TEN/851
Η συμβολή των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας (ΥΚΩ) στην ανταγωνιστικότητα, την κοινωνική συνοχή και τη δημοκρατία στην Ευρωπαϊκή Ένωση
ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ
Τμήμα «Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών»
Η συμβολή των υπηρεσιών κοινής ωφελείας (ΥΚΩ) στην ανταγωνιστικότητα, την κοινωνική συνοχή και τη δημοκρατία στην Ευρωπαϊκή Ένωση
(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)
|
Επικοινωνία
|
ten@eesc.europa.eu
|
|
Υπάλληλος διοίκησης
|
Aleksandra Sarman Grilc
|
|
Ημερομηνία του εγγράφου
|
26/6/2025
|
Εισηγητής: Thomas KATTNIG
|
Σύμβουλοι
|
Barbara SAK (για τον εισηγητή)
Valeria RONZITTI (για την Ομάδα I)
|
|
|
|
|
Απόφαση της συνόδου ολομέλειας
|
25/2/2025
|
|
Νομική βάση
|
Άρθρο 52 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού
Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
|
|
Αρμόδιο όργανο
|
Τμήμα «Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές και κοινωνία των πληροφοριών»
|
|
Έγκριση από το τμήμα
|
24/6/2025
|
|
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας
(υπέρ/κατά/αποχές)
|
57/0/0
|
|
Έγκριση από την Ολομέλεια
|
H/Μ/ΕΕΕΕ
|
|
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.
|
…
|
|
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας
(υπέρ/κατά/αποχές)
|
…/…/…
|
1.Συμπεράσματα και συστάσεις
1.1Η ΕΟΚΕ ζητεί τη μεγαλύτερη αναγνώριση της ολιστικής συμβολής των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας (ΥΚΩ) στο ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο, καθώς και την ενίσχυση του δυνητικού αντικτύπου τους στη βιώσιμη ανταγωνιστικότητα, την κοινωνική, οικονομική και εδαφική συνοχή και τη δημοκρατία.
1.2Η ΕΟΚΕ ζητεί μια ολιστική προσέγγιση έναντι των πολιτικών για τις ΥΚΩ, σε αντίθεση με την τρέχουσα τομεακή προσέγγιση των πολιτικών της ΕΕ, αναγνωρίζοντας τον κεντρικό ρόλο των σύγχρονων ΥΚΩ στην προώθηση της βιώσιμης ευημερίας και ανταγωνιστικότητας. Στο πνεύμα αυτό, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να δράσει δίνοντας συγκεκριμένη συνέχεια στην έκθεση Letta με τη μορφή σχεδίου δράσης για τις ΥΚΩ.
1.3Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να εξασφαλίσουν καθολική και ισότιμη πρόσβαση σε οικονομικά προσιτές και υψηλής ποιότητας βασικές υπηρεσίες. Τούτο αποτελεί ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης, δεδομένου ότι οι ΥΚΩ παρέχονται σε τιμή που δεν εξαρτάται από την αγοραστική δύναμη των χρηστών. Οι ΥΚΩ και οι υποδομές που απαιτούνται για την εξασφάλιση της καθολικής παροχής τους έχουν καθοριστική συμβολή στην οικονομία και την ευημερία της ΕΕ, λειτουργώντας ως πυλώνας της εμπιστοσύνης των πολιτών στο κράτος και την κοινωνία και συμβάλλοντας έτσι στη συνοχή. Ο στόχος αυτός πρέπει να επιτευχθεί με την εφαρμογή δημοσιονομικών και κανονιστικών μεταρρυθμίσεων. Η χρηματοδότηση των ΥΚΩ δεν αποτελεί καταναλωτική δαπάνη, αλλά επένδυση στο μέλλον. Οι ΥΚΩ χρειάζονται κατάλληλη και σταθερή χρηματοδότηση, καθότι αποτελούν βασική συνιστώσα της πολιτικής συνοχής και της μακροπρόθεσμης στρατηγικής ασφάλειας και ετοιμότητας.
1.4Η ΕΟΚΕ τονίζει πως οι χώρες με πολιτική επενδύσεων σε υποδομές και ορθά χρηματοδοτούμενες δαπάνες εξυπηρέτησης για ποιοτικές δημόσιες υπηρεσίες παρέχουν στους πολίτες και στις επιχειρήσεις τους τη δυνατότητα να δαπανούν λιγότερα για δαπάνες «διαβίωσης/λειτουργίας». Συνεπώς, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι οι ΥΚΩ είναι απαραίτητο να χρηματοδοτηθούν επαρκώς και να βελτιωθούν, καθώς και να ευθυγραμμιστούν περισσότερο με τις ανάγκες των πολιτών, προκειμένου να βελτιωθεί η ικανοποίηση και η εμπιστοσύνη στη δημοκρατία.
1.5 Κατά την πραγματοποίηση επενδύσεων σε δημόσιες υπηρεσίες πρέπει να εξασφαλίζεται περιφερειακή ισορροπία. Υπό την έννοια αυτή, οι δημόσιες επενδύσεις, ιδίως σε σχέση με το Ταμείο Συνοχής, χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής κατά την εφαρμογή των δημοσιονομικών κανόνων, ανάλογης της συμβολής τους στη μακροπρόθεσμη σύγκλιση και ανθεκτικότητα.
