(1)

Chun fás cliste, inbhuanaithe agus uilechuimsitheach a bhaint amach, chun cruthú post a spreagadh agus chun gealltanais dícharbónaithe san fhadtéarma a urramú, tá bonneagar ilmhódach, ardfheidhmíochta atá cothrom le dáta de dhíth ar an Aontas ina earnálacha iompair, fuinnimh agus digiteacha chun cabhrú leis an Aontas agus a oileáin agus a réigiúin uile, lena n-áirítear a réigiúin atá iargúlta, forimeallach, sléibhtiúil agus réigiúin inar tearc an daonra, a nascadh agus a chomhtháthú. Ba cheart do na naisc sin cuidiú le saorghluaiseacht daoine, earraí, caipitil agus seirbhísí. Ba cheart do na líonraí thras-Eorpacha cuidiú le naisc thrasteorann a éascú, níos mó comhtháthú eacnamaíoch, sóisialta agus críochach a chothú agus cur le geilleagar margaidh shóisialta níos iomaíche agus inbhuanaithe agus an t-athrú aeráide a chomhrac.

(2)

Is é is aidhm don tSaoráid um Chónascadh na hEorpa (“SCE”) dlús a chur leis an infheistíocht i réimse na ngréasán tras-Eorpach agus cistiú a ghiaráil ón earnáil phoiblí agus ón earnáil phríobháideach araon, agus an deimhneacht dhlíthiúil a mhéadú agus an prionsabal maidir le neodracht na teicneolaíochta a urramú ag an am céanna. Le SCE, ba cheart a bheith in ann lántairbhe a bhaint as na sineirgí idir earnáil an iompair, earnáil an fhuinnimh agus earnáil na seirbhísí digiteacha, agus ar an gcaoi sin cur le héifeachtacht ghníomhaíocht an Aontais agus na costais cur chun feidhme a íoslaghdú.

(3)

Le SCE, ba cheart rannchuidiú le gníomhaíocht an Aontais i gcoinne an athraithe aeráide freisin agus tacú le tionscadail atá inbhuanaithe ó thaobh an chomhshaoil agus na sochaí de lena n-áirítear, i gcás inarb iomchuí, gníomhaíochtaí chun an t-athrú aeráide a mhaolú agus chun oiriúnú dó. Ba cheart, go háirithe, an méid a chuireann SCE le gnóthú spriocanna agus chuspóirí Chomhaontú Pháras a glacadh faoi Chreat-Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar an Athrú Aeráide (4) (“Comhaontú Pháras”), mar aon le spriocanna aeráide agus fuinnimh do 2030, agus cuspóir fadtéarmach an dícharbónaithe, a atreisiú.

(4)

Le SCE, ba cheart ardleibhéal trédhearcachta a ráthú agus comhairliúchán poiblí a áirithiú i gcomhréir le dlí an Aontais agus an dlí náisiúnta is infheidhme.

(5)

Mar léiriú ar a thábhachtaí atá sé dul i ngleic leis an athrú aeráide i gcomhréir le gealltanais an Aontais Comhaontú Pháras agus Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe na Náisiún Aontaithe a chur chun feidhme, tá sé i gceist leis an Rialachán seo, rannchuidiú leis na gníomhaíochtaí a dhéantar ar son na haeráide a phríomhshruthú agus leis an sprioc fhoriomlán 30 % ar a laghad de mhéid iomlán chaiteachas buiséadach an Aontais a bheith ag tacú le cuspóirí aeráide. Ba cheart, freisin leis an Rialachán seo, rannchuidiú leis an uaillmhian 7,5 % den chaiteachas bliantúil faoi Chreat Airgeadais Bliantúil (CAI) 2021-2027 a chur ar fáil do chuspóirí bithéagsúlachta in 2024 agus 10 % den chaiteachas bliantúil faoi CAI 2021-2027 a chur ar fáil do chuspóirí bithéagsúlachta in 2026 agus 2027 agus, ag an am céanna, aon fhorluí atá ann cheana idir cuspóirí aeráide agus bithéagsúlachta á chur san áireamh. Trína ghníomhaíochtaí, ba cheart do SCE rannchuidiú le 60 % dá imchlúdach airgeadais foriomlán ar chuspóirí aeráide, atá bunaithe, inter alia, ar na comhéifeachtaí seo a leanas: (i) 100 % le haghaidh caiteachas a bhaineann le bonneagar iarnróid, bonneagar luchtaithe, breoslaí malartacha agus inbhuanaithe, iompar uirbeach glan, tarchur leictreachais, stóráil leictreachais, eangaigh chliste, iompar CO2 agus fuinneamh inathnuaite; (ii) 40 % maidir le huiscebhealaí intíre agus iompar ilmhódach, mar aon le bonneagar gáis, ar choinníoll gur féidir úsáid na hidrigine inathnuaite nó an bhithmheatáin a mhéadú dá thoradh sin. Ba cheart na comhéifeachtaí mionsonraithe chun caiteachas ar an aeráid a rianú arna gcur i bhfeidhm a bheith i gcomhréir leis na comhéifeachtaí a leagtar amach in Iarscríbhinn I a ghabhann le Rialachán (AE) 2021/1060 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (5) , i gcás inarb infheidhme. Déanfar gníomhaíochtaí ábhartha a shainaithint nuair a bheidh SCE á ullmhú agus á cur chun feidhme, agus déanfar iad a athmheasúnú i gcomhthéacs na meastóireachtaí agus na bpróiseas athbhreithnithe ábhartha. Chun a sheachaint go mbeadh an bonneagar sin i mbaol de thoradh éifeachtaí a d’fhéadfadh a bheith ag athrú aeráide fadtéarmach agus chun a áirithiú go mbeidh an costas a bhaineann le hastaíochtaí gás ceaptha teasa a thagann as an tionscadal san áireamh sa mheastóireacht eacnamaíoch ar an tionscadal, ba cheart do na tionscadail a fhaigheann tacaíocht faoi SCE a bheith faoi réir díonadh ó thaobh na haeráide de, i gcás inarb ábhartha, i gcomhréir le treoir a chaithfidh an Coimisiún a fhorbairt i gcomhréir leis an treoir atá forbartha le haghaidh cláir eile de chuid an Aontais.

(6)

De réir Airteagal 8 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh (CFAE), tá sé d’aidhm ag an Aontas, ina ghníomhaíochtaí uile, neamhionannais a dhíchur agus comhionannas idir fir agus mná a chur ar aghaidh. Ba cheart comhionannas inscne, chomh maith le cearta agus deiseanna comhionanna do chách, agus príomhshruthú na gcuspóirí sin, a chur san áireamh agus a chur chun cinn i rith mheasúnú, ullmhú, chur chun feidhme agus fhaireachán SCE.

(7)

Chun na hoibleagáidí tuairiscithe a chomhlíonadh, maidir le glacadh cistí de chuid an Aontais chun tacú leis na bearta arna nglacadh d’fhonn cloí le cuspóirí Threoir (AE) 2016/2284 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (6), ba cheart caiteachas a bhaineann le laghdú ar astaíochtaí nó ar thruailleáin aeir faoin Treoir sin a rianú.

(8)

Cuspóir tábhachtach de chuid SCE is ea sineirgí breise agus comhlántacht a chruthú idir earnáil an iompair, earnáil an fhuinnimh agus earnáil na seirbhísí digiteacha. Chun na críche sin, ba cheart foráil a dhéanamh in SCE maidir le cláir oibre a ghlacadh a d’fhéadfadh aghaidh a thabhairt ar réimsí idirghabhála sonracha, mar shampla maidir le soghluaisteacht nasctha agus uathoibrithe nó breoslaí malartacha inbhuanaithe. D’fhéadfadh cumasú na cumarsáide digití a bheith ina chuid dhílis de thionscadal leasa choitinn i réimse an fhuinnimh agus an iompair. Lena chois sin, le SCE, ba cheart an deis a thabhairt, i ngach earnáil ar leith, a mheas go bhfuil eilimintí sineirgeacha áirithe a bhaineann le hearnáil eile incháilithe, i gcás ina gcuirfeadh cur chuige den sórt sin le sochar socheacnamaíoch na hinfheistíochta. Ba cheart sineirgí idir na hearnálacha a dhreasú leis na critéir dhámhachtana maidir le roghnú na ngníomhaíochtaí, agus trí chómhaoiniú méadaithe chomh maith leis sin.

(9)

Leagtar síos le Rialachán (AE) Uimh. 1315/2013 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (7) treoirlínte don ghréasán tras-Eorpach iompair (“TEN-T”) (“treoirlínte TEN-T”) lena sainaithnítear bonneagar TEN-T, lena sonraítear na ceanglais atá le comhlíonadh aige agus lena bhforáiltear do bhearta chun TEN-T a chur chun feidhme. Go háirithe, tá sé beartaithe sna treoirlínte sin an croíghréasán a thabhairt chun críche faoi 2030 trí bhonneagar nua a chruthú agus tríd an mbonneagar riachtanach atá ann cheana a uasghrádú agus a athshlánú go suntasach chun leanúnachas an ghréasáin a áirithiú.

