tar éis hipearbhoilsciú dian

31C

Má roghnaíonn eintiteas chun sócmhainní agus dliteanais a thomhas ag cóirluach agus chun an cóirluach sin a úsáid mar chostas measta ina ráiteas tosaigh IFRS maidir le staid airgeadais mar gheall ar hipearbhoilsciú dian (féach míreanna D26–D30), nochtfar i gcéad ráitis airgeadais IFRS an eintitis míniú maidir le conas, agus cén fáth, a raibh airgeadra feidhmiúil ag eintiteas, agus ansin gur stop an t-eintiteas den airgeadra feidhmiúil sin a bheith aige a bhfuil an dá shaintréith a leanas aige: (a) níl innéacs praghsanna ginearálta iontaofa ar fáil do gach eintiteas le hidirbhearta agus iarmhéideanna san airgeadra. (b) ní ann d’inmhalartaitheacht idir an t-airgeadra agus airgeadra eachtrach réasúnta cobhsaí.

Tuarascálacha airgeadais eatramhacha

32

Chun mír 23 a chomhlíonadh, má chuireann eintiteas tuarascáil airgeadais eatramhach i láthair i gcomhréir le IAS 34 maidir le cuid den tréimhse a chumhdaítear ag a chéad ráitis airgeadais de réir na gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais, comhlíonfaidh an t-eintiteas na ceanglais a leanas chomh maith le ceanglais IAS 34: (a) Maidir le gach tuarascáil airgeadais eatramhach den sórt sin, má chuir eintiteas tuarascáil airgeadais eatramhach i láthair don idirthréimhse inchomparáide den bhliain airgeadais díreach roimhe sin, áireofar an méid a leanas: (i) réiteach ar a chothromas i gcomhréir le GAAP roimhe seo ag deireadh na hidirthréimhse inchomparáide sin lena chothromas faoi IFRSanna ag an dáta sin; agus (ii) réiteach lena ioncam cuimsitheach iomlán i gcomhréir le IFRSanna le haghaidh na hidirthréimhse inchomparáide sin (reatha agus bliain go dáta). Is é an t-ioncam cuimsitheach iomlán i gcomhréir le GAAP roimhe seo le haghaidh na tréimhse sin nó, murar thuairiscigh eintiteas iomlán den sórt sin, brabús nó caillteanas i gcomhréir le GAAP roimhe seo a bheidh mar thúsphointe don réiteach sin. (b) Chomh maith leis na réitigh a éilítear ag (a), áireofar i gcéad tuarascáil airgeadais eatramhach eintitis i gcomhréir le IAS 34 don chuid den tréimhse a chumhdaítear ag a chéad ráitis airgeadais de réir na gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais na réitigh dá dtugtar tuairisc i mír 24(a) agus (b) (arna bhforlíonadh leis na sonraí a éilítear ag míreanna 25 agus 26) nó crostagairt do dhoiciméad foilsithe eile ina n-áirítear na réitigh sin. (c) Má athraíonn eintiteas a bheartais chuntasaíochta nó a úsáid as díolúintí atá san IFRS seo, míneoidh sé na hathruithe i ngach tuarascáil airgeadais eatramhach i gcomhréir le mír 23 agus tabharfaidh sé na réitigh a éilítear ag (a) agus (b) cothrom le dáta.

33

Éilítear íos-nochtuithe in IAS 34, atá bunaithe ar an toimhde go bhfuil rochtain ag úsáideoirí na tuarascála airgeadais eatramhaí ar na ráitis airgeadais bhliantúla is déanaí freisin. Ach éilítear freisin le IAS 34 go nochtfaidh eintiteas ‘aon teagmhas nó idirbheart atá ábhartha maidir le tuiscint ar an idirthréimhse reatha’. Dá bhrí sin, murar nocht glacadóir céaduaire, ina ráitis airgeadais bhliantúla is déanaí i gcomhréir le GAAP roimhe seo, faisnéis ábhartha le tuiscint ar an idirthréimhse reatha, nochtfar ina thuarascáil airgeadais eatramhach an fhaisnéis sin nó áireofar í i gcrostagairt le doiciméad foilsithe eile ina bhfuil sí áirithe.

DÁTA ÉIFEACHTACH

34

Cuirfidh eintiteas an IFRS seo i bhfeidhm má bhaineann a chéad ráitis airgeadais de réir na gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais le tréimhse dar tús an 1 Iúil 2009 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe.

35

Cuirfidh eintiteas na leasuithe i míreanna D1(n) agus D23 i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 23 Costais Iasachtaíochta (arna athbhreithniú in 2007) i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm le haghaidh na tréimhse níos luaithe sin.

36

Le IFRS 3 Comhcheangail Ghnó (arna athbhreithniú in 2008) leasaíodh míreanna 19, C1 agus C4(f) agus (g). Má chuireann eintiteas IFRS 3 (arna athbhreithniú in 2008) i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, cuirfear an leasú i bhfeidhm le haghaidh na tréimhse níos luaithe sin freisin.

37

Le IAS 27 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite agus ar Leithligh (arna leasú in 2008) leasaíodh míreanna B1 agus B7. Má chuireann eintiteas IAS 27 (arna leasú in 2008) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

38

Le Costas Infheistíochta i bhFochuideachta, in Eintiteas Comhrialaithe nó in Eintiteas Comhlachaithe (Leasuithe ar IFRS 1 agus ar IAS 27), arna eisiúint i mí na Bealtaine 2008, cuireadh míreanna 31, D1(g), D14 agus D15 leis. Cuirfidh eintiteas na míreanna sin i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2009 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na míreanna i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

39

Le Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2008, leasaíodh mír B7. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 27 (arna leasú in 2008) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

39A

Le Díolúintí Breise do Ghlacadóirí Céaduaire (Leasuithe ar IFRS 1), arna eisiúint i mí Iúil 2009, cuireadh míreanna 31A, D8A, D9A agus D21A leis agus leasaíodh mír D1(c), (d) agus (l). Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2010 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

39B

[Scriosta]

39C

Le IFRIC 19 Dliteanais Airgeadais a Mhúchadh le hIonstraimí Cothromais, cuireadh mír D25 leis. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRIC 19 i bhfeidhm.

39D

[Scriosta]

39E

Le Feabhsuithe ar IFRSanna arna eisiúint i mí na Bealtaine 2010, cuireadh mír 27A, 31B agus D8B leis agus leasaíodh míreanna 27, 32, D1(c) agus D8. Cuirfidh an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh na dtréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2011 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin. Maidir le heintitis a ghlac le IFRSanna i dtréimhsí roimh dháta éifeachtach IFRS 1 nó a chuir IFRS 1 i bhfeidhm i dtréimhse roimhe sin, ceadaítear dóibh an leasú a chur i bhfeidhm le mír D8 go cúlghabhálach sa chéad tréimhse bhliantúil tar éis don leasú a bheith éifeachtach. Nochtfaidh eintiteas a bhfuil mír D8 á cur i bhfeidhm acu go cúlghabhálach an fíoras sin.

39F

[Scriosta]

39G

[Scriosta]

39H

Le Hipearbhoilsciú Dian agus Dátaí Seasta a Bhaint do Glacadóirí Céaduaire (Leasuithe ar IFRS 1), arna eisiúint i mí na Nollag 2010, leasaíodh míreanna B2, D1, D20 agus 31C agus cuireadh míreanna 31C agus D26–D30 leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Iúil 2011 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe.

39I

Le IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite agus IFRS 11 Comhshocruithe, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh míreanna 31, B7, C1, D1, D14 agus D15 agus cuireadh mír D31 leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 10 agus IFRS 11 i bhfeidhm.

39J

Le IFRS 13 Tomhas Cóirluacha, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, scriosadh mír 19, leasaíodh an sainmhíniú ar chóirluach i bhFoscríbhinn A agus leasaíodh míreanna D15 agus D20. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 13 i bhfeidhm.

39K

Le Cur i láthair Míreanna Ioncaim Chuimsithigh Eile (Leasuithe ar IAS 1), arna eisiúint i mí an Mheithimh 2011, leasaíodh mír 21. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IAS 1 arna leasú i mí an Mheithimh 2011 i bhfeidhm.

39L

Le IAS 19 Sochair Fostaithe (arna leasú i mí an Mheithimh 2011) leasaíodh mír D1 agus scriosadh míreanna D10 agus D11. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IAS 19 (arna leasú i mí an Mheithimh 2011) i bhfeidhm.

39M

Le IFRIC 20 Costais Scafa i gCéim Táirgthe Mianaigh Dromchla cuireadh mír D32 leis agus leasaíodh mír D1. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRIC 20 i bhfeidhm.

39N

Le Iasachtaí Rialtais (Leasuithe ar IFRS 1), arna eisiúint i mí an Mhárta 2012, cuireadh míreanna B1(f) agus B10–B12 leis. Cuirfidh eintiteas na míreanna sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2013 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe.

39O

Tagraítear i míreanna B10 agus B11 do IFRS 9. Má chuireann eintiteas an IFRS seo i bhfeidhm ach nach gcuireann sé IFRS 9 i bhfeidhm go fóill, is mar thagairtí do IAS 39 Ionstraimí Airgeadais: a thuigfear natagairtí do IFRS 9 i míreanna B10 agus B11: Aitheantas agus Tomhas.

39P

Le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla 2009–2011, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2012, cuireadh míreanna 4A–4B agus 23A–23B leis. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2013 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an leasú sin i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

39Q

Le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla 2009–2011, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2012, leasaíodh mír D23. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2013 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an leasú sin i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

39R

Le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla 2009–2011, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2012, leasaíodh mír 21. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2013 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an leasú sin i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

39S

Le Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite, Comhshocruithe agus Nochtadh Leasanna in Eintitis Eile: Treoraíocht Aistrithe (Leasuithe ar IFRS 10, IFRS 11 agus IFRS 12), arna eisiúint i mí an Mheithimh 2012, leasaíodh mír D31. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 11 (arna leasú i mí an Mheithimh 2012) i bhfeidhm.

39T

Le hEintitis Infheistíochta (Leasuithe ar IFRS 10, IFRS 12 agus IAS 27), arna eisiúint i mí Dheireadh Fómhair 2012, leasaíodh míreanna D16, D17 agus Foscríbhinn C. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2014 nó dá éis sin. Ceadaítear Eintitis Infheistíochta a chur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm níos luaithe, cuirfidh sé na leasuithe uile a áirítear in Eintitis Infheistíochta i bhfeidhm an tráth céanna.

39U

[Scriosta]

39V

Le IFRS 14 Cuntais Iarchurtha Rialaitheacha, arna eisiúint i mí Eanáir 2014, leasaíodh mír D8B. Cuirfidh an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2016 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas IFRS 14 i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear an leasú i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

39W

Le Cuntasaíocht d’Éadálacha Leasanna in Oibríochtaí Comhpháirteacha (Leasuithe ar IFRS 11), arna eisiúint i mí na Bealtaine 2014, leasaíodh mír C5. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm i dtréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2016 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas leasuithe lena mbaineann i bhfeidhm maidir le IFRS 11 ó Chuntasaíocht d’Éadálacha Leasanna in Oibríochtaí Comhpháirteacha (Leasuithe ar IFRS 11) i dtréimhse níos luaithe, cuirfear an leasú le mír C5 i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

39X

Le IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2014, leasaíodh mír D1, scriosadh mír D24 agus a cheannteideal gaolmhar agus cuireadh míreanna D34–D35 agus a gceannteideal gaolmhar leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 15 á chur i bhfeidhm aige.

39Y

Le IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais, arna eisiúint i mí Iúil 2014, leasaíodh míreanna 29, B1–B6, D1, D14, D15, D19 agus D20, scriosadh míreanna 39B, 39G agus 39U agus cuireadh míreanna 29A, B8–B8G, B9, D19A–D19C, D33, E1 agus E2 leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

39Z

Le Modh an Chothromais i Ráitis Airgeadais ar Leithligh (Leasuithe ar IAS 27), arna eisiúint i mí Lúnasa 2014, leasaíodh mír D14 agus cuireadh mír D15A leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2016 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

39AA

[Scriosta]

39AB

Le IFRS 16 Léasanna, arna eisiúint i mí Eanáir 2016, leasaíodh míreanna 30, C4, D1, D7, D8B agus D9, scriosadh mír D9A agus cuireadh míreanna D9B–D9E leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 16 á chur i bhfeidhm aige.

39AC

Le IFRIC 22 Idirbhearta in Airgeadra Eachtrach agus Comaoin Réamhíocaíochta cuireadh mír D36 leis agus leasaíodh mír D1. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRIC 22 i bhfeidhm.

39AD

Le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla 2014–2016 ar Chaighdeáin IFRS, arna eisiúint i mí na Nollag 2016, leasaíodh míreanna 39L agus 39T agus scriosadh míreanna 39D, 39F, 39AA agus E3–E7. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2018 nó dá éis sin.

39AE

Le IFRS 17 Conarthaí Árachais, arna eisiúint i mBealtaine 2017, leasaíodh míreanna B1 agus D1, scriosadh an ceannteideal roimh mhír D4 agus mír D4, agus tar éis mhír B12 cuireadh isteach ceannteideal agus mír B13. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 17 á chur i bhfeidhm aige.

39AF

Le IFRIC 23 Éiginnteacht maidir le Cóireálacha Cánach Ioncaim cuireadh mír E8 leis. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRIC 23 i bhfeidhm.

39AG

Le Feabhsuithe Bliantúla maidir le Caighdeáin IFRS 2018–2020, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2020, leasaíodh mír D1(f) agus cuireadh mír D13A leis. Cuirfidh an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2022 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

39AH

Le Cáin Iarchurtha a bhaineann le Sócmhainní agus Dliteanais a eascraíonn as Idirbheart Aonair, a eisíodh i mí Bealtaine 2021, leasaíodh mír B1 agus cuireadh isteach mír B14. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí tuairiscithe bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2023 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

AISTARRAINGT IFRS 1 (ARNA EISIÚINT IN 2003)

40

Cuirtear an IFRS seo in ionad IFRS 1 (arna eisiúint in 2003 agus arna leasú i mí na Bealtaine 2008).

CAIGHDEÁN IDIRNÁISIÚNTA UM THUAIRISCIÚ AIRGEADAIS 2

Íocaíocht Scairbhunaithe

CUSPÓIR

1

Is é is cuspóir don IFRS seo tuairisciú airgeadais arna dhéanamh ag eintiteas a shonrú nuair a dhéanann an t-eintiteas idirbheart íocaíochta scairbhunaithe. Go háirithe, leis an IFRS seo, éilítear ar eintiteas éifeachtaí a idirbheart íocaíochta scairbhunaithe a léiriú ina bhrabús nó caillteanas agus ina staid airgeadais, lena n-áirítear caiteachas atá bainteach le hidirbhearta ina ndeonaítear scair-roghanna d’fhostaithe.

RAON FEIDHME

2

Cuirfidh eintiteas an IFRS seo i bhfeidhm ar chuntasaíocht le haghaidh na n-idirbheart íocaíochta scairbhunaithe uile, cé acu is féidir leis an eintiteas roinnt de na hearraí nó seirbhísí, nó cuid acu, a glacadh a shainaithint go sonrach, nó nach féidir, lena n-áirítear: (a) idirbhearta íocaíochta scairbhunaithe cothromas-socraithe, (b) idirbhearta íocaíochta airgeadsocraithe scairbhunaithe, agus (c) idirbhearta ina nglacann nó ina bhfaigheann an t-eintiteas earraí nó seirbhísí agus ina soláthraíonn na téarmaí comhshocrúcháin dea-mhéine rogha don eintiteas nó do sholáthraí na n-earraí nó na seirbhísí sin cé acu a shocraíonn an t-eintiteas an t-idirbheart le hairgead (nó le sócmhainní eile) nó a eisíonn sé ionstraimí cothromais, ach amháin mar a thugtar le fios i mír 3A go mír 6. In éagmais earraí nó seirbhísí atá in-sainaitheanta go sonrach, d’fhéadfadh imthosca eile a thabhairt le fios gur glacadh earraí nó seirbhísí (nó go nglacfar earraí nó seirbhísí), agus sa chás sin tá feidhm ag IFRS.

3

[Scriosta]

3A

D’fhéadfadh grúpeintiteas eile (nó scairshealbhóir aon ghrúpeintitis) idirbheart íocaíochta scairbhunaithe a shocrú thar ceann an eintitis a ghlacann nó a fhaigheann na hearraí nó na seirbhísí. Tá feidhm ag mír 2 maidir le heintiteas nuair is fíor an méid a leanas (a) nuair a ghlacann an t-eintiteas earraí nó seirbhísí nuair a cheanglaítear ar eintiteas eile sa ghrúpa céanna (nó scairshealbhóir aon ghrúpeintitis) an t-idirbheart íocaíochta scairbhunaithe a shocrú, nó (b) nuair a éilítear ar eintiteas idirbheart íocaíochta scairbhunaithe a shocrú nuair a ghlacann nó a fhaigheann eintiteas eile sa ghrúpa céanna na hearraí nó na seirbhísí mura bhfuil sé soiléir go mbaineann an t-idirbheart le críoch eile seachas íocaíocht as earraí nó seirbhísí arna soláthar don eintiteas a ghlacann iad.

4

Chun críocha an IFRS seo, ní idirbheart íocaíochta scairbhunaithe é idirbheart le fostaí (nó páirtí eile) agus é/í ina s(h)ealbhóir ionstraimí cothromais an eintitis. Mar shampla, má dheonaíonn an t-eintiteas an ceart chun ionstraimí cothromais breise an eintitis a fháil ar phraghas atá níos lú ná cóirluach na n-ionstraimí cothromais sin do shealbhóirí uile aicme áirithe dá ionstraimí cothromais, agus má ghlacann fostaí ceart den sórt sin toisc gur sealbhóir ionstraimí cothromais den aicme áirithe sin é/í, níl fóirdheontas nó feidhmiú an chirt sin faoi réir cheanglais an IFRS seo.

5

Mar a thugtar le fios i mír 2, tá feidhm ag an IFRS seo maidir le hidirbhearta íocaíochta scairbhunaithe ina nglacann nó ina bhfaigheann eintiteas earraí nó seirbhísí. Áirítear le hearraí fardail, tomhaltáin, réadmhaoin, gléasra agus trealamh, sócmhainní doláimhsithe agus sócmhainní neamhairgeadais eile. Ní dhéanfaidh eintiteas, áfach, an IFRS seo a chur i bhfeidhm maidir le hidirbhearta ina bhfaigheann an t-eintiteas earraí mar chuid de na glansócmhainní a fuarthas i gcomhcheangal idir gnólachtaí mar a shainmhínítear in IFRS 3 Comhcheangail idir Gnólachtaí (arna leasú in 2008), i gcomhcheangal d’eintiteas nó de ghnólachtaí faoi rialú comhchoiteann mar a thuairiscítear i mír B1 go mír B4 de IFRS 3, nó tobhach gnólachta ar chaipiteal nuair a bhunaítear comhfhiontar mar a shainmhínítear in IFRS 11 Comhshocruithe. Dá réir sin, níl ionstraimí cothromais a eisítear i gcomhcheangal idir gnólachtaí mar mhalairt ar rialú an eintitis arna fháil faoi raon feidhme an IFRS seo. Maidir le hionstraimí cothromais a dheonaítear d’fhostaithe an eintitis arna fháil, áfach, i ndáil leis na hinniúlachtaí atá acu mar fhostaithe (e.g. mar thoradh ar sheirbhís leanúnach), tá siad faoi raon feidhme an IFRS seo. Ar an gcuma chéanna, cuirfear cur ar ceal, ionadú nó aon modhnú eile maidir le socruithe íocaíochta scairbhunaithe mar gheall ar athstruchtúrú comhcheangail idir gnólachtaí nó gnáthscaireanna eile san áireamh i gcomhréir leis an IFRS seo. Soláthraítear le IFRS 3 treoir maidir le cinneadh cibé acu atá ionstraimí cothromais a eisítear i gcomhcheangal idir gnólachtaí mar chuid den chomaoin arna haistriú mar mhalairt ar rialú an eintitis arna fháil (agus, dá bhrí sin, faoi raon feidhme IFRS 3) nó atá siad ann mar thoradh ar sheirbhís leanúnach atá le haithint sa tréimhse iar-chomhcheangail (agus faoi raon feidhme an IFRS seo, dá bhrí sin).

6

Níl feidhm ag an IFRS seo maidir le hidirbhearta íocaíochta scairbhunaithe ina nglacann nó ina bhfaigheann an t-eintiteas earraí nó seirbhísí faoi chonradh faoi raon feidhme mhíreanna 8–10 de IAS 32 Ionstraimí Airgeadais: Cur i láthair (mar a leasaíodh in 2003) (33) nó raon feidhme mhíreanna 2.4 go 2.7 de IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais.

6A

Úsáidtear san IFRS seo an téarma ‘cóirluach’ ar bhealach atá difriúil ar roinnt bealaí leis an sainmhíniú ar chóirluach in IFRS 13 Tomhas Luach Cóir. Dá bhrí sin, nuair a chuirtear IFRS 2 i bhfeidhm, tomhaiseann eintiteas cóirluach i gcomhréir leis an IFRS seo, ní IFRS 13.

AITHINT

7

Aithneoidh eintiteas na hearraí nó na seirbhísí a ghlactar nó a fhaightear in idirbheart íocaíochta scairbhunaithe nuair a fhaigheann sé na hearraí nó de réir mar a fhaightear na seirbhísí. Aithneoidh an t-eintiteas méadú comhfhreagrach ar chothromas má glacadh na hearraí nó na seirbhísí in idirbheart íocaíochta scairbhunaithe cothromas-socraithe, nó aithneoidh sé dliteanas má fuarthas na hearraí nó na seirbhísí in idirbheart íocaíochta airgeadsocraithe scairbhunaithe.

8

Nuair nach mbíonn na hearraí nó na seirbhísí a ghlactar nó a fhaightear in idirbheart íocaíochta scairbhunaithe i dteideal aitheantais mar shócmhainní, aithneofar iad mar chaiteachas.

9

De ghnáth, eascraíonn caiteachas as tomhaltas earraí nó seirbhísí. Mar shampla, is iondúil go n-úsáidtear seirbhísí láithreach, agus sa chás sin, aithnítear caiteachas de réir mar a dhéanann an contrapháirtí an tseirbhís. D’fhéadfaí earraí a úsáid thar imeacht ama nó, i gcás fardal, d’fhéadfaí iad a dhíol amach anseo, agus sa chás sin, aithnítear caiteachas nuair a úsáidtear nó nuair a dhíoltar na hearraí. Bíonn gá ann uaireanta, áfach, an caiteachas a aithint sula n-úsáidtear nó sula ndíoltar na hearraí nó seirbhísí, toisc nach bhfuil siad i dteideal aitheantais mar shócmhainní. Mar shampla, d’fhéadfadh eintiteas earraí a fháil mar chuid de chéim taighde tionscadail chun táirge nua a fhorbairt. Cé nár úsáideadh na hearraí sin, d’fhéadfaí nach mbeidís i dteideal aitheantais mar shócmhainní faoin IFRS is infheidhme.

IDIRBHEARTA ÍOCAÍOCHTA SCAIRBHUNAITHE COTHROMAS-SOCRAITHE

Forbhreathnú

10

I gcás idirbheart íocaíochta scairbhunaithe cothromas-socraithe, déanfaidh an t-eintiteas na hearraí nó na seirbhísí a ghlactar a thomhas, agus an méadú comhfhreagrach ar chothromas, go díreach, ar chóirluach na n-earraí nó na seirbhísí a ghlactar, ach amháin mura féidir an cóirluach a mheas go hiontaofa. Mura féidir leis an eintiteas cóirluach na n-earraí nó na seirbhísí a ghlactar a mheas go hiontaofa, déanfaidh an t-eintiteas a luach, agus an méadú comhfhreagrach ar chothromas, a thomhas, go hindíreach, faoi threoir (34) chóirluach na n-ionstraimí cothromais a dheonaítear.

11

Chun ceanglais mhír 10 a chur i bhfeidhm maidir le hidirbhearta le fostaithe agus daoine eile a sholáthraíonn seirbhísí comhchosúla (35), déanfaidh an t-eintiteas cóirluach na seirbhísí arna nglacadh a thomhas faoi threoir chóirluach na n-ionstraimí cothromais a dheonaítear, toisc nach mbíonn sé indéanta de ghnáth cóirluach na seirbhísí a ghlactar a mheas go hiontaofa, mar a mhínítear i mír 12. Déanfar cóirluach na n-ionstraimí cothromais sin a thomhas ar an dáta deontais.

12

De ghnáth, deonaítear scaireanna, scair-roghanna nó ionstraimí cothromais d’fhostaithe mar chuid dá bpacáistí luacha saothair, anuas ar thuarastal airgid agus sochair eile fostaíochta. Ní féidir, go hiondúil, tomhas a dhéanamh go díreach ar na seirbhísí a ghlactar le haghaidh comhpháirteanna áirithe de phacáistí luacha saothair na bhfostaithe. D’fhéadfadh sé chomh maith nach féidir tomhas a dhéanamh ar chóirluach an phacáiste luacha saothair iomláin go neamhspleách, gan tomhas a dhéanamh go díreach ar chóirluach na n-ionstraimí cothromais a dheonaítear. Thairis sin, deonaítear scaireanna nó scair-roghanna mar chuid de chomhshocrú dea-mhéine bónais uaireanta, seachas mar chuid de luach saothair bunúsach, e.g. mar dhreasacht do na fostaithe fanacht i bhfostaíocht an eintitis nó chun luach saothair a thabhairt dóibh sna hiarrachtaí chun feidhmíocht an eintitis a fheabhsú. Nuair a dheonaíonn sé scaireanna nó scair-roghanna, anuas ar luach saothair eile, tá an t-eintiteas ag íoc luach saothair breise chun sochair bhreise a fháil. Is dócha go mbeidh meas chóirluach na sochar breise sin deacair. Mar gheall ar an deacracht a bhaineann le tomhas a dhéanamh go díreach ar chóirluach na seirbhísí a ghlactar, déanfaidh an t-eintiteas cóirluach na seirbhísí fostaithe a ghlactar a thomhas faoi threoir chóirluach na n-ionstraimí cothromais a dheonaítear.

13

Chun ceanglais mhír 10 a chur i bhfeidhm maidir le hidirbhearta le páirtithe seachas fostaithe, beidh toimhde infhrisnéise ann gur féidir cóirluach na n-earraí nó na seirbhísí a ghlactar a mheas go hiontaofa. Déanfar an cóirluach sin a thomhas ar an dáta a fhaigheann an t-eintiteas na hearraí nó don dáta a dhéanann an contrapháirtí an tseirbhís. I gcásanna annamha, má dhiúltaíonn an t-eintiteas don toimhde seo toisc nach féidir leis an eintiteas meastachán a dhéanamh go hiontaofa ar chóirluach na n-earraí nó na seirbhísí a ghlactar, déanfaidh an t-eintiteas tomhas ar na hearraí nó na seirbhísí a ghlactar, agus an méadú comhfhreagrach ar chothromas, go hindíreach, faoi threoir chóirluach na n-ionstraimí cothromais a dheonaítear, arna dtomhas ar an dáta a fhaigheann an t-eintiteas na hearraí nó ar an dáta a dhéanann an contrapháirtí an tseirbhís.

13A

Go háirithe, má dhealraítear go bhfuil an chomaoin in-sainaitheanta (más ann do cheann) a ghlac an t-eintiteas níos lú ná cóirluach na n-ionstraimí cothromais a dheonaítear nó an dliteanas a tabhaíodh, is iondúil go dtugtar le fios leis an gcás sin gur ghlac an t-eintiteas comaoin eile (i.e. earraí nó seirbhísí neamh-inaitheanta), nó go nglacfaidh an t-eintiteas comaoin eile. Déanfaidh an t-eintiteas na hearraí nó seirbhísí in-sainaitheanta a fuarthas a thomhas i gcomhréir leis an IFRS seo. Déanfaidh an t-eintiteas na hearraí nó seirbhísí neamh-inaitheanta a glacadh (nó atá le glacadh) a thomhas mar an difríocht idir cóirluach na híocaíochta scairbhunaithe agus cóirluach aon earra nó seirbhíse in-sainaitheanta a glacadh (nó atá le glacadh). Déanfaidh an t-eintiteas na hearraí nó seirbhísí neamh-inaitheanta a fuarthas a thomhas ar an dáta deontais. Maidir le hidirbhearta airgeadsocraithe, áfach, déanfar an dliteanas a atomhas ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe go dtí go socrófar é i gcomhréir le míreanna 30–33.

Idirbhearta ina nglactar seirbhísí

14

Má dílsíonn na hionstraimí cothromais a dheonaítear láithreach, ní éilítear ar an gcontrapháirtí tréimhse seirbhíse shonraithe a chur i gcrích sula mbeidh sé i dteideal na hionstraimí cothromais sin gan choinníoll. In éagmais fianaise lena dtugtar a mhalairt le fios, toimhdeoidh an t-eintiteas gur glacadh na seirbhísí arna ndéanamh ag an gcontrapháirtí mar chomaoin le haghaidh na n-ionstraimí cothromais. Sa chás sin, aithneoidh an t-eintiteas ar an dáta deontais gur glacadh na seirbhísí uile, agus beidh méadú comhfhreagrach ar chothromas.

15

Mura ndílsíonn na hionstraimí cothromais a dheonaítear go dtí go bhfuil tréimhse seirbhíse shonraithe curtha i gcrích ag an gcontrapháirtí, toimhdeoidh an t-eintiteas go nglacfar na seirbhísí atá le déanamh ag an gcontrapháirtí mar chomaoin le haghaidh na n-ionstraimí cothromais sin sa todhchaí, le linn na tréimhse dílseacháin. Coinneoidh an t-eintiteas cuntas ar na seirbhísí sin de réir mar a dhéanann an contrapháirtí iad le linn na tréimhse dílseacháin, agus beidh méadú comhfhreagrach ar chothromas. Mar shampla: (a) má dheonaítear scair-roghanna d’fhostaí ar choinníoll go gcuirfear 3 bliana de sheirbhís i gcrích, toimhdeoidh an t-eintiteas go nglacfar na seirbhísí atá le déanamh ag an bhfostaí mar chomaoin le haghaidh na scair-roghanna sa todhchaí, le linn na tréimhse dílseacháin 3 bliana sin; (b) má dheonaítear scair-roghanna d’fhostaí ar choinníoll go mbaintear amach coinníoll feidhmíochta agus má fhanann an fostaí i bhfostú an eintitis sin go dtí go gcomhlíontar an coinníoll feidhmíochta sin, agus braitheann fad na tréimhse dílseacháin ar an tráth a chomhlíontar an coinníoll feidhmíochta, toimhdeoidh an t-eintiteas go nglacfar na seirbhísí atá le déanamh ag an bhfostaí mar chomaoin le haghaidh na scair-roghanna sa todhchaí, le linn na tréimhse dílseacháin ionchasaí. Déanfaidh an t-eintiteas fad na tréimhse dílseacháin ionchasaí tráth an dáta deontais a mheas, bunaithe ar an toradh is dócha ar an gcoinníoll feidhmíochta. Más dálaí margaidh an coinníoll feidhmíochta, beidh an meastachán ar fhad na tréimhse dílseacháin ionchasaí comhsheasmhach leis na toimhdí a úsáidtear chun cóirluach na roghanna a dheonaítear a mheas, agus ní leasófar iad dá éis sin. Mura dálaí margaidh an coinníoll feidhmíochta, leasóidh an t-eintiteas a mheastachán ar fhad na tréimhse dílseacháin, más gá, má thugann faisnéis eile le fios go bhfuil fad na tréimhse dílseacháin difriúil le meastacháin roimhe sin.

Idirbhearta arna dtomhas faoi threoir chóirluach na n-ionstraimí cothromais a dheonaítear

Cóirluach ionstraimí cothromais a dheonaítear a chinneadh

16

Maidir le hidirbhearta a thomhaistear faoi threoir chóirluach na n-ionstraimí cothromais a dheonaítear, déanfaidh an t-eintiteas cóirluach ionstraimí cothromais a dheonaítear ar dháta an tomhais a thomhas, bunaithe ar mhargadhphraghsanna más infhaighte, agus na téarmaí agus coinníollacha lena mbaineann deonú na n-ionstraimí cothromais sin á gcur san áireamh (faoi réir cheanglais mhíreanna 19-22).

17

Mura bhfuil na margadhphraghsanna ar fáil, déanfaidh an t-eintiteas cóirluach na n-ionstraimí cothromais a dheonaítear a mheas ag úsáid teicníc luachála chun meastachán a dhéanamh ar an bpraghas a bheadh ar na hionstraimí cothromais sin ar dháta an tomhais in idirbheart ar neamhthuilleamaí idir páirtithe eolacha toilteanacha. Tiocfaidh an teicníc luachála le modhanna luachála, a nglactar leo ar an mórgóir, maidir le hionstraimí airgeadais a phraghsáil, agus cuirfear san áireamh ann na fachtóirí agus toimhdí uile a chuirfeadh rannpháirtithe eolacha toilteanacha sa mhargadh san áireamh agus an praghas á shocrú (faoi réir cheanglais mhíreanna 19-22).

18

I bhFoscríbhinn B tá tuilleadh treoraíochta maidir le tomhas ar chóirluach scaireanna agus scair-roghanna, ag díriú isteach ar na téarmaí agus coinníollacha sonracha is gnéithe comónta iad de dheontas scaireanna nó scair-roghanna d’fhostaithe.

Láimhseáil coinníollacha dílsithe

19

D’fhéadfaí go ndeonfaí ionstraimí cothromais ar choinníoll go gcomhlíontar coinníollacha dílsithe sonraithe. Mar shampla, déanfar scaireanna nó scair-roghanna a dheonú d’fhostaí ar choinníoll go bhfanann an fostaí i bhfostú an eintitis ar feadh tréimhse shonraithe de ghnáth. D’fhéadfaí go mbeadh coinníollacha feidhmíochta ann nach mór a chomhlíonadh, amhail bheadh ar an eintiteas fás sonraithe ar bhrabús nó méadú sonraithe ar phraghas scaireanna an eintitis a bhaint amach. Ní chuirfear coinníollacha dílsithe, seachas dálaí an mhargaidh, san áireamh nuair a dhéanfar meastachán ar chóirluach na scaireanna nó na scair-roghanna ar dháta an tomhais. Ina ionad sin, cuirfear coinníollacha dílsithe, seachas dálaí an mhargaidh, san áireamh nuair a choigeartófar líon na n-ionstraimí cothromais atá san áireamh ar thomhas mhéid an idirbhirt ionas go mbeidh an méid a aithnítear le haghaidh earraí nó seirbhísí a ghlactar mar chomaoin le haghaidh na n-ionstraimí cothromais bunaithe ar líon na n-ionstraimí cothromais a dhílsíonn ar deireadh. Dá bhrí sin, ar bhonn carnach, ní aithnítear aon mhéid maidir le hearraí nó seirbhísí a ghlactar mura ndílsíonn na hionstraimí cothromais a dheonaítear toisc nach gcomhlíontar coinníoll dhílseacháin, seachas dálaí margaidh, mar shampla, mura gcuireann contrapháirtí tréimhse seirbhíse shonraithe i gcrích, nó mura gcomhlíontar coinníoll feidhmíochta, faoi réir cheanglais mhír 21.

20

Chun ceanglais mhír 19 a chur i bhfeidhm, aithneoidh an t-eintiteas méid le haghaidh na n-earraí nó seirbhísí a ghlactar le linn na tréimhse dílseacháin bunaithe ar an meastachán is fearr atá ar fáil maidir le líon na n-ionstraimí airgeadais atá le dílsiú, de réir coinne, agus leasófar an meastachán sin, más gá, má thugann faisnéis eile le fios go bhfuil líon na n-ionstraimí cothromais atá le dílsiú, de réir coinne, difriúil leis na meastacháin roimhe sin. Ar an dáta dílsithe, leasóidh an t-eintiteas an meastachán chun é a chothromú le líon na n-ionstraimí cothromais a dílsíodh ar deireadh, faoi réir cheanglais mhír 21.

21

Maidir le dálaí margaidh, amhail spriocphraghas scaireanna lena mbaineann coinníoll i ndáil leis an dílsiú (nó infheidhmitheacht), cuirfear san áireamh é nuair a dhéanfar meastachán ar chóirluach na n-ionstraimí cothromais a dheonaítear. Dá bhrí sin, maidir le deontais ionstraimí cothromais lena mbaineann dálaí margaidh, aithneoidh an t-eintiteas na hearraí nó na seirbhísí a ghlactar ó chontrapháirtí a chomhlíonann na coinníollacha dílsithe uile eile (e.g. seirbhísí a ghlactar ó fhostaí a fhanann i seirbhís ar feadh na tréimhse seirbhíse sonraithe), gan beann ar chomhlíonadh na ndálaí margaidh.

Láimhseáil coinníollacha neamhdhílsithe

21A

Ar an gcuma chéanna, cuirfidh eintiteas san áireamh na coinníollacha neamhdhílsithe uile nuair a dhéantar meastachán ar chóirluach na n-ionstraimí cothromais a dheonaítear. Dá bhrí sin, maidir le deontais ionstraimí cothromais lena mbaineann coinníollacha neamhdhílsithe, aithneoidh an t-eintiteas na hearraí nó na seirbhísí a ghlactar ó chontrapháirtí a chomhlíonann na coinníollacha dílsithe uile nach dálaí margaidh iad (e.g. seirbhísí a ghlactar ó fhostaí a fhanann i seirbhís ar feadh na tréimhse seirbhíse sonraithe), gan beann ar chomhlíonadh na gcoinníollacha neamhdhílsithe sin.

Láimhseáil gné athlódála

22

Maidir le roghanna ag a bhfuil gné athlódála, ní chuirfear an ghné athlódála san áireamh nuair a dhéantar meastachán ar chóirluach na roghanna a dheonaítear ar dháta an tomhais. Ina ionad sin, cuirfear rogha athlódála san áireamh mar dheontas de rogha nua, má dheonaítear rogha athlódála, nó nuair a dheonaítear rogha athlódála, dá éis sin.

Tar éis an dáta dílseacháin

23

Tar éis dó na hearraí nó seirbhísí a glacadh a aithint i gcomhréir le míreanna 10-22, agus méadú comhfhreagrach ar chothromas, ní dhéanfaidh an t-eintiteas aon choigeartú eile ar an gcothromas iomlán tar éis an dáta dílseacháin. Mar shampla, ní dhéanfaidh an t-eintiteas an méid a aithnítear le haghaidh seirbhísí arna nglacadh ó fhostaí a fhreaschur má fhorghéilltear na hionstraimí cothromais dílsithe níos déanaí nó, i gcás scair-roghanna, mura bhfeidhmítear na roghanna. Ní chuirtear cosc ar an eintiteas leis an gceanglas seo aistriú laistigh den chothromas a aithint, i.e. aistriú ó ghné amháin den chaipiteal gnáthscaireanna go ceann eile, áfach.

Murar féidir meastachán a dhéanamh ar luach cóir na n-ionstraimí cothromais ar bhealach iontaofa

24

Tá feidhm ag na ceanglais i míreanna 16-23 i gcás ina n-éilítear ar an eintiteas idirbheart íocaíochta scairbhunaithe a thomhas faoi threoir luach cóir na n-ionstraimí cothromais arna ndeonú. I gcásanna annamha, féadfaidh nach mbeidh an t-eintiteas in ann meastachán a dhéanamh ar luach cóir na n-ionstraimí arna ndeonú ar bhealach iontaofa tráth dáta an tomhais, i gcomhréir leis na ceanglais a leagtar amach i móeanna 16-22. Sna cásanna annamha sin amháin, déanfaidh an t-eintiteas an méid a leanas seachas sin: (a) na hionstraimí cothromais a thomhas ag a luach intreach, ar dtús ar an dáta a fhaigheann an t-eintiteas na hearraí nó ar an dáta a dhéanann an contrapháirtí an tseirbhís agus dá éis sin ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe agus ar dháta an tsocraithe chríochnaithigh, le haon athrú ar an luach intreach a aithnítear sa bhrabús nó sa chaillteanas. Maidir le deontas scair-roghanna, tá socrú íocaíochta scairbhunaithe réitithe faoi dheireadh nuair a fheidhmítear, nó forghéilltear na scair-roghanna (e.g. ar scor den fhostaíocht), nó nuair a théann siad i léig (e.g. ag deireadh shaolré na scair-rogha); (b) na hearraí nó na seirbhísí a fuarthas bunaithe ar líon na n-ionstraimí cothromais a dhílsítear nó (i gcás inarb infheidhme) a fheidhmítear ar deireadh, a aithint. Chun an ceanglas sin a chur i bhfeidhm maidir le scair-roghanna, mar shampla, aithneoidh an t-eintiteas na hearraí nó na seirbhísí a fuarthas le linn na tréimhse dílseacháin, más ann dóibh, i gcomhréir le míreanna 14 agus 15, ach amháin nach bhfuil feidhm ag na ceanglais i mír 15(b) a bhaineann le dála margaidh. An méid a aithnítear le haghaidh earraí agus seirbhísí a fuarthas le linn na tréimhse dílseacháin, beidh an líon sin bunaithe ar an líon scair-roghanna a bhfuil coinne lena ndílsiú. Déanfaidh an t-eintiteas athbhreithniú ar an meastachán sin, más gá, má léirítear i bhfaisnéis eile go bhfuil an líon scair-roghanna a bhfuil coinne lena ndílsiú éagsúil leis na meastacháin roimhe sin. Ar an dáta dílsithe, déanfaidh an t-eintiteas athbhreithniú ar an meastachán chun é a chothromú leis an líon ionstraimí cothromais a dílsíodh ar deireadh. Tar éis an dáta dílsithe, maidir leis an méid a aithnítear le haghaidh earraí nó seirbhísí a fuarthas, déanfaidh an t-eintiteas an méid sin a thiontú má dhéantar na scair-roghanna a fhorghéilleadh níos déanaí, nó má théann siad i léig ag deireadh shaolré na scair-rogha.

25

Má chuireann eintiteas mír 24 i bhfeidhm, ní gá míreanna 26-29 a chur i bhfeidhm, mar cuirfear aon mhodhnú ar na téarmaí agus coinníollacha faoinar deonaíodh na hionstraimí cothromais san áireamh agus an modh luacha cothromais a leagtar amach i mír 24 á chur i bhfeidhm. Mar sin féin, má réitíonn eintiteas deontas ionstraimí cothromais ar cuireadh mír 24 i bhfeidhm air: (a) má tharlaíonn an tsocraíocht le linn na tréimhse dílseacháin, coinneoidh an t-eintiteas cuntas ar an socrú mar ghéarú dílsithe, agus dá bhrí sin aithneoidh sé láithreach an méid a n-aithneofaí murach sin le haghaidh seirbhísí a fuarthas le linn an chuid eile den tréimhse dílseacháin; (b) aon íocaíocht a dhéantar tráth an tsocraithe, coinneofar cuntas uirthi mar athcheannach ionstraimí cothromais, i.e. mar asbhaint as chothromas, ach amháin a mhéid a sháraíonn an íocaíocht luach intreach na n-ionstraimí cothromais, arna thomhais ar an dáta athcheannaithe. Aithneofar aon bharrachas den sórt sin mar speansas.

Modhnuithe ar na téarmaí agus coinníollacha faoinar deonaíodh ionstraimí cothromais, lena n-áirítear cealuithe agus socraíochtaí

26

Féadfaidh eintiteas na téarmaí agus coinníollacha faoinár deonaíodh ionstraimí cothromais a mhodhnú. Mar shampla, féadfaidh sé praghas feidhmithe roghanna a deonaíodh d’fhostaithe a laghdú (i.e. na roghanna a athphraghsáil), rud a mhéadaíonn luach cóir na roghanna sin. Na ceanglais i míreanna 27-29 chun éifeachtaí modhnuithe a chur san áireamh, sloinntear iad i gcomhthéacs idirbhearta íocaíochta scairbhunaithe le fostaithe. Mar sin féin, cuirfear na ceanglais sin i bhfeidhm maidir le hidirbhearta íocaíochta scairbhunaithe le páirtithe nach fostaithe iad agus a dhéantar a thomhas faoi threoir luach cóir na n-ionstraimí cothromais arna ndeonú. Sa chás deiridh sin, déanfar tagairt in aon tagairt i míreanna 27-29 do dháta deonaithe don dáta a fhaigheann an t-eintiteas na hearraí nó don dáta a dhéanann an contrapháirtí an tseirbhís.

27

Aithneoidh an t-eintiteas, ar a laghad, na seirbhísí a fuarthas arna dtomhas ar luach cóir dáta deontais na n-ionstraimí cothromais arna ndeonú, ach amháin mura ndílsíonn na hionstraimí cothromais sin mar gheall ar gan coinníoll dílsithe (seachas dálaí an mhargaidh) a sonraíodh ar an dáta deontais a bheith comhlíonta. Tá feidhm aige sin gan beann ar aon mhodhnú ar na téarmaí agus coinníollacha faoinar deonaíodh na hionstraimí cothromais, nó gan beann ar aon chealú nó socrú ar an deontas ionstraimí cothromais sin. Ina theannta sin, aithneoidh an t-eintiteas iarmhairtí ag modhnuithe a mhéadaíonn ar luach cóir iomlán an tsocraithe íocaíochta scairbhunaithe nó atá tairbheach don fhostaí ar aon bhealach eile. Tugtar treoraíocht maidir leis an gceanglas sin a chur i bhfeidhm i bhFoscríbhinn B.

28

Má chealaítear nó má réitítear deonú ionstraimí cothromais le linn na tréimhse dílseacháin (seachas deontas a chealaítear trí fhorghéilleadh nuair nach gcomhlíontar na coinníollacha dílsithe). (a) coinneoidh an t-eintiteas cuntas ar an gcealú nó ar an socrú mar ghéarú dílsithe, agus dá bhrí sin aithneoidh sé láithreach an méid a d’aithneofaí murach sin le haghaidh seirbhísí a fuarthas le linn an chuid eile den tréimhse dílseacháin; (b) aon íocaíocht a dhéantar leis an bhfostaí tráth cealaithe nó socraithe an deontais, coinneofar cuntas uirthi mar athcheannach úis cothromais, i.e. mar asbhaint as cothromas, ach amháin a mhéid a sháraíonn an íocaíocht luach cóir na n-ionstraimí cothromais deonaithe, arna thomhais ar an dáta athcheannaithe. Aithneofar aon bharrachas den sórt sin mar speansas. Mar sin féin, má bhí gnéithe dliteanais mar chuid den socrú íocaíochta scairbhunaithe, déanfaidh an t-eintiteas luach cóir an dliteanais a atomhas tráth dháta an chealaithe nó na socraíochta. Aon íocaíocht chun an ghné dliteanais a shocrú, coinneofar cuntas ar íocaíocht den sórt sin mar mhúchadh an dliteanais; (c) má dheonaítear ionstraimí cothromais nua don fhostaí agus, ar an dáta ar deonaíodh na hionstraimí cothromais nua sin, aithníonn an t-eintiteas na hionstraimí cothromais nua arna ndeonú mar ionstraimí cothromais athsholáthair ar na hionstraimí cothromais cealaithe, coinneoidh an t-eintiteas cuntas ar dheonú na n-ionstraimí cothromais sa bhealach céanna a dhéantar le haghaidh modhnú ar dheontas bunaidh ionstraimí cothromais, i gcomhréir le mír 27 den treoraíocht i bhFoscríbhinn B. Is í an difríocht idir luach cóir na n-ionstraimí cothromais athsholáthair agus glanluach cóir na n-ionstraimí cothromais cealaithe, tráth an dáta a dheonaítear na hionstraimí cothromais athsholáthair, an luach cóir incriminteach arna dheonú. Is é luach cóir glanluach cóir na n-ionstraimí cothromais, díreach roimh a gcealú, lúide méid aon íocaíochta a dhéantar leis an bhfostaí ar chealú na n-ionstraimí cothromais agus a choinnítear cuntas uirthi mar asbhaint as cothromas i gcomhréir le (b) thuas. Mura n-aithníonn an t-eintiteas na hionstraimí cothromais nua a deonaíodh mar ionstraimí cothromais athsholáthar le haghaidh na n-ionstraimí cothromais cealaithe, coinneoidh an t-eintiteas cuntas ar na hionstraimí nua sin mar dheontas nua ionstraimí cothromais.

28A

Más féidir le heintiteas nó le contrapháirtí roghnú chun coinníoll neamhdhílsithe a chomhlíonadh, láimhseálfaidh an t-eintiteas mainneachtain an eintitis nó an chontrapháirtí chun an coinníoll sin a chomhlíonadh le linn na tréimhse dílseacháin mar chealú.

29

Má athcheannaíonn eintiteas ionstraimí cothromais dílsithe, coinneofar cuntas ar an íocaíocht a dhéantar le fostaí mar asbhaint as cothromas, ach amháin a mhéid a sháraíonn an íocaíocht luach cóir na n-ionstraimí cothromais athcheannaithe, arna thomhais ar an dáta athcheannaithe. Aithneofar aon bharrachas den sórt sin mar speansas.

IDIRBHEARTA ÍOCAÍOCHTA AIRGEADSOCRAITHE SCAIRBHUNAITHE

30

Maidir le hidirbhearta íocaíochta airgeadsocraithe scairbhunaithe, déanfaidh an t-eintiteas na hearraí nó na seirbhísí a fuarthas agus an dliteanas arna thaibhiú a thomhas ar luach cóir an dliteanais, faoi réir cheanglais míreanna 31-33D. Go dtí go ndéanfar an dliteanas a shocrú, atomhaisfidh an t-eintiteas luach cóir an dliteanais ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe agus ar dháta an tsocraithe, le haon athrú ar luach cóir a aithnítear sa bhrabús nó caillteanas don tréimhse.

31

Mar shampla, féadfaidh eintiteas cearta dílsithe i dtaca le scaireanna a dheonú mar chuid dá bpacáiste pá, trína mbeidh fostaithe i dteideal íocaíocht in airgead tirim amach anseo (seachas ionstraim chothromais), bunaithe ar an méadú ar phraghas scaire an eintitis ó leibhéal sonraithe thar thréimhse shonraithe. De rogha air sin, féadfaidh eintiteas ceart chun íocaíocht in airgead tirim a fháil amach anseo a dheonú dá fhostaithe trí cheart ar scaireanna (lena n-áirítear scaireanna atá le heisiúint ar fheidhmiú na scair-roghanna) atá infhuascailte, go héigeantach (mar shampla, ar scor den fhostaíocht) nó ar rogha an fhostaithe, a dheonú. Is samplaí iad na socruithe seo d’idirbheart íocaíochta airgeadsocraithe scairbhunaithe. Úsáidtear cearta luachmhéadú scaireanna chun roinnt de na ceanglais i míreanna 32-33D a léiriú; mar sin féin, tá feidhm ag na ceanglais sna míreanna sin maidir le gach idirbheart íocaíochta airgeadsocraithe scairbhunaithe.

32

Aithneoidh an t-eintiteas na seirbhísí a fuarthas, agus dliteanas chun íoc as na seirbhísí sin, de réir mar a dhéanann na fostaithe an tseirbhís. Mar shampla, dílsíonn roinnt ceart luachmhéadú scaireanna láithreach bonn, agus dá bhrí sin, ní éilítear ar na fostaithe tréimhse seirbhíse shonraithe a dhéanamh chun bheith i dteideal na híocaíochta in airgead tirim. In éagmais fianaise lena dtugtar a mhalairt le fios, toimhdeoidh an t-eintiteas go bhfuarthas na seirbhísí arna ndéanamh ag na fostaithe mar mhalairt ar na cearta ar luachmhéadú scaireanna. Dá réir sin, aithneoidh an t-eintiteas láithreach bonn na seirbhísí a fuarthas, agus dliteanas chun íoc astu. Mura ndílsítear na cearta ar luachmhéadú go dtí go gcríochnaíonn na fostaithe tréimhse shonrach seirbhíse, aithneoidh an t-eintiteas na seirbhísí a fuarthas, agus dliteanas chun íoc as na seirbhísí sin, de réir mar a dhéanann na fostaithe an tseirbhís le linn na tréimhse sin.

33

Déanfar an dliteanas a thomhas, i dtosach agus ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe go dtí go socraítear é, ag luach cóir na gceart ar luachmhéadú scaireanna, tríd an tsamhail phraghsála i leith conradh céadrogha a chur i bhfeidhm, agus na téarmaí agus na coinníollacha faoinar deonaíodh na cearta ar luachmhéadú, agus an méid a chuir na fostaithe an tseirbhís ar fáil go dtí seo san áireamh — faoi réir cheanglais mhíreana 33A–33D. Féadfaidh eintiteas na téarmaí agus na coinníollacha faoina ndeonaítear íocaíocht airgeadsocraithe scairbhunaithe a mhodhnú. Tugtar treoraíocht maidir le modhnú idirbhirt íocaíochta scairbhunaithe lena n-athraítear a aicmiú ó airgeadsocraithe go cothromas-socraithe i míreanna B44A-B44C i bhFoscríbhinn B.

Láimhseáil coinníollacha dílsithe agus neamhdhílsithe

33A

D’fhéadfadh go ndeonófaí idirbheart íocaíochta airgeadsocraithe scairbhunaithe ar choinníoll go gcomhlíontar coinníollacha dílsithe sonraithe. D’fhéadfaí go mbeadh coinníollacha feidhmíochta ann nach mór a chomhlíonadh, amhail bheadh ar an eintiteas fás sonraithe ar bhrabús nó méadú sonraithe ar phraghas scaireanna an eintitis a bhaint amach. Ní chuirfear coinníollacha dílsithe, seachas dálaí an mhargaidh, san áireamh nuair a dhéanfar meastachán ar luach cóir idirbheart íocaíochta airgeadsocraithe scairbhunaithe ar dháta an tomhais. Ina ionad sin, cuirfear coinníollacha dílsithe, seachas dálaí an mhargaidh, san áireamh tríd an líon dámhachtainí a chuirtear san áireamh agus an dliteanas a eascraíonn as an idirbheart á thomhas, a choigeartú.

33B

Chun an ceanglas i mír 33A a chur i bhfeidhm, aithneoidh an t-eintiteas méid le haghaidh na n-earraí nó na seirbhísí a fuarthas le linn na tréimhse dílseacháin. Beidh an méid sin bunaithe ar an meastachán is fearr atá ar fáil ar an líon dámhachtainí a bhfuil coinne leo lena ndílsiú. Déanfaidh an t-eintiteas athbhreithniú ar an meastachán sin, más gá, má léirítear i bhfaisnéis eile go bhfuil an líon na ndámhachtainí a bhfuil coinne lena ndílsiú éagsúil leis na meastacháin roimhe sin. Ar an dáta dílsithe, déanfaidh an t-eintiteas athbhreithniú ar an meastachán chun é a chothromú leis an líon dámhachtainí a dílsíodh ar deireadh.

33C

Dálaí margaidh, amhail spriocphraghas scaireanna a mbaineann coinníoll lena ndílsiú (nó lena bhfeidhmiú), chomh maith le coinníollacha neamhdhílsithe, cuirfear iad san áireamh agus meastachán á dhéanamh ar luach cóir na híocaíochta airgeadsocraithe scairbhunaithe a deonaíodh agus le linn luach cóir a atomhas ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe agus ar dháta na socraíochta.

33D

De thoradh mhíreanna 30-33C a chur i bhfeidhm, tá an méid carnach a aithnítear sa deireadh le haghaidh earraí nó seirbhísí a fuarthas mar chomaoin as an íocaíocht airgeadsocraithe scairbhunaithe mar an gcéanna leis an airgead tirim a íoctar.

IDIRBHEARTA ÍOCAÍOCHTA SCAIRBHUNAITHE AG A bhFUIL GNÉ GHLANSOCRAÍOCHTA CHUN OIBLEAGÁIDÍ CÁNACH A CHOINNEÁIL

33E

Féadfar oibleagáid a chur ar eintiteas le dlíthe nó rialacháin cánach méid a choinneáil le haghaidh oibleagáid chánach fostaí atá comhlachaithe le híocaíocht scairbhunaithe agus an méid sin a aistriú, in airgead tirim de ghnáth, chuig an údarás cánach thar ceann an fhostaí. Chun an oibleagáid sin a chomhlíonadh, féadfaidh téarmaí an tsocraithe íocaíochta scairbhunaithe eintiteas a cheadú nó éileamh ar eintiteas an líon ionstraimí cothromais cothrom le luach airgeadúil oibleagáid chánach an fhostaí a coinneáil siar ón líon iomlán ionstraimí cothromais a d’eiseofaí don fhostaí ar fheidhmiú (nó ar dhílsiú) na híocaíochta scairbhunaithe (i.e. tá ‘gné ghlansocraíochta’ ag an socrú íocaíochta scairbhunaithe).

33F

Mar eisceacht ar na ceanglais i mír 34, déanfar an t-idirbheart ar a dtugtar tuairisc i mír 33E a aicmiú ina hiomláine mar idirbheart íocaíochta scairbhunaithe cothromas-socraithe dá ndéanfaí é a aicmiú mar sin in éagmais na gné glansocraíochta.

33G

Cuireann an t-eintiteas mír 29 den Chaighdeán seo i bhfeidhm chun cuntas a choinneáil ar choinneáil siar scaireanna chun an íocaíocht leis an údarás cánach i leith oibleagáid chánach an fhostaí atá comhlachaithe leis an íocaíocht scairbhunaithe a chistiú. Dá bhrí sin, coinneofar cuntas ar an íocaíocht mar asbhaint as cothromas le haghaidh na scaireanna a coinníodh siar, ach amháin a mhéid a sháraíonn an íocaíocht sin an luach cóir ar dháta glansocraíochta na n-ionstraimí cothromais a coinníodh siar.

33H

Níl feidhm ag an eisceacht i mír 33F maidir leis an méid a leanas: (a) socrú íocaíochta scairbhunaithe ag a bhfuil gné ghlansocraíochta nach bhfuil aon oibleagáid ar an eintiteas faoi dhlíthe ná rialacháin cánach méid a choinneáil siar le haghaidh oibleagáid chánach an fhostaí atá comhlachaithe leis an íocaíocht scairbhunaithe sin; nó (b) aon ionstraim cothromais a choinníonn an t-eintiteas siar atá de bhreis ar oibleagáid chánach an fhostaí atá comhlachaithe leis an íocaíocht scairbhunaithe (i.e. choinnigh an t-eintiteas méid scaireanna siar a sháraíonn luach airgid oibleagáid chánach an fhostaí). Coinneofar cuntas ar bharrachas scaireanna den sórt sin a choinnítear siar mar íocaíocht airgead-socraithe scairbhunaithe i gcás ina íochtar an méid sin in airgead tirim (nó i sócmhainní eile) leis an bhfostaí.

IDIRBHEARTA ÍOCAÍOCHTA SCAIRBHUNAITHE LE ROGHANNA MALARTACHA AIRGID

34

Maidir le hidirbhearta íocaíochta scairbhunaithe a bhforáiltear i dtéarmaí na socraíochta rogha don eintiteas nó don chontrapháirtí cibé acu a shocraíonn an t-eintiteas an t-idirbheart in airgead tirim (nó i sócmhainní eile) nó trí ionstraimí cothromais a eisiúint, coinneoidh an t-eintiteas cuntas ar an idirbheart sin, nó ar chomhchodanna an idirbhirt sin, mar idirbheart íocaíochta airgeadsocraithe scairbhunaithe sa chás, agus a mhéid ar thabhaigh an t-eintiteas dliteanas chun socrú in airgead tirim nó i sócmhainní eile, nó mar idirbheart íocaíochta scairbhunaithe cothromas-socraithe sa chás, agus a mhéid nár taibhíodh aon dliteanas den sórt sin.

Idirbhearta íocaíochta scairbhunaithe ina bhforáiltear, le téarmaí an chomhshocraithe, rogha socraíochta don contrapháirtí

35

Má dheonaigh eintiteas an ceart don chontrapháirtí chun roghnú cibé a shocraítear íocaíocht scairbhunaithe in airgead tirim (36) nó trí ionstraimí cothromais a eisiúint, dheonaigh an t-eintiteas ionstraim airgeadais chumaisc, a bhfuil gné fhiachais mar chuid di (i.e. ceart an chontrapháirtí éileamh ar íocaíocht in airgead tirim) agus gné chothromais mar chuid di (i.e. ceart an chontrapháirtí chun socraíocht in ionstraimí airgeadais a éileamh seachas socraíocht in airgead tirim). Maidir le hidirbhearta le páirtithe seachas fostaithe, ina ndéantar luach cóir na n-earraí nó na seirbhísí a fuarthas a thomhas go díreach, déanfaidh an t-eintiteas gné chothromais ionstraim airgeadais chumaisc a thomhas mar an difríocht idir luach cóir na n-earraí nó na seirbhísí a fuarthas agus luach cóir na comhpháirte fiachais, ar an dáta a fuarthas na hearraí nó na seirbhísí.

36

Maidir le hidirbhearta eile, lena n-áirítear idirbhearta le fostaithe, déanfaidh an t-eintiteas luach cóir na hionstraime airgeadais cumaisc a thomhas ar dháta an tomhais, ag cur na téarmaí agus na coinníollacha faoinar deonaíodh na cearta ar airgead tirim nó ar ionstraimí airgeadais san áireamh.

37

Chun mír 36 a chur san áireamh, déanfaidh an t-eintiteas luach cóir na gné fiachais a thomhas i dtosach, agus ansin déanfaidh sé luach cóir na gné cothromais a thomhas — ag cur san áireamh nach mór don chontrapháirtí an ceart chun airgead tirim a fháil a fhorghéilleadh chun an ionstraim chothromais a fháil. Is é luach cóir na hionstraime airgeadais cumaisc suim luachanna córa an dhá ghné. Mar sin féin, maidir le hidirbhearta íocaíochta scairbhunaithe ina bhfuil an rogha socraíochta ag an gcontrapháirtí, is minic a dhéantar na hidirbhearta sin a struchtúrú ionas go mbeidh luach cóir rogha malartaí socraíochta amháin mar an gcéanna le luach cóir na rogha malartaí socraíochta eile. Mar shampla, d’fhéadfadh go mbeadh an rogha ag an gcontrapháirtí roghanna scaireanna nó cearta ar luachmhéadú scartha airgeadsocraithe a fháil. Sna cásanna sin, is é nialas luach cóir na gné cothromais, agus dá réir sin tá luach cóir na hionstraime airgeadais cumaisc mar an gcéanna le luach cóir na gné fiachais. Os a choinne sin, má tá luachanna córa na roghanna malartacha socraíochta éagsúil, beidh luach cóir na gné cothromais níos mó ná nialas de ghnáth, agus sa chás sin, beidh luach cóir na hionstraime airgeadais cumaisc níos mó ná luach cóir na gné fiachais.

38

Coinneoidh an t-eintiteas cuntas ar leithligh ar na hearraí nó na seirbhísí a fuarthas i ndáil le gach gné den ionstraim airgeadais chumaisc. Maidir leis an ngné fiachais, aithneoidh an t-eintiteas na hearraí nó na seirbhísí a fuarthas, chomh maith le dliteanas chun íoc as na hearraí nó na seirbhísí sin, de réir mar a sholáthraíonn an contrapháirtí na hearraí nó mar a dhéanann sé an tseirbhís, i gcomhréir leis na ceanglais is infheidhme maidir le hidirbhearta íocaíochta airgeadsocraithe scairbhunaithe (míreanna 30-33). Maidir leis an ngné fiachais (más ann di), aithneoidh an t-eintiteas na hearraí nó na seirbhísí a fuarthas, chomh maith le méadú ar chothromas, de réir mar a sholáthraíonn an contrapháirtí na hearraí nó mar a dhéanann sé an tseirbhís, i gcomhréir leis na ceanglais is infheidhme maidir le hidirbhearta íocaíochta scairbhunaithe cothromas-socraithe (míreanna 10-29).

39

Ar dháta na socraíochta, déanfaidh an t-eintiteas an dliteanas ar a luach cóir a atomhas. Má eisíonn an t-eintiteas ionstraimí cothromais tráth na socraíochta seachas íoc le hairgead tirim, aistreofar an dliteanas go díreach chuig cothromas, mar chomaoin ar na hionstraimí cothromais a eisíodh.

40

Má íocann an t-eintiteas in airgead tirim tráth na socraíochta seachas ionstraimí cothromais a eisiúint, cuirfear an íocaíocht sin i bhfeidhm chun an dliteanas a shocrú ina iomláine. Fanfaidh aon ghné chothromais a aithníodh roimhe laistigh de chothromas. Ag roghnú chun airgead tirim a fháil tráth na socraíochta, d’fhorghéill an contrapháirtí an ceart chun ionstraimí cothromais a fháil. Ní chuirtear cosc ar an eintiteas leis an gceanglas seo aistriú laistigh den chothromas a aithint, i.e. aistriú ó ghné amháin den chaipiteal gnáthscaireanna go ceann eile, áfach.

Idirbhearta íocaíochta scairbhunaithe ina soláthraítear, le téarmaí an chomhshocraithe, rogha socraíochta don eintiteas

41

I gcás idirbhirt íocaíochta scairbhunaithe ina soláthraítear, le téarmaí an chomhshocraithe, an rogha don eintiteas socrú in airgead tirim nó trí ionstraimí cothromais a eisiúint, cinnfidh an t-eintiteas an bhfuil oibleagáid láithreach air socrú in airgead tirim agus cuntas a choinneáil ar an idirbheart íocaíochta scairbhunaithe dá réir sin. Tá oibleagáid láithreach ar an eintiteas socrú in airgead tirim mura bhfuil aon substaint tráchtála ag an rogha socraíochta in ionstraimí cothromais (e.g. toisc go bhfuil an t-eintiteas faoi thoirmeasc dlí scaireanna a eisiúint), nó má bhí sé de chleachtas ag an eintiteas roimhe seo socrú in airgead tirim nó má tá beartas chuige sin luaite aige, nó má shocraíonn sé in airgead tirim de ghnáth pé uair a iarrann an contrapháirtí socraíocht airgid.

42

Má tá oibleagáid láithreach ar an eintiteas socrú in airgead tirim, coinneoidh sé cuntas ar an idirbheart i gcomhréir leis na ceanglais is infheidhme maidir le hidirbhearta íocaíochta airgeadsocraithe scairbhunaithe, i míreanna 30-33.

43

Mura bhfuil aon oibleagáid den sórt sin ann, coinneoidh an t-eintiteas cuntas ar an idirbheart i gcomhréir leis na ceanglais is infheidhme maidir le hidirbhearta íocaíochta scairbhunaithe cothromas-socraithe, i míreanna 10-29. Ar socraíocht: (a) má roghnaíonn an t-eintiteas socrú in airgead tirim, is mar athcheannach leasa cothromais a choinneofar cuntas ar an íocaíocht in airgead tirim, i.e. mar asbhaint ó chothromas, ach amháin mar a deirtear in (c) thíos; (b) má roghnaíonn an t-eintiteas socrú trí ionstraimí cothromais a eisiúint, ní gá aon chuntasaíocht bhreise a dhéanamh (seachas aistriú ó ghné amháin den chaipiteal gnáthscaireanna chuig gné eile, más gá), ach amháin mar a deirtear in (c) thíos; (c) má roghnaíonn an t-eintiteas an rogha mhalartach socraíochta a bhfuil an luach cóir is airde aici, ar dháta na socraíochta, aithneoidh an t-eintiteas speansas breise as an mbarrachas luacha a thugtar, i.e. an difríocht idir an t-airgead tirim a íocadh agus luach cóir na n-ionstraimí cothromais a d’eiseofaí ina mhalairt de chás, nó an difríocht idir luach cóir na n-ionstraimí cothromais a eisíodh agus an méid airgid thirim a d’íocfaí ina mhalairt de chás, cibé ceann acu is infheidhme.

IDIRBHEARTA ÍOCAÍOCHTA SCAIRBHUNAITHE I MEASC GRÚPEINTITEAS (LEASUITHE 2009)

43A

I gcás idirbheart íocaíochta scairbhunaithe i measc eintiteas, déanfaidh an t-eintiteas a fhaigheann na hearraí nó na seirbhísí, ina ráitis airgeadais aonair nó ina ráitis airgeadais ar leithligh, tomhas ar na hearraí nó na seirbhísí a fhaightear mar idirbheart íocaíochta scairbhunaithe cothromas-socraithe nó airgeadsocraithe trí mheasúnú a dhéanamh ar na nithe seo a leanas: (a) cineál na ndámhachtainí arna ndeonú, agus (b) a chearta agus a oibleagáidí dílse. An méid arna aithint ag an eintiteas a fhaigheann na hearraí nó na seirbhísí, féadfaidh sé a bheith éagsúil leis an méid arna aithint ag an ngrúpa comhdhlúite nó grúpeintiteas eile a shocraíonn an t-idirbheart íocaíochta scairbhunaithe. 43B Is mar idirbheart íocaíochta scairbhunaithe cothromas-socraithe a dhéanfaidh an t-eintiteas a fhaigheann na hearraí nó na seirbhísí tomhas ar na hearraí nó na seirbhísí a fhaightear sna cásanna seo a leanas: (a) is iad a ionstraimí cothromais dílse iad na dámhachtainí a dheonaítear, nó (b) níl aon oibleagáid ar an eintiteas an t-idirbheart íocaíochta scairbhunaithe a shocrú. Déanfaidh an t-eintiteas atomhas dá éis sin ar idirbheart íocaíochta scairbhunaithe cothromas-socraithe den sórt sin le haghaidh athruithe ar choinníollacha dílsithe neamh-mhargaidh i gcomhréir le míreanna 19–21 agus lena n-aghaidh sin amháin. I ngach imthoisc eile, is mar idirbheart íocaíochta airgeadsocraithe scairbhunaithe a dhéanfaidh an t-eintiteas a fhaigheann na hearraí nó na seirbhísí tomhas ar na hearraí nó na seirbhísí a fhaightear.

43C

An t-eintiteas a shocraíonn idirbheart íocaíochta scairbhunaithe nuair a fhaigheann eintiteas eile sa ghrúpa na hearraí nó na seirbhísí, aithneoidh sé an t-idirbheart mar idirbheart íocaíochta scairbhunaithe cothromas-socraithe má shocraítear in ionstraimí cothromais dílse an eintitis é agus sa chás sin amháin. Ina mhalairt de chás, aithneofar an t-idirbheart mar idirbheart íocaíochta airgeadsocraithe scairbhunaithe.

43D

Baineann roinnt idirbhearta grúpa le socruithe aisíocaíochta lena n-éilítear ar ghrúpeintiteas amháin grúpeintiteas eile a íoc as na híocaíochtaí scairbhunaithe a sholáthar do na soláthróirí earraí nó seirbhísí. I gcásanna den sórt sin, coinneoidh an t-eintiteas a fhaigheann na hearraí nó na seirbhísí cuntas ar an idirbheart íocaíochta scairbhunaithe i gcomhréir le mír 43B gan beann ar shocruithe aisíocaíochta inghrúpa.

NOCHTUITHE

44

Nochtfaidh eintiteas faisnéis a chuireann ar a gcumas d’úsáideoirí ráiteas airgeadais tuiscint a fháil ar chineál agus ar mhéid na socruithe íocaíochta scairbhunaithe a bhí ann le linn na tréimhse.

45

Chun éifeacht a thabhairt don phrionsabal i mír 44, nochtfaidh an t-eintiteas an méid seo a leanas ar a laghad: (a) tuairisc ar gach cineál socraithe íocaíochta scairbhunaithe a bhí ann tráth ar bith le linn na tréimhse, lena n-áirítear téarmaí agus coinníollacha ginearálta gach socraithe, amhail ceanglais dílsithe, téarma uasta na scair-roghanna arna ndeonú, agus an modh socraíochta (e.g. in airgead tirim nó i gcothromas). Eintiteas ag a bhfuil cineálacha socruithe íocaíochta scairbhunaithe atá comhchosúil go substaintiúil le chéile, féadfaidh sé an fhaisnéis sin a chomhiomlánú ach amháin más gá gach socrú a nochtadh ar leithligh chun an prionsabal i mír 44 a chomhlíonadh; (b) líon agus meánphraghsanna feidhmithe ualaithe scair-roghanna le haghaidh gach ceann de na grúpaí scair-roghanna seo a leanas: (i) gan íoc ag tús na tréimhse; (ii) deonaithe le linn na tréimhse; (iii) forghéillte le linn na tréimhse; (iv) feidhmithe le linn na tréimhse; (v) dulta in éag le linn na tréimhse; (vi) gan íoc ag deireadh na tréimhse; agus (vii) infheidhmithe ag deireadh na tréimhse; (c) i gcás scair-roghanna a feidhmíodh le linn na tréimhse, an meánphraghas ualaithe scaire ar dháta an fheidhmithe. Má feidhmíodh scair-roghanna ar bhonn tráthrialta ar fud na tréimhse, féadfaidh an t-eintiteas an meánphraghas ualaithe scaire le linn na tréimhse a nochtadh ina ionad sin; (d) i gcás scair-roghanna gan íoc ag deireadh na tréimhse, an raon praghsanna feidhmithe agus meán ualaithe na saolré conarthaí atá fágtha. Má tá an raon praghsanna feidhmithe leathan, déanfar na scair-roghanna gan íoc a roinnt ina raonta atá suntasach chun measúnú a dhéanamh ar líon agus uainiú scaireanna breise a fhéadfar a eisiúint agus ar an airgead a fhéadfar a fháil ach na scair-roghanna sin a fheidhmiú.

46

Nochtfaidh eintiteas faisnéis a chuireann ar a gcumas d’úsáideoirí ráiteas airgeadais tuiscint a fháil ar an gcaoi ar cinneadh luach cóir na n-earraí nó na seirbhísí a fuarthas, nó luach cóir na n-ionstraimí cothromais arna ndeonú, le linn na tréimhse.

47

Más go hindíreach a rinne an t-eintiteas tomhas ar luach cóir earraí nó seirbhísí a fuarthas mar chomaoin i leith ionstraimí cothromais de chuid an eintitis, faoi threoir luach cóir na n-ionstraimí cothromais arna ndeonú, chun éifeacht a thabhairt don phrionsabal i mír 46, nochtfaidh an t-eintiteas an méid seo a leanas ar a laghad: (a) i gcás scair-roghanna arna ndeonú le linn na tréimhse, meánluach cóir ualaithe na scair-roghanna ar an dáta tomhais agus faisnéis maidir le conas a tomhaiseadh an luach cóir sin, lena n-áirítear: (i) an tsamhail phraghsála i leith conradh céadrogha a úsáidtear agus na hionchuir sa tsamhail sin, lena n-áirítear an meánphraghas ualaithe scaire, praghas feidhmithe, luaineacht lena bhfuil coinne, saolré scair-rogha, díbhinní lena bhfuil coinne, an ráta úis saor ó riosca agus aon ionchur eile sa tsamhail, lena n-áirítear an modh a úsáidtear agus na toimhdí a rinneadh chun iarmhairtí an luathfheidhmithe a bhfuil coinne leis a ionchorprú; (ii) an chaoi ar cinneadh an luaineacht a bhfuil coinne léi, lena n-áirítear míniú ar a mhéid a bhí an luaineacht a bhfuil coinne léi bunaithe ar an luaineacht stairiúil; agus (iii) faisnéis maidir le cé acu a rinneadh nó nach ndearnadh gnéithe eile de dheontas céadrogha, amhail dálaí an mhargaidh, a ionchorprú sa tomhas luach cóir agus, má rinneadh, conas a rinneadh é; (b) i gcás ionstraimí cothromais eile arna ndeonú le linn na tréimhse (i.e. seachas scair-roghanna), líon agus meánluach cóir ualaithe na n-ionstraimí cothromais sin ar an dáta tomhais, agus faisnéis maidir le conas a tomhaiseadh an luach cóir sin, lena n-áirítear: (i) murar tomhaiseadh luach cóir ar bhonn margadhphraghas inbhraite, conas a cinneadh é; (ii) cé acu a rinneadh nó nach ndearnadh díbhinní a raibh coinne leo a ionchorprú sa tomhas luach cóir agus, má rinneadh, conas a rinneadh é; agus (iii) cé acu a rinneadh nó nach ndearnadh aon ghné eile de na hionstraimí cothromais arna ndeonú a ionchorprú sa tomhas luach cóir agus, má rinneadh, conas a rinneadh é; (c) i gcás socruithe íocaíochta scairbhunaithe a modhnaíodh le linn na tréimhse: (i) míniú ar na modhnuithe sin; (ii) an luach cóir incriminteach arna dheonú (de thoradh na modhnuithe sin); agus (iii) faisnéis maidir le conas a tomhaiseadh an luach cóir incriminteach arna dheonú, go comhsheasmhach leis na ceanglais a leagtar amach in (a) agus (b) thuas, i gcás inarb infheidhme.

48

Má rinneadh an t-eintiteas luach cóir na n-earraí nó na seirbhísí a fuarthas le linn na tréimhse a thomhas go díreach, nochtfaidh an t-eintiteas conas a cinneadh an luach cóir sin, e.g. an ndearnadh luach cóir a thomhas ar mhargadhphraghas le haghaidh na n-earraí nó na seirbhísí sin.

49

Má fhrisnéis an t-eintiteas an toimhde i mír 13, nochtfaidh sé an méid sin agus míneoidh sé cén fáth ar frisnéiseadh an toimhde.

50

Nochtfaidh eintiteas faisnéis a chuireann ar chumas úsáideoirí ráiteas airgeadais tuiscint a fháil ar an iarmhairt ag idirbhearta íocaíochta scairbhunaithe ar bhrabús nó ar chaillteanais an eintitis le haghaidh na tréimhse agus ar a staid airgeadais.

51

Chun éifeacht a thabhairt don phrionsabal i mír 50, nochtfaidh eintiteas na nithe seo a leanas ar a laghad: (a) an speansas iomlán a aithnítear le haghaidh na tréimhse a eascraíonn as idirbhearta íocaíochta scairbhunaithe nach raibh na hearraí nó na seirbhísí a fuarthas iontu i dteideal aitheantais mar shócmhainní agus nár aithníodh láithreach mar shócmhainní dá bhrí sin, lena n-áirítear nochtadh ar leithligh ar an sciar sin den speansas iomlán a eascraíonn as idirbhearta a gcoinnítear cuntas orthu mar idirbhearta íocaíochta scairbhunaithe cothromas-socraithe; (b) i gcás dliteanas a eascraíonn as idirbhearta íocaíochta scairbhunaithe: (i) an tsuim ghlanluacha iomlán ag deireadh na tréimhse; agus (ii) luach intreach iomlán na ndliteanas ag deireadh na tréimhse lena bhfuil ceart an chontrapháirtí ar airgead tirim nó ar shócmhainní eile dílsithe faoi dheireadh na tréimhse (e.g. cearta dílsithe i dtaca le luachmhéadú scaireanna).

52

Faisnéis a n-éilítear a nochtadh leis an gCaighdeán seo, mura gcomhlíonann sí na prionsabail i míreanna 44, 46 agus 50, nochtfaidh an t-eintiteas an fhaisnéis bhreise sin is gá chun iad a chomhlíonadh. Má rinne eintiteas aon idirbheart íocaíochta scairbhunaithe a aicmiú mar idirbhearta cothromas-socraithe i gcomhréir le mír 33F, mar shampla, nochtfaidh an t-eintiteas meastachán ar an méid a bhfuil coinne lena aistriú chuig an údarás cánach chun oibleagáid cánach an fhostaí a shocrú nuair is gá úsáideoirí a chur ar an eolas faoi na hiarmhairtí ar shreabhadh airgid todhchaí atá bainteach leis an socrú íocaíochta scairbhunaithe.

FORÁLACHA IDIRTHRÉIMHSEACHA

53

I gcás idirbheart íocaíochta scairbhunaithe cothromas-socraithe, cuirfidh an t-eintiteas an IFRS seo i bhfeidhm maidir le deontais scaireanna, scair-roghanna nó ionstraimí cothromais eile arna ndeonú tar éis an 7 Samhain 2002 ach nár dílsíodh go fóill faoi dháta éifeachtach an IFRS seo.

54

Moltar don eintiteas, ach ní éilítear air, an IFRS seo a chur i bhfeidhm maidir le deontais eile ionstraimí cothromais má rinne an t-eintiteas luach cóir na n-ionstraimí cothromais sin, arna chinneadh ar dháta an tomhais, a nochtadh go poiblí.

55

I gcás gach deontais ionstraimí cothromais a gcuirtear an IFRS seo i bhfeidhm ina leith, déanfaidh an t-eintiteas faisnéis chomparáideach a athshonrú agus, i gcás inarb infheidhme, iarmhéid tosaigh an tuillimh choimeádta a choigeartú le haghaidh na tréimhse is túisce a chuirtear i láthair.

56

I gcás gach deontais ionstraimí cothromais nach gcuirtear an IFRS seo i bhfeidhm ina leith (e.g. ionstraimí cothromais arna ndeonú ar an 7 Samhain 2002 nó roimhe), nochtfaidh an t-eintiteas mar sin féin an fhaisnéis a éilítear le míreanna 44 agus 45.

57

Má dhéanann eintiteas, tar éis don IFRS teacht i bhfeidhm, téarmaí nó coinníollacha deontais ionstraimí cothromais nár cuireadh an IFRS seo i bhfeidhm ina leith a mhodhnú, cuirfidh an t-eintiteas míreanna 26-29 i bhfeidhm mar sin féin chun cuntas a choinneáil ar aon mhodhnú den sórt sin.

58

I gcás dliteanas a eascraíonn as idirbhearta íocaíochta scairbhunaithe atá ann ar dháta éifeachtach an IFRS seo, cuirfidh an t-eintiteas an IFRS i bhfeidhm go cúlghabhálach. I gcás na ndliteanas sin, athshonróidh an t-eintiteas faisnéis chomparáideach, lena n-áirítear coigeartú ar iarmhéid tosaigh an tuillimh choimeádta sa tréimhse is túisce a chuirtear i láthair ar athshonraíodh faisnéis chomparáideach lena haghaidh, ach amháin nach n-éilítear ar an eintiteas faisnéis chomparáideach a athshonrú a mhéid a bhaineann an fhaisnéis le tréimhse nó dáta níos luaithe ná an 7 Samhain 2002.

59

Moltar don eintiteas, ach ní éilítear air, an IFRS a chur i bhfeidhm go cúlghabhálach maidir le dliteanais eile a eascraíonn as idirbhearta íocaíochta scairbhunaithe, maidir le dliteanais a socraíodh le linn tréimhse a gcuirtear faisnéis chomparáideach i láthair lena haghaidh, mar shampla.

59A

Cuirfidh eintiteas na leasuithe i míreanna 30-31, 33-33H agus B44A-B44C i bhfeidhm mar a leagtar amach thíos. Ní athshonrófar réamhthréimhsí. (a) Níl feidhm ag na leasuithe i míreanna B44A-B44C ach maidir le modhnuithe a tharlaíonn ar an dáta a chuireann an t-eintiteas na leasuithe i bhfeidhm den chéad uair nó dá éis sin. (b) Tá feidhm ag na leasuithe i míreanna 30-31 agus 33-33D maidir le hidirbhearta íocaíochta scairbhunaithe atá neamhdhílsithe ar an dáta a chuireann eintiteas na leasuithe i bhfeidhm den chéad uair agus maidir le hidirbhearta íocaíochta scairbhunaithe arb é dáta a ndeontais an dáta a chuireann eintiteas na leasuithe i bhfeidhm den chéad uair nó dá éis sin. I gcás idirbheart íocaíochta scairbhunaithe neamhdhílsithe arna dheonú roimh an dáta a chuireann eintiteas na leasuithe i bhfeidhm den chéad uair, déanfaidh eintiteas an dliteanas a atomhas ar an dáta sin agus iarmhairt an atomhais a aithint i dtuilleamh coimeádta tosaigh (nó, mar is iomchuí, i ngné de chaipiteal gnáthscaireanna) na tréimhse tuairiscithe ina gcuirtear na leasuithe i bhfeidhm den chéad uair. (c) Tá feidhm ag na leasuithe i míreanna 33E-33H agus ag an leasú ar mhír 52 maidir le hidirbhearta íocaíochta scairbhunaithe atá neamhdhílsithe (nó dílsithe ach gan bheith feidhmithe) ar an dáta a chuireann eintiteas na leasuithe i bhfeidhm den chéad uair agus maidir le hidirbhearta íocaíochta scairbhunaithe arb é dáta a ndeontais an dáta a chuireann eintiteas na leasuithe i bhfeidhm den chéad uair nó dá éis sin. I gcás idirbheart íocaíochta scairbhunaithe (nó comhpháirteanna díobh) atá neamhdhílsithe (nó dílsithe ach gan bheith feidhmithe) a aicmíodh roimhe sin mar íocaíochtaí scairbhunaithe airgeadsocraithe ach a aicmítear anois mar íocaíochtaí scairbhunaithe cothromas-socraithe i gcomhréir leis na leasuithe, déanfaidh eintiteas suim ghlanluacha an dliteanais íocaíochta scairbhunaithe a athaicmiú mar chothromas ar an dáta a chuireann sé na leasuithe i bhfeidhm den chéad uair.

59B

D’ainneoin na gceanglas i mír 59A, féadfaidh eintiteas na leasuithe i mír 63D a chur i bhfeidhm go cúlghabhálach, faoi réir na bhforálacha idirthréimhseacha i míreanna 53-59 den Chaighdeán seo, i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta más féidir sin a dhéanamh gan breathnú siar agus sa chás sin amháin. Má roghnaíonn eintiteas cur i bhfeidhm cúlghabhálach, ní mór dó sin a dhéanamh le haghaidh na leasuithe uile arna ndéanamh ag Aicmiú agus Tomhas Idirbheart Íocaíochta Scairbhunaithe (Leasuithe ar IFRS 2).

DÁTA ÉIFEACHTACH

60

Cuirfidh eintiteas an IFRS seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2005 nó dá éis sin. Moltar cur i bhfeidhm níos luaithe a dhéanamh. Má chuireann eintiteas an IFRS seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhse a thosaíonn roimh an 1 Eanáir 2005, nochtfaidh sé an méid sin.

61

Le IFRS 3 (arna athbhreithniú in 2008) agus le Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí Aibreáin 2009, leasaíodh mír 5. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2009 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas IFRS 3 (arna athbhreithniú in 2008) i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, cuirfear an leasú i bhfeidhm le haghaidh na tréimhse níos luaithe sin freisin.

62

Cuirfidh eintiteas na leasuithe seo a leanas i bhfeidhm go cúlghabhálach i dtréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin: (a) na ceanglais i mír 21A i leith an chur chuige a ghlactar i leith coinníollacha neamhdhílsithe; (b) na sainmhínithe athbhreithnithe ar ‘dílsiú’ agus ‘coinníollacha dílsithe’ i bhFoscríbhinn A; (c) na leasuithe i míreanna 28 agus 28A i leith cealuithe. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhse a thosaíonn roimh an 1 Eanáir 2009, nochtfaidh sé an méid sin.

63

Na leasuithe seo a leanas arna ndéanamh ag Idirbhearta Íocaíochta Airgeadsocraithe Scairbhunaithe Grúpa, arna eisiúint i mí an Mheithimh 2009, cuirfidh eintiteas i bhfeidhm go cúlghabhálach iad faoi réir na bhforálacha idirthréimhseacha i míreanna 53-59, i gcomhréir le IAS 8 le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2010 nó dá éis sin: (a) mír 2 a leasaíodh, mír 3 a scriosadh agus míreanna 3A agus 43A–43D a cuireadh leis agus míreanna B45, B47, B50, B54, B56–B58 agus B60 a cuireadh le Foscríbhinn B i leith na cuntasaíochta ar idirbhearta i measc grúpeintiteas. (b) na sainmhínithe athbhreithnithe i bhFoscríbhinn A ar na téarmaí seo a leanas: — idirbheart íocaíochta airgeadsocraithe scairbhunaithe, — idirbheart íocaíochta scairbhunaithe cothromas-socraithe, — socrú íocaíochta scairbhunaithe, agus — idirbheart íocaíochta scairbhunaithe. Mura bhfuil fáil ar an bhfaisnéis is gá le haghaidh cur i bhfeidhm cúlghabhálach, léireoidh eintiteas ina ráitis airgeadais ar leithligh nó ina ráitis airgeadais aonair na méideanna a aithníodh roimhe sin i ráitis airgeadais chomhdhlúite an ghrúpa. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe i bhfeidhm le haghaidh tréimhse a thosaíonn roimh an 1 Eanáir 2010, nochtfaidh sé an méid sin.

63A

Le IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite agus IFRS 11, arna n-eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh mír 5 agus Foscríbhinn A. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 10 agus IFRS 11 i bhfeidhm.

63B

Le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla ar IFRSanna 2010–2012, arna eisiúint i mí na Nollag 2013, leasaíodh mír 15 agus 19. I bhFoscríbhinn A, leasaíodh na sainmhínithe ar ‘coinníollacha dílsithe’ agus ‘dálaí an mhargaidh’ agus cuireadh na sainmhínithe ar ‘coinníollacha feidhmíochta’ agus ‘coinníollacha seirbhíse’ leis. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm go hionchasach maidir le hidirbhearta íocaíochta scairbhunaithe arb é dáta a ndeontais an 1 Iúil 2014 nó dáta dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an leasú sin i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

63C

Le IFRS 9, arna eisiúint i mí Iúil 2014, leasaíodh mír 6. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

63D

Le Aicmiú agus Tomhas Idirbheart Íocaíochta Scairbhunaithe (Leasuithe ar IFRS 2), arna n-eisiúint i mí an Mheithimh 2016, leasaíodh míreanna 19, 30-31, 33, 52 agus 63 agus cuireadh míreanna 33A-33H, 59A-59B, 63D agus B44A-B44C agus a gceannteidil ghaolmhara leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2018 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

63E

Le Leasuithe ar Thagairtí don Chreat Coincheapúil i gCaighdeáin IFRS, arna eisiúint in 2018, leasaíodh an fonóta leis an sainmhíniú ar ionstraim chothromais i bhFoscríbhinn A. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2020 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe má chuireann an t-eintiteas i bhfeidhm an tráth céanna nó níos luaithe na leasuithe uile a rinneadh i Leasuithe ar Thagairtí don Chreat Coincheapúil i gCaighdeáin IFRS. Cuirfidh eintiteas an leasú ar IFRS 2 i bhfeidhm go cúlghabhálach, faoi réir na bhforálacha idirthréimhseacha i míreanna 53-59 den Chaighdeán seo, i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta. Má chinneann eintiteas, áfach, go mbeadh cur i bhfeidhm cúlghabhálach dofheidhmithe nó go mbainfeadh costas nó iarracht mhíchuí leis, cuirfidh sé an leasú ar IFRS 2 i bhfeidhm faoi threoir mhíreanna 23–28, 50–53 agus 54F de IAS 8.

AISTARRAINGT LÉIRMHÍNITHE

64

Gabhann Idirbhearta Íocaíochta Airgeadsocraithe Scairbhunaithe Grúpa, arna eisiúint i mí an Mheithimh 2009, ionad IFRIC 8 Raon Feidhme IFRS 2 agus IFRIC 11 IFRS 2 — Idirbhearta Scaireanna Cisteáin agus Grúpa. Sna leasuithe a rinne an doiciméad sin ionchorpraíodh na ceanglais roimhe sin a leagtar amach in IFRIC 8 agus IFRIC 11 mar a leanas: (a) leasaíodh mír 2 agus cuireadh mír 13A leis i leith na cuntasaíochta ar idirbhearta nach bhfuil an t-eintiteas in ann cuid de na hearraí nó na seirbhísí, nó na hearraí uile nó na seirbhísí uile, a fuarthas a shainaithint go sonrach. Bhí na ceanglais sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Bealtaine 2006 nó dá éis sin. (b) cuireadh míreanna B46, B48, B49, B51–B53, B55, B59 agus B61 le Foscríbhinn B i leith na cuntasaíochta ar idirbhearta i measc grúpeintiteas. Bhí na ceanglais sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Márta 2007 nó dá éis sin. Cuireadh na ceanglais sin i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le ceanglais IAS 8, faoi réir fhorálacha idirthréimhseacha IFRS 2.

CAIGHDEÁN IDIRNÁISIÚNTA UM THUAIRISCIÚ AIRGEADAIS 3

Comhcheangail Ghnó

CUSPÓIR

1

Is é is cuspóir don IFRS seo feabhas a chur ar ábharthacht, iontaofacht agus inchomparáideacht na faisnéise a sholáthraíonn eintiteas tuairiscithe ina ráitis airgeadais maidir le comhcheangal gnó agus maidir lena iarmhairtí. Chun sin a bhaint amach, leagtar amach leis an IFRS seo prionsabail agus ceanglais maidir le conas a dhéanann an faighteoir na nithe seo a leanas: (a) na sócmhainní in-sainaitheanta a fuarthas, na dliteanais ghafa agus aon leas neamh-urlámhais san fhaighteán a aithint agus a thomhas ina ráitis airgeadais; (b) an cáilmheas a fuarthas sa chomhcheangal gnó nó gnóthachan as ceannach sladmhargaidh a aithint agus a thomhas; agus (c) cinneadh a dhéanamh maidir leis an bhfaisnéis atá le nochtadh chun é a chur ar a chumas d’úsáideoirí ráiteas airgeadais meastóireacht a dhéanamh ar chineál an chomhcheangail gnó agus ar a iarmhairtí airgeadais.

RAON FEIDHME

2

Tá feidhm ag an IFRS seo maidir le hidirbheart nó teagmhas eile a chomhlíonadh an sainmhíniú ar chomhcheangal gnó. Níl feidhm ag an IFRS seo maidir leis na nithe seo a leanas: (a) cuntas a choinneáil ar fhoirmiú comhshocraithe i ráitis airgeadais an chomhshocraithe féin. (b) sócmhainn nó grúpa sócmhainní a fháil nachgnó atá ann. Sna cásanna sin, déanfaidh an faighteoir na dliteanais ghafa agus na sócmhainní in-sainaitheanta aonair a fuarthas (lena n-áirítear iad siúd a chomhlíonann an sainmhíniú ar shócmhainní doláimhsithe in IAS 38 Sócmhainní Doláimhsithe agus na critéir aitheantais lena n-aghaidh) a shainaithint agus a aithint. Leithdháilfear costas an ghrúpa ar na sócmhainní in-sainaitheanta aonair agus ar na dliteanais ar bhonn a luachanna córa coibhneasta ar an dáta ceannaigh. Ní eascraíonn cáilmheas as idirbheart nó teagmhas den sórt sin. (c) comhcheangal eintiteas nó gnólachtaí faoi rialú comhchoiteann (soláthraítear treoraíocht ghaolmhar maidir le cur i bhfeidhm i míreanna B1–B4).

2A

Níl feidhm ag ceanglais an Chaighdeáin seo maidir le héadáil a dhéanann eintiteas infheistíochta, mar a shainmhínítear in IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite, ar infheistíocht i bhfochuideachta is gá a thomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas.

COMHCHEANGAL GNÓ A SHAINAITHINT

3

Cinnfidh eintiteas cé acu atá nó nach bhfuil idirbheart nó teagmhas eile ina chomhcheangal gnó tríd an sainmhíniú san IFRS seo a chur i bhfeidhm, lena n-éilítear gur gnó atá sna sócmhainní a fuarthas agus sna dliteanais ghafa. Mura bhfuil na sócmhainní a fuarthas ina ngnó, is mar éadáil sócmhainne a choinneoidh an t-eintiteas tuairiscithe cuntas ar an idirbheart nó an teagmhas eile. Soláthraítear treoraíocht i míreanna B5–B12D maidir le comhcheangal gnó a shainaithint agus an sainmhíniú ar ghnó.

AN MODH ÉADÁLA

4

Coinneoidh eintiteas cuntas ar gach comhcheangal gnó tríd an modh éadála a chur i bhfeidhm.

5

Éilítear na nithe seo a leanas agus an modh éadála á chur i bhfeidhm: (a) an faighteoir a shainaithint; (b) an dáta éadála a chinneadh; (c) na sócmhainní in-sainaitheanta a fuarthas, na dliteanais ghafa agus aon leas neamh-urlámhais san fhaighteán a aithint agus a thomhas; agus (d) cáilmheas nó gnóthachan as ceannach sladmhargaidh a aithint agus a thomhas.

An faighteoir a shainaithint

6

I gcás gach comhcheangail gnó, sainaithneofar ceann de na heintitis comhcheangail mar an faighteoir.

7

Úsáidfear an treoraíocht in IFRS 10 chun an faighteoir a shainaithint — is é sin an t-eintiteas a fhaigheann rialú ar eintiteas eile, i.e. an faighteán. Má rinneadh comhcheangal gnó ach mura bhfuil sé soiléir ó bheith ag cur an treoraíocht in IFRS 10 i bhfeidhm cé acu ceann de na heintitis comhcheangail é an faighteoir, breithneofar na fachtóirí i míreanna B14–B18 chun an cinneadh sin a dhéanamh.

An dáta éadála a chinneadh

8

Sainaithneoidh an faighteoir an dáta éadála, arb é an dáta a fhaigheann sé rialú ar an bhfaighteán.

9

Go ginearálta, is é an dáta a fhaigheann an faighteoir rialú ar an bhfaighteán an dáta a aistríonn an faighteoir comaoin an fhaighteáin, a fhaigheann sócmhainní an fhaighteáin agus a ghabhann dliteanais an fhaighteáin go dlíthiúil—an dáta deiridh. D’fhéadfadh an faighteoir rialú a fháil, áfach, ar dháta atá níos luaithe nó níos déanaí ná an dáta deiridh. Tagann an dáta éadála roimh an dáta deiridh, mar shampla, má fhoráiltear le comhshocrú i scríbhinn go bhfaigheann an faighteoir rialú ar an bhfaighteán ar dháta roimh an dáta deiridh. Breithneoidh faighteoir gach fíoras agus imthoisc ábhartha chun an dáta éadála a shainaithint.

Na sócmhainní in-sainaitheanta a fuarthas, na dliteanais ghafa agus aon leas neamh-urlámhais san fhaighteán a aithint agus a thomhas

An prionsabal aitheantais

10

Ón dáta éadála, déanfaidh an faighteoir na sócmhainní in-sainaitheanta a fuarthas, na dliteanais ghafa agus aon leas neamh-urlámhais san fhaighteán a aithint ar leithligh ón gcáilmheas. Tá an t-aitheantas ar shócmhainní in-sainaitheanta a fuarthas agus ar dhliteanais ghafa faoi réir na gcoinníollacha a shonraítear i míreanna 11 agus 12.

Coinníollacha aitheantais

11

Chun bheith i dteideal aitheantais mar chuid de chur i bhfeidhm an mhodha éadála, ní mór na sócmhainní in-sainaitheanta a fuarthas agus na dliteanais ghafa na sainmhínithe ar shócmhainní agus dliteanais sa Chreat Coincheapúil le haghaidh Tuairisciú Airgeadais a chomhlíonadh ar an dáta éadála. Ní dliteanais ar an dáta éadála iad, mar shampla, costais a bhfuil coinne ag an bhfaighteoir leo ach nach bhfuil oibleagáid air a thabhú amach anseo a dhéanfaidh difear dá phlean tarraingt amach as gníomhaíocht faighteáin nó fostaíocht fhostaithe an fhaighteáin a fhoirceannadh nó na fostaithe sin a athlonnú. Dá bhrí sin, ní aithníonn an faighteoir na costais sin mar chuid de chur i bhfeidhm an mhodha éadála. Ina ionad sin, aithníonn an faighteoir na costais sin ina ráitis airgeadais iar-chomhcheangail i gcomhréir le IFRSanna eile.

12

Ina theannta sin, chun bheith i dteideal aitheantais mar chuid de chur i bhfeidhm an mhodha éadála, ní mór na sócmhainní in-sainaitheanta a fuarthas agus na dliteanais ghafa a bheith mar chuid den mhéid a mhalartaigh an faighteoir agus an faighteán (nó iar-úinéirí an fhaighteáin) le chéile san idirbheart comhcheangail gnó seachas mar thoradh ar idirbhearta ar leithligh. Cuirfidh an faighteoir an treoraíocht i míreanna 51–53 i bhfeidhm chun a chinneadh cé na sócmhainní a fuarthas nó na dliteanais ghafa atá mar chuid den mhalartú le haghaidh an fhaighteáin agus cé acu cinn díobh, más ann dóibh, atá mar thoradh ar idirbhearta ar leithligh a bhfuil cuntas le coinneáil orthu i gcomhréir lena gcineál agus leis na IFRSanna is infheidhme.

13

D’fhéadfadh sé go mbeidh mar thoradh ar an bhfaighteoir a bheith ag cur an phrionsabail aitheantais agus coinníollacha aitheantais i bhfeidhm go n-aithneofar roinnt sócmhainní agus dliteanas nár aithin an faighteán roimhe sin mar shócmhainní agus dliteanais ina ráitis airgeadais. Aithníonn an faighteoir na sócmhainní doláimhsithe in-sainaitheanta a fuarthas, amhail ainm branda, paitinn nó caidreamh le custaiméir, nár aithin an faighteán mar shócmhainní ina ráitis airgeadais toisc gur fhorbair sé go hinmheánach iad agus gur mhuirearaigh sé na costais ghaolmhara mar speansas, mar shampla.

14

Soláthraítear treoraíocht i míreanna B31–B40 maidir le sócmhainní doláimhsithe a aithint. Le míreanna 21A–28B sonraítear na cineálacha sócmhainní in-sainaitheanta agus dliteanas lena n-áirítear míreanna ar ina leith a dhéantar foráil sa IFRS seo maidir le heisceachtaí teoranta ar an bprionsabal aitheantais agus ar choinníollacha aitheantais.

Sócmhainní in-sainaitheanta a fuarthas agus dliteanais a gabhadh i gcomhcheangal gnó a aicmiú nó a ainmniú

15

Ar an dáta éadála, déanfaidh an faighteoir na sócmhainní in-sainaitheanta a fuarthas agus na dliteanais ghafa a aicmiú nó a ainmniú mar is gá chun IFRSanna eile a chur i bhfeidhm dá éis sin. Déanfaidh an faighteoir na haicmiúcháin nó na hainmniúcháin sin ar bhonn na dtéarmaí conarthacha, na gcoinníollacha eacnamaíocha, a bheartas oibriúcháin nó cuntasaíochta agus ar bhonn coinníollacha ábhartha eile a d’fhéadfadh a bheith ann ar an dáta éadála.

16

I roinnt cásanna, déanann IFRSanna foráil maidir le cuntasaíocht éagsúil ag brath ar conas a aicmíonn nó a ainmníonn eintiteas sócmhainn nó dliteanas ar leith. Áirítear na nithe seo a leanas, gan bheith teoranta dóibh, le haicmiúcháin nó ainmniúcháin a dhéanfaidh an faighteoir ar bhonn na gcoinníollacha ábhartha a d’fhéadfadh a bheith ann ar an dáta éadála: (a) sócmhainní agus dliteanais airgeadais ar leith a aicmiú mar shócmhainní agus dliteanais arna dtomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas nó ar chostas amúchta, nó mar shócmhainn airgeadais arna tomhas ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais; (b) ionstraim dhíorthach a ainmniú mar ionstraim fálaithe i gcomhréir le IFRS 9; agus (c) measúnú a dhéanamh ar cé acu ba cheart nó nár cheart díorthach leabaithe a scaradh ó chonradh óstaigh i gcomhréir le IFRS 9 (ar ábhar ‘aicmiúcháin’ é mar a úsáidtear an téarma sin san IFRS seo).

17

Leis an IFRS seo déantar foráil maidir le heisceacht amháin ar an bprionsabal i mír 15: (a) aicmiú conartha léasa inarb é an faighteán an léasóir mar léas oibriúcháin nó mar léas maoiniúcháin i gcomhréir le IFRS 16 Léasanna. (b) [scriosta] Aicmeoidh an faighteoir na conarthaí sin ar bhonn na dtéarmaí conarthacha agus fachtóirí eile dáta tionscanta an chonartha (nó, má modhnaíodh téarmaí an chonartha ar bhealach lena n-athrófaí a aicmiú, dáta an mhodhnaithe sin, rud a d’fhéadfadh a bheith ar dháta an tionscanta).

An prionsabal tomhais

18

Tomhaisfidh an faighteoir na sócmhainní in-sainaitheanta a fuarthas agus na dliteanais ghafa ar a luachanna córa ar an dáta éadála.

19

I gcás gach comhcheangail gnó, tomhaisfidh an faighteoir, ar an dáta éadála, comhpháirteanna leasanna neamh-urlámhais san fhaighteán ar leasanna úinéireachta láithreacha iad lena dtugtar teidlíocht dá sealbhóirí i leith sciar comhréireach de ghlansócmhainní an eintitis i gcás leachtú ar cheann díobh seo a leanas: (a) luach cóir; nó (b) an sciar comhréireach de na hionstraimí úinéireachta láithreacha i méideanna aitheanta ghlansócmhainní in-sainaitheanta an fhaighteáin. Déanfar gach comhpháirt eile de leasanna neamh-urlámhais a thomhas ar a luachanna córa, an dáta éadála, ach amháin má éilítear bonn tomhais eile le IFRSanna.

20

Le míreanna 24–31A sonraítear na cineálacha sócmhainní agus dliteanas in-sainaitheanta lena n-áirítear míreanna ar ina leith a dhéantar foráil sa IFRS seo maidir le heisceachtaí teoranta ar an bprionsabal tomhais.

Eisceachtaí ar na prionsabail aitheantais nó tomhais

21

Leis an IFRS seo déantar foráil maidir le heisceachtaí teoranta ar a phrionsabail aitheantais agus tomhais. Le míreanna 21A–31A sonraítear na míreanna áirithe a ndéantar eisceachtaí maidir leo agus cineál na n-eisceachtaí sin. Coinneoidh an faighteoir cuntas ar na míreanna sin trí na ceanglais i míreanna 21A–31A a chur i bhfeidhm, arb éard a thiocfaidh as sin gur mar a leanas a bheidh cuid de na míreanna: (a) arna n-aithint trí choinníollacha aitheantais a chur i bhfeidhm i dteannta na gcoinníollacha i míreanna 11 agus 12 nó trí cheanglais IFRSanna eile a chur i bhfeidhm, nach ionann a dtorthaí agus torthaí an phrionsabail aitheantais agus coinníollacha aitheantais. (b) arna dtomhas ar mhéid seachas a luachanna córa ar an dáta éadála.

Eisceachtaí ar an bprionsabal aitheantais

Dliteanais agus dliteanais theagmhasacha faoi raon feidhme IAS 37 nó IFRIC 21

21A

Tá feidhm ag mír 21B maidir le dliteanais agus dliteanais theagmhasacha a thiocfadh faoi raon feidhme IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha nó IFRIC 21 Tobhaigh dá dtabhófaí ar leithligh iad seachas dá ngabhfaí i gcomhcheangal gnó iad.

21B

Leis an gCreat Coincheapúil le haghaidh Tuairisciú Airgeadais sainmhínítear dliteanas mar ‘oibleagáid láithreach ar an eintiteas chun acmhainn eacnamaíoch a aistriú de thoradh teagmhas roimhe seo’. I gcás forála nó dliteanais theagmhasaigh a thiocfadh faoi raon feidhme IAS 37, cuirfidh an faighteoir míreanna 15–22 de IAS 37 i bhfeidhm chun a chinneadh cé acu atá nó nach bhfuil oibleagáid láithreach ann ar an dáta éadála de thoradh teagmhas roimhe seo. I gcás tobhaigh a thiocfadh faoi raon feidhme IFRIC 21, cuirfidh an faighteoir IFRIC 21 i bhfeidhm chun a chinneadh cé acu a tharla nó nár tharla an teagmhas cruthaithe oibleagáide as a n-eascraíonn dliteanas chun an tobhach a íoc faoin dáta éadála.

21C

D’fhéadfadh oibleagáid láithreach a shainaithnítear i gcomhréir le mír 21B an sainmhíniú ar dhliteanas teagmhasach a leagtar amach i mír 22(b) a chomhlíonadh. Má chomhlíonann, tá feidhm ag mír 23 maidir leis an dliteanas teagmhasach sin.

Dliteanais theagmhasacha agus sócmhainní teagmhasacha

22

Is mar a leanas a shainmhínítear dliteanas teagmhasach in IAS 37: (a) seasann an ball seo d’oibleagáidí féideartha a eascraíonn as imeachtaí roimhe seo agus nach ndeimhneofar gurbh ann dóibh ach amháin i gcás ina dtarlóidh nó nach dtarlóidh imeacht éiginnte amháin nó níos mó sa todhchaí, imeacht nach mbeidh go hiomlán faoi smacht an eintitis; nó (b) oibleagáid láithreach a eascraíonn as teagmhais roimhe seo ach nach n-aithnítear ós rud é: (i) níl sé dóchúil go n-éileofar eis-sreabhadh acmhainní ina gcorpraítear tairbhí eacnamaíocha chun an oibleagáid a shocrú; nó (ii) ní féidir an méid oibleagáidí a thomhas ar bhealach atá iontaofa go leor.

23

Aithneoidh an faighteoir, ón dáta éadála, dliteanas teagmhasach a gabhadh i gcomhcheangal gnó más oibleagáid láithreach é a eascraíonn as teagmhais roimhe seo agus más féidir a luach cóir a thomhas go hiontaofa. Dá bhrí sin, contrártha le míreanna 14(b), 23, 27, 29 agus 30 de IAS 37, aithníonn an faighteoir dliteanas teagmhasach a gabhadh i gcomhcheangal gnó ón dáta éadála fiú mura bhfuil sé dóchúil go n-éileofar eis-sreabhadh acmhainní ina gcorpraítear tairbhí eacnamaíocha chun an oibleagáid a shocrú. Le mír 56 den IFRS seo, soláthraítear treoraíocht maidir le cuntas a choinneáil dá éis sin ar dhliteanais theagmhasacha.

23A

Sainmhínítear in IAS 37 sócmhainn theagmhasach ann mar ‘sócmhainn fhéideartha a eascraíonn as teagmhais roimhe seo agus nach ndeimhneofar gurb ann di ach amháin i gcás ina dtarlóidh nó nach dtarlóidh teagmhas éiginnte amháin nó níos mó amach anseo nach mbeidh go hiomlán faoi smacht an eintitis’. Ní aithneoidh an faighteoir sócmhainn theagmhasach ar an dáta éadála.

Eisceachtaí arna prionsabail aitheantais agus tomhais araon

Cánacha ioncaim

24

Aithneoidh agus tomhaisfidh an faighteoir sócmhainn nó dliteanas cánach iarchurtha a eascraíonn as na sócmhainní a fuarthas agus na dliteanais a gabhadh i gcomhcheangal gnó i gcomhréir le IAS 12 Cánacha Ioncaim.

25

Coinneoidh an faighteoir cuntas ar na hiarmhairtí cánach féideartha ag difríochtaí sealadacha agus iarmhéideanna atá le tabhairt ar aghaidh ag faighteoir arb ann dóibh ar an dáta éadála nó a thagann chun cinn de thoradh na héadála i gcomhréir le IAS 12.

Sochair fostaithe

26

Aithneoidh agus tomhaisfidh an faighteoir dliteanas (nó sócmhainn, más ann di) a bhaineann le socruithe sochair fostaithe an fhaighteáin i gcomhréir le IAS 19 Sochair Fostaithe.

Sócmhainní slánaithe

27

Féadfaidh an díoltóir i gcomhcheangal gnó an faighteoir a shlánú go conarthach maidir leis an toradh ar theagmhas nó neamhchinnteacht a bhaineann le sócmhainn nó dliteanas sonrach ina iomláine nó le cuid de shócmhainn nó dliteanas sonrach. Féadfaidh an díoltóir an faighteoir a shlánú in aghaidh caillteanais atá níos mó ná méid sonraithe maidir le dliteanas a eascraíonn as teagmhas áirithe, mar shampla; i bhfocail eile, ráthóidh an díoltóir nach mbeidh dliteanas an fhaighteora níos mó ná méid sonraithe. Dá thoradh sin, faigheann an faighteoir sócmhainn slánaithe. Aithneoidh an faighteoir sócmhainn slánaithe an tráth céanna a aithníonn sé an mhír shlánaithe agus tomhaisfidh sé ar an mbonn céanna leis an mír shlánaithe í, faoi réir an ghá a bheadh le liúntas luachála le haghaidh méideanna nach bhfuil inbhailithe. Dá bhrí sin, má bhaineann an slánú le sócmhainn nó dliteanas a aithnítear ar an dáta éadála agus a thomhaistear ar a luach cóir ar an dáta éadála, aithneoidh an faighteoir an tsócmhainn slánaithe ón dáta éadála arna tomhas ar a luach cóir ar an dáta éadála. I gcás sócmhainne slánaithe arna tomhas ar a luach cóir, cuirtear san áireamh sa tomhas luach cóir iarmhairtí neamhchinnteachta maidir le sreabhadh airgid todhchaí mar gheall ar cheisteanna inbhailitheachta agus ní gá liúntas luachála ar leithligh (soláthraítear treoraíocht maidir le cur i bhfeidhm i mír B41).

28

In imthosca áirithe, d’fhéadfadh an slánú a bheith bainteach le sócmhainn nó dliteanas atá ina eisceacht ar na prionsabail aitheantais nó tomhais. D’fhéadfadh slánú a bheith bainteach le dliteanas teagmhasach nach n-aithnítear ar an dáta éadála toisc nach bhfuil a luach cóir intomhaiste go hiontaofa ar an dáta sin, mar shampla. De rogha air sin, d’fhéadfadh slánú a bheith bainteach le sócmhainn nó dliteanas a leanann as sochar fostaithe, mar shampla, a aithnítear ar bhonn seachas an luach cóir ar an dáta éadála. Sna himthosca sin, aithneofar agus tomhaisfear an tsócmhainn slánaithe ag úsáid toimhdí atá comhsheasmhach leo siúd a úsáidtear chun an mhír shlánaithe a thomhas, faoi réir mheasúnú na bainistíochta maidir le hinbhailitheacht na sócmhainne slánaithe agus aon srian conarthach ar an méid slánaithe. Le mír 57, soláthraítear treoraíocht maidir le cuntas a choinneáil dá éis sin ar shócmhainn slánaithe.

Léasanna inarb é an faighteán an léasaí

28A

Aithneoidh an faighteoir sócmhainní lena ngabhann ceart úsáide agus dliteanais léasa le haghaidh léasanna arna sainaithint i gcomhréir le IFRS 16 inarb é an faighteán an léasaí. Ní éilítear ar an bhfaighteoir sócmhainní lena ngabhann ceart úsáide ná dliteanais léasa a aithint le haghaidh na nithe seo a leanas: (a) léasanna a dtagann deireadh lena dtéarma léasa (mar a shainmhínítear in IFRS 16) laistigh de 12 mhí ón dáta éadála; nó (b) léasanna a bhfuil luach íseal ar a mbunsócmhainn (mar a thuairiscítear i míreanna B3–B8 de IFRS 16).

28B

Tomhaisfidh an faighteoir an dliteanas léasa ar luach láithreach na n-íocaíochtaí léasa atá fágtha (mar a shainmhínítear in IFRS 16) amhail agus dá mbeadh an léas a fuarthas ina léas nua ar an dáta éadála. Déanfaidh an faighteoir an tsócmhainn lena ngabhann ceart úsáide a thomhas ar an méid céanna ar a dtomhaistear an dliteanas léasa, arna choigeartú chun léiriú a thabhairt ar théarmaí fabhracha nó neamhfhabhracha an léasa nuair a chuirtear i gcomparáid le téarmaí margaidh iad.

Eisceachtaí ar an bprionsabal tomhais

Cearta athfhaighte

29

Is ar bhonn a bhfuil fágtha de théarma conarthach an chonartha ghaolmhair a thomhaisfidh an faighteoir luach cirt athfhaighte arna aithint mar shócmhainn dholáimhsithe, gan beann ar cé acu a dhéanfadh nó nach ndéanfadh rannpháirtithe sa mhargadh athnuachaintí conarthacha a bhreithniú agus luach cóir an chirt á thomhas acu. Le míreanna B35 agus B36, soláthraítear treoraíocht ghaolmhar maidir le cur i bhfeidhm.

Idirbhearta íocaíochta scairbhunaithe

30

Tomhaisfidh an faighteoir dliteanas nó ionstraim chothromais a bhaineann le hidirbhearta íocaíochta scairbhunaithe an fhaighteáin nó le hathsholáthar idirbheart íocaíochta scairbhunaithe faighteáin le hidirbhearta íocaíochta scairbhunaithe an fhaighteora i gcomhréir leis an modh in IFRS 2 Íocaíocht Scairbhunaithe ar an dáta éadála. (Tagraíonn an IFRS seo do thoradh an mhodha sin mar an ‘tomhas margadhbhunaithe’ ar an idirbheart íocaíochta scairbhunaithe.)

Sócmhainní arna sealbhú lena ndíol

31

Déanfaidh an faighteoir sócmhainn (nó grúpa diúscartha) neamhreatha a fuarthas, a aicmítear mar shócmhainn arna sealbhú lena díol ar an dáta éadála i gcomhréir le IFRS 5 Sócmhainní Neamhreatha Arna Sealbhú lena nDíol agus Oibríochtaí Scortha, a thomhas ar a luach cóir lúide costais a bhaineann le díol i gcomhréir le míreanna 15–18 den IFRS sin.

Conarthaí árachais

31A

Déanfaidh an faighteoir grúpa conarthaí a thomhas faoi raon feidhme IFRS 17 Conarthaí Árachais arna fháil i gcomhcheangal idir gnólachtaí, mar aon le haon sócmhainn le haghaidh sreafaí airgid éadála árachais mar a shainmhínítear in IFRS 17, mar dhliteanas nó mar shócmhainn i gcomhréir le míreanna 39 agus B93–B95F de IFRS 17, an dáta éadála.

Cáilmheas nó gnóthachan as ceannach sladmhargaidh a aithint agus a thomhas

32

Aithneoidh an faighteoir cáilmheas ón dáta éadála arna thomhas mar fharasbarr (a) thar (b) thíos: (a) comhiomlán na nithe seo a leanas: (i) an chomaoin aistrithe arna tomhas i gcomhréir leis an IFRS seo, lena n-éilítear go ginearálta a luach cóir ar an dáta éadála (féach mír 37); (ii) méid aon leas neamh-urlámhais san fhaighteán arna thomhas i gcomhréir leis an IFRS seo; agus (iii) i gcomhcheangal gnó a ghnóthaítear ina chéimeanna (féach míreanna 41 agus 42), luach cóir an leasa chothromais san fhaighteán, ar an dáta éadála, arna shealbhú ag an bhfaighteoir roimhe sin. (b) glanmhéid mhéideanna na sócmhainní in-sainaitheanta a fuarthas, ar an dáta éadála, agus na ndliteanas gafa arna dtomhas i gcomhréir leis an IFRS seo.

33

I gcomhcheangal gnó nach malartaíonn an faighteoir agus an faighteán (nó a iar-úinéirí) ann ach leasanna cothromais, d’fhéadfadh luach cóir leasanna cothromais an fhaighteáin ar an dáta éadála a bheith intomhaiste ar bhealach níos iontaofa ná luach cóir leasanna cothromais an fhaighteora ar an dáta éadála. Más amhlaidh sin, cinnfidh an faighteoir an méid cáilmheasa trí luach cóir leasanna cothromais an fhaighteáin ar an dáta éadála a úsáid in ionad luach cóir na leasanna cothromais arna n-aistriú ar an dáta éadála. Chun an méid cáilmheasa i gcomhcheangal gnó nach bhfuil aon chomaoin arna haistriú ann a chinneadh, úsáidfidh an faighteoir luach cóir leas an fhaighteora san fhaighteán, ar an dáta éadála, in ionad luach cóir na comaoine arna haistriú ar an dáta éadála (mír 32(a)(i)). Le míreanna B46–B49, soláthraítear treoraíocht ghaolmhar maidir le cur i bhfeidhm.

Ceannacháin sladmhargaidh

34

Ó am go chéile, déanfaidh faighteoir ceannach sladmhargaidh, ar comhcheangal gnó é inar mó an méid i mír 32(b) ná an comhiomlán de na méideanna a shonraítear i mír 32(a). Má tá an farasbarr sin fós ann tar éis na ceanglais i mír 36 a chur i bhfeidhm, déanfaidh an faighteoir an gnóthachan a leanann as a aithint i mbrabús nó caillteanas ar an dáta éadála. Cuirfear an gnóthachan i leith an fhaighteora.

35

Is féidir go dtarlóidh ceannach sladmhargaidh, mar shampla, i gcomhcheangal idir gnólachtaí ar díol éigeantach é ina bhfuil an díoltóir ag gníomhú faoi éigeantas. Mar sin féin, as na heisceachtaí aitheantais nó tomhais le haghaidh míreanna ar leith a phléitear i míreanna 22–31A, is féidir go dtiocfaidh aitheantas ar ghnóthachan freisin (nó athrú ar mhéid gnóthachain aitheanta) ar cheannach sladmhargaidh.

36

Sula n-aithnítear gnóthachan ar cheannach sladmhargaidh, déanfaidh an faighteoir athmheasúnú ar ar shainaithin sé i gceart na sócmhainní uile a fuarthas agus na dliteanais ghafa uile agus aithneoidh sé aon sócmhainn nó dliteanas breise a shainaithnítear san athbhreithniú sin. Déanfaidh an faighteoir athbhreithniú ansin ar na nósanna imeachta a úsáidtear chun tomhas a dhéanamh ar na méideanna a n-éilítear leis an IFRS seo go n-aithneofar iad ar an dáta éadála le haghaidh na nithe uile seo a leanas: (a) na sócmhainní in-sainaitheanta a fuarthas agus na dliteanais ghafa; (b) na leasanna neamh-urlámhais san fhaighteán, más ann dóibh; (c) i gcás comhcheangail gnó a ghnóthaítear ina chéimeanna, luach cóir an leasa chothromais arna shealbhú ag an bhfaighteoir roimhe sin san fhaighteán; agus (d) an chomaoin arna haistriú. Is é is cuspóir don athbhreithniú a áirithiú go dtabharfaidh na tomhais léiriú iomchuí ar an bhfaisnéis uile atá ar fáil ón dáta éadála a bheith breithnithe.

Comaoin arna haistriú

37

Déanfar an chomaoin arna haistriú i gcomhcheangal gnó a thomhas ar luach cóir, a ríomhfar mar shuim na luachanna córa, ar an dáta éadála, a bhí ar na sócmhainní a d’aistrigh an faighteoir, na dliteanais a thabhaigh an faighteoir i leith iar-úinéirí an fhaighteáin agus na leasanna cothromais a d’eisigh an faighteoir. Aon sciar de dhámhachtainí íocaíochta scairbhunaithe an fhaighteora a malartaíodh ar dhámhachtainí arna sealbhú ag fostaithe an fhaighteáin, áfach, a áirítear leis an gcomaoin arna haistriú sa chomhcheangal gnó, tomhaisfear é i gcomhréir le mír 30 seachas ar a luach cóir.) Ar shamplaí de chineálacha féideartha comaoine tá airgead tirim, sócmhainní eile, gnó nó fochuideachta de chuid an fhaighteora, comaoin theagmhasach, gnáthionstraimí cothromais nó ionstraimí cothromais tosaíochta, scair-roghanna, barántais agus leasanna comhaltaí in eintitis fhrithpháirteacha.

38

Féadfar sócmhainní nó dliteanais de chuid an fhaighteora nach ionann a suimeanna glanluacha agus a luachanna córa ar an dáta éadála (sócmhainn neamhairgeadaíochta nó gnó de chuid an fhaighteora, mar shampla) a áireamh leis an gcomaoin arna haistriú. Má áirítear, déanfaidh an faighteoir na sócmhainní nó na dliteanais aistrithe a atomhas ar a luachanna córa ón dáta éadála agus na gnóthachain nó caillteanais a leanann astu, más ann dóibh, a aithint i mbrabús nó caillteanas. Uaireanta, áfach, fanann na sócmhainní nó na dliteanais aistrithe laistigh den eintiteas comhcheangailte i ndiaidh an chomhcheangail gnó (toisc gur chuig an bhfaighteán seachas a iar-úinéirí a aistríodh na sócmhainní nó na dliteanais, mar shampla) agus coinníonn an faighteoir rialú orthu dá bhrí sin. Sa chás sin, tomhaisfidh an faighteoir na sócmhainní agus dliteanais sin ar a suimeanna glanluacha go díreach roimh an dáta éadála agus ní aithneoidh sé gnóthachan nó caillteanas i mbrabús nó caillteanas maidir le sócmhainní nó dliteanais a rialaíonn sé roimh an gcomhcheangal gnó agus dá éis sin araon.

Comaoin theagmhasach

39

Leis an gcomaoin a aistríonn an faighteoir mar mhalairt ar an bhfaighteán áirítear aon sócmhainn nó dliteanas a leanann as comhshocrú comaoine teagmhasaí (féach mír 37). Déanfaidh an faighteoir luach cóir comaoine teagmhasaí ar an dáta éadála a aithint mar chuid den chomaoin arna haistriú mar mhalairt ar an bhfaighteán.

40

Oibleagáid chun comaoin theagmhasach a íoc a chomhlíonann an sainmhíniú ar ionstraim airgeadais, aicmeoidh faighteoir mar dhliteanas airgeadais nó mar chothromas í ar bhonn na sainmhínithe ar ionstraim airgeadais agus dliteanas airgeadais i mír 11 de IAS 32 Ionstraimí Airgeadais: Cur i Láthair. Is mar shócmhainn a aicmeoidh an faighteoir ceart chun comaoin a aistríodh roimhe seo a fháil ar ais má chomhlíontar coinníollacha sonraithe. Le mír 58, soláthraítear treoraíocht maidir le cuntas a choinneáil dá éis sin ar chomaoin theagmhasach.

Treoraíocht bhreise maidir leis an modh éadála a chur i bhfeidhm maidir le cineálacha áirithe comhcheangail gnó

Comhcheangal gnó a ghnóthaítear ina chéimeanna

41

Uaireanta, faigheann faighteoir rialú ar fhaighteán a raibh leas cothromais aige ann díreach roimh an dáta éadála. Tá leas cothromais neamh-urlámhais 35 faoin gcéad ag Eintiteas A in Eintiteas B an 31 Nollaig 20X1, mar shampla. Ar an dáta sin, ceannaíonn Eintiteas A leas breise 40 faoin gcéad in Eintiteas B, a thugann rialú dó ar Eintiteas B. Tagraítear san IFRS seo d’idirbheart den sórt sin mar chomhcheangal gnó a ghnóthaítear ina chéimeanna, agus uaireanta tagraítear dó freisin mar éadáil chéimneach.

42

I gcomhcheangal gnó a ghnóthaítear ina chéimeanna, déanfaidh an faighteoir an leas cothromais a bhí aige roimhe sin san fhaighteán a atomhas ar a luach cóir ar an dáta éadála agus an gnóthachan nó caillteanas a leanann as, más ann dó, a aithint i mbrabús nó caillteanas nó in ioncam cuimsitheach eile, mar is iomchuí. I réamhthréimhsí tuairiscithe, d’fhéadfadh sé gur aithin an faighteoir athruithe ar luach a leasa cothromais san fhaighteán in ioncam cuimsitheach eile. Má d’aithin, déanfar an méid a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile a aithint ar an mbonn céanna a d’éileofaí dá mbeadh an leas cothromais a bhí arna shealbhú ag an bhfaighteoir roimhe sin diúscartha go díreach aige.

42A

Nuair a fhaigheann páirtí i socrú comhpháirteach (mar a shainmhínítear in IFRS 11 Socruithe Comhpháirteacha) rialú ar ghnó ar oibríocht chomhpháirteach é (mar a shainmhínítear in IFRS 11), agus nuair a bhí cearta chun sócmhainní agus oibleagáidí aige i leith na ndliteanas a bhaineann leis an oibríocht chomhpháirteach sin go díreach roimh an dáta éadála, is comhcheangal gnó a ghnóthaítear ina chéimeanna é an t-idirbheart. Dá bhrí sin, déanfaidh an faighteoir na ceanglais maidir le comhcheangal gnó a ghnóthaítear ina chéimeanna a chur i bhfeidhm, lena n-áirítear atomhas ar an leas a bhí aige roimhe sin san oibríocht chomhpháirteach ar an mbealach a thuairiscítear i mír 42. Agus sin á dhéanamh aige, atomhaisfidh an faighteoir an leas iomlán a bhí aige roimhe sin san oibríocht chomhpháirteach.

Comhcheangal gnó a ghnóthaítear gan comaoin a aistriú

43

Uaireanta, faigheann faighteoir rialú ar fhaighteán gan comaoin a aistriú. Tá feidhm, maidir leis na comhcheangail sin, ag an modh éadála chun cuntas a choinneáil ar chomhcheangal gnó. Áirítear le himthosca den sórt sin: (a) Athcheannaíonn an faighteán líon leordhóthanach dá scaireanna dílse chun infheisteoir atá ann cheana (an faighteoir) a bheith in ann rialú a fháil. (b) Tagann deireadh le cearta crosta mionlaigh a bhíodh ina mbac ar an bhfaighteoir roimhe sin ó bheith ag fáil rialú ar fhaighteán a raibh cearta vótála tromlaigh ag an bhfaighteoir ann. (c) Comhaontaíonn an faighteoir agus an faighteán a ngnólachtaí a chomhcheangal trí bhíthin conartha agus sin amháin. Ní aistríonn an faighteoir aon chomaoin mar mhalairt ar rialú ar fhaighteán ná níl aon leas cothromais arna shealbhú aige san fhaighteán, ar an dáta éadála ná roimhe sin. Ar shamplaí de chomhcheangail ghnó a ghnóthaítear trí bhíthin conartha agus sin amháin tá dhá ghnólacht a thabhairt le chéile i gcomhshocrú stáplála nó corparáid dhéliostaithe a dhéanamh díobh.

44

I gcomhcheangal gnó a ghnóthaítear trí bhíthin conartha agus sin amháin, déanfaidh an faighteoir méid ghlansócmhainní an fhaighteáin arna n-aithint i gcomhréir leis an IFRS seo a chur i leith úinéirí an fhaighteáin. I bhfocail eile, is leasanna neamh-urlámhais i ráitis airgeadais iar-chomhcheangail an fhaighteora iad na leasanna cothromais san fhaighteán arna sealbhú ag páirtithe eile nach iad an faighteoir iad, fiú más é an toradh air sin go gcuirtear na leasanna cothromais uile san fhaighteán i leith na leasanna neamh-urlámhais.

Tréimhse tomhais

45

Má bhíonn an cuntas tosaigh a choinnítear ar chomhcheangal gnó neamhiomlán faoi dheireadh na tréimhse tuairiscithe ina ndéantar an comhcheangal, déanfaidh an faighteoir méideanna sealadacha a thuairisciú ina ráitis airgeadais le haghaidh na míreanna a bhfuil cuntas neamhiomlán orthu. Le linn na tréimhse tomhais, déanfaidh an faighteoir na méideanna sealadacha a aithníodh ar an dáta éadála a choigeartú go cúlghabhálach chun léiriú a thabhairt ar an bhfaisnéis nua a fuarthas maidir le fíorais agus imthosca a bhí ann ón dáta éadála agus a dhéanfadh difear, más eol sin, don tomhas ar na méideanna a aithníodh ón dáta sin. Le linn na tréimhse tomhais, déanfaidh an faighteoir sócmhainní nó dliteanais bhreise a aithint freisin má fhaightear faisnéis nua maidir le fíorais agus imthosca a bhí ann ón dáta éadála agus a mbeadh mar thoradh orthu, más eol sin, aitheantas ar na sócmhainní agus dliteanais sin ón dáta sin. Tagann deireadh leis an tréimhse tomhais a luaithe a fhaigheann an faighteoir an fhaisnéis a bhí sé a lorg maidir le fíorais agus imthosca a bhí ann ón dáta éadála nó a fhoghlaimíonn sé nach féidir tuilleadh faisnéise a fháil. Ní bheidh an tréimhse tomhais níos faide ná 1 bhliain amháin ón dáta éadála, áfach.

46

Is ionann an tréimhse tomhais agus an tréimhse tar éis an dáta éadála ar féidir leis an bhfaighteoir na méideanna sealadacha a aithnítear i leith comhcheangail gnó a choigeartú. Leis an tréimhse tomhais, soláthraítear tréimhse réasúnta don fhaighteoir an fhaisnéis is gá a fháil chun na nithe seo a leanas a shainaithint agus a thomhas ón dáta éadála i gcomhréir le ceanglais an IFRS seo: (a) na sócmhainní in-sainaitheanta na fuarthas, na dliteanais ghafa agus aon leas neamh-urlámhais san fhaighteán; (b) an chomaoin a aistríodh le haghaidh an fhaighteáin (nó an méid eile a úsáideadh chun cáilmheas a thomhas); (c) i gcomhcheangal gnó a ghnóthaítear ina chéimeanna, luach cóir an leasa chothromais arna shealbhú ag an bhfaighteoir roimhe sin san fhaighteán; agus (d) an cáilmheas nó gnóthachan ar cheannach sladmhargaidh a leanann as.

47

Breithneoidh an faighteoir na fachtóirí ábhartha uile chun a chinneadh ar cheart coigeartú a dhéanamh ar na méideanna sealadacha a aithníodh i ngeall ar an bhfaisnéis a fuarthas tar éis an dáta éadála nó arb é an chaoi go leanann an fhaisnéis sin as teagmhais a tharla tar éis an dáta éadála. Áirítear le fachtóirí ábhartha an dáta a fhaightear faisnéis bhreise agus cé acu is féidir nó nach féidir leis an bhfaighteoir cúis a shainaithint chun athrú a dhéanamh ar mhéideanna sealadacha. An fhaisnéis a fhaightear go gairid tar éis an dáta éadála, is dóchúla go mbeidh sí sin ina léiriú ar na himthosca a bhí ann ar an dáta éadála ná an fhaisnéis a fhaightear roinnt míonna dá éis sin. Ach amháin i gcás inar féidir teagmhas idir eatarthu a shainaithint a d’athraigh a luach cóir, is dócha gur léiriú ar earráid sa mhéid sealadach atá ann, mar shampla, má dhíoltar sócmhainn le tríú páirtí go gairid tar éis an dáta éadála ar luach atá éagsúil go mór lena luach cóir sealadach arna thomhas ar an dáta sin.

48

Aithníonn an faighteoir méadú (laghdú) ar an méid sealadach a aithnítear le haghaidh sócmhainn (dliteanas) in-sainaitheanta trí bhíthin laghdú (méadú) ar cháilmheas. Mar gheall ar fhaisnéis nua a fhaightear le linn na tréimhse tomhais, áfach, d’fhéadfaí coigeartú a dhéanamh uaireanta ar an méid sealadach ar níos mó ná sócmhainn nó dliteanas amháin. D’fhéadfadh sé gur ghabh an faighteoir dliteanas chun damáistí a íoc a bhaineann le timpiste i gceann de shaoráidí an fhaighteáin, mar shampla, a bhfuil an t-iomlán díobh nó cuid díobh cumhdaithe faoi pholasaí árachais dliteanais an fhaighteáin. Má fhaigheann an faighteoir faisnéis nua le linn na tréimhse tomhais maidir le luach cóir an dliteanais sin ar an dáta éadála, dhéanfaí an coigeartú ar cháilmheas a leanann as athrú ar an méid sealadach a aithnítear le haghaidh an dliteanais a fhritháireamh (go hiomlán nó go páirteach) trí choigeartú comhfhreagrach a dhéanamh ar cháilmheas a leanann as athrú ar an méid sealadach a aithnítear le haghaidh an éilimh is infhála ón árachóir.

49

Le linn na tréimhse tomhais, aithneoidh an faighteoir coigeartuithe ar na méideanna sealadacha amhail agus dá mbeadh an chuntasaíocht ar an gcomhcheangal gnó tugtha i gcrích ar an dáta éadála. Dá réir sin, déanfaidh an faighteoir athbhreithniú ar fhaisnéis chomparáideach le haghaidh réamhthréimhsí a chuirtear i láthair i ráitis airgeadais mar is gá, lena n-áirítear aon athrú a dhéanamh ar dhímheas, amúchadh nó iarmhairtí ioncaim eile a aithnítear agus an chuntasaíocht tosaigh á tabhairt i gcrích.

50

Tar éis deireadh a theacht leis an tréimhse tomhais, ní dhéanfaidh an faighteoir athbhreithniú ar an gcuntas a choinnítear ar chomhcheangal gnó ach amháin chun earráid a cheartú i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta.

An rud is cuid den idirbheart comhcheangail gnó a chinneadh

51

D’fhéadfadh sé go raibh caidreamh nó comhshocrú eile ag an bhfaighteoir leis an bhfaighteán cheana sular cuireadh tús leis an gcaibidlíocht le haghaidh an chomhcheangail gnó, nó féadfaidh siad comhshocrú a dhéanamh le linn na caibidlíochta atá ar leithligh ón gcomhcheangal gnó. I gceachtar cás, sainaithneoidh an faighteoir aon mhéid nach cuid den mhéid a mhalartaigh an faighteoir agus an faighteán (nó a iar-úinéirí) sa chomhcheangal gnó é, i.e. méideanna nach cuid den mhalairt le haghaidh an fhaighteáin iad. Ní dhéanfaidh an faighteoir ach an chomaoin a aistríodh le haghaidh an fhaighteáin agus na sócmhainní a fuarthas agus na dliteanais a gabhadh sa mhalairt le haghaidh an fhaighteáin a aithint mar chuid de chur i bhfeidhm an mhodha éadála. Coinneofar cuntas ar idirbhearta ar leithligh i gcomhréir le IFRSanna ábhartha.

52

Idirbheart a dhéanann an faighteoir nó a dhéantar ar son an fhaighteora nó chun leasa an fhaighteora nó an eintitis chomhcheangailte go príomha, seachas chun leasa an fhaighteáin (nó a iar-úinéirí) go príomha roimh an gcomhcheangal, is dóchúil gur idirbheart ar leithligh é. Is iad seo a leanas samplaí d’idirbhearta ar leithligh nach bhfuil le cur san áireamh agus an modh éadála á chur i bhfeidhm: (a) idirbheart arb é a dhéantar leis dáiríre caidrimh a bhí ann cheana idir an faighteoir agus an faighteán a shocrú; (b) idirbheart lena dtugtar pá d’fhostaithe nó d’iar-úinéirí an fhaighteáin as seirbhísí amach anseo; agus (c) idirbheart lena n-aisíoctar an faighteán nó a iar-úinéirí as costais éadála an fhaighteora a íoc. Le míreanna B50–B62, soláthraítear treoir ghaolmhar maidir le cur i bhfeidhm.

Costais éadála

53

Is éard is costais éadála ann costais a thabhaíonn an faighteoir chun comhcheangal gnó a dhéanamh. Áirítear leis na costais sin táillí an aimsitheora; táillí comhairleacha, dlí, cuntasaíochta, luachála, agus gairmiúla nó comhairliúcháin eile; costais riaracháin ghinearálta, lena n-áirítear na costais a bhaineann le roinn éadálacha inmheánach a choinneáil ar bun; agus costais clárúcháin agus eisiúna urrús fiachais agus cothromais. Is mar speansais a choinneoidh an faighteoir cuntas ar chostais éadála sna tréimhsí ina dtabhaítear na costais agus ina bhfaightear na seirbhísí, ach eisceacht amháin a bheith ann. Aithneofar costais eisiúna urrús fiachais nó cothromais i gcomhréir le IAS 32 agus IFRS 9.

TOMHAS AGUS CUNTASAÍOCHT DÁ ÉIS SIN

54

Go ginearálta, déanfaidh faighteoir tomhas agus coinneoidh sé cuntas dá éis sin ar shócmhainní a fuarthas, dliteanais a gabhadh nó a tabhaíodh agus ionstraimí cothromais a eisíodh i gcomhcheangal gnó i gcomhréir le IFRSanna eile is infheidhme maidir leis na míreanna sin, ag brath ar a gcineál. Soláthraítear treoraíocht leis an IFRS seo, áfach, maidir le tomhas a dhéanamh agus cuntas a choinneáil dá éis sin ar na nithe seo a leanas arb é atá iontu sócmhainní a fuarthas, dliteanais a gabhadh nó a tabhaíodh agus ionstraimí cothromais a eisíodh i gcomhcheangal gnó: (a) cearta athfhaighte; (b) dliteanais theagmhasacha a aithnítear ón dáta éadála; (c) sócmhainní slánaithe; agus (d) comaoin theagmhasach. Le mír B63, soláthraítear treoraíocht ghaolmhar maidir le cur i bhfeidhm.

Cearta athfhaighte

55

Ceart athfhaighte a aithnítear mar shócmhainn dholáimhsithe, amúchfar é in imeacht a bhfuil fágtha de thréimhse chonarthach an chonartha inar deonaíodh an ceart. Faighteoir a dhíolann ceart athfhaighte le tríú páirtí dá éis sin, cuirfidh sé suim ghlanluacha na sócmhainne doláimhsithe san áireamh ann chun an gnóthachan nó an caillteanas ar an díol a chinneadh.

Dliteanais theagmhasacha

56

Tar éis aitheantas tosaigh agus go dtí go socrófar nó go gcealófar an dliteanas nó go dtí go rachaidh sé in éag, déanfaidh an faighteoir dliteanas teagmhasach a aithnítear i gcomhcheangal gnó a aithint ar an méid is airde díobh seo a leanas: (a) an méid a d’aithneofaí i gcomhréir le IAS 37; agus (b) an méid a aithníodh i dtosach lúide, más iomchuí, an méid carnach ioncaim a aithnítear i gcomhréir le prionsabail IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí. Níl feidhm ag an gceanglas sin maidir le conarthaí a gcoinnítear cuntas orthu i gcomhréir le IFRS 9.

Sócmhainní slánaithe

57

Ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe dá éis sin, déanfaidh an faighteoir sócmhainn slánaithe a aithníodh ar an dáta éadála a thomhas ar an mbonn céanna leis an dliteanas nó an tsócmhainn shlánaithe, faoi réir aon srian conarthach ar a mhéid agus, i gcás sócmhainne slánaithe nach dtomhaistear dá éis sin ar a luach cóir, measúnú na bainistíochta ar inbhailitheacht na sócmhainne slánaithe. Ní dhéanfaidh an faighteoir an tsócmhainn slánaithe a dhí-aithint ach amháin nuair a bhailíonn sé an tsócmhainn, nuair a dhíolann sé í nó nuair a chailleann sé an ceart chuici ar aon bhealach eile.

Comaoin theagmhasach

58

D’fhéadfadh roinnt athruithe ar luach cóir comaoine teagmhasaí a aithníonn an faighteoir tar éis an dáta éadála a bheith mar thoradh ar fhaisnéis bhreise a fuair an faighteoir tar éis an dáta sin maidir le fíorais agus imthosca a bhí ann ar an dáta éadála. Is coigeartuithe tréimhse tomhais iad athruithe den sórt sin i gcomhréir le míreanna 45–49. Ní coigeartuithe tréimhse tomhais iad athruithe a leanann as teagmhais tar éis an dáta éadála, áfach, amhail sprioc tuillimh a bhaint amach, praghas scaire sonraithe a ghnóthú nó garsprioc maidir le tionscadal taighde agus forbartha a bhaint amach. Is mar a leanas a choinneoidh an faighteoir cuntas ar athruithe ar luach cóir comaoine teagmhasaí nach coigeartuithe tréimhse tomhais iad: (a) Ní atomhaisfear comaoin theagmhasach a aicmítear mar chothromas agus is laistigh de chothromas a choinneofar cuntas ar a socraíocht dá éis sin. (b) Comaoin theagmhasach eile: (i) a thagann faoi raon feidhme IFRS 9, atomhaisfear ar luach cóir í ar gach dáta tuairiscithe agus aithneofar athruithe ar luach cóir i mbrabús nó caillteanas i gcomhréir le IFRS 9. (ii) nach dtagann faoi raon feidhme IFRS 9, atomhaisfear ar luach cóir í ar gach dáta tuairiscithe agus aithneofar athruithe ar luach cóir i mbrabús nó caillteanas.

NOCHTUITHE

59

Nochtfaidh an faighteoir faisnéis a chuireann ar chumas úsáideoirí a ráiteas airgeadais meastóireacht a dhéanamh ar chineál agus iarmhairt airgeadais comhcheangail gnó a dhéantar: (a) le linn na tréimhse tuairiscithe reatha; nó (b) tar éis dheireadh na tréimhse tuairiscithe ach sula n-údaraítear na ráitis airgeadais lena n-eisiúint.

60

Chun an cuspóir i mír 59 a chomhlíonadh, nochtfaidh an faighteoir an fhaisnéis a shonraítear i míreanna B64—B66.

61

Nochtfaidh an faighteoir faisnéis a chuireann ar chumas úsáideoirí a ráiteas airgeadais meastóireacht a dhéanamh ar iarmhairtí airgeadais coigeartuithe, a aithnítear sa tréimhse thuairiscithe reatha, a bhaineann le comhcheangail ghnó a rinneadh sa tréimhse sin nó i dtréimhsí tuairiscithe roimhe sin.

62

Chun an cuspóir i mír 61 a chomhlíonadh, nochtfaidh an faighteoir an fhaisnéis a shonraítear i mír B67.

63

Na nochtaí sonracha a éilítear leis an IFRS seo agus le IFRSanna eile, mura gcomhlíonann siad na cuspóirí a leagtar amach i míreanna 59 agus 61, nochtfaidh an faighteoir pé faisnéis bhreise is gá chun na cuspóirí sin a chomhlíonadh.

DÁTA ÉIFEACHTACH AGUS TRASDUL

Dáta éifeachtach

64

Cuirfear an IFRS seo i bhfeidhm go hionchasach maidir le comhcheangail ghnó arb é dáta a n-éadála dáta tosaigh na chéad tréimhse tuairiscithe bliantúla, nó dá éis sin, dar tús an 1 Iúil 2009 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Ní chuirfear an IFRS seo i bhfeidhm ach ag tús tréimhse tuairiscithe bliantúla dar tús an 30 Meitheamh 2007 nó dá éis sin, áfach. Má chuireann eintiteas an IFRS seo i bhfeidhm roimh an 1 Iúil 2009, nochtfaidh sé an méid sin agus cuirfidh sé IAS 27 (arna leasú in 2008) i bhfeidhm an tráth céanna.

64A

[Scriosta]

64B

Le Feabhsuithe ar IFRSanna arna eisiúint i mí na Bealtaine 2010, leasaíodh míreanna 19, 30 agus B56 agus cuireadh míreanna B62A agus B62B leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Iúil 2010 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin. Ba cheart an cur i bhfeidhm a bheith ionchasach ón dáta a chuir an t-eintiteas an IFRS seo i bhfeidhm den chéad uair.

64C

Le Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2010, cuireadh míreanna 65A–65E leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Iúil 2010 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin. Cuirfear na leasuithe sin i bhfeidhm maidir le hiarmhéideanna comaoine teagmhasaí a eascraíonn as comhcheangail ghnó ar túisce dáta a n-éadála ná cur i bhfeidhm an IFRS seo, arna eisiúint in 2008.

64D

[Scriosta]

64E

Le IFRS 10, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh míreanna 7, B13, B63(e) agus Foscríbhinn A. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 10 i bhfeidhm.

64F

Le IFRS 13 Tomhas Luach Cóir, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh míreanna 20, 29, 33, 47, leasaíodh an sainmhíniú ar luach cóir i bhFoscríbhinn A agus leasaíodh míreanna B22, B40, B43–B46, B49 agus B64. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 13 i bhfeidhm.

64G

Le hEintitis Infheistíochta (Leasuithe ar IFRS 10, IFRS 12 agus IAS 27), arna eisiúint i mí Dheireadh Fómhair 2012, leasaíodh mír 7 agus cuireadh mír 2A leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2014 nó dá éis sin. Ceadaítear Eintitis Infheistíochta a chur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm níos luaithe, cuirfidh sé gach leasú a áirítear in Eintitis Infheistíochta i bhfeidhm an tráth céanna.

64H

[Scriosta]

64I

Le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla 2010–2012 ar IFRSanna, arna eisiúint i mí na Nollag 2013, leasaíodh míreanna 40 agus 58 agus cuireadh mír 67A agus a ceannteideal gaolmhar leis. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm go hionchasach maidir le comhcheangail ghnó arb é dáta a n-éadála an 1 Iúil 2014 nó dáta dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Féadfaidh eintiteas an leasú a chur i bhfeidhm níos luaithe ar choinníoll gur cuireadh IFRS 9 agus IAS 37 (an dá cheann arna leasú le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla 2010–2012 ar IFRSanna) i bhfeidhm freisin. Má chuireann eintiteas an leasú sin i bhfeidhm níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

64J

Le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla 2011–2013 ar IFRSanna, arna eisiúint i mí na Nollag 2013, leasaíodh mír 2(a). Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm go hionchasach maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2014 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an leasú sin i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

64K

Le IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2014, leasaíodh mír 56. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 15 i bhfeidhm.

64L

Le IFRS 9, arna eisiúint i mí Iúil 2014, leasaíodh míreanna 16, 42, 53, 56, 58 agus B41 agus scriosadh míreanna 64A, 64D agus 64H. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

64M

Le IFRS 16, arna eisiúint i mí Eanáir 2016, leasaíodh míreanna 14, 17, B32 agus B42, scriosadh míreanna B28–B30 agus a gceannteideal gaolmhar agus cuireadh míreanna 28A–28B agus a gceannteideal gaolmhar leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 16 á chur i bhfeidhm aige.

64N

Le IFRS 17, arna eisiúint i mBealtaine 2017, leasaíodh míreanna 17, 20, 21, 35 agus B63, agus tar éis mhír 31 cuireadh ceannteideal agus mír 31A isteach. Le leasuithe ar IFRS 17, arna n-eisiúint i Meitheamh 2020, leasaíodh mír 31A. Cuirfidh eintiteas na leasuithe ar mhír 17 i bhfeidhm maidir le comhcheangail idir gnólachtaí le dáta éadála tar éis dháta tionscanta tosaigh IFRS 17. Cuirfidh eintiteas na leasuithe eile i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 17 i bhfeidhm.

64O

Le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla 2015–2017 ar Chaighdeáin IFRS, arna eisiúint i mí na Nollag 2017, cuireadh mír 42A leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm maidir le comhcheangail ghnó arb é dáta a n-éadála dáta tosaigh na chéad tréimhse tuairiscithe bliantúla, nó dá éis sin, dar tús an 1 Eanáir 2019 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

64P

Le Sainmhíniú ar Ghnó, arna eisiúint i mí Dheireadh Fómhair 2018, cuireadh míreanna B7A–B7C, B8A agus B12A–B12D leis, leasaíodh an sainmhíniú ar an téarma ‘gnó’ i bhFoscríbhinn A, leasaíodh míreanna 3, B7–B9, B11 agus B12 agus scriosadh mír B10. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm maidir le comhcheangail ghnó arb é dáta a n-éadála dáta tosaigh na chéad tréimhse tuairiscithe bliantúla, nó dá éis sin, dar tús an 1 Eanáir 2020 nó dá éis sin agus maidir le héadálacha sócmhainne a dhéantar ag tús na tréimhse sin nó dá éis sin. Ceadaítear na leasuithe sin a chur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé sin.

64Q

Le Tagairt don Chreat Coincheapúil, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2020, leasaíodh míreanna 11, 14, 21, 22 agus 23 agus cuireadh míreanna 21A, 21B, 21C agus 23A leis. Cuirfidh an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm ar chomhcheangail ghnó ag a bhfuil dáta na héadála roimh thús nó ag tús na chéad tréimhse bliantúil tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2022 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe má chuireann eintiteas gach leasú eile a dhéantar le Leasuithe ar Thagairtí don Chreat Coincheapúil i gCaighdeáin IFRS, arna eisiúint i mí an Mhárta 2018, i bhfeidhm an tráth céanna nó níos luaithe.

Aistriú

65

Sócmhainní agus dliteanais a d’eascair as comhcheangail ghnó ar túisce dáta a n-éadála ná cur i bhfeidhm an IFRS seo, ní choigeartófar iad nuair a chuirtear an IFRS seo i bhfeidhm.

