ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (δεύτερο τμήμα)

της 30ής Ιανουαρίου 2020 ( *1 )

«Προδικαστική παραπομπή – Δημόσια υγεία – Πληροφόρηση και προστασία των καταναλωτών – Κανονισμός (ΕΚ) 1924/2006 – Εκτελεστική απόφαση 2013/63/ΕΕ – Ισχυρισμοί επί θεμάτων διατροφής και υγείας που διατυπώνονται για τα τρόφιμα – Άρθρο 10, παράγραφος 3 – Μνεία γενικών, μη προσδιοριζόμενων, ευεργετικών αποτελεσμάτων – Έννοια του όρου “συνοδεύεται” από συγκεκριμένο ισχυρισμό επί θεμάτων υγείας – Υποχρέωση υποβολής επιστημονικών στοιχείων – Περιεχόμενο»

Στην υπόθεση C-524/18,

με αντικείμενο αίτηση προδικαστικής αποφάσεως δυνάμει του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, που υπέβαλε το Bundesgerichtshof (Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο, Γερμανία) με απόφαση της 12ης Ιουλίου 2018, η οποία περιήλθε στο Δικαστήριο στις 10 Αυγούστου 2018, στο πλαίσιο της δίκης

Dr. Willmar Schwabe GmbH & Co. KG

κατά

Queisser Pharma GmbH & Co. KG,

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (δεύτερο τμήμα),

συγκείμενο από τους A. Arabadjiev, πρόεδρο τμήματος, P. G. Xuereb (εισηγητή), T. von Danwitz, C. Vajda και A. Kumin, δικαστές,

γενικός εισαγγελέας: G. Hogan

γραμματέας: M. Krausenböck, διοικητική υπάλληλος,

έχοντας υπόψη την έγγραφη διαδικασία και κατόπιν της επ’ ακροατηρίου συζητήσεως της 12ης Ιουνίου 2019,

λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις που υπέβαλαν:

η Dr. Willmar Schwabe GmbH & Co. KG, εκπροσωπούμενη από τον C. Stallberg, Rechtsanwalt,

η Queisser Pharma GmbH & Co. KG, εκπροσωπούμενη από τον A. Meisterernst, Rechtsanwalt,

η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκπροσωπούμενη από την K. Herbout-Borczak και τον C. Hödlmayr,

αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 12ης Σεπτεμβρίου 2019,

εκδίδει την ακόλουθη

Απόφαση

1

Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία του άρθρου 10, παράγραφος 3, του κανονισμού (ΕΚ) 1924/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Δεκεμβρίου 2006, σχετικά με τους ισχυρισμούς διατροφής και υγείας που διατυπώνονται στα τρόφιμα (ΕΕ 2006, L 404, σ. 9, και διορθωτικό ΕΕ 2007, L 12, σ. 3), όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΚ) 107/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Ιανουαρίου 2008 (ΕΕ 2008, L 39, σ. 8, στο εξής: κανονισμός 1924/2006).

2

Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς μεταξύ της Dr. Willmar Schwabe GmbH & Co. KG (στο εξής: Schwabe) και της Queisser Pharma GmbH & Co. KG σχετικά με τον παραπλανητικό ή μη χαρακτήρα της συσκευασίας ενός συμπληρώματος διατροφής.

Το νομικό πλαίσιο

Το δίκαιο της Ένωσης

Ο κανονισμός 1924/2006

3

Κατά τις αιτιολογικές σκέψεις 1, 9, 14, 16, 17, 23 και 29 του κανονισμού 1924/2006:

«(1)

Στην Κοινότητα ο αριθμός των τροφίμων που επισημαίνονται και διαφημίζονται με ισχυρισμούς επί θεμάτων διατροφής και υγείας αυξάνεται συνεχώς. Προκειμένου να εξασφαλιστεί υψηλού επιπέδου προστασία των καταναλωτών και να διευκολυνθεί η επιλογή τους, τα προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων των εισαγόμενων, που διατίθενται στην αγορά θα πρέπει να είναι ασφαλή και να φέρουν επαρκή επισήμανση. […]

[…]

(9)

Υπάρχει ευρύ φάσμα θρεπτικών και άλλων ουσιών με θρεπτική ή φυσιολογική ενέργεια που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, βιταμίνες, ανόργανα άλατα, συμπεριλαμβανομένων των ιχνοστοιχείων, αμινοξέα, απαραίτητα λιπαρά οξέα, ίνες, διάφορα εκχυλίσματα φυτών και βοτάνων, που μπορεί να περιέχονται σε τρόφιμο και να αποτελούν το αντικείμενο ισχυρισμού. Συνεπώς, θα πρέπει να θεσπισθούν γενικές αρχές εφαρμοζόμενες σε όλους τους ισχυρισμούς που διατυπώνονται για τα τρόφιμα, για να εξασφαλίζεται υψηλού επιπέδου προστασία του καταναλωτή, να δίδεται στον καταναλωτή η αναγκαία πληροφόρηση ώστε να επιλέγει έχοντας πλήρη επίγνωση των δεδομένων, δημιουργώντας ταυτόχρονα ίσους όρους ανταγωνισμού στη βιομηχανία τροφίμων.

[…]

(14)

Υπάρχει μεγάλη ποικιλία ισχυρισμών που χρησιμοποιούνται σήμερα στην επισήμανση και διαφήμιση των τροφίμων σε ορισμένα κράτη μέλη σχετικά με ουσίες οι οποίες δεν έχει αποδειχθεί ότι είναι ευεργετικές ή για τις οποίες δεν υπάρχει επί του παρόντος επαρκής επιστημονική συναίνεση. Είναι αναγκαίο να εξασφαλισθεί ότι οι ουσίες για τις οποίες διατυπώνεται ισχυρισμός έχουν αποδεδειγμένα ευεργετικό θρεπτικό ή φυσιολογικό αποτέλεσμα.

[…]

(16)

Είναι σημαντικό οι ισχυρισμοί για τα τρόφιμα να είναι κατανοητοί από τον καταναλωτή και είναι σκόπιμο να προστατεύονται όλοι οι καταναλωτές από τους παραπλανητικούς ισχυρισμούς. Ωστόσο, το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, μετά την έναρξη ισχύος της οδηγίας [84/450/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 10ης Σεπτεμβρίου 1984, για την προσέγγιση των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών σχετικά με την παραπλανητική διαφήμιση (ΕΕ 1984, L 250, σ. 17)], θεώρησε αναγκαίο, κατά την εκδίκαση ορισμένων υποθέσεων διαφήμισης να εξετάσει τις επιπτώσεις στον ιδεατό τυπικό καταναλωτή. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, και προκειμένου να καταστεί δυνατή η αποτελεσματική εφαρμογή των προστατευτικών μέτρων που περιέχει η οδηγία αυτή, ο παρών κανονισμός λαμβάνει ως σημείο αναφοράς τον μέσο καταναλωτή, ο οποίος έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως παρατηρητικός και προσεκτικός, λαμβανομένων υπόψη των κοινωνικών, πολιτιστικών και γλωσσικών παραγόντων, όπως ερμηνεύθηκε από το Δικαστήριο, αλλά παράλληλα λαμβάνει πρόνοια και για την πρόληψη της εκμετάλλευσης των καταναλωτών, τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των οποίων τους καθιστούν ιδιαιτέρως ευάλωτους σε παραπλανητικούς ισχυρισμούς. […]

(17)

Η επιστημονική τεκμηρίωση θα πρέπει να αποτελεί τον κύριο παράγοντα που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στη χρήση ισχυρισμών επί θεμάτων διατροφής και υγείας, και οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων τροφίμων που χρησιμοποιούν ισχυρισμούς αυτής της φύσεως θα πρέπει να τους αιτιολογούν. Οι ισχυρισμοί θα πρέπει να τεκμηριώνονται επιστημονικά λαμβάνοντας υπόψη το σύνολο των διαθέσιμων επιστημονικών δεδομένων και σταθμίζοντας τη βαρύτητα των στοιχείων.