(10)

Chun nascacht ar fud an Aontais a áirithiú, le gníomhaíochtaí lena rannchuidítear le forbairt tionscadal leasa choitinn in earnáil an iompair, ar gníomhaíochtaí iad a mhaoinítear le SCE, ba cheart tógáil ar chomhlántacht gach modha iompair chun gréasáin éifeachtúla, idirnasctha agus ilmhódacha a sholáthar. Ba cheart a áireamh leis sin bóithre sna Ballstáit sin ina bhfuil gá suntasach fós le hinfheistíocht chun a gcroíghréasán bóithre de chuid TEN-T a thabhairt chun críche.

(11)

I gcomhréir le hAirteagal 193(2) de Rialachán (AE, Euratom) 2018/1046 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (8) (“an Rialachán Airgeadais”), féadfar deontas a dhámhachtain do ghníomhaíocht atá tosaithe cheana, ar choinníoll gur féidir leis an iarratasóir a thaispeáint gur gá tús a chur leis an ngníomhaíocht sula síneofar an comhaontú deontais. Mar sin féin, níl na costais arna dtabhú roimh an dáta a chuirfear isteach an t-iarratas ar dheontas incháilithe, ach amháin i gcásanna eisceachtúla a bhfuil údar cuí leo. Chun aon chur isteach ar thacaíocht ón Aontas a d’fhéadfadh dochar a dhéanamh do leasanna an Aontais a sheachaint, ba cheart an fhéidearthacht a bheith ann foráil a dhéanamh, ar feadh tréimhse theoranta ama ag tús CAI 2021-2027, do chostais a tabhaíodh i leith gníomhaíochtaí a raibh tús curtha leo a mheas mar incháilithe amhail ón 1 Eanáir 2021, fiú más rud é gur cuireadh chun feidhme agus gur tabhaíodh iad sular cuireadh isteach an t-iarratas ar dheontas.

(12)

Chun na cuspóirí a leagtar síos i dtreoirlínte TEN-T a ghnóthú, is gá tacaíocht a thabhairt, mar thosaíocht, do thionscadail leanúnacha TEN-T mar aon leis na naisc thrasteorann agus na naisc atá in easnamh agus a áirithiú, i gcás inarb infheidhme, go bhfuil na gníomhaíochtaí a fhaigheann tacaíocht comhsheasmhach le pleananna oibre na gconairí a bhunaítear de bhun Rialachán (AE) Uimh. 1315/2013 agus le forbairt iomlán na ngréasán maidir le feidhmíocht agus idir-inoibritheacht.

(13)

Go háirithe, chun an Córas Eorpach um Bainistiú Tráchta Iarnróid (“ERTMS”) a chur chun úsáide ina iomláine sa chroíghréasán faoi 2030, dá bhforáiltear le Rialachán (AE) Uimh. 1315/2013, ní mór tacaíocht a mhéadú ar leibhéal an Aontais agus ní mór rannpháirtíocht infheisteoirí príobháideacha a dhreasú.

(14)

Ina theannta sin, is réamhchoinníoll é na haerfoirt a bheith nasctha le croíghréasán TEN-T chun croíghréasán TEN-T a thabhairt chun críche go rathúil agus chun idirmhódúlacht éifeachtach a áirithiú. Dá bhrí sin, ba cheart tosaíocht a thabhairt do na ceangail sin a bhunú i gcás ina mbeidh siad in easnamh.

(15)

Chun gníomhaíochtaí trasteorann a chur chun feidhme, tá gá le leibhéal ard comhtháthaithe maidir le pleanáil agus cur chun feidhme. Gan tús áite a thabhairt d’aon cheann de na samplaí seo a leanas, d’fhéadfaí an comhtháthú sin a léiriú trí chuideachta tionscadail aonair, struchtúr rialachais chomhpháirtigh, comhfhiontar agus creat dlíthiúil déthaobhach a bhunú, creat a bheidh bunaithe ar ghníomh cur chun feidhme de bhun Airteagal 47 de Rialachán (AE) Uimh. 1315/2013, nó aon fhoirm eile chomhair. Ba cheart bunú struchtúr bainistíochta comhtháite, lena n-áirítear comhfhiontair, a spreagadh, lena n-áirítear trí leibhéal níos airde cómhaoinithe.

(16)

Le bearta cuíchóirithe chun cur i gcrích TEN-T a chur chun cinn, ar bearta iad atá á bhforbairt faoi láthair, ba cheart tacú le tionscadail leasa choitinn i réimse an iompair a chur chun feidhme ar bhealach níos éifeachtúla.

(17)

D’fhonn na sreafaí iompair atá ag dul i méid agus an t-athrú atá ag teacht ar TEN-T a léiriú, ba cheart ailíniú chonairí an chroíghréasáin agus na gcodanna réamhshainithe a oiriúnú. Níor cheart, le hoiriúnuithe den sórt sin ar chonairí an chroíghréasáin, difear a dhéanamh do thabhairt chun críche an chroíghréasáin faoi 2030, ba cheart dóibh cumhdach chonairí chríoch na mBallstát a fheabhsú agus ba cheart dóibh a bheith comhréireach chun nach mbainfear de chomhsheasmhacht ná d’éifeachtúlacht fhorbairt agus chomhordú na gconairí. Ar an gcúis sin, níor cheart ach méadú 15 %, ar a mhéid, a chur le fad chonairí an chroíghréasáin. In am trátha, ba cheart d’ailíniú chonairí an chroíghréasáin torthaí an athbhreithnithe ar chur chun feidhme an chroíghréasáin dá bhforáiltear le Rialachán (AE) Uimh. 1315/2013 a chur san áireamh. Leis an athbhreithniú, ba cheart na naisc iarnróid réigiúnacha ar TEN-T a tréigeadh nó a díchóimeáladh chomh maith le hathruithe eile ar an ngréasán cuimsitheach agus tionchar tharraingt siar na Ríochta Aontaithe as an Aontas a chur san áireamh.

(18)

Is gá infheistíochtaí poiblí agus príobháideacha le haghaidh gach modh iompair chun soghluaisteacht chliste, idir-inoibritheach, inbhuanaithe, ilmhódach, uilechuimsitheach, inrochtana, shábháilte agus shlán ar fud an Aontais a spreagadh. Ina Theachtaireacht an 31 Bealtaine 2017, dar teideal “An Eoraip ag Bogadh: clár oibre le haghaidh aistriú atá cothrom go sóisialta i dtreo na soghluaisteachta glaine iomaíche nasctha do chách”, thíolaic an Coimisiún tacar leathan tionscnamh chun an trácht a dhéanamh níos sábháilte, chun muirearú cliste a chur chun cinn ar bhóithre, chun astaíochtaí CO2, truailliú aeir agus brú tráchta a laghdú, chun soghluaisteacht nasctha agus uathoibrithe a chur chun cinn agus chun dálaí oibre cuí agus uaireanta scíthe cuí a áirithiú d’oibrithe. Ba cheart tacaíocht airgeadais ón Aontas, i gcás inarb ábhartha, a chur ar fáil trí SCE do na tionscnaimh sin.

(19)

Is é a cheanglaítear le treoirlínte TEN-T, i gcás teicneolaíochtaí nua agus na nuálaíochta, go bhfágfaidh TEN-T go bhféadfar na córacha iompair uile a dhícharbónú tríd an éifeachtúlacht fuinnimh a spreagadh agus breoslaí malartacha a úsáid agus prionsabal na neodrachta teicneolaíche á urramú ag an am céanna. Le Treoir 2014/94/AE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (9) bunaítear creat coiteann de bhearta chun bonneagar breoslaí malartacha a chur chun úsáide le haghaidh gach modh iompair san Aontas chun an spleáchas ar bhreoslaí iontaise a laghdú a oiread agus is féidir agus an tionchar a bhíonn ag an iompar ar an gcomhshaol agus ar an aeráid a mhaolú. Leis an Treoir sin freisin, ceanglaítear ar na Ballstáit a áirithiú go gcuirfí pointí athluchtaithe nó athbhreoslaithe atá inrochtana don phobal ar fáil faoin 31 Nollaig 2025. Mar a leagadh amach sa Teachtaireacht ón gCoimisiún an 8 Samhain 2017 dar teideal “Soghluaisteacht íseal-astaíochtaí a chur chun feidhme: Aontas Eorpach a chosnaíonn an domhain, a thugann cumhacht dá thomhaltóirí agus a chosnaíonn a thionscal agus a oibrithe”, tá gá le tacar cuimsitheach beart chun soghluaisteacht íseal-astaíochtaí a chur chun cinn, lena n-áirítear tacaíocht airgeadais i gcás nach bhfuil fáil ar dhreasacht leordhóthanach faoi dhálaí an mhargaidh.