65A

Iarmhéideanna comaoine teagmhasaí a eascraíonn as comhcheangail ghnó ar túisce dáta a n-éadála ná an dáta a chuir eintiteas an IFRS seo arna eisiúint in 2008 i bhfeidhm den chéad uair, ní choigeartófar iad nuair a chuirtear an IFRS seo i bhfeidhm den chéad uair. Cuirfear míreanna 65B–65E i bhfeidhm sa chuntas a choinnítear dá éis sin ar na hiarmhéideanna sin. Ní chuirfear míreanna 65B–65E i bhfeidhm maidir leis an gcuntas a choinnítear ar iarmhéideanna comaoine teagmhasaí a eascraíonn as comhcheangail ghnó arb é dáta a n-éadála an dáta a chuir eintiteas an IFRS seo arna eisiúint in 2008 i bhfeidhm den chéad uair nó dá éis sin. I míreanna 65B–65E, tagraíonn comhcheangal gnó go heisiach do chomhcheangail ghnó ar túisce dáta a n-éadála ná cur i bhfeidhm an IFRS seo arna eisiúint in 2008.

65B

Má dhéanann socrú comhcheangail gnó foráil maidir le coigeartú ar chostas an chomhcheangail atá teagmhasach ar theagmhais amach anseo, cuirfidh an faighteoir méid an choigeartaithe sin san áireamh i gcostas an chomhcheangail ar an dáta éadála má tá an coigeartú dóchúil agus más féidir é a thomhas go hiontaofa.

65C

Féadfaidh socrú comhcheangail gnó coigeartuithe ar chostas an chomhcheangail atá teagmhasach ar cheann amháin nó níos mó de theagmhais amach anseo a cheadú. D’fhéadfadh an coigeartú sin a bheith teagmhasach ar leibhéal sonraithe brabúis a choinneáil ar bun nó a bhaint amach i dtréimhsí amach anseo, nó ar mhargadhphraghas na n-ionstraimí arna n-eisiúint a choinneáil ar bun, mar shampla. De ghnáth, is féidir meastachán a dhéanamh ar mhéid aon choigeartú den sórt sin tráth a choinnítear cuntas ar an gcomhcheangal den chéad uair gan dochar a dhéanamh d’iontaofacht na faisnéise, cé go bhfuil roinnt neamhchinnteachta ann. Mura dtarlaíonn na teagmhais amach anseo nó más gá an meastachán a athbhreithniú, déanfar costas an chomhcheangail gnó a choigeartú dá réir sin.

65D

Nuair a dhéanann socrú comhcheangail gnó foráil maidir le coigeartú den sórt sin, ní áirítear an coigeartú sin i gcostas an chomhcheangail tráth a choinnítear cuntas ar an gcomhcheangal den chéad uair mura bhfuil sé dóchúil nó mura féidir é a thomhas go hiontaofa, áfach. Má thagann an coigeartú sin chun bheith dóchúil dá éis sin agus más féidir é a thomhas go hiontaofa, caithfear leis an gcomaoin bhreise mar choigeartú ar chostas an chomhcheangail.

65E

In imthosca áirithe, féadfar a éileamh ar an bhfaighteoir íocaíocht a dhéanamh leis an díoltóir dá éis sin mar chúiteamh as laghdú ar luach na sócmhainní a tugadh, na n-ionstraimí cothromais a eisíodh nó na ndliteanas a thabhaigh nó a ghabh an faighteoir mar mhalairt ar rialú ar an bhfaighteán. Is amhlaidh sin, mar shampla, nuair a ráthaíonn an faighteoir margadhphraghas ionstraimí cothromais nó fiachais a eisítear mar chuid de chostas an chomhcheangail gnó agus nuair a éilítear air ionstraimí cothromais nó fiachais breise a eisiúint chun an costas a cinneadh i dtosach a athchóiriú. Sna cásanna sin, ní aithnítear aon mhéadú ar chostas an chomhcheangail gnó. I gcás ionstraimí cothromais, déanann laghdú comhionann ar an luach a chuirtear i leith na n-ionstraimí a eisíodh i dtosach luach cóir na híocaíochta breise a fhritháireamh. I gcás ionstraimí fiachais, breathnaítear ar an íocaíocht bhreise mar laghdú ar an bpréimh nó mar mhéadú ar an lascaine ar an eisiúint tosaigh.

66

Eintiteas, amhail eintiteas frithpháirteach, nár chuir IFRS 3 i bhfeidhm go fóill agus a raibh ceann amháin nó níos mó de chomhcheangail ghnó aige ar coinníodh cuntas orthu ag úsáid an mhodha ceannaigh, cuirfidh sé na forálacha idirthréimhseacha i míreanna B68 agus B69 i bhfeidhm.

Cánacha ioncaim

67

I gcás comhcheangal gnó ar túisce dáta a n-éadála ná dáta chur i bhfeidhm an IFRS seo, cuirfidh an faighteoir ceanglais mhír 68 de IAS 12, arna leasú leis an IFRS seo, i bhfeidhm go hionchasach. Is é sin le rá, ní dhéanfaidh an faighteoir an cuntas a choinnítear an chomhcheangail ghnó roimhe sin a choigeartú i leith athruithe aitheanta ar a shócmhainní cánach iarchurtha aitheanta. Ón dáta a chuirtear an IFRS seo i bhfeidhm, áfach, is mar choigeartú ar bhrabús nó caillteanas (nó, má éilítear sin le IAS 12, mar choigeartú lasmuigh de bhrabús nó caillteanas) a aithneoidh an faighteoir athruithe ar shócmhainní cánach iarchurtha aitheanta.

TAGAIRT DO IFRS 9

67A

Má chuireann eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm ach nach gcuireann IFRS 9 i bhfeidhm go fóill, ba cheart aon tagairt do IFRS 9 a thuiscint mar thagairt do IAS 39.

AISTARRAINGT IFRS 3 (2004)

68

Gabhann an IFRS seo ionad IFRS 3 Comhcheangail Ghnó (arna eisiúint in 2004).

CAIGHDEÁN IDIRNÁISIÚNTA UM THUAIRISCIÚ AIRGEADAIS 5

Sócmhainní Neamhreatha arna Sealbhú le Díol agus Oibríochtaí Scortha

CUSPÓIR

1

Is é is cuspóir don IFRS seo an chuntasaíocht ar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol, agus cur i láthair agus nochtadh oibríochtaí scortha, a shonrú. Éilítear leis an IFRS seo go háirithe: (a) go ndéanfar sócmhainní a chomhlíonann na critéir chun go n-aicmeofar mar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol iad a thomhas ar an luach is ísle dá suim ghlanluacha agus dá luach cóir lúide costais a bhaineann le díol, agus go scoirfear den dímheas ar na sócmhainní sin; agus (b) go ndéanfar sócmhainní a chomhlíonann na critéir chun go n-aicmeofar mar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol iad a chur i láthair ar leithligh sa ráiteas maidir le staid airgeadais agus go gcuirfear torthaí oibríochtaí scortha i láthair ar leithligh sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach.

RAON FEIDHME

2

Ceanglais an IFRS seo maidir le haicmiú agus cur i láthair, tá feidhm acu maidir leis na sócmhainní neamhreatha (41) aitheanta uile agus na grúpaí diúscartha uile atá ag eintiteas. Tá feidhm ag ceanglais tomhais an IFRS seo maidir leis na sócmhainní neamhreatha aitheanta agus na grúpaí diúscartha uile (mar a leagtar amach i mír 4), ach amháin na sócmhainní sin a liostaítear i mír 5 a leanfaidh de bheith á dtomhas i gcomhréir leis an gcaighdeán a thugtar ar aird.

3

Sócmhainní a aicmítear mar shócmhainní neamhreatha i gcomhréir le IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais, ní athaicmeofar mar shócmhainní reatha iad go dtí go gcomhlíonfaidh siad na critéir chun go n-aicmeofar iad mar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol i gcomhréir leis an IFRS seo. Sócmhainní, ar d’aicme iad a mbreathnódh eintiteas orthu mar shócmhainní neamhreatha de ghnáth, a fhaightear go heisiach d’fhonn iad a athdhíol, ní aicmeofar mar shócmhainní reatha iad ach amháin má chomhlíonann siad na critéir chun go n-aicmeofar iad mar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol i gcomhréir leis an IFRS seo.

4

Uaireanta, déanann eintiteas grúpa sócmhainní, agus b’fhéidir roinnt dliteanais a bhfuil baint dhíreach acu leo, a dhiúscairt in éineacht le chéile in idirbheart aonair. Féadfaidh grúpa diúscartha den sórt sin a bheith ina ghrúpa aonad giniúna airgid, ina aonad giniúna airgid aonair, nó ina chuid d’aonad giniúna airgid (42). Féadfar a áireamh sa ghrúpa aon sócmhainn agus aon dliteanas de chuid an eintitis, lena n-áirítear sócmhainní reatha, dliteanas reatha agus sócmhainní a eisiatar le mír 5 ó cheanglais tomhais an IFRS seo. Más cuid de ghrúpa diúscartha í sócmhainn neamhreatha a thagann faoi raon feidhme cheanglais tomhais an IFRS seo, tá feidhm ag ceanglais tomhais an IFRS seo maidir leis an ngrúpa ina iomláine, sa chaoi go dtomhaistear an grúpa ar an gceann is ísle dá shuim ghlanluacha agus dá luach cóir lúide costais a bhaineann le díol. Leagtar amach i míreanna 18, 19 agus 23 na ceanglais maidir leis na sócmhainní agus dliteanais aonair laistigh den ghrúpa diúscartha a thomhas.

5

Maidir le forálacha tomhais an IFRS (43) seo, níl feidhm acu maidir leis na sócmhainní seo a leanas a chumhdaítear leis na IFRSanna liostaithe, cibé acu mar shócmhainní aonair nó mar chuid de ghrúpa diúscartha: (a) sócmhainní cánach iarchurtha (IAS 12 Cánacha Ioncaim); (b) sócmhainní a eascraíonn as sochair fostaithe (IAS 19 Sochair Fostaithe); (c) sócmhainní airgeadais faoi raon feidhme IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais; (d) sócmhainní neamhreatha a gcoinnítear cuntas orthu i gcomhréir leis an tsamhail luacha chóir in IAS 40 Réadmhaoin Infheistíochta; (e) sócmhainní neamhreatha a thomhaistear ar luach cóir lúide costais a bhaineann le díol i gcomhréir le IAS 41 Talmhaíocht; (f) grúpaí conarthaí faoi raon feidhme IFRS 17 Conarthaí Árachais.

5A

Ceanglais an IFRS seo maidir le haicmiú, cur i láthair agus tomhas atá infheidhme maidir le sócmhainn neamhreatha (nó grúpa diúscartha) a aicmítear mar shócmhainn arna sealbhú lena díol, tá feidhm acu freisin maidir le sócmhainn neamhreatha (nó grúpa diúscartha) a aicmítear mar shócmhainn arna sealbhú lena dáileadh ar úinéirí ag gníomhú dóibh ina gcáil mar úinéirí (arna sealbhú lena dáileadh ar úinéirí).

5B

Sonraítear san IFRS seo na nochtaí a éilítear i leith sócmhainní neamhreatha (nó grúpaí diúscartha) a aicmítear mar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol nó mar oibríochtaí scortha. Níl feidhm ag nochtaí in IFRSanna eile maidir le sócmhainní (nó grúpaí diúscartha) den sórt sin ach amháin má éilítear leis na IFRSanna sin: (a) nochtaí sonracha i leith sócmhainní neamhreatha (nó grúpaí diúscartha) a aicmítear mar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol nó mar oibríochtaí scortha; nó (b) nochtaí maidir le tomhas sócmhainní agus dliteanas laistigh de ghrúpa diúscartha nach dtagann faoi raon feidhme cheanglas tomhais IFRS 5 agus nach soláthraítear na nochtaí sin cheana sna nótaí eile a ghabhann leis na ráitis airgeadais. Nochtaí breise maidir le sócmhainní neamhreatha (nó grúpaí diúscartha) a aicmítear mar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol nó mar oibríochtaí scortha, d’fhéadfadh sé go mbeadh gá leo chun ceanglais ghinearálta IAS 1, go háirithe míreanna 15 agus 125 den Chaighdeán sin, a chomhlíonadh.

AICMIÚ SÓCMHAINNÍ NEAMHREATHA (NÓ GRÚPAÍ DIÚSCARTHA) MAR SHÓCMHAINNÍ ARNA SEALBHÚ LENA nDÍOL NÓ ARNA SEALBHÚ LENA nDÁILEADH AR ÚINÉIRÍ

6

Déanfaidh eintiteas sócmhainn neamhreatha (nó grúpa diúscartha) a aicmiú mar shócmhainn arna sealbhú lena díol más rud é go n-aisghabhfar a suim ghlanluacha go príomha trí idirbheart díola seachas trí úsáid leanúnach.

7

Chun go mbeidh sé sin amhlaidh, ní mór an tsócmhainn (nó an grúpa diúscartha) a bheith ar fáil lena díol láithreach ina bail reatha, gan bheith faoi réir téarmaí ach amháin téarmaí ar gnách agus iondúil iad i gcás díol sócmhainní (nó grúpaí diúscartha) den sórt sin, agus ní mór a díol a bheith thar a bheith dóchúil.

8

Chun go mbeidh an díol thar a bheith dóchúil, ní mór an leibhéal iomchuí bainistíochta a ghealladh do phlean faoina ndíolfar an tsócmhainn (nó an grúpa diúscartha) agus ní mór tús a bheith curtha le clár gníomhach chun ceannaitheoir a aimsiú agus an plean a thabhairt i gcrích. Thairis sin, ní mór an tsócmhainn (nó an grúpa diúscartha) a bheith margaithe go gníomhach lena díol ar phraghas atá réasúnta i ndáil lena luach cóir reatha. Ina theannta sin, ba cheart go mbeadh coinne leis go mbeadh an plean i dteideal aitheantais mar dhíol arna thabhairt i gcrích laistigh de 1 bhliain amháin ón dáta aicmithe, ach amháin mar a cheadaítear le mír 9, agus ba cheart a léiriú leis na gníomhaíochtaí a éilítear chun an plean a thabhairt i gcrích nach móide go ndéanfar athruithe suntasacha ar an bplean ná go dtarraingeofar siar é. Ba cheart dóchúlacht fhormheas na scairshealbhóirí (má éilítear sin sa dlínse) a mheas a bheith ina cuid den mheasúnú ar cé acu atá nó nach bhfuil an díol thar a bheith dóchúil.

8A

Eintiteas atá geallta do phlean díola lena mbaineann caillteanas i rialú fochuideachta, aicmeoidh sé sócmhainní agus dliteanais uile na fochuideachta sin mar shócmhainní agus dliteanais arna sealbhú lena ndíol i gcás ina gcomhlíonfar na critéir a leagtar amach i míreanna 6-8, gan beann ar cé acu a choinníonn nó nach gcoinníonn an t-eintiteas leasanna neamh-urlámhais ina iar-fhochuideachta i ndiaidh an díola.

9

Féadfaidh teagmhais nó imthosca síneadh de bhreis ar 1 bhliain amháin a chur leis an tréimhse chun an díol a thabhairt i gcrích. Síneadh leis an tréimhse a éilítear chun díol a thabhairt i gcrích, ní chuireann sin bac ar aicmiú sócmhainne (nó grúpa diúscartha) mar shócmhainn arna sealbhú lena díol más teagmhais nó imthosca nach bhfuil neart ag an eintiteas orthu is cúis leis agus má tá fianaise leordhóthanach ann go leanann an t-eintiteas de bheith geallta dá phlean an tsócmhainn (nó an grúpa diúscartha) a dhíol. Beidh sé sin amhlaidh i gcás ina gcomhlíonfar na critéir i bhFoscríbhinn B.

10

Áirítear le hidirbhearta díola malartú sócmhainní neamhreatha ar shócmhainní neamhreatha eile i gcás ina mbeidh substaint tráchtála sa mhalartú i gcomhréir le IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh.

11

Nuair a fhaigheann eintiteas sócmhainn neamhreatha (nó grúpa diúscartha) go heisiach d’fhonn í a dhiúscairt dá éis sin, aicmeoidh sé an tsócmhainn neamhreatha (nó an grúpa diúscartha) mar shócmhainn arna sealbhú lena díol ar an dáta éadála sa chás amháin ina gcomhlíontar an ceanglas 1 bhliain amháin i mír 8 (ach amháin mar a cheadaítear le mír 9) agus má tá sé thar a bheith dóchúil go gcomhlíonfar, laistigh de thréimhse ghearr i ndiaidh na héadála (laistigh de 3 mhí de ghnáth), aon chritéar eile i míreanna 7 agus 8 nár comhlíonadh go fóill ar an dáta sin.

12

Má chomhlíontar na critéir i míreanna 7 agus 8 tar éis na tréimhse tuairiscithe, ní aicmeoidh eintiteas sócmhainn neamhreatha (nó grúpa diúscartha), mar shócmhainn arna sealbhú lena díol sna ráitis airgeadais sin nuair a eisítear í. Nuair a chomhlíontar na critéir sin tar éis na tréimhse tuairiscithe ach roimh údarú na ráiteas airgeadais le haghaidh eisiúna, áfach, nochtfaidh an t-eintiteas an fhaisnéis a shonraítear i mír 41(a), (b) agus (d) sna nótaí.

12A

Aicmítear sócmhainn neamhreatha (nó grúpa diúscartha) mar shócmhainn arna sealbhú lena dáileadh ar úinéirí nuair atá an t-eintiteas tiomanta an tsócmhainn (nó grúpa diúscartha) a dháileadh ar na húinéirí. Ionas go mbeidh an cás amhlaidh, ní mór na sócmhainní a bheith ar fáil le dáileadh láithreach ina mbail reatha agus ba cheart an dáileadh a bheith thar a bheith dóchúil. Chun an dáileadh a bheith thar a bheith dóchúil, ba cheart gníomhaíochtaí a dhéantar chun an dáileadh a thabhairt i gcrích a thosú agus ba cheart coinne a bheith lena dtabhairt i gcrích laistigh de 1 bhliain amháin ón dáta aicmithe. Ba cheart go dtabharfaí le tuiscint leis na gníomhaíochtaí a éilítear chun an dáileadh a thabhairt i gcrích nach dócha go ndéanfar athruithe suntasacha ar an dáileadh nó go dtarraingeofar siar an dáileadh. Ba cheart dóchúlacht fhormheas na scairshealbhóirí (má éilítear é sa dlínse) a mheas mar chuid den mheasúnú ar cé acu atá nó nach bhfuil an dáileadh an-dóchúil.

Sócmhainní neamhreatha atá le tréigean

13

Ní aicmeoidh eintiteas sócmhainn neamhreatha (nó grúpa diúscartha) atá le tréigean mar shócmhainn arna sealbhú lena díol. Tá sé seo amhlaidh toisc go ndéanfar a suim ghlanluacha a aisghabháil go príomha trí úsáid leantach. Má chomhlíonann an grúpa diúscartha atá le tréigean na critéir i mír 32(a)-(c), áfach, cuirfidh an t-eintiteas torthaí agus sreafaí airgid an ghrúpa diúscartha i láthair mar oibríochtaí scortha i gcomhréir le míreanna 33 agus 34 ar an dáta a scoirfear d’úsáid a bhaint as. Áirítear leis na sócmhainní neamhreatha (nó grúpaí diúscartha) a thréigfear, sócmhainní neamhreatha (nó grúpaí diúscartha) a mbainfear úsáid astu ag deireadh a saolré eacnamaíoch agus sócmhainní neamhreatha (nó grúpaí diúscartha) a ndéanfar iad a dhúnadh seachas iad a dhíol.

14

Ní choinneoidh eintiteas cuntas ar shócmhainn neamhreatha atá as úsáid ar bhonn sealadach amhail is go ndearnadh í a thréigean.

SÓCMHAINNÍ NEAMHREATHA (NÓ GRÚPAÍ DIÚSCARTHA) A AICMÍTEAR MAR SHÓCMHAINNÍ NÓ MAR GHRÚPAÍ ATÁ Á SEALBHÚ LENA nDÍOL

Sócmhainn neamhreatha nó (grúpa diúscartha) a thomhas

15

Déanfaidh eintiteas sócmhainn neamhreatha (nó grúpa diúscartha) a aicmítear mar shócmhainn arna sealbhú lena díol a thomhas ag an taobh is ísle dá suim ghlanluacha agus dá luach cóir lúide costais a bhaineann le díol.

15A

Déanfaidh eintiteas sócmhainn neamhreatha (nó grúpa diúscartha) a aicmítear mar shócmhainn arna sealbhú lena dáileadh ar úinéirí a thomhas ag an taobh is ísle dá suim ghlanluacha agus dá luach cóir lúide costais a bhaineann le dáileadh (44).

16

Má chomhlíonann sócmhainn (nó grúpa diúscartha) a fuarthas as an nua na critéir chun iad a aicmiú mar shócmhainn arna sealbhú lena díol (féach mír 11), mar thoradh ar mhír 15 a chur i bhfeidhm tomhaisfear an tsócmhainn (nó an grúpa diúscartha) ar aitheantas tosaigh ag an taobh is ísle dá suim ghlanluacha i gcás nach ndéanfaí í a aicmiú mar sin (mar shampla, costas) agus dá luach cóir lúide costais a bhaineann le díol. Mar sin, má fhaightear an tsócmhainn (nó grúpa diúscartha) mar chuid de chomhcheangal gnó, déanfar é a thomhas ar luach cóir lúide costais a bhaineann le díol.

17

I gcás ina bhfuil coinne leis go rachaidh an díol thar 1 bhliain amháin, déanfaidh an t-eintiteas na costais a bhaineann le díol a thomhas ar a luach láithreach. Cuirfear aon mhéadú ar luach láithreach na gcostas a bhaineann le díol a eascraíonn as an imeacht ama i láthair i mbrabús nó caillteanas mar chostas maoinithe.

18

Díreach sula ndéantar an t-aicmiú tosaigh ar an tsócmhainn (nó grúpa diúscartha) mar shócmhainn arna sealbhú lena díol, déanfar suimeanna glanluacha na sócmhainne (nó na sócmhainní agus na ndliteanas uile sa ghrúpa) a thomhas i gcomhréir leis na IFRSanna is infheidhme.

19

Ar atomhas grúpa diúscartha dá éis sin, suimeanna glanluacha aon sócmhainn agus dliteanas nach bhfuil faoi raon feidhme cheanglais tomhais an IFRS seo, ach a áirítear i ngrúpa diúscartha a aicmítear mar shócmhainní agus dliteanais arna sealbhú lena ndíol, déanfar iad a atomhas i gcomhréir leis na IFRSanna is infheidhme sula ndéantar luach cóir lúide costais a bhaineann le díol an ghrúpa diúscartha a atomhas.

Aitheantas ar chaillteanais lagaithe agus cealuithe

20

Aithneoidh eintiteas caillteanas lagaithe d’aon díluacháil tosaigh a dhéantar nó d’aon díluacháil a dhéanfar dá éis sin ar an tsócmhainn (nó grúpa diúscartha) chuig luach cóir lúide costais a bhaineann le díol, a mhéid nach aithníodh é i gcomhréir le mír 19.

21

Aithneoidh eintiteas gnóthachan d’aon mhéadú dá éis sin ar luach cóir lúide costais a bhaineann le díol sócmhainne, ach nach bhfuil de bhreis ar an gcaillteanas lagaithe carnach a aithníodh i gcomhréir leis an IFRS seo nó roimhe sin i gcomhréir le IAS 36 Lagú Sócmhainní.

22

Aithneoidh eintiteas gnóthachan d’aon mhéadú dá éis sin ar luach cóir lúide costais a bhaineann le díol grúpa diúscartha: (a) a mhéid nach aithníodh é i gcomhréir le mír 19; ach (b) nach mó é ná an caillteanas lagaithe carnach a aithníodh, i gcomhréir leis an IFRS seo nó roimhe sin i gcomhréir le IAS 36, ar na sócmhainní neamhreatha atá faoi raon feidhme cheanglais tomhais an IFRS seo.

23

Laghdófar (nó méadófar), leis an gcaillteanas lagaithe (nó aon ghnóthachan dá éis sin) a aithníodh do ghrúpa diúscartha, suim ghlanluacha na sócmhainní neamhreatha sa ghrúpa atá faoi raon feidhme na gceanglas tomhais san IFRS seo, san ord leithdháilte a leagtar amach i míreanna 104(a) agus (b) agus mír 122 de IAS 36 (arna athbhreithniú in 2004).

24

Aithneofar gnóthachan nó caillteanas, nár aithníodh roimhe faoin dáta ar díoladh sócmhainn neamhreatha (nó grúpa diúscartha), ar dháta an dí-aitheanta. Tá na ceanglais a bhaineann le dí-aithint leagtha amach in: (a) míreanna 67-72 den IAS 16 (arna athbhreithniú in 2003) le haghaidh réadmhaoine, gléasra agus trealaimh; agus (b) míreanna 112-117 de IAS 38 Sócmhainní Doláimhsithe (arna athbhreithniú in 2004) le haghaidh shócmhainní doláimhsithe.

25

Ní dhéanfaidh eintiteas dímheas (ná amúchadh) ar shócmhainn neamhreatha agus fad agus atá sí aicmithe mar shócmhainn arna sealbhú lena díol nó fad agus atá sí mar chuid de ghrúpa diúscartha atá aicmithe mar shócmhainn arna sealbhú lena díol. Aithneofar go fóill ús agus speansais eile atá inchurtha i leith dhliteanais grúpa diúscartha a aicmítear mar dhliteanais arna sealbhú lena ndíol.

Athruithe ar phlean díolacháin nó ar phlean dáilte d’úinéirí

26

Má rinne eintiteas sócmhainn (nó grúpa diúscartha) a aicmiú mar shócmhainn arna sealbhú lena díol nó arna sealbhú lena dáileadh ar úinéirí, ach mura gcomhlíonfar a thuilleadh na critéir i míreanna 7-9 (arna sealbhú le díol) ná i mír 12A (maidir le sócmhainn arna sealbhú lena dáileadh ar úinéirí), scoirfidh an t-eintiteas den tsócmhainn (nó grúpa diúscartha) a aicmiú mar shócmhainn arna sealbhú lena díol nó arna sealbhú lena dáileadh ar úinéirí (faoi seach). I gcásanna den sórt sin, leanfaidh eintiteas an treoraíocht i míreanna 27-29 chun cuntas a choinneáil ar an athrú seo seachas sa chás ina bhfuil feidhm ag mír 26A.

26A

Má dhéanann eintiteas athaicmiú ar shócmhainn (nó grúpa diúscartha) go díreach mar shócmhainn atá á sealbhú le díol go dtí sócmhainn arna sealbhú le dáileadh ar úinéirí, nó arna sealbhú le dáileadh ar úinéirí go díreach go dtí arna sealbhú le díol, meastar ansin an t-athrú ar aicmiú mar chuid leanúnach den bhunphlean maidir le diúscairt. Maidir leis an eintiteas: (a) ní leanfaidh sé an treoraíocht i míreanna 27-29 chun cuntas a choinneáil ar an athrú seo. Cuirfidh an t-eintiteas ceanglais an IFRS seo maidir le haicmiú, cur i láthair agus tomhas is infheidhme maidir leis an modh nua diúscartha i bhfeidhm. (b) déanfaidh sé an tsócmhainn neamhreatha (nó grúpa diúscartha) a thomhas trí na ceanglais i mír 15 a leanúint (má dhéantar í a athaicmiú mar shócmhainn arna sealbhú lena díol) nó 15A (má dhéantar í a athaicmiú mar shócmhainn arna sealbhú lena dáileadh ar úinéirí) agus aithneofar aon laghdú nó méadú ar luach cóir lúide costais a bhaineann le díol/costais a bhaineann le dáileadh na sócmhainne neamhreatha (nó grúpa diúscartha) ach na ceanglais i míreanna 20-25 a chomhlíonadh. (c) ní dhéanfaidh sé athrú ar an dáta aicmithe i gcomhréir le mír 8 agus mír 12A. Ní fhágtar amach leis sin síneadh leis an tréimhse a éilítear chun díol a thabhairt i gcrích nó chun dáileadh ar úinéirí a dhéanamh má chomhlíontar na coinníollacha i mír 9.

27

Déanfaidh an-eintiteas sócmhainn neamhreatha (nó grúpa diúscartha) a scoireann de bheith aicmithe mar shócmhainn arna sealbhú lena díol nó mar shócmhainn arna sealbhú lena dáileadh ar úinéir (nó scoirtear dá háireamh mar chuid de ghrúpa diúscartha atá aicmithe mar shócmhainn arna sealbhú lena díol nó mar shócmhainn arna sealbhú lena dáileadh ar úinéirí) a thomhas ag an taobh is ísle: (a) dá suim ghlanluacha sular aicmíodh an tsócmhainn (nó grúpa diúscartha) mar shócmhainn arna sealbhú lena díol nó mar shócmhainn arna sealbhú lena dáileadh ar úinéirí, a choigeartú de réir aon dímheasa, amúchta nó athluachálacha a d’aithneofaí mura ndéanfaí an tsócmhainn (nó grúpa diúscartha) a aicmiú mar shócmhainn arna sealbhú lena díol nó arna sealbhú lena dáileadh ar úinéirí, agus (b) dá mhéid in-aisghabhála ar dháta an chinnidh dá éis sin gan díol nó dáileadh. (45)

28

Cuirfidh an t-eintiteas san áireamh aon choigeartú a éilítear maidir le suim ghlanluacha sócmhainne neamhreatha a scoireann de bheith aicmithe mar shócmhainn arna sealbhú lena díol nó arna sealbhú lena dáileadh ar úinéirí i mbrabús nó caillteanas (46) ó oibríochtaí leanúnacha sa tréimhse nach gcomhlíontar na critéir i míreanna 7-9 nó 12A, faoi seach, a thuilleadh. Déanfar ráitis airgeadais do na tréimhsí ón aicmiú mar shócmhainn arna sealbhú lena díol nó mar shócmhainn arna sealbhú lena dáileadh ar úinéirí a leasú dá réir sin más fochuideachta, oibríocht chomhpháirteach, comhfhiontar, gnólacht comhlachaithe nó sciar de leas i gcomhfhiontar nó i ngnólacht comhlachaithe, é an grúpa diúscartha nó an tsócmhainn neamhreatha a scoireann de bheith aicmithe mar shócmhainn arna sealbhú lena díol nó mar shócmhainn arna sealbhú lena dáileadh ar úinéirí. Cuirfidh an t-eintiteas an coigeartú sin i láthair sa teideal céanna sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach a úsáidtear chun gnóthachan nó caillteanas a chur i láthair, más ann dó, a aithníodh i gcomhréir le mír 37.

29

Má bhaineann eintiteas sócmhainn nó dliteanas aonair as grúpa diúscartha a aicmítear mar shócmhainn nó dliteanas arna sealbhú lena ndíol, ní leanfar le sócmhainní agus dliteanais eile an ghrúpa diúscartha atá le díol a thomhas mar ghrúpa ach amháin má chomhlíonann an grúpa na critéir i míreanna 7-9. Má bhaineann eintiteas sócmhainn nó dliteanas aonair as grúpa diúscartha a aicmítear mar shócmhainn nó dliteanas arna sealbhú lena ndáileadh ar úinéirí, ní leanfar le sócmhainní agus dliteanais eile an ghrúpa diúscartha atá le dáileadh a thomhas mar ghrúpa ach amháin má chomhlíonann an grúpa na critéir i mír 12A. Nó, déanfar sócmhainní neamhreatha eile an ghrúpa a chomhlíonann go haonarach na critéir chun go n-aicmeofar iad mar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol (nó mar shócmhainní arna sealbhú lena ndáileadh ar úinéirí) a thomhas go haonarach ar an taobh is ísle dá suimeanna glanluacha agus dá luachanna córa lúide costais a bhaineann le díol (nó costais a bhaineann le dáileadh), ar an dáta sin. Aon sócmhainn neamhreatha nach gcomhlíonann na critéir mar shócmhainn arna sealbhú lena díol, scoirfear dá haicmiú mar sócmhainn arna sealbhú lena díol i gcomhréir le mír 26. Aon sócmhainn neamhreatha nach gcomhlíonann na critéir mar shócmhainn arna sealbhú lena dáileadh ar úinéirí, scoirfear dá haicmiú mar shócmhainn arna sealbhú lena dáileadh ar úinéirí i gcomhréir le mír 26.

CUR I LÁTHAIR AGUS NOCHTADH

30

Nochtfaidh eintiteas faisnéis a chuireann ar a gcumas d’úsáideoirí a ráiteas airgeadais meastóireacht a dhéanamh ar na héifeachtaí airgeadais a bheidh ag oibríochtaí scortha agus ag diúscairtí sócmhainní neamhreatha (nó grúpaí diúscartha).

Oibríochtaí scortha a chur i láthair

31

Cuimsítear le comhpháirt d’eintiteas oibríochtaí agus sreafaí airgid is féidir a idirdhealú go soiléir, go hoibríochtúil agus chun críoch tuairiscithe airgeadais, ón gcuid eile den eintiteas. I bhfocail eile, bheadh comhpháirt d’eintiteas ina aonad giniúna airgid nó grúpa d’aonaid giniúna airgid agus í á sealbhú le húsáid.

32

Is comhpháirt d’eintiteas é oibríocht scortha a diúscraíodh nó atá aicmithe mar a bheith á sealbhú le díol, agus: (a) léirítear leis réim mhór gnó ar leithligh nó limistéar mór geografach oibríochtaí ar leithligh; (b) tá sé mar chuid de phlean singil comhordaithe chun réim mhór gnó eile nó limistéar mór geografach oibríochtaí a dhiúscairt; nó (c) is fochuideachta í a fuarthas go heisiach d’fhonn í a athdhíol.

33

Nochtfaidh eintiteas an méid a leanas: (a) méid amháin sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach ina bhfuil méid iomlán na nithe a leanas: (i) brabús nó caillteanas iarchánach ó oibríochtaí scortha; agus (ii) an gnóthachan nó caillteanas iarchánach a aithnítear ar thomhas chuig luach cóir lúide costais díola nó ar dhiúscairt na sócmhainní nó grúpa(í) diúscartha arb í an oibríocht scortha í; (b) anailís ar an méid aonair in (a) ar: (i) ioncam, caiteachas, brabús nó caillteanas iarchánach oibríochtaí scortha; (ii) an speansas cáin ioncaim a bhaineann leis mar a éilítear le mír 81(h) de IAS 12; (iii) an gnóthachan nó caillteanas a aithnítear ar thomhas chuig luach cóir lúide costais díola nó ar dhiúscairt na sócmhainní nó grúpa(í) diúscartha arb í an oibríocht scortha í; agus (iv) an speansas cáin ioncaim a bhaineann leis mar a éilítear le mír 81(h) de IAS 12. Féadfar an anailís a chur i láthair sna nótaí nó sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach. Má chuirtear i láthair í sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach, cuirfear i láthair í i roinn a aithníodh mar roinn a bhaineann le hoibríochtaí scortha, i.e. ar leithligh ó oibríochtaí leanúnacha. Ní éilítear an anailís seo do ghrúpaí diúscartha ar fochuideachtaí a fuarthas as an nua iad a chomhlíonann na critéir lena n-aicmiú mar ghrúpaí diúscartha arna sealbhú lena ndíol ar éadáil (féach mír 11); (c) na glansreafaí airgid atá inchurtha i leith gníomhaíochtaí oibriúcháin, infheistíochta agus maoiniúcháin oibríochtaí scortha. Féadfar na nochtuithe seo a chur i láthair sna nótaí nó sna ráitis airgeadais. Ní éilítear na nochtuithe seo do ghrúpaí diúscartha ar fochuideachtaí a fuarthas as an nua iad a chomhlíonann na critéir lena n-aicmiú mar ghrúpaí diúscartha arna sealbhú lena ndíol ar éadáil (féach mír 11); (d) an méid ioncaim ó oibríochtaí leanúnacha agus ó oibríochtaí scortha atá inchurtha i leith úinéirí na máthairchuideachta. Féadfar na nochtuithe seo a chur i láthair sna nótaí nó sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach.

33A

Má chuireann eintiteas míreanna brabúis nó caillteanais i láthair i ráiteas ar leithligh mar a dtugtar tuairisc air i mír 10A de IAS 1 (arna leasú in 2011), cuirtear roinn a aithnítear mar roinn a bhaineann le hoibríochtaí scortha i láthair sa ráiteas sin.

34

Cuirfidh eintiteas na nochtuithe i láthair arís i mír 33 le haghaidh réamhthréimhsí a chuirtear i láthair sna ráitis airgeadais ionas go mbainfidh na nochtuithe leis na hoibríochtaí uile ar scoireadh díobh faoi dheireadh na tréimhse tuairiscithe don tréimhse is déanaí a chuirtear i láthair.

35

Maidir le coigeartuithe sa tréimhse reatha ar mhéideanna a cuireadh i láthair roimhe seo in oibríochtaí scortha a bhaineann go díreach le diúscairt oibríochta scortha i réamhthréimhse, aicmeofar ar leithligh iad in oibríochtaí scortha. Nochtfar cineál agus méid coigeartuithe den sórt sin. Is samplaí iad seo a leanas d’imthosca ina bhféadfadh na coigeartuithe sin eascairt: (a) fuascailt neamhchinnteachtaí a thagann chun cinn ó théarmaí an idirbhirt diúscartha, amhail réiteach na gcoigeartuithe don phraghas ceannaigh agus ceisteanna slánaithe leis an gceannaitheoir; (b) fuascailt neamhchinnteachtaí a thagann chun cinn agus a bhaineann go díreach le hoibríochtaí na comhpháirte sular diúscraíodh í, amhail oibleagáidí comhshaoil agus maidir le baránta táirge arna gcoinneáil ag an díoltóir; (c) glanadh oibleagáidí an phlean sochair d’fhostaithe, ar an gcoinníoll go mbaineann an glanadh go díreach leis an idirbheart diúscartha.

36

Má scoireann eintiteas de chomhpháirt d’eintiteas a aicmiú mar chomhpháirt arna sealbhú lena díol, déanfar torthaí oibríochtaí na comhpháirte a cuireadh i láthair roimhe sin in oibríochtaí scortha i gcomhréir le míreanna 33-35 a athaicmiú agus déanfar iad a áireamh in ioncam ó oibríochtaí leanúnacha le haghaidh gach tréimhse a chuirtear i láthair. Tabharfar tuairisc ar na méideanna le haghaidh réamhthréimhsí mar mhéideanna a cuireadh i láthair arís.

36A

Eintiteas atá tiomanta do phlean díolacháin lena mbaineann caillteanas i rialú fochuideachta, nochtfaidh sé an fhaisnéis a éilítear i míreanna 33-36 i gcás inar grúpa diúscartha an fochuideachta a chomhlíonann an sainmhíniú ar oibríocht scortha i gcomhréir le mír 32.

Gnóthachain nó caillteanais a bhaineann le hoibríochtaí leanúnacha

37

Aon ghnóthachan nó aon chaillteanas ar atomhas sócmhainne neamhreatha (nó grúpa diúscartha) a aicmítear mar shócmhainn arna sealbhú lena díol nach gcomhlíonann an sainmhíniú ar oibríocht scortha, áireofar í i mbrabús nó caillteanas ó oibríochtaí leanúnacha.

Cur i láthair sócmhainne neamhreatha nó grúpa diúscartha a aicmítear mar shócmhainn nó mar ghrúpa arna sealbhú lena ndíol

38

Cuirfidh eintiteas sócmhainn neamhreatha a aicmítear mar shócmhainn arna sealbhú lena díol agus sócmhainní grúpa diúscartha a aicmítear mar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol i láthair ar leithligh ó shócmhainní eile sa ráiteas ar an staid airgeadais. Cuirfear dliteanais grúpa diúscartha a aicmítear mar dhliteanais arna sealbhú lena ndíol i láthair ar leithligh ó dhliteanais eile sa ráiteas ar an staid airgeadais. Ní dhéanfar na sócmhainní ná na dliteanais sin a fhritháireamh agus a chur i láthair mar mhéid amháin. Nochtfar ar leithligh na haicmí móra de shócmhainní agus dliteanais a aicmítear mar shócmhainní agus dliteanais arna sealbhú lena ndíol sa ráiteas ar an staid airgeadais nó sna nótaí, seachas mar a cheadaítear le mír 39. Aon ioncam nó speansas carnach a aithnítear in ioncam cuimsitheach eile a bhaineann le sócmhainn neamhreatha (nó grúpa diúscartha) a aicmítear mar shócmhainn arna sealbhú lena díol, cuirfidh eintiteas iad i láthair ar leithligh.

39

Más fochuideachta a fuarthas as an nua é an grúpa diúscartha a chomhlíonann na critéir lena n-aicmiú mar ghrúpa arna shealbhú lena dhíol ar éadáil (féach mír 11), ní éilítear nochtadh na móraicmí sócmhainní agus dliteanas.

40

Ní dhéanfaidh eintiteas athaicmiú nó athchur i láthair ar mhéideanna a cuireadh i láthair le haghaidh sócmhainní neamhreatha ná sócmhainní agus dliteanais grúpaí diúscartha a aicmítear mar shócmhainní agus dliteanais arna sealbhú lena ndíol sna ráitis ar an staid airgeadais do réamhthréimhsí mar léiriú ar an aicmiú sa ráiteas ar an staid airgeadais maidir leis an tréimhse is déanaí a cuireadh i láthair.

Nochtuithe breise

41

Nochtfaidh eintiteas an fhaisnéis seo a leanas sna nótaí sa tréimhse inar aicmíodh sócmhainn neamhreatha (nó grúpa diúscartha) mar shócmhainn arna sealbhú lena díol nó díolta: (a) tuairisc ar an tsócmhainn neamhreatha (nó grúpa diúscartha); (b) tuairisc ar fhíorais agus ar imthosca an díolacháin, nó a tháinig roimh an diúscairt a raibh coinne léi, agus bealach agus uainiú ionchasach na diúscartha sin; (c) an gnóthachan nó an caillteanas a aithnítear i gcomhréir le míreanna 20-22 agus, mura gcuirtear i láthair ar leithligh iad sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach, an teideal sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach ina gcuimsítear an gnóthachan nó an caillteanas sin; (d) más infheidhme, an deighleog intuarascála ina gcuirtear an tsócmhainn neamhreatha (nó grúpa diúscartha) i láthair i gcomhréir le IFRS 8 Deighleoga Oibriúcháin.

42

Má tá feidhm ag mír 26 nó 29, nochtfaidh eintiteas, i dtréimhse an chinnidh chun an plean a athrú maidir leis an tsócmhainn neamhreatha (nó grúpa diúscartha) a dhíol, tuairisc ar na fíorais agus ar na himthosca as ar eascair an cinneadh agus an éifeacht a bhí ag an gcinneadh ar thorthaí na n-oibríochtaí don tréimhse agus d’aon réamhthréimhse a chuirtear i láthair.

FORÁLACHA IDIRTHRÉIMHSEACHA

43

Cuirfear an IFRS i bhfeidhm go hionchasach maidir le sócmhainní neamhreatha (nó grúpaí diúscartha) a chomhlíonann na critéir lena n-aicmiú mar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol agus oibríochtaí a chomhlíonann na critéir lena n-aicmiú mar oibríochtaí scortha tar éis dáta éifeachtach an IFRS. D’fhéadfadh eintiteas ceanglais an IFRS a chur i bhfeidhm maidir leis na sócmhainní neamhreatha (nó grúpaí diúscartha) uile a chomhlíonann na critéir lena n-aicmiú mar shócmhainní arna sealbhú lena ndíol agus oibríochtaí a chomhlíonann na critéir lena n-aicmiú mar oibríochtaí scortha tar éis aon dáta roimh dháta éifeachtach an IFRS, ar choinníoll go bhfuarthas na luachálacha agus an fhaisnéis eile is gá chun an IFRS a chur i bhfeidhm an tráth ar comhlíonadh na critéir sin ar dtús.

DÁTA ÉIFEACHTACH

44

Cuirfidh eintiteas an IFRS seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2005 nó dá éis sin. Moltar cur i bhfeidhm níos luaithe a dhéanamh. Má chuireann eintiteas an IFRS seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhse a thosaíonn roimh an 1 Eanáir 2005, nochtfaidh sé an méid sin.

44A

Le IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) leasaíodh an téarmaíocht a úsáideadh ar fud IFRSanna. Sa bhreis air sin, leasaíodh míreanna 3 agus 38 leis, agus cuireadh míreanna 33A leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

44B

Le IAS 27 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite agus ar Leithligh (arna leasú in 2008) cuireadh mír 33(d) leis. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2009 nó ina dhiaidh sin. Má chuireann eintiteas IAS 27 (arna leasú in 2008) i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, cuirfear an leasú i bhfeidhm le haghaidh na tréimhse níos luaithe sin. Cuirfear an leasú i bhfeidhm go cúlghabhálach.

44C

Le Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2008, cuireadh mír 8A agus mír 36A leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2009 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Ní chuirfidh eintiteas na leasuithe le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús dáta roimh an 1 Iúil 2009 i bhfeidhm áfach mura gcuireann sé IAS 27 (arna leasú i mí Eanáir 2008) i bhfeidhm freisin. Má chuireann eintiteas na leasuithe i bhfeidhm roimh an 1 Iúil 2009, nochtfaidh sé an méid sin. Cuirfidh eintiteas na leasuithe i bhfeidhm go hionchasach ón dáta a chuir sé IFRS 5 i bhfeidhm ar dtús, faoi réir na bhforálacha idirthréimhseacha i mír 45 de IAS 27 (arna leasú i mí Eanáir 2008).

44D

Cuireadh míreanna 5A, 12A agus 15A leis agus leasaíodh mír 8 le IFRIC 17 Dáiltí Sócmhainní Neamhairgid ar Úinéirí i Mí na Samhna 2008. Cuirfear na leasuithe seo i bhfeidhm go hionchasach ar shócmhainní neamhreatha (nó grúpaí diúscartha) a aicmítear mar shócmhainní arna sealbhú lena ndáileadh ar úinéirí i dtréimhsí bliantúla dár tús an 1 Iúil 2009 nó dá éis. Ní cheadaítear cur i bhfeidhm cúlghabhálach a dhéanamh. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe i bhfeidhm le haghaidh tréimhse dár tús roimh an 1 Iúil 2009, nochtfaidh sé an méid sin agus cuirfidh sé IFRS 3 Comhcheangail Ghnó (arna athbhreithniú in 2008), IAS 27 (arna leasú i mí Eanáir 2008) agus IFRIC 17 i bhfeidhm freisin.

44E

Le Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí Aibreáin 2009, cuireadh mír 5B leis. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm go hionchasach maidir le tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2010 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

44F

[Scriosta]

44G

Le IFRS 11, Comhshocruithe, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh mír 28. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm agus IFRS 11 á chur i bhfeidhm aige.

44H

Le IFRS 13 Tomhas Luach Cóir, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh an sainmhíniú ar luach cóir agus an sainmhíniú ar méid in-aisghabhála i bhFoscríbhinn A. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 13 i bhfeidhm.

44I

Le Cur i láthair Míreanna Ioncaim Chuimsithigh Eile (Leasuithe ar IAS 1), arna eisiúint i mí an Mheithimh 2011, leasaíodh mír 33A. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IAS 1 arna leasú i mí an Mheithimh 2011 i bhfeidhm.

44K

Le IFRS 9, arna eisiúint i mí Iúil 2014, leasaíodh mír 5 agus scriosadh míreanna 44F agus 44J. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

44L

Le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla 2012–2014, arna eisiúint i mí Mheán Fómhair 2014, leasaíodh míreanna 26-29 agus cuireadh mír 26A leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go hionchasach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta i ndáil le hathruithe ar mhodh diúscartha a tharlaíonn i dtréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2016 nó da éis. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

44M

Le IFRS 17, arna eisiúint i mBealtaine 2017, leasaíodh mír 5. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm agus IFRS 17 á chur i bhfeidhm aige.

AISTARRAINGT IAS 35

45

Gabhann an IFRS seo in ionad IAS 35 Oibríocht Atá Le Scoradh.

CAIGHDEÁN IDIRNÁISIÚNTA UM THUAIRISCIÚ AIRGEADAIS 6

Taiscéalaíocht agus meastóireacht a dhéanamh ar acmhainní mianracha

CUSPÓIR

1

Is é is cuspóir don IFRS seo tuairisciú airgeadais maidir le taiscéalaíocht agus meastóireacht a dhéanamh ar acmhainní mianracha a shonrú.

2

Éilítear leis an IFRS seo go háirithe: (a) feabhsuithe teoranta ar chleachtais chuntasaíochta atá ann faoi láthair maidir le caiteachas taiscéalaíochta agus meastóireachta; (b) eintiteas a aithníonn sócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta chun measúnú a dhéanamh ar shócmhainní le haghaidh lagaithe i gcomhréir leis an IFRS seo agus aon lagú a thomhas i gcomhréir le IAS 36 Lagú Sócmhainní; (c) nochtuithe lena sainaithnítear agus lena mínítear na méideanna i ráitis airgeadais an eintitis a eascraíonn as taiscéalaíocht agus meastóireacht a dhéanamh ar acmhainní mianracha agus lena gcuidítear le húsáideoirí na ráiteas airgeadais sin méid, uainiú agus cinnteacht sreafaí airgid todhchaí ó aon sócmhainn taiscéalaíochta agus meastóireachta aitheanta a thuiscint.

RAON FEIDHME

3

Cuirfidh eintiteas an IFRS i bhfeidhm ar chaiteachas taiscéalaíochta agus meastóireachta a thabhaíonn sé.

4

Ní théann an IFRS i ngleic le gnéithe eile a bhaineann le cuntasaíocht a dhéanann eintitis atá ag gabháil do thaiscéalaíocht agus meastóireacht a dhéanamh ar acmhainní mianracha.

5

Ní chuirfidh eintiteas an IFRS i bhfeidhm ar chaiteachas a tabhaíodh: (a) roimh an taiscéalaíocht agus meastóireacht ar acmhainní mianracha, amhail caiteachas a tabhaíodh sula bhfuair an t-eintiteas cearta dlíthiúla chun taiscéalaíocht a dhéanamh ar limistéar sonrach; (b) tar éis don fhéidearthacht theicniúil agus don inmharthanacht tráchtála a bhaineann le heastóscadh acmhainne mianraí a bheith inléirithe.

AITHEANTAS DO SHÓCMHAINNÍ TAISCÉALAÍOCHTA AGUS MEASTÓIREACHTA

Díolúine shealadach ó IAS 8 míreanna 11 agus 12

6

Nuair a dhéanann eintiteas forbairt ar a bheartais chuntasaíochta, cuirfidh eintiteas, a aithníonn sócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta, mír 10 de IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta i bhfeidhm.

7

Sonraítear i míreanna 11 agus 12 de IAS 8 foinsí de cheanglais údarásacha agus treoraíocht is gá don bhainistíocht a mheas le linn di beartas cuntasaíochta a fhorbairt le haghaidh míre mura bhfuil feidhm ag aon IFRS go sonrach maidir leis an mír sin. Faoi réir mhíreanna 9 agus 10 thíos, díolmhaíonn an IFRS seo eintiteas na míreanna seo a chur i bhfeidhm ar a bheartais chuntasaíochta maidir le haithint agus tomhas na sócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta.

SÓCMHAINNÍ TAISCÉALAÍOCHTA AGUS MEASTÓIREACHTA A THOMHAS

Tomhas ag céim an aitheantais

8

Déanfar sócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta a thomhas ar chostas.

Eilimintí costais de shócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta

9

Cinnfidh eintiteas beartas cuntasaíochta lena sonraítear an caiteachas a aithneofar mar shócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta agus cuirfidh sé an beartas i bhfeidhm go comhsheasmhach. Agus an cinneadh sin á dhéanamh aige, measann an t-eintiteas an méid a fhéadfaidh an caiteachas a bheith bainteach le hacmhainní mianracha sonracha a aimsiú. Is samplaí iad na nithe a leanas de chaiteachas a fhéadfar a áireamh sa tomhas tosaigh ar shócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta (ní liosta uileghabhálach é): (a) éadáil ar chearta i gcomhair taiscéalaíochta; (b) staidéir thopagrafaíochta, gheolaíocha, gheoicheimiceacha, agus gheoifisiceacha; (c) druileáil thaiscéalaíoch; (d) trinseáil; (e) sampláil; agus (f) gníomhaíochtaí a bhaineann le meastóireacht a dhéanamh ar an bhféidearthacht theicniúil agus an inmharthanacht tráchtála a bhaineann le heastóscadh acmhainne mianraí.

10

Ní aithneofar caiteachas a bhaineann le forbairt acmhainní mianracha mar shócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta. Tugann Creat Coincheapúil le haghaidh Tuairisciú Airgeadais agus IAS 38 Sócmhainní Doláimhsithe treoraíocht faoi aitheantas sócmhainní a eascraíonn as forbairt.

11

I gcomhréir le IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha, aithníonn eintiteas aon oibleagáid maidir le baint agus athchóiriú a thabhaítear le linn tréimhse ar leith mar iarmhairt ar thaiscéalaíocht agus meastóireacht a dhéanamh ar acmhainní mianracha.

Tomhas tar éis aitheantais

12

Tar éis aitheantais, cuirfidh eintiteas an tsamhail chostais nó an tsamhail athluachála i bhfeidhm ar na sócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta. Má chuirtear an tsamhail athluachála i bhfeidhm (cíbe acu an tsamhail in IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh nó an tsamhail in IAS 38), beidh sé comhsheasmhach le haicmiú na sócmhainní (féach mír 15).

Athruithe ar bheartais chuntasaíochta

13

D’fhéadfadh eintiteas a bheartais chuntasaíochta a athrú le haghaidh caiteachas taiscéalaíochta agus meastóireachta má fhágann an t-athrú go mbeidh na ráitis airgeadais níos ábhartha do riachtanais cinnteoireacht eacnamaíocha na n-úsáideoirí agus chomh hiontaofa céanna fós, nó níos iontaofa agus chomh ábhartha céanna leis na riachtanais sin fós. Breithneoidh eintiteas ábharthacht agus iontaofacht trí na critéir in IAS 8 a úsáid.

14

Chun údar a thabhairt don athrú ar a bheartais chuntasaíochta le haghaidh caiteachas taiscéalaíochta agus meastóireachta, léireoidh eintiteas go dtugann an t-athrú a ráitis airgeadais níos gaire do na critéir in IAS 8 a chomhlíonadh, ach nach bhfuil sé de cheangal ar an athrú comhlíonadh iomlán leis na critéir sin a bhaint amach.

CUR I LÁTHAIR

Sócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta a aicmiú

15

Aicmeoidh eintiteas sócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta mar shócmhainní inláimhsithe nó doláimhsithe de réir chineál na sócmhainní a fuarthas agus cuirfidh sé an t-aicmiú i bhfeidhm ar bhealach comhsheasmhach.

16

Láimhseáiltear roinnt sócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta mar shócmhainní doláimhsithe (e.g. cearta chun druileáil a dhéanamh), cé gur sócmhainní inláimhsithe iad cinn eile (e.g. feithiclí agus rigí druileála). A mhéid a ídítear sócmhainn inláimhsithe chun sócmhainn dholáimhsithe a fhorbairt, is cuid de chostas na sócmhainne doláimhsithe an méid a léiríonn an t-ídiú sin. Ní athraíonn sócmhainn inláimhsithe go sócmhainn dholáimhsithe má úsáidtear sócmhainn inláimhsithe chun sócmhainn dholáimhsithe a fhorbairt, áfach.

Sócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta a athaicmiú

17

Ní aicmeofar sócmhainn taiscéalaíochta agus meastóireachta mar sin a thuilleadh nuair is féidir an fhéidearthacht theicniúil agus an inmharthanacht tráchtála a bhaineann le heastóscadh acmhainne mianraí a léiriú. Déanfar measúnú ar shócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta le haghaidh lagú, agus déanfar aon lagú a aithint, roimh athaicmiú.

LAGÚ

Aitheantas agus tomhas

18

Déanfar measúnú ar shócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta le haghaidh lagú i gcás ina dtugtar le fios le fíorais agus imthosca go bhféadfadh suim ghlanluacha sócmhainne taiscéalaíochta agus meastóireachta a mhéid in-aisghabhála a shárú. I gcás ina dtugtar le fios le fíorais agus imthosca go sáraíonn an tsuim ghlanluacha an méid in-aisghabhála, déanfaidh eintiteas aon chaillteanas lagaithe mar thoradh air sin a thomhas, a chur i láthair agus a nochtach i gcomhréir le IAS 36, ach amháin mar a fhoráiltear le mír 21 thíos.

19

Chun críocha sócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta amháin, cuirfear mír 20 den IFRS seo i bhfeidhm seachas míreanna 8-17 de IAS 36 nuair a shainaithnítear sócmhainn taiscéalaíochta agus meastóireachta a d’fheadfadh a bheith lagaithe. Úsáidtear an téarma ‘sócmhainní’ i mír 20 ach tá feidhm aige sin go cothrom maidir le sócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta ar leithligh nó aonad giniúna airgid.

20

Léirítear le ceann amháin nó níos mó de na fíorais agus na himthosca a leanas gur cheart d’eintiteas scrúdú a dhéanamh ar shócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta le haghaidh lagú (ní liosta uileghabhálach é seo): (a) i gcás ina bhfuil an tréimhse dá bhfuil an ceart ag an eintiteas taiscéalaíocht a dhéanamh sa limistéar sonrach imithe in éag le linn na tréimhse nó go rachaidh sé in éag go luath amach anseo, agus níl coinne lena athnuachan; (b) i gcás nach bhfuil caiteachas substainteach ar tuilleadh taiscéalaíochta agus meastóireachta ar acmhainní mianracha buiséadaithe ná pleanáilte don limistéar sonrach; (c) i gcás nár aimsíodh méideanna atá inmharthana ó thaobh na tráchtála d’acmhainní mianracha sa limistéar sonrach mar thoradh ar an taiscéalaíocht agus meastóireacht a rinneadh ar acmhainní mianracha agus tá cinneadh déanta ag an eintiteas scor de ghníomhaíochtaí den sórt sa limistéar sonrach; (d) i gcás ina bhfuil sonraí leordhóthanacha ar fáil lena léirítear, cé gur dócha go leanfar le forbairt sa limistéar sonrach, nach dócha go ndéanfar suim ghlanluacha na sócmhainne taiscéalaíochta agus meastóireachta a aisghabháil ina hiomláine mar thoradh ar fhorbairt rathúil nó trí dhíol. I gcás den sórt sin, nó i gcásanna cosúil leis sin, déanfaidh an t-eintiteas tástáil le haghaidh lagú i gcomhréir le IAS 36. Aithnítear aon chaillteanas lagaithe mar speansas i gcomhréir le IAS 36.

Ag sonrú an leibhéil ina ndéantar measúnú ar shócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta le haghaidh lagú

21

Cinnfidh eintiteas beartas cuntasaíochta chunsócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta a dháileadh ar aonaid giniúna airgid nó ar ghrúpaí d’aonaid giniúna airgid chun measúnú a dhéanamh ar shócmhainní den sórt sin i gcomhair lagú. Gach aonad giniúna airgid nó grúpa d’aonaid a bhfuil sócmhainn taiscéalaíochta agus meastóireachta leithdháilte ina leith, ní bheidh sé níos mó ná deighleog oibriúcháin arna cinneadh i gcomhréir le IFRS 8 Deighleoga Oibriúcháin.

22

Leis an leibhéal arna shainaithint ag an eintiteas chun tástáil a dhéanamh ar shócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta le haghaidh lagú, féadfaidh aonad giniúna airgid amháin nó níos mó ná sin a bheith i gceist.

NOCHTADH

23

Nochtfaidh eintiteas faisnéis lena sainaithnítear agus lena mínítear na méideanna a aithnítear ina ráitis airgeadais a eascraíonn as taiscéalaíocht agus meastóireacht a dhéanamh ar acmhainní mianracha.

24

Chun mír 23 a chomhlíonadh, déanfaidh eintiteas an méid seo a leanas a nochtadh: (a) a bheartais chuntasaíochta maidir le caiteachas taiscéalaíochta agus meastóireachta, lena n-áirítear sócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta a aithint; (b) na méideanna sócmhainní, dliteanas, ioncaim agus speansais agus sreafaí airgid oibriúcháin agus sreafaí airgid infheistíochta a eascraíonn as taiscéalaíocht agus meastóireacht a dhéanamh ar acmhainní mianracha.

25

Déanfaidh eintiteas sócmhainní taiscéalaíochta agus meastóireachta a láimhseáil mar aicme sócmhainní ar leithligh agus déanfaidh sé na nochtuithe a éilítear le IAS 16 nó IAS 38 ar bhealach comhsheasmhach leis an gcaoi a dhéantar na sócmhainní a aicmiú.

DÁTA ÉIFEACHTACH

26

Cuirfidh eintiteas an IFRS seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2006 nó dá éis. Moltar cur i bhfeidhm níos luaithe a dhéanamh. Má chuireann eintiteas an IFRS seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhse a thosaíonn roimh an 1 Eanáir 2006, nochtfaidh sé an méid sin.

26A

Le Leasuithe ar Thagairtí don Chreat Coincheapúil i gCaighdeáin IFRS, arna eisiúint in 2018, leasaíodh mír 10. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2020 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe má chuireann an t-eintiteas i bhfeidhm an tráth céanna nó níos luaithe na leasuithe uile a rinneadh i Leasuithe ar Thagairtí don Chreat Coincheapúil i gCaighdeáin IFRS. Cuirfidh eintiteas an leasú sin ar IFRS 6 i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta. Má chinneann eintiteas, áfach, go mbeadh an cur i bhfeidhm cúlghabhálach sin dofheidhmithe nó go mbainfeadh costas nó iarracht mhíchuí leis, cuirfidh sé an leasú ar IFRS 6 i bhfeidhm faoi threoir mhíreanna 23–28, 50–53 agus 54F de IAS 8.

FORÁLACHA IDIRTHRÉIMHSEACHA

27

Má tá sé dofheidhmithe ceanglas ar leith de mhír 18 a chur i bhfeidhm ar fhaisnéis chomparáideach a bhaineann le tréimhsí bliantúla a thosaíonn roimh 1 Eanáir 2006, nochtfaidh eintiteas an méid sin. Mínítear an téarma ‘dofheidhmithe’ in IAS 8.

CAIGHDEÁN IDIRNÁISIÚNTA UM THUAIRISCIÚ AIRGEADAIS 7

Ionstraimí Airgeadais: Nochtaí

CUSPÓIR

1

Is é is cuspóir don IFRS seo a chur de cheangal ar eintitis nochtuithe a sholáthar ina ráitis airgeadais a chuireann ar a gcumas d’úsáideoirí meastóireacht a dhéanamh ar na nithe a leanas: (a) tábhacht na n-ionstraimí airgeadais do staid airgeadais agus d’fheidhmíocht airgeadais an eintitis; agus (b) cineál agus fairsinge na rioscaí a eascraíonn as ionstraimí airgeadais a bhfuil an t-eintiteas neamhchosanta orthu le linn na tréimhse agus ag deireadh na tréimhse tuairiscithe, agus an bealach a bhainistíonn an t-eintiteas na rioscaí sin.

2

Comhlánaíonn na prionsabail san IFRS seo na prionsabail le haghaidh sócmhainní airgeadais agus dliteanais airgeadais a aithint, a thomhas agus a chur i láthair in IAS 32 Ionstraimí Airgeadais: Cur i láthair agus IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais.

RAON FEIDHME

3

Cuirfidh na heintitis uile an IFRS seo i bhfeidhm maidir leis na cineálacha uile d’ionstraimí airgeadais, seachas: (a) na leasanna sin i bhfochuideachtaí, i gcomhlaigh nó i gcomhfhiontair a ndéantar cuntasaíocht orthu i gcomhréir le IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite, IAS 27 Ráitis Airgeadais ar Leithligh nó IAS 28 Infheistíochtaí i gComhlaigh agus i gComhfhiontair. I roinnt cásanna, áfach, éilítear nó ceadaítear le IFRS 10, IAS 27 nó IAS 28 go n-úsáidfidh eintiteas IFRS 9 chun cuntasaíocht a dhéanamh ar leas i bhfochuideachta, i gcomhlach nó i gcomhfhiontar; sna cásanna sin, cuirfidh eintitis ceanglais an IFRS seo i bhfeidhm agus, maidir leo sin arna dtomhas ar luach cóir, cuirfear ceanglais IFRS 13 Tomhas Luach Cóir i bhfeidhm. Cuirfidh eintitis an IFRS seo i bhfeidhm freisin maidir le gach díorthach atá nasctha le leasanna i bhfochuideachtaí, i gcomhlaigh nó i gcomhfhiontair mura gcomhlíonann an díorthach an sainmhíniú ar ionstraim chothromais in IAS 32. (b) cearta agus oibleagáidí fostóirí a eascraíonn as pleananna sochair fostaithe, dá bhfuil feidhm ag IAS 19 Sochair Fostaithe maidir leo. (d) conarthaí árachais mar a shainmhínítear in IFRS 17 Conarthaí Árachais nó conarthaí infheistíochta le gnéithe rannpháirtíochta discréide faoi raon feidhme IFRS 17. Mar sin féin, tá feidhm ag an IFRS seo maidir leis an méid seo a leanas: (i) díorthaigh atá leabaithe i gconarthaí faoi raon feidhme IFRS 17, má éilítear ar an eintiteas le IFRS 9 cuntas a choinneáil orthu ar leithligh; (ii) comhchodanna infheistíochta atá deighilte ó chonarthaí faoi raon feidhme IFRS 17, má éilítear deighilt den sórt sin le IFRS 17, mura bhfuil an chomhchuid infheistíochta dheighilte ina conradh infheistíochta le gnéithe rannpháirtíochta discréide; (iii) cearta agus oibleagáidí de chuid eisitheora a eascraíonn faoi chonarthaí árachais lena gcomhlíontar an sainmhíniú ar chonarthaí ráthaíochta airgeadais, má chuireann an t-eisitheoir IFRS 9 i bhfeidhm agus na conarthaí á n-aithint agus á dtomhas. Mar sin féin, cuirfidh an t-eisitheoir IFRS 17 i bhfeidhm má roghnaíonn an t-eisitheoir, i gcomhréir le mír 7(e) de IFRS 17, IFRS 17 a chur i bhfeidhm agus na conarthaí á n-aithint agus á dtomhas; (iv) cearta agus oibleagáidí de chuid eintitis ar ionstraimí airgeadais iad a eascraíonn faoi chonarthaí cárta creidmheasa, nó faoi chonarthaí comhchosúla lena ndéantar foráil maidir le socruithe creidmheasa nó íocaíochta, a eisíonn eintiteas lena gcomhlíontar an sainmhíniú ar chonradh árachais má chuireann an t-eintiteas IFRS 9 i bhfeidhm maidir leis na cearta agus leis na hoibleagáidí sin i gcomhréir le mír 7(h) de IFRS 17 agus le mír 2.1(e)(iv) de IFRS 9; (v) cearta agus oibleagáidí de chuid eintitis ar ionstraimí airgeadais iad a eascraíonn faoi chonarthaí árachais a eisíonn eintiteas lena dteorannaítear an cúiteamh i leith imeachtaí árachaithe don mhéid a éilítear ar bhealach eile chun oibleagáid an tsealbhóra polasaí a cruthaíodh leis gconradh a shocrú, má roghnaíonn an t-eintiteas, i gcomhréir le mír 8A de IFRS 17, IFRS 9 seachas IFRS 17 a chur i bhfeidhm maidir leis na conarthaí sin. (e) ionstraimí airgeadais, conarthaí agus oibleagáidí faoi idirbhearta íocaíochta scairbhunaithe dá bhfuil feidhm ag IFRS 2 Íocaíocht Scairbhunaithe maidir leo, ach amháin go bhfuil feidhm ag an IFRS seo maidir le conarthaí faoi raon feidhme IFRS 9. (f) ionstraimí a gceanglaítear iad a aicmiú mar ionstraimí cothromais i gcomhréir le míreanna 16A agus 16B nó míreanna 16C agus 16D de IAS 32.

4

Tá feidhm leis an IFRS seo maidir le hionstraimí airgeadais aitheanta agus neamhaitheanta. Áirítear le hionstraimí airgeadais aitheanta sócmhainní airgeadais agus dliteanais airgeadais atá faoi raon feidhme IFRS 9. Áirítear le hionstraimí airgeadais neamhaitheanta roinnt ionstraimí airgeadais, atá faoi raon feidhme an IFRS seo, cé nach bhfuil siad faoi raon feidhme IFRS 9.

5

Tá feidhm ag an IFRS seo maidir le conarthaí chun mír neamhairgeadais atá faoi raon feidhme IFRS 9 a cheannach nó a dhíol.

5A

Tá feidhm ag na ceanglais maidir le nochtadh riosca creidmheasa i míreanna 35A–35N maidir leis na cearta sin ina sonraítear in IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí go dtugtar cuntas orthu i gcomhréir le IFRS 9 chun gnóthachain nó caillteanais lagaithe a aithint. Aon tagairt do shócmhainní airgeadais nó d’ionstraimí airgeadais sna míreanna seo, áireofar na cearta sin leo mura sonraítear a mhalairt.

AICMÍ IONSTRAIMÍ AIRGEADAIS AGUS AN LEIBHÉAL NOCHTA

6

I gcás ina gceanglófar nochtuithe de réir aicme na hionstraime airgeadais leis an IFRS seo, grúpálfaidh eintiteas ionstraimí airgeadais in aicmí atá ábhartha do chineál na faisnéise arna nochtadh agus ina gcuirfear san áireamh saintréithe na n-ionstraimí airgeadais sin. Soláthróidh eintiteas faisnéis leordhóthanach ionas go gceadófar na míreanna líne a chuirtear i láthair sa ráiteas ar an staid airgeadais a réiteach.

TÁBHACHT NA nIONSTRAIMÍ AIRGEADAIS MAIDIR LE STAID AIRGEADAIS AGUS FEIDHMÍOCHT AIRGEADAIS

7

Nochtfaidh eintiteas faisnéis a chuireann ar a gcumas d’úsáideoirí a ráiteas airgeadais meastóireacht a dhéanamh ar thábhacht ionstraimí airgeadais dá staid airgeadais agus dá fheidhmíocht airgeadais.

Ráiteas ar an Staid Airgeadais

Catagóirí de shócmhainní airgeadais agus de dhliteanais airgeadais

8

Nochtfar méideanna glanluacha gach ceann de na catagóirí seo a leanas, mar a shonraítear in IFRS 9, sa ráiteas ar an staid airgeadais nó sna nótaí: (a) sócmhainní airgeadais arna dtomhas ag luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas, lena léirítear ar leithligh (i) iad siúd a ainmnítear amhlaidh tráth a thugtar aitheantas tosaigh nó dá éis sin i gcomhréir le mír 6.7.1 de IFRS 9; (ii) iad siúd a thomhaistear amhlaidh i gcomhréir leis an roghnú i mír 3.3.5 de IFRS 9; (iii) iad siúd a thomhaistear amhlaidh i gcomhréir leis an roghnú i mír 33A de IAS 32 agus (iv) iad siúd a thomhaistear go héigeantach ag luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir le IFRS 9. (b)–(d) [scriosta] (e) dliteanais airgeadais ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas, lena léirítear ar leithligh (i) iad siúd a ainmnítear amhlaidh tráth a thugtar aitheantas tosaigh nó dá éis sin i gcomhréir le mír 6.7.1 de IFRS 9 agus (ii) iad siúd a chomhlíonann an sainmhíniú ar dhliteanais arna sealbhú le trádáil in IFRS 9. (f) sócmhainní airgeadais arna dtomhas ar chostas amúchta. (g) dliteanais airgeadais arna dtomhas ar chostas amúchta. (h) sócmhainní airgeadais arna dtomhas ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile, lena léirítear ar leithligh (i) sócmhainní airgeadais a thomhaistear ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 4.1.2A de IFRS 9; agus (ii) infheistíochtaí in ionstraimí cothromais a ainmnítear amhlaidh tráth a thugtar aitheantas tosaigh dóibh i gcomhréir le mír 5.7.5 de IFRS 9.

Sócmhainní airgeadais nó dliteanais airgeadais ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas

9

Má tá sócmhainn airgeadais (nó grúpa sócmhainní airgeadais) ag an eintiteas a ainmnítear mar shócmhainní atá á dtomhas ar luach cóir trí bhrabús nó caillteanas a thomhaisfí murach sin ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile nó ar chostas amúchta, nochtfaidh sé: (a) an neamhchosaint uasta ar riosca creidmheasa (féach mír 36(a)) den tsócmhainn airgeadais (nó grúpa sócmhainní airgeadais) ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. (b) an méid lena maolaíonn aon díorthach creidmheasa gaolmhar nó aon ionstraim chomhchosúil an neamhchosaint uasta sin ar riosca creidmheasa (féach mír 36(b)). (c) an méid athraithe, le linn na tréimhse agus go carnach, ar luach cóir na sócmhainne airgeadais (nó grúpa sócmhainní airgeadais) atá inchurtha i leith athruithe ar riosca creidmheasa na sócmhainne airgeadais arna chinneadh: (i) mar an méid athraithe ar a luach cóir nach bhfuil inchurtha i leith athruithe ar dhálaí an mhargaidh ba chúis le riosca margaidh; nó (ii) modh malartach a úsáid a thugann léiriú is dílse, dar leis an eintiteas, ar an méid athraithe ar a luach cóir atá inchurtha i leith athruithe ar riosca creidmheasa na sócmhainne. Áirítear ar athruithe ar dhálaí an mhargaidh as a n-eascraíonn riosca margaidh athruithe ar ráta úis (tagarmharc), ar phraghas tráchtearraí, ar ráta malairte eachtraí nó ar innéacs praghsanna nó rátaí a chonacthas; (d) an méid athraithe ar luach cóir aon díorthaigh creidmheasa ghaolmhair nó ionstraime comhchosúla a tharla le linn na tréimhse agus go carnach ó ainmníodh an tsócmhainn airgeadais.

10

Má d’ainmnigh an t-eintiteas dliteanas airgeadais amhail ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir le mír 4.2.2 de IFRS 9 agus má cheanglaítear air éifeachtaí na n-athruithe ar riosca creidmheasa an dliteanais sin a chur i láthair in ioncam cuimsitheach eile (féach mír 5.7.7 de IFRS 9), nochtfaidh sé: (a) an méid athraithe, go carnach, ar luach cóir an dliteanais airgeadais atá inchurtha i leith athruithe ar riosca creidmheasa an dliteanais sin (féach míreanna B5.7.13–B5.7.20 de IFRS 9 le haghaidh treoraíochta maidir le héifeachtaí athruithe ar riosca creidmheasa dliteanais a chinneadh). (b) an difríocht idir suim ghlanluacha an dliteanais airgeadais agus an méid a cheanglófaí ar an eintiteas a íoc ar bhonn conarthach, tráth na haibíochta, le sealbhóir na hoibleagáide. (c) aon aistriú ar an ngnóthachan nó ar an gcaillteanas carnach laistigh de chothromas le linn na tréimhse lena n-áirítear an chúis le haistrithe den sórt sin. (d) má dhí-aithnítear dliteanas le linn na tréimhse, an méid (más ann dó) a chuirtear i láthair in ioncam cuimsitheach eile a réadaíodh tráth na dí-aitheanta.

10A

Má d’ainmnigh eintiteas dliteanas airgeadais amhail ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir le mír 4.2.2 de IFRS 9 agus má cheanglaítear air gach athrú ar luach cóir an dliteanais sin a chur i láthair (lena n-áirítear éifeachtaí na n-athruithe ar riosca creidmheasa an dliteanais) i mbrabús nó caillteanas (féach míreanna 5.7.7 agus 5.7.8 de IFRS 9), nochtfaidh sé: (a) an méid athraithe, le linn na tréimhse, agus go carnach, ar luach cóir an dliteanais airgeadais atá inchurtha i leith athruithe ar riosca creidmheasa an dliteanais sin (féach míreanna B5.7.13–B5.7.20 de IFRS 9 le haghaidh treoraíochta maidir le héifeachtaí athruithe ar riosca creidmheasa dliteanais a chinneadh); agus (b) an difríocht idir suim ghlanluacha an dliteanais airgeadais agus an méid a cheanglófaí ar an eintiteas a íoc ar bhonn conarthach, tráth na haibíochta, le sealbhóir na hoibleagáide.

11

Déanfaidh an t-eintiteas an méid seo a leanas a nochtadh freisin: (a) tuairisc mhionsonraithe ar na modhanna a úsáideadh chun na ceanglais i mír 9(c), mír 10(a) agus mír 10A(a) agus mír 5.7.7(a) de IFRS 9 a chomhlíonadh, lena n-áirítear míniú ar an gcúis go bhfuil an modh iomchuí. (b) má chreideann an t-eintiteas nach dtugann an nochtadh atá tugtha aige, sa ráiteas ar an staid airgeadais ná sna nótaí, chun na ceanglais i mír 9(c), mír 10(a) nó mír 10A(a) nó mír 5.7.7(a) de IFRS 9 a chomhlíonadh, léiriú dílis ar an athrú ar luach cóir na sócmhainne airgeadais nó an dliteanais airgeadais atá inchurtha i leith athruithe ar a riosca creidmheasa, na cúiseanna gur tháinig sé ar an gconclúid sin agus na tosca a chreideann sé is ábhartha. (c) tuairisc mhionsonraithe ar an modheolaíocht nó ar na modheolaíochtaí a úsáidtear chun a chinneadh cé acu a chruthófaí nó nach gcruthófaí nó an méadófaí nó nach méadófaí neamhréir chuntasaíochta i mbrabús nó caillteanas trí bhíthin éifeachtaí na n-athruithe ar riosca creidmheasa dliteanais a chur i láthair in ioncam cuimsitheach eile (féach míreanna 5.7.7 agus 5.7.8 de IFRS 9). Má cheanglaítear ar eintiteas na héifeachtaí atá ag athruithe ar riosca creidmheasa dliteanais a chur i láthair i mbrabús nó caillteanas (féach mír 5.7.8 de IFRS 9), ní mór tuairisc mhionsonraithe a áireamh sa nochtadh maidir leis an ngaolmhaireacht eacnamaíoch ar a dtugtar tuairisc i mír B5.7.6 de IFRS 9.

Infheistíochtaí in ionstraimí cothromais a ainmnítear ag luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile

11A

Má d’ainmnigh eintiteas infheistíochtaí in ionstraimí cothromais atá le tomhas ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile, arna cheadú le mír 5.7.5 de IFRS 9, nochtfaidh sé: (a) cé na hinfheistíochtaí in ionstraimí cothromais a ainmníodh le tomhas ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile. (b) na cúiseanna atá leis an malairt chur i láthair seo a úsáid. (c) luach cóir gach infheistíochta den sórt sin ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. (d) díbhinní arna n-aithint le linn na tréimhse, ina dtaispeántar ar leithligh iad sin a bhaineann le hinfheistíochtaí a dí-aithníodh le linn na tréimhse tuairiscithe agus iad sin a bhaineann le hinfheistíochtaí arna sealbhú ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. (e) aon aistriú ar an ngnóthachan nó ar an gcaillteanas carnach laistigh de chothromas le linn na tréimhse lena n-áirítear an chúis le haistrithe den sórt sin.

11B

Má dhí-ainmnigh eintiteas infheistíochtaí in ionstraimí cothromais arna dtomhas ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile le linn na tréimhse tuairiscithe, nochtfaidh sé: (a) na cúiseanna a bhí leis na hinfheistíochtaí a dhiúscairt. (b) luach cóir na n-infheistíochtaí ar dháta na dí-aitheanta. (c) gnóthachan nó caillteanas carnach ar dhiúscairt.

Athaicmiú

12–12A

[Scriosta]

12B

Nochtfaidh eintiteas má rinne sé, sna tréimhsí tuairiscithe reatha nó i dtréimhsí tuairiscithe roimhe seo, athaicmiú ar aon sócmhainn airgeadais i gcomhréir le mír 4.4.1 de IFRS 9. Maidir le gach teagmhas den sórt sin, nochtfaidh eintiteas: (a) dáta an athaicmithe. (b) míniú mionsonraithe ar an athrú ar an tsamhail ghnó agus tuairisc cháilíochtúil ar an éifeacht a bhí aici ar ráitis airgeadais an eintitis. (c) an méid arna athaicmiú isteach agus amach as gach catagóir.

12C

Maidir le gach tréimhse tuairiscithe tar éis athaicmiú go dtí dí-aithint, nochtfaidh eintiteas maidir le sócmhainní a athaicmíodh amach as an gcatagóir luacha chóir trí bhrabús nó trí chaillteanas ionas go dtomhaisfear iad ar chostas amúchta nó ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 4.4.1 de IFRS 9: (a) an ráta úis glan arna chinneadh ar dháta an athaicmithe; agus (b) an t-ioncam úis arna aithint.

12D

Má rinne eintiteas, óna dháta tuairiscithe bliantúil deiridh, athaicmiú ar shócmhainní airgeadais amach as an gcatagóir luacha chóir trí ioncam cuimsitheach eile ionas go dtomhaistear iad ar chostas amúchta nó amach as an gcatagóir luacha chóir trí bhrabús nó trí chaillteanas ionas go dtomhaistear iad ar chostas amúchta nó ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile nochtfaidh sé: (a) luach cóir na sócmhainní airgeadais ag deireadh na tréimhse tuairiscithe; agus (b) an gnóthachan nó caillteanas luacha chóir a d’aithneofaí i mbrabús nó caillteanas nó in ioncam cuimsitheach eile le linn na tréimhse tuairiscithe dá mba rud é nár athaicmíodh na sócmhainní airgeadais.

13

[Scriosta]

Sócmhainní airgeadais agus dliteanais airgeadais a fhritháireamh

13A

Forlíontar leis na nochtuithe i míreanna 13B–13E na ceanglais eile maidir le nochtadh den IFRS seo agus ceanglaítear iad maidir le gach ionstraim airgeadais aitheanta a dhéantar a fhritháireamh i gcomhréir le mír 42 de IAS 32. Tá feidhm ag na nochtuithe sin freisin maidir le hionstraimí airgeadais aitheanta atá faoi réir máistirshocrú glanluachála infhorfheidhmithe nó comhaontú comhchosúil, gan beann ar cé acu a fhritháirítear nó nach bhfritháirítear iad i gcomhréir le mír 42 de IAS 32.

13B

Nochtfaidh eintiteas faisnéis chun cur ar a gcumas d’úsáideoirí a ráiteas airgeadais meastóireacht a dhéanamh ar éifeacht nó ar éifeacht fhéideartha socruithe glanluachála ar staid airgeadais an eintitis. Áirítear leis sin an éifeacht nó an éifeacht fhéideartha a bheadh ag cearta fritháirimh bainteach le sócmhainní airgeadais aitheanta agus le dliteanais airgeadais aitheanta an eintitis atá faoi raon feidhme mhír 13A.

13C

Chun an cuspóir i mír 13B a chomhlíonadh, nochtfaidh eintiteas, ag deireadh na tréimhse tuairiscithe, an fhaisnéis chainníochtúil seo a leanas ar leithligh le haghaidh sócmhainní airgeadais agus dliteanais airgeadais aitheanta atá faoi raon feidhme mhír 13A: (a) méideanna comhlána na sócmhainní airgeadais aitheanta agus na ndliteanas airgeadais aitheanta sin; (b) na méideanna a dhéantar a fhritháireamh i gcomhréir leis na critéir i mír 42 de IAS 32 le linn do na glanmhéideanna a chuirtear i láthair sa ráiteas ar an staid airgeadais a bheith á gcinneadh; (c) na glanmhéideanna a chuirtear i láthair sa ráiteas ar an staid airgeadais; (d) na méideanna atá faoi réir máistirshocrú glanluachála infhorfheidhmithe nó comhaontú comhchosúil nach bhfuil áirithe ar bhealach eile i mír 13C(b), lena n-áirítear: (i) méideanna a bhaineann le hionstraimí airgeadais aitheanta nach gcomhlíonann roinnt de na critéir maidir le fritháireamh nó iad go léir i mír 42 de IAS 32; agus (ii) méideanna a bhaineann le comhthaobhacht airgeadais (lena n-áirítear comhthaobhacht airgid); agus (e) an glanmhéid tar éis na méideanna in (d) a asbhaint ó na méideanna in (c) thuas. An fhaisnéis a cheanglaítear leis an mír seo, cuirfear i láthair í i bhformáid tábla, ar leithligh le haghaidh sócmhainní airgeadais agus dliteanais airgeadais, mura bhfuil formáid eile níos iomchuí.

13D

Beidh an méid iomlán a nochtfar i gcomhréir le mír 13C(d) le haghaidh ionstraim teoranta don mhéid i mír 13C(c) le haghaidh na hionstraime sin.

13E

Áireoidh eintiteas tuairisc sna nochtuithe ar na cearta fritháirimh atá bainteach le sócmhainní airgeadais aitheanta agus le dliteanais airgeadais aitheanta an eintitis atá faoi réir máistirshocruithe glanluachála infhorfheidhmithe agus comhaontuithe comhchosúla a nochtar i gcomhréir le mír 13C(d), lena n-áirítear cineál na gceart sin.

13F

Má dhéantar an fhaisnéis a cheanglaítear le míreanna 13B–13E a nochtadh i mbreis agus nóta amháin leis na ráitis airgeadais, déanfaidh eintiteas crostagairt idir na nótaí sin.

Comhthaobhacht

14

Nochtfaidh eintiteas an méid a leanas: (a) suim ghlanluacha na sócmhainní airgeadais atá geallta aige mar chomhthaobhacht le haghaidh dliteanais nó le haghaidh dliteanais theagmhasacha, lena n-áirítear méideanna atá athaicmithe i gcomhréir le mír 3.2.23(a) de IFRS 9; agus (b) na téarmaí agus na coinníollacha a bhaineann lena ghealltanas.

15

I gcás ina bhfuil comhthaobhacht (de shócmhainní airgeadais nó sócmhainní neamhairgeadais) ag eintiteas agus i gcás ina bhfuil cead aige an chomhthaobhacht a dhíol nó a athghealladh in éagmais mainneachtana ag úinéir na comhthaobhachta, nochtfaidh sé: (a) luach cóir na comhthaobhachta arna sealbhú; (b) luach cóir aon chomhthaobhachta den sórt sin arna díol nó arna athghealladh, agus cé acu atá nó nach bhfuil oibleagáid ar an eintiteas í a thabhairt ar ais; agus (c) na téarmaí agus na coinníollacha atá bainteach leis an úsáid a bhainfidh sé as an gcomhthaobhacht.

Cuntas lamháltais le haghaidh caillteanais chreidmheasa

16

[Scriosta]

16A

Ní dhéantar suim ghlanluacha na sócmhainní airgeadais a thomhaistear ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 4.1.2A de IFRS 9 a laghdú le lamháltas caillteanais agus ní chuirfidh eintiteas an lamháltas caillteanais i láthair ar leithligh sa ráiteas ar an staid airgeadais mar laghdú ar shuim ghlanluacha na sócmhainne airgeadais. Nochtfaidh eintiteas an lamháltas caillteanais sna nótaí a ghabhann leis na ráitis airgeadais, áfach.

Ionstraimí airgeadais cumaisc lena ngabhann díorthaigh leabaithe iolracha

17

Má d’eisigh eintiteas ionstraim ina bhfuil comhpháirt dliteanais agus cothromais araon (féach mír 28 de IAS 32) agus má tá díorthaigh leabaithe iolracha san ionstraim a bhfuil luachanna idirspleácha acu (amhail ionstraim fiachais in-chomhshóite inghlaoite), nochtfaidh sé gurb ann do na gnéithe sin.

Mainneachtain agus sáruithe

18

Maidir le hiasachtaí iníoctha atá aitheanta ag deireadh na tréimhse tuairiscithe, nochtfaidh eintiteas: (a) mionsonraí maidir le haon mhainneachtain ar an bpríomhshuim le linn na tréimhse, ar ús, ar chiste fiachmhúchta, nó téarmaí fuascailte na n-iasachtaí sin is iníoctha; (b) suim ghlanluacha na n-iasachtaí is iníoctha atá ar mainneachtain ag deireadh na tréimhse tuairiscithe; agus (c) cé acu ar réitíodh nó nár réitíodh an mhainneachtain, nó cé acu an ndearnadh nó nach ndearnadh téarmaí na n-iasachtaí iníoctha a ath-idirbheartú, sular údaraíodh na ráitis airgeadais dá n-eisiúint.

19

Más amhlaidh, le linn na tréimhse, go ndearnadh sáruithe ar théarmaí an chomhaontaithe iasachta seachas iad sin ar a dtugtar tuairisc i mír 18, nochtfaidh eintiteas an fhaisnéis chéanna a cheanglaítear le mír 18 má tugadh deis leis na sáruithe sin don iasachtóir aisíocaíocht luathaithe a éileamh (murar réitíodh na sáruithe, nó murar ath-idirbheartaíodh téarmaí na hiasachta, ag deireadh na tréimhse tuairiscithe nó roimhe sin).

Ráiteas ar ioncam cuimsitheach

Míreanna ioncaim, speansas, gnóthachan nó caillteanas

20

Nochtfaidh eintiteas na míreanna ioncaim, speansas, gnóthachan nó caillteanas seo a leanas sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach nó sna nótaí: (a) glanghnóthachain nó glanchaillteanais maidir le: (i) sócmhainní airgeadais nó dliteanais airgeadais arna dtomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas, á dtaispeáint sin ar leithligh ó shócmhainní airgeadais nó ó dhliteanais airgeadais atá ainmnithe mar sin tráth a thugtar aitheantas tosaigh nó dá éis sin i gcomhréir le mír 6.7.1 de IFRS 9, agus iad sin ó shócmhainní airgeadais nó ó dhliteanais airgeadais arna dtomhas ar bhonn éigeantach ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir le IFRS 9 (e.g. dliteanais airgeadais a chomhlíonann an sainmhíniú maidir le dliteanais arna sealbhú le trádáil in IFRS 9). Maidir le dliteanais airgeadais arna n-ainmniú amhail ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas, taispeánfaidh eintiteas ar leithligh an méid gnóthachain nó caillteanais a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile agus an méid a aithníodh i mbrabús nó caillteanas. (ii)–(iv) [scriosta] (v) dliteanais airgeadais arna dtomhas ar chostas amúchta. (vi) sócmhainní airgeadais arna dtomhas ar chostas amúchta. (vii) infheistíochtaí in ionstraimí cothromais a ainmnítear ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 5.7.5 de IFRS 9. (viii) sócmhainní airgeadais arna dtomhas ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 4.1.2A de IFRS 9, ag taispeáint ar leithligh an méid gnóthachain nó caillteanais a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile le linn na tréimhse agus an méid arna athaicmiú ar dhí-aithint ó ioncam cuimsitheach carntha eile chuig brabús nó caillteanas le haghaidh na tréimhse. (b) an t-ioncam iomlán ó ús agus an speansas úis iomlán (arna ríomh ag úsáid mhodh an úis ghlain) le haghaidh sócmhainní airgeadais a thomhaistear ar chostas amúchta nó a thomhaistear ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 4.1.2A de IFRS 9 (ag taispeáint na méideanna sin ar leithligh); nó dliteanais airgeadais nach dtomhaistear ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas. (c) ioncam agus speansas ó tháillí (seachas méideanna a áirítear chun an glanráta úis a chinneadh) a eascraíonn as: (i) sócmhainní airgeadais agus dliteanais airgeadais nach bhfuil ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas; agus (ii) gníomhaíochtaí iontaobhais agus gníomhaíochtaí muiníneacha eile a leanann sealbhú nó infheistiú sócmhainní astu thar ceann daoine aonair, iontaobhas, pleananna sochair scoir, agus institiúidí eile. (d) [scriosta] (e) [scriosta]

20A

Nochtfaidh eintiteas anailís ar an ngnóthachan nó ar an gcaillteanas a aithníodh sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach a eascraíonn as dí-aithint na sócmhainní airgeadais arna dtomhas ar chostas amúchta, ag taispeáint ar leithligh gnóthachain agus caillteanais a eascraíonn as dí-aithint na sócmhainní airgeadais sin. Áireofar sa nochtadh sin na cúiseanna go ndearnadh na sócmhainní airgeadais sin a dhí-aithint.

Nochtaí eile

Beartais chuntasaíochta

21

I gcomhréir le mír 117 de IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais (arna athbhreithniú in 2007), nochtann eintiteas faisnéis ábhartha maidir le beartas cuntasaíochta. An fhaisnéis maidir leis an mbonn (nó na boinn) tomhais le haghaidh ionstraimí airgeadais a úsáidtear chun na ráitis airgeadais a ullmhú, meastar gur faisnéis ábhartha maidir le beartas cuntasaíochta a bheidh inti.

Cuntasaíocht fálaithe

21A

Cuirfidh eintiteas na ceanglais maidir le nochtadh i bhfeidhm i míreanna 21B–24F le haghaidh na neamhchosaintí sin ar riosca arna bhfálú ag eintiteas agus a roghnaíonn sé cuntasaíocht fálaithe a chur i bhfeidhm maidir leo. Soláthrófar faisnéis maidir leo seo a leanas i nochtuithe cuntasaíochta fálaithe: (a) straitéis bainistíochta riosca eintitis agus conas a chuirtear í i bhfeidhm chun riosca a bhainistiú; (b) conas a d’fhéadfadh gníomhaíochtaí fálaithe an eintitis difear a dhéanamh do mhéid, d’uainiú agus d’éiginnteacht a shreafaí airgid todhchaí; agus (c) an éifeacht a bhí ag cuntasaíocht fálaithe ar ráiteas an eintitis ar an staid airgeadais, ar an ráiteas ar ioncam cuimsitheach agus ar an ráiteas ar athruithe sa chothromas.

21B

Cuirfidh eintiteas na nochtuithe is gá i láthair i nóta aonair nó i roinn ar leithligh ina chuid ráitis airgeadais. Ní gá d’eintiteas faisnéis a dhúbailt áfach, a cuireadh i láthair in áit éigin eile cheana féin, ar choinníoll go bhfuil an fhaisnéis corpraithe trí chrostagairt ó na ráitis airgeadais do ráiteas éigin eile, amhail tráchtaireacht bhainistíochta nó tuairisc ar rioscaí, atá ar fáil d’úsáideoirí na ráiteas airgeadais ar na téarmaí céanna agus an tráth céanna leis na ráitis airgeadais. In éagmais na faisnéise arna corprú trí chrostagairt, beidh na ráitis airgeadais neamhiomlán.

21C

I gcás ina gceanglófar le míreanna 22A–24F ar an eintiteas an fhaisnéis a nochtar a dheighilt de réir catagóir riosca, cinnfidh an t-eintiteas gach catagóir riosca ar bhonn na neamhchosaintí ar riosca a chinneann an t-eintiteas a fhálú agus a gcuirtear cuntasaíocht fálaithe i bhfeidhm maidir leo. Cinnfidh eintiteas catagóirí riosca go comhsheasmhach maidir le gach nochtadh de chuntasaíocht fálaithe.

21D

Chun na cuspóirí i mír 21A a chomhlíonadh, cinnfidh eintiteas (seachas mar a shonraítear a mhalairt thíos) cá mhéad mionsonraí a nochtfaidh sé, cá mhéad béime a chuirfear ar ghnéithe difriúla de na ceanglais maidir le nochtadh, an leibhéal comhiomlánaithe nó dí-chomhiomlánaithe iomchuí, agus cé acu a theastaíonn nó nach dteastaíonn mínithe breise ó úsáideoirí ráiteas airgeadais chun meastóireacht a dhéanamh ar an bhfaisnéis chainníochtúil a nochtadh. Bainfidh eintiteas úsáid áfach as an leibhéal céanna comhiomlánaithe nó dí-chomhiomlánaithe a úsáideann sé le haghaidh ceanglais maidir le nochtadh d’fhaisnéis ghaolmhar san IFRS seo agus in IFRS 13 Tomhas Luach Cóir.

An straitéis bainistíochta riosca

22

[Scriosta]

22A

Míneoidh eintiteas a straitéis bainistíochta riosca le haghaidh gach catagóire riosca de neamhchosaintí ar riosca a chinneann sé a fhálú agus a gcuirtear cuntasaíocht fálaithe i bhfeidhm ina leith. Ba cheart don mhíniú sin cur ar a gcumas d’úsáideoirí ráiteas airgeadais meastóireacht a dhéanamh ar (mar shampla): (a) conas a eascraíonn gach riosca. (b) conas a bhainistíonn an t-eintiteas gach riosca; áirítear leis sin cé acu a fhálaíonn nó nach bhfálaíonn an t-eintiteas mír ina hiomláine maidir le gach riosca nó cé acu a fhálaíonn nó nach bhfálaíonn sé comhpháirt (nó comhpháirteanna) riosca míre agus cén fáth. (c) fairsinge na neamhchosaintí ar riosca a bhainistíonn an t-eintiteas.

22B

Chun na ceanglais i mír 22A a chomhlíonadh, ba cheart tuairisc ar na nithe a leanas a áireamh leis an bhfaisnéis (ach ní hiad na nithe seo amháin atá i gceist): (a) na hionstraimí fálaithe a úsáidtear (agus conas a úsáidtear iad) chun neamhchosaintí ar riosca a fhálú; (b) an bealach a chinneann an t-eintiteas an caidreamh eacnamaíoch idir an mhír fhálaithe agus an ionstraim fálúcháin chun críche measúnú a dhéanamh ar éifeachtacht an fhálaithe; agus (c) conas a leagann an t-eintiteas síos an cóimheas fálaithe agus cad iad foinsí na neamhéifeachtachta fálaithe.

22C

Nuair a ainmníonn eintiteas comhpháirt riosca shonrach mar mhír fhálaithe (féach mír 6.3.7 de IFRS 9) soláthróidh sé, in éineacht leis na nochtuithe a cheanglaítear le míreanna 22A agus 22B, faisnéis cháilíochtúil nó chainníochtúil maidir le: (a) conas a chinn an t-eintiteas an chomhpháirt riosca arna hainmniú mar an mhír fhálaithe (lena n-áirítear tuairisc ar chineál na gaolmhaireachta idir an chomhpháirt riosca agus an mhír ina hiomláine); agus (b) conas atá baint ag an gcomhpháirt riosca leis an mír ina hiomláine (mar shampla, an chomhpháirt riosca arna hainmniú lenar cumhdaíodh go stairiúil 80 faoin gcéad ar an meán de na hathruithe i luach cóir na míre ina hiomláine).

Méid, uainiú agus éiginnteacht sreafaí airgid todhchaí

23

[Scriosta]

23A

Mura bhfuil sé díolmhaithe le mír 23C, nochtfaidh eintiteas de réir catagóir riosca faisnéis chainníochtúil chun ligean d’úsáideoirí a chuid ráiteas airgeadais meastóireacht a dhéanamh ar théarmaí agus coinníollacha ionstraimí fálaithe agus an difear a dhéanann siad do mhéid, d’uainiú agus d’éiginnteacht sreabhadh airgid todhchaí an eintitis.

23B

Chun an ceanglas i mír 23A a chomhlíonadh, soláthróidh eintiteas miondealú lena nochtar: (a) próifíl d’uainiú mhéid ainmniúil na hionstraime fálaithe; agus (b) más infheidhme, praghas nó ráta ar an meán (mar shampla praghsanna feidhmithe nó réamhphraghsanna etc.) na hionstraime fálaithe.

23C

I gcásanna ina n-athshocraíonn (i.e. nuair a scoireann sé di agus a atosaíonn í) eintiteas gaolmhaireachtaí fálaithe go minic toisc go n-athraíonn an ionstraim fálaithe agus an mhír fhálaithe araon go minic (i.e. an neamhchosaint agus na hionstraimí fálaithe araon a úsáidtear chun bainistíocht a dhéanamh ar an neamhchosaint sin, ní fhanann siad mar a chéile ar feadh i bhfad sa phróiseas dinimiciúil a úsáideann an t-eintiteas—amhail sa sampla i mír B6.5.24(b) de IFRS 9), beidh an t-eintiteas: (a) díolmhaithe ó na nochtuithe a cheanglaítear le mír 23A agus mí 23B a sholáthar. (b) nochtfaidh sé: (i) faisnéis faoin straitéis bainistíochta riosca deiridh atá ann i ndáil leis na gaolmhaireachtaí fálaithe sin; (ii) tuairisc ar conas a léiríonn sé a straitéis bainistíochta riosca trí chuntasaíocht fálaithe a úsáid agus na gaolmhaireachtaí fálaithe áirithe sin a ainmniú; agus (iii) tásc faoi chomh minic a scoirtear de na gaolmhaireachtaí fálaithe agus a atosaítear iad mar chuid de phróiseas an eintitis i ndáil leis na gaolmhaireachtaí fálaithe sin.

23D

Nochtfaidh eintiteas tuairisc de réir catagóir riosca ar fhoinsí na neamhéifeachtachta fálaithe a bhfuil coinne leis go ndéanfaidh siad difear don ghaolmhaireacht fálaithe le linn a théarma.

23E

Má thagann foinsí eile de neamhéifeachtacht an fhálaithe chun cinn i ngaolmhaireacht fálaithe, nochtfaidh eintiteas na foinsí sin de réir catagóir riosca agus míneoidh sé an neamhéifeachtacht fálaithe a bheidh ann dá mbarr.

23F

Maidir le fáluithe sreabhaidh airgid, nochtfaidh eintiteas tuairisc ar aon idirbheart réamhaisnéise ar úsáideadh cuntasaíocht fálaithe dóibh sa tréimhse roimhe seo, ach nach bhfuil coinne leo tarlú a thuilleadh.

Éifeachtaí na cuntasaíochta fálaithe ar an staid airgeadais agus ar an bhfeidhmíocht airgeadais

24

[Scriosta]

24A

Nochtfaidh eintiteas, i bhformáid tábla, na méideanna a leanas a bhaineann le míreanna arna n-ainmniú mar ionstraimí fálaithe ar leithligh de réir catagóir riosca le haghaidh gach cineáil fálúcháin (fálú luacha chóir, fálú sreabhaidh airgid nó fálú de ghlan-infheistíocht in oibríocht eachtrach): (a) suim ghlanluacha na n-ionstraimí fálaithe (sócmhainní airgeadais ar leithligh ó dhliteanais airgeadais); (b) an mhír líne sa ráiteas ar an staid airgeadais ina n-áirítear an ionstraim fálúcháin; (c) an t-athrú ar luach cóir na hionstraime fálaithe a úsáideadh mar bhonn chun neamhéifeachtacht an fhálaithe a aithint le haghaidh na tréimhse; agus (d) méideanna ainmniúla (lena n-áirítear cainníochtaí amhail tonaí nó méadair chiúbacha) na n-ionstraimí fálaithe.

24B

Nochtfaidh eintiteas, i bhformáid tábla, na méideanna a leanas a bhaineann le míreanna fálaithe ar leithligh de réir catagóir riosca le haghaidh na gcineálacha fáluithe mar a leanas: (a) le haghaidh fáluithe luacha chóir: (i) suim ghlanluacha na míre fálaithe a aithnítear sa ráiteas ar an staid airgeadais (ag cur sócmhainní i láthair ar leithligh ó dhliteanais); (ii) méid carntha na gcoigeartuithe ar fhálú luacha chóir ar an mír fhálaithe atá áirithe i suim ghlanluacha na míre fálaithe a aithnítear sa ráiteas ar an staid airgeadais (ag cur sócmhainní i láthair ar leithligh ó dhliteanais); (iii) an mhír líne sa ráiteas ar an staid airgeadais ina n-áirítear an mhír fhálaithe; (iv) an t-athrú ar luach na míre fálaithe a úsáideadh mar bhonn chun neamhéifeachtacht an fhálaithe a aithint le haghaidh na tréimhse; agus (v) méid carntha na gcoigeartuithe i dtaca le fálú luacha chóir atá fágtha sa ráiteas ar an staid airgeadais le haghaidh aon mhír fhálaithe ar scoireadh de bheith á coigeartú ó thaobh gnóthachain agus caillteanais fálúcháin de i gcomhréir le mír 6.5.10 de IFRS 9. (b) le haghaidh fáluithe sreabhaidh airgid agus fáluithe de ghlan-infheistíocht in oibríocht eachtrach: (i) an t-athrú ar luach na míre fálaithe a úsáideadh mar bhonn chun neamhéifeachtacht an fhálaithe a aithint le haghaidh na tréimhse (i.e. le haghaidh fáluithe sreabhaidh airgid an t-athrú ar luach a úsáideadh chun neamhéifeachtacht an fhálaithe aitheanta a chinneadh i gcomhréir le mír 6.5.11(c) de IFRS 9); (ii) na hiarmhéideanna i gcúlchiste fálaithe an tsreabhaidh airgid agus sa chúlchiste um aistriú airgeadra eachtraigh chun leanúint d’fháluithe a chuirtear san áireamh i gcomhréir le mír 6.5.11 agus mír 6.5.13(a) de IFRS 9; agus (iii) na hiarmhéideanna atá fágtha i gcúlchiste fálaithe an tsreabhaidh airgid agus sa chúlchiste um aistriú airgeadra eachtraigh ó aon ghaolmhaireacht fálaithe nach gcuirtear cuntasaíocht fálaithe i bhfeidhm ina leith a thuilleadh.

24C

Nochtfaidh eintiteas, i bhformáid tábla, na méideanna a leanas ar leithligh de réir catagóir riosca le haghaidh na gcineálacha fáluithe mar a leanas: (a) le haghaidh fáluithe luacha chóir: (i) neamhéifeachtacht an fhálaithe—i.e. an difríocht idir gnóthachain nó caillteanais fálaithe na hionstraime fálaithe agus na míre fálaithe–a aithnítear i mbrabús nó caillteanas (nó ioncam cuimsitheach eile le haghaidh fáluithe ionstraime cothromais dar roghnaigh eintiteas athruithe a chur i láthair ar luach cóir in ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 5.7.5 de IFRS 9); agus (ii) an mhír líne sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach ina n-áirítear an neamhéifeachtacht fálaithe aitheanta. (b) le haghaidh fáluithe sreabhaidh airgid agus fáluithe de ghlan-infheistíocht in oibríocht eachtrach: (i) gnóthachain nó caillteanais fálaithe na tréimhse tuairiscithe a aithníodh in ioncam cuimsitheach eile; (ii) neamhéifeachtacht an fhálaithe a aithnítear i mbrabús nó caillteanas; (iii) an mhír líne sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach ina n-áirítear an neamhéifeachtacht fálaithe aitheanta; (iv) an méid arna athaicmiú ón gcúlchiste fálaithe sreabhaidh airgid nó ón gcúlchiste um aistriú airgeadra eachtraigh isteach i mbrabús nó caillteanas mar choigeartú athaicmithe (féach IAS 1) (ag idirdhealú idir méideanna ar úsáideadh cuntasaíocht fálaithe dóibh roimhe seo, ach nach bhfuil coinne leis go dtarlóidh sreafaí airgid todhchaí fálaithe maidir leo a thuilleadh, agus méideanna a aistríodh toisc go ndearna an mhír fhálaithe difear do bhrabús nó caillteanas); (v) an mhír líne sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach ina n-áirítear an coigeartú athaicmithe (féach IAS 1); agus (vi) le haghaidh fáluithe suíomhanna glana, na gnóthachain nó na caillteanais fálaithe a aithníodh i mír líne ar leithligh sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach (féach mír 6.6.4 de IFRS 9).

24D

Nuair nach bhfuil méid na ngaolmhaireachtaí fálaithe a bhfuil feidhm ag an díolúine i mír 23C maidir leo ionadaíoch go leor ar ghnáthmhéideanna le linn na tréimhse (i.e. ní léiríonn an méid ar an dáta tuairiscithe na méideanna le linn na tréimhse) nochtfaidh eintiteas é sin agus an chúis go gcreideann sé go bhfuil na méideanna neamhionadaíoch.

24E

Soláthróidh eintiteas réiteach maidir le gach comhpháirt chothromais agus anailís ar ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le IAS 1 lena ndéantar, le chéile: (a) idirdhealú, ar a laghad, idir na méideanna a bhaineann leis na nochtuithe i mír 24C(b)(i) agus (b)(iv) chomh maith leis na méideanna ar a dtugtar cuntas i gcomhréir le mír 6.5.11(d)(i) agus (d)(iii) de IFRS 9; (b) idirdhealú idir na méideanna atá bainteach le hamluach na roghanna lena bhfálaítear míreanna fálaithe a bhaineann le hidirbhearta agus na méideanna atá bainteach le hamluach roghanna lena bhfálaítear míreanna fálaithe a bhaineann le tréimhse ama nuair a thugann eintiteas cuntas ar amluach rogha i gcomhréir le mír 6.5.15 de IFRS 9; agus (c) idirdhealú idir na méideanna atá bainteach le réamhghnéithe de chonarthaí réamhcheaptha agus luachanna raonta airgeadra eachtraigh ionstraimí airgeadais lena bhfálaítear míreanna fálaithe a bhaineann le hidirbhearta, agus na méideanna atá bainteach le réamhghnéithe de chonarthaí réamhcheaptha agus luach raonta airgeadra eachtraigh ionstraimí airgeadais lena bhfálaítear míreanna fálaithe a bhaineann le tréimhse ama i gcás ina dtugann eintiteas cuntas ar na méideanna sin i gcomhréir le mír 6.5.16 de IFRS 9.

24F

Nochtfaidh eintiteas an fhaisnéis a éilítear i mír 24E ar leithligh de réir catagóir riosca. Féadfar an dí-chomhiomlánú sin de réir riosca a sholáthar sna nótaí a ghabhann leis na ráitis airgeadais.

An rogha maidir le neamhchosaint creidmheasa a ainmniú mar neamhchosaint atá tomhaiste ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas

24G

I gcás inar ainmnigh eintiteas ionstraim airgeadais, nó cuid de, mar ionstraim atá tomhaiste ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas toisc go n-úsáideann sé díorthach creidmheasa chun riosca creidmheasa na hionstraime airgeadais sin a bhainistiú nochtfaidh sé: (a) le haghaidh díorthaigh chreidmheasa a úsáideadh chun riosca creidmheasa ionstraimí airgeadais a ainmnítear mar ionstraimí atá á dtomhas ar luach cóir trí bhrabús nó caillteanas a bhainistiú i gcomhréir le mír 6.7.1 de IFRS 9, réiteach maidir le gach ceann de na méideanna ainmniúla agus an luach cóir ag tús agus ag deireadh na tréimhse; (b) an gnóthachan nó caillteanas a aithnítear i mbrabús nó caillteanas ar ainmniú ionstraime airgeadais, nó cuid de, mar ionstraim a thomhaistear ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir le mír 6.7.1 de IFRS 9; agus (c) ar scor d’ionstraim airgeadais a thomhas, nó cuid de, ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas, tá luach cóir na hionstraime airgeadais sin chun bheith mar an tsuim ghlanluacha nua i gcomhréir le mír 6.7.4(b) de IFRS 9 agus an méid ainmniúil nó an phríomhshuim ghaolmhar (ach amháin chun faisnéis chomparáideach a sholáthar i gcomhréir le IAS 1, ní gá d’eintiteas leanúint den nochtadh sin i dtréimhsí ina dhiaidh sin).

Éiginnteacht a eascraíonn as an athchóiriú ar thagar mharcrátaúis

24H

I gcás gaolmhaireachtaí fálaithe dá gcuireann eintiteas na heisceachtaí a leagtar amach i míreanna 6.8.4–6.8.12 de IFRS 9 nó míreanna 102D–102N de IAS 39 i bhfeidhm, nochtfaidh eintiteas: (a) na tagarmharcanna suntasacha ráta úis ar a bhfuil gaolmhaireachtaí fálaithe an eintitis neamhchosanta; (b) fairsinge na neamhchosanta ar riosca a bhainistíonn an t-eintiteas dá ndéanann an t-athchóiriú ar thagarmharc ráta úis difear go díreach; (c) conas atá an t-eintiteas ag bainistiú an phróisis chun aistriú chuig tagarmharcanna ráta malartacha; (d) tuairisc ar thoimhdí suntasacha nó ar bhreithiúnais shuntasacha a rinne an t-eintiteas chun na míreanna sin a chur i bhfeidhm (mar shampla, toimhdí nó breithiúnais maidir le cathain a thagann deireadh leis an éiginnteacht a eascraíonn as athchóiriú ar an tagarmharc ráta úis i ndáil le huainiú agus méid na sreafaí airgid bunaithe ar thagarmharc ráta úis); agus (e) méid ainmniúil na n-ionstraimí fálaithe sna gaolmhaireachtaí fálaithe sin.

Nochtuithe breise a bhaineann leis an athchóiriú ar thagarmharc ráta úis

24I

Chun cur ar a gcumas d’úsáideoirí ráiteas airgeadais tuiscint a fháil ar éifeacht an athchóirithe ar an tagarmharc ráta úis ar ionstraimí airgeadais agus ar straitéis bainistíochta riosca eintitis, nochtfaidh eintiteas faisnéis maidir leis na nithe seo a leanas: (a) cineál agus fairsinge na rioscaí a bhfuil an t-eintiteas neamhchosanta orthu a eascraíonn as ionstraimí airgeadais atá faoi réir an athchóirithe ar an tagarmharc ráta úis, agus conas a bhainistíonn an t-eintiteas na rioscaí sin; agus (b) dul chun cinn an eintitis maidir leis an aistriú a dhéanamh chuig rátaí tagarmhairc malartacha agus conas atá an t-aistriú á bhainistiú ag an eintiteas.

24J

Chun na cuspóirí i mír 24I a chomhlíonadh, nochtfaidh eintiteas: (a) faoi mar a bhainistíonn an t-eintiteas an t-aistriú chuig tagarmharcanna ráta malartacha, an dul chun cinn atá déanta aige ar an dáta tuairiscithe agus na rioscaí atá ann dó a eascraíonn as na hionstraimí airgeadais de dhroim an aistrithe; (b) arna dhí-chomhiomlánú de bharr an tagarmhairc shuntasaigh ráta úis atá faoi réir an athchóirithe ar an tagarmharc ráta úis, faisnéis chainníochtúil faoi ionstraimí airgeadais a bhfuil an t-aistriú chuig ráta tagarmhairc malartach le déanamh acu go fóill amhail deireadh na tréimhse tuairiscithe, ag taispeáint ar leithligh: (i) sócmhainní airgeadais neamhdhíorthacha; (ii) dliteanais airgeadais neamhdhíorthacha; agus (iii) díorthaigh; agus (c) má d’fhág na rioscaí a aithníodh i mír 24J(a) go ndearnadh athruithe ar straitéis bainistíochta riosca eintitis (féach mír 22A), tuairisc ar na hathruithe sin.

Luach cóir

25

Ach amháin mar a leagtar amach i mír 29, maidir le gach aicme sócmhainní airgeadais agus dliteanas airgeadais (féach mír 6), nochtfaidh eintiteas luach cóir na haicme sin de shócmhainní agus dliteanais ar bhealach lena gceadaítear dó é a chur i gcomparáid lena shuim ghlanluacha.

26

Agus luachanna córa á nochtadh aige, grúpálfaidh eintiteas sócmhainní airgeadais agus dliteanais airgeadais in aicmí, ach ní dhéanfaidh sé iad a fhritháireamh ach amháin a mhéid a fhritháirítear a gcuid suimeanna glanluacha sa ráiteas ar an staid airgeadais.

27-27B

[Scriosta]

28

I roinnt cásanna, ní aithníonn eintiteas gnóthachan ná caillteanas ar aitheantas tosaigh sócmhainne airgeadais nó dliteanais airgeadais toisc nach léir an luach cóir le praghas luaite i margadh gníomhach le haghaidh sócmhainn nó dliteanas comhionann (i.e. ionchur Leibhéal 1) ná níl sé bunaithe ar theicníc luachála nach n-úsáideann ach amháin sonraí ó mhargaí inbhraite (féach mír B5.1.2A de IFRS 9). I gcásanna den sórt sin, nochtfaidh eintiteas de réir na haicme de shócmhainn airgeadais nó dliteanas airgeadais: (a) a bheartas cuntasaíochta maidir leis an difríocht a aithint i mbrabús nó i gcaillteanas idir an luach cóir tráth na haitheanta tosaigh agus an praghas idirbhirt chun athrú ar thosca a léiriú (lena n-áirítear am) a chuirfeadh rannpháirtithe an mhargaidh san áireamh agus an tsócmhainn á praghsáil nó an dliteanas á phraghsáil acu (féach mír B5.1.2A(b) de IFRS 9). (b) an difríocht chomhiomlán atá fós le haithint i mbrabús nó caillteanas ag tús agus ag deireadh na tréimhse agus réiteach ar athruithe i gcomhardú na difríochta sin. (c) an fáth ar tháinig an t-eintiteas ar an gconclúid nárbh é praghas an idirbhirt an fhianaise ab fhearr ar luach cóir, lena n-áirítear tuairisc ar an bhfianaise lena dtacaítear leis an luach cóir.

29

Ní cheanglaítear nochtuithe luach cóir: (a) nuair is comhfhogasú réasúnach luach cóir é an méid glanluacha, mar shampla, le haghaidh ionstraimí airgeadais amhail suimeanna trádála infhaighte agus iníoctha sa ghearrthéarma; nó (b) [scriosta] (c) [scriosta] (d) le haghaidh dliteanais léasa.

30

[Scriosta]

CINEÁL AGUS FAIRSIINGE NA RIOSCAÍ A EASCRAÍONN AS IONSTRAIMÍ AIRGEADAIS

31

Nochtfaidh eintiteas faisnéis a chuireann ar a gcumas d’úsáideoirí a ráiteas airgeadais meastóireacht a dhéanamh ar chineál agus ar fhairsinge na rioscaí a eascraíonn as ionstraimí airgeadais a bhfuil an t-eintiteas neamhchosanta orthu ag deireadh na tréimhse tuairiscithe.

32

Dírítear sna nochtuithe a cheanglaítear le míreanna 33-42 ar na rioscaí a eascraíonn as ionstraimí airgeadais agus conas a rinneadh bainistíocht orthu. Áirítear riosca creidmheasa, riosca leachtachta agus riosca margaidh leis na rioscaí airgeadais sin de ghnáth, ach ní hiad na rioscaí sin amháin atá i gceist.

32A

Ach nochtuithe cáilíochtúla a sholáthar i gcomhthéacs nochtuithe cainníochtúla cuirtear ar a gcumas d’úsáideoirí nochtuithe gaolmhara a nascadh agus pictiúr foriomlán a chruthú dá réir sin de chineál agus d’fhairsinge na rioscaí a eascraíonn as ionstraimí airgeadais. Rannchuidíonn an idirghníomhaíocht idir nochtuithe cáilíochtúla agus nochtuithe cainníochtúla chun faisnéis a nochtadh ar bhealach a chuireann ar a gcumas d’úsáideoirí meastóireacht a dhéanamh ar neamhchosaint eintitis do rioscaí.

Nochtuithe cáilíochtúla

33

Maidir le gach cineál riosca a eascraíonn as ionstraimí airgeadais, nochtfaidh eintiteas: (a) na neamhchosaintí ar rioscaí agus conas a tharlaíonn siad; (b) a chuspóirí, a pholasaithe agus a phróisis i ndáil le bainistíocht an riosca agus na modhanna a úsáidtear chun an riosca a thomhas; agus (c) aon athrú ar (a) nó ar (b) ón tréimhse roimhe sin.

Nochtuithe cainníochtúla

34

Maidir le gach cineál riosca a eascraíonn as ionstraimí airgeadais, nochtfaidh eintiteas: (a) sonraí cainníochtúla achomair faoina neamhchosaint don riosca sin ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. Beidh an nochtadh sin bunaithe ar an bhfaisnéis arna soláthar go hinmheánach do phríomhphearsanra bainistíochta an eintitis (mar atá sainmhínithe in IAS 24 Faisnéis a Nochtadh maidir le Páirtithe Gaolmhara), mar shampla bord stiúrthóirí nó príomhoifigeach feidhmiúcháin an eintitis. (b) na nochtuithe a cheanglaítear le míreanna 35A–42, a mhéid nach soláthraítear iad i gcomhréir le (a). (c) comhchruinnithe riosca mura léir iad ó na nochtuithe a rinneadh i gcomhréir le (a) agus (b).

35

Má bhíonn na sonraí cainníochtúla arna nochtadh amhail deireadh na tréimhse tuairiscithe neamhionadaíoch ar neamhchosaint eintitis do riosca le linn na tréimhse, soláthróidh eintiteas tuilleadh faisnéise a bheidh ionadaíoch.

Riosca creidmheasa

Raon feidhme agus cuspóirí

35A

Cuirfidh eintiteas na ceanglais maidir le nochtadh i míreanna 35F–35N i bhfeidhm maidir le hionstraimí airgeadais a gcuirtear na ceanglais maidir le lagú in IFRS 9 i bhfeidhm ina leith. Mar sin féin: (a) maidir le suimeanna trádála infhaighte, sócmhainní conartha agus suimeanna léasa infhaighte, tá feidhm ag mír 35J(a) maidir leis na suimeanna infhaighte, na sócmhainní conartha nó na suimeanna léasa infhaighte sin ar a n-aithnítear caillteanais chreidmheasa ionchasacha saoil i gcomhréir le mír 5.5.15 de IFRS 9, má dhéantar na sócmhainní airgeadais sin a mhodhnú agus iad níos mó ná 30 lá thar téarma; agus (b) níl feidhm ag mír 35K(b) maidir le suimeanna léasa infhaighte.

35B

Cuirfidh na nochtuithe maidir le riosca creidmheasa arna ndéanamh i gcomhréir le míreanna 35F–35N ar a gcumas d’úsáideoirí ráiteas airgeadais tuiscint a fháil ar éifeacht an riosca creidmheasa ar mhéid, uainiú agus éiginnteacht sreafaí airgid todhchaí. Chun an cuspóir sin a bhaint amach, soláthrófar i nochtuithe maidir le riosca creidmheasa: (a) faisnéis maidir le cleachtais bainistíochta riosca creidmheasa eintitis agus conas a bhaineann siad le haithint agus tomhas na gcaillteanas creidmheasa ionchasach, lena n-áirítear na modhanna, na toimhdí agus an fhaisnéis a úsáideadh chun caillteanais chreidmheasa ionchasacha a thomhas; (b) faisnéis chainníochtúil agus faisnéis cháilíochtúil lena gceadaítear d’úsáideoirí ráiteas airgeadais meastóireacht a dhéanamh ar na méideanna sna ráitis airgeadais a eascraíonn as caillteanais chreidmheasa ionchasacha, lena n-áirítear athruithe ar mhéid na gcaillteanas creidmheasa ionchasach agus na cúiseanna atá leis na hathruithe sin; agus (c) faisnéis maidir le neamhchosaint eintitis ar riosca creidmheasa (i.e. an riosca creidmheasa ar dlúthchuid é de shócmhainní airgeadais eintitis agus de na gealltanais chun síneadh a chur le creidmheas) lena n-áirítear comhchruinnithe suntasacha de riosca creidmheasa.

35C

Ní gá d’eintiteas faisnéis a cuireadh i láthair in áit éigin eile cheana féin a dhúbailt, ar choinníoll go bhfuil an fhaisnéis corpraithe trí chrostagairt ó na ráitis airgeadais le ráitis eile, amhail tráchtaireacht bhainistíochta nó tuairisc ar rioscaí atá ar fáil d’úsáideoirí na ráiteas airgeadais ar na téarmaí céanna leis na ráitis airgeadais agus an tráth céanna. In éagmais na faisnéise arna corprú trí chrostagairt, beidh na ráitis airgeadais neamhiomlán.

35D

Chun na cuspóirí i mír 35B a chomhlíonadh, breithneoidh eintiteas (seachas mar a shonraítear a mhalairt) cé mhéad mionsonraí a nochtfaidh sé, cé mhéad béime a chuirfear ar ghnéithe difriúla de na ceanglais maidir le nochtadh, an leibhéal comhiomlánaithe nó dí-chomhiomlánaithe iomchuí, agus cé acu a theastaíonn nó nach dteastaíonn mínithe breise ó úsáideoirí ráiteas airgeadais chun meastóireacht a dhéanamh ar an bhfaisnéis chainníochtúil a nochtadh.

35E

Mura leor iad na nochtuithe a sholáthraítear i gcomhréir le míreanna 35F–35N chun na cuspóirí i mír 35B a chomhlíonadh, nochtfaidh eintiteas faisnéis bhreise is gá chun na cuspóirí sin a chomhlíonadh.

Na cleachtais bainistíochta riosca creidmheasa

35F

Míneoidh eintiteas a chleachtais bainistíochta riosca creidmheasa agus conas a bhaineann siad le haithint agus tomhas na gcaillteanas creidmheasa ionchasach. Chun an cuspóir sin a chomhlíonadh nochtfaidh eintiteas faisnéis a chuireann ar a gcumas d’úsáideoirí ráiteas airgeadais tuiscint a fháil agus meastóireacht a dhéanamh ar na nithe seo a leanas: (a) an chaoi ar chinn eintiteas cibé acu atá riosca creidmheasa na n-ionstraimí airgeadais méadaithe go suntasach ó thráth na haitheanta tosaigh nó nach bhfuil, lena n-áirítear an méid a leanas: (i) meastar go bhfuil riosca creidmheasa íseal ag ionstraimí airgeadais i gcomhréir le mír 5.5.10 de IFRS 9, lena n-áirítear na haicmí ionstraimí airgeadais a bhfuil feidhm aige maidir leo; agus (ii) bréagnaíodh an toimhde i mír 5.5.11 de IFRS 9, go ndearnadh méaduithe suntasacha ar an riosca creidmheasa ón tráth a tugadh aitheantas tosaigh dó i gcás ina mbíonn sócmhainní airgeadais níos mó ná 30 lá thar téarma; (b) sainmhínithe eintitis ar mhainneachtain, lena n-áirítear na cúiseanna leis na sainmhínithe sin a roghnú; (c) an chaoi a ndearnadh na hionstraimí a ghrúpáil más rud é go ndearnadh caillteanais chreidmheasa ionchasacha a thomhas ar bhonn comhchoiteann; (d) an chaoi ar chinn eintiteas gurb ionann sócmhainní airgeadais agus sócmhainní airgeadais a bhfuil fadhbanna creidmheasa acu; (e) beartas dí-scríofa eintitis, lena n-áirítear na comharthaí nach bhfuil aon ionchas réasúnach aisghabhála agus faisnéis faoin mbeartas maidir le sócmhainní airgeadais atá dí-scríofa ach atá fós faoi réir gníomhaíochta forfheidhmiúcháin; agus (f) conas a cuireadh na ceanglais i mír 5.5.12 de IFRS 9 le haghaidh modhnú sreafaí airgid conarthacha sócmhainní airgeadais i bhfeidhm, lena n-áirítear conas a dhéanann eintiteas: (i) a chinneadh cibé acu a tháinig feabhas ar an riosca creidmheasa ar shócmhainn airgeadais a modhnaíodh agus an liúntas caillteanais arna thomhas ar mhéid atá comhionann le caillteanais chreidmheasa saolré ionchasacha, a mhéid a théann an liúntas caillteanais ar ais chuig méid atá comhionann le caillteanais chreidmheasa ionchais thar 12 mhí, nó nár tháinig, i gcomhréir le mír 5.5.5 de IFRS 9; agus (ii) faireachán ar a mhéid a dhéantar an lamháltas caillteanais ar shócmhainní airgeadais a chomhlíonann na critéir in (i) a atomhas dá éis sin ar mhéid atá comhionann le caillteanais chreidmheasa ionchasacha saoil i gcomhréir le mír 5.5.3 de IFRS 9.

35G

Míneoidh eintiteas na hionchuir, na toimhdí agus na teicnící meastacháin a úsáideadh chun na ceanglais i Roinn 5.5 de IFRS 9 a chur i bhfeidhm. Chun na críche sin nochtfaidh eintiteas: (a) bunús na n-ionchur agus na dtoimhdí agus na teicnící meastacháin a úsáideadh chun: (i) na caillteanais chreidmheasa ar feadh 12 mhí agus na caillteanais chreidmheasa ionchasacha saoil a thomhas; (ii) a chinneadh cé acu ar mhéadaigh nó nár mhéadaigh riosca creidmheasa na n-ionstraimí airgeadais go suntasach ón tráth a tugadh aitheantas tosaigh dóibh; agus (iii) a chinneadh cé acu an sócmhainn airgeadais a bhfuil fadhbanna creidmheasa aici é sócmhainn airgeadais. (b) an chaoi ar ionchorpraíodh faisnéis réamhbhreathnaitheach sa chinneadh maidir le caillteanais chreidmheasa ionchasacha, lena n-áirítear trí fhaisnéis mhaicreacnamaíoch a úsáid; agus (c) athruithe ar na teicnící meastacháin nó ar na toimhdí suntasacha a rinneadh le linn na tréimhse tuairiscithe agus na cúiseanna a bhí leis na hathruithe sin.

Faisnéis chainníochtúil agus faisnéis cháilíochtúil maidir le méideanna a eascraíonn as caillteanais chreidmheasa ionchasacha

35H

Chun míniú a thabhairt ar na hathruithe ar an lamháltas caillteanais agus na cúiseanna atá leis na hathruithe sin, soláthróidh eintiteas, de réir aicme na hionstraime airgeadais, réiteach ón iarmhéid tosaigh go dtí iarmhéid deiridh an lamháltais chaillteanais, i dtábla, ag taispeáint ar leithligh na hathruithe le linn na tréimhse maidir le: (a) an lamháltas caillteanais arna thomhas ag méid atá cothrom le caillteanais chreidmheasa ionchasacha do thréimhse 12 mhí; (b) an lamháltas caillteanais arna thomhas ag méid atá cothrom le caillteanais chreidmheasa ionchasacha saoil maidir le: (i) ionstraimí airgeadais dar mhéadaigh an riosca creidmheasa go suntasach ón tráth a tugadh aitheantas tosaigh dóibh ach nach sócmhainní airgeadais ag a bhfuil fadhbanna creidmheasa iad; (ii) sócmhainní airgeadais a bhfuil fadhbanna creidmheasa acu ar an dáta tuairiscithe (ach nach sócmhainní airgeadais ceannaithe nó tionscanta iad a bhfuil fadhbanna creidmheasa acu); agus (iii) suimeanna trádála infhaighte, sócmhainní conartha nó suimeanna léasa infhaighte dá dtomhaistear na lamháltais chaillteanais i gcomhréir le mír 5.5.15 de IFRS 9. (c) sócmhainní airgeadais ceannaithe nó tionscanta a bhfuil fadhbanna creidmheasa acu. Anuas ar an réiteach, nochtfaidh eintiteas an méid iomlán de chaillteanais chreidmheasa ionchasacha nach raibh lascainithe tráth a tugadh aitheantas tosaigh dóibh ar shócmhainní airgeadais a aithníodh ar dtús le linn na tréimhse tuairiscithe.

35I

Chun cur ar a gcumas d’úsáideoirí ráiteas airgeadais tuiscint a fháil ar na hathruithe sa lamháltas caillteanais arna nochtadh i gcomhréir le mír 35H, soláthróidh eintiteas míniú ar conas a rannchuidigh athruithe suntasacha ar oll-luach de réir na leabhar a na n-ionstraimí airgeadais le linn na tréimhse le hathruithe ar an lamháltas caillteanais. Soláthrófar an fhaisnéis ar leithligh le haghaidh ionstraimí airgeadais a léiríonn an lamháltas caillteanais mar atá liostaithe i mír 35H(a)–(c) agus áireofar faisnéis ábhartha cháilíochtúil agus chainníochtúil inti. Féadfar iad seo a leanas a áireamh leis na samplaí d’athruithe ar oll-luach de réir na leabhar na n-ionstraimí airgeadais a rannchuidigh leis na hathruithe ar an lamháltas caillteanais: (a) athruithe mar gheall ar ionstraimí airgeadais a tionscnaíodh nó a fuarthas le linn na tréimhse tuairiscithe; (b) an modhnú a rinneadh ar shreafaí airgid conarthacha maidir le sócmhainní airgeadais nach leanann dí-aithint na sócmhainní airgeadais i gcomhréir le IFRS 9 astu; (c) athruithe mar gheall ar ionstraimí airgeadais a bhí dí-aitheanta (lena n-áirítear iad sin a bhí díscríofa) le linn na tréimhse tuairiscithe; agus (d) athruithe a eascraíonn as cé acu a thomhaistear nó nach dtomhaistear an lamháltas caillteanais ag suim atá cothrom le caillteanais chreidmheasa ionchasacha 12 mhí nó le caillteanais chreidmheasa ionchasacha saoil.

35J

Chun cur ar a gcumas d’úsáideoirí ráiteas airgeadais tuiscint a fháil ar chineál agus ar éifeacht na modhnuithe ar shreafaí airgid conarthacha ar shócmhainní airgeadais nár tharla dí-aithint dá mbarr agus éifeacht modhnuithe den sórt sin ar thomhas na gcaillteanas creidmheasa ionchasach, nochtfaidh eintiteas: (a) an costas amúchta roimh an modhnú agus an glanghnóthachan nó caillteanas modhnaithe arna aithint le haghaidh sócmhainní airgeadais ar modhnaíodh na sreafaí airgid conarthacha dóibh le linn na tréimhse tuairiscithe fad agus a bhí lamháltas caillteanais acu arna thomhas ag méid atá cothrom le caillteanais chreidmheasa ionchasacha saoil; agus (b) oll-luach de réir na leabhar na sócmhainní airgeadais ag deireadh na tréimhse tuairiscithe atá modhnaithe ón aithint tosaigh nuair a rinneadh an liúntas caillteanais a thomhas ar mhéid atá comhionann le caillteanais chreidmheasa saolré ionchais, agus dár athraíodh an liúntas caillteanais i rith na tréimhse tuairiscithe chuig méid atá comhionann le caillteanais chreidmheasa ionchais thar 12 mhí.

35K

Chun cur ar a gcumas d’úsáideoirí ráiteas airgeadais tuiscint a fháil ar éifeacht na comhthaobhachta agus feabhsuithe creidmheasa eile ar na méideanna a eascraíonn as caillteanais chreidmheasa ionchasacha, nochtfaidh eintiteas de réir na haicme d’ionstraim airgeadais: (a) an méid is fearr a sheasann dá uas-neamhchosaint ar riosca creidmheasa ag deireadh na tréimhse tuairiscithe gan aon chomhthaobhacht arna sealbhú nó aon fheabhsú creidmheasa eile á gcur san áireamh (e.g. comhaontuithe glanluachála nach gcáilíonn le haghaidh fritháirimh i gcomhréir le IAS 32). (b) tuairisc mhionsonraithe ar chomhthaobhacht arna sealbhú mar urrús agus feabhsuithe creidmheasa eile, lena n-áirítear: (i) tuairisc ar chineál agus ar cháilíocht na comhthaobhachta arna sealbhú; (ii) míniú ar aon athrú suntasach ar cháilíocht na comhthaobhachta nó na bhfeabhsuithe creidmheasa sin de thoradh meathlú nó athruithe ar bheartais chomhthaobhachta an eintitis le linn na tréimhse tuairiscithe; agus (iii) faisnéis maidir le hionstraimí airgeadais nár aithin eintiteas lamháltas caillteanais maidir leo mar gheall ar an gcomhthaobhacht. (c) faisnéis chainníochtúil faoin gcomhthaobhacht a shealbhaítear mar urrús agus feabhsuithe creidmheasa eile (mar shampla, cainníochtú a mhéid lena maolaíonn comhthaobhacht agus feabhsuithe creidmheasa eile riosca creidmheasa) maidir le sócmhainní airgeadais a bhfuil fadhbanna creidmheasa acu an dáta tuairiscithe.

35L

Nochtfaidh eintiteas an méid conarthach gan íoc i leith sócmhainní airgeadais a díscríobhadh le linn na tréimhse tuairiscithe agus atá fós faoi réir gníomhaíochta forfheidhmiúcháin.

Neamhchosaint ar riosca creidmheasa

35M

Chun cur ar a gcumas d’úsáideoirí ráiteas airgeadais measúnú a dhéanamh ar neamhchosaint eintitis ar riosca creidmheasa agus a comhchruinnithe suntasacha maidir le riosca creidmheasa a thuiscint, nochtfaidh eintiteas, de réir grád rátála riosca creidmheasa, oll-luachanna de réir na leabhar na sócmhainní airgeadais agus na neamhchosanta ar riosca creidmheasa ar ghealltanais iasachta agus ar chonarthaí ráthaíochta airgeadais. Soláthrófar an fhaisnéis sin ar leithligh le haghaidh ionstraimí airgeadais: (a) a dtomhaistear an lamháltas caillteanais ina leith ag méid atá cothrom le caillteanais chreidmheasa ionchasacha do thréimhse 12 mhí; (b) a dtomhaistear an lamháltas caillteanais ina leith ag méid atá cothrom le caillteanais chreidmheasa ionchasacha saoil agus ar: (i) ionstraimí airgeadais dar mhéadaigh an riosca creidmheasa go suntasach ón tráth a tugadh aitheantas tosaigh dóibh ach nach sócmhainní airgeadais ag a bhfuil fadhbanna creidmheasa iad; (ii) sócmhainní airgeadais a bhfuil fadhbanna creidmheasa acu ar an dáta tuairiscithe (ach nach sócmhainní airgeadais ceannaithe nó tionscanta iad a bhfuil fadhbanna creidmheasa acu); agus (iii) suimeanna trádála infhaighte, sócmhainní conartha nó suimeanna léasa infhaighte dá dtomhaistear na lamháltais chaillteanais i gcomhréir le mír 5.5.15 de IFRS 9. (c) sócmhainní airgeadais ceannaithe nó tionscanta a bhfuil fadhbanna creidmheasa acu iad.

35N

Maidir le suimeanna trádála infhaighte, sócmhainní conartha agus suimeanna léasa infhaighte a gcuireann eintiteas mír 5.5.15 de IFRS 9 i bhfeidhm maidir leo, féadfar an fhaisnéis a sholáthraítear i gcomhréir le mír 35M a bhunú ar mhaitrís soláthair (féach mír B5.5.35 de IFRS 9).

36

Maidir le gach ionstraim airgeadais atá faoi raon feidhme an IFRS seo, ach nach gcuirtear na ceanglais maidir le lagú in IFRS 9 i bhfeidhm maidir leo, nochtfaidh eintiteas de réir na haicme d’ionstraim airgeadais: (a) an méid is fearr a sheasann dá uas-neamhchosaint ar riosca creidmheasa ag deireadh na tréimhse tuairiscithe gan aon chomhthaobhacht atá i seilbh ná aon fheabhsú creidmheasa eile a chur san áireamh (e.g. comhaontuithe glanluachála nach gcáilítear le haghaidh fritháirimh i gcomhréir le IAS 32); ní éilítear an nochtadh sin le haghaidh ionstraimí airgeadais ar fearr a seasann a suim ghlanluacha don uas-neamhchosaint ar riosca creidmheasa. (b) tuairisc ar an gcomhthaobhacht arna sealbhú mar urrús agus feabhsuithe creidmheasa eile, agus an éifeacht airgeadais a bhíonn acu (e.g. cainníocht maidir leis an méid lena maolaíonn comhthaobhacht agus feabhsuithe creidmheasa eile an riosca creidmheasa) i leith na méide is fearr a sheasann don uas-neamhchosaint ar riosca creidmheasa (cé acu a nochtar nó nach nochtar é i gcomhréir le (a) nó arna léiriú ag suim ghlanluacha ionstraime airgeadais). (c) [scriosta] (d) [scriosta]

37

[Scriosta]

Comhthaobhacht agus feabhsuithe creidmheasa eile a fuarthas

38

I gcás ina bhfaigheann eintiteas sócmhainní airgeadais nó sócmhainní neamhairgeadais le linn na tréimhse trí sheilbh a ghlacadh ar chomhthaobhacht arna sealbhú aige mar urrús nó trí thathant ar fheabhsuithe creidmheasa eile (e.g. ráthaíochtaí), agus i gcás ina gcomhlíonann sócmhainní den sórt sin na critéir aitheantais in IFRSanna eile, nochtfaidh eintiteas maidir le sócmhainní den sórt sin arna sealbhú ar an dáta maidir le tuairisciú: (a) cineál agus suim ghlanluacha na sócmhainní; agus (b) i gcás nach bhfuil na sócmhainní in-chomhshóite go héasca go hairgead tirim, a bheartais maidir le sócmhainní den sórt sin a dhiúscairt nó chun iad a úsáid ina chuid oibríochtaí.

Riosca leachtachta

39

Nochtfaidh eintiteas an méid a leanas: (a) anailís aibíochta le haghaidh dliteanas airgeadais neamhdhíorthach (lena n-áirítear conarthaí ráthaíochta airgeadais arna n-eisiúint) a léiríonn na haibíochtaí conarthacha atá fágtha. (b) anailís aibíochta le haghaidh dliteanais airgeadais díorthacha. Áireofar leis an anailís aibíochta na haibíochtaí conarthacha a bheidh fágtha le haghaidh na ndliteanas airgeadais díorthach sin dá bhfuil aibíochtaí conarthacha fíor-riachtanach chun tuiscint a fháil ar uainiú na sreafaí airgid (féach mír B11B). (c) tuairisc ar an gcaoi a mbainistíonn sé an riosca leachtachta ar cuid é de (a) agus (b).

Priacal margaidh

Anailís íogaireachta

40

Mura gcomhlíonann eintiteas mír 41, nochtfaidh sé: (a) anailís íogaireachta le haghaidh gach cineáil riosca margaidh ar a bhfuil an t-eintiteas neamhchosanta ag deireadh na tréimhse tuairiscithe, lena léirítear an chaoi a ndéanfadh athruithe san athróg riosca ábhartha, a raibh seans réasúnach go dtarlóidís ar an dáta sin, difear do bhrabús nó caillteanas agus cothromas; (b) na modhanna agus na toimhdí arna n-úsáid agus an anailís íogaireachta á hullmhú; agus (c) athruithe ón tréimhse roimhe seo sna modhanna agus toimhdí arna n-úsáid, agus na cúiseanna leis na hathruithe sin.

41

Má ullmhaíonn eintiteas anailís íogaireachta, amhail luach faoi riosca, lena léirítear idirthuilleamaíochtaí idir athróga riosca (e.g. rátaí úis agus rátaí malairte) agus úsáidtear é chun rioscaí airgeadais a bhainistiú, féadfaidh sé an anailís íogaireachta sin a úsáid in ionad na hanailíse atá sonraithe i mír 40. Déanfaidh an t-eintiteas an méid seo a leanas a nochtadh freisin: (a) míniú ar an modh a úsáidtear chun anailís íogaireachta den sórt sin a ullmhú agus ar na príomhpharaiméadair agus ar na príomhthoimhdí is bonn leis na sonraí arna soláthar; agus (b) míniú ar chuspóir an mhodha a úsáideadh agus ar na teorainneacha a d’fhéadfadh leanúint de thoradh faisnéise nach léiríonn go hiomlán luach cóir na sócmhainní agus na ndliteanas lena mbaineann.

Nochtuithe riosca margaidh eile

42

I gcás nach dtugann na hanailísí íogaireachta arna nochtadh i gcomhréir le míreanna 40 nó 41 léiriú ionadaíoch ar riosca ar cuid d’ionstraim airgeadais é (mar shampla toisc nach léiríonn an nochtadh deireadh bliana an nochtadh le linn na bliana), nochtfaidh an t-eintiteas an méid sin agus an chúis go gcreideann sé nach bhfuil an anailís íogaireachta sách ionadaíoch.

AISTRITHE SÓCMHAINNÍ AIRGEADAIS

42A

Forlíonann na ceanglais maidir le nochtadh i míreanna 42B–42H a bhaineann le haistrithe sócmhainní airgeadais na ceanglais eile maidir le nochtadh atá san IFRS seo. Cuirfidh eintiteas na nochtuithe a cheanglaítear le míreanna 42B–42H i láthair i nóta aonair ina chuid ráitis airgeadais. Soláthróidh eintiteas na nochtuithe a cheanglaítear maidir leis na sócmhainní airgeadais uile aistrithe nach bhfuil dí-aitheanta agus maidir le haon rannpháirtíocht leanúnach i sócmhainn aistrithe, arbh ann di ar an dáta maidir le tuairisciú, gan beann ar cathain a tharla an t-idirbheart aistrithe. Chun na ceanglais maidir le nochtadh a chur i bhfeidhm sna míreanna sin, aistríonn eintiteas an tsócmhainn airgeadais go léir nó cuid di (an tsócmhainn airgeadais aistrithe), má dhéanann sé: (a) na cearta conarthacha chun sreafaí airgid na sócmhainne airgeadais sin a fháil a aistriú; nó (b) má choinníonn sé na cearta conarthacha chun sreafaí airgid na sócmhainne airgeadais sin a fháil, ach má ghlacann sé oibleagáid chonarthach chun na sreafaí airgid a íoc le faighteoir amháin nó níos mó i socrú, agus an uair sin amháin.

42B

Nochtfaidh eintiteas faisnéis a chuirfidh ar a gcumas d’úsáideoirí na ráiteas airgeadais: (a) tuiscint a fháil ar an ngaolmhaireacht idir sócmhainní airgeadais aistrithe nach ndéantar a dhí-aithint ina n-iomláine agus na dliteanais ghaolmhara; agus (b) chun meastóireacht a dhéanamh ar chineál rannpháirtíocht leanúnach an eintitis i sócmhainní airgeadais dí-aitheanta, agus ar na rioscaí atá bainteach leis.

42C

Chun na ceanglais maidir le nochtadh i míreanna 42E–42H a chur i bhfeidhm, tá rannpháirtíocht leanúnach ag eintiteas i sócmhainn airgeadais aistrithe má choinníonn an t-eintiteas, mar chuid den aistriú, aon cheann de na cearta conarthacha nó na hoibleagáidí conarthacha ar cuid iad den tsócmhainn airgeadais aistrithe nó má fhaigheann sé aon cheart conarthach nó oibleagáid chonarthach nua a bhaineann leis an tsócmhainn airgeadais aistrithe. Chun na ceanglais maidir le nochtadh i míreanna 42E–42H a chur i bhfeidhm, ní chuimsítear rannpháirtíocht leanúnach leis na nithe seo a leanas: (a) gnáth-uiríll agus barántaí a bhaineann le haistriú calaoiseach agus coincheapa maidir le réasúntacht, meon macánta agus cóirdhéileálacha a d’fhéadfadh aistriú a neamhbhailíochtú de thoradh caingean dlí; (b) réamhchonarthaí, conarthaí céadrogha agus conarthaí eile chun an tsócmhainn airgeadais aistrithe arb ionann an praghas conartha di (nó an praghas feidhmithe) agus luach cóir na sócmhainne airgeadais aistrithe a athfháil; nó (c) socrú trína gcoinníonn eintiteas na cearta conarthacha chun sreafaí airgid sócmhainne airgeadais a fháil ach go nglacann sé oibleagáid chonarthach chun na sreafaí airgid a íoc le heintiteas amháin nó níos mó agus trína gcomhlíontar na coinníollacha i mír 3.2.5(a)–(c) de IFRS 9.

Sócmhainní airgeadais aistrithe nach ndéantar a dhí-aithint ina n-iomláine

42D

Féadfaidh sócmhainní airgeadais aistrithe a bheith ag eintiteas ar bhealach a fhágfaidh nach gcáilítear cuid de na sócmhainní airgeadais aistrithe nó iad ar fad le haghaidh dí-aitheanta. Chun na cuspóirí a leagtar amach i mír 42B(a) a chomhlíonadh, nochtfaidh eintiteas ar gach dáta tuairiscithe maidir le gach aicme sócmhainne airgeadais aistrithe nach bhfuil dí-aitheanta ina n-iomláine: (a) cineál na sócmhainní aistrithe; (b) cineál na rioscaí agus luaíochtaí úinéireachta dá bhfuil an t-eintiteas neamhchosanta; (c) tuairisc ar chineál na gaolmhaireachta idir na sócmhainní aistrithe agus na dliteanais ghaolmhara, lena n-áirítear srianta a eascraíonn as an aistriú ar an úsáid a bhaineann an t-eintiteas tuairiscithe as na sócmhainní aistrithe; (d) i gcás nach bhfuil muinín ag an gcontrapháirtí (na contrapháirtithe) leis na dliteanais ghaolmhara ach i leith na sócmhainní aistrithe amháin, sceideal ina leagtar amach luach cóir na sócmhainní aistrithe, luach cóir na ndliteanas gaolmhar agus an suíomh glan (an difríocht idir luach cóir na sócmhainní aistrithe agus na ndliteanas gaolmhar); (e) i gcás ina leanann an t-eintiteas ag aithint na sócmhainní aistrithe uile, suimeanna glanluacha na sócmhainní aistrithe agus na ndliteanas gaolmhar; (f) i gcás ina leanann an t-eintiteas ag aithint na sócmhainní a mhéid a bhaineann lena rannpháirtíocht leanúnach (féach mír 3.2.6(c)(ii) agus mír 3.2.16 de IFRS 9), suim ghlanluacha iomlán na mbunsócmhainní roimh an aistriú, suim ghlanluacha na sócmhainní atá an t-eintiteas fós ag aithint, agus suim ghlanluacha na ndliteanas gaolmhar.

Sócmhainní airgeadais aistrithe a dhí-aithnítear ina n-iomláine

42E

Chun na cuspóirí a leagtar amach i mír 42B(b) a chomhlíonadh, i gcás ina ndí-aithníonn eintiteas sócmhainní airgeadais aistrithe ina n-iomláine (féach mír 3.2.6(a) agus (c)(i) de IFRS 9) ach go bhfuil rannpháirtíocht leanúnach aige iontu, nochtfaidh an t-eintiteas, mar íosmhéid, maidir le gach cineál rannpháirtíochta leanúnaí ar gach dáta tuairiscithe: (a) suim ghlanluacha na sócmhainní agus na ndliteanas atá aitheanta i ráiteas an eintitis maidir leis an staid airgeadais agus léirítear leo rannpháirtíocht leanúnach an eintitis sna sócmhainní airgeadais dí-aitheanta, agus na míreanna líne ina n-aithnítear suim ghlanluacha na sócmhainní agus na ndliteanas sin; (b) luach cóir na sócmhainní agus na ndliteanas a léiríonn rannpháirtíocht leanúnach an eintitis sna sócmhainní airgeadais dí-aitheanta; (c) an méid is fearr a léiríonn uas-neamhchosaint an eintitis ar chaillteanas óna rannpháirtíocht leanúnach sna sócmhainní airgeadais dí-aitheanta, agus faisnéis ina dtaispeántar conas a chinntear an uas-neamhchosaint ar chaillteanas; (d) na sreafaí airgid neamhlascainithe a bheadh de dhíth nó a d’fhéadfadh a bheith de dhíth chun sócmhainní airgeadais dí-aitheanta (e.g. an praghas ceangail i gcomhaontú réamhchonartha) a athcheannach nó méideanna eile is iníoctha leis an aistrí i leith na sócmhainní aistrithe. Má athraíonn an sreabhadh airgid ansin ba cheart an méid a nochtar a bheith bunaithe ar na coinníollacha arb ann dóibh ar gach dáta tuairiscithe; (e) anailís aibíochta ar na sreafaí airgid neamhlascainithe a bheadh de dhíth nó a d’fhéadfadh a bheith de dhíth chun na sócmhainní airgeadais dí-aitheanta a athcheannach nó méideanna eile is iníoctha leis an aistrí i leith na sócmhainní aistrithe, agus na haibíochtaí conarthacha a bheadh fágtha de bharr rannpháirtíocht leanúnach an eintitis á dtaispeáint; (f) faisnéis cháilíochtúil ina mínítear agus ina dtacaítear leis na nochtuithe cainníochtúla a éilítear in (a)–(e).

42F

Féadfaidh eintiteas an fhaisnéis a cheanglaítear le mír 42E i leith sócmhainne áirithe a chomhiomlánú má tá níos mó ná cineál amháin rannpháirtíochta leanúnaí ag an eintiteas sa tsócmhainn airgeadais dí-aitheanta sin, agus féadfaidh sé é a thuairisciú faoi chineál amháin rannpháirtíochta leanúnaí.

