|
ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ
|
|
Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
|
|
Αγορές ενέργειας
|
|
_____________
|
|
Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών –
Βραχυπρόθεσμες παρεμβάσεις στην αγορά ενέργειας και μακροπρόθεσμη βελτίωση στον σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας — σχέδιο δράσης
[COM(2022) 236 final]
|
|
|
|
TEN/784
|
|
|
|
Εισηγήτρια: Alena MASTANTUONO
|
|
Αίτηση γνωμοδότησης
|
Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 28/06/2022
|
|
Νομική βάση
|
Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
|
|
Αρμόδιο όργανο
|
«Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές και κοινωνία των πληροφοριών»
|
|
Έγκριση από το τμήμα
|
04/10/2022
|
|
Έγκριση από την Ολομέλεια
|
26/10/2022
|
|
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.
|
573
|
|
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας
(υπέρ/κατά/αποχές)
|
179/3/1
|
1.Συμπεράσματα και συστάσεις
1.1Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) ανησυχεί ιδιαίτερα για τις εξελίξεις στις αγορές ενέργειας και, ως εκ τούτου, επικροτεί το γεγονός ότι η ανακοίνωση της Επιτροπής εξετάζει βραχυπρόθεσμες παρεμβάσεις στην αγορά ενέργειας και μακροπρόθεσμες βελτιώσεις στον σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει, ως εκ τούτου, το συμπέρασμα της Επιτροπής ότι «υπάρχουν τομείς στους οποίους απαιτούνται προσαρμογές στον σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ ώστε να ληφθούν υπόψη το μελλοντικό ενεργειακό τοπίο και μείγμα παραγωγής ενέργειας, οι νέες αναδυόμενες τεχνολογίες, οι γεωπολιτικές εξελίξεις, καθώς και τα διδάγματα που αντλούνται από την τρέχουσα κρίση. Οι εν λόγω προσαρμογές αναμένεται να συμβάλουν στη βελτιστοποίηση της λειτουργίας του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και στη βελτίωση της καταλληλότητάς του για την προώθηση της οικονομικά αποδοτικής απανθρακοποίησης του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, την παροχή προσιτών τιμών για τους καταναλωτές και την αύξηση της ικανότητάς του να ανθίσταται στην αστάθεια των τιμών».
1.2Επειδή οι εύρυθμα λειτουργούσες αγορές ενέργειας διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην επιδίωξη όλων των βασικών στόχων ενός βιώσιμου ενεργειακού συστήματος, δηλαδή της ασφάλειας του εφοδιασμού, του εύλογου κόστους και τιμών, καθώς και της κλιματικής ουδετερότητας, η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης σημαντικό να διευκολυνθούν και να διατηρηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για το μέλλον. Τυχόν μελλοντικά μέτρα δεν θα πρέπει να υπονομεύουν αυτές τις προϋποθέσεις και θα πρέπει να συμβάλλουν στις προσπάθειες για το κλίμα μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.
1.3Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ταυτόχρονα ότι η τρέχουσα κρίση των τιμών ενέργειας έχει αρνητικό αντίκτυπο στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις της Ευρώπης. Οι άκρως υψηλές τιμές της ενέργειας τροφοδοτούν τον πληθωρισμό και συμβάλλουν στην οικονομική αβεβαιότητα. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ στηρίζει την προσέγγιση της Επιτροπής για τη λήψη βραχυπρόθεσμων μέτρων με σκοπό τη μείωση του κόστους και τη διασφάλιση προσιτών τιμών για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της παροχής άμεσης οικονομικής στήριξης στους ευάλωτους καταναλωτές, καθώς και στις ΜΜΕ και τις ενεργοβόρες βιομηχανίες που πλήττονται περισσότερο. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι προσωρινές παρεμβάσεις θα πρέπει να ακολουθούνται από προσαρμογή του σχεδιασμού της αγοράς στους τομείς όπου απαιτούνται προσαρμογές στον σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ, όπως δηλώνει η Επιτροπή.
Αντί της εξάρτησης από τη συνεχή αντιστάθμιση, η ΕΟΚΕ ζητεί από τους φορείς χάραξης πολιτικής να ενθαρρύνουν, να στηρίξουν και να δώσουν τη δυνατότητα στους πολίτες να γίνουν παραγωγοί-καταναλωτές ενέργειας και να δημιουργήσουν τοπικές ενεργειακές κοινότητες, βοηθώντας τους έτσι να είναι πιο ανεξάρτητοι από τις κοινές τιμές της αγοράς. Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να βοηθήσουν τους ευάλωτους καταναλωτές μέσω ειδικών προγραμμάτων ώστε να γίνουν παραγωγοί-καταναλωτές.