(20)

I gcomhthéacs na Teachtaireachta ón gCoimisiún an 17 Bealtaine 2018 dar teideal “Soghluaisteacht inbhuanaithe don Eoraip: sábháilte, nasctha, glan”, thug an Coimisiún chun suntais go bhfágfaidh feithiclí uathoibrithe agus córais ardnascachta go mbeidh feithiclí níos sábháilte, níos éasca a roinnt agus níos inrochtana don saoránach, lena n-áirítear na saoránaigh sin nach bhfuil seirbhísí iompair le fáil go héasca acu faoi láthair, amhail daoine scothaosta agus daoine a bhfuil a soghluaisteacht laghdaithe. Sa chomhthéacs sin, mhol an Coimisiún freisin “Plean Gníomhaíochta Straitéiseach de chuid an Aontais Eorpaigh maidir leis an tSábháilteacht ar Bhóithre” agus leasú a dhéanamh ar Threoir 2008/96/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (10).

(21)

Chun feabhas a chur ar thabhairt chun críche na dtionscadal iompair i gcodanna den ghréasán nach bhfuil chomh forbartha sin, ba cheart leithdháileadh ón gCiste Comhtháthaithe arna rialú le Rialachán (AE) 2021/1058 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (11) a aistriú chuig SCE chun maoiniú a dhéanamh ar thionscadail iompair sna Ballstáit atá incháilithe chun maoiniú a fháil ón gCiste Comhtháthaithe. I gcéim thosaigh, lena mbaineann 70 % den imchlúdach aistrithe, ba cheart na leithdháiltí náisiúnta faoin gCiste Comhtháthaithe a urramú agus an leithdháileadh chuig tionscadail atá incháilithe don mhaoiniú á dhéanamh. Ba cheart an 30 % den imchlúdach aistrithe a bheidh fágtha a leithdháileadh ar bhonn iomaíoch ar an líon is mó is féidir de thionscadail sna Ballstáit ar tionscadail iad atá incháilithe chun maoiniú a fháil ón gCiste Comhtháthaithe agus tabharfar tosaíocht do naisc thrasteorann agus do naisc atá in easnamh. Ba cheart caitheamh go cothrom le gach Ballstát agus ba cheart na míbhuntáistí a eascraíonn as leochaileachtaí geografacha buana a chur san áireamh mar is cuí. Ba cheart don Choimisiún tacú le Ballstáit atá incháilithe chun maoiniú a fháil ón gCiste Comhtháthaithe sraith iomchuí tionscadal incháilithe a fhorbairt, go háirithe trí acmhainneacht institiúideach na riarachán poiblí lena mbaineann a neartú.

(22)

Sna conclúidí uaithi an 21 Iúil 2020, chomhaontaigh an Chomhairle Eorpach, i gcomhthéacs níos leithne CAI 2021-2027, go n-úsáidfear méid dar luach EUR 1 384 000 000 (i bpraghsanna 2018) ó SCE chun mórnaisc iarnróid trasteorann atá in easnamh idir tíortha comhtháthaithe a chríochnú, chun tacú le feidhmiú an mhargaidh inmheánaigh agus go bhfuil, maidir leis an méid sin, feidhm le bheith ag rialacha cómhaoinithe an aistrithe ón gCiste Comhtháthaithe chuig SCE.

(23)

Tar éis Theachtaireacht Chomhpháirteach an 10 Samhain 2017 dar teideal “Soghluaisteacht Mhíleata a Fheabhsú san Aontas Eorpach”, cuireadh chun suntais sa Phlean Gníomhaíochta maidir leis an tSoghluaisteacht Mhíleata an 28 Márta 2018 go dtugtar leis an mbeartas maidir le bonneagar iompair deis mhaith na sineirgí a mhéadú idir riachtanais ó thaobh na cosanta de agus TEN-T, agus é mar aidhm fhoriomlán aige an tsoghluaisteacht mhíleata ar fud an Aontais a fheabhsú, agus an chothromaíocht gheografach agus na tairbhí féideartha don chosaint shibhialta á cur san áireamh. In 2018, i gcomhréir leis an bPlean Gníomhaíochta maidir leis an tSoghluaisteacht Mhíleata, mheas an Chomhairle na riachtanais mhíleata maidir le bonneagar iompair agus rinne sí iad a bhailíochtú agus, in 2019, shainaithin seirbhísí an Choimisiúin na codanna sin de TEN-T atá feiliúnach don dé-úsáid, lena n-áirítear aon uasghrádú is gá ar an mbonneagar atá ann faoi láthair. Ba cheart an cistiú ón Aontas le haghaidh tionscadal dé-úsáide a chur chun feidhme trí SCE ar bhonn cláir oibre shonracha ina gcuirtear sna áireamh na ceanglais is infheidhme a bhunaítear i gcomhthéacs an Phlean Gníomhaíochta maidir leis an tSoghluaisteacht Mhíleata agus aon liosta táscach eile de thionscadail tosaíochta arna sainaithint ag na Ballstáit i gcomhréir leis an bPlean sin.

(24)

Aithnítear i dtreoirlínte TEN-T go n-áirithítear leis an ngréasán cuimsitheach an inrochtaineacht agus an nascacht idir oileáin agus réigiúin uile an Aontais, lena n-áirítear na réigiúin iargúlta agus na réigiúin is forimeallaí. Ina theannta sin, ina Theachtaireacht an 24 Deireadh Fómhair 2017 dar teideal “Comhpháirtíocht straitéiseach neartaithe athnuaite leis na réigiúin is forimeallaí san Aontas”, chuir an Coimisiún chun suntais na riachtanais shonracha iompair, fuinnimh agus dhigiteacha atá ag na réigiúin is forimeallaí agus an gá cistiú leormhaith ón Aontas a chur ar fáil atá inchurtha leis na riachtanais sin, lena n-áirítear na cistí a thugtar le SCE trí rátaí cómhaoinithe a chur i bhfeidhm suas le huasmhéid 70 %.

(25)

I bhfianaise na n-infheistíochtaí móra a theastaíonn chun dul chun cinn a dhéanamh maidir le croíghréasán TEN-T a thabhairt chun críche faoi 2030 (meastachán EUR 350 billiún sa tréimhse 2021-2027), maidir le gréasán cuimsitheach TEN-T a thabhairt chun críche faoi 2050 agus maidir le hinfheistíochtaí i ndícharbónú, i ndigitiú agus in iompar uirbeach (meastachán EUR 700 billiún sa tréimhse 2021-2027), is iomchuí an úsáid is éifeachtúla agus is féidir a bhaint as na cláir agus na hionstraimí éagsúla maoinithe atá ag an Aontas agus, ar an gcaoi sin, cur leis an mbreisluach a bhaineann le hinfheistíochtaí a fhaigheann tacaíocht ón Aontas. D’áiritheofaí an éifeachtúlacht sin le próiseas infheistíochta cuíchóirithe a d’fhágfadh go mbeadh léargas méadaithe ar na tionscadail sin atá ar na bacáin i réimse an iompair agus go mbeadh níos mó leanúnachais ann idir na cláir ábhartha uile de chuid an Aontais, go háirithe SCE, Ciste Forbraíochta Réigiúnaí na hEorpa (CFRE), an Ciste Comhtháthaithe agus clár InvestEU. Ba cheart a chur san áireamh, go háirithe, i gcás inarb ábhartha, na coinníollacha cumasúcháin a mhionsonraítear in Iarscríbhinn IV de Rialachán (AE) 2021/1060.

(26)

Le Rialachán (AE) Uimh. 347/2013 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (12) déantar na tosaíochtaí tras-Eorpacha i ndáil le bonneagar fuinnimh a shainaithint ar cheart iad a chur chun feidhme chun cuspóirí bheartas fuinnimh agus aeráide an Aontais a chomhlíonadh, tionscadail leasa choitinn a bhfuil gá leo do chur chun feidhme na dtosaíochtaí sin a shainaithint, agus bearta a leagan síos maidir le ceadanna a dheonú, maidir leis an rannpháirtíocht phoiblí agus maidir le rialáil chun cur chun feidhme na dtionscadal sin a luathú agus/nó a éascú, lena n-áirítear critéir maidir le hincháilitheacht na dtionscadal sin do thacaíocht airgeadais ón Aontas. Le sainaithint na dtionscadal leasa choitinn i gcomhréir leis an Rialachán sin, leanfar “bunphrionsabal éifeachtúlachta fuinnimh” trí thionscadail a mheasúnú i gcoinne cásanna maidir le héileamh ar fhuinneamh atá comhsheasmhach go hiomlán le spriocanna fuinnimh agus aeráide an Aontais.

