ECO/673
Πρόσθετες εκτιμήσεις σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ για το 2025
ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ
Τμήμα «Οικονομική και Νομισματική Ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή»
Πρόσθετες εκτιμήσεις σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ για το 2025
(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)
|
Επικοινωνία
|
eco@eesc.europa.eu
|
|
Υπάλληλος διοίκησης
|
Omar BELLO
|
|
Ημερομηνία του εγγράφου
|
09/09/2025
|
Εισηγητής: Juraj SIPKO
|
Σύμβουλος
|
Petr ZAHRADNÍK (για τον εισηγητή)
|
|
|
|
|
Απόφαση της συνόδου ολομέλειας
|
27/3/2025
|
|
Νομική βάση
|
Άρθρο 52 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού
|
|
Αρμόδιο όργανο
|
Τμήμα: «Οικονομική και Νομισματική Ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή»
|
|
Έγκριση από το τμήμα
|
05/09/2025
|
|
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας
(υπέρ/κατά/αποχές)
|
34/0/1
|
|
Έγκριση από την Ολομέλεια
|
Η/Μ/ΕΕΕΕ
|
|
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.
|
...
|
|
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας
(υπέρ/κατά/αποχές)
|
…/…/…
|
1.Συμπεράσματα και συστάσεις
1.1Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι οικονομικές επιδόσεις της ΕΕ και των χωρών της ζώνης του ευρώ, ιδίως κατά την τελευταία πενταετία, δεν επέτρεψαν στην ΕΕ να διατηρήσει την ισχυρή θέση της στην παγκόσμια οικονομία, κυρίως σε σύγκριση με τις οικονομίες των ΗΠΑ και της Κίνας. Η τάση αυτή προκύπτει κυρίως από τον πολύ βραδύτερο ρυθμό ανάπτυξης και άλλες ποιοτικές πτυχές, εκ των οποίων επιβεβαιώνεται ότι η θέση της ΕΕ στην παγκόσμια οικονομία αποδυναμώνεται σταδιακά, κυρίως σε σύγκριση με τους μεγαλύτερους ανταγωνιστές της.
1.2Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, εκτός από τον χαμηλό ρυθμό ανάπτυξης, οι οικονομίες της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ αντιμετώπισαν υψηλό πληθωρισμό, ο οποίος συνοδεύτηκε από σχετικά ανεπαρκή διαρθρωτική ανθεκτικότητα στους τρέχοντες κινδύνους για την ασφάλεια. Ομολογουμένως, αυτή η περίοδος, η οποία διαμορφώθηκε από εξωτερικούς συστημικούς κλυδωνισμούς με καταστροφικές επιπτώσεις στην κοινωνία, συμπεριλαμβανομένης της υποβάθμισης του βιοτικού επιπέδου για τους πολίτες της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ, έχει λήξει, και ο πληθωρισμός επανέρχεται πλέον σε κανονική πορεία.
1.3Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η ανεργία είναι εξαιρετικά χαμηλή τον τελευταίο καιρό, ενώ η αύξηση των πραγματικών μισθών αναμένεται να επανέλθει σταδιακά σε ικανοποιητικά επίπεδα. Παραδόξως, το ποσοστό απασχόλησης είναι υψηλότερο σε μια περίοδο κατά την οποία η οικονομική ανάπτυξη βρίσκεται σε ιστορικά πολύ χαμηλά επίπεδα, μεταξύ άλλων λόγω της σχετικά χαμηλής παραγωγικότητας.
1.4Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της διότι οι οικονομίες της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ έχουν επιτύχει συνολικά θετικό εμπορικό ισοζύγιο. Αυτό καταδεικνύει ότι, στο σύνολό της, η οικονομία της ΕΕ είναι ανταγωνιστική, κυρίως στον τομέα των αγαθών, και ότι η ΕΕ έχει διατηρήσει σχετικά ισχυρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ συνιστά ένθερμα να ληφθούν όλα τα αναγκαία μέτρα στο πλαίσιο της οικονομικής και της εμπορικής πολιτικής προκειμένου να διατηρηθεί αυτό το θετικό εμπορικό ισοζύγιο και το πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.
1.5Η ΕΟΚΕ έχει πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι δεν είναι ούτε εφικτό ούτε απλό να διατηρηθεί μια ισχυρή θέση στο διεθνές εμπόριο κατά τη διάρκεια του παγκόσμιου εμπορικού πολέμου τον οποίο ξεκίνησε η κυβέρνηση των ΗΠΑ. Στην τρέχουσα παγκόσμια οικονομική, εμπορική και επενδυτική συγκυρία, οι διεθνείς κανόνες που αναπτύχθηκαν σταδιακά τα τελευταία 80 έτη δεν ισχύουν πλέον. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ καλεί τα αρμόδια θεσμικά όργανα της ΕΕ να λάβουν επειγόντως μέτρα για την πρόληψη τυχόν περαιτέρω αποδυνάμωσης της θέσης της ΕΕ στην παγκόσμια οικονομία.