1.6Κατά την αναθεώρηση της οδηγίας για τις δημόσιες συμβάσεις, τα κύρια σημεία εστίασης της μεταρρύθμισης θα πρέπει να είναι η απλούστευση και η σαφής μετατόπιση από μια προσέγγιση βασισμένη αποκλειστικά στην τιμή σε ένα σύστημα στηριζόμενο στην κατάλληλη αναλογία τιμής-ποιότητας, παράλληλα τόσο με την παροχή κοινωνικών κινήτρων και κινήτρων βιωσιμότητας εδραζόμενων στους σχετικούς στόχους της ΕΕ όσο και με τη βελτίωση της πρόσβασης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜμΕ) στις δημόσιες συμβάσεις, με στόχο μια πιο βιώσιμη και συμπεριληπτική οικονομία της ΕΕ.
1.7Τα ψηφιακά δίκτυα αποτελούν σήμερα μέρος των ΥΚΩ και είναι απαραίτητα για την κοινωνική συμμετοχή και την οικονομική ανάπτυξη. Σύμφωνα με την έκθεση του 2025 για την κατάσταση της ψηφιακής δεκαετίας, θα πρέπει να μεταρρυθμιστούν οι ψηφιακές κυβερνητικές υποδομές προκειμένου να μειωθεί η εξάρτηση από παρόχους υπηρεσιών εκτός της ΕΕ, με παράλληλη ενίσχυση της κυριαρχίας και της ασφάλειας της ΕΕ, ιδίως στους τομείς της συνδεσιμότητας και της παροχής δημόσιων υπηρεσιών.
1.8Η καθολική προσβασιμότητα και η εδαφική έδραση των ΥΚΩ αντικατοπτρίζουν την αναγκαία επικουρικότητα της παροχής τους, η οποία διευκολύνει τη συναπόφαση και τον δημοκρατικό έλεγχο από τους πολίτες.
1.9Η ΕΟΚΕ ζητεί μια ολιστική προσέγγιση έναντι των πολιτικών για τις ΥΚΩ, σε αντίθεση με την τρέχουσα τομεακή προσέγγιση των πολιτικών της ΕΕ. Στο πνεύμα αυτό, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να δώσει συγκεκριμένη συνέχεια στην έκθεση Letta με τη μορφή σχεδίου δράσης για τις ΥΚΩ, το οποίο θα αναγνωρίζει τον κεντρικό ρόλο των σύγχρονων ΥΚΩ στο πλαίσιο της προώθησης της βιώσιμης ευημερίας και ανταγωνιστικότητας.
1.10Λαμβανομένης υπόψη της ευρείας συμβολής των ΥΚΩ, μια προσέγγιση που βασίζεται στην έρευνα και σε ορθά δεδομένα πρέπει να αξιολογεί το οριζόντιο δυναμικό και τη σημασία των ΥΚΩ σε πολλούς τομείς οικονομικής δραστηριότητας. Αυτό απαιτεί τακτική παρακολούθηση βάσει στατιστικών στοιχείων, με έμφαση στην κρίσιμη διαρθρωτική λειτουργία των ΥΚΩ για την υλοποίηση των αναγκαίων μεταβάσεων κατά την τρέχουσα συγκυρία πολλαπλών κρίσεων.
2.Ιστορικό
2.1Οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας (ΥΚΩ), όπως η υγειονομική περίθαλψη, η φροντίδα παιδιών και ηλικιωμένων, η εκπαίδευση, οι κοινωνικές υπηρεσίες, η ενέργεια, το νερό και οι δημόσιες συγκοινωνίες, αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο της ανταγωνιστικότητας, του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου και της δημοκρατικής συμμετοχής στην Ευρώπη. Η σημασία τους υπερβαίνει κατά πολύ τις τεχνικές υπηρεσίες: υπηρετούν το κοινό καλό, προωθούν την κοινωνική ένταξη, ενισχύουν την εμπιστοσύνη στους κρατικούς θεσμούς και προάγουν την ετοιμότητα και την κοινωνική ανθεκτικότητα, ιδίως σε περιόδους πολλαπλών κρίσεων.
2.2Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να αναγνωρίσει την καθοριστική συμβολή των σύγχρονων ΥΚΩ στο νέο της σχέδιο για την προώθηση της βιώσιμης ευημερίας και ανταγωνιστικότητας, μεταξύ άλλων με την Πυξίδα Ανταγωνιστικότητας και τη συμφωνία για καθαρή βιομηχανία (Clean Industrial Deal - CID).
