|
ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ
|
|
Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
|
|
Πολυετής στρατηγική πολιτικής για την ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων
|
|
_____________
|
|
Πολυετής στρατηγική πολιτικής για την ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων
[COM(2023) 146 final]
|
|
|
|
SOC/772
|
|
|
|
Εισηγητής: Cristian PÎRVULESCU
|
|
Συνεισηγητής: José Antonio MORENO DÍAZ
|
|
Αίτηση γνωμοδότησης
|
Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επιστολή της 02/05/2023
|
|
Νομική βάση
|
Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
|
|
Αρμόδιο όργανο
|
Τμήμα «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη»
|
|
Έγκριση από το τμήμα
|
05/09/2023
|
|
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας
(υπέρ/κατά/αποχές)
|
79/0/7
|
|
Έγκριση από την Ολομέλεια
|
20/9/2023
|
|
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.
|
581
|
|
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας
(υπέρ/κατά/αποχές)
|
179/4/6
|
1.Συμπεράσματα και συστάσεις
1.1Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επικροτεί τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων ως εργαλείο διαχείρισης που αποσκοπεί στη βελτίωση του συντονισμού και των κοινών στόχων των κρατών μελών σε σχέση με τα εξωτερικά σύνορα.
1.2Η ΕΟΚΕ γνωρίζει τη σημασία μιας κοινής στρατηγικής για την καλύτερη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων, που θα διασφαλίζει την εσωτερική ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την ασφάλεια των κατοίκων της, καθώς και την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των εγγυήσεων για την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων εντός της ΕΕ.
1.3Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι η ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων (EIBM) τονίζει την ανάγκη βελτίωσης του συντονισμού μεταξύ των ευρωπαϊκών οργανισμών και μέσων και των οργανισμών και μέσων των κρατών μελών που ασχολούνται με ζητήματα διαχείρισης των συνόρων, ιδίως όσον αφορά την ανταλλαγή πληροφοριών και τη δημιουργία κοινής νοοτροπίας για τα σύνορα που θα εγγυάται την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών εγγυήσεων.
1.4Η ΕΟΚΕ στηρίζει πλήρως τη στρατηγική κατευθυντήρια γραμμή της ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων, σύμφωνα με την οποία ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) και οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών θα πρέπει να ενσωματώσουν εγγυήσεις για τα θεμελιώδη δικαιώματα σε όλες τις δραστηριότητές τους. Ωστόσο, η εφαρμογή αυτής της στρατηγικής κατευθυντήριας γραμμής, σε όλη της την πολυπλοκότητα, έγκειται πρωτίστως στην ύπαρξη και το έργο παρατηρητών θεμελιωδών δικαιωμάτων εντός του Frontex. Η ΕΟΚΕ παροτρύνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον Οργανισμό να αναθεωρήσουν τη στρατηγική για τα θεμελιώδη δικαιώματα, ώστε να συμπεριλάβει απτούς στόχους που σχετίζονται με το έργο και τον αντίκτυπο των παρατηρητών θεμελιωδών δικαιωμάτων.
1.5Καθώς η στρατηγική δεν προσδιορίζει τις δεσμεύσεις των εθνικών συνοριακών φορέων, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να χρησιμοποιήσει το πλαίσιο της ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων προκειμένου να απαιτήσει από κάθε κράτος μέλος ένα σχέδιο για τα θεμελιώδη δικαιώματα στον τομέα της διαχείρισης των συνόρων, το οποίο θα αντικατοπτρίζει και θα συμπληρώνει το σχέδιο που καθοδηγεί τη δραστηριότητα του Frontex.
1.6Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη δημιουργίας ενός πραγματικού κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου που θα είναι αποτελεσματικό, ασφαλές και προστατευμένο, κοινό και υποχρεωτικό για τα 27 κράτη μέλη, επαναβεβαιώνοντας παράλληλα τη θέση της ότι θα πρέπει να παρέχονται νόμιμοι, ασφαλείς και αποτελεσματικοί δίαυλοι πρόσβασης για τη μετανάστευση για εργασιακούς σκοπούς. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την ανάγκη παροχής αποτελεσματικών και ρεαλιστικών νόμιμων και ασφαλών μεταναστευτικών οδών προς την ΕΕ, ώστε να διευκολυνθεί η δημιουργία μιας ισορροπημένης μεταναστευτικής πολιτικής.