1.6Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η επανεκκίνηση των οικονομιών της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ θα απαιτήσει στοχευμένα μέτρα για την τόνωση των επενδύσεων με κατάλληλα οφέλη και απόδοση. Πρόσφατα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε σειρά εγγράφων για τον προσδιορισμό των βιομηχανιών στρατηγικής σημασίας, οι οποίες καθορίζουν τη θέση των επιμέρους περιφερειών στον παγκόσμιο οικονομικό χάρτη. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ συνιστά να δοθεί έμφαση σε αυτές τις βιομηχανίες και να δημιουργηθούν οι διοικητικές και οικονομικές συνθήκες για ισχυρές επενδύσεις.
1.7Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει το έργο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τη στρατηγική για την ενιαία αγορά, η οποία επικεντρώνεται στη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για την καινοτομία. Αυτό σημαίνει ότι είναι σημαντικό να εξορθολογιστούν και να απλουστευθούν οι κοινοί κανόνες που ισχύουν για την ενιαία αγορά. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι υπάρχει περιθώριο για πιο αποτελεσματική χρηματοδότηση χάρη στην Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων και σε μια μεγαλύτερη, ολοκληρωμένη κεφαλαιαγορά.
1.8Προκειμένου να διατηρηθεί και να ενισχυθεί η θέση της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ στην παγκόσμια οικονομία, πρέπει να υιοθετηθεί και να εφαρμοστεί μια στοχευμένη πολιτική που θα στηρίξει την είσοδο επιτυχημένων και φιλόδοξων επιχειρήσεων στην παγκόσμια αγορά. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι πρέπει να διασφαλιστεί επαρκές πεδίο δράσης για άτομα υψηλής ειδίκευσης σε τεχνολογικούς και καινοτόμους χώρους εργασίας στην Ευρώπη, καθώς και στο πλαίσιο της υπό εξέλιξη πρωτοβουλίας «Choose Europe».
1.9Η ΕΟΚΕ στηρίζει ένθερμα τους σαφώς διατυπωμένους κανόνες στη νομοθεσία. Επισημαίνει επίσης ότι εξακολουθεί να υπάρχει μια σειρά παρωχημένων κανόνων που καθιστούν τη ζωή πολύ δύσκολη για τους πολίτες και τους επιχειρηματίες. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ επικροτεί τις συνεχιζόμενες προσπάθειες για την απλούστευση των διαδικασιών. Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι δεν πρέπει να υπονομεύονται τα πρότυπα κοινωνικής και περιβαλλοντικής προστασίας.
1.10Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, προκειμένου να διασφαλιστεί μια ευνοϊκή και διαρκής θέση για την ΕΕ και τη ζώνη του ευρώ στην παγκόσμια οικονομία, είναι ζωτικής σημασίας να υποστηριχθούν τα δυνατά σημεία και να εξαλειφθούν οι αδυναμίες όσον αφορά τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Επιπλέον, η μελλοντική στρατηγική πρέπει να αντιμετωπίσει τον λιγότερο ανεπτυγμένο τομέα υπηρεσιών, ο οποίος πρέπει να υποστηριχθεί σύμφωνα με την ενιαία αγορά, ώστε να είναι ανταγωνιστικός σε παγκόσμιο επίπεδο. Ομοίως, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η οικοδόμηση ενός πιο ολοκληρωμένου τομέα υπηρεσιών είναι δυνατή μόνον εάν μειωθεί αποτελεσματικά το κοινωνικό ντάμπινγκ και διασφαλιστεί η δίκαιη κινητικότητα.
1.11Ένα από τα βασικά καθήκοντα για τις χώρες της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ μεσοπρόθεσμα είναι η επίτευξη βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών —κάτι πολύ δύσκολο δεδομένης, αφενός, της χαμηλής οικονομικής ανάπτυξης και, αφετέρου, της αύξησης των δαπανών για την άμυνα και την ασφάλεια, της μετάβασης, της εξυπηρέτησης του χρέους και του κόστους που σχετίζεται με τη γήρανση του πληθυσμού. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προσπάθειες για τη δημιουργία δημοσιονομικού χώρου μέσω στοχευμένης αναθεώρησης των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ και μέσω της υλοποίησης ενωσιακών επενδυτικών ικανοτήτων για τη χρηματοδότηση επενδύσεων που ενισχύουν την ανάπτυξη και είναι στρατηγικού ενδιαφέροντος για την ενιαία αγορά. Ταυτόχρονα, το δημοσιονομικό πλαίσιο πρέπει να διασφαλίζει τη δημιουργία δημοσιονομικών αποθεμάτων σε περιόδους οικονομικής ανάκαμψης.
1.12Οι οικονομίες της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ αντιμετωπίζουν νέες προκλήσεις που συνδέονται με απρόβλεπτες εξελίξεις, καθώς και τις συνέπειες της παγκόσμιας εμπορικής κρίσης. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υπογράψει χωρίς χρονοτριβή διμερείς εμπορικές συμφωνίες με όλες τις χώρες ως προς τις οποίες πραγματοποιείται ο μεγαλύτερος κύκλος εργασιών εξωτερικού εμπορίου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει επίσης να συνεχίσει να εργάζεται για την ανανέωση της πολυμερούς προσέγγισης και την έναρξη επειγουσών μεταρρυθμίσεων στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ). Δεδομένου του απρόβλεπτου χαρακτήρα των σημερινών πρωτοφανών εξελίξεων στο διεθνές εμπόριο, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να είναι πιο προορατική όσον αφορά την αντιμετώπιση των μέτρων προστατευτισμού σε συνεργασία με όλες τις σχετικές χώρες.