2.3Οι ΥΚΩ έχουν αξιοσημείωτη συμβολή στην ευρωπαϊκή οικονομία. Το 2021, οι ΥΚΩ και οι δημόσιες υπηρεσίες δημιούργησαν 3 721 δισ. ευρώ προστιθέμενης αξίας στην ΕΕ των 27, αντιπροσωπεύοντας 28,4 % της συνολικής προστιθέμενης αξίας στην ΕΕ των 27. Ταυτόχρονα, απασχολούσαν 31,1 % του εργατικού δυναμικού της ΕΕ των 27 (65,2 εκατομμύρια άτομα στην ΕΕ των 27) και αντιστοιχούσαν σε 19,7 % (632,6 δισ. ευρώ) του συνόλου των επενδύσεων που πραγματοποιήθηκαν στην ΕΕ των 27 το 2021.
2.4Η Επιτροπή διακρίνει τρεις κατηγορίες ΥΚΩ: οικονομικές, μη οικονομικές και κοινωνικές:
·οι υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος είναι βασικές υπηρεσίες που εκτελούνται έναντι αμοιβής και υπόκεινται στους ευρωπαϊκούς κανόνες εσωτερικής αγοράς και ανταγωνισμού. Ωστόσο, μπορεί να υπάρχουν παρεκκλίσεις από τους κανόνες αυτούς, εάν αυτό είναι απαραίτητο για να διασφαλιστεί η πρόσβαση των πολιτών σε βασικές υπηρεσίες·
·οι μη οικονομικές υπηρεσίες, όπως τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, δεν υπόκεινται σε συγκεκριμένη ευρωπαϊκή νομοθεσία ή στους κανόνες εσωτερικής αγοράς και ανταγωνισμού·
·οι κοινωνικές υπηρεσίες γενικού συμφέροντος ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ευάλωτων πολιτών και βασίζονται στις αρχές της αλληλεγγύης και της ισότιμης πρόσβασης· Μπορούν να έχουν τόσο οικονομικό όσο και μη οικονομικό χαρακτήρα.
2.5Οι υψηλής ποιότητας, οικονομικά προσιτές και προσβάσιμες δημόσιες υπηρεσίες και ΥΚΩ δεν είναι μόνο απαραίτητες, αλλά αποτελούν επίσης χρήσιμο εργαλείο που ωφελεί τους πολίτες, τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις. Αυτό αποδείχθηκε στην κρίση COVID-19 και την ενεργειακή κρίση που προκάλεσε ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Ωστόσο, χωρίς τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τα δομημένα δίκτυα της κοινωνικής οικονομίας, οι κρίσεις αυτές δεν θα είχαν ξεπεραστεί.
2.6Οι πάροχοι δημόσιων υπηρεσιών και οι εργαζόμενοι στις ΥΚΩ επιτελούν σημαντικό έργο και παρέχουν εμπειρογνωμοσύνη. Η ικανότητα αντίδρασής τους για την πρόληψη της περιβαλλοντικής υποβάθμισης και τη θετική αντιμετώπιση των κλιματικών προκλήσεων· τα περιθώρια ελιγμών τους και η ανταπόκρισή τους σε δράσεις για το κοινό καλό, προς όφελος της κοινότητας και όχι με γνώμονα τη δημιουργία αξίας για τους μετόχους· και οι εξατομικευμένες λύσεις που προσφέρουν στις τοπικές κοινωνίες, τους καθιστούν «ουσιαστική» συνιστώσα των ΥΚΩ.
2.7Η αποεπένδυση σε κοινωφελείς και συλλογικές υπηρεσίες έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, η μεταγενέστερη αντιμετώπιση των οποίων είναι πιο δαπανηρή. Η ευημερία των μελλοντικών γενεών βασίζεται στη μακροπρόθεσμη ασφάλεια, στις ισχυρές δημόσιες υπηρεσίες και στις ΥΚΩ σε όλους τους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, συμπεριλαμβανομένων των μη οικονομικών ΥΚΩ. Δεδομένου ότι όλα αυτά συναρτώνται με την έννοια της ετοιμότητας, οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση των σημερινών ζητημάτων ασφάλειας και άμυνας δεν πρέπει να αποβαίνουν εις βάρος των υπηρεσιών κοινωνικής συνοχής, της εκπαίδευσης και της ευημερίας των πολιτών.
2.8Ο κ. Draghi, στην έκθεσή του με θέμα «The future of European competitiveness» (Το μέλλον της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας), τονίζει τη σημασία των ΥΚΩ για την καινοτομία, τη βιώσιμη ανάπτυξη, την οικονομική ασφάλεια της ΕΕ και την ετοιμότητά της σε διάφορους τομείς, όπως ο ενεργειακός εφοδιασμός, οι υποδομές, η εκπαίδευση και η κατάρτιση. Οι δεξιότητες και οι γνώσεις των εργαζομένων είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την εξασφάλιση μακροχρόνιας ανταγωνιστικότητας. Στο μεταξύ, η έκθεση Letta ζητεί ένα σχέδιο δράσης για τις ΥΚΩ, οι οποίες χρειάζονται σταθερή χρηματοδότηση.