(27)

I dTreoir (AE) 2018/2001 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (13), cuirtear béim ar an ngá le creat cumasúcháin a bhunú le húsáid níos fearr a bhaint as cistí an Aontais, agus déantar tagairt shainráite do bhearta cumasúcháin a thacóidh le comhar trasteorann i réimse an fhuinnimh inathnuaite.

(28)

Cé gurb é tabhairt chun críche bhonneagar an ghréasáin an tosaíocht chun gur féidir foinsí fuinnimh inathnuaite a fhorbairt, le comhtháthú an chomhair trasteorann sa réimse seo agus córas fuinnimh atá cliste agus éifeachtúil a fhorbairt, lena n-áirítear stóráil agus réitigh na freagartha don éileamh lena gcabhraítear an eangach a chothromú, léirítear an cur chuige a glacadh faoin bpacáiste “Fuinneamh Glan do mhuintir na hEorpa ar fad’, is é sin an fhreagracht choiteann maidir leis an sprioc uaillmhianach i leith an fhuinnimh inathnuaite a bhaint amach in 2030, agus an t-athrú ar chomhthéacs an bheartais, lena n-áirithítear aistriú atá cóir agus leormhaith, ina bhfuil cuspóirí uaillmhianacha fadtéarmacha maidir leis an dícharbónú.

(29)

I bhfianaise chlár oibre an Aontais maidir leis an dícharbónú, tá géarghá le teicneolaíochtaí nuálacha i réimse an bhonneagair lena gcumasaítear an t-aistriú go córais fuinnimh agus soghluaisteachta ísealastaíochta, le slándáil an tsoláthair a fheabhsú agus lena lorgaítear níos mó neamhspleáchas fuinnimh don Aontas. Sa Teachtaireacht ón gCoimisiún an 23 Samhain 2017 dar teideal “Teachtaireacht maidir le gréasáin fuinnimh na hEorpa a neartú”, chuir an Coimisiún i dtreis, go háirithe, toisc gur fuinneamh inathnuaite a bheidh i leath an leictreachais a ghinfear faoi 2030, beidh ról níos mó ag an leictreachas maidir le dícharbónú na n-earnálacha ar breoslaí iontaise is mó a bhí in úsáid iontu go dtí seo a bhrú chun cinn, amhail an t-iompar, an tionsclaíocht agus téamh agus fuarú agus dá réir sin, nach mór don bheartas maidir leis an mbonneagar tras-Eorpach fuinnimh a bheith dírithe ar infheistíochtaí in idirnaisc leictreachais, stórálacha leictreachais, tionscadail eangaigh chliste, agus i mbonneagar an gháis. Chun tacú le cuspóirí an Aontais maidir le dícharbónú, le comhtháthú an mhargaidh inmheánaigh agus le slándáil an tsoláthair, ba cheart aird chuí agus tosaíocht a thabhairt do theicneolaíochtaí agus do thionscadail lena gcuirtear leis an aistriú go geilleagar ísealastaíochtaí. Díreoidh an Coimisiún ar líon na dtionscadal trasteorann a mhéadú maidir leis an eangach chliste agus stóráil nuálach, chomh maith le hiompar CO2 a mbeidh tacaíocht ar fáil dóibh faoi SCE.

(30)

Tá tionscadail trasteorann i réimse an fhuinnimh inathnuaite le foinsí fuinnimh inathnuaite a chur chun úsáide go costéifeachtach san Aontas a chumasú mar aon le sprioc cheangailteach an Aontais 32 % ar a laghad d’fhuinneamh inathnuaite a bhaint amach in 2030, dá dtagraítear in Airteagal 3 de Threoir (AE) 2018/2001 agus tá siad le rannchuidiú le teicneolaíochtaí nuálacha um fhoinsí inathnuaite fuinnimh a ghlacadh go straitéiseach. Ar na samplaí léiritheacha de theicneolaíochtaí incháilithe, áirítear foinsí inathnuaite fuinnimh a ghiniúint ó fhuinneamh gaoithe ón bhfarraige agus ón talamh, grianfhuinneamh, bithmhais inbhuanaithe, fuinneamh aigéin, fuinneamh geoiteirmeach nó meascán díobh sin; a nasc leis an eangach agus eilimintí breise amhail saoráidí stórála nó saoráidí malartaithe. Níl gníomhaíocht incháilithe teoranta d’earnáil an leictreachais agus d’fhéadfadh sí iompróirí eile fuinnimh a chumhdach chomh maith le cúpláil earnála ionchasach le, mar shampla, téamh agus fuarú, gás a fhaightear ó leictreachas, stóráil agus iompar. Tá an liostú sin neamh-uileghabhálach chun solúbthacht a choimeád i dtaca le dul chun cinn i gcúrsaí teicneolaíochta agus le forbairtí. Ní gá go ndéanfaí nasc fisiceach leis na tionscadail sin idir na Ballstáit chomhoibritheacha. Is féidir na tionscadail sin a lonnú ar chríoch aon Bhallstáit amháin atá rannpháirteach, ar choinníoll go bhfuil feidhm ag critéir ghinearálta Chuid IV den Iarscríbhinn a ghabhann leis an Rialachán seo.

(31)

Chun tacú le comhar trasteorann i réimse an fhuinnimh inathnuaite agus i nglacadh na dtionscadal sa mhargadh, ba cheart don Choimisiún forbairt na dtionscadal trasteorann i réimse an fhuinnimh inathnuaite a éascú. In earnáil an fhuinnimh, in éagmais ghlacadh leordhóthanach na dtionscadal trasteorann i réimse an fhuinnimh inathnuaite sa mhargadh, ba cheart an buiséad nár úsáideadh agus a bhí beartaithe do thionscadail trasteorann i réimse an fhuinnimh inathnuaite a úsáid chun cuspóirí na ngréasán fuinnimh tras-Eorpach a chomhlíonadh le haghaidh gníomhaíochtaí a bhaineann le tionscadail leasa choitinn mar a leagtar amach i Rialachán (AE) Uimh. 347/2013, sula mbreithneofar úsáid fhéideartha do shásra maoiniúcháin an Aontais don fhuinneamh inathnuaite arna bhunú in Airteagal (AE) 2018/1999/AE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (14).

(32)

Is gá tacaíocht a thabhairt do thionscadail eangaí cliste, ar tionscadail iad ina ndéantar giniúint leictreachais, dáileadh leictreachais nó ídiú leictreachais a chomhtháthú trí úsáid a bhaint as bainistiú córais fíor ama agus tionchar á imirt ar shreafaí fuinnimh trasteorann. Le tacaíocht ó SCE do thionscadail den sórt sin, ba cheart ról lárnach na n-eangach cliste san aistriú fuinnimh a léiriú freisin agus ba cheart tacaíocht ó SCE a bheith ina cabhair chun bearnaí cistiúcháin a réiteach, ar bearnaí iad atá ag cur bac ar infheistíochtaí i gcur chun úsáide ar mhórscála na teicneolaíochta eangaí cliste i láthair na huaire.

(33)

I gcomhthéacs thacaíocht an Aontais, ba cheart aird ar leith a thabhairt ar idirnaisc fuinnimh trasteorann, lena n-áirítear iad siúd is gá chun an sprioc idirnaisc leictreachais 10 % do 2020 agus an sprioc 15 % do 2030 arna mbunú le Rialachán (AE) 2018/1999 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle a bhaint amach. Tá cur chun úsáide idirnascairí leictreachais ríthábhachtach chun margaí a chomhtháthú agus deireadh a chur le leithlisiú fuinnimh, trína thuilleadh fuinnimh inathnuaite a ligean isteach sa chóras agus lena mbainfear leas dá réir as a bpunann éagsúil i dtaca le héileamh agus soláthar fuinnimh in-athnuaite, agus as gréasáin ghaoithe ón bhfarraige agus as eangacha cliste, lena ndéantar gach tír a lánpháirtiú i margadh fuinnimh a bheidh leachtach agus iomaíoch.

(34)

Braithfidh cur i gcrích an Mhargaidh Aonair Dhigitigh ar an mbonneagar nascachta digití bunaidh. Tá digitiú na tionsclaíochta san Aontas agus nuachóiriú earnálacha ar nós earnálacha an iompair, an fhuinnimh, an chúraim sláinte agus an riaracháin phoiblí ag brath ar rochtain uilíoch ar ghréasáin iontaofa, inacmhainne, ardacmhainne agus fíor-ardacmhainne. Tá an nascacht dhigiteach ar cheann de na tosca cinntitheacha maidir le bearnaí eacnamaíocha, sóisialta agus críochacha a dhúnadh, trí thacú le nuachóiriú geilleagar áitiúil agus bonn daingean a chur faoi éagsúlú gníomhaíochtaí eacnamaíocha. Ba cheart raon feidhme SCE i réimse an bhonneagair nascachta digití a oiriúnú chun tábhacht mhéadaitheach an réimse sin don gheilleagar agus don tsochaí i gcoitinne a léiriú. Is gá, dá bhrí sin, na tionscadail leasa choitinn maidir leis an mbonneagar nascachta digití a theastóidh chun cuspóirí an Aontais maidir leis an Margadh Aonair Digiteach a ghnóthú a leagan amach, agus is gá Rialachán (AE) Uimh. 283/2014 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle a aisghairm (15).