1.13Η ΕΟΚΕ συνιστά να ληφθούν επειγόντως από την ΕΕ και τις εθνικές κυβερνήσεις όλα τα θεσμικά και νομοθετικά μέτρα που είναι αναγκαία για τη βελτίωση της λειτουργίας της ενιαίας αγοράς. Ως εκ τούτου, πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για τη δημιουργία ενός πολυλειτουργικού πλαισίου για την κάλυψη των κενών στην έρευνα και την ανάπτυξη, στις επενδύσεις, στην παραγωγικότητα και στην ανταγωνιστικότητα σε σύγκριση με τους κύριους ανταγωνιστές της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ καλεί όλα τα αρμόδια θεσμικά όργανα της ΕΕ και των κρατών μελών να εφαρμόσουν μια συντονισμένη προσέγγιση με στόχο την αποκατάσταση της θέσης της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ στην παγκόσμια οικονομία.
2.Γενικές παρατηρήσεις
2.1Έως το τέλος του 2024, οι οικονομίες της ΕΕ ήταν σχετικά σταθερές. Παρά τη σημαντική αβεβαιότητα στην παγκόσμια οικονομία, ο πληθωρισμός μειώθηκε και οι οικονομίες συνέχισαν να αναπτύσσονται, αν και με αργούς ρυθμούς.
2.2Έπειτα από ένα σχετικά σταθερό έτος το 2024, η λήψη μέτρων προστατευτισμού από την κυβέρνηση των ΗΠΑ τον Ιανουάριο, τον Απρίλιο και τον Αύγουστο του 2025 προκάλεσε σημαντικούς κινδύνους για την οικονομική ανάπτυξη των χωρών της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ. Η αύξηση των δασμών έχει οδηγήσει σε σημαντική επιχειρηματική και επενδυτική αβεβαιότητα και σε υψηλό βαθμό αστάθειας στις χρηματοπιστωτικές αγορές, στις κεφαλαιαγορές και στις αγορές πρώτων υλών.
2.3Παρά τις σχετικά σημαντικές διαφορές στο ποσοστό οικονομικής ανάπτυξης μεταξύ των κρατών μελών, οι συνολικές οικονομικές επιδόσεις δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικές. Αυτό οφείλεται στη διεύρυνση του χάσματος παραγωγικότητας με τους κύριους ανταγωνιστές της ΕΕ στην παγκόσμια οικονομία.
2.4Η οικονομική ανάπτυξη στην ΕΕ και στις χώρες της ζώνης του ευρώ ήταν σχετικά χαμηλή το 2024. Η αύξηση του ΑΕΠ σε ετήσια βάση ήταν 0,7 % στη ζώνη του ευρώ και 0,9 % στην ΕΕ συνολικά. Αυτή η κάπως χαμηλή οικονομική ανάπτυξη συνεχίστηκε έως το τέλος του 2024, ενώ καταγράφηκαν συνεχείς καθοδικές τάσεις.
|
Αύξηση του ΑΕΠ
|
2024
(%)
|
Τέταρτο τρίμηνο του 2024 σε ετήσια βάση
(%)
|
Τέταρτο τρίμηνο του 2024
σε τριμηνιαία βάση
(%)
|
|
ΕΕ
|
0,9
|
1,1
|
0,2
|
|
Ζώνη του ευρώ
|
0,7
|
0,9
|
0,1
|
2.5Επί του παρόντος, η κατανάλωση των νοικοκυριών αποτελεί δυνητικό μοχλό οικονομικής ανάπτυξης. Ωστόσο, αυτό προϋποθέτει ότι δεν θα επηρεαστεί αρνητικά από τις επιπτώσεις του συνεχιζόμενου παγκόσμιου εμπορικού πολέμου, ο οποίος αναμένεται να έχει απρόβλεπτες επιπτώσεις τόσο στην τιμή των καταναλωτικών αγαθών όσο και στην εμπιστοσύνη των καταναλωτών. Πρέπει να ενισχυθεί η εσωτερική ζήτηση στην ενιαία αγορά ώστε να στηριχθεί η κατανάλωση ως κεντρικός πυλώνας της οικονομικής ανάπτυξης, μέσω της αποτελεσματικής εφαρμογής της οδηγίας για τους κατώτατους μισθούς, της ενίσχυσης των συλλογικών διαπραγματεύσεων και της τόνωσης των επενδύσεων.
2.6Οι επενδύσεις είναι επί του παρόντος αρκετά χαμηλές λόγω της συνεχιζόμενης αβεβαιότητας σχετικά με τη μελλοντική μετάβαση στην πράσινη οικονομία, της επιδείνωσης των γεωπολιτικών εντάσεων και του περαιτέρω κατακερματισμού της παγκόσμιας οικονομίας. Επηρεάζονται επίσης από τη διάβρωση των θεμελιωδών αρχών της πολυμερούς προσέγγισης, η οποία είχε ιστορικά πολύ θετικό αντίκτυπο στην παγκόσμια οικονομία μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Συνολικά, αυτές οι αρνητικές τάσεις επηρεάζουν σημαντικά την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας, καθώς και της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ.