2.9Η πρόσβαση στις ΥΚΩ αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα και περιλαμβάνεται στον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (ΕΠΚΔ). Ενώ η αρχή 20 του ΕΠΚΔ αναφέρεται ρητώς σε «βασικές» ΥΚΩ, άλλες αρχές του πυλώνα καλύπτουν σημαντικές ΥΚΩ, όπως η εκπαίδευση, η στέγαση και η βοήθεια προς τους αστέγους, η φροντίδα των παιδιών και η μακροχρόνια φροντίδα, η ένταξη των ατόμων με αναπηρία και η υγειονομική περίθαλψη. Οι ΥΚΩ εντάσσονται στις κοινές αξίες της ΕΕ κατά την έννοια του άρθρου 14 ΣΛΕΕ, όπως ορίζεται στο πρωτόκολλο (αριθ. 26) σχετικά με τις υπηρεσίες γενικού συμφέροντος, που προσαρτάται στη ΣΕΕ και στη ΣΛΕΕ, καθώς και στο άρθρο 36 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.
2.10Έρευνες σχετικά με την ικανοποίηση των πολιτών από τις ΥΚΩ δείχνουν ότι, κατά μέσο όρο, μόνο 54 % των πολιτών θεωρούν ικανοποιητικές τις ΥΚΩ. Τα αποτελέσματα διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών. Το ποσοστό των ατόμων που δηλώνουν ότι η παροχή δημόσιων υπηρεσιών στη χώρα τους είναι καλή ανέρχεται σε 94 % στο Λουξεμβούργο, σε 86 % στις Κάτω Χώρες και σε 78 % στην Αυστρία, ενώ στην Ελλάδα, την Ιταλία και την Πορτογαλία, το 70 %, το 63 % και το 58 % των πολιτών αντίστοιχα δεν είναι ικανοποιημένοι από τις δημόσιες υπηρεσίες τους. Οι χώρες με πολιτική επενδύσεων σε υποδομές και ορθά χρηματοδοτούμενες δαπάνες εξυπηρέτησης για ποιοτικές δημόσιες υπηρεσίες παρέχουν στους πολίτες και στις επιχειρήσεις τους τη δυνατότητα να δαπανούν λιγότερα για δαπάνες «διαβίωσης/λειτουργίας».
2.11Οι ΥΚΩ πρωτοστατούν στην κυκλική ενιαία αγορά. Ωστόσο, η ανακύκλωση συχνά στερείται ενιαίων προτύπων, γεγονός που καθιστά τα ανακυκλωμένα προϊόντα πιο δαπανηρά από τα πρωτογενή. Συνεπώς, πρέπει να δοθούν κίνητρα στους παραγωγούς για να χρησιμοποιούν δευτερογενή υλικά. Τα προϊόντα θα πρέπει να καταστούν ανακυκλώσιμα εκ σχεδιασμού βάσει εναρμονισμένων τεχνικών κανόνων και προτύπων.
3.Γενικές παρατηρήσεις
3.1Χάρη στις ΥΚΩ, οι οποίες αποτελούν πυλώνα της οικονομικής ανάπτυξης, η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης επωφελείται από ισχυρή διαρθρωτική στήριξη, δεδομένου ότι οι ΥΚΩ διασφαλίζουν την πρόσβαση τόσο των πολιτών όσο και όλων των επιχειρήσεων, των οργανισμών και των δημόσιων φορέων στις βασικές υπηρεσίες που είναι απαραίτητες όχι μόνο για την κοινωνική, εδαφική και οικονομική συνοχή, αλλά και για τη λειτουργία της ευρωπαϊκής οικονομίας στο σύνολό της.
3.2Οι υψηλής ποιότητας ΥΚΩ για όλους αποτελούν βασικό στοιχείο του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου και έχουν επίσης αντίκτυπο στη δημοκρατία και στη στάση των πολιτών έναντι των αρχών και των κυβερνήσεων. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι τα κράτη μέλη χρειάζονται ευελιξία και αυτονομία για να οργανώσουν τις δημόσιες υπηρεσίες σύμφωνα με τις δικές τους ανάγκες και παραδόσεις, εξασφαλίζοντας παράλληλα υψηλά πρότυπα, όπως η καθολική πρόσβαση (κοινωνική, φυσική και εδαφική), η συνέχεια, η αξιοπιστία, η ασφάλεια, η οικονομική προσιτότητα, η λογοδοσία, η προσαρμοστικότητα και η ικανότητα ανταπόκρισης, καθώς και η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα.
3.3Η πρόσβαση και η τοπική έδραση καταδεικνύουν τη σημασία των ΥΚΩ για τη διευκόλυνση της συμμετοχής, της συναπόφασης και του δημοκρατικού ελέγχου, καθώς και για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς. Η εξασφάλιση ισότιμης πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες που είναι οικονομικά προσιτές για όλους είναι ζωτικής σημασίας τόσο για την κοινωνική δικαιοσύνη όσο και για την κοινωνική συνοχή, δεδομένου ότι οι ΥΚΩ παρέχονται σε τιμή ανεξάρτητη από την αγοραστική δύναμη των χρηστών. Όπως επισημαίνεται στην TEN/772, η συνδημιουργία ΥΚΩ είναι ένας ισχυρός τρόπος να τονωθεί η συμμετοχική δημοκρατία και να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
3.4Ως βασική ΥΚΩ, η ασφαλής, κατάλληλη, προσβάσιμη και οικονομικά προσιτή στέγαση αποτελεί βασικό ανθρώπινο δικαίωμα, θεμελιώδη πτυχή της ευημερίας και, εκ των πραγμάτων, προϋπόθεση για όλες τις άλλες ΥΚΩ/ΥΓΟΣ. Ο τόπος στέγασης είναι καίριας σημασίας για την ιδιότητα του πολίτη και τις κοινωνικές σχέσεις.