[…]

(23)

Οι ισχυρισμοί επί θεμάτων υγείας θα πρέπει να εγκρίνονται για χρήση στην Κοινότητα μόνον μετά από επιστημονική αξιολόγηση του υψηλότερου δυνατού επιπέδου. […]

[…]

(29)

Προκειμένου να εξασφαλισθεί ότι οι ισχυρισμοί επί θεμάτων υγείας είναι αληθείς, σαφείς, αξιόπιστοι και χρήσιμοι στον καταναλωτή για την επιλογή υγιεινής δίαιτας, η διατύπωση και η παρουσίαση των ισχυρισμών αυτών θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στη γνώμη της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων [(EFSA)] και στις μετέπειτα διαδικασίες.»

4

Το άρθρο 1 του κανονισμού αυτού, το οποίο επιγράφεται «Αντικείμενο και πεδίο εφαρμογής», ορίζει στην παράγραφο 1 τα εξής:

«Ο παρών κανονισμός αποσκοπεί στην εναρμόνιση των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών που έχουν σχέση με τη χρήση των ισχυρισμών επί θεμάτων διατροφής και υγείας που διατυπώνονται για τα τρόφιμα ώστε να εξασφαλισθεί η αποτελεσματική λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και η παροχή υψηλού επιπέδου προστασίας του καταναλωτή.»

5

Το άρθρο 2, παράγραφος 2, σημείο 5, του εν λόγω κανονισμού ορίζει ότι ως «ισχυρισμός επί θεμάτων υγείας» νοείται «κάθε ισχυρισμός που δηλώνει, υπονοεί ή οδηγεί στο συμπέρασμα ότι υπάρχει σχέση μεταξύ κατηγορίας τροφίμων, τροφίμου ή συστατικού του και της υγείας».

6

Στο κεφάλαιο ΙΙ που αφορά τις γενικές αρχές περιλαμβάνονται τα άρθρα 3 έως 7 του κανονισμού αυτού.

7

Το άρθρο 3 του κανονισμού 1924/2006, το οποίο επιγράφεται «Γενικές αρχές για όλους τους ισχυρισμούς», προβλέπει τα εξής:

«Οι ισχυρισμοί επί θεμάτων διατροφής και υγείας μπορούν να χρησιμοποιούνται στην επισήμανση, στην παρουσίαση και στη διαφήμιση των τροφίμων που διατίθενται στην αγορά εντός της Κοινότητας μόνον εάν συμμορφώνονται με τις διατάξεις του παρόντος κανονισμού.

Με την επιφύλαξη [της οδηγίας 2000/13/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Μαρτίου 2000, για προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών σχετικά με την επισήμανση, την παρουσίαση και τη διαφήμιση των τροφίμων (ΕΕ 2000, L 109, σ. 29), και της οδηγίας 84/450], η χρήση των ισχυρισμών επί θεμάτων διατροφής και υγείας δεν πρέπει:

α)

να είναι ψευδής, διφορούμενη ή παραπλανητική,

[…]».

8

Το άρθρο 5 του κανονισμού αυτού, το οποίο επιγράφεται «Γενικοί όροι», προβλέπει στις παραγράφους 1 και 2 τα εξής:

«1.   Η χρήση ισχυρισμών επί θεμάτων διατροφής και υγείας επιτρέπεται μόνον εάν πληρούνται οι ακόλουθοι όροι:

α)

η παρουσία, η απουσία ή η μειωμένη περιεκτικότητα, σε τρόφιμο ή κατηγορία τροφίμων, της θρεπτικής ή άλλης ουσίας για την οποία γίνεται ο ισχυρισμός έχει αποδεδειγμένα ευεργετικό θρεπτικό ή φυσιολογικό αποτέλεσμα, σύμφωνα με γενικώς αποδεκτά επιστημονικά στοιχεία,

[…]

2.   Η χρήση ισχυρισμών επί θεμάτων διατροφής και υγείας επιτρέπεται μόνον εάν ο μέσος καταναλωτής αναμένεται να κατανοεί τα ευεργετικά αποτελέσματα όπως αυτά διατυπώνονται στον ισχυρισμό.»

9

Το άρθρο 6 του εν λόγω κανονισμού, το οποίο επιγράφεται «Επιστημονική τεκμηρίωση των ισχυρισμών», ορίζει στις παραγράφους 1 και 2 τα εξής:

«1.   Οι ισχυρισμοί επί θεμάτων διατροφής και υγείας βασίζονται και τεκμηριώνονται από γενικώς αποδεκτά επιστημονικά στοιχεία.

2.   Ο υπεύθυνος της επιχείρησης τροφίμων που χρησιμοποιεί ισχυρισμό επί θεμάτων διατροφής ή υγείας αιτιολογεί τη χρήση του ισχυρισμού αυτού.»

10

Στο κεφάλαιο ΙV, που αφορά τους ισχυρισμούς επί θεμάτων υγείας, περιλαμβάνονται τα άρθρα 10 έως 19 του κανονισμού αυτού.

11

Το άρθρο 10 του κανονισμού 1924/2006, το οποίο επιγράφεται «Ειδικοί όροι», έχει ως εξής:

«1.   Οι ισχυρισμοί επί θεμάτων υγείας απαγορεύονται, εκτός εάν συνάδουν προς τις γενικές απαιτήσεις του Κεφαλαίου ΙΙ και τις ειδικές απαιτήσεις του παρόντος Κεφαλαίου και έχουν εγκριθεί σύμφωνα με τον παρόντα κανονισμό και περιλαμβάνονται στους καταλόγους εγκεκριμένων ισχυρισμών που προβλέπονται στα άρθρα 13 και 14.

[…]

3.   Η μνεία γενικών, μη προσδιοριζομένων, ευεργετικών αποτελεσμάτων της θρεπτικής ουσίας ή του τροφίμου στο σύνολο της υγείας ή στην ευεξία ως αποτέλεσμα καλής υγείας είναι δυνατή μόνον εάν συνοδεύεται από συγκεκριμένο ισχυρισμό επί θεμάτων υγείας, ο οποίος περιλαμβάνεται στους καταλόγους των άρθρων 13 ή 14.

4. Κατά περίπτωση, κατευθυντήριες γραμμές για την εφαρμογή του παρόντος άρθρου καθορίζονται σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 25, παράγραφος 2, και εφόσον απαιτείται, κατόπιν διαβουλεύσεως με τους ενδιαφερομένους, ιδίως με τους υπευθύνους των επιχειρήσεων τροφίμων και τις ομάδες καταναλωτών.»

12

Το άρθρο 13 του κανονισμού αυτού ορίζει στην παράγραφο 3 τα εξής:

«Κατόπιν διαβούλευσης με την [EFSA], η Επιτροπή θεσπίζει, σύμφωνα με την κανονιστική διαδικασία με έλεγχο του άρθρου 25 παράγραφος 3, κοινοτικό κατάλογο με τους κατά την παράγραφο 1 επιτρεπόμενους ισχυρισμούς, ο οποίος έχει ως αντικείμενο την τροποποίηση μη ουσιωδών στοιχείων του παρόντος κανονισμού διά της συμπληρώσεώς του, καθώς και όλους τους αναγκαίους όρους για τη χρήση αυτών των ισχυρισμών, το αργότερο έως τις 31 Ιανουαρίου 2010».

13

Κατά το άρθρο 17, παράγραφος 5, του εν λόγω κανονισμού:

«Οι ισχυρισμοί επί θεμάτων υγείας που περιλαμβάνονται στους καταλόγους των άρθρων 13 και 14 μπορούν να χρησιμοποιούνται, σύμφωνα με τους όρους που ισχύουν γι’ αυτούς, από οποιονδήποτε υπεύθυνο επιχείρησης τροφίμων, εάν δεν περιορίζεται η χρήση τους σύμφωνα με το άρθρο 21.»