1.4Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, το πρόβλημα είναι πρωτίστως η υψηλή τιμή του φυσικού αερίου, και, συνεπώς, οποιαδήποτε μέτρα ληφθούν τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο θα πρέπει να αποσκοπούν στην εξάλειψη αυτής της βασικής αιτίας των αυξανόμενων τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας και στη διευκόλυνση της αύξησης της παραγωγής και της χρήσης ενέργειας από μη ορυκτές πηγές στον βαθμό που ανταποκρίνεται στη ζήτηση ενέργειας. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δράση από την πλευρά της ζήτησης που πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 14 Σεπτεμβρίου 2022 και ζητεί να καταβληθούν κοινές προσπάθειες από τα νοικοκυριά, τον δημόσιο τομέα και τις επιχειρήσεις. Η μείωση της ζήτησης είναι ο ευκολότερος τρόπος αντιμετώπισης των λογαριασμών ενέργειας και μείωσης των εκπομπών. Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης να πραγματοποιηθούν μεγαλύτερες επενδύσεις για την ταχύτερη μετάβαση σε ένα μη ορυκτό και κλιματικά ουδέτερο ενεργειακό σύστημα.
1.5Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, πριν από κάθε δράση παρακολούθησης, πρέπει να διεξάγεται διεξοδική συζήτηση και να συντάσσεται εκτίμηση αντικτύπου. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να συμμετάσχει σε αυτή τη συζήτηση. Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει να αποφεύγουν βραχυπρόθεσμες προτάσεις που θα έθεταν σε κίνδυνο τους βασικούς στόχους ενός βιώσιμου ενεργειακού συστήματος.
2.Γενικές παρατηρήσεις
2.1Η ανακοίνωση της Επιτροπής με θέμα «Βραχυπρόθεσμες παρεμβάσεις στην αγορά ενέργειας και μακροπρόθεσμες βελτιώσεις στον σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας» βασίζεται σε διάφορα πρόσφατα έγγραφα που πραγματεύονται την ταχεία αύξηση των τιμών της ενέργειας και τις ανησυχίες σχετικά με την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού που εγείρει η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Συνδέεται επίσης εγγενώς με τις πρωτοβουλίες σχετικά με την ενεργειακή μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η ανακοίνωση πρέπει να εξεταστεί σε αυτό το γενικό πλαίσιο και παραπέμπει σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της για τα θέματα αυτά.
2.2Οι εύρυθμα λειτουργούσες αγορές ενέργειας διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην επιδίωξη όλων των βασικών στόχων ενός βιώσιμου ενεργειακού συστήματος, δηλαδή της ασφάλειας του εφοδιασμού, του προσιτού κόστους και τιμών, καθώς και της κλιματικής ουδετερότητας. Εάν ληφθεί υπόψη ότι όλοι αυτοί οι στόχοι διακυβεύονται επί του παρόντος, η ΕΕ θα πρέπει να επικεντρωθεί σε μέτρα που αποφέρουν οφέλη όσον αφορά το σύνολο των στόχων και που λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες του ευρωπαϊκού οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να «επανέλθουμε στα στοιχειώδη» και να επικεντρωθούμε στη δημιουργία αποτελεσματικών συνθηκών για την καλύτερη ενοποίηση των ενεργειακών αγορών.
2.3Οι αγορές ενέργειας είναι όλο και πιο διασυνδεδεμένες μέσω της τομεακής ολοκλήρωσης, η οποία συμβάλλει στην απανθρακοποίηση του ενεργειακού συστήματος με οικονομικά αποδοτικό τρόπο και στην αντιμετώπιση της αυξημένης αστάθειας του ενεργειακού συστήματος. Ο υφιστάμενος σχεδιασμός της αγοράς στόχο έχει να παρακινεί όλους τους παράγοντες να επιτύχουν την απανθρακοποίηση, η οποία είναι απαραίτητη για να τεθεί η Ευρώπη στην πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα. Από την άλλη πλευρά, ο σημερινός σχεδιασμός της αγοράς, που καθορίζει τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας βάσει αξιολογικής κατάταξης, πάσχει ιδιαιτέρως επί του παρόντος από τις εξαιρετικά υψηλές τιμές του φυσικού αερίου.