3.5Σύμφωνα με την έκθεση του 2025 για την κατάσταση της ψηφιακής δεκαετίας, θα πρέπει να μεταρρυθμιστούν οι ψηφιακές κυβερνητικές υποδομές προκειμένου να μειωθεί η εξάρτηση από παρόχους υπηρεσιών εκτός της ΕΕ, με παράλληλη ενίσχυση της κυριαρχίας και της ασφάλειας της ΕΕ, ιδίως στους τομείς της συνδεσιμότητας και της παροχής δημόσιων υπηρεσιών. Οι διαδικτυακές υπηρεσίες βελτιώνουν επίσης τη συμμετοχή δυσπρόσιτων ατόμων και κοινωνικών ομάδων. Η επαρκώς χρηματοδοτούμενη ανεξάρτητη δημοσιογραφία, η οποία θεωρείται βασική υποδομή για τη δημοκρατία, σε συνδυασμό με την κατάλληλα ελεγχόμενη και ρυθμιζόμενη διάδοση και συζήτηση των πληροφοριών, καθιστά δυνατό τον διάλογο και μπορεί να αποτρέψει τον αντιδημοκρατικό εξτρεμισμό. Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι οι δημοκρατικές κοινωνίες πρέπει οπωσδήποτε να αναλάβουν εκ νέου τον έλεγχο των υποδομών και των υπηρεσιών που απαιτούνται για τη διάδοση των πληροφοριών, όπως συνέβαινε με τις υποδομές επικοινωνίας στο παρελθόν.
3.6Η παροχή ΥΚΩ συμβάλλει καθοριστικά στην επέκταση των ψηφιακών υποδομών, ώστε να παρέχεται σε όλους τους πολίτες ισότιμη πρόσβαση στα ψηφιακά δίκτυα και στις ψηφιακές υπηρεσίες. Ιδίως στις αγροτικές, αραιοκατοικημένες ή οικονομικά αδύναμες περιοχές, όπως οι νησιωτικές, αυτή η επέκταση πραγματοποιείται συχνά από δημόσιους φορείς ή φορείς της κοινωνικής οικονομίας, καθότι η αγορά από μόνη της δεν επενδύει επαρκώς. Οι ψηφιακές υποδομές αποτελούν προϋπόθεση για πολλές άλλες ΥΚΩ, όπως η ηλεκτρονική υγεία, η διαδικτυακή εκπαίδευση και η ψηφιακή διοίκηση, οι οποίες είναι επίσης απαραίτητες για τη γεωργία και για όλους τους οικονομικούς φορείς. Ως εκ τούτου, τα ίδια τα ψηφιακά δίκτυα αποτελούν μέρος των δημόσιων ΥΚΩ και είναι απαραίτητα για την κοινωνική συμμετοχή και την οικονομική ανάπτυξη.
3.7Η ΕΟΚΕ ζητεί μια ολιστική προσέγγιση έναντι των πολιτικών για τις ΥΚΩ, σε αντίθεση με την τρέχουσα τομεακή προσέγγιση των πολιτικών της ΕΕ. Στο πνεύμα αυτό, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να δώσει συγκεκριμένη συνέχεια στην έκθεση Letta σύμφωνα με το μοντέλο του σχεδίου δράσης για την κοινωνική οικονομία και να καταρτίσει ένα σχέδιο δράσης για τις ΥΚΩ στο πλαίσιο της επικείμενης αναθεώρησης του σχεδίου δράσης για τον ΕΠΚΔ, με ειδική εστίαση στην εφαρμογή της αρχής 20 του ΕΠΚΔ, καθώς και στην εφαρμογή της έννοιας της «ελευθερίας παραμονής».
3.8Η εμβληματική έκθεση του Eurofound σχετικά με την ποιότητα ζωής και τις δημόσιες υπηρεσίες του 2019 τονίζει ότι οι δημόσιες υπηρεσίες συνδέονται θετικά με την εμπιστοσύνη, επισημαίνοντας επίσης την αξία της συμμετοχής του κοινού στον από κοινού σχεδιασμό υπηρεσιών. Η έκθεση υπογραμμίζει τις συνεχιζόμενες ανισότητες μεταξύ των χωρών και των διαφόρων κοινωνικών ομάδων. Παρατηρούνται σημαντικές ελλείψεις στην παροχή υπηρεσιών, καθώς και ποικίλα εμπόδια που δυσχεραίνουν την αποτελεσματική πρόσβαση σε αυτές. Ενώ τα αποτελέσματα παρουσιάζουν μια ανομοιογενή εικόνα όσον αφορά την ποιότητα των υπηρεσιών, αναδεικνύουν παράλληλα και τρόπους για καλύτερη παροχή στήριξης. Η έκθεση τονίζει ότι η παροχή ποιοτικότερων δημόσιων υπηρεσιών είναι θεμελιώδους σημασίας για την επίτευξη των στόχων του ΕΠΚΔ.