42G

Ina theannta sin, nochtfaidh eintiteas maidir le gach cineál rannpháirtíochta leanúnaí: (a) an gnóthachan nó an caillteanas arna aithint ar dháta aistriú na sócmhainní; (b) ioncam agus speansais arna n-aithint, sa tréimhse tuairiscithe agus go carnach, de bharr rannpháirtíocht leanúnach an eintitis sna sócmhainní airgeadais dí-aitheanta (e.g. athruithe luacha chóir in ionstraimí díorthacha); (c) mura ndéantar méid iomlán na bhfáltas ó ghníomhaíocht aistrithe (a cháilíonn i gcomhair dí-aitheanta) i dtréimhse tuairiscithe a dháileadh go cothrom ar feadh na tréimhse tuairiscithe (e.g. má tharlaíonn cion substaintiúil de mhéid iomlán na gníomhaíochta aistrithe sna laethanta deiridh den tréimhse tuairiscithe): (i) i gcás inar tharla an ghníomhaíocht aistrithe ba mhó laistigh den tréimhse tuairiscithe sin (e.g. na 5 lá dheireanacha roimh dheireadh na tréimhse tuairiscithe); (ii) an méid (e.g. gnóthachain nó caillteanais ghaolmhara) arna aithint ón ngníomhaíocht aistrithe sa chuid sin den tréimhse tuairiscithe; agus (iii) méid iomlán na bhfáltas ó ghníomhaíocht aistrithe sa chuid sin den tréimhse tuairiscithe. Soláthróidh eintiteas an fhaisnéis sin maidir le gach tréimhse dá gcuirtear ráiteas ar ioncam cuimsitheach i láthair.

Faisnéis fhorlíontach

42H

Nochtfaidh eintiteas aon fhaisnéis bhreise is gá dar leis chun na cuspóirí maidir le nochtadh i mír 42B a chomhlíonadh.

CUR I bhFEIDHM TOSAIGH IFRS 9

42I

Sa tréimhse tuairiscithe ina n-áirítear dáta chur i bhfeidhm tosaigh IFRS 9, nochtfaidh an t-eintiteas an fhaisnéis seo a leanas le haghaidh gach aicme de shócmhainní airgeadais agus de dhliteanais airgeadais amhail ó dháta an chur i bhfeidhm tosaigh: (a) an chatagóir tomhais bhunaidh agus an tsuim ghlanluacha arna gcinneadh i gcomhréir le IAS 39 nó i gcomhréir le leagan roimhe seo de IFRS 9 (má tá níos mó ná dáta amháin de chur i bhfeidhm tosaigh maidir le ceanglais dhifriúla i gceist le cur chuige roghnaithe an eintitis maidir le IFRS 9 a chur i bhfeidhm); (b) an chatagóir nua tomhais agus an tsuim ghlanluacha arna gcinneadh i gcomhréir le IFRS 9; (c) méid aon sócmhainní airgeadais agus aon dliteanais airgeadais sa ráiteas ar an staid airgeadais a ainmníodh roimhe sin mar shócmhainní agus dliteanais atá á dtomhas ar luach cóir trí bhrabús nó caillteanas ach nach bhfuil ainmnithe mar sin níos mó, rud lena ndéantar idirdhealú idir iad sin lena gceanglaítear le IFRS 9 ar eintiteas iad a athaicmiú agus iad sin a roghnaíonn eintiteas iad a athaicmiú ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh. I gcomhréir le mír 7.2.2 de IFRS 9, ag brath ar an gcur chuige a roghnaíonn an t-eintiteas maidir le IFRS 9 a chur i bhfeidhm, is féidir le níos mó ná dáta amháin cur i bhfeidhm tosaigh a bheith i gceist leis an aistriú. D’fhéadfadh dá bhrí sin nochtadh ar níos mó ná dáta amháin cur i bhfeidhm tosaigh a bheith ann mar thoradh ar an mír seo. Cuirfidh eintiteas na nochtuithe cainníochtúla sin i láthair i dtábla mura mbeidh formáid eile níos iomchuí.

42J

Sa tréimhse tuairiscithe ina n-áirítear dáta chur i bhfeidhm tosaigh IFRS 9, nochtfaidh eintiteas faisnéis cháilíochtúil chun cur ar a gcumas d’úsáideoirí tuiscint a fháil ar na nithe a leanas: (a) an chaoi ar chuir sé na ceanglais maidir le haicmiú in IFRS 9 i bhfeidhm ar na sócmhainní airgeadais sin ar athraigh a n-aicmiú de thoradh IFRS 9 a chur i bhfeidhm. (b) na cúiseanna le haon ainmniú nó dí-ainmniú ar shócmhainní airgeadais nó ar dhliteanais airgeadais arna dtomhas ag luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas ar dháta an churtha i bhfeidhm tosaigh. I gcomhréir le mír 7.2.2 de IFRS 9, ag brath ar an gcur chuige a roghnaíonn an t-eintiteas maidir le IFRS 9 a chur i bhfeidhm, is féidir le níos mó ná dáta amháin cur i bhfeidhm tosaigh a bheith i gceist leis an aistriú. D’fhéadfadh dá bhrí sin nochtadh ar níos mó ná dáta amháin cur i bhfeidhm tosaigh a bheith ann mar thoradh ar an mír seo.

42K

Sa tréimhse tuairiscithe ina gcuireann an t-eintiteas na ceanglais maidir le haicmiú agus tomhas i bhfeidhm le haghaidh sócmhainní airgeadais in IFRS 9 (i.e. i gcás ina n-aistríonn an t-eintiteas ó IAS 39 go IFRS 9 le haghaidh sócmhainní airgeadais), cuirfidh sé na nochtuithe a leagtar amach i míreanna 42L–42O den IFRS seo i bhfeidhm, faoi mar a cheanglaítear le mír 7.2.15 de IFRS 9.

42L

I gcás ina gceanglaítear sin le mír 42K, nochtfaidh eintiteas na hathruithe ar na haicmí sócmhainní airgeadais agus dliteanas airgeadais amhail ar dháta chur i bhfeidhm tosaigh IFRS 9, ina dtaispeánfar ar leithligh: (a) na hathruithe ar na suimeanna glanluacha ar bhonn a gcatagóirí tomhais i gcomhréir le IAS 39 (i.e. nach leanann as athrú ar an aitreabúid tomhais ar aistriú chuig IFRS 9); agus (b) na hathruithe ar na suimeanna glanluacha a eascraíonn as athrú ar an aitreabúid tomhais ar aistriú chuig IFRS 9. Ní gá na nochtuithe sa mhír seo a dhéanamh tar éis na tréimhse tuairiscithe bliantúla ina gcuireann an t-eintiteas na ceanglais maidir le haicmiú agus tomhas le haghaidh sócmhainní airgeadais i bhfeidhm ar dtús in IFRS 9.

42M

I gcás ina gceanglaítear sin le mír 42K, nochtfaidh eintiteas na nithe a leanas maidir le sócmhainní airgeadais agus dliteanais airgeadais ar athaicmíodh iad ionas go dtomhaistear iad ag costas amúchta agus, i gcás sócmhainní airgeadais, ar athaicmíodh iad amach as luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas ionas go dtomhaistear iad ag a luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile, de thoradh an aistrithe chuig IFRS 9: (a) luach cóir na sócmhainní airgeadais nó na ndliteanas airgeadais ag deireadh na tréimhse tuairiscithe; agus (b) an gnóthachan nó caillteanas luacha chóir a d’aithneofaí i mbrabús nó caillteanas nó in ioncam cuimsitheach eile le linn na tréimhse tuairiscithe dá mba rud é nár athaicmíodh na sócmhainní airgeadais nó na dliteanais airgeadais. Ní gá na nochtuithe sa mhír seo a dhéanamh tar éis na tréimhse tuairiscithe bliantúla ina gcuireann an t-eintiteas na ceanglais maidir le haicmiú agus tomhas le haghaidh sócmhainní airgeadais i bhfeidhm ar dtús in IFRS 9.

42N

Nuair a cheanglaítear sin le mír 42K, nochtfaidh eintiteas na nithe a leanas le haghaidh sócmhainní airgeadais agus dliteanais airgeadais ar athaicmíodh iad amach as an luach cóir tríd an gcatagóir brabús nó caillteanas de thoradh an aistrithe chuig IFRS 9: (a) an ráta úis glan arna chinneadh ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh; agus (b) an t-ioncam úis nó speansas úis arna aithint. Má chaitheann eintiteas le luach cóir sócmhainne airgeadais nó dliteanais airgeadais mar an t-oll-luach nua de réir na leabhar ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh (féach mír 7.2.11 de IFRS 9), déanfar na nochtuithe sa mhír seo le haghaidh gach tréimhse tuairiscithe go dtí an dí-aithint. Murach sin, ní gá na nochtuithe sa mhír seo a dhéanamh go dtí tar éis na tréimhse tuairiscithe bliantúla ina gcuireann an t-eintiteas na ceanglais maidir le haicmiú agus tomhas i bhfeidhm ar dtús le haghaidh sócmhainní airgeadais in IFRS 9.

42O

I gcás ina gcuireann eintiteas na nochtuithe a leagtar amach i míreanna 42K–42N i láthair, ní mór leis na nochtuithe sin, agus na nochtuithe i mír 25 den IFRS seo, réiteach a cheadú idir: (a) na catagóirí tomhais arna gcur i láthair i gcomhréir le IAS 39 agus IFRS 9; agus (b) an aicme d’ionstraim airgeadais amhail ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh.

42P

Ar dháta chur i bhfeidhm tosaigh Roinn 5.5 de IFRS 9, ceanglaítear ar eintiteas faisnéis a nochtadh a cheadódh réiteach na lamháltas lagaithe deiridh i gcomhréir le IAS 39 agus na forálacha i gcomhréir le IAS 37 de na lamháltais chaillteanais arna gcinneadh i gcomhréir le IFRS 9. Maidir le sócmhainní airgeadais, soláthrófar an nochtadh sin leis na catagóirí gaolmhara de thomhas sócmhainní airgeadais i gcomhréir le IAS 39 agus IFRS 9, agus taispeánfar ar leithligh éifeacht na n-athruithe sa chatagóir tomhais ar an lamháltas caillteanais ar an dáta sin.

42Q

Sa tréimhse tuairiscithe ina n-áirítear dáta chur i bhfeidhm tosaigh IFRS 9, ní cheanglaítear ar eintiteas méideanna na míreanna líne a thuairisceofaí i gcomhréir leis na ceanglais maidir le haicmiú agus tomhas a nochtadh (ina n-áirítear na ceanglais a bhaineann le tomhas chostas amúchta na sócmhainní airgeadais agus an lagaithe i Ranna 5.4 agus 5.5 de IFRS 9) de: (a) IFRS 9 le haghaidh réamhthréimhsí; agus (b) IAS 39 le haghaidh na tréimhse reatha.

42R

I gcomhréir le mír 7.2.4 de IFRS 9, má tá sé dofheidhmithe ag eintiteas (mar a shainmhínítear in IAS 8) ar dháta chur i bhfeidhm tosaigh IFRS 9 measúnú a dhéanamh ar ghné mhodhnaithe den amluach airgid i gcomhréir le míreanna B4.1.9B–B4.1.9D de IFRS 9 bunaithe ar na fíorais agus na himthosca arbh ann dóibh tráth aithint tosaigh na sócmhainne airgeadais, déanfaidh eintiteas measúnú ar shaintréithe shreabhadh airgid conarthacha na sócmhainne airgeadais sin bunaithe ar na fíorais agus na himthosca arbh ann dóibh tráth aithint tosaigh na sócmhainne airgeadais gan na ceanglais a bhaineann le modhnú na gné amluacha airgid i míreanna B4.1.9B–B4.1.9D de IFRS 9 a chur san áireamh. Nochtfaidh eintiteas an tsuim ghlanluacha ar dháta tuairiscithe na sócmhainní airgeadais a ndearnadh measúnú ar a saintréithe sreabhaidh airgid chonarthacha bunaithe ar na fíorais agus na himthosca arbh ann dóibh tráth aithint tosaigh na sócmhainne airgeadais gan na ceanglais a bhaineann le modhnú na gné amluacha airgid i míreanna B4.1.9B–B4.1.9D de IFRS 9 á gcur san áireamh go dtí go ndéantar na sócmhainní airgeadais sin a dhí-aithint.

42S

I gcomhréir le mír 7.2.5 de IFRS 9, má tá sé dofheidhmithe ag eintiteas (mar a shainmhínítear in IAS 8) ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh measúnú a dhéanamh ar cé acu arbh neamhimleor luach cóir na gné réamhíocaíochta i gcomhréir le míreanna B4.1.12(d) de IFRS 9 bunaithe ar na fíorais agus na himthosca arbh ann dóibh tráth aithint tosaigh na sócmhainne airgeadais, déanfaidh eintiteas measúnú ar shaintréithe shreabhadh airgid conarthacha na sócmhainne airgeadais sin bunaithe ar na fíorais agus na himthosca arbh ann dóibh tráth aithint tosaigh na sócmhainne airgeadais gan an eisceacht maidir le gnéithe réamhíocaíochta i mír B4.1.12 de IFRS 9 a chur san áireamh. Nochtfaidh eintiteas an tsuim ghlanluacha ar dháta tuairiscithe na sócmhainní airgeadais a ndearnadh measúnú ar a saintréithe sreabhaidh airgid conarthacha bunaithe ar na fíorais agus na himthosca a bhí ann tráth aithint tosaigh na sócmhainne airgeadais gan an eisceacht le haghaidh gnéithe réamhíocaíochta i mír B4.1.12 de IFRS 9 a chur san áireamh go dtí go ndí-aithnítear na sócmhainní airgeadais sin.

DÁTA ÉIFEACHTACH AGUS TRASDUL

43

Cuirfidh eintiteas an IFRS seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2007 nó dá éis. Moltar cur i bhfeidhm níos luaithe a dhéanamh. Má chuireann eintiteas an IFRS seo i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

44

Má chuireann eintiteas an IFRS seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla roimh an 1 Eanáir 2006, ní gá dó faisnéis chomparáideach a chur i láthair le haghaidh na nochtuithe a cheanglaítear le míreanna 31-42 maidir le cineál agus méid na rioscaí a eascraíonn as ionstraimí airgeadais.

44A

Le IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) leasaíodh an téarmaíocht a úsáideadh ar fud IFRSanna. Ina theannta sin rinneadh leasú leis ar mhíreanna 20, 21, mír 23(c) agus (d), mír 27(c) agus B5 d’Fhoscríbhinn B. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

44B

Scriosadh mír 3(c) le IFRS 3 (arna athbhreithniú in 2008). Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2009 nó ina dhiaidh sin. Má chuireann eintiteas IFRS 3 (arna athbhreithniú in 2008) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear an leasú i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin freisin. Níl feidhm ag an leasú, áfach, maidir le comaoin theagmhasach a d’eascair as comhcheangal gnó ar tháinig a dháta éadála roimh chur i bhfeidhm IFRS 3 (arna athbhreithniú in 2008). Ina ionad sin, déanfaidh eintiteas cuntasaíocht ar chomaoin den sórt sin i gcomhréir le míreanna 65A–65E de IFRS 3 (arna leasú in 2010).

44C

Cuirfidh eintiteas an leasú i mír 3 i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2009 nó ina dhiaidh. Má chuireann eintiteas Ionstraimí Airgeadais agus Oibleagáidí Airgeadais Indíola a eascraíonn le linn Leachtaithe i bhfeidhm (Leasuithe ar IAS 32 agus IAS 1), arna eisiúint i mí Feabhra 2008, maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear an leasú i mír 3 i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

44D

Rinneadh leasú ar mhír 3(a) le Feabhsuithe ar IFRSanna arna eisiúint i mí na Bealtaine 2008. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2009 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an leasú i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin agus cuirfidh sé na leasuithe ar mhír 1 de IAS 28, ar mhír 1 de IAS 31 agus ar mhír 4 de IAS 32, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2008, i bhfeidhm. Ceadaítear don eintiteas an leasú a chur i bhfeidhm go hionchasach.

44E

[Scriosta]

44F

[Scriosta]

44G

Le Feabhsuithe ar Nochtuithe maidir le hIonstraimí Airgeadais (Leasuithe ar IFRS 7), arna eisiúint i mí an Mhárta 2009, leasaíodh míreanna 27, 39 agus B11 agus cuireadh míreanna 27A, 27B, B10A agus B11A–B11F leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Ní gá d’eintiteas na nochtuithe a cheanglaítear leis na leasuithe a sholáthar maidir le: (a) aon tréimhse bhliantúil nó idirthréimhse, lena n-áirítear aon ráiteas ar an staid airgeadais, arna chur i láthair laistigh de thréimhse chomparáideach bhliantúil dar chríoch roimh an 31 Nollaig 2009, nó (b) aon ráiteas ar an staid airgeadais amhail ag tús na tréimhse comparáidí is luaithe amhail ar dháta roimh an 31 Nollaig 2009. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin (47).

44H–44J

[Scriosta]

44K

Le Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2010, leasaíodh mír 44B. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2010 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe.

44L

Le Feabhsuithe ar IFRSanna arna eisiúint i mí na Bealtaine 2010, cuireadh mír 32A leis agus leasaíodh míreanna 34 agus 36–38. Cuirfidh an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh na dtréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2011 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

44M

Nochtuithe–Aistrithe Sócmhainní Airgeadais (Leasuithe ar IFRS 7), arna eisiúint i mí Dheireadh Fómhair 2010, scriosadh mír 13 agus cuireadh míreanna 42A–42H agus B29–B39 leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Iúil 2011 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe i bhfeidhm ó dháta níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin. Ní gá d’eintiteas na nochtuithe a cheanglaítear leis na leasuithe sin a sholáthar le haghaidh aon tréimhse arna cur i láthair a thosaíonn roimh dháta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe.

44N

[Scriosta]

44O

Le IFRS 10 agus IFRS 11, Comhshocruithe, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh mír 3. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 10 agus IFRS 11 i bhfeidhm.

44P

Le IFRS 13, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh míreanna 3, 28 agus 29 agus Foscríbhinn A agus scriosadh míreanna 27–27B. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 13 i bhfeidhm.

44Q

Le Cur i láthair Míreanna Ioncaim Chuimsithigh Eile (Leasuithe ar IAS 1), arna eisiúint i mí an Mheithimh 2011, leasaíodh mír 27B. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IAS 1 arna leasú i mí an Mheithimh 2011 i bhfeidhm.

44R

Le Nochtuithe–Sócmhainní Airgeadais agus Dliteanais Airgeadais a Fhritháireamh (Leasuithe ar IFRS 7), arna eisiúint i mí na Nollag 2011, cuireadh míreanna 13A–13F agus B40–B53 leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2013 nó dá éis sin. Soláthróidh eintiteas na nochtuithe a cheanglaítear leis na leasuithe sin go cúlghabhálach.

44S-44W

[Scriosta]

44X

Le Eintitis Infheistíochta (Leasuithe ar IFRS 10, IFRS 12 agus IAS 27), arna eisiúint i mí Dheireadh Fómhair 2012, leasaíodh mír 3. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2014 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear Eintitis Infheistíochta a chur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an leasú sin i bhfeidhm níos luaithe, cuirfidh sé gach leasú a áirítear in Eintitis Infheistíochta i bhfeidhm an tráth céanna.

44Y

[Scriosta]

44Z

Le IFRS 9, arna eisiúint i mí Iúil 2014, leasaíodh míreanna 2–5, 8–11, 14, 20, 28–30, 36, 42C–42E, Foscríbhinn A agus míreanna B1, B5, B9, B10, B22 agus B27, scriosadh míreanna 12, 12A, 16, 22–24, 37, 44E, 44F, 44H–44J, 44N, 44S–44W, 44Y, B4 agus Foscríbhinn D agus cuireadh míreanna 5A, 10A, 11A, 11B, 12B–12D, 16A, 20A, 21A–21D, 22A–22C, 23A–23F, 24A–24G, 35A–35N, 42I–42S, 44ZA agus B8A–B8J leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige. Ní gá na leasuithe sin a chur i bhfeidhm maidir le faisnéis chomparáideach arna soláthar le haghaidh tréimhsí roimh dháta chur i bhfeidhm tosaigh IFRS 9.

44ZA

I gcomhréir le mír 7.1.2 de IFRS 9, maidir le tréimhsí tuairiscithe bliantúla roimh an 1 Eanáir 2018, féadfaidh eintiteas gan ach na ceanglais maidir le gnóthachain agus caillteanais ar dhliteanais airgeadais arna n-ainmniú mar amhail ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas i míreanna 5.7.1(c), 5.7.7–5.7.9, 7.2.14 agus B5.7.5–B5.7.20 de IFRS 9 a chur i bhfeidhm go luath gan na ceanglais eile in IFRS 9 a chur i bhfeidhm. Má roghnaíonn eintiteas gan ach na míreanna sin de IFRS 9 a chur i bhfeidhm, nochtfaidh sé an méid sin agus soláthróidh sé ar bhonn leanúnach na nochtuithe gaolmhara a leagtar amach i míreanna 10–11 den IFRS seo (arna leasú le IFRS 9 (2010)).

44AA

Le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla 2012–2014, arna eisiúint i mí Mheán Fómhair 2014, leasaíodh mír 44R agus mí B30 agus cuireadh mír B30A leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2016 nó dá éis, ach amháin nach gá d’eintiteas na leasuithe ar mhíreanna B30 agus B30A a chur i bhfeidhm maidir le haon tréimhse arna cur i láthair a thosaíonn roimh an tréimhse bhliantúil dá gcuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm den chéad uair. Ceadaítear na leasuithe ar mhíreanna 44R, B30 agus B30A a chur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

44BB

Le Tionscnamh Nochta (Leasuithe ar IAS 1), arna eisiúint i mí na Nollag 2014, leasaíodh mír 21 agus mír B5. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2016 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe na leasuithe sin.

44CC

Le IFRS 16 Léasanna, arna eisiúint i mí Eanáir 2016, leasaíodh míreanna 29 agus B11D. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 16 á chur i bhfeidhm aige.

44DD

Le IFRS 17, arna eisiúint i mBealtaine 2017, leasaíodh míreanna 3, 8 agus 29 agus scriosadh mír 30. Le leasuithe ar IFRS 17, arna n-eisiúint i Meitheamh 2020, leasaíodh mír 3 a thuilleadh. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 17 á chur i bhfeidhm aige.

44EE

Le Athchóiriú ar Thagarmharc Ráta Úis, arna eisiúint i mí Mheán Fómhair 2019, lenar leasaíodh IFRS 9, IAS 39 agus IFRS 7, cuireadh míreanna 24H agus 44FF leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé na leasuithe ar IFRS 9 nó IAS 39 i bhfeidhm.

44FF

Sa tréimhse tuairiscithe ina gcuireann eintiteas Athchóiriú ar Thagarmharc Ráta Úis, arna eisiúint i mí Mheán Fómhair 2019, i bhfeidhm den chéad uair, ní cheanglaítear ar eintiteas an fhaisnéis chainníochtúil a cheanglaítear le mír 28(f) de IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta a chur i láthair.

44GG

Le Athchóiriú ar Thagarmharc Ráta Úis – Céim 2, lenar leasaíodh IFRS 9, IAS 39, IFRS 7, IFRS 4 agus IFRS 16, arna n-eisiúint i mí Lúnasa 2020, cuireadh míreanna 24I–24J agus 44HH leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé na leasuithe ar IFRS 9, IAS 39, IFRS 4 nó IFRS 16 i bhfeidhm.

44HH

Sa tréimhse tuairiscithe ina gcuireann eintiteas Athchóiriú ar Thagarmharc Ráta Úis – Céim 2 i bhfeidhm den chéad uair, ní cheanglaítear ar eintiteas an fhaisnéis a cheanglófaí murach sin le mír 28(f) de IAS 8 a nochtadh.

44II

Le Nochtadh Beartas Cuntasaíochta, lena leasaítear IAS 1 agus Ráiteas Cleachtais 2 de chuid IFRS Breithiúnais Ábharthachta a Thabhairt, agus a eisíodh i mí Feabhra 2021, leasaíodh míreanna 21 agus B5. Cuirfidh an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2023 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

AISTARRAINGT IAS 30

45

Cuirtear an IFRS seo in ionad IAS 30 Nochtuithe i Ráitis Airgeadais Banc agus Institiúidí Airgeadais Comhchosúla.

CAIGHDEÁN IDIRNÁISIÚNTA UM THUAIRISCIÚ AIRGEADAIS 8

Deighleoga Oibriúcháin

BUNPHRIONSABAIL

1

Nochtfaidh eintiteas faisnéis chun cur ar a gcumas d’úsáideoirí a chuid ráiteas airgeadais meastóireacht a dhéanamh ar chineál agus ar éifeachtaí airgeadais na ngníomhaíochtaí gnó a mbíonn sé ag gabháil dóibh agus na timpeallachtaí eacnamaíocha ina bhfeidhmíonn sé.

RAON FEIDHME

2

Beidh feidhm ag an IFRS seo maidir le: (a) ráitis airgeadais aonair nó ráitis airgeadais ar leithligh maidir le heintiteas: (i) a dtrádáiltear a ionstraimí fiachais nó cothromais an eintitis ar mhargadh soláthair phoiblí (stocmhalartán sa bhaile nó thar lear nó margadh thar an gcuntar, lena n-áirítear margaí áitiúla agus réigiúnacha); nó (ii) a chomhdaíonn a ráitis airgeadais le coimisiún urrús nó eagraíocht rialaitheach eile, nó atá i mbun an phróisis chun iad a chomhdú amhlaidh, chun críche aon aicme ionstraimí a eisiúint ar mhargadh soláthair phoiblí; agus (b) ráitis airgeadais chomhdhlúite grúpa le máthairchuideachta: (i) a dtrádáiltear a ionstraimí fiachais nó cothromais an eintitis ar mhargadh soláthair phoiblí (stocmhalartán sa bhaile nó thar lear nó margadh thar an gcuntar, lena n-áirítear margaí áitiúla agus réigiúnacha); nó (ii) a chomhdaíonn na ráitis airgeadais chomhdhlúite le coimisiún urrús nó eagraíocht rialaitheach eile, nó atá i mbun an phróisis chun iad a chomhdú amhlaidh, chun críche aon aicme ionstraimí a eisiúint ar mhargadh soláthair phoiblí.

3

I gcás eintitis nach gceanglaítear air an IFRS seo a chur i bhfeidhm agus a roghnaíonn faisnéis a nochtadh maidir le deighleoga nach gcomhlíonann an IFRS seo, ní thabharfaidh sé tuairisc ar an bhfaisnéis mar fhaisnéis deighleoige.

4

Má bhíonn ráitis airgeadais chomhdhlúite máthairchuideachta atá faoi raon feidhme an IFRS seo chomh maith le ráitis airgeadais ar leithligh na máthairchuideachta araon i dtuarascáil airgeadais, ní gá faisnéis dheighleoige a sholáthar ach amháin sna ráitis airgeadais chomhdhlúite.

DEIGHLEOGA OIBRIÚCHÁIN

5

Is comhpháirt d’eintiteas í deighleog oibriúcháin: (a) a dhéanann gníomhaíochtaí gnó ónar féidir léi ioncaim a thuilleamh agus speansais a thabhú (lena n-áirítear ioncaim agus speansais i ndáil le hidirbhearta le comhpháirteanna eile den eintiteas céanna); (b) a dhéanann príomhchinneadóir oibriúcháin an eintitis athbhreithniúchán rialta ar a torthaí oibriúcháin cinntí a ghlacadh faoi shócmhainní lena ndáileadh ar an deighleog agus lena feidhmíocht a mheasúnú; agus (c) dá bhfuil faisnéis airgeadais scoite ar fáil. Féadfaidh deighleog oibriúcháin a bheith ag gabháil do ghníomhaíochtaí gnó dá gcaithfidh sí ioncaim a thuilleamh go fóill, mar shampla, d’fhéadfadh oibríochtaí nuathionscanta a bheith ina ndeighleoga oibriúcháin sula dtuillfidh siad ioncaim.

6

Ní gá gur deighleog oibriúcháin nó cuid de dheighleog oibriúcháin gach cuid d’eintiteas. Mar shampla, d’fhéadfadh sé nach dtuillfeadh ceanncheathrú corparáideach nó roinnt ranna feidhmiúla ioncaim nó d’fhéadfaidís ioncaim a thuilleamh nach bhfuil iontu ach ioncaim atá teagmhasach ar ghníomhaíochtaí an eintitis agus nach deighleoga oibriúcháin a bheadh i gceist leo. Chun críocha an IFRS seo, ní deighleoga oibriúcháin iad pleananna sochair iarfhostaíochta eintitis.

7

Sainaithnítear feidhm leis an téarma ‘príomhchinnteoir oibriúcháin’, ní gá gur bainisteoir ag a bhfuil teideal sonrach a bheadh i gceist leis. Is í an fheidhm sin acmhainní a leithdháileadh ar dheighleoga oibriúcháin eintitis agus measúnú a dhéanamh ar fheidhmíocht dheighleoga oibriúcháin eintitis. Is minic gurb é príomhchinnteoir oibriúcháin eintitis príomhoifigeach feidhmiúcháin nó príomhoifigeach oibriúcháin an eintitis freisin ach d’fhéadfadh sé, mar shampla, gur grúpa stiúrthóirí feidhmiúcháin nó daoine eile a bheadh i gceist leis.

8

I gcás cuid mhaith eintiteas, sainaithnítear go follasach deighleoga oibriúcháin eintitis le trí shaintréith na ndeighleog oibriúcháin ar a dtugtar tuairisc i mír 5. D’fhéadfadh eintiteas tuarascálacha a tháirgeadh, áfach, ina gcuirtear a ghníomhaíochtaí gnó i láthair ar bhealaí éagsúla. Má úsáideann an príomhchinnteoir oibriúcháin níos mó ná tacar amháin d’fhaisnéis deighleoige, d’fhéadfaí tacar aonair comhpháirteanna a shainaithint le fachtóirí eile mar rudaí lena gcuimsítear deighleoga oibriúcháin eintitis, lena n-áirítear an cineál gníomhaíochtaí gnó i ngach comhpháirt, na bainisteoirí atá freagrach astu a bheith ann, agus faisnéis arna cur i láthair don bhord stiúrthóirí.

9

Go ginearálta, bíonn bainisteoir deighleoige ag deighleog oibriúcháin atá freagrach go díreach don phríomhchinnteoir oibriúcháin chun gníomhaíochtaí oibriúcháin, torthaí airgeadais, réamhaisnéisí, nó pleananna don deighleog a phlé agus coinníonn sé teagmháil thráthrialta ar bun leis an bpríomhchinnteoir oibriúcháin. Sainaithnítear feidhm leis an téarma ‘bainisteoir deighleoige’, ní gá gur bainisteoir ag a bhfuil teideal sonrach a bheadh i gceist leis. D’fhéadfadh sé freisin gurb é an príomhchinnteoir oibriúcháin an bainisteoir deighleoige le haghaidh roinnt deighleoga oibriúcháin. D’fhéadfadh sé go mbeadh bainisteoir aonair ina bhainisteoir deighleoige freisin le haghaidh níos mó ná deighleog oibriúcháin amháin. Má tá feidhm ag na saintréithe i mír 5 maidir le níos mó ná tacar amháin comhpháirteanna d’eagraíocht ach nach bhfuil ann ach tacar amháin dá mbíonn bainisteoirí deighleoige freagrach astu, cuimsítear na deighleoga oibriúcháin leis an tacar comhpháirteanna sin.

10

D’fhéadfadh feidhm a bheith ag na saintréithe i mír 5 maidir le dhá thacar comhpháirteanna nó níos mó a bheadh ag forluí agus dá bhfuil bainisteoirí freagrach ina leith. Tagraítear don struchtúr sin go minic mar fhoirm maitríse eagraíochta. Mar shampla, i roinnt eintitis, tá roinnt bainisteoirí freagrach as línte difriúla táirgí agus seirbhíse ar fud an domhain, ach tá bainisteoirí eile freagrach as limistéir geografacha shonracha. Déanann an príomhchinnteoir oibriúcháin athbhreithniú tráthrialta ar thorthaí oibriúcháin an dá thacar comhpháirteanna araon, agus bíonn faisnéis airgeadais ar fáil maidir le gach ceann. Sa chás sin, cinnfidh an t-eintiteas cén tacar comhpháirteanna lena gcuimsítear na deighleoga oibriúcháin trí thagairt a dhéanamh don phríomhphrionsabal.

DEIGHLEOGA INTUARASCÁLA

11

Tuairisceoidh eintiteas faisnéis ar leithligh maidir le gach deighleog oibriúcháin: (a) a sainaithníodh i gcomhréir le míreanna 5-10 nó le torthaí ar dhá cheann nó níos mó de na deighleoga sin a chomhiomlánú i gcomhréir le mír 12; agus (b) a sháraíonn na tairseacha cainníochtúla i mír 13. Sonraítear i míreanna 14-19 cásanna eile ina dtuairisceofar faisnéis ar leithligh maidir le deighleog oibriúcháin.

Critéir chomhiomlánaithe

12

Is minic a thaispeántar feidhmíocht airgeadais fhadtéarmach chomhchosúil le deighleoga oibriúcháin má tá saintréithe eacnamaíocha comhchosúla acu. Mar shampla, bheadh coinne le meán-ollchorrlaigh fhadtéarmacha chomhchosúla le haghaidh dhá dheighleog oibriúcháin dá mba chomhchosúil a gcuid saintréithe eacnamaíocha. Féadfar dhá dheighleog oibriúcháin nó níos mó a chomhiomlánú i ndeighleog oibriúcháin aonair má tá an comhiomlánú comhsheasmhach le príomhphrionsabal an IFRS seo, má tá saintréithe eacnamaíocha comhchosúla acu, agus má tá na deighleoga comhchosúil lena chéile i ngach ceann de na bealaí seo a leanas: (a) cineál na dtáirgí agus na seirbhísí; (b) cineál na bpróiseas táirgthe; (c) an cineál nó an aicme custaiméara dá gcuid táirgí agus seirbhísí; (d) na modhanna a úsáideadh chun a gcuid táirgí a dháileadh nó chun a gcuid seirbhísí a sholáthar; agus (e) más infheidhme, an cineál timpeallachta rialaithí, mar shampla, baincéireacht, árachas nó fóntais phoiblí.

Tairseacha cainníochtúla

13

Tuairisceoidh eintiteas ar leithligh ar fhaisnéis maidir le deighleog oibriúcháin a chomhlíonann aon cheann de na tairseacha cainníochtúla seo a leanas: (a) A ioncam tuairiscithe, lena n-áirítear díolacháin le custaiméirí seachtracha agus díolacháin idirdheighleoige nó aistrithe, atá 10 % nó níos má den ioncam comhcheangailte, inmheánach agus seachtrach, de gach deighleog oibriúcháin. (b) Tá an dearbhmhéid dá bhrabús nó caillteanas tuairiscithe 10 % nó níos mó ná an suim is mó, i ndearbhmhéid, den dá mhéid seo (i) an brabús comhcheangailte tuairiscithe de gach deighleog oibriúcháin nach raibh caillteanas á thuairisciú acu agus (ii) an caillteanas comhcheangailte tuairiscithe de gach deighleog oibriúcháin a thuairiscigh caillteanas. (c) Tá a shócmhainní 10 % nó níos mó de na shócmhainní comhcheangailte uile de gach deighleog oibriúcháin. Féadfar deighleoga oibriúcháin nach gcomhlíonann aon cheann de na tairseacha cainníochtúla a mheas mar a bheith intuairiscithe, agus iad a nochtadh ar leithligh, má chreideann an bhainistíocht go mbeadh an fhaisnéis faoin deighleog úsáideach d’úsáideoirí na ráiteas airgeadais.

14

Ní fhéadfaidh eintiteas faisnéis maidir le deighleoga oibriúcháin nach gcomhlíonann na tairseacha cainníochtúla a chomhcheangal le faisnéis maidir le deighleoga oibriúcháin eile nach gcomhlíonann na tairseacha cainníochtúla chun deighleog intuarascála a tháirgeadh ach amháin má tá saintréithe eacnamaíocha comhchosúla ag na deighleoga oibriúcháin agus má chomhroinneann siad tromlach de na critéir chomhiomlánaithe atá liostaithe i mír 12.

15

Má chuimsítear leis an ioncam seachtrach iomlán arna thuairisciú le deighleoga oibriúcháin níos lú ná 75 faoin gcéad d’ioncam an eintitis, sainaithneofar deighleoga oibriúcháin breise mar dheighleoga intuarascála (fiú mura gcomhlíonann siad na critéir i mír 13) go dtí go ndéanfar 75 faoin gcéad ar a laghad d’ioncam an eintitis a áireamh i ndeighleoga intuarascála.

16

Faisnéis faoi ghníomhaíochtaí eile gnó agus deighleoga oibriúcháin nach bhfuil intuairiscithe, déanfar iad a chomhcheangal agus a nochtadh i gcatagóir ‘gach deighleog eile’ ar leithligh ó mhíreanna réitigh eile sna réitigh a cheanglaítear le mír 28. Tabharfar tuairisc ar fhoinsí an ioncaim atá áirithe sa chatagóir ‘gach deighleog eile’.

17

Má thugann an bhainistíocht breithiúnas go bhfuil tábhacht leanúnach le deighleog oibriúcháin arna sainaithint mar dheighleog intuarascála sa tréimhse díreach roimhe, leanfar ag tuairisciú ar leithligh faoi fhaisnéis maidir leis an deighleog sin sa tréimhse reatha fiú mura gcomhlíonann sí na critéir maidir le cumas intuarascála i mír 13.

18

Má shainaithnítear deighleog oibriúcháin mar dheighleog intuarascála sa tréimhse reatha i gcomhréir leis na tairseacha cainníochtúla, déanfar sonraí deighleoige le haghaidh réamhthréimhse arna gcur ar fáil chun críocha comparáideacha a athlua chun léiriú a thabhairt ar an deighleog intuarascála mar dheighleog ar leithligh, fiú mura chomhlíon an deighleog sin na critéir maidir le cumas intuarascála i mír 13 sa réamhthréimhse, mura bhfuil an fhaisnéis is gá ar fáil agus mura mbeadh an costas chun í a fhorbairt iomarcach.

19

D’fhéadfadh teorainn phraiticiúil a bheith ar líon na ndeighleog intuarascála a nochtann eintiteas ar leithligh thar mar a d’fhéadfadh faisnéis deighleoige chun bheith ró-mhionsonraithe. Cé nár cinneadh aon teorainn bheacht, de réir mar a ghabhann an líon deighleog is intuarascála i gcomhréir le míreanna 13-18 os cionn 10, ba cheart don eintiteas machnamh a dhéanamh ar cé acu ar sroicheadh nó nár sroicheadh teorainn phraiticiúil.

NOCHTADH

20

Nochtfaidh eintiteas faisnéis chun cur ar a gcumas d’úsáideoirí a chuid ráiteas airgeadais meastóireacht a dhéanamh ar chineál agus ar éifeachtaí airgeadais na ngníomhaíochtaí gnó a mbíonn sé ag gabháil dóibh agus na timpeallachtaí eacnamaíocha ina bhfeidhmíonn sé.

21

Chun éifeacht a thabhairt don phrionsabal i mír 20, nochtfaidh eintiteas na nithe seo a leanas maidir le gach tréimhse dá gcuirtear ráiteas ar ioncam cuimsitheach i láthair: (a) faisnéis ghinearálta mar a thuairiscítear i mír 22; (b) faisnéis maidir le brabús nó caillteanas deighleoige arna dtuairisciú, lena n-áirítear ioncaim agus speansais shonraithe a áirítear i mbrabús nó caillteanas deighleoige tuairiscithe, sócmhainní deighleoige, dliteanais deighleoige agus bunús an tomhais, mar a thuairiscítear i míreanna 23-27; agus (c) réitigh iomlána na n-ioncam deighleoige, an bhrabúis nó an chaillteanais deighleoige tuairiscithe, sócmhainní deighleoige, dliteanais deighleoige agus míreanna deighleoige ábhartha eile le méideanna comhfhreagracha an eintitis mar a thuairiscítear i mír 28. Réitigh maidir leis na méideanna sa ráiteas ar an staid airgeadais le haghaidh deighleoga intuarascála chuig na méideanna i ráiteas an eintitis ar an staid airgeadais, ceanglaítear iad sin le haghaidh gach dáta ar a gcuirtear ráiteas ar an staid airgeadais i láthair. Déanfar faisnéis le haghaidh réamhthréimhsí a athlua faoi mar a thuairiscítear i míreanna 29 agus 30.

Faisnéis ghinearálta

22

Nochtfaidh eintiteas an fhaisnéis ghinearálta seo a leanas: (a) na fachtóirí a úsáidtear chun deighleoga intuairiscithe an eintitis a aithint, lena n-áirítear bonn an eagrúcháin (mar shampla, cibé ar roghnaigh an bhainistíocht an t-eintiteas a eagrú timpeall ar dhifríochtaí i dtáirgí agus seirbhísí, limistéir gheografacha, timpeallachtaí rialála nó meascán fachtóirí agus cibé an ndearnadh na deighleoga oibriúcháin a chomhiomlánú nó nach ndearnadh); (aa) na breithiúnais arna ndéanamh ag an mbainistíocht maidir leis na critéir chomhiomlánaithe i mír 12 a chur i bhfeidhm. Áirítear leis sin tuairisc ghairid ar na deighleoga oibriúcháin a rinneadh a chomhiomlánú ar an mbealach sin agus na táscairí eacnamaíocha a ndearnadh measúnú orthu chun a chinneadh go bhfuil saintréithe eacnamaíocha comhchosúla i gcoiteann ag na deighleoga oibriúcháin comhiomlánaithe; agus (b) cineálacha táirgí agus seirbhísí óna bhfaigheann gach deighleog intuairiscithe a ioncam.

Faisnéis maidir le brabús nó caillteanas, sócmhainní agus dliteanais

23

Tabharfaidh eintiteas tuairisc ar thomhas brabúis nó caillteanais maidir le gach deighleog intuarascála. Tabharfaidh eintiteas tuairisc ar thomhas na sócmhainní agus na ndliteanas iomlán le haghaidh gach deighleog intuarascála má sholáthraítear méideanna den sórt sin go tráthrialta don phríomhchinnteoir oibriúcháin. Nochtfaidh eintiteas na nithe a leanas freisin maidir le gach deighleog intuarascála má áirítear na méideanna sonraithe sa tomhas ar bhrabús nó caillteanas deighleoige arna athbhreithniú ag an bpríomhchinnteoir oibriúcháin, nó a sholáthraítear go tráthrialta ar bhealach eile don phríomhchinnteoir oibriúcháin fiú mura bhfuil sé áirithe sa tomhas sin ar bhrabús nó caillteanas deighleoige: (a) ioncaim ó chustaiméirí seachtracha; (b) ioncaim ó idirbhearta le deighleoga oibriúcháin eile de chuid an eintitis chéanna; (c) ioncam úis; (d) speansas úis; (e) dímheas agus amúchadh; (f) míreanna ábhartha ioncaim agus speansais arna nochtadh i gcomhréir le mír 97 de IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais (arna athbhreithniú in 2007); (g) leas an eintitis i mbrabús nó caillteanas comhlach agus comhfhiontar ar a dtugtar cuntas le modh an chothromais; (h) speansas cáin ioncaim nó ioncam; agus (i) míreanna neamhairgid ábhartha seachas dímheas agus amúchadh. Tabharfaidh eintiteas tuairisc ar ioncam úis ar leithligh ó speansas úis maidir le gach deighleog intuarascála mura dtagann tromlach d’ioncaim na deighleoige ó ús agus mura mbíonn an príomhchinnteoir oibriúcháin ag brath go príomha ar ghlanioncam úis chun measúnú a dhéanamh ar fheidhmíocht na deighleoige agus chun cinntí a dhéanamh maidir le hacmhainní a bheidh le leithdháileadh ar an deighleog. Sa chás sin, féadfaidh eintiteas tuairisc a thabhairt ar ioncam na deighleoige sin ó ús glan ar a speansas úis agus a nochtadh go ndearna sé amhlaidh.

24

Nochtfaidh eintiteas na nithe a leanas maidir le gach deighleog intuarascála má tá na méideanna sonraithe áirithe sa tomhas ar shócmhainní deighleoige arna n-athbhreithniú ag an bpríomhchinnteoir oibriúcháin nó arna soláthar go tráthrialta ar shlí eile don phríomhchinnteoir oibriúcháin, fiú mura bhfuil siad áirithe sa tomhas ar shócmhainní deighleoige: (a) an méid infheistíochta i gcomhlaigh agus i gcomhfhiontair a dtugtar cuntas orthu le modh an chothromais; agus (b) na méideanna breiseanna ar shócmhainní neamhreatha (48) seachas ionstraimí airgeadais, sócmhainní cánach iarchurtha, glansócmhainní sochair shainithe (féach IAS 19 Sochair Fostaithe) agus cearta a eascraíonn faoi chonarthaí árachais.

TOMHAS

25

Is éard a bheidh i méid gach míre deighleoige a thuairisceofar an tomhas a thuairisceofar don phríomhchinnteoir oibriúcháin chun cinntí a dhéanamh maidir le hacmhainní a leithdháileadh ar an deighleog agus chun measúnú a dhéanamh ar a feidhmíocht. Ní dhéanfar coigeartuithe agus díothú arna ndéanamh le linn do ráitis airgeadais eintitis a bheith á n-ullmhú agus leithdháiltí d’ioncaim, speansais, agus gnóthachain nó caillteanais a áireamh chun brabús nó caillteanas tuairiscithe deighleoige a chinneadh ach amháin má tá siad áirithe sa tomhas ar bhrabús nó caillteanas na deighleoige arna úsáid ag an bpríomhchinnteoir oibriúcháin. Mar an gcéanna, ní dhéanfar ach amháin na sócmhainní agus dliteanais sin atá áirithe sna tomhais ar shócmhainní na deighleoige agus ar dhliteanais na deighleoige a bhíonn in úsáid ag an bpríomhchinnteoir oibriúcháin a thuairisciú maidir leis an deighleog sin. Má leithdháiltear méideanna ar bhrabús nó caillteanas tuairiscithe deighleoige, sócmhainní nó dliteanais, leithdháilfear na méideanna sin ar bhonn réasúnach.

26

Mura n-úsáideann an príomhchinnteoir oibriúcháin ach tomhas amháin ar bhrabús nó caillteanas deighleoige oibriúcháin, déanfar sócmhainní na deighleoige nó dliteanais na deighleoige chun measúnú a dhéanamh ar fheidhmíocht deighleoige agus chun an bealach le hacmhainní a leithdháileadh a chinneadh, déanfar brabús nó caillteanas, sócmhainní agus dliteanais deighleoige a thuairisciú ag na tomhais sin. Má úsáideann an príomhchinnteoir oibriúcháin níos mó ná tomhas amháin ar bhrabús nó caillteanas deighleoige oibriúcháin, ar shócmhainní na deighleoige nó ar dhliteanais na deighleoige, is éard a bheidh sna tomhais a thuairisceofar iad sin a chreideann an bhainistíocht a chinntear i gcomhréir leis na prionsabail tomhais is comhsheasmhaí leo siúd a úsáidtear chun na méideanna comhfhreagracha a thomhas i ráitis airgeadais an eintitis.

27

Soláthróidh eintiteas míniú ar na tomhais ar bhrabús nó caillteanas deighleoige, ar shócmhainní deighleoige agus ar dhliteanais deighleoige maidir le gach deighleog intuarascála. Nochtfaidh eintiteas an méid a leanas ar a laghad: (a) bunús na cuntasaíochta maidir le haon idirbheart idir deighleoga intuarascála; (b) cineál aon difríochta idir na tomhais ar bhrabúis nó caillteanais na deighleoige intuarascála agus brabús nó caillteanas an eintitis roimh speansas cáin ioncaim nó ioncam agus oibríochtaí scortha (mura léir é ó na réitigh ar a dtugtar tuairisc i mír 28). D’fhéadfaí a áireamh leis na difríochtaí sin beartais chuntasaíochta agus beartais chun costais a thabhaítear go lárnach a leithdháileadh ar costais iad atá riachtanach chun tuiscint a fháil ar an bhfaisnéis faoin deighleog arna tuairisciú; (c) cineál aon difríochta idir na tomhais ar shócmhainní na ndeighleog intuarascála agus ar shócmhainní an eintitis (mura léir é ó na réitigh ar a dtugtar tuairisc i mír 28). D’fhéadfaí a áireamh leis na difríochtaí sin beartais chuntasaíochta agus beartais chun sócmhainní a leithdháileadh, sócmhainní arna n-úsáid go comhpháirteach agus atá riachtanach chun tuiscint a fháil ar an bhfaisnéis faoin deighleog arna tuairisciú; (d) cineál aon difríochta idir na tomhais ar dhliteanais na ndeighleog intuarascála agus ar dhliteanais an eintitis (mura léir é ó na réitigh ar a dtugtar tuairisc i mír 28). D’fhéadfaí a áireamh leis na difríochtaí sin beartais chuntasaíochta agus beartais chun sócmhainní a leithdháileadh, sócmhainní arna n-úsáid go comhpháirteach agus atá riachtanach chun tuiscint a fháil ar an bhfaisnéis faoin deighleog arna tuairisciú; (e) cineál aon athraithe ó réamhthréimhsí ar na modhanna tomhais a úsáidtear chun brabús nó caillteanas arna thuairisciú i leith deighleoige a chinneadh agus an éifeacht, más ann di, a bhí ag na hathruithe sin ar thomhas brabúis nó caillteanais deighleoige; (f) cineál agus éifeacht aon leithdháileadh neamhshiméadrach ar dheighleoga intuarascála. Mar shampla, d’fhéadfadh eintiteas speansas dímheasa a leithdháileadh ar dheighleog gan na sócmhainní in-dímheasa gaolmhara a leithdháileadh ar an deighleog sin.

Réitigh

28

Soláthróidh eintiteas réitigh ar na nithe a leanas ar fad: (a) iomlán d’ioncaim na ndeighleog intuarascála le hioncam an eintitis; (b) iomlán thomhais na ndeighleog intuarascála ar bhrabús nó caillteanas le brabús nó caillteanas an eintitis roimh chaiteachas cánach (ioncam cánach) agus oibríochtaí scortha. I gcás ina leithdháileann eintiteas míreanna amhail caiteachas cánach (ioncam cánach) ar dheighleoga intuarascála, áfach, féadfaidh an t-eintiteas iomlán thomhais na ndeighleog ar bhrabús nó caillteanas a réiteach le brabús nó caillteanas an eintitis i ndiaidh na míreanna sin; (c) iomlán shócmhainní na ndeighleog intuarascála ar shócmhainní an eintitis má thuairiscítear sócmhainní na deighleoige i gcomhréir le mír 23; (d) iomlán dhliteanais na ndeighleog intuarascála ar dhliteanais an eintitis má thuairiscítear dliteanais na deighleoige i gcomhréir le mír 23; (e) iomlán mhéideanna na ndeighleog intuarascála maidir le gach mír ábhartha faisnéise eile arna nochtadh don mhéid chomhfhreagrach don eintiteas. Aithneofar gach mír réitigh ábhartha eile ar leithligh agus tabharfar tuairisc orthu. Mar shampla, méid gach coigeartú ábhartha is gá chun brabús nó caillteanas na deighleoige intuarascála a réiteach le brabús nó caillteanas an eintitis a eascraíonn as beartais difriúla cuntasaíochta, aithneofar ar leithligh iad agus tabharfar tuairisc ar leithligh orthu.

Athshonrú faisnéise a tuairiscíodh roimhe

29

Má athraíonn eintiteas struchtúr a eagrúcháin inmheánaigh ar bhealach a fhágann go dtiocfaidh athrú ar chomhdhéanamh a dheighleoga intuarascála, déanfar an fhaisnéis chomhfhreagrach le haghaidh tréimhsí níos luaithe, lena n-áirítear idirthréimhsí, a athshonrú mura bhfuil an fhaisnéis ar fáil agus i gcás ina mbeadh an costas chun é a fhorbairt iomarcach. An cinneadh maidir le cé acu atá nó nach bhfuil an fhaisnéis ar fáil agus cé acu a bheadh nó nach mbeadh an costas chun í a fhorbairt iomarcach, déanfar an cinneadh sin le haghaidh gach míre nochta aonair. Tar éis athrú ar chomhdhéanamh a dheighleoga intuarascála, nochtfaidh eintiteas cé acu a athshonraigh nó nár athshonraigh sé na míreanna comhfhreagracha d’fhaisnéis deighleoige le haghaidh tréimhsí níos luaithe.

30

Má d’athraigh eintiteas struchtúr a eagrúcháin inmheánaigh ar bhealach a fhágann go dtagann athrú ar chomhdhéanamh a dheighleoga intuarascála agus mura ndéantar faisnéis deighleoige le haghaidh tréimhsí níos luaithe, lena n-áirítear idirthréimhsí, a athshonrú chun léiriú a thabhairt ar an athrú, nochtfaidh an t-eintiteas sa bhliain ina dtarlaíonn an t-athrú faisnéis deighleoige don tréimhse reatha ar bhonn an tseanbhunúis agus an bhunúis nua deighilte, mura bhfuil an fhaisnéis is gá ar fáil agus i gcás ina mbeadh an costas chun í a fhorbairt iomarcach.

NOCHTUITHE AR FUD EINTITS

31

Beidh feidhm ag míreanna 32-34 maidir le gach eintiteas atá faoi réir an IFRS seo, lena n-áirítear na heintitis sin a bhfuil deighleog intuarascála aonair acu. Níl gníomhaíochtaí gnó roinnt eintiteas eagraithe ar bhonn na ndifríochtaí i dtáirgí agus i seirbhísí gaolmhara nó ar bhonn na ndifríochtaí i limistéir gheografacha oibríochtaí. Féadfaidh deighleoga intuarascála eintitis den sórt sin tuairisc a thabhairt ar ioncaim ó raon leathan táirgí agus seirbhísí atá difriúil go bunúsach, nó féadfaidh níos mó ná ceann dá dheighleoga intuarascála na táirgí agus na seirbhísí céanna a sholáthar go bunúsach. Mar an gcéanna, féadfaidh deighleoga intuarascála eintitis sócmhainní a shealbhú i limistéir gheografacha difriúla agus tuairisc a thabhairt ar ioncaim ó chustaiméirí i limistéir gheografacha difriúla, nó féadfaidh níos mó ná ceann dá dheighleoga intuarascála feidhmiú sa limistéar geografach céanna. Ní sholáthrófar faisnéis a cheanglaítear le míreanna 32-34 ach amháin mura soláthraíodh í mar chuid den fhaisnéis ar dheighleog intuarascála a cheanglaítear leis an IFRS seo.

Faisnéis faoi tháirgí agus seirbhísí

32

Tabharfaidh eintiteas tuairisc ar na hioncaim ó chustaiméirí seachtracha le haghaidh gach táirge agus seirbhíse, nó gach grúpa táirgí agus seirbhísí comhchosúla, mura bhfuil an fhaisnéis ar fáil agus i gcás ina mbeadh an costas chun í a fhorbairt iomarcach, agus sa chás sin nochtfar an méid sin. Beidh na méideanna ioncam a thuairisceofar bunaithe ar an bhfaisnéis airgeadais a úsáidtear chun ráitis airgeadais an eintitis a chur le chéile.

Faisnéis faoi limistéir gheografacha

33

Tabharfaidh eintiteas tuairisc ar an bhfaisnéis gheografach a leanas, mura bhfuil an fhaisnéis is gá ar fáil agus i gcás ina mbeadh an costas chun í a fhorbairt iomarcach: (a) ioncaim ó chustaiméir(í) seachtracha atá (i) inchurtha i leith thír shainchónaithe an eintitis agus (ii) inchurtha i leith gach tíre eachtraí san iomlán óna ndíorthaíonn an t-eintiteas ioncaim. Más ioncaim ábhartha iad ioncaim ó chustaiméirí seachtracha atá inchurtha i leith tír eachtrach aonair, nochtfar na hioncaim sin ar leithligh. Nochtfaidh eintiteas an bunús maidir le hioncaim ó chustaiméirí seachtracha a shannadh do thíortha aonair; (b) sócmhainní neamhreatha (49) seachas ionstraimí airgeadais, sócmhainní cánach iarchurtha, sócmhainní sochair iarfhostaíochta, agus cearta a eascraíonn as conarthaí árachais (i) atá suite i dtír shainchónaithe an eintitis agus (ii) atá suite i ngach tír eachtrach san iomlán ina bhfuil sócmhainní á sealbhú ag an eintiteas. Más sócmhainní ábhartha iad sócmhainní i dtír eachtrach aonair, nochtfar na sócmhainní sin ar leithligh. Beidh na méideanna a dtabharfar tuairisc orthu bunaithe ar an bhfaisnéis airgeadais a úsáidtear chun ráitis airgeadais an eintitis a chur le chéile. Mura bhfuil an fhaisnéis is gá ar fáil agus go mbeadh an costas chun í a fhorbairt iomarcach, nochtfar an méid sin. Féadfaidh eintiteas, in éineacht leis an bhfaisnéis a cheanglaítear leis an mír seo, fo-iomlána d’fhaisnéis gheografach maidir le grúpaí tíortha a sholáthar.

Faisnéis faoi chustaiméirí tábhachtacha

34

Soláthróidh eintiteas faisnéis faoin méid atá sé ag brath ar a chustaiméirí tábhachtacha. Más ionann ioncaim ó idirbhearta ag a bhfuil custaiméir seachtrach amháin agus 10 faoin gcéad nó níos mó d’ioncaim eintitis, nochtfaidh an t-eintiteas an méid sin, méid iomlán na n-ioncam ó gach custaiméir den sórt sin, agus aitheantas na deighleoige nó na ndeighleog lena dtabharfar tuairisc ar na hioncaim. Ní gá don eintiteas aitheantas custaiméara thábhachtaigh a nochtadh nó méid na n-ioncam a thuairiscíonn gach deighleog ón gcustaiméir sin. Chun críocha an IFRS seo, measfar gur custaiméir aonair grúpa eintiteas is eol d’eintiteas tuairiscithe a bheith faoi rialú comhchoiteann. Is gá breithiúnas a ghlacadh, áfach, chun measúnú a dhéanamh ar cé acu a meastar nó nach meastar gur custaiméir aonair é rialtas (lena n-áirítear gníomhaireachtaí rialtais agus comhlachtaí comhchosúla bídís ina gcomhlachtaí áitiúla, náisiúnta nó idirnáisiúnta) agus eintitis is eol don eintiteas tuairiscithe a bheith faoi rialú an rialtais sin. Agus measúnú á dhéanamh air sin, measfaidh an t-eintiteas tuairiscithe méid an chomhtháthaithe eacnamaíoch idir na heintitis sin.

AISTRIÚ AGUS DÁTA ÉIFEACHTACH

35

Cuirfidh eintiteas an IFRS seo i bhfeidhm ina ráitis airgeadais bhliantúla le haghaidh tréimhsí dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an IFRS seo i bhfeidhm ina ráitis airgeadais le haghaidh tréimhse roimh an 1 Eanáir 2009, nochtfaidh sé an méid sin.

35A

Le Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí Aibreáin 2009, leasaíodh mír 23. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2010 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

36

Faisnéis deighleoige le haghaidh blianta roimhe seo a thuairiscítear mar fhaisnéis chomparáideach don bhliain tosaigh cur i bhfeidhm (lena n-áirítear cur i bhfeidhm an leasaithe ar mhír 23 arna dhéanamh i mí Aibreáin 2009), déanfar é a athshonrú ionas go mbeidh sé comhréireach le ceanglais an IFRS seo, mura bhfuil an fhaisnéis is gá ar fáil agus i gcás ina mbeadh an costas chun í a fhorbairt iomarcach.

36A

Le IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) leasaíodh an téarmaíocht a úsáideadh ar fud IFRSanna. Ina theannta sin leasaíodh mír 23(f) leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

36B

Le IAS 24 Nochtuithe Páirtithe Gaolmhara (arna athbhreithniú in 2009) leasaíodh mír 34 le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2011 nó dá éis. Má chuireann eintiteas IAS 24 (arna athbhreithniú in 2009) i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, cuirfidh sé an leasú ar mhír 34 i bhfeidhm le haghaidh na tréimhse níos luaithe sin.

36C

Le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla ar IFRSanna 2010–2012, arna eisiúint i mí na Nollag 2013, leasaíodh míreanna 22 agus 28. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Iúil 2014 nó dá éis sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

AISTARRAINGT IAS 14

37

Gabhann an IFRS seo in ionad IAS 14 Tuairisciú Deighleoige.

CAIGHDEÁN IDIRNÁISIÚNTA UM THUAIRISCIÚ AIRGEADAIS 9

Ionstraimí airgeadais

CAIBIDIL 1   Cuspóir

1.1

Is é is cuspóir don chaighdeán seo prionsabail a bhunú le haghaidh tuairisciú airgeadais sócmhainní airgeadais agus dliteanas airgeadais lena gcuirfear faisnéis ábhartha agus áisiúil i láthair d’úsáideoirí ráiteas airgeadais don mheasúnú a dhéanfaidh siad ar na méideanna, ar uainiú agus ar an éiginnteacht a bhaineann le sreafaí airgid todhchaí eintitis.

CAIBIDIL 2   Raon feidhme

2.1

Cuirfidh na heintitis uile an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir leis na cineálacha uile d’ionstraimí airgeadais seachas: (a) na leasanna sin i bhfochuideachtaí, i gcomhlaigh agus i gcomhfhiontair a ndéantar cuntasaíocht orthu i gcomhréir le IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite, IAS 27 Ráitis Airgeadais ar Leithligh nó IAS 28 Infheistíochtaí i gComhlaigh agus i gComhfhiontair. I roinnt cásanna, áfach, ceanglaítear nó ceadaítear le IFRS 10, IAS 27 nó IAS 28 ar eintiteas cuntas a choinneáil ar leas i bhfochuideachta, i gcomhlach nó i gcomhfhiontar i gcomhréir le roinnt de na ceanglais sa Chaighdeán nó leo ar fad. Cuirfidh eintitis an Caighdeán seo i bhfeidhm freisin maidir le díorthaigh ar leas i bhfochuideachta, i gcomhlach nó i gcomhfhiontar mura gcomhlíonann an díorthach an sainmhíniú ar ionstraim chothromais an eintitis in IAS 32 Ionstraimí Airgeadais: Cur i Láthair. (b) cearta agus oibleagáidí faoi léasanna dá bhfuil feidhm ag IFRS 16 Léasanna. Mar sin féin: (i) suimeanna infhaighte um léas airgeadais (i.e. glaninfheistíochtaí i léasanna airgeadais) agus suimeanna infhaighte um léas oibriúcháin arna n-aithint ag léasóir, tá siad faoi réir cheanglais dí-aitheanta agus lagaithe an Chaighdeáin seo; (ii) dliteanais léasa arna n-aithint ag léasóir, tá siad faoi réir na gceanglas dí-aitheanta i mír 3.3.1 den Chaighdeán seo; agus (iii) díorthaigh atá leabaithe i léasanna, tá siad faoi réir na gceanglas maidir le díorthaigh leabaithe den Chaighdeán seo. (c) cearta agus oibleagáidí fostóirí faoi phleananna sochair fostaithe, a bhfuil feidhm ag IAS 19 Sochair Fostaithe maidir leo. (d) ionstraimí airgeadais arna n-eisiúint ag an eintiteas a chomhlíonann an sainmhíniú ar ionstraim chothromais in IAS 32 (lena n-áirítear céadroghanna ar stoc agus barántais) nó a gceanglaítear iad a aicmiú mar ionstraim chothromais i gcomhréir le míreanna 16A agus 16B nó míreanna 16C agus 16D de IAS 32. Cuirfidh sealbhóir ionstraimí cothromais den sórt sin an Caighdeán sin i bhfeidhm áfach maidir leis na hionstraimí sin, mura gcomhlíonann siad an eisceacht in (a). (e) cearta agus oibleagáidí a eascraíonn ó chonradh infheistíochta mar a shainmhínítear in IFRS 17 Conarthaí Árachais, nó conradh infheistíochta le gnéithe rannpháirtíochta discréide faoi raon feidhme IFRS 17. Mar sin féin, tá feidhm ag an gCaighdeán seo maidir leis an méid seo a leanas: (i) díorthaigh atá leabaithe i gconarthaí faoi raon feidhme IFRS 17, mura bhfuil na díorthaigh féin ina gconarthaí faoi raon feidhme IFRS 17. (ii) comhchodanna infheistíochta atá deighilte ó chonarthaí faoi raon feidhme IFRS 17, má éilítear deighilt den sórt sin le IFRS 17, mura bhfuil an chomhchuid infheistíochta dheighilte ina conradh infheistíochta le gnéithe rannpháirtíochta discréide faoi raon feidhme IFRS 17. (iii) cearta agus oibleagáidí de chuid eisitheora faoi chonarthaí árachais lena gcomhlíontar an sainmhíniú ar chonradh ráthaíochta airgeadais. Mar sin féin, má dhearbhaigh eisitheoir conarthaí ráthaíochta airgeadais go sainráite roimhe sin go measann sé go bhfuil na conarthaí sin ina gconarthaí árachais agus gur úsáid sé cuntasaíocht is infheidhme maidir le conarthaí árachais, féadfaidh an t-eisitheoir a roghnú an Caighdeán seo nó IFRS 17 a chur i bhfeidhm maidir leis na conarthaí ráthaíochta airgeadais sin (féach míreanna B2.5–B2.6). Féadfaidh an t-eisitheoir an rogha sin a dhéanamh le conradh, ach tá an rogha i gcás gach conartha neamh-inchúlghairthe. (iv) cearta agus oibleagáidí de chuid eintitis ar ionstraimí airgeadais iad a eascraíonn faoi chonarthaí cárta creidmheasa, nó faoi chonarthaí comhchosúla lena ndéantar foráil maidir le socruithe creidmheasa nó íocaíochta, a eisíonn eintiteas lena gcomhlíontar an sainmhíniú ar chonradh árachais ach a eisiatar le mír 7(h) de IFRS 17 ó raon feidhme IFRS 17. Mar sin féin, más rud é, agus sa chás seo amháin, gur téarma conarthach ionstraime airgeadais den sórt sin an cumhdach árachais, deighealfaidh an t-eintiteas an chomhchuid ar leithligh sin agus cuirfidh sé IFRS 17 i bhfeidhm maidir léi (féach mír 7(h) de IFRS 17). (v) cearta agus oibleagáidí de chuid eintitis ar ionstraimí airgeadais iad a eascraíonn faoi chonarthaí árachais a eisíonn eintiteas lena dteorannaítear an cúiteamh i leith imeachtaí árachaithe don mhéid a éilítear ar bhealach eile chun oibleagáid an tsealbhóra polasaí a cruthaíodh leis gconradh a shocrú, má roghnaíonn an t-eintiteas, i gcomhréir le mír 8A de IFRS 17, IFRS 9 seachas IFRS 17 a chur i bhfeidhm maidir leis na conarthaí sin. (f) aon chonradh réamhcheaptha idir faighteoir agus scairshealbhóir atá ag díol chun faighteán a cheannach nó a dhíol a leanfaidh comhcheangal gnó as faoi raon feidhme IFRS 3 Comhcheangail Ghnó ar dháta éadála sa todhchaí. Níor cheart do théarma an chonartha réamhcheaptha tréimhse réasúnach is gá de ghnáth chun aon formheas is gá a fháil a shárú agus chun an t-idirbheart a thabhairt i gcrích. (g) gealltanais iasachta seachas na gealltanais iasachta sin a dtugtar tuairisc orthu i mír 2.3. Cuirfidh eisitheoir na ngealltanas iasachta ceanglais lagaithe an Chaighdeáin seo i bhfeidhm áfach maidir le gealltanais iasachta nach bhfuil murach sin faoi raon feidhme an Chaighdeáin seo. Chomh maith leis sin, tá gach gealltanas iasachta faoi réir cheanglais dí-aitheanta an Chaighdeáin seo. (h) ionstraimí airgeadais, conarthaí agus oibleagáidí faoi idirbhearta íocaíochta scairbhunaithe a bhfuil feidhm ag IFRS 2 Íocaíocht Scairbhunaithe maidir leo, seachas conarthaí faoi raon feidhme mhíreanna 2.4–2.7 den Chaighdeán seo dá bhfuil feidhm ag an gCaighdeán seo. (i) cearta i ndáil le híocaíochtaí chun aisíocaíocht a thabhairt don eintiteas de bharr caiteachais a cheanglaítear air a dhéanamh chun dliteanas a íoc, a aithníonn sé mar sholáthar i gcomhréir le IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha, nó dár aithin sé, i dtréimhse níos luaithe, soláthar i gcomhréir le IAS 37 ina leith. (j) cearta agus oibleagáidí faoi raon feidhme IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí ar ionstraimí airgeadais iad, ach amháin iad siúd ina sonraítear in IFRS 15 go bhfuil cuntas orthu i gcomhréir leis an gCaighdeán seo.

2.2

Cuirfear ceanglais lagaithe an Chaighdeáin seo i bhfeidhm ar na cearta sin ina sonraítear in IFRS 15 go dtugtar cuntas orthu i gcomhréir leis an gCaighdeán seo chun gnóthachain nó caillteanais lagaithe a aithint.

2.3

Tá na gealltanais iasachta seo a leanas faoi raon feidhme an Chaighdeáin: (a) gealltanais iasachta arna n-ainmniú ag an eintiteas mar dhliteanais airgeadais ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas (féach mír 4.2.2). Eintiteas ag a bhfuil cleachtas roimhe seo na sócmhainní a leanann as a ghealltanais iasachta a dhíol gairid tar éis tionscnaimh, cuirfidh sé an Caighdeán seo i bhfeidhm ar a ghealltanais iasachta uile san aicme chéanna. (b) gealltanais iasachta ar féidir iad a shocrú glan in airgead tirim nó trí bhíthin ionstraim airgeadais eile a sholáthar nó a eisiúint. Is díorthaigh iad na gealltanais iasachta sin. Ní mheastar go bhfuil gealltanas iasachta socraithe díreach mar gheall go n-íoctar an iasacht amach i dtráthchodanna (mar shampla, iasacht mhorgáiste i gcomhair tógála a íoctar amach i dtráthchodanna i gcomhréir le dul chun cinn na tógála). (c) gealltanais chun iasacht a sholáthar ar ráta úis faoi bhun rátaí an mhargaidh (féach mír 4.2.1(d)).

2.4

Cuirfear an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir leis na conarthaí sin chun ítim neamhairgeadais a cheannach nó a dhíol ar féidir a nglanluach a shocrú in airgead tirim nó in ionstraim airgeadais eile, nó trí ionstraimí airgeadais a mhalartú, amhail is dá mba ionstraimí airgeadais iad na conarthaí, cé is moite de chonarthaí a rinneadh agus a leantar de bheith arna sealbhú chun ítim neamhairgeadais a fháil nó a sholáthar i gcomhréir leis na ceanglais cheannaigh, díola nó úsáide a bhfuil coinne ag an eintiteas leo. Cuirfear an Caighdeán seo i bhfeidhm, áfach, maidir leis na conarthaí a ainmníonn eintiteas a bheith arna dtomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir le mír 2.5.

2.5

Conradh chun mír neamhairgeadais a cheannach nó a dhíol, ar mír í is féidir a shocrú glan in airgead tirim nó trí bhíthin ionstraim airgeadais eile, nó trí ionstraimí airgeadais a mhalartú, amhail agus gur ionstraim airgeadais a bhí sa chonradh, féadfar an conradh sin a ainmniú go neamh-inchúlghairthe mar chonradh atá á dtomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas fiú má rinneadh é chun mír neamhairgeadais a fháil nó a sholáthar i gcomhréir le ceanglais an eintitis maidir le ceannach, díol nó úsáid. Níl an t-ainmniú sin ar fáil ach amháin ag tráth tionscanta an chonartha agus má dhíothaítear nó má laghdaítear go suntasach neamhréir aitheantais leis (dá dtagraítear mar ‘neamhréir cuntasaíochta’ uaireanta) a d’eascródh murach sin de bharr nár aithníodh an conradh mar gheall é a bheith eisiata ó raon feidhme an Chaighdeáin seo (féach mír 2.4).

2.6

Tá bealaí éagsúla ann inar féidir conradh chun mír neamhairgeadais a cheannach nó a dhíol a shocrú in airgead tirim glan nó in ionstraim airgeadais eile nó trí ionstraimí airgeadais a mhalartú. Áirítear orthu sin: (a) nuair a cheadaíonn téarmaí an chonartha do cheachtar páirtí an glanluach a shocrú in airgead tirim nó in ionstraim airgeadais eile nó trí ionstraimí airgeadais a mhalartú; (b) nuair nach bhfuil sé sainráite i dtéarmaí an chonartha gur féidir an glanluach a shocrú in airgead tirim nó in ionstraim airgeadais eile, nó trí ionstraimí airgeadais a mhalartú, ach nuair atá sé de chleachtas ag an eintiteas a bheith ag socrú glanluach conarthaí comhchosúla in airgead tirim nó in ionstraim airgeadais eile, nó trí ionstraimí airgeadais a mhalartú (bíodh sin leis an gcontrapháirtí, trí chonarthaí fritháirimh a dhéanamh, nó tríd an gconradh a dhíol sula bhfeidhmítear é nó sula dtéann sé i léig); (c) nuair atá sé de chleachtas ag an eintiteas, i gcás conarthaí comhchosúla, a bheith ag glacadh le seachadadh na sócmhainne foluití agus á díol laistigh de thréimhse ghearr tar éis a soláthair chun brabús a ghiniúint as luaineachtaí gearrthéarmacha sa phraghas nó i gcorrlach an déileálaí; agus (d) nuair is féidir an mhír neamhairgeadais atá faoi réir an chonartha a chomhshó go héasca ina hairgead tirim. Conradh a bhfuil feidhm ag (b) nó (c) maidir leis, ní dhéantar é chun an mhír neamhairgeadais a fháil nó a sholáthar i gcomhréir leis na ceanglais cheannaigh, díola nó úsáide a bhfuil coinne ag an eintiteas leo agus tagann sé faoi raon feidhme an Chaighdeáin seo dá réir sin. Conarthaí eile a bhfuil feidhm ag mír 2.4 maidir leo, déantar meastóireacht orthu chun a chinneadh cé acu is amhlaidh nó nach amhlaidh a rinneadh iad agus a leantar de bheith arna sealbhú chun an mhír neamhairgeadais a fháil nó a sholáthar i gcomhréir leis na ceanglais cheannaigh, díola nó úsáide a bhfuil coinne ag an eintiteas leo agus, dá réir sin, cé acu a thagann nó nach dtagann siad faoi raon feidhme an Chaighdeáin seo.

2.7

Céadrogha gheallta chun mír neamhairgeadais a cheannach nó a dhíol ar féidir a glanluach a shocrú in airgead tirim nó in ionstraim airgeadais eile, nó trí ionstraimí airgeadais a mhalartú, i gcomhréir le míreanna 2.6(a) nó 2.6(d), tagann sí faoi raon feidhme an Chaighdeáin seo. Ní féidir conradh den sórt sin a dhéanamh chun an mhír neamhairgeadais a fháil nó a sholáthar i gcomhréir leis na ceanglais cheannaigh, díola nó úsáide a bhfuil coinne ag an eintiteas leo.

CAIBIDIL 3   Aitheantas agus dí-aithint

3.1   AITHEANTAS TOSAIGH

3.1.1

Aithneoidh eintiteas sócmhainn airgeadais nó dliteanas airgeadais ina ráiteas ar an staid airgeadais i gcás ina mbeidh an t-eintiteas mar pháirtí i bhforálacha conarthacha na hionstraime, agus an uair sin amháin (féach míreanna B3.1.1 agus B3.1.2). Nuair a thugann eintiteas aitheantas do shócmhainn airgeadais den chéad uair, aicmeoidh sé í i gcomhréir le míreanna 4.1.1–4.1.5 agus tomhaisfidh sé í i gcomhréir le míreanna 5.1.1–5.1.3. Nuair a thugann eintiteas aitheantas do dhliteanas airgeadais den chéad uair, aicmeoidh sé é i gcomhréir le míreanna 4.2.1 agus 4.2.2 agus tomhaisfidh sé é i gcomhréir le mír 5.1.1.

Gnáthcheannach nó gnáthdhíolachán sócmhainní airgeadais

3.1.2

Déanfar gnáthcheannach nó gnáthdhíolachán sócmhainní airgeadais a aithint agus a dhí-aithint, de réir mar is infheidhme, ag úsáid cuntasaíocht dáta trádála nó cuntasaíocht dáta socraíochta (féach míreanna B3.1.3–B3.1.6).

3.2   DÍ-AITHINT SÓCMHAINNÍ AIRGEADAIS

3.2.1

I ráitis airgeadais chomhdhlúite, cuirtear mír 3.2.2–3.2.9, mír B3.1.1, mír B3.1.2 agus míreanna B3.2.1–B3.2.17 i bhfeidhm ar leibhéal comhdhlúite. Dá bhrí sin, déanann eintiteas comhdhlúthú ar dtús ar gach fochuideachta i gcomhréir le IFRS 10 agus ansin cuireann sé na míreanna sin i bhfeidhm ar an ngrúpa a bheidh ann dá thoradh sin.

3.2.2

Sula ndéanfar meastóireacht ar cé acu atá nó nach bhfuil, agus a mhéid atá nó nach bhfuil dí-aithint iomchuí faoi mhíreanna 3.2.3–3.2.9, cinneann eintiteas cibé acu ar cheart nó nár cheart na míreanna sin a chur i bhfeidhm ar chuid de shócmhainn airgeadais (nó ar chuid de ghrúpa sócmhainní airgeadais comhchosúla) nó ar shócmhainn airgeadais (nó ar ghrúpa sócmhainní airgeadais comhchosúla) ina iomláine, mar a leanas. (a) Cuirtear míreanna 3.2.3–3.2.9 i bhfeidhm ar chuid de shócmhainn airgeadais (nó ar chuid de ghrúpa sócmhainní airgeadais comhchosúla) má chomhlíonann an chuid atá á breithniú le dí-aithint ceann de na trí choinníoll seo a leanas agus é sin amháin. (i) Cuimsítear leis an gcuid sreafaí airgid arna n-aithint go sonrach ó shócmhainn airgeadais (nó grúpa sócmhainní airgeadais comhchosúla). Mar shampla, i gcás ina ndéanann eintiteas STRIP ráta úis trína bhfaigheann an contrapháirtí an ceart maidir leis na sreafaí airgid úis ach nach bhfaigheann sé an ceart maidir leis na príomhshreafaí airgid ó ionstraim fiachais, cuirtear míreanna 3.2.3–3.2.9 i bhfeidhm ar na sreafaí airgid úis. (ii) Ní chuimsítear leis an gcuid seo ach amháin sciar iomlán comhréireach (pro rata) de na sreafaí airgid ó shócmhainn airgeadais (nó grúpa sócmhainní airgeadais comhchosúla). Mar shampla, i gcás ina ndéanann eintiteas comhshocrú trína bhfaigheann an contrapháirtí na cearta maidir le sciar 90 faoin gcéad de shreafaí airgid uile ionstraim fiachais, cuirtear míreanna 3.2.3–3.2.9 i bhfeidhm ar 90 faoin gcéad de na sreafaí airgid sin. Má tá níos mó ná contrapháirtí amháin ann, ní cheanglaítear ar gach contrapháirtí sciar comhréireach a bheith aige de na sreafaí airgid ar choinníoll go bhfuil sciar atá go hiomlán comhréireach ag an eintiteas aistritheach. (iii) Cuimsítear leis an gcuid sciar iomlán comhréireach (pro rata) amháin de shreafaí airgid arna n-aithint go sonrach ó shócmhainn airgeadais (nó grúpa sócmhainní airgeadais comhchosúla). Mar shampla, i gcás ina ndéanann eintiteas comhshocrú trína bhfaigheann an contrapháirtí na cearta ar 90 faoin gcéad sciar de shreafaí airgid úis ó shócmhainn airgeadais, cuirtear míreanna 3.2.3–3.2.9 i bhfeidhm ar 90 faoin gcéad de na sreafaí airgid úis sin. Má tá níos mó ná contrapháirtí amháin ann, ní cheanglaítear ar gach contrapháirtí sciar comhréireach a bheith aige de na sreafaí airgid arna n-aithint go sonrach ar choinníoll go bhfuil sciar atá go hiomlán comhréireach ag an eintiteas aistritheach. (b) I ngach cás eile, cuirtear míreanna 3.2.3–3.2.9 i bhfeidhm ar an tsócmhainn airgeadais ina hiomláine (nó ar an ngrúpa sócmhainní airgeadais comhchosúla ina n-iomláine). Mar shampla, i gcás ina n-aistríonn eintiteas (i) na cearta maidir leis an gcéad nó an 90 faoin gcéad deiridh de na bailiúcháin in airgead tirim ó shócmhainn airgeadais (nó grúpa sócmhainní airgeadais), nó (ii) na cearta maidir le 90 faoin gcéad de na sreafaí airgid ó ghrúpa suimeanna infhaighte, ach soláthraíonn sé ráthaíocht an ceannaitheoir a chúiteamh as aon chaillteanas creidmheasa suas go dtí 8 faoin gcéad de phríomhshuim na suimeanna infhaighte, cuirtear míreanna 3.2.3–3.2.9 i bhfeidhm ar an tsócmhainn airgeadais (nó ar ghrúpa sócmhainní airgeadais comhchosúla) ina hiomláine. I míreanna 3.2.3–3.2.12, tagraíonn an téarma ‘sócmhainn airgeadais’ do chuid de shócmhainn airgeadais (nó cuid de ghrúpa sócmhainní airgeadais comhchosúla) arna aithint in (a) thuas nó, murach sin, sócmhainn airgeadais (nó grúpa sócmhainní airgeadais comhchosúla) ina hiomláine.

3.2.3

Déanfaidh eintiteas sócmhainn airgeadais a dhí-aithint más rud é, agus sna cásanna seo amháin: (a) téann na cearta conarthacha ar shreafaí airgid ón sócmhainn airgeadais in éag (b) aistríonn sé an tsócmhainn airgeadais mar a leagtar amach i mír 3.2.4 agus mír 3.2.5 agus cáilíonn an t-aistriú le haghaidh dí-aitheanta i gcomhréir le mír 3.2.6. (Féach mír 3.1.2 le haghaidh gnáthdhíolachán ar shócmhainní airgeadais.)

3.2.4

Aistríonn eintiteas a shócmhainn airgeadais más rud é, agus sna cásanna seo amháin: (a) má aistríonn sé na cearta conarthacha chun sreafaí airgid na sócmhainne airgeadais a fháil, nó (b) má choinníonn sé na cearta conarthacha chun sreafaí airgid na sócmhainne airgeadais a fháil, ach gabhann sé oibleagáid chonarthach na sreafaí airgid a íoc d’fhaighteoir amháin nó níos mó i gcomhshocrú a chomhlíonann na coinníollacha i mír 3.2.5.

3.2.5

I gcás ina gcoinníonn eintiteas na cearta conarthacha ar shreafaí airgid ó shócmhainn airgeadais (an ‘tsócmhainn bhunaidh’), ach má ghlacann sé oibleagáid chonarthach chun na sreafaí airgid a íoc le heintiteas amháin nó níos mó (na ‘faighteoirí ar deireadh’), caitheann an t-eintiteas leis an idirbheart mar aistriú de shócmhainn airgeadais i gcás, agus sa chás sin amháin, ina gcomhlíontar na trí choinníoll a leanas ar fad. (a) Níl aon oibleagáid ar an eintiteas méideanna a íoc d’fhaighteoirí ar deireadh mura mbailíonn sé méideanna coibhéiseacha ón tsócmhainn bhunaidh. Maidir le réamhíocaíochtaí gearrthéarmacha de chuid an eintitis leis an gceart chun aisghabháil iomlán a fháil den mhéid arna n-iasachtú móide ús fabhraithe de réir rátaí an mhargaidh, ní sháraíonn siad an coinníoll sin. (b) Cuireann na téarmaí de chonradh an aistrithe toirmeasc ar an eintiteas an tsócmhainn bhunaidh a dhíol nó a chur i ngeall seachas mar urrús do na faighteoirí ar deireadh don oibleagáid maidir le sreafaí airgid a íoc leo. (c) Tá oibleagáid ag an eintiteas aon sreafaí airgid a bhailíonn sé ar son na bhfaighteoirí ar deireadh a íoc amach gan mhoill ábhartha. Ina theannta sin, níl an t-eintiteas i dteideal ath-infheistiú a dhéanamh ar shreafaí airgid den sórt sin, seachas d’infheistíochtaí in airgead tirim nó i ngar-airgead (mar a mhínítear in IAS 7 Ráiteas ar Shreafaí Airgid) le linn na gearrthréimhse socraíochta ón dáta bailithe gó dtí dáta na híocaíochta do na faighteoirí ar deireadh a éilítear, agus ús a thuilltear ar infheistíochtaí den sórt sin a thabhairt do na faighteoirí ar deireadh.

3.2.6

I gcás ina n-aistríonn eintiteas sócmhainn airgeadais (féach mír 3.2.4), déanfaidh sé meastóireacht ar a mhéid a choinníonn sé rioscaí agus luaíochtaí úinéireachta na sócmhainne airgeadais. Sa chás seo: (a) má aistríonn an t-eintiteas go substaintiúil na rioscaí agus luaíochtaí uile a ghabhann le húinéireacht na sócmhainne airgeadais, déanfaidh an t-eintiteas sócmhainn airgeadais a dhí-aithint agus ar leithligh déanfaidh sé aon cheart nó oibleagáid arna chruthú nó arna choinneáil san aistriú a aithint mar shócmhainní nó dliteanais. (b) má choinníonn an t-eintiteas go substaintiúil rioscaí agus luaíochtaí úinéireachta na sócmhainne airgeadais, leanfaidh an t-eintiteas leis an tsócmhainn airgeadais a aithint. (c) mura ndéanann an t-eintiteas go substaintiúil rioscaí agus luaíochtaí úinéireachta na sócmhainne airgeadais uile a aistriú ná a choinneáil, cinnfidh an t-eintiteas cibé ar choinnigh nó nár choinnigh sé rialú ar an tsócmhainn airgeadais. Sa chás seo: (i) murar choinnigh an t-eintiteas rialú air, déanfaidh sé an tsócmhainn airgeadais a dhí-aithint agus ar leithligh déanfaidh sé aon cheart agus oibleagáid arna chruthú nó arna choinneáil san aistriú a aithint mar shócmhainní nó dliteanais. (ii) má choinnigh an t-eintiteas rialú air, leanfaidh sé an tsócmhainn airgeadais a aithint a mhéid a bheidh an t-eintiteas ag leanúint de bheith páirteach sa tsócmhainn airgeadais (féach mír 3.2.16).

3.2.7

Déanann meastóireacht ar aistriú de rioscaí agus luaíochtaí (féach mír 3.2.6) trí chomparáid a dhéanamh ar neamhchosaint an eintitis, roimh an aistriú agus ansin i ndiaidh an aistrithe, ar an inathraitheacht sna méideanna agus uainiú ghlansreafaí airgid na sócmhainne arna haistriú. Tá na rioscaí agus luaíochtaí úinéireachta uile de shócmhainn airgeadais coinnithe ag eintiteas mura n-athraíonn go suntasach a neamhchosaint don athraitheacht i luach láithreach na nglansreafaí airgid amach anseo ón tsócmhainn airgeadais mar thoradh ar an aistriú (e.g. mar gheall gur dhíol an t-eintiteas sócmhainn airgeadais atá faoi réir comhaontaithe chun í a cheannach ar ais ar phraghas seasta nó ar an bpraghas díola móide brabús iasachtóra). Tá na rioscaí agus luaíochtaí úinéireachta de shócmhainn airgeadais uile go substaintiúil aistrithe ag eintiteas mura bhfuil neamhchosaint d’athraitheacht den sórt sin suntasach go fóill i ndáil le hathraitheacht iomlán i luach láithreach na nglansreafaí airgid amach anseo atá bainteach leis an tsócmhainn airgeadais (e.g. mar gheall gur dhíol an t-eintiteas sócmhainn airgeadais faoi réir céadrogha amháin chun a í a cheannach ar ais ar a luach cóir ag an am athcheannaigh nó go bhfuil sciar atá go hiomlán comhréireach de na sreafaí airgid ó shócmhainn airgeadais, atá níos mó, i gcomhshocrú dea-mhéine, amhail iasacht fho-rannpháirtíocht, a chomhlíonann na coinníollacha i mír 3.2.5).

3.2.8

Go minic, beidh sé soiléir an é go bhfuil nó nach bhfuil na rioscaí agus luaíochtaí úinéireachta uile aistrithe nó coinnithe ag an eintiteas agus ní bheidh aon ghá le aon ríomhann a dhéanamh. I gcásanna eile, beidh gá le ríomhanna agus comparáid a dhéanamh ar risíochtaí an eintitis maidir le hathraitheacht ar luach láithreach na nglansreafaí airgid amach anseo roimh an aistriú agus ansin i ndiaidh an aistrithe. Déantar na ríomhanna agus an comparáid trí ráta úis margaidh iomchuí atá i bhfeidhm faoi láthair a úsáid mar ráta lascaine. Déantar gach athraitheacht d’fhéadfadh a bheith i nglansreafaí airgid go réasúnach a mheas, le níos mó béime ar na torthaí a bhfuil seans níos mó ann go dtarlóidh siad.

3.2.9

Cibé acu atá nó nach bhfuil rialú ag an eintiteas fós (féach mír 3.2.6(c)) den tsócmhainn aistrithe ag brath ar chumas an aistrí an tsócmhainn a dhíol. Má tá an cumas praiticiúil ag an aistrí an tsócmhainn a dhíol ina hiomláine le tríú páirtí neamhghaolmhar agus go bhfuil siad ina ann an cumas sin a fheidhmiú go haontaobhach agus gan an gá le srianta breise a chur i bhfeidhm ar an aistriú, níl rialú coinnithe ag an eintiteas. I ngach cás eile, tá rialú coinnithe ag an eintiteas.

Aistrithe atá i dteideal dí-aitheantais

3.2.10

Má aistríonn eintiteas sócmhainn airgeadais in aistriú atá i dteideal dí-aitheantais ina hiomláine agus coinníonn sé an ceart an tsócmhainn airgeadais sin a sheirbhísiú ar tháille, aithneoidh sé sócmhainn sheirbhísithe nó dliteanas seirbhísithe don chonradh seirbhísithe sin. Mura bhfuil coinne leis go gcúiteoidh an táille a gheofar an t-eintiteas go leormhaith as an seirbhísiú a dhéanamh, aithneofar dliteanas seirbhísithe don oibleagáid sheirbhísithe ar a luach cóir. Má tá coinne leis go gcúiteoidh an táille a gheofar an t-eintiteas go leormhaith as an seirbhísiú a dhéanamh, aithneofar sócmhainn sheirbhísithe as an gceart seirbhísithe ar mhéid a chinntear ar bhonn leithdháileadh de shuim ghlanluacha sócmhainní na sócmhainne airgeadais níos mó i gcomhréir le mír 3.2.13.

3.2.11

Má dhí-aithnítear, mar thoradh ar aistriú, sócmhainn airgeadais ina hiomláine ach go dtagann as an aistriú sin sócmhainn airgeadais nua a fháil ag an eintiteas nó dliteanas airgeadais nua, nó dliteanas seirbhísithe, a ghlacadh, aithneoidh an t-eintiteas an tsócmhainn airgeadais nua, dliteanas airgeadais nó dliteanas seirbhísithe ar luach cóir.

3.2.12

Ar dhí-aithint de shócmhainn airgeadais ina hiomláine, an difríocht idir: (a) an tsuim ghlanluacha (a thomhaistear ar an dáta dí-aitheanta) agus (b) an chomaoin arna fáil (lena n-áirítear aon sócmhainn nua faighte lúide aon dliteanas nua a ghlacadh) aithneofar i mbrabús nó i gcaillteanas.

3.2.13

Má tá an tsócmhainn aistrithe mar chuid de shócmhainn airgeadais níos mó (e.g. i gcás ina n-aistríonn eintiteas sreafaí airgid úis atá mar chuid d’ionstraim fiachais, féach mír 3.2.2(a)) agus go gcáilíonn an chuid a aistríodh do dhí-aithint ina hiomláine, déanfar suim ghlanluacha roimhe seo na sócmhainne airgeadais níos mó leithdháileadh idir an chuid a leanann de bheith aitheanta agus an chuid a dhí-aithnítear, ar bhonn luachanna cóir coibhneasta na gcodanna sin ar an dáta aistrithe. Chun na críche seo, caithfear leis an tsócmhainn seirbhísithe arna choinneáil mar chuid a leanann de bheith aitheanta. An difríocht idir: (a) an tsuim ghlanluacha (a thomhaistear ar an dáta dí-aitheanta) a leithdháileadh don chuid arna dí-aithint agus (b) an chomaoin arna fáil don chuid arna dhí-aithint (lena n-áirítear aon sócmhainn nua arna fháil lúide aon dliteanas arna ghlacadh) aithneofar i mbrabús nó i gcaillteanas.

3.2.14

I gcás ina ndéanann eintiteas leithdháileadh ar an suim ghlanluacha roimhe sin de shócmhainn airgeadais níos mó idir an chuid a leanann de bheith aitheanta agus an chuid arna dhí-aithint, is gá tomhas a dhéanamh ar luach cóir na coda a leanann de bheith aitheanta. I gcás ina bhfuil taithí ag an eintiteas codanna a dhíol atá cosúil leis an gcuid a leanann de bheith aitheanta nó go bhfuil idirbhearta margaidh ann do chodanna den sórt sin, tugann praghsanna le déanaí d’idirbhearta iarbhír an meastachán is fearr dá luach cóir. I gcás nach bhfuil praghsanna luaite nó idirbhearta margaidh le déanaí chun tacú le luach cóir na coda a leanann de bheith aitheanta, is é is an meastachán is fearr den difríocht idir luach cóir na sócmhainne airgeadais níos mó ina hiomláine agus an chomaoin a fuarthas ón aistrí don chuid a dhí-aithnítear.

Aistrithe nach bhfuil i dteideal dí-aitheantais

3.2.15

Mura dtagann dí-aitheantas mar thoradh ar aistriú mar gheall go bhfuil rioscaí agus luaíochtaí úinéireachta uile na sócmhainne arna haistriú coinnithe ag an eintiteas, leanfaidh an t-eintiteas an tsócmhainn arna haistriú a aithint mar dhliteanas airgeadais don chomaoin arna fáil. I dtréimhsí ina dhiaidh sin, aithneoidh an t-eintiteas aon ioncam ón tsócmhainn arna aistriú agus aon chostas arna thabhú ar an dliteanas airgeadais.

Rannpháirtíocht leanúnach i sócmhainní arna aistriú

3.2.16

Mura n-aistríonn ná mura gcoinníonn eintiteas go substaintiúil na rioscaí agus luaíochtaí úinéireachta uile de shócmhainn arna aistriú, agus go gcoinníonn sé rialú ar an sócmhainn arna aistriú, leanann leis an eintiteas an tsócmhainn arna aistriú a aithint a mhéid a bheidh an t-eintiteas ag leanúint de bheith páirteach. Is é is a mhéid a bheidh an t-eintiteas ag leanúint de bheith páirteach ná a mhéid atá sé neamhchosanta d’athruithe ar luach na sócmhainne arna aistriú. Mar shampla: (a) I gcás ina bhfuil rannpháirtíocht leanúnach an eintitis i bhfoirm a dhéanann ráthaíocht ar an sócmhainn arna aistriú, is é méid de rannpháirtíocht leanúnach an eintitis, an méid is ísle (i) de mhéid na sócmhainne agus (ii) den mhéid is mó den chomaoin a fuarthas go bhféadfaidh sé go mbeadh gá ar an eintiteas é a aisíoc (‘an méid ráthaíochta’). (b) I gcás ina bhfuil rannpháirtíocht leanúnach an eintitis i bhfoirm de chéadrogha gheallta nó de chéadrogha ceannaithe (nó iad araon) faoin sócmhainn arna aistriú, is é is rannpháirtíocht leanúnach an eintitis méid na sócmhainne arna haistriú a bhféadfadh eintiteas a athcheannach. Mar sin féin, sa chás ina bhfuil céadrogha gheallta ar dhíol ar shócmhainn arna tomhas ar luach cóir, tá an méid de rannpháirtíocht leanúnach an eintitis teoranta don luach cóir is ísle den tsócmhainn arna haistriú agus den chéadrogha de phraghas feidhmithe (féach mír B3.2.13). (c) I gcás ina bhfuil rannpháirtíocht leanúnach an eintitis i bhfoirm de chéadrogha airgeadsocraithe nó foráil den sórt sin faoin tsócmhainn arna haistriú, déantar méid de rannpháirtíocht leanúnach an eintitis a thomhas ar an mbealach céanna leis na torthaí ar chéadroghanna neamh-airgeadsocraithe mar a leagtar amach thuas in (b).

3.2.17

Nuair a leanann eintiteas de shócmhainn a aithint a mhéid a bheidh an t-eintiteas ag leanúint de bheith páirteach, aithníonn sé dliteanas comhlachtaithe chomh maith. D’ainneoin na gceanglas eile sa Chaighdeán seo, tomhaistear an tsócmhainn arna haistriú agus an dliteanas a bhaineann léi ar bhonn a léiríonn na cearta agus na hoibleagáid atá coinnithe ag an eintiteas. Tomhaistear an dliteanas a bhaineann léi ar bhealach go bhfuil suim ghlanluacha na sócmhainne aistrithe agus an dliteanais a bhaineann léi: (a) costas amúchta na gceart agus na n-oibleagáidí atá i seilbh an eintitis, má dhéantar an tsócmhainn aistrithe a thomhas mar chostas amúchta, nó (b) comhionann le luach cóir na gceart agus na n-oibleagáidí atá i seilbh an eintitis nuair a thomhaistear ar bhonn neamhspleách, má thomhaistear an tsócmhainn aistrithe ar luach cóir.

3.2.18

Leanfaidh an t-eintiteas ag aithint aon ioncam a eascraíonn as an tsócmhainn aistrithe a mhéid a bheidh an t-eintiteas ag leanúint de bheith páirteach agus aithneoidh sé aon chostas a thabhaítear ón dliteanas comhlachaithe.

3.2.19

Chun críche tomhas a dhéanfar amach anseo, cuirtear na hathruithe aitheanta ar luach cóir na sócmhainne aistrithe agus an dliteanais a bhaineann léi san áireamh go comhsheasmhach lena chéile i gcomhréir le mír 5.7.1, agus ní dhéanfar iad a fhritháireamh.

3.2.20

Más rud é nach bhfuil i rannpháirtíocht leanúnach an eintitis ach cuid de shócmhainn airgeadais, (e.g. i gcás ina gcoinníonn eintiteas an céadrogha ar chuid de shócmhainn aistrithe a athcheannach, nó ina gcoinníonn sé leas iarmharach nach gcoinníonn go substaintiúil na rioscaí agus luaíochtaí úinéireachta uile agus go gcoinníonn an t-eintiteas rialú air), déanann an t-eintiteas leithdháileadh ar shuim glanluacha na sócmhainne airgeadais idir an chuid lena leanann sé a aithint faoi rannpháirtíocht leanúnach, agus leis an gcuid nach n-aithníonn sé a thuilleadh ar bhonn luachanna córa coibhneasta na gcodanna sin ar dháta an aistrithe. Chun na críche sin, tá feidhm ag na ceanglais ó mhír 3.2.14. An difríocht idir: (a) an tsuim ghlanluacha (a thomhaistear ar dháta an dí-aitheanta) a leithdháileadh ar an gcuid nach n-aithnítear a thuilleadh agus (b) an chomaoin a fuarthas don chuid nach n-aithnítear a thuilleadh aithneofar i mbrabús nó i gcaillteanas.

3.2.21

Má thomhaistear an tsócmhainn aistrithe ar chostas amúchta, níl feidhm leis an rogha sa Chaighdeán seo chun dliteanas airgeadais a ainmniú ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas ar an dliteanas lena mbaineann.

Na haistrithe uile

3.2.22

Má leanann sócmhainn aistrithe de bheith aitheanta, ní dhéanfar an tsócmhainn agus an dliteanas lena mbaineann a fhritháireamh. Mar an gcéanna, ní dhéanfaidh an t-eintiteas aon ioncam a eascraíonn as an tsócmhainn aistrithe le haon chostas a thabhú ón dliteanas comhlachaithe (féach mír 42 de IAS 32).

3.2.23

Má sholáthraíonn aistreoir comhthaobhacht neamhairgid (amhail fiachas nó ionstraimí cothromais) don aistrí, tá cuntasaíocht don chomhthaobhacht ag an aistreoir agus an aistrí ag brath ar cibé an bhfuil nó nach bhfuil an ceart ag an aistrí chun an chomhthaobhacht a dhíol nó a athghealladh agus cibé an bhfuil nó nach bhfuil mainneachtain déanta ag an aistreoir. Coinneoidh an t-aistreoir agus an t-aistrí cuntas ar an gcomhthaobhacht mar a leanas: (a) Má tá an ceart ag an aistrí de bhun conartha nó custaim comhthaobhacht a dhíol nó a athghealladh, ansin déanfaidh an t-aistreoir athaicmiú ar an tsócmhainn ina ráiteas maidir le riocht airgeadais (e.g. mar shócmhainn ar iasacht, ionstraimí cothromais atá curtha i ngeall nó athcheannach infhaighte) ar leithligh ó shócmhainní eile. (b) Má dhíolann an t-aistrí comhthaobhacht atá curtha i ngeall dó, aithneoidh sé na fáltais ón díolachán agus dliteanas a thomhaistear ar luach cóir le haghaidh a oibleagáid chun comhthaobhacht a thabhairt ar ais. (c) I gcás mhainneachtain an aistreora faoi na téarmaí den chonradh agus nach bhfuil siad i dteideal an chomhthaobhacht a fhuascailt a thuilleadh, déanfaidh sé an chomhthaobhacht a dhí-aithint, agus aithneoidh an t-aistrí an chomhthaobhacht mar a shócmhainn a thomhaistear ar dtús ar luach cóir nó, má tá an chomhthaobhacht díolta acu cheana féin, déanfaidh sé a oibleagáid chun an chomhthaobhacht a thabhairt ar ais a dhí-aithint. (d) Seachas mar a dhéantar foráil dó in (c), leanfaidh an t-aistreoir ar aghaidh ag coinneáil na comhthaobhachta mar shócmhainn, agus ní dhéanfaidh an t-aistrí an chomhthaobhacht a aithint mar chomhthaobhacht.

3.3   DLITEANAIS AIRGEADAIS A DHÍ-AITHINT

3.3.1

Bainfidh an t-eintiteas sócmhainn airgeadais (nó cuid de shócmhainn airgeadais) óna ráiteas maidir le riocht airgeadais i gcás, agus sa chás sin amháin, go múchtar é – i.e. nuair a théann an oibleagáid a shonraítear sa chonradh árachais in éag nó nuair a urscaoiltear nó nuair a chuirtear an oibleagáid sin ar ceal.

3.3.2

Coinneofar cuntas ar mhalartú idir iasachtaí reatha agus iasachtóir d’ionstraimí fiachais le téarmaí atá difriúil go leor mar mhúchadh den bhun-dliteanas airgeadais agus d’aitheantas de dhliteanas airgeadais nua. Mar an gcéanna, maidir le modhnú substaintiúil ar théarmaí dliteanas airgeadais reatha nó cuid de (cibé an bhfuil nó nach bhfuil sé inchurtha le deacracht airgeadais an fhéichiúnaí) coinneofar cuntas air mar mhúchadh den bhun-dliteanas airgeadais agus d’aitheantas de dhliteanas airgeadais nua.

3.3.3

Déanfar an difríocht idir an tsuim ghlanluacha de dliteanas airgeadais (nó cuid de dhliteanas airgeadais) múchta nó aistrithe go dtí páirtí eile agus an chomaoin íoctha, lena n-áirítear aon sócmhainní neamhairgid aistrithe nó dliteanais ghafa, a aithint i mbrabús nó caillteanas.

3.3.4

I gcás ina n-athcheannaíonn eintiteas cuid de dhliteanas airgeadais, déanfaidh an t-eintiteas suim ghlanluacha roimhe sin an dliteanais airgeadais a leithdháileadh idir an chuid a leanann de bheith aitheanta agus an chuid atá dí-aitheanta de bhun luachanna cóir coibhneasta na gcodanna sin ar dháta an athcheannaigh. Déanfar an difríocht idir (a) an tsuim ghlanluacha a leithdháiltear don chuid dí-aitheanta agus (b) an chomaoin íoctha, lena n-áirítear aon sócmhainní neamhairgid aistrithe nó dliteanais ghafa, a aithint i mbrabús nó caillteanas don chuid dí-aitheanta.

3.3.5

Oibríonn eintitis áirithe ciste infheistíochta, cibé acu go hinmheánach nó go seachtrach, lena soláthraítear sochair d’infheisteoirí arna gcinneadh le haonaid sa chiste agus aithníonn siad dliteanais airgeadais i leith na méideanna atá le híoc leis na hinfheisteoirí sin. Ar an mbealach céanna, eisíonn eintitis áirithe grúpaí conarthaí árachais le gnéithe rannpháirtíochta dírí agus sealbhaíonn na heintitis sin na hítimí forluiteacha. I gcistí nó in ítimí forluiteacha áirithe den sórt sin áirítear dliteanas airgeadais an eintitis (mar shampla, banna corparáide arna eisiúint). D’ainneoin na gceanglas eile sa Chaighdeán seo maidir le dliteanais airgeadais a dhí-aithint, féadfaidh eintiteas a roghnú gan a dhliteanas airgeadais a dhí-aithint, rud a áirítear i gciste den sórt sin nó atá ina ítim fhorluiteach nuair a dhéanann an t-eintiteas, agus sa chás seo amháin, a dhliteanas airgeadais a athcheannach chun an gcríoch sin. Ina ionad sin, féadfaidh an t-eintiteas a roghnú leanúint de chuntas a choinneáil ar an ionstraim sin mar dhliteanas airgeadais agus cuntas a choinneáil ar an ionstraim athcheannaithe amhail is dá mba rud é gur sócmhainn airgeadais an ionstraim, agus féadfaidh sé í a thomhas ag luach cóirtrí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir leis an gCaighdeán seo. Is rogha neamh-inchúlghairthe an rogha sin agus déantar ar bhonn ionstraim ar ionstraim í. Chun críocha na rogha sin, áirítear i gconarthaí árachais conarthaí infheistíochta le gnéithe rannpháirtíochta discréide. (Féach IFRS 17 le haghaidh téarmaí a úsáidtear sa mhír seo agus a shainmhínítear sa Chaighdeán sin.)

CAIBIDIL 4   Aicmiú

4.1   AICMIÚ SÓCMHAINNÍ AIRGEADAIS

4.1.1

Mura bhfuil feidhm ag mír 4.1.5, déanfaidh eintiteas sócmhainní airgeadais a aicmiú mar shócmhainní airgeadais arna dtomhas ag costas amúchta ina dhiaidh sin, arna dtomhas ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile nó arna dtomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas de bhun: (a) samhail ghnó an eintitis do bhainistiú sócmhainní airgeadais agus (b) saintréithe sreafa airgid conarthacha na sócmhainne airgeadais sin.

4.1.2

Déanfar sócmhainn airgeadais a thomhas ag costas amúchta má chomhlíontar an dá cheann de na coinníollacha a leanas: (a) sealbhaítear an tsócmhainn airgeadais laistigh de shamhail ghnó arb é a cuspóir sócmhainní airgeadais a shealbhú chun sreafaí airgid conarthacha a bhailiú agus (b) eascraíonn sreafaí airgid ar dhátaí sonraithe as téarmaí conarthacha na sócmhainne airgeadais ar íocaíochtaí príomhshuime agus úis ar mhéid na príomhshuime gan íoc amháin atá iontu. Tugann mír B4.1.1–B4.1.26 treoraíocht faoi na coinníollacha seo a chur i bhfeidhm.

4.1.2A

Déanfar sócmhainn airgeadais a thomhas ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile má chomhlíontar an dá cheann de na coinníollacha a leanas: (a) sealbhaítear an tsócmhainn airgeadais laistigh de shamhail ghnó a mbaintear amach a cuspóir trí shreafaí airgid conarthacha a bhailiú agus sócmhainní airgeadais a dhíol agus (b) eascraíonn sreafaí airgid ar dhátaí sonraithe as téarmaí conarthacha na sócmhainne airgeadais ar íocaíochtaí príomhshuime agus úis ar mhéid na príomhshuime gan íoc amháin atá iontu. Tugann mír B4.1.1–B4.1.26 treoraíocht faoi na coinníollacha seo a chur i bhfeidhm.

4.1.3

Chun míreanna 4.1.2(b) agus 4.1.2A(b) a chur i bhfeidhm: (a) is príomhshuim é luach cóir sócmhainní airgeadais tráth na haitheanta tosaigh. Soláthraíonn mír B4.1.7B treoraíocht bhreise maidir le céard atá i gceist le príomhshuim. (b) tá ús comhdhéanta de chomaoin i leith amluach airgid, an riosca creidmheasa a bhaineann leis an bpríomhshuim gan íoc le linn tréimhse ama ar leith agus rioscaí agus costais eile de dheasca iasachtaí, chomh maith le corrlach brabúis. Soláthraíonn mír B4.1.7A agus B4.1.9A–B4.1.9E treoraíocht bhreise faoi céard atá i gceist le hús, lena n-áirítear céard atá i gceist le hamluach airgid.

4.1.4

Déanfar sócmhainn airgeadais a thomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas mura ndéantar í a thomhas ar chostas amúchta i gcomhréir le mír 4.1.2 nó ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 4.1.2A. D’fhéadfadh eintiteas rogha neamh-inchúlghairthe a dhéanamh tráth na haitheanta tosaigh d’infheistíochtaí áirithe in ionstraimí cothromais a thomhaisfí seachas sin ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas chun athruithe ina dhiaidh sin ar luach cóir in ioncam cuimsitheach eile a chur i láthair (féach míreanna 5.7.5–5.7.6).

Rogha maidir le sócmhainní airgeadais a ainmniú ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas

4.1.5

D’ainneoin mhír 4.1.1–4.1.4, féadfaidh eintiteas, tráth na haitheanta tosaigh, sócmhainn airgeadais a ainmniú go neamh-inchúlghairthe amhail a bheith tomhaiste ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas más rud é go ndíothaítear nó go laghdaítear go suntasach leis neamhréireacht tomhais nó aitheanta (dá ngairtear uaireanta ‘neamhréir chuntasaíochta’) a d’eascródh seachas sin ó shócmhainní nó dliteanais a thomhas nó ó ghnóthachain agus caillteanais a aithint ina leith ar bhoinn dhifriúla (féach mír B4.1.29–B4.1.32).

4.2   DLITEANAS AIRGEADAIS A AICMIÚ

4.2.1

Aicmeoidh eintiteas gach dliteanas eile mar shócmhainní airgeadais arna dtomhas ag costas amúchta ina dhiaidh sin, ach amháin: (a) dliteanais airgeadais ag luach cóir trí bhrabús nó caillteanas. Déanfar dliteanais den sórt sin, lena n-áirítear ionstraimí díorthacha atá ina ndliteanais, a thomhas ina dhiaidh sin ar luach cóir. (b) dliteanais airgeadais a eascraíonn i gcás nach bhfuil aistriú de shócmhainn airgeadais i dteideal dí-aitheantais nó i gcás ina bhfuil feidhm ag an gcur chuige maidir le rannpháirtíocht leanúnach. Tá feidhm ag mír 3.2.15 agus 3.2.17. maidir le tomhas a dhéanamh ar dhliteanais airgeadais den sórt sin. (c) conarthaí ráthaíochta airgeadais. Tar éis aitheantas tosaigh, déanfaidh eisitheoir de chonradh den sórt sin (mura bhfuil feidhm ag mír 4.2.1(a) nó (b)) tomhas ina dhiaidh sin ar an luach is airde díobh seo a leanas: (i) méid an lamháltais chaillteanais mar a chinntear i gcomhréir le Roinn 5.5 agus (ii) an méid a aithníodh i dtosach (féach mír 5.1.1) lúide, ii gcás inarb iomchuí, an méid carnach ioncaim a aithnítear i gcomhréir le prionsabail IFRS 15. (d) gealltanais chun iasacht a sholáthar ar ráta úis faoi bhun rátaí an mhargaidh. Déanfaidh eisitheoir de chonradh den sórt sin (mura bhfuil feidhm ag mír 4.2.1(a)) a thomhas ar an luach is airde díobh seo a leanas: (i) méid an lamháltais chaillteanais mar a chinntear i gcomhréir le Roinn 5.5 agus (ii) an méid a aithníodh i dtosach (féach mír 5.1.1) lúide, ii gcás inarb iomchuí, an méid carnach ioncaim a aithnítear i gcomhréir le prionsabail IFRS 15. (e) comaoin theagmhasach aitheanta ag faighteoir i gcomhcheangal gnó lena bhfuil feidhm ag IFRS 3. Déanfar comaoin theagmhasach den sórt sin a thomhas ar luach cóir le hathruithe aitheanta i mbrabús nó caillteanas.

Rogha maidir le dliteanas airgeadais a ainmniú ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas

4.2.2

Féadfaidh eintiteas, tráth na haitheanta tosaigh, dliteanas airgeadais a ainmniú go neamh-inchúlghairthe ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas nuair a cheadaítear le mír 4.3.5, nó nuair a thagann faisnéis níos ábhartha dá bharr, toisc: (a) go ndíothaítear nó go laghdaítear go suntasach leis neamhréireacht tomhais nó aitheanta (dá ngairtear uaireanta mar ‘neamhréir chuntasaíochta’) a d’eascródh dá n-uireasa ó shócmhainní nó dliteanais a thomhas nó ó ghnóthachain agus caillteanais a aithint ina leith ar bhoinn dhifriúla (féach míreanna B4.1.29–B4.1.32); nó (b) go mbainistítear grúpa dliteanas airgeadais nó sócmhainní airgeadais agus go ndéantar a fheidhmíocht a mheastóireacht ar bhonn luacha chóir, i gcomhréir le straitéis bhainistíochta nó infheistíochta dhoiciméadaithe, agus go gcuirtear faisnéis faoin ngrúpa ar fáil go hinmheánach ar an mbonn sin do phríomhphearsanra bainistíochta an eintitis (mar a shainmhínítear in IAS 24 Faisnéis a Nochtadh maidir le Páirtithe Gaolmhara, mar shampla, bord stiúrthóirí agus príomhoifigeach feidhmiúcháin an eintitis (féach mír B4.1.33–B4.1.36).

4.3   DÍORTHAIGH LEABAITHE

4.3.1

Is comhpháirt de chonradh hibrideach é díorthach leabaithe lena n-áirítear freisin óstach neamhdhíorthach–leis an iarmhairt go n-athraíonn roinnt de shreafaí airgid na hionstraime comhcheangailte ar bhealach cosúil le hionstraim dhíorthach aonair. Cruthaíonn díorthach leabaithe roinnt de na sreafaí airgid, nó na sreafaí airgid uile lena mbeadh gá ina mhalairt de chás tríd an gconradh a athrú de réir ráta úis sonraithe, praghas na hionstraime airgeadais, praghas tráchtearraí, an ráta malairte eachtraí, an t-innéacs praghsanna nó rátaí, an rátáil chreidmheasa nó an innéacs creidmheasa, nó athróg eile, ar choinníoll i gcás athróige neamhairgeadais, nach mbaineann an athróg go sonrach le páirtí leis an gconradh. Ionstraim dhíorthach atá ceangailte le hionstraim airgeadais ach atá inaistrithe go conarthach go neamhspleách ar an ionstraim sin, nó ag a bhfuil contrapháirtí difriúil, ní díorthach leabaithe é, ach is ionstraim airgeadais ar leithligh é.

Conarthaí hibrideacha le hóstaigh sócmhainní airgeadais

4.3.2

Má tá óstach i gconradh hibrideach ar sócmhainn é faoi raon feidhme an Chaighdeáin sin, cuirfidh eintiteas na ceanglais i mír 4.1.1–4.1.5 i bhfeidhm ar an gconradh hibrideach ar fad.

Conarthaí hibrideacha eile

4.3.3

Má tá óstach i gconradh hibrideach nach sócmhainn faoi raon feidhme an Chaighdeáin sin é, scarfar díorthach leabaithe ón óstach agus cuirfear san áireamh é mar ionstraim dhíorthach faoin gCaighdeán seo, más rud é, agus sa chás seo amháin: (a) nach bhfuil dlúthbhaint ag na saintréithe eacnamaíocha agus na rioscaí a bhaineann leis an díorthach leabaithe leis na saintréithe eacnamaíocha agus na rioscaí don óstach (féach míreanna B4.3.5 agus B4.3.8); (b) go gcomhlíonfadh ionstraim ar leithligh, ag a bhfuil na téarmaí céanna leis an díorthach leabaithe, an sainmhíniú ar ionstraim dhíorthach; agus (c) nach ndéantar an conradh hibrideach a thomhas ar luach cóir le hathruithe ar luach cóir a aithníodh i mbrabús nó caillteanas (i.e. níl ionstraim dhíorthach atá leabaithe i ndliteanas airgeadais ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas scartha).

4.3.4

Má tá díorthach leabaithe scartha, coinneoidh an t-óstach cuntas air i gcomhréir leis na caighdeáin iomchuí. Ní thugann an Caighdeán seo aghaidh ar cibé mbeidh nó nach mbeidh díorthach leabaithe curtha ar fáil ar leithligh sa ráiteas ar an staid airgeadais.

4.3.5

D’ainneoin míreanna 4.3.3 agus 4.3.4, má tá díorthach leabaithe amháin nó níos mó i gconradh agus nach bhfuil an t-óstach ina sócmhainn faoi raon feidhme an Chaighdeáin seo, d’fhéadfadh eintiteas an conradh hibrideach ar fad a ainmniú ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas, seachas sna cásanna seo a leanas: (a) nach modhnaíonn an díorthach leabaithe (nó na díorthaigh leabaithe) na sreafaí airgid go suntasach lena n-éilítear ina mhalairt de chás; nó (b) go bhfuil sé soiléir gan aon anailís, nó le beagán anailíse, i gcás ina bhfuil ionstraim hibrideach den sórt sin a measadh den chéad uair go toirmisctear scaradh an díorthaigh leabaithe, amhail rogha réamhíocaíochta leabaithe in iasacht a cheadaíonn don sealbhóir an iasacht a réamhíoc le haghaidh thart faoina chostas amúchta.

4.3.6

Má éilítear ar eintiteas tríd an gCaighdeán seo an díorthach leabaithe a scaradh óna óstach, ach nach féidir leis an díorthach leabaithe a thomhas ar leithligh ar dháta éadála nó ar dháta dheireadh na tréimhse tuairiscithe ina dhiaidh sin, ainmneoidh sé an conradh hibrideach ina iomláine ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas.

4.3.7

I gcás nach féidir le heintiteas an luach cóir de dhíorthach leabaithe a thomhas go hiontaofa ar bhonn a théarmaí agus a choinníollacha, is ionann luach cóir an díorthaigh leabaithe agus an difríocht idir luach cóir an chonartha hibridigh agus luach cóir an óstaigh. I gcás nach féidir leis an eintiteas luach cóir an díorthaigh leabaithe a thomhas trí na modhanna seo, tá feidhm ag mír 4.3.6 agus ainmnítear an conradh hibrideach ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas.

4.4   ATHAICMIÚ

4.4.1

I gcás ina n-athraíonn, agus sa chás sin amháin, eintiteas a shamhail ghnó maidir le sócmhainní airgeadais a bhainistiú, déanfaidh sé athaicmiú ar na sócmhainní airgeadais uile dá ndearnadh difear i gcomhréir leis míreanna 4.1.1–4.1.4. Féach mír 5.6.1–5.6.7, mír B4.4.1–B4.4.3 agus mír B5.6.1–B5.6.2 le haghaidh treoraíocht bhreise maidir le sócmhainní airgeadais a athaicmiú.

4.4.2

Ní dhéanfaidh eintiteas aon dliteanas airgeadais a athaicmiú.

4.4.3

Chun críocha mhír 4.4.1–4.4.2, ní athaicmithe iad na hathruithe ar imthosca seo a leanas: (a) ní cháilítear a thuilleadh ítim a bhí ina hionstraim fálúcháin ainmnithe agus éifeachtach roimhe seo i bhfálú ar an sreabhadh airgid nó i bhfálú de ghlan-infheistíocht den sórt sin; (b) éiríonn ítim ina hionstraim fálúcháin ainmnithe agus éifeachtach i bhfálú ar an sreabhadh airgid nó i bhfálú de ghlan-infheistíocht; agus (c) athruithe ar thomhas i gcomhréir le Roinn 6.7.

CAIBIDIL 5   Tomhas

5.1   TOMHAS TOSAIGH

5.1.1

Ach amháin do thrádáil infhála faoi raon feidhme mír 5.1.3, tráth na haitheanta tosaigh, déanfaidh eintiteas sócmhainn airgeadais nó dliteanas airgeadais a thomhas ar a luach cóir, móide nó lúide, i gcás nach bhfuil sócmhainn airgeadais nó dliteanas airgeadais ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas, costas idirbheart atá inchurtha i leith éadáil nó dáileadh na sócmhainne airgeadais nó an dliteanais airgeadais.

5.1.1A

Ach, má tá luach cóir na sócmhainne airgeadais nó an dliteanais airgeadais tráth na haitheanta tosaigh difriúil ón an bpraghas idirbhirt, cuirfidh eintiteas mír B5.1.2A i bhfeidhm.

5.1.2

I gcás ina n-úsáideann eintiteas cuntasaíocht dáta socraíochta do shócmhainn a thomhaistear ar chostas amúchta ina dhiaidh sin, aithnítear an tsócmhainn i dtosach ar bhonn a luacha chóir an dáta trádála (féach mír B3.1.3–B3.1.6).

5.1.3

D’ainneoin an ceanglas i mír 5.1.1, tráth na haitheanta tosaigh, déanfaidh eintiteas trádáil infhála a thomhas ar a praghas idirbhirt (mar a shainmhínítear in IFRS 15) mura bhfuil comhpháirt maoiniúcháin suntasach ag na trádáil infhála i gcomhréir le IFRS 15 (nó i gcás ina gcuireann an t-eintiteas an beart coincréiteach i bhfeidhm i gcomhréir le mír 63 de IFRS 15).

5.2   TOMHAS AR SÓCMHAINNÍ AIRGEADAIS DÁ ÉIS SIN

5.2.1

Tar éis aitheantas tosaigh, déanfaidh eintiteas sócmhainn airgeadais a thomhas i gcomhréir le mír 4.1.1–4.1.5 ar: (a) costas amúchta; (b) cóirluach trí ioncam cuimsitheach eile; nó (c) cóirluach trí bhrabús nó caillteanas.

5.2.2

Cuirfidh eintiteas na ceanglais lagaithe i bhfeidhm i Roinn 5.5 ar shócmhainní airgeadais atá á dtomhas ar chostas amúchta i gcomhréir le mír 4.1.2 agus ar shócmhainní airgeadais atá á dtomhas ar ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 4.1.2A.

5.2.3

Cuirfidh eintiteas i bhfeidhm na ceanglais maidir le cuntasaíocht fálaithe i mír 6.5.8–6.5.14 (agus, más infheidhme, mír 89–94 de IAS 39 Ionstraimí Airgeadais: Aitheantas agus Tomhas don chuntasaíocht fálaithe luacha chóir le haghaidh fálú punainne um riosca an ráta úis) do shócmhainn airgeadais atá ainmnithe mar mhír fhálaithe (50).

5.3   TOMHAS AR SHÓCMHAINNÍ AIRGEADAIS INA DHIAIDH SIN

5.3.1

Tar éis aitheantas tosaigh, déanfaidh eintiteas dliteanas airgeadais a thomhas i gcomhréir le mír 4.2.1–4.2.2.

5.3.2

Cuirfidh eintiteas na ceanglais de chuntasaíocht fálaithe i mír 6.5.8–6.5.14 i bhfeidhm (agus, más infheidhme, mír 89–94 de IAS 39 d’fhálú luacha chóir d’fhálú punainne um riosca an ráta úis) ar dhliteanas airgeadais atá ainmnithe mar mhír fhálaithe.

5.4   TOMHAS COSTAIS AMÚCHTA

Sócmhainní airgeadais

Modh an úis ghlain

5.4.1

Déanfar ioncam úis a ríomh trí úsáid a bhaint as modh an úis ghlain (féach Foscríbhinn A agus mír B5.1.4–B5.4.7). Déanfar é a ríomh tríd an nglanráta úis a chur i bhfeidhm ar oll-luach de réir na leabhar socmhainne airgeadaisach amháin sna cásanna a leanas: (a) sócmhainn airgeadais cheannaithe nó thionscanta a bhfuil fadhbanna creidmheasa aici. Do na sócmhainní airgeadais sin, cuirfidh an t-eintiteas an glanráta úis atá coigeartaithe de réir creidmheasa i bhfeidhm ar chostas amúchta na sócmhainne airgeadais ó aitheantas tosaigh. (b) sócmhainní airgeadais nach sócmhainní airgeadais iad atá ceannaithe ná tionscanta a bhfuil fadhbanna creidmheasa acu ach atá anois ina sócmhainní airgeadais a bhfuil fadhbanna creidmheasa acu. Do na sócmhainní airgeadais sin, cuirfidh an t-eintiteas an glanráta úis i bhfeidhm ar chostas amúchta na sócmhainne airgeadais ó aitheantas tosaigh.

5.4.2

Eintiteas a ríomhann, i dtréimhse tuairiscithe, ioncam úis trí modh an úis ghlain a chur i bhfeidhm ar an gcostas amúchta de shócmhainn airgeadais i gcomhréir le mír 5.4.1(b), déanfaidh sé, i dtréimhsí tuairiscithe ina dhiaidh sin, an t-ioncam úis a ríomh tríd an nglanráta úis a chur i bhfeidhm ar an oll-luach de réir na leabhar má thagann feabhas ar an riosca creidmheasa ar an ionstraim airgeadais ionas nach bhfuil fadhbanna creidmheasa ag an sócmhainn airgeadais a thuilleadh agus gur féidir an feabhas a cheangal le teagmhas i ndiaidh na ceanglais i mír 5.4.1(b) a bheith a curtha i bhfeidhm (amhail feabhas ar rátáil chreidmheasa an iasachtaí).

Modhnú ar shreafaí airgid conarthacha

5.4.3

I gcás ina ndéantar athchaibidliú nó modhnú ar bhealach eile ar shreafaí airgid conarthacha de shócmhainn airgeadais agus i gcás nach dtagann dí-aithint na sócmhainne airgeadais sin ann mar gheall ar an athchaibidliú nó an modhnú i gcomhréir leis an gCaighdeán sin, déanfaidh eintiteas oll-luach de réir na leabhar na sócmhainne airgeadais a athríomh agus aithneoidh sé modhnú de ghnóthachan nó caillteanas i mbrabús nó caillteanas. Déanfar oll-luach de réir na leabhar na sócmhainne airgeadais a athríomh ar luach láithreach na sreafaí airgid conarthacha athchaibidlithe nó modhnaithe atá ar lascaine ar airgead síos ar glanráta úis bunaidh na sócmhainne airgeadais (nó glanráta úis glanráta úis atá coigeartaithe de réir creidmheasa do shócmhainní airgeadais ceannaithe nó tionscanta a bhfuil fadhbanna creidmheasa acu) nó, i gcás ina bhfuil infheidhme, an ghlanráta úis athbhreithnithe a ríomhadh i gcomhréir le mír 6.5.10. Coigeartaíonn aon chostais nó táillí arna dtabhú suim ghlanluacha na sócmhainne airgeadais arna modhnú agus déantar iad a amúchadh le linn an téarma atá fágtha den tsócmhainn airgeadais arna modhnú.

Díscríobh

5.4.4

Laghdóidh eintiteas an t-oll-luach de réir na leabhar de shócmhainn airgeadais go díreach i gcás nach bhfuil ionchas réasúnta ag an eintiteas maidir leis an tsócmhainn airgeadais a théarnamh ina hiomláine nó cuid di. Is é is díscríobh ann teagmhas dí-aitheanta (féach mír B3.2.16(r)). Athruithe ar an mbonn chun na sreafaí airgid conarthacha a chinneadh de thoradh ar athchóiriú ar thagarmharc ráta úis

5.4.5

Cuirfidh eintiteas mír 5.4.6–5.4.9 i bhfeidhm ar shócmhainn airgeadais nó ar dhliteanas airgeadais i gcás, agus sa chás sin amháin, go n-athraíonn an bonn a úsáidtear chun sreafaí airgid conarthacha na sócmhainne airgeadais nó an dliteanais airgeadais a chinneadh mar thoradh ar athchóiriú ar thagarmharc ráta úis. Chun na críche seo, déanann an téarma ‘athchóiriú ar thagarmharc ráta úis’ tagairt don athchóiriú ar fud an mhargaidh ar thagarmharc ráta úis mar a thuairiscítear i mír 6.8.2.

5.4.6

D’fhéadfadh an bonn chun na sreafaí airgid conarthacha de shócmhainn airgeadais nó dliteanas airgeadais a chinneadh athrú: (a) trí na téarmaí conarthacha arna sonrú ar dháta aitheanta tosaigh na hionstraime airgeadais a leasú (mar shampla, má dhéantar na téarmaí conarthacha a leasú chun an tagarmharc ráta úis a chur ina ionad le bonnráta malartach úis); (b) ar bhealach nár cuireadh san áireamh – nó nár beartaíodh – sna coinníollacha conarthacha tráth a ainmníodh an ionstraim airgeadais den chéad uair, gan na téarmaí conarthacha a leasú (mar shampla, athraítear an modh chun an tagarmharc ráta úis a ríomh gan na téarmaí conarthacha a leasú); agus/nó (c) mar thoradh ar ghníomhachtú an téarma chonarthaigh atá ann cheana (mar shampla, cuirtear tús le clásal cúltaca atá ann cheana).

5.4.7

Mar bheart praiticiúil, cuirfidh eintiteas mír B5.4.5 i bhfeidhm chun athrú a chur san áireamh maidir leis an mbonn lena ndéantar na sreafaí airgid conarthacha a chinneadh i ndáil le sócmhainn airgeadais nó dliteanas airgeadais, rud is gá le haghaidh athchóiriú an tagarmhairc ráta úis. Níl feidhm ag an mbeart praiticiúil sin ach maidir le hathruithe den sórt sin agus a mhéid is gá an t-athrú sin le haghaidh athchóiriú an tagarmhairc ráta úis (féach freisin mír 5.4.9). Chun na críche sin, is gá athrú sa bhonn lena ndéantar sreafaí airgid conarthacha a chinneadh le haghaidh athchóiriú an tagarmhairc ráta úis i gcás ina gcomhlíontar na coinníollacha seo agus sa chás sin amháin: (a) is gá an t-athrú a dhéanamh mar thoradh díreach ar athchóiriú an tagarmhairc ráta úis; agus (b) tá an bonn nua chun sreafaí airgid conarthacha a chinneadh coibhéiseach leis an mbonn roimhe sin ó thaobh an gheilleagair de (i.e. an bonn atá díreach roimh an athrú).

5.4.8

Is iad seo a leanas samplaí d’athruithe as a n-eascraíonn bonn nua chun sreafaí airgid conarthacha a chinneadh atá coibhéiseach ó thaobh an gheilleagair de leis an mbonn roimhe sin (i.e. an bonn atá díreach roimh an athrú): (a) tagarmharc ráta malartach a chur in ionad tagarmhairc ráta úis atá ann cheana a úsáidtear chun na sreafaí airgid conarthacha a chinneadh i ndáil le sócmhainn airgeadais nó dliteanas airgeadais – nó cur chun feidhme athchóiriú den sórt sin maidir leis an tagarmharc ráta úis tríd an modh a úsáidtear leis an tagarmharc ráta úis a ríomh a athrú – agus raon difríochta seasta atá riachtanach a chur leis chun an difríocht bhunúsach idir an tagarmharc ráta úis atá ann cheana agus an tagarmharc ráta malartach a chúiteamh; (b) athruithe ar an tréimhse athshocraithe, dátaí athshocraithe nó líon na laethanta idir dátaí íocaíochta cúpóin chun athchóiriú an tagarmhairc ráta úis a chur chun feidhme; agus (c) soláthar cúltaca a chur leis na téarmaí conarthacha i ndáil le sócmhainn airgeadais nó dliteanas airgeadais chun go bhféadfar aon athrú a thuairiscítear in (a) agus (b) thuas a chur i bhfeidhm.

5.4.9

Má dhéantar athruithe ar shócmhainn airgeadais nó ar dhliteanas airgeadais de bhreis ar na hathruithe a dhéantar ar an mbonn lena ndéantar na sreafaí airgid conarthacha is gá le haghaidh athchóiriú an tagarmhairc ráta úis, cuirfidh eintiteas an beart praiticiúil i bhfeidhm ar dtús i mír 5.4.7 maidir leis na hathruithe is gá le haghaidh athchóiriú an tagarmhairc ráta úis. Ina dhiaidh sin, cuirfidh eintiteas na ceanglais is infheidhme i bhfeidhm sa Chaighdeán seo maidir le haon athrú breise nach mbeidh feidhm ag an mbeart praiticiúil air. Mura mbeidh dí-aitheantas na sócmhainne airgeadais nó an dliteanais airgeadais mar thoradh ar an athrú breise, cuirfidh an t-eintiteas mír 5.4.3 nó B5.4.6, de réir mar is infheidhme, i bhfeidhm maidir leis an athrú breise sin a chur san áireamh. Más rud é go mbeidh dí-aitheantas na sócmhainne airgeadais nó an dliteanais airgeadais mar thoradh ar an athrú breise, cuirfidh an t-eintiteas na ceanglais dí-aitheantais i bhfeidhm.

5.5   LAGÚ

Caillteanais chreidmheasa ionchasacha a shainaithint

Cur chuige ginearálta

5.5.1

Aithneoidh eintiteas lamháltas caillteanais do chaillteanais chreidmheasa ionchasacha ar shócmhainn airgeadais a thomhaistear i gcomhréir le mír 4.1.2 nó 4.1.2A, suim infhaighte um léas, sócmhainn chonartha nó gealltanais iasachta agus conradh ráthaíochta airgeadais ina bhfuil feidhm ag riachtanais lagaithe i gcomhréir le míreanna 2.1(g), 4.2.1(c) nó 4.2.1(d).

5.5.2

Cuirfidh eintiteas na riachtanais lagaithe i bhfeidhm maidir le haitheantas agus tomhas lámhaltais caillteanais le haghaidh sócmhainní airgeadais a thomhaistear ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 4.1.2A. Aithneofar an lamháltas caillteanais in ioncam cuimsitheach eile agus ní laghdófar suim ghlanluacha na sócmhainne airgeadais sa ráiteas ar an staid airgeadais, áfach.

5.5.3

Faoi réir mír 5.5.13–5.5.16, ag gach dáta tuairiscithe, tomhaisfidh eintiteas an lamháltas caillteanais d’ionstraim airgeadais ar mhéid atá ionann le caillteanas chreidmheasa ionchasacha saoil má tá an riosca creidmheasa don ionstraim airgeadais sin méadaithe go suntasach ón tráth a tugadh aitheantas dó.

5.5.4

Is é is cuspóir na gceanglas lagaithe caillteanas chreidmheasa ionchasacha saoil a aithint do na hionstraimí airgeadais uile a mhéadaigh a riosca creidmheasa go suntasach ón tráth a tugadh aitheantas tosaigh dó — cíbe a dhéantar iad a mheas ar bhonn aonair nó comhchoiteann — ag cur na faisnéise réasúnaí uile ar féidir tacú léi san áireamh, lena n-áirítear aon fhaisnéis atá réamhbhreathnaitheach.

5.5.5

Faoi réir mhír 5.5.13–5.5.16, mura bhfuil, ar an dáta maidir le tuairisciú, méadú suntasach tagtha ar an riosca creidmheas d’ionstraim airgeadais ón tráth a tugadh aitheantas tosaigh dó, tomhaisfidh eintiteas an lamháltas caillteanais d’ionstraim airgeadais sin ag méid atá cothrom le caillteanais chreidmheasa ionchasacha do thréimhse 12 mhí.

5.5.6

Do ghealltanais iasachta agus do chonarthaí ráthaíochta airgeadais, an dáta a bheidh an t-eintiteas ina pháirtí i ndáil leis an ngealltanas neamh-inchúlghairthe measfar é mar dháta an aitheantais tosaigh chun na ceanglais lagaithe a chur i bhfeidhm.

5.5.7

Má thomhais an t-eintiteas an lamháltas caillteanais d’ionstraimí airgeadais ag méid atá cothrom le caillteanais chreidmheasa ionchasacha saoil sa tréimhse tuairiscithe roimhe seo, ach go gcinntear ag an dáta tuairiscithe reatha nach gcomhlíontar mír 5.5.3 a thuilleadh, tomhaisfidh an t-eintiteas an lamháltas caillteanais ag méid atá cothrom le caillteanais chreidmheasa ionchais do thréimhse 12 mhí ar an dáta tuairiscithe reatha.

5.5.8

Aithneoidh eintiteas i mbrabús nó caillteanas, mar ghnóthachan nó mar chaillteanas lagaithe, an méid chaillteanais chreidmheasa ionchasacha (nó cealaithe) is gá chun an lamháltas caillteanais a choigeartú ar an dáta maidir le tuairisciú ag an méid is gá le haithint i gcomhréir leis an gCaighdeán seo.

Méaduithe suntasacha ar riosca creidmheasa a chinneadh

5.5.9

Ar gach dáta tuairiscithe, déanfaidh eintiteas measúnú ar cibé acu atá riosca creidmheasa na n-ionstraimí airgeadais méadaithe go suntasach ó thráth na haitheanta tosaigh nó nach bhfuil. Nuair a dhéantar an measúnú, bainfidh eintiteas úsáid as an athrú ar an riosca go dtarlóidh mainneachtain thar shaolré ionchais na hionstraime airgeadais seachas an t-athrú ar an méid chaillteanas creidmheasa ionchasach. Chun an measúnú a dhéanamh, déanfaidh an t-eintiteas comparáid idir an riosca mainneachtana a d’fhéadfadh tarlú don ionstraim airgeadais ar dháta an tuairiscithe leis an riosca mainneachtana a d’fhéadfadh tarlú don ionstraim airgeadais ar dháta an aitheantais tosaigh agus cuirfidh sé faisnéis réasúnach ar féidir tacú léi san áireamh, atá ar fáil gan costas nó iarracht mhíchuí, a léiríonn méaduithe suntasacha ar riosca creidmheasa ón tráth a tugadh aitheantas tosaigh dó.

5.5.10

Féadfaidh eintiteas glacadh leis nach bhfuil an riosca creidmheasa d’ionstraim airgeadais méadaithe go suntasach ón tráth a tugadh aitheantas tosaigh dó má chinntear go bhfuil priacal creidmheasa íseal ag baint leis an ionstraim airgeadais ar an dáta maidir le tuairisciú (féach mír B.5.5.22-B5.5.24).

5.5.11

Má tá fáil ar fhaisnéis réasúnach ar féidir tacú léi atá réamhbhreathnaitheach gan costas nó iarracht mhíchuí, ní féidir le heintiteas brath go hiomlán ar fhaisnéis atá thar téarma nuair a chinntear cé acu a mhéadaigh nó nár mhéadaigh riosca creidmheasa go suntasach ón tráth a tugadh aitheantas tosaigh dó. I gcás nach bhfuil fáil ar fhaisnéis atá níos mó réamhbhreathnaitheach ná thar téarma (ar bhonn aonair nó ar bhonn comhchoiteann) gan chostas nó iarracht mhíchuí, d’fheadfadh eintiteas faisnéis thar téarma a úsáid go gcinnfear cíbe an raibh méadaithe suntasacha ar an riosca creidmheasa ón tráth a tugadh aitheantas tosaigh dó nó nach bhfuil. Gan beann ar an mbealach ina ndéanann eintiteas measúnú ar mhéaduithe suntasacha ar riosca creidmheasa, tá toimhde infhrisnéise ann gur tháinig méadaithe suntasacha ar riosca creidmheasa ó thráth na haitheanta tosaigh nuair is mó íocaíochtaí conarthacha ná 30 lá thar téarma. Is féidir le heintiteas an toimhde sin a fhrisnéis, má tá faisnéis réasúnach ar féidir tacú léi ar fáil gan chostas ná iarracht mhíchuí, a léiríonn nár tháinig méadú suntasach ar an riosca creidmheas ón tráth a tugadh aitheantas tosaigh dó cé gur mó íocaíochtaí conarthacha ná 30 lá thar téarma. I gcás ina gcinntíonn eintiteas gur tháinig méadaithe suntasacha ar riosca creidmheasa sula dtéann sócmhainní airgeadais níos mó ná 30 lá thar téarma, níl feidhm ag an toimhde infhrisnéise.

Sócmhainní airgeadais modhnaithe

5.5.12

Má rinneadh athchaibidlíocht nó modhnú eile ar shreafaí airgid conarthacha maidir le sócmhainn airgeadais, agus nár dí-aithníodh an tsócmhainn airgeadais, déanfaidh eintiteas measúnú ar cé acu a bhí nó nach raibh méadú suntasach ar riosca creidmheasa na hionstraime airgeadais, i gcomhréir le mír 5.5.3 trí chomparáid a dhéanamh air na nithe a leanas: (a) an riosca go dtarlódh mainneachtain ar an dáta maidir le tuairisciú (bunaithe ar na téarmaí conarthacha modhnaithe); agus (b) an riosca go dtarlódh mainneachtain tráth na haitheanta tosaigh (bunaithe ar na bun-théarmaí conarthacha nár modhnaíodh).

Sócmhainní airgeadais ceannaithe nó tionscanta a bhfuil fadhbanna creidmheasa acu

5.5.13

D’ainneoin mír 5.5.3 agus 5.5.5, ar an dáta maidir le tuairisciú, ní aithneoidh eintiteas ach na hathruithe carnacha i gcaillteanais chreidmheasa ionchasacha saoil ón tráth a tugadh aitheantas tosaigh dó mar lamháltas caillteanais do shócmhainní airgeadais ceannaithe nó tionscanta a bhfuil fadhbanna creidmheasa acu.

5.5.14

Ar gach dáta maidir le tuairisciú, aithneoidh eintiteas i mbrabús nó caillteanas an méid athraithe ar i gcaillteanais chreidmheasa ionchasacha saoil mar ghnóthachan nó caillteanas lagaithe. Aithneoidh eintiteas athruithe fabhracha i gcaillteanais chreidmheasa ionchasacha saoil mar ghnóthachan lagaithe, fiú má tá na caillteanais chreidmheasa ionchasacha saoil níos lú ná an méid chaillteanais chreidmheasa ionchasacha a cuireadh san áireamh sna sreafaí airgid measta ag tráth an aitheantais tosaigh.

Cur chuige simplithe i ndáil le trádáil infhála, sócmhainní conartha agus suimeanna léasa infhaighte

5.5.15

D’ainneoin mír 5.5.3 agus 5.5.5, tomhaisfidh eintiteas an lamháltas caillteanais i gcónaí ar mhéid atá cothrom le caillteanais chreidmheasa ionchasacha saoil do: (a) trádáil infhála nó sócmhainní conartha a eascraíonn as idirbhearta atá faoi raon feidhme IFRS 15 Ionstraimí Airgeadais; agus: (i) nach bhfuil comhpháirt maoiniúcháin mhór ann i gcomhréir le IFRS 15 (nó i gcás ina gcuireann an t-eintiteas an beart coincréiteach i bhfeidhm i gcomhréir le mír 63 de IFRS 15); nó (ii) ina bhfuil comhpháirt maoiniúcháin mhór i gcomhréir le IFRS 15, má roghnaíonn an t-eintiteas, mar bheartas cuntasaíochta aige, an lamháltas caillteanais a thomhas ar mhéid atá cothrom le caillteanais chreidmheasa ionchasacha saoil. Cuirfear an beartas cuntasaíochta i bhfeidhm ar na trádáil infhála nó sócmhainní conartha uile den sórt sin ach féadfar é a chur i bhfeidhm ar leithligh maidir le trádáil infhála agus sócmhainní conartha. (b) suimeanna infhaighte um léas a eascraíonn as idirbhearta atá faoi raon feidhme IFRS 16, má roghnaíonn an t-eintiteas, mar bheartas cuntasaíochta aige, an lamháltas caillteanais a thomhas ar mhéid atá cothrom le caillteanais chreidmheasa ionchasacha saoil. Cuirfear an beartas cuntasaíochta sin i bhfeidhm ar shuimeanna infhaighte uile ach féadfar é a chur i bhfeidhm ar leithligh ar shuimeanna infhaighte um léas airgeadais agus ar shuimeanna infhaighte um léas oibriúcháin.

5.5.16

Féadfaidh eintiteas a bheartas cuntasaíochta maidir le trádáil infhála, suimeanna infhaighte um léas agus sócmhainní conartha go neamhspleách ar a chéile.

Tomhas na gcaillteanas creidmheasa ionchasach

5.5.17

Tomhaisfidh eintiteas caillteanais chreidmheasa ionchasacha d’ionstraim airgeadais ar bhealach lena léirítear: (a) caillteanais chreidmheasa ionchasacha méid neamhlaofa atá ualaithe de réir dóchúlachta a chinntear trí réimse torthaí féideartha a mheas; (b) amluach airgid; agus (c) faisnéis réasúnach agus ar féidir tacú léi atá ar fáil gan chostas míchuí nó iarracht mhíchuí ar an dáta maidir le tuairisciú maidir le himeachtaí roimhe seo agus dálaí atá ann faoi láthair, agus réamhaisnéisí maidir le dálaí eacnamaíocha sa todhchaí.

5.5.18

I gcás ina dtomhaistear caillteanais chreidmheasa ionchasacha, ní gá le heintiteas gach cás a d’fhéadfadh tarlú a aithint. Cuirfidh sé an riosca nó an dóchúlacht go dtarlódh caillteanas creidmheasa trí an dóchúlacht go dtarlódh caillteanas creidmheasa a thaispeáint agus an dóchúlacht nach dtarlódh aon chaillteanas creidmheasa, fiú más é caillteanas creidmheasa ar bith an toradh is dóchúla, áfach.

5.5.19

Is é an tréimhse uasta le meas i gcás ina dtomhaistear caillteanais chreidmheasa ionchasacha an tréimhse chonarthach uasta (lena n-áirítear roghanna sínidh) ina bhfuil an t-eintiteas neamhchosanta ar riosca creidmheasa agus ní thréimhse níos faide é, fiú má tá an tréimhse níos faide sin comhsheasmhach le cleachtais ghnó.

5.5.20

Ach, cuimsítear i roinnt ionstraimí airgeadais iasacht agus comhpháirt ghealltanais neamhtharraingthe agus ní chuireann cumas conarthach an eintitis aisíocaíocht a éileamh agus an gealltanas neamhtharraingthe a chealú teorainn ar nochtadh an eintitis do chaillteanais chreidmheasa go dtí an tréimhse chonartha fógra. I gcás na n-ionstraimí airgeadais sin, agus na hionstraimí airgeadais sin amháin, tomhaisfidh an t-eintiteas caillteanais chreidmheasa ionchasacha le linn na tréimhse ina bhfuil an t-eintiteas neamhchosanta ar riosca creidmheasa, ach nach maolófaí caillteanais chreidmheasa ionchasacha le gnáthghníomhaíochtaí an eintitis um bainistíocht riosca creidmheasa, fiú má shíneann an tréimhse chonarthach uasta.

5.6   ATHAICMIÚ SÓCMHAINNÍ AIRGEADAIS

5.6.1

Má dhéanann eintiteas sócmhainní airgeadais a athaicmiú i gcomhréir le mír 4.4.1, cuirfidh sé an t-athaicmiú i bhfeidhm go hionchasach ón dáta athaicmiúcháin. Ní athshonróidh an t-eintiteas aon gnóthachain, caillteanais (lena n-áirítear gnóthachain nó caillteanais lagaithe) nó ús aitheanta roimhe sin. Leagtar amach i mír 5.6.2–5.6.7 na ceanglais maidir le hathaicmithe.

5.6.2

Má dhéanann eintiteas sócmhainn airgeadais a athaicmiú amach as an gcatagóir tomhais ag costas amúchta agus isteach sa chatagóir tomhas luacha chóir trí bhrabús nó trí chaillteanas, tomhaistear a luach cóir ar an dáta athaicmiúcháin. Aon ghnóthachan nó aon chaillteanas a eascraíonn as difríocht idir costas amúchta na sócmhainne airgeadais roimhe sin agus a luach cóir, aithnítear i mbrabús nó caillteanas é.

5.6.3

Má dhéanann eintiteas sócmhainn airgeadais a athaicmiú as an luach cóir tríd an gcatagóir brabúis nó caillteanais agus isteach sa chatagóir tomhais ag costas amúchta, éiríonn a luach cóir ar an dáta athaicmiúcháin ina a suim ghlanluacha chomhlán nua. (Féach mír B5.6.2 le haghaidh treoraíocht faoi ghlanráta úis agus lamháltas caillteanais ar an dáta athaicmiúcháin a chinneadh.)

5.6.4

Má dhéanann eintiteas sócmhainn airgeadais a athaicmiú amach as an gcatagóir tomhais ag costas amúchta agus isteach sa chatagóir tomhas luacha chóir trí ioncam cuimsitheach eile, tomhaistear a luach cóir ar an dáta athaicmiúcháin. Aithnítear aon ghnóthachan nó aon chaillteanas a eascraíonn as difríocht idir costas amúchta na sócmhainne airgeadais roimhe sin agus a luach cóir in ioncam cuimsitheach eile. Ní dhéantar aon choigeartú ar an nglanráta úis ná tomhas na gcaillteanas creidmheasa ionchasach de thoradh an athaicmithe. (Féach mír B5.6.1)

5.6.5

Má dhéanann eintiteas sócmhainn airgeadais a athaicmiú amach as an gcatagóir tomhas luacha chóir trí ioncam cuimsitheach eile agus isteach sa chatagóir tomhais ag costas amúchta, déantar an tsócmhainn airgeadais a athaicmiú ar a luach cóir ar an dáta athaicmiúcháin. Baintear an gnóthachan nó caillteanas carnach a aithníodh roimhe sin in ioncam cuimsitheach eile as cothromas agus déantar iad a choigeartú in aghaidh luach cóir na sócmhainne airgeadais ar an dáta athaicmiúcháin, áfach. Mar thoradh, tomhaistear an tsócmhainn airgeadais ar an dáta athaicmiúcháin amhail is dá mba rud go dtomhaistear i gcónaí í ar chostas amúchta. Déanann an coigeartú seo difear d’ioncam cuimsitheach eile ach ní dhéanann sé difear do bhrabús nó caillteanas agus dá bhrí sin, ní coigeartú athaicmithe é seo (féach IAS 1 cur i láthair ráiteas airgeadais). Ní dhéantar aon choigeartú ar an nglanráta úis ná tomhas na gcaillteanas creidmheasa ionchasach de thoradh an athaicmithe. (Féach mír B5.6.1)

5.6.6

Má dhéanann eintiteas athaicmiú ar shócmhainn airgeadais a athaicmítear amach as an gcatagóir tomhais luacha chóir trí bhrabús nó trí chaillteanas agus isteach sa chatagóir tomhais luacha chóir trí ioncam cuimsitheach eile, leanfar leis an tsócmhainn airgeadais a thomhas ar luach cóir. (Féach mír B5.6.2 le haghaidh treoraíocht faoi ghlanráta úis agus lamháltas caillteanais ar an dáta athaicmiúcháin a chinneadh.)

5.6.7

Má dhéanann eintiteas athaicmiú ar shócmhainn airgeadais a athaicmítear amach as an gcatagóir tomhais luacha chóir trí ioncam cuimsitheach eile agus isteach sa chatagóir tomhais luacha chóir trí bhrabús nó trí chaillteanas, leanfar leis an tsócmhainn airgeadais a thomhas ar luach cóir. Déantar an gnóthachan nó caillteanas carnach a athaicmiú roimhe sin in ioncam cuimsitheach eile a athaicmiú ó chothromas go brabús nó caillteanas mar choigeartú athaicmithe (féach IAS 1) ar an dáta athaicmiúcháin.