1.7Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων, η πρακτική των επαναπροωθήσεων δεν αναγνωρίζεται και δεν αντιμετωπίζεται δεόντως. Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταρτίσει σαφή σχέδια στο πλαίσιο αυτό και να ορίσει εθνικούς συνοριακούς φορείς για την αποφυγή αυτών των απαράδεκτων πρακτικών.
1.8Ενώ είναι χρήσιμο να προωθηθεί μια νοοτροπία ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων που θα χαρακτηρίζεται από τη συμμόρφωσή της με το ενωσιακό και το διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένης της αρχής της μη επαναπροώθησης, και από τον πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων αποτελεί νομική υποχρέωση για όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τους εθνικούς φορείς και θα πρέπει να αντιμετωπίζεται αναλόγως.
1.9Η ΕΟΚΕ επιμένει ότι σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει η εξωτερική πολιτική ή η πολιτική συνεργασίας της ΕΕ να εξαρτάται από τη συνεργασία των χωρών καταγωγής στις διαδικασίες επιστροφής και επανεισδοχής.
1.10Το ισχύον σύστημα επιστροφών, στο οποίο μόνο πέντε κράτη μέλη είναι αρμόδια για το 80 % των επιστροφών που πραγματοποιούνται με τη συνδρομή του Frontex, καταδεικνύει ότι δεν πρόκειται απλώς για ζήτημα θεσμικών ικανοτήτων ή συντονισμού. Στο πλαίσιο αυτό, όλες οι χώρες της ΕΕ διαφέρουν ως προς τις γεωγραφικές συνθήκες και τα νομικά πλαίσια και τις πρακτικές, και θα ήταν στρατηγικό και πολιτικό σφάλμα να μετατραπεί η ΕΕ σε παράγοντα που πιέζει για εκτεταμένες επιστροφές.
1.11Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει όλες τις εθνικές κυβερνήσεις της ΕΕ να εργαστούν για την ενίσχυση της ενότητας της ΕΕ μέσω της ένταξης της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στον χώρο Σένγκεν, βοηθώντας τους Ευρωπαίους πολίτες να κυκλοφορούν ελεύθερα εντός της ΕΕ και ενισχύοντας τη διαχείριση των συνόρων μέσω της ευθυγράμμισης των φορέων και των δύο χωρών με τους στόχους της.
2.Γενικές παρατηρήσεις
2.1Σύμφωνα με την στρατηγική ανάλυση κινδύνου του Frontex, υπάρχουν ορισμένες τάσεις που επηρεάζουν τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων. Ζητήματα όπως οι παγκόσμιες ανισότητες, η κλιματική αλλαγή, η αύξηση του πληθυσμού και πιθανές κοινές πανδημίες έρχονται να προστεθούν στις πιο βραχυπρόθεσμες γεωπολιτικές προκλήσεις. Συνεπώς, για παράδειγμα, ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας επιβεβαίωσε εκ νέου την πραγματικότητα ενός εχθρικού γεωπολιτικού πλαισίου στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης. Όλες αυτές οι προκλήσεις έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη διαχείριση της μετανάστευσης και των επιστροφών, καθώς και στον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να γίνεται η διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ.
2.2Κατά την έκτακτη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 9 Φεβρουαρίου 2023, τονίστηκε εκ νέου η σημασία της διασφάλισης αποτελεσματικού ελέγχου των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο της σφαιρικής προσέγγισης για τη μετανάστευση. Ανταποκρινόμενη στο αίτημα αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την ανακοίνωση για τη θέσπιση πολυετούς στρατηγικής πολιτικής για την ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων ως το πρώτο πολυετές μέσο για τη θέσπιση κοινού πλαισίου και καθοδήγησης για την αποτελεσματική υλοποίηση της ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων για την περίοδο 2023-2027.