3.9Παράλληλα με την οικονομική ανάπτυξη, οι πάροχοι ΥΚΩ θα πρέπει να έχουν ως γνώμονα τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) κατά την οργάνωση της παροχής ΥΚΩ, όπως π.χ. την εξάλειψη της φτώχειας με την εξασφάλιση προσβασιμότητας και οικονομικής προσιτότητας· την ισότητα των φύλων· την πρόσβαση σε προσιτή, αξιόπιστη και βιώσιμη ενέργεια, ύδρευση και αποχέτευση για όλους· την αξιοπρεπή εργασία (συμπεριλαμβανομένης της δέουσας επιμέλειας στις αλυσίδες εφοδιασμού). Αυτοί οι ΣΒΑ έχουν μια διάσταση κοινωνικής δικαιοσύνης που επηρεάζει τη συνοχή, η οποία με τη σειρά της έχει θετικό αντίκτυπο στη δημοκρατία.
3.10Όπου τα επίπεδα ικανοποίησης είναι χαμηλά, πιθανότατα πηγή της δυσαρέσκειας αυτής αποτελούν η αποεπένδυση στις ΥΚΩ λόγω των πολιτικών λιτότητας, η αύξηση του κόστους των υπηρεσιών σύμφωνα με τη λογική της αγοράς και οι ανεπαρκείς επενδύσεις. Τα στοιχεία του τακτικού Ευρωβαρόμετρου 101 (Άνοιξη 2024), σε συνδυασμό με την έρευνα του Eurofound για την ποιότητα ζωής του 2024, επιβεβαιώνουν ότι τα 12 κράτη μέλη της ΕΕ με τα υψηλότερα ποσοστά ικανοποίησης από τη ζωή και τη δημοκρατία εμφανίζουν επίσης υψηλό βαθμό ικανοποίησης από την παροχή δημόσιων υπηρεσιών. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι οι ΥΚΩ είναι απαραίτητο να χρηματοδοτηθούν επαρκώς και να βελτιωθούν, καθώς και να ευθυγραμμιστούν περισσότερο με τις ανάγκες των πολιτών, προκειμένου να βελτιωθεί η ικανοποίηση και η εμπιστοσύνη στη δημοκρατία.
3.11Η στρατηγική της Επιτροπής για την προώθηση καθαρής βιομηχανίας και κυκλικής οικονομίας είναι εμφανής τόσο στη CID όσο και στην πράξη για την κυκλική οικονομία. Αυτό σηματοδοτεί την έναρξη μιας διαδικασίας που δίνει έμφαση στη σημασία των ΥΚΩ για την οικονομική στρατηγική στο σύνολό της και, ειδικότερα, στον σχεδιασμό και τις δαπάνες για τις ΥΚΩ.
3.12Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να καθιερωθεί μια συνεχής πανευρωπαϊκή ανάλυση των ορθών πρακτικών στον τομέα της απανθρακοποίησης. Επιπλέον, απαιτείται μια προσέγγιση βασισμένη στην έρευνα όσον αφορά την αξιολόγηση της συμβολής και της σημασίας των ΥΚΩ, ώστε να παρέχονται στοιχεία σχετικά με τη συμβολή των παρόχων ΥΚΩ στη βιώσιμη ανταγωνιστικότητα της ΕΕ. Αυτή θα μπορούσε επίσης να παρακολουθείται τακτικά, για παράδειγμα μέσω πίνακα αποτελεσμάτων της Eurostat.
3.13Όπως έχει επισημάνει η ΕΟΚΕ σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, οι ΥΚΩ πρέπει να είναι στραμμένες προς την εξυπηρέτηση όλων, ανταγωνιστικές, υψηλής ποιότητας και οικονομικά προσιτές. Ο στόχος αυτός πρέπει να επιτευχθεί με την εφαρμογή δημοσιονομικών και κανονιστικών μεταρρυθμίσεων. Η χρηματοδότηση των ΥΚΩ δεν αποτελεί καταναλωτική δαπάνη, αλλά επένδυση στο μέλλον. Προκειμένου να διασφαλιστούν βιώσιμες επενδύσεις σε ΥΚΩ, οι ΥΚΩ θα πρέπει να έχουν προτεραιότητα και να διαφυλάσσονται στα πλαίσια οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, σε αναγνώριση του στρατηγικού τους ρόλου για την κοινωνική συνοχή και τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα. Όπως δείχνει το σημερινό παράδειγμα της εξαίρεσης για αμυντικές δαπάνες, η χορήγηση τέτοιων εξαιρέσεων είναι δυνατή και τούτο δεν έχει σχέση με τους δημοσιονομικούς περιορισμούς αλλά με την πολιτική βούληση. Δεδομένου ότι οι ΥΚΩ πρέπει να αποτελούν τόσο μέρος μιας ολιστικής αμυντικής πολιτικής όσο και, ανεξάρτητα από αυτήν, μια επειγόντως απαραίτητη επένδυση για τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας και της δημοκρατίας, μια τέτοια εξαίρεση πρέπει να είναι δυνατή και σε αυτή την περίπτωση και να εφαρμοστεί άμεσα.