2.4Η εσωτερική αγορά είναι καίριας σημασίας ώστε η ΕΕ να διασφαλίσει την αποδοτική κατανομή των πόρων, και αυτό ισχύει και για την ενέργεια. Ταυτόχρονα, οι διεθνείς αγορές έχουν επίσης σημαντικό αντίκτυπο στο ενεργειακό σύστημα της ΕΕ, ιδίως μέσω των αγορών καυσίμων. Οι γεωπολιτικές εξελίξεις έχουν αναδείξει την ανάγκη η ΕΕ να καταβάλει προσπάθειες για τη βελτίωση της στρατηγικής αυτονομίας της στον τομέα της ενέργειας και των ενεργειακών πρώτων υλών. Η επίτευξη του στόχου της μείωσης της εξάρτησης της ΕΕ από αναξιόπιστες τρίτες χώρες απαιτεί στενότερη συνεργασία και αναδεικνύει την αλληλεξάρτηση των κρατών μελών. Ενώ είναι σημαντικό η ΕΕ να κάνει τη μέγιστη δυνατή χρήση των δικών της διαθέσιμων πόρων και της υφιστάμενης δυναμικότητάς της, δεν είναι ρεαλιστικό ή χρήσιμο να ενεργεί ανεξάρτητα από τις διεθνείς αγορές· αντίθετα, θα πρέπει να επιδιωχθεί πολύτιμη συνεργασία με αξιόπιστους εταίρους.
2.5Οι εύρυθμα λειτουργούσες αγορές μπορούν να επιτευχθούν μόνο εάν τα βασικά στοιχεία είναι σε τάξη: η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι κατάλληλες ενεργειακές υποδομές αποτελούν αναγκαία βάση για κάθε ενεργειακό σύστημα και συμβάλλουν στη συνολική λειτουργία των αγορών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της διαθεσιμότητας και της οικονομικής προσιτότητας της ενέργειας. Συνεπώς, η άρση των εμποδίων στη ροή ενέργειας αποτελεί βασικό μέτρο για την πιο εύρυθμη λειτουργία των αγορών. Οι κατάλληλοι κανόνες της αγοράς είναι ένα ακόμη βασικό στοιχείο της λειτουργίας της αγοράς, μέσω του καθορισμού των κανόνων ανταγωνισμού, μεταξύ άλλων, ώστε να υπάρξει αύξηση της διαφάνειας και δημιουργία και ενίσχυση ίσων όρων ανταγωνισμού.
2.6Οι επενδύσεις σε ενεργειακές υποδομές είναι αναπόφευκτες, προκειμένου τα ενεργειακά συστήματα και η αγορά να αναπτυχθούν και να ανταποκριθούν αποδοτικά στις τρέχουσες τάσεις, όπως ο εξηλεκτρισμός, η τοπικοποίηση, η ψηφιοποίηση και η αύξηση της παραγωγής και της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Προκειμένου να διευκολυνθούν οι επενδύσεις αυτές, οι φορείς χάραξης πολιτικής και οι αρμόδιες αρχές πρέπει να επιταχύνουν τις αδειοδοτικές και τις διοικητικές διαδικασίες, διασφαλίζοντας παράλληλα την κατάλληλη διαβούλευση με τους σχετικούς ενδιαφερόμενους φορείς. Εκτός από τις συνδέσεις μεταφοράς και διανομής, οι σύγχρονες και ανθεκτικές στις μελλοντικές εξελίξεις υποδομές πρέπει επίσης να περιλαμβάνουν τη δυναμικότητα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και τα ψηφιακά συστήματα που απαιτούνται προκειμένου τα ενεργειακά συστήματα να καταστούν «έξυπνα». Ταυτόχρονα, πρέπει να αποφευχθούν φαινόμενα εγκλωβισμού που οδηγούν σε μη αξιοποιήσιμα στοιχεία ενεργητικού.
2.7Η ΕΟΚΕ θεωρεί λογική τη διάκριση μεταξύ βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων μέτρων κατά την αναζήτηση λύσεων και βελτιώσεων στην τρέχουσα κατάσταση. Πρέπει να αναγνωριστεί ότι πολλά μέτρα, ιδίως σημαντικές επενδύσεις, χρειάζονται περισσότερο χρόνο ώστε να υλοποιηθούν. Για ορισμένα μέτρα, απαιτείται περισσότερος χρόνος ώστε να καταστεί δυνατός ο σωστός σχεδιασμός τους και να διασφαλιστεί η σκοπιμότητα και η συμβατότητά τους με τους βασικούς ενεργειακούς στόχους, καθώς και να αποφευχθούν βραχυπρόθεσμα μέτρα που ενδέχεται να αποδειχθούν αντιπαραγωγικά μακροπρόθεσμα.