5.7   GNÓTHACHAIN AGUS CAILLTEANAIS

5.7.1

Aithneofar i mbrabús nó caillteanas, gnóthachan nó caillteanas ar shócmhainn airgeadais nó ar dliteanas airgeadais a thomhaistear ar luach cóir, ach amháin sna cásanna a leanas: (a) tá sé mar chuid de ghaolmhaireacht fálaithe (féach míreanna 6.5.8–6.5.14 agus, más infheidhme, mír 89–94 de IAS 39 don chuntasaíocht fálaithe luacha chóir le haghaidh fálú punainne um riosca an ráta úis); (b) gur infheistíocht in ionstraim chothromais é agus roghnaigh an t-eintiteas gnóthachain agus caillteanais na hinfheistíochta sin a chur i láthair in ioncam cuimsitheach eile i comhréir le mír 5.7.5; (c) gur dliteanas airgeadais í a ainmnítear mar a thomhaistear ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas agus go gceanglaítear ar an eintiteas éifeachtaí na n-athruithe ar riosca creidmheasa an dliteanais a chur i láthair in ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 5.7.7; nó (d) gur sócmhainn airgeadais í a thomhaistear ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 4.1.2A agus go gceanglaítear ar an eintiteas roinnt athruithe ar luach cóir a aithint in ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 5.7.10.

5.7.1A

Maidir le díbhinní, ní aithnítear iad i mbrabús nó caillteanas ach amháin: (a) nuair a bhunaítear ceart an eintitis íocaíocht na díbhinne a fháil; (b) nuair is dóchúil go sreabhfaidh tairbhí eacnamaíocha atá bainteach leis an díbhinn chuig an eintiteas; agus (c) nuair is féidir méid na díbhinne a thomhas go hiontaofa.

5.7.2

Maidir le gnóthachan nó caillteanas ar shócmhainn airgeadais a thomhaistear ar chostas amúchta agus nach bhfuil mar chuid de ghaolmhaireacht fálaithe (féach mír 6.5.8–6.5.14 agus, más infheidhme, míreanna 89–94 de IAS 39 le haghaidh na cuntasaíochta fálaithe luacha chóir le haghaidh fálaithe punainne um riosca an ráta úis), aithneofar iad i mbrabús nó i gcaillteanas nuair a dhí-aithneofar an tsócmhainn airgeadais, agus a athaicmeofar iad i gcomhréir le mír 5.6.2, tríd an bpróiseas amúchta nó chun gnóthachain nó caillteanais lagaithe a aithint. Cuirfidh eintiteas mír 5.6.2 agus mír 5.6.4 i bhfeidhm má athaicmíonn sé sócmhainní airgeadais amach as an gcatagóir tomhais ag costas amúchta. Maidir le gnóthachan nó caillteanas ar dhliteanas airgeadais a thomhaistear ar chostas amúchta agus nach bhfuil mar chuid de ghaolmhaireacht fálaithe (féach mír 6.5.8–6.5.14 agus, más infheidhme, míreanna 89–94 de IAS 39 le haghaidh na cuntasaíochta fálaithe luacha chóir le haghaidh fálaithe punainne um riosca an ráta úis), aithneofar iad i mbrabús nó i gcaillteanas nuair a dhí-aithneofar an dliteanas airgeadais agus tríd an bpróiseas amúchta. (Féach mír B5.7.2 le haghaidh treoraíochta maidir le gnóthachain nó caillteanais malairte eachtraí.)

5.7.3

Maidir le gnóthachan nó caillteanas ar shócmhainní airgeadais nó dliteanais airgeadais i ngaolmhaireacht fálaithe, aithneofar iad i gcomhréir le míreanna 6.5.8–6.5.14 agus, más infheidhme, mír 89–94 de IAS 39 don chuntasaíocht fálaithe luacha chóir le haghaidh fálú punainne um riosca an ráta úis.

5.7.4

Má aithníonn eintiteas sócmhainní airgeadais ag úsáid cuntasaíochta dáta socraíochta (féach mír 3.1.2, B3.1.3 agus B3.1.6), ní aithnítear aon athrú ar luach cóir na sócmhainne atá le fáil le linn na tréimhse idir an dáta trádála agus an dáta socraíochta i gcás sócmhainní a thomhaistear ar chostas amúchta. I gcás sócmhainní a thomhaistear ar luach cóir, áfach, aithneofar an t-athrú ar luach cóir i mbrabús nó caillteanas nó in ioncam cuimsitheach eile, de réir mar is iomchuí i gcomhréir le mír 5.7.1. Measfar gurb é an dáta trádála dáta na haitheanta tosaigh chun críocha na ceanglais lagaithe a chur i bhfeidhm.

Infheistíochtaí in ionstraimí cothromais

5.7.5

Tráth na haitheanta tosaigh, féadfaidh eintiteas rogha neamh-inchúlghairithe a dhéanamh chun athruithe ina dhiaidh sin ar luach cóir infheistíochta in ionstraim chothromais a chur i láthair in ioncam cuimsitheach eile faoi raon feidhme an Chaighdeáin seo, nach sealbhaítear le trádáil é ná nach comaoin theagmhasach é arna haithint ag an bhfaighteoir i gcomhcheangal gnó a bhfuil feidhm ag IFRS 3 maidir leis. (Féach mír B5.7.3 le haghaidh treoraíochta maidir le gnóthachain nó caillteanais malairte eachtraí.)

5.7.6

Má dhéanann eintiteas an rogha i mír 5.7.5, aithneoidh sé i mbrabús nó caillteanais díbhinní ón infheistíocht sin i gcomhréir le mír 5.7.1A.

Dliteanais a ainmnítear ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas

5.7.7

Cuirfidh eintiteas gnóthachan nó caillteanas ar dhliteanas airgeadais a ainmnítear ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas i láthair i gcomhréir le mír 4.2.2 nó mír 4.3.5 mar a leanas: (a) Cuirfear an méid athraithe ar luach cóir an dliteanais airgeadais atá inchurtha i leith athruithe ar riosca creidmheasa an dliteanais i láthair in ioncam cuimsitheach eile (féach mír B5.7.13–B5.7.20), agus (b) cuirfear i láthair an méid atá fágtha d’athruithe ar luach cóir na hionstraime fálaithe i mbrabús nó i gcaillteanas mura rud é go gcruthófaí nó go méadófaí neamhréir cuntasaíochta i mbrabús nó i gcaillteanas le láimhseáil éifeachtaí na n-athruithe ar riosca creidmheasa an dliteanais, mar a thuairiscítear in (a) (agus sa chás sin tá feidhm ag mír 5.7.8). Tugann mír B5.7.5–B5.7.7 agus mír B5.7.10–B5.7.12 treoraíocht maidir le cinneadh a dhéanamh an é go gcruthófaí nó go méadófaí neamhréir cuntasaíochta nó nach é.

5.7.8

Más rud é go gcruthófaí nó go méadófaí na ceanglais i mír 5.7.7 neamhréir cuntasaíochta i mbrabús nó i gcaillteanas, cuirfidh eintiteas i láthair gach gnóthachan agus caillteanas an dliteanais (lena n-áirítear na héifeachtaí a bhíonn ag athruithe ar riosca creidmheasa an dliteanais sin) i mbrabús nó caillteanas.

5.7.9

D’ainneoin na ceanglais i mír 5.7.7 agus 5.7.8, cuirfidh eintiteas i láthair i mbrabús nó caillteanas gach gnóthachan agus caillteanas ar ghealltanais iasachta agus ar chonarthaí ráthaíochta airgeadais a ainmnítear ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas.

Sócmhainní arna dtomhas ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile

5.7.10

Gnóthachain agus caillteanais ar shócmhainní airgeadais a thomhaistear ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 4.1.2A; aithneofar é in ioncam cuimsitheach eile, ach amháin maidir le gnóthachain nó caillteanais lagaithe (féach Roinn 5.5) agus maidir le gnóthachain agus caillteanais malairte eachtraí (féach mír B5.7.2–B5.7.2A), go dtí go n-athaicmeofar nó go ndí-aithneofar an tsócmhainn airgeadais. I gcás ina a dhí-aithneofar an tsócmhainn airgeadais, déantar an gnóthachan nó caillteanas carnach a athaicmiú roimhe sin in ioncam cuimsitheach eile a athaicmiú ó chothromas go brabús nó caillteanas mar choigeartú athaicmithe (féach IAS 1). Má dhéantar an tsócmhainn airgeadais a athaicmiú as an luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile, coinneoidh an t-eintiteas cuntas ar aon ghnóthachan nó aon chaillteanas carnach a aithníodh roimhe sin in ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 5.6.5 agus 5.6.7. Aithnítear ús arna ríomh ag úsáid an mhodha úis éifeachtaigh i mbrabús nó caillteanas.

5.7.11

Mar a thuairiscítear i mír 5.7.10, má thomhaistear sócmhainn airgeadais ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 4.1.2A, tá na méideanna a aithnítear i mbrabús nó caillteanas cothrom leis na méideanna a d’aithneofaí i mbrabús nó caillteanas dá dtomhaisfí an tsócmhainn airgeadais ar chostas amúchta.

CAIBIDIL 6   Cuntasaíocht fálaithe

6.1   CUSPÓIR AGUS RAON FEIDHME CUNTASAÍOCHTA FÁLAITHE

6.1.1

Is é is cuspóir cuntasaíochta fálaithe léiriú a dhéanamh, i ráitis airgeadais, ar éifeacht na n-imeachtaí straitéis bainistíochta riosca eintitis a úsáideann ionstraimí airgeadais chun neamhchosaintí a eascraíonn as rioscaí áirithe lena bhféadfaí difear a dhéanamh do bhrabús nó caillteanas (nó ioncam cuimsitheach eile, maidir le hinfheistíochtaí in ionstraimí cothromais dar roghnaigh eintiteas athruithe a chur i láthair ar luach cóir in ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 5.7.5). Tá sé mar aidhm leis an gcur chuige seo comhthéacs na n-ionstraimí fálaithe ina gcuirtear cuntasaíocht fálaithe i bhfeidhm a chur in iúl chun a críoch agus a héifeacht a léiriú.

6.1.2

Féadfaidh an t-eintiteas rogha a dhéanamh chun gaolmhaireacht fálaithe idir ionstraim fálúcháin agus míreanna fálaithe a ainmniú, i gcomhréir le mír 6.2.1–6.3.7 agus mír B6.2.1–B6.3.25. Maidir le gaolmhaireachtaí fálaithe a chomhlíonann na critéir cháilitheacha, coinneoidh eintiteas cuntas ar an ngnóthachan nó ar an gcaillteanas ar an ionstraim fálaithe agus an mhír fhálaithe i gcomhréir le mír 6.5.1–6.5.14 agus mír B6.5.1–B6.5.28. Nuair is grúpa míreanna é atá sa mhír fhálaithe, comhlíonfaidh eintiteas na ceanglais bhreise i mír 6.6.1–6.6.6 agus mír B6.6.1–B6.6.16.

6.1.3

Féadfaidh eintiteas na ceanglais cuntasaíochta fálaithe in IAS 39 seachas iad sa Chaighdeán seo a chur i bhfeidhm, le haghaidh fálú luacha chóir ar an neamhchosaint ráta úis atá ag punann sócmhainní airgeadais nó dliteanas airgeadais (agus d’fhálú den sórt sin amháin). Sa chás sin, ní mór don eintiteas na ceanglais shonracha maidir le cuntasaíocht fálaithe luacha chóir a chur i bhfeidhm freisin le haghaidh fálú punainne um riosca an ráta úis agus an mhír fálaithe a ainmniú mar sciar atá ina airgeadra (féach mír 81A, 89A agus mír AG114–AG132 de IAS 39).

6.2   IONSTRAIMÍ FÁLAITHE

Ionstraimí cáilitheacha

6.2.1

Féadfar díorthach arna dtomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas a ainmniú mar ionstraim fálaithe, seachas roinnt roghanna scríofa (féach mír B6.2.4).

6.2.2

Féadfar sócmhainn airgeadais neamhdhíorthach nó dliteanas airgeadais neamhdhíorthach arna dtomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas a ainmniú mar ionstraim fálaithe, ach amháin más dliteanas airgeadais í a ainmnítear amhail ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas dá gcuirtear méid an athraithe ar a luach cóir atá inchurtha i leith athruithe ar riosca creidmheasa an dliteanais sin i láthair in ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 5.7.7. Maidir le fálú riosca airgeadra eachtraigh, d’fhéadfaí an chomhpháirt riosca airgeadra eachtraigh de shócmhainn airgeadais neamhdhíorthach nó de dhliteanas airgeadais neamhdhíorthach a ainmniú mar ionstraim fálaithe ar choinníoll nach infheistíocht in ionstraim chothromais é a chinn eintiteas athruithe ar an luach cóir a chur i láthair ina leith in ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 5.7.5.

6.2.3

Chun críoch cuntasaíochta fálaithe, ní fhéadfar conarthaí le páirtí atá seachtrach don eintiteas tuairiscithe (i.e. seachtrach don ghrúpa nó don eintiteas aonair a bhfuiltear a thuairisciú) a ainmniú mar ionstraimí fálaithe.

Ainmniú ionstraimí fálaithe

6.2.4

Ní mór ionstraim cháilitheach a ainmniú ina iomláine mar ionstraim fálaithe. Ní cheadaítear ach na heisceachtaí a leanas: (a) luach intreach agus amluach conartha céadrogha a scaradh ó chéile agus gan ach an t-athrú ar luach intreach céadrogha a ainmniú mar ionstraim fálaithe agus seachas an t-athrú ar a hamluach (féach mír 6.5.15 agus mír B6.5.29–B6.5.33); (b) i gcás ina scartar an réamhghné agus an spotghné de chonradh réamhcheaptha óna chéile agus i gcás nach n-ainmnítear ach an t-athrú ar an luach spotghné conartha réamhcheaptha agus ní an ghné réamhcheaptha; mar an gcéanna, féadfar raon an bhoinn airgeadra eachtraigh a scaradh agus a eisiamh ó ainmniú na hionstraime airgeadais sin mar an ionstraim fálúcháin (féach mír 6.5.16 agus B6.5.34–B6.5.39); agus (c) féadfar cion den ionstraim fálaithe ina hiomláine, amhail 50 faoin gcéad den mhéid ainmniúil, a ainmniú mar an ionstraim fálaithe i ngaolmhaireacht fálaithe. Ní fhéadfar, áfach, ionstraim fálaithe a ainmniú le haghaidh cuid dá athrú ar luach cóir a eascraíonn as cuid den tréimhse ama, agus an chuid sin den tréimhse ama amháin, ar lena linn a mbíonn ionstraim fálaithe fós gan íoc.

6.2.5

Féadfaidh eintiteas breathnú in éineacht, agus a ainmniú i gcomhpháirt mar ionstraim fálaithe, aon éineacht de na nithe a leanas (lena n-áirítear na himthosca sin ina eascraíonn riosca nó rioscaí as roinnt ionstraimí fálaithe a fritháireamh rioscaí a eascraíonn as cinn eile): (a) ionstraimí díorthacha nó sciar dóibh; agus (b) neamhdhíorthach nó sciar dóibh.

6.2.6

Ionstraim dhíorthach ar comhcheangal í de chéadrogha gheallta agus de chéadrogha cheannaithe (mar shampla, coiléar ráta úis), áfach, ní cháilíonn sin mar ionstraim fálaithe más glan-chéadrogha gheallta ag dáta an ainmnithe atá ann dáiríre (mura gcáilíonn sé i gcomhréir le mír B6.2.4). Ar an gcuma chéanna, ní fhéadfar dhá cheann nó níos mó d’ionstraimí (nó cion díobh) a ainmniú go comhpháirteach mar an ionstraim fálaithe ach amháin, i gcomhpháirt, nach glan-chéadrogha gheallta iad, i ndáiríre, ag dáta an ainmnithe (mura gcáilíonn sé i gcomhréir le mír B6.2.4).

6.3   MÍREANNA FÁLAITHE

Míreanna cáilitheacha

6.3.1

Is féidir le mír fhálaithe a bheith ina sócmhainn nó dliteanas aitheanta, ina gealltanas daingean neamhaitheanta, ina hidirbheart réamhaisnéise nó ina glaninfheistíocht in oibríocht eachtrach. Féadfaidh an mhír fhálaithe a bheith ina: (a) mír aonair; nó (b) grúpa míreanna (faoi réir mhír 6.6.1–6.6.6 agus mír B6.6.1–B6.6.16). Féadfaidh mír fhálaithe a bheith ina comhpháirt de mhír den sórt sin nó de ghrúpa den sórt sin freisin (féach míreanna 6.3.7 agus B6.3.7–B6.3.25).

6.3.2

Ní mór a bheith in ann an mhír fhálaithe a thomhas go hiontaofa.

6.3.3

Más idirbheart réamhaisnéise í mír fhálaithe (nó comhpháirt dí), ní mór go mbeadh an t-idirbheart sin thar a bheith dóchúil.

6.3.4

Féadfar neamhchosaint chomhiomlán, ina bhfuil meascán de neamhchosaint a d’fhéadfadh cáiliú mar mhír fhálaithe i gcomhréir le mír 6.3.1, agus ionstraim dhíorthach a ainmniú mar mhír fhálaithe (féach mír B6.3.3–B6.3.4). Áirítear leis sin idirbheart réamhaisnéise de neamhchosaint chomhiomlán (i.e. idirbheart amach anseo nach bhfuil ceangailteach ach atá réamh-mheasta as a n-eascraíonn neamhchosaint agus díorthach) má tá an neamhchosaint chomhiomlán thar a bheith dóchúil agus, a luaithe a tharla sé agus ní réamhaisnéis é a thuilleadh dá éis sin, go bhfuil sé incháilithe mar mhír fhálaithe.

6.3.5

Chun críoch cuntasaíochta fálaithe, ní fhéadfar ach sócmhainní, dliteanais, ceangaltais dhaingne nó idirbhearta réamhaisnéise thar a bheith dóchúil le páirtí atá seachtrach don eintiteas tuairiscithe a ainmniú mar mhíreanna fálaithe. Is féidir cuntasaíocht fálaithe a chur i bhfeidhm maidir le hidirbhearta idir eintitis sa ghrúpa céanna i ráitis airgeadais aonair nó ar leithligh na n-eintiteas sin agus iontu sin amháin, ní i ráitis airgeadais chomhdhlúite an ghrúpa, seachas i gcás ráiteas airgeadais comhdhlúite eintitis infheistíochta, mar a shainmhínítear in IFRS 10, i gcás nach ndéanfar idirbhearta idir an eintiteas infheistíochta agus a fhochuideachtaí arna dtomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas a dhíorthú sna ráitis airgeadais chomhdhlúite.

6.3.6

Ach, mar eisceacht le mír 6.3.5, d’fhéadfadh riosca malairte eachtraí míre airgeadaíochta inghrúpa (mar shampla, suim iníoctha/infhaighte idir dhá fhochuideachta) a cháiliú mar mhír fhálaithe sna ráitis airgeadais chomhdhlúite más é a leanann as neamhchosaint ar ghnóthachain nó ar chaillteanais ráta malairte eachtraí nach ndíorthaítear go hiomlán tráth comhdhlúthúcháin i gcomhréir le IAS 21 Iarmhairtí Athruithe ar Rátaí Malairte Eachtraí. I gcomhréir le IAS 21, ní dhéantar gnóthachain ná caillteanais ráta malairte eachtraí ar mhíreanna airgeadaíochta inghrúpa a dhíorthú go hiomlán tráth comhdhlúthúcháin nuair a mhalartaítear an mhír airgeadaíochta inghrúpa trí idirbheart idir dhá ghrúpeintiteas a bhfuil airgeadraí feidhmiúla éagsúla acu. Ina theannta sin, d’fhéadfadh riosca malairte eachtraí idirbhirt réamhaisnéise inghrúpa thar a bheith dóchúil a cháiliú mar mhír fhálaithe i ráitis airgeadais chomhdhlúite ar choinníoll go n-ainmnítear an t-idirbheart in airgeadra nach é airgeadra feidhmiúil an eintitis a dhéanann an t-idirbheart é agus go ndéanfaidh an riosca malairte eachtraí difear do brabús nó do chaillteanas comhdhlúite.

Ainmniú míreanna fálaithe

6.3.7

D’fhéadfadh eintiteas mír a ainmniú ina hiomláine, nó comhpháirt de mhír, mar an mhír fhálaithe i ngaolmhaireacht fálaithe. Cuimsítear le mír fhoriomlán na hathruithe ar na sreafaí airgid nó ar luach cóir míre. Cuimsítear le mír níos lú ná an t-athrú iomlán ar luach cóir nó an inathraitheacht ar shreabhadh airgid míre. Sa chás sin, d’fhéadfadh eintiteas na cineál comhpháirteanna a leanas amháin a ainmniú (lena n-áirítear comhcheangail) mar mhír fhálaithe: (a) athruithe ar na sreafaí airgid amháin nó ar luach cóir míre atá inchurtha i leith riosca sonrach nó rioscaí sonracha (comhpháirt riosca), ar choinníoll go bhfuil, bunaithe ar mheasúnú laistigh de chomhthéacs struchtúr an mhargaidh áirithe, an chomhpháirt riosca inaitheanta ar leithligh agus intomhaiste go hiontaofa (féach mír B6.3.8–B6.3.15). Cuimsítear le comhpháirteanna riosca ach amháin ainmniú athruithe ar shreafaí airgid nó ar luach cóir míre fálaithe os cionn praghas sonrach nó faoina bhun, nó os cionn athróg eile nó faoina bun, a ainmniú (riosca aontaobhach). (b) ceann amháin nó níos mó de shreafaí airgid conarthacha roghnaithe. (c) comhpháirteanna de mhéid ainmniúil, i.e. cuid shonraithe faoi mhéid míre (féach mír B6.3.16–B6.3.20).

6.4   CRITÉIR CHÁILITHEACHA LE HAGHAIDH CUNTASAÍOCHTA FÁLAITHE

6.4.1

Cáilíonn gaolmhaireacht fálaithe don chuntasaíocht fálaithe má chomhlíontar na critéir seo uile a leanas agus sa chás sin amháin: (a) nach bhfuil sa ghaolmhaireacht fálaithe ach ionstraimí fálaithe incháilithe agus míreanna fálaithe incháilithe. (b) ar thionscnamh na gaolmhaireachta fálaithe tá ainmniú foirmiúil agus doiciméadacht ann faoin ngaolmhaireacht fálaithe agus faoi chuspóir an eintitis maidir le bainistíocht riosca agus faoina straitéis chun an fálú a dhéanamh. San áireamh sa doiciméadacht sin sainaithneofar an ionstraim fálaithe, an mhír fhálaithe, an cineál riosca atá á fhálú agus conas a dhéanfaidh an t-eintiteas measúnú a dhéanamh ar an gcomhlíonann an gaolmhaireacht fálaithe na ceanglais maidir le héifeachtacht fálaithe (lena n-áirítear a anailís ar fhoinsí na neamhéifeachtachta fálaithe agus ar an mbealach a chinneann sé an cóimheas fálaithe). (c) comhlíonann an gaolmhaireacht fálaithe na ceanglais uile maidir le héifeachtacht an fhálaithe: (i) go bhfuil gaolmhaireacht eacnamaíoch ann idir an mhír fhálaithe agus an ionstraim fálúcháin (féach mír B6.4.4–B6.4.6); (ii) nach bhfuil an éifeacht riosca creidmheasa ag dul i dtreis ar na hathruithe ar luachanna a eascraíonn as an ngaolmhaireacht eacnamaíoch sin (féach mír B6.4.7–B6.4.8); agus (iii) go bhfuil coibhéis fálaithe na gaolmhaireachta fálaithe mar an gcéanna leis an gcoibhéis a leanann as an gcion den mhír fhálaithe a fhálaíonn an t-eintiteas i ndáiríre agus an chion den ionstraim fálaithe a úsáideann an t-eintiteas i ndáiríre chun an chion den mhír fhálaithe a fhálú. Ní léireoidh an t-ainmniú sin, áfach, éagothroime idir ualuithe na míre fálaithe agus ualú na hionstraime fálaithe lena gcruthófaí neamhéifeachtacht fálaithe (gan beann ar cé acu a aithnítear nó nach n-aithnítear í) as a d’fhéadfadh toradh cuntasaíochta nach mbeadh comhsheasmhach le cuspóir na cuntasaíochta fálaithe eascairt (féach mír B.6.4.9–B6.4.11).

6.5   CUNTAS A CHOINNEÁIL AR GHAOLMHAIREACHTAÍ FÁLAITHE CÁILITHEACHA

6.5.1

Cuireann eintiteas cuntasaíocht fálaithe i bhfeidhm ar ghaolmhaireachtaí fálaithe a chomhlíonann na critéir cháilitheacha i mír 6.4.1 (ina n-áirítear cinneadh an eintitis an gaolmhaireachta fálaithe a ainmniú).

6.5.2

Tá trí chineál gaolmhaireachta fálaithe ann: (a) fálú cóirluacha: fálú ar an neamhchosaint ar athruithe sa luach cóir i ndáil le sócmhainn nó dliteanas aitheanta nó le ceanglas daingean neamhaitheanta, nó comhpháirt d’aon mhír den sórt sin, atá inchurtha i leith riosca ar leith agus a d’fhéadfadh dul i bhfeidhm ar bhrabús nó caillteanas. (b) fálú ar an sreabhadh airgid: fálú ar an neamhchosaint ar inathraitheacht ar shreafaí airgid atá inchurtha i leith riosca ina iomláine, nó comhpháirt de riosca, ar leith atá bainteach le sócmhainn nó dliteanas aitheanta (amhail roinnt íocaíochtaí úis amach anseo ar fhiachas ráta chomhlúthaigh nó na híocaíochtaí sin uile) nó le hidirbhearta réamhaisnéise thar a bheith dóchúil agus a d’fhéadfadh difear a dhéanamh do bhrabús nó do chaillteanas. (c) fálú de ghlan-infheistíocht in oibríocht eachtrach mar a shainmhínítear in IAS 21.

6.5.3

Más ionstraim chothromais é an mhír fhálaithe dar roghnaigh eintiteas athruithe a chur i láthair ar luach cóir in ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 5.7.5, ní mór don ionstraim chothromais dá dtagraítear i mír 6.5.2(a) a d’fhéadfadh difear a dhéanamh d’ioncam cuimsitheach eile. Sa chás sin, agus sa chás sin amháin, cuirtear neamhéifeachtacht an fhálaithe aitheanta i láthair in ioncam cuimsitheach eile.

6.5.4

Is mar fhálú luacha chóir nó mar fhálú ar an sreabhadh airgid a fhéadfar cuntasaíocht a dhéanamh ar fhálú ar riosca malairte eachtraí ceangaltais dhaingin.

6.5.5

Sa chás nach gcomhlíonann gaolmhaireacht fálaithe na ceanglais maidir le héifeachtacht fálaithe a bhaineann leis an gcóimheas fálaithe (féach mír 6.4.1(c)(iii)) ach go bhfuil an cuspóir maidir le bainistiú riosca do ghaolmhaireacht fálaithe fós mar an gcéanna, déanfaidh eintiteas coigeartú ar chóimheas fálaithe na gaolmhaireachta fálaithe ionas go gcomhlíonann sé na critéir cháilitheacha arís (tagraítear do sin mar ‘athchothromú’ sa Chaighdeán seo–féach míreanna B6.5.7–B6.5.21).

6.5.6

Scoirfidh eintiteas go hionchasach den chuntasaíocht fálaithe ach amháin nuair nach gcomhlíonann an gaolmhaireacht fálaithe (nó cuid de ghaolmhaireacht fálaithe) na critéir cháilitheacha a thuilleadh (tar éis aon athchothromú den ghaolmhaireacht fálaithe a chur san áireamh, más infheidhme). Áirítear leis sin cásanna ina dtéann an ionstraim fálaithe in éag, nó díoltar, foirceanntar nó feidhmítear í. Chun na críche sin, ní dul in éag ná foirceannadh atá in athsholáthar ná tar-rolladh ionstraime fálaithe chuig ionstraim fálaithe eile más cuid de straitéis fálaithe dhoiciméadaithe an eintitis é athsholáthar nó an tar-rolladh sin agus go bhfuil sé comhsheasmhach le cuspóir bainistithe riosca doiciméadaithe an eintitis. Ina theannta sin, chun na críche sin, ní théann an ionstraim fálaithe in éag ná ní fhoirceanntar í más amhlaidh na nithe seo a leanas: (a) mar thoradh ar dhlíthe nó rialacháin nó mar thoradh ar thabhairt isteach dlíthe nó rialachán, comhaontaíonn na páirtithe san ionstraim fálaithe go ndéanfaidh ceann amháin nó níos mó de chontrapháirtithe imréitigh a gcontrapháirtí bunaidh a athsholáthar, arb é a thagann chun bheith ina chontrapháirtí nua le gach ceann de na páirtithe. Chun na críche sin, tá contrapháirtí imréitigh ina chontrapháirtí lárnach (dá ngairtear uaireanta ‘eagraíocht imréitigh’ nó ‘gníomhaireacht imréitigh’) nó ina eintiteas nó eintitis, mar shampla, ina chomhalta imréitigh d’eagraíocht imréitigh nó ina chliaint de chuid comhalta imréitigh d’eagraíocht imréitigh, a bhíonn ag gníomhú mar chontrapháirtí ionas go gcuirfidh siad imréiteach i gcrích trí bhíthin contrapháirtí lárnach. Nuair a chuireann na páirtithe san ionstraim fálaithe contrapháirtithe éagsúla in ionad a gcontrapháirtithe bunaidh, comhlíontar an ceanglas san fhomhír seo ach amháin má chuireann gach ceann de na páirtithe sin imréiteach i gcrích leis an gcontrapháirtí lárnach céanna. (b) tá athruithe eile ar an ionstraim fálaithe, más ann dóibh, teoranta dóibh siúd a bhfuil gá leo chun athsholáthar contrapháirtí den sórt sin a chur i gcrích. Tá athruithe den sórt sin teoranta dóibh siúd atá comhsheasmhach leis na téarmaí a mbeadh coinne leo dá n-imréiteofaí an ionstraim fálaithe leis an gcontrapháirtí imréitigh ó thús. Áirítear sna hathruithe sin athruithe ar na ceanglais chomhthaobhachta, ar chearta chun iarmhéideanna suimeanna infhaighte agus iníoctha a fhritháireamh, agus ar tháillí arna dtobhach. D’fhéadfadh le scor de mhodh cuntasaíochta fálaithe difear a dhéanamh do ghaolmhaireacht fálaithe ina iomláine nó do chuid amháin dó (agus sa chás sin leanann cuntasaíocht fálaithe don chuid eile den ghaolmhaireacht fálaithe).

6.5.7

Cuirfidh eintiteas an méid seo a leanas i bhfeidhm: (a) mír 6.5.10 i gcás ina scoirtear de chuntasaíocht fálaithe d’fhálú luacha chóir a bhfuil an mhír fhálaithe ina ionstraim airgeadais (ina chomhpháirt d’ionstraim airgeadais) arna dtomhas ar chostas amúchta; agus (b) mír 6.5.12 i gcás ina scoirtear de chuntasaíocht fálaithe maidir le fáluithe sreabhaidh airgid.

FÁLUITHE LUACHA CHÓIR

6.5.8

Chomh fada is go gcomhlíonann fálú luacha chóir na critéir cháilitheacha i mír 6.4.1, coinneofar cuntas ar an ngaolmhaireacht fálaithe mar a leanas: (a) aithneofar gnóthachan nó caillteanais ar na hionstraime fálaithe i mbrabús nó caillteanas (nó ioncam cuimsitheach eile, má fhálaíonn an ionstraim fálaithe ionstraim chothromais dar roghnaigh eintiteas athruithe a chur i láthair ar luach cóir in ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 5.7.5). (b) an ghnóthachan nó an chaillteanas ar fhálú ar an mír fhálaithe, coigeartóidh sé suim ghlanluacha na míre fálaithe (más infheidhme) agus aithneofar i mbrabús nó i gcaillteanas é. Más sócmhainn airgeadais í an mhír fhálaithe (nó comhpháirt di) a thomhaistear ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 4.1.2A, aithneofar an ghnóthachan nó an chaillteanas ar fhálú ar an mír fhálaithe i mbrabús nó caillteanas. Ach, más ionstraim chothromais é an mhír fhálaithe dar roghnaigh eintiteas athruithe a chur i láthair ar luach cóir in ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 5.7.5, fanfaidh na méideanna sin in ioncam cuimsitheach eile. Nuair is ceangaltas daingean neamhaitheanta í an mhír fhálaithe (nó cuid de), aithnítear an t-athrú carnach ar luach cóir na míre fálaithe ina dhiaidh a liostú mar shócmhainn nó mar dhliteanas ag a bhfuil gnóthachan nó caillteanas comhfhreagrach a aithnítear i mbrabús nó caillteanas.

6.5.9

Nuair is ceangaltas daingean í mír fhálaithe i bhfálú luacha chóir (nó cuid de) chun sócmhainn a fháil nó dliteanas a ghlacadh déantar suim ghlanluacha tosaigh na sócmhainne nó an dliteanais a leanann as an eintiteas a bheith ag comhlíonadh an cheangaltais dhaingin a choigeartú chun go n-áirítear inti an t-athrú carnach ar luach cóir na míre fálaithe a aithníodh sa ráiteas maidir le staid airgeadais.

6.5.10

Déanfar aon choigeartú a eascraíonn as mír 6.5.8(b) a amúchta i mbrabús nó caillteanas más ionstraim airgeadais í an mhír fhálaithe (nó comhpháirt di) arna dtomhas ar chostas amúchta. Féadfaidh amúchadh tosú a luaithe a bheidh coigeartú ann agus tosóidh sé tráth nach déanaí ná an tráth a scoireann an mhír fhálaithe de bheith coigeartaithe i leith gnóthachain agus caillteanais fálúcháin. Tá an t-amúchadh bunaithe ar ghlanráta úis athríofa ar an dáta sin a thosaíonn amúchadh. I gcás sócmhainne airgeadais (nó comhpháirt de shócmhainn airgeadais) ar mír fhálaithe í agus a thomhaistear ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 4.1.2A, tá feidhm ag amúchadh ar an mbealach céanna, ach is amhlaidh sin maidir leis an méid atá cothrom leis an ngnóthachan nó an caillteanas fálaithe carntha a aithníodh roimhe seo i gcomhréir le mír 6.5.8(b) seachas tríd an tsuim ghlanluacha a choigeartú.

Fáluithe ar an sreabhadh airgid

6.5.11

Chomh fada agus a chomhlíonann fálú ar an sreabhadh airgid na critéir cháilitheacha i mír 6.4.1, coinneofar cuntas ar an ngaolmhaireacht fálaithe mar a leanas: (a) an ghné ar leithligh den chaipiteal gnáthscaireanna atá bainteach leis an mír fhálaithe (cúlchiste fálaithe an tsreafa airgid), coigeartaítear í go dtí an méid is lú de na méideanna seo a leanas (ina ndearbhmhéideanna): (i) an gnóthachan nó an caillteanas carnach ar an ionstraim fálaithe ó thionscnamh an fhálaithe; agus (ii) an t-athrú carnach ar luach cóir (luach láithreach) na míre fálaithe (i.e. luach láithreach an athraithe charnaigh sna sreafaí airgid fálaithe a bhfuil coinne leo amach anseo) ó thionscnamh an fhálaithe. (b) an chuid den ghnóthachan nó den chaillteanas ar an ionstraim fálaithe a chinntear a bheith ina fálú éifeachtach (i.e. an sciar a ndéantar fritháireamh air leis an athrú i gcúlchiste fálaithe an tsreafa airgid arna ríomh i gcomhréir le (a)), aithneofar in ioncam cuimsitheach eile í. (c) aon ghnóthachan nó aon chaillteanas ar an ionstraim fálaithe atá fágtha (nó aon ghnóthachan nó aon chaillteanas a éilítear chun an t-athrú i gcúlchiste fálaithe an tsreafa airgid arna ríomh i gcomhréir le (a) a chothromú), is neamhéifeachtacht an fhálaithe é sin a aithneofar i mbrabús nó caillteanas. (d) an méid atá carntha i gcúlchiste fálaithe an tsreafa airgid i gcomhréir le (a), coinneofar cuntas air mar a leanas: (i) más é a leanann ina dhiaidh sin as fálú ar idirbheart réamhaisnéise go n-aithnítear sócmhainn neamhairgeadais nó dliteanas neamhairgeadais, nó má thagann idirbheart réamhaisnéise le haghaidh sócmhainn neamhairgeadais nó dliteanas neamhairgeadais chun bheith ina cheangaltas daingean a gcuirtear cuntasaíocht fálaithe luacha chóir i bhfeidhm lena aghaidh, bainfidh an t-eintiteas an méid sin de chúlchiste fálaithe an tsreafa airgid agus cuirfidh san áireamh é go díreach sa chostas tosaigh nó i suim ghlanluacha eile na sócmhainne nó an dliteanais. Ní coigeartú athaicmithe é seo (féach IAS 1) agus dá bharr sin ní dhéanann sé difear d’ioncam cuimsitheach eile. (ii) i gcás fáluithe sreabhaidh airgid seachas iad siúd a chumhdaítear le (i), déanfar an méid sin a athaicmiú ó chúlchiste fálaithe an tsreafa airgid chuig brabús nó caillteanas mar choigeartú athaicmithe (féach IAS 1) sa tréimhse chéanna nó sna tréimhsí céanna ina ndéanann na sreafaí airgid réamhaisnéise fálaithe difear do bhrabús nó do chaillteanas (nuair a tharlaíonn díolachán réamhaisnéise, mar shampla). (iii) más caillteanas é an méid sin, áfach, agus má tá coinne ag eintiteas leis nach ndéanfar an caillteanas sin ar fad nó cuid de a aisghabháil i gceann amháin nó níos mó de thréimhsí amach anseo, déanfaidh sé an méid nach bhfuil coinne lena aisghabháil a athaicmiú láithreach chuig brabús nó caillteanas mar choigeartú athaicmithe (féach IAS 1).

6.5.12

Nuair a scoireann eintiteas de cuntasaíocht fálaithe a dhéanamh le haghaidh fálú ar an sreabhadh airgid (féach míreanna 6.5.6 agus 6.5.7(b)), coinneoidh sé cuntas ar an méid atá carntha i gcúlchiste fálaithe an tsreafa airgid i gcomhréir le mír 6.5.11(a) mar a leanas: (a) má tá coinne leis fós go dtarlóidh na sreafaí airgid todhchaí fálaithe, fanfaidh an méid sin i gcúlchiste fálaithe an tsreafa airgid go dtí go dtarlaíonn na sreafaí airgid todhchaí nó go dtí go mbeidh feidhm ag mír 6.5.11(d)(iii). Nuair a tharlaíonn na sreafaí airgid todhchaí, tá feidhm ag mír 6.5.11(d). (b) mura bhfuil coinne leis go dtarlóidh sreafaí airgid todhchaí fálaithe níos mó, déanfar an méid sin a athaicmiú láithreach ó chúlchiste fálaithe an tsreafa airgid chuig brabús nó caillteanas mar choigeartú athaicmithe (féach IAS 1). D’fhéadfadh sé go mbeidh coinne go fóill leis go dtarlóidh sreabhadh airgid todhchaí fálaithe nach bhfuil thar a bheith dóchúil níos mó.

Fáluithe de ghlan-infheistíocht in oibríocht eachtrach

6.5.13

Fáluithe de ghlan-infheistíocht in oibríocht eachtrach, lena n-áirítear fálú ar mhír airgeadaíochta a gcoinnítear cuntas uirthi mar chuid den ghlan-infheistíocht (féach IAS 21), coinneofar cuntas orthu ar an gcuma chéanna le fáluithe ar an sreabhadh airgid: (a) an chuid den ghnóthachan nó den chaillteanas ar an ionstraim fálaithe a chinntear a bheith ina fálú éifeachtach (féach mír 6.5.11), aithneofar in ioncam cuimsitheach eile í; agus (b) aithneofar an chuid neamhéifeachtach i mbrabús nó i gcaillteanas.

6.5.14

An gnóthachan nó caillteanas carntha ar an ionstraim fálaithe a bhaineann leis an sciar éifeachtach den fhálú atá carntha sa chúlchiste um aistriú airgeadra eachtraigh, athaicmeofar ó chothromas chuig brabús nó caillteanas é mar choigeartú athaicmithe (féach IAS 1) i gcomhréir le míreanna 48-49 de IAS 21 ar dhiúscairt nó ar dhiúscairt pháirteach na hoibríochta eachtraí.

Cuntas a choinneáil ar amluach roghanna

6.5.15

Nuair a scarann eintiteas luach intreach agus amluach conartha céadrogha óna chéile agus nuair nach n-ainmníonn sé ach an t-athrú ar luach intreach an chonartha céadrogha mar an ionstraim fálaithe, (féach mír 6.2.4(a)), coinneoidh sé cuntas ar amluach na rogha mar a leanas (féach míreanna B6.5.29–B6.5.33): (a) déanfaidh eintiteas idirdhealú idir amluach roghanna de réir chineál na míre fálaithe ar a ndéanann an rogha fálú (féach mír B6.5.29): (i) mír fhálaithe a bhaineann le hidirbheart; nó (ii) mír fhálaithe a bhaineann le tréimhse ama. (b) an t-athrú ar luach cóir amluach rogha lena bhfálaítear mír fhálaithe a bhaineann le hidirbheart, aithneofar é in ioncam cuimsitheach eile a mhéid a bhaineann sé leis an mír fhálaithe agus carnfar é i ngné ar leithligh den chaipiteal gnáthscaireanna. An t-athrú carnach ar luach cóir a eascraíonn as amluach na rogha a carnadh i ngné ar leithligh den chaipiteal gnáthscaireanna (an ‘méid’), coinneofar cuntas air mar a leanas: (i) más é a leanann ina dhiaidh sin as an mír fhálaithe go n-aithnítear sócmhainn neamhairgeadais nó dliteanas neamhairgeadais, nó ceangaltas daingean le haghaidh sócmhainn neamhairgeadais nó dliteanas neamhairgeadais a gcuirtear cuntasaíocht fálaithe luacha chóir i bhfeidhm lena aghaidh, bainfidh an t-eintiteas an méid ón ngné ar leithligh den chaipiteal gnáthscaireanna agus cuirfidh san áireamh é go díreach sa chostas tosaigh nó i suim ghlanluacha eile na sócmhainne nó an dliteanais. Ní coigeartú athaicmithe é seo (féach IAS 1) agus dá bharr sin ní dhéanann sé difear d’ioncam cuimsitheach eile. (ii) i gcás gaolmhaireachtaí fálaithe seachas iad siúd a chumhdaítear le (i), déanfar an méid a athaicmiú ón ngné ar leithligh den chaipiteal gnáthscaireanna chuig brabús nó caillteanas mar choigeartú athaicmithe (féach IAS 1) sa tréimhse chéanna nó sna tréimhsí céanna ina ndéanann na sreafaí airgid todhchaí fálaithe a bhfuil coinne leo difear do bhrabús nó do chaillteanas (nuair a tharlaíonn díolachán réamhaisnéise, mar shampla). (iii) mura bhfuil coinne leis go ndéanfar an méid sin ar fad nó cuid de a aisghabháil i dtréimhse amháin nó níos mó sa todhchaí, áfach, déanfar an méid nach bhfuil coinne lena aisghabháil a athaicmiú láithreach chuig brabús nó caillteanas mar choigeartú athaicmithe (féach IAS 1). (c) an t-athrú ar luach cóir amluach rogha lena bhfálaítear mír fhálaithe a bhaineann le tréimhse ama, aithneofar é in ioncam cuimsitheach eile a mhéid a bhaineann sé leis an mír fhálaithe agus carnfar é i ngné ar leithligh den chaipiteal gnáthscaireanna. An t-amluach ar an dáta a ainmnítear an rogha mar mhír fhálaithe, a mhéid a bhaineann sé leis an mír fhálaithe, déanfar é a amúchadh ar bhonn córasach agus réasúnach le linn na tréimhse ar lena linn a d’fhéadfadh an coigeartú fálaithe le haghaidh luach intreach na rogha difear a dhéanamh do bhrabús nó do chaillteanas (nó d’ioncam cuimsitheach eile), más ionstraim chothromais í an mhír fhálaithe ar ina leith a chinn eintiteas athruithe a chur i láthair i luach cóir in ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 5.7.5.). Dá bhrí sin, déanfar an méid amúchta a athaicmiú ón ngné ar leithligh den chaipiteal gnáthscaireanna chuig brabús nó caillteanas mar choigeartú athaicmithe (féach IAS 1) i ngach tréimhse tuairiscithe. Má scoirtear de chuntasaíocht fálaithe le haghaidh na gaolmhaireachta fálaithe lena n-áirítear an t-athrú ar luach intreach na rogha mar an ionstraim fálaithe, déanfar an glanmhéid (i.e. lena n-áirítear amúchadh carnach) atá carntha sa ghné ar leithligh den chaipiteal gnáthscaireanna a athaicmiú láithreach chuig brabús nó caillteanas mar choigeartú athaicmithe (féach IAS 1).

Cuntas a choinneáil le haghaidh gné réamhcheaptha réamhchonarthaí agus raonta difríochta ar bhonn airgeadra eachtraigh ionstraimí airgeadais

6.5.16

Nuair a scarann eintiteas an réamhghné agus an spotghné de chonradh réamhcheaptha óna chéile agus nuair nach n-ainmníonn sé ach an t-athrú ar luach spotghné an chonartha réamhcheaptha mar an ionstraim fálaithe, nó nuair a scarann eintiteas raon an bhoinn airgeadra eachtraigh ó ionstraim airgeadais agus nuair a eisíonn sé ó ainmniú na hionstraime airgeadais sin é mar an ionstraim fálaithe (féach mír 6.2.4(b)), féadfaidh an t-eintiteas mír 6.5.15 a chur i bhfeidhm maidir le réamhghné an chonartha réamhcheaptha nó maidir le raon an bhoinn airgeadra eachtraigh ar an mbealach céanna lena gcuirtear i bhfeidhm é maidir le hamluach rogha. Sa chás sin, cuirfidh an t-eintiteas an treoraíocht chur i bhfeidhm i míreanna B6.5.34–B6.5.39 i bhfeidhm.

6.6   FÁLUITHE GRÚPA MÍREANNA

Incháilitheacht grúpa míreanna mar an mír fhálaithe

6.6.1.

Ní mír fhálaithe incháilithe é grúpa míreanna (lena n-áirítear grúpa míreanna arb é atá iontu ná suíomh glan; féach míreanna B6.6.1–B6.6.8) ach amháin sna cásanna a leanas: (a) is é atá ann ná míreanna (lena n-áirítear comhpháirteanna míreanna) ar míreanna fálaithe incháilithe ina n-aonar iad; (b) bainistítear na míreanna sa ghrúpa le chéile ar bhonn grúpa chun críoch bainistíochta riosca; agus (c) i gcás fálú sreabhaidh airgid ar ghrúpa míreanna nach bhfuil coinne leis go mbeidh a n-inathraitheachtaí i sreafaí airgid beagnach cionmhar leis an inathraitheacht uile i sreafaí airgid an ghrúpa ionas go n-eascraíonn suíomhanna riosca fritháirimh: (i) is fálú ar riosca malairte eachtraí é; agus (ii) sonraítear le hainmniú an tsuímh ghlan sin an tréimhse tuairiscithe ina bhfuil coinne leis go ndéanfaidh na hidirbhearta réamhaisnéise difear do bhrabús nó caillteanas, chomh maith lena gcineál agus a méid (féach míreanna B6.6.7–B6.6.8).

Comhpháirt de mhéid ainmniúil a ainmniú

6.6.2.

Is mír fhálaithe incháilithe í comhpháirt ar cion de ghrúpa incháilithe míreanna í ar coinníoll go bhfuil an t-ainmniú comhsheasmhach le cuspóir an eintitis ó thaobh bainistiú riosca de.

6.6.3.

Níl comhpháirt sraithe de ghrúpa uile míreanna (mar shampla, sraith íochtair) incháilithe do chuntasaíocht fálaithe ach amháin sna cásanna a leanas: (a) tá sí inaitheanta ar leithligh agus intomhaiste go hiontaofa; (b) an cuspóir bainistithe riosca ná chun comhpháirt sraithe a fhálú; (c) tá na míreanna sa ghrúpa uile óna n-aithnítear an tsraith nochta don riosca fálaithe céanna (ionas nach ndéantar difear suntasach do thomhas na sraithe fálaithe ag na míreanna sonracha ón ngrúpa uile a dhéanann cuid den tsraith fhálaithe); (d) i gcás fálú ar mhíreanna atá ann faoi láthair (ceangaltas daingean neamhaitheanta nó sócmhainn aitheanta, mar shampla), féadfaidh eintiteas an grúpa míreanna uile óna sainmhínítear an tsraith fhálaithe a shainaithint agus a rianú (ionas go mbeidh an t-eintiteas in ann na ceanglais don chuntasaíocht le haghaidh gaolmhaireachtaí fálaithe cáilitheacha a chomhlíonadh); agus (e) comhlíonann aon mhíreanna sa ghrúpa ina bhfuil roghanna réamhíocaíochta na ceanglais maidir le comhpháirteanna de mhéid ainmniúil (féach mír B6.3.20).

Cur i Láthair

6.6.4

Maidir le fálú grúpa míreanna ag a bhfuil suíomhanna riosca fritháirimh (i.e. i bhfálú suímh ghlain) a ndéanann a riosca fálaithe difear do mhíreanna líne difriúla sa ráiteas ar bhrabús nó ar chaillteanas agus in ioncam cuimsitheach eile, cuirfear aon ghnóthachain nó caillteanais fálaithe sa ráiteas sin i láthair ar líne ar leithligh ó na cinn a ndéanann na míreanna fálaithe difear dóibh. Dá bhrí sin, ní dhéantar difear don mhéid sa mhír líne a bhaineann leis an mír fhálaithe féin (ioncam nó costas díolachán, mar shampla) sa ráiteas sin.

6.6.5.

Maidir le sócmhainní agus dliteanais atá fálaithe le chéile mar ghrúpa i bhfálú luacha chóir, aithneofar an gnóthachan nó caillteanas sa ráiteas ar an staid airgeadais ar na sócmhainní agus dliteanais aonair mar choigeartú ar shuim ghlanluacha na míreanna aonair faoi seach a chomhdhéanann an grúpa i gcomhréir le mír 6.5.8(b).

Suíomhanna glana nialasacha

6.6.6.

Nuair is grúpa ar suíomh glan nialasach é atá sa mhír fhálaithe (i.e. déanann na míreanna fálaithe iontu féin an riosca a bhainistítear ar bhonn grúpa a fhritháireamh go hiomlán), ceadaítear d’eintiteas í a ainmniú i ngaolmhaireacht fálaithe nach n-áirítear ionstraim fálaithe inti, ar choinníoll: (a) is cuid de straitéis fálaithe glanriosca rollach é an fálú, straitéis ina ndéanann an t-eintiteas suíomhanna nua den chineál céanna a fhálú go gnáthúil le himeacht ama (nuair a théann idirbhearta isteach sa tréimhse ama ar ina leith a ndéanann an t-eintiteas fálú, mar shampla); (b) tagann athrú ar mhéid an tsuímh ghlain fhálaithe thar shaolré na straitéise fálaithe glanriosca rollaí agus úsáideann an t-eintiteas ionstraimí fálaithe incháilithe chun an glan riosca a fhálú (i.e. nuair nach nialasach é an suíomh glan); (c) cuirtear cuntasaíocht fálaithe i bhfeidhm maidir le suíomhanna glana den sórt sin de ghnáth nuair nach nialas é an suíomh glan agus nuair a fhálaítear é le hionstraimí fálaithe incháilithe; agus (d) d’eascródh torthaí cuntasaíochta neamh-chomhsheasmhacha as gan cuntasaíocht fálaithe a chur i bhfeidhm maidir leis an suíomh glan nialasach, mar nach n-aithneodh an chuntasaíocht na suíomhanna riosca fritháirimh a d’aithneofaí i bhfálú ar shuíomh glan ina mhalairt de chás.

6.7   ROGHA MAIDIR LE NEAMHCHOSAINT CREIDMHEASA A AINMNIÚ ARNA THOMHAS AR LUACH CÓIR TRÍ BHRABÚS NÓ TRÍ CHAILLTEANAS

Incháilitheacht neamhchosaintí creidmheasa le hainmniú ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas

6.7.1.

I gcás go n-úsáideann eintiteas díorthach creidmheasa a thomhaistear ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas chun riosca creidmheasa cuid d’ionstraim airgeadais nó ionstraim airgeadais iomlán a bhainistiú (neamhchosaint creidmheasa), féadfaidh sé an ionstraim airgeadais sin a ainmniú a mhéid a bhainistítear í (i.e. í ar fad nó cuid di) mar thomhaiste ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas, i gcás: (a) go meaitseálann ainm na neamhchosanta creidmheasa (an t-iasachtaí, nó sealbhóir gealltanais iasachta, mar shampla) eintiteas tagartha an dhíorthaigh chreidmheasa (‘meaitseáil ainmneacha’); agus (b) go meaitseálann sinsearacht na hionstraime airgeadais le sinsearacht na n-ionstraimí a fhéadtar a sholáthar i gcomhréir leis an díorthach creidmheasa. Féadfaidh eintiteas an t-ainmniú sin a dhéanamh gan beann ar cibé atá an ionstraim airgeadais a bhainistítear le haghaidh riosca creidmheasa laistigh de raon feidhme an Chaighdeáin seo nó nach bhfuil (féadfaidh eintiteas gealltanais iasachta atá lasmuigh de raon feidhme an Chaighdeáin seo a ainmniú, mar shampla). Féadfaidh an t-eintiteas an ionstraim airgeadais sin a ainmniú tráth ar tugadh aitheantas tosaigh ina leith nó ina dhiaidh sin, nó fad atá sí neamhaitheanta. Déanfaidh an t-eintiteas an t-ainmniú a dhoiciméadú i gcomhthráth.

Cuntas a choinneáil ar neamhchosaintí creidmheasa a ainmnítear ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas

6.7.2.

Má ainmnítear ionstraim airgeadais i gcomhréir le mír 6.7.1 mar thomhaiste ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas i ndiaidh na haitheanta tosaigh, nó murar aithníodh í roimhe sin, déanfar an difríocht, tráth an ainmnithe, idir an tsuim ghlanluacha, más ann di, agus an luach cóir, a aithint láithreach i mbrabús nó caillteanas. Maidir le sócmhainní airgeadais a thomhaistear ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 4.1.2A, déanfar an gnóthachan nó caillteanas carnach a aithníodh roimhe sin in ioncam cuimsitheach eile a athaicmiú láithreach ó chothromas go brabús nó caillteanas mar choigeartú athaicmithe (féach IAS 1).

6.7.3.

Scoirfidh eintiteas den ionstraim airgeadais as ar tháinig an riosca creidmheasa, nó sciar den ionstraim airgeadais sin, a thomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcás: (a) nach gcomhlíontar a thuilleadh na critéir cháilitheacha i mír 6.7.1, mar shampla: (i) go ndéantar an díorthach creidmheasa gaolmhar nó an ionstraim airgeadais ghaolmhar as a dtagann an riosca creidmheasa a dhíol, a fhoirceannadh nó a shocrú; nó (ii) nach ndéantar riosca creidmheasa na hionstraime airgeadais a bhainistiú níos mó trí úsáid a bhaint as díorthaigh chreidmheasa. D’fhéadfadh sin tarlú, mar shampla, mar gheall ar fheabhsuithe i gcáilíocht creidmheasa an iasachtaithe nó shealbhóir an ghealltanais iasachta, nó mar gheall ar athruithe ar na ceanglais chaipitil a fhorchuirtear ar eintiteas; agus (b) maidir leis an ionstraim airgeadais as a n-eascraíonn an riosca creidmheasa, ní gá seachas sin í a thomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas (i.e níor athraigh samhail ghnó an eintitis idir an dá linn sa chaoi is gur ghá athaicmiú a dhéanamh i gcomhréir le mír 4.4.1).

6.7.4

Nuair a scoireann eintiteas den ionstraim airgeadais as a n-eascraíonn an riosca creidmheasa, nó sciar den ionstraim airgeadais sin, a thomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas, tagann luach cóir na hionstraime airgeadais sin ar dháta an scoir chun bheith ina suim ghlanluacha nua. Ina dhiaidh sin, déanfar an tomhas céanna a úsáideadh sular ainmníodh an ionstraim airgeadais ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas a chur i bhfeidhm (lena n-áirítear amúchadh a leanann as an tsuim ghlanluacha nua). Sócmhainn airgeadais a aicmíodh ar dtús mar thomhaiste ar luach amúchta, mar shampla, rachadh sí ar ais chuig an tomhas sin agus dhéanfaí a ráta úis éifeachtach a athríomh bunaithe ar a oll-luach nua de réir na leabhar ar an dáta a scoireadh de thomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas.

6.8   EISCEACHTAÍ SEALADACHA Ó CHEANGLAIS SHONRACHA CUNTASAÍOCHTA FÁLAITHE A CHUR I BHFEIDHM

6.8.1.

Cuirfidh eintiteas míreanna 6.8.4–6.8.12 agus míreanna 7.1.8 agus 7.2.26(d) i bhfeidhm maidir leis na gaolmhaireachtaí fálaithe uile a ndéanann athchóiriú ar thagarmharc ráta úis difear díreach dóibh. Níl feidhm ag na míreanna sin ach maidir le gaolmhaireachtaí fálaithe den sórt sin. Ní dhéanann athchóiriú ar thagarmharc ráta úis difear díreach do ghaolmhaireacht fálaithe ach amháin má eascraíonn as an athchóiriú éiginnteachtaí maidir leis na nithe seo a leanas: (a) an tagarmharc ráta úis (a shonraítear go conarthach nó go neamhchonarthach) a ainmnítear mar riosca fálaithe; agus/nó (b) uainiú nó méid shreafaí airgid na míre fálaithe nó na hionstraime fálaithe bunaithe ar an tagarmharc ráta úis.

6.8.2.

Chun míreanna 6.8.4–6.8.12 a chur i bhfeidhm, tagraíonn an téarma ‘athchóiriú ar thagarmharc ráta úis’ don athchóiriú ar fud an mhargaidh ar thagarmharc ráta úis, lena n-áirítear athsholáthar tagarmhairc ráta úis le tagarmharc ráta úis malartach amhail ráta a leanann as na moltaí a leagtar amach i dtuarascáil mhí Iúil 2014 leis an mBord um Chobhsaíocht Airgeadais dar teideal ‘Reforming Major Interest Rate Benchmarks’ [Mór-thagarmharcanna Ráta Úis a Athchóriú] (51).

6.8.3.

Le míreanna 6.8.4–6.8.12, soláthraítear eisceachtaí ó na ceanglais a shonraítear sna míreanna sin agus uathu sin amháin. Leanfaidh eintiteas de bheith ag cur gach ceanglas cuntasaíochta fálaithe eile i bhfeidhm maidir le gaolmhaireachtaí fálaithe a ndéanann athchóiriú ar thagarmharc ráta úis difear díreach dóibh.

Ceanglas maidir le hidirbheart réamhaisnéise thar a bheith dóchúil i gcás fáluithe ar an sreabhadh airgid

6.8.4

Chun críoch a chinneadh cé acu atá nó nach bhfuil idirbheart réamhaisnéise (nó comhpháirt de) thar a bheith dóchúil mar a éilítear le mír 6.3.3, glacfaidh eintiteas leis nach ndéantar, mar thoradh ar athchóiriú ar thagarmharc ráta úis, athrú ar an tagarmharc ráta úis ar a bhfuil na sreafaí airgid fálaithe bunaithe (a shonraítear go conarthach nó go neamhchonarthach).

An méid carntha i gcúlchiste fálaithe an tsreafa airgid a athaicmiú

6.8.5.

Chun críche an ceanglas i mír 6.5.12 a chur i bhfeidhm chun a chinneadh cé acu atá nó nach bhfuil coinne leis a thuilleadh go dtarlóidh na sreafaí airgid todhchaí fálaithe, glacfaidh eintiteas leis nach ndéantar, mar thoradh ar athchóiriú ar thagarmharc ráta úis, athrú ar an tagarmharc ráta úis ar a bhfuil na sreafaí airgid fálaithe bunaithe (a shonraítear go conarthach nó go neamhchonarthach).

Measúnú a dhéanamh ar an ngaolmhaireacht eacnamaíoch idir an mhír fhálaithe agus an ionstraim fálaithe

6.8.6.

Chun na ceanglais i míreanna 6.4.1(c)(i) agus B6.4.4–B6.4.6 a chur i bhfeidhm, glacfaidh eintiteas leis nach ndéantar, mar thoradh ar athchóiriú ar thagarmharc ráta úis, athrú ar an tagarmharc ráta úis ar a bhfuil na sreafaí airgid fálaithe agus/nó an riosca fálaithe bunaithe (a shonraítear go conarthach nó go neamhchonarthach), ná ar an tagarmharc ráta úis ar a bhfuil sreafaí airgid na hionstraime fálaithe bunaithe.

Comhpháirt de mhír a ainmniú ina mír fhálaithe

6.8.7.

Mura bhfuil feidhm ag mír 6.8.8, i gcás fálú ar comhpháirt riosca an ráta úis a bhaineann le tagarmharc ráta úis a shonraítear go neamhchonarthach, is ar thionscnamh na gaolmhaireachta fálaithe amháin a chuirfidh eintiteas an ceanglas i míreanna 6.3.7(a) agus B6.3.8 i bhfeidhm— go mbeidh an chomhpháirt ainmnithe inaitheanta ar leithligh.

6.8.8.

Nuair a athshocraíonn eintiteas gaolmhaireacht fálaithe go minic, go comhsheasmhach lena dhoiciméadacht fálaithe (i.e. nuair a scoireann sé di agus a atosaíonn í) toisc go n-athraíonn an ionstraim fálaithe agus an mhír fhálaithe araon go minic (i.e. na míreanna fálaithe agus na hionstraimí fálaithe araon a úsáidtear chun bainistíocht a dhéanamh ar an neamhchosaint sin, ní fhanann siad mar a chéile ar feadh i bhfad sa phróiseas dinimiciúil a úsáideann an t-eintiteas), is nuair a ainmníonn an t-eintiteas mír fhálaithe sa ghaolmhaireacht fálaithe sin den chéad uair, agus an uair sin amháin, a chuirfidh sé an ceanglas i míreanna 6.3.7(a) agus B6.3.8 i bhfeidhm go mbeidh an chomhpháirt riosca inaitheanta ar leithligh. Mír fhálaithe a ndearnadh measúnú uirthi tráth a hainmnithe tosaigh sa ghaolmhaireacht fálaithe, bíodh sin tráth tionscanta an fhálaithe nó ina dhiaidh sin, ní dhéantar athmheasúnú uirthi ag aon athainmniú ina dhiaidh sin sa ghaolmhaireacht fálaithe chéanna.

Deireadh an chur i bhfeidhm

6.8.9.

Scoirfidh eintiteas go hionchasach de bheith ag cur mír 6.8.4 i bhfeidhm maidir le mír fhálaithe an tráth is túisce díobh seo a leanas: (a) nuair nach ann a thuilleadh don éiginnteacht a eascraíonn as athchóiriú ar thagarmharc ráta úis i ndáil le huainiú agus méid shreafaí airgid na míre fálaithe bunaithe ar thagarmharc ráta úis; agus (b) nuair a scortar den ghaolmhaireacht fálaithe a bhfuil an mhír fhálaithe ina cuid di.

6.8.10

Scoirfidh eintiteas go hionchasach de bheith ag cur mír 6.8.5 i bhfeidhm an tráth is túisce díobh seo a leanas: (a) nuair nach ann a thuilleadh don éiginnteacht a eascraíonn as athchóiriú ar thagarmharc ráta úis i ndáil le huainiú agus méid shreafaí airgid todhchaí na míre fálaithe bunaithe ar thagarmharc ráta úis; agus (b) nuair a athaicmíodh chuig brabús nó caillteanas iomlán an mhéid charntha i gcúlchiste an tsreabhaidh airgid i ndáil leis an ngaolmhaireacht fálaithe scortha sin.

6.8.11

Scoirfidh eintiteas go hionchasach de bheith ag cur mír 6.8.6 i bhfeidhm: (a) maidir le mír fhálaithe, nuair nach ann a thuilleadh don éiginnteacht a eascraíonn as athchóiriú ar thagarmharc ráta úis i ndáil leis an riosca fálaithe nó le huainiú agus méid shreafaí airgid na míre fálaithe bunaithe ar thagarmharc ráta úis; agus (b) maidir le hionstraim fálaithe, nuair nach ann a thuilleadh don éiginnteacht a eascraíonn as athchóiriú ar thagarmharc ráta úis i ndáil le huainiú agus méid shreafaí airgid na hionstraime fálaithe bunaithe ar thagarmharc ráta úis. Má scortar den ghaolmhaireacht fálaithe a bhfuil an mhír fhálaithe agus an ionstraim fálaithe ina gcodanna di níos luaithe ná an dáta a shonraítear i mír 6.8.11(a) nó an dáta a shonraítear i mír 6.8.11(b), scoirfidh an t-eintiteas go hionchasach de bheith ag cur mír 6.8.6 i bhfeidhm maidir leis an ngaolmhaireacht fálaithe sin ar an dáta scoir.

6.8.12

Nuair a ainmnítear grúpa míreanna mar an mhír fhálaithe, nó comhcheangal d’ionstraimí airgeadais mar an ionstraim fálaithe, scoirfidh eintiteas go hionchasach de bheith ag cur míreanna 6.8.4–6.8.6 i bhfeidhm maidir le mír aonair nó ionstraim aonair i gcomhréir le míreanna 6.8.9, 6.8.10 nó 6.8.11, mar is ábhartha, nuair nach ann a thuilleadh don éiginnteacht a eascraíonn as athchóiriú ar thagarmharc ráta úis i ndáil leis an riosca fálaithe agus/nó le huainiú agus méid shreafaí airgid na míre nó na hionstraime airgeadais sin atá bunaithe ar thagarmharc ráta úis.

6.8.13

Scoirfidh eintiteas go hionchasach de bheith ag cur mír 6.8.7 agus mír 6.8.8 i bhfeidhm an tráth is túisce díobh seo a leanas: (a) nuair a dhéantar athruithe a éilítear le hathchóiriú ar thagarmharc ráta úis ar an gcomhpháirt riosca a shonraítear go neamhchonarthach trí mhír 6.9.1 a chur i bhfeidhm; nó (b) nuair a scortar den ghaolmhaireacht fálaithe ina n-ainmnítear an chomhpháirt riosca a shonraítear go neamhchonarthach.

6.9   EISCEACHTAÍ SEALADACHA BREISE A EASCRAÍONN AS ATHCHÓIRIÚ AR THAGARMHARC RÁTA ÚIS

6.9.1.

Mar a scoireann agus nuair a scoireann na ceanglais i míreanna 6.8.4–6.8.8 de bheith infheidhme maidir le gaolmhaireacht fálaithe (féach míreanna 6.8.9–6.8.13), leasóidh eintiteas ainmniú foirmiúil na gaolmhaireachta fálaithe sin mar a doiciméadaíodh roimhe sin chun go léireoidh sé na hathruithe a éilítear le hathchóiriú ar thagarmharc ráta úis, i.e. tá na hathruithe comhsheasmhach leis na ceanglais i míreanna 5.4.6–5.4.8. Sa chomhthéacs sin, ní leasófar an t-ainmniú fálaithe ach chun ceann amháin nó níos mó de na hathruithe seo a leanas a dhéanamh: (a) bonnráta úis malartach (a shonraítear go conarthach nó go neamhchonarthach) a ainmniú mar riosca fálaithe; (b) an tuairisc ar an mír fhálaithe a leasú, lena n-áirítear an tuairisc ar an gcuid ainmnithe de na sreafaí airgid nó den luach cóir atá á fálú; nó (c) an tuairisc ar an ionstraim fálaithe a leasú.

6.9.2.

Cuirfidh eintiteas an ceanglas i mír 6.9.1(c) i bhfeidhm freisin má chomhlíontar na trí choinníoll seo a leanas: (a) déanann an t-eintiteas athrú a éilítear le hathchóiriú ar thagarmharc ráta úis ag úsáid cur chuige seachas cur chuige ina n-athraítear an bonn lena gcinntear sreafaí airgid conarthacha na hionstraime fálaithe (mar a thuairiscítear i mír 5.4.6); (b) ní dhí-aithnítear an ionstraim fálaithe bhunaidh; agus (c) tá an cur chuige a roghnaítear coibhéiseach go heacnamaíoch le bheith ag athrú an bhoinn lena gcinntear sreafaí airgid conarthacha na hionstraime fálaithe bunaidh (mar a thuairiscítear i míreanna 5.4.7 agus 5.4.8).

6.9.3.

D’fhéadfadh sé go scoirfidh na ceanglais i míreanna 6.8.4–6.8.8 de bheith infheidhme ag tráthanna éagsúla. Dá bhrí sin, trí mhír 6.9.1 a chur i bhfeidhm, d’fhéadfadh sé go n-éileofaí ar eintiteas ainmniú foirmiúil a ghaolmhaireachtaí fálaithe a leasú ag tráthanna éagsúla, nó d’fhéadfadh sé go n-éileofaí air ainmniú foirmiúil gaolmhaireachta fálaithe a leasú níos mó ná uair amháin. Nuair a dhéantar athrú den sórt sin ar ainmniú an fhálaithe, agus an uair sin amháin, cuirfidh eintiteas míreanna 6.9.7–6.9.12 i bhfeidhm mar is infheidhme. Cuirfidh eintiteas mír 6.5.8 (i gcás fálaithe cóirluacha) nó mír 6.5.11 (i gcás fálaithe ar an sreabhadh airgid) i bhfeidhm freisin chun cuntas a choinneáil ar aon athrú ar luach cóir na míre fálaithe nó na hionstraime fálaithe.

6.9.4

Leasóidh eintiteas gaolmhaireacht fálaithe mar a éilítear i mír 6.9.1 faoi dheireadh na tréimhse tuairiscithe a ndéantar athrú lena linn ar an riosca fálaithe, ar an mír fhálaithe nó ar an ionstraim fálaithe a éilítear le hathchóiriú ar thagarmharc ráta úis. Chun amhras a sheachaint, ní scor den ghaolmhaireacht fálaithe ná ainmniú gaolmhaireachta fálaithe nua atá i leasú den sórt sin ar ainmniú foirmiúil gaolmhaireachta fálaithe.

6.9.5.

Má dhéantar athruithe, i dteannta na n-athruithe sin a éilítear le hathchóiriú ar thagarmharc ráta úis, ar shócmhainn airgeadais nó ar dhliteanas airgeadais a ainmnítear a bheith i ngaolmhaireacht fálaithe (mar a thuairiscítear i míreanna 5.4.6–5.4.8) nó ar ainmniú na gaolmhaireachta fálaithe (mar a éilítear le mír 6.9.1), cuirfidh eintiteas na ceanglais is infheidhme sa Chaighdeán seo i bhfeidhm ar dtús chun a chinneadh cé acu a leanann nó nach leanann scor den chuntasaíocht fálaithe as na hathruithe breise sin. Mura leanann scor den chuntasaíocht fálaithe as na hathruithe breise, leasóidh eintiteas ainmniú foirmiúil na gaolmhaireachta fálaithe mar a shonraítear i mír 6.9.1.

6.9.6.

Le míreanna 6.9.7–6.9.13, soláthraítear eisceachtaí ó na ceanglais a shonraítear sna míreanna sin amháin. Cuirfidh eintiteas gach ceanglas cuntasaíochta fálaithe eile sa Chaighdeán seo, lena n-áirítear na critéir cháilitheacha i mír 6.4.1, i bhfeidhm maidir le gaolmhaireachtaí fálaithe a ndéanann athchóiriú ar thagarmharc ráta úis difear díreach dóibh.

Cuntas a choinneáil ar ghaolmhaireachtaí fálaithe cáilitheacha

Fáluithe ar an sreabhadh airgid

6.9.7.

Chun críche mír 6.5.11 a chur i bhfeidhm, tráth a leasaíonn eintiteas an tuairisc ar mhír fhálaithe mar a éilítear i mír 6.9.1(b), measfar go mbeidh an méid carntha i gcúlchiste an tsreafa airgid bunaithe ar an mbonnráta úis malartach lena gcinntear an sreabhadh airgid todhchaí fálaithe.

6.9.8.

I gcás gaolmhaireachta fálaithe ar scoradh di, nuair a dhéantar an tagarmharc ráta úis ar a raibh na sreafaí airgid todhchaí fálaithe bunaithe a athrú mar a éilítear le hathchóiriú ar thagarmharc ráta úis, chun mír 6.5.12 a chur i bhfeidhm chun a chinneadh cé acu atá nó nach bhfuil coinne leis go dtarlóidh na sreafaí airgid todhchaí fálaithe, measfar go bhfuil an méid carntha sa chúlchiste fálaithe ar an sreabhadh airgid le haghaidh na gaolmhaireachta fálaithe sin bunaithe ar an tagarmharc ráta úis malartach ar a mbunófar an sreabhadh airgid todhchaí fálaithe.

Grúpaí míreanna

6.9.9.

Nuair a chuireann eintiteas mír 6.9.1 i bhfeidhm maidir le grúpaí míreanna mar mhíreanna fálaithe i bhfálú luacha chóir nó i bhfálú ar an sreabhadh airgid, leithdháilfidh an t-eintiteas na míreanna fálaithe ar fhoghrúpaí bunaithe ar an mbonnráta úis atá á fhálú agus ainmneoidh sé an bonnráta úis mar an riosca fálaithe le haghaidh gach foghrúpa. I ngaolmhaireacht fálaithe ina bhfálaítear grúpa míreanna le haghaidh athruithe ar thagarmharc ráta úis atá faoi réir athchóiriú ar thagarmharc ráta úis, mar shampla, d’fhéadfaí sreabhadh airgid fálaithe nó luach cóir roinnt míreanna sa ghrúpa a athrú chun tagairt a dhéanamh do thagarmharc ráta úis malartach sula n-athraítear míreanna eile sa ghrúpa. Sa sampla sin, d’ainmneodh an t-eintiteas an tagarmharc ráta úis malartach mar an riosca fálaithe le haghaidh an fhoghrúpa ábhartha sin de mhíreanna fálaithe agus mír 6.9.1 á cur i bhfeidhm aige. Leanfadh an t-eintiteas d’ainmniú an tagarmhairc ráta úis atá ann cheana mar an riosca fálaithe le haghaidh an fhoghrúpa eile de mhíreanna fálaithe go dtí go n-athrófar sreabhadh airgid fálaithe nó luach cóir na míreanna sin chun tagairt a dhéanamh don tagarmharc ráta úis malartach nó go dtí go rachaidh na míreanna in éag agus go gcuirfear ina n-ionad míreanna fálaithe a dhéanann tagairt don tagarmharc ráta úis malartach.

6.9.10

Déanfaidh eintiteas measúnú ar leithligh ar cé acu a chomhlíonann nó nach gcomhlíonann gach foghrúpa na ceanglais i mír 6.6.1 chun bheith ina mhír fálaithe incháilithe. Má theipeann ar aon fhoghrúpa na ceanglais i mír 6.6.1 a chomhlíonadh, scoirfidh an t-eintiteas go hionchasach den chuntasaíocht fálaithe le haghaidh na gaolmhaireachta fálaithe ina hiomláine. Cuirfidh eintiteas na ceanglais i míreanna 6.5.8 agus 6.5.11 i bhfeidhm freisin chun cuntas a choinneáil ar neamhéifeachtacht a bhaineann leis an ngaolmhaireacht fálaithe ina hiomláine.

Comhpháirteanna riosca a ainmniú

6.9.11

Bonnráta úis malartach a ainmnítear mar chomhpháirt riosca a shonraítear go neamhchonarthach nach bhfuil inaitheanta ar leithligh (féach míreanna 6.3.7(a) agus B6.3.8) ar an dáta a ainmnítear é, measfar gur chomhlíon sé an ceanglas sin ar an dáta sin más amhlaidh, agus sa chás amháin gurb amhlaidh, go bhfuil coinne réasúnta ag an eintiteas leis go mbeidh an bonnráta úis malartach inaitheanta ar leithligh laistigh de 24 mhí. Tá feidhm ar leithligh ag an tréimhse 24 mhí maidir le gach bonnráta úis malartach agus tosaíonn sí ón dáta a ainmníonn an t-eintiteas, den chéad uair, an bonnráta úis malartach mar chomhpháirt riosca a shonraítear go neamhchonarthach (i.e. tá feidhm ag an tréimhse 24 mhí ar bhonn ráta ar ráta).

6.9.12

Má tá coinne réasúnta ag eintiteas leis, ina dhiaidh sin, nach mbeidh an bonnráta úis malartach inaitheanta ar leithligh laistigh de 24 mhí ón dáta a d’ainmnigh an t-eintiteas den chéad uair é mar chomhpháirt riosca a shonraítear go neamhchonarthach, scoirfidh an t-eintiteas den cheanglas i mír 6.9.11 a chur i bhfeidhm maidir leis an mbonnráta úis malartach sin agus scoirfidh sé go hionchasach den chuntasaíocht fálaithe ón dáta a rinneadh an t-athmheasúnú sin ar na gaolmhaireachtaí fálaithe uile inar ainmníodh an bonnráta úis malartach mar chomhpháirt riosca a shonraítear go neamhchonarthach.

6.9.13

I dteannta na ngaolmhaireachtaí fálaithe sin a shonraítear i mír 6.9.1, cuirfidh eintiteas na ceanglais i míreanna 6.9.11 agus 6.9.12 i bhfeidhm maidir le gaolmhaireachtaí fálaithe nua ina n-ainmnítear bonnráta úis malartach mar chomhpháirt riosca a shonraítear go neamhchonarthach (féach míreanna 6.3.7(a) agus B6.3.8) nuair nach mbeidh an chomhpháirt riosca sin inaitheanta ar leithligh ar an dáta a ainmneofar í de thoradh athchóiriú ar thagarmharc ráta úis.

CAIBIDIL 7   Dáta éifeachtach agus aistriú

7.1   DÁTA ÉIFEACHTACH

7.1.1.

Cuirfidh eintiteas an caighdeán seo i bhfeidhm maidir le tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2018 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má roghnaíonn eintiteas an Caighdeán seo a chur i bhfeidhm go luath, ní mór dó an méid sin a nochtadh agus na ceanglais uile sa Chaighdeán seo a chur i bhfeidhm an tráth céanna (ach féach freisin míreanna 7.1.2, 7.2.21 agus 7.3.2). Cuirfidh sé na leasuithe i bhFoscríbhinn C i bhfeidhm an tráth céanna.

7.1.2.

D’ainneoin na gceanglas i mír 7.1.1, maidir le tréimhsí bliantúla a thosaíonn roimh an 1 Eanáir 2018, féadfaidh eintiteas roghnú gan ach na ceanglais maidir le cur i láthair ghnóthachain agus chaillteanais ar dhliteanais airgeadais arna n-ainmniú mar dhliteanais ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas i míreanna 5.7.1(c), 5.7.7–5.7.9, 7.2.14 agus B5.7.5–B5.7.20, a chur i bhfeidhm go luath gan na ceanglais eile sa Chaighdeán seo a chur i bhfeidhm. Má roghnaíonn eintiteas gan ach na míreanna sin a chur i bhfeidhm, nochtfaidh sé an méid sin agus soláthróidh sé ar bhonn leanúnach na nochtaí gaolmhara a leagtar amach i míreanna 10–11 de IFRS 7 Ionstraimí Airgeadais: Nochtaí (arna leasú le IFRS 9 (2010)). (Féach freisin míreanna 7.2.2 agus 7.2.15.)

7.1.3.

Le Feabhsuithe Bliantúla ar IFRSanna 2010–2012, arna eisiúint i mí na Nollag 2013, leasaíodh míreanna 4.2.1 agus 5.7.5 mar leasú iarmhartach a díorthaíodh ón leasú ar IFRS 3. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm go hionchasach maidir le comhcheangail ghnó a bhfuil an leasú ar IFRS 3 infheidhme ina leith.

7.1.4

Le IFRS 15, arna eisiúint i mBealtaine 2014, leasaíodh míreanna 3.1.1, 4.2.1, 5.1.1, 5.2.1, 5.7.6, B3.2.13, B5.7.1, C5 agus C42, agus scriosadh mír C16 agus a ceannteideal gaolmhar. Cuireadh míreanna 5.1.3 agus 5.7.1 A leis, chomh maith le sainmhíniú ar Fhoscríbhinn A. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 15 á chur i bhfeidhm aige.

7.1.5.

Le IFRS 16, arna eisiúint i mí Eanáir 2016, leasaíodh míreanna 2.1, 5.5.15, B4.3.8, B5.5.34 agus B5.5.46. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 16 á chur i bhfeidhm aige.

7.1.6.

Le IFRS 17, arna eisiúint i mBealtaine 2017, leasaíodh míreanna 2.1, B2.1, B2.4, B2.5 agus B4.1.30, agus cuireadh mír 3.3.5 isteach. Le Leasuithe ar IFRS 17, arna eisiúint i mí an Mheithimh 2020, leasaíodh mír 2.1 a thuilleadh agus cuireadh míreanna 7.2.36–7.2.42 leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 17 á chur i bhfeidhm aige.

7.1.7.

Le Gnéithe Réamhíocaíochta le Cúiteamh Diúltach (Leasuithe ar IFRS 9), arna eisiúint i mí Dheireadh Fómhair 2017, cuireadh míreanna 7.2.29-7.2.34 agus B4.1.12A leis agus leasaíodh míreanna B4.1.11(b) agus B4.1.12(b). Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2019 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé sin.

7.1.8.

Le Athchóiriú ar Thagarmharc Ráta Úis, arna eisiúint i mí Mheán Fómhair 2019, lenar leasaíodh IFRS 9, IAS 39 agus IFRS 7, cuireadh Roinn 6.8 leis agus leasaíodh mír 7.2.26. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2020 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé sin.

7.1.9.

Le Feabhsuithe Bliantúla maidir le Caighdeáin IFRS 2018–2020, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2020, cuireadh míreanna 7.2.35 agus B3.3.6A leis agus leasaíodh mír B3.3.6. Cuirfidh an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2022 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann an t-eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

7.1.10

Le Athchóiriú ar Thagarmharc Ráta Úis – Céim 2, lenar leasaíodh IFRS 9, IAS 39, IFRS 7, IFRS 4 agus IFRS 16, arna n-eisiúint i mí Lúnasa 2020, cuireadh míreanna 5.4.5–5.4.9, 6.8.13, Roinn 6.9 agus míreanna 7.2.43–7.2.46 leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2021 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé sin.

7.2   TRASDUL

7.2.1.

Cuirfidh eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta, ach amháin mar a shonraítear i míreanna 7.2.4–7.2.26 agus 7.2.28. Ní chuirfear an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir le míreanna a dí-aithníodh cheana féin ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh.

7.2.2.

Chun críocha na bhforálacha idirthréimhseacha i míreanna 7.2.1, 7.2.3–7.2.28 agus 7.3.2, is ionann dáta an chur i bhfeidhm tosaigh agus an dáta a chuireann eintiteas na ceanglais sin sa Chaighdeán seo i bhfeidhm den chéad uair agus ní mór gurb ionann an dáta sin agus tús tréimhse tuairiscithe i ndiaidh eisiúint an Chaighdeáin seo. Ag brath ar an gcur chuige a roghnaíonn an t-eintiteas maidir le IFRS 9 a chur i bhfeidhm, is féidir le níos mó ná dáta chur i bhfeidhm tosaigh amháin le haghaidh ceanglas difriúil a bheith i gceist leis an aistriú.

Aistriú le haghaidh aicmiúcháin agus tomhais (Caibidlí 4 agus 5)

7.2.3.

Ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh, déanfaidh eintiteas measúnú ar cé acu a chomhlíonann nó nach gcomhlíonann sócmhainn airgeadais an coinníoll i míreanna 4.1.2(a) nó 4.1.2A(a) ar bhonn na bhfíoras agus na n-imthosca arb ann dóibh ar an dáta sin. Cuirfear an t-aicmiú dá thoradh sin i bhfeidhm go cúlghabhálach gan beann ar shamhail ghnó an eintitis i dtréimhsí tuairiscithe roimhe sin.

7.2.4

Má tá sé dofheidhmithe ag eintiteas (mar a shainmhínítear in IAS 8) ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh measúnú a dhéanamh ar ghné mhodhnaithe den amluach airgid i gcomhréir le míreanna B4.1.9B–B4.1.9D ar bhonn na bhfíoras agus na n-imthosca arbh ann dóibh tráth aitheantais tosaigh na sócmhainne airgeadais, déanfaidh eintiteas measúnú ar shaintréithe shreabhadh airgid conarthacha na sócmhainne airgeadais sin ar bhonn na bhfíoras agus na n-imthosca arbh ann dóibh tráth aitheantais tosaigh na sócmhainne airgeadais gan na ceanglais a bhaineann le modhnú na gné amluacha airgid i míreanna B4.1.9B–B4.1.9D a chur san áireamh. (Féach freisin mír 42R de IFRS 7.)

7.2.5.

Má tá sé dofheidhmithe ag eintiteas (mar a shainmhínítear in IAS 8) ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh measúnú a dhéanamh ar cé acu a bhí nó nach raibh luach cóir na gné réamhíocaíochta neamhshuntasach i gcomhréir le mír B4.1.12(c) ar bhonn na bhfíoras agus na n-imthosca arbh ann dóibh tráth aitheantais tosaigh na sócmhainne airgeadais, déanfaidh eintiteas measúnú ar shaintréithe shreabhadh airgid conarthacha na sócmhainne airgeadais sin ar bhonn na bhfíoras agus na n-imthosca arbh ann dóibh tráth aitheantais tosaigh na sócmhainne airgeadais gan an eisceacht maidir le gnéithe réamhíocaíochta i mír B4.1.12 a chur san áireamh. (Féach freisin mír 42S de IFRS 7.) (Féach freisin mír 42S de IFRS 7.)

7.2.6.

Má thomhaiseann eintiteas conradh hibrideach ar luach cóir i gcomhréir le míreanna 4.1.2A, 4.1.4 nó 4.1.5 ach murar tomhaiseadh luach cóir an chonartha hibridigh i dtréimhsí tuairiscithe comparáideacha, is é a bheidh i luach cóir an chonartha hibridigh sna tréimhsí tuairiscithe comparáideacha, suim luachanna córa na gcomhpháirteanna (i.e. an t-óstach neamhdhíorthach agus an díorthach leabaithe) ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe comparáidí i gcás ina ndéanann an t-eintiteas réamhthréimhsí a athshonrú (féach mír 7.2.15).

7.2.7.

Má tá mír 7.2.6. curtha i bhfeidhm ag eintiteas ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh, aithneoidh an t-eintiteas aon difríocht idir luach cóir an chonartha hibridigh iomláin ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh agus suim luachanna córa chomhpháirteanna an chonartha hibridigh ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh i dtuilleamh coimeádta tosaigh (nó comhpháirt chothromais eile, de réir mar is iomchuí) na tréimhse tuairiscithe ina n-áirítear dáta an chur i bhfeidhm tosaigh.

7.2.8.

Ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh féadfaidh eintiteas na nithe seo a leanas a dhéanamh: (a) sócmhainn airgeadais a ainmniú mar shócmhainn arna tomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir le mír 4.1.5; nó (b) infheistíocht in ionstraim chothromais a ainmniú mar infheistíocht ar luach cóir trí ioncam cuimsitheach eile i gcomhréir le mír 5.7.5. Déanfar ainmniú den sórt sin ar bhonn na bhfíoras agus na n-imthosca arb ann dóibh ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh. Cuirfear an t-aicmiú sin i bhfeidhm go cúlghabhálach.

7.2.9.

Ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh, féadfaidh eintiteas: (a) an t-ainmniú a rinne sé roimhe sin ar shócmhainn airgeadais mar shócmhainn arna tomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas a chúlghairm mura gcomhlíonann an tsócmhainn airgeadais sin an coinníoll i mír 4.1.5. (b) an t-ainmniú a rinne sé roimhe sin ar shócmhainn airgeadais mar shócmhainn arna tomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas a chúlghairm má chomhlíonann an tsócmhainn airgeadais sin an coinníoll i mír 4.1.5. Déanfar cúlghairm den sórt sin ar bhonn na bhfíoras agus na n-imthosca arb ann dóibh ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh. Cuirfear an t-aicmiú sin i bhfeidhm go cúlghabhálach.

7.2.10

Ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh, féadfaidh eintiteas na nithe seo a leanas a dhéanamh: (a) sócmhainn airgeadais a ainmniú mar shócmhainn arna tomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir le mír 4.2.2(a). (b) an t-ainmniú a rinne sé roimhe sin ar shócmhainn airgeadais mar shócmhainn arna tomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas a chúlghairm i gcás ina ndearnadh ainmniú den sórt sin tráth aitheantais tosaigh i gcomhréir leis an gcoinníoll atá anois i mír 4.2.2(a) agus i gcás nach gcomhlíonann ainmniú den sórt sin an coinníoll sin ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh. (c) an t-ainmniú a rinne sé roimhe sin ar shócmhainn airgeadais mar shócmhainn arna tomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas a chúlghairm i gcás ina ndearnadh ainmniú den sórt sin tráth aitheantais tosaigh i gcomhréir leis an gcoinníoll atá anois i mír 4.2.2(a) agus i gcás ina gcomhlíonann ainmniú den sórt sin an coinníoll sin ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh. Déanfar ainmniú agus cúlghairm den sórt sin ar bhonn na bhfíoras agus na n-imthosca arb ann dóibh ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh. Cuirfear an t-aicmiú sin i bhfeidhm go cúlghabhálach.

7.2.11

Má tá sé dofheidhmithe ag eintiteas (mar a shainmhínítear in IAS 8) modh an úis ghlain a chur i bhfeidhm go cúlghabhálach, déileálfaidh an t-eintiteas: (a) le luach cóir na sócmhainne airgeadais nó an dliteanais airgeadais ag deireadh gach tréimhse comparáidí arna cur i láthair mar oll-luach de réir na leabhar na sócmhainne airgeadais sin nó mar chostas amúchta an dliteanais airgeadais sin má dhéanann an t-eintiteas réamhthréimhsí a athshonrú; agus (b) le luach cóir na sócmhainne airgeadais nó an dliteanais airgeadais ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh mar oll-luach nua de réir na leabhar na sócmhainne airgeadais sin nó mar chostas amúchta nua an dliteanais airgeadais sin ar dháta chur i bhfeidhm tosaigh an Chaighdeáin seo.

7.2.12

Má choinnigh eintiteas cuntas ar chostas (i gcomhréir le IAS 39) roimhe seo ar infheistíocht in ionstraim chothromais nach bhfuil praghas luaite aici i margadh gníomhach le haghaidh ionstraim chomhchosúil (i.e. ionchur Leibhéal 1) (nó le haghaidh sócmhainn dhíorthach atá nasctha le hionstraim chothromais den sórt sin agus nach mór é a shocrú trí ionstraim chothromais den sórt sin a sholáthar), tomhaisfidh sé an ionstraim sin ar luach cóir ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh. Aon difríocht idir an tsuim ghlanluacha roimhe sin agus an luach cóir, aithneofar í sa tuilleamh coimeádta tosaigh (nó i gcomhpháirt chothromais eile, de réir mar is iomchuí) de chuid na tréimhse tuairiscithe lena n-áirítear dáta an chur i bhfeidhm tosaigh.

7.2.13

Má choinnigh eintiteas cuntas ar chostas roimhe seo ar dhliteanas díorthach atá nasctha le hionstraim chothromais nach bhfuil praghas luaite i margadh gníomhach aici le haghaidh ionstraim chomhchosúil (i.e. ionchur Leibhéal 1) agus nach mór é a shocrú trí ionstraim chothromais den sórt sin a sholáthar, i gcomhréir le IAS 39, tomhaisfidh sé an dliteanas díorthach sin ar luach cóir ar dháta an churtha i bhfeidhm tosaigh. Aon difríocht idir an tsuim ghlanluacha roimhe sin agus an luach cóir, aithneofar í sa tuilleamh coimeádta tosaigh de chuid na tréimhse tuairiscithe lena n-áirítear dáta an chur i bhfeidhm tosaigh.

7.2.14

Ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh, cinnfidh eintiteas an gcruthódh nó an méadódh an chóireáil i mír 5.7.7 neamhréir cuntasaíochta i mbrabús nó caillteanas ar bhonn na bhfíoras agus na n-imthosca arb ann dóibh ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh. Cuirfear an Caighdeán seo i bhfeidhm go cúlghabhálach ar bhonn an chinnidh sin.

7.12.14A

Ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh, ceadaítear d’eintiteas an t-ainmniú i mír 2.5 a dhéanamh le haghaidh conarthaí atá ann cheana ar an dáta sin, i gcás ina n-ainmníonn sé gach conradh comhchosúil agus sa chás sin amháin. An t-athrú sna glansócmhainní a leanann as ainmniú den sórt sin, aithneofar é sa tuilleamh coimeádta ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh.

7.2.15

D’ainneoin an cheanglais i mír 7.2.1, déanfaidh eintiteas a ghlacann ceanglais an Chaighdeáin seo maidir le haicmiú agus tomhas (lena n-áirítear na ceanglais a bhaineann le costas amúchta a thomhas le haghaidh sócmhainní airgeadais agus lagú i Roinn 5.4 agus Roinn 5.5), na nochtaí a leagtar amach i míreanna 42L–42O de IFRS 7 a sholáthar ach ní gá dó réamhthréimhsí a athshonrú. Féadfaidh eintiteas réamhthréimhsí a athshonrú más féidir sin a dhéanamh gan breathnú siar agus sa chás sin amháin. Mura n-athshonraíonn eintiteas réamhthréimhsí, aithneoidh an t-eintiteas aon difríocht idir an tsuim ghlanluacha roimhe sin agus an tsuim ghlanluacha i dtús na tréimhse tuairiscithe bliantúla lena n-áirítear dáta an chur i bhfeidhm tosaigh sa tuilleamh coimeádta tosaigh (nó comhchuid chothromais eile, de réir mar is iomchuí) de chuid na tréimhse tuairiscithe bliantúla lena n-áirítear dáta an chur i bhfeidhm tosaigh. Má athshonraíonn eintiteas réamhthréimhsí, áfach, ní mór ceanglais uile an Chaighdeáin seo a léiriú leis na ráitis airgeadais athshonraithe. Má leanann níos mó ná dáta cur i bhfeidhm tosaigh amháin ann le haghaidh ceanglais éagsúla as an gcur chuige a roghnaíonn eintiteas chun IFRS 9 a chur i bhfeidhm, tá feidhm ag an mír seo ar gach dáta cur i bhfeidhm tosaigh (féach mír 7.2.2). B’amhlaidh an cás, mar shampla, dá roghnódh eintiteas gan ach na ceanglais maidir le gnóthachain agus caillteanais ar dhliteanais airgeadais arna n-ainmniú mar dhliteanais ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas a chur i láthair go luath i gcomhréir le mír 7.1.2 sula gcuirfí na ceanglais eile sa Chaighdeán seo i bhfeidhm.

7.2.16

Má ullmhaíonn eintiteas tuarascálacha airgeadais eatramhacha i gcomhréir le IAS 34 Tuairisciú Airgeadais Eatramhach, ní gá don eintiteas na ceanglais sa Chaighdeán seo a chur i bhfeidhm maidir le hidirthréimhsí roimh dháta an chur i bhfeidhm tosaigh más dofheidhmithe sin (mar a shainmhínítear in IAS 8).

Lagú (Roinn 5.5)

7.2.17

Cuirfidh eintiteas na ceanglais maidir le lagú i Roinn 5.5. i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 faoi réir mhíreanna 7.2.15 agus 7.2.18–7.2.20.

7.2.18

Ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh, bainfidh eintiteas úsáid as faisnéis réasúnach ar féidir tacú léi atá ar fáil gan costas nó iarracht mhíchuí chun riosca creidmheasa a chinneadh ar an dáta a aithníodh ionstraim airgeadais i dtosach (nó le haghaidh gealltanais iasachta agus conarthaí ráthaíochta airgeadais ar an dáta a bhí an t-eintiteas sin ina pháirtí sa ghealltanas neamh-inchúlghairthe i gcomhréir le mír 5.5.6) agus cuirfidh sé an fhaisnéis sin i gcomparáid leis an riosca creidmheasa ar dháta chur i bhfeidhm tosaigh an Chaighdeáin seo.

7.2.19

I gcás ina bhfuiltear ag cinneadh an raibh méadú suntasach ar riosca creidmheasa ón tráth a tugadh aitheantas tosaigh, féadfaidh eintiteas na nithe seo a leanas a chur i bhfeidhm: (a) na ceanglais i míreanna 5.5.10. agus B5.5.22–B5.5.24; agus (b) an toimhde infhrisnéise i mír 5.5.11 maidir le híocaíochtaí conarthacha atá níos mó ná 30 lá thar téarma má chuireann eintiteas na ceanglais lagaithe i bhfeidhm trí mhéaduithe suntasacha a shainaithint i riosca creidmheasa ón tráth a tugadh aitheantas tosaigh dóibh maidir leis na hionstraimí airgeadais ar bhonn faisnéise thar téarma.

7.2.20

Ar dháta an chur i bhfeidhm tosaigh, dá mbeadh gá le costas nó iarracht mhíchuí lena chinneadh an raibh méadú suntasach ar riosca creidmheasa ón tráth a tugadh aitheantas tosaigh, aithneoidh eintiteas lamháltas caillteanais ag méid atá cothrom le caillteanais chreidmheasa ionchasacha saoil ar gach dáta tuairiscithe go dtí go ndéanfar an ionstraim airgeadais sin a dhí-aithint (ach amháin má tá riosca creidmheasa íseal ag an ionstraimí airgeadais sin ar dháta tuairiscithe, agus sa chás sin tá feidhm ag mír 7.2.19(a)).

Aistriú le haghaidh cuntasaíocht fálaithe (Caibidil 6)

7.2.21

Nuair a chuireann eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm den chéad uair, féadfaidh sé roghnú mar bheartas cuntasaíochta, leanúint de cheanglais cuntasaíochta fálaithe IAS 39 a chur i bhfeidhm seachas na ceanglais i gCaibidil 6 den Chaighdeán seo. Cuirfidh eintiteas an beartas sin i bhfeidhm maidir lena ghaolmhaireachtaí fálaithe ar fad. Eintiteas a roghnaíonn an beartas sin, cuirfidh sé IFRIC 16 Fáluithe de Ghlan-Infheistíocht in Oibríocht Eachtrach i bhfeidhm freisin, gan na leasuithe a chuireann an Léiriú sin i gcomhréir leis na ceanglais i gCaibidil 6 den Chaighdeán seo.

7.2.22

Cuirfidh eintiteas ceanglais cuntasaíochta fálaithe an Chaighdeáin seo i bhfeidhm go cúlghabhálach, seachas mar a fhoráiltear le mír 7.2.26.

7.2.23

Chun cuntasaíocht fálaithe a chur i bhfeidhm ó dháta chur i bhfeidhm tosaigh na gceanglas cuntasaíochta fálaithe sa Chaighdeán seo, ní mór na critéir cháilitheacha ar fad a chomhlíonadh ón dáta sin.

7.2.24

Gaolmhaireachtaí fálaithe a cháiligh le haghaidh cuntasaíocht fálaithe i gcomhréir le IAS 39 a cháilíonn freisin le haghaidh cuntasaíocht fálaithe i gcomhréir leis na critéir sa Chaighdeán seo (féach mír 6.4.1), i ndiaidh aon athchothromú den ghaolmhaireacht fálaithe ar aistriú a chur san áireamh (féach mír 7.2.25(b)), measfar gur gaolmhaireachtaí fálaithe leanúnacha iad.

7.2.25

Ar ceanglais cuntasaíochta fálaithe an Chaighdeáin seo a chur i bhfeidhm den chéad uair: (a) féadfaidh eintiteas tosú ar na ceanglais sin a chur i bhfeidhm ón bpointe ama céanna agus a scoireann sé de cheanglais cuntasaíochta fálaithe IAS 39 a chur i bhfeidhm; agus (b) measfaidh an t-eintiteas gurb é an cóimheas fálaithe i gcomhréir le IAS 39 an túsphointe chun an cóimheas fálaithe i ngaolmhaireacht fálaithe leanúnach a athchothromú, más infheidhme. Déanfar aon ghnóthachan nó caillteanas ó athchothromú den sórt sin a aithint i mbrabús nó caillteanas.

7.2.26

Mar eisceacht ar chur i bhfeidhm ionchasach cheanglais cuntasaíochta fálaithe an Chaighdeáin seo: (a) déanfaidh eintiteas an chuntasaíocht le haghaidh amluach roghanna i gcomhréir le mír 6.5.15 a chur i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcás nár ainmníodh ach an t-athrú ar luach intreach rogha mar ionstraim fálaithe i ngaolmhaireacht fálaithe, i gcomhréir le IAS 39. Níl feidhm ag an gcur i bhfeidhm cúlghabhálach sin ach amháin maidir leis na gaolmhaireachtaí fálaithe a bhí ann ag tús na tréimhsí comparáidí is luaithe nó a ainmníodh ina dhiaidh sin. (b) féadfaidh eintiteas an chuntasaíocht le haghaidh na gné réamhcheaptha de chonarthaí réamhcheaptha i gcomhréir le mír 6.5.16 a chur i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcás nár ainmníodh ach an t-athrú ar spotghné conartha réamhcheaptha mar ionstraim fálaithe i ngaolmhaireacht fálaithe, i gcomhréir le IAS 39. Níl feidhm ag an gcur i bhfeidhm cúlghabhálach sin ach amháin maidir leis na gaolmhaireachtaí fálaithe a bhí ann ag tús na tréimhsí comparáidí is luaithe nó a ainmníodh ina dhiaidh sin. Ina theannta sin, má roghnaíonn eintiteas an chuntasaíocht sin a chur i bhfeidhm go cúlghabhálach, cuirfear i bhfeidhm í maidir le gach gaolmhaireacht fálaithe a cháilíonn don roghnúchán sin (i.e. ar aistriú, níl an roghnúchán sin ar fáil de réir na gaolmhaireachta fálaithe). Féadtar an chuntasaíocht le haghaidh raonta an bhoinn airgeadra eachtraigh (féach mír 6.5.16) a chur i bhfeidhm go cúlghabhálach maidir leis na gaolmhaireachtaí fálaithe a bhí ann ag tús na tréimhse comparáidí is luaithe nó a ainmníodh ina dhiaidh sin. (c) déanfaidh eintiteas an ceanglas i mír 6.5.6, nach dtéann an ionstraim fálaithe in éag ná nach bhfoirceanntar í, a chur i bhfeidhm go cúlghabhálach más amhlaidh na nithe seo a leanas: (i) mar thoradh ar dhlíthe nó rialacháin, nó mar thoradh ar thabhairt isteach dlíthe nó rialachán, comhaontaíonn na páirtithe san ionstraim fálaithe go ndéanfaidh ceann amháin nó níos mó de chontrapháirtithe imréitigh a gcontrapháirtí bunaidh a athsholáthar, arb é a thagann chun bheith ina chontrapháirtí nua le gach ceann de na páirtithe; agus (ii) tá athruithe eile ar an ionstraim fálaithe, más ann dóibh, teoranta dóibh siúd a bhfuil gá leo chun athsholáthar contrapháirtí den sórt sin a chur i gcrích. (d) déanfaidh eintiteas na ceanglais i Roinn 6.8 a chur i bhfeidhm go cúlghabhálach. Níl feidhm ag an gcur i bhfeidhm cúlghabhálach sin ach amháin maidir leis na gaolmhaireachtaí fálaithe a bhí ann ag tús na tréimhse tuairiscithe ina gcuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm den chéad uair nó ar ina diaidh a ainmníodh iad, agus maidir leis an méid carntha i gcúlchiste fálaithe an tsreafa airgid a bhí ann ag tús na tréimhse tuairiscithe ina gcuireann eintiteas na ceanglais sin i bhfeidhm den chéad uair.

Eintitis a chuir IFRS 9 (2009), IFRS 9 (2010) nó IFRS 9 (2013) i bhfeidhm go luath

7.2.27

Cuirfidh eintiteas na ceanglais aistrithe i míreanna 7.2.1–7.2.26 i bhfeidhm ar an dáta cur i bhfeidhm tosaigh ábhartha. Ní chuirfidh eintiteas gach ceann de na forálacha aistrithe i míreanna 7.2.3–7.2.14A agus 7.2.17–7.2.26 i bhfeidhm ach uair amháin (i.e. má roghnaíonn eintiteas cur chuige chun IFRS 9 a chur i bhfeidhm a bhaineann le níos mó ná dáta cur i bhfeidhm tosaigh amháin, ní fhéadfaidh sé aon cheann de na forálacha sin a chur i bhfeidhm arís i gcás inar cuireadh i bhfeidhm ar dháta níos luaithe iad). (Féach míreanna 7.2.2 agus 7.3.2.)

7.2.28

Maidir le heintiteas a chuir IFRS 9 (2009), IFRS 9 (2010) nó IFRS 9 (2013) i bhfeidhm agus a chuireann an Caighdeán seo i bhfeidhm ina dhiaidh sin: (a) cúlghairfidh sé a ainmniú roimhe sin ar shócmhainn airgeadais mar shócmhainn arna tomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas má rinneadh an t-ainmniú sin roimhe sin i gcomhréir leis an gcoinníoll i mír 4.1.5 ach nach gcomhlíontar an coinníoll sin a thuilleadh de dheasca chur i bhfeidhm an Chaighdeáin seo; (b) féadfaidh sé sócmhainn airgeadais a ainmniú mar shócmhainn arna tomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas dá mba rud é nach gcomhlíonfadh an t-ainmniú sin an coinníoll i mír 4.1.5 roimhe seo ach go gcomhlíontar an coinníoll sin anois de thoradh chur i bhfeidhm an Chaighdeáin seo; (c) cúlghairfidh sé a ainmniú roimhe sin ar dhliteanas airgeadais a bheith arna thomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas má rinneadh an t-ainmniú sin roimhe sin i gcomhréir leis an gcoinníoll i mír 4.2.2(a) ach nach gcomhlíontar an coinníoll sin a thuilleadh de thoradh chur i bhfeidhm an Chaighdeáin seo; agus (d) féadfaidh sé dliteanas airgeadais a ainmniú a bheith arna thomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas dá mba rud é nach mbeadh an coinníoll i mír 4.2.2(a) comhlíonta roimhe sin leis an ainmniú sin ach go gcomhlíontar an coinníoll sin anois de thoradh chur i bhfeidhm an Chaighdeáin seo. Déanfar ainmniú agus cúlghairm den sórt sin ar bhonn na bhfíoras agus na n-imthosca arb ann dóibh dáta chur i bhfeidhm tosaigh an Chaighdeáin seo. Cuirfear an t-aicmiú sin i bhfeidhm go cúlghabhálach.

Aistriú le haghaidh Gnéithe Réamhíocaíochta le Cúiteamh Diúltach

7.2.29

Cuirfidh eintiteas Gnéithe Réamhíocaíochta le Cúiteamh Diúltach (Leasuithe ar IFRS 9) i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8, ach amháin mar a shonraítear i míreanna 7.2.30-7.2.34.

7.2.30

Eintiteas a chuireann na leasuithe sin i bhfeidhm den chéad uair an tráth céanna a chuireann sé an Caighdeán seo i bhfeidhm den chéad uair, cuirfidh sé míreanna 7.2.1-7.2.28 seachas míreanna 7.2.31-7.2.34 i bhfeidhm.

7.2.31

Eintiteas a chuireann na leasuithe sin i bhfeidhm den chéad uair i ndiaidh dó an Caighdeán seo a chur i bhfeidhm den chéad uair, cuirfidh sé míreanna 7.2.32-7.2.34 i bhfeidhm. Déanfaidh an t-eintiteas na ceanglais aistrithe eile sa Chaighdeán seo, lena bhfuil gá le haghaidh chur i bhfeidhm na leasuithe sin, a chur i bhfeidhm freisin. Chun na críche sin, léifear tagairtí do dháta an chur i bhfeidhm tosaigh mar thagairt do thús na tréimhse tuairiscithe ina gcuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm den chéad uair (dáta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe sin).

7.2.32

Maidir le dliteanas airgeadais a ainmniú a bheith arna thomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas, déanfaidh eintiteas an méid seo a leanas: (a) cúlghairfidh sé a ainmniú roimhe sin ar dhliteanas airgeadais a bheith arna thomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas má rinneadh an t-ainmniú sin roimhe sin i gcomhréir leis an gcoinníoll i mír 4.1.5 ach nach gcomhlíontar an coinníoll sin a thuilleadh de thoradh chur i bhfeidhm an Chaighdeáin seo; (b) féadfaidh sé sócmhainn airgeadais a ainmniú mar shócmhainn arna tomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas dá mba rud é nach gcomhlíonfadh an t-ainmniú sin an coinníoll i mír 4.1.5 roimhe seo ach go gcomhlíontar an coinníoll sin anois de thoradh chur i bhfeidhm na leasuithe sin; (c) cúlghairfidh sé a ainmniú roimhe sin ar dhliteanas airgeadais arna thomhas ag luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas má rinneadh an t-ainmniú sin roimhe sin i gcomhréir leis an gcoinníoll i mír 4.2.2(a) ach nach gcomhlíontar an coinníoll sin a thuilleadh de dheasca chur i bhfeidhm na leasuithe sin; agus (d) féadfaidh sé dliteanas airgeadais a ainmniú arna thomhas ag luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas dá mba rud é nach mbeadh an coinníoll i mír 4.2.2(a) comhlíonta roimhe sin leis an ainmniú sin ach go gcomhlíontar an coinníoll sin anois de thoradh chur i bhfeidhm na leasuithe sin. Déanfar ainmniú agus cúlghairm den sórt sin ar bhonn na bhfíoras agus na n-imthosca arb ann dóibh dáta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe sin. Cuirfear an t-aicmiú sin i bhfeidhm go cúlghabhálach.

7.2.33

Ní éilítear ar eintiteas réamhthréimhsí a athshonrú chun cur i bhfeidhm na leasuithe sin a léiriú. Féadfaidh an t-eintiteas réamhthréimhsí a athshonrú más féidir sin a dhéanamh gan breathnú siar agus má léiríonn na ráitis airgeadais athshonraithe na ceanglais uile sa Chaighdeán seo agus sa chás sin amháin. Mura n-athshonraíonn eintiteas réamhthréimhsí, aithneoidh an t-eintiteas aon difríocht idir an méid glanluacha roimhe sin agus an méid glanluacha i dtús na tréimhse tuairiscithe bliantúla lena n-áirítear dáta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe sin sna tuillimh choinnithe thosaigh (nó comhchuid chothromais eile, de réir mar is iomchuí) de chuid na tréimhse tuairiscithe bliantúla lena n-áirítear dáta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe sin.

7.2.34

Sa tréimhse tuairiscithe lena n-áirítear dáta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe sin, nochtfaidh an t-eintiteas an fhaisnéis seo a leanas ón dáta cur i bhfeidhm tosaigh sin le haghaidh gach aicme de shócmhainní airgeadais agus de dhliteanais airgeadais dá ndearnadh na leasuithe sin difear: (a) an chatagóir tomhais roimhe sin agus an tsuim ghlanluacha arna cinneadh díreach roimh na leasuithe sin a chur i bhfeidhm; (b) an chatagóir thomhais nua agus an méid glanluacha nua arna gcinneadh tar éis na leasuithe sin a chur i bhfeidhm; (c) suim ghlanluacha aon dliteanas airgeadais sa ráiteas ar an staid airgeadais a ainmníodh roimhe sin mar dhliteanas arna thomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas ach nach n-ainmnítear amhlaidh a thuilleadh; agus (d) na cúiseanna le haon ainmniú nó dí-ainmniú sócmhainní airgeadais nó dliteanas airgeadais mar shócmhainní nó mar dhliteanais arna dtomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas.

Aistriú le haghaidh Feabhsuithe Bliantúla maidir le Caighdeáin IFRS

7.2.35

Cuirfidh eintiteas Feabhsuithe Bliantúla maidir le Caighdeáin IFRS 2018–2020 i bhfeidhm maidir le dliteanais airgeadais arna leasú nó arna malartú ag tús na tréimhse tuairiscithe bliantúla ina gcuireann an t-eintiteas an leasú i bhfeidhm den chéad uair, nó ina dhiaidh sin.

Aistriú le haghaidh IFRS 17 arna leasú i Meitheamh 2020

7.2.36

Déanfaidh eintiteas na leasuithe ar IFRS 9, arna ndéanamh le IFRS 17 arna leasú i mí an Mheithimh 2020, a chur i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8, seachas mar a shonraítear i míreanna 7.2.37–7.2.42.

7.2.37

Eintiteas a chuireann IFRS 17 i bhfeidhm den chéad uair arna leasú i Meitheamh 2020 an tráth céanna a chuireann sé an Caighdeán seo i bhfeidhm den chéad uair, cuirfidh sé míreanna 7.2.1–7.2.28 seachas míreanna 7.2.38–7.2.42 i bhfeidhm.

7.2.38

Eintiteas a chuireann IFRS 17 i bhfeidhm den chéad uair arna leasú i Meitheamh 2020 tar éis an Caighdeán seo a chur i bhfeidhm den chéad uair, cuirfidh sé míreanna 7.2.39–7.2.42 i bhfeidhm. Déanfaidh an t-eintiteas na ceanglais aistrithe eile sa Chaighdeán seo, lena bhfuil gá le haghaidh chur i bhfeidhm na leasuithe sin, a chur i bhfeidhm freisin. Chun na críche sin, léifear tagairtí do dháta an chur i bhfeidhm tosaigh mar thagairt do thús na tréimhse tuairiscithe ina gcuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm den chéad uair (dáta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe sin).

7.2.39

Maidir le dliteanas airgeadais a ainmniú arna thomhas ag luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas, déanfaidh eintiteas an méid seo a leanas: (a) cúlghairfidh sé a ainmniú roimhe sin ar dhliteanas airgeadais arna thomhas ag luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas má rinneadh an t-ainmniú sin roimhe sin i gcomhréir leis an gcoinníoll i mír 4.2.2(a) ach nach gcomhlíontar an coinníoll sin a thuilleadh de dheasca chur i bhfeidhm na leasuithe sin; agus (b) féadfaidh sé dliteanas airgeadais a ainmniú arna thomhas ag luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas dá mba rud é nach mbeadh an coinníoll i mír 4.2.2(a) comhlíonta roimhe sin leis an ainmniú sin ach go gcomhlíontar an coinníoll sin anois de thoradh chur i bhfeidhm na leasuithe sin. Déanfar ainmniú agus cúlghairm den sórt sin ar bhonn na bhfíoras agus na n-imthosca arb ann dóibh dáta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe sin. Cuirfear an t-aicmiú sin i bhfeidhm go cúlghabhálach.

7.2.40

Ní éilítear ar eintiteas réamhthréimhsí a athshonrú chun cur i bhfeidhm na leasuithe sin a léiriú. Ní fhéadfaidh an t-eintiteas tréimhsí roimhe sin a athshonrú ach amháin más féidir déanamh amhlaidh gan breathnú siar. Má athshonraíonn eintiteas tréimhsí roimhe sin, leis na ráitis airgeadais athshonraithe ní mór ceanglais uile an Chaighdeáin seo le haghaidh na n-ionstraimí airgeadais dá ndearnadh difear a léiriú. Mura n-athshonraíonn eintiteas réamhthréimhsí, aithneoidh an t-eintiteas aon difríocht idir an méid glanluacha roimhe sin agus an méid glanluacha i dtús na tréimhse tuairiscithe bliantúla lena n-áirítear dáta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe sin sna tuillimh choinnithe thosaigh (nó comhchuid chothromais eile, de réir mar is iomchuí) de chuid na tréimhse tuairiscithe bliantúla lena n-áirítear dáta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe sin.

7.2.41

Sa tréimhse tuairiscithe lena n-áirítear dáta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe sin, ní éilítear ar eintiteas an fhaisnéis chainníochtúil a éilítear le mír 28(f) de IAS 8 a chur i láthair.

7.2.42

Sa tréimhse tuairiscithe lena n-áirítear dáta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe sin, nochtfaidh an t-eintiteas an fhaisnéis seo a leanas amhail ón dáta cur i bhfeidhm tosaigh sin le haghaidh gach aicme de shócmhainní airgeadais agus de dhliteanais airgeadais dá ndearnadh difear leis na leasuithe sin: (a) an t-aicmiú roimhe sin, lena n-áirítear an chatagóir thomhais roimhe sin nuair is infheidhme, agus an méid glanluacha arna chinneadh díreach roimh na leasuithe sin a chur i bhfeidhm; (b) an chatagóir thomhais nua agus an méid glanluacha nua arna gcinneadh tar éis na leasuithe sin a chur i bhfeidhm; (c) méid glanluacha aon dliteanas airgeadais sa ráiteas ar an staid airgeadais a ainmníodh roimhe sin arna thomhas ag luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas ach nach n-ainmnítear amhlaidh a thuilleadh; agus (d) na cúiseanna le haon ainmniú nó dí-ainmniú ar dhliteanais airgeadais arna dtomhas ag luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas.

Aistriú le haghaidh Athchóiriú ar Thagarmharc Ráta Úis – Céim 2

7.2.43

Cuirfidh eintiteas Athchóiriú ar Thagarmharc Ráta Úis – Céim 2 i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8, seachas mar a shonraítear i míreanna 7.2.44–7.2.46.

7.2.44

Ní dhéanfaidh eintiteas gaolmhaireacht fálaithe nua (mar shampla, mar a shonraítear i mír 6.9.13) a ainmniú ach go hionchasach (i.e. tá toirmeasc ar eintiteas ó bheith ag ainmniú gaolmhaireacht fálaithe nua i réamhthréimhsí). Déanfaidh eintiteas gaolmhaireacht fálaithe ar scoradh di a athbhunú, áfach, má chomhlíontar na coinníollacha seo a leanas agus sa chás sin amháin: (a) scoir an t-eintiteas den ghaolmhaireacht fálaithe sin mar gheall ar athruithe a éilítear le hathchóiriú ar thagarmharc ráta úis agus mar gheall orthu sin amháin, agus níorbh amhlaidh go n-éileofaí ar an eintiteas scor den ghaolmhaireacht fálaithe sin dá mbeadh na leasuithe sin i bhfeidhm an tráth sin; agus (b) ag tús na tréimhse tuairiscithe ina gcuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm den chéad uair (dáta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe sin), comhlíonann an ghaolmhaireacht fálaithe sin ar scoradh di na critéir cháilitheacha le haghaidh cuntasaíocht fálaithe (tar éis na leasuithe sin a chur san áireamh).

7.2.45

Agus mír 7.2.44 á cur i bhfeidhm aige, má athbhunaíonn eintiteas gaolmhaireacht fálaithe ar scoradh di, is mar thagairtí don dáta a ainmnítear an bonnráta úis malartach den chéad uair mar chomhpháirt riosca a shonraítear go neamhchonarthach a léifidh sé tagairtí i míreanna 6.9.11 agus 6.9.12 (i.e. is ó dháta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe sin a thosaíonn an tréimhse 24 mhí le haghaidh an bhonnráta úis mhalartaigh sin a ainmnítear mar chomhpháirt riosca a shonraítear go neamhchonarthach).

7.2.46

Ní éilítear ar eintiteas réamhthréimhsí a athshonrú chun cur i bhfeidhm na leasuithe sin a léiriú. Féadfaidh eintiteas réamhthréimhsí a athshonrú más féidir sin a dhéanamh gan breathnú siar agus sa chás sin amháin. Mura n-athshonraíonn eintiteas réamhthréimhsí, aithneoidh an t-eintiteas aon difríocht idir an méid glanluacha roimhe sin agus an méid glanluacha i dtús na tréimhse tuairiscithe bliantúla lena n-áirítear dáta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe sin sna tuillimh choinnithe thosaigh (nó comhchuid chothromais eile, de réir mar is iomchuí) de chuid na tréimhse tuairiscithe bliantúla lena n-áirítear dáta chur i bhfeidhm tosaigh na leasuithe sin.

7.3   IFRIC 9, IFRS 9 (2009), IFRS 9 (2010) AGUS IFRS 9 (2013) A AISTARRAINGT

7.3.1

Gabhann an Caighdeán seo in ionad IFRIC 9 Athmheasúnú ar Dhíorthaigh Leabaithe. Leis na ceanglais a cuireadh le IFRS 9 i mí Dheireadh Fómhair 2010, corpraíodh na ceanglais a leagadh amach roimhe sin i míreanna 5 agus 7 de IFRIC 9. Mar leasú iarmhartach, le IFRS 1 Glacadh Céaduaire na gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais, corpraíodh na ceanglais a leagadh amach roimhe sin i mír 8 de IFRIC 9.

7.3.2

Gabhann an Caighdeán seo in ionad IFRS 9 (2009), IFRS 9 (2010) agus IFRS 9 (2013). Maidir le tréimhsí bliantúla a thosaigh roimh an 1 Eanáir 2018, áfach, féadfaidh eintiteas roghnú na leaganacha níos luaithe sin de IFRS 9 a chur i bhfeidhm seachas an Caighdeán seo a chur i bhfeidhm, i gcás inarb é dáta chur i bhfeidhm tosaigh ábhartha an eintitis é dáta roimh an 1 Feabhra 2015, agus sa chás sin amháin.

CAIGHDEÁN IDIRNÁISIÚNTA UM THUAIRISCIÚ AIRGEADAIS 10

Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite

CUSPÓIR

1

Is é cuspóir don IFRS seo prionsabail a bhunú chun ráitis airgeadais chomhdhlúite a thíolacadh agus a ullmhú i gcás ina bhfuil eintiteas amháin eile nó níos mó faoi rialú ag eintiteas.

An cuspóir a chomhlíonadh

2

Chun an cuspóir i mír 1 a chomhlíonadh, leis an IFRS seo déantar na nithe seo a leanas: (a) ceanglaítear ar eintiteas (an máthaireintiteas) a rialaíonn eintiteas amháin eile nó níos mó (fochuideachtaí) ráitis airgeadais chomhdhlúite a thíolacadh; (b) sainmhínítear prionsabal an rialaithe, agus bunaítear rialú mar bhonn don chomhdhlúthú; (c) leagtar amach conas prionsabal an rialaithe a chur i bhfeidhm chun a shainaithint an bhfuil rialú ag infheisteoir ar institiúid infheistiúcháin agus mar sin de nach mór dó an t-institiúid infheistiúcháin a chomhdhlúthú; (d) leagtar amach na ceanglais chuntasaíochta maidir le ráitis airgeadais chomhdhlúite a ullmhú; agus (e) sainmhínítear eintiteas infheistíochta agus leagtar amach eisceacht maidir le fochuideachtaí áirithe de chuid eintitis infheistíochta a chomhdhlúthú.

3

Baineann an IFRS seo leis na ceanglais chuntasaíochta do chomhcheangail ghnó agus leis an éifeacht a bhíonn acu ar chomhdhlúthú, lena n-áirítear cáilmheas a eascraíonn as comhcheangail ghnó (féach IFRS 3 Comhcheangail Ghnó).

RAON FEIDHME

4

Déanfaidh eintiteas ar máthaireintiteas é ráitis airgeadais chomhdhlúite a thíolacadh. Tá feidhm ag an IFRS seo maidir le gach eintiteas, ach amháin sna cásanna seo a leanas: (a) ní gá do mháthair-eintiteas ráitis airgeadais chomhdhlúite a thíolacadh má chomhlíonann sé na coinníollacha seo a leanas go léir: (i) is fochuideachta faoi úinéireacht iomlán é an máthaireintiteas nó is fochuideachta faoi úinéireacht pháirteach é d’eintiteas eile agus cuireadh úinéirí uile eile de chuid an mháthaireintitis, lena n-áirítear iad sin nach bhfuil i dteidil vótála ar shlí eile, ar an eolas nach ndéanfaidh sé ráitis airgeadais chomhdhlúite a thíolacadh agus nach gcuireann na húinéirí sin i gcoinne an méid sin; (ii) ní thrádáiltear a ionstraimí fiachais nó cothromais ar mhargadh soláthair phoiblí (stocmhalartán sa bhaile nó thar lear nó margadh thar an gcuntar, lena n-áirítear margaí áitiúla agus réigiúnacha); (iii) níor chomhdaigh sé a ráitis airgeadais le coimisiún urrús nó eagraíocht rialaitheach eile, ná níl sé i mbun an phróisis chun iad a chomhdú amhlaidh chun críche aon aicme ionstraimí a eisiúint ar mhargadh soláthair phoiblí; agus (iv) tairgeann máthaireintiteas idirmheánach nó deiridh an eintitis ráitis airgeadais atá ar fáil le húsáid phoiblí agus a chomhlíonann IFRSanna, ina ndéantar fochuideachtaí a chomhdhlúthú nó a thomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir leis an IFRS seo. (b) [scriosta]. (c) [scriosta].

4A

Ní bhaineann an IFRS seo le pleananna sochair iarfhostaíochta ná le pleananna sochair fostaithe fadtéarmacha eile lena mbaineann IAS 19 Sochair Fostaithe.

4B

Ní thíolacfaidh máthaireintiteas is eintiteas infheistíochta ráitis airgeadais chomhdhlúite má tá sé de cheangal air, i gcomhréir le mír 31 den IFRS seo, a fhochuideachtaí go léir a thomhas ag luach cóir trí bhrabús nó caillteanas.

RIALÚ

5

Cinnfidh infheisteoir, beag beann ar chineál a rannpháirtíochta le heintiteas (an t-institiúid infheistiúcháin), cibé acu an máthaireintiteas é trí mheasúnú a dhéanamh cibé acu atá nó nach bhfuil an institiúid infheistiúcháin faoi rialú aige.

6

Rialaíonn infheisteoir institiúid infheistiúcháin nuair atá sé nochta do thorthaí athraitheacha mar gheall ar a bhainteacht leis an institiúid infheistiúcháin, nó go bhfuil sé de chumas aige difear a dhéanamh do na torthaí sin tríd an gcumhacht atá aige ar an institiúid infheistiúcháin.

7

Mar sin, rialaíonn infheisteoir institiúid infheistiúcháin má tá na nithe seo a leanas go léir ag an infheisteoir agus sa chás sin amháin: (a) cumhacht ar an institiúid infheistiúcháin (féach míreanna 10–14); (b) nochtadh do thorthaí athraitheacha ón mbaint atá aige leis an institiúid infheistiúcháin (féach míreanna 15 agus 16); agus (c) an cumas an chumhacht atá aige ar an institiúid infheistiúcháin a úsáid chun difear a dhéanamh do mhéid thorthaí an infheisteora (féach míreanna 17 agus 18).

8

Déanfaidh infheisteoir na fíorais agus na himthosca go léir a mheas agus measúnú á dhéanamh aige i dtaobh an bhfuil rialú aige ar institiúid infheistiúcháin. Déanfaidh infheisteoir athmheasúnú ar cé acu a rialaíonn nó nach rialaíonn sé institiúid infheistiúcháin má léiríonn fíorais agus imthosca gur tháinig athruithe ar cheann amháin nó níos mó de na trí eilimint rialaithe a liostaítear i mír 7 (féach míreanna B80–B85).

9

Rialaíonn dhá infheisteoir nó níos mó institiúid infheistiúcháin le chéile nuair a chaitheann siad gníomhú le chéile chun na gníomhaíochtaí ábhartha a stiúradh. I gcásanna den sórt sin, toisc nach féidir le haon infheisteoir na gníomhaíochtaí a stiúradh gan dul i gcomhar leis na hinfheisteoirí eile, ní rialaíonn infheisteoir ar bith an institiúid infheistiúcháin ina aonar. Thabharfadh gach infheisteoir cuntas ar a leas san institiúid infheistiúcháin de réir na IFRSanna ábhartha, amhail IFRS 11 Comhshocruithe, IAS 28 Infheistíochtaí i gComhlaigh agus i gComhfhiontair nó IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais.

Cumhacht

10

Tá cumhacht ag infheisteoir ar institiúid infheistiúcháin, nuair atá cearta aige atá ann cheana féin lena dtugtar dó an cumas reatha na gníomhaíochtaí ábhartha a stiúradh, i.e. na gníomhaíochtaí a dhéanann difear mór do thorthaí na hinstitiúide infheistiúcháin.

11

Eascraíonn cumhacht as cearta. Uaireanta bíonn sé simplí cumhacht a mheasúnú, mar shampla nuair a fhaightear cumhacht ar institiúid infheistiúcháin go díreach ó na cearta vótála a dheonaítear le hionstraimí cothromais amhail scaireanna agus ó na cearta sin amháin, agus is féidir í a mheas trí na cearta vótála a thagann ó na scaireanna sin a bhreithniú. I gcásanna eile, beidh an measúnú níos casta agus beidh gá le níos mó ná fachtóir amháin a chur san áireamh, mar shampla nuair a thagann cumhacht as socrú conarthach amháin nó níos mó.

12

Tá cumhacht ag infheisteoir a bhfuil an cumas reatha aige na gníomhaíochtaí ábhartha a stiúradh fiú mura bhfuil a chearta chun stiúradh a dhéanamh curtha i bhfeidhm aige fós. Féadfaidh fianaise go bhfuil gníomhaíochtaí ábhartha á stiúradh ag an infheisteoir cuidiú lena chinneadh an bhfuil cumhacht ag an infheisteoir, ach níl fianaise den sórt sin, aisti féin, dochloíte maidir le cinneadh a dhéanamh an bhfuil cumhacht ag an infheisteoir ar an institiúid infheistiúcháin.

13

Má tá cearta reatha ag dhá infheisteoir nó níos mó lena dtugtar an cumas aontaobhach dóibh gníomhaíochtaí ábhartha éagsúla a stiúradh, beidh cumhacht ag an infheisteoir a bhfuil an cumas reatha aige na gníomhaíochtaí is mó a mbíonn tionchar acu ar thorthaí na hinstitiúide infheistiúcháin a stiúradh.

14

Is féidir le hinfheisteoir cumhacht a bheith aige ar institiúid infheistiúcháin fiú má tá cearta reatha ag eintitis eile ar cearta iad lena dtugtar an cumas reatha dóibh a bheith rannpháirteach i stiúradh na ngníomhaíochtaí ábhartha, mar shampla nuair a bhíonn tionchar suntasach ag eintiteas eile. Mar sin féin, níl cumhacht ag infheisteoir nach bhfuil aige ach cearta cosantacha ar institiúid infheistiúcháin (féach míreanna B26–B28), agus dá bhrí sin ní rialaíonn sé an institiúid infheistiúcháin.

Torthaí

15

Tá infheisteoir nochta do thorthaí athraitheacha ón mbaint atá aige leis an institiúid infheistiúcháin nó tá cearta aige i leith na dtorthaí sin, nuair a d’fhéadfadh torthaí an infheisteora óna rannpháirtíocht a bheith éagsúil mar thoradh ar fheidhmíocht na hinstitiúide infheistiúcháin. Féadann torthaí an infheisteora a bheith dearfach amháin, diúltach amháin nó ina meascán de thorthaí dearfacha agus diúltacha.

16

Cé nach féidir ach le hinfheisteoir amháin institiúid infheistiúcháin a rialú, is féidir le níos mó ná páirtí amháin sciar de thorthaí na hinstitiúide infheistiúcháin a fháil. Mar shampla, is féidir le sealbhóirí leasanna neamh-rialaithe sciar de bhrabúis nó de dáiltí de chuid institiúide infheistiúcháin a fháil.

An nasc idir cumhacht agus torthaí

17

Rialaíonn infheisteoir institiúid infheistiúcháin más rud é go bhfuil cumhacht aige ar an institiúid infheistiúcháin agus go bhfuil sé nochta do thorthaí athraitheacha mar gheall ar a bhaint leis an institiúid infheistiúcháin nó cearta ina leith, nó go bhfuil sé de chumas aige difear a dhéanamh do na torthaí sin tríd an gcumhacht atá aige ar an institiúid infheistiúcháin.

18

Mar sin, déanfaidh infheisteoir a bhfuil cearta cinnteoireachta aige measúnú ar cé acu príomhaí nó gníomhaire atá ann. Ní rialaíonn infheisteoir ar gníomhaire é de réir mhíreanna B58–B72 institiúid infheistiúcháin nuair a fheidhmíonn sé na cearta cinnteoireachta arna sannadh chuige.

CEANGLAIS CHUNTASAÍOCHTA

19

Ullmhóidh máthaireintiteas ráitis airgeadais chomhdhlúite ag bainte úsáid as beartais aonfhoirmeacha chuntasaíochta maidir le hidirbhearta comhchosúla agus maidir le teagmhais chomhchosúla in imthosca comhchosúla.

20

Cuirfear tús le hinstitiúid infheistiúcháin a chomhdhlúthú ón dáta a gheobhaidh an t-infheisteoir rialú ar an institiúid infheistiúcháin agus cuirfear deireadh leis nuair a bheidh rialú ar an institiúid infheistiúcháin caillte ag an infheisteoir.

21

Leagtar amach treoir maidir leis na ráitis airgeadais chomhdhlúite a ullmhú i míreanna B86–B93.

Leasanna neamh-urlámhais

22

Maidir le leasanna neamh-urlámhais, cuirfidh an máthaireintiteas iad i láthair sa ráiteas comhdhlúite ar an staid airgeadais laistigh de chothromas i líne ar leithligh ón líne ina mbeidh cothromas úinéirí an mháthaireintitis.

23

Is idirbhearta cothromais iad athruithe ar leas úinéireachta máthaireintitis i bhfochuideachta nach mbíonn cailliúint i rialú na fochuideachta ag an máthaireintiteas mar thoradh orthu (i.e. idirbhearta le húinéirí ina gcáil mar úinéirí).

24

Leagtar amach treoir maidir le cuntas a thabhairt ar leasanna neamh-urlámhais i míreanna B94–B96.

Caillteanas i rialú

25

Má chailleann máthaireintiteas rialú ar fhochuideachta, déanfaidh sí na nithe seo a leanas: (a) sócmhainní agus dliteanais na hiarfhochuideachta a dhí-aithint ón ráiteas comhdhlúite ar an staid airgeadais. (b) aithnítear aon infheistíocht a coinníodh san iar-fhochuideachta ag a luach cóir nuair a chailltear rialú agus ina dhiaidh sin tugann sé cuntas uirthi agus as aon mhéideanna atá dlite don iar-fhochuideachta nó di de réir IFRSanna ábhartha. Measfar luach cóir an leasa choinnithe mar a luach cóir ar aitheantas tosaigh mar shócmhainn airgeadais i gcomhréir le IFRS 9 nó, nuair is iomchuí, an costas ar aitheantas tosaigh a bhaineann le hinfheistíocht i bhfiontar gaolmhar nó i gcomhfhiontar. (c) na gnóthachain nó caillteanais a bhaineann le caillteanas i rialú agus atá inchurtha i leith na leasanna urlámhais roimhe seo a aithint.

26

Leagtar amach i míreanna B97–B99 treoir maidir le cuntasaíocht a dhéanamh ar chaillteanas i rialú.

CINNEADH A DHÉANAMH MAIDIR LE CÉ ACU A bhFUIL NÓ NACH bhFUIL SÉ INA EINTITEAS INFHEISTÍOCHTA

27

Déanfaidh máthaireintiteas cinneadh maidir le cé acu a bhfuil nó nach bhfuil sé ina eintiteas infheistíochta. Is éard is eintiteas infheistíochta ann, eintiteas a dhéanann na nithe seo a leanas: (a) cistí a fháil ó infheisteoir amháin nó níos mó chun críche seirbhísí bainistíochta infheistíochtaí a sholáthar don infheisteoir/do na hinfheisteoirí sin; (b) gealltanas a thabhairt dá infheisteoir(í) gurb é a chuspóir gnó cistí a infheistiú ar mhaithe le torthaí ar luachmhéadú caipitil, toradh ar chaipiteal, nó ar mhaithe leis an dá rud sin; agus (c) feidhmiú a chuid infheistíochtaí ar fad, go substaintiúil, a thomhas agus meastóireacht a dhéanamh orthu ar bhonn luach cóir.

Le míreanna B85A–B85M, soláthraítear treoir ghaolmhar maidir le cur i bhfeidhm.

28

Agus measúnú á dhéanamh i dtaobh an gcomhlíonann sé an sainmhíniú a thuairiscítear i mír 27, breithneoidh eintiteas an bhfuil na saintréithe seo a leanas de chuid eintitis infheistíochta aige: (a) tá níos mó ná infheistíocht amháin aige (féach míreanna B85O–B85P); (b) tá níos mó ná infheisteoir amháin aige (féach míreanna B85Q–B85S); (c) tá infheisteoirí aige nach páirtithe gaolmhara den eintiteas iad (féach míreanna B85T–B85U); agus (d) tá leasanna úinéireachta aige i bhfoirm cothromais nó leasanna comhchosúla (féach míreanna B85V–B85W). Ní gá go ndícháilítear eintiteas ó bheith aicmithe mar eintiteas infheistíochta má tá ceann amháin de na gnáth-shaintréithe sin in easnamh. Soláthraíonn eintiteas infheistíochta nach bhfuil na gnáth-shaintréithe sin seo go léir aige an nochtadh breise a cheanglaítear le mír 9A de IFRS 12 Nochtadh leasanna in eintitis eile.

29

Má thugann fíorais agus imthosca le fios go bhfuil athruithe ar cheann amháin nó níos mó de na trí eilimint ar cuid iad den sainmhíniú ar eintiteas infheistíochta, mar a thuairiscítear i mír 27, nó ar na gnáth-shaintréithe atá ag eintiteas infheistíochta, mar a thuairiscítear i mír 28, déanfaidh máthaireintiteas athmheasúnú i dtaobh an eintiteas infheistíochta é.

30

Maidir le máthaireintiteas a scoireann de bheith ina eintiteas infheistíochta nó a éiríonn ina eintiteas infheistíochta, coinneoidh sé cuntas ar an athrú ón dáta a tharla an t-athrú ar stádas (féach míreanna B100–B101).

EINTITIS INFHEISTÍOCHTA: EISCEACHT ÓN gCOMHDHLUTHÚ

31

Ach amháin mar a thuairiscítear i mír 32, ní dhéanfaidh eintiteas infheistíochta a fhochuideachtaí a chomhdhlúthú ná IFRS 3 a chur i bhfeidhm nuair a ghabhann sé eintiteas eile. Ina ionad sin, déanfaidh eintiteas infheistíochta infheistíocht i bhfochuideachta a thomhas ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir le IFRS 9 (55).

32

D’ainneoin an cheanglais i mír 31, má tá fochuideachta ag eintiteas infheistíochta nach eintiteas infheistíochta atá inti féin agus arb é is príomhchuspóir agus príomhghníomhaíocht di seirbhísí nó gníomhaíochtaí a bhaineann le hinfheistíocht atá bainteach le gníomhaíochtaí infheistíochta an eintitis infheistíochta (féach míreanna B85C–B85D), déanfaidh sé an fhochuideachta sin a chomhdhlúthú i gcomhréir le míreanna 19–26 den IFRS seo agus cuirfidh sé ceanglais IFRS 3 i bhfeidhm maidir le haon fhochuideachta den sórt sin a fháil.

33

Déanfaidh máthaireintiteas eintitis infheistíochta na heintitis go léir a rialaíonn sé a chomhdhlúthú, lena n-áirítear na heintitis sin arna rialú trí fhochuideachta de chuid eintitis infheistíochta, mura rud é gur eintiteas infheistíochta an máthaireintiteas féin.

CAIGHDEÁN IDIRNÁISIÚNTA UM THUAIRISCIÚ AIRGEADAIS 11

Comhshocruithe

CUSPÓIR

1

Is é is cuspóir don IFRS seo prionsabail a bhunú le haghaidh tuairisciú airgeadais ag eintitis a bhfuil leas acu i socruithe comhrialaithe (i.e. comhshocruithe).

An cuspóir a chomhlíonadh

2

Chun an cuspóir i mír 1 a chomhlíonadh, leis an IFRS seo sainmhínítear comhrialú agus éilítear ar eintiteas is páirtí i gcomhshocrú an cineál comhshocraithe a mbaineann sé leis a chinneadh trí mheasúnú a dhéanamh ar a chearta agus a oibleagáidí agus trí chuntas a choinneáil ar na cearta agus na hoibleagáidí sin i gcomhréir leis an gcineál comhshocraithe sin.

RAON FEIDHME

3

Cuirfidh na heintitis uile is páirtí i gcomhshocrú an IFRS seo i bhfeidhm.

COMHSHOCRUITHE

4

Is éard is comhshocrú ann, socrú ina bhfuil comhrialú ag dhá pháirtí nó níos mó.

5

Tá na saintréithe seo a leanas ag comhshocrú: (a) Tá na páirtithe faoi cheangal socrú conarthach (féach míreanna B2–B4). (b) Leis an socrú conarthach, tugtar comhrialú ar an socrú do dhá cheann nó níos mó de na páirtithe sin (féach míreanna 7–13).

6

Is éard is comhshocrú ann oibríocht chomhpháirteach nó comhfhiontar.

Comhrialú

7

Comhroinnt rialaithe comhaontaithe go conarthach ar shocrú is ea comhrialú, nach ann de ach nuair is gá toiliú d'aon toil na bpáirtithe a roinneann an rialú chun cinntí a dhéanamh maidir leis na gníomhaíochtaí ábhartha.

8

Déanfaidh eintiteas is páirtí i gcomhshocrú measúnú ar cé acu a thugtar nó nach dtugtar leis an socrú conarthach rialú comhchoiteann ar an socrú do na páirtithe uile, nó do ghrúpa de na páirtithe. Tá rialú comhchoiteann ar an socrú ag na páirtithe uile, nó ag grúpa de na páirtithe, i gcás nach mór dóibh gníomhú le chéile chun na gníomhaíochtaí a dhéanann difear suntasach do thorthaí an tsocraithe (i.e. na gníomhaíochtaí ábhartha) a stiúradh.

9

Nuair a bheidh sé cinnte go bhfuil rialú comhchoiteann ar an socrú ag na páirtithe uile, nó ag grúpa de na páirtithe, ní ann do chomhrialú ach i gcás ina n-éilítear toiliú d’aon toil na bpáirtithe a bhfuil rialú comhchoiteann acu ar an socrú chun cinntí a dhéanamh maidir leis na gníomhaíochtaí ábhartha.

10

I gcomhshocrú, ní rialaíonn aon pháirtí aonair ann féin an socrú. Féadann páirtí a bhfuil comhrialú aige ar shocrú cosc a chur ar aon cheann de na páirtithe eile, nó ar ghrúpa de na páirtithe, ó bheith ag rialú an tsocraithe.

11

Féadann socrú a bheith ina chomhshocrú fiú gan comhrialú ar an socrú a bheith ag na páirtithe uile ann. Déantar idirdhealú leis an IFRS seo idir páirtithe a bhfuil comhrialú acu ar chomhshocrú (oibreoirí comhpháirteacha nó comhfhiontraithe) agus páirtithe atá rannpháirteach i gcomhshocrú ach nach bhfuil comhrialú acu air.

12

Beidh ar eintiteas breithiúnas a thabhairt agus measúnú á dhéanamh aige ar cé acu atá nó nach bhfuil rialú comhchoiteann ar shocrú ag na páirtithe uile, nó ag grúpa de na páirtithe. Déanfaidh eintiteas an measúnú sin ach na fíorais agus na himthosca uile a bhreithniú (féach míreanna B5–B11).

13

Má athraíonn na fíorais agus na himthosca, déanfaidh eintiteas athmheasúnú ar cé acu atá nó nach bhfuil comhrialú ar an socrú aige fós.

Cineálacha comhshocraithe

14

Déanfaidh eintiteas an cineál comhshocraithe lena mbaineann sé a chinneadh. Braitheann aicmiú comhshocraithe mar oibríocht chomhpháirteach nó mar chomhfhiontar ar chearta agus oibleagáidí na bpáirtithe sa socrú.

15

Is éard is oibríocht chomhpháirteach ann comhshocrú ina bhfuil cearta ag na páirtithe a bhfuil comhrialú acu ar an socrú i ndáil leis na sócmhainní, agus oibleagáidí orthu i ndáil leis na dliteanais, a bhaineann leis an socrú. Tugtar oibreoirí comhpháirteacha ar na páirtithe sin.

16

Is éard is comhfhiontar ann, comhshocrú ina bhfuil cearta ag na páirtithe a bhfuil comhrialú acu ar an socrú i ndáil leis na glansócmhainní a bhaineann leis an socrú. Tugtar comhfhiontraithe ar na páirtithe sin.

17

Tugann eintiteas breithiúnas agus measúnú á dhéanamh aige ar cé acu oibríocht chomhpháirteach nó comhfhiontar atá i gcomhshocrú. Déanfaidh eintiteas an cineál comhshocraithe lena mbaineann sé a chinneadh trí bhreithniú a dhéanamh ar na cearta agus na hoibleagáidí atá aige a eascraíonn as an gcomhshocrú. Déanann eintiteas measúnú ar a chearta agus a oibleagáidí trí bhreithniú a dhéanamh ar struchtúr agus foirm dhlíthiúil an tsocraithe, ar na téarmaí arna gcomhaontú ag na páirtithe sa socrú conarthach agus, i gcás inarb ábhartha, ar fhíorais agus imthosca eile (féach míreanna B12–B33).

18

Uaireanta, bíonn na páirtithe faoi cheangal creat-chomhaontú lena leagtar síos na téarmaí conarthacha ginearálta faoina ndéantar gníomhaíocht amháin nó níos mó. D’fhéadfaí a leagan amach leis an gcreat-chomhaontú go ndéanfaidh na páirtithe comhshocruithe éagsúla a leagan síos chun déileáil le gníomhaíochtaí sonracha ar cuid den socrú iad. Cé go bhfuil na comhshocruithe sin gaolmhar leis an gcreat-chomhaontú céanna, d’fhéadfaidís a bheith de chineálacha éagsúla má bhíonn cearta agus oibleagáidí éagsúla ag na páirtithe nuair a dhéanann siad na gníomhaíochtaí éagsúla a ndéileáiltear leo sa chreat-chomhaontú. Dá thoradh sin, is féidir oibríochtaí comhpháirteacha agus comhfhiontair a bheith ann i gcomhthráth nuair a dhéanann na páirtithe gníomhaíochtaí éagsúla ar cuid den chreat-chomhaontú céanna iad.

19

Má athraíonn na fíorais agus na himthosca, déanfaidh eintiteas athmheasúnú ar cé acu a tháinig nó nár tháinig athrú ar an gcineál comhshocraithe lena mbaineann sé.

RÁITIS AIRGEADAIS PÁIRTITHE I gCOMHSHOCRÚ

Oibríochtaí comhpháirteacha

20

Déanfaidh oibreoir comhpháirteach na nithe seo a leanas a aithint i ndáil lena leas in oibríocht chomhpháirteach: (a) a chuid sócmhainní, lena n-áirítear an scair atá aige d’aon sócmhainn arna sealbhú i gcomhpháirt; (b) a chuid dliteanas, lena n-áirítear an scair atá aige d’aon dliteanas arna thabhú i gcomhpháirt; (c) a chuid ioncaim as díol na scaire den aschur atá aige a eascraíonn as an oibríocht chomhpháirteach; (d) an scair den ioncam atá aige as aschur na hoibríochta comhpháirtí a dhíol; agus (e) a chuid speansas, lena n-áirítear an scair atá aige d’aon speansas arna thabhú i gcomhpháirt.

21

Coinneoidh oibreoir comhpháirteach cuntas ar na sócmhainní, dliteanais, ioncaim agus speansais a bhaineann lena leas i gcomhshocrú i gcomhréir leis na IFRSanna is infheidhme maidir leis na sócmhainní, dliteanais, ioncaim agus speansais faoi leith.

21A

I gcás ina bhfaighidh eintiteas leas in oibríocht chomhpháirteach inar gnólacht, mar a shainmhínítear in IFRS 3 Comhcheangail Ghnó, é an rud atá i ngníomhaíocht na hoibríochta comhpháirtí, déanfaidh sé na prionsabail uile in IFRS 3, agus in IFRSanna eile, maidir le cuntas a choinneáil ar chomhcheangail ghnó nach bhfuil i gcoinbhleacht le treoraíocht an IFRS seo a chur i bhfeidhm, a mhéid a bhaineann lena scair i gcomhréir le mír 20, agus nochtfaidh sé an fhaisnéis a éilítear sna IFRSanna sin maidir le comhcheangail ghnó. Baineann sin le héadáil an leasa tosaigh agus leasanna breise in oibríocht chomhpháirteach inar gnólacht í gníomhaíocht na hoibríochta comhpháirtí. Sonraítear i míreanna B33A–B33D an chuntasaíocht le haghaidh éadáil leasa in oibríocht chomhpháirteach den sórt sin.

22

Sonraítear i míreanna B34–B37 an chuntasaíocht le haghaidh idirbhearta amhail sócmhainní a dhíol, a ranníoc nó a cheannach idir eintiteas agus oibríocht chomhpháirteach inar oibreoir comhpháirteach é.

23

Páirtí atá rannpháirteach in oibríocht chomhpháirteach ach nach bhfuil comhrialú aige air, coinneoidh sé cuntas freisin ar a leas sa socrú i gcomhréir le míreanna 20–22 má bhíonn cearta ag an bpáirtí sin chun na sócmhainní agus oibleagáidí air i leith na ndliteanas, a bhaineann leis an oibríocht chomhpháirteach. Mura mbíonn cearta chun sócmhainní ag páirtí atá rannpháirteach in oibríocht chomhpháirteach ach nach bhfuil comhrialú aige air, nó mura mbíonn oibleagáidí air i leith na dliteanas, a bhaineann leis an oibríocht chomhpháirteach sin, coinneoidh sé cuntas ar a leas san oibríocht chomhpháirteach i gcomhréir leis na IFRSanna is infheidhme maidir leis an leas sin.

Comhfhiontair

24

Is mar infheistíocht a aithneoidh comhfhiontraí a leas i gcomhfhiontar agus coinneoidh sé cuntas ar an infheistíocht sin ag úsáid mhodh an chothromais i gcomhréir le IAS 28 Infheistíochtaí in Eintitis Chomhlachaithe agus i gComhfhiontair ach amháin má bhíonn an t-eintiteas díolmhaithe ó mhodh an chothromais a chur i bhfeidhm mar a shonraítear sa chaighdeán sin.

25

Páirtí atá rannpháirteach i gcomhfhiontar ach nach bhfuil comhrialú aige air, coinneoidh sé cuntas ar a leas sa socrú i gcomhréir le IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais ach amháin má bhíonn tionchar suntasach aige ar an gcomhfhiontar, agus sa chás sin coinneoidh sé cuntas air i gcomhréir le IAS 28 (arna leasú in 2011).

RÁITIS AIRGEADAIS AR LEITHLIGH

26

Ina ráitis airgeadais ar leith, coinneoidh oibreoir comhpháirteach nó comhfhiontraí cuntas ar a leas sna nithe seo a leanas: (a) oibríocht chomhpháirteach i gcomhréir le míreanna 20–22; (b) comhfhiontar i gcomhréir le mír 10 de IAS 27 Ráitis Airgeadais ar Leith.

27

Ina ráitis airgeadais ar leith, coinneoidh páirtí atá rannpháirteach i gcomhshocrú ach nach bhfuil comhrialú aige air cuntas ar a leas sna nithe seo a leanas: (a) oibríocht chomhpháirteach i gcomhréir le mír 23; (b) comhfhiontar i gcomhréir le IFRS 9, ach amháin má bhíonn tionchar suntasach ag an eintiteas ar an gcomhfhiontar, agus sa chás sin cuirfidh sé mír 10 de IAS 27 (arna leasú in 2011) i bhfeidhm.

CAIGHDEÁN IDIRNÁISIÚNTA UM THUAIRISCIÚ AIRGEADAIS 12

Nochtadh Leasanna in Eintitis Eile

CUSPÓIR

1

Is é is cuspóir don IFRS seo a chur de cheangal ar eintitis nochtuithe a sholáthar ina ráitis airgeadais a chuireann ar a gcumas d’úsáideoirí meastóireacht a dhéanamh ar na nithe a leanas: (a) cineál a leasa in eintitis eile agus na rioscaí a bhaineann leo; agus (b) iarmhairtí na leasanna sin ar a staid airgeadais, ar a fheidhmíocht airgeadais agus ar a shreabhadh airgid.

An cuspóir a chomhlíonadh

2

Chun an cuspóir i mír 1 a chomhlíonadh, nochtfaidh eintiteas an méid seo a leanas: (a) na breithiúnais agus na toimhdí suntasacha a rinne sé chun na nithe seo a leanas a chinneadh: (i) cineál a leasa in eintiteas nó i socrú eile; (ii) an cineál comhshocraithe a bhfuil leas aige ann (míreanna 7–9); (iii) go gcomhlíonann sé an sainmhíniú ar eintiteas infheistíochta, más infheidhme (mír 9A); agus (b) faisnéis faoina leasanna sna réimsí seo a leanas: (i) fochuideachtaí (míreanna 10–19); (ii) comhshocruithe agus eintitis chomhlachaithe (míreanna 20–23); agus (iii) eintitis struchtúrtha nach bhfuil á rialú ag an eintiteas (eintitis struchtúrtha neamh-chomhdhlúite) (míreanna 24–31).