Η εκτελεστική απόφαση 2013/63/ΕΕ

14

Το σημείο 3 του παραρτήματος της εκτελεστικής αποφάσεως 2013/63/ΕΕ της Επιτροπής, της 24ης Ιανουαρίου 2013, σχετικά με τη θέσπιση κατευθυντήριων γραμμών για την εφαρμογή ειδικών όρων για τους ισχυρισμούς υγείας που καθορίζονται στο άρθρο 10 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1924/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ 2013, L 22, σ. 25, και διορθωτικό ΕΕ 2013, L 272, σ. 56), το οποίο επιγράφεται «Αναφορά σε γενικά, μη συγκεκριμένα οφέλη για την υγεία – άρθρο 10 παράγραφος 3», έχει ως εξής:

«Το άρθρο 10 παράγραφος 3 επιτρέπει τη χρήση εύκολων, ελκυστικών δηλώσεων που αναφέρονται σε γενικά, μη συγκεκριμένα οφέλη του τροφίμου για τη συνολική υγεία ή για την ευεξία, χωρίς προηγούμενη έγκριση, υπό συγκεκριμένους όρους. Η χρήση αυτών των δηλώσεων μπορεί να είναι χρήσιμη στους καταναλωτές, αφού θα δίνεται η δυνατότητα επικοινωνίας πιο φιλικών προς τους καταναλωτές μηνυμάτων. Ωστόσο, υπάρχει το ενδεχόμενο της εύκολης παρανόησης και/ή παρερμηνείας από τους καταναλωτές, δημιουργώντας ενδεχομένως μια εικόνα άλλων/καλύτερων οφελών ενός τροφίμου για την υγεία, από αυτά που έχει πραγματικά. Για το λόγο αυτό, όταν γίνεται αναφορά σε γενικά, μη συγκεκριμένα οφέλη για την υγεία, απαιτείται να συνοδεύονται αυτές οι αναφορές από συγκεκριμένο ισχυρισμό υγείας από τους καταλόγους των επιτρεπόμενων ισχυρισμών υγείας του ενωσιακού μητρώου. Για τους σκοπούς του κανονισμού, οι συγκεκριμένοι εγκεκριμένοι ισχυρισμοί υγείας που συνοδεύουν δήλωση στην οποία γίνεται αναφορά σε γενικά, μη συγκεκριμένα οφέλη για την υγεία, θα πρέπει να διατυπώνονται “δίπλα” ή “μετά” από αυτή τη δήλωση.

Οι συγκεκριμένοι ισχυρισμοί από τους καταλόγους των επιτρεπόμενων ισχυρισμών υγείας θα πρέπει να έχουν κάποια συνάφεια με τη γενική αναφορά. […] για να αποφεύγεται η παραπλάνηση των καταναλωτών, οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων τροφίμων έχουν την ευθύνη να καταδεικνύουν τη σχέση μεταξύ των γενικών, μη συγκεκριμένων οφελών για την υγεία ενός τροφίμου και του ειδικού, συνοδευτικού επιτρεπόμενου ισχυρισμού υγείας.

Ορισμένοι ισχυρισμοί που υποβλήθηκαν προς έγκριση κατά τη διάρκεια της επιστημονικής τους αξιολόγησης κρίθηκαν πολύ γενικοί ή μη συγκεκριμένοι για αξιολόγηση. Οι ισχυρισμοί αυτοί δεν ήταν δυνατόν να εγκριθούν και, επομένως, περιλαμβάνονται στους καταλόγους των μη εγκεκριμένων ισχυρισμών διατροφής και υγείας του ενωσιακού μητρώου. Αυτό δεν αποκλείει να επωφεληθούν οι ισχυρισμοί αυτοί από τις διατάξεις του άρθρου 10 παράγραφος 3 και, επομένως, να μπορούν να χρησιμοποιηθούν νόμιμα, όταν συνοδεύονται από συγκεκριμένο ισχυρισμό από τον κατάλογο των επιτρεπόμενων ισχυρισμών υγείας σύμφωνα με το εν λόγω άρθρο.»

Το γερμανικό δίκαιο

15

Κατά το άρθρο 3, παράγραφος 1, του Gesetz gegen den unlauteren Wettbewerb (νόμου περί αθέμιτου ανταγωνισμού, BGBl. 2010 I, σ. 254), όπως ίσχυε κατά τον κρίσιμο για τη διαφορά της κύριας δίκης χρόνο (στο εξής: UWG):

«Απαγορεύονται οι αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, εφόσον είναι ικανές να επηρεάσουν κατά τρόπο αισθητό τα συμφέροντα των ανταγωνιστών, των καταναλωτών ή όσων άλλων δραστηριοποιούνται στην αγορά.»

16

Το άρθρο 5 του UWG, το οποίο επιγράφεται «Παραπλανητικές εμπορικές πρακτικές», ορίζει στην παράγραφο 1 τα εξής:

«Κάθε παραπλανητική εμπορική πρακτική συνιστά πράξη αθέμιτου ανταγωνισμού. Η εμπορική πρακτική είναι παραπλανητική όταν περιλαμβάνει αναληθείς πληροφορίες ή άλλες παραπλανητικές πληροφορίες ως προς ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα στοιχεία:

1.

τα κύρια χαρακτηριστικά του αγαθού ή της υπηρεσίας, όπως η διαθεσιμότητα, η φύση, η επίδοση, τα πλεονεκτήματα, η επικινδυνότητα, η σύνθεση, τα εξαρτήματα, η μέθοδος και η ημερομηνία παραγωγής, παραδόσεως ή παροχής τους, η καταλληλότητά τους, οι δυνατότητες χρήσεώς τους, η ποσότητα, οι ιδιότητες, η εξυπηρέτηση των πελατών μετά την πώληση και η διαδικασία υποβολής παραπόνων και καταγγελιών, η γεωγραφική ή εμπορική προέλευσή τους, τα αναμενόμενα από τη χρήση αποτελέσματα ή τα αποτελέσματα ή βασικά χαρακτηριστικά των δοκιμών που έχουν πραγματοποιηθεί για το σχετικό αγαθό ή τη σχετική υπηρεσία.

[…]»

17

Το άρθρο 11 του Lebensmittel, Bedarfsgegenstände und Futtermittelgesetzbuch (κώδικα τροφίμων, ειδών ευρείας καταναλώσεως και ζωοτροφών, BGBl. 2013 I, σ. 1426), όπως ίσχυε κατά τον κρίσιμο για τη διαφορά της κύριας δίκης χρόνο, το οποίο επιγράφεται «Διατάξεις περί προστασίας από την παραπλάνηση», προβλέπει στην παράγραφο 1 τα εξής:

«Απαγορεύεται η εμπορία τροφίμων με παραπλανητική ονομασία ή με τη χρήση παραπλανητικών στοιχείων ή ενδείξεων και η διαφήμιση τροφίμων, γενικώς ή συγκεκριμένως, με τη χρήση ανακριβών στοιχείων ή παραπλανητικών δηλώσεων. Συντρέχει περίπτωση παραπλανήσεως ιδίως:

1.

όταν, σε σχέση με ορισμένο τρόφιμο, χρησιμοποιούνται ονομασίες, ενδείξεις, στοιχεία, περιγραφές ή άλλες δηλώσεις που μπορούν να παραπλανήσουν ως προς τα χαρακτηριστικά του, ιδίως δε ως προς το είδος, την ποιότητα, τη σύνθεση, την ποσότητα, τη μέγιστη διάρκεια συντηρήσεως, την καταγωγή, την προέλευση ή τον τρόπο παρασκευής ή παραγωγής του,

[…]».

Η διαφορά της κύριας δίκης και τα προδικαστικά ερωτήματα

18

Από την απόφαση περί παραπομπής προκύπτει ότι η Queisser Pharma διαθέτει στο εμπόριο συμπλήρωμα διατροφής με την ονομασία Doppelherz ® aktiv Ginkgo + B -Vitamine + Cholin, το οποίο περιέχει οκτώ συστατικά, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται ο ψευδάργυρος καθώς και οι βιταμίνες B1 (θειαμίνη), B2, B5 (παντοθενικό οξύ) και B12.