2.3Η ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων βασίζεται στον κανονισμό για τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής και επιδιώκει να κατευθύνει το έργο των εθνικών αρχών των κρατών μελών που είναι αρμόδιες για τη διαχείριση των συνόρων, καθώς και του ίδιου του Frontex. Σε επιχειρησιακό επίπεδο, η στρατηγική αυτή αποτελεί το κοινό πλαίσιο που θα πρέπει να καθοδηγεί το έργο περισσότερων από 120 000 συνοριοφυλάκων του Frontex και των κρατών μελών, με σκοπό την επίτευξη αποτελεσματικής και αποδοτικής ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων.
2.4Απώτερος στόχος της ολοκληρωμένης διαχείρισης των κοινών εξωτερικών συνόρων είναι η ενίσχυση της εσωτερικής ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με σεβασμό, παράλληλα, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των αναγκαίων εγγυήσεων για την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων εντός της ΕΕ. Ειδικότερα, οι στόχοι της ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων είναι οι ακόλουθοι: διευκόλυνση της νόμιμης διέλευσης των συνόρων και βελτίωση της αποδοτικότητας της ευρωπαϊκής πολιτικής επιστροφών· διασφάλιση της αποτελεσματικής πρόληψης της μη επιτρεπόμενης διέλευσης των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ· πρόληψη και εντοπισμός του διασυνοριακού εγκλήματος, όπως η παράνομη διακίνηση μεταναστών, η εμπορία ανθρώπων, η τρομοκρατία και η διακίνηση ναρκωτικών· διασφάλιση της αποτελεσματικής συνεργασίας με τρίτες χώρες· και παροχή φροντίδας σε πρόσωπα που χρήζουν διεθνούς προστασίας.
2.5Οι αρχές της ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων καθορίζονται στον κανονισμό για την Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή και περιλαμβάνουν τη συναρμοδιότητα των κρατών μελών που είναι αρμόδια για τη διαχείριση των συνόρων και τις επιστροφές, καθώς και του Frontex, στην οποία προβλέπονται επίσης η συνεργασία και η ανταλλαγή πληροφοριών. Η ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων βασίζεται επίσης σε ένα μοντέλο ελέγχου πρόσβασης τεσσάρων επιπέδων, που περιλαμβάνει μέτρα σε τρίτες χώρες, μέτρα με γειτονικές τρίτες χώρες, μέτρα ελέγχου των εξωτερικών συνόρων, καθώς και μέτρα εντός του χώρου Σένγκεν και επιστροφές. Ομοίως, η ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων απαιτεί συνολική και σχεδόν σε πραγματικό χρόνο επίγνωση της κατάστασης για την έγκαιρη αντίδραση, καθώς και συνεχή ετοιμότητα για την αντιμετώπιση αναδυόμενων απειλών με τα αναγκαία και κατάλληλα εργαλεία. Η υλοποίηση της ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων απαιτεί επίσης υψηλό βαθμό εξειδίκευσης και επαγγελματισμού, με στόχο την ανάπτυξη κοινής νοοτροπίας φύλαξης των συνόρων που θα βασίζεται στην κατάρτιση και θα περιλαμβάνει ηθικές αξίες και ακεραιότητα.
2.6Στόχος του πενταετούς προγράμματος εργασίας της ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων είναι να παρέχει στρατηγική αντίδραση στις προκλήσεις που εντοπίζονται, διασφαλίζοντας την αποδοτική διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τη δημιουργία συνεργειών μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των εθνικών κυβερνήσεων.
3.Ειδικές παρατηρήσεις
3.1Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τη σημασία της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και επικροτεί τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων ως εργαλείο διαχείρισης που αποσκοπεί στη βελτίωση του συντονισμού και των κοινών στόχων των κρατών μελών σε σχέση με τα εξωτερικά σύνορα.