3

Mura gcomhlíonann na nochtaí a cheanglaítear leis an IFRS seo, mar aon le nochtaí a cheanglaítear le IFRSanna eile, an cuspóir i mír 1, nochtfaidh eintiteas cibé faisnéis bhreise is gá chun an cuspóir sin a chomhlíonadh.

4

Déanfaidh eintiteas breithniú ar an méid mionsonraí a bhfuil gá leo chun an cuspóir maidir le nochtadh a chomhlíonadh, mar aon leis an méid is gá gach ceann de na ceanglais san IFRS seo a chur i dtábhacht. Déanfaidh sé nochtaí a chomhiomlánú nó a dhí-chomhiomlánú ionas nach mbeidh faisnéis úsáideach doiléir trí mhéid mór sonraí neamhshuntasacha a áireamh nó trí mhíreanna a bhfuil saintréithe éagsúla acu a chomhiomlánú (féach míreanna B2–B6).

RAON FEIDHME

5

Cuirfidh eintiteas a bhfuil leas aige in aon cheann de na nithe seo a leanas an IFRS seo i bhfeidhm: (a) fochuideachtaí (b) comhshocruithe (i.e. oibríochtaí comhpháirteacha nó comhfhiontair) (c) eintitis chomhlachaithe (d) eintitis struchtúrtha neamh-chomhdhlúite.

5A

Ach amháin mar a thuairiscítear i mír B17, tá feidhm ag na ceanglais san IFRS seo maidir le leasanna eintitis a liostaítear i mír 5 agus atá aicmithe (nó a áirítear i ngrúpa diúscartha atá aicmithe) mar leasanna arna sealbhú lena ndíol (nó mar ghrúpa arna shealbhú lena dhíol) nó mar oibríochtaí scortha i gcomhréir le IFRS 5 Sócmhainní Neamhreatha arna Sealbhú le Díol agus Oibríochtaí Scortha

6

Níl feidhm ag an IFRS seo maidir leis na nithe seo a leanas: (a) pleananna sochair iarfhostaíochta nó pleananna sochar fostaithe fadtéarmacha eile a bhfuil feidhm ag IAS 19 Sochair Fostaithe maidir leo. (b) ráitis airgeadais ar leithligh de chuid eintitis a bhfuil feidhm ag IAS 27 Ráitis Airgeadais ar Leithligh ina leith. Mar sin féin,: (i) má tá leasanna ag eintiteas in eintitis struchtúrtha neamh-chomhdhlúite agus má ullmhaíonn sé ráitis airgeadais ar leithligh mar a ráitis airgeadais amháin, cuirfidh sé na ceanglais i míreanna 24–31 i bhfeidhm agus na ráitis airgeadais ar leithligh sin á n-ullmhú aige. (ii) eintiteas infheistíochta a ullmhaíonn ráitis airgeadais ina ndéantar a fhochuideachtaí uile a thomhas ar cóirluach trí bhrabús nó trí chaillteanas i gcomhréir le mír 31 de IFRS 10, cuirfidh sé na nochtaí a bhaineann le heintitis infheistíochta a cheanglaítear leis an IFRS seo i láthair. (c) leas arna shealbhú ag eintiteas a ghlacann páirt i gcomhshocrú, ach nach bhfuil rialú comhpháirteach aige ar chomhshocrú mura rud é go mbíonn tionchar suntasach ar an socrú mar thoradh ar an leas sin nó gur leas é in eintiteas struchtúrtha. (d) leas in eintiteas eile a gcoinnítear cuntas air i gcomhréir le IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais. Mar sin féin, cuirfidh eintiteas an IFRS seo i bhfeidhm: (i) i gcás inar leas é an leas sin in eintiteas comhlachaithe nó i gcomhfhiontar a thomhaistear, i gcomhréir le IAS 28 Infheistíochtaí in Eintitis Chomhlachaithe agus i gComhfhiontair, ar cóirluach trí bhrabús nó trí chaillteanas; nó (ii) i gcás inar leas in eintiteas struchtúrtha neamh-chomhdhlúite é an leas sin.

BREITHIÚNAIS AGUS TOIMHDÍ SUNTASACHA

7

Nochtfaidh eintiteas faisnéis maidir le breithiúnais agus toimhdí suntasacha a rinne sé (agus athruithe ar na breithiúnais agus na toimhdí sin) agus an méid seo a leanas á chinneadh aige: (a) go bhfuil rialú aige ar eintiteas eile, ie institiúid infheistiúcháin mar a thuairiscítear i míreanna 5 agus 6 de IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite; (b) go bhfuil rialú comhpháirteach aige ar shocrú nó go bhfuil tionchar suntasach aige ar eintiteas eile; agus (c) an cineál comhshocraithe (i.e. oibríocht chomhpháirteach nó comhfhiontar) i gcás ina struchtúraíodh an socrú trí mheán ar leithligh.

8

Áirítear ar na breithiúnais agus toimhdí suntasacha a nochtar i gcomhréir le mír 7 na breithiúnais agus na toimhdí a rinne an t-eintiteas i gcás ina bhfuil athruithe ar fhíorais agus ar imthosca de chineál a fhágann go bhfuil rialú aige, rialú comhpháirteach nó athruithe tionchair shuntasaigh aige le linn na tréimhse tuairiscithe.

9

Chun mír 7 a chomhlíonadh, nochtfaidh eintiteas, mar shampla, breithiúnais agus toimhdí suntasacha a rinneadh agus an méid seo a leanas á chinneadh: (a) ní rialaíonn sé eintiteas eile cé go bhfuil níos mó ná leath de chearta vótála an eintitis eile aige. (b) rialaíonn sé eintiteas eile cé go bhfuil níos lú ná leath de chearta vótála an eintitis eile aige. (c) is gníomhaire nó príomhaí é (féach míreanna B58–B72 de IFRS 10). (d) níl tionchar suntasach aige cé go bhfuil 20 faoin gcéad nó níos mó de chearta vótála eintitis eile aige. (e) tá tionchar suntasach aige cé go bhfuil níos lú ná 20 faoin gcéad de chearta vótála eintitis eile aige.

Stádas eintiteas infheistíochta

9A

Nuair a chinneann máthairinstitiúid gur eintiteas infheistíochta é i gcomhréir le mír 27 de IFRS 10, nochtfaidh an t-eintiteas infheistíochta faisnéis faoi bhreithiúnais shuntasacha agus faoi thoimhdí a rinne sé agus é á chinneadh gur eintiteas infheistíochta é. Mura bhfuil ceann amháin nó níos mó de ghnáth-shaintréithe eintitis infheistíochta ag an eintiteas infheistíochta (féach mír 28 de IFRS 10), nochtfaidh sé na cúiseanna atá aige lena chinneadh gur eintiteas infheistíochta é mar sin féin.

9B

Nuair a thiocfaidh eintiteas chun bheith ina eintiteas infheistíochta, nó nuair a scoirfidh sé de bheith ina eintiteas infheistíochta, nochtfaidh sé an t-athrú ar stádas eintitis infheistíochta agus na cúiseanna leis an athrú. Ina theannta sin, nochtfaidh eintiteas a thagann chun bheith ina eintiteas infheistíochta éifeacht an athraithe stádais ar na ráitis airgeadais don tréimhse a chuirtear i láthair, lena n-áirítear: (a) cóirluach iomlán, ó dháta an athraithe stádais, na bhfochuideachtaí nach bhfuil á gcomhdhlúthú a thuilleadh; (b) an gnóthachan iomlán nó an caillteanas iomlán, más ann dó, arna ríomh i gcomhréir le mír B101 de IFRS 10; agus (c) an mhír líne/na míreanna líne mar bhrabús nó mar chaillteanas ina n-aithnítear an gnóthachan nó an caillteanas (mura gcuirtear i láthair ar leithligh í).

LEASANNA I bhFOCHUIDEACHTAÍ

10

Nochtfaidh eintiteas faisnéis a chuireann ar chumas úsáideoirí a ráiteas airgeadais comhdhlúite (a) a thuiscint: (i) comhdhéanamh an ghrúpa; agus (ii) an leas atá ag leasanna neamh-urlámhais i ngníomhaíochtaí agus i sreabhadh airgid an ghrúpa (mír 12); agus (b) chun meastóireacht a dhéanamh ar: (i) cineál agus méid na srianta suntasacha ar a chumas sócmhainní a rochtain nó a úsáid, agus dliteanais an ghrúpa a shocrú (mír 13); (ii) cineál na rioscaí a bhaineann lena leasanna in eintitis struchtúrtha chomhdhlúite agus na hathruithe orthu (míreanna 14–17); (iii) iarmhairtí athruithe ar a leas úinéireachta i bhfochuideachta nach mbeidh caillteanas rialaithe mar thoradh orthu (mír 18); agus (iv) na hiarmhairtí a bhaineann le rialú fochuideachta a chailleadh le linn na tréimhse tuairiscithe (mír 19).

11

I gcás ina mbeidh ráitis airgeadais fochuideachta a úsáidtear in ullmhú ráiteas airgeadais comhdhlúite amhail ar dháta nó ar feadh tréimhse atá éagsúil ó dháta nó ó thréimhse na ráiteas airgeadais comhdhlúite (féach míreanna B92 agus B93 de IFRS 10), nochtfaidh eintiteas an méid seo a leanas: (a) dáta dheireadh thréimhse tuairiscithe ráitis airgeadais na fochuideachta sin; agus (b) an chúis atá le dáta nó tréimhse dhifriúil a úsáid.

An leas atá ag leasanna neamh-urlámhais i ngníomhaíochtaí agus i sreabhadh airgid an ghrúpa

12

Maidir le gach ceann dá fhochuideachtaí a bhfuil leasanna neamh-urlámhais acu atá ábhartha don eintiteas tuairiscithe, nochtfaidh eintiteas an méid seo a leanas: (a) ainm na fochuideachta. (b) príomháit ghnó (agus an tír chorpraithe murab ionann í agus príomháit ghnó) na fochuideachta. (c) an sciar de leasanna úinéireachta arna sealbhú ag leasanna neamh-urlámhais. (d) cion na gceart vótála atá arna sealbhú ag leasanna neamh-urlámhais, murab ionann é agus cion na leasanna úinéireachta arna sealbhú. (e) an brabús nó an caillteanas arna leithdháileadh ar leasanna neamh-urlámhais na fochuideachta le linn na tréimhse tuairiscithe. (f) leasanna neamh-urlámhais carntha na fochuideachta ag deireadh na tréimhse tuairiscithe. (g) achoimre ar fhaisnéis airgeadais faoin bhfochuideachta (féach mír B10).

Cineál agus méid na srianta suntasacha

13

Nochtfaidh eintiteas an méid a leanas: (a) srianta suntasacha (e.g. srianta reachtúla, conarthacha agus rialála) ar a chumas na sócmhainní a rochtain nó a úsáid agus dliteanais an ghrúpa a shocrú, amhail: (i) iad siúd a chuireann srian ar chumas máthairchuideachta nó a fochuideachtaí airgead tirim nó sócmhainní eile a aistriú chuig eintitis eile laistigh den ghrúpa nó ó eintitis eile laistigh den ghrúpa. (ii) ráthaíochtaí nó ceanglais eile a d’fhéadfadh srian a chur le díbhinní agus dáiltí caipitil eile arna n-íoc, nó le hiasachtaí agus airleacain arna ndéanamh nó arna n-aisíoc le heintitis eile laistigh den ghrúpa (nó uathu). (b) cineál na gceart cosantach de chuid leasanna neamh-urlámhais agus an méid a fhéadfaidh siad srian suntasach a chur ar chumas an eintitis rochtain a fháil ar shócmhainní an ghrúpa nó iad a úsáid agus dliteanais an ghrúpa a shocrú (amhail i gcás ina bhfuil oibleagáid ar mháthairchuideachta dliteanais fochuideachta a shocrú sula socraíonn sí a dliteanais féin, nó i gcás ina n-éilítear formheas leasanna neamh-urlámhais chun rochtain a fháil ar na sócmhainní nó chun dliteanais fochuideachta a shocrú). (c) na suimeanna glanluacha sna ráitis airgeadais chomhdhlúite maidir leis na sócmhainní agus na dliteanais lena mbaineann na srianta sin.

Cineál na rioscaí a bhaineann le leasanna eintitis in eintitis struchtúrtha chomhdhlúite

14

Nochtfaidh eintiteas téarmaí aon socrú conarthach a d’fhéadfadh a cheangal ar an máthairchuideachta nó ar a fochuideachtaí tacaíocht airgeadais a sholáthar d’eintiteas struchtúrtha comhdhlúite, lena n-áirítear teagmhais nó imthosca a d’fhéadfadh an t-eintiteas tuairiscithe a nochtadh do chaillteanas (e.g. socruithe leachtachta nó truicir rátála creidmheasa a bhaineann le hoibleagáidí sócmhainní an eintitis struchtúraithe a cheannach nó tacaíocht airgeadais a sholáthar).

15

Más rud é, le linn na tréimhse tuairiscithe, gur chuir máthairchuideachta nó aon cheann dá fochuideachtaí, gan oibleagáid chonarthach a bheith orthu déanamh amhlaidh, tacaíocht airgeadais nó tacaíocht eile ar fáil d’eintiteas struchtúrtha comhdhlúite (e.g. ceannach sócmhainní nó ionstraimí arna n-eisiúint ag an eintiteas struchtúrtha), nochtfaidh an t-eintiteas an méid seo a leanas: (a) cineál agus méid na tacaíochta a soláthraíodh, lena n-áirítear cásanna inar chabhraigh an mháthairchuideachta nó a fochuideachtaí leis an eintiteas struchtúrtha tacaíocht airgeadais a fháil; agus (b) na cúiseanna leis an tacaíocht a chur ar fáil.

16

Más rud é, le linn na tréimhse tuairiscithe, gur chuir máthairchuideachta nó aon cheann dá fochuideachtaí, gan oibleagáid chonarthach a bheith orthu déanamh amhlaidh, tacaíocht airgeadais nó tacaíocht eile ar fáil d’eintiteas struchtúrtha nár comhdhlúthaíodh roimhe sin agus gurbh é an t-eintiteas a rialaíonn an t-eintiteas struchtúrtha a bhí mar thoradh ar sholáthar na tacaíochta sin, nochtfaidh an t-eintiteas míniú ar na fachtóirí ábhartha a bhain leis an gcinneadh sin a dhéanamh.

17

Nochtfaidh eintiteas aon intinn reatha tacaíocht airgeadais nó tacaíocht eile a sholáthar d’eintiteas struchtúrtha comhdhlúite, lena n-áirítear rúin chun cabhrú leis an eintiteas struchtúrtha tacaíocht airgeadais a fháil.

Iarmhairtí na n-athruithe ar leas úinéireachta tuismitheora i bhfochuideachta nach gcailltear rialú mar thoradh orthu

18

Cuirfidh eintiteas i láthair sceideal ina léireofar na hiarmhairtí ar an gcothromas atá inchurtha i leith úinéirí na máthairchuideachta maidir le haon athrú ar a leas úinéireachta i bhfochuideachta nach bhfuil caillteanas rialaithe mar thoradh orthu.

Na hiarmhairtí a bhaineann le rialú fochuideachta a chailleadh le linn na tréimhse tuairiscithe

19

Nochtfaidh eintiteas an gnóthachan nó an caillteanas, más ann dó, arna ríomh i gcomhréir le mír 25 de IFRS 10, agus: (a) an chuid den ghnóthachan nó den chaillteanas sin is inchurtha i leith tomhas a dhéanamh ar aon infheistíocht a coinníodh san iarfhochuideachta ar a cóirluach ar an dáta a chailltear an rialú; agus (b) an mhír líne/na míreanna líne mar bhrabús nó mar chaillteanas ina n-aithnítear an gnóthachan nó an caillteanas (mura gcuirtear i láthair ar leithligh í).

LEASANNA I bhFOCHUIDEACHTAÍ NEAMH-CHOMHDHLÚITE (EINTITIS INFHEISTÍOCHTA)

19A

Maidir le heintiteas infheistíochta a gceanglaítear air, i gcomhréir le IFRS 10, an eisceacht a chur i bhfeidhm maidir le comhdhlúthú agus, ina ionad sin, cuntas a choinneáil ar a infheistíocht i bhfochuideachta ar cóirluach trí bhrabús nó trí chaillteanas, nochtfaidh sé an méid sin.

19B

I gcás gach fochuideachta neamh-chomhdhlúite, nochtfaidh eintiteas infheistíochta an méid seo a leanas: (a) ainm na fochuideachta; (b) príomháit ghnó (agus an tír chorpraithe murab ionann í agus príomháit ghnó) na fochuideachta; agus (c) cion an leasa úinéireachta arna shealbhú ag an eintiteas infheistíochta agus, murab ionann é, cion na gceart vótála arna sealbhú.

19C

Más rud é gur máthaireintiteas infheistíochta d’eintiteas infheistíochta eile é eintiteas infheistíochta, soláthróidh an mháthairchuideachta na nochtaí in 19B(a)–(c) freisin le haghaidh infheistíochtaí atá á rialú ag a fhochuideachta eintitis infheistíochta. Féadfar an nochtadh a sholáthar trí ráitis airgeadais na fochuideachta (nó na bhfochuideachtaí) ina bhfuil an fhaisnéis thuas a chur san áireamh i ráitis airgeadais na máthairchuideachta.

19D

Nochtfaidh eintiteas infheistíochta an méid seo a leanas: (a) cineál agus méid aon srian suntasach (e.g. mar thoradh ar shocruithe iasachtaíochta, ceanglais rialála nó socruithe conarthacha) ar chumas fochuideachta neamh-chomhdhlúite cistí a aistriú chuig an eintiteas infheistíochta i bhfoirm díbhinní airgid nó iasachtaí nó airleacain a thug an t-eintiteas infheistíochta don fhochuideachta neamh-chomhdhlúite a aisíoc; agus (b) aon ghealltanas reatha nó aon rún chun tacaíocht airgeadais nó tacaíocht eile a sholáthar d’fhochuideachta neamh-chomhdhlúite, lena n-áirítear gealltanais nó rúin chun cabhrú leis an bhfochuideachta tacaíocht airgeadais a fháil.

19E

Más rud é, le linn na tréimhse tuairiscithe, go ndearna eintiteas infheistíochta nó aon cheann dá fhochuideachtaí, gan oibleagáid chonarthach a bheith orthu déanamh amhlaidh, tacaíocht airgeadais nó tacaíocht eile a sholáthar d’fhochuideachta neamh-chomhdhlúite (e.g. sócmhainní de chuid na fochuideachta nó ionstraimí arna n-eisiúint ag an bhfochuideachta a cheannach nó cabhrú leis an bhfochuideachta tacaíocht airgeadais a fháil), nochtfaidh an t-eintiteas an méid seo a leanas: (a) cineál agus méid na tacaíochta a sholáthraítear do gach fochuideachta neamh-chomhdhlúite; agus (b) na cúiseanna leis an tacaíocht a chur ar fáil.

19F

Nochtfaidh eintiteas infheistíochta téarmaí aon socrú conarthach a d’fhéadfadh ceangal a chur ar an eintiteas nó ar a fhochuideachtaí neamh-chomhdhlúite tacaíocht airgeadais a sholáthar d’eintiteas neamh-chomhdhlúite, rialaithe, struchtúrtha, lena n-áirítear teagmhais nó imthosca a d’fhéadfadh an t-eintiteas tuairiscithe a nochtadh do chaillteanas (e.g. socruithe leachtachta nó truicir rátála creidmheasa a bhaineann le hoibleagáidí sócmhainní an eintitis struchtúraithe a cheannach nó tacaíocht airgeadais a sholáthar).

19G

Más rud é, le linn na tréimhse tuairiscithe, gur chuir máthairchuideachta nó aon cheann dá fochuideachtaí, gan oibleagáid chonarthach a bheith orthu déanamh amhlaidh, tacaíocht airgeadais nó tacaíocht eile ar fáil d’eintiteas struchtúrtha nár comhdhlúthaíodh roimhe sin agus gurbh é an t-eintiteas a rialaíonn an t-eintiteas struchtúrtha a bhí mar thoradh ar sholáthar na tacaíochta sin, nochtfaidh an t-eintiteas míniú ar na fachtóirí ábhartha a bhain leis an gcinneadh sin a dhéanamh.

LEASANNA I gCOMHSHOCRUITHE AGUS IN EINTITIS CHOMHLACHAITHE

20

Nochtfaidh eintiteas faisnéis a chuirfidh ar chumas úsáideoirí a ráiteas airgeadais meastóireacht a dhéanamh ar na nithe seo a leanas: (a) cineál, méid agus iarmhairtí airgeadais a leasanna i gcomhshocruithe agus in eintitis chomhlachaithe, lena n-áirítear cineál agus iarmhairtí a chaidrimh chonarthaigh leis na hinfheisteoirí eile a bhfuil comhrialú, nó tionchar suntasach, acu ar shocruithe comhpháirteacha agus ar eintitis chomhlachaithe (míreanna 21 agus 22); agus (b) cineál agus athruithe ar na rioscaí a bhaineann lena leasanna i gcomhfhiontair agus in eintitis chomhlachaithe (mír 23).

Cineál, méid agus iarmhairtí airgeadais leasanna eintitis i gcomhshocruithe agus in eintitis chomhlachaithe

21

Nochtfaidh eintiteas an méid a leanas: (a) maidir le gach socrú comhpháirteach agus eintiteas comhlachaithe atá ábhartha don eintiteas tuairiscithe: (i) ainm an chomhshocraithe nó an eintitis chomhlachaithe. (ii) cineál chaidreamh an eintitis leis an gcomhshocrú nó leis eintiteas comhlachaithe (trí thuairisc a thabhairt, mar shampla, ar chineál ghníomhaíochtaí an chomhshocraithe nó an eintitis chomhlachaithe agus ce acu atá nó nach bhfuil siad straitéiseach maidir le gníomhaíochtaí an eintitis). (iii) príomháit ghnó (agus an tír chorpraithe, más infheidhme agus murab ionann agus príomháit ghnó) an chomhshocraithe nó an eintitis chomhlachaithe. (iv) cion an leasa úinéireachta nó na scaire rannpháirtí atá arna shealbhú ag an eintiteas agus, murab ionann iad, cion na gceart vótála arna sealbhú ag an eintiteas (más infheidhme). (b) maidir le gach comhfhiontar agus eintiteas comhlachaithe atá ábhartha don eintiteas tuairiscithe: (i) cé acu a dhéantar nó nach ndéantar an infheistíocht sa chomhfhiontar nó san eintiteas comhlachaithe a thomhas agus úsáid á baint as an modh cothromais nó ar cóirluach. (ii) achoimre ar fhaisnéis airgeadais faoin gcomhfhiontar nó faoin eintiteas comhlachaithe mar a shonraítear i míreanna B12 agus B13. (iii) má choinnítear cuntas ar an gcomhfhiontar nó ar an eintiteas comhlachaithe as modh an chothromais a úsáid, cóirluach a infheistíochta sa chomhfhiontar nó san eintiteas comhlachaithe, má tá praghas margaidh luaite ar an infheistíocht. (c) faisnéis airgeadais mar a shonraítear i mír B16 faoi infheistíochtaí an eintitis i gcomhfhiontair agus in eintitis chomhlachaithe nach bhfuil ábhartha ar bhonn aonair: (i) i gcomhiomlán do gach comhfhiontar neamhábhartha ar leithligh agus, ar leithligh, (ii) i gcomhiomlán do gach eintiteas comhlachaithe neamhábhartha ar leithligh.

21A

Ní gá d’eintiteas infheistíochta na nochtaí a cheanglaítear le míreanna 21(b)–21(c) a sholáthar.

22

Nochtfaidh eintiteas an méid seo a leanas freisin: (a) cineál agus méid aon srian suntasach (e.g. mar thoradh ar shocruithe iasachtaíochta, ceanglais rialála nó socruithe conarthacha idir infheisteoirí a bhfuil comhrialú nó tionchar suntasach acu ar chomhfhiontar nó ar eintiteas comhlachaithe) ar chumas comhfhiontar nó eintitis chomhlachaithe cistí a aistriú chuig an eintiteas i bhfoirm díbhinní airgid, nó iasachtaí nó airleacain arna ndéanamh ag an eintiteas a aisíoc. (b) nuair atá ráitis airgeadais comhfhiontair nó eintitis chomhlachaithe a úsáidtear chun an modh cothromais a chur i bhfeidhm ó dháta nó ar feadh tréimhse atá éagsúil ó dháta an eintitis nó ó thréimhse an eintitis: (i) dáta dheireadh thréimhse tuairiscithe ráitis airgeadais an chomhfhiontair nó an eintitis chomhlachaithe sin; agus (ii) an chúis atá le dáta nó tréimhse dhifriúil a úsáid. (c) sciar neamhaitheanta na gcaillteanas i gcomhfhiontar nó in eintiteas comhlachaithe, don tréimhse tuairiscithe agus go carnach araon, más rud é gur stad an t-eintiteas dá sciar de chaillteanais an chomhfhiontair nó an eintitis chomhlachaithe a aithint agus an modh cothromais á chur i bhfeidhm.

Rioscaí a bhaineann le leasanna eintitis i gcomhfhiontair agus in eintitis chomhlachaithe

23

Nochtfaidh eintiteas an méid a leanas: (a) gealltanais atá aige a bhaineann lena chomhfhiontair ar leithligh ó mhéid na ngealltanas eile mar a shonraítear i míreanna B18–B20. (b) i gcomhréir le IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha, más rud é gur beag an dóchúlacht go mbeidh caillteanais ann, dliteanais theagmhasacha a thabhaítear a bhaineann lena leasanna i gcomhfhiontair nó in eintitis chomhlachaithe (lena n-áirítear a sciar de dhliteanais theagmhasacha arna dtabhú i gcomhpháirt le hinfheisteoirí eile a bhfuil rialú comhpháirteach nó tionchar suntasach acu ar na comhfhiontair nó ar na heintitis chomhlachaithe), ar leithligh ó mhéid na ndliteanas teagmhasach eile.

LEASANNA IN EINTITIS STRUCHTÚRTHA NEAMH-CHOMHDHLÚITE

24

Nochtfaidh eintiteas faisnéis a chuirfidh ar a gcumas d’úsáideoirí na ráiteas airgeadais: (a) cineál agus méid a leasanna in eintitis struchtúrtha neamh-chomhdhlúite a thuiscint (míreanna 26–28); agus (b) meastóireacht a dhéanamh ar chineál na rioscaí a bhaineann lena leasanna in eintitis struchtúrtha neamh-chomhdhlúite, agus ar athruithe ar na rioscaí sin (míreanna 29–31).

25

Áirítear san fhaisnéis a cheanglaítear le mír 24(b) faisnéis faoi neamhchosaint eintitis ar riosca ó rannpháirtíocht a bhí aige le heintitis struchtúrtha neamh-chomhdhlúite i dtréimhsí roimhe sin (e.g. an t-eintiteas struchtúraithe a urrú), fiú mura bhfuil aon bhaint chonarthach ag an eintiteas leis an eintiteas struchtúrtha ar an dáta tuairiscithe.

25A

Ní gá d’eintiteas infheistíochta na nochtaí a cheanglaítear le mír 24 a sholáthar d’eintiteas struchtúrtha neamh-chomhdhlúite a rialaíonn sé agus a gcuireann sé na nochtaí a cheanglaítear le míreanna 19A–19G i láthair ina leith.

Cineál na leasanna

26

Nochtfaidh eintiteas faisnéis cháilíochtúil agus chainníochtúil faoina leasanna in eintitis struchtúrtha neamh-chomhdhlúite, lena n-áirítear, ach gan bheith teoranta dóibh, cineál, cuspóir, méid agus gníomhaíochtaí an eintitis struchtúraithe agus an chaoi a maoinítear an t-eintiteas struchtúrtha.

27

I gcás ina ndearna eintiteas urraíocht ar eintiteas struchtúrtha neamh-chomhdhlúite nach gcuireann sé faisnéis ar fáil a cheanglaítear le mír 29 (e.g. toisc nach bhfuil leas aige san eintiteas ar an dáta tuairiscithe), nochtfaidh an t-eintiteas an méid seo a leanas: (a) conas a chinn sí cé na heintitis struchtúrtha a d’urraigh sí; (b) ioncam ó na heintitis struchtúrtha sin le linn na tréimhse tuairiscithe, lena n-áirítear tuairisc ar na cineálacha ioncaim arna gcur i láthair; agus (c) suim ghlanluacha (tráth an aistrithe) na sócmhainní uile arna n-aistriú chuig na heintitis struchtúrtha sin le linn na tréimhse tuairiscithe.

28

Cuirfidh eintiteas an fhaisnéis i mír 27(b) agus (c) i láthair i bhformáid tábla, mura bhfuil formáid eile níos iomchuí, agus déanfaidh sé a ghníomhaíochtaí urraíochta a aicmiú i gcatagóirí ábhartha (féach míreanna B2–B6).

Cineál na rioscaí

29

Nochtfaidh eintiteas i bhformáid tábla, mura bhfuil formáid eile níos iomchuí, achoimre ar na nithe seo a leanas: (a) suimeanna glanluacha na sócmhainní agus na ndliteanas a aithnítear ina ráitis airgeadais a bhaineann lena leasanna in eintitis struchtúrtha neamh-chomhdhlúite. (b) na míreanna líne sa ráiteas ar an staid airgeadais ina n-aithnítear na sócmhainní agus na dliteanais sin. (c) an méid is fearr a léiríonn neamhchosaint uasta an eintitis ar chaillteanas óna leasanna in eintitis struchtúrtha neamh-chomhdhlúite, lena n-áirítear conas a chinntear an neamhchosaint uasta ar chaillteanas. Mura féidir le heintiteas a neamhchosaint uasta ar chaillteanas óna leasanna in eintitis struchtúrtha neamh-chomhdhlúite a chainníochtú, nochtfaidh sé an méid sin agus na cúiseanna atá leis. (d) comparáid idir suimeanna glanluacha shócmhainní agus dhliteanais an eintitis a bhaineann lena leasanna in eintitis struchtúrtha neamh-chomhdhlúite agus neamhchosaint uasta an eintitis ar chaillteanas ó na heintitis sin.

30

Más rud é, le linn na tréimhse tuairiscithe, go bhfuil eintiteas, gan oibleagáid chonarthach a bheith air, tar éis tacaíocht airgeadais nó tacaíocht eile a sholáthar d’eintiteas struchtúrtha neamhchomhdhlúite ina raibh leas aige roimhe sin nó ina bhfuil leas aige faoi láthair (mar shampla, sócmhainní nó ionstraimí arna n-eisiúint ag an eintiteas struchtúrtha a cheannach), nochtfaidh an t-eintiteas an méid seo a leanas: (a) cineál agus méid na tacaíochta a soláthraíodh, lena n-áirítear cásanna inar chabhraigh an t-eintiteas leis an eintiteas struchtúrtha tacaíocht airgeadais a fháil; agus (b) na cúiseanna leis an tacaíocht a chur ar fáil.

31

Nochtfaidh eintiteas aon rún reatha chun tacaíocht airgeadais nó tacaíocht eile a sholáthar d’eintiteas struchtúrtha neamh-chomhdhlúite, lena n-áirítear rúin chun cabhrú leis an eintiteas struchtúrtha tacaíocht airgeadais a fháil.

CAIGHDEÁN IDIRNÁISIÚNTA UM THUAIRISCIÚ AIRGEADAIS 13

Tomhas Cóirluacha

CUSPÓIR

1

Leis an IFRS seo: (a) sainmhínítear cóirluach; (b) leagtar amach aon chreat IFRS amháin chun cóirluach a thomhas; agus (c) éilítear nochtaí maidir le tomhais cóirluacha.

2

Is tomhas margadhbhunaithe, ní tomhas a bhaineann go sonrach le heintiteas, is ea cóirluach. D’fhéadfadh idirbhearta margaidh inbhraite nó faisnéis faoin margadh bheith ar fáil maidir le sócmhainní agus dliteanais áirithe. Maidir le sócmhainní agus dliteanais eile, d’fhéadfadh sé nach mbeidh idirbhearta margaidh inbhraite nó faisnéis faoin margadh bheith ar fáil. Is é an cuspóir céanna atá ag tomhas cóirluach sa dá chás sin, áfach—meastachán a thabhairt ar an bpraghas ar a ndéanfaí idirbheart ordúil chun an tsócmhainn a dhíol nó chun an dliteanas a aistriú idir rannpháirtithe sa mhargadh ar dháta an tomhais faoi dhálaí reatha an mhargaidh (ie praghas scoir ar dháta an tomhais ó pheirspictíocht rannpháirtí sa mhargadh a bhfuil an tsócmhainn á sealbhú aige nó a bhfuil an dliteanas amuigh air).

3

Nuair nach bhfuil praghas le haghaidh sócmhainne nó dliteanais inbhraite, tomhaiseann eintiteas cóirluach agus teicníc luachála eile a úsáid lena n-uasmhéadaítear úsáid ionchur inbhraite agus lena n-íoslaghdaítear úsáid ionchur dobhraite. Ós rud é gur tomhas margadhbhunaithe é cóirluach, tomhaistear é ag úsáid na dtoimhdí a d’úsáidfeadh rannpháirtithe sa mhargadh agus an tsócmhainn nó an dliteanas á praghsáil nó á phraghsáil acu, lena n-áirítear toimhdí faoi riosca. Dá thoradh sin, níl rún eintitis maidir le sócmhainn a shealbhú nó maidir le dliteanas a shocrú nó a chomhlíonadh ar shlí eile, níl sé ábhartha agus cóirluach á thomhas.

4

Díríonn an sainmhíniú ar chóirluach ar shócmhainní agus dliteanais mar gheall gur príomhábhar den tomhas cuntasaíochta iad. Sa bhreis air sin, cuirfear an IFRS seo i bhfeidhm maidir le hionstraimí cothromais dílse eintitis arna dtomhas ar cóirluach.

RAON FEIDHME

5

Tá feidhm ag an IFRS seo nuair a éilítear nó nuair a cheadaítear tomhais cóirluach nó nochtaí faoi thomhais cóirluacha (agus tomhais, amhail cóirluach lúide costais a bhaineann le díol, bunaithe ar chóirluach nó nochtaí faoi na tomhais sin) le IFRS eile, ach amháin mar a shonraítear i míreanna 6 agus 7.

6

Níl feidhm ag ceanglais maidir le tomhas nochtadh san IFRS seo maidir leis na nithe a leanas: (a) idirbhearta íocaíochta scairbhunaithe faoi raon feidhme IFRS 2 Íocaíocht Scairbhunaithe; (b) idirbhearta léasaithe a gcoinnítear cuntas orthu i gcomhréir le IFRS 16 Léasanna; agus (c) tomhais a bhfuil roinnt cosúlachtaí acu le cóirluach ach nach cóirluach iad, amhail glanluach inréadaithe in IAS 2 Fardail nó luach úsáide in IAS 36 Lagú Sócmhainní.

7

Ní éilítear na nochtaí a éilítear leis an IFRS seo maidir leis na nithe a leanas: (a) sócmhainní plean a thomhaistear ar cóirluach i gcomhréir le IAS 19 Sochair Fostaithe; (b) infheistíochtaí plean sochair scoir a thomhaistear ar cóirluach i gcomhréir le IAS 26 Cuntasaíocht agus Tuairisciú na bPleananna Sochair Scoir; agus (c) sócmhainní arb é an cóirluach lúide costais diúscartha ina leith an méid is in-aisghabhála, i gcomhréir le IAS 36.

8

Tá feidhm ag an gcreat um tomhas cóirluacha ar a dtugtar tuairisc san IFRS seo maidir le tomhas tosaigh agus tomhas ina dhiaidh sin má éilítear nó má cheadaítear cóirluacha le IFRSanna eile.

TOMHAS

Sainmhíniú ar chóirluach

9

Sainmhínítear luach cóir san IFRS seo mar an praghas a gheofaí chun sócmhainn a dhíol nó an praghas a d’íocfaí chun dliteanas a aistriú in idirbheart ordúil idir rannpháirtithe sa mhargadh ar dháta an tomhais.

10

Tugtar tuairisc i mír B2 ar an gcur chuige foriomlán maidir le tomhas luach cóir.

An tsócmhainn nó an dliteanas

11

Is le haghaidh sócmhainn nó dliteanas ar leith é tomhas luach cóir. Dá bhrí sin, agus luach cóir á thomhas aige, cuirfidh eintiteas saintréithe na sócmhainne nó an dliteanais san áireamh dá gcuirfeadh rannpháirtithe sa mhargadh na saintréithe sin san áireamh agus an tsócmhainn nó an dliteanas á praghsáil nó á phraghsáil acu ar dháta an tomhais. Áirítear le saintréithe den sórt sin, mar shampla, na nithe a leanas: (a) staid agus suíomh na sócmhainne; agus (b) srianta, más ann dóibh, ar dhíol nó ar úsáid na sócmhainne.

12

Beidh iarmhairtí difriúla ar an tomhas a eascraíonn as saintréith faoi léith ag brath ar an mbealach a gcuirfeadh rannpháirtithe sa mhargadh an tsaintréith sin san áireamh.

13

D’fhéadfadh ceann ar bith de na nithe a leanas a bheith sa tsócmhainn nó sa dliteanas a thomhaistear ar luach cóir: (a) sócmhainn nó dliteanas neamhspleách (e.g. ionstraim airgeadais nó sócmhainn neamhairgeadais); nó (b) grúpa sócmhainní, grúpa dliteanas nó grúpa sócmhainní agus dliteanas (e.g. aonad giniúna airgid nó gnólacht).

14

Tá cineál na sócmhainne nó dliteanais, eadhon sócmhainn nó dliteanas neamhspleách, grúpa sócmhainní, grúpa dliteanas, nó grúpa sócmhainní agus dliteanas chun críoch aitheantais nó nochta, ag brath ar an aonad cuntais a bhaineann léi, leis nó leo. Cinnfear an t-aonad cuntais don tsócmhainn nó don dliteanas i gcomhréir leis an IFRS lena n-éilítear nó a gceadaítear an tomhas luach cóir, ach amháin mar a bhforáiltear dó san IFRS seo.

An t-idirbheart

15

Le tomhas luach cóir, glactar leis go malartaítear an tsócmhainn nó an dliteanas in idirbheart ordúil idir rannpháirtithe sa mhargadh chun an tsócmhainn a dhíol nó an dliteanas a aistriú ar dháta an tomhais faoi dhálaí reatha an mhargaidh.

16

Le tomhas luach cóir, glactar leis go ndéantar an t-idirbheart chun an tsócmhainn a dhíol nó an dliteanas a aistriú: (a) sa phríomh-mhargadh don tsócmhainn nó don dliteanas; nó (b) in éagmais príomh-mhargaidh, sa mhargadh is buntáistí don tsócmhainn nó don dliteanas.

17

Ní gá d’eintiteas cuardach uileghabhálach a dhéanamh sna margaí féideartha uile chun an príomh-mhargadh a shainaithint, nó, in éagmais príomh-mhargaidh, an margadh is buntáistí, ach déanfaidh sé an fhaisnéis uile atá ar fáil go réasúnach a chur san áireamh. In éagmais fianaise ar a mhalairt, glactar leis gurb ionann an margadh ina ndéanfadh an t-eintiteas idirbheart, de ghnáth, chun an tsócmhainn a dhíol nó chun an dliteanas a aistriú, agus an príomh-mhargadh nó, in éagmais príomh-mhargaidh, an margadh is buntáistí.

18

Má tá príomh-mhargadh ann don tsócmhainn nó don dliteanas, léireoidh an tomhas luach cóir an praghas sa mhargadh sin (cé acu atá an praghas sin inbhraite go díreach nó a ndéantar meastachán air ag úsáid teicníc luachála eile), fiú i gcás ina bhféadfadh an praghas i margadh eile bheith níos buntáistí ar dháta an tomhais.

19

Ní mór rochtain a bheith ag an eintiteas ar an bpríomh-mhargadh (nó ar an margadh is buntáistí) ar dháta an tomhais. Ós rud é go bhféadfadh sé go mbeadh rochtain ar mhargaí difriúla ag eintitis dhifriúla (agus ag gnólachtaí difriúla laistigh de na heintitis sin), d’fhéadfadh an príomh-mhargadh (nó an margadh is buntáistí) don tsócmhainn nó don dliteanas céanna a bheith difriúil d’eintitis dhifriúla (agus do ghnólachtaí laistigh de na heintitis sin). Dá bhrí sin, breithneofar an príomh-mhargadh (nó an margadh is buntáistí) (agus dá réir sin, rannpháirtithe sa mhargadh) ó pheirspictíocht an eintitis, ag leis sin, déanfar lamháil do dhifríochtaí idir eintitis a bhfuil gníomhaíochtaí difriúla acu, agus eatarthu.

20

Cé nach mór d’eintiteas bheith in ann rochtain a fháil ar an margadh, ní gá d’eintiteas a bheith in ann an tsócmhainn ar leith a dhíol nó an dliteanas ar leith a aistriú ar dháta an tomhais le bheith in ann tomhas ar luach cóir a dhéanamh ar bhonn an phraghais sa mhargadh sin.

21

Fiú nuair nach bhfuil aon mhargadh inbhraite ann chun faisnéis ar phraghsanna a sholáthar maidir le díol sócmhainne nó aistriú dliteanais ar dháta an tomhais, le tomhas luach cóir, glacfar leis go ndéantar idirbheart ar an dáta sin, arna bhreithniú ó pheirspictíocht rannpháirtí sa mhargadh a bhfuil an tsócmhainn ina sheilbh aige nó a bhfuil an dliteanas amuigh air. Leis an idirbheart sin a nglactar lena dhéanamh, cruthaítear bonn chun meastachán a thabhairt ar an bpraghas chun an tsócmhainn a dhíol nó chun an dliteanas a aistriú.

Rannpháirtithe sa mhargadh

22

Tomhaisfidh eintiteas cóirluach sócmhainne nó dliteanais ag úsáid na dtoimhdí a d’úsáidfeadh rannpháirtithe sa mhargadh agus an tsócmhainn nó an dliteanas á praghsáil nó á phraghsáil acu, ag glacadh leis go bhfeidhmíonn rannpháirtithe sa mhargadh chun a leas eacnamaíoch dílse.

23

Agus na toimhdí sin á bhforbairt aige, ní gá d’eintiteas rannpháirtithe sonracha sa mhargadh a shainaithint. Ina ionad sin, sainaithneoidh an t-eintiteas saintréithe a dhéanann idirdhealú idir rannpháirtithe sa mhargadh go ginearálta, ag breithniú fachtóirí a bhaineann go sonrach leis na nithe a leanas: (a) an tsócmhainn nó an dliteanas; (b) an príomh-mhargadh (nó an margadh is buntáistí) don tsócmhainn nó don dliteanas; agus (c) na rannpháirtithe sa mhargadh lena ndéanfadh an t-eintiteas idirbheart sa mhargadh sin.

An praghas

24

Is éard is luach cóir ann, an praghas a gheofaí chun sócmhainn a dhíol nó an praghas a d’íocfaí chun dliteanas a aistriú in idirbheart ordúil sa phríomh-mhargadh (nó sa mhargadh is buntáistí) ar dháta an tomhais faoi dhálaí reatha an mhargaidh (i.e. praghas scoir) beag beann ar cibé acu atá an praghas sin inbhraite go díreach nó a ndéantar meastachán air ag úsáid teicníc luachála eile.

25

An praghas sa phríomh-mhargadh (nó sa mhargadh is buntáistí) a úsáidtear chun luach cóir na sócmhainne nó an dliteanais a thomhas, ní dhéanfar é a choigeartú i leith costas idirbheart. Coinneofar cuntas ar chostais idirbheart i gcomhréir le IFRSanna eile. Ní saintréith de shócmhainn ná de dhliteanas iad costais idirbheart; Ina ionad sin, baineann siad go sonrach le hidirbheart agus beidh siad difriúil lena chéile ag brath ar an mbealach a dhéanann eintiteas idirbheart don tsócmhainn nó don dliteanas.

26

Ní áirítear costais iompair le costais idirbheart. Más saintréith den tsócmhainn é suíomh (rud a d’fhéadfadh a bheith amhlaidh i gcás tráchtearra, mar shampla), déanfar an praghas sa phríomh-mhargadh (nó sa mhargadh is buntáistí) a choigeartú i leith na gcostas, más ann dóibh, a thabhófaí chun an tsócmhainn a iompar óna suíomh reatha chuig an margadh sin.

Cur i bhfeidhm maidir le sócmhainní neamhairgeadais

An úsáid is airde agus is fearr a bhaint as sócmhainní neamhairgeadais

27

Le tomhas luach cóir ar shócmhainn neamhairgeadais, cuirtear san áireamh cumas rannpháirtí sa mhargadh chun tairbhí eacnamaíocha a ghiniúint trí bhíthin an úsáid is airde agus is fearr a bhaint as an tsócmhainn nó trí bhíthin í a dhíol le rannpháirtí eile sa mhargadh a mbainfeadh an úsáid is airde agus is fearr as an tsócmhainn.

28

Leis an úsáid is airde agus an úsáid is fearr a bhaint as sócmhainn, cuirtear san áireamh úsáid atá indéanta go fisiciúil, incheadaithe ó thaobh an dlí de agus praiticiúil ó thaobh airgeadais de a bhaint as an tsócmhainn, mar a leanas: (a) Le húsáid atá indéanta go fisiciúil, cuirtear san áireamh saintréithe fisiciúla na sócmhainne a chuirfeadh rannpháirtithe sa mhargadh san áireamh agus an tsócmhainn á praghsáil acu (e.g. suíomh nó méid sócmhainne). (b) Le húsáid atá incheadaithe ó thaobh an dlí de, cuirtear san áireamh aon srian dlíthiúil ar úsáid a bhaint as an tsócmhainn a chuirfeadh rannpháirtithe sa mhargadh san áireamh agus an tsócmhainn á praghsáil acu (e.g. na rialacháin chriosúcháin atá infheidhme maidir le réadmhaoin). (c) Le húsáid atá praiticiúil ó thaobh airgeadais de, cuirtear san áireamh cé acu a ghintear nó nach ngintear ioncam nó sreabhadh airgid leordhóthanach le húsáid atá indéanta go fisiciúil agus incheadaithe ó thaobh an dlí de a bhaint as an tsócmhainn (agus na costais chun an tsócmhainn a thiontú ar an úsáid sin á gcur san áireamh) chun an toradh infheistíochta a fháil a d’éileodh rannpháirtithe sa mhargadh ó infheistíocht sa tsócmhainn sin a úsáid ar an tslí sin.

29

Cinntear an úsáid is airde agus an úsáid is fearr ó pheirspictíocht rannpháirtithe sa mhargadh, fiú má tá úsáid difriúil beartaithe ag an eintiteas. Glactar leis gurb í an úsáid is airde agus is fearr atá san úsáid reatha a bhaineann eintiteas as sócmhainn neamhairgeadais, ach amháin má thugann fachtóirí margaidh nó fachtóirí eile le tuiscint go ndéanfaí luach na sócmhainne a uasmhéadú dá mbainfeadh rannpháirtithe sa mhargadh úsáid eile aisti.

30

Chun a shuíomh iomaíoch a chosaint, nó ar chúiseanna eile, féadfaidh eintiteas a bheartú gan úsáid ghníomhach a bhaint as sócmhainn neamhairgeadais a fuarthas, nó féadfaidh sé a bheartú gan an tsócmhainn a úsáid de réir na húsáide is airde agus is fearr atá aici. D’fhéadfadh sé sin a bheith amhlaidh i gcás sócmhainn dholáimhsithe a fuarthas, mar shampla, a bheartaíonn an t-eintiteas a úsáid ar bhealach cosantach trí chosc a chur ar a húsáid ag páirtithe eile. Mar sin féin, tomhaisfidh an t-eintiteas luach cóir na sócmhainne neamhairgeadais agus é á ghlacadh leis go mbainfidh rannpháirtithe sa mhargadh an úsáid is airde agus is fearr aisti.

Bonn luachála le haghaidh sócmhainní neamhairgeadais

31

Is leis an úsáid is airde agus is fearr a bhaint as sócmhainn neamhairgeadais a bhunaítear an bonn luachála chun luach cóir na sócmhainne a thomhas, mar a leanas: (a) D’fhéadfadh an úsáid is airde agus is fearr a bhaint as sócmhainn neamhairgeadais luach uasta a sholáthar do rannpháirtithe sa mhargadh trína húsáid i gcomhcheangal le sócmhainní eile mar ghrúpa (mar a shuiteáiltear nó mar a chumraítear ar bhealach eile le húsáid) nó i gcomhcheangal le sócmhainní agus dliteanais eile (e.g. gnólacht). (i) Más é atá san úsáid is airde agus is fearr a bhaint as an tsócmhainn, an tsócmhainn a úsáid i gcomhcheangal le sócmhainní eile nó le sócmhainní agus dliteanais eile, is é atá i luach cóir na sócmhainne, an praghas a gheofaí in idirbheart reatha chun an tsócmhainn a dhíol ag glacadh leis go n-úsáidfí an tsócmhainn le sócmhainní eile nó le sócmhainní agus dliteanais eile agus go mbeadh na sócmhainní agus dliteanais sin (i.e. a sócmhainní comhlántacha agus na dliteanais bhainteacha) ar fáil do rannpháirtithe sa mhargadh. (ii) Áirítear dliteanais a chistíonn caipiteal oibre le dliteanais atá bainteach leis an tsócmhainn agus leis na sócmhainní comhlántacha, ach ní áirítear leo dliteanais a úsáidtear chun sócmhainní seachas na cinn laistigh den ghrúpa sócmhainní a chistiú. (iii) Toimhdí faoin úsáid is airde agus is fearr a bhaint as sócmhainn neamhairgeadais, beidh siad comhsheasmhach le haghaidh na sócmhainní uile (dá bhfuil an úsáid is airde agus is fearr ábhartha) sa ghrúpa sócmhainní nó sa ghrúpa sócmhainní agus dliteanais ar laistigh díobh a d’úsáidfí an tsócmhainn. (b) D’fhéadfadh an úsáid is airde agus is fearr a bhaint as sócmhainn neamhairgeadais luach uasta a sholáthar do rannpháirtithe sa mhargadh trína húsáid ar bhonn neamhspleách. Más é atá san úsáid is airde agus is fearr a bhaint as an tsócmhainn, í a úsáid ar bhonn neamhspleách, is é atá i luach cóir na sócmhainne, an praghas a gheofaí in idirbheart reatha chun an tsócmhainn a dhíol le rannpháirtithe sa mhargadh a bhainfeadh úsáid as an tsócmhainn ar bhonn neamhspleách.

32

Le tomhas cóirluacha ar shócmhainn neamhairgeadais, glactar leis go ndíoltar an tsócmhainn i gcomhréir leis an aonad cuntais arna shonrú in IFRSanna eile (d’fhéadfadh sócmhainn aonair a bheith i gceist leis sin). Is amhlaidh an cás fiú amháin nuair a ghlactar leis tríd an tomhas cóirluacha gurb í an úsáid is airde agus is fearr a bhaint as an tsócmhainn ná í a úsáid i gcomhcheangal le sócmhainní eile nó le sócmhainní agus dliteanais eile mar gheall go nglactar leis trí thomhas cóirluacha go bhfuil na sócmhainní comhlántacha agus na dliteanais bhainteacha i seilbh an rannpháirtí sa mhargadh cheana féin.

33

Tugtar tuairisc i mír B3 ar chur i bhfeidhm choincheap an bhoinn luachála le haghaidh sócmhainní neamhairgeadais.

Cur i bhfeidhm maidir le dliteanais agus ionstraimí cothromais dílse eintitis

Prionsabail ghinearálta

34

Le tomhas luach cóir, glactar leis go n-aistrítear dliteanas airgeadais nó dliteanas neamhairgeadais ar ionstraim chothromais dhílis eintitis (e.g. leasanna cothromais arna n-eisiúint mar chomaoin i gcomhcheangal gnó) chuig rannpháirtí sa mhargadh ar dháta an tomhais. Le dliteanas nó ionstraim chothromais dhílis eintitis a aistriú, glactar leis na nithe a leanas: (a) Bheadh dliteanas fós gan íoc agus d’éileofaí ar an rannpháirtí is aistrí sa mhargadh an oibleagáid a chomhlíonadh. Ní shocrófaí an dliteanas leis an gcontrapháirtí ná ní mhúchfaí é ar bhealach eile ar dháta an tomhais. (b) Bheadh ionstraim chothromais dhílis eintitis fós gan íoc agus ghlacfadh an rannpháirtí is aistrí sa mhargadh chuige féin na cearta agus na freagrachtaí atá bainteach leis an ionstraim. Ní chealófaí an ionstraim ná ní mhúchfaí í ar bhealach eile ar dháta an tomhais.

35

Fiú nuair nach bhfuil aon mhargadh inbhraite ann chun faisnéis praghsála a sholáthar faoi aistriú dliteanais nó ionstraime cothromais dílse eintitis (e.g. mar gheall go gcuireann srianta conarthacha nó srianta dlíthiúla eile cosc ar mhíreanna den sórt sin a aistriú), d’fhéadfadh margadh inbhraite a bheith ann le haghaidh míreanna den sórt sin má tá siad arna sealbhú ag páirtithe eile mar acmhainní (e.g. banna corparáide nó céadrogha ar cheannach ar scaireanna eintitis).

36

I ngach cás, déanfaidh eintiteas úsáid ionchur inbhraite ábhartha a uasmhéadú agus úsáid ionchur dobhraite a íoslaghdú chun an cuspóir a chomhlíonadh maidir le tomhas luach cóir a bhaint amach, eadhon meastachán a thabhairt ar an bpraghas a bheadh ar idirbheart ordúil chun an dliteanas nó an ionstraim chothromais a aistriú idir rannpháirtithe sa mhargadh ar dháta an tomhais faoi dhálaí reatha an mhargaidh.

Dliteanais agus ionstraimí cothromais arna sealbhú ag páirtithe eile mar shócmhainní

37

Nuair nach bhfuil fáil ar phraghas luaite chun dliteanas comhionann nó comhchosúil nó ionstraim chothromais dhílis eintitis a aistriú, agus nuair atá an mhír chomhionann arna sealbhú ag páirtí eile mar shócmhainn, tomhaisfidh eintiteas luach cóir an dliteanais nó na hionstraime cothromais ó pheirspictíocht rannpháirtí sa mhargadh a bhfuil an mhír chomhionann á sealbhú aige mar shócmhainn ar dháta an tomhais.

38

Sna cásanna sin, tomhaisfidh eintiteas luach cóir an dliteanais nó na hionstraime cothromais mar a leanas: (a) an praghas luaite a úsáid i margadh gníomhach don mhír chomhionann arna sealbhú ag páirtí eile mar shócmhainn, mura bhfuil fáil ar an bpraghas sin. (b) mura bhfuil fáil ar an bpraghas sin, ionchuir inbhraite eile a úsáid, amhail an praghas luaite i margadh nach bhfuil gníomhach don mhír chomhionann arna sealbhú ag páirtí eile mar shócmhainn. (c) mura bhfuil fáil ar na praghsanna inbhraite in (a) agus (b), teicníc luachála eile a úsáid, amhail: (i) cur chuige ioncaim (e.g. teicníc luach láithreach lena gcuirtear san áireamh an sreabhadh airgid todhchaí a bheadh coinne ag rannpháirtí sa mhargadh leis a fháil ón dliteanas nó ón ionstraim chothromais a shealbhú mar shócmhainn; féach míreanna B10 agus B11). (ii) cur chuige margaidh (e.g. praghsanna luaite le haghaidh dliteanas comhchosúil nó ionstraimí cothromais arna sealbhú ag páirtithe eile mar shócmhainní a úsáid; féach míreanna B5–B7).

39

Ní dhéanfaidh eintiteas praghas luaite dliteanais ná ionstraime cothromais dílse eintitis arna sealbhú ag páirtí eile mar shócmhainn a choigeartú ach amháin más ann d’fhachtóirí a bhaineann go sonrach leis an tsócmhainn nach bhfuil infheidhme maidir le tomhas cóirluacha an dliteanais nó na hionstraime cothromais. Áiritheoidh eintiteas nach léiríonn praghas na sócmhainne an iarmhairt a bheadh ag srian lena gcuirfí cosc ar dhíol na sócmhainne sin. I measc na bhfachtóirí a d’fhéadfadh a thabhairt le tuiscint gur cheart praghas luaite na sócmhainne a choigeartú tá na nithe a leanas: (a) Baineann an praghas luaite le haghaidh na sócmhainne le dliteanas nó ionstraim chothromais arna sealbhú ag páirtí eile mar shócmhainn atá cosúil (ach nach bhfuil comhionann). Mar shampla, d’fhéadfadh saintréith ar leith a bheith ag an dliteanas nó ag an ionstraim chothromais (e.g. cáilíocht chreidmheasa an eisitheora) atá difriúil ón tsaintréith a léirítear i luach cóir an dliteanais chomhchosúil nó na hionstraime cothromais comhchosúla arna sealbhú mar shócmhainn. (b) Níl an t-aonad cuntais le haghaidh na sócmhainne mar an gcéanna leis an aonad cuntais le haghaidh an dliteanais nó na hionstraime cothromais. Mar shampla, maidir le dliteanais, léiríonn an praghas le haghaidh sócmhainne praghas comhcheangailte le haghaidh pacáiste a chuimsíonn na méideanna dlite ón eisitheoir agus feabhsú creidmheasa tríú páirtí, i gcásanna áirithe. Mura bhfuil an t-aonad cuntais don dliteanas le haghaidh an phacáiste comhcheangailte, is é an cuspóir atá ann ná luach cóir dhliteanas an eisitheora a thomhas, agus ní luach cóir an phacáiste comhcheangailte. Dá réir sin, sna cásanna sin, dhéanfadh an t-eintiteas coigeartú ar an bpraghas braite le haghaidh na sócmhainne chun iarmhairt an fheabhsaithe creidmheasa tríú páirtí a chur as an áireamh.

Dliteanais agus ionstraimí cothromais nach bhfuil arna sealbhú ag páirtithe eile mar shócmhainní

40

Nuair nach bhfuil fáil ar phraghas luaite chun dliteanas comhionann nó comhchosúil ná ionstraim chothromais dhílis eintitis a aistriú, agus nuair nach bhfuil an mhír chomhionann arna sealbhú ag páirtí eile mar shócmhainn, tomhaisfidh eintiteas luach cóir an dliteanais nó na hionstraime cothromais, agus teicníc luachála á húsáid aige ó pheirspictíocht rannpháirtí sa mhargadh a bhfuil an dliteanas amuigh air nó a d’eisigh an t-éileamh iarmharach.

41

Mar shampla, nuair atá teicníc luach láithreach á cur i bhfeidhm aige, d’fhéadfadh eintiteas ceachtar den dá rud a leanas a chur san áireamh: (a) an sreabhadh airgid todhchaí a mbeadh súil ag rannpháirtí sa mhargadh leis go dtabhódh sé agus an oibleagáid á comhlíonadh aige, lena n-áirítear an cúiteamh a d’éileodh rannpháirtí sa mhargadh as an oibleagáid a ghlacadh chuige féin (féach míreanna B31–B33). (b) an méid a bhfaigheadh rannpháirtí sa mhargadh chun dliteanas comhionann nó ionstraim chothromais chomhionann a dhéanamh nó a eisiúint, ag úsáid na dtoimhdí a d’úsáidfeadh rannpháirtithe sa mhargadh agus an mhír chomhionann á praghsáil acu (e.g. na saintréithe creidmheasa céanna a bheith acu) sa phríomh-mhargadh (nó sa mhargadh is buntáistí) chun dliteanas nó ionstraim chothromais leis na téarmaí conarthacha céanna a eisiúint.

Riosca neamhchomhlíonta

42

Léiríonn luach cóir dliteanais iarmhairt an riosca neamhchomhlíonta. Cuimsítear le riosca neamhchomhlíonta, gan bheith teoranta dó, riosca creidmheasa dílis eintitis (mar a shainmhínítear in IFRS 7 Ionstraim Airgeadais: Nochtuithe). Glactar leis go bhfuil riosca neamhchomhlíonta mar an gcéanna roimh an dliteanas a aistriú agus ina dhiaidh.

43

Agus luach cóir dliteanais á thomhas aige, cuirfidh eintiteas an iarmhairt a bheidh ag a riosca creidmheasa (seasamh creidmheasa) san áireamh, chomh maith le haon fhachtóir eile a d’fhéadfadh tionchar a imirt ar an dóchúlacht go gcomhlíonfar nó nach gcomhlíonfar an oibleagáid. Féadfaidh an iarmhairtí difriúla a bheith i gceist leis sin ag brath ar an dliteanas, mar shampla: (a) cé acu is oibleagáid chun airgead tirim a sholáthar (dliteanas airgeadais) nó oibleagáid chun earraí agus seirbhísí a sholáthar (dliteanas neamhairgeadais) é an dliteanas. (b) téarmaí na bhfeabhsuithe creidmheasa a bhaineann leis an dliteanas, más ann dóibh.

44

Léiríonn luach cóir dliteanais iarmhairt an riosca neamhchomhlíonta ar bhonn a aonaid cuntais. Maidir le heisitheoir dliteanais arna eisiúint le feabhsú creidmheasa tríú páirtí doscartha a gcoinnítear cuntas air ar leithligh ón dliteanas, ní chuirfidh sé iarmhairt an fheabhsaithe creidmheasa (e.g. ráthaíocht fiachais tríú páirtí) san áireamh i dtomhas luach cóir an dliteanais. Má choinnítear cuntas ar an bhfeabhsú creidmheasa ar leithligh ón dliteanas, chuirfeadh an t-eisitheoir a sheasamh creidmheasa dílis san áireamh, agus ní seasamh creidmheasa an ráthóra tríú páirtí, agus luach cóir an dliteanais á thomhas aige.

Srian chun cosc a chur ar dhliteanas nó ionstraim chothromais dhílis eintitis a aistriú

45

Agus luach cóir dliteanais nó a ionstraime cothromais dílse á thomhas ag eintiteas, ní chuirfidh an t-eintiteas ionchur ar leithligh ná coigeartú ar ionchuir eile a bhaineann le srian a chuireann cosc ar aistriú na míre san áireamh. Maidir leis an iarmhairt atá ag srian a chuireann cosc ar aistriú dliteanais nó ionstraime cothromais dílse eintitis, déantar í a chur san áireamh go hintuigthe nó go sainráite sna hionchuir eile leis an tomhas luach cóir.

46

Mar shampla, ar dháta an idirbhirt, ghlac an creidiúnaí agus an t-oibleagáideoir leis an bpraghas idirbhirt don dliteanas agus iad láneolach go bhfuil srian leis an oibleagáid a chuireann cosc ar a haistriú. De thoradh an srian a chur san áireamh sa phraghas idirbhirt, ní éilítear ionchur ar leithligh ná coigeartú ar ionchur atá ann cheana féin ar dháta an idirbhirt chun iarmhairt an tsriain ar aistriú a léiriú. Mar an gcéanna, ní éilítear ionchur ar leithligh ná coigeartú ar ionchur atá ann cheana féin ar dhátaí tomhais ina dhiaidh sin chun iarmhairt an tsriain ar aistriú a léiriú.

Dliteanas airgeadais a bhfuil gné éilimh aige

47

Níl luach cóir dhliteanas airgeadais a bhfuil gné éilimh aige (e.g. taisce prapéilimh) níos lú ná an méid is iníoctha ar éileamh, lascainithe ón gcéad dáta ar a bhféadfaí a éileamh go n-íocfaí an méid.

Cur i bhfeidhm maidir le sócmhainní airgeadais agus dliteanais airgeadais a bhfuil suíomhanna fritháirimh acu i rioscaí margaidh nó riosca creidmheasa contrapháirtí

48

Tá eintiteas a bhfuil grúpa sócmhainní airgeadais agus dliteanas airgeadais ina sheilbh aige neamhchosanta ar rioscaí margaidh (mar a shainmhínítear in IFRS 7) agus ar an riosca creidmheasa (mar a shainmhínítear in IFRS 7) atá ag gach ceann de na contrapháirtithe. Má bhainistíonn an t-eintiteas an grúpa sócmhainní airgeadais agus dliteanas airgeadais sin ar bhonn a ghlan-neamhchosanta ar rioscaí margaidh nó ar riosca creidmheasa, ceadaítear don eintiteas eisceacht ón IFRS seo a chur i bhfeidhm maidir le luach cóir a thomhas. Leis an eisceacht sin, ceadaítear don eintiteas luach cóir ghrúpa sócmhainní airgeadais agus dliteanas airgeadais a thomhas ar bhonn an praghas a gheofaí chun glansuíomh fada (i.e. sócmhainn) a dhíol le haghaidh neamhchosaint áirithe ar riosca nó ar bhonn an praghas a d’íocfaí chun glansuíomh gearr (i.e. dliteanas) a aistriú le haghaidh neamhchosaint áirithe ar riosca in idirbheart ordúil idir rannpháirtithe sa mhargadh ar dháta an tomhais faoi dhálaí reatha an mhargaidh. Dá réir sin, tomhaisfidh eintiteas luach cóir an ghrúpa sócmhainní airgeadais agus dliteanas airgeadais i gcomhréir leis an mbealach a phraghsálfadh rannpháirtithe sa mhargadh an ghlan-neamhchosaint ar riosca ar dháta an tomhais.

49

Ní cheadaítear d’eintiteas an eisceacht i mír 48 a úsáid ach amháin i gcás ina ndéanann an t-eintiteas na nithe uile a leanas: (a) an grúpa sócmhainní airgeadais agus dliteanas airgeadais a bhainistiú ar bhonn glan-neamhchosaint an eintitis ar riosca (nó rioscaí) margaidh ar leith nó ar riosca creidmheasa contrapháirtí ar leith i gcomhréir le straitéis dhoiciméadaithe an eintitis maidir le bainistíocht riosca nó infheistíocht; (b) faisnéis faoin ngrúpa sócmhainní airgeadais agus dliteanas airgeadais a sholáthar ar an mbonn sin do phríomhphearsanra bainistíochta an eintitis, mar a shainmhínítear in IAS 24 Faisnéis a Nochtadh maidir le Páirtithe Gaolmhara; agus (c) éilítear air nó roghnaigh sé na sócmhainní airgeadais agus na dliteanais airgeadais sin a thomhas ar luach cóir sa ráiteas ar an staid airgeadais ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe.

50

Níl feidhm ag an eisceacht i mír 48 maidir le cur i láthair ráiteas airgeadais. I gcásanna áirithe, tá an bonn le cur i láthair ionstraimí airgeadais sa ráiteas ar an staid airgeadais difriúil ón mbonn le hionstraimí airgeadais a thomhas, mar shampla, mura n-éilítear nó mura gceadaítear le IFRS ionstraimí airgeadais a chur i láthair ar ghlanbhonn. Sna cásanna sin, d’fhéadfadh sé gur ghá don eintiteas na coigeartuithe ar leibhéal na punainne (féach míreanna 53–56) a leithdháileadh ar na sócmhainní nó dliteanais aonair a chomhdhéanann an grúpa sócmhainní airgeadais agus dliteanas airgeadais a bhainistítear ar bhonn na glan-neamhchosanta ar riosca atá ag an eintiteas. Déanfaidh eintiteas leithdháiltí den sórt sin ar bhonn réasúnach agus comhsheasmhach ag úsáid modheolaíocht a bheidh iomchuí sna himthosca.

51

Déanfaidh eintiteas cinneadh faoi bheartas cuntasaíochta i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta maidir leis an eisceacht i mír 48 a úsáid. Eintiteas a úsáideann an eisceacht sin, cuirfidh sé an beartas cuntasaíochta sin i bhfeidhm, lena n-áirítear a bheartas maidir le coigeartuithe ar an raon difríochta idir tairiscint agus iarraidh (féach míreanna 53–55) agus coigeartuithe creidmheasa (féach mír 56), más infheidhme, go comhsheasmhach ó thréimhse go tréimhse, maidir le punann faoi leith.

52

Níl feidhm ag an eisceacht i mír 48 ach amháin le sócmhainní airgeadais, dliteanais airgeadais agus conarthaí eile faoi raon feidhme IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais (nó IAS 39 Ionstraimí Airgeadais: Aitheantas agus Tomhas, murar glacadh fós le IFRS 9). Ba cheart na tagairtí do shócmhainní airgeadais agus do dhliteanais airgeadais i míreanna 48–51 agus 53–56 a léamh mar fheidhm a bheith acu le gach conradh faoi raon feidhme IFRS 9 (nó IAS 39, murar glacadh fós le IFRS 9) agus a gcoinnítear cuntas air i gcomhréir le IFRS 9 (nó IAS 39, murar glacadh fós le IFRS 9), beag beann ar cé acu a chomhlíonann siad na sainmhínithe ar shócmhainní airgeadais nó dliteanais airgeadais in IAS 32 Ionstraimí Airgeadais: Cur i Láthair.

Neamhchosaint ar rioscaí margaidh

53

Agus an eisceacht i mír 48 á húsáid aige chun luach cóir ghrúpa sócmhainní airgeadais agus dliteanas airgeadais arna bhainistiú ar bhonn ghlan-neamhchosaint an eintitis ar riosca (nó rioscaí) margaidh faoi leith a thomhas, cuirfidh an t-eintiteas an praghas laistigh den raon difríochta idir tairiscint agus iarraidh is mó a dhéanann ionadaíocht ar luach cóir sna himthosca i bhfeidhm maidir le glan-neamhchosaint an eintitis ar na rioscaí margaidh sin (féach míreanna 70 agus 71).

54

Agus an eisceacht i mír 48 á húsáid aige, áiritheoidh eintiteas gur mar an gcéanna go substaintiúil atá an riosca (nó na rioscaí) margaidh dá bhfuil an t-eintiteas neamhchosanta laistigh den ghrúpa sócmhainní airgeadais agus dliteanas airgeadais sin. Mar shampla, ní chomhcheanglódh eintiteas an riosca ráta úis a bhaineann le sócmhainn airgeadais leis an riosca praghais tráchtearraí a bhaineann le dliteanas airgeadais, mar ní mhaolófaí neamhchosaint an eintitis ar riosca ráta úis na ar riosca praghais tráchtearraí trí sin a dhéanamh. Agus an eisceacht i mír 48 á húsáid, déanfar aon riosca boinn a leanann as na paraiméadair riosca margaidh gan bheith comhionann, a chur san áireamh sa tomhas luach cóir ar na sócmhainní airgeadais agus ar na dliteanais airgeadais laistigh den ghrúpa.

55

Mar an gcéanna, beidh fad neamhchosaint an eintitis ar riosca (nó rioscaí) margaidh ar leith a eascraíonn as na sócmhainní airgeadais agus as na dliteanais airgeadais mar an gcéanna go substaintiúil. Mar shampla, eintiteas a úsáideann conradh todhchaíochtaí 12 mhí in aghaidh an tsreafa airgid a bhaineann le cion 12 mhí neamhchosaint ar riosca ráta úis ar ionstraim airgeadais 5 bliana laistigh de ghrúpa atá comhdhéanta de na sócmhainní airgeadais agus dliteanais airgeadais sin amháin, tomhaiseann sé luach cóir na neamhchosanta ar riosca ráta úis 12 mhí ar ghlanbhonn agus an neamhchosaint ar riosca ráta úis atá fanta (i.e. blianta 2–5) ar bhonn comhlán.

Neamhchosaint ar riosca creidmheasa contrapháirtí faoi leith

56

Agus an eisceacht i mír 48 á húsáid chun luach cóir ghrúpa sócmhainní airgeadais agus dliteanas airgeadais a rinneadh le contrapháirtí a thomhas, déanfaidh an t-eintiteas iarmhairt ghlan-neamhchosaint an eintitis ar riosca creidmheasa an chontrapháirtí sin, nó glan-neamhchosaint an chontrapháirtí ar riosca creidmheasa an eintitis a chur san áireamh sa tomhas luach cóir nuair a chuirfeadh rannpháirtithe sa mhargadh aon socrú reatha lena maolaítear neamhchosaint ar riosca creidmheasa i gcás mainneachtana san áireamh (e.g. comhaontú glanluachála leis an gcontrapháirtí nó comhaontú a éilíonn malartú comhthaobhachta ar bhonn ghlan-neamhchosaint gach páirtí ar riosca creidmheasa an pháirtí eile). Léireoidh an tomhas luach cóir ionchais rannpháirtithe sa mhargadh maidir leis an dóchúlacht go mbeadh socrú den sórt sin infhorfheidhmithe le dlí i gcás mainneachtana.

Luach cóir tráth aitheantais tosaigh

57

Nuair a fhaightear sócmhainn nó nuair a ghabhtar dliteanas in idirbheart malairte don tsócmhainn nó don dliteanas sin, is éard atá sa phraghas idirbhirt ná an praghas a íoctar chun an tsócmhainn a fháil nó an praghas a fhaightear chun an dliteanas a ghabháil (praghas iontrála). Os a choinne sin, is é luach cóir na sócmhainne nó an dliteanais ná an praghas a gheofaí chun an tsócmhainn a dhíol nó an praghas a d’íocfaí chun an dliteanas a aistriú (praghas scoir). Ní gá go ndíolann eintitis sócmhainní ar na praghsanna a d’íoc siad chun iad a fháil. Mar an gcéanna, ní gá go n-aistríonn eintitis dliteanais ar na praghsanna a fuarthas chun iad a ghabháil.

58

I gcuid mhór cásanna, beidh an praghas idirbhirt cothrom leis an luach cóir (e.g. d’fhéadfadh sin a bheith amhlaidh nuair a dhéantar an t-idirbheart chun sócmhainn a cheannach, ar dháta an idirbhirt, sa mhargadh ina ndíolfaí an tsócmhainn).

59

Agus é ag cinneadh cé acu atá an luach cóir tráth aitheantais tosaigh cothrom leis an bpraghas idirbhirt nó nach bhfuil, déanfaidh eintiteas fachtóirí a bhaineann go sonrach leis an idirbheart agus leis an tsócmhainn nó an dliteanas a chur san áireamh. Tugtar tuairisc i mír B4 ar chásanna ina bhféadfadh sé nach léiríonn an praghas idirbhirt luach cóir sócmhainne nó dliteanais tráth aitheantais tosaigh.

60

Má éilítear ar eintiteas nó má cheadaítear d’eintiteas le IFRS eile sócmhainn nó dliteanas a thomhas ar luach cóir ar dtús, agus má tá an praghas idirbhirt difriúil ón luach cóir, aithneoidh an t-eintiteas an gnóthachan nó caillteanas a leanann as sin i mbrabús nó caillteanas, ach amháin i gcás ina sonraítear a mhalairt san IFRS sin.

Teicnící luachála

61

Úsáidfidh eintiteas teicnící luachála atá iomchuí sna himthosca, agus a bhfuil sonraí leordhóthanacha ar fáil ina leith, chun luach cóir a thomhas, rud a uasmhéadaíonn úsáid ionchur inbhraite agus a íoslaghdaíonn úsáid ionchur dobhraite.

62

Is é an cuspóir atá le teicníc luachála a úsáid ná meastachán a thabhairt ar an bpraghas ar a ndéanfaí idirbheart ordúil chun an tsócmhainn a dhíol nó chun an dliteanas a aistriú idir rannpháirtithe sa mhargadh ar dháta an tomhais faoi dhálaí reatha an mhargaidh. Trí theicníc luachála a úsáidtear go forleathan iad cur chuige an mhargaidh, cur chuige costais agus an cur chuige ioncaim. Tugtar achoimre ar phríomhghnéithe na gcur chuige sin i míreanna B5–B11. Úsáidfidh eintiteas teicnící luachála atá comhsheasmhach le ceann amháin nó níos mó de na cuir chuige sin chun luach cóir a thomhas.

63

Beidh teicníc luachála aonair iomchuí i gcásanna áirithe (e.g. nuair atá sócmhainn nó dliteanas á luacháil ag úsáid praghsanna luaite i margadh gníomhach le haghaidh sócmhainní nó dliteanas atá comhionann). Beidh teicnící luachála iolracha iomchuí i gcásanna eile (e.g. d’fhéadfadh sin a bheith amhlaidh agus aonad giniúna airgid á luacháil). Má úsáidtear teicnící luachála chun luach cóir a thomhas, déanfar meastóireacht ar na torthaí (i.e. táscairí faoi seach maidir le luach cóir) agus réasúnacht an raoin luachanna a thugann na torthaí sin le tuiscint á cur san áireamh. An pointe laistigh den raon sin is mó a léiríonn luach cóir sna himthosca is ea tomhas luach cóir.

64

Más luach cóir tráth aitheantais tosaigh atá sa phraghas idirbhirt, agus más teicníc luachála a úsáideann ionchuir dhobhraite a úsáidfear chun luach cóir a thomhas i dtréimhsí ina dhiaidh sin, déanfar an teicníc luachála a chalabrú le go mbeidh toradh na teicníce luachála cothrom leis an bpraghas idirbhirt tráth aitheantais tosaigh. Le calabrú, áirithítear go léiríonn an teicníc luachála dálaí reatha an mhargaidh agus cuidíonn sé le heintiteas a chinneadh cé acu is gá coigeartú a dhéanamh ar an teicníc luachála nó nach gá (e.g. d’fhéadfadh saintréith den tsócmhainn nó den dliteanas a bheith ann nach ngabhann an teicníc luachála) I ndiaidh an aitheantais tosaigh, agus luach cóir á thomhas ag úsáid teicníc nó teicnící luachála a úsáideann ionchuir dobhraite, áiritheoidh eintiteas go léiríonn na teicnící luachála sin sonraí margaidh inbhraite (e.g. an praghas ar shócmhainn chomhchosúil nó dliteanas comhchosúil) ar dháta an tomhais.

65

Déanfar teicnící luachála a úsáidtear chun luach cóir a thomhas a chur i bhfeidhm go comhsheasmhach. Is iomchuí athrú a dhéanamh ar theicníc luachála nó ar a cur i bhfeidhm (e.g. athrú ar a hualú nuair a úsáidtear teicnící luachála iolracha nó athrú ar choigeartú arna chur i bhfeidhm maidir le teicníc luachála), áfach, más é tomhas atá chomh ionadaíoch céanna nó níos ionadaí ar luach cóir sna himthosca a bheidh mar thoradh ar an athrú. D’fhéadfadh sé sin a bheith amhlaidh más rud é, mar shampla, go dtarlaíonn aon cheann de na teagmhais a leanas: (a) tagann margaí nua chun cinn; (b) tá fáil ar fhaisnéis nua; (c) níl fáil níos mó ar fhaisnéis a d’úsáideadh roimhe seo; (d) cuirtear feabhas ar theicnící luachála; nó (e) tagann athrú ar dhálaí an mhargaidh.

66

Coinneofar cuntas ar athbhreithnithe a leanann as athrú ar an teicníc luachála nó ar a cur i bhfeidhm mar athrú ar mheastachán cuntasaíochta i gcomhréir le IAS 8. Ní éilítear na nochtaí in IAS 8 le haghaidh athrú ar an meastachán cuntasaíochta maidir le hathbhreithnithe a leanann as athrú ar theicníc luachála nó ar a cur i bhfeidhm, áfach.

Ionchuir le teicnící luachála

Prionsabail ghinearálta

67

Teicnící luachála a úsáidtear chun cóirluacha a thomhas, uasmhéadóidh siad an úsáid a mbaintear as ionchuir inbhraite ábhartha agus íoslaghdóidh siad an úsáid a bhaintear as ionchuir dobhraite.

68

Áirítear le samplaí de mhargaí ina bhféadfadh ionchuir a bheith inbhraite le haghaidh sócmhainní agus dliteanais áirithe (e.g. ionstraimí airgeadais) margaí malairte, margaí déileálaí, margaí faoi bhróicéireacht agus margaí thar an gcuntar (féach mír B34).

69

Roghnóidh eintiteas ionchuir atá comhsheasmhach le saintréithe na sócmhainne nó an dliteanais a chuirfeadh rannpháirtithe sa mhargadh san áireamh in idirbheart le haghaidh na sócmhainne nó an dliteanais (féach míreanna 11 agus 12). Cuirtear coigeartú i bhfeidhm mar thoradh ar na saintréithe sin i gcásanna áirithe, amhail préimh nó lascaine (e.g. préimh rialaithe nó lascaine ar leasanna neamhurlámhais). Ní chorprófar préimh nó lascaine atá neamh-chomhsheasmhach leis an aonad cuntais san IFRS lena n-éilítear nó a gceadaítear tomhas luach cóir (féach míreanna 13 agus 14) i dtomhas luach cóir, áfach. Préimheanna nó lascainí a léiríonn méid mar shaintréith dá bhfuil á sealbhú ag an eintiteas (go sonrach, fachtóir bactha lena gcoigeartaítear praghas luaite sócmhainne nó dliteanais ós rud é nach bhfuil gnáthmhéid trádála laethúla an mhargaidh leordhóthanach chun an méid atá arna sealbhú ag eintiteas a iompar, mar a shainmhínítear i mír 80), seachas mar shaintréith den sócmhainn nó den dliteanas (e.g. préimh rialaithe agus luach cóir leas urlámhais á thomhas), ní cheadaítear iad i dtomhas luach cóir. I ngach cás, má tá praghas luaite i margadh gníomhach (i.e. ionchur Leibhéal 1) le haghaidh sócmhainne nó dliteanais, úsáidfidh eintiteas an praghas sin gan choigeartú agus luach cóir á thomhas aige, seachas mar a shonraítear i mír 79.

Ionchuir atá bunaithe ar phraghsanna tairisceana agus iarrata

70

Má tá praghas tairisceana agus praghas iarrata ag sócmhainn nó ag dliteanas a thomhaistear ar luach cóir (e.g. ionchur ó mhargadh déileálaí), úsáidfear an praghas laistigh den raon difríochta idir tairiscint agus iarraidh is mó a léiríonn luach cóir sna himthosca chun luach cóir a thomhas, beag beann ar an áit a ndéantar an t-ionchur a chatagóiriú laistigh den ordlathas luacha chóir (i.e. Leibhéal 1, 2 nó 3); féach míreanna 72–90). Ceadaítear praghsanna tairgthe a úsáid le haghaidh suíomhanna sócmhainní agus praghsanna iarrata le haghaidh suíomhanna dliteanais ach ní éilítear é.

71

Ní chuirtear bac ar úsáid phraghsáil meánmhargaidh nó gnásanna praghsála eile a úsáideann rannpháirtithe sa mhargadh mar bheart praiticiúil le haghaidh tomhas luach cóir laistigh de raon difríochta idir tairiscint agus iarraidh leis an IFRS seo.

Ordlathas luacha chóir

72

Chun comhsheasmhacht agus inchomparáideacht i dtomhais luacha chóir agus nochtaí gaolmhara a mhéadú, bunaítear ordlathas luacha chóir leis an IFRS seo lena ndéantar na hionchuir le teicnící luachála arna n-úsáid chun luach cóir a thomhas a chatagóiriú ina dtrí leibhéal (féach míreanna 76–90). Leis an ordlathas luacha chóir, tugtar an tosaíocht is airde do phraghsanna luaite (neamhchoigeartaithe) i margaí gníomhacha le haghaidh sócmhainní comhionanna nó dliteanas comhionann (ionchuir Leibhéal 1) agus tugtar an tosaíocht is ísle d’ionchuir dhobhraite (ionchuir Leibhéal 3).

73

I gcásanna áirithe, d’fhéadfaí na hionchuir arna n-úsáid chun luach cóir sócmhainne nó dliteanais a thomhas a chatagóiriú laistigh de leibhéil éagsúla den ordlathas luacha chóir. Sna cásanna sin, déantar an tomhas luach cóir a chatagóiriú ina iomláine sa leibhéal céanna den ordlathas luacha chóir leis an ionchur ar an leibhéal is ísle atá suntasach maidir leis an tomhas iomlán. Chun measúnú a dhéanamh ar shuntasacht ionchuir faoi leith maidir leis an tomhas iomlán, éilítear breithiúnas, agus fachtóirí a bhaineann go sonrach leis an tsócmhainn nó leis an dliteanas a chur san áireamh. Coigeartuithe chun teacht ar thomhais a bhunaítear ar luach cóir, amhail costais a bhaineann le díol nuair atá luach cóir lúide costais le díol á thomhas, ní chuirfear san áireamh iad nuair atá leibhéal an ordlathais luacha chóir á chinneadh ar laistigh de a dhéantar tomhas luach cóir a chatagóiriú.

74

D’fhéadfadh fáil ar ionchuir ábhartha agus a suibiachtúlacht choibhneasta difear a dhéanamh do roghnú teicnící luachála iomchuí (féach mír 61). Leis an ordlathas luacha chóir, áfach, tugtar tosaíocht do na hionchuir le teicnící luachála agus ní do na teicnící luachála arna n-úsáid chun luach cóir a thomhas. Mar shampla, d’fhéadfaí tomhas luach cóir arna fhorbairt ag úsáid teicníc luach láithreach a chatagóiriú laistigh de Leibhéal 2 nó Leibhéal 3, ag brath ar na hionchuir atá suntasach maidir leis an tomhas iomlán agus leibhéal an ordlathais luacha chóir ar laistigh de a dhéantar na hionchuir sin a chatagóiriú.

75

Má éilíonn ionchur inbhraite coigeartú ag úsáid ionchur dobhraite agus más tomhas luach cóir atá níos airde nó níos ísle go suntasach atá mar thoradh ar an gcoigeartú sin, dhéanfaí an tomhas dá thoradh sin a chatagóiriú laistigh de Leibhéal 3 den ordlathas luacha chóir. Mar shampla, dá ndéanfadh rannpháirtí sa mhargadh an iarmhairt ag srian ar dhíol sócmhainne a chur san áireamh agus an praghas don tsócmhainn á mheas, dhéanfadh eintiteas coigeartú ar an bpraghas luaite chun iarmhairt an tsriain sin a léiriú. Más ionchur Leibhéal 2 atá sa phraghas luaite sin agus más ionchur dobhraite atá suntasach maidir leis an tomhas iomlán atá sa choigeartú, dhéanfaí an tomhas a chatagóiriú laistigh de Leibhéal 3 den ordlathas luacha chóir.

Ionchuir Leibhéal 1

76

Is éard atá in ionchuir Leibhéal 1 ná praghsanna luaite (neamhchoigeartaithe) i margaí gníomhacha le haghaidh sócmhainní chomhionanna nó dliteanas comhionann gur féidir leis an eintiteas a rochtain ar dháta an tomhais.

77

Is é praghas luaite i margadh gníomhach a sholáthraíonn an fhianaise is iontaofa ar chóirluach agus úsáidfear é gan choigeartú chun cóirluach a thomhas am ar bith a bheidh sé ar fáil, ach amháin mar a shonraítear i mír 79.

78

Beidh fáil ar ionchur Leibhéal 1 le haghaidh go leor sócmhainní airgeadais agus dliteanas airgeadais, a bhféadfadh roinnt díobh a bheith á malartú i margaí gníomhacha (e.g. ar mhalartáin éagsúla). Dá bhrí sin, leagtar béim laistigh de Leibhéal 1 ar an dá cheann de na nithe a leanas a chinneadh: (a) an phríomh-mhargadh don tsócmhainn nó don dliteanas, nó, in éagmais príomh-mhargaidh, an margadh is buntáistí don tsócmhainn nó don dliteanas; agus (b) cé acu a fhéadfaidh an t-eintiteas idirbheart a dhéanamh don tsócmhainn nó don dliteanas ar an bpraghas sa mhargadh sin ar dháta an tomhais, nó nach bhféadfaidh.

79

Ní dhéanfaidh eintiteas coigeartú ar ionchur Leibhéal 1 ach amháin sna himthosca a leanas: (a) nuair atá líon mór sócmhainní nó dliteanas (e.g. urrúis fiachais) atá comhchosúil (ach nach bhfuil comhionann) á sealbhú ag eintiteas, arna dtomhas ar luach cóir agus a bhfuil praghas luaite i margadh gníomhach nach bhfuil rochtain éasca air ar fáil do gach ceann de na sócmhainní nó dliteanais sin go haonarach (i.e. i bhfianaise an lín mhóir sócmhainní chomhchosúla nó dliteanas comhchosúil atá arna sealbhú ag an eintiteas, bheadh sé deacair faisnéis praghsála a fháil le haghaidh gach sócmhainn nó dliteanas aonair ar dháta an tomhais). Sa chás sin, mar bheart praiticiúil, féadfaidh eintiteas luach cóir a thomhas ag úsáid modh praghsála malartach nach mbraitheann go heisiach ar phraghsanna luaite (e.g. praghsáil maitríse). Mar sin féin, is tomhas luach cóir arna chatagóiriú laistigh de leibhéal níos ísle den ordlathas luacha chóir atá mar thoradh ar mhodh praghsála malartach a úsáid. (b) nuair nach léiríonn praghas luaite i margadh gníomhach luach cóir ar dháta an tomhais. D’fhéadfadh sé sin a bheith amhlaidh i gcás, mar shampla, go dtarlaíonn teagmhais shuntasacha (amhail idirbhearta i margadh thar an gcuntar, trádáil i margadh faoi bhróicéireacht nó fógraí) i ndiaidh dhúnadh margaidh ach roimh dháta an tomhais. Déanfaidh eintiteas beartas a bhunú agus a chur i bhfeidhm go comhsheasmhach chun na teagmhais sin a d’fhéadfadh difear a dhéanamh do thomhais luach cóir a shainaithint. Má dhéantar an praghas luaite a choigeartú i leith faisnéis nua, áfach, is tomhas luach cóir arna chatagóiriú laistigh de leibhéal níos ísle den ordlathas luacha chóir atá mar thoradh ar an gcoigeartú. (c) nuair a dhéantar tomhas ar luach cóir dliteanais nó ionstraime cothromais dílse eintitis ag úsáid an praghas luaite ar an mír chomhionann arna trádáil mar shócmhainn i margadh gníomhach agus más gá an praghas sin a choigeartú i leith fachtóirí a bhaineann go sonrach leis an mír nó leis an tsócmhainn (féach mír 39). Mura n-éilítear aon choigeartú ar phraghas luaite na sócmhainne, is é an toradh air sin ná tomhas luach cóir arna chatagóiriú laistigh de Leibhéal 1 den ordlathas luacha chóir. Is tomhas luach cóir arna chatagóiriú laistigh de leibhéal níos ísle den ordlathas luacha chóir atá mar thoradh ar aon choigeartú ar phraghas luaite na sócmhainne, áfach.

80

Má tá suíomh ag eintiteas i sócmhainn nó dliteanas aonair (lena n-áirítear suíomh atá comhdhéanta de líon mór sócmhainní comhionanna nó dliteanas comhionann, amhail sealúchas ionstraimí airgeadais) agus má thrádáiltear an tsócmhainn nó an dliteanas i margadh gníomhach, tomhaisfear luach cóir na sócmhainne nó an dliteanais laistigh de Leibhéal 1 mar an toradh ar an bpraghas luaite le haghaidh na sócmhainne nó an dliteanais aonair agus an méid atá arna sealbhú ag an eintiteas. Is amhlaidh an cás sin fiú mura bhfuil gnáthmhéid trádála laethúla an mhargaidh leordhóthanach chun an méid atá arna shealbhú a iompar agus go bhféadfadh orduithe a dhéanamh chun an suíomh a dhíol in aon idirbheart amháin difear a dhéanamh don phraghas luaite.

Ionchuir Leibhéal 2

81

Is éard atá in ionchuir Leibhéal 2 ná ionchuir seachas praghsanna luaite a áirítear laistigh de Leibhéal 1 atá inbhraite don tsócmhainn nó don dliteanas, go díreach nó go hindíreach.

82

Má tá téarma (conarthach) sonraithe ag an tsócmhainn nó ag an dliteanas, ní mór d’ionchur Leibhéal 2 a bheith inbhraite ar feadh téarma iomlán na sócmhainne nó an dliteanais, go substaintiúil. Áirítear iad seo a leanas le hionchuir Leibhéal 2: (a) praghsanna luaite le haghaidh sócmhainní comhchosúla nó dliteanas comhchosúil i margaí gníomhacha. (b) praghsanna luaite le haghaidh sócmhainní nó dliteanais atá comhionann nó comhchosúil i margaí nach bhfuil gníomhach. (c) ionchuir seachas praghsanna luaite atá inbhraite don tsócmhainn nó don dliteanas, mar shampla: (i) rátaí úis agus cuair toraidh inbhraite ag eatraimh a luaitear go minic; (ii) luaineachtaí intuigthe; agus (iii) raonta difríochta creidmheasa. (d) ionchuir mhargadh-chomhthacaithe.

83

Beidh éagsúlacht i gceist leis na coigeartuithe ar ionchuir Leibhéal 2 ag brath ar fhachtóirí a bhaineann go sonrach leis an tsócmhainn nó leis an dliteanas. Áirítear iad seo a leanas leis na fachtóirí sin: (a) staid nó suíomh na sócmhainne; (b) a mhéid a bhaineann ionchuir le míreanna atá inchomparáide leis an tsócmhainn nó leis an dliteanas (lena n-áirítear na fachtóirí sin a dtugtar tuairisc orthu i mír 39); agus (c) méid nó leibhéal na gníomhaíochta sna margaí ar laistigh díobh a bhraitear na hionchuir.

84

D’fhéadfadh tomhas luach cóir arna chatagóirí laistigh de Leibhéal 3 den ordlathas luacha chóir a bheith mar thoradh ar choigeartú ar ionchur Leibhéal 2 atá suntasach maidir leis an tomhas iomlán má úsáideann an coigeartú ionchuir dhobhraite.

85

Tugtar tuairisc i mír B35 ar úsáid ionchur Leibhéal 2 le haghaidh sócmhainní agus dliteanas faoi leith.

Ionchuir Leibhéal 3

86

Is ionchuir dhobhraite don tsócmhainn nó don dliteanas iad ionchuir Leibhéal 3.

87

Úsáidfear ionchuir dhobhraite chun luach cóir a thomhas a mhéid nach bhfuil fáil ar ionchuir inbhraite ábhartha, agus mar sin ceadófar do chásanna ina bhfuil fíorbheagán gníomhaíochta margaidh don tsócmhainn nó don dliteanas ar dháta an tomhais, má tá gníomhaíocht mhargaidh ar bith ann. Fanann an cuspóir maidir le tomhas luach cóir mar an gcéanna, áfach, i.e. praghas scoir ar dháta an tomhais ó pheirspictíocht rannpháirtí sa mhargadh a bhfuil an tsócmhainn á sealbhú aige nó a bhfuil an dliteanas amuigh air. Dá bhrí sin, léireoidh ionchuir dhobhraite na toimhdí a d’úsáidfeadh rannpháirtí sa mhargadh agus an tsócmhainn nó an dliteanas á praghsáil nó á phraghsáil acu, lena n-áirítear toimhdí faoi riosca.

88

Áirítear le toimhdí maidir le riosca, an riosca is gné dhílis den teicníc luachála áirithe a úsáidtear chun luach cóir a thomhas (amhail samhail phraghsála) agus an riosca is gné dhílis de na hionchuir leis an teicníc luachála. Tomhas nach n-áirítear coigeartú le haghaidh riosca leis, ní léireodh sé tomhas luach cóir i gcás ina gcuirfeadh rannpháirtithe sa mhargadh ceann san áireamh agus an tsócmhainn nó an dliteanas á bpraghsáil á praghsáil nó á phraghsáil acu. Mar shampla, d’fhéadfadh sé gur ghá coigeartú riosca a chur san áireamh nuair atá éiginnteacht shuntasach ann maidir le tomhas (e.g. nuair a tháinig laghdú suntasach ar mhéid nó ar leibhéal na gníomhaíochta i gcomparáid le gnáthghníomhaíocht mhargaidh don tsócmhainn nó don dliteanas, nó do shócmhainní comhchosúla agus dliteanais chomhchosúla, agus nuair a chinn an t-eintiteas nach léiríonn an praghas idirbhirt nó an praghas luaite luach cóir, mar a dtugtar tuairisc air i míreanna B37–B47).

89

Forbróidh eintiteas ionchuir dhobhraite ag úsáid na faisnéise is fearr atá le fáil sna himthosca, a d’fhéadfadh sonraí dílse an eintitis a bheith i gceist léi. Agus ionchuir dhobhraite á bhforbairt aige, féadfaidh eintiteas tosú lena shonraí dílse, ach déanfaidh sé coigeartú ar na sonraí sin má thugann faisnéis atá ar fáil go réidh le tuiscint go n-úsáidfeadh rannpháirtithe eile sa mhargadh sonraí difriúla nó go bhfuil rud éigin faoi leith a bhaineann leis an eintiteas nach bhfuil ar fáil do rannpháirtithe eile sa mhargadh (e.g. sineirge a bhaineann go sonrach leis an eintiteas). Ní gá d’eintiteas iarrachtaí uileghabhálacha a dhéanamh chun teacht ar fhaisnéis faoi thoimhdí rannpháirtithe sa mhargadh. Mar sin féin, déanfaidh eintiteas an fhaisnéis uile faoi thoimhdí rannpháirtithe sa mhargadh atá ar fáil go réasúnach a chur san áireamh. Meastar gur thoimhdí rannpháirtithe sa mhargadh iad ionchuir dhobhraite arna bhforbairt ar an mbealach a dtugtar tuairisc air thuas agus comhlíonann siad an cuspóir maidir le tomhas luach cóir.

90

Tugtar tuairisc i mír B36 ar úsáid ionchur Leibhéal 3 le haghaidh sócmhainní agus dliteanas faoi leith.

NOCHTADH

91

Nochtfaidh eintiteas faisnéis a chuideoidh le húsáideoirí a ráiteas airgeadais measúnú a dhéanamh ar an dá rud a leanas: (a) maidir le sócmhainní agus dliteanais arna dtomhas ar cóirluach ar bhonn athfhillteach nó neamh-athfhillteach sa ráiteas ar an staid airgeadais i ndiaidh aitheantais tosaigh, na teicnící luachála agus na hionchuir arna n-úsáid chun na tomhais sin a fhorbairt. (b) maidir le tomhais cóirluacha athfhillteacha ag úsáid ionchur dobhraite suntasach (Leibhéal 3), iarmhairt na dtomhas ar bhrabús nó caillteanas nó ar ioncam cuimsitheach eile don tréimhse.

92

Breithneoidh eintiteas na nithe seo uile a leanas chun na cuspóirí i mír 91 a chomhlíonadh: (a) an méid mionsonraí a bhfuil gá leis chun na ceanglais maidir le nochtadh a chomhlíonadh; (b) an méid béime is gá a chur ar gach ceann de na ceanglais éagsúla; (c) an méid comhiomlánaithe nó dí-chomhiomlánaithe atá le déanamh; agus (d) cé acu a theastaíonn nó nach dteastaíonn faisnéis bhreise ó úsáideoirí ráiteas airgeadais chun meastóireacht a dhéanamh ar an bhfaisnéis chainníochtúil a nochtar. Mura leordhóthanach iad na nochtaí a sholáthraítear i gcomhréir leis an IFRSanna seo agus IFRSanna eile chun na cuspóirí i mír 91 a chomhlíonadh, nochtfaidh eintiteas faisnéis bhreise is gá chun na cuspóirí sin a chomhlíonadh.

93

Chun na cuspóirí i mír 91 a chomhlíonadh, nochtfaidh eintiteas, ar a laghad, an fhaisnéis seo a leanas maidir le gach aicme sócmhainní agus dliteanas (féach mír 94 le haghaidh faisnéis faoi aicmí iomchuí sócmhainní agus dliteanas) arna dtomhas ar luach cóir (lena n-áirítear tomhais arna mbunú ar luach cóir faoi raon feidhme an IFRS seo) sa ráiteas ar an staid airgeadais i ndiaidh aitheantais tosaigh: (a) maidir le tomhais luach cóir athfhillteacha agus neamh-athfhillteacha, an tomhas luach cóir ag deireadh na tréimhse tuairiscithe, agus maidir le tomhais luach cóir neamh-athfhillteacha, na cúiseanna leis an tomhas. Is éard is tomhais luach cóir athfhillteacha ar shócmhainní nó dliteanais ann tomhais luach cóir a éilítear nó a cheadaítear le IFRSanna eile sa ráiteas ar an staid airgeadais ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe. Is éard is tomhais luach cóir neamh-athfhillteacha ar shócmhainní nó dliteanais ann na cinn sin a éilítear nó a cheadaítear le IFRSanna eile sa ráiteas ar an staid airgeadais in imthosca áirithe (e.g. i gcás ina dtomhaiseann eintiteas sócmhainn arna sealbhú lena díol ar luach cóir lúide costais lena díol i gcomhréir le IFRS 5 Sócmhainní Neamhreatha arna Sealbhú le Díol agus Oibríochtaí Scortha mar gheall go bhfuil luach cóir na sócmhainne lúide costais lena díol níos ísle ná a suim ghlanluacha). (b) maidir le tomhais luach cóir athfhillteacha agus neamh-athfhillteacha, leibhéal an ordlathais luacha chóir ar laistigh de a ndéantar na tomhais luach cóir a chatagóiriú ina n-iomláine (Leibhéal 1, 2 nó 3). (c) maidir le sócmhainní agus dliteanais arna sealbhú ag deireadh na tréimhse tuairiscithe arna dtomhas ar luach cóir ar bhonn athfhillteach, méideanna aon aistriú idir Leibhéal 1 agus Leibhéal 2 den ordlathas luacha chóir, na cúiseanna leis na haistrithe sin agus beartas an eintitis lena chinneadh cathain a mheastar gur tharla aistrithe idir leibhéil (féach mír 95). Nochtfar aistrithe isteach i ngach leibhéal agus pléifear iad ar leithligh ó aistrithe amach as gach leibhéal. (d) maidir le tomhais luach cóir athfhillteacha agus neamh-athfhillteacha arna gcatagóiriú laistigh de Leibhéal 2 agus Leibhéal 3 den ordlathas luacha chóir, tuairisc ar an teicníc luachála (ar na teicnící luachála) agus ar na hionchuir a úsáidtear sa tomhas luach cóir. I gcás inar tháinig athrú ar an teicníc luachála (e.g. athrú ó chur chuige margaidh go dtí cur chuige ioncaim nó úsáid a bhaint as teicníc luachála bhreise), nochtfaidh an t-eintiteas an t-athrú sin agus an chúis (na cúiseanna) lena dhéanamh. Maidir le tomhais luach cóir arna gcatagóiriú laistigh de Leibhéal 3 den ordlathas luacha chóir, soláthróidh eintiteas faisnéis chainníochtúil faoi na hionchuir dhobhraite a úsáidtear sa tomhas luach cóir. Ní éilítear ar eintiteas faisnéis chainníochtúil a chruthú chun an riachtanas seo maidir le nochtadh a chomhlíonadh i gcás nach bhforbraíonn an t-eintiteas ionchuir dhobhraite ag luach cóir á thomhas (e.g. nuair a úsáideann eintiteas praghsanna ó idirbhearta roimhe seo nó faisnéis praghsála tríú páirtí gan choigeartú). Agus an nochtadh sin á sholáthar aige, áfach, ní fhéadfadh eintiteas neamhaird a thabhairt ar ionchuir dhobhraite chainníochtúla atá suntasach maidir leis an tomhas luach cóir agus atá ar fáil go réasúnach don eintiteas. (e) maidir le tomhais luach cóir athfhillteacha arna gcatagóiriú laistigh de Leibhéal 3 den ordlathas luacha chóir, réiteach ó na hiarmhéideanna tosaigh go dtí na hiarmhéideanna deiridh, ag nochtadh ar leithligh athruithe le linn na tréimhse atá inchurtha i leith iad seo a leanas: (i) gnóthachain nó caillteanais iomlána don tréimhse a aithnítear i mbrabús nó caillteanas, agus an mhír líne (na míreanna líne) i mbrabús nó caillteanas ina n-aithnítear na gnóthachain nó caillteanais sin. (ii) gnóthachain agus caillteanais iomlána don tréimhse a aithnítear in ioncam cuimsitheach eile, agus an mhír líne (na míreanna líne) in ioncam cuimsitheach eile ina n-aithnítear na gnóthachain nó caillteanais sin. (iii) ceannacháin, díolacháin, eisiúintí agus socraíochtaí (nochtar gan ceann de na cineálacha athruithe sin ar leithligh). (iv) méideanna aon aistriú isteach i Leibhéal 3 nó amach as Leibhéal 3 den ordlathas luacha chóir, na cúiseanna leis na haistrithe sin agus beartas an eintitis lena chinneadh cathain a mheastar gur tharla aistrithe idir leibhéil (féach mír 95). Nochtfar aistrithe isteach i Leibhéal 3 agus pléifear iad ar leithligh ó aistrithe amach as Leibhéal 3. (f) maidir le tomhais luach cóir arna gcatagóiriú laistigh de Leibhéal 3 den ordlathas luacha chóir, méid na ngnóthachan nó caillteanas iomlán don tréimhse in (e)(i) a áirítear i mbrabús nó caillteanas atá inchurtha i leith an athrú i ngnóthachain nó caillteanais neamhréadaithe a bhaineann leis na sócmhainní agus dliteanais sin arna sealbhú ag deireadh na tréimhse tuairiscithe, agus an mhír líne (na míreanna líne) i mbrabús nó caillteanas ina n-aithnítear na gnóthachain nó caillteanais neamhréadaithe sin. (g) maidir le tomhais luach cóir athfhillteacha agus neamh-athfhillteacha arna gcatagóiriú laistigh de Leibhéal 3 den ordlathas luach cóir, tuairisc ar na teicnící luachála a úsáideann an t-eintiteas (lena n-áirítear, mar shampla, an bealach a chinneann eintiteas a mbeartais agus nósanna imeachta luachála agus a dhéanann sé anailís ar athruithe i dtomhais luach cóir ó thréimhse go tréimhse). (h) maidir le tomhais luach cóir arna gcatagóiriú laistigh de Leibhéal 3 den ordlathas luach cóir: (i) maidir le gach tomhas den sórt sin, tuairisc insinte ar íogaireacht an tomhais luacha chóir maidir le hathruithe ar ionchuir dhobhraite i gcás go bhféadfadh tomhas luach cóir níos airde nó níos ísle go suntasach a bheith mar thoradh ar athrú ar na hionchuir sin. Má tá idirghaolmhaireachtaí ann idir na hionchuir sin agus ionchuir dobhraite eile arna n-úsáid sa tomhas luach cóir, soláthróidh eintiteas tuairisc ar na hidirghaolmhaireachtaí sin agus ar an mbealach a d’fhéadfaidís iarmhairt na n-athruithe ar na hionchuir dhobhraite ar an tomhas luach cóir a mhéadú nó a mhaolú. Chun an ceanglas sin maidir le nochtadh a chomhlíonadh, áireofar leis an tuairisc insinte ar an íogaireacht ar athruithe ar ionchuir dhobhraite, ar a laghad, na hionchuir dhobhraite a nochtar agus (d) á chomhlíonadh. (ii) maidir le sócmhainní airgeadais agus dliteanais airgeadais, dá gcuirfí athrú suntasach ar luach cóir trí athrú a chur ar cheann amháin nó níos mó de na hionchuir dhobhraite chun toimhdí malartacha a léiriú a d’fhéadfadh a bheith ann go réasúnach, luafaidh eintiteas an méid sin agus nochtfaidh sé iarmhairt na n-athruithe sin. Nochtfaidh an t-eintiteas an bealach a ríomhadh an iarmhairt a bheadh ag athrú chun toimhde malartach a léiriú a d’fhéadfadh a bheith ann go réasúnach. Chun na críche sin, tabharfar breithiúnas ar shuntasacht maidir le brabús nó caillteanas, agus sócmhainní iomlána nó dliteanais iomlána, nó maidir le cothromas iomlán nuair a aithnítear athruithe ar chóirluach in ioncam cuimsitheach eile. (i) maidir le tomhais cóirluacha athfhillteacha agus neamh-athfhillteacha, má tá an úsáid is airde agus is fearr a bhaintear as sócmhainn neamhairgeadais difriúil ón úsáid reatha a mbaintear aisti, nochtfaidh eintiteas an méid sin agus an chúis leis an tsócmhainn neamhairgeadais a bheith á húsáid ar bhealach atá éagsúil leis an úsáid is airde agus is fearr a bhaint aisti.

94

Cinnfidh eintiteas aicmí iomchuí sócmhainní agus dliteanas ar bhonn an mhéid seo a leanas: (a) cineál, saintréithe agus rioscaí na sócmhainne nó an dliteanais; agus (b) an leibhéal den ordlathas luacha chóir ar laistigh de a dhéantar tomhas luach cóir a chatagóiriú. D’fhéadfadh sé gur ghá líon níos mó aicmí a bheith ann le haghaidh tomhais luach cóir arna gcatagóiriú laistigh de Leibhéal 3 den ordlathas luacha chóir ós rud é go bhfuil níos mó éiginnteachta agus suibiachtúlachta ag na tomhais sin. Éilítear breithiúnas chun aicmí iomchuí sócmhainní agus dliteanas a chinneadh ar cheart nochtadh maidir le tomhas luach cóir a sholáthar ina leith. Is minic a éileofar níos mó dí-chomhiomlánaithe maidir le haicme sócmhainní agus dliteanas ná mar a éileofar maidir leis na míreanna líne sa ráiteas ar an staid airgeadais. Mar sin féin, soláthróidh eintiteas faisnéis leordhóthanach ionas go gceadófar na míreanna líne a chuirtear i láthair sa ráiteas ar an staid airgeadais a réiteach. Má shonraítear le IFRS eile an aicme le haghaidh sócmhainne nó dliteanais, féadfaidh eintiteas an aicme sin a úsáid chun na nochtaí a sholáthar a éilítear san IFRS seo má chomhlíonann an aicme sin na ceanglais sa mhír seo.

95

Nochtfaidh eintiteas a bheartas lena chinneadh an uair a meastar a tharla aistrithe dliteanas idir leibhéil den ordlathas luacha chóir, agus leanfaidh sé an beartas sin go comhsheasmhach, i gcomhréir le mír 93(c) agus (e)(iv). An beartas um uainiú maidir le haistrithe a aithint, is é an t-aon bheartas amháin a bheidh i bhfeidhm le haghaidh aistrithe isteach sna leibhéil agus le haghaidh aistrithe amach as na leibhéil. Áirítear an méid seo a leanas le samplaí de bheartais chun uainiú aistrithe a chinneadh: (a) dáta an teagmhais nó an athraithe ar imthosca ba chúis leis an aistriú. (b) tús na tréimhse tuairiscithe. (c) deireadh na tréimhse tuairiscithe.

96

Má dhéanann eintiteas cinneadh maidir le beartas cuntasaíochta chun an eisceacht i mír 48 a úsáid, nochtfaidh sé an méid sin.

97

Maidir le gach aicme sócmhainní agus dliteanas nach dtomhaistear í ar luach cóir sa ráiteas ar an staid airgeadais, ach dá nochtar luach cóir, nochtfaidh eintiteas an fhaisnéis a éilítear le mír 93(b), (d) agus (i). Mar sin féin, ní éilítear ar eintiteas na nochtaí cainníochtúla faoi ionchuir dhobhraite shuntasacha a úsáidtear i dtomhais luach cóir arna gcatagóiriú laistigh de Leibhéal 3 den ordlathas luacha chóir a éilítear le mír 93(d) a sholáthar. Ní gá d’eintiteas na nochtaí eile a éilítear leis an IFRS seo a sholáthar maidir le sócmhainní agus dliteanais den sórt sin.

98

Maidir le dliteanas arna thomhas ar luach cóir agus a eisítear feabhsú creidmheasa tríú páirtí doscartha ina leith, nochtfaidh eisitheoir an feabhsú creidmheasa sin agus cé acu a léirítear é i dtomhas luach cóir an dliteanais nó nach léirítear.

99

Cuirfidh eintiteas na nochtaí cainníochtúla a éilítear leis an IFRS seo i láthair i dtábla mura mbeidh formáid eile níos iomchuí.

CAIGHDEÁN IDIRNÁISIÚNTA UM THUAIRISCIÚ AIRGEADAIS 15

Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí

CUSPÓIR

1

Is é is cuspóir don Chaighdeán seo na prionsabail a leagan síos a chuirfidh eintiteas i bhfeidhm iad chun faisnéis úsáideach a thuairisciú d’úsáideoirí ráiteas airgeadais maidir le cineál, méid, uainiú agus éiginnteacht ioncaim agus sreafa airgid ag eascairt as conradh a dhéantar le custaiméir.

An cuspóir a chomhlíonadh

2

Leis an gcuspóir i mír 1 a chomhlíonadh, is é croí-phrionsabal an Chaighdeáin seo go n-aithneoidh eintiteas ioncam chun aistriú earraí agus seirbhísí chuig custaiméirí a thaispeáint ag méid lena léireofar an chomaoin a bhfuil coinne ag an eintiteas a bheith ina teideal mar mhalairt ar na hearraí nó seirbhísí sin.

3

Breithneoidh eintiteas téarmaí an chonartha agus gach fíoras agus imthoisc ábhartha agus an Caighdeán seo á chur i bhfeidhm. Cuirfidh eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm, lena n-áirítear úsáid aon bheart praiticiúil, go comhsheasmhach ar chonarthaí lena mbaineann saintréithe comhchosúla agus imthosca comhchosúla.

4

Sonraítear leis an gCaighdeán seo an chuntasaíocht le haghaidh conradh aonair le custaiméir. Mar bheart praiticiúil áfach, féadfaidh eintiteas an Caighdeán seo a chur i bhfeidhm ar phunann conarthaí (nó ar oibleagáidí feidhmíochta) lena mbaineann saintréithe comhchosúla má tá coinne réasúnta ag an eintiteas leis nach bhfuil difríocht ábhartha ann idir na héifeachtaí ar na ráitis airgeadais ó chur i bhfeidhm an Chaighdeáin seo ar an bpunann agus ó chur i bhfeidhm an Chaighdeáin seo ar na conarthaí aonair (nó ar na hoibleagáidí feidhmíochta) laistigh den phunann sin. Nuair a choinnítear cuntas ar phunann, úsáidfidh eintiteas meastacháin agus toimhdí lena léirítear méid agus comhdhéanamh na punainne.

RAON FEIDHME

5

Cuirfidh eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir leis na conarthaí uile le custaiméirí, seachas an méid seo a leanas: (a) conarthaí léasa faoi raon feidhme IFRS 16 Léasanna; (b) conarthaí faoi raon feidhme IFRS 17 Conarthaí Árachais. Féadfaidh eintiteas a roghnú, áfach, an Caighdeán seo a chur i bhfeidhm maidir le conarthaí árachais arb é is príomhchuspóir dóibh seirbhísí a sholáthar ar tháille sheasta i gcomhréir le mír 8 de IFRS 17; (c) ionstraimí airgeadais agus cearta nó oibleagáidí conarthacha eile faoi raon feidhme IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais, IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite, IFRS 11 Socruithe Chomhpháirteacha, IAS 27 Ráitis Airgeadais ar Leithligh agus IAS 28 Infheistíochtaí i gComhlaigh agus i gComhfhiontair; agus (d) malartuithe neamhairgeadaíochta idir eintitis sa chineál gnó céanna chun éascú do dhíolacháin le custaiméirí nó le custaiméirí féideartha. Mar shampla, ní chuirfí an Caighdeán seo i bhfeidhm ar chonradh idir dhá chuideachta ola a chomaontaíonn ar mhalartú ola le héileamh óna gcustaiméirí a chomhlíonadh i suíomhanna sonraithe difriúla ar bhonn tráthúil.

6

Ní chuirfidh eintiteas an Caighdeán seo a leanas i bhfeidhm (seachas conradh a liostaítear i mír 5) ach amháin más custaiméir é an contrapháirtí sa chonradh. Is é an rud is custaiméir ann páirtí a rinne conradh le heintiteas chun earraí nó seirbhísí atá mar aschur ghnáthghníomhaíochtaí an eintitis a fháil mar mhalairt ar chomaoin. Níorbh chustaiméir é contrapháirtí sa chonradh, dá mba rud é, mar shampla, go ndearna an contrapháirtí conradh leis an eintiteas chun rannpháirt i ghlacadh i ngníomhaíocht nó próiseas ina gcomhroinneann na páirtithe sa chonradh na rioscaí agus na sochair de thoradh na gníomhaíochta nó an phróisis (amhail sócmhainn a fhorbairt i gcomhshocrú dea-mhéine) seachas chun aschur ghnáthghníomhaíochtaí an eintitis a fháil.

7

Féadann conradh le custaiméir a bheith faoi pháirtraon feidhme an Chaighdeáin seo agus faoi pháirtraon feidhme Caighdeán eile a liostaítear i mír 5. (a) Má shonraítear leis na Caighdeáin eile conas cuid amháin nó níos mó den chonradh a scaradh agus/nó a thomhas ar dtús, cuirfidh eintiteas na ceanglais scartha agus/nó tomhais sna Caighdeáin sin i bhfeidhm ar dtús. Eisiafaidh eintiteas ón bpraghas idirbhirt méid na coda (nó na gcodanna) den chonradh a thomhaistear ar dtús i gcomhréir le Caighdeáin eile, agus cuirfidh sé míreanna 73–86 i bhfeidhm chun méid an phraghais idirbhirt atá fágtha (más ann dó) a leithdháileadh ar gach oibleagáid feidhmíochta a thagann faoi raon feidhme an Chaighdeáin seo agus ar aon chuid eile den chonradh a shainaithnítear le mír 7(b). (b) Mura sonraítear leis na Caighdeáin eile conas cuid amháin nó níos mó den chonradh a scaradh agus/nó a thomhas ar dtús, cuirfidh an t-eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm chun an chuid (nó na codanna) den chonradh a scaradh agus/nó a thomhas ar dtús.

8

Sonraítear leis an gCaighdeán seo an chuntasaíocht le haghaidh na gcostas incriminteach a bhaineann le conradh le custaiméir a fháil, agus le haghaidh na gcostas a thabhaítear chun conradh le custaiméir a chomhlíonadh, más rud é nach bhfuil na costais sin faoi raon feidhme Caighdeáin eile (féach míreanna 91–104). Ní chuirfidh eintiteas i bhfeidhm na míreanna sin ach amháin ar na costais a thabhaítear i ndáil le conradh le custaiméir (nó i ndáil le cuid den chonradh sin) atá faoi raon feidhme an Chaighdeáin seo.

AITHINT

An conradh a shainaithint

9

Ní choinneoidh eintiteas cuntas ar chonradh le custaiméir atá faoi raon feidhme an Chaighdeáin seo ach amháin nuair a chomhlíontar na critéir uile seo a leanas: (a) tá a bhformheas tugtha ag na páirtithe sa chonradh don chonradh (i scríbhinn, ó bhéal, nó i gcomhréir lena ngnáthchleachtais ghnó) agus tá siad tiomanta chun a gcuid oibleagáidí faoi seach a fheidhmiú; (b) is féidir leis an eintiteas ceart gach páirtí a shainaithint maidir leis na hearraí nó na seirbhísí atá le haistriú; (c) is féidir leis an eintiteas na téarmaí íocaíochta a shainaithint le haghaidh na n-earraí nó seirbhísí atá le haistriú; (d) baineann substaint tráchtála leis an gconradh (i.e. tá coinne leis go n-athrófar riosca, uainiú nó méid shreafa airgid an eintitis amach anseo de thoradh an chonartha); agus (e) is dóchúil go mbaileoidh an t-eintiteas comaoin a mbeidh sé ina teideal mar mhalairt ar na hearraí nó seirbhísí a aistreofar chuig an gcustaiméir. Agus dóchúlacht inbhailitheacht mhéid comaoine á meas, ní bhreithneoidh eintiteas ach amháin cumas agus rún an chustaiméara an méid sin den chomaoin a íoc a luaithe a bheidh sé dlite. Féadfaidh méid na comaoine a mbeidh an t-eintiteas ina theideal a bheith níos lú ná an praghas a luaitear sa chonradh más rud é gurb inathraithe í an chomaoin de bharr go bhféadfadh an t-eintiteas lamháltas praghais a thairscint don chustaiméir (féach mír 52).

10

Is é is conradh ann comhaontú idir dhá pháirtí nó níos mó lena gcruthaítear cearta agus oibleagáidí atá in-fhorfheidhmithe. Is ábhar dlí é in-fhorfheidhmitheacht na gceart agus na n-oibleagáidí i gconradh. Féadfaidh conarthaí a bheith i scríbhinn, ó bhéal nó intuigthe le gnáthchleachtais ghnó an eintitis. Bíonn cleachtais agus próisis éagsúla ann chun conarthaí a shuíomh le custaiméirí ar fud dlínsí, tionscail agus eintitis dhlíthiúla. Ina theannta sin, féadfaidh cleachtais agus próisis éagsúla a bheith ann laistigh d’eintiteas (mar shampla, d’fhéadfaidís a bheith ag brath ar an aicme custaiméara nó ar chineál na n-earraí nó na seirbhísí atá geallta). Breithneoidh eintiteas na cleachtais agus na próisis sin agus cinneadh a dhéanamh cé acu a chruthaítear nó nach gcruthaítear cearta agus oibleagáidí in-fhorfheidhmithe trí chomhaontú le custaiméir, agus an uair a chruthaítear na cearta agus oibleagáidí sin.

11

Féadann roinnt conarthaí le custaiméirí a bheith gan fad seasta, agus is féidir le ceachtar den pháirtí iad a fhoirceannadh nó a mhodhnú ag tráth ar bith. Féadtar conarthaí eile a athnuachan go huathoibríoch ar bhonn tréimhsiúil atá sonraithe sa chonradh. Cuirfidh eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm ar ré an chonartha (i.e. an tréimhse chonarthach) a bhfuil cearta agus oibleagáidí in-fhorfheidhmithe láithreacha ag na páirtithe sa chonradh iontu.

12

Chun na críche an Caighdeán seo a chur i bhfeidhm, ní ann do conradh má tá an ceart aontaobhach in-fhorfheidhmithe ag gach páirtí sa chonradh conradh atá go hiomlán neamhfheidhmithe gan cúiteamh a thabhairt don pháirtí eile (nó do na páirtithe eile). Tá conradh go hiomlán neamhfheidhmithe má chomhlíontar an dá cheann de na critéir seo a leanas: (a) níor aistrigh an t-eintiteas go fóill aon earra ná seirbhís a bhí geallta chuig an gcustaiméir; agus (b) ní bhfuair an t-eintiteas go fóill, agus níl sé ina teideal, aon chomaoin a fháil mar mhalairt ar earraí ná seirbhísí geallta.

13

Má chomhlíonann conradh le custaiméir na critéir i mír 9 ag tionscnamh an chonartha, ní dhéanfaidh eintiteas athmheasúnú ar na critéir sin mura bhfuil tásc ann faoi athrú suntasach i bhfíorais agus in imthosca. Mar shampla, má mheathlaíonn cumas an chustaiméara chun an chomaoin a íoc go mór, dhéanfadh eintiteas athmheasúnú ar cé acu ar dóchúil nó nach dóchúil go mbaileoidh an t-eintiteas an chomaoin a bhfuil an t-eintiteas ina teideal mar mhalairt ar na hearraí nó seirbhísí atá fágtha a aistreofar chuig an gcustaiméir.

14

Mura gcomhlíonann conradh le custaiméir na critéir i mír 9, leanfaidh eintiteas leis ag measúnú an chonartha lena chinneadh cé acu a chomhlíontar nó nach gcomhlíontar na critéir i mír 9 ina dhiaidh sin.

15

Nuair nach gcomhlíonann conradh le custaiméir na critéir i mír 9 agus faigheann eintiteas comaoin ón gcustaiméir, ní aithneoidh an t-eintiteas an chomaoin mar ioncam ach amháin nuair a tharlóidh ceachtar de na teagmhais seo a leanas: (a) níl aon oibleagáid fágtha ag an eintiteas chun earraí nó seirbhísí a aistriú chuig an gcustaiméir agus tá an chomaoin uile, nó an chuid is mó di, a bhí geallta ag an gcustaiméir faighte ag an eintiteas, agus is comaoin neamh-inaisíoctha atá inti; nó (b) tá an conradh foirceanta agus ní in-aisíoctha í an chomaoin a fuarthas ón gcustaiméir.

16

Aithneoidh eintiteas an chomaoin a fuarthas ó chustaiméir mar dhliteanas go dtí go dtarlaíonn ceann de na teagmhais i mír 15 nó go dtí go gcomhlíontar na critéir i mír 9 ina dhiaidh sin (féach mír 14). Ag brath ar na fíorais agus na himthosca a bhaineann leis an gconradh, is ionann an dliteanas aitheanta agus oibleagáid an eintitis chun earraí nó aistriú amach anseo nó chun an chomaoin a fuarthas a aisíoc. I gceachtar cás, déanfar an dliteanas a thomhas ag méid na comaoine a fuarthas ón gcustaiméir.

Comhcheangal conarthaí

17

Comhcheanglóidh eintiteas dhá chonradh nó níos mó a rinneadh i gcomhthráth nó i ngaireacht comhthrátha leis an gcustaiméir céanna (nó le páirtithe gaolmhara leis an gcustaiméir) agus coinneoidh sé cuntas ar na conarthaí mar chonradh aonair más rud é go gcomhlíontar ceann amháin nó níos mó de na critéir seo a leanas: (a) déantar na conarthaí a idirbheartú mar phacáiste ag a bhfuil cuspóir tráchtála aonair; (b) braitheann méid na comaoine a bheidh le híoc i gconradh amháin ar phraghas nó ar chomhlíonadh an chonartha eile; nó (c) is oibleagáid feidhmíochta aonair atá sna hearraí nó seirbhísí atá geallta sna conarthaí (nó roinnt de na hearraí nó seirbhísí atá geallta i ngach ceann de na conarthaí) i gcomhréir le míreanna 22–30.

Modhnuithe conartha

18

Is éard is modhnú conartha ann athrú ar an raon feidhme nó ar an bpraghas (nó an dá ní sin) maidir le conradh arna fhormheas ag na páirtithe sa chonradh. I roinnt tionscal agus dlínsí, féadtar tuairisc a thabhairt ar mhodhnú conartha mar ordú athraithe, athrúchán nó leasú. Is ann do mhodhnú conartha nuair a fhormheasann na páirtithe i gconradh modhnú lena gcruthaítear cearta agus oibleagáidí in-fhorfheidhmithe nua leis na páirtithe sa chonradh, nó lena n-athraítear iad. D’fhéadfaí modhnú conartha a fhormheas i scríbhinn, trí chomhaontú béil nó a bheith intuigthe trí ghnáthchleachtais ghnó. Mura bhfuil formheas tugtha ag na páirtithe sa chonradh do mhodhnú conartha, leanfaidh eintiteas ar aghaidh ag cur an Chaighdeáin seo i bhfeidhm ar an gconradh atá i bhfeidhm go dtí go mbeidh an modhnú conartha formheasta.

19

Is féidir gurb ann do mhodhnú conartha cé go bhfuil aighneas idir na páirtithe sa chonradh maidir le raon feidhme nó praghas (nó an dá ghné) an mhodhnaithe, nó gur fhormheas na páirtithe athrú maidir le raon feidhme an chonartha ach nach bhfuil an t-athrú comhfhreagrach sa phraghas cinnte acu go fóill. Agus cinneadh á dhéanamh cé acu atá na cearta agus oibleagáidí a chruthaítear nó a athraítear le modhnú in-fhorfheidhmithe nó nach bhfuil, breithneoidh eintiteas gach fíoras agus imthoisc ábhartha lena n-áirítear téarmaí an chonartha agus fianaise eile. Má tá a bhformheas tugtha ag na páirtithe i gconradh d’athrú maidir le raon feidhme an chonartha ach nach bhfuil an t-athrú comhfhreagrach sa phraghas cinnte acu go fóill, déanfaidh eintiteas meastachán ar phraghas an idirbhirt a eascraíonn as an modhnú i gcomhréir le míreanna 50–54 maidir le meastachán a dhéanamh ar chomaoin athraitheach agus le míreanna 56–58 maidir le meastacháin ar chomaoin athraitheach a shrianadh.

20

Coinneoidh eintiteas cuntas ar mhodhnú conartha mar chonradh ar leithligh más rud é go bhfuil an dá cheann de na coinníollacha seo a leanas i láthair ann: (a) tagann méadú ar raon feidhme an chonartha mar gheall ar earraí nó seirbhísí geallta atá leithleach (i gcomhréir le míreanna 26–30); agus (b) tagann méadú ar phraghas an chonartha faoi mhéid comaoine lena léirítear praghsanna díola neamhspleácha an eintitis ar na hearraí nó seirbhísí geallta breise agus aon choigeartú iomchuí ar an bpraghas sin chun imthosca an chonartha áirithe sin a léiriú. Mar shampla, féadfaidh eintiteas praghas díolta neamhspleách le hearra nó seirbhís bhreise a choigeartú le haghaidh lascaine a fhaigheann an custaiméir, toisc nach gá don eintiteas na costais i ndáil le díol a thabhú ná mar a thabhódh sé nuair a bheifí ag dúil earraí nó seirbhís chomhchosúil chuig custaiméir nua.

21

Mura gcoinnítear cuntas ar mhodhnú conartha mar chonradh ar leithligh i gcomhréir le mír 20, coinneoidh eintiteas cuntas ar na hearraí nó seirbhísí geallta nach bhfuil aistrithe go fóill ar dháta an mhodhnaithe conartha (i.e. na hearraí nó seirbhísí geallta atá fágtha) i cibé ceann de na bealaí seo a leanas is infheidhme: (a) Coinneoidh eintiteas cuntas ar an modhnú conartha amhail is dá mb’fhoirceannadh an chonartha agus cruthú conartha nua a bheadh ann, más difriúil iad na hearraí nó seirbhísí atá fágtha ó na hearraí nó seirbhísí a aistríodh ar dháta an mhodhnaithe conartha nó roimhe sin. Is ionann an méid comaoine atá le leithdháileadh ar na hoibleagáidí feidhmíochta atá fágtha (nó na hearraí nó seirbhísí leithleacha atá fágtha in oibleagáidí feidhmíochta aonair arna sainaithint i gcomhréir le mír 22(b)) agus suim: (i) na comaoine a bhí geallta ag an gcustaiméir (lena n-áirítear méideanna atá faighte ón gcustaiméir cheana féin) a áiríodh leis an meastachán ar phraghas an idirbhirt agus nach raibh aitheanta mar ioncam; agus (ii) na comaoine a bhí geallta mar chuid den mhodhnú conartha. (b) Coinneoidh eintiteas cuntas ar an modhnú conartha amhail is dá mba chuid den chonradh atá i bhfeidhm faoi láthair é mura difriúil iad na hearraí nó seirbhísí atá fágtha, agus dá bhrí sin gur cuid d’oibleagáid feidhmíochta aonair é atá páirt-chomhlíonta ar dháta an modhnaithe conartha. An éifeacht a bhíonn ag an modhnú conartha ar phraghas an idirbhirt, agus ar thomhas dhul chun cinn an eintitis i dtreo chomhlíonadh iomlán na hoibleagáide feidhmíochta; aithnítear mar choigeartú ar ioncam í (mar mhéadú nó laghdú ar ioncam) ar dháta modhnaithe an chonartha (i.e. déantar an coigeartú ar ioncam ar bhonn carnach cúitimh). (c) Más comhcheangal de mhíreanna (a) agus (b) iad na hearraí nó seirbhísí atá fágtha, coinneoidh an t-eintiteas cuntas ansin ar éifeachtaí an mhodhnaithe ar na hoibleagáidí feidhmíochta neamh-chomhlíonta (lena n-áirítear páirt-neamhchomhlíonta) sa chonradh modhnaithe ar bhealach a bheidh comhsheasmhach le cuspóirí na míre seo.

Oibleagáidí feidhmíochta a shainaithint

22

Ar thionscnamh an chonartha, déanfaidh eintiteas measúnú ar na hearraí nó seirbhísí atá geallta i gconradh le custaiméir, agus sainaithneoidh gach geall mar oibleagáid feidhmíochta chun na nithe seo a leanas a aistriú chuig an gcustaiméir: (a) earra nó seirbhís (nó cnuasach earraí nó seirbhísí) atá leithleach; nó (b) sraith earraí nó seirbhísí leithleacha atá mar an gcéanna den chuid is mó agus ag a bhfuil an patrún céanna aistrithe chuig an gcustaiméir (féach mír 23).

23

Baineann an patrún aistrithe céanna chuig an gcustaiméir le sraith earraí nó seirbhísí leithleacha má chomhlíontar an dá cheann de na critéir seo a leanas: (a) chomhlíonfadh gach earra nó seirbhís leithleach sa tsraith a gheallann an t-eintiteas lena haistriú chuig an gcustaiméir na critéir i mír 35 le bheith ina hoibleagáid feidhmíochta atá comhlíonta thar thréimhse ama; agus (b) i gcomhréir le míreanna 39–40, d’úsáidfí an modh céanna le tomhas a dhéanamh ar dhul chun cinn an eintitis i dtreo chomhlíonadh iomlán na hoibleagáide feidhmíochta le gach earra nó seirbhís leithleach sa tsraith a aistriú chuig an gcustaiméir.

Gealltanais i gconarthaí le custaiméirí

24

Is iondúil go luaitear go sainráite i gconradh le custaiméir na hearraí nó na seirbhísí a gheallann eintiteas a aistriú chuig custaiméir. Is féidir nach mbeidh na hoibleagáidí feidhmíochta a shainaithnítear i gconradh le custaiméir teoranta do na hearraí nó seirbhísí a luaitear go sainráite sa chonradh sin áfach. Is amhlaidh an méid sin toisc go bhféadfar gealltanais a áireamh i gconradh le custaiméir atá intuigthe de réir ghnáthchleachtais ghnó, bheartais fhoilsithe nó ráitis shonracha eintitis, más rud é i gcomhthráth le déanamh an chonartha, go gcruthaítear ionchas bailí sa chustaiméir go n-aistreoidh an t-eintiteas earra nó seirbhís chuig an gcustaiméir.

25

Ní áirítear le hoibleagáidí feidhmíochta gníomhaíochtaí nach mór d’eintiteas gealltanas a thabhairt le conradh a chomhlíonadh mura n-aistrítear earra nó seirbhís chuig custaiméir leis na gníomhaíochtaí sin. Mar shampla, is féidir gur gá do sholáthraí seirbhísí cúraimí riaracháin éagsúla a dhéanamh le conradh a chur ar bun. Ní aistrítear seirbhís chuig an gcustaiméir de bharr fheidhmiú na gcúraimí sin de réir mar a fheidhmítear iad. Dá bhrí sin, ní oibleagáid feidhmíochta atá sna gníomhaíochtaí bunaithe sin.

Earraí nó seirbhísí leithleacha

26

Ag brath ar an gconradh atá i gceist, d’fhéadfaí a áireamh ar earraí nó seirbhísí atá geallta na nithe seo a leanas, gan bheith teoranta dóibh: (a) díol earraí arna dtáirgeadh ag eintiteas (mar shampla, fardal monaróra); (b) athdhíol earraí arna gceannach ag eintiteas (mar shampla, marsantacht miondíoltóra); (c) athdhíol ceart ar earraí nó seirbhísí arna gceannach ag eintiteas (mar shampla, ticéad a athdhíolann eintiteas ag gníomhú mar phríomhaí, mar a thuairiscítear i míreanna B34-B38); (d) cúram (nó cúraimí) a bhfuil comhaontú conarthach ann ina leith a chur i gcrích le haghaidh custaiméara; (e) seirbhís fuireachais a sholáthar chun earraí nó seirbhísí a chur ar fáil (mar shampla, nuashonruithe neamhshonraithe ar bhogearraí a sholáthraítear ar bhonn de réir mar is gá agus más gá) nó earraí nó seirbhísí a chur ar fáil do chustaiméir lena n-úsáid de réir mar a chinneann an custaiméir agus nuair a chinneann sé amhlaidh; (f) seirbhís a sholáthar chun socrú a dhéanamh go n-aistreodh páirtí eile earraí nó seirbhísí le custaiméir (mar shampla, ag gníomhú mar ghníomhaire le páirtí eile, mar a thuairiscítear i míreanna B34–B38); (g) cearta ar earraí nó seirbhísí a dheonú lena soláthar amach anseo ar féidir le custaiméir iad a athdhíol nó a chur ar fáil dá chustaiméir (mar shampla, geallann eintiteas a dhíolann táirge le miondíoltóir earra nó seirbhís bhreise a aistriú chuig duine aonair a cheannaíonn an táirge ón miondíoltóir); (h) sócmhainn a thógáil, a mhonarú nó a fhorbairt thar ceann custaiméara; (i) ceadúnais a dheonú (féach míreanna B52–B63B); agus (j) roghanna a dheonú chun earraí nó seirbhísí breise a cheannach (i gcás ina dtugtar ceart ábhartha do chustaiméir leis na roghanna sin, mar a thuairiscítear i míreanna B39–B3).

27

Is leithleach é earra nó seirbhís a ghealltar do chustaiméir más rud é go gcomhlíontar an dá cheann de na critéir seo a leanas: (a) gur féidir leis an gcustaiméir tairbhiú den earra nó seirbhís ar a chonlán féin nó in éineacht le hacmhainní eile atá ar fáil go héasca don chustaiméir (i.e. is féidir leis an earra nó seirbhís a bheith leithleach); agus (b) gurb in-sainaitheanta ar leithligh é gealltanas an eintitis an t-earra nó seirbhís a aistriú chuig an gcustaiméir ó ghealltanais eile sa chonradh (i.e. is gealltanas leithleach laistigh de chomhthéacs an chonartha é an gealltanas an t-earra nó an tseirbhís a aistriú).

28

Is féidir le custaiméir tairbhiú d’earra nó seirbhís i gcomhréir le mír 27(a) dá mba rud é go bhféadfaí an t-earra nó seirbhís a úsáid, a thomhailt, a dhíol ar mhéid is mó ná dramhluach nó go bhféadfaí é nó í a choinneáil ar bhealach éigin eile lena nginfí sochair eacnamaíocha. I gcás roinnt earraí nó seirbhísí, is féidir go mbeidh custaiméir in ann tairbhiú d’earra nó seirbhís ar a chonlán féin. I gcás earraí nó seirbhísí eile, is féidir nach mbeidh custaiméir in ann tairbhiú de d’earra nó seirbhís ach amháin in éineacht le hacmhainní eile atá ar fáil go héasca. Is ionann acmhainn atá ar fáil go héasca agus earra nó seirbhís a dhíoltar ar leithligh (ag an eintiteas nó ag eintiteas eile) nó acmhainn a fuair an custaiméir ón eintiteas cheana féin (lena n-áirítear earraí nó seirbhísí a bheidh aistrithe chuig an gcustaiméir de réir an chonartha cheana féin) nó ó idirbhearta nó teagmhais eile. Is féidir fianaise a sholáthar ó roinnt fachtóirí eile gur féidir leis an gcustaiméir tairbhiú d’earra nó seirbhís ar a chonlán féin nó in éineacht le hacmhainní eile atá ar fáil go héasca. Mar shampla, thabharfaí le fios leis an gcaoi a ndíolann an t-eintiteas earra nó seirbhís ar leithligh go tráthrialta gur féidir le custaiméir tairbhiú den earra nó seirbhís ar a chonlán féin nó in éineacht le hacmhainní eile atá ar fáil go héasca.

29

Agus measúnú á dhéanamh ar cé acu atá nó nach bhfuil gealltanais eintitis chun earraí nó seirbhísí a aistriú chuig an gcustaiméir in-sainaitheanta ar leithligh i gcomhréir le mír 27(b), is é an cuspóir a chinneadh cé acu arb é nó nach é cineál an ghealltanais, laistigh de chomhthéacs an chonartha, chun gach ceann de na hearraí nó seirbhísí sin a aistriú ina n-aonar, nó ina ionad sin, chun mír nó míreanna comhcheangailte a aistriú arb ionchuir iontu iad na hearraí nó seirbhísí atá geallta. Áirítear na nithe seo a leanas, gan bheith teoranta dóibh, ar na fachtóirí lena dtugtar le fios nach in-sainaitheanta ar leithligh iad dhá cheann nó níos mó de na gealltanais chun earraí nó seirbhísí a aistriú chuig custaiméir: (a) cuireann an t-eintiteas seirbhís shuntasach ar fáil de chomhtháthú na n-earraí nó seirbhísí le hearraí nó seirbhísí eile atá geallta sa chonradh ina gcuach earraí nó seirbhísí, arb ionann iad agus an t-aschur nó na haschuir chomhcheangailte dár conraíodh an custaiméir. I bhfocail eile, tá an t-eintiteas ag úsáid na n-earraí nó seirbhísí mar ionchuir chun an t-aschur nó na haschuir chomhcheangailte arna sonrú ag an gcustaiméir a tháirgeadh nó a sholáthar. D’fhéadfaí a áireamh le haschur nó aschuir chomhcheangailte níos mó ná céim, gné nó aonad amháin. (b) modhnaítear nó saincheaptar go suntasach le ceann amháin nó níos mó de na hearraí nó seirbhísí, nó modhnaítear nó saincheaptar go suntasach iad, le ceann amháin nó níos mó de na hearraí nó seirbhísí eile atá geallta sa chonradh. (c) tá na hearraí nó seirbhísí idirspleách nó idirghaolmhar go mór le chéile. I bhfocail eile, déanann ceann amháin nó níos mó de na hearraí nó seirbhísí eile sa chonradh difear suntasach do gach ceann de na hearraí nó seirbhísí sa chonradh. Mar shampla, i roinnt cásanna, déanann dhá earra nó sheirbhís nó níos mó difear go suntasach dá chéile toisc nárbh fhéidir leis an eintiteas a ghealltanas a chomhlíonadh trí gach ceann de na hearraí nó seirbhísí a aistriú go neamhspleách ar a chéile.

30

Mura leithleach é earra nó seirbhís atá geallta, comhcheanglóidh eintiteas an t-earra nó seirbhís sin le hearraí nó seirbhísí eile atá geallta go dtí go sainaithníonn sé cuach earraí nó seirbhísí atá leithleach. I roinnt cásanna, ba é an toradh a bheadh air sin go gcoinneodh an t-eintiteas cuntas ar na hearraí nó seirbhísí geallta uile i gconradh mar oibleagáid feidhmíochta aonair.

Oibleagáidí feidhmíochta a chomhlíonadh

31

Aithneoidh eintiteas ioncam a luaithe (nó de réir mar) a chomhlíonann an t-eintiteas oibleagáid feidhmíochta trí earra nó seirbhís atá geallta a aistriú (i.e. sócmhainn) chuig custaiméir. Aistrítear sócmhainn a luaithe a (nó de réir mar a) fhaigheann an custaiméir rialú ar an tsócmhainn sin.

32

I gcás gach oibleagáid feidhmíochta a shainaithnítear i gcomhréir le míreanna 22–30, cinnfidh eintiteas ar thionscnamh an chonartha cé acu thar thréimhse ama (i gcomhréir le míreanna 35–37) nó le himeacht ama (i gcomhréir le mír 38) a chomhlíonann sé an oibleagáid feidhmíochta. Mura gcomhlíonann eintiteas oibleagáid feidhmíochta thar thréimhse ama, comhlíontar an oibleagáid feidhmíochta thar am ar leith.

33

Is sócmhainní iad earraí agus seirbhísí, fiú murarbh ach ar feadh meandair amháin é, a luaithe a fhaightear agus a úsáidtear iad (mar is amhlaidh i gcás go leor seirbhísí). Tagraítear le rialú sócmhainne don chumas úsáid na sócmhainne a threorú, agus beagnach gach ceann de na sochair atá fágtha a fháil uaithi. Áirítear ar rialú an cumas chun eintitis eile a chosc ó úsáid sócmhainne a threorú, agus ó na sochair a fháil uaithi. Is ionann sochair sócmhainne agus an sreabhadh airgid féideartha (insreabhadh nó coigilteas ar eis-sreabhadh) is féidir a fháil go díreach nó go hindíreach ar go leor bealaí, amhail: (a) trí úsáid a bhaint as an tsócmhainn chun earraí a tháirgeadh nó seirbhísí a sholáthar (lena n-áirítear seirbhísí poiblí); (b) trí úsáid a bhaint as an tsócmhainn le luach sócmhainní eile a fheabhsú; (c) trí úsáid a bhaint as an tsócmhainn le dliteanais a ghlanadh nó speansais a laghdú; (d) tríd an tsócmhainn a dhíol nó a bhabhtáil; (e) tríd an tsócmhainn a chur i ngeall mar urrú iasachta; agus (f) tríd an tsócmhainn a choinneáil.

34

Agus meastóireacht á déanamh cé acu a fhaigheann nó nach bhfaigheann custaiméir rialú ar shócmhainn, breithneoidh eintiteas aon chomhaontú chun an tsócmhainn a athcheannach (féach míreanna B64–B76).

Oibleagáidí feidhmíochta a chomhlíontar le himeacht ama

35

Aistríonn eintiteas rialú ar earra nó seirbhís thar thréimhse ama, agus dá bhrí sin, comhlíonann sé oibleagáid feidhmíochta agus aithníonn sé ioncam thar thréimhse ama, más rud go gcomhlíontar ceann amháin de na critéir seo a leanas: (a) faigheann agus ídíonn an custaiméir na tairbhí go comhuaineach arna soláthar ag feidhmíocht an eintitis de réir mar a fheidhmíonn an t-eintiteas (féach míreanna B3–B4); (b) cruthaítear nó feabhsaítear sócmhainn le feidhmíocht an eintitis (mar shampla, obair ar siúl) a rialaíonn an custaiméir de réir mar a chruthaítear nó a fheabhsaítear an tsócmhainn (féach mír B5); nó (c) ní chruthaítear sócmhainn le feidhmíocht an eintitis ag a bhfuil úsáid mhalartach don eintiteas (féach mír 36) agus tá ceart in-fhorfheidhmithe ar íocaíocht ag an eintiteas le haghaidh feidhmíocht atá curtha i gcrích go nuige seo (féach mír 37).

36

Ní bhíonn úsáid mhalartach ag sócmhainn arna cruthú le feidhmíocht eintitis d’eintiteas más rud é go bhfuil srian conarthach ar an eintiteas ó threorú na sócmhainne go héasca chun úsáide eile le linn chruthú nó fheabhsú na sócmhainne sin nó go bhfuil teorannú praiticiúil air ó threorú na sócmhainne go héasca ina riocht críochnaithe chun úsáide eile. Is ar thionscnamh an chonartha a dhéantar an measúnú cé acu a bhaineann nó nach mbaineann úsáid mhalartach ag sócmhainn don eintiteas. I ndiaidh thionscnamh an chonartha, ní tabharfaidh eintiteas an measúnú ar úsáid mhalartach sócmhainne suas chun dáta mura bhformheasann na páirtithe sa chonradh modhnú conartha lena n-athraítear go substainteach an oibleagáid feidhmíochta. Is i míreanna B6–B8 a thugtar treoraíocht maidir le measúnú a dhéanamh cé acu atá nó nach bhfuil úsáid mhalartach ag sócmhainn d’eintiteas.

37

Breithneoidh eintiteas téarmaí an chonartha, chomh maith le haon dlí ag a bhfuil feidhm maidir leis an gconradh, agus meastóireacht á déanamh ar cé acu atá nó nach bhfuil ceart in-fhorfheidhmithe aige chun íocaíochta ar fheidhmíocht atá curtha i gcrích go nuige seo i gcomhréir le mír 35(c). Ní gá gur ar mhéid seasta é an ceart chun íocaíochta ar fheidhmíocht atá curtha i gcrích go nuige seo. Ag gach tráth le linn ré an chonartha áfach, ní mór an t-eintiteas a bheith i dteideal méid lena gcúitítear an t-eintiteas ar a laghad as an bhfeidhmíocht atá curtha i gcrích go nuige sin más rud é gurb é an custaiméir nó páirt eile a fhoirceannann an conradh ar chúiseanna seachas mainneachtain an eintitis chun feidhmiú mar a bhí geallta. Tugtar treoraíocht i míreanna B9–B13 le measúnú a dhéanamh ar cheart chun íocaíochta a bheith ann agus ar a in-fhorfheidhmitheacht, agus ar cé acu a bheadh nó nach mbeadh ceart chun íocaíochta ag eintiteas ina theideal don eintiteas íocaíocht a fháil as a fheidhmíocht atá curtha i gcrích go nuige seo.

Oibleagáidí feidhmíochta a chomhlíontar thar am ar leith

38

Mura gcomhlíontar oibleagáid feidhmíochta thar thréimhse ama i gcomhréir le míreanna 35–37, comhlíonann eintiteas an oibleagáid feidhmíochta thar am ar leith. Leis an am ar leith ag a bhfaigheann custaiméir rialú ar shócmhainn atá geallta agus ag a gcomhlíonann an t-eintiteas oibleagáid feidhmíochta a chinneadh, breithneoidh an t-eintiteas na ceanglais le haghaidh rialú i míreanna 31–34. Ina theannta sin, breithneoidh eintiteas táscairí d’aistriú rialaithe, lena n-áirítear na nithe seo a leanas, gan bheith teoranta dóibh: (a) Is ann do cheart láithreach chun íocaíochta ag an eintiteas—má tá oibleagáid go láithreach ar chustaiméir chun íoc as sócmhainn, ansin d’fhéadfaí a thabhairt le fios leis sin go bhfuair an custaiméir an cumas úsáid na sócmhainne i malartú a threorú, agus beagnach gach ceann de na sochair atá fágtha uaithi a fháil. (b) Tá teideal dlíthiúil ag an gcustaiméir ar an tsócmhainn—is féidir a thabhairt le fios leis an teideal dlíthiúil an páirtí i gconradh ag a bhfuil an cumas úsáid sócmhainne a threorú, agus beagnach gach ceann de na sochair atá fágtha uaithi a fháil, nó chun srian a chur le rochtain eintiteas eile ar na sochair sin. Dá bhrí sin, is féidir a thabhairt le fios le haistriú teidil dhlíthiúil go bhfuair an custaiméir rialú ar an tsócmhainn. Mura gcoinníonn eintiteas teideal dlíthiúil ach amháin mar chosaint in aghaidh mhainneachtain an chustaiméara chun íoc, ní chuirfí cosc ar an gcustaiméir ó rialú na sócmhainne a fháil leis na cearta úd atá ag an eintiteas. (c) D’aistrigh an t-eintiteas seilbh fhisiceach na sócmhainne—is féidir le seilbh fhisiceach an chustaiméara ar shócmhainn a thabhairt le fios go bhfuil an cumas ag an gcustaiméir úsáid na sócmhainne a threorú, agus beagnach gach ceann de na sochair atá fágtha uaithi a fháil, nó chun srian a chur le rochtain eintiteas eile ar na sochair sin. Is féidir áfach nach ionann seilbh fhisiceach ar shócmhainn agus rialú uirthi. I roinnt comhaontuithe athcheannaigh agus i roinnt socruithe coinsíneachta mar shampla, d’fhéadfadh seilbh fhisiceach a bheith ag custaiméir nó ag coinsíní ar shócmhainn atá á rialú ag an eintiteas. Os a choinne sin, i roinnt socruithe billeáil agus coinnigh, d’fhéadfadh seilbh fhisiceach a bheith ag an eintiteas ar shócmhainn atá á rialú ag an gcustaiméir. Soláthraítear treoraíocht i míreanna B64–B76, B77–B78 agus B79–B82 maidir leis an gcuntasaíocht le haghaidh comhaontuithe athcheannaigh, socruithe coinsíneachta agus socruithe billeáil agus coinnigh, faoi seach. (d) Tá na rioscaí agus luaíochtaí suntasacha úinéireachta ag an gcustaiméir ar an tsócmhainn–d’fhéadfadh aistriú na rioscaí agus na luaíochtaí suntasacha úinéireachta ar shócmhainn chuig an gcustaiméir tabhairt le fios gur bhain an custaiméir an cumas amach úsáid na sócmhainne a threorú, agus gach ceann de na tairbhí a bheidh fágtha ón tsócmhainn, a fháil go substaintiúil. Le linn meastóireacht a dhéanamh ar rioscaí agus luaíochtaí úinéireachta sócmhainne geallta áfach, fágfaidh eintiteas aon riosca as a n-eascraíonn oibleagáid feidhmíochta ar leithligh as an áireamh in éineacht leis an oibleagáid feidhmíochta chun an tsócmhainn a aistriú. D’fhéadfadh sé gur aistrigh eintiteas rialú sócmhainne chuig custaiméir ach nár chomhlíon sé oibleagáid feidhmíochta bhreise go fóill mar shampla chun seirbhísí cothabhála a bhaineann leis an tsócmhainn aistrithe a sholáthar. (e) Ghlac an custaiméir leis an tsócmhainn–d’fhéadfadh glacadh an chustaiméara le sócmhainn tabhairt le fios go bhfuair sé an cumas úsáid na sócmhainne a threorú, agus gach ceann de na tairbhí a bheidh fágtha ón tsócmhainn, a fháil go substaintiúil. Chun meastóireacht a dhéanamh ar an iarmhairt a bhíonn ag clásal glactha custaiméara i gconradh ar cathain a aistrítear rialú sócmhainne, breithneoidh eintiteas an treoraíocht i míreanna B83–B86.