19

Στην εμπρόσθια όψη της συσκευασίας του συγκεκριμένου συμπληρώματος διατροφής εμφανίζονται ορισμένα στοιχεία με διάφορα μεγέθη, χρώματα και γραμματοσειρές, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και ο ακόλουθος επίμαχος στην κύρια δίκη ισχυρισμός: «B-Vitamine und Zink für Gehirn, Nerven, Konzentration und Gedächtnis» (βιταμίνες B και ψευδάργυρος για τον εγκέφαλο, τα νεύρα, τη συγκέντρωση και τη μνήμη).

20

Στην οπίσθια όψη της συσκευασίας αναγράφονται, πέραν των ειδικών ισχυρισμών που αφορούν το ginkgo και τη χολίνη, τα εξής:

«Η συχνή πνευματική εξάσκηση και η υγιεινή διατροφή είναι σημαντικές για τη μνήμη, την ικανότητα συγκεντρώσεως και την αντιμετώπιση των απαιτήσεων της καθημερινότητας. Για τον μεταβολισμό του εγκεφάλου και των νεύρων απαιτείται συνεπώς καλή πρόσληψη θρεπτικών συστατικών.

Οι κάψουλες του Doppelherz περιέχουν 100 mg χολίνης, βιταμίνες B και το ιχνοστοιχείο ψευδάργυρος. Περιέχουν επίσης 100 mg εκχυλίσματος ginkgo.

Οι βιταμίνες B1 και B12 συμβάλλουν στον φυσιολογικό ενεργειακό μεταβολισμό, στη φυσιολογική λειτουργία του νευρικού συστήματος και στην ομαλή ψυχολογική λειτουργία.

Η βιταμίνη B2 συμβάλλει, όπως και η βιταμίνη B1, στον φυσιολογικό ενεργειακό μεταβολισμό και στη φυσιολογική λειτουργία του νευρικού συστήματος. Επιπλέον συμβάλλει στην προστασία των κυττάρων από το οξειδωτικό στρες.

Το φολικό οξύ συμβάλλει επίσης στην ομαλή ψυχολογική λειτουργία και συντελεί στη διαδικασία της κυτταρικής διαιρέσεως.

Το παντοθενικό οξύ συμβάλλει στην ομαλή πνευματική λειτουργία και συντελεί, όπως το φολικό οξύ και η βιταμίνη B12, στη μείωση της κοπώσεως.

Το ιχνοστοιχείο ψευδάργυρος συμβάλλει στη φυσιολογική γνωστική λειτουργία και στην προστασία των κυττάρων από το οξειδωτικό στρες.

[…]»

21

Σύμφωνα με τις διαπιστώσεις του αιτούντος δικαστηρίου, η Schwabe παράγει και εμπορεύεται προϊόντα τα οποία ανταγωνίζονται άλλα προϊόντα της Queisser Pharma. Εκτιμώντας ότι ο επίμαχος στην κύρια δίκη ισχυρισμός, που παρατίθεται στη σκέψη 19 της παρούσας αποφάσεως, αντίκειται στο άρθρο 3, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο αʹ, στο άρθρο 5, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, στο άρθρο 6, παράγραφος 1, και στο άρθρο 10, παράγραφος 1, του κανονισμού 1924/2006, καθώς και στο άρθρο 5, παράγραφος 1, του UWG και στο άρθρο 11, παράγραφος 1, του κώδικα τροφίμων, ειδών ευρείας καταναλώσεως και ζωοτροφών, η Schwabe άσκησε αγωγή ενώπιον του Landgericht Düsseldorf (πρωτοβάθμιου περιφερειακού δικαστηρίου του Ντίσελντορφ, Γερμανία), ζητώντας, μεταξύ άλλων, να υποχρεωθεί η Queisser Pharma, επ’ απειλή χρηματικής ποινής, να παύσει την προώθηση του συμπληρώματος διατροφής για όσο διάστημα ο επίμαχος στην κύρια δίκη ισχυρισμός περιλαμβάνεται στην εμπρόσθια όψη της συσκευασίας του.

22

Με απόφαση της 28ης Αυγούστου 2014, το Landgericht Düsseldorf (πρωτοβάθμιο περιφερειακό δικαστήριο του Ντίσελντορφ) απέρριψε την αγωγή αυτή.

23

Η έφεση που άσκησε η Schwabe κατά της αποφάσεως αυτής απορρίφθηκε με απόφαση του Oberlandesgericht Düsseldorf (ανώτερου περιφερειακού δικαστηρίου του Ντίσελντορφ, Γερμανία) της 30ής Ιουνίου 2016.

24

Η Schwabe άσκησε αναίρεση κατά της αποφάσεως του Oberlandesgericht Düsseldorf (ανώτερου περιφερειακού δικαστηρίου του Ντίσελντορφ) ενώπιον του Bundesgerichtshof (Ανώτατου Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου, Γερμανία).

25

Το Bundesgerichtshof (Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο) διατηρεί αμφιβολίες ως προς το περιεχόμενο της προβλεπόμενης στο άρθρο 10, παράγραφος 3, του κανονισμού 1924/2006 απαιτήσεως, κατά την οποία η μνεία γενικών, μη προσδιοριζόμενων, ευεργετικών αποτελεσμάτων πρέπει να συνοδεύεται από συγκεκριμένο ισχυρισμό επί θεμάτων υγείας και, ειδικότερα, ως προς το ζήτημα αν η διάταξη αυτή απαιτεί να υφίσταται άμεση χωρική σύνδεση μιας τέτοιας μνείας με τον συγκεκριμένο ισχυρισμό επί θεμάτων υγείας. Συναφώς επισημαίνει, αφενός, ότι αυτή η απαίτηση να «συνοδεύεται» η μνεία αυτή από συγκεκριμένο ισχυρισμό θα μπορούσε να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι απαιτείται χωρική εγγύτητα, ούτως ώστε οι καταναλωτές να μπορούν «αμέσως» να αντιληφθούν τον επιτρεπόμενο συγκεκριμένο ισχυρισμό επί θεμάτων υγείας. Το αιτούν δικαστήριο διευκρινίζει, εντούτοις, ότι αν δεν πληρούνταν η εν λόγω απαίτηση της άμεσης εγγύτητας, θα αρκούσε, κατά την άποψή του, και μια απλή παραπομπή στον ισχυρισμό με αστερίσκο. Αφετέρου, η εν λόγω απαίτηση θα μπορούσε να ερμηνευθεί και με τον τρόπο που προτείνει το δευτεροβάθμιο δικαστήριο, και δη υπό την έννοια ότι ο μέσος καταναλωτής, του οποίου η απόφαση αγοράς ενός προϊόντος εξαρτάται από τη σύνθεση του συγκεκριμένου προϊόντος, διαβάζει καταρχάς τον κατάλογο των συστατικών του προϊόντος αυτού (απόφαση της 4ης Ιουνίου 2015, Teekanne, C-195/14, EU:C:2015:361). Δεδομένου δε ότι ένας τέτοιος κατάλογος απαντάται συχνά στην οπίσθια όψη των συσκευασιών, δεν είναι διόλου απίθανο ο εν λόγω καταναλωτής, στην περίπτωση προϊόντων όπως το επίμαχο στην κύρια δίκη συμπλήρωμα διατροφής, να μπορεί με τον τρόπο αυτό να λάβει γνώση των ειδικών ισχυρισμών επί θεμάτων υγείας που αναγράφονται στην οπίσθια όψη της συσκευασίας.