(35)

Sa Teachtaireacht ón gCoimisiún an 14 Meán Fómhair 2016 dar teideal “Nascacht le haghaidh Margadh Aonair Digiteach Iomaíoch – I dtreo Sochaí Ghigighiotáin Eorpach” (“an Straitéis maidir le Sochaí Ghigighiotáin”), leagann an Coimisiún amach na cuspóirí straitéiseacha le haghaidh 2025, d’fhonn an infheistíocht sa bhonneagar nascachta digití a bharrfheabhsú. Is é is aidhm do Threoir (AE) 2018/1972 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (16),inter alia, timpeallacht rialála a chruthú lena ndreasaítear infheistíochtaí príobháideacha i ngréasáin nascachta digití. Tá sé soiléir, mar sin féin, nach mbeidh cur chun úsáide gréasáin inmharthana ó thaobh na tráchtála de ina lán limistéar ar fud an Aontais, de bharr tosca éagsúla amhail iargúltacht agus saintréithe críochacha nó geografacha agus dlús íseal daonra, agus tosca éagsúla socheacnamaíocha, agus dá bhrí sin tá gá le haird níos mó a thabhairt ar na limistéir sin go práinneach. Ba cheart SCE a oiriúnú, dá bhrí sin, le go gcuirfidh sé le gnóthú na gcuspóirí straitéiseacha sin a leagtar amach sa Straitéis maidir le Sochaí Ghigighiotáin agus é mar aidhm leo rannchuidiú leis an gcothromaíocht idir forbairtí tuaithe agus uirbeacha, agus an tacaíocht a thugtar i gcláir eile maidir le gréasáin fíor-ardacmhainne a chur chun úsáide, go háirithe Ciste Forbraíochta Réigiúnaí na hEorpa, an Ciste Comhtháthaithe agus clár InvestEU, a chomhlánú.

(36)

Cé gur gréasáin tras-Eorpacha, go bunúsach, iad na gréasáin nascachta digití uile atá nasctha leis an Idirlíon, de bharr, go príomha, fheidhmiú na bhfeidhmchlár agus na seirbhísí a ndéanann na gréasáin sin a chumasú, ba cheart tosaíocht trí SCE a thabhairt do ghníomhaíochtaí a bhfuil súil go mbeidh an tionchar is mó acu ar an Margadh Aonair Digiteach, inter alia trí iad a ailíniú le cuspóirí na Straitéise maidir le Sochaí Ghigighiotáin, agus ar chlaochlú digiteach an gheilleagair agus na sochaí, ag féachaint do chlistí margaidh agus do chur chun feidhme na mbacainní a tugadh faoi deara.

(37)

Is eintitis agus ionaid ar féidir tionchar a bheith acu ar fhorbairtí tábhachtacha socheacnamaíocha sna limistéir ina bhfuil siad lonnaithe, lena n-áirítear limistéir thuaithe agus limistéir inar tearc an daonra iad scoileanna, ollscoileanna, leabharlanna, údaráis áitiúla, réigiúnacha nó náisiúnta, príomhsholáthraithe seirbhísí poiblí, ospidéil agus ionaid leighis, moil iompair agus fiontair dhlúthdhigiteacha. Ní mór do ghníomhaithe socheacnamaíocha den sórt sin a bheith ceannródaíoch i réimse na nascachta gigighiotáin chun rochtain ar na seirbhísí agus na feidhmchláir is fearr is féidir a thabhairt do líonta tí, do ghnólachtaí agus do phobail áitiúla san Aontas. Ba cheart do SCE tacú leis an rochtain ar ghréasáin fíor-ardacmhainne, lena n-áirítear córais 5G agus córais nascachta úrscothacha atá in ann nascacht ghighighiotáin a sholáthar do na gníomhaithe socheacnamaíocha sin d’fhonn na héifeachtaí dearfacha a bheidh acu ar an ngeilleagar agus ar an tsochaí i gcoitinne a uasmhéadú laistigh dá limistéir, lena n-áirítear trí éileamh níos leithne ar nascacht agus ar sheirbhísí a spreagadh.

(38)

Na críocha éanasctha ar fud an Aontais, is scrogaill tráchta agus acmhainneacht neamhshaothraithe ag an Margadh Aonair Digiteach iad. I bhformhór na limistéar tuaithe agus iargúlta, is féidir leis an nascacht Idirlín ar ardcháilíocht a bheith an-tábhachtach le nach dtarlóidh bearna dhigiteach, leithlisiú agus bánú na tuaithe trí chostais seachadta earraí agus seirbhísí a laghdú agus trí chúiteamh páirteach a thabhairt i leith iargúltachta. Tá gá le nascacht idirlín ar ardcháilíocht le haghaidh deiseanna nua eacnamaíocha amhail an fheirmeoireacht bheacht nó forbairt bithgheilleagair i gceantair thuaithe. Le SCE, ba cheart rannchuidiú le nascacht fhíor-ardacmhainne fhosaithe nó gan sreang a chur ar fáil do gach líon tí san Aontas, bídís faoin tuath nó i limistéir uirbeacha, agus díriú ar na cásanna úsáide sin a bhfuil méid áirithe clistí margaidh le brath iontu agus ar féidir aghaidh a thabhairt orthu trí dheontais ísealdéine a úsáid. Ba cheart na sineirgí idir na gníomhaíochtaí a fhaigheann tacaíocht ó SCE a uasmhéadú, agus aird chuí á tabhairt ar an dlús atá le gníomhaithe socheacnamaíocha i limistéar ar leith agus ar an leibhéal cistiúcháin a bhfuil gá leis chun cumhdach a ghiniúint. Ina theannta sin, ba cheart é a bheith mar aidhm ag SCE cumhdach cuimsitheach a bhaint amach do líonta tí agus do chríocha, ós rud é nach bhfuil sé eacnamaíoch ag céim níos déanaí aghaidh a thabhairt ar bhearnaí i limistéar atá cumhdaithe cheana.

(39)

Lena chois sin, de bharr ar an rath ar thionscnamh WiFi4EU, ba cheart do SCE tacú le nascacht áitiúil idirlín gan sreang ar ardcháilíocht, slán agus saor in aisce a chur ar fáil i lárionaid an tsaoil phoiblí áitiúil, lena n-áirítear eintitis a bhfuil misean seirbhíse poiblí acu, amhail údaráis phoiblí agus soláthraithe seirbhísí poiblí, agus ionaid amuigh faoin aer a bhfuil rochtain ag an bpobal i gcoitinne orthu, chun fís dhigiteach an Aontais a chur chun cinn i bpobail áitiúla.

(40)

Is túsphointe tábhachtach é bonneagar digiteach don nuálaíocht. Chun go mbeadh sé in ann a tionchar a uasmhéadú, le SCE, ba cheart díriú ar an mbonneagar digiteach a chistiú. Dá bhrí sin, ba cheart seirbhísí agus feidhmchláir dhigiteacha aonair, amhail iad sin lena mbaineann teicneolaíochtaí mórleabhar dáilte éagsúla nó lena gcuirtear an intleacht shaorga i bhfeidhm, a bheith lasmuigh de raon feidhme SCE agus, ina ionad sin, ba cheart aghaidh a thabhairt orthu trí ionstraimí eile amhail an Clár don Eoraip Dhigiteach, arna bhunú le Rialachán (AE) 2021/694 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (17), de réir mar is iomchuí. Tá sé tábhachtach freisin sineirgí idir na cláir éagsúla a uasmhéadú.

(41)

Maidir le hinmharthanacht na chéad ghlúine eile de sheirbhísí digiteacha, amhail seirbhísí “Idirlíon na Rudaí Nithiúla”, agus feidhmchláirdhigiteacha, a bhfuil súil go gcruthóidh siad sochair mhóra in earnálacha éagsúla agus sa tsochaí ina hiomláine, beidh gá le cumhdach córas 5G trasteorann gan bhriseadh, go háirithe le go bhféadfaidh úsáideoirí agus réada bheith nasctha fiú agus iad ag bogadh ó áit go háit. Níl na cásanna roinnte costais maidir le cur chun úsáide 5G idir na hearnálacha sin soiléir go fóill, áfach, agus meastar go mbeidh rioscaí an-ard i gceist le cur chun úsáide tráchtála i roinnt réimsí tábhachtacha. Táthar ag súil go mbeidh conairí bóthair agus naisc iarnróid ríthábhachtach sa chéad chéim d’iarratais nua i réimse na soghluaisteachta nasctha agus is tionscadail trasteorann ríthábhachtacha a bheidh iontu, dá bhrí sin, maidir le cistiú a fháil faoi SCE.