2.7Η συνεχιζόμενη εφαρμογή μέτρων προστατευτισμού και η αβεβαιότητα στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές, στις κεφαλαιαγορές και στις αγορές πρώτων υλών αυξάνουν τους κινδύνους που συνδέονται με την εξωτερική εμπορική στάση της ΕΕ και των χωρών της ζώνης του ευρώ. Παρά το γεγονός ότι τα τελευταία πέντε χρόνια η παγκόσμια οικονομία χαρακτηρίζεται από αρκετή αβεβαιότητα, οι χώρες της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ κατέγραψαν θετικό εμπορικό ισοζύγιο και πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο που αντιμετωπίζουν μακροπρόθεσμα ελλείμματα. Αυτό το θετικό εμπορικό ισοζύγιο με τις ΗΠΑ μπορεί να είναι ένας από τους λόγους που καθοδηγούν την τρέχουσα προσέγγισή τους όσον αφορά την εξωτερική εμπορική πολιτική με τις χώρες της ΕΕ. Ως εκ τούτου, η ΕΕ και οι χώρες της ζώνης του ευρώ θα πρέπει να είναι προετοιμασμένες για τυχόν απρόβλεπτες εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία.
2.8Οι θετικές τάσεις στην οικονομία της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ κατά την τελευταία πενταετία περιλαμβάνουν τη σχετική ανθεκτικότητα στον υψηλό πληθωρισμό, τη θέσπιση μέτρων για τη βελτίωση της δημοσιονομικής πειθαρχίας και την ικανότητα αντιμετώπισης της ενεργειακής κρίσης.
2.9Ο πληθωρισμός μειώθηκε στις χώρες της ζώνης του ευρώ το 2024. Εάν δεν υπάρξουν απρόβλεπτοι εξωτερικοί κλυδωνισμοί στην παγκόσμια οικονομία, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αναμένεται να αναπτύξει σταδιακά επεκτατική νομισματική πολιτική μόλις επιτύχει τον στόχο της για τον πληθωρισμό στα μέσα του 2025.
2.10Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι απαιτούνται περισσότερες δημόσιες επενδύσεις για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το κλίμα, τη γεφύρωση του χάσματος καινοτομίας και την αύξηση της παραγωγικότητας, της ανταγωνιστικότητας και της ανθεκτικότητας της ΕΕ. Σύμφωνα με τα ανωτέρω, η ΕΟΚΕ προτείνει τη στοχευμένη αναθεώρηση του κανονισμού (ΕΕ) 2024/1263
με σκοπό να δοθεί προτεραιότητα στις δημόσιες επενδύσεις που ενισχύουν την ανάπτυξη και συμβάλλουν στην αύξηση της παραγωγικότητας, της ανταγωνιστικότητας και της ανθεκτικότητας των οικονομιών της ΕΕ.
2.11 Οι τάσεις των δημόσιων οικονομικών είναι λιγότερο ενθαρρυντικές σε αυτό το σημείο. Το γεγονός αυτό συνδέεται με τη συνεχιζόμενη υψηλή συσσώρευση δημόσιου χρέους, τις αυξημένες δαπάνες λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και της μετάβασης, καθώς και τις δαπάνες για την άμυνα και την ασφάλεια, και μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερο έλλειμμα και δημόσιο χρέος.
2.12Οι θετικές τάσεις στην ΕΕ και στις χώρες της ζώνης του ευρώ περιλαμβάνουν σχετικά χαμηλή ανεργία, αν και αυτό διαφέρει από χώρα σε χώρα. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί ότι η ανεργία είναι χαμηλή ακόμη και σε μια περίοδο πολύ χαμηλής οικονομικής ανάπτυξης. Αυτό οφείλεται στη δυσμενή δομή της οικονομίας και ιδίως στη συνεχιζόμενη χαμηλή παραγωγικότητα.
2.13Δεδομένων των σημερινών γεωπολιτικών εντάσεων και του συνακόλουθου περαιτέρω κατακερματισμού της παγκόσμιας οικονομίας, θα χρειαστούν νέες προσεγγίσεις όσον αφορά τη διακυβέρνηση και την εφαρμογή της οικονομικής πολιτικής. Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας να προωθηθούν συντονισμένες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις με στόχο την ανθεκτικότητα (οικονομική, τεχνολογική και επιχειρησιακή ανθεκτικότητα, καθώς και ανθεκτικότητα του επιχειρηματικού μοντέλου) και να ενισχυθεί η στρατηγική αυτονομία, με παράλληλο σεβασμό όλων των θεμελιωδών αξιών της ΕΕ, ιδίως στους τομείς της οικονομίας, του εμπορίου και των επενδύσεων.
2.14Στο πλαίσιο των σημερινών γεωοικονομικών τάσεων, η ΕΕ και οι χώρες της ζώνης του ευρώ θα χρειαστεί να επικεντρωθούν στις τρέχουσες εξελίξεις και να λάβουν και να εφαρμόσουν όλα τα αναγκαία μέτρα για την πραγματοποίηση διαρθρωτικών αλλαγών με σκοπό την αύξηση των επενδύσεων και την τόνωση της παραγωγικότητας, της ανταγωνιστικότητας και της συνολικής ανθεκτικότητας.