26

Στο πλαίσιο αυτό, το Bundesgerichtshof (Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:

«1)

“Συνοδεύεται”, κατά την έννοια του άρθρου 10, παράγραφος 3, του κανονισμού 1924/2006, η μνεία γενικών και μη προσδιοριζόμενων ευεργετικών αποτελεσμάτων από συγκεκριμένους ισχυρισμούς επί θεμάτων υγείας βάσει των καταλόγων των άρθρων 13 ή 14 του εν λόγω κανονισμού, όταν η μνεία αυτή γίνεται στην εμπρόσθια όψη ενώ οι επιτρεπόμενοι ισχυρισμοί αναγράφονται στην οπίσθια όψη μιας εξωτερικής συσκευασίας και, κατά την αντίληψη των συναλλαγών, είναι μεν σαφής η σύνδεση των ισχυρισμών από απόψεως περιεχομένου με την εν λόγω μνεία, πλην όμως η μνεία δεν περιλαμβάνει καμία ρητή παραπομπή όπως, για παράδειγμα, έναν αστερίσκο που να παραπέμπει στους ισχυρισμούς της οπίσθιας όψεως;

2)

Πρέπει, και στις περιπτώσεις όπου γίνεται μνεία γενικών και μη προσδιοριζόμενων ευεργετικών αποτελεσμάτων υπό την έννοια του άρθρου 10, παράγραφος 3, του κανονισμού 1924/2006, να υπάρχουν στοιχεία υπό την έννοια του άρθρου 5, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, και του άρθρου 6, παράγραφος 1, του κανονισμού αυτού;»

Επί των προδικαστικών ερωτημάτων

Προκαταρκτικές παρατηρήσεις

27

Κατά την άποψη της Schwabe, τα ερωτήματα που υπέβαλε το αιτούν δικαστήριο στηρίζονται στην εσφαλμένη παραδοχή ότι ο επίμαχος στην κύρια δίκη ισχυρισμός που διαλαμβάνεται στη σκέψη 19 της παρούσας αποφάσεως συνιστά μνεία γενικών και μη προσδιοριζόμενων ευεργετικών αποτελεσμάτων, κατά την έννοια του άρθρου 10, παράγραφος 3, του κανονισμού 1924/2006, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για συγκεκριμένο ισχυρισμό επί θεμάτων υγείας, κατά την έννοια του άρθρου 10, παράγραφος 1, του κανονισμού αυτού.

28

Συναφώς υπενθυμίζεται ότι, κατά πάγια νομολογία, τα σχετικά με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ερωτήματα που έχει υποβάλει το εθνικό δικαστήριο εντός του κανονιστικού και πραγματικού πλαισίου το οποίο προσδιορίζει με δική του ευθύνη, και την ακρίβεια του οποίου δεν οφείλει να ελέγξει το Δικαστήριο, θεωρούνται κατά τεκμήριο λυσιτελή (απόφαση της 10ης Ιουλίου 2019, Federal Express Corporation Deutsche Niederlassung, C-26/18, EU:C:2019:579, σκέψη 32 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία).

29

Το εν λόγω τεκμήριο λυσιτέλειας δεν μπορεί να ανατραπεί από το γεγονός και μόνον ότι ένας από τους διαδίκους της κύριας δίκης αμφισβητεί ορισμένα πραγματικά περιστατικά, την ακρίβεια των οποίων δεν ελέγχει το Δικαστήριο και από τα οποία εξαρτάται ο καθορισμός του αντικειμένου της εν λόγω διαφοράς (απόφαση της 7ης Ιουνίου 2007, van der Weerd κ.λπ., C-222/05 έως C-225/05, EU:C:2007:318,σκέψη 23).

30

Άλλωστε, τυχόν ουσιώδης τροποποίηση των προδικαστικών ερωτημάτων ή η απάντηση σε συμπληρωματικά ερωτήματα που έθεσαν οι διάδικοι θα ήταν ασύμβατη προς την υποχρέωση του Δικαστηρίου να εξασφαλίζει στις κυβερνήσεις των κρατών μελών και στα ενδιαφερόμενα μέρη τη δυνατότητα να υποβάλλουν παρατηρήσεις σύμφωνα με το άρθρο 23 του Οργανισμού του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι, βάσει της διατάξεως αυτής, μόνον οι αποφάσεις περί παραπομπής κοινοποιούνται στους ενδιαφερομένους (απόφαση της 16ης Οκτωβρίου 2014, Welmory, C‑605/12, EU:C:2014:2298, σκέψη 34 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία).

31

Υπό τις συνθήκες αυτές, στα υποβληθέντα ερωτήματα πρέπει να δοθεί απάντηση βάσει της παραδοχής στην οποία στηρίζεται το αιτούν δικαστήριο, ότι δηλαδή ο επίμαχος στην κύρια δίκη ισχυρισμός αποτελεί μνεία των γενικών, μη προσδιοριζόμενων, ευεργετικών για την υγεία αποτελεσμάτων και ότι, συνεπώς, εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 10, παράγραφος 3, του κανονισμού 1924/2006.

Επί του πρώτου ερωτήματος

32

Με το πρώτο προδικαστικό ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσίαν, να διευκρινιστεί αν το άρθρο 10, παράγραφος 3, του κανονισμού 1924/2006 έχει την έννοια ότι πληρούται η προβλεπόμενη από το άρθρο αυτό απαίτηση να συνοδεύεται κάθε μνεία γενικών, μη προσδιοριζόμενων ευεργετικών αποτελεσμάτων μιας θρεπτικής ουσίας ή ενός τροφίμου από συγκεκριμένο ισχυρισμό επί θεμάτων υγείας εκ των περιλαμβανόμενων στους καταλόγους των άρθρων 13 ή 14 του κανονισμού αυτού, όταν στην εμπρόσθια όψη της συσκευασίας ενός συμπληρώματος διατροφής γίνεται μνεία στα γενικά και μη προσδιοριζόμενα ευεργετικά για την υγεία αποτελέσματα της θρεπτικής ουσίας ή του τροφίμου, και ο συγκεκριμένος ισχυρισμός επί θεμάτων υγείας που πρέπει να συνοδεύει τη μνεία αυτή αναγράφεται μόνο στην οπίσθια όψη της συσκευασίας αυτής χωρίς να συνδέονται με κάποια ρητή παραπομπή μεταξύ τους, π.χ. με αστερίσκο.

33

Κατά πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, για την ερμηνεία διατάξεως του δικαίου της Ένωσης πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όχι μόνον το γράμμα της, αλλά και το πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται και οι σκοποί που επιδιώκονται με τη ρύθμιση της οποίας αποτελεί μέρος (πρβλ. αποφάσεις της 17ης Απριλίου 2018, Egenberger, C‑414/16, EU:C:2018:257, σκέψη 44, και της 30ής Ιανουαρίου 2019, Planta Tabak, C-220/17, EU:C:2019:76, σκέψη 60 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία).

34

Καταρχάς, όπως προκύπτει από το γράμμα του άρθρου 10, παράγραφος 3, του κανονισμού 1924/2006, η μνεία των γενικών, μη προσδιοριζόμενων, ευεργετικών για την υγεία αποτελεσμάτων μιας θρεπτικής ουσίας ή ενός τροφίμου πρέπει να συνοδεύεται από συγκεκριμένο ισχυρισμό επί θεμάτων υγείας.

35

Εν συνεχεία, όσον αφορά τους σκοπούς του κανονισμού 1924/2006, υπενθυμίζεται ότι ο κανονισμός αυτός αποσκοπεί, όπως ορίζει το άρθρο 1, παράγραφος 1, στη διασφάλιση της αποτελεσματικής λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς και στην παροχή υψηλού επιπέδου προστασίας του καταναλωτή. Η προστασία της υγείας συγκαταλέγεται στους κύριους σκοπούς του εν λόγω κανονισμού. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού πρέπει, ιδίως, να παρέχεται στον καταναλωτή η αναγκαία πληροφόρηση ώστε να επιλέγει έχοντας πλήρη επίγνωση των δεδομένων (απόφαση της 14ης Ιουλίου 2016, Verband Sozialer Wettbewerb, C-19/15, EU:C:2016:563, σκέψη 39 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία). Συναφώς υπενθυμίζεται, εξάλλου, ότι η αιτιολογική σκέψη 16 του κανονισμού 1924/2006 αναφέρει ότι είναι σημαντικό οι ισχυρισμοί για τα τρόφιμα να είναι κατανοητοί από τον καταναλωτή και ότι είναι σκόπιμο να προστατεύονται όλοι οι καταναλωτές από τους παραπλανητικούς ισχυρισμούς, διευκρινίζοντας ότι ο κανονισμός αυτός λαμβάνει, μεταξύ άλλων, ως σημείο αναφοράς τον μέσο καταναλωτή, ο οποίος έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικός και ενημερωμένος, λαμβανομένων υπόψη των κοινωνικών, πολιτιστικών και γλωσσικών παραγόντων.