2.8Η ανάγκη για μακροπρόθεσμο σχεδιασμό ισχύει επίσης για τη διασφάλιση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού και της ετοιμότητας για την αντιμετώπιση έκτακτων περιστάσεων και αποδιοργάνωσης της αγοράς. Αυτό αναδεικνύει τον ρόλο των δραστηριοτήτων ανάλυσης προοπτικών στον εντοπισμό κινδύνων και στην προετοιμασία του εδάφους για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας και την αντιμετώπιση κινδύνων, μεταξύ άλλων μέσω σχεδίων έκτακτης ανάγκης.
2.9Επιπλέον, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι ορισμένοι μηχανισμοί δυναμικότητας έχουν τη δυνατότητα να συμβάλλουν στην ασφάλεια του εφοδιασμού, ιδίως κατά τις περιόδους αιχμής της κατανάλωσης, και έτσι αποφεύγονται παράλληλα αδικαιολόγητες στρεβλώσεις της αγοράς, σύμφωνα με τις αρχές σχεδιασμού του κανονισμού για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.
2.10Ενώ η ΕΟΚΕ καλεί τους φορείς χάραξης πολιτικής να επιδιώκουν συνεχώς και με συνέπεια όλους τους βασικούς στόχους ενός βιώσιμου ενεργειακού συστήματος, ζητεί επίσης να τεθούν στο επίκεντρο τα βαθύτερα αίτια των προβλημάτων. Χωρίς αυτού του είδους την προσέγγιση, ελλοχεύει μεγάλος κίνδυνος εμφάνισης οξύτατων συμπτωμάτων με μέτρα που είτε είναι ανεπαρκή είτε, στη χειρότερη περίπτωση, υπονομεύουν τους βασικούς στόχους. Στην περίπτωση αυτή, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να αναφέρουν σαφώς το χρονοδιάγραμμα για αυτό το είδος σεναρίου έκτακτης ανάγκης.
2.11Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οποιαδήποτε μέτρα ληφθούν είτε σε επίπεδο κρατών μελών είτε σε επίπεδο ΕΕ θα πρέπει να βασίζονται σε έγκυρα επιστημονικά συμπεράσματα, σε αξιόπιστα στοιχεία και σε διεξοδικές εκτιμήσεις επιπτώσεων. Όσον αφορά τις πολιτικές και τα μέτρα, θα πρέπει να διεξαχθεί εις βάθος διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους φορείς, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνίας των πολιτών.
2.12Γενικά, η ανάπτυξη των αγορών ενέργειας μετά την κρίση θα πρέπει να βασίζεται όλο και περισσότερο στην καινοτομία και τον ανταγωνισμό, παρά στις επιδοτήσεις και τους φραγμούς στις συναλλαγές. Επιπλέον, πρέπει να αναγνωριστεί ότι, στην περίπτωση της αγοράς ενέργειας της ΕΕ, η παρέμβαση σε οποιαδήποτε χώρα θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στην υπόλοιπη αγορά. Συνεπώς, τα μέτρα στα κράτη μέλη πρέπει να είναι κατάλληλα στοχευμένα και προσωρινά, με τις λιγότερο στρεβλωτικές επιπτώσεις στην αγορά της ΕΕ.
3.Ειδικές παρατηρήσεις
3.1Κάθε πιθανή παρέμβαση στις αγορές ενέργειας θα πρέπει να αξιολογείται με γνώμονα τους βασικούς στόχους, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι δεν υπονομεύει την ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς και τους ίσους όρους ανταγωνισμού ούτε προκαλεί αβεβαιότητα που αποδυναμώνει το επενδυτικό περιβάλλον. Επιπλέον, δεν πρέπει να θέτει σε κίνδυνο τις προσπάθειες απανθρακοποίησης και ενεργειακής απόδοσης.