2.15Τις δύο τελευταίες δεκαετίες, η ΕΕ χάνει σταδιακά την εξέχουσα θέση της στην παγκόσμια οικονομία, ιδίως σε σύγκριση με τους κύριους παγκόσμιους ανταγωνιστές της. Ως εκ τούτου, υπάρχει επείγουσα ανάγκη να ληφθούν και να εφαρμοστούν όλα τα αναγκαία μέτρα για την αύξηση των επενδύσεων ως βασικού παράγοντα για την αύξηση της παραγωγικότητας και τη βελτίωση της ποιότητας του εργατικού δυναμικού, μέσω αποτελεσματικότερης κατανομής των κεφαλαίων και των αποταμιεύσεων. Μια πιθανή λύση είναι η άμεση άρση των μακροχρόνιων φραγμών και των διαρθρωτικών αδυναμιών.
3.Ειδικές συστάσεις
3.1Η ΕΟΚΕ έχει πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι η τρέχουσα οικονομική κατάσταση στην ΕΕ και στις χώρες της ζώνης του ευρώ επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από μια σημαντική αλλαγή προτύπου στο οικονομικό περιβάλλον της παγκόσμιας οικονομίας. Η κύρια αιτία είναι η απρόβλεπτη δασμολογική και εμπορική πολιτική, η οποία έχει άμεσες και έμμεσες συνέπειες.
3.2Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μην κλιμακώσει τον εμπορικό πόλεμο. Η ΕΕ πρέπει να καταστήσει απολύτως σαφές ότι μπορεί να αντισταθεί με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο σε τυχόν επιθετική εμπορική πολιτική των ΗΠΑ. Συνεπώς, οι επίτροποι θα μπορούσαν να εξετάσουν τους όρους υπό τους οποίους ορισμένες εταιρείες ΤΠΕ καθώς και πολυεθνικές εταιρείες υψηλής τεχνολογίας δραστηριοποιούνται στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο συμμορφώνονται με τις φορολογικές υποχρεώσεις τους.
3.3Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η διπλωματία της ΕΕ θα πρέπει πλέον να αναλάβει σημαντικό ρόλο στη διεθνή σκηνή υπό το πρίσμα των συνεχιζόμενων προσπαθειών υπονόμευσης της πολυμερούς προσέγγισης. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να υποστηρίξει σθεναρά τη διατήρηση του μεταπολεμικού θεσμικού πλαισίου συνεργασίας που βασίζεται στη διεθνή νομισματική σταθερότητα (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο), τη χρηματοδοτική βοήθεια (Παγκόσμια Τράπεζα – Διεθνής Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης) και τη διαδικασία απελευθέρωσης και άρσης των εμποδίων στο διεθνές εμπόριο (Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου και, στη συνέχεια, Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου). Η άνοδος και η επιτυχία αυτών των πολυμερών νομισματικών, χρηματοπιστωτικών και εμπορικών ιδρυμάτων σε διάστημα σχεδόν 80 ετών συνάδει περισσότερο με τις αξίες της ΕΕ από ό,τι ο συνεχιζόμενος προστατευτισμός, η οικονομική αβεβαιότητα και μια παράλογη προσέγγιση του ισχύοντος συστήματος πολυμερούς προσέγγισης.
3.4Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, στο τρέχον αβέβαιο και απρόβλεπτο περιβάλλον, η ΕΕ θα πρέπει να επιδιώξει να αξιοποιήσει τα δυνατά της σημεία στο μέτρο του δυνατού, αντιμετωπίζοντας παράλληλα τις οικονομικές αδυναμίες της. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, εάν η οικονομία της ΕΕ ήταν διαρθρωτικά πιο ανταγωνιστική και πιο σταθερή, θα ήταν καλύτερα προετοιμασμένη για την αντιμετώπιση των μελλοντικών απρόβλεπτων κλυδωνισμών. Μία από τις κύριες προτεραιότητες της ΕΕ επί του παρόντος θα πρέπει να είναι η επιδίωξη μιας συνεκτικής εμπορικής πολιτικής, η οποία, ως εκ τούτου, θα είναι λιγότερο ευάλωτη σε συστημικούς εξωτερικούς κλυδωνισμούς.
3.5Η ΕΟΚΕ επισημαίνει την ανάγκη αξιοποίησης του μεγάλου συγκριτικού πλεονεκτήματος της ενιαίας αγοράς της ΕΕ. Ωστόσο, από τη σύστασή της το 1993, οι δυνατότητές της δεν έχουν αξιοποιηθεί πλήρως. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί ότι ορισμένοι αναδυόμενοι τομείς αιχμής, ιδίως στον τομέα των υπηρεσιών, αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια, γεγονός που δυσχεραίνει την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων τους προς όφελος της ΕΕ.
3.6Η ΕΟΚΕ συνιστά τη λήψη και την εφαρμογή των ειδικών μέτρων που απαιτούνται για την εμβάθυνση της ενιαίας αγοράς σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών. Τα μέτρα αυτά, ωστόσο, δεν πρέπει να υπονομεύουν τα πρότυπα κοινωνικής και περιβαλλοντικής προστασίας. Επιπλέον, είναι πλέον πιο σημαντικό από ποτέ να θεσπιστεί ένα θεσμικό και νομοθετικό πλαίσιο για την αύξηση του κεφαλαίου και την αποτελεσματική διάθεσή του.