36

Όσον αφορά, τέλος, το πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται το άρθρο 10, παράγραφος 3, του κανονισμού 1924/2006, επισημαίνεται εκ προοιμίου ότι το άρθρο 2, παράγραφος 2, σημείο 5, του κανονισμού αυτού ορίζει ότι ως «ισχυρισμός επί θεμάτων υγείας» νοείται «κάθε ισχυρισμός που δηλώνει, υπονοεί ή οδηγεί στο συμπέρασμα ότι υπάρχει σχέση μεταξύ κατηγορίας τροφίμων, τροφίμου ή συστατικού του και της υγείας».

37

Υπογραμμίζεται, επίσης, ότι το άρθρο 10 του κανονισμού 1924/2006, το οποίο περιλαμβάνεται στο κεφάλαιο IV του κανονισμού αυτού, που επιγράφεται «Ισχυρισμοί επί θεμάτων υγείας», ορίζει, στην παράγραφο 1, ότι οι ισχυρισμοί επί θεμάτων υγείας απαγορεύονται, εκτός εάν συνάδουν προς τις γενικές απαιτήσεις του Κεφαλαίου ΙΙ και τις ειδικές απαιτήσεις του κεφαλαίου IV, και εάν έχουν εγκριθεί σύμφωνα με τον κανονισμό αυτό και περιλαμβάνονται στους καταλόγους εγκεκριμένων ισχυρισμών που προβλέπονται στα άρθρα του 13 ή 14. Συνεπώς, το άρθρο 10 παράγραφος 1, του κανονισμού 1924/2006 απαγορεύει καταρχήν τους ισχυρισμούς επί θεμάτων υγείας, πλην εκείνων που περιλαμβάνονται στους καταλόγους εγκεκριμένων ισχυρισμών του άρθρου 13 ή του άρθρου 14 του εν λόγω κανονισμού.

38

Εξάλλου, από τη συστηματική ερμηνεία του άρθρου 10 του κανονισμού 1924/2006 προκύπτει ότι η παράγραφος 3 εισάγει παρέκκλιση από την αρχή της παραγράφου 1 και επομένως, κατά πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, η προβλεπόμενη στην παράγραφο 3 απαίτηση πρέπει να ερμηνεύεται συσταλτικά (πρβλ. απόφαση της 16ης Μαρτίου 2017, AKM, C-138/16, EU:C:2017:218, σκέψη 37 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία). Το άρθρο 10, παράγραφος 3, του κανονισμού αυτού διακρίνει, συνεπώς, μεταξύ δύο κατηγοριών ισχυρισμών επί θεμάτων υγείας, ήτοι, αφενός, του συγκεκριμένου ισχυρισμού επί θεμάτων υγείας που περιλαμβάνεται στους σχετικούς καταλόγους σύμφωνα με την αρχή του άρθρου 10, παράγραφος 1, του εν λόγω κανονισμού και, αφετέρου, του «γενικού» ισχυρισμού επί θεμάτων υγείας που συνιστά μνεία αυτών των γενικών, μη προσδιοριζόμενων, ευεργετικών αποτελεσμάτων, η οποία πρέπει να συνοδεύεται από ισχυρισμό επί θεμάτων υγείας περιλαμβανόμενο στους ως άνω καταλόγους.

39

Η εκτελεστική απόφαση 2013/63, την οποία εξέδωσε η Επιτροπή στο πλαίσιο των εκτελεστικών αρμοδιοτήτων που της έχουν ανατεθεί από τον νομοθέτη της Ένωσης βάσει του άρθρου 10, παράγραφος 4, και του άρθρου 25 του κανονισμού 1924/2006, ορίζει, συναφώς, στο σημείο 3 του παραρτήματός της, ότι το άρθρο 10, παράγραφος 3, του κανονισμού αυτού επιτρέπει τη χρήση, χωρίς προηγούμενη άδεια, εύκολων και ελκυστικών δηλώσεων που αναφέρονται σε τέτοιου είδους αποτελέσματα, οι οποίες θα μπορούσαν να παρανοηθούν ή να παρερμηνευθούν από τον καταναλωτή, και για τον λόγο αυτόν κάθε αναφορά στα εν λόγω αποτελέσματα πρέπει να «συνοδεύ[εται] […] από συγκεκριμένο ισχυρισμό υγείας από τους καταλόγους των επιτρεπόμενων ισχυρισμών υγείας του ενωσιακού μητρώου». Στο ίδιο σημείο διευκρινίζεται ότι, για τους σκοπούς του εν λόγω κανονισμού, ο εγκεκριμένος ισχυρισμός υγείας που συνοδεύει δήλωση στην οποία γίνεται αναφορά στα εν λόγω αποτελέσματα πρέπει να διατυπώνεται «δίπλα» ή «μετά» από αυτή τη δήλωση.

40

Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει ότι η προβλεπόμενη στο άρθρο 10, παράγραφος 3, του εν λόγω κανονισμού απαίτηση να «συνοδεύεται» ο γενικός ισχυρισμός από συγκεκριμένο ισχυρισμό έχει την έννοια ότι δεν απαιτείται μόνον ο συγκεκριμένος ισχυρισμός επί θεμάτων υγείας να προσδιορίζει το περιεχόμενο του ισχυρισμού επί θεμάτων υγείας που είναι διατυπωμένος με γενικούς όρους, αλλά ότι επιπροσθέτως πρέπει η θέση των δύο αυτών ισχυρισμών στη συσκευασία του οικείου προϊόντος να παρέχει στον μέσο καταναλωτή που έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικός και ενημερωμένος τη δυνατότητα να κατανοήσει τη σχέση μεταξύ των εν λόγω ισχυρισμών. Πρέπει, επομένως, να γίνει δεκτό ότι ο όρος «συνοδεύεται» κατά τη διάταξη αυτή πρέπει να ερμηνευθεί κατά τρόπο που να περιλαμβάνει στην έννοιά του τόσο την ουσιαστική όσο και την οπτική του διάσταση.

41

Ειδικότερα, αφενός, υπό την ουσιαστική του διάσταση, ο εν λόγω όρος «συνοδεύεται» προϋποθέτει αντιστοιχία του περιεχομένου μεταξύ του «γενικού» και του συγκεκριμένου ισχυρισμού επί θεμάτων υγείας, πράγμα το οποίο σημαίνει, κατ’ ουσίαν, ότι ο πρώτος ισχυρισμός πρέπει να τεκμηριώνεται πλήρως από τον δεύτερο.

42

Αφετέρου, αντιθέτως προς όσα υποστηρίζει η αναιρεσείουσα της κύριας δίκης, η προβλεπόμενη στο άρθρο 10, παράγραφος 3, του κανονισμού 1924/2006 απαίτηση «συνοδευτικού ισχυρισμού» δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει εκπληρωθεί εγκύρως μόνον όταν υφίσταται, από ουσιαστικής απόψεως, πρόδηλη σχέση του περιεχομένου του «γενικού» ισχυρισμού με εκείνο του συγκεκριμένου ισχυρισμού επί θεμάτων υγείας που προορίζεται να στηρίξει τον γενικό ισχυρισμό, ανεξαρτήτως της θέσεώς τους επί της συγκεκριμένης συσκευασίας και, επομένως, της οπτικής διαστάσεως της απαιτήσεως αυτής.