3.2Η ΕΟΚΕ γνωρίζει τη σημασία μιας κοινής στρατηγικής για την καλύτερη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων, που θα διασφαλίζει την εσωτερική ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως και των πολιτών και των κατοίκων της, καθώς και την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των εγγυήσεων για την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων εντός της ΕΕ.
3.3Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι η ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων τονίζει την ανάγκη βελτίωσης του συντονισμού μεταξύ των ευρωπαϊκών οργανισμών και μέσων και των οργανισμών και μέσων των κρατών μελών που ασχολούνται με ζητήματα διαχείρισης των συνόρων, ιδίως όσον αφορά την ανταλλαγή πληροφοριών και τη δημιουργία κοινής νοοτροπίας για τα σύνορα που θα εγγυάται την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών εγγυήσεων.
3.4Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η συνεργασία με τους φορείς και τη δημόσια διοίκηση των κρατών μελών είναι καίριας σημασίας για την επιτυχία της στρατηγικής. Μολονότι ο Frontex έχει τα δικά του λειτουργικά ζητήματα, φαίνεται να είναι ταχύτερος όσον αφορά την ανάπτυξη ικανοτήτων, την κατάρτιση και την παρακολούθηση του προσωπικού και τη βελτίωση των διαδικασιών εργασίας. Οι εθνικοί συνοριακοί φορείς, οι οποίοι έχουν τον κύριο όγκο των αρμοδιοτήτων και των πόρων, καθώς και οργανωτικές νοοτροπίες που είναι λιγότερο επιρρεπείς σε μεταρρυθμίσεις και συνεργασία, πρέπει να ενθαρρυνθούν να προσαρμοστούν στις προκλήσεις της κοινής διαχείρισης των συνόρων.
3.5Η ΕΟΚΕ στηρίζει πλήρως τη στρατηγική κατευθυντήρια γραμμή της ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων, σύμφωνα με την οποία ο Frontex και οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών θα πρέπει να ενσωματώνουν εγγυήσεις για τα θεμελιώδη δικαιώματα σε όλες τις δραστηριότητές τους, μεταξύ άλλων στις επιχειρησιακές δραστηριότητες, την ανάλυση και τις εκτιμήσεις κινδύνου, τις δραστηριότητες σχεδιασμού, τις δραστηριότητες επιστροφής, την κατάρτιση και την ανάπτυξη, καθώς και στη συνεργασία και τις σχέσεις με εξωτερικούς εταίρους.
3.6Ωστόσο, η εφαρμογή αυτής της στρατηγικής κατευθυντήριας γραμμής, σε όλη της την πολυπλοκότητα, έγκειται πρωτίστως στην ύπαρξη και το έργο παρατηρητών θεμελιωδών δικαιωμάτων εντός του Frontex, με επικεφαλής έναν υπεύθυνο θεμελιωδών δικαιωμάτων. Προκειμένου να έχουν πραγματικό αντίκτυπο, οι παρατηρητές θεμελιωδών δικαιωμάτων πρέπει να είναι επαρκείς σε αριθμό, ιδιαίτερα καταρτισμένοι, αυτόνομοι και παρόντες σε όλες τις σχετικές τοποθεσίες, συμπεριλαμβανομένων των παραμεθόριων περιοχών. Η ΕΟΚΕ παροτρύνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον Οργανισμό να αναθεωρήσουν τη στρατηγική για τα θεμελιώδη δικαιώματα, ώστε να συμπεριλάβει απτούς στόχους που σχετίζονται με το έργο και τον αντίκτυπο των παρατηρητών θεμελιωδών δικαιωμάτων.