3.14Είναι ζωτικής σημασίας μέσα όπως το Ταμείο Συνοχής και το Ταμείο Μετάβασης να ενισχυθούν και να διασφαλιστούν μακροπρόθεσμα. Αυτά μπορούν να συμβάλουν στην προώθηση της πράσινης μετάβασης και στην ενίσχυση των ΥΚΩ. Οι δαπάνες του Ταμείου Συνοχής έχουν περιοριστεί στην αντιμετώπιση των περιφερειακών ανισοτήτων. Αυτό που χρειάζεται είναι μια διευρυμένη πολιτική συνοχής που θα αντιμετωπίζει τις κοινωνικές ανισότητες και θα καλλιεργεί το αίσθημα του ανήκειν στην Ευρώπη. Οι δαπάνες του Ταμείου Συνοχής πρέπει να αυξηθούν και όχι να μειωθούν. Εάν η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών αποβεί εις βάρος της πολιτικής συνοχής, η Ευρώπη δεν θα ενισχυθεί. Η ΕΕ θα μπορούσε να προβεί σε κοινό δανεισμό, όπως έκανε κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Επιπλέον, οι δαπάνες για την κοινωνική και περιφερειακή συνοχή θα πρέπει να διατίθενται τουλάχιστον με την ίδια ευελιξία που παρέχεται σε στρατηγικούς τομείς, όπως η άμυνα, σε αναγνώριση του ουσιαστικού τους ρόλου τους στη διασφάλιση της οικονομικής και κοινωνικής σταθερότητας της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της εφαρμογής αυτού του κανόνα διαφυγής σε μια ευρύτερη προσέγγιση έναντι των μέτρων ασφάλειας και άμυνας, καθώς και των ΥΚΩ, προκειμένου να δοθεί προτεραιότητα στις δημόσιες επενδύσεις που προσανατολίζονται στην ανάπτυξη και να αποφευχθεί ο συμβιβασμός μεταξύ αμυντικών και κοινωνικών δαπανών.
3.15Οι ελευθερίες της ενιαίας αγοράς και το δίκαιο του ανταγωνισμού, ιδίως η νομοθεσία για τις κρατικές ενισχύσεις και η νομοθεσία για τις δημόσιες συμβάσεις, περιορίζουν τον τρόπο οργάνωσης και χρηματοδότησης των ΥΚΩ και των υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος (ΥΓΟΣ). Οι ειδικοί κανόνες που περιλαμβάνονται στη δέσμη για τις ΥΓΟΣ πρέπει να αναθεωρηθούν διεξοδικά. Πρέπει να προσδιοριστεί σαφώς ποιες ΥΚΩ εξαιρούνται από τη νομοθεσία για τις κρατικές ενισχύσεις. Για ορισμένες ΥΓΟΣ, όπως η στέγαση, η υγειονομική περίθαλψη και οι κοινωνικές υπηρεσίες, η ΕΟΚΕ προτείνει επίσης την παροχή περισσότερων κρατικών ενισχύσεων και μεγαλύτερων προθεσμιών για την αντιστάθμιση της παροχής υπηρεσιών. Για την προώθηση της περιφερειακής και της ευρωπαϊκής προστιθέμενης αξίας, οι απευθείας αναθέσεις θα πρέπει να προστατευθούν και να επεκταθούν με την αύξηση των κατώτατων ορίων. Κατά την αναθεώρηση της οδηγίας για τις δημόσιες συμβάσεις, τα κύρια σημεία εστίασης της μεταρρύθμισης θα πρέπει να είναι η απλούστευση και η παροχή επιπλέον κινήτρων για τη συμμόρφωση με κοινωνικά κριτήρια και κριτήρια βιωσιμότητας εδραζόμενα στους σχετικούς στόχους της ΕΕ, καθώς και η βελτίωση της πρόσβασης των ΜμΕ στις δημόσιες συμβάσεις, με στόχο μια πιο βιώσιμη και συμπεριληπτική οικονομία της ΕΕ. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να καταργηθεί η αποκλειστικά βασισμένη στις τιμές προσέγγιση και να αντικατασταθεί από ένα σύστημα που θα βασίζεται στην κατάλληλη αναλογία τιμής-ποιότητας. Ομοίως, θα πρέπει να μειωθούν οι αλυσίδες υπεργολαβίας και να επιβληθεί η ευθύνη των γενικών αναδόχων, πράγμα που θα εναρμονίσει σημαντικά στοιχεία σε επίπεδο ΕΕ. Επιπλέον, η διάρκεια των συμβάσεων για κοινωνικές υπηρεσίες, η οποία περιορίζεται στα τρία έτη, θα πρέπει να μπορεί να παραταθεί ώστε να διασφαλιστεί η σταθερότητα του σχεδιασμού τόσο για τους παρόχους όσο και για τους πελάτες, ενώ θα πρέπει επίσης να επιτραπούν πρωτοβουλίες συνεργασίας για δημόσια εσωτερικά συστήματα μέχρι ένα ορισμένο όριο.