43

Συναφώς επισημαίνεται ότι η αιτιολογική σκέψη 29 του κανονισμού 1924/2006 αναφέρει ότι, προκειμένου να εξασφαλισθεί ότι οι ισχυρισμοί επί θεμάτων υγείας είναι αληθείς, σαφείς, αξιόπιστοι και χρήσιμοι στον καταναλωτή για την επιλογή υγιεινής δίαιτας, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η διατύπωση και η παρουσίαση των ισχυρισμών αυτών. Επομένως, η θέση, από οπτικής απόψεως, των διαφόρων στοιχείων που συνθέτουν τη συσκευασία συγκεκριμένου προϊόντος συνιστά παράγοντα ο οποίος πρέπει να ληφθεί υπόψη προκειμένου να εκτιμηθεί αν μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει εκπληρωθεί η απαίτηση να «συνοδεύεται» ο γενικός από τον συγκεκριμένο ισχυρισμό επί θεμάτων υγείας.

44

Επίσης, από την αιτιολογική σκέψη 17 και από το άρθρο 6, παράγραφος 2, του κανονισμού αυτού προκύπτει ότι ο υπεύθυνος της επιχειρήσεως τροφίμων που χρησιμοποιεί έναν ισχυρισμό επί θεμάτων διατροφής ή υγείας πρέπει να αιτιολογεί τη χρήση του ισχυρισμού αυτού.

45

Συναφώς, το σημείο 3 του παραρτήματος της εκτελεστικής αποφάσεως 2013/63 υπογραμμίζει ότι, για να αποφεύγεται η παραπλάνηση των καταναλωτών, οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων τροφίμων έχουν την ευθύνη να καταδεικνύουν τη σχέση μεταξύ των γενικών, μη συγκεκριμένων οφελών για την υγεία ενός τροφίμου και του ειδικού, συνοδευτικού επιτρεπόμενου ισχυρισμού υγείας.

46

Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει ότι οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων τροφίμων οφείλουν να παρουσιάζουν, κατά τρόπο σαφή και ακριβή, τους συγκεκριμένους ισχυρισμούς επί θεμάτων υγείας που στηρίζουν τις αναφορές στα γενικά και μη προσδιοριζόμενα ευεργετικά αποτελέσματα που χρησιμοποιούν.

47

Ως εκ τούτου, η οπτική διάσταση της απαιτήσεως να «συνοδεύεται» ο γενικός ισχυρισμός επί θεμάτων υγείας από συγκεκριμένο ισχυρισμό, κατά την έννοια του άρθρου 10, παράγραφος 3, του κανονισμού 1924/2006, πρέπει να εκληφθεί υπό την έννοια ότι η άμεση οπτική σύνδεση της μνείας των γενικών και μη προσδιοριζόμενων ευεργετικών για την υγεία αποτελεσμάτων με τον συγκεκριμένο ισχυρισμό επί θεμάτων υγείας πρέπει να γίνεται άμεσα αντιληπτή από τον μέσο καταναλωτή που έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικός, πράγμα το οποίο απαιτεί, καταρχήν, τη χωρική εγγύτητα ή την άμεση γειτνίαση της μνείας αυτής με τον ισχυρισμό.

48

Εντούτοις, στην ειδική περίπτωση κατά την οποία οι συγκεκριμένοι ισχυρισμοί επί θεμάτων υγείας δεν μπορούν, λόγω του σημαντικού αριθμού ή της εκτάσεώς τους, να περιληφθούν στο σύνολό τους στην ίδια πλευρά της συσκευασίας όπου βρίσκεται η μνεία την οποία προορίζονται να τεκμηριώσουν, πρέπει να γίνει δεκτό ότι η απαίτηση άμεσης οπτικής συνδέσεως μπορεί να εκπληρωθεί, κατ’ εξαίρεση, με ρητή παραπομπή, για παράδειγμα με αστερίσκο, εφόσον διασφαλίζεται, κατά τρόπο σαφή και απολύτως κατανοητό για τον καταναλωτή, η αντιστοιχία του περιεχομένου, από χωρικής απόψεως, μεταξύ των ισχυρισμών επί θεμάτων υγείας και της μνείας.

49

Εναπόκειται, συνεπώς, στα εθνικά δικαστήρια να εξακριβώνουν και να κρίνουν, λαμβανομένων υπόψη όλων των περιστάσεων της εκάστοτε υποθέσεως, εάν η απαίτηση της οπτικής εγγύτητας που απορρέει από το άρθρο 10, παράγραφος 3, του κανονισμού 1924/2006 ικανοποιείται με τη χρήση αστερίσκου συνδέσεως.

50

Κατόπιν των προεκτεθέντων, στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 10 παράγραφος 3, του κανονισμού 1924/2006 έχει την έννοια ότι η προβλεπόμενη από το άρθρο αυτό απαίτηση να συνοδεύεται κάθε μνεία γενικών και μη προσδιοριζόμενων ευεργετικών αποτελεσμάτων μιας θρεπτικής ουσίας ή ενός τροφίμου από συγκεκριμένο ισχυρισμό επί θεμάτων υγείας εκ των περιλαμβανόμενων στους καταλόγους των άρθρων 13 ή 14 του κανονισμού αυτού, δεν πληρούται όταν στην εμπρόσθια όψη της συσκευασίας ενός συμπληρώματος διατροφής γίνεται μνεία των γενικών μη προσδιοριζόμενων ευεργετικών για την υγεία αποτελεσμάτων της θρεπτικής ουσίας ή του τροφίμου και ο συγκεκριμένος ισχυρισμός επί θεμάτων υγείας που πρέπει να συνοδεύει τη μνεία αυτή αναγράφεται μόνο στην οπίσθια όψη της συσκευασίας αυτής, χωρίς καμία ρητή παραπομπή, για παράδειγμα με αστερίσκο, που να συνδέει τη μνεία αυτή με τον ισχυρισμό.

Επί του δευτέρου ερωτήματος

51

Με το δεύτερο προδικαστικό ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσίαν, να διευκρινιστεί αν η μνεία στα γενικά και μη προσδιοριζόμενα ευεργετικά για την υγεία αποτελέσματα μιας θρεπτικής ουσίας ή ενός τροφίμου, κατά την έννοια του άρθρου 10, παράγραφος 3, του κανονισμού 1924/2006, πρέπει να τεκμηριώνεται από επιστημονικά στοιχεία, κατά την έννοια του άρθρου 5, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, και του άρθρου 6, παράγραφος 1, του κανονισμού αυτού.

52

Συναφώς, επισημαίνεται καταρχάς ότι, όπως αναφέρει και το αιτούν δικαστήριο, το γράμμα του άρθρου 10, παράγραφος 3, του κανονισμού 1924/2006, αντιθέτως προς τη διατύπωση του άρθρου 10, παράγραφος 1, του κανονισμού αυτού, δεν παραπέμπει ρητώς στις γενικές απαιτήσεις του κεφαλαίου ΙΙ στο οποίο περιλαμβάνονται τα άρθρα 5 και 6 του εν λόγω κανονισμού.

53

Ωστόσο παρατηρείται ότι από το γράμμα των εν λόγω άρθρων 5 και 6 προκύπτει σαφώς ότι κάθε ισχυρισμός επί θεμάτων υγείας, κατά την έννοια του κανονισμού αυτού, πρέπει να είναι επιστημονικά τεκμηριωμένος.