Dul chun cinn i dtreo comhlíonadh iomlán oibleagáide feidhmíochta a thomhas

39

Maidir le gach oibleagáid feidhmíochta a chomhlíontar le himeacht ama i gcomhréir le míreanna 35–37, aithneoidh eintiteas ioncam le himeacht ama tríd an dul chun cinn i dtreo chomhlíonadh iomlán na hoibleagáide feidhmíochta sin a thomhas. Is é an cuspóir le linn don dul chun cinn a bheith á thomhas léiriú a thabhairt ar fheidhmíocht eintitis maidir le rialú earraí nó seirbhísí arna ngealladh do chustaiméir a aistriú (i.e. oibleagáid feidhmíochta eintitis a chomhlíonadh).

40

Cuirfidh eintiteas modh aonair i bhfeidhm maidir le dul chun cinn a thomhas le haghaidh gach oibleagáid feidhmíochta a chomhlíontar le himeacht ama agus cuirfidh an t-eintiteas an modh sin i bhfeidhm go comhsheasmhach maidir le hoibleagáidí feidhmíochta comhchosúla agus in imthosca comhchosúla. Ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe, déanfaidh eintiteas a dhul chun cinn i dtreo comhlíonadh iomlán oibleagáide feidhmíochta a chomhlíontar le himeacht ama a atomhas.

Modhanna chun dul chun cinn a thomhas

41

Áirítear modhanna aschuir agus modhanna ionchuir ar na modhanna iomchuí chun dul chun cinn a thomhas. Soláthraítear treoraíocht i míreanna B14–B19 maidir le modhanna aschuir agus modhanna ionchuir a úsáid chun dul chun cinn eintitis i dtreo comhlíonadh iomlán oibleagáide feidhmíochta a thomhas. Agus cinneadh á dhéanamh maidir leis an modh iomchuí chun dul chun cinn a thomhas, breithneoidh eintiteas cineál an earra nó na seirbhíse a gheall an t-eintiteas a aistriú chuig an gcustaiméir.

42

Le linn dó modh a chur i bhfeidhm chun dul chun cinn a thomhas, fágfaidh eintiteas as an áireamh as an tomhas ar dhul chun cinn aon earra nó seirbhís nach n-aistríonn an t-eintiteas rialú chuig custaiméir dó. Os a choinne sin, cuirfidh eintiteas san áireamh sa tomhas ar dhul chun cinn aon earra nó seirbhís dá n-aistríonn an t-eintiteas rialú chuig custaiméir le linn dó an oibleagáid feidhmíochta sin a chomhlíonadh.

43

De réir mar a athraíonn imthosca le himeacht ama, tabharfaidh eintiteas a thomhas ar dhul chun cinn cothrom le dáta chun léiriú a thabhairt ar aon athrú ar thoradh na hoibleagáide feidhmíochta. Coinneofar cuntas ar athruithe den sórt sin ar thomhas eintitis ar dhul chun cinn mar athrú ar mheastachán cuntasaíochta i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe i Meastacháin Chuntasaíochta agus in Earráidí Cuntasaíochta.

Tomhais réasúnta ar dhul chun cinn

44

Ní aithneoidh eintiteas ioncam le haghaidh oibleagáid feidhmíochta a chomhlíontar le himeacht ama ach amháin más féidir leis an eintiteas a dhul chun cinn i dtreo chomhlíonadh iomlán na hoibleagáide feidhmíochta a thomhas go réasúnta. Ní bheadh eintiteas in ann tomhas a dhéanamh go réasúnta ar a dhul chun cinn i dtreo comhlíonadh iomlán oibleagáide feidhmíochta mura bhfuil faisnéis iontaofa aige a cheanglófaí chun modh iomchuí a chur i bhfeidhm maidir le dul chun cinn a thomhas.

45

I roinnt imthosca (i gcéimeanna tosaigh conartha, mar shampla), féadfaidh sé nach mbeidh eintiteas in ann toradh oibleagáide feidhmíochta a thomhas go réasúnta, ach tá coinne leis ag an eintiteas go ndéanfaidh sé na costais a tabhaíodh chun an oibleagáid feidhmíochta a chomhlíonadh, a aisghabháil. Sna himthosca sin, ní aithneoidh an t-eintiteas ioncam ach amháin a mhéid a bhaineann leis na costais a tabhaíodh go dtí gur féidir leis toradh na hoibleagáide feidhmíochta a thomhas go réasúnta.

TOMHAS

46

Nuair (nó de réir) a chomhlíontar oibleagáid feidhmíochta, aithneoidh eintiteas mar ioncam méid an phraghais idirbhirt (ina n-eisiatar meastacháin de chomaoin athraitheach a bhfuil srian orthu i gcomhréir le míreanna 56–58) a leithdháiltear ar an oibleagáid feidhmíochta sin.

An praghas idirbhirt a chinneadh

47

Breithneoidh eintiteas téarmaí an chonartha agus a ghnáthchleachtais ghnó chun an praghas idirbhirt a chinneadh. Is éard atá sa phraghas idirbhirt an méid comaoine a bhfuil coinne ag eintiteas le bheith ina teideal mar mhalairt ar earraí nó seirbhísí geallta a aistriú chuig custaiméir, gan méideanna a bhailítear thar ceann tríú páirtithe (cánacha áirithe ar dhíolacháin, mar shampla) a bheith san áireamh. Féadfar méideanna socraithe, méideanna athraitheacha, nó an dá cheann a áireamh sa chomaoin a ghealltar i gconradh.

48

Déanann cineál, uainiú agus méid na comaoine arna gealladh ag custaiméir difear don mheastachán ar an bpraghas idirbhirt. Agus an praghas idirbhirt á chinneadh, breithneoidh eintiteas na hiarmhairtí a bheidh ag gach ceann díobh seo a leanas: (a) comaoin athraitheach (féach míreanna 50–55 agus mír 59); (b) meastacháin shriantacha ar an gcomaoin athraitheach (féach míreanna 56–58); (c) gurb ann do chomhpháirt maoiniúcháin shuntasach sa chonradh (féach míreanna 60–65); (d) an chomaoin neamhairgid (féach míreanna 66–69); agus (e) comaoin is iníoctha le custaiméir (féach míreanna 70–72).

49

Chun an praghas idirbhirt a chinneadh, glacfaidh eintiteas leis go n-aistreofar na hearraí nó na seirbhísí chuig an gcustaiméir faoi mar a gealladh i gcomhréir leis an gconradh reatha agus nach gcuirfear an conradh ar ceal, nach ndéanfar é a athnuachan ná a mhodhnú.

Comaoin athraitheach

50

Má áirítear méid athraitheach leis an gcomaoin a ghealltar i gconradh, tabharfaidh eintiteas meastachán ar mhéid na comaoine dá mbeidh an t-eintiteas ina teideal mar mhalairt ar na hearraí nó na seirbhísí geallta a aistriú chuig custaiméir.

51

Is féidir le méid comaoine a bheith éagsúil mar gheall ar lascainí, lacáistí, aisíocaíochtaí, creidmheasanna, lamháltais praghsanna, dreasachtaí, bónais feidhmíochta, pionóis nó míreanna comhchosúla eile. Is féidir leis an gcomaoin arna gealladh a bheith éagsúil freisin má bhíonn teidlíocht eintitis ar an gcomaoin ag brath ar theagmhas a tharlóidh nó nach dtarlóidh amach anseo. Bheadh méid comaoine athraitheach, mar shampla, dá mba rud é gur díoladh táirge le ceart maidir lena chur ar ais nó i gcás ina ngealltar méid socraithe mar bhónas feidhmíochta ar gharsprioc shonraithe a bhaint amach.

52

Féadfar an athraitheacht a bhaineann leis an gcomaoin arna gealladh ag custaiméir a lua go sainráite sa chonradh. I dteannta théarmaí an chonartha, beidh an chomaoin gheallta athraitheach más ann do cheachtar de na himthosca seo a leanas: (a) tá ionchas bailí ag an gcustaiméir a eascraíonn as gnáthchleachtais ghnó eintitis, beartais fhoilsithe eintitis nó ráitis shonracha go nglacfaidh an t-eintiteas le méid comaoine ar lú é ná an praghas a luaitear sa chonradh. Is é sin, go bhfuil coinne leis go dtairgfidh an t-eintiteas lamháltas maidir leis an bpraghas. Ag brath ar an dlínse, ar an tionscal nó ar an gcustaiméir d’fhéadfaí tagairt don tairiscint sin mar lascaine, lacáiste nó creidmheas. (b) tugann fíorais agus imthosca eile le fios gurb é rún an eintitis, le linn dó an conradh a dhéanamh leis an gcustaiméir, lamháltas praghsanna a thairiscint don chustaiméir.

53

Tabharfaidh eintiteas meastachán ar mhéid comaoine athraithí trí cheachtar de na modhanna seo a leanas a úsáid, ag brath ar cén modh atá coinne leis ag an eintiteas a thabharfaidh an tuar is fearr ar mhéid na comaoine dá mbeidh sé i dteideal: (a) An luach ionchais–is é an luach ionchais suim na méideanna ualaithe dóchúlachta i raon méideanna comaoine féideartha. Féadfaidh meastachán iomchuí ar mhéid na comaoine athraithí a bheith i gceist leis an luach ionchais má tá líon mór conarthaí ag eintiteas a bhfuil na saintréithe céanna acu. (b) An méid is dóchúla–is é an méid is dóchúla an méid aonair is dóchúla i raon méideanna comaoine féideartha (i.e. an toradh aonair is dóchúla ar an gconradh). Féadfar gur meastachán iomchuí ar mhéid na comaoine athraithí a bheidh sa mhéid is dóchúla mura bhfuil ach dhá thoradh fhéideartha ag an gconradh (baineann nó ní bhaineann eintiteas bónas feidhmíochta amach, mar shampla).

54

Cuirfidh eintiteas modh amháin i bhfeidhm go comhsheasmhach ar feadh an chonartha le linn dó meastachán a thabhairt ar an iarmhairt a bheidh ag éiginnteacht maidir le méid comaoine athraithí dá mbeidh an t-eintiteas i dteideal. Ina theannta sin, breithneoidh eintiteas an fhaisnéis uile (stairiúil, reatha agus réamh-mheasta) atá ar fáil go réasúnta don eintiteas agus sainaithneoidh sé líon réasúnta méideanna comaoine féideartha. Bheadh an fhaisnéis a úsáideann eintiteas chun meastachán a thabhairt ar mhéid na comaoine athraithí comhchosúil go hiondúil leis an bhfaisnéis a úsáideann bainistíocht an eintitis le linn an phróisis tairisceana agus togra agus chun praghsanna a shuí le haghaidh earraí agus seirbhísí arna ngealladh.

Dliteanais aisíocaíochta

55

Aithneoidh eintiteas dliteanas aisíocaíochta má fhaigheann an t-eintiteas comaoin ó chustaiméir agus má tá coinne aige le cuid den chomaoin sin nó leis an gcomaoin ar fad a aisíoc leis an gcustaiméir. Tomhaistear dliteanas aisíocaíochta ar mhéid na comaoine arna fáil (nó is infhaighte) nach bhfuil coinne ag an eintiteas le bheith ina teideal (i.e. méideanna nach bhfuil áirithe sa phraghas idirbhirt). Déanfar an dliteanas aisíocaíochta (agus an t-athrú dá réir sin ar an bpraghas idirbhirt agus, dá bhrí sin, ar an dliteanas conartha) a thabhairt cothrom le dáta ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe maidir le hathruithe ar imthosca. Chun cuntas a choinneáil ar dhliteanas aisíocaíochta a bhaineann le díol lena ngabhann ceart cur ar ais, cuirfidh eintiteas an treoraíocht i míreanna B20–B27 i bhfeidhm.

Meastacháin shriantacha ar chomaoin athraitheach

56

Ní áireoidh eintiteas sa phraghas idirbhirt ach roinnt de mhéid na comaoine athraithí nó an méid iomlán comaoine athraithí ar tugadh meastachán maidir leis i gcomhréir le mír 53 ach amháin a mhéid atá sé thar a bheith dóchúil nach dtarlóidh cealú suntasach ar mhéid an ioncaim charnaigh arna aithint nuair a dhéanfar an éiginnteacht atá bainteach leis an gcomaoin athraitheach a réiteach ina dhiaidh sin.

57

Agus measúnú á dhéanamh ar cé acu atá sé nó nach bhfuil sé thar a bheith dóchúil nach dtarlóidh cealú suntasach ar mhéid an ioncaim charnaigh a luaithe a réiteofar an éiginnteacht a bhaineann leis an gcomaoin athraitheach ina dhiaidh sin, breithneoidh eintiteas an dóchúlacht go gcealófar an t-ioncam agus méid an chealaithe ioncaim araon. Áirítear aon cheann díobh seo a leanas ar na fachtóirí a d’fhéadfadh an dóchúlacht go gcealófar ioncam a mhéadú nó méid an chealaithe ioncaim a mhéadú, ach níl siad teoranta dóibh: (a) tá méid na comaoine thar a bheith soghabhálach d’fhachtóirí atá lasmuigh de thionchar an eintitis. D’fhéadfaí luaineacht sa mhargadh, breithiúnas nó gníomhaíochtaí tríú páirtithe, dálaí aimsire agus riosca ard dífheidhmeachta na n-earraí nó na seirbhísí arna ngealladh a áireamh ar na fachtóirí sin. (b) níl coinne leis go réiteofar an éiginnteacht maidir le méid na comaoine ar feadh tréimhse fada ama. (c) tá teorainn le taithí (nó fianaise eile) an eintitis le cineálacha conarthaí comhchosúla, nó tá luach tuarthach teoranta ag baint leis an taithí sin (nó fianaise eile). (d) tá cleachtas ag an eintiteas maidir le raon leathan lamháltas praghsanna a thairiscint nó téarmaí agus coinníollacha íocaíochta conarthaí comhchosúla a athrú in imthosca comhchosúla. (e) tá líon mór agus raon leathan méideanna comaoine féideartha ag an gconradh.

58

Cuirfidh eintiteas mír B63 i bhfeidhm chun cuntas a choinneáil ar chomaoin i bhfoirm ríchíosa ar bhonn díolachán nó ar bhonn úsáide arna ghealladh mar mhalairt ar cheadúnas maoine intleachtúla.

Athmheasúnú ar an gcomaoin athraitheach

59

Ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe, tabharfaidh eintiteas an praghas idirbhirt measta cothrom le dáta (lena n-áirítear a mheasúnú ar cé acu atá nó nach bhfuil meastachán ar chomaoin athraitheach srianta) chun léiriú dílis a thabhairt ar na himthosca arb ann dóibh ag deireadh na tréimhse tuairiscithe agus na hathruithe ar imthosca le linn na tréimhse tuairiscithe. Coinneoidh an t-eintiteas cuntas ar athruithe ar an bpraghas idirbhirt i gcomhréir le míreanna 87–90.

Comhpháirt maoiniúcháin shuntasach sa chonradh

60

Agus an praghas idirbhirt á chinneadh, coigeartóidh eintiteas an méid comaoine a gealladh i leith iarmhairtí an amluacha airgid má sholáthraíonn uainiú na n-íocaíochtaí arna gcomhaontú ag na páirtithe sa chonradh (go sainráite nó go hintuigthe) tairbhe shuntasach don chustaiméir nó don eintiteas chun aistriú earraí nó seirbhísí chuig an gcustaiméir a mhaoiniú. Sna himthosca sin, bíonn comhpháirt maoiniúcháin shuntasach sa chonradh. Féadfar gurb ann do chomhpháirt maoiniúcháin shuntasach gan beann ar cé acu atá nó nach bhfuil an gealltanas maoiniúcháin luaite go sainráite sa chonradh nó go bhfuil sé intuigthe leis na téarmaí íocaíochta arna gcomhaontú ag na páirtithe sa chonradh.

61

Is é is cuspóir le linn don mhéid comaoine geallta a bheith á choigeartú i leith comhpháirt maoiniúcháin shuntasach go n-aithneoidh eintiteas ioncam ag méid lena léirítear an praghas a d’íocfadh custaiméir ar na hearraí nó na seirbhísí geallta dá mba rud é gur íoc an custaiméir ar na hearraí nó na seirbhísí sin le hairgead tirim le linn (nó de réir mar a aistríonn siad) dóibh aistriú chuig an gcustaiméir (i.e. an praghas díola in airgead tirim). Breithneoidh eintiteas na fíorais agus na himthosca ábhartha uile le linn dó measúnú a dhéanamh ar cé acu atá nó nach bhfuil comhpháirt maoiniúcháin i gconradh agus cé acu atá nó nach bhfuil an chomhpháirt maoiniúcháin sin suntasach maidir leis an gconradh, lena n-áirítear iad seo a leanas araon: (a) an difríocht, más ann di, idir méid na comaoine geallta agus praghas díola na n-earraí nó na seirbhísí geallta in airgead tirim; agus (b) iarmhairt chomhcheangailte an dá cheann acu seo a leanas: (i) an fad ama a bhfuil coinne leis idir an tráth a aistríonn an t-eintiteas na hearraí nó na seirbhísí geallta chuig an gcustaiméir agus an tráth a íocann an custaiméir as na hearraí nó na seirbhísí sin; agus (ii) na rátaí úis atá i réim sa mhargadh ábhartha.

62

D’ainneoin an mheasúnúcháin i mír 61, ní bheadh comhpháirt maoiniúcháin shuntasach ag conradh le custaiméir i gcás inarb ann d’aon cheann de na fachtóirí seo a leanas: (a) d’íoc an custaiméir as na hearraí nó na seirbhísí roimh ré agus tá uainiú aistriú na n-earraí nó na seirbhísí sin faoi dhiscréid an chustaiméara. (b) is comaoin athraitheach méid substaintiúil den chomaoin arna gealladh ag an gcustaiméir agus beidh méid nó uainiú na comaoine sin éagsúil ar bhonn teagmhais a tharlóidh nó nach dtarlóidh amach anseo nach bhfuil laistigh de rialú an chustaiméara nó an eintitis go substaintiúil (más ríchíos ar bhonn díolachán í an chomaoin, mar shampla). (c) tagann an difríocht idir an chomaoin gheallta agus praghas díola an earra nó na seirbhíse in airgead tirim (mar a thuairiscítear i mír 61) chun cinn ar chúiseanna seachas soláthar maoiniúcháin don chustaiméir nó don eintiteas, agus tá an difríocht idir na méideanna sin i gcomhréir leis an gcúis atá leis an difríocht. D’fhéadfadh na téarmaí íocaíochta cosaint a sholáthar don eintiteas nó don chustaiméir ó mhainneachtain an pháirtí eile roinnt dá chuid oibleagáidí nó iad ar fad a thabhairt i gcrích faoin gconradh, mar shampla.

63

Mar bheart praiticiúil, ní gá d’eintiteas méid geallta na comaoine a choigeartú i leith iarmhairtí comhpháirte maoiniúcháin suntasaí má tá coinne ag an eintiteas leis, tráth tionscanta an chonartha, gur tréimhse 1 bhliain amháin nó níos lú a bheidh idir an tráth a aistríonn an t-eintiteas earra nó seirbhís gheallta chuig custaiméir agus an tráth a íocann an custaiméir as an earra nó seirbhís sin.

64

Chun an cuspóir i mír 61 a chomhlíonadh le linn don mhéid comaoine arna gealladh a choigeartú i leith comhpháirt maoiniúcháin shuntasach, úsáidfidh eintiteas an ráta lascaine a léireofaí in idirbheart maoiniúcháin ar leithligh idir an t-eintiteas agus a chustaiméir tráth tionscanta an chonartha. Thabharfadh an ráta léiriú ar shaintréithe creidmheasa an pháirtí a fhaigheann maoiniú sa chonradh, chomh maith le haon chomhthaobhacht nó urrús arna soláthar ag an gcustaiméir nó ag an eintiteas, lena n-áirítear sócmhainní a aistrítear sa chonradh. D’fhéadfadh eintiteas a bheith in ann an ráta sin a chinneadh tríd an ráta lena ndéantar lascainiú ar mhéid ainmniúil na comaoine geallta a shainaithint leis an bpraghas a d’íocfadh an custaiméir as na hearraí nó seirbhísí le hairgead tirim le linn iad a aistriú chuig an gcustaiméir (nó de réir mar a aistrítear iad). Tar éis thionscnamh an chonartha, ní thabharfaidh eintiteas an ráta lascaine le haghaidh athruithe ar rátaí úis nó imthosca eile cothrom le dáta (amhail athrú ar an measúnú ar riosca creidmheasa an chustaiméara).

65

Cuirfidh eintiteas na hiarmhairtí maoiniúcháin (ioncam ó ús nó speansas úis) i láthair ar leithligh ó ioncam ó chonarthaí le custaiméirí sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach. Ní aithnítear ioncam ó ús nó speansas úis ach amháin a mhéid a aithnítear sócmhainn chonartha (nó infhaighte) nó dliteanas conartha sa chuntasaíocht le haghaidh conradh le custaiméir.

Comaoin neamhairgid

66

Chun an praghas idirbhirt a chinneadh le haghaidh conarthaí ina ngeallann custaiméir comaoin i bhfoirm seachas airgead tirim, tomhaisfidh eintiteas an chomaoin neamhairgid (nó gealltanas de chomaoin neamhairgid) ar cóirluach.

67

Mura féidir le heintiteas meastachán a thabhairt go réasúnta ar chóirluach na comaoine neamhairgid, tomhaisfidh an t-eintiteas an chomaoin go hindíreach faoi threoir phraghas díola neamhspleách na n-earraí nó na seirbhísí arna ngealladh don chustaiméir (nó aicme custaiméara) mar mhalairt ar an gcomaoin.

68

D’fhéadfadh cóirluach na comaoine neamhairgid a bheith éagsúil mar gheall ar fhoirm na comaoine (athrú ar phraghas sciar atá an t-eintiteas i dteideal a fháil ó chustaiméir, mar shampla). Má tá luach cóir na comaoine neamhairgid arna gealladh ag custaiméir éagsúil ar chúiseanna seachas foirm na comaoine amháin (d’fhéadfadh an luach cóir a bheith éagsúil mar gheall ar fheidhmíocht an eintitis, mar shampla), cuirfidh an t-eintiteas na ceanglais i míreanna 56–58 i bhfeidhm.

69

Má rannchuidíonn custaiméir earraí nó seirbhísí (ábhair, trealamh nó saothar, mar shampla) chun comhlíonadh eintitis leis an gconradh a éascú, déanfaidh an t-eintiteas measúnú ar cé acu a fhaigheann nó nach bhfaigheann sé rialú ar na hearraí nó ar na seirbhísí sin arna rannchuidiú. Más amhlaidh a fhaigheann, coinneoidh an t-eintiteas cuntas ar na hearraí nó na seirbhísí a rannchuidíodh mar chomaoin neamhairgid arna fáil ón gcustaiméir.

Comaoin is iníoctha le custaiméir

70

Áirítear le comaoin is iníoctha le custaiméir méideanna airgid tirim a íocann eintiteas, nó a bhfuil coinne aige lena íoc, leis an gcustaiméir (nó le páirtithe eile a cheannaíonn earraí nó seirbhísí an eintitis ón gcustaiméir). Áirítear freisin le comaoin is iníoctha le custaiméir creidmheas nó míreanna eile (cúpón nó dearbhán, mar shampla) is féidir a chur i bhfeidhm in aghaidh méideanna atá dlite don eintiteas (nó do pháirtithe eile a cheannaíonn earraí nó seirbhísí an eintitis ón gcustaiméir). Coinneoidh eintiteas cuntas ar chomaoin is iníoctha le custaiméir mar laghdú ar an bpraghas idirbhirt agus, dá bhrí sin, ar ioncam mura ndearnadh an íocaíocht leis an gcustaiméir mar mhalairt ar earra nó seirbhís ar leith (mar a thuairiscítear i míreanna 26–30) a aistríonn an custaiméir chuig an eintiteas. Má áirítear méid athraitheach leis an gcomaoin is iníoctha le custaiméir, tabharfaidh eintiteas meastachán ar an bpraghas idirbhirt (lena n-áirítear measúnú a dhéanamh ar cé acu atá nó nach bhfuil an meastachán maidir leis an gcomaoin athraitheach srianta) i gcomhréir le míreanna 50–58.

71

Más ionann an chomaoin is iníoctha le custaiméir agus íocaíocht ar earra nó seirbhís ar leith ón gcustaiméir, ansin coinneoidh eintiteas cuntas ar cheannach an earra nó na seirbhíse ar an mbealach céanna a gcoinníonn sé cuntas ar cheannacháin eile ó sholáthróirí. Más mó méid na comaoine is iníoctha leis an gcustaiméir ná luach cóir an earra nó na seirbhíse ar leith a fhaigheann an t-eintiteas ón gcustaiméir, ansin coinneoidh an t-eintiteas cuntas ar fharasbarr den sórt sin mar laghdú ar an bpraghas idirbhirt. Mura féidir leis an eintiteas meastachán réasúnta a thabhairt ar luach cóir an earra nó na seirbhíse a fhaightear ón gcustaiméir, coinneoidh sé cuntas ar an gcomaoin uile is iníoctha leis an gcustaiméir mar laghdú ar an bpraghas idirbhirt.

72

Dá réir sin, má choinnítear cuntas ar an gcomaoin is iníoctha le custaiméir mar laghdú ar an bpraghas idirbhirt, aithneoidh eintiteas an laghdú ar ioncam nuair a tharlaíonn (nó de réir mar a tharlaíonn) an ceann is déanaí de cheachtar de na teagmhais seo a leanas: (a) aithníonn an t-eintiteas ioncam maidir le haistriú na n-earraí nó na seirbhísí gaolmhara chuig an gcustaiméir; agus (b) íocann an t-eintiteas an chomaoin nó geallann sé í a íoc (fiú má tá an íocaíocht coinníollach ar theagmhas amach anseo). D’fhéadfadh an gealltanas sin a bheith intuigthe le gnáthchleachtais ghnó an eintitis.

An praghas idirbhirt a leithdháileadh ar oibleagáidí feidhmíochta

73

Is é an cuspóir nuair atá an praghas idirbhirt á leithdháileadh go leithdháilfidh eintiteas an praghas idirbhirt ar gach oibleagáid feidhmíochta (nó earra nó seirbhís ar leith) i méid lena léirítear méid na comaoine a bhfuil coinne ag an eintiteas le bheith ina teideal mar mhalairt ar na hearraí nó na seirbhísí geallta a aistriú chuig an gcustaiméir.

74

Chun an cuspóir maidir le leithdháileadh a chomhlíonadh, leithdháilfidh eintiteas an praghas idirbhirt ar gach oibleagáid feidhmíochta a shainaithnítear sa chonradh ar bhonn praghas díola neamhspleách coibhneasta i gcomhréir le míreanna 76–80, ach amháin mar a shonraítear i míreanna 81–83 (maidir le lascainí a leithdháileadh) agus míreanna 84–86 (maidir le leithdháileadh comaoine ina gcuimsítear méideanna athraitheacha).

75

Níl feidhm ag míreanna 76–86 mura bhfuil ach oibleagáid feidhmíochta amháin ag conradh. D’fhéadfadh feidhm a bheith ag míreanna 84–86 áfach má gheallann eintiteas go n-aistreoidh sé sraith earraí nó seirbhísí ar leith arna n-aithint mar oibleagáid feidhmíochta aonair i gcomhréir le mír 22(b) agus i gcás ina n-áirítear méideanna athraitheacha leis an gcomaoin arna gealladh.

Leithdháileadh bunaithe ar phraghsanna díola neamhspleácha

76

Chun an praghas idirbhirt a leithdháileadh ar gach oibleagáid feidhmíochta ar bhonn praghas díola neamhspleách coibhneasta, cinnfidh eintiteas an praghas díola neamhspleách tráth tionscanta an chonartha don earra nó seirbhís ar leith is bonn le gach oibleagáid feidhmíochta sa chonradh agus leithdháilfidh sé an praghas idirbhirt i gcomhréir leis na praghsanna díola neamhspleácha sin.

77

Is ionann an praghas díola neamhspleách agus an praghas ag a ndíolfadh eintiteas earra nó seirbhís gheallta ar leithligh le custaiméir. An fhianaise is fearr de phraghas díola neamhspleách is ea praghas inbhraite earra nó seirbhíse i gcás ina ndíolann an t-eintiteas an t-earra nó an tseirbhís sin ar leithligh in imthosca comhchosúla agus le custaiméirí comhchosúla. D’fhéadfadh sé gurb é (ach ní ghlacfar leis gurb é) an praghas luaite ar bhonn conarthach nó praghasliosta le haghaidh earra nó seirbhíse an praghas díola neamhspleách ar an earra nó seirbhís sin.

78

Mura bhfuil praghas díola neamhspleách inbhraite go díreach, tabharfaidh eintiteas meastachán ar an bpraghas díola neamhspleách ag méid as a leanfadh leithdháileadh an phraghais idirbhirt ag comhlíonadh an chuspóra maidir le leithdháileadh i mír 73. Le linn do phraghas díola neamhspleách a bheith á mheas, breithneoidh eintiteas an fhaisnéis uile (lena n-áirítear dálaí an mhargaidh, fachtóirí a bhaineann go sonrach le heintiteas agus faisnéis maidir leis an gcustaiméir nó an aicme custaiméara) atá ar fáil go réasúnta don eintiteas. Agus sin á dhéanamh, uasmhéadóidh eintiteas an úsáid a bhaintear as ionchuir inbhraite agus cuirfidh sé modhanna meastacháin i bhfeidhm go comhsheasmhach in imthosca comhchosúla.

79

Áirítear iad seo a leanas ar na modhanna oiriúnacha chun meastachán a thabhairt ar phraghas díola neamhspleách earra nó seirbhíse, ach níl siad teoranta dóibh: (a) Cur chuige measúnúcháin an mhargaidh arna choigeartú–d’fhéadfadh eintiteas meastóireacht a dhéanamh ar an margadh ina ndíolann sé earraí nó seirbhísí agus d’fhéadfadh sé meastachán a thabhairt ar an bpraghas a bheadh custaiméir sa mhargadh sin toilteanach a íoc ar na hearraí nó na seirbhísí sin. D’fhéadfaí a áireamh freisin leis an gcur chuige sin tagairt a dhéanamh do phraghsanna ó iomaitheoirí an eintitis le haghaidh earraí nó seirbhísí comhchosúla agus na praghsanna sin a choigeartú de réir mar is gá chun léiriú a thabhairt ar chostais agus ar chorrlaigh an eintitis. (b) An costas a bhfuil coinne leis móide cur chuige maidir le corrlach–d’fhéadfadh eintiteas réamhaisnéis a thabhairt ar na costais a bhfuil coinne aige leo chun oibleagáid feidhmíochta a chomhlíonadh agus ansin an corrlach iomchuí a chur leis le haghaidh an earra nó na seirbhíse sin. (c) Cur chuige iarmhair–féadfaidh eintiteas meastachán a thabhairt ar an bpraghas díola neamhspleách faoi threoir an phraghais idirbhirt iomláin lúide suim na bpraghsanna díola neamhspleácha inbhraite ar earraí nó seirbhísí eile a gealladh sa chonradh. Ní fhéadfaidh eintiteas cur chuige iarmhair a úsáid áfach chun meastachán a thabhairt, i gcomhréir le mír 78, ar phraghas díola neamhspleách earra nó seirbhíse ach amháin má chomhlíontar ceann de na critéir seo a leanas: (i) díolann an t-eintiteas an t-earra nó an tseirbhís chéanna le custaiméirí difriúla (ag tráth céanna nó gar don tráth céanna) ar raon leathan méideanna (i.e. tá an praghas díola thar a bheith athraitheach toisc nach bhfuil praghas díola neamhspleách ionadaíoch inbhraite ó idirbhearta roimhe nó ó fhianaise eile inbhraite); nó (ii) níor leag an t-eintiteas praghas síos go fóill don earra nó don tseirbhís sin agus níor díoladh an t-earra nó an tseirbhís roimhe sin ar bhonn neamhspleách (i.e. tá an praghas díola éiginnte).

80

D’fhéadfadh sé gur ghá meascán modhanna a úsáid chun meastachán a thabhairt ar phraghsanna díola neamhspleácha na n-earraí nó na seirbhísí a gealladh sa chonradh má tá praghsanna díola neamhspleácha thar a bheith athraitheach nó éiginnte ag dhá cheann nó níos mó de na hearraí nó na seirbhísí sin. Féadfaidh eintiteas cur chuige iarmhair a úsáid mar shampla chun meastachán a thabhairt ar phraghas díola neamhspleách comhiomlán na n-earraí nó na seirbhísí geallta sin ag a bhfuil praghsanna díola neamhspleácha atá thar a bheith athraitheach nó éiginnte agus ansin modh eile a úsáid chun meastachán a thabhairt ar phraghsanna díola neamhspleácha na n-earraí nó na seirbhísí aonair i gcoibhneas leis an bpraghas díola neamhspleách comhiomlán measta sin arna chinneadh leis an gcur chuige iarmhair. I gcás ina n-úsáideann eintiteas meascán modhanna chun meastachán a thabhairt ar phraghas díola neamhspleách gach earra nó seirbhíse a gealladh sa chonradh, déanfaidh an t-eintiteas meastóireacht ar cé acu a bheadh nó nach mbeadh leithdháileadh an phraghais idirbhirt ag na praghsanna díola neamhspleácha measta sin comhsheasmhach leis an gcuspóir leithdháilte i mír 73 agus leis na ceanglais maidir le meastachán a thabhairt ar phraghsanna díola neamhspleácha i mír 78.

Leithdháileadh lascaine

81

Faigheann custaiméir lascaine as beart earraí nó seirbhísí a cheannach más mó suim phraghsanna díola neamhspleácha na n-earraí nó na seirbhísí geallta sin sa chonradh ná an chomaoin a ghealltar i gconradh. Ach amháin i gcás ina bhfuil fianaise inbhraite ag eintiteas i gcomhréir le mír 82 nach mbaineann an lascaine iomlán ach le ceann amháin nó níos mó de na hoibleagáidí feidhmíochta i gconradh, ach ní leo ar fad, leithdháilfidh an t-eintiteas lascaine go comhréireach maidir leis na hoibleagáidí feidhmíochta uile sa chonradh. Beidh leithdháileadh comhréireach an lascaine sna himthosca sin ina iarmhairt den eintiteas a bheith ag leithdháileadh an phraghais idirbhirt ar gach oibleagáid feidhmíochta ar bhonn phraghsanna díola neamhspleácha coibhneasta na n-earraí nó na seirbhísí foluiteacha ar leith.

82

Leithdháilfidh eintiteas lascaine go hiomlán ar cheann amháin nó níos mó de na hoibleagáidí feidhmíochta sa chonradh, ach ní orthu ar fad má chomhlíontar gach ceann de na critéir seo a leanas: (a) díolann an t-eintiteas go tráthrialta gach earra nó seirbhís ar leith (nó gach beart earraí nó seirbhísí ar leith) sa chonradh ar bhonn neamhspleách; (b) díolann an t-eintiteas go tráthrialta freisin ar bhonn neamhspleách beart (nó bearta) de roinnt de na hearraí nó seirbhísí ar leith sin ar lascaine le praghsanna díola neamhspleácha na n-earraí nó na seirbhísí i ngach beart; agus (c) tá an lascaine atá inchurtha i leith gach beart earraí nó seirbhísí a thuairiscítear i mír 82(b) mar an gcéanna den chuid is mó leis an lascaine sa chonradh agus soláthraíonn anailís ar na hearraí nó na seirbhísí i ngach beart fianaise inbhraite ar an oibleagáid feidhmíochta (nó na hoibleagáidí feidhmíochta) ar léi an lascaine iomlán sa chonradh.

83

Má leithdháiltear lascaine go hiomlán ar cheann amháin nó níos mó de na hoibleagáidí feidhmíochta sa chonradh i gcomhréir le mír 82, leithdháilfidh eintiteas an lascaine roimh an gcur chuige iarmhair a úsáid chun meastachán a thabhairt ar phraghas díola neamhspleách earra nó seirbhíse i gcomhréir le mír 79(c).

Leithdháileadh comaoine athraithí

84

Féadfaidh comaoin athraitheach a ghealltar i gconradh a bheith inchurtha i leith an chonartha iomláin nó i leith cuid shonrach den chonradh, amhail ceachtar díobh seo a leanas: (a) ceann amháin nó níos mó de na hoibleagáidí feidhmíochta sa chonradh, ach ní iad ar fad (d’fhéadfadh bónas a bheith ag brath ar eintiteas earra nó seirbhís gheallta a aistriú laistigh de thréimhse ama shonraithe, mar shampla); nó (b) ceann amháin nó níos mó d’earraí nó seirbhísí ar leith, ach ní iad ar fad, a gealladh i sraith earraí nó seirbhísí ar leith atá mar chuid d’oibleagáid feidhmíochta aonair i gcomhréir le mír 22(b) (méadóidh an chomaoin a gealladh den dara bliain de chonradh seirbhíse glantacháin dhá bhliain ar bhonn gluaiseachtaí in innéacs boilscithe sonraithe, mar shampla).

85

Leithdháilfidh eintiteas méid athraitheach (agus athruithe ina dhiaidh sin ar an méid sin) go hiomlán ar oibleagáid feidhmíochta nó ar earra nó seirbhís ar leith atá mar chuid d’oibleagáid feidhmíochta aonair i gcomhréir le mír 22(b) má chomhlíontar na critéir seo a leanas araon: (a) baineann téarmaí íocaíochta athraithí go sonrach le hiarrachtaí an eintitis an oibleagáid feidhmíochta a chomhlíonadh nó an t-earra nó an tseirbhís ar leith a aistriú (nó toradh sonrach ó chomhlíonadh na hoibleagáide feidhmíochta nó ó aistriú an earra nó na seirbhíse ar leith); agus (b) méid athraitheach na comaoine a leithdháileadh go hiomlán ar an oibleagáid feidhmíochta nó i gcás ina bhfuil an t-earra nó an tseirbhís ar leith comhsheasmhach leis an gcuspóir leithdháilte i mír 73 nuair atá gach ceann de na hoibleagáidí feidhmíochta agus na téarmaí íocaíochta sa chonradh á meas.

86

Cuirfear na ceanglais maidir le leithdháileadh i míreanna 73–83 i bhfeidhm chun an méid atá fágtha den phraghas idirbhirt nach gcomhlíonann na critéir i mír 85 a leithdháileadh.

Athruithe ar an bpraghas idirbhirt

87

Tar éis tionscnamh conartha, is féidir leis an bpraghas idirbhirt athrú ar chúiseanna éagsúla, lena n-áirítear réiteach teagmhas éiginnte nó athruithe eile ar imthosca lena n-athraítear an méid comaoine a mbeidh coinne ag eintiteas le bheith ina teideal mar mhalairt ar na hearraí nó na seirbhísí geallta.

88

Leithdháilfidh eintiteas ar na hoibleagáidí feidhmíochta sa chonradh aon athrú ina dhiaidh sin ar an bpraghas idirbhirt ar an mbunús céanna agus a rinneadh tráth tionscanta an chonartha. Dá dheasca sin, ní leithdháilfidh eintiteas an praghas idirbhirt an athuair chun léiriú a thabhairt ar athruithe ar phraghsanna díola neamhspleácha tar éis thráth tionscanta an chonartha. Méideanna arna leithdháileadh ar oibleagáid feidhmíochta atá comhlíonta, aithneofar iad mar ioncam, nó mar laghdú ar ioncam, sa tréimhse ina n-athraítear an praghas idirbhirt.

89

Leithdháilfidh eintiteas athrú ar an bpraghas idirbhirt go hiomlán ar oibleagáid feidhmíochta amháin nó níos mó nó ar earraí nó seirbhísí ar leith atá geallta i sraith atá mar chuid d’oibleagáid feidhmíochta aonair, ach ní orthu ar fad, i gcomhréir le mír 22(b) ach amháin má chomhlíontar na critéir i mír 85 maidir le comaoin athraitheach a leithdháileadh.

90

Coinneoidh eintiteas cuntas ar athrú ar an bpraghas idirbhirt a eascraíonn de thoradh modhnú conartha i gcomhréir le míreanna 18–21. I gcás athrú ar an bpraghas idirbhirt a tharlaíonn tar éis modhnú conartha, áfach, cuirfidh eintiteas míreanna 87–89 i bhfeidhm chun an t-athrú ar an bpraghas idirbhirt a leithdháileadh i cibé ceann de na bealaí a leanas is infheidhme: (a) Leithdháilfidh eintiteas an t-athrú ar an bpraghas idirbhirt ar na hoibleagáidí feidhmíochta arna sainaithint sa chonradh roimh an modhnú má bhíonn, agus a mhéid atá, an t-athrú ar an bpraghas idirbhirt inchurtha i leith méid comaoine athraithí arna gealladh roimh an modhnú agus coinnítear cuntas ar an modhnú i gcomhréir le mír 21(a). (b) I ngach cás eile nár coinníodh cuntas ar an modhnú mar chonradh ar leithligh i gcomhréir le mír 20, leithdháilfidh eintiteas an t-athrú ar an bpraghas idirbhirt ar na hoibleagáidí feidhmíochta sa chonradh modhnaithe (i.e. na hoibleagáidí feidhmíochta nár comhlíonadh nó nár comhlíonadh ach go páirteach láithreach tar éis an mhodhnaithe).

COSTAIS CHONARTHA

Na costais incriminteacha maidir le conradh a fháil

91

Aithneoidh eintiteas mar shócmhainn na costais incriminteacha maidir le conradh a fháil le custaiméir má tá coinne ag an eintiteas leis go ndéanfaidh sé na costais sin a aisghabháil.

92

Is iad na costais incriminteacha maidir le conradh a fháil na costais sin a thabhaíonn eintiteas chun conradh a fháil le custaiméir nach dtabhódh sé mura bhfaighfí an conradh (coimisiún díolacháin, mar shampla).

93

Na costais maidir le conradh a fháil a thabhófaí gan beann ar cé acu a fuarthas nó nach bhfuarthas an conradh, aithneofar iad mar speansas nuair a thabhófar iad, mura bhfuil na costais sin inmhuirearaithe go sainráite don chustaiméir gan beann ar cé acu a fhaightear nó nach bhfaightear an conradh.

94

Mar bheart praiticiúil, féadfaidh eintiteas na costais incriminteacha maidir le conradh a fháil a aithint mar speansas nuair a thabhaítear iad más ionann tréimhse amúchta na sócmhainne a d’aithneodh an t-eintiteas ar shlí eile agus 1 bhliain amháin nó níos lú.

Na costais maidir le conradh a chomhlíonadh

95

Mura bhfuil na costais a tabhaíodh chun conradh a chomhlíonadh le custaiméir faoi raon feidhme Caighdeáin eile (IAS 2 Fardail, IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh nó IAS 38 Sócmhainní Doláimhsithe) mar shampla, ní aithneoidh eintiteas sócmhainn ó na costais a tabhaíodh chun conradh a chomhlíonadh ach amháin má chomhlíonann na costais sin gach ceann de na critéir seo a leanas: (a) baineann na costais go díreach le conradh nó le conradh beartaithe is féidir leis an eintiteas a shainaithint go sonrach (costais a bhaineann le seirbhísí a sholáthrófar faoi athnuachan conartha reatha nó na costais a bhaineann le sócmhainn a dhearadh, sócmhainn atá le haistriú faoi chonradh sonrach nár formheasadh go fóill, mar shampla); (b) leis na costais gintear nó feabhsaítear acmhainní an eintitis a úsáidfear chun oibleagáidí feidhmíochta a chomhlíonadh (nó leanúint dá gcomhlíonadh) amach anseo; agus (c) tá coinne leis go ndéanfar na costais a aisghabháil.

96

I gcás costais a tabhaíodh chun conradh le custaiméir a chomhlíonadh atá faoi raon feidhme Caighdeáin eile, coinneoidh eintiteas cuntas ar na costais sin i gcomhréir leis na Caighdeáin eile sin.

97

Cuimsítear le costais a bhaineann go díreach le conradh (nó le conradh sonrach a bheartaítear) aon cheann díobh seo a leanas: (a) saothar díreach (tuarastail agus pá fostaithe a sholáthraíonn na seirbhísí a ghealltar díreach don chustaiméir, mar shampla); (b) ábhair dhíreacha (soláthairtí a úsáidtear chun na seirbhísí geallta a sholáthar do chustaiméir, mar shampla); (c) leithdháiltí costas a bhaineann go díreach leis an gconradh nó le gníomhaíochtaí an chonartha (costais maidir le bainistíocht agus formhaoirseacht conartha, árachas agus dímheas uirlisí, trealaimh agus sócmhainní lena ngabhann ceart úsáide a úsáidtear chun an conradh a chomhlíonadh, mar shampla); (d) costais is inmhuirearaithe go sainráite don chustaiméir faoin gconradh; agus (e) costais eile nach dtabhaítear ach amháin toisc go bhfuil an conradh déanta ag eintiteas (íocaíochtaí le fochonraitheoirí, mar shampla).

98

Aithneoidh eintiteas na costais seo a leanas mar speansais nuair a thabhaítear iad: (a) costais ghinearálta agus costais riaracháin (mura bhfuil na costais sin inmhuirearaithe go sainráite don chustaiméir faoin gconradh, agus i gcás mar sin déanfaidh eintiteas meastóireacht ar na costais sin i gcomhréir le mír 97); (b) na costais a bhaineann le hábhair a chuirtear amú, costais saothair nó acmhainní eile chun an conradh a chomhlíonadh agus nár léiríodh i bpraghas an chonartha; (c) costais a bhaineann le hoibleagáidí feidhmíochta a comhlíonadh (nó oibleagáidí feidhmíochta a comhlíonadh go páirteach) sa chonradh (i.e. costais a bhaineann le feidhmíocht roimhe seo); agus (d) costais nach féidir le heintiteas idirdhealú a dhéanamh ina leith faoi cé acu a bhaineann nó nach mbaineann na costais le hoibleagáidí feidhmíochta nár comhlíonadh nó le hoibleagáidí feidhmíochta a comhlíonadh (nó oibleagáidí feidhmíochta a comhlíonadh go páirteach).

Amúchadh agus lagú

99

Sócmhainn arna haithint i gcomhréir le mír 91 nó 95, déanfar í a amúchadh ar bhonn córasach atá comhsheasmhach leis an aistriú chuig an gcustaiméir ar na hearraí nó na seirbhísí lena mbaineann an tsócmhainn. D’fhéadfadh baint a bheith ag an tsócmhainn le hearraí nó le seirbhísí a aistreofar faoi chonradh sonrach atá beartaithe (mar a thuairiscítear i mír 95(a)).

100

% Tabharfaidh eintiteas an t-amúchadh cothrom le dáta chun léiriú a thabhairt ar athrú suntasach ar uainiú an aistrithe lena bhfuil coinne chuig custaiméir na n-earraí nó na seirbhísí lena mbaineann an tsócmhainn. Coinneofar cuntas ar athrú den sórt sin mar athrú ar mheastachán cuntasaíochta i gcomhréir le IAS 8.

101

Aithneoidh eintiteas caillteanas lagaithe i mbrabús nó caillteanas a mhéid ar mó suim ghlanluacha sócmhainne a aithnítear i gcomhréir le mír 91 nó 95: (a) ná méid na comaoine atá fágtha agus lena bhfuil coinne ag an eintiteas a fháil mar mhalairt ar na hearraí nó na seirbhísí lena mbaineann an tsócmhainn; lúide (b) na costais a bhaineann go díreach leis na hearraí nó na seirbhísí sin a sholáthar agus nár aithníodh mar speansais (féach mír 97).

102

Chun mír 101 a chur i bhfeidhm chun méid na comaoine a bhfuil coinne ag eintiteas lena fháil a chinneadh, bainfidh eintiteas úsáid as na prionsabail chun an praghas idirbhirt a chinneadh (ach amháin na ceanglais i míreanna 56–58 maidir le meastacháin de chomaoin athraitheach a shrianadh) agus coigeartóidh sé an méid sin chun léiriú a thabhairt ar iarmhairtí riosca creidmheasa an chustaiméara.

103

Sula n-aithníonn eintiteas caillteanas lagaithe le haghaidh sócmhainne a aithnítear i gcomhréir le mír 91 nó 95, aithneoidh an t-eintiteas aon chaillteanas lagaithe le haghaidh sócmhainní a bhaineann leis an gconradh a aithnítear i gcomhréir le Caighdeán eile (IAS 2, IAS 16 agus IAS 38, mar shampla). Tar éis an tástáil lagaithe i mír 101 a chur i bhfeidhm, áireoidh eintiteas suim ghlanluacha na sócmhainne dá thoradh sin arna aithint i gcomhréir le mír 91 nó 95 i suim ghlanluacha an aonaid giniúna airgid ar leis é chun IAS 36 Lagú Sócmhainní a chur i bhfeidhm maidir leis an aonad giniúna airgid sin.

104

Aithneoidh eintiteas i mbrabús nó caillteanas cealú roinnt den chaillteanas lagaithe, nó an t-iomlán de, a aithníodh roimhe i gcomhréir le mír 101 nuair nach ann do na dálaí lagaithe a thuilleadh nó go bhfuil feabhas curtha orthu. Ní rachaidh suim ghlanluacha mhéadaithe na sócmhainne thar an méid a chinnfí (glan ar amúchadh) i gcás nár aithníodh aon chaillteanas lagaithe roimhe sin.

CUR I LÁTHAIR

105

I gcás feidhmiú ceachtar páirtí i gconradh, cuirfidh eintiteas an conradh i láthair sa ráiteas ar an staid airgeadais mar shócmhainn conartha nó mar dhliteanas conartha, ag brath ar an ngaolmhaireacht idir feidhmíocht an eintitis agus íocaíocht an chustaiméara. Cuirfidh eintiteas aon cheart neamhchoinníollach ar chomaoin i láthair ar leithligh mar shuim infhaighte.

106

Má íocann custaiméir comaoin, nó má tá ceart ag eintiteas chun méid comaoine nach bhfuil coinníollach (i.e. suim infhaighte), sula n-aistríonn an t-eintiteas earra nó seirbhís chuig an gcustaiméir, cuirfidh an t-eintiteas an conradh i láthair mar dhliteanas conartha nuair a dhéantar an íocaíocht nó nuair a bheidh an íocaíocht dlite (cibé acu is túisce). Is ionann dliteanas conartha agus oibleagáid eintitis earraí nó seirbhísí a aistriú chuig custaiméir dá bhfuil comaoin faighte ag an eintiteas (nó dá bhfuil méid comaoine dlite) ón gcustaiméir.

107

Má fheidhmíonn eintiteas trí earraí nó seirbhísí a aistriú chuig custaiméir sula n-íocann an custaiméir comaoin nó sula mbíonn íocaíocht dlite, cuirfidh an t-eintiteas an conradh i láthair mar shócmhainn chonartha, agus aon mhéid arna chur i láthair mar shuim infhaighte curtha as an áireamh. Is ionann sócmhainn chonartha agus ceart eintitis chun comaoine mar mhalairt ar earraí nó seirbhísí a d’aistrigh an t-eintiteas chuig custaiméir. Déanfaidh eintiteas measúnú ar shócmhainn chonartha i gcomhair lagú i gcomhréir le IFRS 9. Déanfar lagú ar shócmhainn conartha a thomhas, a chur i láthair agus a nochtadh ar an mbunús céanna le sócmhainn airgeadais atá faoi raon feidhme IFRS 9 (féach freisin mír 113(b)).

108

Is éard is suim infhaighte ann ceart eintitis chun comaoin atá neamhchoinníollach. Ní ceart neamhchoinníollach é ceart chun comaoine ach amháin má cheanglaítear an t-imeacht ama sula mbeidh íocaíocht na comaoine sin dlite. D’aithneodh eintiteas suim infhaighte má tá ceart aige faoi láthair chun íocaíochta cé go bhféadfadh an méid sin a bheith faoi réir aisíocaíochta amach anseo, mar shampla. Coinneoidh eintiteas cuntas ar shuim infhaighte i gcomhréir le IFRS 9. Tráth aitheantais tosaigh suim infhaighte ó chonradh le custaiméir, aon difríocht idir tomhas na suime infhaighte i gcomhréir le IFRS 9 agus an méid comhfhreagrach ioncaim arna aithint, cuirfear i láthair é mar speansas (mar chaillteanas lagaithe, mar shampla).

109

Leis an gCaighdeán seo úsáidtear na téarmaí ‘sócmhainn conartha’ agus ‘dliteanas conartha’ ach ní chuirtear toirmeasc leis ar eintiteas tuairiscí malartacha a úsáid sa ráiteas ar an staid airgeadais maidir leis na míreanna sin. Má úsáideann eintiteas tuairisc mhalartach le haghaidh sócmhainn conartha, soláthróidh an t-eintiteas faisnéis leordhóthanach d’úsáideoir na ráiteas airgeadais chun idirdhealú a dhéanamh idir suimeanna infhaighte agus sócmhainní conartha.

NOCHTADH

110

Is é is cuspóir do na ceanglais maidir le nochtadh go nochtfaidh eintiteas faisnéis leordhóthanach chun cur ar a gcumas d’úsáideoirí ráiteas airgeadais tuiscint a fháil ar chineál, ar mhéid, uainiú agus éiginnteacht an tsreafa ioncaim agus an tsreafa airgid a eascraíonn as conarthaí le custaiméirí. Chun an cuspóir sin a bhaint amach, nochtfaidh eintiteas faisnéis cháilíochtúil agus faisnéis chainníochtúil maidir leo seo a leanas ar fad: (a) a chonarthaí le custaiméirí (féach míreanna 113–122); (b) na breithiúnais shuntasacha, agus athruithe ar na breithiúnais, a rinneadh chun an Caighdeán seo a chur i bhfeidhm maidir leis na conarthaí sin (féach míreanna 123–126); agus (c) aon sócmhainn arna haithint ó na costais chun conradh le custaiméir a fháil nó a chomhlíonadh i gcomhréir le mír 91 nó 95 (féach míreanna 127–128).

111

Déanfaidh eintiteas breithniú ar an méid mionsonraí a bhfuil gá leo chun an cuspóir maidir le nochtadh a chomhlíonadh, mar aon leis an méid béime is gá a chur ar gach ceann de na ceanglais éagsúla. Déanfaidh eintiteas nochtaí a chomhiomlánú nó a dhí-chomhiomlánú ionas nach ndéanfar faisnéis úsáideach a fholú trí líon mór mionsonraí neamhshuntasacha a chuimsiú nó trí mhíreanna a bhfuil saintréithe difriúla acu a chomhiomlánú.

112

Ní gá d’eintiteas faisnéis a nochtadh i gcomhréir leis an gCaighdeán seo má sholáthair sé an fhaisnéis i gcomhréir le Caighdeán eile.

Conarthaí le custaiméirí

113

Nochtfaidh eintiteas gach ceann de na méideanna seo a leanas le haghaidh na tréimhse tuairiscithe mura gcuirtear na méideanna sin i láthair ar leithligh sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach i gcomhréir le Caighdeáin eile: (a) ioncam arna aithint ó chonarthaí le custaiméirí, a nochtfaidh an t-eintiteas ar leithligh óna chuid foinsí eile ioncaim; agus (b) aon chaillteanas lagaithe arna aithint (i gcomhréir le IFRS 9) maidir le haon suim infhaighte nó sócmhainn conartha a eascraíonn as conarthaí eintitis le custaiméirí, a nochtfaidh an t-eintiteas ar leithligh ó chaillteanais lagaithe ó chonarthaí eile.

Dí-chomhiomlánú ioncaim

114

Déanfaidh eintiteas dí-chomhiomlánú ar ioncam arna aithint ó chonarthaí le custaiméirí i gcatagóirí lena léirítear conas a dhéanann fachtóirí eacnamaíocha difear do chineál, méid, uainiú agus éiginnteacht sreafa ioncaim agus sreafa airgid. Cuirfidh eintiteas an treoraíocht i míreanna B87–B89 i bhfeidhm le linn roghnú na gcatagóirí a úsáidfidh sé chun an t-ioncam a dhí-chomhiomlánú.

115

Ina theannta sin, nochtfaidh eintiteas faisnéis leordhóthanach chun cur ar a gcumas d’úsáideoirí ráiteas airgeadais tuiscint a fháil ar an ngaolmhaireacht idir nochtadh ioncaim dí-chomhiomlánaithe (i gcomhréir le mír 114) agus faisnéis ioncaim a nochtar maidir le gach deighleog intuarascála, má chuireann an t-eintiteas IFRS 8 Deighleoga Oibriúcháin i bhfeidhm.

Iarmhéideanna conartha

116

Nochtfaidh eintiteas gach ceann díobh seo a leanas: (a) iarmhéideanna tosaigh agus iarmhéideanna deiridh suimeanna infhaighte, sócmhainní conartha agus dliteanas conartha ó chonarthaí le custaiméirí, mura gcuirtear i láthair nó mura nochtar ar leithligh iad ar shlí eile; (b) ioncam a aithníodh sa tréimhse thuairiscithe a cuireadh san áireamh san iarmhéid dliteanais conartha ag tús na tréimhse; agus (c) ioncam arna aithint sa tréimhse thuairiscithe ó oibleagáidí feidhmíochta a comhlíonadh (nó a comhlíonadh go páirteach) i dtréimhsí roimhe seo (athruithe ar an bpraghas idirbhirt, mar shampla).

117

Míneoidh eintiteas conas atá baint ag uainiú chomhlíonadh a oibleagáidí feidhmíochta (féach mír 119(a)) le gnáthuainiú íocaíochta (féach mír 119(b)) agus an iarmhairt a bhíonn ag na fachtóirí sin ar iarmhéideanna na sócmhainne conartha agus an dliteanais conartha. D’fhéadfaí faisnéis cháilíochtúil a úsáid sa mhíniú a sholáthrófar.

118

Soláthróidh eintiteas míniú ar na hathruithe suntasacha ar iarmhéideanna na sócmhainne conartha agus an dliteanais conartha le linn na tréimhse tuairiscithe. Áireofar faisnéis cháilíochtúil agus faisnéis chainníochtúil sa mhíniú. I measc na samplaí d’athruithe ar iarmhéideanna shócmhainní conartha agus dhliteanais conartha an eintitis tá aon cheann díobh seo a leanas: (a) athruithe i ngeall ar na comhcheangail ghnó; (b) coigeartuithe carnacha coinbhéirseachta ar ioncam a dhéanann difear don tsócmhainn chonartha nó don dliteanas conartha comhfhreagrach, lena n-áirítear coigeartuithe a eascraíonn as athrú ar an tomhas a dhéantar ar dhul chun cinn, athrú ar mheastachán den phraghas idirbhirt (lena n-áirítear aon athrú ar an measúnú ar cé acu atá nó nach bhfuil meastachán ar chomaoin athraitheach srianta) nó modhnú conartha; (c) lagú ar shócmhainn conartha; (d) athrú ar an gcreat ama ina mbeidh ceart comaoine neamhchoinníollach (.i.e. ionas go ndéanfar sócmhainn conartha a athaicmiú chuig suim infhaighte); agus (e) athrú ar an gcreat ama ina gcomhlíonfar oibleagáid feidhmíochta (i.e. chun ioncam a eascraíonn as dliteanas conartha a aithint).

Oibleagáidí feidhmíochta

119

Nochtfaidh eintiteas faisnéis maidir lena oibleagáidí feidhmíochta i gconarthaí le custaiméirí, lena n-áirítear tuairisc ar gach ceann díobh seo a leanas: (a) i gcás ina gcomhlíonann an t-eintiteas a oibleagáidí feidhmíochta de ghnáth (ar loingsiú, ar sheachadadh, de réir mar a sholáthraítear seirbhísí nó ar thabhairt i gcrích seirbhíse, mar shampla), lena n-áirítear nuair a chomhlíontar oibleagáidí feidhmíochta i socrú billeáil agus coinnigh; (b) na téarmaí íocaíochta suntasacha (nuair a bhíonn íocaíocht dlite de ghnáth, mar shampla, cé acu atá nó nach bhfuil comhpháirt maoiniúcháin shuntasach ag an gconradh, cé acu atá nó nach bhfuil méid na comaoine athraitheach agus cé acu atá nó nach bhfuil an meastachán ar chomaoin athraitheach srianta de ghnáth i gcomhréir le míreanna 56–58); (c) cineál na n-earraí nó na seirbhísí a gheall an t-eintiteas a aistriú, ag cur i dtábhacht aon oibleagáid feidhmíochta chun socrú a dhéanamh do pháirtí eile earraí nó seirbhísí a aistriú (i.e. má tá an t-eintiteas ag gníomhú mar ghníomhaire); (d) oibleagáidí maidir le nithe a fhaightear ar ais, aisíocaíochtaí agus oibleagáidí comhchosúla eile; agus (e) cineálacha barántaí agus oibleagáidí gaolmhara.

Praghas idirbhirt a leithdháiltear ar na hoibleagáidí feidhmíochta atá fágtha

120

Nochtfaidh eintiteas an fhaisnéis seo a leanas maidir lena oibleagáidí feidhmíochta atá fágtha: (a) méid comhiomlán an phraghais idirbhirt a leithdháiltear ar fheidhmiú oibleagáidí nár comhlíonadh (nó a comhlíonadh go páirteach) ó dheireadh na tréimhse tuairiscithe; agus (b) míniú ar cathain atá coinne ag an eintiteas leis an méid arna nochtadh i gcomhréir le mír 120(a) a aithint mar ioncam, rud a nochtfaidh an t-eintiteas ar cheachtar de na bealaí seo a leanas: (i) ar bhonn cainníochtúil ag úsáid na mbandaí ama ab oiriúnaí le haghaidh fhad na n-oibleagáidí feidhmíochta atá fágtha; nó (ii) trí fhaisnéis cháilíochtúil a úsáid.

121

Mar bheart praiticiúil, ní gá d’eintiteas an fhaisnéis i mír 120 a nochtadh maidir le hoibleagáid feidhmíochta má chomhlíontar ceachtar de na coinníollacha seo a leanas: (a) is cuid de chonradh í an oibleagáid feidhmíochta a bhfuil fad ionchais bunaidh 1 bhliain amháin nó níos lú ag gabháil léi; nó (b) aithníonn an t-eintiteas ioncam ó chomhlíonadh na hoibleagáide feidhmíochta i gcomhréir le mír B16.

122

Míneoidh eintiteas ar bhonn cáilíochtúil cé acu atá nó nach bhfuil sé ag cur an bhirt phraiticiúil i mír 121 i bhfeidhm agus cé acu atá nó nach bhfuil aon chomaoin ó chonarthaí le custaiméirí san áireamh sa phraghas idirbhirt agus, dá bhrí sin, nach bhfuil sí san áireamh san fhaisnéis arna nochtadh i gcomhréir le mír 120. Ní áireofaí le meastachán den phraghas idirbhirt mar shampla aon mhéid measta de chomaoin athraitheach atá srianta (féach míreanna 56–58).

Breithiúnais shuntasacha maidir le cur i bhfeidhm an Chaighdeáin seo

123

Nochtfaidh eintiteas na breithiúnais, agus na hathruithe ar na breithiúnais, arna ndéanamh chun an Caighdeán seo a chur i bhfeidhm, caighdeán a d’fhéadfadh difear suntasach a dhéanamh don chinneadh maidir le méid agus uainiú an ioncaim ó chonarthaí le custaiméirí. Go háirithe, míneoidh eintiteas na breithiúnais, agus na hathruithe ar na breithiúnais, a úsáideadh chun iad seo a leanas araon a chinneadh: (a) uainiú chomhlíonadh na n-oibleagáidí feidhmíochta (féach míreanna 124–125); agus (b) an praghas idirbhirt agus na méideanna arna leithdháileadh ar oibleagáidí feidhmíochta (féach mír 126).

Uainiú chomhlíonadh na n-oibleagáidí feidhmíochta a chinneadh

124

I gcás oibleagáidí feidhmíochta a chomhlíonann eintiteas le himeacht ama, nochtfaidh eintiteas iad seo a leanas araon: (a) na modhanna a úsáidtear chun ioncam a aithint (tuairisc ar na modhanna aschuir nó na modhanna ionchuir a úsáidtear mar shampla agus conas a chuirtear na modhanna sin i bhfeidhm); agus (b) míniú ar an bhfáth a dtugann na modhanna a úsáidtear léiriú cruinn ar an aistriú earraí nó seirbhísí.

125

I gcás oibleagáidí feidhmíochta a chomhlíontar ag pointe ama, nochtfaidh eintiteas na breithiúnais shuntasacha a rinneadh chun meastóireacht a dhéanamh ar cathain a fhaigheann custaiméir rialú ar earraí nó seirbhísí geallta.

An praghas idirbhirt a chinneadh agus na méideanna arna leithdháileadh ar oibleagáidí feidhmíochta

126

Nochtfaidh eintiteas faisnéis maidir leis na modhanna, na hionchuir agus na toimhdí a úsáideadh le haghaidh gach ceann díobh seo a leanas: (a) an praghas idirbhirt a chinneadh, ina gcuimsítear meastachán a thabhairt ar an gcomaoin athraitheach, an chomaoin a choigeartú i leith iarmhairtí an amluacha airgid agus comaoin neamhairgid a thomhas, ach gan bheith teoranta dóibh sin; (b) measúnú a dhéanamh ar cé acu atá nó nach bhfuil comaoin athraitheach srianta; (c) an praghas idirbhirt a leithdháileadh, lena n-áirítear meastachán a thabhairt maidir le praghsanna díola neamhspleácha earraí nó seirbhísí geallta agus lascainí agus comaoin athraitheach a leithdháileadh ar chuid shonrach den chonradh (más infheidhme); agus (d) oibleagáidí a thomhas maidir le nithe a fhaightear ar ais, aisíocaíochtaí agus oibleagáidí comhchosúla eile.

Sócmhainní arna n-aithint ó na costais chun conradh le custaiméir a fháil nó a chomhlíonadh

127

Tabharfaidh eintiteas tuairisc orthu seo a leanas araon: (a) na breithiúnais a thugtar chun méid na gcostas a tabhaíodh chun conradh le custaiméir a fháil nó a chomhlíonadh a chinneadh (i gcomhréir le mír 91 nó 95); agus (b) an modh a úsáideann sé chun an t-amúchadh a chinneadh le haghaidh gach tréimhse tuairiscithe.

128

Nochtfaidh eintiteas gach ceann díobh seo a leanas: (a) iarmhéideanna deiridh sócmhainní arna n-aithint ó na costais a tabhaíodh chun conradh le custaiméir a fháil nó a chomhlíonadh (i gcomhréir le mír 91 nó 95), trí phríomhchatagóir sócmhainne (costais chun conarthaí le custaiméirí a fháil, costais réamhchonartha agus costais tionscanta, mar shampla); agus (b) an méid amúchta agus aon chaillteanas lagaithe arna n-aithint sa tréimhse thuairiscithe.

Bearta praiticiúla

129

Má roghnaíonn eintiteas an beart praiticiúil i mír 63 (maidir le comhpháirt maoiniúcháin shuntasach a bheith ann) nó i mír 94 (maidir leis na costais incriminteacha chun conradh a fháil), nochtfaidh eintiteas an méid sin.

CAIGHDEÁN IDIRNÁISIÚNTA UM THUAIRISCIÚ AIRGEADAIS 16

Léasanna

CUSPÓIR

1

Leagtar amach sa Chaighdeán seo na prionsabail maidir le léasanna a aithint, a thomhas, a chur i láthair agus a nochtadh. Is é is cuspóir dó a áirithiú go ndéanann leasaithee agus léasóirí faisnéis ábhartha a sholáthar ar bhealach ina léirítear go dílis na hidirbhearta sin. Tugann an fhaisnéis sin bunús d’úsáideoirí ráiteas airgeadais chun measúnú a dhéanamh ar an éifeacht a bhíonn ag léasanna ar staid airgeadais, feidhmíocht airgeadais agus sreabhadh airgid eintitis.

2

Breithneoidh eintiteas téarmaí agus coinníollacha na gconarthaí agus na fíricí agus na himthosca ábhartha uile agus an Caighdeán seo á chur i bhfeidhm. Cuirfidh eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm go comhsheasmhach maidir le conarthaí a bhfuil saintréithe comhchosúla acu agus in imthosca comhchosúla.

RAON FEIDHME

3

Cuirfidh eintiteas an Caighdeán seo i bhfeidhm maidir le gach léas, lena n-áirítear léasanna ar shócmhainní lena ngabhann ceart úsáide i bhfoléas, seachas: (a) léasanna chun mianraí, ola, gás nádúrtha agus acmhainní neamh-athghiniúnacha comhchosúla a thaiscéaladh nó a úsáid; (b) léasanna ar shócmhainní bitheolaíocha laistigh de raon feidhme IAS 41 Talmhaíocht atá i seilbh léasaí; (c) socruithe lamháltais seirbhíse laistigh de raon feidhme Socruithe Lamháltais Seirbhíse IFRS 12; (d) ceadúnais maoine intleachtúla arna ndeonú ag léasóir faoi raon feidhme IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí; agus (e) cearta arna sealbhú ag léasaí faoi chomhaontuithe ceadúnaithe laistigh de raon feidhme IAS 38 Sócmhainní Doláimhsithe le haghaidh míreanna amhail scannáin pictiúr reatha, fístaifeadtaí, drámaí, lámhscríbhinní, paitinní agus cóipchearta.

4

Féadfaidh léasaí an Caighdeán seo a chur i bhfeidhm, ach níl sé de cheangal air é sin a dhéanamh, maidir le léasanna ar shócmhainní doláimhsithe seachas iad siúd a thuairiscítear i mír 3(e).

DÍOLÚINTÍ AITHEANTAIS (MÍREANNA B3–B8)

5

Féadfaidh léasaí a roghnú gan na ceanglais i míreanna 22–49 a chur i bhfeidhm maidir leis an méid seo a leanas: (a) léasanna gearrthéarmacha; agus (b) léasanna a bhfuil luach íseal ag baint leis an mtsócmhainn fholuiteach ina leith (mar a thuairiscítear i míreanna B3–B8).

6

Má roghnaíonn léasaí gan na ceanglais i míreanna 22–49 a chur i bhfeidhm maidir le léasanna gearrthéarmacha nó léasanna a bhfuil luach íseal ar an tsócmhainn fholuiteach ina leith, aithneoidh an léasaí na híocaíochtaí léasa a bhaineann leis na léasanna sin mar chostas ar bhonn líne dírí thar théarma an léasa nó ar bhonn córasach eile. Cuirfidh an léasaí bonn córasach eile i bhfeidhm más léiriú níos fearr é ar phatrún leasa an léasaí.

7

Má dhéanann léasaí cuntas ar léasanna gearrthéarmacha a chuireann mír 6 i bhfeidhm, measfaidh an léasaí gur léas nua chun críocha an Chaighdeáin seo an léas, sna cásanna seo a leanas: (a) má dhéantar modhnú ar an léas; nó (b) má dhéantar aon athrú ar théarma an léasa (mar shampla, feidhmíonn an léasaí rogha nár áiríodh roimhe sin ina chinneadh ar théarma an léasa).

8

Is de réir aicme na sócmhainne foluití lena mbaineann an ceart úsáide a dhéanfar an rogha do léasanna gearrthéarmacha. Is éard atá in aicme sócmhainne foluití grúpáil sócmhainní foluiteacha de chineál agus d’úsáid chomhchosúil in oibríochtaí eintitis. Maidir le léasanna a bhfuil luach íseal ag baint leis an tsócmhainn fholuití ina leith, is féidir an rogha a dhéanamh ar bhonn léasa ar léas.

LÉAS A SHAINAITHINT (MÍREANNA B9–B33)

9

Tráth a dtionscnófar conradh, déanfaidh eintiteas measúnú i dtaobh an léas atá sa chonradh nó an bhfuil léas ann. Léas atá i gconradh, nó is é léas atá istigh ann, ach sin má thíolacann an conradh an ceart chun úsáid sócmhainne aitheanta a rialú ar feadh tréimhse ama mar mhalairt ar chomaoin. Leagtar amach i míreanna B9–B31 treoraíocht maidir leis an measúnú maidir le cibé acu an léas é nó nach léas é conradh nó an bhfuil léas istigh sa chonradh.

10

Féadfar tréimhse ama a thuairisciú i dtéarmaí méid úsáide sócmhainne sainaitheanta (mar shampla, líon na n-aonad táirgthe a úsáidfear chun trealaimh a tháirgeadh).

11

Ní dhéanfaidh eintiteas athmheasúnú ar cibé acu an léas é nó nach léas é conradh nó an bhfuil léas istigh sa chonradh, ach amháin má athraítear téarmaí agus coinníollacha an chonartha.

Comhpháirteanna conartha a dheighilt

12

Maidir le conradh ar léas é, nó ina bhfuil léas, tabharfaidh eintiteas cuntas ar gach comhpháirt léasa laistigh den chonradh mar léas ar leithligh ó chomhpháirteanna an chonartha nach bhfuil léasaithe, ach amháin má chuireann an t-eintiteas an beart praiticiúil i mír 15 i bhfeidhm. Leagtar amach i míreanna B32–B33 treoraíocht maidir le comhpháirteanna conartha a dheighilt.

Léasaí

13

Maidir le conradh ina bhfuil comhpháirt léasa agus comhpháirt bhreise léasa nó neamhléasa amháin nó níos mó, leithdháilfidh léasaí an chomaoin sa chonradh ar gach comhpháirt léasa ar bhonn phraghas coibhneasta neamhspleách chomhpháirt an léasa agus ar bhonn phraghas neamhspleách comhiomlán na gcomhpháirteanna neamhléasa.

14

Déanfar praghas coibhneasta neamhspleách na gcomhpháirteanna léasa agus neamhléasa a chinneadh ar bhonn an phraghais a ghearrfadh an léasóir, nó soláthróir comhchosúil, ar eintiteas as an gcomhpháirt sin, nó as comhpháirt chomhchosúil, ar bhonn leithleach. Mura bhfuil praghas neamhspleách inbhraite ar fáil go héasca, déanfaidh an léasaí an praghas neamhspleách a mheas, agus an úsáid is mó is féidir a bhaint as faisnéis inbhraite.

15

Mar bheart praiticiúil, féadfaidh léasaí a roghnú, de réir aicme sócmhainne foluití, gan comhpháirteanna neamhléasa a dheighilt ó chomhpháirteanna léasa, agus ina ionad sin cuntas a thabhairt ar gach comhpháirt léasa agus ar aon chomhpháirt gaolmhar neamhléasta mar chomhpháirt léasa aonair. Ní chuirfidh léasaí an beart praiticiúil seo i bhfeidhm maidir le díorthaigh leabaithe a chomhlíonann na critéir i mír 4.3.3 de IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais.

16

Mura gcuirtear an beart praiticiúil i mír 15 i bhfeidhm, tabharfaidh léasaí cuntas ar chomhpháirteanna neamhléasa a chuireann Caighdeáin infheidhme eile i bhfeidhm.

Léasóir

17

Maidir le conradh ina bhfuil comhpháirt léasa agus comhpháirt bhreise léasa nó neamhléasa amháin nó níos mó, leithdháilfidh léasóir an chomaoin sa chonradh lena gcuirtear míreanna 73–90 de IFRS 15 i bhfeidhm.

TÉARMA LÉASA (MÍREANNA B34–B41)

18

Cinnfidh eintiteas téarma an léasa mar thréimhse neamh-inchealaithe léasa, mar aon leis an dá cheann díobh seo a leanas: (a) tréimhsí a chumhdaítear leis an rogha an léas a shíneadh má tá an léasaí sách cinnte an rogha sin a fheidhmiú; agus (b) tréimhsí a chumhdaítear leis an rogha an léas a fhoirceannadh má tá an léasaí sách cinnte gan an rogha sin a fheidhmiú.

19

Agus measúnú á dhéanamh an bhfuil léasaí réasúnta cinnte go bhfeidhmeodh sé rogha chun léas a shíneadh, nó gan rogha a fheidhmiú chun léas a fhoirceannadh, breithneoidh eintiteas na fíorais agus na himthosca ábhartha uile lena gcruthaítear dreasacht eacnamaíoch don léasaí an rogha a fheidhmiú an léas a shíneadh, nó gan an rogha a fheidhmiú an léas a fhoirceannadh, mar a thuairiscítear i míreanna B37–B40.

20

Déanfaidh léasaí athmheasúnú ar cibé an bhfuil sé réasúnta cinnte rogha sínte a fheidhmiú, nó gan rogha foirceanta a fheidhmiú, nuair a tharlaíonn teagmhas suntasach nó athrú suntasach sna cúinsí seo a leanas: (a) atá faoi rialú an léasaí; agus (b) a dhéanann difear do cibé acu atá nó nach bhfuil an léasaí réasúnta cinnte go bhfeidhmeodh sé rogha nár cuireadh san áireamh roimhe sin ina foirceannadh ar théarma an léasa, nó gan rogha a fheidhmiú a cuireadh san áireamh roimhe sin ina fhoirceannadh ar théarma an léasa (mar a thuairiscítear i mír B41).

21

Athbhreithneoidh eintiteas an téarma léasa má thagann athrú ar thréimhse neamh-inchealaithe léasa. Mar shampla, athróidh tréimhse neamh-inchealaithe léasa sna cásanna seo a leanas: (a) feidhmíonn an léasaí rogha nár cuireadh san áireamh roimhe sin i gcinneadh an eintitis ar théarma an léasa; (b) ní fheidhmíonn an léasaí rogha a cuireadh san áireamh roimhe sin i gcinneadh an eintitis ar théarma an léasa; (c) go dtarlaíonn teagmhas a chuireann oibleagáid chonarthach ar an léasaí rogha nár cuireadh san áireamh roimhe sin i gcinneadh an eintitis ar théarma an léasa a fheidhmiú; nó (d) tarlaíonn teagmhas a chuireann toirmeasc conarthach ar an léasaí rogha a fheidhmiú a cuireadh san áireamh roimhe sin i gcinneadh an eintitis ar théarma an léasa.

LÉASAÍ

Aitheantas

22

Ar an dáta tosaithe feidhme, aithneoidh léasaí sócmhainn lena ngabhann ceart úsáide agus dliteanas léasa.

Tomhas

Tomhas tosaigh

Tomhas tosaigh na sócmhainn lena ngabhann ceart úsáide

23

Ar an dáta tosaithe, déanfaidh léasaí an tsócmhainn lena ngabhann ceart úsáide a thomhas, agus sin ar costas.

24

Seo a leanas costas na sócmhainne lena ngabhann ceart úsáide: (a) méid thomhas tosaigh an dliteanais léasa, mar a thuairiscítear i mír 26; (b) aon íocaíocht léasa a rinneadh ar an dáta tosaithe nó roimhe, lúide aon dreasacht léasa a fuarthas; (c) aon chostas díreacha tosaigh arna dtabhú ag an léasaí; agus (d) meastachán ar na costais atá le tabhú ag an léasaí le linn na sócmhainne foluití a dhíchóimeáil agus a bhaint, an láithreán ar a bhfuil sí suite a athchóiriú nó an tsócmhainn fholuiteach a athchóiriú faoi réir an choinníll a cheanglaítear le téarmaí agus coinníollacha an léasa, mura dtabhaítear na costais sin chun fardail a tháirgeadh. Tabhaíonn an léasaí an oibleagáid maidir leis na costais sin ar an dáta tosaigh nó mar thoradh ar an tsócmhainn fholuití a úsáid le linn tréimhse áirithe.

25

Aithneoidh léasaí na costais a bhfuil tuairisc orthu i mír 24(d) mar chuid de chostas na sócmhainne lena ngabhann ceart úsáide nuair a thabhaíonn sé oibleagáid le haghaidh na gcostas sin. Cuireann léasaí Fardail IAS 2 i bhfeidhm maidir le costais a thabhaítear le linn tréimhse áirithe mar thoradh ar an tsócmhainn lena ngabhann ceart úsáide a úsáid chun fardail a tháirgeadh le linn na tréimhse sin. Aithnítear agus tomhaistear na hoibleagáidí a bhaineann le costais den sórt sin a chur i bhfeidhm tríd an gCaighdeán seo nó IAS 2 a chur i bhfeidhm agus trí fhorálacha IAS 37, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha a chur i bhfeidhm.

Dliteanas an léasa a thomhas i dtosach

26

Ar an dáta tosaithe, déanfaidh léasaí dliteanas an léasa a thomhas ar luach láithreach na n-íocaíochtaí léasa nach mbeidh íoctha ar an dáta sin. Déanfar na híocaíochtaí léasa a lascainiú trí úsáid a bhaint as anráta úis atá intuigthe sa léas, más féidir an ráta sin a chinneadh go héasca. Mura féidir an ráta sin a chinneadh go héasca, úsáidfidh an léasaí ráta iasachta incriminteach anléasaí.

27

Ar an dáta tosaithe, ar na híocaíochtaí léasa a áirítear i dtomhas dhliteanas an léasa, bhí na híocaíochtaí seo a leanas as an gceart chun an tsócmhainn fholuiteach a úsáid le linn théarma an léasa nach n-íoctar ar an dáta tosaithe: (a) íocaíochtaí seasta (lena n-áirítear íocaíochtaí seasta in-substainte mar a thuairiscítear i mír B42), lúide aon dreasacht léasa is infhaighte; (b) íocaíochtaí léasa athraitheacha a bhraitheann ar innéacs nó ar ráta, arna dtomhas i dtosach ag úsáid an innéacs nó an ráta ar an dáta tosaithe (mar a thuairiscítear i mír 28); (c) méideanna a mheastar a bheidh iníoctha ag an léasaí faoi ráthaíochtaí luacha iarmharaigh; (d) praghas feidhmithe na rogha ceannaigh má tá an léasaí cinnte go réasúnta go bhfeidhmeoidh sé an rogha sin (arna mheasúnú trí na fachtóirí a bhfuil tuairisc orthu i míreanna B37–B40 a chur san áireamh); agus (e) pionóis a íoc as an léas a fhoirceannadh, más léiriú é téarma an léasa ar an léasaí a fheidhmíonn rogha an léas a fhoirceannadh.

28.

Ar na híocaíochtaí léasa athraitheacha a bhraitheann ar innéacs nó ar ráta a thuairiscítear i mír 27(b), tá, mar shampla, íocaíochtaí atá nasctha le hinnéacs praghsanna do thomhaltóirí, íocaíochtaí atá nasctha le ráta úis tagarmhairc (amhail LIBOR) nó íocaíochtaí a athraíonn chun athruithe ar rátaí cíosa margaidh a léiriú.

Tomhas dá éis sin

Tomhas na sócmhainne lena ngabhann ceart úsáide dá éis sin

29.

Tar éis an dáta tosaithe, déanfaidh léasaí an tsócmhainn lena ngabhann ceart úsáide a thomhas trí shamhail chostais a chur i bhfeidhm, ach amháin má chuireann sé ceachtar de na samhlacha tomhais a thuairiscítear i míreanna 34 agus 35 i bhfeidhm.

Samhail chostais

30

Chun samhail chostais a chur i bhfeidhm, déanfaidh léasaí an tsócmhainn lena ngabhann ceart úsáide a thomhas ar chostas: (a) lúide aon dímheas carntha agus aon chaillteanas bhearnaithe carntha; agus (b) arna choigeartú le haghaidh aon athbhearta ar an dliteanas léasa a shonraítear i mír 36(c).

31

Cuirfidh léasaí na ceanglais dímheasa in IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh i ndímheas na sócmhainne lena ngabhann ceart úsáide i bhfeidhm, faoi réir na gceanglas i mír 32.

32

Má aistríonn an léas úinéireacht na sócmhainne foluití chuig an léasaí faoi dheireadh théarma an léasa nó má léiríonn costas na sócmhainne lena ngabhann ceart úsáide go bhfeidhmeoidh an léasaí rogha ceannaigh, déanfaidh an léasaí an tsócmhainn cheart úsáide a dhímheas ón dáta tosaithe go dtí deireadh shaolré úsáideach na sócmhainne foluití. Seachas sin, déanfaidh an léasaí an tsócmhainn cheart úsáide a dhímheas ón dáta tosaithe go dtí an dáta is luaithe de shaolré úsáideach na sócmhainne lena ngabhann ceart úsáide nó deireadh théarma an léasa.

33

Cuirfidh léasaí IAS 36 Lagú Sócmhainní i bhfeidhm chun a chinneadh an bhfuil an tsócmhainn lena ngabhann ceart úsáide lagaithe agus chun aon chaillteanas bearnúcháin arna shainaithint a chur sa chuntas.

Samhlacha tomhais eile

34

Má chuireann léasaí an tsamhail chóirluacha in IAS 40 Maoin Infheistíochta i bhfeidhm maidir lena mhaoin infheistíochta, cuirfidh an léasaí samhail an luacha chóir sin i bhfeidhm maidir le sócmhainní lena ngabhann ceart úsáide a chomhlíonann an sainmhíniú ar mhaoin infheistíochta in IAS 40.

35

Má bhaineann sócmhainní ceart úsáide le haicme maoine, gléasra agus trealaimh a gcuireann an léasaí an tsamhail athluachála i bhfeidhm ina leith in IAS 16, féadfaidh léasaí a roghnú an tsamhail athluachála sin a chur i bhfeidhm maidir leis na sócmhainn lena ngabhanní ceart úsáide uile a bhaineann leis an aicme sin maoine, gléasra agus trealaimh.

Dliteanas an léasa a thomhas dá éis sin

36

Tar éis an dáta tosaithe, déanfaidh léasaí dliteanas an léasa a thomhas: (a) an tsuim ghlanluacha a mhéadú chun ús ar dhliteanas an léasa a léiriú; (b) an tsuim ghlanluacha a laghdú chun na híocaíochtaí léasa a rinneadh a léiriú; agus (c) an tsuim ghlanluacha a aththomhais chun aon mhodhnú athmheasúnaithe nó léasa a shonraítear i míreanna 39–46 a léiriú, nó chun íocaíochtaí léasa sheasta in-substainte athbhreithnithe a léiriú (féach mír B42).

37

An t-ús ar dhliteanas an léasa i ngach tréimhse i rith théarma an léasa, is é sin an méid a thabharfaidh ráta seasta tréimhsiúil úis ar an iarmhéid a bheidh fágtha den dliteanas léasa. Is é an ráta úis tréimhsiúil an ráta lascaine a thuairiscítear i mír 26, nó más infheidhme an ráta lascaine athbhreithnithe a thuairiscítear i mír 41, mír 43 nó mír 45(c).

38

Tar éis an dáta tosaithe, mura n-áirítear na costais i suim ghlanluacha sócmhainne eile a chuireann Caighdeáin infheidhme eile i bhfeidhm, aithneoidh léasaí mar bhrabús nó mar chaillteanas an dá rud seo a leanas: (a) ús ar dhliteanas an léasa; agus (b) íocaíochtaí léasa athraitheacha nach n-áirítear i dtomhas dhliteanas an léasa sa tréimhse ina dtarlaíonn an teagmhas nó an coinníoll lena spreagtar na híocaíochtaí sin.

Athmheasúnú ar dhliteanas an léasa

39

Tar éis an dáta tosaithe, cuirfidh léasaí míreanna 40–43 i bhfeidhm chun an dliteanas léasa a athomhas chun athruithe ar na híocaíochtaí léasa a léiriú. Aithneoidh léasaí méid an atomhais ar dhliteanas an léasa mar choigeartú ar an tsócmhainn lena ngabhann ceart úsáide. Mar sin féin, má laghdaítear suim ghlanluacha na sócmhainne lena ngabhann ceart úsáide go nialas agus má dhéantar laghdú breise ar dhliteanas an léasa a thomhas, aithneoidh léasaí aon mhéid atá fágtha den athbheartú ar bhrabús nó ar chaillteanas.

40

Déanfaidh léasaí dliteanas an léasa a atomhais trí na híocaíochtaí léasa athbhreithnithe a lascainiú trí ráta lascaine athbhreithnithe a úsáid, más amhlaidh ceachtar de na nithe seo a leanas: (a) tá athrú ar théarma an léasa, mar a thuairiscítear i míreanna 20–21. Cinnfidh léasaí na híocaíochtaí léasa athbhreithnithe ar bhonn théarma an léasa athbhreithnithe; nó (b) tá athrú sa mheasúnú ar an rogha an tsócmhainn fholuiteach a cheannach, trí na teagmhais agus na himthosca a thuairiscítear i míreanna 20–21 a chur san áireamh i gcomhthéacs rogha ceannaigh. Cinnfidh léasaí na híocaíochtaí léasa athbhreithnithe chun an t-athrú ar mhéideanna is iníoctha faoin rogha cheannaigh a léiriú.

41

I gcur i bhfeidhm mhír 40, cinnfidh léasaí an ráta lascaine athbhreithnithe mar an ráta úis atá intuigthe sa léas don chuid eile de théarma an léasa, más féidir an ráta sin a chinneadh go héasca, nó ráta iasachta incriminteach an léasaí ar dháta an athmheasúnaithe, mura féidir an ráta úis atá intuigthe sa léas a chinneadh go héasca.

42

Déanfaidh léasaí dliteanas an léasa a atomhais trí na híocaíochtaí léasa athbhreithnithe a lascainiú, más amhlaidh ceachtar de na nithe seo a leanas: (a) tá athrú ar na méideanna a mheastar a bheidh iníoctha faoi ráthaíocht luacha iarmharaigh. Cinnfidh léasaí na híocaíochtaí léasa athbhreithnithe chun an t-athrú ar mhéideanna a mheastar a bheidh iníoctha faoin ráthaíocht luacha iarmharaigh a léiriú. (b) tá athrú ar íocaíochtaí léasa todhchaí mar thoradh ar athrú ar innéacs nó ar ráta a úsáidtear chun na híocaíochtaí sin a chinneadh, lena n-áirítear, mar shampla, athrú chun athruithe ar rátaí cíosa margaidh a léiriú tar éis athbhreithniú ar chíos margaidh. Ní dhéanfaidh an léasaí an dliteanas léasa a thomhas chun na híocaíochtaí léasa athbhreithnithe sin a léiriú ach amháin nuair a bheidh athrú ar an sreabhadh airgid (i.e. nuair a thiocfaidh an coigeartú ar na híocaíochtaí léasa i bhfeidhm). Cinnfidh léasaí na híocaíochtaí léasa athbhreithnithe don chuid eile de théarma an léasa bunaithe ar na híocaíochtaí conarthacha athbhreithnithe.

43

I gcur i bhfeidhm mhír 42, úsáidfidh léasaí ráta lascaine gan athrú, murab é go mbeidh an t-athrú ar íocaíochtaí léasa mar thoradh ar athrú ar rátaí úis comhlúthacha. Sa chás sin, úsáidfidh an léasaí ráta lascaine athbhreithnithe lena léirítear athruithe ar an ráta úis.

Modhnuithe ar an léas

44

Tabharfaidh léasaí cuntas ar mhodhnú léasa mar léas ar leithligh más amhlaidh an dá rud seo a leanas: (a) méadaíonn an modhnú raon feidhme an léasa tríd an gceart chun sócmhainn fholuiteach amháin nó níos mó a úsáid; agus (b) méadaíonn an chomaoin i leith an léasa de mhéid atá i gcomhréir leis an bpraghas neamhspleách don mhéadú ar raon feidhme agus d’aon choigeartú iomchuí ar an bpraghas leithleach sin chun imthosca an chonartha ar leith a léiriú.

45

I gcás modhnú léasa nach dtugtar cuntas air mar léas ar leithligh, déanfaidh léasaí, ar dháta éifeachta an mhodhnaithe léasa, déanfaidh an léasaí ab n eid seoi a leanas: (a) an chomaoin a leithdháileadh sa chonradh modhnaithe lena gcuirtear míreanna 13–16 i bhfeidhm; (b) téarma léasa an léasa mhodhnaithe a chinneadh lena gcuirtear míreanna 18–19 i bhfeidhm; agus (c) dliteanas an léasa a thomhas trí na híocaíochtaí léasa athbhreithnithe a lascainiú trí ráta lascaine athbhreithnithe a úsáid. Cinntear an ráta lascaine athbhreithnithe mar an ráta úis atá intuigthe sa léas ar feadh a bhfuil fágtha de théarma an léasa, más féidir an ráta sin a chinneadh go héasca, nó ráta iasachta incriminteach an léasaí ar dháta éifeachtach an mhodhnaithe, mura féidir an ráta úis atá intuigthe sa léas a chinneadh go héasca.

46

I gcás modhnú léasa nach dtugtar cuntas air mar léas ar leithligh, tabharfaidh an léasaí cuntas ar dhliteanas an léasa a atomhas: (a) laghdú a dhéanamh ar shuim ghlanluacha na sócmhainne lena ngabhann ceart úsáide chun foirceannadh páirteach nó iomlán an léasa le haghaidh modhnuithe ar léas a léiriú lena laghdaítear raon feidhme an léasa. Aithneoidh an léasaí mar bhrabús nó mar chaillteanas aon ghnóchan nó caillteanas a bhaineann le foirceannadh páirteach nó iomlán an léasa. (b) coigeartú comhréire a dhéanamh ar an tsócmhainn lena ngabhann ceart úsáide le haghaidh gach modhnaithe léasa eile.

46A

Mar bheart praiticiúil, féadfaidh léasaí a roghnú gan a mheas cibé an modhnú ar léas é lamháltas cíosa a chomhlíonann na coinníollacha i mír 46B. Tabharfaidh léasaí a dhéanann an rogha sin cuntas ar aon athrú ar íocaíochtaí léasa a eascraíonn as an lamháltas cíosa ar an gcaoi chéanna agus a thabharfadh sé cuntas ar an athrú lena gcuirtear an Caighdeán seo i bhfeidhm mura modhnú léasa é an t-athrú.

46B

An beart praiticiúil i mír 46A, níl feidhm aige ach amháin maidir le lamháltais chíosa a tharlaíonn mar iarmhairt dhíreach ar phaindéim COVID-19 agus mura gcomhlíontar gach ceann de na coinníollacha seo a leanas: (a) mar gheall ar an athrú ar íocaíochtaí léasa, athbhreithnítear an chomaoin ar an léas, comaoin arb ionann í go substaintiúil agus comaoin an léasa go díreach roimh an athrú, nó ar lú í ná an chomaoin sin; (b) ní bhaineann aon laghdú ar íocaíochtaí léasa ach le híocaíochtaí atá dlite an 30 Meitheamh 2022 nó roimhe (mar shampla, chomhlíonfadh lamháltas cíosa an coinníoll sin dá laghdófaí leis íocaíochtaí léasa an 30 Meitheamh 2022 nó roimhe agus dá méadófaí leis íocaíochtaí léasa a bheadh á ndéanamh níos moille ná an 30 Meitheamh 2022); agus (c) ní dhéantar aon athrú substainteach ar théarmaí agus ar choinníollacha eile an léasa.

Cur i Láthair

47

Déanfaidh an léasaí an méid seo a leanas a chur i láthair sa ráiteas staide airgeadais, nó nochtfaidh sé na nithe seo a leanas sna nótaí: (a) sócmhainní lena ngabhann ceart úsáide ar leithligh ó shócmhainní eile. Mura dtíolacfaidh léasaí sócmhainní lena ngabhann ceart úsáide ar leithligh sa ráiteas staide airgeadais, déanfaidh an léasaí an méid seo a leanas: (i) folaíonn sé sócmhainní lena ngabhann ceart úsáide laistigh den ítim líne chéanna ina ndéanfaí na sócmhainní foluiteacha comhfhreagracha a thíolacadh dá mbeidís faoi úinéireacht; agus (ii) Tuairisc ar mhíreanna líne sa ráiteas staide airgeadais ina n-áirítear sócmhainní lena ngabhann ceart úsáide. (b) dliteanais a léasú ar leithligh ó dhliteanais eile. Mura dtíolacfaidh an léasaí dliteanais léasa ar leithligh sa ráiteas staide airgeadais, nochtfaidh an léasaí cé na hítimí líne atá sa ráiteas staide airgeadais lena n-áirítear na dliteanais sin.

48

Níl feidhm ag an gceanglas i mír 47(a) maidir le sócmhainní lena ngabhann ceart úsáide lena gcomhlíontar an sainmhíniú ar mhaoin infheistíochta, a chuirfear i láthair sa ráiteas staide airgeadais mar mhaoin infheistíochta.

49

Sa ráiteas ar bhrabús nó caillteanas agus ar ioncam cuimsitheach eile, tíolacfaidh léasaí caiteachas úis ar an dliteanas léasa ar leithligh ón muirear dímheasa le haghaidh na sócmhainne lena ngabhann ceart úsáide. Is cuid de chostais airgeadais é an caiteachas úis ar dhliteanas an léasa, agus is gá mír 82(b) de IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais a chur i láthair ar leithligh sa ráiteas brabúis nó caillteanais agus in ioncam cuimsitheach eile.

50

Sa ráiteas ar shreabhadh airgid, aicmeoidh léasaí an méid seo a leanas: (a) íocaíochtaí in airgead tirim don phríomhchuid de dhliteanas an léasa laistigh de ghníomhaíochtaí maoiniúcháin; (b) íocaíochtaí airgid don chuid úis den dliteanas léasa agus na ceanglais in IAS 7 Ráiteas Sreafa Airgid le haghaidh úis íoctha á gcur i bhfeidhm; agus (c) íocaíochtaí léasa gearrthéarmacha, íocaíochtaí le haghaidh léasanna sócmhainní ar luach íseal agus íocaíochtaí léasa athraitheacha nach n-áirítear chun dliteanas an léasa laistigh de ghníomhaíochtaí oibriúcháin a thomhas.

Nochtadh

51

Is é is cuspóir do na nochtuithe go nochtfaidh eintiteas faisnéis sna nótaí, lena ndéanfar in éineacht leis an bhfaisnéis arna soláthar sa ráiteas staide airgeadais, sa ráiteas ar bhrabúis nó caillteanas agus sa ráiteas ar shreabhadh airgid, bunús a thabhairt d’úsáideoirí ráiteas airgeadais chun measúnú a dhéanamh ar an éifeacht a bhíonn ag conarthaí ar staid airgeadais, feidhmíocht airgeadais agus sreabhadh airgid an léasaithe. Sonraítear i míreanna 52–60 ceanglais maidir le conas an cuspóir sin a chomhlíonadh.

52

Déanfaidh léasaí faisnéis faoina léasanna ar léasaí é ina leith a nochtadh in aon nóta amháin nó i roinn ar leith ina ráitis airgeadais. Mar sin féin, ní gá do léasaí faisnéis a dhúbailt atá curtha i láthair cheana in áit eile sna ráitis airgeadais, ar choinníoll go n-ionchorpraítear an fhaisnéis trí chrostagairt sa nóta aonair nó sa roinn ar leith faoi léasanna.

53

Nochtfaidh léasaí na méideanna seo a leanas le haghaidh na tréimhse tuairiscithe: (a) muirear dímheasa le haghaidh sócmhainní lena ngabhann ceart úsáide de réir aicme na sócmhainne foluití; (b) costais úis ar dhliteanais léasa; (c) an costas a bhaineann le léasanna gearrthéarmacha a áiríodh chun mír 6 a chur i bhfeidhm. Ní gá an speansas a bhaineann le léasanna de théarma léasa mhí amháin nó níos lú a áireamh leis an speansas sin; (d) an caiteachas a bhaineann le léasanna ar shócmhainní ar luach íseal a áiríodh chun mír 6 a chur i bhfeidhm. Ní áireofar sa chostas sin an caiteachas a bhaineann le léasanna gearrthéarmacha ar shócmhainní ar luach íseal a áirítear i mír 53(c); (e) an costas a bhaineann le híocaíochtaí léasa athraitheacha nach n-áirítear le tomhas na ndliteanas léasa é; (f) ioncam ó fholéasú sócmhainní lena ngabhann ceart úsáide; (g) eis-sreabhadh iomlán airgid le haghaidh léasanna; (h) breiseanna ar shócmhainní lena ngabhann ceart úsáide; (i) gnóthachain nó caillteanais a eascraíonn as idirbheart um díol agus um aisléasú; agus (j) suim ghlanluacha na sócmhainní lena ngabhann ceart úsáide ag deireadh na tréimhse tuairiscithe de réir aicme na sócmhainne foluití.

54

Soláthróidh léasaí na nochtuithe a shonraítear i mír 53 i bhformáid tábla, mura mbeidh formáid eile níos iomchuí. Áireofar sna méideanna a nochtfar costais a chuir léasaí san áireamh i suim ghlanluacha sócmhainne eile le linn na tréimhse tuairiscithe.

55

Nochtfaidh léasaí méid a oibleagáidí léasa le haghaidh léasanna gearrthéarmacha lena dtugtar cuntas orthu trí mhír 6 a chur i bhfeidhm má tá punann na léasanna gearrthéarmacha dá bhfuil sí geallta ag deireadh na tréimhse tuairiscithe ar neamhréir le punann na léasanna gearrthéarmacha lena mbaineann an caiteachas ar léas gearrthéarmach a nochtar trí mhír 53(c) a chur i bhfeidhm.

56

Má chomhlíonann sócmhainní lena ngabhann ceart úsáide an sainmhíniú ar mhaoin infheistíochta, cuirfidh léasaí na ceanglais maidir le nochtadh in IAS 40 i bhfeidhm. Sa chás sin, ní cheanglaítear ar léasaí na nochtuithe i mír 53(a), (f), (h) nó (j) a sholáthar le haghaidh na sócmhainní lena ngabhann ceart úsáide sin.

57

Má thomhaiseann léasaí sócmhainní lena ngabhann ceart úsáide ar mhéideanna athluacháilte lena gcuirtear IAS 16 i bhfeidhm, nochtfaidh an léasaí an fhaisnéis a cheanglaítear le mír 77 de IAS 16 le haghaidh na sócmhainní lena ngabhann ceart úsáide sin.

58

Nochtfaidh léasaí anailís aibíochta ar dhliteanais léasa agus trí mhíreanna 39 agus B11 de IFRS 7 Ionstraimí Airgeadais a chur i bhfeidhm: Nochtuithe ar leithligh ó na hanailísí aibíochta ar dhliteanais airgeadais eile.

59

I dteannta na nochtuithe a cheanglaítear i míreanna 53–58, nochtfaidh léasaí faisnéis cháilíochtúil agus chainníochtúil bhreise faoina ghníomhaíochtaí léasaithe atá ag teastáil chun an cuspóir nochta i mír 51 (mar a thuairiscítear i mír B48) a bhaint amach. D’fhéadfadh faisnéis a chabhraíonn le húsáideoirí ráiteas airgeadais measúnú a dhéanamh ar na nithe seo a leanas a bheith san áireamh san fhaisnéis bhreise sin, ach gan a bheith teoranta di: (a) cineál ghníomhaíochtaí léasaithe an léasaí; (b) eis-sreabhadh airgid todhchaí a bhféadfadh an léasaí a bheith neamhchosanta orthu agus nach léirítear i dtomhas na ndliteanas léasa. Áirítear leis sin nochtadh a eascraíonn as an méid seo a leanas: (i) íocaíochtaí léasa inathraithe (mar a thuairiscítear i mír B49); (ii) roghanna sínte agus roghanna foirceanta (mar a thuairiscítear i mír B50); (iii) ráthaíochtaí luacha iarmharaigh (mar a thuairiscítear i mír B51); agus (iv) léasanna nár cuireadh tús leo go fóill agus a bhfuil gealltanas tugtha ag an léasaí tina leith. (c) srianta nó cúnaint a fhorchuirtear le léasanna; agus (d) idirbhearta um díol agus um aisléasú (mar a thuairiscítear i mír B52).

60

Más amhlaidh go gcuireann léasaí léasanna gearrthéarmacha nó léasanna ar shócmhainní ar luach íseal i gcuntas i gcomhréir le mír 6, nochtfaidh sé an méid sin.

60A

Má chuireann léasaí an beart praiticiúil i mír 46A i bhfeidhm, nochtfaidh an léasaí an méid seo a leanas: (a) go bhfuil an beart praiticiúil curtha i bhfeidhm aige ar gach lamháltas cíosa a chomhlíonann na coinníollacha i mír 46B nó, mura bhfuil sé curtha i bhfeidhm aige maidir le gach lamháltas cíosa den sórt sin, tabharfaidh sé faisnéis faoi chineál na gconarthaí ar ina leith a chuir sé an beart praiticiúil i bhfeidhm (féach mír 2); agus (b) an méid a aithnítear mar bhrabús nó mar chaillteanas don tréimhse tuairiscithe chun athruithe ar íocaíochtaí léasa a léiriú, athruithe a eascraíonn as lamháltais chíosa ar ina leith a chuir an léasaí an beart praiticiúil i mír 46A i bhfeidhm.

LÉASÓIR

Aicmiú léasanna (míreanna B53–B58)

61

Aicmeoidh léasóir gach ceann dá léasanna mar léas oibriúcháin nó mar léas airgeadais.

62

Aicmítear léas mar léas airgeadais más amhlaidh go n-aistrítear go substaintiúil na rioscaí agus luaíochtaí uile a ghabhann le húinéireacht na sócmhainne foluití. Aicmítear leas mar léas oibriúcháin más amhlaidh nach n-aistrítear go substaintiúil na rioscaí agus na luaíochtaí uile a ghabhann le húinéireacht na sócmhainne foluití.

63

Maidir le cibé acu an léas airgeadais nó léas oibriúcháin é léas, braitheann sé ar shubstaint an idirbhirt seachas ar fhoirm an chonartha. Seo a leanas samplaí de chásanna a d’fhágfadh, astu féin nó i gcomhcheangal le chéile, go n-aicmeofaí léas mar léas airgeadais de ghnáth: (a) aistríonn an léas úinéireacht na sócmhainne foluití chuig an léasaí faoi dheireadh théarma an léasa; (b) tá an rogha ag an léasaí an tsócmhainn fholuiteach a cheannach ar phraghas a mheastar a bheith íseal go leor agus níos ísle ná an cóirluach ar an dáta a thiocfaidh an rogha chun bheith réasúnta cinnte, ar an dáta tionscanta, go bhfeidhmeofar an rogha; (c) baineann téarma an léasa leis an gcuid is mó de shaolré eacnamaíoch na sócmhainne foluití, fiú amháin mura n-aistrítear teideal; (d) ar an dáta tionscanta, cóirluach uile na sócmhainne foluití is ea é luach láithreach na n-íocaíochtaí léasa, go substaintiúil ar a laghad ar bith; agus (e) an tsócmhainn fholuiteach, is de chineál í atá chomh speisialaithe sin nach féidir ach leis an léasaí í a úsáid gan modhnuithe móra.

64

Is iad seo a leanas na táscairí ar chásanna a d’fhéadfadh, astu féin nó i dteannta a chéile, léas a aicmiú mar léas airgeadais: (a) más féidir leis an léasaí an léas a chealú, is é an léasaí a iompróidh caillteanais an léasóra a bhaineann leis an gcealú sin; (b) gnóthachain nó caillteanais ó luaineacht i cóirluach an iarmharaigh arna fhabhrú chuig an léasaí (mar shampla, i bhfoirm lacáiste cíosa agus é cothrom le formhór na bhfáltas díolacháin ag deireadh an léasa); agus (c) tá an léasaí in ann an léas a choinneáil ar feadh an dara tréimhse ar leibhéal cíosa atá i bhfad níos ísle ná cíos an mhargaidh.

65

Ní i gcónaí a bhíonn na samplaí agus na táscairí i míreanna 63–64 dochloíte. Más léir ó ghnéithe eile nach n-aistríonn an léas go substaintiúil na rioscaí agus na luaíochtaí go léir atá teagmhasach le húinéireacht sócmhainne foluití, aicmítear an léas mar léas oibriúcháin. Mar shampla, is amhlaidh a bheadh dá n-aistreofaí úinéireacht na sócmhainní foluiteacha ag deireadh an léasa ar íocaíocht athraitheach atá cothrom lena luach cóir ag an am sin, nó dá mbeadh íocaíochtaí léasa athraitheacha ann, íocaíochtaí a d’fhágfadh nach n-aistríeofaí an léasóir go substaintiúil na rioscaí agus na luaíochtaí sin go léir dá bharr.

66

Déantar aicmiú léasa ag an dáta tionscanta agus ní dhéantar athmheasúnú air ach amháin má dhéantar léas a mhodhnú. Ní eascraíonn aicmiú nua léasa chun críocha cuntasaíochta as athruithe ar mheastacháin (mar shampla, athruithe ar mheastacháin ar an saolré eacnamaíoch nó ar luach iarmharach na sócmhainne foluití), ná as athruithe ar imthosca (mar shampla, mainneachtain ag an léasaí).

Léasanna airgeadais

Aitheantas agus tomhas

67

Ar an dáta tosaithe, aithneoidh léasóir sócmhainní a bheidh i seilbh ag léas airgeadais ina ráiteas staide airgeadais agus cuirfear i láthair iad mar shócmhainní infhaighte ar cóimhéid leis an nglaninfheistíocht sa léas.

Tomhas tosaigh

68

Úsáidfidh an léasóir an ráta úis atá intuigthe sa léas chun an ghlaninfheistíocht sa léas a thomhas. I gcás foléasa, mura féidir an ráta úis intuigthe san fholéas a chinneadh go héasca, féadfaidh léasóir idirmheánach an ráta lascaine arna úsáid don cheannléas (arna choigeartú le haghaidh aon chostas díreach tosaigh a bhaineann leis an bhfoléas) a úsáid chun an ghlaninfheistíocht san fholéas a thomhas.

69

Áirítear costais dhíreacha tosaigh, seachas na costais sin a thabhaíonn léasóirí monaróra nó déileálaithe, i dtomhas tosaigh na glaninfheistíochta sa léas agus laghdaítear méid an ioncaim a aithnítear thar théarma an léasa. Sainmhínítear an ráta úis atá intuigthe sa léas ar bhealach lena n-áirítear na costais dhíreacha tosaigh go huathoibríoch sa ghlaninfheistíocht sa léas; ní gá iad a chur leis ar leithligh.

Tomhas tosaigh íocaíochtaí an léasa a áirítear i nglaninfheistíocht an léasa

70

Ar an dáta tosaithe, ar na híocaíochtaí léasa a áirítear i dtomhas na glaninfheistíochta sa léas, bhí na híocaíochtaí seo a leanas as an gceart chun an tsócmhainn fholuiteach a úsáid le linn théarma an léasa nach bhfaightear ar an dáta tosaithe: (a) íocaíochtaí seasta (lena n-áirítear íocaíochtaí seasta in-substainte mar a thuairiscítear i mír B42), lúide aon dreasacht léasa is iníoctha; (b) íocaíochtaí léasa athraitheacha a bhraitheann ar innéacs nó ar ráta, arna dtomhas ar dtús ag úsáid an innéacs nó an ráta ar an dáta tosaithe; (c) aon ráthaíocht luacha iarmharaigh arna soláthar don léasóir ag an léasaí, ag páirtí atá gaolmhar leis an léasaí nó ag tríú páirtí nach bhfuil gaol aige leis an léasóir agus atá ábalta ó thaobh airgeadais de na hoibleagáidí faoin ráthaíocht a chomhlíonadh; (d) praghas feidhmithe na rogha ceannaigh má tá an léasaí réasúnta cinnte go bhfeidhmeoidh sé an rogha sin (arna mheasúnú agus na fachtóirí a bhfuil tuairisc orthu i mír B37 á gcur san áireamh); agus (e) pionóis a íoc as an léas a fhoirceannadh, más léiriú é téarma an léasa ar an léasaí a fheidhmíonn rogha an léas a fhoirceannadh.

Monaróirí nó léasóirí is déalálaithe

71

Ar an dáta tosaithe, aithneoidh monaróir nó déileálaí an méid seo a leanas le haghaidh gach ceann dá léasanna airgeadais: (a) ioncam arb é cóirluach na sócmhainne foluití é, nó, más ísle é, luach láithreach na n-íocaíochtaí léasa a fhabhraíonn chuig an léasóir, lascainithe ag úsáid ráta úis margaidh; (b) costas díola is ea an costas na sócmhainne foluití, nó suim ghlanluacha murab ionann iad, lúide luach láithreach an luacha iarmharaigh neamhráthaithe; agus (c) brabús nó caillteanas a dhíol (is é sin an difríocht idir ioncam agus costas an díola) i gcomhréir lena bheartas maidir le díolacháin glan amach a bhfuil feidhm ag IFRS 15 maidir leo. An monaróir nó an léasóir is déileálaí, aithneoidh sé brabús nó caillteanas díola ar léas airgeadais ar an dáta tosaithe, is cuma cé acu a aistríonn nó nach n-aistríonn an léasóir an tsócmhainn fholuiteach mar a thuairiscítear in IFRS 15.

72

Is minic a thairgeann monaróirí nó déileálaithe do chustaiméirí an rogha sócmhainn a cheannach nó a léasú. Bíonn brabús nó caillteanas ann atá coibhéiseach leis an mbrabús nó leis an gcaillteanas mar thoradh ar léas airgeadais sócmhainne ag monaróir nó ag déileálaí is léasóir, ag gnáthphraghsanna díola, rud ar léiriú é ar aon mhéid nó lascainí trádála is infheidhme.

73

Ar uairibh tugann monaróir nó léasóirí is déileálaithe rátaí úis atá íseal go saorga chun custaiméirí a mhealladh. Dá n-úsáidfí ráta den sórt sin, d’aithneodh léasóir cion iomarcach den ioncam iomlán ón idirbheart ar an dáta tosaithe. Má thugtar rátaí úis atá íseal go saorga, cuirfidh monaróir nó déileálaí srian le brabús díola leis an mbrabús a mbeadh feidhm aige dá muirearófaí ráta margaidh úis.

74

An monaróir nó an léasóir is déileálaí, aithneoidh sé costais mar chostas arna dtabhú i ndáil le léas airgeadais a fháil ar an dáta tosaithe toisc go mbaineann siad go príomha le brabús an mhonaróra nó an déileálaí a thuilleamh. Na costais a thabhaíonn monaróir nó déileálaithe is léasóirí i ndáil le léas airgeadais a fháil, eisiatar iad ón sainmhíniú ar chostais dhíreacha tosaigh agus, dá bhrí sin, eisiatar iad ón nglaninfheistíocht sa léas.

Tomhas dá éis sin

75

Aithneoidh léasóir ioncam maoiniúcháin thar théarma an léasa, bunaithe ar phatrún a léiríonn ráta seasta tréimhsiúil toraidh ar ghlaninfheistíocht an léasóra sa léas.

76

Is é is aidhm do léasóir ioncam airgeadais a leithdháileadh thar théarma an léasa ar bhonn córasach réasúnach. Déanfaidh léasóir na híocaíochtaí léasa a bhaineann leis an tréimhse a chur i bhfeidhm in aghaidh na hinfheistíochta comhlán sa léas chun an phríomhshuim agus an t-ioncam maoiniúcháin neamhthuillte araon a laghdú.

77

Cuirfidh léasóir na ceanglais dí-aitheanta agus lagaithe in IFRS 9 i bhfeidhm maidir leis an nglaninfheistíocht sa léas. Déanfaidh léasóir athbhreithniú ar luachanna iarmharacha neamhráthaithe a mheastar go rialta agus a úsáidtear chun ollinfheistíocht sa léas a ríomh. Má tháinig laghdú ar an iarmharluach measta gan ráthaíocht, déanfaidh an léasóir an leithdháileadh ioncaim a athbhreithniú thar théarma an léasa agus aithneoidh sé láithreach aon laghdú i leith méideanna fabhraithe.

78

An léasóir a aicmíonn sócmhainn faoi léas airgeadais mar shócmhainn arna sealbhú le díol (nó í a áireamh i ngrúpa diúscartha atá aicmithe mar shócmhainn arna sealbhú le díol) agus IFRS 5 Sócmhainní neamhreatha arna sealbhú le díol agus Oibríochtaí Scortha á chur i bhfeidhm, tabharfaidh sé cuntas ar an tsócmhainn i gcomhréir leis an gCaighdeán sin.

Modhnuithe léasa

79

Tabharfaidh léasóir cuntas ar mhodhnú ar léas airgeadais mar léas ar leithligh más amhlaidh an dá rud seo a leanas: (a) méadaíonn an modhnú raon feidhme an léasa tríd an gceart chun sócmhainn fholuiteach amháin nó níos mó a úsáid; agus (b) méadaíonn an chomaoin i leith an léasa de mhéid atá i gcomhréir leis an bpraghas neamhspleách don mhéadú ar raon feidhme agus d’aon choigeartú iomchuí ar an bpraghas leithleach sin chun imthosca an chonartha ar leith a léiriú.

80

I gcás modhnú ar léas airgeadais nach dtugtar cuntas air mar léas ar leithligh, tabharfaidh léasóir cuntas ar an modhnú mar seo a leanas: (a) dá n-aicmeofaí an léas mar léas oibriúcháin, i gcás ina mbeadh an modhnú i bhfeidhm ar an dáta tionscanta, déanfaidh an léasóir an méid seo a leanas: (i) cuntas a thabhairt ar an modhnú ar an léas mar léas nua ó dháta éifeachta an mhodhnaithe; agus (ii) déan suim ghlanluacha na sócmhainne foluití a thomhas mar ghlaninfheistíocht sa léas díreach roimh dháta éifeachta mhodhnú an léasa. (b) seachas sin, cuirfidh an léasóir ceanglais IFRS 9 i bhfeidhm.

Léasanna oibriúcháin

Aitheantas agus tomhas

81

Aithneoidh léasóir íocaíochtaí léasa ó léasanna oibriúcháin mar ioncam ar bhonn líne dírí nó ar bhonn córasach eile. Cuirfidh an léasóir bonn córasach eile i bhfeidhm más léiriú níos fearr é ar an bpatrún ina laghdaítear an leas a bhaineann le húsáid na sócmhainne foluite.

82

Aithneoidh léasóir costais, lena n-áirítear dímheas, a tabhaíodh trí ioncam an léasa a thuilleamh mar chostas.

83

Déanfaidh léasóir na costais dhíreacha tosaigh a tabhaíodh chun léas oibriúcháin a fháil a shuimiú le suim ghlanluacha na sócmhainne foluitíagus aithneoidh sé na costais sin mar chaiteachas thar théarma an léasa ar an mbonn céanna leis an ioncam léasa.

84

Beidh an beartas dímheasa le haghaidh sócmhainní foluiteacha dímheasa faoi réir léasanna oibriúcháin comhsheasmhach le gnáthbheartas dímheasa an léasóra le haghaidh sócmhainní comhchosúla. Déanfaidh léasóir dímheas a ríomh i gcomhréir le IAS 16 agus IAS 38.

85

Cuirfidh léasóir IAS 36 i bhfeidhm chun a chinneadh an bhfuil sócmhainn fholuiteach atá faoi réir léasa oibriúcháin lagaithe agus chun cuntas a thabhairt ar aon chaillteanas bearnúcháin a aithnítear.

86

Ní aithníonn monaróir nó déileálaí is léásóir aon bhrabús díola ar dhul isteach i léas oibriúcháin toisc nach ionann é agus díolachán.

Modhnuithe ar an léas

87

Tabharfaidh léasóir cuntas ar mhodhnú ar léas oibríochta mar léas nua ó dháta éifeachta an mhodhnaithe, ag breithniú aon íocaíochtaí léasa réamhíoctha nó faibhrithe a bhaineann leis an léas bunaidh mar chuid de na híocaíochtaí léasa i leith an léasa nua.

Cur i Láthair

88

Tíolacfaidh léasóir sócmhainní foluiteacha faoi réir léasanna oibriúcháin ina ráiteas staide airgeadais de réir chineál na sócmhainne foluití.

Nochtadh

89

Is é is cuspóir do na nochtuithe go nochtfaidh léasóirí faisnéis sna nótaí, lena ndéanfar in éineacht leis an bhfaisnéis arna soláthar sa ráiteas staide airgeadais, sa ráiteas ar bhrabúis nó caillteanas agus sa ráiteas ar shreabhadh airgid, bunús a thabhairt d’úsáideoirí ráiteas airgeadais chun measúnú a dhéanamh ar an éifeacht a bhíonn ag conarthaí ar staid airgeadais, feidhmíocht airgeadais agus sreabhadh airgid an léasóra. Sonraítear i míreanna 90–97 ceanglais maidir le conas an cuspóir sin a chomhlíonadh.

90

Nochtfaidh léasóir na méideanna seo a leanas le haghaidh na tréimhse tuairiscithe: (a) i gcás léasanna airgeadais: (i) brabús nó caillteanas díola; (ii) ioncam airgeadais ar an nglan-infheistíocht i léas airgeadais; agus (iii) ioncam a bhaineann le híocaíochtaí léasa athraitheacha nach n-áirítear le tomhas na glaninfheistíochta sa léas airgeadais é. (b) i gcás léasanna oibriúcháin, ioncam léasa, ioncam a nochtadh ar leithligh, ioncam a bhaineann le híocaíochtaí léasa inathraithe nach mbraitheann ar innéacs ná ar ráta.

91

Soláthróidh léasóir na nochtuithe a shonraítear i mír 90 i bhformáid tábla, mura mbeidh formáid eile níos iomchuí.

92

Nochtfaidh léasóir faisnéis cháilíochtúil agus chainníochtúil bhreise faoina ghníomhaíochtaí léasaithe is gá chun an cuspóir nochta i mír 89 a chomhlíonadh. Áirítear leis an bhfaisnéis bhreise sin faisnéis a chabhraíonn le húsáideoirí ráiteas airgeadais measúnú a dhéanamh ar na nithe seo a leanas, ach gan a bheith teoranta di: (a) cineál ghníomhaíochtaí léasaithe an léasóra; agus (b) an chaoi a mbainistíonn an léasóir an riosca a bhaineann le haon cheart a choimeádann sé i sócmhainní foluiteacha. Go háirithe, nochtfaidh léasóir a straitéis bainistithe riosca maidir leis na cearta a choimeádann sé i sócmhainní foluiteacha, lena n-áirítear aon mhodh trína laghdaíonn an léasóir an riosca sin. Féadfar a áireamh ar na modhanna sin, mar shampla, comhaontuithe aischeannaigh, ráthaíochtaí luacha iarmharaigh nó íocaíochtaí léasa athraithigh lena n-úsáid os cionn teorainneacha sonraithe.

Léasanna airgeadais

93

Soláthróidh léasóir míniú cáilíochtúil agus cainníochtúil ar na hathruithe suntasacha i suim ghlanluacha na glaninfheistíochta i léasanna airgeadais.

94

Nochtfaidh léasóir anailís aibíochta ar na híocaíochtaí léasa is infhaighte, ina dtaispeánfar na híocaíochtaí léasa neamhlascainithe atá le fáil ar bhonn bliantúil ar feadh íosmhéid gach ceann de na chéad chúig bliana agus iomlán na méideanna do na blianta atá fágtha. Déanfaidh léasóir na híocaíochtaí léasa neamhlascainithe a réiteach leis an nglaninfheistíocht sa léas. Sainaithneofar sa réiteach an t-ioncam maoiniúcháin neamhthuillte a bhaineann leis na híocaíochtaí léasa is infhaighte agus aon luach iarmharach lascainithe gan ráthaíocht.

Léasanna oibriúcháin

95

I gcás ítimí maoine, gléasra agus trealaimh atá faoi réir léasa oibriúcháin, cuirfidh léasóir ceanglais nochta IAS 16 i bhfeidhm. Agus na ceanglais maidir le nochtadh in IAS 16 á gcur i bhfeidhm, déanfaidh léasóir gach aicme maoine, gléasra agus trealaimh a dhí-chomhiomlánú ina sócmhainní atá faoi réir léasanna oibriúcháin agus sócmhainní nach bhfuil faoi réir léasanna oibriúcháin. Dá réir sin, soláthróidh léasóir na nochtuithe a cheanglaítear le IAS 16 le haghaidh sócmhainní atá faoi réir léasa oibriúcháin (de réir aicme na sócmhainne foluití) ar leithligh ó shócmhainní faoi úinéireacht arna sealbhú agus arna n-úsáid ag an léasóir.

96

Cuirfidh léasóir na ceanglais maidir le nochtadh i bhfeidhm in IAS 36, IAS 38, IAS 40 agus IAS 41 le haghaidh sócmhainní atá faoi réir léasanna oibriúcháin.

97

Nochtfaidh léasóir anailís aibíochta ar íocaíochtaí léasa, ina dtaispeánfar na híocaíochtaí léasa neamhlascanta atá le fáil ar bhonn bliantúil ar feadh íosmhéid gach ceann de na chéad chúig bliana agus iomlán na méideanna do na blianta atá fágtha.

IDIRBHEARTA UM DÍOL AGUS UM AISLÉASÚ

98

Má aistríonn eintiteas (léasaí an díoltóra) sócmhainn chuig eintiteas eile (an ceannaitheoir-léasóir) agus má léasaíonn sé an tsócmhainn sin ar ais ón gceannaitheoir-léasóir, tabharfaidh an díoltóir agus an léasaí ceannaithe araon cuntas ar an gconradh aistrithe agus ar an léas lena gcuirtear míreanna 99–103 i bhfeidhm.

Measúnú a dhéanamh maidir le cé acu an díol atá in aistriú na sócmhainne nó nach ea

99

Cuirfidh eintiteas na ceanglais i bhfeidhm chun a chinneadh cathain a chomhlíontar oibleagáid feidhmíochta in IFRS 15 chun a chinneadh an dtugtar cuntas ar aistriú sócmhainne mar dhíolachán na sócmhainne sin.

Is díol é aistriú na sócmhainne

100

% Má chomhlíonann aistriú sócmhainne ag an díoltóir is léasaí ceanglais IFRS 15 a bhfuil cuntas le tabhairt air mar dhíolachán na sócmhainne: (a) tomhaisfidh an díoltóir an tsócmhainn lena ngabhann ceart úsáide a eascraíonn ón léas ar ais ag an gcion de shuim ghlanluacha na sócmhainne roimhe sin a bhaineann leis an gceart úsáide atá coinnithe ag an díoltóir. Dá réir sin, ní aithneoidh an díoltóir ach méid aon ghnóchain nó caillteanais a bhaineann leis na cearta a aistrítear chuig an gceannaitheoir. (b) tabharfaidh an ceannaitheoir-léasóir cuntas ar cheannach na sócmhainne a chuireann na Caighdeáin is infheidhme i bhfeidhm, agus ar an léas lena gcuirtear ceanglais chuntasaíochta an léasóra i bhfeidhm sa Chaighdeán seo.

101

Mura bhfuil cóirluach na comaoine i leith sócmhainn a dhíol cothrom le cóirluach na sócmhainne, nó mura bhfuil na híocaíochtaí i leith an léasa ar rátaí an mhargaidh, déanfaidh eintiteas na coigeartuithe seo a leanas chun tomhas a dhéanamh ar na fáltais díola ar cóirluach: (a) tabharfar cuntas ar aon téarmaí faoi bhun an mhargaidh mar réamhíocaíocht ar íocaíochtaí léasa; agus (b) tabharfar cuntas ar aon téarmaí os cionn an mhargaidh mar mhaoiniú breise arna sholáthar ag an gceannaitheoir nó don díoltóir is léasaí.

102

Déanfaidh an t-eintiteas aon choigeartú féideartha a cheanglaítear le mír 101 a thomhas ar bhonn na nithe seo a leanas is so-chinntithe: (a) an difríocht idir cóirluach na comaoine don díol agus cóirluach na sócmhainne; agus (b) an difríocht idir luach láithreach na n-íocaíochtaí conarthacha don léas agus luach láithreach na n-íocaíochtaí le haghaidh an léasa ag rátaí an mhargaidh.

Ní díol é aistriú na sócmhainne

103

Muna gcomhlíonann aistriú sócmhainne ag an díoltóir is léasaí ceanglais IFRS 15 a bhfuil cuntas le tabhairt air mar dhíol na sócmhainne: (a) leanfaidh an díoltóir is léásaí de bheith ag aithint na sócmhainne aistrithe agus aithneoidh sé dliteanas airgeadais atá cothrom le fáltais an aistrithe. Tabharfaidh sé cuntas ar an dliteanas airgeadais agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm. (b) ní aithneoidh an ceannaitheoir is léasóir an tsócmhainn aistrithe agus aithneoidh sé sócmhainn airgeadais atá cothrom le fáltais an aistrithe. Tabharfaidh sé cuntas ar an tsócmhainn airgeadais agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm.

EISCEACHT SHEALADACH ARNA hEASCAIRT AS ATHCHÓIRIÚ AN TAGARMHAIRC RÁTA ÚIS

104

Cuirfidh léasaí míreanna 105-106 i bhfeidhm maidir leis na modhnuithe uile ar léas a athraíonn an bonn lena ndéanfar íocaíochtaí léasa a chinneadh amach anseo mar thoradh ar athchóiriú an tagarmhairc ráta úis (féach míreanna 5.4.6 agus 5.4.8 de IFRS 9). Níl feidhm ag na míreanna seo ach amháin maidir le modhnuithe den sórt sin ar léas. Chun na críche sin, tagraíonn an téarma “athchóiriú an tagarmhairc ráta úis” don athchóiriú a dhéantar ar fud an mhargaidh ar thagarmharc ráta úis mar a thuairiscítear i mír 6.8.2 de IFRS 9.

105

Mar bheart praiticiúil, cuirfidh léasaí mír 42 i bhfeidhm chun modhnú ar léas a chur san áireamh faoi mar is gá le haghaidh athchóiriú an tagarmhairc ráta úis. Níl feidhm ag an mbeart praiticiúil sin ach maidir le modhnuithe den sórt sin. Chun na críche sin, is gá modhnú ar léas le haghaidh athchóiriú an tagarmhairc ráta úis i gcás ina gcomhlíontar na coinníollacha seo agus sa chás sin amháin: (a) is gá leis an modhnú mar thoradh díreach ar athchóiriú an tagarmhairc ráta úis; agus (b) tá an bonn nua chun íocaíochtaí léasa a chinneadh coibhéiseach leis an mbonn roimhe sin ó thaobh an gheilleagair de (i.e. an bonn atá díreach roimh an modhnú).

106

Má dhéantar modhnuithe ar léas sa bhreis ar na modhnuithe ar léas sin is gá le haghaidh athchóiriú an tagarmhairc ráta úis, cuirfidh léasaí na ceanglais is infheidhme sa Chaighdeán seo i bhfeidhm chun na modhnuithe uile ar léas a dhéantar ag an am céanna a chur san áireamh, lena n-áirítear na modhnuithe sin ar léas a cheanglaítear le hathchóiriú an tagarmhairc ráta úis.

CAIGHDEÁN IDIRNÁISIÚNTA UM THUAIRISCIÚ AIRGEADAIS 17

Conarthaí Árachais

CUSPÓIR

1

Le Conarthaí Árachais IFRS 17 suítear prionsabail maidir le conarthaí árachais a aithint, a thomhas, a chur i láthair agus a nochtadh, faoi raon feidhme an Chaighdeáin. Is é is cuspóir do IFRS 17 a áirithiú go soláthraíonn eintiteas faisnéis ábhartha lena léirítear na conarthaí sin go dílis. Tugann an fhaisnéis sin bunús d’úsáideoirí ráiteas airgeadais chun measúnú a dhéanamh ar an éifeacht a bhíonn ag conarthaí árachais ar staid airgeadais, feidhmíocht airgeadais agus sreafadh airgid an eintitis.

2

Déanfaidh eintiteas a oibleagáidí agus a chearta substainteacha a bhreithniú, cibé acu an n-eascraíonn siad ó chonradh, dlí nó rialachán, agus IFRS 17 á chur i bhfeidhm acu. Is é is conradh ann comhaontú idir dhá pháirtí nó níos mó lena gcruthaítear cearta agus oibleagáidí atá in-fhorfheidhmithe. Is ábhar dlí é in-fhorfheidhmitheacht na gceart agus na n-oibleagáidí i gconradh. Féadfaidh conarthaí a bheith i scríbhinn, ó bhéal nó intuigthe le gnáthchleachtais ghnó an eintitis. Áirítear le téarmaí conarthacha na téarmaí uile, sainráite nó intuigthe, atá i gceist i gconradh, ach déanfaidh eintiteas neamhaird de théarmaí nach bhfuil aon substaint tráchtála leo (i.e. gan aon éifeacht inaitheanta ar eacnamaíocht an chonartha). Maidir le téarmaí intuigthe i gconradh, áirítear na téarmaí sin arna bhforchur le dlí nó le rialachán. Bíonn cleachtais agus próisis éagsúla ann chun conarthaí a shuíomh le custaiméirí ar fud dlínsí, tionscail agus eintitis dhlíthiúla. Ina theannta sin, féadfaidh cleachtais agus próisis éagsúla a bheith ann laistigh d’eintiteas (mar shampla, d’fhéadfaidís a bheith ag brath ar an aicme custaiméara nó ar chineál na n-earraí nó na seirbhísí atá geallta).

RAON FEIDHME

3

Cuirfidh eintiteas IFRS 17 i bhfeidhm maidir leis an méid seo a leanas: (a) conarthaí árachais, lena n-áirítear conarthaí athárachais, a eisíonn sé; (b) conarthaí athárachais atá ina sheilbh; agus (c) conarthaí infheistíochta ina bhfuil gnéithe rannpháirtíochta discréide a eisíonn sé, ar choinníoll go n-eisíonn an t-eintiteas conarthaí árachais freisin.

4

Tá feidhm ag na tagairtí uile in IFRS 17 do chonarthaí árachais maidir leo seo a leanas freisin: (a) conarthaí athárachais atá ina sheilbh, ach amháin: (i) maidir le tagairtí do chonarthaí árachais arna n-eisiúint; agus (ii) mar a thuairiscítear i míreanna 60–70A. (b) conarthaí infheistíochta ina bhfuil gnéithe rannpháirtíochta discréide mar a leagtar amach i mír 3(c), ach amháin an tagairt do chonarthaí árachais i mír 3(c) agus mar a thuairiscítear i mír 71.

5

Tá feidhm ag na tagairtí uile in IFRS 17 do chonarthaí árachais arna n-eisiúint maidir le conarthaí árachais a fhaigheann an t-eintiteas in aistriú conarthaí árachais nó i gcomhcheangal idir gnólachtaí freisin, seachas na conarthaí athárachais atá ina sheilbh aige.

6

Sainmhínítear conradh árachais in Aguisín A agus soláthraítear treoraíocht i míreanna B2–B30 d’Aguisín B maidir le conradh árachais a shainmhíniú.

7

Ní chuirfidh eintiteas IFRS 17 i bhfeidhm maidir leis an méid seo a leanas: (a) barántaí arna soláthar ag monaróir, déileálaí nó miondíoltóir i ndáil lena chuid earraí nó seirbhísí a dhíol le custaiméir (féach IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí). (b) sócmhainní agus dliteanais fostóirí ó phleananna sochair fostaithe (féach IAS 19 Sochair Fostaithe agus IFRS 2 Íocaíocht Scairbhunaithe) agus oibleagáidí sochair scoir arna dtuairisciú ag pleananna scoir le sochar sainithe (féach IAS 26 Cuntasaíocht agus Tuairisciú na bPleananna Sochair Scoir). (c) cearta conarthacha nó oibleagáidí conarthacha atá ag brath ar úsáid ítime neamhairgeadais amach anseo, nó ar an gceart chun an ítim sin a úsáid amach anseo (mar shampla, roinnt táillí ceadúnais, ríchíosanna, íocaíochtaí léasa inathraithe agus teagmhasacha agus ítimí comhchosúla: féach IFRS 15, IAS 38 Sócmhainní Doláimhsithe agus LéasannaIFRS 16). (d) ráthaíochtaí luacha iarmharaigh arna soláthar ag monaróir, déileálaí nó miondíoltóir agus ráthaíochtaí luacha iarmharaigh léasaí nuair atá siad leabaithe i léasa (féach IFRS 15 agus IFRS 16). (e) conarthaí ráthaíochta airgeadais, ach amháin i gcás inar dhearbhaigh an t-eisitheoir go sainráite roimhe sin go measann sé go bhfuil na conarthaí sin ina gconarthaí árachais agus gur úsáid sé cuntasaíocht is infheidhme maidir le conarthaí árachais. Roghnóidh an t-eisitheoir cibé acu díobh seo a leanas a chuirfidh sé i bhfeidhm IFRS 17 nó IAS 32 Ionstraimí Airgeadais: Cur i Láthair, IFRS 7 Ionstraimí Airgeadais: Nochtuithe agus IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais maidir leis na conarthaí ráthaíochta airgeadais sin. Féadfaidh an t-eisitheoir an rogha sin a dhéanamh de réir an chonartha, ach tá an rogha i gcás gach conartha neamh-inchúlghairthe. (f) comaoin theagmhasach is iníoctha nó infhaighte i gcomhcheangal gnó (féach IFRS 3 Comhcheangail idir Gnólachtaí). (g) conarthaí árachais inarb é an t-eintiteas an sealbhóir polasaí, mura rud é gur conarthaí athárachais atá ina sheilbh atá i gceist (féach mír 3(b)). (h) conarthaí cárta creidmheasa, nó conarthaí comhchosúla lena soláthraítear socruithe creidmheasa nó íocaíochta, atá ag teacht leis an sainmhíniú ar chonradh árachais más rud é, agus sa chás sin amháin, nach léiríonn an t-eintiteas measúnú ar an riosca árachais a bhaineann le custaiméir ar leith agus praghas an chonartha á shocrú leis an gcustaiméir sin (féach IFRS 9 agus na Caighdeáin IFRS eile is infheidhme). Más rud é go n-éilítear le IFRS 9 go ndéanfaidh eintiteas comhpháirt chumhdaigh árachais (féach mír 2.1(e)(iv) de IFRS 9) atá leabaithe i gconradh den sórt sin a dheighilt áfach, agus sa chás sin amháin, cuirfidh an t-eintiteas IFRS 17 i bhfeidhm maidir leis an gcomhpháirt sin.

8

Tá roinnt conarthaí ag teacht leis an sainmhíniú ar chonradh árachais ach is é is príomhchuspóir dóibh seirbhísí a sholáthar ar tháille sheasta. Féadfaidh eintiteas rogha a dhéanamh chun IFRS 15 a chur i bhfeidhm in ionad IFRS 17 maidir le conarthaí den sórt sin a eisíonn sé más rud é, agus sa chás sin amháin, go gcomhlíontar coinníollacha sonraithe. Féadfaidh an t-eisitheoir an rogha sin a dhéanamh de réir an chonartha, ach tá an rogha i gcás gach conartha neamh-inchúlghairthe. Is iad seo a leanas na coinníollacha: (a) ní léiríonn an t-eintiteas measúnú ar an riosca a bhaineann le custaiméir ar leith agus praghas an chonartha á shocrú leis an gcustaiméir sin; (b) tugann an conradh cúiteamh don chustaiméir trí sheirbhísí a sholáthar, seachas íocaíochtaí airgid a dhéanamh leis an gcustaiméir; agus (c) eascraíonn an riosca árachais a aistrítear leis an gconradh ón úsáid a bhaineann an custaiméir as seirbhísí go príomha, seachas ó neamhchinnteacht faoi chostas na seirbhísí sin.

8A

Tá roinnt conarthaí ag teacht leis an sainmhíniú ar chonradh árachais ach cuireann siad teorainn ar an gcúiteamh i ndáil le himeachtaí faoi árachas go dtí an méid a éilítear thairis sin chun oibleagáid an tsealbhóra polasaí, a chruthaítear leis an gconradh, a chomhlíonadh (mar shampla, iasachtaí le tarscaoiltí báis). Roghnóidh eintiteas go gcuirfidh sé IFRS 17 nó IFRS 9 i bhfeidhm maidir le conarthaí den sórt sin a eisíonn sé ach amháin i gcás ina n-eisiatar na conarthaí sin ó raon feidhme IFRS 17 le mír 7. Déanfaidh an t-eintiteas an rogha sin maidir le gach punann de chonarthaí árachais, agus tá an rogha i gcás gach punainne neamh-inchúlghairthe.

Comhcheangal conarthaí árachais

9

Féadfar éifeacht tráchtála fhoriomlán a bhaint amach le tacar nó sraith conarthaí árachais lena mbaineann an contrapháirtí céanna nó contrapháirtí gaolmhar, nó d’fhéadfaidís a bheith ceaptha chun a leithéid a bhaint amach. Chun bunús conarthaí den sórt sin a thuairisciú, is féidir gur gá plé leis an tacar nó sraith conarthaí ina n-iomláine. Mar shampla, más rud é nach mbaintear aon rud amach leis na cearta nó oibleagáidí i gconradh amháin seachas na cearta nó na hoibleagáidí i gconradh eile a bhréagnú go hiomlán, agus gur cuireadh tús leis an dá chonradh ag an am céanna leis an gcontrapháirtí céanna, is é an éifeacht chomhcheangailte nach ann d’aon cheart nó oibleagáidí.

Comhpháirteanna a dheighilt ó chonradh árachais (míreanna B31–B35)

10

Féadfaidh comhpháirt amháin nó níos mó a bheith i gconradh árachais a thiocfadh faoi raon feidhme Caighdeáin eile dá mba conarthaí ar leithligh iad. Mar shampla, féadfaidh comhpháirt infheistíochta nó comhpháirt le haghaidh seirbhísí seachas seirbhísí conartha árachais (nó iad araon) a bheith san áireamh le conradh árachais. Cuirfidh eintiteas míreanna 11–13 i bhfeidhm chun comhpháirteanna an chonartha a shainaithint agus cuntas a choinneáil orthu.

11

Déanfaidh eintiteas an méid seo a leanas: (a) cuirfidh sé IFRS 9 i bhfeidhm chun a chinneadh an ann do dhíorthach leabaithe atá le deighilt agus, más ann dó, conas is ceart cuntas a choinneáil ar an díorthach sin. (b) déanfaidh sé comhpháirt infheistíochta a dheighilt ó chonradh árachais óstaigh más rud é, agus sa chás sin amháin, go bhfuil an chomhpháirt infheistíochta sin leithleach (féach míreanna B31–B32). Cuirfidh an t-eintiteas IFRS 9 i bhfeidhm chun cuntas a choinneáil ar an gcomhpháirt infheistíochta dheighilte ach amháin i gcás inar conradh infheistíochta é ina bhfuil gnéithe rannpháirtíochta discréide a thagann faoi raon feidhme IFRS 17 (féach mír 3(c)).

12

Tar éis mír 11 a chur i bhfeidhm chun aon sreabhadh airgid, a bhaineann le díorthaigh leabaithe agus le comhpháirteanna infheistíochta leithleacha, a dheighilt, déanfaidh eintiteas aon ghealltanas go n-aistreofaí earraí nó seirbhísí leithleacha, seachas seirbhísí conartha árachais, chuig sealbhóir polasaí a dheighilt ón gconradh árachais óstaigh, agus mír 7 de IFRS 15 á cur i bhfeidhm aige. Coinneoidh an t-eintiteas cuntas ar aon ghealltanas den sórt sin agus IFRS 15 á chur i bhfeidhm aige. Nuair a bheidh mír 7 de IFRS 15 á cur i bhfeidhm ag an eintiteas chun an gealltanas a dheighilt, cuirfidh sé míreanna B33–B35 de IFRS 17 i bhfeidhm agus, tráth a thugtar aitheantas tosaigh, déanfaidh sé an méid seo a leanas: (a) cuirfidh sé IFRS 15 i bhfeidhm chun an t-insreabhadh airgid a chur i leith na comhpháirte árachais agus aon ghealltanas go soláthrófar earraí nó seirbhísí leithleacha seachas seirbhísí conartha árachais; agus (b) sannfaidh sé an t-eis-sreabhadh airgid i leith na comhpháirte árachais agus aon earra nó seirbhís leithleach a gealladh seachas seirbhísí conartha árachais; a bhí ina gcúis le IFRS 15 a chur i bhfeidhm ionas: (i) go sannfar eis-sreafadh airgid a bhaineann go díreach le gach comhpháirt i leith na comhpháirte sin; agus (ii) go sannfar aon eis-sreafadh airgid atá fágtha ar bhonn córasach agus réasúnach, lena léirítear an t-eis-sreabhadh airgid lena mbeadh coinne ag an eintiteas dá mba conradh ar leithligh é an chomhpháirt sin.

13

Tar éis d’eintiteas míreanna 11–12 a chur i bhfeidhm, cuirfidh sé IFRS 17 i bhfeidhm maidir leis na comhpháirteanna uile atá fágtha den chonradh árachais óstaigh. Anseo feasta, tagraíonn gach tagairt in IFRS 17 do dhíorthaigh leabaithe do dhíorthaigh nár deighleadh ón gconradh árachais óstaigh agus tagraíonn gach tagairt do chomhpháirteanna infheistíochta do chomhpháirteanna infheistíochta nár deighleadh ón gconradh árachais óstaigh (seachas na tagairtí sin i míreanna B31–B32).

LEIBHÉAL AN CHOMHIOMLÁNAITHE MAIDIR LE CONARTHAÍ ÁRACHAIS

14

Sainaithneoidh eintiteas punanna na gconarthaí árachais. Cuimsítear i bpunann conarthaí atá faoi réir rioscaí comhchosúla agus a ndéantar iad a bhainistiú le chéile. Mheasfaí go mbeadh rioscaí comhchosúla ag baint le conarthaí laistigh de líne táirgí agus, dá bhrí sin, mheasfaí go mbeidís sa phunann chéanna má dhéantar iad a bhainistiú le chéile. Mheasfaí nach mbeadh rioscaí comhchosúla ag baint le conarthaí i línte táirgí difriúla (mar shampla blianachtaí seasta aonphréimhe i gcomparáid le hárachas saoil gnáth-théarma) agus, dá bhrí sin, mheasfaí go mbeidís i bpunanna difriúla.

15

Tá feidhm ag míreanna 16–24 maidir le conarthaí árachais arna n-eisiúint. Leagtar amach na ceanglais maidir le leibhéal an chomhiomlánaithe i ndáil le conarthaí athárachais i mír 61.

16

Déanfaidh eintiteas punann conarthaí árachais arna n-eisiúint a roinnt sna grúpaí seo a leanas ar a laghad: (a) grúpa conarthaí atá dochraideach tráth a thugtar aitheantas tosaigh, más ann dóibh; (b) grúpa conarthaí nach bhfuil aon seans suntasach ann tráth a thugtar aitheantas tosaigh go n-éireoidís dochraideach dá éis sin, más ann dóibh; agus (c) grúpa de na conarthaí eile sa phunann, más ann dóibh.

17

Má tá faisnéis réasúnach ar féidir tacú léi ag eintiteas chun teacht ar an gconclúid go mbeidh na conarthaí uile i dtacar conarthaí sa ghrúpa céanna agus mír 16 á cur i bhfeidhm, féadfaidh sé an tacar conarthaí a thomhas chun a chinneadh an bhfuil na conarthaí dochraideach nó nach bhfuil (féach mír 47) agus chun measúnú a dhéanamh ar an tacar conarthaí chun a chinneadh an bhfuil aon seans suntasach ann go n-éireodh na conarthaí dochraideach dá éis sin (féach mír 19). Mura bhfuil faisnéis réasúnach ar féidir tacú léi ag an eintiteas chun teacht ar an gconclúid go mbeidh na conarthaí uile i dtacar conarthaí sa ghrúpa céanna, cinnfidh sé an grúpa lena mbainfidh na conarthaí trí na conarthaí ar leithligh a bhreithniú.

18

Maidir le conarthaí arna n-eisiúint a gcuireann eintiteas an cur chuige leithdháilte préimheanna i bhfeidhm ina leith (féach míreanna 53–59), glacfaidh an t-eintiteas leis nach bhfuil aon chonradh sa phunann dochraideach tráth a thugtar aitheantas tosaigh, mura léirítear a mhalairt le fíorais agus imthosca. Maidir le conarthaí nach bhfuil dochraideach tráth a thugtar aitheantas tosaigh, déanfaidh an t-eintiteas measúnú ar cibé acu atá nó nach bhfuil aon seans suntasach ann go n-éireoidís dochraideach dá éis sin trí mheasúnú a dhéanamh ar an dóchúlacht go dtiocfadh athruithe ar na fíorais agus na himthosca is infheidhme.

19

Maidir le conarthaí arna n-eisiúint nach gcuireann an t-eintiteas an cur chuige leithdháilte préimheanna i bhfeidhm ina leith (féach míreanna 53–54), déanfaidh an t-eintiteas measúnú maidir le conarthaí, nach bhfuil dochraideach tráth a thugtar aitheantas tosaigh, ar cibé acu atá nó nach bhfuil aon seans suntasach ann go n-éireoidís dochraideach: (a) bunaithe ar an dóchúlacht go dtiocfaidh athruithe ar thoimhdí, dá mba rud é go dtarlóidí, a d’fhágfadh go n-éireodh na conarthaí dochraideach; (b) faisnéis faoi mheastacháin, arna soláthar le tuairisciú inmheánach an eintitis, a úsáid. Dá bhrí sin, agus measúnú á dhéanamh, maidir le conarthaí nach bhfuil dochraideach tráth a thugtar aitheantas tosaigh, an bhfuil aon seans suntasach ann go n-éireoidís dochraideach dá éis sin: (i) ní dhéanfaidh eintiteas neamhaird d’fhaisnéis arna soláthar lena chuid tuairiscithe inmheánaigh faoin éifeacht a bheadh ag athruithe i dtoimhdí ar chonarthaí difriúla i ndáil leis an seans go éireoidís dochraideach; ach (ii) ní éilítear ar eintiteas faisnéis eile a bhailiú sa bhreis ar an bhfaisnéis arna soláthar le tuairisciú inmheánach an eintitis faoin éifeacht a bheadh ag athruithe i dtoimhdí ar chonarthaí difriúla.

20

Más rud é, agus míreanna 14–19 á gcur i bhfeidhm, go dtiocfadh conarthaí laistigh de phunann faoi ghrúpaí difriúla de bhrí, agus dá bhrí seo amháin, go gcuirtear srianadh go sonrach, trí bhíthin dlí nó rialacháin, ar chumas praiticiúil an eintitis chun praghas nó leibhéal difriúil sochar a shocrú do shealbhóirí polasaí lena mbaineann saintréithe difriúla, féadfaidh an t-eintiteas na conarthaí sin a chuimsiú sa ghrúpa céanna. Ní chuirfidh an t-eintiteas an mhír sin i bhfeidhm de réir analaí maidir le hítimí eile.

21

Ceadaítear don eintiteas na grúpaí a dtugtar tuairisc orthu i mír 16 a fhoroinnt. Mar shampla, féadfaidh an t-eintiteas rogha a dhéanamh chun na punanna a roinnt mar a leanas: (a) grúpaí eile nach bhfuil dochraideach tráth a thugtar aitheantas tosaigh—más rud é go soláthraítear faisnéis le tuairisciú inmheánach an eintitis ina ndéantar idirdhealú eatarthu seo a leanas: (i) leibhéil bhrabúsachta difriúla; nó (ii) cásanna féideartha difriúla ina bhféadfadh conarthaí éirí dochraideach tar éis aitheantas tosaigh a bheith tugtha; agus (b) níos mó ná grúpa amháin de chonarthaí atá dochraideach tráth a thugtar aitheantas tosaigh —más rud é go soláthraítear faisnéis níos mionsonraithe le tuairisciú inmheánach an eintitis faoina mhéid atá na conarthaí sin dochraideach.

22

Ní chuirfidh eintiteas conarthaí san áireamh sa ghrúpa céanna má eisíodh iad níos mó ná bliain ó chéile. Chun é sin a bhaint amach, déanfaidh an t-eintiteas na grúpaí ar a dtugtar tuairisc i míreanna 16–21 a roinnt a thuilleadh más gá.

23

Beidh grúpa conarthaí árachais ina gconradh aonair más é sin an toradh a gheofar tar éis míreanna 14–22 a chur i bhfeidhm.