3.16Εκτός από το ζήτημα της χρηματοδότησης των ΥΚΩ, είναι επίσης ζωτικής σημασίας να εξασφαλιστεί η διαθεσιμότητα του απαραίτητου ειδικευμένου εργατικού δυναμικού, καθώς και η κατάρτιση και η επανεκπαίδευση επαρκούς αριθμού ατόμων. Αυτό πρέπει επίσης να περιλαμβάνει τη δημιουργία ποιοτικών και παραγωγικών θέσεων εργασίας, υποστηριζόμενων από αποτελεσματικό κοινωνικό διάλογο, δίκαιες αμοιβές και ικανοποιητικές συνθήκες εργασίας για τους εργαζομένους στους τομείς των ΥΚΩ και πέραν αυτών.
3.17Δεδομένων των δημοσιονομικών περιορισμών που αντιμετωπίζουν πολλά κράτη μέλη, υπάρχει κίνδυνος η ανταγωνιστικότητα και τα δημοσιονομικά ζητήματα να μας εμποδίσουν να ασχοληθούμε με πιο σημαντικά ζητήματα, όπως η δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ποιότητα ζωής. Οι συζητήσεις σχετικά με το μέλλον των ΥΚΩ δεν θα πρέπει να περιορίζονται μόνο στη «χρηματιστηριοποίηση» τους. Υπάρχει κίνδυνος να καταλήξουμε σε ένα σύστημα ΥΚΩ δύο βαθμίδων, στο πλαίσιο του οποίου η ποιότητα των βασικών υπηρεσιών υποβαθμίζεται και οι πολίτες αναγκάζονται να πληρώνουν για ταχύτερες και υψηλότερης ποιότητας υπηρεσίες. Αυτή η λογική της αγοράς είναι δικαιολογημένη στο πλαίσιο μη ουσιωδών ιδιωτικών υπηρεσιών που δεν συνιστούν ΥΚΩ. Είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι δεν εφαρμόζεται στις δημόσιες υπηρεσίες, οι οποίες καλύπτουν τις βασικές ανάγκες του πληθυσμού και διασφαλίζουν την κοινωνική και εδαφική συνοχή.
3.18 Πρέπει να προωθηθεί η ευρύτερη κατανόηση του βασικού ρόλου των ΥΚΩ στην αντιστάθμιση της ανισότητας εισοδήματος και πλούτου, καθώς και στην ενίσχυση της δημοκρατίας. Για να ενθαρρυνθεί η εποικοδομητική διάδραση, οι πάροχοι δημόσιων υπηρεσιών, οι εργαζόμενοι και οι χρήστες πρέπει να κατανοούν οι μεν τις απόψεις των δε. Η μεγαλύτερη προώθηση των ΥΚΩ θα μπορούσε να ενισχύσει την αφοσίωση των εργαζομένων, το ίδιο και η μεγαλύτερη αναγνώριση της σημασίας των ΥΚΩ για τη κοινωνία και την κοινωνική συνοχή. Η ανάδειξη του έργου των εργαζομένων στον τομέα των ΥΚΩ, στο πλαίσιο ενός διαλόγου μεταξύ πολιτών και εργαζομένων στον εν λόγω τομέα, θα μπορούσε να ενισχύσει τον σεβασμό για τις συλλογικές υπηρεσίες και την αφοσίωση. Οι πολιτικές ανοικτών θυρών, οι επισκέψεις στα σχολεία και οι διαφημιστικές εκστρατείες έχουν αποφέρει θετικά αποτελέσματα στον τομέα των δημοτικών υπηρεσιών.
3.19Όσο περισσότεροι πολίτες συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων σχετικά με τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας/συλλογικές υπηρεσίες, τόσο καλύτερα για την πραγματική συμμετοχική δημοκρατία και για τη μελλοντική αποδοχή και προθυμία των πολιτών να μοιραστούν δίκαια τις οικονομικές συνεισφορές (π.χ. μέσω φόρων ή τελών παροχής υπηρεσιών) για την απολαβή της εκάστοτε υπηρεσίας.
3.20Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι οι επενδύσεις στην εκπαίδευση και την έρευνα είναι απαραίτητες για τη διατήρηση της οικονομικής ισχύος της Ευρώπης, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζουν τις δημογραφικές μεταβολές (ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων), τις τεχνολογικές εξελίξεις και τις κλιματικές προκλήσεις. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να επενδύσουμε στις ΥΚΩ, στα δημόσια εκπαιδευτικά συστήματα και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, στην έρευνα και την καινοτομία (π.χ. πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη»), προκειμένου να εξασφαλίσουμε τη μελλοντική μας ανταγωνιστικότητα και ευημερία.
Βρυξέλλες, 24 Ιουνίου 2025.
Η πρόεδρος του τμήματος «Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών»
Baiba MILTOVIČA
_____________