3.7Στο πλαίσιο αυτό, και με σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις, η στρατηγική δεν προσδιορίζει τις δεσμεύσεις των εθνικών συνοριακών φορέων. Σε αυτό το επίπεδο, οι εγγυήσεις, οι διαδικασίες, οι αρμοδιότητες και οι ικανότητες όσον αφορά τα θεμελιώδη δικαιώματα αναφέρονται με φειδώ. Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να χρησιμοποιήσει το πλαίσιο της ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων προκειμένου να απαιτήσει από κάθε κράτος μέλος ένα σχέδιο για τα θεμελιώδη δικαιώματα στον τομέα της διαχείρισης των συνόρων, το οποίο θα αντικατοπτρίζει και θα συμπληρώνει το σχέδιο που καθοδηγεί τη δραστηριότητα του Frontex.
3.8Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων ενισχύει το αφήγημα που μετατρέπει τη μετανάστευση και το άσυλο σε πιθανούς κινδύνους για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η θεώρηση της παράνομης μετανάστευσης ως απειλής στον ίδιο βαθμό με την εμπορία ανθρώπων, τη διακίνηση όπλων ή την τρομοκρατία είναι εντελώς απαράδεκτη, και στρεβλώνει και μολύνει την αντιμετώπιση που πρέπει να έχουν τα άτομα τα οποία επιδιώκουν να εισέλθουν παράτυπα στο έδαφος της ΕΕ και ενδέχεται να χρήζουν διεθνούς προστασίας.
3.9Η ΕΟΚΕ επιμένει στην ανάγκη δημιουργίας ενός πραγματικού κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου που θα είναι αποτελεσματικό, ασφαλές και προστατευμένο, κοινό και υποχρεωτικό για τα 27 κράτη μέλη, επαναβεβαιώνοντας παράλληλα τη θέση της ότι θα πρέπει να παρέχονται νόμιμοι, ασφαλείς και αποτελεσματικοί δίαυλοι πρόσβασης για τη μετανάστευση για εργασιακούς σκοπούς. Όσο συνεχίζουμε να εμμένουμε στην απατηλή ιδέα της επονομαζόμενης «Ευρώπης-φρουρίου», οι μεταναστευτικές ροές θα αναζητούν μορφές πρόσβασης οι οποίες, δυστυχώς, σε πολλές περιπτώσεις δεν θα είναι νόμιμες.
3.10Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι, στις διοργανικές διαπραγματεύσεις μεταξύ του Συμβουλίου της ΕΕ, των Προεδριών του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την εφαρμογή του νέου συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο, θα χορηγηθούν περισσότερες διαδικαστικές εγγυήσεις στα πρόσωπα που συμμετέχουν στη διαδικασία στα σύνορα. Στην πρόσφατη θέση που εγκρίθηκε από το Συμβούλιο της ΕΕ προτείνονταν μέτρα προς τη σωστή κατεύθυνση, π.χ. να παρέχονται στους αιτούντες άσυλο υπηρεσίες διερμηνείας ή να έχουν δικαίωμα σε νομική συνδρομή και εκπροσώπηση. Ωστόσο, η διαδικασία στα σύνορα ενέχει σοβαρούς κινδύνους για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, λόγω της αβεβαιότητας, καθώς και της επιτακτικής ανάγκης μείωσης της διάρκειας των διαδικασιών και της αποτελεσματικής πρόσβασης σε προστασία και στήριξη.
3.11Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων, η πρακτική των επαναπροωθήσεων δεν αναγνωρίζεται και δεν αντιμετωπίζεται δεόντως. Οι στρατηγικές και οι κανονισμοί χάνουν κάθε αξία όσο οι άνθρωποι τραυματίζονται και ενίοτε χάνουν τη ζωή τους, επειδή κάποιοι συνοριακοί υπάλληλοι σε ορισμένες περιπτώσεις δεν εκτελούν τα καθήκοντά τους με τον κατάλληλο τρόπο. Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταρτίσει σαφή σχέδια στο πλαίσιο αυτό και να απαιτεί από τους εθνικούς συνοριακούς φορείς να αποφεύγουν αυτές τις απαράδεκτες πρακτικές
3.12Το έργο των εθνικών συνοριοφυλάκων και του λοιπού προσωπικού επιβολής του νόμου θα πρέπει να καθοδηγείται από σαφείς κανόνες και διαδικασίες κατά την επαφή με ανθρώπους, ιδίως εκείνους που βρίσκονται σε κατάσταση άμεσου κινδύνου. Οι κανόνες και οι διαδικασίες πρέπει να κωδικοποιηθούν και η συμπεριφορά του προσωπικού θα πρέπει να παρακολουθείται με διαφάνεια από τα εθνικά θεσμικά όργανα, τους οργανισμούς της ΕΕ και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.