24

Cuirfidh eintiteas na ceanglais aitheantais agus tomhais in IFRS 17 i bhfeidhm maidir leis na grúpaí conarthaí arna gcinneadh trí mhíreanna 14–23 a chur i bhfeidhm. Bunóidh an t-eintiteas na grúpaí tráth a thabharfar aitheantas tosaigh agus cuirfidh sé conarthaí leis na grúpaí agus mír 28 á cur i bhfeidhm. Ní dhéanfaidh an t-eintiteas athmheasúnú ar chomhdhéanamh na ngrúpaí dá éis sin. Chun grúpa conarthaí a thomhas, féadfaidh eintiteas an sreabhadh airgid comhlíonta a mheas ag leibhéal comhiomlánaithe níos airde ná an grúpa nó an phunann, ar choinníoll go mbeidh an t-eintiteas ábalta an sreabhadh airgid comhlíonta iomchuí a chur san áireamh i dtomhas an ghrúpa, agus mír 32(a), mír 40(a)(i) agus mír 40(b), á gcur i bhfeidhm, trí na meastacháin sin a leithdháileadh ar ghrúpaí conarthaí.

AITHINT

25

Aithneoidh eintiteas grúpa conarthaí árachais a eisíonn sé ón ceann is luaithe de na dátaí seo a leanas: (a) tús thréimhse cumhdaigh an ghrúpa conarthaí; (b) an dáta ar a mbeidh an chéad íocaíocht dlite ó shealbhóir polasaí sa ghrúpa; agus (c) i gcás grúpa conarthaí dochraideacha, tráth a éiríonn an grúpa dochraideach.

26

Mura bhfuil aon dáta dlite conarthach ann, meastar an chéad íocaíocht ón sealbhóir polasaí a bheith dlite nuair a fhaightear é. Éilítear ar eintiteas a chinneadh arb ionann aon chonradh agus grúpa conarthaí dochraideacha agus mír 16 á cur i bhfeidhm roimh an dáta is luaithe de na dátaí a leagtar amach i míreanna 25(a) agus 25(b) má léirítear le fíorais agus imthosca gurb ann do ghrúpa den sórt sin.

27

[Scriosta]

28

Agus grúpa conarthaí árachais á n-aithint i dtréimhse tuairiscithe, ní chuimseoidh eintiteas ach conarthaí lena gcomhlíontar ceann de na critéir a leagtar amach i mír 25 agus déanfaidh an t-eintiteas meastacháin maidir leis na rátaí lascaine an dáta a thugtar aitheantas tosaigh (féach mír B73) agus na haonaid chumhdaigh arna soláthar le linn na tréimhse tuairiscithe (féach mír B119). Féadfaidh eintiteas tuilleadh conarthaí a chuimsiú sa ghrúpa tar éis dheireadh tréimhse tuairiscithe, faoi réir mhíreanna 14–22. Cuirfidh eintiteas conradh leis an ngrúpa le linn na tréimhse tuairiscithe ina gcomhlíonann an conradh sin ceann de na critéir a leagtar amach i mír 25. Mar gheall air sin, d’fhéadfaí cinneadh na rátaí lascaine an dáta a thugtar aitheantas tosaigh a athrú agus mír B73 á cur i bhfeidhm. Cuirfidh eintiteas na rátaí athbhreithnithe i bhfeidhm ó thús na tréimhse tuairiscithe ina gcuirtear na conarthaí nua leis an ngrúpa.

Sreabhadh airgid éadála árachais (míreanna B35A–B35D)

28A

Déanfaidh eintiteas sreabhadh airgid éadála árachais a leithdháileadh ar ghrúpaí conarthaí árachais agus modh córasach agus réasúnach á úsáid, agus míreanna B35A–B35B á gcur i bhfeidhm, ach amháin má roghnaíonn sé iad a aithint mar chostais agus mír 59(a) á cur i bhfeidhm.

28B

Mura gcuireann eintiteas mír 59(a) i bhfeidhm, aithneoidh sé mar shócmhainn sreafa airgid éadála árachais a íocadh (nó sreabhadh airgid éadála árachais ar aithníodh dliteanas ina leith agus Caighdeán IFRS eile á chur i bhfeidhm) sula n-aithneofar an grúpa conarthaí árachais gaolmhar. Aithneoidh eintiteas sócmhainn den sórt sin maidir le gach grúpa conarthaí árachais gaolmhar.

28C

Déanfaidh eintiteas sócmhainn a dhí-aithint i ndáil le sreabhadh airgid éadála árachais nuair a chuirtear an sreabhadh airgid éadála árachais san áireamh agus an grúpa conarthaí árachais gaolmhar á thomhas, agus mír 38(c)(i) nó mír 55(a)(iii) á cur i bhfeidhm.

28D

Má tá feidhm ag mír 28, cuirfidh eintiteas míreanna 28B–28C i bhfeidhm i gcomhréir le mír B35C.

28E

Ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe, déanfaidh eintiteas measúnú ar in-aisghabhálacht sócmhainne i ndáil le sreabhadh airgid éadála árachais má shonraítear le fíorais agus imthosca go bhféadfadh an tsócmhainn a bheith lagaithe (féach mír B35D). Má aithníonn eintiteas caillteanas lagaithe, déanfaidh an t-eintiteas suim ghlanluacha na sócmhainne a choigeartú agus aithneoidh sé an caillteanas lagaithe mar bhrabús nó mar chaillteanas.

28F

Aithneoidh eintiteas mar bhrabús nó mar chaillteanas aon fhreaschur maidir le cuid de chaillteanas lagaithe, nó é go léir, a aithníodh roimhe sin agus mír 28E á cur i bhfeidhm agus méadóidh sé suim ghlanluacha na sócmhainne, a mhéid nach mbeidh na dálaí lagaithe ann a thuilleadh nó go mbeidh feabhas tagtha orthu.

TOMHAS (MÍREANNA B36–B119F)

29

Cuirfidh eintiteas míreanna 30–52 i bhfeidhm maidir leis na grúpaí conarthaí árachais uile a thagann faoi raon feidhme IFRS 17, ach amháin sna cásanna seo a leanas: (a) le haghaidh grúpaí conarthaí árachais lena gcomhlíontar aon cheann de na critéir a shonraítear i mír 53, féadfaidh eintiteas an grúpa a thomhas ar bhealach níos simplí trí leas a bhaint as an gcur chuige leithdháilte préimheanna i míreanna 55–59; (b) le haghaidh grúpaí conarthaí athárachais atá ina sheilbh, cuirfidh eintiteas míreanna 32–46 i bhfeidhm de réir mar a éilítear le míreanna 63–70A. Níl feidhm ag mír 45 (maidir le conarthaí árachais ina bhfuil gnéithe rannpháirtíochta dírí) agus míreanna 47–52 (maidir le conarthaí dochraideacha) maidir le grúpaí conarthaí athárachais atá ina sheilbh ag eintiteas; (c) le haghaidh grúpaí conarthaí infheistíochta ina bhfuil gnéithe rannpháirtíochta discréide, cuirfidh eintiteas míreanna 32–52 i bhfeidhm arna modhnú le mír 71.

30

Nuair a bheidh IAS 21 Iarmhairtí Athruithe ar Rátaí Malairte Eachtraí á chur i bhfeidhm ag eintiteas maidir le grúpa conarthaí árachais lena ngintear sreabhadh airgid in airgeadra eachtrach, pléifidh an t-eintiteas leis an ngrúpa conarthaí sin, lena n-áirítear an corrlach seirbhíse conarthaí, mar ítim airgeadaíochta.

31

I ráitis airgeadais eintitis a eisíonn conarthaí árachais, ní léireoidh an sreabhadh airgid comhlíonta an riosca neamhfheidhmíochta a bhaineann leis an eintiteas sin (sainmhínítear riosca neamhfheidhmíochta in IFRS 13 Tomhas Cóirluacha).

Tomhas tráth a thugtar aitheantas tosaigh (míreanna B36–B95F)

32

Tráth a thugtar aitheantas tosaigh, déanfaidh eintiteas grúpa conarthaí árachais a thomhas nuair a fhaightear iomlán na nithe seo a leanas: (a) na sreafaí airgid comhlíonta, lena n-áirítear: (i) meastacháin maidir le sreabha airgid todhchaí (míreanna 33–35); (ii) coigeartú chun an t-amluach airgid agus na rioscaí airgeadais a bhaineann le sreabha airgid todhchaí a léiriú, a mhéid nach gcuirtear na rioscaí airgeadais san áireamh sna meastacháin i ndáil leis an sreabhadh airgid todhchaí (mír 36); agus (iii) coigeartú riosca le haghaidh riosca neamhairgeadais (mír 37). (b) an corrlach seirbhíse conarthaí, arna thomhas trí mhíreanna 38–39 a chur i bhfeidhm.

Meastacháin maidir le sreabha airgid todhchaí (míreanna B36–B71)

33

Nuair a bheidh grúpa conarthaí árachais á dtomhas ag eintiteas cuimseoidh sé na sreabha airgid todhchaí uile laistigh de theorainn gach conartha sa ghrúpa (féach mír 34). Agus mír 24 á cur i bhfeidhm, féadfaidh eintiteas na sreabha airgid todhchaí a mheas ar leibhéal comhiomlánaithe atá níos airde agus na sreabha airgid comhlíonta a thiocfaidh as sin a leithdháileadh ar ghrúpaí conarthaí aonair ansin. Beidh an méid seo a leanas i gceist leis na meastacháin ar shreabha airgid todhchaí: (a) áireofar leo, ar bhealach neamhchlaonta, an fhaisnéis réasúnach uile ar féidir tacú léi agus atá le fáil gan costas míchuí ná iarracht mhíchuí maidir le méid, uainiú agus neamhchinnteacht na sreabh airgid todhchaí sin (féach míreanna B37–B41). Chun é sin a dhéanamh, déanfaidh eintiteas luach ionchasach (ie an meán arna ualú de réir dóchúlachta) raon iomlán na dtorthaí féideartha a mheas; (b) léireofar dearcadh an eintitis leo, ar choinníoll go bhfuil na meastacháin ar aon athróg margaidh ábhartha comhsheasmhach le praghsanna margaidh inbhraite na n-athróg sin (féach míreanna B42–B53); (c) beidh siad cothrom le dáta—léireofar leis na meastacháin na dálaí atá ann ar dháta an tomhais, lena n-áirítear toimhdí faoin todhchaí an dáta sin (féach míreanna B54–B60); (d) beidh siad sainráite—déanfaidh an t-eintiteas an coigeartú maidir le riosca neamhairgeadais a mheas ar leithligh ó na meastacháin eile (féach mír B90). Déanfaidh an t-eintiteas an sreabhadh airgid a mheas ar leithligh ón gcoigeartú freisin maidir leis an amluach airgid agus le riosca airgeadais, ach amháin i gcás ina gcomhcheanglaítear na meastacháin sin leis an teicníc tomhais is iomchuí (féach mír B46).

34

Tá sreabhadh airgid laistigh de theorainn conartha árachais má eascraíonn sé ó chearta substainteacha agus ó oibleagáidí substainteacha atá ann le linn na tréimhse tuairiscithe inar féidir leis an eintiteas iallach a chur ar an sealbhóir polasaí na préimheanna a íoc nó ina bhfuil oibleagáid shubstainteach ar an eintiteas seirbhísí conartha árachais a sholáthar don sealbhóir polasaí (féach míreanna B61–B71). Tiocfaidh deireadh le hoibleagáid shubstainteach chun seirbhísí conartha árachais a sholáthar sna cásanna seo a leanas: (a) tá sé de chumas praiticiúil ag an eintiteas athmheasúnú a dhéanamh ar na rioscaí a bhaineann leis an sealbhóir polasaí áirithe agus, dá thoradh sin, féadfaidh sé praghas nó leibhéal sochar a shocrú lena léireofar na rioscaí sin go hiomlán; nó (b) comhlíontar an dá chritéar seo a leanas: (i) tá sé de chumas praiticiúil ag an eintiteas athmheasúnú a dhéanamh ar na rioscaí a bhaineann leis an bpunann conarthaí árachais ina bhfuil an conradh agus, dá thoradh sin, féadfaidh sé praghas nó leibhéal sochar a shocrú lena léireofar riosca na punainne sin go hiomlán; agus (ii) ní chuirtear na rioscaí a bhaineann le tréimhsí tar éis dháta an athmheasúnaithe san áireamh agus préimheanna á bpraghsáil chomh fada le dáta athmheasúnaithe na rioscaí.

35

Ní dhéanfaidh eintiteas aon mhéid a bhaineann le préimheanna ionchasacha nó éilimh ionchasacha lasmuigh de theorainn an chonartha árachais a aithint mar dhliteanas nó mar shócmhainn. Baineann na méideanna sin le conarthaí árachais todhchaí.

Rátaí lascaine (míreanna B72–B85)

36

Déanfaidh eintiteas na meastacháin ar shreabha airgid todhchaí a choigeartú chun an t-amluach airgid agus na rioscaí airgeadais a bhaineann leis na sreabha airgid sin a léiriú, a mhéid nach gcuirtear na rioscaí airgeadais san áireamh sna meastacháin ar shreabha airgid. Maidir leis na rátaí lascaine arna gcur i bhfeidhm maidir leis na meastacháin ar na sreabha airgid todhchaí ar a dtugtar tuairisc i mír 33: (a) léireofar amluach airgid leo, mar aon le saintréithe an sreafa airgid agus saintréithe leachtachta na gconarthaí árachais; (b) beidh siad comhsheasmhach leis na praghsanna margaidh reatha atá inbhraite (más ann dóibh) le haghaidh ionstraimí airgeadais le sreabhadh airgid a bhfuil a saintréithe comhsheasmhach le saintréithe na gconarthaí árachais, i dtéarmaí, mar shampla, uainithe, airgeadra agus leachtachta; agus (c) eisiafar éifeacht na bhfachtóirí a mbíonn tionchar acu ar phraghsanna margaidh inbhraite den sórt sin ach nach ndéanann difear do shreabha airgid todhchaí na gconarthaí árachais.

Coigeartú riosca le haghaidh riosca neamhairgeadais (míreanna B86–B92)

37

Déanfaidh eintiteas an meastachán ar luach reatha na sreabh airgid todhchaí a choigeartú chun léiriú a thabhairt ar an gcúiteamh a éilíonn an t-eintiteas maidir leis an neamhchinnteacht a sheasamh i ndáil le méid agus uainiú na sreabh airgid a eascraíonn ó riosca neamhairgeadais.

An corrlach seirbhíse conarthaí

38

Tá an corrlach seirbhíse conarthaí ina chomhpháirt den tsócmhainn nó dliteanas i gcomhair an ghrúpa conarthaí árachais lena léirítear an brabús neamhthuillte a aithneoidh an t-eintiteas agus seirbhísí conartha árachais á soláthar aige amach anseo. Déanfaidh eintiteas an corrlach seirbhíse conarthaí a thomhas tráth a thugtar aitheantas tosaigh do ghrúpa conarthaí árachais ar mhéid, mura bhfuil feidhm ag mír 47 (maidir le conarthaí dochraideacha) nó ag mír B123A (maidir le hioncam árachais a bhaineann le mír 38(c)(ii)), a fhágfaidh nach n-eascródh aon ioncam ná costais ón méid seo a leanas: (a) aitheantas tosaigh á thabhairt do mhéid i ndáil leis an sreabhadh airgid comhlíonta, arna thomhas trí mhíreanna 32–37 a chur i bhfeidhm; (b) aon sreabhadh airgid a eascraíonn ó na conarthaí sa ghrúpa an dáta sin; (c) an méid seo a leanas a dhí-aithint an dáta a thugtar aitheantas tosaigh: (i) aon sócmhainn le haghaidh sreabhadh airgid éadála árachais lena gcuirtear mír 28C i bhfeidhm; agus (ii) aon sócmhainn nó dliteanas eile a aithníodh roimhe seo i ndáil le sreabhadh airgid a bhaineann leis an ngrúpa conarthaí mar a shonraítear i mír B66A.

39

Le haghaidh conarthaí árachais a fhaigheann eintiteas in aistriú conarthaí árachais nó i gcomhcheangal idir gnólachtaí a thagann faoi raon feidhme IFRS 3, cuirfidh eintiteas mír 38 i bhfeidhm i gcomhréir le míreanna B93–B95F.

Tomhas dá éis sin

40

Beidh suim ghlanluacha grúpa conarthaí ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe cothrom le suim na nithe seo a leanas: (a) an dliteanas maidir leis an gcumhdach atá fágtha lena gcuimsítear: (i) an sreabh airgid comhlíonta a bhaineann le seirbhís amach anseo arna leithdháileadh ar an ngrúpa an dáta sin, á dtomhas trí mhíreanna 33–37 agus B36–B92 a chur i bhfeidhm; (ii) corrlach seirbhíse conarthaí an ghrúpa an dáta sin, arna thomhas trí mhíreanna 43–46 a chur i bhfeidhm; agus (b) an dliteanas i leith éilimh thabhaithe, lena gcuimsítear an sreabhadh airgid comhlíonta a bhaineann le seirbhís roimhe seo arna leithdháileadh ar an ngrúpa an dáta sin, á dtomhas trí mhíreanna 33–37 agus B36–B92 a chur i bhfeidhm.

41

Aithneoidh eintiteas ioncam agus costais maidir leis na hathruithe seo a leanas i suim ghlanluacha an dliteanais i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha: (a) ioncam árachais—maidir leis an laghdú ar an dliteanas i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha mar gheall ar sheirbhísí arna soláthar le linn na tréimhse, arna thomhas agus míreanna B120–B124 á gcur i bhfeidhm; (b) costais seirbhíse árachais—maidir le caillteanais ar ghrúpaí de chonarthaí dochraideacha, agus freaschur na gcaillteanas sin (féach míreanna 47–52); agus (c) ioncam maoiniúcháin árachais nó costais maoiniúcháin árachais—maidir le héifeacht an amluacha airgid agus éifeacht an riosca airgeadais mar a shonraítear i mír 87.

42

Aithneoidh eintiteas ioncam agus costais maidir leis na hathruithe seo a leanas i suim ghlanluacha an dliteanais i leith éilimh thabhaithe: (a) costais seirbhíse árachais—maidir leis an méadú ar an dliteanas mar gheall ar éilimh agus ar chostais arna dtabhú sa tréimhse, gan aon chomhpháirt infheistíochta a chur san áireamh; (b) costais seirbhíse árachais—maidir le haon athrú dá éis sin i sreabhadh airgid comhlíonta a bhaineann le héilimh thabhaithe agus costais thabhaithe; agus (c) ioncam maoiniúcháin árachais nó costais maoiniúcháin árachais—maidir le héifeacht an amluacha airgid agus éifeacht an riosca airgeadais mar a shonraítear i mír 87.

An corrlach seirbhíse conarthaí (míreanna B96–B119B)

43

Leis an gcorrlach seirbhíse conarthaí i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe léirítear an brabús sa ghrúpa conarthaí árachais nár aithníodh fós mar bhrabús ná mar chaillteanas toisc go mbaineann sé leis an tseirbhís a sholáthrófar amach anseo faoi na conarthaí sa ghrúpa.

44

Maidir le conarthaí árachais gan gnéithe rannpháirtíochta dírí, tá suim ghlanluacha chorrlach seirbhíse conarthaí an ghrúpa conarthaí i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe cothrom leis an tsuim ghlanluacha i dtús na tréimhse tuairiscithe arna coigeartú i ndáil leis an méid seo a leanas: (a) an éifeacht atá ag aon chonradh nua a chuirtear leis an ngrúpa (féach mír 28); (b) ús arna fhuilleamh ar shuim ghlanluacha an chorrlaigh seirbhíse conarthaí le linn na tréimhse tuairiscithe, arna thomhas ag na rátaí lascaine a shonraítear i mír B72(b); (c) na hathruithe i sreabha airgid comhlíonta a bhaineann le seirbhís amach anseo, mar a shonraítear i míreanna B96–B100, ach amháin a mhéid a bhaineann leis an méid seo a leanas: (i) tá na méaduithe sin sa sreabhadh airgid comhlíonta níos mó ná suim ghlanluacha an chorrlaigh seirbhíse conarthaí, as a dtagann caillteanas (féach mír 48(a)); nó (ii) déantar laghduithe den sórt sin sa sreabhadh airgid comhlíonta a leithdháileadh ar chomhpháirt caillteanais an dliteanais i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha agus mír 50(b) á cur i bhfeidhm; (d) an éifeacht a bheadh ag aon difríocht malartaithe airgeadra ar an gcorrlach seirbhíse conarthaí; agus (e) an méid a aithnítear mar ioncam árachais mar gheall ar aistriú sheirbhísí conartha árachais le linn na tréimhse, arna chinneadh de réir leithdháileadh an chorrlaigh seirbhíse conarthaí atá fágtha i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe (sula ndéanfar aon leithdháileadh) thar an tréimhse cumhdaigh reatha agus an tréimhse cumhdaigh atá fágtha agus mír B119 á cur i bhfeidhm.

45

Maidir le conarthaí árachais ina bhfuil gnéithe rannpháirtíochta dírí (féach míreanna B101–B118), tá suim ghlanluacha chorrlach seirbhíse conarthaí an ghrúpa conarthaí i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe cothrom leis an tsuim ghlanluacha i dtús na tréimhse tuairiscithe arna coigeartú i ndáil leis na méideanna a shonraítear i bhfomhíreanna (a)–(e) thíos. Ní éilítear ar eintiteas na coigeartuithe sin a aithint ar leithligh. Ina ionad sin, féadfar méid comhcheangailte a chinneadh le haghaidh cuid de na coigeartuithe nó le haghaidh na gcoigeartuithe uile. Is iad seo a leanas na coigeartuithe: (a) an éifeacht atá ag aon chonradh nua a chuirtear leis an ngrúpa (féach mír 28); (b) an t-athrú ar mhéid sciar an eintitis de chóirluach na n-ítimí forluiteacha (féach mír B104(b)(i)), cé is moite a mhéid is amhlaidh an méid seo a leanas: (i) tá feidhm ag mír B115 (maidir le maolú riosca); (ii) tá an laghdú ar mhéid sciar an eintitis de chóirluach na n-ítimí forluiteacha níos mó ná suim ghlanluacha an chorrlaigh seirbhíse conarthaí, as a dtagann caillteanas (féach mír 48); nó (iii) déantar an méid in (ii) a fhreaschur leis an méadú ar mhéid sciar an eintitis de chóirluach na n-ítimí forluiteacha. (c) na hathruithe i sreabha airgid comhlíonta a bhaineann le seirbhís amach anseo, mar a shonraítear i míreanna B101–B118, cé is moite a mhéid is amhlaidh an méid seo a leanas: (i) tá feidhm ag mír B115 (maidir le maolú riosca); (ii) tá na méaduithe sin sa sreabhadh airgid comhlíonta níos mó ná suim ghlanluacha an chorrlaigh seirbhíse conarthaí, as a dtagann caillteanas (féach mír 48); nó (iii) déantar laghduithe den sórt sin sa sreabhbadh airgid comhlíonta a leithdháileadh ar chomhpháirt caillteanais an dliteanais i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha agus mír 50(b) á cur i bhfeidhm. (d) an éifeacht a bheadh ag aon difríocht malartaithe airgeadra a tharlóidh ar an gcorrlach seirbhíse conarthaí; agus (e) an méid a aithnítear mar ioncam árachais mar gheall ar aistriú sheirbhísí conartha árachais le linn na tréimhse, arna chinneadh de réir leithdháileadh an chorrlaigh seirbhíse conarthaí atá fágtha i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe (sula ndéanfar aon leithdháileadh) thar an tréimhse cumhdaigh reatha agus an tréimhse cumhdaigh atá fágtha agus mír B119 á cur i bhfeidhm.

46

Déantar athruithe sa sreabhadh airgid comhlíonta maidir leis an dliteanas i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha a fhritháireamh le roinnt athruithe sa chorrlach seirbhíse conarthaí, agus ní thagann aon athrú ar shuim ghlanluacha iomlán an dliteanais i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha dá thoradh sin. A mhéid nach ndéantar athruithe sa sreabhadh airgid comhlíonta maidir leis an dliteanas i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha a fhritháireamh leis na hathruithe sa chorrlach seirbhíse conarthaí, aithneoidh eintiteas ioncam agus costais i ndáil leis na hathruithe, agus mír 41 á cur i bhfeidhm.

Conarthaí dochraideacha

47

Tá conradh árachais dochraideach an dáta a thugtar aitheantas tosaigh más rud é go bhfuil an sreabhadh airgid comhlíonta arna leithdháileadh ar an gconradh, aon sreabhadh airgid éadála árachais a aithníodh roimhe sin agus aon sreabhadh airgid a eascraíonn ón gconradh an dáta a thugtar aitheantas tosaigh san iomlán cothrom le glan-eis-sreabhadh. Agus mír 16(a) á cur i bhfeidhm, cuirfidh eintiteas conarthaí den sórt sin i ngrúpa ar leithligh ó chonarthaí nach bhfuil dochraideach. A mhéid a bhfuil feidhm ag mír 17, féadfaidh eintiteas an grúpa conarthaí dochraideacha a aithint trí thacar conarthaí seachas conarthaí ar leithligh a thomhas. Aithneoidh eintiteas caillteanas mar bhrabús nó mar chaillteanas i ndáil leis an nglan-eis-sreabhadh le haghaidh an ghrúpa conarthaí dochraideacha, a fhágfaidh go mbeidh suim ghlanluacha an dliteanais don ghrúpa cothrom leis an sreabhadh airgid comhlíonta agus gur nialas é corrlach seirbhíse conarthaí an ghrúpa.

48

Éireoidh grúpa conarthaí árachais dochraideach (nó níos dochraidí) i gcás ina dtomhaistear é dá éis sin más mó na méideanna seo a leanas ná suim ghlanluacha an chorrlaigh seirbhíse conarthaí: (a) athruithe neamhfhabhracha a bhaineann le seirbhís amach anseo sna sreabha airgid comhlíonta arna leithdháileadh ar an ngrúpa a eascraíonn ó athruithe i meastacháin ar shreabha airgid todhchaí agus an coigeartú riosca le haghaidh riosca neamhairgeadais; agus (b) maidir le grúpa conarthaí árachais ina bhfuil gnéithe rannpháirtíochta dírí, an laghdú ar mhéid sciar an eintitis de chóirluach na n-ítimí forluiteacha. Agus mír 44(c)(i), mír 45(b)(ii) agus mír 45(c)(ii), á gcur i bhfeidhm, aithneoidh eintiteas caillteanas mar bhrabús nó mar chaillteanas de réir mhéid an bharrachais sin.

49

Suífidh eintiteas comhpháirt caillteanais (nó déanfaidh sé í a mhéadú) maidir leis an dliteanas i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha i gcomhair grúpa dochraideach lena léirítear na caillteanais arna n-aithint agus míreanna 47–48 á gcur i bhfeidhm. Leis an gcomhpháirt caillteanais, cinntear na méideanna a chuirtear i láthair mar bhrabús nó mar chaillteanas mar fhreaschuir caillteanas ar ghrúpaí dochraideacha agus dá dheasca sin, eisiatar iad agus ioncam árachais á chinneadh.

50

Tar éis d’eintiteas caillteanas a aithint maidir le grúpa conarthaí árachais atá dochraideach, déanfaidh sé an méid seo a leanas a leithdháileadh: (a) na hathruithe dá éis sin i sreabhadh airgid comhlíonta an dliteanais i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha a shonraítear i mír 51 ar bhonn córasach idir: (i) comhpháirt caillteanais an dliteanais i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha; agus (ii) an dliteanas i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha, gan an chomhpháirt caillteanais san áireamh. (b) ar an gcomhpháirt caillteanais amháin go dtí go laghdófar an chomhpháirt sin go nialas: (i) aon laghdú dá éis sin a bhaineann le seirbhís sa todhchaí i sreabha airgid comhlíonta arna leithdháileadh ar an ngrúpa a eascraíonn ó athruithe i meastacháin ar shreabha airgid todhchaí agus an coigeartú riosca le haghaidh riosca neamhairgeadais; agus (ii) aon mhéadú dá éis sin ar mhéid sciar an eintitis de chóirluach na n-ítimí forluiteacha. Agus míreanna 44(c)(ii), 45(b)(iii) agus 45(c)(iii), á gcur i bhfeidhm, déanfaidh eintiteas an corrlach seirbhíse conarthaí a choigeartú maidir le barrachas an laghdaithe thar an méid arna leithdháileadh ar an gcomhpháirt caillteanais, agus maidir leis an mbarrachas sin amháin.

51

Is iad seo a leanas na hathruithe dá éis sin i sreabhadh airgid comhlíonta an dliteanais i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha atá le leithdháileadh agus mír 50(a) á cur i bhfeidhm: (a) meastacháin ar luach reatha sreabh airgid todhchaí le haghaidh éileamh agus costas a scaoiltear ón dliteanas i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha mar gheall ar chostais seirbhíse árachais thabhaithe; (b) athruithe sa choigeartú riosca maidir le riosca neamhairgeadais arna aithint mar bhrabús nó mar chaillteanas mar gheall ar an scaoileadh ó riosca; agus (c) ioncam airgeadais árachais nó costais airgeadais árachais.

52

Mar gheall ar an leithdháileadh córasach a éilítear le mír 50(a) beidh na méideanna iomlána a leithdháilfear ar an gcomhpháirt caillteanais i gcomhréir le míreanna 48–50 cothrom le nialas faoi dheireadh na tréimhse cumhdaigh a bhaineann le grúpa conarthaí.

An cur chuige leithdháilte préimheanna

53

Féadfaidh eintiteas an grúpa a thomhas ar bhealach níos simplí trí leas a bhaint as an gcur chuige leithdháilte préimheanna a leagtar amach i míreanna 55–59 más amhlaidh, agus sa chás sin amháin, tráth tionscanta an ghrúpa: (a) go measann an t-eintiteas go réasúnach go nginfeadh simpliú den sórt sin tomhas ar an dliteanas i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha don ghrúpa nach mbeadh difriúil go hábhartha ón toradh a gheofaí trí na ceanglais i míreanna 32–52 a chur i bhfeidhm; nó (b) gurb ionann tréimhse cumhdaigh gach conartha sa ghrúpa (lena n-áirítear seirbhísí conartha árachais a eascraíonn ó na préimheanna uile laistigh de theorainn an chonartha arna cinneadh an dáta sin agus mír 34 á cur i bhfeidhm) agus bliain amháin nó níos lú.

54

Ní chomhlíontar an critéar i mír 53(a) más rud é, tráth tionscanta an ghrúpa, go measann eintiteas go mbeidh inathraitheacht shuntasach sa sreabhadh airgid comhlíonta a dhéanfadh difear do thomhas an dliteanais i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha le linn na tréimhse sula dtabhófar éileamh. Méadaítear inathraitheacht sa sreabhadh airgid comhlíonta de réir na nithe seo a leanas, mar shampla: (a) méid na sreabh airgid todhchaí a bhaineann le haon díorthach atá leabaithe sna conarthaí; agus (b) fad thréimhse cumhdaigh an ghrúpa conarthaí.

55

Agus an cur chuige leithdháilte préimheanna á úsáid, is mar a leanas a dhéanfaidh eintiteas an dliteanas i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha a thomhas: (a) tráth a thugtar aitheantas tosaigh, is é seo a leanas suim ghlanluacha an dliteanais: (i) na préimheanna, más ann dóibh, a fuarthas tráth a tugadh aitheantas tosaigh; (ii) lúide aon sreabhadh airgid éadála árachais an dáta sin, ach amháin i gcás ina roghnaíonn an t-eintiteas na híocaíochtaí a aithint mar chostas agus mír 59(a) á cur i bhfeidhm; agus (iii) móide nó lúide méid ar bith a eascraíonn ón méid seo a leanas a dhí-aithint an dáta sin: 1. aon sócmhainn le haghaidh sreabhadh airgid éadála árachais lena gcuirtear mír 28C i bhfeidhm; agus 2. aon sócmhainn nó dliteanas eile a aithníodh roimhe seo i ndáil le sreabhadh airgid a bhaineann leis an ngrúpa conarthaí mar a shonraítear i mír B66A. (b) ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe dá éis sin, tá suim ghlanluacha an dliteanais cothrom leis an tsuim ghlanluacha i dtús na tréimhse tuairiscithe: (i) móide na préimheanna a fhaightear le linn na tréimhse; (ii) lúide sreabhadh airgid éadála árachais; ach amháin i gcás ina roghnaíonn an t-eintiteas na híocaíochtaí a aithint mar chostas agus mír 59(a) á cur i bhfeidhm; (iii) móide aon mhéid a bhaineann le hamúchadh sreafa airgid éadála árachais arna n-aithint mar chostas sa tréimhse tuairiscithe; ach amháin i gcás ina roghnaíonn an t-eintiteas sreafa airgid éadála árachais a aithint mar chostas agus mír 59(a) á cur i bhfeidhm; (iv) móide aon choigeartú ar chomhpháirt maoiniúcháin, agus mír 56 á cur i bhfeidhm; (v) lúide an méid arna aithint mar ioncam árachais maidir le seirbhísí arna soláthar le linn na tréimhse sin (féach mír B126); agus (vi) lúide aon chomhpháirt infheistíochta arna híoc nó arna haistriú chuig an dliteanas i leith éilimh thabhaithe.

56

Má tá comhpháirt maoiniúcháin shuntasach ag na conarthaí árachais sa ghrúpa, déanfaidh eintiteas suim ghlanluacha an dliteanais a choigeartú i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha chun amluach airgid agus éifeacht an riosca airgeadais a léiriú agus na rátaí lascaine a shonraítear i mír 36 á n-úsáid, de réir mar a chinntear tráth a thugtar aitheantas tosaigh. Ní éilítear ar eintiteas suim ghlanluacha an dliteanais a choigeartú i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha chun amluach airgid agus éifeacht an riosca airgeadais a léiriú, más rud é, tráth a thugtar aitheantas tosaigh, go measann an t-eintiteas nach mbeidh níos mó ná bliain amháin sa tréimhse idir an t-am a sholáthrófar gach cuid de na seirbhísí agus dáta dlite na préimhe gaolmhaire.

57

Má léiríonn fíorais agus imthosca, tráth ar bith le linn na tréimhse cumhdaigh, go bhfuil grúpa conarthaí árachais dochraideach, déanfaidh eintiteas an difríocht eatarthu seo a leanas a ríomh: (a) suim ghlanluacha an dliteanais i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha arna cinneadh agus mír 55 á cur i bhfeidhm; agus (b) an sreabhadh airgid comhlíonta a bhaineann leis an gcumhdach atá fágtha don ghrúpa agus míreanna 33–37 agus B36–B92 á gcur i bhfeidhm. Más rud é, agus mír 59(b) á cur i bhfeidhm, nach ndéanann an t-eintiteas an dliteanas i leith éilimh thabhaithe a choigeartú i ndáil leis an amluach airgid agus le héifeacht an riosca airgeadais áfach, ní chuirfidh sé aon choigeartú den sórt sin san áireamh sa sreabhadh airgid comhlíonta.

58

A mhéid a sháraíonn an sreabhadh airgid comhlíonta ar a dtugtar tuairisc i mír 57(b) an tsuim ghlanluacha ar a dtugtar tuairisc i mír 57(a), aithneoidh an t-eintiteas caillteanas mar bhrabús nó mar chaillteanas agus méadóidh sé an dliteanas maidir leis an gcumhdach atá fágtha.

59

Agus an cur chuige leithdháilte préimheanna á chur i bhfeidhm, déanfaidh eintiteas an méid seo a leanas: (a) féadfaidh sé a roghnú aon sreabhadh airgid éadála árachais a aithint mar chostais nuair a thabhaíonn sé na costais sin, ar choinníoll nach bhfuil tréimhse cumhdaigh gach conartha sa ghrúpa níos faide ná aon bhliain amháin tráth a thugtar aitheantas tosaigh; (b) an dliteanas i leith éilimh thabhaithe a thomhas i ndáil leis an ngrúpa conarthaí árachais ag an sreabhadh airgid comhlíonta a bhaineann le héilimh thabhaithe, agus míreanna 33–37 agus B36–B92 á gcur i bhfeidhm. Ní éilítear ar an eintiteas sreabha airgid todhchaí a choigeartú maidir leis an amluach airgid agus le héifeacht an riosca airgeadais áfach, más rud é go meastar go n-íocfar na sreabha airgid sin nó go bhfaighfear iad laistigh de bhliain amháin nó níos lú ó dháta tabhaithe na n-éileamh.

Conarthaí athárachais arna sealbhú

60

Déantar na ceanglais in IFRS 17 a mhodhnú le haghaidh conarthaí athárachais arna sealbhú, mar a leagtar amach i míreanna 61–70A.

61

Déanfaidh eintiteas punanna conarthaí athárachais arna sealbhú a roinnt agus míreanna 14–24 á gcur i bhfeidhm, ach amháin go gcuirfear tagairt do chonarthaí lena mbaineann glanghnóthachan tráth a thugtar aitheantas tosaigh in ionad na dtagairtí do chonarthaí dochraideacha sna míreanna sin. I gcás roinnt conarthaí athárachais arna sealbhú, gheofar grúpa lena gcuimsítear conradh aonair de thoradh míreanna 14–24 a chur i bhfeidhm.

Aitheantas

62

In ionad mír 25 a chur i bhfeidhm, aithneoidh eintiteas grúpa conarthaí athárachais arna sealbhú ón gceann is luaithe de na dátaí seo a leanas: (a) tús thréimhse cumhdaigh an ghrúpa conarthaí athárachais arna sealbhú; agus (b) an dáta ar a n-aithníonn eintiteas grúpa dochraideach de bhunchonarthaí árachais agus mír 25(c) á cur i bhfeidhm, más rud é go ndearna an t-eintiteas an conradh athárachais gaolmhar arna shealbhú sa ghrúpa conarthaí athárachais arna shealbhú an dáta sin nó roimhe sin.

62A

D’ainneoin mhír 62(a), cuirfidh eintiteas moill ar ghrúpa conarthaí athárachais arna shealbhú, lena soláthraítear cumhdach comhréireach, a aithint go dtí an dáta a thugtar aitheantas tosaigh d’aon bhunchonradh árachais, más rud é go bhfuil an dáta sin níos déanaí ná tús thréimhse cumhdaigh an ghrúpa conarthaí athárachais arna shealbhú.

Tomhas

63

Agus ceanglais tomhais mhíreanna 32–36 á gcur i bhfeidhm maidir le conarthaí athárachais arna sealbhú, a mhéid a thomhaistear na bunchonarthaí freisin agus na míreanna sin á gcur i bhfeidhm, úsáidfidh an t-eintiteas toimhdí comhsheasmhacha chun na meastacháin ar luach reatha na sreabh airgid todhchaí i ndáil leis an ngrúpa conarthaí athárachais arna sealbhú a thomhas, mar aon leis na meastacháin ar luach reatha na sreabh airgid todhchaí i ndáil leis an ngrúpa/na grúpaí bunchonarthaí árachais. Ina theannta sin, áireoidh an t-eintiteas leis na meastacháin ar luach reatha na sreabh airgid todhchaí i ndáil leis an ngrúpa conarthaí athárachais arna sealbhú an éifeacht a bheadh ag aon riosca neamhfheidhmíochta ar thaobh eisitheoir an chonartha athárachais, lena n-áirítear éifeachtaí comhthaobhachta agus caillteanais ó dhíospóidí.

64

In ionad mír 37 a chur i bhfeidhm, cinnfidh eintiteas an coigeartú riosca i ndáil le riosca neamhairgeadais ionas go léireofar leis an méid riosca atá á aistriú ag sealbhóir an ghrúpa conarthaí athárachais chuig eisitheoir na gconarthaí sin.

65

Déantar modhnú ar na ceanglais i mír 38 a bhaineann leis an gcorrlach seirbhíse conarthaí a chinneadh tráth a thugtar aitheantas tosaigh, chun a léiriú nach mbaineann aon bhrabús neamhthuillte le grúpa conarthaí athárachais arna sealbhú ach go mbíonn glanchostas nó glanghnóthachan i gceist nuair atá an t-athárachas á cheannach. Dá bhrí sin, mura bhfuil feidhm ag mír 65A, aithneoidh an t-eintiteas, tráth a thugtar aitheantas tosaigh, aon ghlanchostas nó glanghnóthachan agus an grúpa conarthaí athárachais arna sealbhú á cheannach mar chorrlach seirbhíse conarthaí arna thomhas ar mhéid atá cothrom le suim na nithe seo a leanas: (a) an sreabhadh airgid comhlíonta; (b) an méid arna dhí-aithint an dáta sin maidir le haon sócmhainn nó dliteanas a aithníodh roimhe seo i ndáil le sreabhadh airgid a bhaineann leis an ngrúpa conarthaí athárachais arna sealbhú; (c) aon sreabhadh airgid a eascraíonn an dáta sin; agus (d) aon ioncam a aithnítear mar bhrabús nó mar chaillteanas agus mír 66A á cur i bhfeidhm.

65A

Má bhaineann an glanchostas i ndáil le cumhdach athárachais a cheannach le himeachtaí a tharla sular ceannaíodh an grúpa conarthaí athárachais arna sealbhú, d’ainneoin cheanglais mhír B5, aithneoidh an t-eintiteas costas den sórt sin láithreach mar bhrabús nó mar chaillteanas mar chostas.

66

In ionad mír 44 a chur i bhfeidhm, déanfaidh eintiteas an corrlach seirbhíse conarthaí a thomhas i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe i gcomhair grúpa conarthaí athárachais arna sealbhú mar an tsuim ghlanluacha arna cinneadh i dtús na tréimhse tuairiscithe arna coigeartú i ndáil leis an méid seo a leanas: (a) an éifeacht atá ag aon chonradh nua a chuirtear leis an ngrúpa (féach mír 28); (b) ús arna fhuilleamh ar shuim ghlanluacha an chorrlaigh seirbhíse conarthaí, arna thomhas ag na rátaí lascaine a shonraítear i mír B72(b); (ba) ioncam arna aithint mar bhrabús nó mar chaillteanas sa tréimhse tuairiscithe agus mír 66A á cur i bhfeidhm; (bb) freaschuir comhpháirte aisghabhál-caillteanais arna n-aithint agus mír 66B á cur i bhfeidhm (féach mír B119F) a mhéid nach ionann na freaschuir sin agus athruithe i sreabhadh airgid comhlíonta an ghrúpa conarthaí athárachais arna sealbhú; (c) athruithe sna sreabha airgid comhlíonta, arna dtomhas ag na rátaí lascaine a shonraítear i mír B72(c), a mhéid a bhaineann an t-athrú le seirbhís amach anseo, ach amháin: (i) má tharlaíonn an t-athrú de thoradh athraithe i sreabhadh airgid comhlíonta arna leithdháileadh ar ghrúpa bunchonarthaí árachais nach ndéantar coigeartú ar an gcorrlach seirbhíse conarthaí i ndáil leis an ngrúpa bunchonarthaí árachais dá thoradh; nó (ii) má tharlaíonn an t-athrú de thoradh míreanna 57–58 (maidir le conarthaí dochraideacha) a chur i bhfeidhm, má thomhaiseann an t-eintiteas grúpa bunchonarthaí árachais agus an cur chuige leithdháilte préimheanna á chur i bhfeidhm. (d) an éifeacht a bheadh ag aon difríocht malartaithe airgeadra a tharlóidh ar an gcorrlach seirbhíse conarthaí; agus (e) an méid a aithnítear mar bhrabús nó mar chaillteanas mar gheall ar sheirbhísí a fhaightear le linn na tréimhse, arna chinneadh de réir leithdháileadh an chorrlaigh seirbhíse conarthaí atá fágtha i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe (sula ndéanfar aon leithdháileadh) thar an tréimhse cumhdaigh reatha agus an tréimhse cumhdaigh atá fágtha i ndáil leis an ngrúpa conarthaí athárachais arna shealbhú, agus mír B119 á cur i bhfeidhm.

66A

Déanfaidh eintiteas an corrlach seirbhíse conarthaí i ndáil le grúpa conarthaí athárachais arna sealbhú a choigeartú agus, dá thoradh sin, aithneoidh sé ioncam, nuair a aithneoidh an t-eintiteas caillteanas tráth a thugtar aitheantas tosaigh do ghrúpa dochraideach bunchonarthaí árachais nó nuair a chuirtear bunchonarthaí dochraideacha le grúpa (féach míreanna B119C– B119E).

66B

Suífidh eintiteas comhpháirt aisghabhála-caillteanais (nó déanfaidh sé í a choigeartú) maidir leis an tsócmhainn i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha i gcomhair grúpa conarthaí athárachais arna sealbhú lena léireofar aisghabháil na gcaillteanas arna n-aithint agus míreanna 66(c)(i)–(ii) agus 66A á gcur i bhfeidhm. Leis an gcomhpháirt aisghabhála-caillteanais, cinntear na méideanna a chuirtear i láthair i mbrabús nó mar chaillteanas mar fhreaschuir ar aisghabhálacha caillteanas ó chonarthaí athárachais arna sealbhú agus dá dheasca sin, eisiatar iad ó leithdháileadh na bpréimheanna arna n-íoc leis an athárachóir (féach mír B119F).

67

Maidir le hathruithe sna sreabha airgid comhlíonta a eascraíonn ó athruithe sa riosca neamhfheidhmíochta arna ndéanamh ag eisitheoir conartha athárachais arna shealbhú, ní bhaineann siad le seirbhís amach anseo agus ní dhéanfar an corrlach seirbhíse conarthaí a choigeartú dá dtoradh.

68

Ní fhéadfaidh conarthaí athárachais arna sealbhú a bheith dochraideach. Dá réir sin, níl feidhm ag ceanglais mhíreanna 47–52.

An cur chuige leithdháilte préimheanna maidir le conarthaí athárachais arna sealbhú

69

Féadfaidh eintiteas leas a bhaint as an gcur chuige leithdháilte préimheanna a leagtar amach i míreanna 55–56 agus 59 (arna oiriúnú chun gnéithe conarthaí athárachais arna sealbhú, atá difriúil ó chonarthaí árachais arna n-eisiúint, a léiriú, mar shampla costais a ghiniúint nó costais a laghdú seachas ioncam) chun grúpa conarthaí athárachais arna sealbhú a thomhas ar bhealach níos simplí, más rud é, tráth tionscanta an ghrúpa: (a) go measann an t-eintiteas go réasúnach nach mbeidh an tomhas dá thoradh difriúil go hábhartha ón toradh a fhaightear trí na ceanglais i míreanna 63–68 a chur i bhfeidhm; nó (b) gurb ionann tréimhse cumhdaigh gach conartha sa ghrúpa conarthaí athárachais arna sealbhú (lena n-áirítear cumhdach árachais ó na préimheanna uile laistigh de theorainn an chonartha arna cinneadh an dáta sin agus mír 34 á cur i bhfeidhm) agus bliain amháin nó níos lú.

70

Ní fhéadfaidh eintiteas an choinníoll i mír 69(a) a chomhlíonadh más rud é, tráth thionscanta an ghrúpa, go measann eintiteas go mbeidh inathraitheacht shuntasach sa sreabhadh airgid comhlíonta a dhéanfadh difear do thomhas na sócmhainne i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha le linn na tréimhse sula dtabhófar éileamh. Méadaítear inathraitheacht sa sreabhadh airgid comhlíonta de réir na nithe seo a leanas, mar shampla: (a) méid na sreabh airgid todhchaí a bhaineann le haon díorthach atá leabaithe sna conarthaí; agus (b) fad thréimhse cumhdaigh an ghrúpa conarthaí athárachais arna sealbhú.

70A

Má dhéanann eintiteas grúpa conarthaí athárachais arna sealbhú a thomhas agus an cur chuige leithdháilte préimheanna á chur i bhfeidhm, cuirfidh an t-eintiteas mír 66A i bhfeidhm trí shuim ghlanluacha na sócmhainne a choigeartú i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha seachas an corrlach seirbhíse conarthaí a choigeartú.

Conarthaí infheistíochta ina bhfuil gnéithe rannpháirtíochta discréide

71

Ní áirítear aistriú riosca árachais shuntasaigh le conradh infheistíochta ina bhfuil gnéithe rannpháirtíochta discréide. Dá dheasca sin, déantar na ceanglais in IFRS 17 maidir le conarthaí árachais a mhodhnú le haghaidh conarthaí infheistíochta ina bhfuil gnéithe rannpháirtíochta discréide mar a leanas: (a) an dáta a thugtar aitheantas tosaigh (féach míreanna 25 agus 28), is é sin an dáta a éiríonn an t-eintiteas ina pháirtí sa chonradh; (b) déantar teorainn an chonartha (féach mír 34) a mhodhnú ionas go mbeidh sreabha airgid laistigh de theorainn an chonartha má thagann siad ó oibleagáid shubstainteach an eintitis chun airgead tirim a sholáthar ag dáta reatha nó dáta sa todhchaí. Níl aon oibleagáid shubstainteach ar an eintiteas chun airgead tirim a sholáthar má tá sé de chumas praiticiúil aige praghas a shocrú maidir leis an ngealltanas go soláthrófar an t-airgead tirim lena léireofar méid an airgid tirim arna ghealladh agus na rioscaí gaolmhara go hiomlán; (c) déantar leithdháileadh an chorrlaigh seirbhíse conarthaí (féach míreanna 44(e) agus 45(e)) a mhodhnú ionas go n-aithneoidh an t-eintiteas an corrlach seirbhíse conarthaí thar shaolré an ghrúpa conarthaí ar bhealach córasach lena léireofar aistriú na seirbhísí infheistíochta faoin gconradh.

MODHNÚ AGUS DÍ-AITHINT

Conradh árachais a mhodhnú

72

Má dhéantar téarmaí conartha árachais a mhodhnú, mar shampla le comhaontú idir na páirtithe sa chonradh nó le hathrú ar rialachán, dí-aithneoidh eintiteas an conradh bunaidh agus aithneoidh sé an conradh modhnaithe mar chonradh nua, agus IFRS 17 nó Caighdeáin eile is infheidhme á chur nó á gcur i bhfeidhm, ar choinníoll, agus sa chás sin amháin, go sásófar aon cheann de na coinníollacha in (a)–(c). Ní hionann modhnú agus ceart, atá san áireamh le téarmaí conartha, a fheidhmiú. Is iad seo a leanas na coinníollacha: (a) más rud é gur cuireadh na téarmaí modhnaithe san áireamh tráth tionscanta an chonartha: (i) bheadh an conradh modhnaithe eisiata ó raon feidhme IFRS 17, agus míreanna 3–8A á gcur i bhfeidhm; (ii) bheadh eintiteas tar éis na comhpháirteanna difriúla a dheighilt ón gconradh árachais óstaigh agus míreanna 10–13 á gcur i bhfeidhm, rud lena gcruthófaí conradh árachais difriúil a mbeadh feidhm ag IFRS 17 maidir leis; (iii) bheadh teorainn conartha difriúil go leor i gceist leis an gconradh modhnaithe, agus mír 34 á cur i bhfeidhm; nó (iv) chuirfí an conradh modhnaithe san áireamh i ngrúpa conarthaí difriúil agus míreanna 14–24 á gcur i bhfeidhm. (b) chomhlíon an conradh bunaidh an sainmhíniú ar chonradh árachais le gnéithe rannpháirtíochta dírí, ach ní chomhlíonann an conradh modhnaithe an sainmhíniú sin a thuilleadh, nó a mhalairt; nó (c) chuir an t-eintiteas an cur chuige leithdháilte préimheanna i míreanna 53–59 nó míreanna 69–70 i bhfeidhm maidir leis an gconradh bunaidh, ach ciallaíonn na modhnuithe nach gcomhlíonann an conradh na critéir incháilitheachta i gcomhair an chur chuige sin i mír 53 nó i mír 69 a thuilleadh.

73

Mura gcomhlíontar aon cheann de na coinníollacha i mír 72 le modhnú ar chonradh, pléifidh an t-eintiteas le hathruithe i sreafaí airgid de dheasca an mhodhnaithe mar athruithe i meastacháin ar shreabhadh airgid comhlíonta trí mhíreanna 40–52 a chur i bhfeidhm.

Dí-aithint

74

Déanfaidh eintiteas conradh árachais a dhí-aithint más rud é, agus sna cásanna seo amháin: (a) go múchtar é, i.e. nuair a théann an oibleagáid a shonraítear sa chonradh árachais in éag nó nuair a urscaoiltear nó nuair a chuirtear an oibleagáid sin ar ceal; nó (b) go gcomhlíontar aon cheann de na coinníollacha i mír 72.

75

Nuair a mhúchtar conradh, ní bhíonn riosca i gceist don eintiteas a thuilleadh agus dá bhrí sin, ní éilítear air a thuilleadh aon acmhainn eacnamaíoch a aistriú chun an conradh árachais a chomhlíonadh. Mar shampla, nuair a cheannaíonn eintiteas athárachas, dí-aithneoidh sé an bunchonradh/na bunchonarthaí árachais más rud é, agus sa chás sin amháin, go múchtar an bunchonradh árachais nó na bunchonarthaí árachais.

76

Déanann eintiteas conradh árachais a dhí-aithint ó laistigh de ghrúpa conarthaí trí na ceanglais seo a leanas in IFRS 17 a chur i bhfeidhm: (a) déantar na sreabha airgid comhlíonta arna leithdháileadh ar an ngrúpa a choigeartú chun go ndíothófar luach reatha na sreabh airgid todhchaí agus an coigeartú riosca le haghaidh riosca neamhairgeadais a bhaineann leis na cearta agus oibleagáidí a dí-aithníodh ón ngrúpa, agus mír 40(a)(i) agus mír 40(b) á gcur i bhfeidhm; (b) déantar corrlach seirbhíse conarthaí an ghrúpa a choigeartú i ndáil leis an athrú i sreabhadh airgid comhlíonta ar a dtugtar tuairisc in (a), a mhéid a éilítear le míreanna 44(c) agus 45(c), mura bhfuil feidhm ag mír 77; agus (c) déantar líon na n-aonad cumhdaigh le haghaidh na seirbhísí conartha árachais a mheastar atá fágtha a choigeartú chun na haonaid chumhdaigh a dí-aithníodh ón ngrúpa a léiriú, agus tá méid an chorrlaigh seirbhíse conarthaí a aithnítear mar bhrabús nó caillteanas sa tréimhse bunaithe ar an méid coigeartaithe sin agus mír B119 á cur i bhfeidhm.

77

Nuair a dhí-aithníonn eintiteas conradh árachais toisc go n-aistríonn sé an conradh chuig tríú páirtí nó go ndí-aithníonn sé conradh árachais agus go n-aithníonn sé conradh nua agus mír 72 á cur i bhfeidhm, déanfaidh an t-eintiteas an méid seo a leanas in ionad mír 76(b) a chur i bhfeidhm: (a) corrlach seirbhíse conarthaí an ghrúpa ónar dí-aithníodh an conradh a choigeartú, a mhéid a éilítear le mír 44(c) agus mír 45(c), i ndáil leis an difríocht idir (i) agus (ii) maidir le conarthaí arna n-aistriú chuig tríú páirtí nó (iii) maidir le conarthaí arna ndí-aithint agus mír 72 á cur i bhfeidhm: (i) an t-athrú i suim ghlanluacha an ghrúpa conarthaí árachais mar gheall ar dhí-aithint an chonartha, agus mír 76(a) á cur i bhfeidhm; (ii) an phréimh a mhuirearaíonn an tríú páirtí; (iii) an phréimh a mhuirearódh an t-eintiteas dá mbeadh conradh déanta aige le téarmaí comhionanna mar an conradh nua amhail dáta modhnaithe an chonartha, lúide aon phréimh bhreise arna muirearú maidir leis an modhnú. (b) an conradh nua a thomhas, arna aithint agus mír 72 á cur i bhfeidhm, ag glacadh leis go bhfuair an t-eintiteas an phréimh ar a dtugtar tuairisc in (a)(iii) ag dáta an modhnaithe.

RÁITEAS STAIDE AIRGEADAIS A CHUR I LÁTHAIR

78

Cuirfidh eintiteas suim ghlanluacha na bpunann seo a leanas i láthair ar leithligh sa ráiteas staide airgeadais: (a) conarthaí árachais arna n-eisiúint atá ina sócmhainní; (b) conarthaí árachais arna n-eisiúint atá ina ndliteanais; (c) conarthaí athárachais arna sealbhú atá ina sócmhainní; agus (d) conarthaí athárachais arna sealbhú atá ina ndliteanais.

79

Áireoidh eintiteas aon sócmhainn le haghaidh sreabhadh airgid éadála árachais arna n-aithint agus mír 28B á cur i bhfeidhm le suim ghlanluacha na bpunann gaolmhar de chonarthaí árachais arna n-eisiúint, agus aon sócmhainn nó dliteanais le haghaidh sreabhadh airgid a bhaineann le punanna conarthaí athárachais arna sealbhú (féach mír 65(b)) i suim ghlanluacha na bpunann de chonarthaí athárachais arna sealbhú.

AITHINT AGUS CUR I LÁTHAIR SA RÁITEAS/SNA RÁITIS AR FHEIDHMÍOCHT AIRGEADAIS (MÍREANNA B120–B136)

80

Agus mír 41 agus mír 42 á gcur i bhfeidhm, déanfaidh eintiteas na méideanna arna n-aithint sa ráiteas/sna ráitis ar bhrabúis agus ar chaillteanais agus in ioncam cuimsitheach eile (an ráiteas/na ráitis ar fheidhmíocht airgeadais mar a thagraítear anseo feasta dó/dóibh) a dhí-chomhiomlánú mar a leanas: (a) toradh seirbhíse árachais (míreanna 83–86), lena gcuimsítear ioncam árachais agus costais seirbhíse árachais; agus (b) ioncam maoiniúcháin árachais nó costais maoiniúcháin árachais (míreanna 87–92).

81

Ní éilítear ar eintiteas an t-athrú sa choigeartú riosca le haghaidh riosca neamhairgeadais idir an toradh seirbhíse árachais agus ioncam nó costais maoiniúcháin árachais a dhí-chomhiomlánú. Mura ndéanann eintiteas dí-chomhiomlánú den sórt sin, áireoidh sé an t-athrú iomlán sa choigeartú riosca le haghaidh riosca neamhairgeadais mar chuid den toradh seirbhíse árachais.

82

Déanfaidh eintiteas ioncam nó costais ó chonarthaí athárachais arna sealbhú a chur i láthair ar leithligh ó na costais nó ioncam ó chonarthaí árachais arna n-eisiúint.

Toradh seirbhíse árachais

83

Cuirfidh eintiteas ioncam árachais a eascraíonn ó na grúpaí conarthaí árachais arna n-eisiúint i láthair mar brabús nó mar chaillteanas. Léireoidh ioncam árachais soláthar na seirbhísí a eascraíonn ón ngrúpa conarthaí árachais ag méid lena léireofar an chomaoin a bhfuil coinne ag an eintiteas a bheith ina teideal mar mhalairt ar na seirbhísí sin. Sonraítear i míreanna B120–B127 conas a thomhaiseann eintiteas ioncam árachais.

84

Cuirfidh eintiteas i láthair i mbrabús nó i gcaillteanas na costais seirbhíse árachais a eascraíonn ó ghrúpaí conarthaí árachais arna n-eisiúint, lena gcuimsítear éilimh thabhaithe (gan aisíocaíochtaí ar chomhpháirteanna infheistíochta san áireamh), costais seirbhíse árachais eile arna dtabhú agus méideanna eile mar a thuairiscítear i mír 103(b).

85

Eisiafar aon chomhpháirt infheistíochta ón ioncam árachais agus ó na costais seirbhíse árachais a chuirfear i láthair i mbrabús nó caillteanas. Ní chuirfidh eintiteas faisnéis faoi phréimheanna i láthair i mbrabús nó caillteanas má tá an fhaisnéis sin ar neamhréir le mír 83.

86

Féadfaidh eintiteas an t-ioncam nó na costais ó ghrúpa conarthaí athárachais arna sealbhú (féach míreanna 60–70A), seachas ioncam maoiniúcháin árachais nó costais maoiniúcháin árachais, a chur i láthair mar mhéid aonair; nó féadfaidh an t-eintiteas na méideanna arna ngnóthú ón athárachóir a chur i láthair ar leithligh ó leithdháileadh na bpréimheanna arna n-íoc, lena dtabharfar, le chéile, glanmhéid a bheidh cothrom leis an méid aonair sin. I gcás ina ndéanann eintiteas na méideanna arna ngnóthú ón athárachóir agus leithdháileadh na bpréimheanna arna n-íoc a chur i láthair ar leithligh, déanfaidh sé an méid seo a leanas: (a) maidir le sreabhadh airgid athárachais a bhraitheann ar éilimh ar na bunchonarthaí, pléifidh sé leo mar chuid de na héilimh a mheastar go ndéanfar a aisíoc faoin gconradh athárachais arna shealbhú; (b) maidir le méideanna a mheasann sé go bhfaighidh sé ón athárachóir, nach mbraitheann ar éilimh ar na bunchonarthaí (mar shampla, cineálacha áirithe de choimisiúin ghéillte), pléifidh sé leo mar laghdú sna préimheanna a bheidh le híoc ag an athárachóir; (ba) maidir le méideanna a aithnítear mar chinn a bhaineann le haisghabháil caillteanas agus míreanna 66(c)(i)‒(ii) agus 66A–66B á gcur i bhfeidhm, pléifidh sé leo mar mhéideanna arna n-aisghabháil ón athárachóir; agus (c) ní chuirfidh sé leithdháileadh na bpréimheanna arna n-íoc i láthair mar laghdú ar ioncam.

Ioncam maoiniúcháin árachais nó costais maoiniúcháin árachais (féach míreanna B128–B136)

87

Áirítear le hioncam maoiniúcháin árachais nó le costais maoiniúcháin árachais an t-athrú i suim ghlanluacha an ghrúpa conarthaí árachais a eascraíonn ón méid seo a leanas: (a) éifeacht an amluacha airgid agus na n-athruithe san amluach airgid; agus (b) éifeacht an riosca airgeadais agus athruithe i riosca airgeadais; ach (c) gan aon athrú den sórt sin a chur san áireamh maidir le grúpaí conarthaí árachais ina bhfuil gnéithe rannpháirtíochta dírí lena ndéanfaí an corrlach seirbhíse conarthaí a choigeartú ach nach ndéanann amhlaidh agus míreanna 45(b)(ii), 45(b)(iii), 45(c)(ii) nó 45(c)(iii) á gcur i bhfeidhm. Áirítear iad sin le costais seirbhíse árachais.

87A

Cuirfidh eintiteas an méid seo a leanas i bhfeidhm: (a) mír B117A maidir le hioncam maoiniúcháin árachais nó costais maoiniúcháin árachais a eascraíonn ó mhír B115 (maolú riosca) a chur i bhfeidhm; agus (b) míreanna 88 agus 89 maidir le gach ioncam maoiniúcháin árachais eile nó gach costas maoiniúcháin árachais eile.

88

Agus mír 87A(b) á cur i bhfeidhm, mura bhfuil feidhm ag mír 89, déanfaidh eintiteas rogha ó thaobh an pholasaí cuntasaíochta de idir: (a) ioncam maoiniúcháin árachais nó costais maoiniúcháin árachais i gcomhair na tréimhse a chur san áireamh i mbrabús nó caillteanas; nó (b) ioncam maoiniúcháin árachais nó costais maoiniúcháin árachais i gcomhair na tréimhse a dhí-chomhiomlánú chun méid a chur san áireamh i mbrabús nó caillteanas a chinnfear le leithdháileadh córasach den ioncam maoiniúcháin árachais iomlán ionchasach nó de na costais maoiniúcháin árachais iomlána ionchasacha thar shaolré an ghrúpa conarthaí árachais, agus míreanna B130–B133 á gcur i bhfeidhm.

89

Agus mír 87A(b) á cur i bhfeidhm, maidir le conarthaí árachais ina bhfuil gnéithe rannpháirtíochta dírí, dá bhfuil na hítimí forluiteacha i seilbh an eintitis, déanfaidh an t-eintiteas rogha ó thaobh an pholasaí cuntasaíochta de idir an dá cheann seo a leanas: (a) ioncam maoiniúcháin árachais nó costais maoiniúcháin árachais i gcomhair na tréimhse a chur san áireamh i mbrabús nó caillteanas; nó (b) ioncam maoiniúcháin árachais nó costais maoiniúcháin árachais i gcomhair na tréimhse a dhí-chomhiomlánú chun méid a chur san áireamh i mbrabús nó caillteanas lena gcuirfear deireadh le neamhréireanna cuntasaíochta le hioncam nó costais arna gcur san áireamh i mbrabús nó i gcaillteanas maidir leis na hítimí forluiteacha arna sealbhú, agus míreanna B134–B136 á gcur i bhfeidhm.

90

Má roghnaíonn eintiteas an polasaí cuntasaíochta a leagtar amach i mír 88(b) nó i mír 89(b), áireoidh sé le hioncam cuimsitheach eile an difríocht idir an t-ioncam maoiniúcháin árachais nó na costais maoiniúcháin árachais arna dtomhas ar an mbonn a leagtar amach sna míreanna sin agus iomlán an ioncaim maoinithe árachais nó na gcostas maoinithe árachais i gcomhair na tréimhse.

91

Má aistríonn eintiteas grúpa conarthaí árachais nó má dhéanann sé conradh árachais a dhí-aithint agus mír 77 á cur i bhfeidhm: (a) déanfaidh sé athaicmiú go dtí brabús agus caillteanas mar choigeartú athaicmithe (féach IAS 1 Cur i Láthair Ráiteas Airgeadais) ar aon mhéid atá fágtha i ndáil leis an ngrúpa (nó conradh) a aithníodh roimhe sin in ioncam cuimsitheach eile toisc gur roghnaigh an t-eintiteas an polasaí cuntasaíochta a leagtar amach i mír 88(b); (b) ní dhéanfaidh sé athaicmiú go dtí brabús agus caillteanas mar choigeartú athaicmithe (féach IAS 1) ar aon mhéid atá fágtha i ndáil leis an ngrúpa (nó conradh) a aithníodh roimhe sin in ioncam cuimsitheach eile toisc gur roghnaigh an t-eintiteas an polasaí cuntasaíochta a leagtar amach i mír 89(b).

92

Le mír 30, éilítear ar eintiteas plé le conradh árachais mar ítim airgeadaíochta faoi IAS 21 chun ítimí in airgeadra eachtrach a aistriú go dtí airgeadra feidhmiúil an eintitis. Áiríonn eintiteas difríochtaí malartaithe maidir le hathruithe i suim ghlanluacha ghrúpaí conarthaí árachais sa ráiteas ar bhrabúis nó ar chaillteanais, mura mbaineann siad le hathruithe i suim ghlanluacha na ngrúpaí conarthaí árachais arna gcur san áireamh le hioncam cuimsitheach eile agus mír 90 á cur i bhfeidhm, agus sa chás sin cuirfear san áireamh le hioncam cuimsitheach eile iad.

NOCHTADH

93

Is é is cuspóir do na ceanglais maidir le nochtadh go nochtfaidh eintiteas faisnéis sna nótaí, lena ndéanfar in éineacht leis an bhfaisnéis arna soláthar sa ráiteas staide airgeadais, sa ráiteas/sna ráitis ar fheidhmíocht airgeadais agus sa ráiteas ar shreabhadh airgid, bunús a thabhairt d’úsáideoirí ráiteas airgeadais chun measúnú a dhéanamh ar an éifeacht a bhíonn ag conarthaí a thagann faoi raon feidhme IFRS 17 ar staid airgeadais, feidhmíocht airgeadais agus sreabhadh airgid an eintitis. Chun an cuspóir sin a bhaint amach, nochtfaidh eintiteas faisnéis cháilíochtúil agus faisnéis chainníochtúil maidir leis an méid seo a leanas: (a) na méideanna arna n-aithint ina ráitis airgeadais maidir le conarthaí a thagann faoi raon feidhme IFRS 17 (féach míreanna 97–116); (b) na breithiúnais shuntasacha, agus na hathruithe sna breithiúnais sin, arna ndéanamh agus IFRS 17 á chur i bhfeidhm (féach míreanna 117–120); agus (c) cineál agus méid na rioscaí ó chonarthaí a thagann faoi raon feidhme IFRS 17 (féach míreanna 121–132).

94

Déanfaidh eintiteas breithniú ar an méid mionsonraí a bhfuil gá leo chun an cuspóir maidir le nochtadh a chomhlíonadh, mar aon leis an méid béime is gá a chur ar gach ceann de na ceanglais éagsúla. Mura leor é an méid a nochtar, agus míreanna 97–132 á gcur i bhfeidhm, chun an cuspóir a luaitear i mír 93 a chomhlíonadh, nochtfaidh an t-eintiteas faisnéis bhreise is gá chun an cuspóir sin a chomhlíonadh.

95

Déanfaidh eintiteas faisnéis a chomhiomlánú nó a dhí-chomhiomlánú ionas nach ndéanfar aon fhaisnéis úsáideach a fholú trí líon mór mionsonraí neamhshuntasacha a chuimsiú nó trí ítimí a chomhiomlánú a bhfuil saintréithe difriúla acu.

96

Le míreanna 29–31 de IAS 1 leagtar amach ceanglais a bhaineann le hábharthacht agus le comhiomlánú faisnéise. Is iad seo a leanas roinnt samplaí de bhunúis chomhiomlánaithe a d’fhéadfadh a bheith iomchuí maidir le faisnéis arna nochtadh i ndáil le conarthaí árachais: (a) an cineál conartha (mar shampla, mórlínte táirgí); (b) limistéar geografach (mar shampla, tír nó réigiún); nó (c) deighleog intuairiscithe, mar a shainítear in IFRS 8 Deighleoga Oibriúcháin.

Míniú ar mhéideanna aitheanta

97

As na nochtuithe a éilítear le míreanna 98–109A, níl feidhm ach ag na cinn a luaitear i míreanna 98–100, 102–103, 105–105B agus 109A maidir le conarthaí ar cuireadh an cur chuige leithdháilte préimheanna i bhfeidhm ina leith. Má úsáideann eintiteas an cur chuige leithdháilte préimheanna, déanfaidh sé an méid seo a leanas a nochtadh freisin: (a) cén ceann de na critéir i mír 53 agus mír 69 a chomhlíon sé; (b) cibé acu an dhéanann nó nach ndéanann sé coigeartú maidir leis an amluach airgid agus le héifeacht an riosca airgeadais agus míreanna 56, 57(b) agus 59(b) á gcur i bhfeidhm; agus (c) an modh a roghnaigh sé chun sreabhadh airgid éadála árachais a aithint agus mír 59(a) á cur i bhfeidhm.

98

Nochtfaidh eintiteas réitigh lena léireofar an chaoi ar athraigh suimeanna glanluacha conarthaí a thagann faoi raon feidhme IFRS 17 le linn na tréimhse mar gheall ar shreafaí airgid agus ioncam agus costais arna n-aithint sa ráiteas/sna ráitis ar fheidhmíocht airgeadais. Nochtfar réitigh ar leithligh maidir le conarthaí athárachais arna n-eisiúint agus maidir le conarthaí athárachais arna sealbhú. Déanfaidh eintiteas ceanglais mhíreanna 100–109 a oiriúnú chun léiriú a thabhairt ar ghnéithe na gconarthaí athárachais arna sealbhú atá difriúil ó ghnéithe na gconarthaí árachais arna n-eisiúint; mar shampla, costais a ghiniúint nó costais a laghdú seachas ioncam.

99

Soláthróidh eintiteas go leor faisnéise sna réitigh chun é a chur ar a gcumas d’úsáideoirí ráiteas airgeadais athruithe a aithint ó shreafaí airgid agus méideanna arna n-aithint sa ráiteas/sna ráitis ar fheidhmíocht airgeadais. Chun an ceanglas sin a chomhlíonadh, déanfaidh eintiteas an méid seo a leanas: (a) na réitigh a leagtar amach i míreanna 100–105B a nochtadh i bhfoirm tábla; agus (b) maidir le gach réiteach, na suimeanna glanluacha i dtús agus i ndeireadh na tréimhse a chur i láthair, arna ndí-chomhiomlánú mar iomlán le haghaidh na bpunann conarthaí atá ina sócmhainní agus iomlán le haghaidh na bpunann conarthaí atá ina ndliteanais, atá comhionann leis na suimeanna arna gcur i láthair sa ráiteas staide airgeadais agus mír 78 á cur i bhfeidhm.

100

% Nochtfaidh eintiteas réitigh ó na hiarmhéideanna tosaigh go dtí na hiarmhéideanna deiridh ar leithligh maidir le gach ceann díobh seo a leanas: (a) na glandliteanais (nó na glansócmhainní) i gcomhair na comhpháirte cumhdaigh atá fágtha, gan aon chomhpháirt caillteanais san áireamh; (b) aon chomhpháirt caillteanais (féach míreanna 47–52 agus 57–58); (c) na dliteanais i leith éilimh thabhaithe. Maidir le conarthaí árachais ar cuireadh an cur chuige leithdháilte préimheanna ar a dtugtar tuairisc i míreanna 53–59 nó 69–70A i bhfeidhm maidir leo, nochtfaidh eintiteas réitigh ar leithligh maidir leis an méid seo a leanas: (i) na meastacháin ar luach reatha na sreabh airgid todhchaí; agus (ii) an coigeartú riosca le haghaidh riosca neamhairgeadais.

101

Maidir le conarthaí árachais seachas na conarthaí sin ar cuireadh an cur chuige leithdháilte préimheanna ar a dtugtar tuairisc i míreanna 53–59 nó 69–70A i bhfeidhm maidir leo, nochtfaidh eintiteas réitigh freisin ó na hiarmhéideanna tosaigh go dtí na hiarmhéideanna deiridh ar leithligh maidir leis an méid seo a leanas: (a) na meastacháin ar luach reatha na sreabh airgid todhchaí; (b) an coigeartú riosca le haghaidh riosca neamhairgeadais; agus (c) an corrlach seirbhíse conarthaí.

102

Is é is cuspóir do na réitigh i míreanna 100–101 cineálacha difriúla faisnéise a sholáthar maidir leis an toradh seirbhíse árachais.

103

Déanfaidh eintiteas gach ceann de na méideanna seo a leanas a bhaineann le seirbhísí a nochtadh ar leithligh sna réitigh a éilítear i mír 100, más infheidhme: (a) ioncam árachais; (b) costais seirbhíse árachais, agus an méid seo a leanas á léiriú ar leithligh: (i) éilimh thabhaithe (gan comhpháirteanna infheistíochta san áireamh) agus costais seirbhíse árachais eile arna dtabhú; (ii) sreabhadh airgid éadála árachais a amúchadh; (iii) athruithe a bhaineann le seirbhís roimhe seo, i.e. athruithe i sreabhadh airgid comhlíonta a bhaineann leis an dliteanas i leith éilimh thabhaithe; agus (iv) athruithe a bhaineann le seirbhís amach anseo, i.e. caillteanais ar ghrúpa dochraideacha conarthaí agus freaschuir na gcaillteanas sin. (c) comhpháirteanna infheistíochta arna n-eisiamh ó ioncam árachais agus ó chostais seirbhíse árachais (in éineacht le haisíocaíochtaí ar phréimheanna ach amháin i gcás ina gcuirtear aisíocaíochtaí ar phréimheanna i láthair mar chuid de na sreabhadh airgid sa tréimhse ar a dtugtar tuairisc i mír 105(a)(i)).

104

Déanfaidh eintiteas gach ceann de na méideanna seo a leanas a bhaineann le seirbhísí a nochtadh ar leithligh sna réitigh a éilítear i mír 101, más infheidhme: (a) athruithe a bhaineann le seirbhís amach anseo, agus míreanna B96–B118 á gcur i bhfeidhm, lena léirítear an méid seo a leanas ar leithligh: (i) athruithe i meastacháin lena ndéantar an corrlach seirbhíse conarthaí a choigeartú; (ii) athruithe i meastacháin nach ndéantar an corrlach seirbhíse conarthaí a choigeartú dá dtoradh, i.e. caillteanais ar ghrúpaí de chonarthaí dochraideacha agus freaschuir na gcaillteanas sin; agus (iii) éifeachtaí conarthaí dá tugadh aitheantas tosaigh sa tréimhse. (b) athruithe a bhaineann leis an tseirbhís atá i bhfeidhm faoi láthair, ie: (i) méid an chorrlaigh seirbhíse conarthaí a aithnítear mar bhrabús nó mar chaillteanas chun an t-aistriú seirbhísí a léiriú; (ii) an t-athrú sa choigeartú riosca le haghaidh riosca neamhairgeadais nach mbaineann le seirbhís amach anseo nó seirbhís roimhe seo; agus (iii) coigeartuithe taithí (féach míreanna B97(c) agus B113(a)), gan méideanna a bhaineann le coigeartú an riosca le haghaidh riosca neamhairgeadais a chuimsítear i bpointe (ii) san áireamh. (c) athruithe a bhaineann le seirbhís roimhe seo, i.e. athruithe i sreabhadh airgid comhlíonta a bhaineann le héilimh thabhaithe (féach mír B97(b) agus mír B113(a)).

105

Chun na réitigh i míreanna 100–101 a chur i gcrích, déanfaidh eintiteas gach ceann de na méideanna seo a leanas, nach mbaineann le seirbhísí arna soláthar sa tréimhse, a nochtadh ar leithligh freisin, más infheidhme: (a) sreabhadh airgid sa tréimhse, lena n-áirítear: (i) préimheanna arna bhfáil maidir le conarthaí athárachais arna n-eisiúint (nó arna n-íoc maidir le conarthaí athárachais arna sealbhú); (ii) sreabhadh airgid éadála árachais; agus (iii) éilimh thabhaithe arna n-íoc agus costais seirbhíse árachais eile arna n-íoc maidir le conarthaí árachais arna n-eisiúint (nó arna n-aisghabháil faoi chonarthaí athárachais arna sealbhú), gan sreabhadh airgid éadála árachais san áireamh. (b) an éifeacht a bheadh ag athruithe sa riosca neamhfheidhmíochta ar thaobh eisitheoir na gconarthaí athárachais arna sealbhú; (c) ioncam maoiniúcháin árachais nó costais maoiniúcháin árachais; agus (d) aon ítim líne bhreise a bhféadfadh gá a bheith leo chun tuiscint a fháil ar an athrú i suim ghlanluacha na gconarthaí árachais.

105A

Nochtfaidh eintiteas réiteach ón iarmhéid tosaigh go dtí an t-iarmhéid deiridh le haghaidh sócmhainní i ndáil le sreabhadh airgid éadála árachais arna n-aithint agus mír 28B á cur i bhfeidhm. Déanfaidh eintiteas faisnéis a chomhiomlánú ar mhaithe leis an réiteach ar leibhéal atá comhsheasmhach leis an leibhéal a bhíonn i gceist le conarthaí árachais a réiteach, agus mír 98 á cur i bhfeidhm.

105B

Déanfaidh eintiteas aon chaillteanas lagaithe agus aon fhreaschur ar chaillteanais lagaithe arna n-aithint agus mír 28E–28F á cur i bhfeidhm a nochtadh ar leithligh sa réiteach a éilítear le mír 105A.

106

Maidir le conarthaí árachais arna n-eisiúint seachas na conarthaí sin ar cuireadh an cur chuige leithdháilte préimheanna ar a dtugtar tuairisc i míreanna 53–59 i bhfeidhm maidir leo, nochtfaidh eintiteas anailís ar an ioncam árachais arna aithint sa tréimhse lena gcuimsítear an méid seo a leanas: (a) na méideanna a bhaineann leis na hathruithe sa dliteanas maidir leis an gcumhdach atá fágtha, mar a shonraítear i mír B124, agus an méid seo a leanas á nochtadh ar leithligh: (i) na costais seirbhíse árachais arna dtabhú le linn na tréimhse mar a shonraítear i mír B124(a); (ii) an t-athrú sa choigeartú riosca le haghaidh riosca neamhairgeadais, mar a shonraítear i mír B124(b); (iii) méid an chorrlaigh seirbhíse conarthaí a aithnítear mar bhrabús nó mar chaillteanas mar gheall ar aistriú na seirbhísí conartha árachais le linn na tréimhse, mar a shonraítear i mír B124(c); agus (iv) méideanna eile, más ann dóibh, mar shampla, coigeartuithe taithí le haghaidh fáltais préimhe seachas iad siúd a bhaineann le seirbhís amach anseo mar a shonraítear i mír B124(d). (b) leithdháileadh na coda de na préimheanna a bhaineann le sreabhadh airgid éadála árachais a aisghabháil (féach mír B125).

107

Maidir le conarthaí árachais seachas na conarthaí sin ar cuireadh an cur chuige leithdháilte préimheanna ar a dtugtar tuairisc i míreanna 53–59 nó 69–70A i bhfeidhm maidir leo, nochtfaidh eintiteas an éifeacht ar an ráiteas staide airgeadais ar leithligh i ndáil le conarthaí árachais arna n-eisiúint agus conarthaí athárachais arna sealbhú dá dtugtar aitheantas tosaigh sa tréimhse, agus a n-éifeacht tráth a thugtar aitheantas tosaigh á léiriú maidir leis an méid seo a leanas: (a) na meastacháin ar luach reatha eis-sreabhadh airgid todhchaí, lena léirítear, ar leithligh, méid na sreabh airgid éadála árachais; (b) na meastacháin ar luach reatha na n-insreabh airgid todhchaí; (c) an coigeartú riosca le haghaidh riosca neamhairgeadais; agus (d) an corrlach seirbhíse conarthaí.

108

Sna nochtuithe a éilítear le mír 107, déanfaidh eintiteas méideanna a eascraíonn ó na nithe seo a leanas a nochtadh ar leithligh: (a) conarthaí a fhaightear ó eintitis eile in aistrithe conarthaí árachais nó i gcomhcheangail idir gnólachtaí; agus (b) grúpaí conarthaí atá dochraideach.

109

Maidir le conarthaí árachais seachas na conarthaí árachais sin ar cuireadh an cur chuige leithdháilte préimheanna ar a dtugtar tuairisc i míreanna 53–59 nó 69–70A i bhfeidhm maidir leo, nochtfaidh eintiteas cathain a measann sé go n-aithneoidh sé an corrlach seirbhíse conarthaí a bheidh fágtha i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe mar bhrabús nó mar chaillteanas go cainníochtúil, i dtréimhsí ama iomchuí. Nochtfar an fhaisnéis sin ar leithligh maidir le conarthaí athárachais arna n-eisiúint agus conarthaí athárachais arna sealbhú.

109A

Nochtfaidh eintiteas go cainníochtúil, i dtréimhsí ama iomchuí, cathain a mheasann sé go ndí-aithneoidh sé sócmhainn le haghaidh sreabhadh airgid éadála árachais agus mír 28C á cur i bhfeidhm.

Ioncam airgeadais árachais nó costais airgeadais árachais

110

Déanfaidh eintiteas méid iomlán an ioncaim maoiniúcháin árachais nó na gcostas maoiniúcháin árachais sa tréimhse tuairiscithe a nochtadh agus a mhíniú. Go háirithe, míneoidh eintiteas an gaol idir ioncam maoiniúcháin árachais nó costais maoiniúcháin árachais agus an toradh infheistíochta ar a chuid sócmhainní, chun é a chur ar a gcumas d’úsáideoirí a ráiteas airgeadais meastóireacht a dhéanamh ar na foinsí ioncaim maoiniúcháin nó costais maoiniúcháin arna n-aithint mar bhrabús nó mar chaillteanas agus ioncam cuimsitheach eile.

111

Maidir le conarthaí ina bhfuil gnéithe rannpháirtíochta dírí, tabharfaidh an t-eintitis tuairisc ar chomhdhéanamh na n-ítimí forluiteacha agus nochtfaidh sé a gcóirluach.

112

Maidir le conarthaí ina bhfuil gnéithe rannpháirtíochta dírí, má roghnaíonn eintiteas gan an corrlach seirbhíse conarthaí a choigeartú i ndáil le roinnt athruithe sa sreabhadh airgid comhlíonta, agus mír B115 á cur i bhfeidhm, nochtfaidh sé éifeacht na rogha sin ar an gcoigeartú ar an gcorrlach seirbhíse conarthaí sa tréimhse atá ann faoi láthair.

113

Maidir le conarthaí ina bhfuil gnéithe rannpháirtíochta dírí, má athraíonn eintiteas bunús an dí-chomhiomlánaithe i ndáil le hioncam maoiniúcháin árachais nó costais maoiniúcháin árachais idir brabús agus caillteanas agus ioncam cuimsitheach eile, agus mír B135 á cur i bhfeidhm, nochtfaidh sé an méid seo a leanas, sa tréimhse ina dtarlaíonn an t-athrú sa chur chuige: (a) an chúis gur éilíodh ar an eintiteas bunús an dí-chomhiomlánaithe a athrú; (b) méid aon choigeartú le haghaidh gach ítim líne ráitis airgeadais dá ndéantar difear; agus (c) suim ghlanluacha an ghrúpa conarthaí árachais lenar bhain an t-athrú ar dháta an athraithe.

Méideanna idirthréimhseacha

114

Soláthróidh eintiteas nochtuithe lena gcuirfear ar a gcumas d’úsáideoirí ráiteas airgeadais an éifeacht a bhíonn ag grúpaí conarthaí árachais arna dtomhas ag an dáta idirthréimhseach, agus an cur chuige cúlghabhálach modhnaithe (féach míreanna C6–C19A) nó an cur chuige cóirluacha (féach míreanna C20–C24B) á chur i bhfeidhm, ar an gcorrlach seirbhíse conarthaí agus ar ioncam árachais i dtréimhsí dá éis sin a aithint. Dá bhrí sin, nochtfaidh eintiteas réiteach an chorrlaigh seirbhíse conarthaí agus mír 101(c) á cur i bhfeidhm, agus méid an ioncaim árachais agus mír 103(a) á cur i bhfeidhm, ar leithligh maidir leis an méid seo a leanas: (a) conarthaí árachais a bhí ann ag an dáta idirthréimhseach ar chuir an t-eintiteas an cur chuige cúlghabhálach modhnaithe i bhfeidhm maidir leo; (b) conarthaí árachais a bhí ann ag an dáta idirthréimhseach ar chuir an t-eintiteas an cur chuige cóirluacha i bhfeidhm maidir leo; agus (c) gach conradh árachais eile.

115

Maidir leis na tréimhsí uile ina ndéantar nochtuithe agus mír 114(a) nó mír 114(b) á gcur i bhfeidhm, chun é a chur ar a gcumas d’úsáideoirí ráiteas airgeadais tuiscint a fháil ar chineál agus ar thábhacht na modhanna arna n-úsáid agus na mbreithiúnas arna gcur i bhfeidhm chun na méideanna idirthréimhseacha a chinneadh, míneoidh an t-eintiteas conas a chinn sé tomhas na gconarthaí árachais ag an dáta idirthréimhseach.

116

Má roghnaíonn eintiteas ioncam maoiniúcháin árachais nó costais maoiniúcháin árachais a dhí-chomhiomlánú idir brabús nó caillteanas agus ioncam cuimsitheach eile, cuirfidh sé míreanna C18(b), C19(b), C24(b) agus C24(c) i bhfeidhm chun an difríocht charnach a chinneadh idir an t-ioncam maoiniúcháin árachais nó costais maoiniúcháin árachais a d’aithneofaí mar bhrabús nó mar chaillteanas agus an t-ioncam maoiniúcháin árachais iomlán nó costais maoiniúcháin árachais iomlán ag an dáta idirthréimhseach i gcomhair na ngrúpaí conarthaí árachais lena mbaineann an dí-chomhiomlánú. Maidir leis na tréimhsí uile inarb ann do mhéideanna arna gcinneadh agus na míreanna sin á gcur i bhfeidhm, nochtfaidh an t-eintiteas réiteach ó iarmhéid tosaigh go dtí iarmhéid deiridh na méideanna carnacha arna gcuimsiú in ioncam cuimsitheach eile le haghaidh sócmhainní airgeadais arna dtomhas ag cóirluach trí ioncam cuimsitheach eile a bhaineann leis na grúpaí conarthaí árachais. Áireofar leis an réiteach sin, mar shampla, gnóthachain nó caillteanais arna n-aithint in ioncam cuimsitheach eile sa tréimhse agus gnóthachain nó caillteanais a aithníodh roimhe seo in ioncam cuimsitheach eile i dtréimhsí roimhe seo arna n-athaicmiú sa tréimhse mar bhrabús nó caillteanas.

Breithiúnais shuntasacha agus IFRS 17 á chur i bhfeidhm

117

Nochtfaidh eintiteas na breithiúnais shuntasacha agus na hathruithe suntasacha i mbreithiúnais arna ndéanamh agus IFRS 17 á chur i bhfeidhm. Go sonrach, nochtfaidh eintiteas na hionchuir, na toimhdí agus na teicnící meastacháin a úsáidtear, lena n-áirítear: (a) na modhanna a úsáidtear chun conarthaí árachais a thomhas a thagann faoi raon feidhme IFRS 17 agus na próisis chun na hionchuir leis na modhanna sin a mheas. Mura bhfuil sé dodhéanta, soláthróidh eintiteas faisnéis chainníochtúil faoi na hionchuir sin freisin; (b) aon athrú sna modhanna agus sna próisis chun meastachán a dhéanamh faoi ionchuir a úsáidtear chun conarthaí a thomhas, faoin gcúis le gach athrú, agus faoin gcineál conarthaí a ndéantar difear dóibh; (c) a mhéid nach gcumhdaítear in (a), an cur chuige a úsáidtear: (i) chun athruithe i meastacháin ar shreabha airgid todhchaí, a eascraíonn ó fheidhmiú discréide, a idirdhealú ó athruithe eile i meastacháin ar shreabha airgid todhchaí i ndáil le conarthaí gan gnéithe rannpháirtíochta dírí (féach mír B98); (ii) chun an coigeartú riosca le haghaidh riosca neamhairgeadais a chinneadh, lena n-áirítear a mheas an ndéantar athruithe sa choigeartú riosca le haghaidh riosca neamhairgeadais a dhí-chomhiomlánú ina gcomhpháirt seirbhíse árachais agus ina gcomhpháirt maoiniúcháin árachais nó an gcuirtear i láthair iad go hiomlán sa toradh seirbhíse árachais; (iii) chun rátaí lascaine a chinneadh; (iv) chun comhpháirteanna infheistíochta a chinneadh; agus (v) chun ualú coibhneasta na dtairbhí arna soláthar le cumhdach árachais agus le seirbhís toraidh infheistíochta, nó le cumhdach árachais agus le seirbhís a bhaineann le hinfheistíocht, a chinneadh (féach míreanna B119–B119B).

118

Má roghnaíonn eintiteas, agus mír 88(b) nó mír 89(b) á cur i bhfeidhm aige, ioncam maoiniúcháin árachais nó costais maoiniúcháin árachais a dhí-chomhiomlánú ina méideanna a chuirfear i láthair i mbrabús nó caillteanas agus ina méideanna a chuirtear i láthair in ioncam cuimsitheach eile, nochtfaidh an t-eintiteas míniú ar na modhanna arna n-úsáid chun an t-ioncam maoiniúcháin árachais nó na costais maoiniúcháin árachais, arna n-aithint mar bhrabús nó mar chaillteanas, a chinneadh.

119

Ní mór d’eintiteas an leibhéal muiníne a nochtadh a úsáidtear chun an coigeartú riosca le haghaidh riosca neamhairgeadais a chinneadh. Má úsáideann an t-eintiteas teicníc seachas teicníc an leibhéil mhuiníne chun an coigeartú riosca le haghaidh riosca neamhairgeadais a chinneadh, nochtfaidh sé an teicníc arna húsáid agus an leibhéal muiníne a fhreagraíonn do thorthaí na teicníce sin.

120

Nochtfaidh eintiteas an cuar toraidh (nó raon na gcuar toraidh) a úsáidtear chun sreabhadh airgid a lascainiú nach n-athraíonn bunaithe ar na torthaí ar ítimí forluiteacha, agus mír 36 á cur i bhfeidhm. Nuair a sholáthraíonn eintiteas an nochtadh sin i bhfoirm chomhiomlán maidir le roinnt grúpaí de chonarthaí árachais, soláthróidh sé nochtuithe den sórt sin i bhfoirm meáin ualaithe, nó raonta sách cúng.

Cineál agus méid na rioscaí a eascraíonn ó chonarthaí a thagann faoi raon feidhme IFRS 17

121

Nochtfaidh eintiteas faisnéis lena gcuirtear ar a gcumas d’úsáideoirí a chuid ráiteas airgeadais meastóireacht a dhéanamh ar chineál, méid, uainiú agus neamhchinnteacht na sreabh airgid todhchaí a eascraíonn ó chonarthaí a thagann faoi raon feidhme IFRS 17. Tá ceanglais i míreanna 122–132 maidir le nochtuithe a mbeadh gá leo de ghnáth chun an ceanglas sin a chomhlíonadh.

122

Bíonn na nochtuithe sin dírithe ar na rioscaí árachais agus airgeadais a eascraíonn ó chonarthaí árachais agus ar an gcaoi ar bainistíodh iad. Áirítear riosca creidmheasa, riosca leachtachta agus riosca margaidh le rioscaí airgeadais de ghnáth, ach níl siad teoranta dóibh sin amháin.

123

Maidir leis an bhfaisnéis a nochtar faoi neamhchosaint an eintitis i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe, mura bhfuil sé ionadaíoch ar a neamhchosaint le linn na tréimhse sin, nochtfaidh an t-eintiteas an méid sin, agus an chúis nach bhfuil an neamhchosaint i ndeireadh na tréimhse ionadaíoch, mar aon le faisnéis bhreise atá ionadaíoch ar neamhchosaint an eititis le linn na tréimhse.

124

Maidir le gach cineál riosca a eascraíonn ó chonarthaí a thagann faoi raon feidhme IFRS 17, déanfaidh eintiteas an méid seo a leanas a nochtadh: (a) na neamhchosaintí agus conas a tharlaíonn siad; (b) cuspóirí, polasaithe agus próisis an eintitis i ndáil le bainistíocht na rioscaí agus na modhanna a úsáidtear chun na rioscaí a thomhas; agus (c) aon athrú ar (a) nó ar (b) ón tréimhse roimhe sin.

125

Maidir le gach cineál riosca a eascraíonn ó chonarthaí a thagann faoi raon feidhme IFRS 17, déanfaidh eintiteas an méid seo a leanas a nochtadh: (a) faisnéis chainníochtúil achomair faoin neamhchosaint sin i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe. Beidh an nochtadh sin bunaithe ar an bhfaisnéis arna soláthar go hinmheánach do phríomhphearsanra bainistíochta an eintitis; (b) na nochtuithe a éilítear le míreanna 127–132, a mhéid nach soláthraítear iad agus pointe (a) den mhír seo á chur i bhfeidhm.

126

Nochtfaidh eintiteas faisnéis faoi éifeacht na gcreataí rialála ina n-oibríonn sé; mar shampla, íoscheanglais chaipitil nó ráthaíochtaí ráta úis a éilítear. Má chuireann eintiteas mír 20 i bhfeidhm agus na grúpaí de chonarthaí árachais, a gcuireann sé na ceanglais aitheantais agus tomhais in IFRS 17 i bhfeidhm ina leith, á gcinneadh, nochtfaidh sé an fhaisnéis sin.

Gach cineál riosca—comhchruinnithe riosca

127

Nochtfaidh eintiteas faisnéis faoi chomhchruinnithe riosca a eascraíonn ó chonarthaí a thagann faoi raon feidhme IFRS 17, lena n-áirítear tuairisc ar an gcaoi a gcinneann an t-eintiteas na comhchruinnithe, agus tuairisc ar an tsaintréith choiteann lena n-aithnítear gach comhchruinniú (mar shampla, an cineál imeachta atá faoi árachas, tionscal, limistéar geografach, nó airgeadra). D’fhéadfadh comhchruinnithe de riosca airgeadais tarlú, mar shampla, mar gheall ar ráthaíochtaí ráta úis a thagann i bhfeidhm ar an leibhéal céanna le haghaidh líon mór conarthaí. D’fhéadfadh comhchruinnithe riosca airgeadais eascairt ó chomhchruinnithe de riosca neamhairgeadais freisin; mar shampla, má sholáthraíonn eintiteas cosaint ar dhliteanas i leith táirgí do chuideachtaí cógaisíochta agus infheistíochtaí sna cuideachtaí sin ina seilbh freisin.

Árachas agus rioscaí margaidh—anailís íogaireachta

128

Nochtfaidh eintiteas faisnéis faoi íogaireachtaí i leith athruithe in athróga riosca a eascraíonn ó chonarthaí a thagann faoi raon feidhme IFRS 17. Chun an ceanglas sin a chomhlíonadh, déanfaidh eintiteas an méid seo a leanas a nochtadh: (a) anailís íogaireachta lena léireofar conas a dhéanfadh athruithe in athróga riosca, a raibh seans réasúnach ann go dtarlóidís i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe, difear do bhrabús nó caillteanas agus cothromas: (i) maidir le riosca árachais—agus an éifeacht ar chonarthaí árachais arna n-eisiúint á léiriú, sula ndéanfar maolú riosca le conarthaí athárachais arna sealbhú agus dá éis sin; agus (ii) maidir le gach cineál riosca margaidh—ar bhealach lena mínítear an gaol idir na híogaireachtaí i leith athruithe in athróga riosca a eascraíonn ó chonarthaí árachais agus ó na hathruithe sin a eascraíonn ó shócmhainní airgeadais arna sealbhú ag an eintiteas. (b) na modhanna agus na toimhdí arna n-úsáid agus an anailís íogaireachta á hullmhú; agus (c) athruithe ón tréimhse roimhe seo sna modhanna agus toimhdí arna n-úsáid agus an anailís íogaireachta á hullmhú, agus na cúiseanna leis na hathruithe sin.

129

Má ullmhaíonn eintiteas anailís íogaireachta lena léirítear conas a dhéanann athruithe in athróga riosca difear do mhéideanna atá difriúil ó na cinn sin a shonraítear i mír 128(a) agus má úsáideann sé an anailís íogaireachta sin chun rioscaí a bhainistiú a eascraíonn ó chonarthaí a thagann faoi raon feidhme IFRS 17, féadfaidh sé an anailís íogaireachta sin a úsáid in ionad na hanailíse a shonraítear i mír 128(a). Déanfaidh an t-eintiteas an méid seo a leanas a nochtadh freisin: (a) míniú ar an modh a úsáidtear chun anailís íogaireachta den sórt sin a ullmhú agus ar na príomhpharaiméadair agus ar na príomhthoimhdí is bonn leis an bhfaisnéis arna soláthar; agus (b) míniú ar chuspóir an mhodha a úsáidtear agus ar aon teorainn a d’fhéadfadh a bheith ina gcúis leis an bhfaisnéis arna soláthar.

Riosca árachais—éilimh a fhorbairt

130

Nochtfaidh eintiteas éilimh iarbhír i gcomparáid le meastacháin roimhe seo ar mhéid neamhlascainithe na n-éileamh (ie éilimh a fhorbairt). Cuirfear tús leis an nochtadh faoi éilimh a fhorbairt leis an tréimhse inar tháinig an t-éileamh ábhartha is luaithe/na héilimh ábhartha is luaithe chun cinn, dá bhfuil neamhchinnteacht fós ann faoi mhéid agus faoi uainiú íocaíochtaí na n-éileamh i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe; ach ní éilítear go dtosófar am is luaithe ná 10 mbliana roimh dheireadh na tréimhse tuairiscithe leis an nochtadh. Ní éilítear ar an eintiteas faisnéis a nochtadh faoi fhorbairt éileamh dá ndéantar aon neamhchinnteacht faoi mhéid agus faoi uainiú íocaíochtaí na n-éileamh a réiteach laistigh de bhliain amháin de ghnáth. Déanfaidh eintiteas an nochtadh maidir le forbairt éileamh a réiteach le suim ghlanluacha chomhiomlán na ngrúpaí conarthaí árachais, a nochtann an t-eintiteas agus mír 100(c) á cur i bhfeidhm aige.

Riosca creidmheasa—faisnéis eile

131

Maidir le riosca creidmheasa a eascraíonn ó chonarthaí a thagann faoi raon feidhme IFRS 17, déanfaidh eintiteas an méid seo a leanas a nochtadh: (a) an méid is fearr a sheasann dá neamhchosaint uasta chreidmheasa i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe, ar leithligh le haghaidh conarthaí árachais arna n-eisiúint agus conarthaí athárachais arna sealbhú; agus (b) faisnéis faoi cháilíocht creidmheasa conarthaí athárachais arna sealbhú atá ina sócmhainní.

Riosca leachtachta—faisnéis eile

132

Maidir le riosca leachtachta a eascraíonn ó chonarthaí a thagann faoi raon feidhme IFRS 17, déanfaidh eintiteas an méid seo a leanas a nochtadh: (a) tuairisc ar an gcaoi a mbainistíonn sé an riosca leachtachta; (b) anailísí aibíochta ar leithligh maidir le punanna de chonarthaí árachais arna n-eisiúint atá ina ndliteanais agus punanna de chonarthaí athárachais arna sealbhú atá ina ndliteanais lena léirítear, ar a laghad, glansreabhadh airgid na bpunann le haghaidh gach ceann de na chéad 5 bliana tar éis an dáta tuairiscithe agus i gcomhiomlán tar éis na chéad 5 bliana. Ní éilítear ar eintiteas dliteanais, i ndáil leis an gcumhdach atá fágtha, arna dtomhas agus míreanna 55–59 agus míreanna 69–70A á gcur i bhfeidhm, a chuimsiú sna hanailísí sin. Féadfaidh na hanailísí a bheith sna foirmeacha seo a leanas: (i) anailís, le huainiú measta, ar na glansreabhadh airgid neamhlascainithe conarthacha atá fágtha; nó (ii) anailís, le huainiú measta, ar na meastacháin ar luach reatha na sreabh airgid todhchaí. (c) na méideanna is iníoctha ar éileamh, lena mínítear an gaol idir na méideanna sin agus suim ghlanluacha na bpunann conarthaí lena mbaineann, mura ndéantar a leithéid a nochtadh agus pointe (b) den mhír sin á chur i bhfeidhm.

Léirmhíniú IFRIC 1

Athruithe ar Dhíchoimisiúnú, Athbhunú agus Dliteanais Chomhchosúla atá ann cheana

TAGAIRTÍ

—	IFRS 16 Léasanna

—	IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais (arna athbhreithniú in 2007)

—	IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta

—	IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh (arna athbhreithniú in 2003)

—	IAS 23 Costais Iasachtaíochta

—	IAS 36 Lagú Sócmhainní (arna athbhreithniú in 2004)

—	IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha

CÚLRA

1

Tá oibleagáidí ar go leor eintiteas earraí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a dhíchóimeáil, a bhaint agus a athchóiriú. Sa léirmhíniú seo, tagraítear do na hoibleagáidí sin mar ‘díchoimisiúnú, athchóiriú agus dliteanais chomhchosúla’. Faoi IAS 16, áirítear leis an gcostas a bhaineann le hearra réadmhaoine, gléasra agus trealaimh an meastachán tosaigh ar na costais a bhaineann leis an earra a dhíchóimeáil agus a bhaint agus an suíomh ar a bhfuil sé lonnaithe a athchóiriú, rud a dtabhaíonn an t-eintiteas oibleagáid ina leith nuair a fhaightear an t-earra nó mar thoradh ar an earra a bheith úsáidte aige le linn tréimhse áirithe chun críoch eile seachas fardail a tháirgeadh le linn na tréimhse sin. Tá ceanglais in IAS 37 maidir leis an gcaoi chun díchoimisiúnú, athchóiriú agus dliteanais chomhchosúla a thomhas. Cuirtear treoraíocht ar fáil leis an léirmhíniú seo faoin gcaoi chun tionchar athruithe a chur san áireamh, ar athruithe iad a bhaineann le díchoimisiúnú, athchóiriú agus dliteanais chomhchosúla atá ann cheana a thomhas.

RAON FEIDHME

2

Tá feidhm ag an Léirmhíniú seo maidir le hathruithe ar thomhas aon díchoimisiúnaithe, athchóirithe nó dliteanais chomhchosúil atá ann cheana: (a) a aithnítear mar chuid de chostas earra maoine, gléasra agus trealaimh i gcomhréir le IAS 16 nó mar chuid de chostas sócmhainne lena ngabhann ceart úsáide i gcomhréir le IFRS 16; agus (b) a aithnítear mar dhliteanas i gcomhréir le IAS 37. Mar shampla, d’fhéadfadh díchoimisiúnú, athchóiriú nó dliteanas comhchosúil a bheith ann maidir le gléasra a dhíchoimisiúnú, damáiste don chomhshaol a athchóiriú i dtionscail eastóscacha, nó trealamh a bhaint.

SAINCHEIST

3

Leis an léirmhíniú seo tugtar aghaidh ar an gcaoi ar cheart éifeacht na dteagmhas seo a leanas a chur san áireamh, ar teagmhais iad lena n-athraítear tomhas díchoimisiúnaithe, athchóirithe nó dliteanais chomhchosúil atá ann cheana: (a) athrú ar an eis-sreabhadh measta acmhainní a bhfuil tairbhí eacnamaíocha (e.g. sreafaí airgid) ag baint leo is gá chun an oibleagáid a shocrú; (b) athrú ar an ráta lascaine margadhbhunaithe atá ann faoi láthair mar a shainmhínítear i mír 47 de IAS 37 (áirítear leis sin athruithe ar an amluach airgid agus na rioscaí a bhaineann go sonrach leis an dliteanas); agus (c) méadú a léiríonn an t-imeacht ama (dá ngairtear leachtú na lascaine freisin).

COMHDHEARCADH

4

Maidir le hathruithe ar thomhas díchoimisiúnaithe, athchóirithe agus dliteanais chomhchosúil atá ann cheana a eascraíonn as athruithe ar uainiú measta nó ar mhéid an eis-sreabhaidh acmhainní ina bhfuil na tairbhí eacnamaíocha is gá chun an oibleagáid a shocrú, nó athrú ar an ráta lascaine, cuirfear san áireamh iad i gcomhréir le míreanna 5-7 thíos.

5

Má dhéantar an tsócmhainn ghaolmhar a thomhas trí úsáid a bhaint as an tsamhail chostais: (a) faoi réir (b), cuirfear athruithe ar an dliteanas le costas na sócmhainne gaolmhaire sa tréimhse reatha nó bainfear as an gcostas sin iad; (b) ní mó ná a méid glanluacha an méid a bhainfear as costas na sócmhainne. Más mó laghdú ar an dliteanas ná méid glanluacha na sócmhainne, aithneofar an barrachas láithreach i mbrabús nó caillteanas; (c) má chuirtear le costas sócmhainne mar thoradh ar an gcoigeartú, déanfaidh an t-eintiteas a mheas an dtugann sé sin le fios nach bhféadfadh méid glanluacha nua na sócmhainne a bheith in-aisghabhála go hiomlán. Má thugtar é sin le fios, déanfaidh an t-eintiteas an tsócmhainn a thástáil le haghaidh lagaithe trína méid in-aisghabhála a mheas, agus tabharfaidh sé cuntas ar aon chaillteanas lagaithe, i gcomhréir le IAS 36.

6

Má dhéantar an tsócmhainn ghaolmhar a thomhas trí úsáid a bhaint as an tsamhail athluachála: (a) athraíonn athruithe ar an dliteanas an barrachas nó an t-easnamh athluachála a aithníodh roimhe sin ar an tsócmhainn sin, ionas: (i) go n-aithneofar (faoi réir (b)) laghdú ar an dliteanas in ioncam cuimsitheach eile agus go méadóidh sé an barrachas athluachála laistigh de chothromas, ach amháin go n-aithneofar é i mbrabús nó caillteanas a mhéid a aisiompaíonn sé easnamh athluachála ar an tsócmhainn a aithníodh roimhe sin i mbrabús nó caillteanas; (ii) go n-aithneofar méadú ar an dliteanas i mbrabús nó caillteanas, ach amháin go n-aithneofar é in ioncam cuimsitheach eile agus go laghdóidh sé an barrachas athluachála laistigh de chothromas a mhéid arb ann d’aon iarmhéid creidmheasa atá sa bharrachas athluachála i leith na sócmhainne sin; (b) i gcás gur mó laghdú ar an dliteanas ná an méid glanluacha a d’aithneofaí dá dtabharfaí ar aghaidh an tsócmhainn faoin tsamhail chostais, aithneofar an barrachas láithreach i mbrabús nó caillteanas; (c) léiríonn athrú ar an dliteanas go bhféadfadh sé go gcaithfí an tsócmhainn a athluacháil chun a áirithiú nach bhfuil difríocht ábhartha idir an méid glanluacha agus an méid a chinnfí trí úsáid a bhaint as cóirluach i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe. Cuirfear aon athluacháil den sórt sin san áireamh agus na méideanna á gcinneadh atá le haithint i mbrabús nó caillteanas nó in ioncam cuimsitheach eile faoi (a). Má tá gá le hathluacháil, déanfar gach sócmhainn den aicme sin a athluacháil; (d) Le IAS 1 éilítear nochtadh sa ráiteas ar ioncam cuimsitheach maidir le gach comhpháirt d’ioncam cuimsitheach eile nó de chostas. Agus an ceanglas sin á chomhlíonadh, déanfar an t-athrú ar an mbarrachas athluachála a eascraíonn as athrú ar an dliteanas a shainaithint agus a nochtadh ar leithligh mar sin.

7

Déantar méid coigeartaithe in-dímheasa na sócmhainne a dhímheas i gcaitheamh a saolré úsáide. Dá bhrí sin, nuair a bheidh deireadh le saolré úsáide na sócmhainne gaolmhaire, aithneofar gach athrú ina dhiaidh sin ar an dliteanas i mbrabús nó caillteanas de réir mar a tharlóidh siad. Tá feidhm aige sin faoin tsamhail chostais agus faoin tsamhail athluachála araon.

8

Aithneofar leachtú tréimhsiúil na lascaine i mbrabús nó caillteanas mar chostas airgeadais de réir mar a tharlóidh sé. Ní cheadaítear caipitliú faoi IAS 23.

DÁTA ÉIFEACHTACH

9

Cuirfidh eintiteas an léirmhíniú seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Meán Fómhair 2004 nó ina dhiaidh sin. Moltar cur i bhfeidhm níos luaithe a dhéanamh. Má chuireann eintiteas an léirmhíniú i bhfeidhm le haghaidh tréimhse a thosaigh roimh an 1 Meán Fómhair 2004, nochtfaidh sé an méid sin.

9A

Le IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) leasaíodh an téarmaíocht a úsáideadh ar fud IFRSanna. Ina theannta sin, leasaíodh mír 6 leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

9B

Le IFRS 16, arna eisiúint i mí Eanáir 2016, leasaíodh mír 2. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 16 i bhfeidhm.

TRASDUL

10

Cuirfear athruithe ar bheartais chuntasaíochta san áireamh i gcomhréir le ceanglais IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta (59).

LÉIRMHÍNIÚ IFRIC 2

Scaireanna Comhaltaí in Eintitis Chomharchumainn agus Ionstraimí Comhchosúla

TAGAIRTÍ

—	IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais

—	IFRS 13 Tomhas Cóirluacha

—	IAS 32 Ionstraimí airgeadais: Nochtadh agus Cur i Láthair (arna athbhreithniú in 2003) (60)

CÚLRA

1

Cruthaíonn grúpaí daoine comharchumainn agus eintitis chomhchosúla eile chun freastal ar riachtanais choiteanna eacnamaíocha nó shóisialta. De ghnáth, sainmhínítear comharchumann i ndlíthe náisiúnta mar shochaí atá ag iarraidh dul chun cinn eacnamaíoch a chomhaltaí a chur chun cinn trí oibríocht ghnó chomhpháirteach (prionsabal an fhéinchuidithe). Is minic gur scaireanna comhaltaí, aonaid comhaltaí nó a leithéid leasanna na gcomhaltaí i gcomharchumann, agus tagraítear dóibh thíos mar ‘scaireanna na gcomhaltaí’.

2

Le IAS 32 bunaítear prionsabail maidir le hionstraimí airgeadais a aicmiú mar dhliteanais airgeadais nó mar chothromas. Go háirithe, tá feidhm ag na prionsabail sin maidir le haicmiú ionstraimí indíola a chuireann ar chumas an tsealbhóra na hionstraimí sin a chur chuig an eisitheoir le haghaidh airgead tirim nó ionstraim airgeadais eile. Is deacair na prionsabail sin a chur i bhfeidhm maidir le scaireanna na gcomhaltaí in eintitis chomharchumainn agus ionstraimí comhchosúla. D’iarr cuid de bhaill an Bhoird um Chaighdeáin Idirnáisiúnta Chuntasaíochta cuidiú chun tuiscint a fháil ar an gcaoi a bhfuil feidhm ag na prionsabail in IAS 32 maidir le scaireanna na gcomhaltaí agus ionstraimí comhchosúla a bhfuil gnéithe áirithe acu, agus na cúinsí ina ndéanann na gnéithe sin difear don aicmiú mar dhliteanais nó mar chothromas.

RAON FEIDHME

3

Tá feidhm ag an léirmhíniú seo maidir le hionstraimí airgeadais laistigh de raon feidhme IAS 32, lena n-áirítear ionstraimí airgeadais arna n-eisiúint chuig comhaltaí d’eintitis chomharchumainn a léiríonn leas úinéireachta na gcomhaltaí san eintiteas. Níl feidhm ag an léiriú sin maidir le hionstraimí airgeadais a shocrófar nó a fhéadfar a shocrú in ionstraimí cothromais dílse an eintitis.

SAINCHEIST

4

Go leor ionstraimí airgeadais, lena n-áirítear scaireanna na gcomhaltaí, tá tréithe cothromais acu, lena n-áirítear cearta vótála agus cearta chun páirt a ghlacadh i ndáileacháin díbhinne. Tugann roinnt ionstraimí airgeadais an ceart don sealbhóir fuascailt a iarraidh in airgead tirim nó i sócmhainn airgeadais eile, ach d’fhéadfadh sé go n-áireofaí teorainneacha nó go mbeidís faoi réir teorainneacha maidir le cé acu a fhuasclófar nó nach bhfuasclófar na hionstraimí airgeadais. Conas ba cheart na téarmaí fuascailte sin a mheas agus cinneadh á dhéanamh ar cheart na hionstraimí airgeadais a aicmiú mar dhliteanais nó mar chothromas?

COMHDHEARCADH

5

An ceart conarthach atá ag sealbhóir ionstraime airgeadais (lena n-áirítear scaireanna na gcomhaltaí in eintitis chomharchumainn) fuascailt a iarraidh, ní cheanglaítear ann féin go n-aicmeofaí an ionstraim airgeadais sin mar dhliteanas airgeadais. Ina ionad sin, ní mór don eintiteas téarmaí agus coinníollacha uile na hionstraime airgeadais a mheas agus cinneadh á dhéanamh maidir lena haicmiú mar dhliteanas airgeadais nó mar chothromas. Áirítear ar na téarmaí agus na coinníollacha sin dlíthe áitiúla ábhartha, rialacháin ábhartha agus cairt rialaithe an eintitis a bheidh i bhfeidhm ar dháta an aicmithe, ach ní áirítear leasuithe a bhfuil coinne leo amach anseo ar na dlíthe, ar na rialacháin nó ar an gcairt sin.

6

Is cothromas iad scaireanna na gcomhaltaí a dhéanfaí a aicmiú mar chothromas mura raibh sé de cheart ag na comhaltaí fuascailt a iarraidh má tá ceachtar de na coinníollacha a thuairiscítear i míreanna 7 agus 8 i gceist nó má tá na gnéithe uile ag scaireanna na gcomhaltaí agus má chomhlíonann siad na coinníollacha i míreanna 16A agus 16B nó i míreanna 16C agus 16D de IAS 32. Taiscí prapéilimh, lena n-áirítear cuntais reatha, cuntais taisce agus conarthaí comhchosúla a thagann chun cinn nuair a ghníomhaíonn comhaltaí mar chustaiméirí, is dliteanais airgeadais de chuid an eintitis iad.

7

Is cothromas iad scaireanna na gcomhaltaí má tá ceart neamhchoinníollach ag an eintiteas fuascailt scaireanna na gcomhaltaí a dhiúltú.

8

Leis an dlí áitiúil, le rialacháin nó le cairt rialaithe an eintitis, féadfar cineálacha éagsúla toirmeasc a fhorchur ar fhuascailt scaireanna na gcomhaltaí, e.g. toirmisc neamhchoinníollacha nó toirmisc atá bunaithe ar chritéir leachtachta. Má thoirmisctear go neamhchoinníollach fuascailt le dlí áitiúil, le rialachán nó le cairt rialaithe an eintitis, is cothromas iad scaireanna na gcomhaltaí. Forálacha sa dlí áitiúil, i rialachán nó i gcairt rialaithe an eintitis nach dtoirmeascann fuascailt ach amháin má chomhlíontar coinníollacha — amhail srianta leachtachta — (nó mura gcomhlíontar iad), áfach, ní cothromas iad scaireanna na gcomhaltaí mar gheall orthu sin.

9

Féadfaidh toirmeasc neamhchoinníollach a bheith iomlán, sa mhéid agus go bhfuil toirmeasc ar gach fuascailt. Féadfaidh toirmeasc neamhchoinníollach a bheith páirteach, sa mhéid agus go dtoirmisctear leis scaireanna na gcomhaltaí a fhuascailt dá bhfágfadh fuascailt go dtitfeadh an líon scaireanna comhaltaí nó an méid caipitil íoctha ó scaireanna na gcomhaltaí faoi bhun leibhéal sonraithe. Is dliteanais iad scaireanna na gcomhaltaí de bhreis ar an toirmeasc ar fhuascailt, ach amháin má tá an ceart neamhchoinníollach ag an eintiteas fuascailt a dhiúltú mar a thuairiscítear i mír 7 nó má tá na gnéithe uile ag scaireanna na gcomhaltaí agus má chomhlíonann siad na coinníollacha i míreanna 16A agus 16B nó i míreanna 16C agus 16D de IAS 32. I gcásanna áirithe, d’fhéadfadh athrú teacht ó am go ham ar an líon scaireanna nó ar an méid caipitil íoctha faoi réir toirmeasc fuascailte. Bíonn aistriú idir dliteanais airgeadais agus cothromas mar thoradh ar athrú den sórt sin ar an toirmeasc ar fhuascailt.

10

Tráth a thugtar aitheantas tosaigh, déanfaidh an t-eintiteas a dhliteanas airgeadais le haghaidh fuascailte ag cóirluach a thomhas. I gcás scaireanna na gcomhaltaí a bhfuil gné fuascailte acu, tomhaiseann an t-eintiteas cóirluach an dliteanais airgeadais le haghaidh fuascailte ag méid nach lú ná an t-uasmhéid is iníoctha faoi fhorálacha fuascailte a chairte rialaithe nó an dlí is infheidhme arna lascainiú ón gcéad dáta a bhféadfaí a cheangal go n-íocfaí an méid (féach sampla 3).

11

Mar a cheanglaítear le mír 35 de IAS 32, aithnítear dáileacháin ar shealbhóirí ionstraimí cothromais go díreach i gcothromas. Is costais iad ús, díbhinní agus torthaí eile a bhaineann le hionstraimí airgeadais a aicmítear mar dhliteanais airgeadais, is cuma cé acu a mheastar nó nach meastar de réir dlí na méideanna sin arna n-íoc a bheith ina ndíbhinní, ina n-ús nó eile.

12

Leis an Aguisín, ar dlúthchuid den chomhdhearcadh í, tugtar samplaí de chur i bhfeidhm an chomhdhearcaidh sin.

NOCHTADH

13

I gcás ina n-eascraíonn aistriú idir dliteanais airgeadais agus cothromas as athrú ar an toirmeasc ar fhuascailt, nochtfaidh an t-eintiteas méid, uainiú agus cúis an aistrithe ar leithligh.

DÁTA ÉIFEACHTACH

14

Is ionann dáta éifeachtach agus ceanglais trasdula an léirmhínithe seo agus na cinn a bhain le IAS 32 (arna athbhreithniú in 2003). Cuirfidh eintiteas an léirmhíniú seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2005 nó ina dhiaidh sin. Má chuireann eintiteas an Léirmhíniú seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhse a thosaigh roimh an 1 Eanáir 2005, nochtfaidh sé an méid sin. Cuirfear an léirmhíniú seo i bhfeidhm go cúlghabhálach.

14A

Cuirfidh eintiteas na leasuithe i míreanna 6, 9, A1 agus A12 i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2009 nó ina dhiaidh sin. Má chuireann eintiteas Ionstraimí Airgeadais Indíola agus Oibleagáidí a Eascraíonn as Leachtú (Leasuithe ar IAS 32 agus ar IAS 1), arna n-eisiúint i mí Feabhra 2008, i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i míreanna 6, 9, A1 agus A12 i bhfeidhm le haghaidh na tréimhse níos luaithe sin.

15

[Scriosta]

16

Le IFRS 13, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh mír A8. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm agus IFRS 13 á chur i bhfeidhm aige.

17

Le Timthriall Feabhsuithe Bliantúla 2009–2011, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2012, leasaíodh mír 11. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2013 nó ina dhiaidh sin. Má chuireann eintiteas an leasú sin ar IAS 32 i bhfeidhm mar chuid de Thimthriall Feabhsuithe Bliantúla 2009–2011 (arna eisiúint i mí na Bealtaine 2012) le haghaidh tréimhse níos luaithe, cuirfear an leasú i mír 11 i bhfeidhm le haghaidh na tréimhse níos luaithe sin.

18

[Scriosta]

19

Le IFRS 9, mar a eisíodh i mí Iúil 2014, leasaíodh míreanna A8 agus A10 agus scriosadh míreanna 15 agus 18. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

LÉIRMHÍNIÚ IFRIC 5

Cearta chun Leasanna a eascraíonn as Cistí a bhaineann le Díchoimisiúnú, le hAthchóiriú agus le hAthshlánú Comhshaoil

TAGAIRTÍ

—	IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais

—	IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite

—	IFRS 11 Comhshocruithe

—	IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta

—	IAS 28 Infheistíochtaí i gComhlaigh agus i gComhfhiontair

—	IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha

CÚLRA

1

Is é is cuspóir do chistí a bhaineann le díchoimisiúnú, le hathchóiriú agus le hathshlánú comhshaoil, dá ngairtear ‘cistí um dhíchoimisiúnú’ nó ‘cistí’ anseo feasta, sócmhainní a leithscaradh chun cuid de na costais nó chun na costais go léir a mhaoiniú a bhaineann le gléasra (amhail gléasra núicléach) nó trealamh áirithe (amhail gluaisteáin) a dhíchoimisiúnú, nó chun athshlánú comhshaoil a dhéanamh (amhail truailliú uisce a cheartú nó talamh a ndearnadh mianadóireacht air a athbhunú), dá ngairtear ‘díchoimisiúnú’ le chéile.

2

D’fhéadfadh ranníocaíochtaí leis na cistí sin a bheith deonach nó riachtanach de réir rialacháin nó dlí. Féadfaidh ceann de na struchtúir seo a leanas a bheith ag na cistí: (a) cistí a bhunaíonn ranníocóir aonair chun a oibleagáidí um dhíchoimisiúnú féin a chistiú, bíodh sé sin le haghaidh láithreán ar leith, nó le haghaidh roinnt láithreán in áiteanna éagsúla; (b) cistí a bhunaítear le roinnt ranníocóirí chun a n-oibleagáidí um dhíchoimisiúnú aonair nó a n-oibleagáidí um dhíchoimisiúnú comhpháirteacha a chistiú, i gcás ina bhfuil ranníocóirí i dteideal aisíocaíochta ar speansais um dhíchoimisiúnú suas le méid a ranníocaíochtaí móide aon tuilleamh iarbhír ar na ranníocaíochtaí sin lúide a sciar de na costais a bhaineann leis an gciste a riar. D’fhéadfadh sé go mbeadh oibleagáid ar ranníocóirí ranníocaíochtaí breise a dhéanamh, mar shampla, i gcás féimheacht ranníocóra eile; (c) cistí a bhunaítear le roinnt ranníocóirí chun a n-oibleagáidí um dhíchoimisiúnú aonair nó a n-oibleagáidí um dhíchoimisiúnú comhpháirteacha a chistiú i gcás ina bhfuil an leibhéal ranníocaíochtaí is gá bunaithe ar ghníomhaíocht reatha ranníocóra agus ina bhfuil an sochar a fhaigheann an ranníocóir sin bunaithe ar a ghníomhaíocht roimhe sin. I gcásanna den sórt sin, d’fhéadfadh neamhréir a bheith ann idir méid na ranníocaíochtaí a dhéanann ranníocóir (bunaithe ar ghníomhaíocht reatha) agus an luach inréadaithe ón gciste (bunaithe ar ghníomhaíocht roimhe sin).

3

Is iondúil go mbíonn na gnéithe seo a leanas ag cistí den sórt sin: (a) déanann iontaobhaithe neamhspleácha an ciste a riar ar leithligh; (b) déanann eintitis (ranníocóirí) ranníocaíochtaí leis an gciste, a infheistítear i raon sócmhainní a bhféadfadh infheistíochtaí fiachais agus cothromais araon a bheith i gceist leo, agus atá ar fáil chun cuidiú le costais um dhíchoimisiúnú na ranníocóirí a íoc. Cinneann na hiontaobhaithe conas a infheistítear ranníocaíochtaí, laistigh de na srianta a leagtar síos le doiciméid rialaithe an chiste agus le haon reachtaíocht nó rialachán eile is infheidhme; (c) coinníonn na ranníocóirí an oibleagáid costais um dhíchoimisiúnú a íoc. Mar sin féin, tá ranníocóirí in ann aisíocaíocht a fháil ar chostais um dhíchoimisiúnú ón gciste suas leis an gceann is ísle de na costais um dhíchoimisiúnú arna dtabhú agus sciar an ranníocóra de shócmhainní an chiste; (d) féadfaidh rochtain theoranta a bheith ag na ranníocóirí ar aon bharrachas de shócmhainní an chiste os cionn na sócmhainní sin a úsáidtear chun costais um dhíchoimisiúnú incháilithe a chomhlíonadh nó féadfaidh siad gan aon rochtain a bheith acu ar aon bharrachas sócmhainní den sórt sin.

RAON FEIDHME

4

Baineann an léirmhíniú seo le cuntas a choinneáil i ráitis airgeadais ranníocóra ar leasanna a eascraíonn as cistí um dhíchoimisiúnú a bhfuil an dá ghné seo a leanas ag baint leo: (a) déantar na sócmhainní a riar ar leithligh (trína sealbhú in eintiteas dlíthiúil ar leithligh nó mar shócmhainní leithscartha laistigh d’eintiteas eile); agus (b) tá srian ann ar cheart an ranníocóra rochtain a fháil ar na sócmhainní.

5

Maidir le leas iarmharach i gciste a théann thar cheart chun aisíocaíochta, amhail ceart conarthach chun dáileacháin nuair a bheidh an díchoimisiúnú ar fad curtha i gcrích nó nuair a dhéanfar an ciste a fhoirceannadh, féadfaidh sé a bheith ina ionstraim chothromais faoi raon feidhme IFRS 9 agus ní thagann sé faoi raon feidhme an Léirmhínithe seo.

SAINCHEISTEANNA

6

Is iad seo a leanas na saincheisteanna a dtugtar aghaidh orthu sa léirmhíniú seo: (a) cén chaoi ar cheart do ranníocóir cuntas a choinneáil ar a leas i gciste? (b) nuair atá oibleagáid ar ranníocóir ranníocaíochtaí breise a dhéanamh, mar shampla, i gcás féimheacht ranníocóra eile, cén chaoi ar cheart cuntas a choinneáil ar an oibleagáid sin?

COMHDHEARCADH

Cuntas a choinneáil ar leas i gciste

7

Aithneoidh an ranníocóir a oibleagáid costais um dhíchoimisiúnú a íoc mar dhliteanas agus aithneoidh sé a leas sa chiste ar leithligh ach amháin mura bhfuil an ranníocóir faoi dhliteanas costais um dhíchoimisiúnú a íoc fiú má mhainníonn an ciste íoc.

8

Cinnfidh an ranníocóir an bhfuil rialú nó comhrialú nó tionchar suntasach aige ar an gciste faoi threoir IFRS 10, IFRS 11 agus IAS 28. Má tá, coinneoidh an ranníocóir cuntas ar a leas sa chiste i gcomhréir leis na Caighdeáin sin.

9

Mura bhfuil rialú ná comhrialú ná tionchar suntasach ag ranníocóir ar an gciste, aithneoidh an ranníocóir an ceart aisíocaíocht a fháil ón gciste mar aisíocaíocht i gcomhréir le IAS 37. Déanfar an aisíocaíocht sin a thomhas ag an gceann is ísle díobh seo a leanas: (a) méid na hoibleagáide um dhíchoimisiúnú a aithnítear; agus (b) sciar an ranníocóra de chóirluach ghlansócmhainní an chiste is inchurtha i leith ranníocóirí. Maidir le hathruithe ar an luach de réir na leabhar an chirt aisíocaíocht a fháil seachas ranníocaíochtaí leis an gciste agus íocaíochtaí ón gciste, aithneofar iad i mbrabús nó caillteanas sa tréimhse ina dtarlaíonn na hathruithe sin.

Cuntas a choinneáil ar oibleagáidí ranníocaíochtaí breise a dhéanamh

10

Nuair atá oibleagáid ar ranníocóir ranníocaíochtaí breise féideartha a dhéanamh, mar shampla, i gcás féimheacht ranníocóra eile nó má laghdaíonn luach na sócmhainní infheistíochta atá i seilbh an chiste a mhéid nach leor iad chun oibleagáidí aisíocaíochta an chiste a chomhlíonadh, is dliteanas teagmhasach í an oibleagáid sin a thagann faoi raon feidhme IAS 37. Ní aithneoidh an ranníocóir dliteanas ach amháin más dócha go ndéanfar ranníocaíochtaí breise.

Nochtadh

11

Nochtfaidh ranníocóir cineál an leasa atá aige i gciste agus aon srian ar rochtain ar na sócmhainní sa chiste.

12

I gcás ina bhfuil oibleagáid ar ranníocóir ranníocaíochtaí breise féideartha a dhéanamh nach n-aithnítear mar dhliteanas (féach mír 10), déanfaidh sé na nochtaí a cheanglaítear de réir mhír 86 de IAS 37.

13

I gcás ina gcoinníonn ranníocóir cuntas ar a leas sa chiste i gcomhréir le mír 9, déanfaidh sé na nochtaí a cheanglaítear de réir mhír 85(c) de IAS 37.

DÁTA ÉIFEACHTACH

14

Cuirfidh eintiteas an léirmhíniú seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2006 nó ina dhiaidh sin. Moltar cur i bhfeidhm níos luaithe a dhéanamh. Má chuireann eintiteas an léirmhíniú seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhse a thosaigh roimh an 1 Eanáir 2006, nochtfaidh sé an méid sin.

14A

[Scriosta]

14B

Le IFRS 10 agus IFRS 11, arna n-eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh míreanna 8 agus 9. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 10 agus IFRS 11 i bhfeidhm.

14C

[Scriosta]

14D

Le IFRS 9, arna eisiúint i mí Iúil 2014, leasaíodh mír 5 agus scriosadh míreanna 14A agus 14C. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

TRASDUL

15

Coinneofar cuntas ar athruithe ar bheartais chuntasaíochta i gcomhréir le ceanglais IAS 8.

LÉIRMHÍNIÚ IFRIC 6

Dliteanais de bharr Rannpháirtíocht i Margadh Sonrach — Dramhthrealamh Leictreach agus Leictreonach

TAGAIRTÍ

—	IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta

—	IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha

CÚLRA

1

Sonraítear i mír 17 de IAS 37 gur teagmhas roimhe seo é an teagmhas cruthaithe oibleagáide as a n-eascraíonn oibleagáid reatha nach bhfuil aon rogha réalaíoch eile ag eintiteas ach í a shocrú.

2

Luaitear i mír 19 de IAS 37 nach n-aithnítear forálacha ach amháin maidir le ‘oibleagáidí a eascraíonn as teagmhais san am atá caite ar ann dóibh go neamhspleách ar ghníomhaíochtaí eintitis amach anseo’.

3

Mar gheall ar Threoir an Aontais Eorpaigh maidir le Dramhthrealamh Leictreach agus Leictreonach (DTLL), lena rialaítear dramhthrealamh a bhailiú, a chóireáil, a aisghabháil agus a dhiúscairt ar bhealach atá fónta ó thaobh an chomhshaoil de, tá ceisteanna tagtha chun cinn maidir le cathain ba cheart an dliteanas a aithint i leith díchoimisiúnú DTLL. Déantar idirdhealú leis an Treoir idir dramhaíl ‘nua’ agus dramhaíl ‘stairiúil’ agus idir dramhaíl ó theaghlaigh phríobháideacha agus dramhaíl ó fhoinsí seachas teaghlaigh phríobháideacha. Baineann dramhaíl nua le táirgí a díoladh tar éis an 13 Lúnasa 2005. Chun críocha na Treorach, meastar go n-eascraíonn dramhaíl stairiúil as gach trealamh tí a díoladh roimh an dáta sin.

4

Luaitear sa Treoir gur cheart do tháirgeoirí trealaimh tí atá sa mhargadh le linn tréimhse atá le sonrú sa reachtaíocht is infheidhme i ngach Ballstáit (an tréimhse thomhais) an costas a bhaineann le bainistiú dramhaíola ar threalamh tí stairiúil a íoc. Luaitear sa Treoir go mbunóidh gach Ballstát sásra chun go ranníocfaidh táirgeoirí leis na costais go comhréireach ‘e.g. i gcomhréir lena sciar faoi seach den mhargadh de réir an chineáil trealaimh.’

5

Féadfar roinnt téarmaí a úsáidtear sa léirmhíniú amhail ‘sciar den mhargadh’ agus ‘tréimhse thomhais’ a shainmhíniú ar bhealach an-difriúil sa reachtaíocht is infheidhme sna Ballstáit aonair. Mar shampla, d’fhéadfadh sé gur bliain nó mí amháin a mhairfeadh an tréimhse thomhais. Ar an gcaoi chéanna, d’fhéadfadh sé go mbeadh difríocht idir tomhas an sciar den mhargadh agus idir na foirmlí chun an oibleagáid a ríomh sa reachtaíocht náisiúnta éagsúil. Mar sin féin, ní dhéanann na samplaí sin go léir difear ach do thomhas an dliteanais, rud nach dtagann faoi raon feidhme an léirmhínithe.

RAON FEIDHME

6

Cuirtear treoraíocht ar fáil leis an léirmhíniú seo maidir le haitheantas a thabhairt, i ráitis airgeadais na dtáirgeoirí, do dhliteanais i leith bainistiú dramhaíola faoi Threoir an Aontais Eorpaigh maidir le DTLL i ndáil le trealamh tí stairiúil a dhíol.

7

Ní thugtar aghaidh sa léirmhíniú ar dhramhaíl nua ná ar dhramhaíl stairiúil ó fhoinsí seachas ó theaghlaigh phríobháideacha. Tá an dliteanas i leith bainistiú dramhaíola den sórt sin cumhdaithe go leormhaith in IAS 37. Mar sin féin, más rud é, sa reachtaíocht náisiúnta, go ndéantar dramhaíl nua ó theaghlaigh phríobháideacha a chóireáil ar bhealach cosúil leis an dóigh a ndéantar cóireáil ar dramhaíl stairiúil ó theaghlaigh phríobháideacha, tá feidhm ag prionsabail an léirmhínithe faoi threoir an ordlathais i míreanna 10–12 de IAS 8. Tá ordlathas IAS 8 ábhartha freisin maidir le rialacháin eile lena bhforchuirtear oibleagáidí ar bhealach atá cosúil leis an tsamhail sannta costais a shonraítear i dTreoir an Aontais Eorpaigh.

SAINCHEIST

8

Iarradh ar IFRIC a chinneadh i gcomhthéacs dhíchoimisiúnú DTLL cad é an teagmhas cruthaithe oibleagáide i gcomhréir le mír 14(a) de IAS 37 chun foráil a aithint maidir le costais bainistithe dramhaíola: — monarú nó díol an trealaimh tí stairiúil? — rannpháirtíocht sa mhargadh le linn na tréimhse tomhais? — tabhú costas agus gníomhaíochtaí bainistithe dramhaíola á ndéanamh?

COMHDHEARCADH

9

Is é rannpháirtíocht sa mhargadh le linn na tréimhse tomhais agus an teagmhas cruthaithe oibleagáide i gcomhréir le mír 14(a) de IAS 37. Mar thoradh air sin, ní thagann dliteanas chun cinn maidir le costais bainistithe dramhaíola le haghaidh trealamh tí stairiúil nuair a dhéantar na táirgí a mhonarú nó a dhíol. Toisc go bhfuil an oibleagáid maidir le trealamh tí stairiúil nasctha le rannpháirtíocht sa mhargadh le linn na tréimhse tomhais, seachas le táirgeadh nó díol na n-ítimí atá le diúscairt, níl aon oibleagáid ann mura mbíonn sciar den mhargadh ann le linn na tréimhse tomhais agus go dtí go mbeidh sciar den mhargadh ann le linn na tréimhse tomhais. Féadfaidh uainiú an teagmhais cruthaithe oibleagáide a bheith neamhspleách freisin ar an tréimhse áirithe ina ndéantar na gníomhaíochtaí chun an bainistiú dramhaíola a dhéanamh agus ar na costais ghaolmhara a thabhaítear.

DÁTA ÉIFEACHTACH

10

Cuirfidh eintiteas an léirmhíniú seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Nollaig 2005 nó ina dhiaidh sin. Moltar cur i bhfeidhm níos luaithe a dhéanamh. Má chuireann eintiteas an léirmhíniú i bhfeidhm le haghaidh tréimhse a thosaigh roimh an 1 Nollaig 2005, nochtfaidh sé an méid sin.

TRASDUL

11

Cuirfear athruithe ar bheartais chuntasaíochta san áireamh i gcomhréir le ceanglais IAS 8.

LÉIRMHÍNIÚ IFRIC 7

An Cur Chuige Athshonrúcháin a chur i bhfeidhm faoi IAS 29 Tuairisciú Airgeadais i nGeilleagair Hipearbhoilscitheacha

TAGAIRTÍ

—	IAS 12 Cánacha Ioncaim

—	IAS 29 Tuairisciú Airgeadais i nGeilleagair Hipearbhoilscitheacha

CÚLRA

1

Cuirtear treoraíocht ar fáil leis an léirmhíniú seo maidir le conas ceanglais IAS 29 a chur i bhfeidhm i dtréimhse thuairiscithe ina sainaithníonn eintiteas (61) gur ann do hipearbhoilsciú i ngeilleagar a airgeadra fheidhmiúil, nuair nach raibh an geilleagar sin hipearbhoilscithe sa tréimhse roimhe sin, agus dá bhrí sin athshonraíonn an t-eintiteas a ráitis airgeadais i gcomhréir le IAS 29.

SAINCHEISTEANNA

2

Is iad seo a leanas na saincheisteanna a dtugtar aghaidh orthu sa léirmhíniú seo: (a) conas ba cheart an ceanglas ‘...a luaitear i dtéarmaí an aonaid tomhais atá ann i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe’ i mír 8 de IAS 29 a léirmhíniú nuair a chuireann eintiteas an caighdeán i bhfeidhm? (b) conas ba cheart d’eintiteas cuntas a choinneáil ar ítimí cánach iarchurtha a oscailt ina ráitis airgeadais athshonraithe?

COMHDHEARCADH

3

Sa tréimhse thuairiscithe ina n-aithníonn eintiteas gur ann do hipearbhoilsciú i ngeilleagar a airgeadra fheidhmiúil, nuair nach raibh an geilleagar sin hipearbhoilscithe sa tréimhse roimhe sin, cuirfidh an t-eintiteas ceanglais IAS 29 i bhfeidhm amhail agus dá mbeadh an geilleagar hipearbhoilscithe i gcónaí. Dá bhrí sin, maidir le hítimí neamhairgeadaíochta arna dtomhas ar chostas stairiúil, déanfar ráiteas tosaigh an eintitis maidir le riocht airgeadais ag tús na tréimhse is luaithe a chuirtear i láthair sna ráitis airgeadais a athshonrú chun éifeacht an bhoilscithe a léiriú ón dáta a fuarthas na sócmhainní agus a tabhaíodh nó a glacadh na dliteanais go dtí deireadh na tréimhse tuairiscithe. I gcás ítimí neamhairgeadaíochta arna dtabhairt ar aghaidh sa ráiteas tosaigh maidir le riocht airgeadais ag méideanna a bhí ann ar dhátaí seachas iad siúd a bhaineann le héadáil nó tabhú, léireofar leis an athshonrú sin, ina ionad sin, éifeacht an bhoilscithe ó na dátaí a cinneadh na méideanna glanluacha sin go dtí deireadh na tréimhse tuairiscithe.

4

I ndeireadh na tréimhse tuairiscithe, déantar ítimí cánach iarchurtha a aithint agus a thomhas i gcomhréir le IAS 12. Mar sin féin, déanfar na figiúirí cánach iarchurtha sa ráiteas tosaigh maidir le riocht airgeadais le haghaidh na tréimhse tuairiscithe a chinneadh mar a leanas: (a) déanann an t-eintiteas na hítimí cánach iarchurtha a atomhas i gcomhréir le IAS 12 tar éis dó méideanna glanluacha ainmniúla a ítimí neamhairgeadaíochta a athshonrú ar dháta an ráitis tosaigh maidir le riocht airgeadais na tréimhse tuairiscithe tríd an aonad tomhais a chur i bhfeidhm ar an dáta sin; (b) déantar na hítimí cánach iarchurtha a atomhaistear i gcomhréir le (a) a athshonrú le haghaidh an athraithe ar an aonad tomhais ó dháta an ráitis tosaigh maidir le riocht airgeadais na tréimhse tuairiscithe go dtí deireadh na tréimhse tuairiscithe sin. Cuireann an t-eintiteas i bhfeidhm an cur chuige in (a) agus (b) maidir leis na hítimí cánach iarchurtha a athshonrú sa ráiteas tosaigh maidir le riocht airgeadais aon tréimhse comparáidí a chuirtear i láthair sna ráitis airgeadais athshonraithe le haghaidh na tréimhse tuairiscithe ina gcuireann an t-eintiteas IAS 29 i bhfeidhm.

5

Tar éis d’eintiteas a ráitis airgeadais a athshonrú, déantar na figiúirí comhfhreagracha uile sna ráitis airgeadais le haghaidh tréimhse thuairiscithe ina dhiaidh sin, lena n-áirítear ítimí cánach iarchurtha, a athshonrú tríd an athrú san aonad tomhais le haghaidh na tréimhse tuairiscithe ina dhiaidh sin a chur i bhfeidhm ar na ráitis airgeadais athshonraithe le haghaidh na tréimhse tuairiscithe roimhe sin agus orthu sin amháin.

DÁTA ÉIFEACHTACH

6

Cuirfidh eintiteas an léirmhíniú seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Márta 2006 nó ina dhiaidh sin. Moltar cur i bhfeidhm níos luaithe a dhéanamh. Má chuireann eintiteas an léirmhíniú seo i bhfeidhm maidir le ráitis airgeadais le haghaidh tréimhse a thosaigh roimh an 1 Márta 2006, nochtfaidh sé an méid sin.

LÉIRMHÍNIÚ IFRIC 10

Tuairisciú Airgeadais Eatramhach agus Lagú

TAGAIRTÍ

—	IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais

—	IAS 34 Tuairisciú Airgeadais Eatramhach

—	IAS 36 Lagú Sócmhainní

CÚLRA

1

Ceanglaítear ar eintiteas measúnú a dhéanamh ar cháilmheas le haghaidh lagaithe i ndeireadh gach tréimhse tuairiscithe, agus, más gá, caillteanas lagaithe a aithint ar an dáta sin i gcomhréir le IAS 36. Mar sin féin, i ndeireadh tréimhse tuairiscithe ina dhiaidh sin, d’fhéadfadh sé gur athraigh na cúinsí sa chaoi agus go laghdófaí an caillteanas lagaithe nó go seachnófaí é dá ndéanfaí an measúnú lagaithe ar an dáta sin amháin. Cuirtear treoir ar fáil leis an Léirmhíniú seo maidir le cé acu ba cheart nó nár cheart caillteanais lagaithe den sórt sin a fhreaschur riamh.

2

Leis an Léirmhíniú tugtar aghaidh ar an idirghníomhaíocht idir ceanglais IAS 34 agus aithint na gcaillteanas lagaithe ar cháilmheas in IAS 36, agus ar éifeacht na hidirghníomhaíochta sin ar ráitis airgeadais eatramhacha agus bhliantúla ina dhiaidh sin.

SAINCHEIST

3

Le IAS 34 mír 28, ceanglaítear ar eintiteas na beartais chuntasaíochta chéanna a chur i bhfeidhm ina ráitis airgeadais eatramhacha agus a chuirtear i bhfeidhm ina ráitis airgeadais bhliantúla. Luaitear ann freisin, ‘ní dhéanfaidh minicíocht tuairiscithe eintitis (bliantúil, leathbhliantúil, nó ráithiúil) difear do thomhas a thorthaí bliantúla. Chun an cuspóir sin a bhaint amach, déanfar tomhais chun críoch tuairiscithe eatramhaigh ar bhonn bliain go dáta.’

4

Luaitear in IAS 36 mír 124, ‘Ní dhéanfar caillteanas lagaithe a aithnítear le haghaidh cáilmheasa a fhreaschur i dtréimhse ina dhiaidh sin.’

5

[Scriosta]

6

[Scriosta]

7

Leis an Léirmhíniú tugtar aghaidh ar an tsaincheist seo a leanas: Ar cheart d’eintiteas caillteanais lagaithe a fhreaschur ar caillteanais lagaithe iad a aithnítear i dtréimhse eatramhach ar cháilmheas mura n-aithneofaí caillteanas, nó dá n-aithneofaí caillteanas níos lú, mura ndéanfaí measúnú lagaithe ach i ndeireadh tréimhse tuairiscithe ina dhiaidh sin?

COMHDHEARCADH

8

Ní dhéanfaidh eintiteas caillteanas lagaithe a aithnítear i dtréimhse eatramhach roimhe sin i ndáil le cáilmheas a fhreaschur.

9

Ní dhéanfaidh eintiteas an comhdhearcadh sin a leathnú de réir analaí chun réimsí eile a chumhdach ina bhféadfadh coinbhleacht a bheith ann idir IAS 34 agus caighdeáin eile.

DÁTA ÉIFEACHTACH AGUS TRASDUL

10

Cuirfidh eintiteas an léirmhíniú i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Samhain 2006 nó ina dhiaidh sin. Moltar cur i bhfeidhm níos luaithe a dhéanamh. Má chuireann eintiteas an léirmhíniú i bhfeidhm le haghaidh tréimhse a thosaigh roimh an 1 Samhain 2006, nochtfaidh sé an méid sin. Cuirfidh eintiteas an léirmhíniú i bhfeidhm maidir le cáilmheas go hionchasach ón dáta a chuir sé IAS 36 i bhfeidhm den chéad uair; cuirfidh sé an léirmhíniú i bhfeidhm maidir le hinfheistíochtaí in ionstraimí cothromais nó i sócmhainní airgeadais arna dtabhairt ar aghaidh ar costas go hionchasach ón dáta a chuir sé critéir tomhais IAS 39 i bhfeidhm den chéad uair.

11

[Scriosta]

12

[Scriosta]

13

[Scriosta]

14

Le IFRS 9, arna eisiúint i mí Iúil 2014, leasaíodh míreanna 1, 2, 7 agus 8 agus scriosadh míreanna 5, 6, 11–13. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

LÉIRMHÍNIÚ IFRIC 12

Socruithe maidir le Lamháltas Seirbhíse

TAGAIRTÍ

—	Creat i gcomhair Ullmhú agus Cur i Láthair Ráiteas Airgeadais  (62)

—	IFRS 1 Glacadh Céaduaire na gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais

—	IFRS 7 Ionstraimí Airgeadais: Nochtaí

—	IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais

—	IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí

—	IFRS 16 Léasanna

—	IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta

—	IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh

—	IAS 20 Cuntasaíocht um Dheontais Rialtais agus um Nochtadh Cúnaimh Rialtais

—	IAS 23 Costais Iasachtaíochta

—	IAS 32 Ionstraimí Airgeadais: Cur i Láthair

—	IAS 36 Lagú Sócmhainní

—	IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha

—	IAS 38 Sócmhainní Doláimhsithe

—	SIC-29 Socruithe maidir le Lamháltas Seirbhíse: Nochtadh  (63)

CÚLRA

1

In an-chuid tíortha, go traidisiúnta, is í an earnáil phoiblí a rinne an bonneagar i gcomhair seirbhísí poiblí — amhail bóithre, droichid, tolláin, príosúin, ospidéil, aerfoirt, saoráidí dáilte uisce, soláthar fuinnimh agus líonraí teileachumarsáide — a thógáil, a oibriú agus a chothabháil agus maoiníodh é trí leithreasú buiséid phoiblí.

2

I roinnt tíortha, thug rialtais socruithe seirbhíse conarthacha isteach chun rannpháirtíocht na hearnála príobháidí a mhealladh i bhforbairt, i maoiniú, in oibriú agus i gcothabháil an bhonneagair sin. Féadfaidh an bonneagar a bheith ann cheana, nó féadfar é a thógáil le linn thréimhse an tsocraithe seirbhíse. Is iondúil gurb é atá i gceist le socrú laistigh de raon feidhme an Léirmhínithe seo ná eintiteas de chuid na hearnála príobháidí (oibreoir) a thógann an bonneagar a úsáidtear chun an tseirbhís phoiblí a sholáthar nó a dhéanann uasghrádú ar an mbonneagar sin (mar shampla trína acmhainn a mhéadú) agus a oibríonn an bonneagar sin agus a choinníonn ar bun é ar feadh tréimhse shonraithe. Íoctar an t-oibreoir as a chuid seirbhísí i gcaitheamh thréimhse an tsocraithe. Tá an socrú á rialú ag conradh ina leagtar amach caighdeáin feidhmíochta, sásraí chun praghsanna a choigeartú, agus socruithe chun eadránú a dhéanamh ar dhíospóidí. Is minic a thugtar tuairisc ar shocrú den sórt sin mar ‘tógáil-oibriú-aistriú’, mar ‘athshlánú-oibriú-aistriú’ nó mar shocrú maidir le lamháltas seirbhíse ‘ón earnáil phoiblí go dtí an earnáil phríobháideach’.

3

Gné a bhaineann leis na socruithe seirbhíse sin ná cineál seirbhíse poiblí na hoibleagáide a dhéanann an t-oibreoir. Is é an beartas poiblí go ndéanfaí na seirbhísí a bhaineann leis an mbonneagar a sholáthar don phobal, gan beann ar chéannacht an pháirtí a oibríonn na seirbhísí. Cuireann an socrú seirbhíse oibleagáid chonarthach ar an oibreoir na seirbhísí a sholáthar don phobal thar ceann eintiteas na hearnála poiblí. Is gnéithe coitianta eile iad na gnéithe seo a leanas: (a) is eintiteas de chuid na hearnála poiblí é an páirtí a dheonaíonn an socrú seirbhíse (an deontóir), lena n-áirítear comhlacht rialtais, nó eintiteas de chuid na hearnála príobháidí ar cineachadh an fhreagracht as an tseirbhís dó. (b) tá an t-oibreoir freagrach as cuid de bhainistiú an bhonneagair agus na seirbhísí gaolmhara ar a laghad agus ní mar ghníomhaire amháin a fheidhmíonn sé thar ceann an deontóra. (c) leis an gconradh socraítear na praghsanna tosaigh atá le gearradh ag an oibreoir agus rialaítear athbhreithnithe ar phraghsanna i gcaitheamh thréimhse an tsocraithe seirbhíse. (d) tá sé d’oibleagáid ar an oibreoir an bonneagar a thabhairt ar láimh don deontóir i riocht sonraithe i ndeireadh thréimhse an tsocraithe, gan mórán comaoine incrimintí nó gan aon chomaoin incriminteach, gan beann ar cén páirtí a mhaoinigh ar dtús é.

RAON FEIDHME

4

Cuirtear treoir ar fáil leis an Léirmhíniú seo maidir le hoibreoirí cuntas a choinneáil ar shocruithe maidir le lamháltas seirbhíse ón earnáil phoiblí go dtí an earnáil phríobháideach.