(42)

Is gá gréasáin cumarsáide leictreonaí cnámh droma a chur chun úsáide, lena n-áirítear cáblaí fomhuirí a nascann críocha Eorpacha le tríú tíortha ar ilchríocha eile, nó a nascann oileáin Eorpacha, na réigiún is forimeallaí nó tíortha agus críocha thar lear, lena n-áirítear trí uiscí críochacha an Aontais agus limistéir eacnamaíocha eisiacha na mBallstát, agus chun an iomarcaíocht a theastaíonn a chur ar fáil don bhonneagar ríthábhachtach sin, chun cur le hacmhainneacht agus le hathléimneacht gréasáin digiteacha an Aontais, agus chun cur freisin le comhtháthú críochach. Is minic nach mbíonn tionscadail den sórt sin inmharthana ó thaobh na tráchtála de gan tacaíocht phoiblí. Ina theannta sin, ba cheart tacaíocht a bheith ar fáil chun acmhainní ríomhaireachta ardfheidhmíochta Eorpacha a chomhlánú le naisc leoracmhainne teirighiotáin.

(43)

Sna gníomhaíochtaí sin a chuireann le tionscadail leasa choitinn i réimse an bhonneagair nascachta digití, ba cheart úsáid a bhaint as an teicneolaíocht is fearr agus is oiriúnaí atá ar fáil don tionscadal sonrach, lena dtugtar an chothromaíocht is fearr idir teicneolaíochtaí úrscothacha ó thaobh acmhainneacht sreafa sonraí, slándáil tarchuir, athléimneacht gréasáin agus éifeachtúlacht costais de. Ba cheart cur chun úsáide den sórt sin a chur in ord tosaíochta trí bhíthin cláir oibre, agus na critéir a leagtar amach sa Rialachán seo á gcur san áireamh. Féadfar bonneagar éighníomhach a áireamh i gcur chun úsáide gréasán fíor-ardacmhainne d’fhonn na sochair shocheacnamaíocha agus na sochair chomhshaoil a uasmhéadú. Ar deireadh, agus tosaíocht á tabhairt do ghníomhaíochtaí, ba cheart go gcuirfí san áireamh na héifeachtaí dearfacha a d’fhéadfadh a bheith acu maidir le nascacht, mar shampla i gcás ina bhféadfadh tionscadal a chuirtear chun úsáide feabhas a chur ar an gcás gnó maidir le húsáidí eile amach anseo, rud a chuirfeadh leis an gcumhdach a dhéantar ar chríocha agus ar phobail i limistéir nár cumhdaíodh go dtí seo.

(44)

Rinne an tAontas a theicneolaíocht satailíte suite, loingseoireachta agus uainiúcháin (PNT) féin (cláir Galileo agus EGNOS) agus a chlár féin um fhaire agus um fhaireachán na Cruinne (Copernicus) a fhorbairt. Cuireann cláir Galileo agus EGNOS agus clár Copernicus ardseirbhísí ar fáil lena dtugtar sochair thábhachtacha eacnamaíocha d’úsáideoirí poiblí agus príobháideacha. Dá bhrí sin, aon bhonneagar iompair, fuinnimh nó digiteach a fhaigheann cistiú ó SCE, a úsáideann PNT nó seirbhísí um fhaire na Cruinne, ba cheart iad a bheith comhoiriúnach go teicniúil do na cláir sin.

(45)

Na torthaí dearfacha a bhí ar an gcéad ghlao measctha ar thograí a seoladh faoin gclár reatha in 2017, dhearbhaigh siad an ábharthacht agus an breisluach a bhaineann le deontais an Aontais a úsáid lena meascadh le maoiniú ón mBanc Eorpach Infheistíochta nó ó bhainc náisiúnta le haghaidh spreagadh nó ó institiúidí airgeadais forbartha agus poiblí eile, agus ó institiúidí airgeadais san earnáil phríobháideach agus ó infheisteoirí san earnáil phríobháideach, lena n-áirítear comhpháirtíochtaí príobháideacha poiblí. Leis an meascadh, ba cheart rannchuidiú le hinfheistíocht phríobháideach a mhealladh agus le giaráil rannchuidiú foriomlán na hearnála poiblí a sholáthar, i gcomhréir le spriocanna chlár InvestEU. Ba cheart do SCE leanúint, dá bhrí sin, de bheith ag tacú le gníomhaíochtaí is féidir a mhaoiniú trí chomhcheangal de dheontais de chuid an Aontais agus foinsí eile maoinithe.

(46)

San earnáil iompair, níor cheart na méideanna a úsáidtear d’oibríochtaí measctha dul thar 10 % den mhéid ó Cheannteideal 1(2) de CAI 2021-2027.Ba cheart é a bheith indéanta oibríochtaí measctha a úsáid, mar shampla, le haghaidh gníomhaíochtaí a bhaineann le soghluaisteacht chliste, idir-inoibritheach, inbhuanaithe, uilechuimsitheach, inrochtana, shábháilte agus shlán.

(47)

Ina theannta sin, déanfar cuspóirí beartais SCE a shaothrú le hionstraimí airgeadais agus le ráthaíocht bhuiséadach faoi ghné nó faoi ghnéithe beartais Chlár InvestEU freisin. Ba cheart gníomhaíochtaí SCE a úsáid chun dlús a chur le hinfheistíocht chun aghaidh a thabhairt ar theipeanna margaidh nó ar chásanna infheistíochta fo-optamacha, ar bhealach comhréireach, gan maoiniú príobháideach a dhúbláil ná a phlódú, go háirithe i gcás nach bhfuil gníomhaíochtaí inmharthana ó thaobh tráchtála de agus ba cheart breisluach Aontais soiléir a bheith acu.

(48)

D’fhonn cabhrú le forbairt chomhtháite an timthrialla nuálaíochta, is gá comhlántacht a áirithiú idir na réitigh nuálacha a forbraíodh i gcomhthéacs chláir réime an Aontais um thaighde agus um nuálaíocht agus na réiteach nuálach a cuireadh in úsáid le tacaíocht ó SCE. Chun na críche sin, is é is aidhm do shineirgí leis an gclár Fís Eorpach, arna bhunú le Rialachán (AE) 2021/695 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (18), a áirithiú go ndéanfar riachtanais taighde agus nuálaíochta in earnálacha an iompair, an fhuinnimh agus na seirbhísí digiteacha laistigh den Aontas a shainaithint agus a bhunú le linn phróiseas pleanála straitéisí an chláir Fís Eorpach. Ina theannta sin, áiritheofar leis na sineirgí leis an gclár Fís Eorpach go dtacaíonn SCE le leathadh amach agus cur chun úsáide ar mhórscála na dteicneolaíochtaí nuálacha agus na réiteach nuálach i réimse an iompair, i réimse an fhuinnimh agus sa bhonneagar digiteach, go háirithe iad sin a thagann as an gclár Fís Eorpach. Ina theannta sin, áiritheofar leis na sineirgí leis an gclár Fís Eorpach go n-éascófar malartú faisnéise agus sonraí idir an clár Fís Eorpach agus SCE, mar shampla, trí bhéim a leagan ar theicneolaíochtaí ón gclár Fís Eorpach a bhfuil leibhéal ard ullmhachta don mhargadh ag baint leo agus a d’fhéadfaí a úsáid tuilleadh trí SCE.

(49)

Ba cheart ré SCE a ailíniú le ré CAI. Leis an Rialachán seo, ba cheart imchlúdach airgeadais a leagan síos don tréimhse iomlán 2021-2027 arb éard a bheidh ann an príomh-mhéid tagartha, de réir bhrí pointe 18 de Chomhaontú Idirinstitiúideach an 16 Nollaig 2020 idir Parlaimint na hEorpa, Comhairle an Aontais Eorpaigh agus an Coimisiún Eorpach maidir leis an smacht buiséadach, le comhar in ábhair bhuiséadacha agus le bainistíocht fhónta airgeadais chomh maith le hacmhainní dílse nua, lena n-áirítear treochlár i dtreo acmhainní dílse nua a thabhairt isteach (19) do Pharlaimint na hEorpa agus don Chomhairle le linn an nós imeachta bhuiséadaigh bhliantúil.