3.13Η ΕΟΚΕ θεωρεί προβληματικό ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην ανακοίνωσή της πλαισιώνει την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων από τον Frontex και τα κράτη μέλη στο πλαίσιο μιας νοοτροπίας ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων «που θα χαρακτηρίζεται από τη συμμόρφωσή της με το ενωσιακό και το διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένης της αρχής της μη επαναπροώθησης, και από τον πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων». Η νοοτροπία αυτή θα πρέπει να ενθαρρυνθεί, αλλά ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων αποτελεί νομική υποχρέωση για όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τους εθνικούς φορείς, και θα πρέπει να αντιμετωπίζεται αναλόγως.
3.14Η ΕΟΚΕ γνωρίζει τις δυσκολίες των αποτελεσματικών επιστροφών στα περισσότερα κράτη μέλη, καθώς και την επιθυμία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να οδεύσει προς ένα κοινό και αποτελεσματικό ευρωπαϊκό σύστημα επιστροφών. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει πάντα να διασφαλίζονται τα θεμελιώδη δικαιώματα των ατόμων που πρόκειται να επιστραφούν, ιδίως η αρχή της μη επαναπροώθησης, σύμφωνα με την οποία κανείς δεν θα πρέπει να επιστρέφεται καθ’ οιονδήποτε τρόπο στα σύνορα εδαφών όπου η ζωή ή η ελευθερία του θα απειλούνταν λόγω της εθνοτικής καταγωγής, της θρησκείας, της ιθαγένειάς του, της συμμετοχής του σε συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα ή των πολιτικών του πεποιθήσεων. .
3.15Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επισημάνει ότι οι περισσότερες επιστροφές δεν λειτουργούν σωστά, λόγω της έλλειψης εμπλοκής και συμμετοχής των χωρών καταγωγής, καθώς και του κινδύνου να βασιστεί η μεταναστευτική πολιτική της ΕΕ στη βούληση (και στα κίνητρα που ζητούν) οι τρίτες χώρες. Η ΕΟΚΕ επιμένει ότι σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει η εξωτερική πολιτική ή η πολιτική συνεργασίας της ΕΕ να εξαρτάται από τη συνεργασία των χωρών καταγωγής στις διαδικασίες επιστροφής και επανεισδοχής: αντίθετα, η πολιτική της ΕΕ πρέπει να απαιτεί τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου ως βάση για την όποια συνεργασία με τρίτες χώρες.
3.16Το ισχύον σύστημα επιστροφών, στο οποίο μόνο πέντε κράτη μέλη είναι αρμόδια για το 80 % των επιστροφών που πραγματοποιούνται με τη συνδρομή του Frontex, καταδεικνύει ότι δεν πρόκειται απλώς για ζήτημα θεσμικών ικανοτήτων ή συντονισμού. Στο πλαίσιο αυτό, όλες οι χώρες της ΕΕ διαφέρουν ως προς τις γεωγραφικές συνθήκες και τα νομικά πλαίσια και τις πρακτικές, και θα ήταν στρατηγικό και πολιτικό σφάλμα να μετατραπεί η ΕΕ σε παράγοντα που πιέζει για εκτεταμένες επιστροφές.
3.17Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η χρήση όρων όπως «εργαλειοποίηση» θα μπορούσε να οδηγήσει στην ποινικοποίηση των μεταναστευτικών ροών, ιδίως των ατόμων που χρήζουν διεθνούς προστασίας. Η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης ότι η ίδια η έννοια της «εργαλειοποίησης της μετανάστευσης» έχει επίσης χρησιμοποιηθεί ως πολιτικό προκάλυμμα θέσεων παρεμπόδισης του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε σοβαρές ανθρωπιστικές καταστάσεις.