5

Baineann an Léirmhíniú seo le socruithe maidir le lamháltas seirbhíse ón earnáil phoiblí go dtí an earnáil phríobháideach sna cásanna seo a leanas: (a) coinníonn an deontóir smacht ar na seirbhísí nó rialaíonn an deontóir na seirbhísí nach mór don oibreoir a sholáthar leis an mbonneagar, cé dó nach mór dó iad a sholáthar, agus cén praghas ar a gcaithfidh sé iad a sholáthar; agus (b) rialaíonn an deontóir — trí úinéireacht, trí theidlíocht thairbhiúil nó ar shlí eile — aon leas iarmharach mór sa bhonneagar i ndeireadh théarma an tsocraithe.

6

Bonneagar a úsáidtear i socrú maidir le lamháltas seirbhíse ón earnáil phoiblí go dtí an earnáil phríobháideach ar feadh a shaoil úsáidigh ar fad (sócmhainní thar shaolré), tagann sé faoi raon feidhme an Léirmhínithe seo má chomhlíontar na coinníollacha i mír 5(a). Le míreanna AG1–AG8, tugtar treoir maidir lena chinneadh an bhfuil socruithe maidir le lamháltas seirbhíse ón earnáil phoiblí go dtí an earnáil phríobháideach laistigh de raon feidhme an Léirmhínithe seo agus a mhéid atá siad laistigh de raon feidhme an Léirmhínithe seo.

7

Baineann an Léirmhíniú seo leis an dá rud seo a leanas: (a) bonneagar a dhéanann an t-oibreoir a thógáil nó a fháil ó thríú páirtí chun críoch an tsocraithe seirbhíse; agus (b) bonneagar atá ann cheana a dtugann an deontóir rochtain don oibreoir air chun críoch an tsocraithe seirbhíse.

8

Leis an Léirmhíniú seo, ní shonraítear an chuntasaíocht ar bhonneagar a bhí a shealbhaigh agus a d’aithin an t-oibreoir mar réadmhaoin, gléasra agus trealamh sula ndeachaigh sé isteach sa socrú seirbhíse. Tá feidhm ag ceanglais dí-aitheanta IFRSanna (a leagtar amach in IAS 16) maidir le bonneagar den sórt sin.

9

Leis an Léirmhíniú seo, ní shonraítear cuntasaíocht na ndeontóirí.

SAINCHEISTEANNA

10

Leis an Léirmhíniú seo leagtar amach prionsabail ghinearálta maidir leis na hoibleagáidí agus na cearta gaolmhara i socruithe maidir le lamháltas seirbhíse a aithint agus a thomhas. Tá ceanglais in SIC-29 maidir le faisnéis a nochtadh i dtaobh socruithe maidir le lamháltas seirbhíse. Is iad seo a leanas na saincheisteanna a dtugtar aghaidh orthu sa Léirmhíniú seo: (a) cearta an oibreora i dtaca leis an mbonneagar a láimhseáil; (b) comaoin maidir leis an socrú a aithint agus a thomhas; (c) seirbhísí tógála nó uasghrádaithe; (d) seirbhísí oibriúcháin; (e) costais iasachtaíochta; (f) an cur chuige cuntasaíochta ina dhiaidh sin ar shócmhainn airgeadais agus ar shócmhainn dholáimhsithe; agus (g) ítimí a sholáthraíonn an deontóir don oibreoir.

COMHDHEARCADH

Cearta an oibreora i dtaca leis an mbonneagar a láimhseáil

11

Ní aithneofar bonneagar a thagann faoi raon feidhme an Léirmhínithe seo mar réadmhaoin, gléasra agus trealamh an oibreora toisc nach dtugann an socrú seirbhíse conarthaí an ceart don oibreoir úsáid an bhonneagair seirbhíse poiblí a rialú. Tá rochtain ag an oibreoir chun an bonneagar a oibriú chun an tseirbhís phoiblí a sholáthar thar ceann an deontóra i gcomhréir leis na téarmaí a shonraítear sa chonradh.

Comaoin maidir leis an socrú a aithint agus a thomhas

12

Faoi théarmaí na socruithe conarthacha laistigh de raon feidhme an Léirmhínithe seo, gníomhaíonn an t-oibreoir mar sholáthraí seirbhíse. Déanann an t-oibreoir bonneagar (seirbhísí tógála nó uasghrádaithe) a úsáidtear chun seirbhís phoiblí a sholáthar a thógáil nó a uasghrádú agus déanann sé an bonneagar sin (seirbhísí oibriúcháin) a oibriú agus a choinneáil ar bun ar feadh tréimhse shonraithe.

13

Déanfaidh an t-oibreoir ioncam a aithint agus a thomhas i gcomhréir le IFRS 15 le haghaidh na seirbhísí a dhéanann sé. Le cineál na comaoine cinntear an cur chuige cuntasaíochta ina dhiaidh sin. Déantar an chuntasaíocht ina dhiaidh sin maidir le comaoin a fuarthas mar shócmhainn airgeadais agus mar shócmhainn dholáimhsithe a mhionsonrú i míreanna 23–26 thíos.

Seirbhísí tógála nó uasghrádaithe

14

Coinneoidh an t-oibreoir cuntas ar sheirbhísí tógála agus uasghrádaithe i gcomhréir le IFRS 15.

Comaoin a thugann an deontóir don oibreoir

15

Má sholáthraíonn an t-oibreoir seirbhísí tógála nó uasghrádaithe, déanfar an chomaoin a fuair an t-oibreoir nó an chomaoin is infhaighte a aithint i gcomhréir le IFRS 15. D’fhéadfadh cearta chun na nithe seo a leanas a bheith i gceist leis an gcomaoin: (a) sócmhainn airgeadais, nó (b) sócmhainn dholáimhsithe.

16

Aithneoidh an t-oibreoir sócmhainn airgeadais sa mhéid go bhfuil ceart conarthach neamhchoinníollach aige airgead tirim nó sócmhainn airgeadais eile a fháil ón deontóir nó faoi threoir an deontóra le haghaidh na seirbhísí tógála; is beag discréid atá ag an deontóir, má tá aon discréid aige, íocaíocht a sheachaint, de ghnáth toisc go bhfuil an comhaontú infhorfheidhmithe le dlí. Tá ceart neamhchoinníollach ag an oibreoir airgead tirim a fháil má thugann an deontóir ráthaíocht chonarthach go n-íocfaidh sé leis an oibreoir (a) méideanna sonraithe nó inchinntithe nó (b) an t-easnamh, más ann dó, idir méideanna a fhaightear ó úsáideoirí na seirbhíse poiblí agus méideanna sonraithe nó méideanna inchinntithe, fiú má tá an íocaíocht ag brath ar an oibreoir a áirithiú go gcomhlíonann an bonneagar ceanglais shonraithe cháilíochta nó éifeachtúlachta.

17

Aithneoidh an t-oibreoir sócmhainn dholáimhsithe a mhéid a fhaigheann sé ceart (ceadúnas) muirear a ghearradh ar úsáideoirí na seirbhíse poiblí. Ní ceart neamhchoinníollach chun airgead tirim a fháil é an ceart chun muirear a ghearradh ar úsáideoirí na seirbhíse poiblí toisc go bhfuil na suimeanna ag brath ar an méid a úsáideann an pobal an tseirbhís.

18

Má íoctar an t-oibreoir as na seirbhísí tógála go páirteach le sócmhainn airgeadais agus go páirteach le sócmhainn dholáimhsithe, is gá cuntas a choinneáil ar leithligh ar gach comhpháirt de chomaoin an oibreora. Déanfar an chomaoin a fuarthas nó is infhaighte don dá chomhpháirt a aithint ar dtús i gcomhréir le IFRS 15.

19

Déanfar cineál na comaoine a thugann an deontóir don oibreoir a chinneadh faoi threoir théarmaí an chonartha agus, nuair is ann dó, faoi threoir dhlí ábhartha na gconarthaí. Le cineál na comaoine, cinntear an chuntasaíocht ina dhiaidh sin mar a thuairiscítear i míreanna 23–26. Mar sin féin, aicmítear an dá chineál comaoine mar shócmhainn chonarthach le linn na tréimhse tógála nó uasghrádaithe i gcomhréir le IFRS 15.

Seirbhísí oibriúcháin

20

Coinneoidh an t-oibreoir cuntas ar sheirbhísí oibriúcháin i gcomhréir le IFRS 15.

Oibleagáidí conarthacha chun an bonneagar a athbhunú go leibhéal fóinteachta sonraithe

21

Féadfaidh oibleagáidí conarthacha a bheith ar an oibreoir nach mór dó a chomhlíonadh mar choinníoll dá cheadúnas (a) an bonneagar a choinneáil ar bun go leibhéal fóinteachta sonraithe nó (b) an bonneagar a athbhunú go riocht sonraithe sula dtabharfar ar láimh é don deontóir i ndeireadh an tsocraithe seirbhíse. Déanfar na hoibleagáidí conarthacha sin chun bonneagar a chothabháil nó a athbhunú, seachas aon ghné uasghrádaithe (féach mír 14), a aithint agus a thomhas i gcomhréir le IAS 37, i.e. ag an meastachán is fearr ar an gcaiteachas a bheadh ag teastáil chun an oibleagáid reatha a shocrú i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe.

Costais iasachtaíochta arna dtabhú ag an oibreoir

22

I gcomhréir le IAS 23, aithneofar costais iasachtaíochta is inchurtha i leith an tsocraithe mar chostas sa tréimhse ina dtabhaítear iad mura bhfuil ceart conarthach ag an oibreoir sócmhainn dholáimhsithe a fháil (ceart chun muirear a ghearradh ar úsáideoirí na seirbhíse poiblí). Sa chás sin, déanfar na costais iasachtaíochta is inchurtha i leith an tsocraithe a chaipitliú le linn chéim na tógála den socrú i gcomhréir leis an gCaighdeán sin.

Sócmhainn airgeadais

23

Tá feidhm ag IAS 32 agus IFRSanna 7 agus 9 maidir leis an tsócmhainn airgeadais a aithnítear faoi mhíreanna 16 agus 18.

24

Coinnítear cuntas ar an méid atá dlite ón deontóir nó faoi threoir an deontóra i gcomhréir le IFRS 9 arna thomhas ag: (a) costas amúchta; (b) cóirluach trí ioncam cuimsitheach eile; nó (c) cóirluach trí bhrabús nó caillteanas.

25

Má dhéantar an méid atá dlite ón deontóir a thomhas ag costas amúchta nó ag cóirluach trí ioncam cuimsitheach eile, ceanglaítear le IFRS 9 ús arna ríomh ag úsáid mhodh an úis ghlain a aithint mar i mbrabús nó caillteanas.

Sócmhainn dholáimhsithe

26

Tá feidhm ag IAS 38 maidir leis an tsócmhainn dholáimhsithe a aithnítear i gcomhréir le míreanna 17 agus 18. Le míreanna 45–47 de IAS 38 tugtar treoir maidir le sócmhainní doláimhsithe a thomhas ar sócmhainní doláimhsithe iad a fhaightear mar mhalairt ar shócmhainn nó ar shócmhainní neamhairgeadaíochta nó ar mheascán de shócmhainní airgeadaíochta agus neamhairgeadaíochta.

Ítimí a sholáthraíonn an deontóir don oibreoir

27

I gcomhréir le mír 11, maidir le hítimí bonneagair a dtugann an deontóir rochtain don oibreoir orthu chun críocha an tsocraithe seirbhíse, ní aithnítear iad mar réadmhaoin, gléasra agus trealamh an oibreora. Féadfaidh an deontóir ítimí eile a sholáthar don oibreoir freisin ar féidir leis an oibreoir iad a choimeád nó déileáil leo de réir mar is mian leis. Más cuid den chomaoin is iníoctha ag an deontóir i leith na seirbhísí iad na sócmhainní sin, ní deontais rialtais iad mar a shainmhínítear in IAS 20. Ina ionad sin, coinnítear cuntas orthu mar chuid de phraghas an idirbhirt mar a shainmhínítear in IFRS 15.

DÁTA ÉIFEACHTACH

28

Cuirfidh eintiteas an Léirmhíniú seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2008 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an Léirmhíniú seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhse a thosaigh roimh an 1 Eanáir 2008, nochtfaidh sé an méid sin.

28D

Le IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2014, leasaíodh an roinn ‘Tagairtí’ agus míreanna 13–15, 18–20 agus 27. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 15 á chur i bhfeidhm aige.

28E

Le IFRS 9, arna eisiúint i mí Iúil 2014, leasaíodh míreanna 23–25 agus scriosadh míreanna 28A–28C. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

28F

Le IFRS 16, arna eisiúint i mí Eanáir 2016, leasaíodh mír AG8. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 16 i bhfeidhm.

TRASDUL

29

Faoi réir mhír 30, coinnítear cuntas ar athruithe ar bheartais chuntasaíochta i gcomhréir le IAS 8, i.e. go cúlghabhálach.

30

Más rud é, maidir le haon socrú seirbhíse ar leith, go bhfuil sé dodhéanta don oibreoir an Léirmhíniú seo a chur i bhfeidhm go cúlghabhálach ag tús na tréimhse is luaithe a chuirtear i láthair, déanfaidh sé an méid seo a leanas: (a) sócmhainní airgeadais agus sócmhainní doláimhsithe a aithint a bhí ann ag tús na tréimhse is luaithe a chuirtear i láthair; (b) na méideanna glanluacha de na sócmhainní airgeadais agus de na sócmhainní doláimhsithe sin (pé bealach a ndearnadh aicmiú orthu roimhe sin) a úsáid mar a méideanna glanluacha ar an dáta sin; agus (c) tástáil a dhéanamh ar shócmhainní airgeadais agus ar shócmhainní doláimhsithe atá aitheanta ar an dáta sin le haghaidh lagaithe, ach amháin mura bhfuil sé sin indéanta, agus sa chás sin déanfar na méideanna a thástáil le haghaidh lagaithe amhail ag tús na tréimhse reatha.

LÉIRMHÍNIÚ IFRIC 14

IAS 19 — An Teorainn ar Shócmhainn Sochair Shainithe, na hÍoscheanglais Chistiúcháin agus a nIdirghníomhaíocht

TAGAIRTÍ

—	IAS 1 Cur i Láthair Ráiteas Airgeadais

—	IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta

—	IAS 19 Sochair Fostaithe (arna athbhreithniú in 2011)

—	IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha

CÚLRA

1

Le mír 64 de IAS 19 déantar tomhas ar ghlansócmhainn sochair shainithe a theorannú don cheann is ísle den bharrachas sa phlean sochair shainithe agus uasteorainn na sócmhainne. Le mír 8 de IAS 19 sainmhínítear uasteorainn na sócmhainne mar ‘luach láithreach aon tairbhe eacnamaíoch atá ar fáil i bhfoirm aisíocaíochtaí ón bplean nó laghduithe ar ranníocaíochtaí amach anseo leis an bplean’. Tá ceisteanna tagtha chun cinn maidir le cathain ba cheart a mheas go bhfuil aisíocaíochtaí nó laghduithe ar ranníocaíochtaí amach anseo ar fáil, go háirithe nuair a bhíonn íoscheanglas cistiúcháin ann.

2

Tá íoscheanglais chistiúcháin ann in an-chuid tíortha chun feabhas a chur ar shlándáil an ghealltanais sochair iarfhostaíochta a tugadh do bhaill de phlean sochair fostaithe. De ghnáth, leagtar síos leis na ceanglais sin íosmhéid nó íosleibhéal ranníocaíochtaí nach mór a dhéanamh le plean i gcaitheamh tréimhse áirithe. Dá bhrí sin, d’fhéadfadh íoscheanglas cistiúcháin teorainn a chur le cumas an eintitis ranníocaíochtaí amach anseo a laghdú.

3

Thairis sin, d’fhéadfadh an teorainn ar shócmhainn sochair shainithe a thomhas a bheith ina chúis le híoscheanglas cistiúcháin a bheith dochraideach. De ghnáth, ní dhéanfadh ceanglas chun ranníocaíochtaí a dhéanamh le plean difear do thomhas na sócmhainne sochair shainithe nó an dliteanais sochair shainithe. An chúis atá leis sin ná go mbeidh na ranníocaíochtaí, a luaithe a íocfar iad, ina sócmhainní plean agus mar sin is nialas an glandliteanas breise. Mar sin féin, d’fhéadfadh íoscheanglas cistiúcháin a bheith ina chúis le dliteanas mura mbeidh na ranníocaíochtaí riachtanacha ar fáil don eintiteas nuair a íocfar iad.

3A

I mí na Samhna 2009 rinne an Bord um Chaighdeáin Idirnáisiúnta Chuntasaíochta leasú ar IFRIC 14 chun iarmhairt neamhbheartaithe a bhaint a eascraíonn as an gcaoi a gcaitear le réamhíocaíochtaí ranníocaíochtaí amach anseo i gcúinsí áirithe nuair a bhíonn íoscheanglas cistiúcháin ann.

RAON FEIDHME

4

Baineann an Léirmhíniú seo le gach sochar iarfhostaíochta sainithe agus sochar fostaithe fadtéarmach sainithe eile.

5

Chun críoch an Léirmhínithe seo, is éard is íoscheanglais chistiúcháin ann aon cheanglas chun plean sochair iarfhostaíochta nó plean sochair fadtéarmach sainithe eile a chistiú.

SAINCHEISTEANNA

6

Is iad seo a leanas na saincheisteanna a dtugtar aghaidh orthu sa Léirmhíniú seo: (a) cathain ba cheart aisíocaíochtaí nó laghduithe ar ranníocaíochtaí amach anseo a mheas a bheith ar fáil i gcomhréir leis an sainmhíniú ar uasteorainn na sócmhainne i mír 8 de IAS 19; (b) conas a d’fhéadfadh íoscheanglas cistiúcháin difear a dhéanamh d’infhaighteacht laghduithe ar ranníocaíochtaí amach anseo; (c) cathain a d’fhéadfadh dliteanas a bheith mar thoradh ar íoscheanglas cistiúcháin.

COMHDHEARCADH

Infhaighteacht aisíocaíochta nó laghdú ar ranníocaíochtaí amach anseo

7

Cinnfidh eintiteas infhaighteacht aisíocaíochta nó laghdú ar ranníocaíochtaí amach anseo i gcomhréir le téarmaí agus coinníollacha an phlean agus le haon cheanglas reachtúil i ndlínse an phlean.

8

Tá tairbhe eacnamaíoch, i bhfoirm aisíocaíochta nó laghdú ar ranníocaíochtaí amach anseo, ar fáil más féidir leis an eintiteas é a réadú tráth éigin le linn shaolré an phlean nó nuair a shocraítear dliteanais an phlean. Go háirithe, d’fhéadfadh tairbhe eacnamaíoch den sórt sin a bheith ar fáil fiú mura féidir é a réadú láithreach i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe.

9

Ní bhraitheann an tairbhe eacnamaíoch atá ar fáil ar an gcaoi a bhfuil sé beartaithe ag an eintiteas an barrachas a úsáid. Cinnfidh eintiteas an tairbhe eacnamaíoch uasta atá ar fáil ó aisíocaíochtaí, laghduithe ar ranníocaíochtaí amach anseo nó meascán den dá rud. Ní aithneoidh eintiteas tairbhí eacnamaíocha ó mheascán d’aisíocaíochtaí agus de laghduithe ar ranníocaíochtaí amach anseo bunaithe ar thoimhdí atá comheisiatach ar a chéile.

10

I gcomhréir le IAS 1, nochtfaidh an t-eintiteas faisnéis faoi phríomhfhoinsí na neamhchinnteachta meastacháin i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe lena mbaineann riosca mór go ndéanfaí coigeartú ábhartha ar mhéid glanluacha na glansócmhainne nó an ghlandliteanais a aithnítear sa ráiteas maidir le riocht airgeadais. D’fhéadfaí a áireamh leis sin nochtadh aon sriain maidir le hinréadaitheacht reatha an bharrachais nó nochtadh an bhoinn a úsáidtear chun méid na tairbhe eacnamaíche atá ar fáil a chinneadh.

An tairbhe eacnamaíoch atá ar fáil mar aisíocaíocht

An ceart aisíocaíocht a fháil

11

Ní bheidh aisíocaíocht ar fáil d’eintiteas ach amháin má tá ceart neamhchoinníollach ag an eintiteas aisíocaíocht a fháil: (a) le linn shaolré an phlean, gan glacadh leis nach mór dliteanais an phlean a shocrú chun an aisíocaíocht a fháil (e.g. i ndlínsí áirithe, d’fhéadfadh sé go mbeadh ceart ag an eintiteas aisíocaíocht a fháil le linn shaolré an phlean, gan beann ar cé acu atá dliteanais an phlean socraithe nó nach bhfuil); nó (b) ag glacadh leis go ndéanfar dliteanais an phlean a shocrú de réir a chéile le himeacht ama go dtí go mbeidh na baill uile imithe ón bplean; nó (c) ag glacadh leis go ndéanfar dliteanais an phlean a shocrú ina n-iomláine in aon teagmhas amháin (i.e. mar fhoirceannadh plean). Is féidir ceart neamhchoinníollach a bheith ann aisíocaíocht a fháil is cuma cén leibhéal cistiúcháin a bhaineann le plean i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe.

12

Má bhíonn ceart an eintitis chun aisíocaíocht a fháil ar bharrachas ag brath ar theagmhas éiginnte amháin nó níos mó amach seo a bheith ann nó gan a bheith ann ar teagmhas/teagmhais iad nach bhfuil go hiomlán faoi rialú an eintitis, níl ceart neamhchoinníollach ag an eintiteas agus ní aithneoidh sé sócmhainn.

An tairbhe eacnamaíoch a thomhas

13

Déanfaidh eintiteas an tairbhe eacnamaíoch atá ar fáil mar aisíocaíocht a thomhas mar mhéid an bharrachais i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe (is é sin cóirluach shócmhainní an phlean lúide luach láithreach na hoibleagáide sochair sainithe) a bhfuil sé de cheart ag an eintiteas a fháil mar aisíocaíocht, lúide aon chostas gaolmhar. Mar shampla, dá mbeadh aisíocaíocht faoi réir cánach seachas cáin ioncaim, déanfaidh eintiteas méid na haisíocaíochta glan ón gcáin a thomhas.

14

Agus méid na haisíocaíochta atá ar fáil nuair a dhéantar an plean a fhoirceannadh á thomhas (mír 11(c)), cuirfidh eintiteas san áireamh na costais a bhaineann leis an bplean dliteanais an phlean a shocrú agus an aisíocaíocht a dhéanamh. Mar shampla, asbhainfidh eintiteas táillí gairmiúla má íoctar iad leis an bplean seachas an t-eintiteas iad a íoc, agus asbhainfear freisin costais aon phréimh árachais a d’fhéadfadh a bheith ag teastáil chun an dliteanas a urrú ar fhoirceannadh.

15

Má chinntear gurb é méid na haisíocaíochta an méid iomlán nó cion den bharrachas, seachas méid seasta, ní dhéanfaidh eintiteas aon choigeartú ar an amluach airgid, fiú mura mbeidh an aisíocaíocht inréadaithe ach amháin ar dháta sa todhchaí.

An tairbhe eacnamaíoch atá ar fáil mar laghdú ar ranníocaíocht

16

Mura bhfuil aon íoscheanglas cistiúcháin ann le haghaidh ranníocaíochtaí a bhaineann le seirbhís sa todhchaí, is é an tairbhe eacnamaíoch atá ar fáil mar laghdú ar ranníocaíochtaí amach anseo an costas seirbhíse don eintiteas amach anseo le haghaidh gach tréimhse i gcaitheamh na tréimhse is giorra de shaolré ionchasach an phlean agus de shaolré ionchasach an eintitis. Ní áirítear leis an gcostas seirbhíse don eintiteas amach anseo méideanna a íocfaidh fostaithe.

17

Cinnfidh eintiteas na costais seirbhíse a bheidh ann amach anseo trí úsáid a bhaint as toimhdí atá comhsheasmhach leis na toimhdí sin a úsáidtear chun an oibleagáid sochair shainithe a chinneadh agus as toimhdí atá comhsheasmhach leis an gcás atá ann i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe mar a chinntear le IAS 19. Dá bhrí sin, ní ghlacfaidh eintiteas leis go bhfuil aon athrú ar na tairbhí atá le soláthar le plean amach anseo go dtí go leasófar an plean agus glacfaidh sé leis go bhfuil lucht saothair seasmhach ann sa todhchaí mura laghdóidh an t-eintiteas an líon fostaithe a chumhdaítear leis an bplean. Sa dara cás sin, áireofar an laghdú sa toimhde maidir leis an lucht saothair a bheidh ann amach anseo.

Éifeacht íoscheanglas cistiúcháin ar an tairbhe eacnamaíoch atá ar fáil mar laghdú ar ranníocaíochtaí amach anseo

18

Déanfaidh eintiteas anailís ar aon íoscheanglas cistiúcháin ar dháta ar leith ina ranníocaíochtaí is gá chun na nithe seo a leanas a chumhdach: (a) aon easnamh atá ann cheana i gcomhair seirbhís roimhe sin ar bhonn an chistiúcháin íosta agus (b) seirbhís sa todhchaí.

19

Ranníocaíochtaí chun aon easnamh atá ann cheana a chumhdach ar bhonn an chistiúcháin íosta i ndáil le seirbhísí a fuarthas cheana, ní dhéanann siad difear do ranníocaíochtaí amach anseo le haghaidh seirbhís sa todhchaí. Féadfaidh dliteanas i gcomhréir le míreanna 23–26 a bheith mar thoradh orthu.

20

Má tá íoscheanglas cistiúcháin ann le haghaidh ranníocaíochtaí a bhaineann le seirbhís sa todhchaí, is é an tairbhe eacnamaíoch atá ar fáil mar laghdú ar ranníocaíochtaí amach anseo suim na nithe seo a leanas: (a) aon mhéid a laghdaíonn ranníocaíochtaí sa todhchaí maidir le híoscheanglas cistiúcháin le haghaidh seirbhís sa todhchaí toisc go ndearna an t-eintiteas réamhíocaíocht (i.e. gur íoc sé an méid sular ceanglaíodh air é sin a dhéanamh); agus (b) an costas seirbhíse measta todhchaí i ngach tréimhse i gcomhréir le míreanna 16 agus 17, lúide na ranníocaíochtaí measta maidir leis an íoscheanglas cistiúcháin a bheadh ag teastáil le haghaidh seirbhís sa todhchaí sna tréimhsí sin mura mbeadh aon réamhíocaíocht ann mar a thuairiscítear in (a).

21

Déanfaidh eintiteas meastachán ar na ranníocaíochtaí sa todhchaí maidir le híoscheanglas cistiúcháin le haghaidh seirbhís sa todhchaí agus éifeacht aon bharrachais atá ann cheana á cur san áireamh trí úsáid a bhaint as bonn an chistiúcháin íosta ach gan an réamhíocaíocht ar a dtugtar tuairisc i mír 20(a) a chur san áireamh. Bainfidh eintiteas úsáid as toimhdí atá comhsheasmhach le bonn an chisitiúcháin íosta agus, maidir le himthosca nach sonraítear leis an mbonn sin, toimhdí atá comhsheasmhach leis na toimhdí sin a úsáidtear chun an oibleagáid sochair shainithe a chinneadh agus as toimhdí atá comhsheasmhach leis an gcás atá ann i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe mar a chinntear le IAS 19. Áireofar sa mheastachán aon athrú a bhfuil coinne leis mar thoradh ar an eintiteas a bheith ag íoc na ranníocaíochtaí íosta nuair atá siad dlite. Mar sin féin, ní áireofar sa mheastachán an éifeacht a bheidh ag athruithe a bhfuil coinne leo ar théarmaí agus coinníollacha bhonn an chistiúcháin íosta nach n-achtaítear go substainteach nó nach gcomhaontaítear go conarthach i ndeireadh na tréimhse tuairiscithe.

22

Nuair a chinneann eintiteas an méid a dtugtar tuairisc air i mír 20(b), má sháraíonn na ranníocaíochtaí sa todhchaí maidir le híoscheanglas cistiúcháin le haghaidh seirbhís sa todhchaí costas seirbhíse IAS 19 sa todhchaí in aon tréimhse ar leith, laghdaíonn an barrachas sin méid na tairbhe eacnamaíche atá ar fáil mar laghdú ar ranníocaíochtaí sa todhchaí. Mar sin féin, ní fhéadfaidh an méid a dtugtar tuairisc air i mír 20(b) a bheith níos lú ná nialas riamh.

Cathain a d’fhéadfadh dliteanas a bheith mar thoradh ar íoscheanglas cistiúcháin

23

Má tá oibleagáid ar eintiteas faoi íoscheanglas cistiúcháin ranníocaíochtaí a íoc chun easnamh atá ann cheana a chumhdach ar bhonn an chistiúcháin íosta i ndáil le seirbhísí a fuarthas cheana, cinnfidh an t-eintiteas an mbeidh na ranníocaíochtaí is iníoctha ar fáil mar aisíocaíocht nó mar laghdú ar ranníocaíochtaí sa todhchaí tar éis iad a íoc isteach sa phlean.

24

A mhéid nach mbeidh na ranníocaíochtaí is iníoctha ar fáil tar éis iad a íoc isteach sa phlean, aithneoidh an t-eintiteas dliteanas nuair a thiocfaidh an oibleagáid chun cinn. Laghdóidh an dliteanas ghlansócmhainn sochair shainithe nó méadóidh sé an glandliteanas sochair shainithe ionas nach mbeidh coinne leis go n-eascróidh aon ghnóthachan nó caillteanas as mír 64 de IAS 19 a chur i bhfeidhm nuair a íocfar na ranníocaíochtaí.

DÁTA ÉIFEACHTACH

27

Cuirfidh eintiteas an Léirmhíniú seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2008 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe.

27A

Le IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) leasaíodh an téarmaíocht a úsáideadh ar fud IFRSanna. Ina theannta sin, leasaíodh mír 26 leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

27B

Le Réamhíocaíochtaí ar Íoscheanglas Cistiúcháin, cuireadh isteach mír 3A agus leasaíodh míreanna 16-18 agus míreanna 20-22. Cuirfidh an t-eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh na dtréimhsí bliantúla tuairiscithe dar tús an 1 Eanáir 2011 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, nochtfaidh sé an méid sin.

27C

Le IAS 19, arna leasú in 2011, leasaíodh míreanna 1, 6, 17 agus 24 agus scriosadh míreanna 25 agus 26. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IAS 19 (arna leasú in 2011) i bhfeidhm.

TRASDUL

28

Cuirfidh eintiteas an Léirmhíniú seo i bhfeidhm ó thús na chéad tréimhse a chuirfear i láthair sna chéad ráitis airgeadais a bhfuil feidhm ag an Léirmhíniú maidir leo. Aithneoidh eintiteas aon choigeartú tosaigh a eascraíonn as cur i bhfeidhm an Léirmhínithe seo ar thuilleamh coimeádta ag tús na tréimhse sin.

29

Cuirfidh eintiteas na leasuithe i míreanna 3A, 16–18 agus 20–22 i bhfeidhm ó thús na tréimhse comparáidí is luaithe a chuirtear i láthair sna chéad ráitis airgeadais ina gcuireann an t-eintiteas an Léirmhíniú seo i bhfeidhm. Má chuir an t-eintiteas an Léirmhíniú seo i bhfeidhm roimhe sin sular chuir sé na leasuithe i bhfeidhm, aithneoidh sé an coigeartú a eascraíonn as cur i bhfeidhm na leasuithe ar thuilleamh coimeádta ag tús na tréimhse comparáidí is luaithe a chuirtear i láthair.

LÉIRMHÍNIÚ IFRIC 16

Fáluithe de Ghlaninfheistíocht in Oibríocht Eachtrach

TAGAIRTÍ

—	IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais

—	IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta

—	IAS 21 Iarmhairtí Athruithe ar Rátaí Malairte Eachtraí

CÚLRA

1

Tá infheistíochtaí ag go leor eintiteas tuairiscithe in oibríochtaí eachtracha (mar a shainmhínítear in IAS 21 mír 8). Féadfaidh na hoibríochtaí eachtracha sin a bheith ina bhfochuideachtaí, ina gcomhlaigh, ina gcomhfhiontair nó ina mbrainsí. Le IAS 21 ceanglaítear ar eintiteas airgeadra feidhmiúil gach ceann dá oibríochtaí eachtracha a chinneadh mar airgeadra phríomhthimpeallacht eacnamaíoch na hoibríochta sin. Agus torthaí agus riocht airgeadais oibríochta eachtraí á n-aistriú chuig airgeadra cur i láthair, ceanglaítear ar an eintiteas difríochtaí malairte eachtraí in ioncam cuimsitheach eile a aithint go dtí go ndiúscraíonn sé an oibríocht eachtrach.

2

Ní bheidh feidhm ag cuntasaíocht fálaithe ar an riosca malairte eachtraí a eascraíonn as glaninfheistíocht in oibríocht eachtrach ach amháin nuair a bheidh glansócmhainní na hoibríochta eachtraí sin san áireamh sna ráitis airgeadais (64). An mhír atá á fálú i ndáil leis an riosca malairte eachtraí a eascraíonn as an nglaninfheistíocht in oibríocht eachtrach, d’fhéadfadh sé gur méid glansócmhainní í atá cothrom le méid glanluacha ghlansócmhainní na hoibríochta eachtraí nó níos lú ná an méid glanluacha sin.

3

Ceanglaítear le IFRS 9 go n-ainmneofaí mír fhálaithe incháilithe agus ionstraimí fálaithe incháilithe i ngaolmhaireacht fálaithe chuntasaíochta. Má tá gaolmhaireacht fálaithe ainmnithe ann, i gcás fálú glaninfheistíochta, an gnóthachan nó an caillteanas ar an ionstraim fálaithe a chinntear a bheith ina fálú éifeachtach ar an nglaninfheistíocht, aithnítear in ioncam cuimsitheach eile é agus áirítear é leis na difríochtaí luacha de bharr athrú sa ráta malairte a eascraíonn as torthaí agus riocht airgeadais na hoibríochta eachtraí a aistriú.

4

D’fhéadfadh eintiteas a bhfuil go leor oibríochtaí eachtracha aige a bheith neamhchosanta ar roinnt rioscaí malairte eachtraí. Tugann an Léirmhíniú seo treoraíocht maidir le rioscaí malairte eachtraí a shainaithint a cháilíonn mar riosca fálaithe agus glaninfheistíocht in oibríocht eachtrach á bhfálú.

5

Le IFRS 9 ceadaítear d’eintiteas ionstraim airgeadais dhíorthach nó ionstraim airgeadais neamhdhíorthach (nó teaglaim d’ionstraimí airgeadais díorthacha agus neamhdhíorthacha) a ainmniú mar ionstraimí fálaithe le haghaidh riosca malairte eachtraí. Leis an Léirmhíniú seo tugtar treoraíocht maidir leis an áit, laistigh de ghrúpa, ar féidir ionstraimí fálaithe ar fáluithe iad ar ghlaninfheistíocht in oibríocht eachtrach a shealbhú chun cáiliú i gcomhair cuntasaíocht fálaithe.

6

Le IAS 21 agus IFRS 9 ceanglaítear méideanna carnacha arna n-aithint in ioncam cuimsitheach eile a bhaineann leis na difríochtaí luacha de bharr athrú sa ráta malairte a eascraíonn as torthaí agus riocht airgeadais na hoibríochta eachtraí a aistriú agus an gnóthachan nó an caillteanas ar an ionstraim fálaithe a chinntear a bheith ina fálú éifeachtach ar an nglaninfheistíocht atá le hathaicmiú ó chothromas go brabús nó caillteanas mar choigeartú athaicmithe nuair a dhiúscraíonn an máthaireintiteas an oibríocht eachtrach. Leis an Léirmhíniú seo tugtar treoraíocht maidir leis an gcaoi ar cheart d’eintiteas na méideanna atá le hathaicmiú ó chothromas go brabús nó caillteanas a chinneadh le haghaidh na hionstraime fálaithe agus na míre fálaithe araon.

RAON FEIDHME

7

Tá feidhm ag an Léirmhíniú seo maidir le heintiteas a fhálaíonn an riosca malairte eachtraí a eascraíonn óna ghlaninfheistíochtaí in oibríochtaí eachtracha agus ar mian leis cáiliú i gcomhair cuntasaíocht fálaithe i gcomhréir le IFRS 9. Ar mhaithe le caoithiúlacht, leis an Léirmhíniú seo tagraítear d’eintiteas den sórt sin mar mháthaireintiteas agus do na ráitis airgeadais ina n-áirítear glansócmhainní oibríochtaí eachtracha mar ráitis airgeadais chomhdhlúite. Tá feidhm chomhionann ag gach tagairt do mháthaireintiteas maidir le heintiteas a bhfuil glaninfheistíocht aige in oibríocht eachtrach ar comhfhiontar, comhlach nó brainse í.

8

Ní bhaineann an Léirmhíniú seo ach le fáluithe de ghlaninfheistíochtaí in oibríochtaí eachtracha; níor cheart é a chur i bhfeidhm de réir analaí maidir le cineálacha eile cuntasaíochta fálaithe.

SAINCHEISTEANNA

9

Féadfaidh máthaireintiteas infheistíochtaí in oibríochtaí eachtracha a shealbhú go díreach nó féadfaidh a fhochuideachta nó a fhochuideachtaí iad a shealbhú go hindíreach. Is iad seo a leanas na saincheisteanna a dtugtar aghaidh orthu sa Léirmhíniú seo: (a) cineál an riosca fhálaithe agus méid na míre fálaithe a bhféadfar gaolmhaireacht fálaithe a ainmniú ina leith: (i) cé acu an féidir leis an máthaireintiteas gan a ainmniú mar riosca fálaithe ach na difríochtaí luacha de bharr athrú sa ráta malairte a eascraíonn as difríocht idir airgeadraí feidhmiúla an mháthaireintitis agus a oibríocht eachtrach, nó an féidir leis freisin a ainmniú mar riosca fálaithe na difríochtaí luacha de bharr athrú sa ráta malairte a eascraíonn as an difríocht idir airgeadra cur i láthair ráitis airgeadais comhdhlúite an mháthaireintitis agus airgeadra feidhmiúil na hoibríochta eachtraí; (ii) má shealbhaíonn an máthaireintiteas an oibríocht eachtrach go hindíreach, cé acu an féidir nach n-áireofar leis an riosca fálaithe ach na difríochtaí luacha de bharr athrú sa ráta malairte a eascraíonn as difríochtaí in airgeadraí feidhmiúla idir an oibríocht eachtrach agus a neas-mháthaireintiteas, nó an féidir freisin aon difríocht luacha de bharr athrú sa ráta malairte idir airgeadra feidhmiúil na hoibríochta eachtraí agus aon mháthaireintiteas idirmheánach nó deiridh a bheith san áireamh leis an bpriacal fálaithe (i.e. an ndéanann sé difear don riosca eacnamaíoch don mháthaireintiteas deiridh go bhfuil an ghlaninfheistíocht san oibríocht eachtrach á sealbhú trí mháthaireintiteas idirmheánach); (b) an áit i ngrúpa ar féidir an ionstraim fálaithe a shealbhú: (i) cé acu an féidir gaolmhaireacht cuntasaíochta fálaithe cháilitheach a bhunú más páirtí san ionstraim fálaithe é an t-eintiteas atá ag fálú a ghlaninfheistíochta, agus sa chás sin amháin, nó an féidir le haon eintiteas sa ghrúpa, gan beann ar a airgeadra feidhmiúil, an ionstraim fálaithe a shealbhú; (ii) an ndéanann cineál na hionstraime fálaithe (díorthach nó neamhdhíorthach) nó an modh comhdhlúthaithe difear don mheasúnú ar éifeachtacht an fhálaithe; (c) cad iad na méideanna ba cheart a athaicmiú ó chothromas go brabús nó caillteanas mar choigeartuithe athaicmithe ar dhiúscairt na hoibríochta eachtraí: (i) nuair a dhéantar oibríocht eachtrach a bhí fálaithe a dhiúscairt, cad iad na méideanna ó chúlchiste um aistriú airgeadra eachtraigh an mháthaireintitis i leith na hionstraime fálaithe agus i ndáil leis an oibríocht eachtrach sin ba cheart a athaicmiú ó chothromas go brabús nó caillteanas i ráitis airgeadais chomhdhlúite an mháthaireintitis; (ii) cé acu a dhéanann nó nach ndéanann an modh comhdhlúthaithe difear do chinneadh na méideanna atá le hathaicmiú ó chothromas go brabús nó caillteanas.

COMHDHEARCADH

Cineál an riosca fhálaithe agus méid na míre fálaithe a bhféadfar gaolmhaireacht fálaithe a ainmniú ina leith

10

Ní féidir cuntasaíocht fálaithe a chur i bhfeidhm ach amháin maidir leis na difríochtaí luacha de bharr athrú sa ráta malairte a eascraíonn idir airgeadra feidhmiúil na hoibríochta eachtraí agus airgeadra feidhmiúil an mháthaireintitis.

11

In idirbheart fálúcháin i ndáil leis na rioscaí malairte eachtraí a eascraíonn as glaninfheistíocht in oibríocht eachtrach, d’fhéadfadh sé gur méid glansócmhainní í an mhír fhálaithe atá cothrom le méid glanluacha ghlansócmhainní na hoibríochta eachtraí i ráitis airgeadais chomhdhlúite an mháthaireintitis nó méid glansócmhainní atá níos lú ná an méid glanluacha sin. Braitheann an méid glanluacha de ghlansócmhainní oibríochta eachtraí is féidir a ainmniú mar mhír fhálaithe i ráitis airgeadais chomhdhlúite mháthaireintitis ar cé acu ar chuir nó nár chuir aon mháthaireintiteas ar leibhéal níos ísle den oibríocht eachtrach cuntasaíocht fálaithe i bhfeidhm maidir le glansócmhainní uile na hoibríochta eachtraí sin nó maidir le cuid acu agus cé acu ar coinníodh nó nár coinníodh an chuntasaíocht ar bun sin i ráitis airgeadais chomhdhlúite an mháthaireintitis.

12

Féadfar an riosca fálaithe a ainmniú mar an neamhchosaint ar airgeadra eachtrach a thagann chun cinn idir airgeadra feidhmiúil na hoibríochta eachtraí agus airgeadra feidhmiúil aon mháthaireintitis (an neas-mháthaireintiteas, an máthaireintiteas idirmheánach nó an máthaireintiteas deiridh) a bhaineann leis an oibríocht eachtrach sin. Cé go sealbhaítear an ghlaninfheistíocht trí mháthaireintiteas idirmheánach, ní dhéanann sé sin difear do chineál an riosca eacnamaíoch a eascraíonn as an neamhchosaint ar airgeadra eachtrach don máthaireintiteas deiridh.

13

Ní fhéadfaidh neamhchosaint ar riosca airgeadra eachtraigh a eascraíonn as glaninfheistíocht in oibríocht eachtrach a bheith incháilithe i gcomhair cuntasaíocht fálaithe ach aon uair amháin sna ráitis airgeadais chomhdhlúite. Dá bhrí sin, má dhéanann níos mó ná máthaireintiteas amháin laistigh den ghrúpa (mar shampla, máthaireintiteas díreach agus indíreach araon) na glansócmhainní céanna de chuid oibríochta eachtraí a fhálú le haghaidh an riosca chéanna, ní cháileoidh ach gaolmhaireacht fálaithe amháin i gcomhair cuntasaíocht fálaithe i ráitis airgeadais chomhdhlúite an mháthaireintitis deiridh. Gaolmhaireacht fálaithe arna hainmniú ag máthaireintiteas amháin ina ráitis airgeadais chomhdhlúite, ní gá do mháthaireintiteas ardleibhéil eile í a choinneáil ar bun. Mar sin féin, mura bhfuil sí á choinneáil ar bun ag an máthaireintiteas ardleibhéil, ní mór an chuntasaíocht fálaithe a chuireann an mháthairchuideachta ar leibhéal níos ísle i bhfeidhm a fhreaschur sula n-aithnítear cuntasaíocht fálaithe na máthairchuideachta ardleibhéil.

An áit ar féidir an ionstraim fálaithe a shealbhú

14

Féadfar ionstraim dhíorthach nó ionstraim neamhdhíorthach (nó teaglaim d’ionstraimí díorthacha agus neamhdhíorthacha) a ainmniú mar ionstraim fálaithe i bhfálú ar ghlaninfheistíocht in oibríocht eachtrach. Féadfaidh aon eintiteas nó eintitis laistigh den ghrúpa an ionstraim nó na hionstraimí fálaithe a shealbhú, a fhad agus a chomhlíontar ceanglais ainmniúcháin, doiciméadachta agus éifeachtachta IFRS 9 mír 6.4.1 a bhaineann le fálú glaninfheistíochta. Go háirithe, ba cheart straitéis fálaithe an ghrúpa a dhoiciméadú go soiléir toisc go bhféadfaí ainmniúcháin éagsúla a dhéanamh ar leibhéil éagsúla den ghrúpa.

15

Chun éifeachtacht a mheasúnú, déantar an t-athrú ar luach na hionstraime fálaithe i ndáil le riosca malairte eachtraí a ríomh faoi threoir airgeadra feidhmiúil an mháthaireintitis a ndéantar an riosca fálaithe a thomhas in aghaidh a airgeadra fheidhmiúil, i gcomhréir leis an doiciméadacht cuntasaíochta fálaithe. De réir na háite a sealbhaítear an ionstraim fálaithe, in éagmais cuntasaíocht fálaithe, d’fhéadfaí an t-athrú iomlán ar luach a aithint i mbrabús nó caillteanas, in ioncam cuimsitheach eile, nó sa dá rud. Mar sin féin, ní dhéantar difear don mheasúnú ar éifeachtacht má aithnítear an t-athrú ar luach na hionstraime fálaithe i mbrabús nó caillteanas nó mar ioncam cuimsitheach eile. Mar chuid de chur i bhfeidhm na cuntasaíochta fálaithe, áirítear an chuid éifeachtach iomlán den athrú in ioncam cuimsitheach eile. Ní dhéantar difear don mheasúnú ar éifeachtacht is cuma cé acu ionstraim dhíorthach nó ionstraim neamhdhíorthach í an ionstraim fálaithe nó is cuma cén modh comhdhlúthaithe atá ann.

Oibríocht eachtrach fálaithe a dhiúscairt

16

Nuair a dhéantar oibríocht eachtrach a bhí fálaithe a dhiúscairt, an méid a athaicmítear go brabús nó caillteanas mar choigeartú athaicmithe ón gcúlchiste um aistriú airgeadra eachtraigh i ráitis airgeadais chomhdhlúite an mháthaireintitis i ndáil leis an ionstraim fálaithe, is é sin an méid a cheanglaítear a shainaithint le IFRS 9 mír 6.5.14. Is éard atá sa mhéid sin an gnóthachan carnach nó an caillteanas carnach ar an ionstraim fálaithe ar cinneadh gur fálú éifeachtach é.

17

An méid a athaicmítear go brabús nó caillteanas ón gcúlchiste um aistriú airgeadra eachtraigh i ráitis airgeadais chomhdhlúite an mháthaireintitis i leith na glaninfheistíochta san oibríocht eachtrach sin i gcomhréir le IAS 21 mír 48, is é sin an méid a chuirtear san áireamh i gcúlchiste um aistriú airgeadra eachtraigh an mháthaireintitis sin i ndáil leis an oibríocht eachtrach sin. I ráitis airgeadais chomhdhlúite an mháthaireintitis deiridh, ní dhéanann an modh comhdhlúthaithe difear don ghlanmhéid comhiomlán a aithnítear sa chúlchiste um aistriú airgeadra eachtraigh i ndáil le gach oibríocht eachtrach. Mar sin féin, má úsáideann an máthaireintiteas deiridh an modh comhdhlúthaithe díreach nó an modh comhdhlúthaithe (65) céim ar chéim, d’fhéadfadh an modh a úsáidtear difear a dhéanamh don mhéid a áirítear ina chúlchiste um aistriú airgeadra eachtraigh i ndáil le hoibríocht eachtrach aonair. Mar thoradh ar úsáid an mhodha chomhdhlúthaithe céim ar chéim, d’fhéadfaí méid difriúil a athaicmiú go brabús nó caillteanas ón méid a úsáidtear chun éifeachtacht fálaithe a chinneadh. Féadfar an difríocht sin a dhíchur tríd an méid a chinneadh a bhaineann leis an oibríocht eachtrach sin a bheadh ann dá n-úsáidfí an modh díreach comhdhlúthaithe. Ní éilítear le IAS 21 an coigeartú sin a dhéanamh. Mar sin féin, is rogha beartais cuntasaíochta é ar cheart cloí léi go comhsheasmhach maidir le gach glaninfheistíocht.

DÁTA ÉIFEACHTACH

18

Cuirfidh eintiteas an Léirmhíniú seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Deireadh Fómhair 2008 nó ina dhiaidh sin. Cuirfidh eintiteas i bhfeidhm mír 14 arna leasú le Feabhsuithe ar IFRSanna a eisíodh i mí Aibreáin 2009 le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2009 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear can dá cheann a chur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an Léirmhíniú seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhse a thosaigh roimh an 1 Deireadh Fómhair 2008, nó má chuireann sé an leasú ar mhír 14 i bhfeidhm roimh an 1 Iúil 2009, nochtfaidh sé an méid sin.

18B

Le IFRS 9, arna eisiúint i mí Iúil 2014, leasaíodh míreanna 3, 5–7, 14, 16, AG1 agus AG8 agus scriosadh mír 18A. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

TRASDUL

19

Sonraítear in IAS 8 an chaoi a gcuireann eintiteas athrú ar an mbeartas cuntasaíochta i bhfeidhm a eascraíonn cur i bhfeidhm tosaigh Léirmhínithe. Ní cheanglaítear ar eintiteas na ceanglais sin a chomhlíonadh agus an Léirmhíniú á chur i bhfeidhm aige ar dtús. Má bhí ionstraim fálaithe ainmnithe ag eintiteas mar fhálú ar ghlaninfheistíocht ach nach gcomhlíontar leis an bhfálú na coinníollacha maidir le cuntasaíocht fálaithe sa Léirmhíniú seo, cuirfidh an t-eintiteas IAS 39 i bhfeidhm chun scor den chuntasaíocht fálaithe sin go hionchasach.

LÉIRMHÍNIÚ IFRIC 17

Dáiltí Sócmhainní Neamhairgid ar Úinéirí

TAGAIRTÍ

—	IFRS 3 Comhcheangail idir Gnólachtaí (arna athbhreithniú in 2008)

—	IFRS 5 Sócmhainní Neamhreatha arna Sealbhú lena nDíol agus Oibríochtaí Scortha

—	IFRS 7 Ionstraimí Airgeadais: Nochtaí

—	IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite

—	IFRS 13 Tomhas Cóirluacha

—	IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais (arna athbhreithniú in 2007)

—	IAS 10 Teagmhais tar éis na Tréimhse Tuairiscithe

CÚLRA

1

Uaireanta, dáileann eintiteas sócmhainní seachas airgead tirim (sócmhainní neamhairgid) mar dhíbhinní ar a úinéirí (66) agus ag gníomhú ina gcáil mar úinéirí. Sna cásanna sin, féadfaidh eintiteas rogha a thabhairt dá úinéirí freisin sócmhainní neamhairgid nó coibhéis airgid a fháil. Fuair IFRIC iarrataí ar threoir maidir le conas ba cheart d’eintiteas cuntas a choinneáil ar dháileacháin den sórt sin.

2

Ní thugtar treoraíocht leis na Caighdeáin Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais (IFRSanna) maidir leis an gcaoi ar cheart d’eintiteas dáileacháin ar a úinéirí (dá ngairtear díbhinní go coitianta) a thomhas. Le IAS 1 ceanglaítear ar eintiteas sonraí díbhinní a aithnítear mar dháileacháin ar úinéirí a chur i láthair sa ráiteas ar athruithe sa chothromas nó sna nótaí a ghabhann leis na ráitis airgeadais.

RAON FEIDHME

3

Baineann an Léirmhíniú seo leis na cineálacha seo a leanas de dháileacháin neamh-chómhalartacha sócmhainní a dhéanann eintiteas ar a úinéirí agus iad ag gníomhú ina gcáil mar úinéirí: (a) dáileacháin sócmhainní neamhairgid (e.g. earraí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh, gnólachtaí mar a shainmhínítear in IFRS 3, leasanna úinéireachta in eintiteas eile nó grúpaí diúscartha mar a shainmhínítear in IFRS 5); agus (b) dáileacháin lena dtugtar rogha a thabhairt d’úinéirí sócmhainní neamhairgid nó coibhéis airgid a fháil.

4

Níl feidhm ag an Léirmhíniú seo ach amháin maidir le dáileacháin ina gcaitear go cothrom le húinéirí uile na haicme céanna ionstraimí cothromais.

5

Níl feidhm ag an Léirmhíniú seo maidir le dáileadh sócmhainne neamhairgid atá á rialú ar deireadh ag an bpáirtí céanna nó ag na páirtithe céanna roimh an dáileadh agus ina dhiaidh. Tá feidhm ag an eisiamh sin maidir leis na ráitis airgeadais ar leithligh, aonair agus chomhdhlúite d’eintiteas a dhéanann an dáileadh.

6

I gcomhréir le mír 5, níl feidhm ag an Léirmhíniú seo i gcás ina bhfuil an tsócmhainn neamhairgid á rialú ar deireadh ag na páirtithe céanna roimh an dáileadh agus ina dhiaidh. Luaitear an méid seo a leanas i mír B2 de IFRS 3, ‘Breathnófar ar ghrúpa daoine aonair mar ghrúpa a rialaíonn eintiteas i gcás ina mbeidh an chumhacht chomhpháirteach acu, de thoradh socruithe conarthacha, a bheartais airgeadais agus oibríochta a rialú ionas go mbainfidh siad tairbhí as a chuid gníomhaíochtaí.’ Dá bhrí sin, chun go mbeidh dáileadh lasmuigh de raon feidhme an Léirmhínithe seo ar an mbonn go rialaíonn na páirtithe céanna an tsócmhainn roimh an dáileadh agus ina dhiaidh, ní mór do ghrúpa scairshealbhóirí aonair a fhaigheann an dáileadh an chumhacht chomhpháirteach deiridh sin a bheith acu ar an eintiteas a dhéanann an dáileadh, mar thoradh ar shocruithe conarthacha.

7

I gcomhréir le mír 5, ní bheidh feidhm ag an Léirmhíniú seo i gcás ina ndáileann eintiteas cuid dá leasanna úinéireachta i bhfochuideachta ach ina gcoinníonn sé rialú ar an bhfochuideachta. An t-eintiteas a dhéanann dáileadh a fhágann go n-aithníonn an t-eintiteas leas neamh-urlámhais ina fhochuideachta, coinníonn sé cuntas ar an dáileadh i gcomhréir le IFRS 10.

8

Ní thugtar aghaidh sa Léirmhíniú seo ach ar an gcuntasaíocht a dhéanann eintiteas a dhéanann dáileadh sócmhainní neamhairgid. Ní thugtar aghaidh ann ar chuntasaíocht na scairshealbhóirí a fhaigheann dáileadh den sórt sin.

SAINCHEISTEANNA

9

Nuair a dhearbhaíonn eintiteas dáileadh agus nuair atá oibleagáid air na sócmhainní lena mbaineann a dháileadh ar a úinéirí, ní mór dó dliteanas a aithint i leith na díbhinne is iníoctha. Dá réir sin, leis an Léirmhíniú seo tugtar aghaidh ar na saincheisteanna seo a leanas: (a) Cathain ba cheart don eintiteas an díbhinn is iníoctha a aithint? (b) Cén chaoi ar cheart d’eintiteas an díbhinn is iníoctha a thomhas? (c) Nuair a shocraíonn eintiteas an díbhinn is iníoctha, conas ba cheart dó cuntas a choinneáil ar aon difríocht idir méid glanluacha na sócmhainní a dáileadh agus méid glanluacha na díbhinne is iníoctha?

COMHDHEARCADH

Cathain an díbhinn is iníoctha a aithint

10

Aithneofar an dliteanas díbhinn a íoc nuair a údarófar an díbhinn go hiomchuí agus nuair nach bhfuil sí faoi rogha an eintitis a thuilleadh, arb é sin an dáta: (a) nuair a bheidh dearbhú na díbhinne, e.g. ag an mbainistíocht nó ag an mbord stiúrthóirí, ceadaithe ag an údarás iomchuí, e.g. na scairshealbhóirí, má éilíonn an dlínse ceadú den sórt sin, nó (b) nuair a dhearbhaítear an díbhinn, e.g. ag an mbainistíocht nó ag an mbord stiúrthóirí, mura n-éilíonn an dlínse formheas breise.

Díbhinn is iníoctha a thomhas

11

Déanfaidh eintiteas tomhas ar dhliteanas sócmhainní neamhairgid a dháileadh mar dhíbhinn ar a úinéirí ar chóirluach na sócmhainní atá le dáileadh.

12

Má thugann eintiteas rogha dá úinéirí sócmhainn neamhairgid nó coibhéis airgid a fháil, déanfaidh an t-eintiteas meastachán ar an díbhinn is iníoctha trí chóirluach gach rogha agus an dóchúlacht ghaolmhar go roghnóidh úinéirí gach rogha a mheas.

13

I ndeireadh gach tréimhse tuairiscithe agus ar dháta na socraíochta, déanfaidh an t-eintiteas méid glanluacha na díbhinne is iníoctha a athbhreithniú agus a choigeartú, agus aithneofar aon athrú ar mhéid glanluacha na díbhinne is iníoctha i gcothromas mar choigeartuithe ar mhéid an dáilte.

Cuntas a choinneáil ar aon difríocht idir méid glanluacha na sócmhainní a dáileadh agus méid glanluacha na díbhinne is iníoctha nuair a shocraíonn eintiteas an díbhinn is iníoctha

14

Nuair a shocraíonn eintiteas an díbhinn is iníoctha, aithneoidh sé an difríocht, más ann di, idir méid glanluacha na sócmhainní a dáileadh agus méid glanluacha na díbhinne is iníoctha i mbrabús nó caillteanas.

Cur i láthair agus nochtaí

15

Cuirfidh eintiteas an difríocht a dtugtar tuairisc uirthi i mír 14 i láthair mar mhír líne ar leithligh i mbrabús nó caillteanas.

16

Nochtfaidh eintiteas an fhaisnéis seo a leanas, más infheidhme: (a) méid glanluacha na díbhinne is iníoctha i dtosach agus i ndeireadh na tréimhse; agus (b) an méadú nó an laghdú ar an méid glanluacha a aithnítear sa tréimhse i gcomhréir le mír 13 mar thoradh ar athrú ar chóirluach na sócmhainní atá le dáileadh.

17

Más rud é, tar éis dheireadh na tréimhse tuairiscithe ach sula n-údaraítear na ráitis airgeadais a eisiúint, go ndearbhaíonn eintiteas díbhinn chun sócmhainn neamhairgid a dháileadh, nochtfaidh sé an méid seo a leanas: (a) cineál na sócmhainne atá le dáileadh; (b) méid glanluacha na sócmhainne atá le dáileadh ó dheireadh na tréimhse tuairiscithe; agus (c) cóirluach na sócmhainne atá le dáileadh ó dheireadh na tréimhse tuairiscithe, murab ionann é agus méid glanluacha na sócmhainne sin, agus an fhaisnéis faoin modh/faoi na modhanna a úsáidtear chun an cóirluach sin a thomhas a cheanglaítear le míreanna 93(b), (d), (g) agus (i) agus mír 99 de IFRS 13.

DÁTA ÉIFEACHTACH

18

Cuirfidh eintiteas an Léirmhíniú seo i bhfeidhm go hionchasach le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2009 nó ina dhiaidh sin. Ní cheadaítear cur i bhfeidhm cúlghabhálach a dhéanamh. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an Léirmhíniú seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhse a thosaigh roimh an 1 Iúil 2009, nochtfaidh sé an méid sin agus cuirfidh sé IFRS 3 (arna athbhreithniú in 2008), IAS 27 (arna leasú i mí na Bealtaine 2008) agus IFRS 5 (arna leasú leis an Léirmhíniú seo) i bhfeidhm freisin.

19

Le IFRS 10, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh mír 7. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm agus IFRS 10 á chur i bhfeidhm aige.

20

Le IFRS 13, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh mír 17. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm agus IFRS 13 á chur i bhfeidhm aige.

LÉIRMHÍNIÚ IFRIC 19

Dliteanais Airgeadais a Mhúchadh le hIonstraimí Cothromais

TAGAIRTÍ

—	Creat i gcomhair Ullmhú agus Cur i Láthair Ráiteas Airgeadais  (67)

—	IFRS 2 Íocaíocht Scairbhunaithe

—	IFRS 3 Comhcheangail idir Gnólachtaí

—	IFRS 9 Ionstraimí Airgeadais

—	IFRS 13 Tomhas Cóirluacha

—	IAS 1 Cur i Láthair Ráiteas Airgeadais

—	IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta

—	IAS 32 Ionstraimí Airgeadais: Cur i Láthair

CÚLRA

1

D’fhéadfadh féichiúnaí agus creidiúnaí téarmaí dliteanais airgeadais a athchaibidliú agus é mar thoradh air sin go múchfaidh an féichiúnaí an dliteanas go hiomlán nó go páirteach trí ionstraimí cothromais a eisiúint chuig an gcreidiúnaí. Tagraítear do na hidirbhearta sin uaireanta mar ‘bhabhtálacha fiachais ar chothromas’. Fuair IFRIC iarrataí ar threoraíocht maidir le conas ba cheart cuntas a choinneáil ar idirbhearta den sórt sin.

RAON FEIDHME

2

Tugtar aghaidh leis an Léirmhíniú seo ar chuntasaíocht eintitis nuair a dhéantar téarmaí dliteanais airgeadais a athchaibidliú agus é mar thoradh air sin go n-eisíonn an t-eintiteas ionstraimí cothromais chuig creidiúnaí de chuid an eintitis chun an dliteanas airgeadais ar fad nó cuid den dliteanas airgeadais a mhúchadh. Ní thugtar aghaidh ann ar chuntasaíocht an chreidiúnaí.

3

Ní chuirfidh eintiteas an Léirmhíniú seo i bhfeidhm maidir le hidirbhearta sna cásanna seo a leanas: (a) nuair is scairshealbhóir díreach nó indíreach é an creidiúnaí freisin agus nuair atá sé ag gníomhú ina cháil mar scairshealbhóir díreach nó indíreach atá ann cheana. (b) tá an creidiúnaí agus an t-eintiteas á rialú ag an bpáirtí céanna nó ag na páirtithe céanna roimh an idirbheart agus ina dhiaidh agus áirítear le substaint an idirbhirt dáileadh cothromais a dhéanann an t-eintiteas, nó ranníocaíocht chothromais leis an eintiteas. (c) tá múchadh an dliteanais airgeadais trí scaireanna cothromais a eisiúint i gcomhréir le téarmaí bunaidh an dliteanais airgeadais.

SAINCHEISTEANNA

4

Leis an Léirmhíniú seo tugtar aghaidh ar na saincheisteanna seo a leanas: (a) An eisítear ionstraimí cothromais eintitis chun dliteanas airgeadais ‘comaoin íoctha’ iomlán nó cuid de dhliteanas airgeadais ‘comaoin íoctha’ a mhúchadh i gcomhréir le mír 3.3.3 de IFRS 9? (b) Na hionstraimí cothromais sin a eisíodh chun dliteanas airgeadais den sórt sin a mhúchadh, conas ba cheart d’eintiteas iad a thomhas i dtosach? (c) Conas ba cheart d’eintiteas cuntas a choinneáil ar aon difríocht idir méid glanluacha an dliteanais airgeadais a múchadh agus tomhas tosaigh na n-ionstraimí cothromais a eisíodh?

COMHDHEARCADH

5

Is éard atá i gceist le heisiúint ionstraimí cothromais eintitis chuig creidiúnaí chun dliteanas airgeadais iomlán nó cuid de dhliteanas airgeadais a mhúchadh comaoin a íoctar i gcomhréir le mír 3.3.3 de IFRS 9. Déanfaidh eintiteas dliteanas airgeadais (nó cuid de dhliteanas airgeadais) a bhaint dá ráiteas maidir le riocht airgeadais nuair a mhúchtar é i gcomhréir le mír 3.3.1 de IFRS 9 agus sa chás sin amháin.

6

Nuair a aithnítear i dtosach ionstraimí cothromais arna n-eisiúint chuig creidiúnaí chun dliteanas airgeadais iomlán nó cuid de dhliteanas airgeadais a mhúchadh, déanfaidh eintiteas iad a thomhas ar chóirluach na n-ionstraimí cothromais arna n-eisiúint, ach amháin mura féidir an cóirluach sin a thomhas go hiontaofa.

7

Mura féidir cóirluach na n-ionstraimí cothromais arna n-eisiúint a thomhas go hiontaofa, déanfar na hionstraimí cothromais a thomhas chun cóirluach an dliteanais airgeadais arna mhúchadh a léiriú. Agus cóirluach dliteanais airgeadais arna mhúchadh lena n-áirítear gné éilimh (e.g. taisce phrapéilimh) á thomhas, ní chuirtear mír 47 de IFRS 13 i bhfeidhm.

8

Mura múchtar ach cuid den dliteanas airgeadais, déanfaidh an t-eintiteas measúnú féachaint an mbaineann cuid den chomaoin a íocadh le modhnú ar théarmaí an dliteanais atá fós gan íoc. Má bhaineann cuid den chomaoin a íocadh le modhnú ar théarmaí na coda atá fágtha den dliteanas, leithdháilfidh an t-eintiteas an chomaoin a íocadh idir an chuid den dliteanas a múchadh agus an chuid den dliteanas atá fós gan íoc. Cuirfidh an t-eintiteas san áireamh na fíorais agus na himthosca ábhartha uile a bhaineann leis an idirbheart agus an leithdháileadh sin á dhéanamh.

9

An difríocht idir méid glanluacha an dliteanais airgeadais (nó cuid de dhliteanas airgeadais) a múchadh, agus an chomaoin a íocadh, aithneofar í i mbrabús nó caillteanas, i gcomhréir le mír 3.3.3 de IFRS 9. Déanfar na hionstraimí cothromais arna n-eisiúint a aithint i dtosach agus a thomhas ar an dáta a múchfar an dliteanas airgeadais (nó cuid den dliteanas sin).

10

Nuair nach múchtar ach cuid den dliteanas airgeadais, leithdháilfear comaoin i gcomhréir le mír 8. Beidh an chomaoin a leithdháilfear ar an dliteanas atá fágtha mar chuid den mheasúnú ar cé acu a rinneadh nó nach ndearnadh téarmaí an dliteanais sin atá fágtha a mhodhnú go substaintiúil. Má rinneadh an dliteanas atá fágtha a mhodhnú go substaintiúil, coinneoidh an t-eintiteas cuntas ar an modhnú mar mhúchadh ar an dliteanas bunaidh agus mar aitheantas ar dhliteanas nua mar a cheanglaítear le mír 3.3.2 de IFRS 9.

11

Nochtfaidh eintiteas gnóthachan nó caillteanas a aithnítear i gcomhréir le míreanna 9 agus 10 mar mhír líne ar leithligh i mbrabús nó caillteanas nó sna nótaí.

DÁTA ÉIFEACHTACH AGUS TRASDUL

12

Cuirfidh eintiteas an Léirmhíniú seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2010 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe. Má chuireann eintiteas an Léirmhíniú seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhse a thosaigh roimh an 1 Iúil 2010, nochtfaidh sé an méid sin.

13

Cuirfidh eintiteas athrú ar an mbeartas cuntasaíochta i bhfeidhm i gcomhréir le IAS 8 ó thús na tréimhse comparáidí is luaithe a chuirtear i láthair.

14

[Scriosta]

15

Le IFRS 13, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2011, leasaíodh mír 7. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm agus IFRS 13 á chur i bhfeidhm aige.

16

[Scriosta]

17

Le IFRS 9, arna eisiúint i mí Iúil 2014, leasaíodh míreanna 4, 5, 7, 9 agus 10 agus scriosadh míreanna 14 agus 16. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm agus IFRS 9 á chur i bhfeidhm aige.

LÉIRMHÍNIÚ IFRIC 20

Costais Scafa i gCéim Táirgthe Mianaigh Dromchla

TAGAIRTÍ

—	Creat Coincheapúil le haghaidh Tuairisciú Airgeadais  (68)

—	IAS 1 Cur i Láthair Ráiteas Airgeadais

—	IAS 2 Fardail

—	IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh

—	IAS 38 Sócmhainní Doláimhsithe

CÚLRA

1

In oibríochtaí mianadóireachta dromchla, d’fhéadfadh sé go mbeadh sé riachtanach d’eintitis ábhair dramhaíola mianach (‘ró-ualach’) a bhaint chun rochtain a fháil ar fhosuithe méine mianraí. Tugtar ‘scrathadh’ ar an ngníomhaíocht sin chun dramhaíl a bhaint.

2

Le linn chéim forbartha an mhianaigh (sula dtosaíonn an táirgeadh), déantar costais scraite a chaipitliú de ghnáth mar chuid den chostas dímheasa a bhaineann leis an mianach a thógáil, a fhorbairt agus a fhoirgniú. Déantar na costais chaipitlithe sin a dhímheas nó a amúchadh ar bhonn córasach, de ghnáth trí úsáid a bhaint as modh na n-aonad táirgthe, nuair a chuirtear tús leis an táirgeadh.

3

Féadfaidh eintiteas mianadóireachta leanúint de ró-ualach a bhaint agus costais scraite a thabhú le linn chéim tháirgthe an mhianaigh.

4

Ní gá gur dramhaíl 100 faoin gcéad a bheidh san ábhar a bhaintear agus scrathadh ar siúl le linn chéim an táirgthe; is minic gur meascán de mhian agus de dhramhaíl a bheidh ann. Is féidir raon ó ghrád íseal neamheacnamaíoch go grád ard brabúsach a bheith i gceist leis an cóimheas idir mian agus dramhaíl. Má bhaintear ábhar a bhfuil cóimheas íseal aige idir mian agus dramhaíl, d’fhéadfadh sé go mbeadh ábhar inúsáidte ann, ar féidir é a úsáid chun fardal a tháirgeadh. D’fhéadfadh an bhaint sin rochtain a thabhairt ar leibhéil níos doimhne ábhair a bhfuil cóimheas níos airde acu idir mian agus dramhaíl. Dá bhrí sin, d’fhéadfadh dhá thairbhe a bheith ann don eintiteas ón ngníomhaíocht scraite: mian inúsáidte is féidir a úsáid chun fardal a tháirgeadh agus rochtain níos fearr ar chainníochtaí breise ábhair a dhéanfar mianadóireacht air amach anseo.

5

Leis an Léirmhíniú seo, déantar breithniú ar cathain agus conas cuntas a choinneáil ar leithligh ar an dá thairbhe sin a eascraíonn as an ngníomhaíocht scraite, chomh maith le conas na tairbhí sin a thomhas i dtosach agus ina dhiaidh sin.

RAON FEIDHME

6

Tá feidhm ag an Léirmhíniú seo maidir le costais bainte dramhaíola a thabhaítear i ngníomhaíocht mianadóireachta dromchla le linn chéim tháirgthe an mhianaigh (‘costais scraite táirgeachta’).

SAINCHEISTEANNA

7

Leis an Léirmhíniú seo tugtar aghaidh ar na saincheisteanna seo a leanas: (a) costais scraite táirgeachta a aithint mar shócmhainn; (b) tomhas tosaigh a dhéanamh ar shócmhainn na gníomhaíochta scraite; agus (c) tomhas a dhéanamh ina dhiaidh sin ar shócmhainn na gníomhaíochta scraite.

COMHDHEARCADH

Costais scraite táirgeachta a aithint mar shócmhainn

8

A mhéid a dhéantar an tairbhe a bhaintear as an ngníomhaíocht scraite a réadú i bhfoirm fardail arna tháirgeadh, coinneoidh an t-eintiteas cuntas ar chostais na gníomhaíochta scraite sin i gcomhréir le prionsabail IAS 2 Fardail. A mhéid gurb é an tairbhe ná rochtain fheabhsaithe ar mhian, aithneoidh an t-eintiteas na costais sin mar shócmhainn neamhreatha, má chomhlíontar na critéir i mír 9 thíos. Tagraíonn an Leis an Léirmhíniú seo, tagraítear don tsócmhainn neamhreatha mar ‘shócmhainn na gníomhaíochta scraite’.

9

Aithneoidh eintiteas sócmhainn gníomhaíochta scraite má chomhlíontar gach ceann de na nithe seo a leanas, agus sa chás sin amháin: (a) is dócha gur chuig an eintiteas a rachaidh an leas eacnamaíoch a bheidh ann amach anseo (rochtain fheabhsaithe ar an meall méine) a bhaineann leis an ngníomhaíocht scraite; (b) is féidir leis an eintiteas comhpháirt an mhill méine ar feabhsaíodh rochtain air a shainaithint; agus (c) is féidir na costais a bhaineann leis an ngníomhaíocht scraite a bhaineann leis an gcomhpháirt sin a thomhas go hiontaofa.

10

Coinneofar cuntas ar shócmhainn na gníomhaíochta scraite mar rud sa bhreis ar shócmhainn atá ann cheana nó mar fheabhsú uirthi. Is é sin le rá, coinneofar cuntas ar shócmhainn na gníomhaíochta scraite mar chuid de shócmhainn atá ann cheana.

11

Is ionann an t-aicmiú a dhéantar ar shócmhainn na gníomhaíochta scraite mar shócmhainn inláimhsithe nó mar shócmhainn dholáimhsithe agus an t-aicmiú a dhéantar ar an tsócmhainn atá ann cheana. Is é sin le rá, cinnfidh cineál na sócmhainne atá ann cheana cé acu a dhéanfaidh an t-eintiteas an tsócmhainn gníomhaíochta scraite a aicmiú mar shócmhainn inláimhsithe nó mar shócmhainn dholáimhsithe.

Tomhas tosaigh a dhéanamh ar shócmhainn na gníomhaíochta scraite

12

Déanfaidh an t-eintiteas sócmhainn na gníomhaíochta scraite a thomhas ar costas i dtosach, is é sin carnadh na gcostas arna dtabhú go díreach chun an ghníomhaíocht scraite a dhéanamh lena bhfeabhsaítear rochtain ar an gcomhpháirt shainaitheanta den mhian, móide leithdháileadh forchostas atá inchurtha go díreach. D’fhéadfadh roinnt oibríochtaí teagmhasacha tarlú an tráth céanna leis an ngníomhaíocht scraite táirgeachta, ach nach bhfuil gá leo chun go leanfadh an ghníomhaíocht scraite táirgeachta ar aghaidh mar a bhí beartaithe. Ní áireofar na costais a bhaineann leis na hoibríochtaí teagmhasacha sin sa chostas a bhaineann leis sócmhainn na gníomhaíochta scraite.

13

I gcás nach bhfuil na costais a bhaineann le sócmhainn na gníomhaíochta scraite agus na costais a bhaineann leis an bhfardal a tháirgtear inaitheanta ar leithligh, leithdháilfidh an t-eintiteas na costais scraite táirgeachta idir an fardal a tháirgtear agus sócmhainn na gníomhaíochta scraite trí bhonn leithdháilte a úsáid atá bunaithe ar thomhas ábhartha táirgeachta. Ríomhfar an tomhas táirgeachta sin i gcomhair na comhpháirte sainaitheanta den mheall méine, agus úsáidfear é mar thagarmharc chun a shainaithint a mhéid a tharla an ghníomhaíocht bhreise a bhaineann le leas a bheidh ann amach anseo a chruthú. I measc na dtomhas sin tá na nithe seo a leanas: (a) costas an fhardail a táirgeadh i gcomparáid leis an gcostas a raibh coinne leis; (b) méid na dramhaíola a eastósctar i gcomparáid leis an méid a raibh coinne leis, i gcás méid áirithe táirgthe méine; agus (c) cion mianrach na méine a eastóscadh i gcomparáid leis an gcion mianrach a raibh coinne lena eastóscadh, le haghaidh cainníocht áirithe méine a táirgeadh.

Tomhas a dhéanamh ina dhiaidh sin ar shócmhainn na gníomhaíochta scraite

14

Tar éis an aitheantais tosaigh, déanfar sócmhainn na gníomhaíochta scraite a thabhairt ar aghaidh ar a costas nó ar a méid athluacháilte lúide dímheas nó amúchadh agus lúide caillteanais lagaithe, ar an gcaoi chéanna leis an tsócmhainn atá ann cheana ar cuid di í.

15

Déanfar sócmhainn na gníomhaíochta scraite a dhímheas nó a amúchadh ar bhonn córasach, i gcaitheamh shaolré úsáide ionchasach na comhpháirte sainaitheanta den mheall méine a éiríonn níos inrochtana mar thoradh ar an ngníomhaíocht scraite. Cuirfear modh na n-aonad táirgthe i bhfeidhm mura mbeidh modh eile níos iomchuí.

16

Saolré úsáide ionchasach na comhpháirte sainaitheanta den mheall méine a úsáidtear chun sócmhainn na gníomhaíochta scraite a dhímheas nó a amúchadh, beidh sí sin an difriúil leis an saolré úsáide ionchasach a úsáidtear chun an mianach féin agus sócmhainní gaolmhara shaolré an mhianaigh a dhímheas nó a amúchadh. Is eisceacht air sin na cúinsí teoranta sin ina dtugtar rochtain níos fearr ar an meall méine atá fágtha ina iomláine leis an ngníomhaíocht scraite. Mar shampla, d’fhéadfadh sé sin tarlú i dtreo dheireadh shaolré úsáide mhianaigh nuair a léirítear leis an gcomhpháirt shainaitheanta an chuid dheireanach den mheall méine atá le heastóscadh.

LÉIRMHÍNIÚ IFRIC 21

Tobhaigh

TAGAIRTÍ

—	IAS 1 Cur i Láthair Ráiteas Airgeadais

—	IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta

—	IAS 12 Cánacha Ioncaim

—	IAS 20 Cuntasaíocht um Dheontais Rialtais agus um Nochtadh Cúnaimh Rialtais

—	IAS 24 Faisnéis a Nochtadh maidir le Páirtithe Gaolmhara

—	IAS 34 Tuairisciú Airgeadais Eatramhach

—	IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha

—	IFRIC 6 Dliteanais de bharr Rannpháirtíocht i Margadh Sonrach—Dramhthrealamh Leictreach agus Leictreonach

CÚLRA

1.

Féadfaidh rialtas tobhach a fhorchur ar eintiteas. Fuair Coiste Léirmhíniúcháin IFRS iarrataí ar threoraíocht maidir le cuntas a choinneáil ar thobhaigh i ráitis airgeadais an eintitis atá ag íoc an tobhaigh. Baineann an cheist le cathain ba cheart dliteanas a aithint tobhach a íoc a gcoinnítear cuntas air de réir IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha.

RAON FEIDHME

2.

Leis an Léirmhíniú seo tugtar aghaidh ar chuntas a choinneáil ar dhliteanas tobhach a íoc má tá an dliteanas sin laistigh de raon feidhme IAS 37. Tugtar aghaidh ann freisin ar chuntas a choinneáil ar dhliteanas tobhach a íoc a bhfuil uainiú cinnte agus méid cinnte ag baint leis.

3.

Ní thugtar aghaidh leis an Léirmhíniú seo ar chuntas a choinneáil ar na costais a eascraíonn as dliteanas a aithint tobhach a íoc. Ba cheart d’eintitis Caighdeáin eile a chur i bhfeidhm chun a chinneadh cé acu a bheidh nó nach mbeidh sócmhainn nó costas mar thoradh ar dhliteanais a aithint tobhach a íoc.

4.

Chun críocha an Léirmhínithe seo, is éard atá i gceist le tobhach eis-sreabhadh acmhainní ina bhfuil tairbhí eacnamaíocha a fhorchuireann rialtais ar eintitis i gcomhréir leis an reachtaíocht (i.e. dlíthe agus/nó rialacháin), seachas: (a) na heis-sreafaí acmhainní sin a thagann faoi raon feidhme Caighdeán eile (amhail cánacha ioncaim a thagann faoi raon feidhme IAS 12 Cánacha Ioncaim); agus (b) fíneálacha nó pionóis eile a fhorchuirtear i leith sáruithe ar an reachtaíocht. Tagraíonn ‘rialtas’ do rialtas, do ghníomhaireachtaí rialtais agus do chomhlachtaí comhchosúla cibé acu atá siad áitiúil, náisiúnta nó idirnáisiúnta.

5.

Íocaíocht a dhéanann eintiteas as sócmhainn a fháil, nó as seirbhísí a thabhairt faoi chomhaontú conarthach le rialtas, ní chomhlíonann sí sin an sainmhíniú ar thobhach.

6.

Ní cheanglaítear ar eintiteas an Léirmhíniú seo a chur i bhfeidhm maidir le dliteanais a eascraíonn as scéimeanna trádála astaíochtaí.

SAINCHEISTEANNA

7.

Chun soiléiriú a thabhairt ar chuntas a choinneáil ar dhliteanas tobhach a íoc, tugtar aghaidh leis an Léirmhíniú seo ar na saincheisteanna seo a leanas: (a) cad é an teagmhas cruthaithe oibleagáide as a n-eascraíonn an dliteanas a aithint tobhach a íoc? (b) le héigeantas eacnamaíoch leanúint de bheith ag oibriú i dtréimhse sa todhchaí, an gcruthaítear oibleagáid inchiallaithe tobhach a íoc a chuirfear i ngníomh trí oibriú sa tréimhse sin sa todhchaí? (c) an dtugtar le tuiscint leis an toimhde gnóthais leantaigh go bhfuil oibleagáid ar eintiteas san am i láthair tobhach a íoc a chuirfear i ngníomh trí oibriú i dtréimhse sa todhchaí? (d) dliteanas a aithint tobhach a íoc, an rud é sin a thagann chun cinn tráth ar leith éigin nó an dtagann sé chun cinn de réir a chéile, in imthosca áirithe, le himeacht ama? (e) cad é an teagmhas cruthaithe oibleagáide as a n-eascraíonn an dliteanas a aithint tobhach a íoc a chuirtear i ngníomh má bhaintear íostairseach amach? (f) an ionann na prionsabail lena n-aithnítear sna ráitis airgeadais bhliantúla agus sa tuarascáil airgeadais eatramhach dliteanas tobhach a íoc?

COMHDHEARCADH

8.

Is é an teagmhas cruthaithe oibleagáide as a n-eascraíonn dliteanas tobhach a íoc ná an ghníomhaíocht lena spreagtar an tobhach a íoc, mar a shainaithnítear sa reachtaíocht. Mar shampla, más í an ghníomhaíocht lena spreagtar an tobhach a íoc giniúint ioncaim sa tréimhse reatha agus má tá ríomh an tobhaigh sin bunaithe ar an ioncam a gineadh i réamhthréimhse, ansin is é giniúint ioncaim sa tréimhse reatha an teagmhas cruthaithe oibleagáide don tobhach sin. Is gá ioncam a ghiniúint sa réamhthréimhse sin, ach ní leor é, chun oibleagáid san am i láthair a chruthú.

9.

Níl oibleagáid inchiallaithe ar eintiteas tobhach a íoc a spreagfar trí oibriú i dtréimhse sa todhchaí mar thoradh ar éigeantas eacnamaíoch a bheith ar an eintiteas leanúint de bheith ag oibriú sa tréimhse sin sa todhchaí.

10.

Ní thugtar le tuiscint le hullmhú na ráiteas airgeadais faoin toimhde gnóthais leantaigh go bhfuil oibleagáid ar eintiteas san am i láthair tobhach a íoc a chuirfear i ngníomh trí oibriú i dtréimhse sa todhchaí.

11.

Aithnítear an dliteanas tobhach a íoc de réir a chéile má tharlaíonn an teagmhas cruthaithe oibleagáide i gcaitheamh tréimhse ama (i.e. má tharlaíonn an ghníomhaíocht lena spreagtar an tobhach a íoc, mar a shainaithnítear sa reachtaíocht í, i gcaitheamh tréimhse ama). Mar shampla, más é an teagmhas cruthaithe oibleagáide ioncam a ghiniúint i gcaitheamh tréimhse ama, aithnítear an dliteanas comhfhreagrach de réir mar a ghineann an t-eintiteas an t-ioncam sin.

12.

Má spreagtar oibleagáid tobhach a íoc nuair a bhaintear íostairseach amach, beidh an chuntasaíocht ar an dliteanas a eascraíonn as an oibleagáid sin comhsheasmhach leis na prionsabail a bhunaítear i míreanna 8-14 den Léirmhíniú seo (go háirithe, míreanna 8 agus 11). Mar shampla, más é an teagmhas cruthaithe oibleagáide íostairseach ghníomhaíochta a bhaint amach (amhail íosmhéid ioncaim nó díolacháin arna nginiúint nó aschuir arna dtáirgeadh), aithnítear an dliteanas comhfhreagrach nuair a bhaintear amach an íostairseach ghníomhaíochta sin.

13.

Cuirfidh eintiteas na prionsabail aitheantais chéanna i bhfeidhm sa tuarascáil airgeadais eatramhach agus a chuireann sé i bhfeidhm sna cuntais bhliantúla. Mar thoradh air sin, sa tuarascáil airgeadais eatramhach: (a) ní aithneofar dliteanas tobhach a íoc mura bhfuil aon oibleagáid láithreach ann an tobhach a íoc ag deireadh na tréimhse tuairiscithe eatramhaí; agus (b) aithneofar dliteanas tobhach a íoc más ann d’oibleagáid láithreach an tobhach a íoc ag deireadh na tréimhse tuairiscithe eatramhaí.

14.

Aithneoidh eintiteas sócmhainn má tá tobhach réamhíoctha aige ach mura bhfuil oibleagáid láithreach ann fós an tobhach sin a íoc.

LÉIRMHÍNIÚ IFRIC 22

Idirbheart in Airgeadra Eachtrach agus Comaoin Réamhíocaíochta

TAGAIRTÍ

—	An Creat Coincheapúil le haghaidh Tuairisciú Airgeadais  (69)

—	IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta

—	IAS 21 Iarmhairtí Athruithe ar Rátaí Malairte Eachtraí

CÚLRA

1.

Le mír 21 de IAS 21 Iarmhairtí Athruithe ar Rátaí Malairte Eachtraí ceanglaítear ar eintiteas idirbheart in airgeadra eachtrach a thaifeadadh, ar aitheantas tosaigh ina airgeadra feidhmiúil, tríd an spotráta malairte idir an t-airgeadra feidhmiúil agus an t-airgeadra eachtrach (an ráta malairte) a chur i bhfeidhm maidir leis an méid airgeadra eachtraigh ar dháta an idirbhirt. Luaitear i mír 22 de IAS 21 gurb é dáta an idirbhirt an dáta a cháilíonn an t-idirbheart den chéad uair le haghaidh aitheantais i gcomhréir le Caighdeáin IFRS (Caighdeáin).

2.

Nuair a íocann nó nuair a fhaigheann eintiteas comaoin roimh ré in airgeadra eachtrach, aithníonn sé go ginearálta sócmhainn neamhairgeadaíochta nó dliteanas neamhairgeadaíochta (70) sula n-aithnítear an tsócmhainn, an costas nó an t-ioncam gaolmhar. Is éard atá sa tsócmhainn, costas nó ioncam gaolmhar (nó cuid de) an méid a aithnítear agus Caighdeáin ábhartha á gcur i bhfeidhm, rud a bhfuil mar thoradh air dí-aithint na sócmhainne neamhairgeadaíochta nó an dliteanais neamhairgeadaíochta a eascraíonn as an réamhchomaoin.

3.

Fuair Coiste Léirmhíniúcháin IFRS (an Coiste Léirmhíniúcháin) ceist i dtosach inar iarradh conas ‘dáta an idirbhirt’ a chinneadh agus míreanna 21–22 de IAS 21 á gcur i bhfeidhm agus ioncam á aithint. Tugadh aghaidh go sonrach sa cheist ar imthosca ina n-aithníonn eintiteas dliteanas neamhairgeadaíochta a eascraíonn as réamhchomaoin a fháil sula n-aithníonn sé an t-ioncam gaolmhar. Agus an tsaincheist á plé aige, thug an Coiste Léirmhíniúcháin dá aire nach bhfuil fáil ná íocaíocht réamhchomaoine in airgeadra eachtrach teoranta d’idirbhearta ioncaim. Dá réir sin, chinn an Coiste Léirmhíniúcháin dáta an idirbhirt a shoiléiriú chun cinneadh a dhéanamh maidir leis an ráta malairte a úsáidfear ar aitheantas tosaigh na sócmhainne, an chostais nó an ioncaim ghaolmhar i gcás ina mbeidh réamhchomaoin faighte nó íoctha ag eintiteas in airgeadra eachtrach.

RAON FEIDHME

4.

Tá feidhm ag an Léirmhíniú seo maidir le hidirbheart in airgeadra eachtrach (nó cuid de) nuair a aithníonn eintiteas sócmhainn neamhairgeadaíochta nó dliteanas neamhairgeadaíochta a eascraíonn as réamhchomaoin a íoc nó a fháil sula n-aithníonn an t-eintiteas an tsócmhainn, an costas nó an t-ioncam gaolmhar (nó cuid de).

5.

Níl feidhm ag an Léirmhíniú seo nuair a thomhaiseann eintiteas an tsócmhainn, an costas nó an t-ioncam gaolmhar ar aitheantas tosaigh: (a) ag cóirluach; nó (b) ag cóirluach na comaoine a íocadh nó a fuarthas ar dháta seachas an dáta a thugtar aitheantas tosaigh don tsócmhainn neamhairgeadaíochta nó don dliteanas neamhairgeadaíochta a eascraíonn as réamhchomaoin (mar shampla, cáilmheas a thomhas agus IFRS 3 Comhcheangail Ghnó á chur i bhfeidhm).

6.

Ní cheanglaítear ar eintiteas an Léirmhíniú seo a chur i bhfeidhm maidir leis na nithe seo a leanas: (a) cánacha ioncaim; nó (b) conarthaí árachais (lena n-áirítear conarthaí athárachais) a eisíonn sé nó conarthaí athárachais atá ina sheilbh aige.

SAINCHEIST

7.

Tugtar aghaidh sa Léirmhíniú seo ar conas dáta an idirbhirt a chinneadh chun an ráta malairte a chinneadh ba cheart a úsáid ar aitheantas tosaigh na sócmhainne, an chostais nó an ioncaim ghaolmhair (nó cuid de) ar dhí-aithint sócmhainne neamhairgeadaíochta nó dliteanais neamhairgeadaíochta a eascraíonn as réamhchomaoin a íoc nó a fháil in airgeadra eachtrach.

COMHDHEARCADH

8.

Agus míreanna 21–22 de IAS 21 á gcur i bhfeidhm, is é dáta an idirbhirt chun an ráta malairte a chinneadh atá le húsáid ar aitheantas tosaigh na sócmhainne, an chostais nó an ioncaim ghaolmhair (nó cuid de) an dáta ar a n-aithníonn eintiteas i dtosach an tsócmhainn neamhairgeadaíochta nó an dliteanas neamhairgeadaíochta a eascraíonn as réamhchomaoin a íoc nó a fháil.

9.

Má bhíonn íocaíochtaí éagsúla nó fáltas éagsúla ann roimh ré, cinnfidh an t-eintiteas dáta an idirbhirt maidir le gach réamhchomaoin a íocadh nó a fuarthas.

LÉIRMHÍNIÚ IFRIC 23

Éiginnteacht maidir le Láimhseálacha Cánach Ioncaim

TAGAIRTÍ

—	IAS 1 Cur i Láthair Ráiteas Airgeadais

—	IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta

—	IAS 10 Teagmhais tar éis na Tréimhse Tuairiscithe

—	IAS 12 Cánacha Ioncaim

CÚLRA

1.

Le IAS 12 Cánacha Ioncaim sonraítear ceanglais maidir le sócmhainní agus dliteanais chánach atá ann faoi láthair agus sócmhainní agus dliteanais chánach iarchurtha. Cuireann eintiteas na ceanglais in IAS 12 i bhfeidhm bunaithe ar na dlíthe cánach is infheidhme.

2.

D’fhéadfadh sé nach mbeadh sé soiléir cén chaoi a bhfuil feidhm ag an dlí cánach maidir le hidirbheart nó le himthoisc ar leith. D’fhéadfadh sé nach mbeadh inghlacthacht cóireála cánach ar leith faoin dlí cánach ar eolas go dtí go ndéanfaidh an t-údarás fioscach ábhartha nó cúirt cinneadh amach anseo. Dá réir sin, d’fhéadfadh díospóid nó scrúdú ar chóireáil cánach ar leith ag an údarás fioscach difear a dhéanamh do chuntasaíocht eintitis maidir le sócmhainn chánach reatha nó iarchurtha nó dliteanas cánach reatha nó iarchurtha.

3.

Sa Léirmhíniú seo: (a) tagraíonn ‘cóireálacha cánach’ do na cóireálacha a úsáideann eintiteas nó a bhfuil sé beartaithe aige iad a úsáid ina chomhdú cánach ioncaim. (b) tagraíonn ‘údarás fioscach’ don chomhlacht nó do na comhlachtaí a chinneann cé acu atá nó nach bhfuil cóireálacha cánach inghlactha faoin dlí cánach. D’fhéadfadh cúirt a bheith i gceist leis sin. (c) is éard is ‘cóireáil cánach neamhchinnte’ ann cóireáil cánach a bhfuil neamhchinnteacht ann ina leith maidir le cé acu a ghlacfaidh nó nach nglacfaidh an t-údarás fioscach ábhartha leis an gcóireáil cánach faoin dlí cánach. Mar shampla, cinneadh eintitis gan aon chomhdú cánach ioncaim a chur isteach i ndlínse chánach, nó gan ioncam ar leith a chur san áireamh i mbrabús incháinithe, is cóireáil cánach neamhchinnte é sin má tá a inghlacthacht neamhchinnte faoin dlí cánach.

RAON FEIDHME

4.

Leis an Léirmhíniú seo, soiléirítear conas na ceanglais aitheantais agus tomhais in IAS 12 a chur i bhfeidhm nuair a bhíonn neamhchinnteacht ann maidir le cóireálacha cánach ioncaim. In imthosca den sórt sin, aithneoidh agus tomhaisfidh eintiteas a shócmhainn chánach reatha nó iarchurtha nó a dhliteanas cánach reatha nó iarchurtha agus na ceanglais in IAS 12 á gcur i bhfeidhm bunaithe ar bhrabús incháinithe (caillteanas cánach), boinn chánach, caillteanais chánach neamhúsáidte, creidmheasanna cánach neamhúsáidte agus rátaí cánach arna gcinneadh agus an Léirmhíniú seo á gcur i bhfeidhm.

SAINCHEISTEANNA

5.

Nuair a bhíonn neamhchinnteacht ann maidir le cóireálacha cánach ioncaim, tugtar aghaidh sa Léirmhíniú seo ar na nithe seo a leanas: (a) cé acu a dhéanann nó nach ndéanann eintiteas cóireálacha cánach neamhchinnte a mheas ar leithligh; (b) na toimhdí a dhéanann eintiteas maidir leis an scrúdú a dhéanann údaráis fhioscacha ar chóireálacha cánach; (c) an chaoi a gcinneann eintiteas brabús incháinithe (caillteanas cánach), boinn chánach, caillteanais chánach neamhúsáidte, creidmheasanna cánach neamhúsáidte agus rátaí cánach; agus (d) an chaoi a ndéanann eintiteas athruithe ar fhíorais agus ar imthosca a mheas.

COMHDHEARCADH

Cé acu a dhéanann nó nach ndéanann eintiteas cóireálacha cánach neamhchinnte a mheas ar leithligh

6.

Cinnfidh eintiteas ar cheart gach cóireáil cánach neamhchinnte a mheas ar leithligh nó in éineacht le cóireáil cánach neamhchinnte amháin eile nó níos mó bunaithe ar cé acu cur chuige lena dtuartar réiteach na neamhchinnteachta ar bhealach níos fearr. Agus cinneadh á dhéanamh maidir leis an gcur chuige lena dtuartar réiteach na neamhchinnteachta ar bhealach níos fearr, d’fhéadfadh eintiteas breithniú a dhéanamh, mar shampla, (a) ar an gcaoi a n-ullmhaíonn sé a chomhduithe cánach ioncaim agus ar an gcaoi a dtacaíonn sé le cóireálacha cánach; nó (b) ar an gcaoi a measann an t-eintiteas go ndéanfaidh an t-údarás fioscach a scrúdú agus go réiteoidh sé saincheisteanna a d’fhéadfadh eascairt as an scrúdú sin.

7.

Má mheasann eintiteas, agus mír 6 á cur i bhfeidhm aige, níos mó ná cóireáil cánach neamhchinnte amháin ann le chéile, léifidh an t-eintiteas tagairtí do ‘chóireáil cánach neamhchinnte’ sa Léirmhíniú seo mar thagairtí don ghrúpa cóireálacha cánach neamhchinnte a mheastar le chéile.

Scrúdú na n-údarás fioscach

8.

Nuair a bheidh measúnú á dhéanamh ar cé acu a dhéanann nó nach ndéanann cóireáil cánach neamhchinnte difear do bhrabús incháinithe (caillteanas cánach), boinn chánach, caillteanais chánach neamhúsáidte, creidmheasanna cánach neamhúsáidte agus rátaí cánach a chinneadh, agus conas a dhéanann sé amhlaidh, glacfaidh eintiteas leis go ndéanfaidh údarás fioscach scrúdú ar mhéideanna a bhfuil sé de cheart aige scrúdú a dhéanamh orthu agus go mbeidh eolas iomlán aige ar an bhfaisnéis ghaolmhar uile agus na scrúduithe sin á ndéanamh aige.

Brabús incháinithe (caillteanas cánach), boinn chánach, caillteanais chánach neamhúsáidte, creidmheasanna cánach neamhúsáidte agus rátaí cánach a chinneadh

9.

Measfaidh eintiteas cé acu an dócha nó nach dócha go nglacfaidh údarás fioscach le cóireáil cánach neamhchinnte.

10.

Má chinneann eintiteas gur dócha go nglacfaidh an t-údarás fioscach le cóireáil cánach neamhchinnte, cinnfidh an t-eintiteas an brabús incháinithe (caillteanas cánach), na boinn chánach, na caillteanais chánach neamhúsáidte, na creidmheasanna cánach neamhúsáidte nó na rátaí cánach go comhsheasmhach leis an gcóireáil cánach a úsáideadh nó a bheartaítear a úsáid ina chomhduithe cánach ioncaim.

11.

Má chinneann eintiteas nach dócha go nglacfaidh an t-údarás fioscach le cóireáil cánach neamhchinnte, léireoidh an t-eintiteas éifeacht na neamhchinnteachta agus an brabús incháinithe gaolmhar (caillteanas cánach), boinn chánach, caillteanais chánach neamhúsáidte, creidmheasanna cánach neamhúsáidte nó rátaí cánach á gcinneadh. Léireoidh eintiteas éifeacht na neamhchinnteachta i gcás gach cóireála cánach neamhchinnte trí úsáid a bhaint as ceachtar de na modhanna seo a leanas, ag brath ar an modh a shíleann an t-eintiteas go dtuarfaidh sé réiteach na neamhchinnteachta ar bhealach níos fearr: (a) an méid is dóichí — an méid aonair is dóichí as raon torthaí féideartha. D’fhéadfadh an méid is dóichí réiteach na neamhchinnteachta a thuar níos fearr más torthaí dénártha iad na torthaí féideartha nó má tá siad dírithe ar luach amháin. (b) an luach ionchais—suim na méideanna arna n-ualú de réir dóchúlachta as raon torthaí féideartha. D’fhéadfadh an luach ionchais réiteach na neamhchinnteachta a thuar níos fearr má tá raon torthaí féideartha ann nach torthaí dénártha iad ná torthaí atá dírithe ar luach amháin.

12.

Má dhéanann cóireáil cánach neamhchinnte difear do cháin reatha agus do cháin iarchurtha (mar shampla, má dhéanann sé difear do bhrabús incháinithe a úsáidtear chun cáin reatha a chinneadh agus má dhéanann sé difear do bhoinn chánach a úsáidtear chun cáin iarchurtha a chinneadh), tabharfaidh eintiteas breithiúnais agus meastacháin chomhsheasmhacha maidir le cáin reatha agus le cáin iarchurtha araon.

Athruithe ar fhíorais agus ar imthosca

13.

Déanfaidh eintiteas athmheasúnú ar bhreithiúnas nó ar mheastachán a éilítear leis an Léiriú seo má thagann athrú ar na fíorais agus ar na himthosca ar a raibh an breithiúnas nó an meastachán bunaithe nó mar thoradh ar fhaisnéis nua lena ndéantar difear don bhreithiúnas nó don mheastachán. Mar shampla, d’fhéadfadh athrú ar fhíorais agus ar imthosca conclúidí eintitis a athrú maidir le hinghlacthacht cóireála cánach nó maidir le meastachán an eintitis ar éifeacht na neamhchinnteachta, nó maidir leis an dá rud. Leagtar amach le míreanna A1–A3 treoraíocht maidir le hathruithe ar fhíorais agus ar imthosca.

14.

Léireoidh eintiteas éifeacht athrú ar fhíorais agus ar imthosca nó éifeacht faisnéise nua mar athrú ar mheastachán cuntasaíochta trí IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta a chur i bhfeidhm. Cuirfidh eintiteas IAS 10 Teagmhais tar éis na Tréimhse Tuairiscithe i bhfeidhm chun a chinneadh an teagmhas coigeartaithe nó teagmhas neamhchoigeartaithe é athrú a tharlaíonn tar éis na tréimhse tuairiscithe.

LÉIRMHÍNIÚ SIC 7

An Euro a thabhairt isteach

TAGAIRTÍ

—	IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais (arna athbhreithniú in 2007)

—	IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta

—	IAS 10 Teagmhais tar éis na Tréimhse Tuairiscithe

—	IAS 21 Iarmhairtí Athruithe ar Rátaí Malairte Eachtraí (arna athbhreithniú in 2003)

—	IAS 27 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite agus Ar Leith (arna athbhreithniú in 2008)

SAINCHEIST

1

Ón 1 Eanáir 1999, tús éifeachtach an Aontais Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta (AEA), beidh an euro ina airgeadra ann féin agus socrófar na rátaí comhshó idir an euro agus na hairgeadraí náisiúnta rannpháirteacha go neamh-inchúlghairthe, i.e. díchuirfear ón dáta sin an riosca go mbeidh difríochtaí luacha de bharr athrú sa ráta malairte ann ina dhiaidh sin maidir leis na hairgeadraí sin.

2

An tsaincheist atá ann ná IAS 21 a chur i bhfeidhm ar an athrú ó airgeadraí náisiúnta Bhallstáit rannpháirteacha an Aontais Eorpaigh go dtí an euro (an t-athrú).

COMHDHEARCADH

3

Ba cheart ceanglais IAS 21 maidir le haistriúchán ar idirbhearta airgeadra eachtraigh agus ar ráitis airgeadais oibríochtaí eachtracha a chur i bhfeidhm go docht maidir leis an athrú. Tá feidhm ag an réasúnaíocht chéanna maidir le rátaí malairte a shocrú nuair a thagann tíortha isteach san Aontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta ag céimeanna níos déanaí.

4

Is éard is brí leis sin, go háirithe: (a) leanfar de shócmhainní airgeadaíochta agus dliteanais airgeadaíochta airgeadra eachtraigh a eascraíonn as idirbhearta a aistriú go dtí an t-airgeadra feidhmiúil ag an ráta reatha. Aithneofar aon difríocht luacha de bharr athrú sa ráta malairte a eascraíonn as sin mar ioncam nó mar chostas láithreach, ach amháin go leanfaidh eintiteas dá bheartas cuntasaíochta reatha a chur i bhfeidhm maidir le gnóthachain agus caillteanais mhalairte a bhaineann le fáluithe ar riosca airgeadra idirbhirt réamhaisnéise; (b) déanfar difríochtaí carnacha luacha de bharr athrú sa ráta malairte a bhaineann le haistriú ráiteas airgeadais oibríochtaí eachtracha, arna n-aithint in ioncam cuimsitheach eile, a charnadh i gcothromas agus ní dhéanfar iad a athaicmiú ó chothromas go brabús nó caillteanas ach amháin ar dhiúscairt nó ar pháirtdiúscairt na glaninfheistíochta san oibríocht eachtrach; agus (c) ní áireofar difríochtaí luacha de bharr athrú sa ráta malairte a eascraíonn as aistriú dliteanas arna n-ainmniú in airgeadraí rannpháirteacha i méid glanluacha na sócmhainní gaolmhara.

DÁTA AN CHOMHDHEARCAIDH

Mí Dheireadh Fómhair 1997

DÁTA ÉIFEACHTACH

Tagann an léirmhíniú seo in éifeacht an 1 Meitheamh 1998. Coinneofar cuntas ar athruithe ar bheartais chuntasaíochta i gcomhréir le ceanglais IAS 8.

Le IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) leasaíodh an téarmaíocht a úsáideadh ar fud IFRSanna. Ina theannta sin, leasaíodh mír 4 leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

Le IAS 27 (arna leasú in 2008), leasaíodh mír 4(b). Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Iúil 2009 nó ina dhiaidh sin. Má chuireann eintiteas IAS 27 (arna leasú in 2008) i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, cuirfear an leasú i bhfeidhm le haghaidh na tréimhse níos luaithe sin.

LÉIRMHÍNIÚ SIC 10

Cúnamh Rialtais—Gan Aon Choibhneas Sonrach aige le Gníomhaíochtaí Oibriúcháin

TAGAIRTÍ

—	IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta

—	IAS 20 Cuntasaíocht um Dheontais Rialtais agus um Nochtadh Cúnaimh Rialtais

SAINCHEIST

1

I dtíortha áirithe, d’fhéadfadh cúnamh rialtais d’eintitis a bheith dírithe ar ghníomhaíochtaí gnó a spreagadh nó tacaíocht fhadtéarmach a thabhairt dóibh i réigiúin áirithe nó in earnálacha tionscail áirithe. D’fhéadfadh sé nach mbeadh baint shonrach ag coinníollacha faoina bhfaightear cúnamh den sórt sin le gníomhaíochtaí oibriúcháin an eintitis. Samplaí de chúnamh den sórt sin ná aistriú acmhainní a dhéanann rialtais chuig eintitis: (a) a oibríonn i dtionscal áirithe; (b) a leanann de bheith ag oibriú i dtionscail a ndearnadh príobháidiú orthu le déanaí; nó (c) a chuir tús lena ngnólacht nó a leanann de bheith ag reáchtáil a ngnólachta i limistéir thearcfhorbartha.

2

An tsaincheist atá ann ná an ‘deontas rialtais’ laistigh de raon feidhme IAS 20 é cúnamh rialtais den sórt sin agus, dá bhrí sin, ar cheart cuntas a choinneáil air i gcomhréir leis an gcaighdeán sin.

COMHDHEARCADH

3

Comhlíonann cúnamh rialtais d’eintitis an sainmhíniú ar dheontais rialtais in IAS 20, fiú mura bhfuil aon choinníoll ann a bhaineann go sonrach le gníomhaíochtaí oibriúcháin an eintitis seachas an ceanglas oibriú i réigiúin áirithe nó in earnálacha tionscail áirithe. Dá bhrí sin, ní dhéanfar deontais den sórt sin a chreidiúnú go díreach do leasanna scairshealbhóirí.

DÁTA AN CHOMHDHEARCAIDH

Mí Eanáir 1998

DÁTA ÉIFEACHTACH

Tagann an léirmhíniú seo in éifeacht an 1 Lúnasa 1998. Cuirfear athruithe ar bheartais chuntasaíochta san áireamh i gcomhréir le ceanglais IAS 8.

LÉIRMHÍNIÚ SIC 25

Cánacha Ioncaim — Athruithe ar Stádas Cánach Eintitis nó a Scairshealbhóirí

TAGAIRTÍ

—	IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais (arna athbhreithniú in 2007)

—	IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta

—	IAS 12 Cánacha Ioncaim

SAINCHEIST

1

D’fhéadfadh iarmhairtí a bheith ag athrú ar stádas cánach eintitis nó a scairshealbhóirí ar eintiteas trína dhliteanais chánach nó a shócmhainní cánach a mhéadú nó a laghdú. D’fhéadfadh sé sin tarlú, mar shampla, ar liostú poiblí ionstraimí cothromais eintitis nó ar athstruchtúrú cothromais eintitis. D’fhéadfadh sé tarlú freisin nuair a aistríonn scairshealbhóir rialaithe chuig tír eachtrach. Mar thoradh ar theagmhas den sórt sin, féadfar cáin éagsúil a ghearradh ar eintiteas; d’fhéadfadh sé, mar shampla, dreasachtaí cánach a fháil nó a chailleadh nó a bheith faoi réir ráta éagsúil cánach amach anseo.

2

D’fhéadfadh éifeacht láithreach a bheith ag athrú ar stádas cánach eintitis nó a scairshealbhóirí ar dhliteanais chánach nó ar shócmhainní cánach reatha an eintitis. Féadfaidh an t-athrú freisin na dliteanais chánach iarchurtha agus na sócmhainní cánach iarchurtha atá aitheanta ag an eintiteas a mhéadú nó a laghdú, ag brath ar an éifeacht atá ag an athrú ar stádas cánach ar na hiarmhairtí cánach a eascróidh as méid glanluacha shócmhainní agus dhliteanais an eintitis a aisghabháil nó a shocrú.

3

An tsaincheist atá ann ná cén chaoi ar cheart d’eintiteas cuntas a choinneáil ar iarmhairtí cánach athrú ar a stádas cánach nó ar stádas cánach a scairshealbhóirí.

COMHDHEARCADH

4

Ní bheidh méaduithe nó laghduithe ar mhéideanna a aithnítear lasmuigh de bhrabús nó caillteanas mar thoradh ar athrú ar stádas cánach eintitis nó a scairshealbhóirí. Áireofar na hiarmhairtí cánach reatha agus iarchurtha a bhaineann le hathrú ar stádas cánach i mbrabús nó caillteanas don tréimhse, ach amháin má bhaineann na hiarmhairtí sin le hidirbhearta agus le teagmhais a mbíonn, sa tréimhse chéanna nó i dtréimhse dhifriúil, creidmheas díreach nó muirear díreach mar thoradh orthu ar an méid aitheanta cothromais nó i méideanna a aithnítear in ioncam cuimsitheach eile. Déanfar na hiarmhairtí cánach sin a bhaineann le hathruithe ar an méid aitheanta cothromais, sa tréimhse chéanna nó i dtréimhse eile (nach n-áirítear i mbrabús ná caillteanas), a mhuirearú nó a chur chun sochair go díreach do chothromas. Na hiarmhairtí cánach sin a bhaineann le méideanna a aithnítear in ioncam cuimsitheach eile, aithneofar iad in ioncam cuimsitheach eile.

DÁTA AN CHOMHDHEARCAIDH

Mí Lúnasa 1999

DÁTA ÉIFEACHTACH

Tagann an comhdhearcadh seo in éifeacht an 15 Iúil 2000. Cuirfear athruithe ar bheartais chuntasaíochta san áireamh i gcomhréir le ceanglais IAS 8.

Le IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) leasaíodh an téarmaíocht a úsáideadh ar fud IFRSanna. Ina theannta sin, leasaíodh mír 4 leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

LÉIRMHÍNIÚ SIC 29

Socruithe maidir le Lamháltas Seirbhíse: Nochtaí

TAGAIRTÍ

—	IFRS 16 Léasanna

—	IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais (arna athbhreithniú in 2007)

—	IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh (arna athbhreithniú in 2003)

—	IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha

—	IAS 38 Sócmhainní Doláimhsithe (arna athbhreithniú in 2004)

—	IFRIC 12 Socruithe maidir le Lamháltas Seirbhíse

SAINCHEIST

1

Féadfaidh eintiteas (an t-oibreoir) socrú a dhéanamh le heintiteas eile (an deontóir) chun seirbhísí a sholáthar lena dtugtar rochtain don phobal ar mhórshaoráidí eacnamaíocha agus sóisialta. Féadfaidh an deontóir a bheith ina eintiteas earnála poiblí nó ina eintiteas earnála príobháidí, lena n-áirítear gcomhlacht rialtais. I measc samplaí de shocruithe maidir le lamháltas seirbhíse tá saoráidí cóireála agus soláthair uisce, mótarbhealaí, carrchlóis, tolláin, droichid, aerfoirt agus líonraí teileachumarsáide. I measc samplaí de shocruithe nach socruithe maidir le lamháltas seirbhíse iad tá an seachfhoinsiú a dhéanann eintiteas chun a sheirbhísí inmheánacha a fheidhmiú (e.g. caifitéire d’fhostaithe, cothabháil foirgnimh agus feidhmeanna cuntasaíochta nó teicneolaíochta faisnéise).

2

Le socrú maidir le lamháltas seirbhíse, is iondúil go mbronnann an deontóir na cearta seo a leanas ar an oibreoir le haghaidh thréimhse an lamháltais: (a) an ceart chun seirbhísí a sholáthar lena dtugtar rochtain don phobal ar mhórshaoráidí eacnamaíocha agus sóisialta; agus (b) i gcásanna áirithe, an ceart chun sócmhainní inláimhsithe sonraithe, sócmhainní doláimhsithe, nó sócmhainní airgeadais a úsáid; mar mhalairt ar an oibreoir na gealltanais seo a leanas a thabhairt: (c) gealltanas a thabhairt na seirbhísí a sholáthar de réir téarmaí agus coinníollacha áirithe le linn na tréimhse lamháltais; agus (d) nuair is infheidhme, gealltanas a thabhairt na cearta a fuarthas ag tús na tréimhse lamháltais agus/nó a fuarthas le linn na tréimhse lamháltais a thabhairt ar ais ag deireadh na tréimhse lamháltais.

3

Is é saintréith choiteann na socruithe uile maidir le lamháltas seirbhíse go bhfaigheann an t-oibreoir ceart agus go dtabhaíonn sé oibleagáid chun seirbhísí poiblí a sholáthar.

4

An tsaincheist atá ann ná cén fhaisnéis ba cheart a nochtadh sna nótaí i ráitis airgeadais oibreora agus deontóra.

5

Tugtar aghaidh cheana féin ar ghnéithe agus nochtaí áirithe a bhaineann le roinnt socruithe maidir le lamháltas seirbhíse leis na Caighdeáin Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais atá ann cheana (e.g. tá feidhm ag IAS 16 maidir le héadálacha earraí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh, tá feidhm ag IFRS 16 maidir le léasanna sócmhainní, agus tá feidhm ag IAS 38 maidir le héadálacha sócmhainní doláimhsithe). Mar sin féin, d’fhéadfadh conarthaí le comhlíonadh nach dtugtar aghaidh orthu sna Caighdeáin Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais a bheith i gceist le socrú maidir le lamháltas seirbhíse, ach amháin má tá na conarthaí dochraideach, agus sa chás sin tá feidhm ag IAS 37. Dá bhrí sin, tugann an Léirmhíniú seo aghaidh ar nochtaí breise ar shocruithe maidir le lamháltas seirbhíse.

COMHDHEARCADH

6

Déanfar gach gné de shocrú maidir le lamháltas seirbhíse a mheas agus na nochtaí iomchuí sna nótaí á gcinneadh. Nochtfaidh oibreoir agus deontóir an méid seo a leanas i ngach tréimhse: (a) tuairisc ar an socrú; (b) téarmaí suntasacha an tsocraithe a d’fhéadfadh difear a dhéanamh do mhéid, d’uainiú agus do chinnteacht na sreafaí airgid sa todhchaí (e.g. tréimhse an lamháltais, dátaí athphraghsála agus an bonn ar a gcinntear athphraghsáil nó athchaibidlíocht); (c) cineál agus fairsinge (e.g. cainníocht, tréimhse ama nó méid de réir mar is iomchuí) na nithe seo a leanas: (i) cearta chun sócmhainní sonraithe a úsáid; (ii) oibleagáidí seirbhísí a sholáthar nó cearta chun bheith ag súil lena soláthar; (iii) oibleagáidí earraí réadmhaoine, gléasra agus trealaimh a fháil nó a thógáil; (iv) oibleagáidí sócmhainní sonraithe a sheachadadh nó cearta sócmhainní sonraithe a fháil ag deireadh na tréimhse lamháltais; (v) roghanna athnuachana agus foirceanta; agus (vi) cearta agus oibleagáidí eile (e.g. ollchóirithe móra); agus (d) athruithe ar an socrú a tharlaíonn le linn na tréimhse; agus (e) an chaoi ar aicmíodh an socrú seirbhíse.

6A

Nochtfaidh an t-oibreoir méid an ioncaim agus na mbrabús nó na gcaillteanas a aithníodh sa tréimhse maidir le seirbhísí foirgníochta a mhalartú le haghaidh sócmhainn airgeadais nó sócmhainn dholáimhsithe.

7

Déanfar na nochtaí a cheanglaítear i gcomhréir le mír 6 den léirmhíniú seo a sholáthar ar bhonn aonair le haghaidh gach socrú maidir le lamháltas seirbhíse nó i bhfoirm chomhiomlán le haghaidh gach aicme socruithe maidir le lamháltas seirbhíse. Is éard is aicme ann grúpáil de shocruithe maidir le lamháltas seirbhíse lena mbaineann seirbhísí den chineál céanna (e.g. bailiúcháin dolaí, seirbhísí teileachumarsáide agus seirbhísí cóireála uisce).

DÁTA AN CHOMHDHEARCAIDH

Mí na Bealtaine 2001

DÁTA ÉIFEACHTACH

Tagann an léirmhíniú seo in éifeacht an 31 Nollaig 2001.

Cuirfidh eintiteas an leasú i míreanna 6(e) agus 6A i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2008 nó ina dhiaidh sin. Má chuireann eintiteas IFRIC 12 i bhfeidhm le haghaidh tréimhse níos luaithe, cuirfear an leasú i bhfeidhm le haghaidh na tréimhse níos luaithe sin.

Le IFRS 16, arna eisiúint i mí Eanáir 2016, leasaíodh mír 5. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 16 i bhfeidhm.

LÉIRMHÍNIÚ SIC 32

Sócmhainní Doláimhsithe — Costais Láithreáin Gréasáin

TAGAIRTÍ

—	IFRS 3 Comhcheangail idir gnólachtaí

—	IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí

—	IFRS 16 Léasanna

—	IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais (arna athbhreithniú in 2007)

—	IAS 2 Fardail (arna athbhreithniú in 2003)

—	IAS 16 Réadmhaoin, Gléasra agus Trealamh (arna athbhreithniú in 2003)

—	IAS 36 Lagú Sócmhainní (arna athbhreithniú in 2004)

—	IAS 38 Sócmhainní Doláimhsithe (arna athbhreithniú in 2004)

SAINCHEIST

1

Féadfaidh eintiteas caiteachas inmheánach a thabhú ar fhorbairt agus ar oibriú a shuímh gréasáin féin le haghaidh rochtain inmheánach nó sheachtrach. Is féidir suíomh gréasáin atá deartha le haghaidh rochtain sheachtrach a úsáid chun críoch éagsúil, mar shampla chun táirgí agus seirbhísí an eintitis féin a chur chun cinn agus a fhógairt, chun seirbhísí leictreonacha a sholáthar, agus chun táirgí agus seirbhísí a dhíol. Is féidir suíomh gréasáin atá deartha le haghaidh rochtain inmheánach a úsáid chun polasaithe cuideachta agus sonraí custaiméirí a stóráil, agus chun faisnéis ábhartha a chuardach.

2

Is féidir tuairisc a thabhairt ar chéimeanna forbartha suímh gréasáin mar a leanas: (a) Pleanáil — lena n-áirítear staidéir indéantachta a dhéanamh, cuspóirí agus sonraíochtaí a shainiú, meastóireacht a dhéanamh ar roghanna malartacha agus tosaíochtaí a roghnú. (b) Forbairt feidhmchláir agus bonneagair — lena n-áirítear ainm fearainn a fháil, crua-earraí agus bogearraí oibriúcháin a cheannach agus a fhorbairt, feidhmchláir forbartha a shuiteáil agus tástáil struis a dhéanamh. (c) Forbairt dearaidh ghrafaigh — lena n-áirítear an chuma a bheidh ar leathanaigh ghréasáin a dhearadh. (d) Forbairt ábhair — lena n-áirítear faisnéis a chruthú, a cheannach, a ullmhú agus a uaslódáil, bíodh sé téacsúil nó grafach, ar an suíomh gréasáin sula gcríochnófar forbairt an tsuímh gréasáin. Is féidir an fhaisnéis sin a stóráil i mbunachair shonraí ar leith a chomhtháthaítear sa suíomh gréasáin (nó a mbíonn rochtain orthu ón suíomh gréasáin) nó a chódaítear go díreach isteach sna leathanaigh ghréasáin.

3

Nuair a bheidh forbairt ar shuíomh gréasáin críochnaithe, cuirtear tús leis an gcéim oibriúcháin. Le linn na céime sin, déanann eintiteas cothabháil agus feabhsú ar fheidhmchláir, ar bhonneagar, ar dhearadh grafach agus ar ábhar an tsuímh gréasáin.

4

Agus cuntas á choinneáil ar chaiteachas inmheánach ar fhorbairt agus ar oibriú shuíomh gréasáin an eintitis féin le haghaidh rochtain inmheánach nó sheachtrach, is iad seo a leanas na saincheisteanna: (a) cé acu an sócmhainn dholáimhsithe a ghintear go hinmheánach é an suíomh gréasáin atá faoi réir cheanglais IAS 38 nó nach ea; agus (b) an cur chuige cuntasaíochta cuí le haghaidh caiteachas den sórt sin.

5

Níl feidhm ag an Léirmhíniú seo maidir le caiteachas ar chrua-earraí suímh gréasáin a cheannach, a fhorbairt agus a oibriú (e.g. freastalaithe gréasáin, freastalaithe tástála, freastalaithe táirgeachta agus naisc idirlín). Coinnítear cuntas ar chaiteachas den sórt sin faoi IAS 16. Ina theannta sin, nuair a thabhaíonn eintiteas caiteachas ar sholáthraí seirbhísí idirlín a dhéanann óstáil ar shuíomh gréasáin an eintitis, aithnítear an caiteachas mar chostas faoi IAS 1.88 agus an Creat Coincheapúil le haghaidh Tuairisciú Airgeadais nuair a fhaightear na seirbhísí.

6

Níl feidhm ag IAS 38 maidir le sócmhainní doláimhsithe arna sealbhú ag eintiteas lena ndíol i ngnáthchúrsa gnó (féach IAS 2 agus IFRS 15) ná maidir le léasanna ar shócmhainní doláimhsithe a gcoinnítear cuntas orthu i gcomhréir le IFRS 16. Dá réir sin, níl feidhm ag an Léirmhíniú seo maidir le caiteachas ar fhorbairt nó ar oibriú suímh gréasáin (nó bogearraí suímh gréasáin) lena ndíol le heintiteas eile nó a gcoinnítear cuntas air i gcomhréir le IFRS 16.

COMHDHEARCADH

7

Is sócmhainn dholáimhsithe a ghintear go hinmheánach agus atá faoi réir cheanglais IAS 38 é suíomh gréasáin an eintitis féin a eascraíonn as forbairt agus atá ann ar mhaithe le rochtain inmheánach nó sheachtrach.

8

Aithneofar suíomh gréasáin a eascraíonn as forbairt mar shócmhainn dholáimhsithe más féidir le heintiteas na ceanglais in IAS 38.57 a chomhlíonadh, chomh maith leis na ceanglais ghinearálta a dtugtar tuairisc orthu in IAS 38.21 a chomhlíonadh le haghaidh aitheantais agus tomhais tosaigh, agus sa chás sin amháin. Go háirithe, d’fhéadfadh eintiteas a bheith in ann an ceanglas a chomhlíonadh chun a léiriú conas a ghinfidh a shuíomh gréasáin tairbhí eacnamaíocha dhóchúla amach anseo i gcomhréir le IAS 38.57(d) nuair atá an suíomh gréasáin in ann, mar shampla, ioncam a ghiniúint, lena n-áirítear ioncam díreach óna chinntiú gur féidir orduithe a dhéanamh. Níl eintiteas in ann a léiriú conas a ghinfidh suíomh gréasáin a forbraíodh go heisiach nó go príomha chun a tháirgí agus a sheirbhísí féin a chur chun cinn agus a fhógairt tairbhí eacnamaíocha dóchúla amach anseo, agus dá réir sin aithneofar gach caiteachas ar fhorbairt an tsuímh gréasáin sin mar chostas nuair a thabhaítear é.

9

Coinneofar cuntas ar aon chaiteachas inmheánach ar fhorbairt agus ar oibriú shuíomh gréasáin an eintitis féin i gcomhréir le IAS 38. Déanfar meastóireacht ar chineál gach gníomhaíochta a dtabhaítear caiteachas ina leith (e.g. oiliúint a chur ar fhostaithe agus an suíomh gréasáin a choinneáil ar bun) agus ar chéim forbartha nó iarfhorbartha an tsuímh gréasáin chun an cur chuige cuntasaíochta iomchuí a chinneadh (cuirtear treoraíocht bhreise ar fáil sa sampla léiritheach a ghabhann leis an Léirmhíniú seo). Mar shampla: (a) tá céim na pleanála cosúil leis céim an taighde in IAS 38.54-.56. Déanfar caiteachas arna thabhú ag an gcéim sin a aithint mar chostas nuair a thabhaítear é; (b) tá céim forbartha an fheidhmchláir agus an bhonneagair, céim an deartha ghrafaigh agus céim forbartha an ábhair, a mhéid a fhorbraítear ábhar chun críoch seachas táirgí agus seirbhísí an eintitis féin a fhógairt agus a chur chun cinn, cosúil leis an gcéim forbartha in IAS 38.57-.64. Áireofar caiteachas arna thabhú ag na céimeanna sin i gcostas suímh gréasáin a aithnítear mar shócmhainn dholáimhsithe i gcomhréir le mír 8 den léirmhíniú seo nuair is féidir an caiteachas a shannadh go díreach agus nuair atá gá leis chun an suíomh gréasáin a chruthú, a tháirgeadh nó a ullmhú ionas go mbeidh sé in ann feidhmiú ar an mbealach atá beartaithe ag an mbainistíocht. Mar shampla, caiteachas ar ábhar a cheannach nó a chruthú (seachas ábhar lena bhfógraítear agus lena gcuirtear chun cinn táirgí agus seirbhísí an eintitis féin) le haghaidh suíomh gréasáin go sonrach, nó caiteachas chun úsáid an ábhair a chumasú (e.g. táille ar cheadúnas a fháil chun atáirgeadh a dhéanamh) ar an suíomh gréasáin, áireofar é sa chostas forbartha nuair a chomhlíontar an coinníoll sin. Mar sin féin, i gcomhréir le IAS 38.71, ní aithneofar caiteachas ar mhír dholáimhsithe a aithníodh ar i dtosach mar chostas i ráitis airgeadais roimhe seo mar chuid de chostas sócmhainne doláimhsithe ar dháta níos déanaí (e.g. má rinneadh costais cóipchirt a amúchadh go hiomlán, agus má chuirtear an t-ábhar ar fáil ina dhiaidh sin ar shuíomh gréasáin); (c) caiteachas arna thabhú ag céim forbartha an ábhair, a mhéid a fhorbraítear an t-ábhar sin chun táirgí agus seirbhísí an eintitis féin a fhógairt agus a chur chun cinn (e.g. grianghraif dhigiteacha de tháirgí), déanfar é a aithint mar chostas nuair a thabhaítear é de réir IAS 38.69(c). Mar shampla, agus cuntas á choinneáil ar chaiteachas ar sheirbhísí gairmiúla chun grianghraif dhigiteacha de tháirgí an eintitis féin a thógáil agus chun feabhas a chur ar a dtaispeáint, aithneofar caiteachas mar chostas toisc go bhfaightear na seirbhísí gairmiúla le linn an phróisis, seachas nuair a thaispeántar na grianghraif dhigiteacha ar an suíomh gréasáin; (d) cuirtear tús leis an gcéim oibriúcháin nuair a bhíonn forbairt suímh gréasáin críochnaithe. Déanfar caiteachas arna thabhú ag an gcéim sin a aithint mar chostas nuair a thabhaítear é, ach amháin má chomhlíonann sé na critéir aitheantais in IAS 38.18.

10

Suíomh gréasáin a aithnítear mar shócmhainn dholáimhsithe faoi mhír 8 den léirmhíniú seo, déanfar é a thomhas tar éis aitheantas tosaigh trí cheanglais IAS 38.72-.87 a chur i bhfeidhm. Ba chóir don mheastachán is fearr ar shaolré úsáide suímh gréasáin a bheith gearr.

DÁTA AN CHOMHDHEARCAIDH

Mí na Bealtaine 2001

DÁTA ÉIFEACHTACH

Tagann an léirmhíniú seo in éifeacht an 25 Márta 2002. Coinneofar cuntas ar na héifeachtaí a bhaineann leis an léirmhíniú seo a ghlacadh trí úsáid a bhaint as na ceanglais trasdula sa leagan de IAS 38 a eisíodh in 1998. Dá bhrí sin, nuair nach gcomhlíontar le suíomh gréasáin na critéir maidir le haithint mar shócmhainn dholáimhsithe, ach nuair a aithníodh mar shócmhainn roimhe sin é, déanfar an mhír a dhí-aithint an dáta a thiocfaidh an léirmhíniú seo in éifeacht. Nuair is ann do shuíomh gréasáin agus nuair a chomhlíontar leis an gcaiteachas chun é a fhorbairt na critéir maidir le haithint mar shócmhainn dholáimhsithe, ach nuair nár aithníodh mar shócmhainn roimhe sin é, ní aithneofar an tsócmhainn dholáimhsithe an dáta a thiocfaidh an léirmhíniú seo in éifeacht. Nuair is ann do shuíomh gréasáin agus nuair a chomhlíontar leis an gcaiteachas chun é a fhorbairt na critéir maidir le haithint mar shócmhainn dholáimhsithe, nuair a aithníodh mar shócmhainn roimhe sin é agus nuair a rinneadh é a thomhas ar costas i dtosach, meastar go ndearnadh an méid a aithníodh i dtosach a chinneadh i gceart.

Le IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) leasaíodh an téarmaíocht a úsáideadh ar fud IFRSanna. Ina theannta sin, leasaíodh mír 5 leis. Cuirfidh eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2009 nó dá éis sin. Má chuireann eintiteas IAS 1 (arna athbhreithniú in 2007) i bhfeidhm maidir le tréimhse níos luaithe, cuirfear na leasuithe i bhfeidhm maidir leis an tréimhse níos luaithe sin.

Le IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2014, leasaíodh an roinn ‘Tagairtí’ agus mír 6. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 15 i bhfeidhm.

Le IFRS 16, arna eisiúint i mí Eanáir 2016, leasaíodh mír 6. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm nuair a chuireann sé IFRS 16 i bhfeidhm.

Le Leasuithe ar Thagairtí don Chreat Coincheapúil i gCaighdeáin IFRS, a eisíodh in 2018, leasaíodh mír 5. Cuirfidh eintiteas an leasú sin i bhfeidhm le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2020 nó ina dhiaidh sin. Ceadaítear cur i bhfeidhm níos luaithe má chuireann an t-eintiteas i bhfeidhm an tráth céanna nó níos luaithe na leasuithe uile a rinneadh i Leasuithe ar Thagairtí don Chreat Coincheapúil i gCaighdeáin IFRS. Cuirfidh eintiteas an leasú ar SIC-32 i bhfeidhm go cúlghabhálach i gcomhréir le IAS 8 Beartais Chuntasaíochta, Athruithe ar Mheastacháin Chuntasaíochta agus Earráidí Cuntasaíochta. Mar sin féin, má chinneann eintiteas go mbeadh cur i bhfeidhm cúlghabhálach dodhéanta nó go mbainfeadh costas míchuí nó iarracht mhíchuí leis, cuirfidh sé an leasú i bhfeidhm ar SIC-32 trí threoir mhíreanna 23–28, 50–53 agus 54F de IAS 8.

---

(1)  Sainmhíniú ar IFRSanna arna leasú tar éis athruithe ar an ainm a tugadh isteach in 2010 le Bunreacht Fhondúireacht IFRS a ndearnadh athbhreithniú uirthi.

(2)  I mí Mheán Fómhair 2007 leasaigh IASB teideal IAS 7 ó Ráitis faoi Shreabhadh Airgid go dtí Ráiteas ar Shreafaí Airgid de thoradh an athbhreithnithe ar IAS 1 Cur i láthair Ráiteas Airgeadais in 2007.

(3)  Sainmhíniú ar IFRSanna arna leasú tar éis athruithe ar an ainm a tugadh isteach in 2010 le Bunreacht Fhondúireacht IFRS a ndearnadh athbhreithniú uirthi.

(4)  Mínítear i mír 54G an chaoi a leasaítear an ceanglas sin le haghaidh iarmhéideanna cuntais rialála.

(5)  Is tagairt í don Chreat i gcomhair Ullmhú agus Cur i Láthair Ráiteas Airgeadais de chuid IASC, a ghlac an Bord in 2001.

[Nóta ón eagarthóir: Tá sliocht as an gCreat i gcomhair Ullmhú agus Cur i Láthair Ráiteas Airgeadais de chuid IASC, a ghlac an Bord in 2001, le fáil ar leathanach IAS 8 den réimse dar teideal ‘Tacú le Cur Chun Feidhme’ ar shuíomh gréasáin na Fondúireachta, faoi ‘Tacú le Cur Chun Feidhme trí Chaighdeán IFRS’.]

(1)  Faoin anailís seo, níl aon difríocht shealadach inchánach ann. Anailís mhalartach is ea go bhfuil bonn cánach nialasach ag na díbhinní infhaighte fabhraithe agus go gcuirtear ráta cánach nialasach i bhfeidhm maidir leis an difríocht shealadach inchánach dar luach 100 a eascraíonn as sin. Faoin dá anailís, níl aon dliteanas cánach iarchurtha ann.

(2)  Faoin anailís seo, níl aon difríocht shealadach in asbhainte ann. Anailís mhalartach is ea go bhfuil bonn cánach nialasach ag na fíneálacha fabhraithe agus ag na pionóis fhabhraithe agus go gcuirtear ráta cánach nialasach i bhfeidhm maidir leis an difríocht shealadach in asbhainte dar luach 100 a eascraíonn as sin. Faoin dá anailís, níl aon sócmhainn cánach iarchurtha ann.

(6)  Tagraítear i mír 91 do ‘ráitis airgeadais bhliantúla’ i gcomhréir le teanga níos follasaí maidir le dátaí éifeachtacha a glacadh in 1998 a scríobh. Tagraítear i mír 89 do ‘ráitis airgeadais’.

(7)  Ní gá gur conradh árachais é polasaí árachais cáilitheach, mar a shainmhínítear in IFRS 17 Conarthaí Árachais.

(8)  Sa Chaighdeán seo, ainmnítear méideanna airgeadaíochta in ‘aonaid airgeadra (AA)’.

(9)  Mar chuid de Feabhsuithe maidir le IFRSanna, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2008, leasaigh an Bord téarmeolaíocht a úsáidtear sa Chaighdeán seo le bheith comhsheasmhach le IFRSanna eile mar a leanas:

(a)	leasaíodh ‘ioncam inchánach’ go ‘brabús incháinithe nó caillteanas cánach’;

(b)	leasaíodh ‘a aithnítear mar ioncam/speansas’ go ‘a aithnítear i mbrabús nó caillteanas’;

(c)	leasaíodh ‘a chuirtear chun sochair leasanna/cothromas scairshealbhóirí go díreach’ go ‘a aithnítear lasmuigh de bhrabús nó caillteanas’; agus

(d)	leasaíodh ‘athbhreithniú ar mheastachán cuntasaíochta’ go ‘athrú ar mheastachán cuntasaíochta’.

(10)  Féach freisin an Buanchoiste Léirmhíniúcháin-10 Cúnamh rialtais — nach mbaineann go sonrach le gníomhaíochtaí oibriúcháin.

(11)  Féach freisin Buanchoiste Léirmhíniúcháin-7 Tabhairt isteach an Euro.

(12)  Le IAS 37 Forálacha, Dliteanais Theagmhasacha agus Sócmhainní Teagmhasacha, sainmhínítear conarthaí le comhlíonadh mar chonarthaí nach ndearna ceachtar páirtí aon cheann dá n-oibleagáidí fúthu, nó faoina ndearna an dá pháirtí a n-oibleagáidí i bpáirt ar bhonn cothrom.

(13)  Mar chuid de Feabhsuithe ar IFRSanna, arna eisiúint i mí na Bealtaine 2008, leasaigh an Bord téarmaí a úsáidtear in IAS 29 le bheith comhsheasmhach le IFRSanna eile mar seo a leanas: (a) leasaíodh ‘luach margaidh’ go ‘luach cóir’, agus (b) leasaíodh ‘torthaí oibríochtaí’ agus ‘glanioncam’ go ‘brabús nó caillteanas’.

(14)  Sa Chaighdeán seo, ainmnítear méideanna airgeadaíochta in ‘aonaid airgeadra (AA)’.

(15)  I mí Lúnasa 2005 d’athlonnaigh IASB na nochtaí uile a bhaineann le hionstraimí airgeadais go IFRS 7 Ionstraimí Airgeadais: Nochtuithe.

(16)  Sa treoraíocht seo, ainmnítear méideanna airgeadaíochta in ‘aonaid airgeadra’ (AA).

(17)  Is fíor sin i gcás na coda is mó d’ionstraimí díorthacha ach ní i gcás gach cinn, e.g. malartaítear príomhshuim i roinnt babhtálacha ráta úis trasairgeadra ar a dtionscnamh (agus athmhalartaítear ar aibíocht iad).

(18)  Sa treoraíocht seo, ainmnítear méideanna airgeadaíochta in ‘aonaid airgeadra’ (AA).

(19)  Tháinig an Bord um Chaighdeáin Idirnáisiúnta Chuntasaíochta, a chuaigh i mbun oibríochtaí in 2001, in áit an Choiste um Chaighdeáin Idirnáisiúnta Chuntasaíochta.

(20)  Leasaíodh an mhír seo le Feabhsuithe ar IFRSanna a eisíodh i mí na Bealtaine 2008 chun raon feidhme IAS 34 a shoiléiriú.

(21)  I gcás sócmhainne doláimhsithe, úsáidtear an téarma ‘amúchadh’ seachas ‘dímheas’ de ghnáth. Tá an chiall chéanna leis an dá théarma.

(22)  Chomh luath agus a chomhlíonann sócmhainn na critéir lena haicmiú mar shócmhainn arna sealbhú lena díol (nó chomh luath agus a áirítear sócmhainn i ngrúpa diúscartha a aicmítear mar ghrúpa arna shealbhú lena dhíol), eisiatar í ó raon feidhme an chaighdeáin seo agus coinnítear cuntas uirthi i gcomhréir le IFRS 5 Sócmhainní Neamhreatha Arna Sealbhú lena nDíol agus Oibríochtaí Scortha.

(3)  Sa Chaighdeán seo, ainmnítear méideanna airgeadaíochta in ‘aonaid airgeadra (AA)’

(23)  Níor athbhreithníodh an sainmhíniú ar dhliteanas sa Chaighdeán seo i ndiaidh athbhreithniú an tsainmhínithe ar dhliteanas in Creat Coincheapúil le haghaidh Tuairisciú Airgeadais arna eisiúint in 2018.

(24)  Maidir leis an léirmhíniú ar ‘dóchúil’ sa chaighdeán seo mar ‘is dóichí ná a mhalairt’, ní gá go mbeidh feidhm aige i gcaighdeáin eile.

(25)  Níor athbhreithníodh an sainmhíniú ar shócmhainn sa Chaighdeán seo i ndiaidh athbhreithniú an tsainmhínithe ar shócmhainn in Creat Coincheapúil le haghaidh Tuairisciú Airgeadais arna eisiúint in 2018.

(4)  Sa Chaighdeán seo, ainmnítear méideanna airgeadaíochta in ‘aonaid airgeadra (AA)’.

(26)  Tá an tuarascáil Reforming Major Interest Rate Benchmarks [Mór-thagarmharcanna Ráta Úis a Athchóriú] ar fáil ag http://www.fsb.org/wp-content/uploads/r_140722.pdf.

(27)  Tá feidhm leis na comaoineacha ábharthachta céanna sa chomhthéacs seo is atá feidhm leo ar fud IFRSanna.

(28)  Féach míreanna 77 agus AG94.

(29)  Féach mír 75.

(30)  Tá feidhm leis na comaoineacha ábharthachta céanna sa chomhthéacs seo is atá feidhm leo ar fud IFRSanna.

(31)  Sainmhíniú ar IFRSanna arna leasú tar éis athruithe ar an ainm a tugadh isteach in 2010 le Bunreacht Fhondúireacht IFRS a ndearnadh athbhreithniú uirthi.

(32)  Áirítear ar athruithe den sórt sin athaicmithe ó nó chuig sócmhainní doláimhsithe murar aithníodh cáilmheas i gcomhréir le GAAP roimhe seo mar shócmhainn. Eascraíonn sé sin más rud é, i gcomhréir le GAAP roimhe seo (a) gur asbhain an t-eintiteas cáilmheas go díreach ó chothromas nó (b) nár chaith sé leis an gcomhcheangal gnó mar éadáil.

(33)  Leasaíodh teideal IAS 32 in 2005.

(34)  Úsáidtear san IFRS seo an frása ‘faoi threoir’ in ionad ‘ar an’, toisc go ndéantar an t-idirbheart a thomhas nuair a iolraítear cóirluach na n-ionstraimí cothromais arna ndeonú, arna dtomhas ar an dáta a shonraítear i mír 11 nó 13 (cé acu atá infheidhme), faoi líon na n-ionstraimí cothromais a dhílsíonn, mar a mhínítear i mír 19.

(35)  Sa chuid eile den IFRS seo, áirítear le gach tagairt d’fhostaithe daoine eile a sholáthraíonn seirbhísí comhchosúla freisin.

(36)  I míreanna 35-43, áirítear le gach tagairt d’airgead tirim sócmhainní eile an eintitis.

(37)  Leis an gCreat Coincheapúil le haghaidh Tuairisciú Airgeadais, arna eisiúint in 2018, sainmhínítear dliteanas mar oibleagáid láithreach ar an eintiteas chun acmhainn eacnamaíoch a aistriú de thoradh teagmhas roimhe seo.

(38)  San fhoscríbhinn seo, ainmnítear méideanna airgeadaíochta in ‘aonaid airgeadra’ (AA).

(39)  I bhFoscríbhinn A de IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite sainmhínítear ‘grúpa’ mar ‘mháthairchuideachta agus a fochuideachtaí uile’ ó dhearcadh mháthairchuideachta deiridh an eintitis tuairiscithe.

(40)  I míreanna B56–B62, tagraíonn an téarma ‘dámhachtainí íocaíochta scairbhunaithe’ d’idirbhearta íocaíochta scairbhunaithe dílsithe nó neamhdhílsithe.

(41)  I gcás sócmhainní a aicmítear de réir cur i láthair leachtachta, is éard is sócmhainní neamhreatha ann sócmhainní a n-áirítear iontu méideanna a bhfuil coinne lena n-aisghabháil níos mó ná 12 mhí i ndiaidh na tréimhse tuairiscithe. Tá feidhm ag mír 3 maidir le haicmiú sócmhainní den sórt sin.

(42)  An sreabhadh airgid as sócmhainn nó grúpa sócmhainní, a luaithe a bhfuil coinne leis go n-eascróidh sé go príomha as díol seachas as úsáid leanúnach, tagann sé chun bheith níos neamhspleáiche ar shreabhadh airgid a eascraíonn as sócmhainní eile, agus tagann grúpa diúscartha a bhí mar chuid d’aonad giniúna airgid chun bheith ina aonad giniúna airgid ar leithligh.

(43)  Seachas míreanna 18 agus 19, lena n-éilítear go dtomhaisfear na sócmhainní i gceist i gcomhréir le IFRSanna eile is infheidhme.

(44)  Is éard is costais a bhaineann le dáileadh ann na costais incriminteacha atá inchurtha go díreach i leith dáilte, gan costais maoiniúcháin agus speansas cáin ioncaim san áireamh.

(45)  Más cuid d’aonad giniúna airgid í an tsócmhainn neamhreatha, is ionann a mhéid-aisghabhála agus an tsuim ghlanluacha a d’aithneofaí tar éis aon chaillteanas lagaithe a eascraíonn as an aonad giniúna airgid sin i gcomhréir le IAS 36 a leithdháileadh.

(46)  Caithfear leis an gcoigeartú mar mhéadú nó laghdú athluachála mura réadmhaoin, gléasra agus trealamh nó sócmhainn dholáimhsithe í an tsócmhainn a rinneadh a athluacháil i gcomhréir le IAS 16 nó IAS 38 sular aicmíodh í mar shócmhainn arna sealbhú lena díol.

(47)  Leasaíodh mír 44G mar iarmhairt den Díolúine Teoranta ó Nochtuithe Comparáideacha IFRS 7 le haghaidh Glacadóirí Aonuaire (Leasú ar IFRS 1) arna eisiúint i mí Eanáir 2010. Leasaigh an Bord mír 44G chun a chonclúidí agus a aistriú beartaithe maidir le Feabhsuithe ar Nochtuithe maidir le hIonstraimí Airgeadais (Leasuithe ar IFRS 7) a shoiléiriú.

(48)  I gcás sócmhainní a aicmítear de réir cur i láthair leachtachta, is éard is sócmhainní neamhreatha ann sócmhainní a n-áirítear iontu méideanna a bhfuil coinne lena n-aisghabháil níos mó ná 12 mhí tar éis na tréimhse tuairiscithe.

(49)  I gcás sócmhainní a aicmítear de réir cur i láthair leachtachta, is éard is sócmhainní neamhreatha ann sócmhainní a n-áirítear iontu méideanna a bhfuil coinne lena n-aisghabháil níos mó ná 12 mhí i ndiaidh na tréimhse tuairiscithe.

(50)  I gcomhréir le mír 7.2.21, féadfaidh eintiteas rogha a dhéanamh, mar bheartas cuntasaíochta aige, leanúint de na ceanglais chuntasaíochta fálaithe in IAS 39 seo a chur i bhfeidhm, in áit na gceanglas i gCaibidil 6 den Chaighdeán seo. Má dhéanann eintiteas an rogha seo, níl na tagairtí sa Chaighdeán seo maidir le ceanglais áirithe faoi chuntasaíocht fálaithe i gCaibidil 6 ábhartha. Ina ionad sin, cuireann an t-eintiteas na ceanglais ábhartha maidir le cuntasaíocht fálaithe in IAS 39 i bhfeidhm.

(51)  Tá an tuarascáil Reforming Major Interest Rate Benchmarks [Mór-thagarmharcanna Ráta Úis a Athchóriú] ar fáil ag http://www.fsb.org/wp-content/uploads/r_140722.pdf.

(52)  Úsáidtear an téarma seo (mar a shainmhínítear in IFRS 7) sna ceanglais chun iarmhairtí athruithe ar riosca creidmheasa maidir le dliteanais arna n-ainmniú mar dhliteanais ar luach cóir trí bhrabús nó trí chaillteanas a chur i láthair (féach mír 5.7.7).

(53)  Tugtar aghaidh in IFRS 3 ar éadáil conarthaí a bhfuil díorthaigh leabaithe acu i gcomhcheangal gnó.

(54)  Sa Chaighdeán seo, ainmnítear méideanna airgeadaíochta in ‘aonaid airgeadra’ (AA) agus ‘aonaid airgeadra eachtraigh’ (FC).

(55)  Luaitear i mír C7 de IFRS 10 Ráitis Airgeadais Chomhdhlúite., ‘má chuireann eintiteas IFRS i bhfeidhm ach nach gcuireann sé IFRS 9 i bhfeidhm go fóill, is mar thagairt do IAS 39 Ionstraimí Airgeadais: Aithint agus Tomhas.’

(56)  Má chuireann eintiteas na leasuithe sin i bhfeidhm ach nach gcuireann sé IFRS 9 i bhfeidhm go fóill, tuigfear an tagairt do IFRS 9 sna leasuithe sin mar thagairt do IAS 39 Ionstraimí Airgeadais: Aitheantas agus Tomhas.

(57)  San IFRS seo, ainmnítear méideanna airgeadaíochta in ‘aonaid airgeadra’ (AA).

(58)  Seasann CU d’aonad airgeadra.

(59)  Má chuireann eintiteas an léirmhíniú seo i bhfeidhm le haghaidh tréimhse a thosaigh roimh an 1 Eanáir 2005, leanfaidh an t-eintiteas ceanglais an leagain roimhe sin de IAS 8, dar teideal Glanbhrabús nó Glanchaillteanas don Tréimhse, Bunearráidí agus Athruithe i mBeartais Chuntasaíochta, ach amháin i gcás ina bhfuil an leagan athbhreithnithe den chaighdeán sin á chur i bhfeidhm ag an eintiteas le haghaidh na tréimhse níos luaithe sin.

(60)  I mí Lúnasa 2005, leasaíodh IAS 32 mar IAS 32 Ionstraimí Airgeadais: Cur i Láthair. I mí Feabhra 2008, leasaigh IASB IAS 32 trína cheangal go n-aicmeofaí ionstraimí mar chothromas má tá na gnéithe uile ag na hionstraimí sin agus má chomhlíonann siad na coinníollacha i mír 16A agus i mír 16B nó i mír 16C agus i mír 16D de IAS 32.

(61)  Tá sainaithint an hipearbhoilscithe bunaithe ar bhreithiúnas an eintitis ar na critéir i mír 3 de IAS 29.

(62)  Baineann an tagairt le Creat i gcomhair Ullmhú agus Cur i Láthair Ráiteas Airgeadais CCIC, a ghlac an Bord in 2001 agus a bhí i bhfeidhm nuair a forbraíodh an Léirmhíniú.

(63)  Teideal SIC-29, roimhe seo Nochtadh—Socruithe maidir le Lamháltas Seirbhíse, leasaíodh le IFRIC 12 é.

(64)  Is amhlaidh a bheidh i gcás ráitis airgeadais comhdhlúite, ráitis airgeadais ina gcoinnítear cuntas ar infheistíochtaí amhail comhlaigh nó comhfhiontair agus úsáid á baint as modh an chothromais agus as ráitis airgeadais lena n-áirítear brainse nó oibríocht chomhpháirteach mar a shainmhínítear in IFRS 11 Comhshocruithe.

(65)  Is é an modh díreach an modh comhdhlúthaithe ina ndéantar ráitis airgeadais na hoibríochta eachtraí a aistriú go díreach isteach in airgeadra feidhmiúil an mháthaireintitis deiridh. Is é an modh céim ar chéim an modh comhdhlúthaithe ina ndéantar ráitis airgeadais na hoibríochta eachtraí a aistriú ar dtús go dtí airgeadra feidhmiúil aon mháthaireintitis idirmheánaigh/aon mháthaireintiteas idirmheánach agus ina ndéantar iad a aistriú ansin go hairgeadra feidhmeach an mháthaireintitis deiridh (nó an t-airgeadra cur i láthair murab ionann é).

(66)  Le mír 7 de IAS 1 sainmhínítear úinéirí mar shealbhóirí ionstraimí a aicmítear mar chothromas.

(67)  Baineann an tagairt le Creat i gcomhair Ullmhú agus Cur i Láthair Ráiteas Airgeadais CCIC, a ghlac an Bord in 2001 agus a bhí i bhfeidhm nuair a forbraíodh an Léirmhíniú.

(68)  Baineann an tagairt le Creat Coincheapúil le haghaidh Tuairisciú Airgeadais, a eisíodh in 2010 agus a bhí i bhfeidhm nuair a forbraíodh an Léirmhíniú.

(69)  Baineann an tagairt le Creat Coincheapúil le haghaidh Tuairisciú Airgeadais, a eisíodh in 2010 agus a bhí i bhfeidhm nuair a forbraíodh an Léirmhíniú.

(70)  Mar shampla, le mír 106 de IFRS 15 Ioncam ó Chonarthaí le Custaiméirí, má íocann custaiméir comaoin, nó má tá ceart ag eintiteas ar mhéid comaoine atá neamhchoinníollach (i.e. infháltas), sula n-aistríonn an t-eintiteas earra nó seirbhís chuig an gcustaiméir, ceanglaítear go gcuirfidh an t-eintiteas an conradh i láthair mar dhliteanas conartha nuair a dhéantar an íocaíocht nó nuair atá an íocaíocht dlite (cibé acu is luaithe).