(50)

Ar leibhéal an Aontais, is é an Seimeastar Eorpach um chomhordú an bheartais eacnamaíoch an creat lena sainaithnítear tosaíochtaí náisiúnta athchóiriúcháin agus lena ndéantar faireachán ar a gcur chun feidhme. Déanann na Ballstáit a gcuid straitéisí infheistíochta ilbhliantúla féin a fhorbairt sa dóigh is go dtacaíonn siad le cur chun feidhme na dtosaíochtaí athchóiriúcháin sin. Ba cheart na straitéisí sin a chur i láthair in éineacht leis na Cláir Náisiúnta bhliantúla um Athchóiriú chun achoimriú agus comhordú a dhéanamh ar thionscadail infheistíochta tosaíochta atá le tacaíocht a fháil ó chistiú náisiúnta nó cistiú ón Aontas, nó ón dá chineál cistithe sin. Ba cheart leas a bhaint astu freisin chun cistiú ón Aontas a úsáid ar dhóigh chomhleanúnach agus chun a oiread tairbhe is féidir a bhaint as breisluach na tacaíochta airgeadais a bheidh le fáil, go háirithe ó Chiste Forbraíochta Réigiúnaí na hEorpa agus ón gCiste Comhtháthaithe, ón Sásra Eorpach um Chobhsú Infheistíochtaí, ó Chlár InvestEU agus ó SCE, i gcás inarb ábhartha. Ba cheart, i gcás inarb ábhartha, tacaíocht airgeadais a úsáid ar shlí atá comhsheasmhach le pleananna aeráide agus fuinnimh na mBallstát agus an Aontais.

(51)

Tá feidhm maidir leis an Rialachán seo ag rialacha airgeadais cothrománacha a ghlac Parlaimint na hEorpa agus an Chomhairle ar bhonn Airteagal 322 CFAE. Leagtar síos na rialacha sin sa Rialachán Airgeadais agus cinntear leo, go háirithe, an nós imeachta maidir leis an mbuiséad a bhunú agus a chur chun feidhme trí dheontais, duaiseanna, soláthar agus cur chun feidhme indíreach, agus foráiltear leo do sheiceálacha ar fhreagracht na ngníomhaithe airgeadais. Áirítear freisin leis na rialacha arna nglacadh ar bhonn Airteagal 322 CFAE córas ginearálta coinníollachta chun buiséad an Aontais a chosaint.

(52)

Na cineálacha maoinithe agus na modhanna cur chun feidhme a úsáidfear faoin Rialachán seo, ba cheart iad a roghnú ar bhonn a fhónta atá siad ó thaobh cuspóirí sainiúla na ngníomhaíochtaí a bhaint amach agus torthaí a thabhairt, agus aird á tabhairt, go háirithe, ar na costais a bhaineann le rialuithe, ar an ualach riaracháin, agus ar an riosca neamh-chomhlíontachta a mheastar a bheith ann. Agus roghanna den sórt sin á ndéanamh, ba cheart cuimhneamh ar úsáid a bhaint as cnapshuimeanna, rátaí comhréidhe agus costais aonaid, mar aon le maoiniú nach mbaineann le costais, dá dtagraítear in Airteagal 125(1) den Rialachán Airgeadais.

(53)

Ba cheart eintitis dhlíthiúla atá bunaithe san Aontas a bheith in ann a bheith rannpháirteach, a mhéid is féidir, i gcláir choibhéiseacha de chuid tríú tíortha atá rannpháirteach in SCE;

(54)

Féadfaidh tríú tíortha ar comhaltaí iad den Limistéar Eorpach Eacnamaíoch (LEE) a bheith rannpháirteach i gcláir de chuid an Aontais faoi chuimsiú an chomhair arna bhunú faoin gComhaontú maidir leis an Limistéar Eorpach Eacnamaíoch (20) (“Comhaontú LEE”), ina ndéantar foráil do chur chun feidhme na gclár ar bhonn cinneadh arna ghlacadh faoin gcomhaontú sin. Féadfaidh tríú tíortha a bheith rannpháirteach ar bhonn ionstraimí dlí eile freisin. Ba cheart foráil ar leith a thabhairt isteach leis an Rialachán seo lena gcuirtear de cheangal ar thriú tíortha na cearta agus an rochtain is gá a thabhairt don oifigeach údarúcháin freagrach, don Oifig Eorpach Frith-Chalaoise (OLAF) agus don Chúirt Iniúchóirí chun go bhféadfaidh gach ceann díobh a chuid inniúlachtaí féin a fheidhmiú go cuimsitheach.

(55)

Leagtar síos sa Rialachán Airgeadais na rialacha maidir le deontais a dheonú. Chun saintréitheacht na ngníomhaíochtaí a fhaigheann tacaíocht faoi SCE a chur san áireamh agus cur chun feidhme comhsheasmhach a áirithiú idir na hearnálacha atá cumhdaithe ag SCE, is gá léirithe breise a thabhairt maidir leis na critéir incháilitheachta agus dhámhachtana. Níor cheart roghnú oibríochtaí agus a maoiniú a bheith faoi réir coinníollacha ach na coinníollacha dá bhforáiltear sa Rialachán seo agus sa Rialachán Airgeadais a chomhlíonadh. Gan dochar don Rialachán Airgeadais, leis na cláir oibre, ba cheart é a bheith indéanta foráil a dhéanamh maidir le nósanna imeachta simplithe.

(56)

I gcomhréir leis an Rialachán Airgeadais, leagtar síos na critéir roghnúcháin agus dhámhachtana sna cláir oibre. In earnáil an iompair, ba cheart measúnú a dhéanamh ar cháilíocht agus ar ábharthacht tionscadail freisin agus ba cheart an tionchar a mheastar a bheidh ag an tionscadal ar nascacht Eorpach, ar a chomhlíonadh i dtaca le ceanglais inrochtaineachta agus ar a straitéis maidir le riachtanais chothabhála a chur san áireamh freisin.

(57)

I gcomhréir leis an Rialachán Airgeadais, agus le Rialachán (AE, Euratom) Uimh. 883/2013 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (21), Rialacháin (CE, Euratom) Uimh. 2988/95 (22), (Euratom, CE) Uimh. 2185/96 (23) agus (AE) 2017/1939 (24), táthar chun leasanna airgeadais an Aontais a chosaint trí bhíthin bearta comhréireacha, lena n-áirítear bearta a bhaineann le neamhrialtachtaí a chosc, a bhrath, a cheartú agus a imscrúdú, lena n-áirítear calaois, le cistí a cailleadh, a íocadh go mícheart nó a úsáideadh go mícheart a ghnóthú agus, i gcás inarb iomchuí, pionóis riaracháin a fhorchur. Go háirithe, i gcomhréir le Rialacháin (Euratom, CE) Uimh. 2185/96 agus (AE, Euratom) Uimh. 883/2013, cumhachtaítear d’OLAF imscrúduithe riaracháin a dhéanamh, lena n-áirítear seiceálacha agus cigireachtaí ar an láthair, d’fhonn a shuí ar tharla calaois, éilliú nó aon ghníomhaíocht neamhdhleathach eile a dhéanann difear do leasanna airgeadais an Aontais. Tugtar de chumhacht d’Oifig an Ionchúisitheora Phoiblí Eorpaigh (OIPE) i gcomhréir le Rialachán (AE) 2017/1939, cionta coiriúla a dhéanann difear do leasanna airgeadais an Aontais,, dá bhfhoráiltear i dTreoir (AE) 2017/1371 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (25) a imscrúdú agus a ionchúiseamh. I gcomhréir leis an Rialachán Airgeadais, tá ar aon duine nó aon eintiteas a fhaigheann cistí de chuid an Aontais comhoibriú go hiomlán maidir le cosaint leasanna airgeadais an Aontais, na cearta agus an rochtain is gá a thabhairt don Choimisiún, do OLAF, don Chúirt Iniúchóirí agus i leith na mBallstát sin atá rannpháirteach sa chomhar feabhsaithe de bhun Rialachán (AE) 2017/1939, do OIPE, agus a áirithiú go dtabharfaidh aon tríú páirtithe a bheidh páirteach i gcur chun feidhme cistí de chuid an Aontais cearta coibhéiseacha.

(58)

De bhun Chinneadh (AE) 2013/755/AE ón gComhairle (26), tá daoine agus eintitis atá lonnaithe i dtíortha agus críocha thar lear incháilithe do chistiú faoi réir rialacha agus chuspóirí SCE agus faoi réir aon socrú féideartha is infheidhme maidir leis an mBallstát lena mbaineann an tír nó an chríoch ábhartha thar lear.

(59)

Ba cheart don Aontas comhleanúnachas agus sineirgí a lorg le cláir an Aontais maidir le beartais sheachtracha, lena n-áirítear cúnamh réamhaontachais de réir na ngealltanas a tugadh i gcomhthéacs na Teachtaireachta ón gCoimisiún an 6 Feabhra 2018 dar teideal “Peirspictíocht inchreidte faoi mhéadú le haghaidh na mBalcán Thiar agus rannpháirtíocht fheabhsaithe ón Aontas leis na Balcáin Thiar”.