3.2Πρόκειται για μια αυστηρή απαίτηση, καθώς κάθε παρέμβαση στην αγορά ενέργειας θα έχει και αρνητικές συνέπειες. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτές θα μπορούσαν να είναι στρεβλώσεις της αγοράς, φορολογικό κόστος, διαταραχή του εφοδιασμού ή αρνητικός αντίκτυπος στις επενδύσεις ή στη συμπεριφορά των καταναλωτών. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι κάθε παρέμβαση πρέπει να βασίζεται σε προσεκτική ανάλυση των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεών της.
3.3Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η άμεση οικονομική στήριξη για τον μετριασμό των επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας σε όσους έχουν ανάγκη αποτελεί αναμφίβολα την πιο ρεαλιστική επιλογή ως μέτρο έκτακτης ανάγκης σε μια κατάσταση κρίσης. Ωστόσο, πιθανά μέτρα στήριξης που αποσκοπούν στον μετριασμό της κρίσης θα πρέπει να είναι προσωρινά και να στοχεύουν σε όσους πλήττονται περισσότερο, είτε αυτοί είναι πολίτες, είτε ΜΜΕ, είτε ενεργοβόρες βιομηχανίες.
3.4Αντί της εξάρτησης από τη συνεχή αντιστάθμιση, η ΕΟΚΕ ζητεί από τους φορείς χάραξης πολιτικής να ενθαρρύνουν, να στηρίξουν και να δώσουν τη δυνατότητα στους πολίτες να γίνουν παραγωγοί-καταναλωτές ενέργειας και να δημιουργήσουν τοπικές ενεργειακές κοινότητες, βοηθώντας τους έτσι να είναι πιο ανεξάρτητοι από τις κοινές τιμές της αγοράς. Αυξανόμενες προσπάθειες θα πρέπει επίσης να επικεντρωθούν στην καθοδήγηση και τη στήριξη των πολιτών και των μικρών επιχειρήσεων στις δραστηριότητες εξοικονόμησης ενέργειας και ενεργειακής απόδοσης, καθώς και στην ανταπόκριση στις διάφορες μορφές παραγωγής ενέργειας μέσω ευέλικτης ζήτησης. Όπως αναλύθηκε εκτενώς από την ΕΟΚΕ, οι ιδιαίτερα ευάλωτοι καταναλωτές που πλήττονται περισσότερο από τις υψηλές τιμές ενέργειας έχουν τις χειρότερες πιθανότητες, και σε πολλές περιπτώσεις καμία πιθανότητα, να γίνουν παραγωγοί-καταναλωτές. Τόσο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσο και τα κράτη μέλη, σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες για να βοηθήσουν τους καταναλωτές να ξεπεράσουν τα διάφορα εμπόδια που αντιμετωπίζουν (π.χ. εκστρατείες ενημέρωσης και ενεργοποίησης, οικονομικοί πόροι, πρόσβαση σε κεφάλαια, πρόσβαση σε επίγειες επιφάνειες και σε στέγες για την εγκατάσταση μονάδων ηλιακής και αιολικής ενέργειας κ.λπ.).
3.5Η ΕΟΚΕ συμφώνησε σε προηγούμενη γνωμοδότησή της με τα συμπεράσματα της πρόσφατης έκθεσης του ACER
, σύμφωνα με τα οποία, κατά τη διάρκεια των κρίσεων, η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας απέδειξε ότι λειτουργεί εύρυθμα, καθώς κατάφερε να αποφύγει τις διακοπές της ηλεκτροδότησης ή ακόμη και τις καθολικές διακοπές της ηλεκτροδότησης σε ορισμένες περιοχές. Η αξιολόγηση του ACER καταδεικνύει επίσης ότι η αστάθεια των τιμών θα ήταν πολύ χειρότερη σε οποιαδήποτε χώρα ενεργούσε μεμονωμένα. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ έχει πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι οι τιμές του φυσικού αερίου αυξάνουν τις τιμές της ενέργειας, δεδομένου του σημερινού σχεδιασμού της αγοράς, όπου η αξιολογική κατάταξη καθορίζει την τιμή. H ΕΟΚΕ επισημαίνει τις κοινές αξίες που διέπουν την Ένωση όσον αφορά τις υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος κατά την έννοια του άρθρου 14 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), όπως ορίζονται στο πρωτόκολλο αριθ. 26 σχετικά με τις υπηρεσίες γενικού συμφέροντος που προσαρτάται στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ).