3.7Η ΕΟΚΕ συνιστά τη μεταρρύθμιση της ενωσιακής χρηματοδότησης, με δέουσα συνεκτίμηση των μεταβαλλόμενων συνθηκών. Ως εκ τούτου, συμφωνεί ότι απαιτείται ενδιάμεση επανεξέταση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ) της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής συνοχής, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η πολιτική αυτή, μολονότι αποσκοπεί κυρίως στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ, δεν θα παραβλέπει τις αξίες και τους στόχους του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου. Η ΕΟΚΕ στηρίζει τη δημιουργία επενδυτικής ικανότητας σε στρατηγικούς τομείς της οικονομίας της ΕΕ, καθώς και την ανάπτυξη κρίσιμων τεχνολογιών με σκοπό την επίτευξη μεγαλύτερης οικονομικής ανθεκτικότητας.
3.8Η ΕΟΚΕ στηρίζει επίσης τον καταρτισμό βασικών τομεακών στρατηγικών για κρίσιμες βιομηχανίες και τομείς, οι οποίες θα μπορούσαν να παράσχουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στις οικονομίες της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ στο μέλλον.
3.9Επιπλέον, η ΕΟΚΕ επικροτεί και στηρίζει τους στόχους που ορίζονται στην Πυξίδα Ανταγωνιστικότητας για την ΕΕ, ιδίως την αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητας και τη διασφάλιση βιώσιμης ευημερίας χωρίς αποκλεισμούς. Πρόκειται για ένα στρατηγικό πλαίσιο για τον συντονισμό των δράσεων για τη στήριξη της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ, μέσω της θέσπισης μιας σειράς επειγόντων και απαραίτητων μέτρων.
3.10Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η εξαιρετική διοικητική και διαδικαστική πολυπλοκότητα του επιχειρηματικού περιβάλλοντος αποτελεί ένα από τα κύρια εμπόδια που, εδώ και καιρό, παρεμποδίζουν την οικονομική ανάπτυξη της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ. Ως εκ τούτου, συνιστά ένθερμα την άρση των διοικητικών φραγμών για τις επιχειρήσεις, αρχής γενομένης από τους δέκα κυριότερους φραγμούς που επισημαίνονται στην ανακοίνωση με τίτλο «Η ενιαία αγορά: η ευρωπαϊκή εσωτερική μας αγορά σε έναν αβέβαιο κόσμο».
3.11Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να άρει έναν από τους μεγαλύτερους ανταγωνιστικούς φραγμούς των τελευταίων ετών, δηλαδή τις υψηλές τιμές της ενέργειας. Ως εκ τούτου, εκφράζει την ικανοποίησή της για τη δημοσίευση του σχεδίου δράσης για την οικονομικά προσιτή ενέργεια και συμφωνεί με το περιεχόμενο και τις προτάσεις που διατυπώνονται σε αυτό για τον περιορισμό της αστάθειας (μεταβλητότητας) των τιμών σε περιόδους οικονομικής αβεβαιότητας. Στο πλαίσιο αυτό, προτείνει να ληφθούν μέτρα για να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη προβλεψιμότητα των τιμών ενέργειας.
3.12Η ΕΟΚΕ συνιστά την αναθεώρηση των δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ και του ΣΕΔΕ, προκειμένου να καταστούν πιο σταθερά και την παροχή κινήτρων για την εφαρμογή μιας οικονομικά προσιτής πράσινης μετάβασης με στόχο τη στήριξη της ανταγωνιστικότητας.
3.13Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας είναι καθοριστικής σημασίας για την προώθηση της ανταγωνιστικότητας στην ΕΕ και τη ζώνη του ευρώ, καθώς και για την επίτευξη των στόχων της πράσινης μετάβασης. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει τη σχετικά υψηλή εξάρτηση από τις σπάνιες γαίες και τα κρίσιμα ορυκτά που πρέπει να εισάγει η ΕΕ από το εξωτερικό, ιδίως από αναπτυσσόμενες και πρόσφατα αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς. Η κυκλική οικονομία δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε η ΕΕ και η ζώνη του ευρώ να απολαμβάνουν μεγαλύτερη στρατηγική αυτονομία, συμβάλλοντας παράλληλα στη διασφάλιση της διατήρησης υψηλού ποσοστού σύγχρονων μεταποιητικών βιομηχανιών εντός της οικονομίας της ΕΕ.
4.Ειδικές παρατηρήσεις
4.1Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το μοντέλο χρηματοδότησης της ΕΕ για την περίοδο μετά το 2027 θα πρέπει να βασίζεται σε μεγαλύτερο βαθμό σε σύγχρονες μορφές χρηματοδότησης, αξιοποιώντας κυρίως τα χρηματοδοτικά μέσα και την ικανότητά τους να αντλούν ιδιωτικά κεφάλαια. Ταυτόχρονα, ένα σταθερό επίπεδο δημόσιων επενδύσεων —τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο— για τη χρηματοδότηση δημόσιων αγαθών και υποδομών θα εξακολουθήσει να είναι ζωτικής σημασίας για τη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομική ανάπτυξη.