3.18Ακόμη και όταν υπάρχουν περιπτώσεις κρατικής εργαλειοποίησης μεταναστών στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, μια πρακτική την οποία καταδικάζει πλήρως η ΕΟΚΕ, η αντίδραση θα πρέπει να βασίζεται στα υψηλότερα πρότυπα του ενωσιακού και του διεθνούς δικαίου, και να διασφαλίζει την πλήρη και άμεση αναγνώριση των δικαιωμάτων των ατόμων.
3.19Η ΕΟΚΕ επικροτεί την αναγνώριση της τεταμένης κατάστασης όσον αφορά την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη συμμόρφωση με τις διεθνείς υποχρεώσεις στον κόσμο, καθώς και τη δέσμευση της ΕΕ για την εγγύησή τους. Επισημαίνει ότι το ισχύον διεθνές πλαίσιο για τους πρόσφυγες πρέπει να τηρείται, και ότι η προστασία του δικαιώματος ασύλου είναι καίριας σημασίας και απαιτεί ειδική προστασία στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ.
3.20Η ΕΟΚΕ τονίζει την ιδέα ότι η στήριξη προς τρίτες χώρες, ιδίως αυτή που παρέχεται μέσω του Μηχανισμού Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας – Παγκόσμια Ευρώπη (ΜΓΑΔΣ – Παγκόσμια Ευρώπη) και του Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας (ΜΠΒ ΙΙΙ), δεν θα πρέπει να αφαιρεί πόρους από βασικούς αναπτυξιακούς στόχους και να τους μεταφέρει στον έλεγχο της μετανάστευσης.
3.21Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι υπάρχει σημαντική ανισορροπία στην ανάπτυξη των συνιστωσών της ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων, καθώς δίνεται λεπτομερής προσοχή σε ζητήματα που σχετίζονται με τον συνοριακό έλεγχο ή τις επιστροφές, ενώ δεν παρέχονται επαρκείς λεπτομέρειες για θέματα όπως η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων ή η κατάρτιση όσων ασχολούνται με συναφή ζητήματα.
3.22Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι δεν αναπτύσσονται περισσότερα εργαλεία για την αξιολόγηση και την παρακολούθηση των δράσεων των φορέων που εκτελούν καθήκοντα προστασίας των εξωτερικών συνόρων, δεδομένων των περιπτώσεων υπερβολών και παραβιάσεων δικαιωμάτων που έχουν διαπιστωθεί τα τελευταία χρόνια.
3.23Η ΕΟΚΕ θεωρεί ουσιαστικό να σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά τον συντονισμό και την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των θεσμικών οργάνων και των οργανισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών που ασχολούνται με ζητήματα συνοριακού ελέγχου, και κατανοεί την αξία των νέων τεχνολογιών στο πλαίσιο αυτό. Τονίζει την ανάγκη να διασφαλίζεται πάντοτε η προστασία και η ανταλλαγή δεδομένων (σύστημα VIS), ιδίως για τα ευάλωτα άτομα.
3.24Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αξιολογήσει την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων σε τέσσερα χρόνια, αλλά θεωρεί ότι η συνημμένη πρόταση δεν παρουσιάζει συγκεκριμένες δράσεις πέραν των στρατηγικών γραμμών και των πολιτικών προτεραιοτήτων.
3.25Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει όλες τις εθνικές κυβερνήσεις της ΕΕ να εργαστούν για την ενίσχυση της ενότητας της ΕΕ μέσω της ένταξης της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στον χώρο Σένγκεν, βοηθώντας τους Ευρωπαίους πολίτες να κυκλοφορούν ελεύθερα εντός της ΕΕ και ενισχύοντας τη διαχείριση των συνόρων μέσω της ευθυγράμμισης των φορέων και των δύο χωρών με τους στόχους της.
Βρυξέλλες, 20 Σεπτεμβρίου 2023
Oliver Röpke
Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής
_____________