Foinsí dhlí an Aontais Eorpaigh

 

ACHOIMRE AR:

Airteagal 216 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh

Airteagal 288 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh

Airteagal 6(3) den Chonradh ar an Aontas Eorpach

CAD IS AIDHM LE HAIRTEAGAIL 216 AGUS 288 DEN CHONRADH AR FHEIDHMIÚ AN AONTAIS EORPAIGH AGUS LE HAIRTEAGAL 6 DEN CHONRADH AR AN AONTAS EORPACH?

• Sonraítear in Airteagal 216 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh (CFAE) na coinníollacha faoina bhféadfaidh an tAontas Eorpach (AE) comhaontuithe a thabhairt i gcrích le tíortha nach tíortha AE iad agus le heagraíochtaí idirnáisiúnta.
• Sainmhínítear in Airteagal 288 den CFAE na cineálacha éagsúla gníomhartha dlí a fhéadfaidh AE a ghlacadh.
• Sonraítear in Airteagal 6(3) den Chonradh ar an Aontas Eorpach (CAE) go bhfuil cearta bunúsacha ina bprionsabail ghinearálta i ndlí AE.

PRÍOMHPHOINTÍ

Tá trí fhoinse dhlí AE ann: an dlí príomha, prionsabail ghinearálta dhlí AE agus an dlí tánaisteach (leagtha amach sa chéimiúlacht caighdeán).

An dlí príomha

• Is iad príomhfhoinsí an dlí phríomha na conarthaí lena mbunaítear AE: CAE, CFAE agus an Conradh ar Chomhphobal Eorpach do Fhuinneamh Adamhach (Euratom). Leis na conarthaí sin, leagtar amach dáileadh inniúlachtaí (cumhachtaí) idir AE agus Ballstáit AE, agus déantar cur síos ar chumhachtaí na n–institiúidí Eorpacha. Leagtar amach leo, dá bhrí sin, an creat dlíthiúil faoina bhfuil institiúidí AE ag oibriú chun beartais a chur chun feidhme.
• Áirítear leis an dlí príomha freisin:
  • conarthaí leasaitheacha AE;
  • na prótacail atá i gceangal leis na conarthaí bunaithe agus na conarthaí leasaitheacha;
  • na conarthaí ar aontachas Ballstát nua le AE;
  • an Chairt um Chearta Bunúsacha (ó Chonradh Liospóin i leith – Nollaig 2009).

Prionsabail ghinearálta an dlí

• D’fhéadfadh siad sin a bheith ina bhfoinsí neamhscríofa dlí a thagann as cásdlí Chúirt Bhreithiúnais an Aontais Eorpaigh (CBAE).
• D’fhéadfadh prionsabail ghinearálta dhlí AE a bheith mar thoradh freisin ar na traidisiúin bhunreachtúla is coiteann do na Ballstáit chomh maith. Ainmnítear cearta bunúsacha, mar a ráthaítear leis an gCoinbhinsiún Eorpach chun Cearta an Duine agus Saoirsí Bunúsacha a Chosaint, go sainráite sna conarthaí mar phrionsabail ghinearálta dhlí AE.

An dlí tánaisteach

Cuimsítear sa dlí tánaisteach gníomhartha dlí, ar féidir iad a roinnt in dhá chatagóir:

• na cinn atá liostaithe in Airteagal 288 CFAE: rialacháin, treoracha, cinntí, tuairimí agus moltaí;
• na cinn nach bhfuil liostaithe in Airteagal 288 CFAE: gníomhartha aitíopúla, amhail rialacha nós imeachta na n–institiúidí agus comhaontuithe idirinstitiúideacha.

Tá comhaontuithe idirnáisiúnta le tíortha nach bhfuil in AE nó le heagraíochtaí idirnáisiúnta ina ndlúthchuid de dhlí AE freisin. Tá siad scartha ón dlí príomha agus ón dlí tánaisteach. De réir rialú CBAE i gcás Meryem Demirel v Stadt Schwäbisch Gmünd (Cás 12/86), d’fhéadfadh éifeacht dhíreach a bheith leo agus tá a bhfeidhm dhlíthiúil níos láidre ná an reachtaíocht thánaisteach, agus dá bhrí sin ní mór di cloí leo. Bíonn éifeacht dhíreach lena rialacha má bhíonn oibleagáid shoiléir bheacht iontu nach bhfuil faoi réir aon bheart ina dhiaidh sin a ghlacadh.

Foinsí eile dhlí AE

Áirítear leo sin an méid seo a leanas:

• Cásdlí CBAE.
• dlí idirnáisiúnta – is minic gur foinse inspioráide do CBAE é nuair a fhorbraítear a chásdlí. Luann CBAE an dlí scríofa agus dlí an ghnáis.

PRÍOMHDHOICIMÉID

Leagan comhdhlúite den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh – Cuid a Cúig – Gníomhaíocht sheachtrach an Aontais – Teideal V – Comhaontuithe idirnáisiúnta – Airteagal 216 (IO C 202, 7.6.2016, lch. 144).

Leagan comhdhlúite den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh – Cuid a Sé – Forálacha institiúideacha agus airgeadais – Teideal I – Forálacha ag rialú na n-institiúidí – Caibidil 2 – Gníomhartha dlí an Aontais, nósanna imeachta glactha agus forálacha eile – Roinn 1 – Gníomhartha dlí an Aontais – Airteagal 288 (sean–Airteagal 249 CCE) (IO C 202, 7.6.2016, lch. 171).

Leagan comhdhlúite den Chonradh ar an Aontas Eorpach – Teideal I – Forálacha coiteanna – Airteagal 6 (sean–Airteagal 6 CAE) (IO C 202, 7.6.2016, lch. 19).

Nuashonraithe 21.04.2022