4.2Η ΕΟΚΕ εκτιμά ιδιαίτερα το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, χάρη στις εκθέσεις-ορόσημα των Mario Draghi και Enrico Letta, δεσμεύτηκε να αντιμετωπίσει το επιλύσιμο και μακροχρόνιο πρόβλημα της γραφειοκρατίας και της διαδικαστικής πολυπλοκότητας.
4.3Το καθιερωμένο μοντέλο τραπεζικής χρηματοδότησης είναι κατάλληλο για εδραιωμένες εταιρείες που έχουν αποδεδειγμένο ιστορικό επιδόσεων και μπορούν να παρέχουν εξασφαλίσεις. Ωστόσο, είναι λιγότερο ενδεδειγμένο για καινοτόμες και ταχέως αναπτυσσόμενες εταιρείες που διαθέτουν ελάχιστες εξασφαλίσεις. Σε πολλές περιπτώσεις, οι εταιρείες αυτές βασίζονται σε εναλλακτικές επιλογές χρηματοδότησης για την επέκτασή τους, ιδίως σε εκείνες που επικεντρώνονται σε μετοχικούς τίτλους. Η αγορά κεφαλαίου επιχειρηματικών συμμετοχών αποτελεί σημαντική συνιστώσα της χρηματοδότησης των νεοφυών επιχειρήσεων.
4.4Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με πολλές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και με την ΕΚΤ ότι απαιτείται ισχυρή και εύρωστη νομοθεσία για τη βιωσιμότητα, συμπεριλαμβανομένων των κριτηρίων υποβολής εκθέσεων βιωσιμότητας, προκειμένου να διευκολυνθεί η κατανομή των κεφαλαίων στη δίκαιη μετάβαση. Το πλαίσιο υποβολής εκθέσεων βιωσιμότητας παρέχει πολύτιμα στοιχεία για την τεκμηρίωση των επενδύσεων σε βιομηχανίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, σε έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, στη χρηματοδότηση της μετάβασης και σε άλλες καθαρές και πράσινες πρωτοβουλίες, στηρίζοντας έτσι τόσο την ανταγωνιστικότητα όσο και την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το κλίμα. Η άρτια νομοθεσία για τη βιωσιμότητα μπορεί να προωθήσει και να στηρίξει την καινοτομία, όπως και να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα.
4.5Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την επιλογή των στρατηγικά σημαντικών τομέων που αναφέρονται στην Πυξίδα Ανταγωνιστικότητας και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταρτίσει και να εφαρμόσει ταχύτερα σχέδια δράσης. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ζωτικής σημασίας την αλλαγή του περιβάλλοντος καινοτομίας, ιδίως σε ταχέως αναπτυσσόμενους τομείς και πεδία, με παράλληλη εξασφάλιση προσβάσιμης και ευέλικτης χρηματοδότησης για την ανάπτυξή τους.
4.6Όπως προβλέπει η συμφωνία για καθαρή βιομηχανία, η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η συνεχιζόμενη διαδικασία απανθρακοποίησης στην πράξη αποτελεί τη βάση για τη μελλοντική ανταγωνιστικότητα και ευημερία της οικονομίας της ΕΕ. Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι το εν λόγω έγγραφο δεν παρουσιάζει κάποιο σενάριο για τον τρόπο με τον οποίο οι σημερινές παραδοσιακές βιομηχανίες μπορούν να μεταβούν προς την απανθρακοποίηση και τα μέτρα που απαιτούνται για την εν λόγω μετάβαση. Ως εκ τούτου, συνιστά η διαδικασία αυτή να διατυπωθεί με μεγαλύτερη σαφήνεια υπό το πρίσμα των μελλοντικών εξελίξεων στους εν λόγω τομείς και στις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτούς.
4.7Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη θέσπισης ενός θεσμικού και νομοθετικού πλαισίου για την ομοιόμορφη και αποτελεσματική λειτουργία της κεφαλαιαγοράς της ΕΕ, με σκοπό τη διοχέτευση των αποταμιεύσεων σε προσοδοφόρες επενδύσεις. Με γνώμονα τα ως άνω, η νέα Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων θα πρέπει να καθιερώσει νέα επενδυτικά προϊόντα, να δημιουργήσει συνθήκες για επιχειρηματικά κεφάλαια και να διασφαλίσει την ομαλή ροή επενδύσεων σε ολόκληρη την ΕΕ, σε συνδυασμό με τον πρόσφατα αναθεωρημένο ενωσιακό προϋπολογισμό.
4.8Η ΕΟΚΕ ορθώς πιστεύει ότι η αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας σε ολόκληρη την ΕΕ δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τη στήριξη της αναβάθμισης των δεξιοτήτων και της επανειδίκευσης του εργατικού δυναμικού. Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι το σημερινό επίπεδο προσόντων ανταποκρίνεται στις αυξανόμενες απαιτήσεις της αγοράς εργασίας, η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δημιουργία μιας Ένωσης Δεξιοτήτων προσανατολισμένης στις επενδύσεις, την εκπαίδευση ενηλίκων και τη διά βίου μάθηση.