54

Πράγματι, κατά το άρθρο 5, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 1924/2006, η χρήση ισχυρισμών επί θεμάτων διατροφής και υγείας επιτρέπεται μόνον εάν η παρουσία, η απουσία ή η μειωμένη περιεκτικότητα, σε τρόφιμο ή κατηγορία τροφίμων, μιας θρεπτικής ή άλλης ουσίας για την οποία γίνεται ο ισχυρισμός έχει αποδεδειγμένα ευεργετικό θρεπτικό ή φυσιολογικό αποτέλεσμα, σύμφωνα με γενικώς αποδεκτά επιστημονικά στοιχεία. Παρεμφερές είναι το περιεχόμενο του άρθρου 6 του κανονισμού αυτού, το οποίο ορίζει στην παράγραφο 1 ότι «[ο]ι ισχυρισμοί επί θεμάτων διατροφής και υγείας βασίζονται και τεκμηριώνονται από γενικώς αποδεκτά επιστημονικά στοιχεία».

55

Η ερμηνεία αυτή επιρρωννύεται από τους σκοπούς τους οποίους επιδιώκει ο κανονισμός 1924/2006, ο οποίος αποσκοπεί να διασφαλίσει ειδικότερα, όπως προκύπτει από τη σκέψη 35 της παρούσας αποφάσεως, την προστασία της υγείας και ένα υψηλό επίπεδο προστασίας του καταναλωτή, ιδίως έναντι των παραπλανητικών ισχυρισμών. Περαιτέρω, η αιτιολογική σκέψη 14 του κανονισμού αυτού υπογραμμίζει την ανάγκη να εξασφαλισθεί ότι οι ουσίες για τις οποίες διατυπώνεται ο ισχυρισμός έχουν αποδεδειγμένα ευεργετικό θρεπτικό ή φυσιολογικό αποτέλεσμα. Εξάλλου, η αιτιολογική σκέψη 17 του εν λόγω κανονισμού διευκρινίζει ότι η επιστημονική τεκμηρίωση θα πρέπει να αποτελεί τον κύριο παράγοντα που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τη χρήση ισχυρισμών διατροφής και υγείας, ενώ η αιτιολογική σκέψη 23 του ίδιου κανονισμού αναφέρει ότι οι ισχυρισμοί επί θεμάτων υγείας θα πρέπει να εγκρίνονται για χρήση στην Ένωση μόνο μετά από επιστημονική αξιολόγηση του υψηλότερου δυνατού επιπέδου.

56

Τέλος, το άρθρο 10, παράγραφος 1, του κανονισμού 1924/2006 προβλέπει ρητώς ότι ο ισχυρισμός επί θεμάτων υγείας πρέπει να ανταποκρίνεται στις γενικές απαιτήσεις του κεφαλαίου ΙΙ του κανονισμού αυτού, στο οποίο περιλαμβάνονται τα άρθρα 5 και 6. Όπως, όμως, προκύπτει από τις σκέψεις 37 έως 39 της παρούσας αποφάσεως, το άρθρο 10, παράγραφος 3, του κανονισμού 1924/2006, στο μέτρο που επιτρέπει τη μνεία «γενικού» ισχυρισμού υγείας ο οποίος δεν περιλαμβάνεται στους καταλόγους εγκεκριμένων ισχυρισμών του κανονισμού αυτού, αλλά συνοδεύεται από αναγραφόμενο σε αυτούς ισχυρισμό επί θεμάτων υγείας, εισάγει παρέκκλιση από την αρχή του άρθρου 1, παράγραφος 1, του κανονισμού αυτού, κατά την οποία απαγορεύονται οι ισχυρισμοί επί θεμάτων υγείας, πλην των περιλαμβανόμενων στους καταλόγους αυτούς. Το άρθρο 10, παράγραφος 3, του εν λόγω κανονισμού πρέπει, επομένως, να ερμηνεύεται συσταλτικά.

57

Κατά συνέπεια, η τελευταία αυτή διάταξη έχει την έννοια ότι ένας «γενικός» ισχυρισμός επί θεμάτων υγείας, κατά τη διάταξη αυτή, όπως ο επίμαχος στην κύρια δίκη, πρέπει να πληροί τις απαιτήσεις αποδείξεως που επιβάλλει ο κανονισμός αυτός.

58

Εντούτοις, όπως επισήμανε ο γενικός εισαγγελέας στα σημεία 71 και 72 των προτάσεών του, αρκεί, προς τούτο, οι αναφορές στα γενικά μη προσδιοριζόμενα ευεργετικά για την υγεία αποτελέσματα μιας θρεπτικής ουσίας ή ενός τροφίμου να συνοδεύονται από συγκεκριμένους ισχυρισμούς επί θεμάτων υγείας που στηρίζονται σε γενικώς αποδεκτά επιστημονικά στοιχεία τα οποία έχουν επαληθευθεί και εγκριθεί, εφόσον οι τελευταίοι αυτοί ισχυρισμοί περιλαμβάνονται στους καταλόγους του άρθρου 13 ή του άρθρου 14 του ίδιου κανονισμού.

59

Κατόπιν των προεκτεθέντων, στο δεύτερο προδικαστικό ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 10 παράγραφος 3, του κανονισμού 1924/2006 έχει την έννοια ότι η μνεία στα γενικά μη προσδιοριζόμενα ευεργετικά για την υγεία αποτελέσματα μιας θρεπτικής ουσίας ή ενός τροφίμου πρέπει να τεκμηριώνεται από επιστημονικά στοιχεία, κατά την έννοια του άρθρου 5 παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, και του άρθρου 6 παράγραφος 1, του κανονισμού αυτού. Προς τούτο αρκεί η μνεία αυτή να συνοδεύεται από συγκεκριμένους ισχυρισμούς επί θεμάτων υγείας που περιλαμβάνονται στους καταλόγους του άρθρου 13 ή του άρθρου 14 του εν λόγω κανονισμού.

Επί των δικαστικών εξόδων

60

Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ’ αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται.

 

Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (δεύτερο τμήμα) αποφαίνεται:

 

1)

Το άρθρο 10, παράγραφος 3, του κανονισμού (ΕΚ) 1924/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Δεκεμβρίου 2006, σχετικά με τους ισχυρισμούς διατροφής και υγείας που διατυπώνονται στα τρόφιμα, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΚ) 107/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Ιανουαρίου 2008, έχει την έννοια ότι δεν πληρούται η προβλεπόμενη από το άρθρο αυτό απαίτηση να συνοδεύεται κάθε μνεία γενικών και μη προσδιοριζόμενων ευεργετικών αποτελεσμάτων μιας θρεπτικής ουσίας ή ενός τροφίμου από συγκεκριμένο ισχυρισμό επί θεμάτων υγείας εκ των περιλαμβανόμενων στους καταλόγους των άρθρων 13 ή 14 του κανονισμού αυτού, όταν στην εμπρόσθια όψη της συσκευασίας ενός συμπληρώματος διατροφής γίνεται μνεία των γενικών μη προσδιοριζόμενων ευεργετικών για την υγεία αποτελεσμάτων της θρεπτικής ουσίας ή του τροφίμου, και ο συγκεκριμένος ισχυρισμός επί θεμάτων υγείας που πρέπει να συνοδεύει τη μνεία αυτή αναγράφεται μόνο στην οπίσθια όψη της συσκευασίας αυτής χωρίς καμία ρητή παραπομπή, όπως για παράδειγμα με αστερίσκο, που να συνδέει τη μνεία αυτή με τον ισχυρισμό.

 

2)

Το άρθρο 10, παράγραφος 3, του κανονισμού 1924/2006, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό 107/2008, έχει την έννοια ότι η μνεία στα γενικά μη προσδιοριζόμενα ευεργετικά για την υγεία αποτελέσματα μιας θρεπτικής ουσίας ή ενός τροφίμου πρέπει να τεκμηριώνεται από επιστημονικά στοιχεία, κατά την έννοια του άρθρου 5 παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, και του άρθρου 6 παράγραφος 1, του κανονισμού αυτού. Προς τούτο αρκεί η μνεία αυτή να συνοδεύεται από συγκεκριμένους ισχυρισμούς επί θεμάτων υγείας που περιλαμβάνονται στους καταλόγους του άρθρου 13 ή του άρθρου 14 του εν λόγω κανονισμού.

 

(υπογραφές)


( *1 ) Γλώσσα διαδικασίας: η γερμανική.