(60)

I gcás ina mbeidh tríú tíortha nó eintitis atá bunaithe i dtríú tíortha rannpháirteach i ngníomhaíochtaí a chuireann le tionscadail leasa choitinn nó le tionscadail trasteorann i réimse an fhuinnimh inathnuaite, níor cheart tacaíocht airgeadais a chur ar fáil ach amháin mura féidir déanamh dá uireasa chun cuspóirí na dtionscadal sin a ghnóthú. Maidir le tionscadail trasteorann i réimse an fhuinnimh inathnuaite, ba cheart, le comhar idir Ballstát amháin nó roinnt Ballstát agus tríú tír (lena n-áirítear laistigh den Comhphobal Fuinnimh), na coinníollacha a leagtar amach i dTreoir (AE) 2018/2001 i dtaca leis an ngá atá le nasc fisiceach leis an Aontas a urramú.

(61)

Sa Teachtaireacht ón gCoimisiún an 3 Deireadh Fómhair 2017 dar teideal “An soláthar poiblí a chur ag obair san Eoraip agus don Eoraip”, cuirtear in iúl gurb é an tAontas an margadh soláthair phoiblí is oscailte ar domhan, ach nach mbíonn cómhalartacht ann i gcónaí i dtíortha eile maidir le rochtain a thabhairt dá margaí do chuideachtaí de chuid an Aontais. Dá bhrí sin, ba cheart do thairbhithe SCE lánúsáid a bhaint as na deiseanna straitéiseacha maidir le soláthar poiblí a chuirtear ar fáil le Treoir 2014/25/AE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (27).

(62)

De bhun mhíreanna 22 agus 23 de Chomhaontú Idirinstitiúideach an 13 Aibreán 2016 maidir le Reachtóireacht Níos Fearr (28), ba cheart meastóireacht a dhéanamh ar SCE i gcomhréir le ceanglais faireacháin shonracha, amhail maidir le rianú aeráide, agus ualach riaracháin, ar na Ballstáit go háirithe, agus rórialáil, á seachaint san am céanna. Ba cheart a áireamh ar na meastóireachtaí sin, táscairí intomhaiste mar bhonn don mheastóireacht arna déanamh ar éifeachtaí SCE ar an talamh. Ba cheart don Choimisiún meastóireachtaí a dhéanamh chun éifeachtacht agus éifeachtúlacht an chistiúcháin agus a thionchar ar spriocanna foriomlána SCE a mheasúnú agus ba cheart dó na meastóireachtaí sin a chur in iúl do Pharlaimint na hEorpa, don Chomhairle, do Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa agus do Choiste na Réigiún agus chun aon choigeartuithe is gá a dhéanamh.

(63)

Ba cheart bearta faireacháin agus tuairiscithe atá trédhearcach, cuntasach agus leormhaith, lena n-áirítear táscairí intomhaiste, a chur chun feidhme chun an dul chun cinn atá déanta ag SCE maidir le gnóthú na gcuspóirí ginearálta agus sonracha a leagtar amach sa Rialachán seo a mheasúnú agus a thuairisciú. Ba cheart a áirithiú leis na bearta sin freisin go n-aithneofar an méid atá bainte amach ag SCE. Maidir leis na sonraí le haghaidh faireachán a dhéanamh ar chur chun feidhme SCE agus ar a thorthaí, ba cheart a áirithiú leis an gcóras tuairiscithe feidhmíochta sin go bhfuil siad oiriúnach chun grinnanailís a dhéanamh ar an dul chun cinn a dhéantar agus ar na deacrachtaí a bhíonn ann agus go ndéantar na sonraí agus na torthaí sin a bhailiú ar bhealach éifeachtúil, éifeachtach agus tráthúil. Is gá ceanglais chomhréireacha tuairiscithe a fhorchur ar fhaighteoirí cistí ón Aontas chun sonraí ábhartha a bhailiú do SCE.

(64)

Ba cheart SCE a chur chun feidhme trí chláir oibre. Faoin 15 Deireadh Fómhair 2021, ba cheart don Choimisiún na chéad chláir oibre ilbhliantúla a ghlacadh agus ba cheart a áireamh iontu sin tráthchlár na nglaonna ar thograí do na chéad trí bliana de SCE, a n-ábhar agus buiséid tháscacha mar aon le creat ionchais lena gcumhdófar an chlárthréimhse ina hiomláine.

(65)

Chun dálaí aonfhoirmeacha do chur chun feidhme an Rialacháin seo a áirithiú, ba cheart cumhachtaí cur chun feidhme a thabhairt don Choimisiún a mhéid a bhaineann le rialacha sonracha a leagan síos i dtaobh comhchistiú idir na codanna maidir le tionscadail trasteorann i réimse an fhuinnimh inathnuaite; ina sonrófar, i gcás inar gá, na ceanglais bhonneagair is infheidhme maidir le catagóirí áirithe de ghníomhaíochtaí bonneagair dé-úsáide agus an nós imeachta meastóireachta maidir leis na gníomhaíochtaí a bhaineann le gníomhaíochtaí bonneagair dé-úsáide; cláir oibre a ghlacadh; agus tacaíocht airgeadais ón Aontas a dheonú. Ba cheart na cumhachtaí sin a fheidhmiú i gcomhréir le Rialachán (AE) Uimh. 182/2011 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (29).

(66)

Chun na táscairí a úsáidtear san fhaireachán ar SCE, céatadáin tháscacha na n-acmhainní buiséadacha a leithdháiltear ar gach cuspóir sonrach in earnáil an iompair, agus an sainmhíniú ar chonairí an chroíghréasáin iompair, a oiriúnú, i gcás inar gá, ba cheart an chumhacht chun gníomhartha a ghlacadh i gcomhréir le hAirteagal 290 CFAE a tharmligean chuig an gCoimisiún i dtaca le leasuithe ar Chuid I, Chuid II agus Chuid III den Iarscríbhinn a ghabhann leis an Rialachán seo. Tá sé tábhachtach, go háirithe, go rachadh an Coimisiún i mbun comhairliúcháin iomchuí le linn a chuid oibre ullmhúcháin, lena n-áirítear ar leibhéal na saineolaithe, agus go ndéanfaí na comhairliúcháin sin i gcomhréir leis na prionsabail a leagtar síos i gComhaontú Idirinstitiúideach an 13 Aibreán 2016 maidir le Reachtóireacht Níos Fearr. Go sonrach, chun rannpháirtíocht chomhionann in ullmhú na ngníomhartha tarmligthe a áirithiú, faigheann Parlaimint na hEorpa agus an Chomhairle na doiciméid uile i gcomhthráth leis na saineolaithe sna Ballstáit, agus bíonn rochtain chórasach ag a gcuid saineolaithe ar chruinnithe ghrúpaí saineolaithe an Choimisiúin a bhíonn ag déileáil le hullmhú na ngníomhartha tarmligthe.

(67)

Ós rud é nach féidir leis na Ballstáit cuspóirí an Rialacháin seo, eadhon tógáil, forbairt, nuachóiriú agus tabhairt chun críche na ngréasán tras-Eorpach in earnáil an iompair, earnáil an fhuinnimh agus earnáil na seirbhísí digiteacha, a ghnóthú go leordhóthanach agus, de bharr fhairsinge nó éifeachtaí na gníomhaíochta, gur fearr is féidir iad a bhaint amach ar leibhéal an Aontais, féadfaidh an tAontas bearta a ghlacadh, i gcomhréir le prionsabal na coimhdeachta a leagtar amach in Airteagal 5 den Chonradh ar an Aontas Eorpach. I gcomhréir le prionsabal na comhréireachta a leagtar amach san Airteagal sin, ní théann an Rialachán seo thar a bhfuil riachtanach chun na cuspóirí sin a ghnóthú.

(68)

Ba cheart, dá bhrí sin, Rialachán (AE) Uimh. 1316/2013 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (30) agus Rialachán (AE) Uimh. 283/2014 a aisghairm. Ba cheart, mar sin féin, éifeachtaí Airteagal 29 de Rialachán (AE) Uimh. 1316/2013, lena leasaítear an Iarscríbhinn a ghabhann le Rialachán (AE) Uimh. 913/2010 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (31) a choimeád maidir leis an liosta de na conairí lastais.

(69)

Chun leanúnachas a áirithiú maidir le tacaíocht a sholáthar sna réimsí ábhartha beartais agus chun gur féidir tús a chur leis an gcur chun feidhme ó thús CAI 2021-2027, ba cheart an Rialachán seo a theacht i bhfeidhm mar ábhar práinne agus ba cheart feidhm a bheith ag an Rialachán seo, le héifeacht chúlghabhálach ón 1 Eanáir 2021,