4.9Η ΕΟΚΕ στηρίζει σθεναρά τις προσπάθειες για άρση των φραγμών στην ενιαία αγορά, ιδίως εκείνων που εμποδίζουν την ολοκλήρωση της Ένωσης Κεφαλαιαγορών και της Τραπεζικής Ένωσης. Θα πρέπει να υιοθετηθεί μια οριζόντια στρατηγική για τη βελτίωση της συνολικής λειτουργίας της ενιαίας αγοράς σε όλους τους τομείς και σε όλα τα πεδία. Ως εκ τούτου, το πλαίσιο διακυβέρνησης της ενιαίας αγοράς θα πρέπει να εκσυγχρονιστεί, με παράλληλη άρση των εναπομεινάντων φραγμών εντός της ΕΕ και αποφυγή της εμφάνισης νέων.
4.10Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι είναι αναγκαίο να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για την κινητικότητα του εργατικού δυναμικού, ιδίως μεταξύ ταλαντούχων ατόμων υψηλής ειδίκευσης στους τομείς STEM (θετικών επιστημών, τεχνολογίας, μηχανικής και μαθηματικών). Θα ήταν επίσης χρήσιμο να τεθεί σε εφαρμογή ένα πρακτικό σύστημα για την αναγνώριση της εκπαίδευσης των πολιτών, ώστε οι τελευταίοι να μπορούν να εργάζονται οπουδήποτε στην ΕΕ.
4.11Η ΕΟΚΕ επισημαίνει την ανάγκη αμοιβαίου συντονισμού των οικονομικών πολιτικών τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο. Ως εκ τούτου, στηρίζει την πρόταση για θέσπιση ενός εργαλείου συντονισμού της ανταγωνιστικότητας. Στο πλαίσιο της εν λόγω πρότασης, όλα τα κράτη μέλη θα συνεργαστούν για να διασφαλίσουν την επίτευξη των κοινών στόχων της ΕΕ, τόσο σε ενωσιακό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Ο εντοπισμός διασυνοριακών έργων ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος και η υλοποίηση των αντίστοιχων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων θα ήταν επίσης μια καλή ιδέα.
4.12Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, στο επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, τα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ με παρόμοιους στόχους θα πρέπει πράγματι να αντικατασταθούν από ένα Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανταγωνιστικότητας, το οποίο θα παρέχει οικονομική στήριξη για την υλοποίηση δράσεων στο πλαίσιο του εργαλείου συντονισμού της ανταγωνιστικότητας.
4.13Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι το Ταμείο Ανταγωνιστικότητας δεν πρέπει να υλοποιηθεί εις βάρος των ταμείων συνοχής. Το υφιστάμενο ποσοστό του προϋπολογισμού της ΕΕ που προορίζεται για την πολιτική συνοχής όχι μόνο δεν θα πρέπει να μειωθεί στο προσεχές ΠΔΠ, αλλά θα πρέπει απεναντίας να αυξηθεί, δεδομένου ότι η πολιτική συνοχής της ΕΕ και ειδικότερα το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο έχουν αποδειχθεί ζωτικής σημασίας για την επένδυση σε ανθρώπινο δυναμικό, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την ενίσχυση του ευρωπαϊκού μοντέλου κοινωνικής οικονομίας της αγοράς.
4.14Η ΕΟΚΕ στηρίζει τις δράσεις για τον εκσυγχρονισμό της χρηματοδότησης της καθαρής μετάβασης που προωθούν την ανταγωνιστικότητα, όπως το νέο πλαίσιο δημόσιας στήριξης στο πλαίσιο της συμφωνίας για καθαρή βιομηχανία. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να καταστεί δυνατό να εξορθολογιστεί και να επιταχυνθεί η έγκριση μέτρων δημόσιας στήριξης για τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την απανθρακοποίηση της βιομηχανίας και την παροχή επαρκούς παραγωγικής ικανότητας για καθαρές τεχνολογίες, την ενίσχυση του Ταμείου Καινοτομίας και τη σύσταση τράπεζας για την απανθρακοποίηση της βιομηχανίας.
4.15Η ΕΟΚΕ στηρίζει τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) για τη δημιουργία νέων χρηματοδοτικών εργαλείων στο πλαίσιο της συμφωνίας για καθαρή βιομηχανία. Στο πλαίσιο αυτό, στηρίζει επίσης μια σειρά μέτρων για τη δημιουργία δικτύων ηλεκτροδότησης, καθώς και ένα κοινό πιλοτικό πρόγραμμα Ευρωπαϊκής Επιτροπής – ΕΤΕπ σχετικά με συμφωνίες αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας που θα διατεθούν σε ΜμΕ και ενεργοβόρες βιομηχανίες.
4.16Η ΕΟΚΕ επισημαίνει επίσης τη σημασία του μοντέλου που δημιουργήθηκε με το πρόγραμμα InvestEU και επικροτεί τον μηχανισμό εγγυήσεων καθαρών τεχνολογιών στο πλαίσιο του προγράμματος Tech EU. Συνιστά δε να διατηρηθεί το πρόγραμμα που είναι αφιερωμένο στην ενίσχυση της κοινωνικής διάστασης (το «σκέλος πολιτικής για τις κοινωνικές επενδύσεις και τις δεξιότητες») που χρηματοδοτείται από το InvestEU.
Βρυξέλλες, 5 Σεπτεμβρίου 2025.
Ο πρόεδρος του τμήματος «Οικονομική και Νομισματική Ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή»
Ιωάννης ΒΑΡΔΑΚΑΣΤΑΝΗΣ
____________