3.6Σε γενικότερο επίπεδο, πρέπει επίσης να αναγνωριστεί ότι έχουν επιτευχθεί πολλά όσον αφορά την ολοκλήρωση των αγορών ενέργειας της ΕΕ κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτό έχει αποφέρει αξιοσημείωτα οφέλη όσον αφορά τη διαθεσιμότητα και την οικονομική προσιτότητα της ενέργειας, τα οποία συχνά θεωρούνται δεδομένα. Χωρίς τη συνεργασία και την ολοκλήρωση των αγορών, το κόστος της διασφάλισης της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού και του οικολογικού προσανατολισμού του ενεργειακού συστήματος θα ήταν πολύ υψηλότερο.
3.7Αυτή η θετική εξέλιξη της ολοκλήρωσης της αγοράς ενέργειας θα πρέπει να συνεχιστεί. Το συμφέρον και τα οφέλη από τη σύνδεση των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας πέραν των εθνικών συνόρων καθίστανται όλο και πιο εμφανή με την αυξημένη εξάρτηση από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η αύξηση των ενδοκρατικών και διασυνοριακών συνδέσεων συμβάλλει στην ασφάλεια του εφοδιασμού, αλλά και εξισώνει τις τιμές. Βραχυπρόθεσμα, αυτό ενδέχεται να αποτελέσει μειονέκτημα για όσους απολαμβάνουν χαμηλότερες τιμές εντός του φάσματος διαφορετικών τιμών, αλλά μακροπρόθεσμα θα συμβάλει στη μείωση και τη σταθεροποίηση των τιμών.
3.8Σύμφωνα με την αξιολόγηση του ACER, αξίζει να διατηρηθεί ο σημερινός σχεδιασμός της αγοράς. Η ΕΟΚΕ, ωστόσο, συμφωνεί με την Επιτροπή ότι υπάρχουν τομείς όπου απαιτούνται προσαρμογές στον σχεδιασμό της αγοράς ενέργειας της ΕΕ για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για την απανθρακοποίηση με χαμηλότερο κόστος και για τη διασφάλιση της ασφάλειας του εφοδιασμού, ιδίως λόγω της αύξησης της παραγωγής και της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, και της σταθερότητας και της οικονομικής προσιτότητας.
3.9Η ΕΟΚΕ προτείνει να εξεταστεί, για παράδειγμα, κατά πόσον ο υφιστάμενος σχεδιασμός της αγοράς, συμπεριλαμβανομένου του κανονιστικού πλαισίου της, παρέχει επαρκή κίνητρα για επενδύσεις σε επιλογές ευελιξίας (όπως αποθήκευση, μετατόπιση φορτίου και πράσινο υδρογόνο). Χωρίς αλλαγή της διαδικασίας υποβολής προσφορών, η οποία θα συνεπαγόταν σημαντικούς κινδύνους, υπάρχουν πολλές ευκαιρίες που θα μπορούσαν να παράσχουν κίνητρα για φιλικές προς το σύστημα τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένου ενός συστήματος τελών δικτύου που ανταμείβει την παραγωγή και κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας με ακρίβεια φορτίου.
3.10Επιπλέον, η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης απαραίτητο να ξεκινήσει χωρίς καθυστέρηση η πολιτική συζήτηση σχετικά με τον τρόπο διασφάλισης, σε έναν μελλοντικό σχεδιασμό της αγοράς, των επενδύσεων και της αναχρηματοδότησης της δυναμικότητας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο απώτερο μέλλον, όταν η κάλυψη όλης της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα είναι ο κανόνας και η τιμή της αγοράς θα μπορούσε τακτικά να είναι μηδενική ή και αρνητική.
3.11Στη συζήτηση για τις υψηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας έχει διατυπωθεί σαφέστατα ότι είναι αναγκαίο να αντικατασταθεί η τρέχουσα οριακή τιμολόγηση με ένα διαφορετικό είδος συστήματος, δεδομένου ότι το φυσικό αέριο βρίσκεται συχνά στην οριακή θέση, καθορίζοντας έτσι την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας στο σύνολό της. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ παραπέμπει στη δήλωση της Προέδρου της ΕΟΚΕ και της προέδρου του τμήματος ΤΕΝ της 8ης Σεπτεμβρίου 2022 ότι «η ΕΟΚΕ ζητεί κοινή ευρωπαϊκή δράση που θα διασφαλίζει τη σταθερότητα των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας και θα μεταρρυθμίζει επειγόντως την αγορά ενέργειας, ζητώντας παράλληλα την ταχύτερη ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς και την ενίσχυση των υποδομών».
3.12Οι αυξήσεις των τιμών οφείλονται κυρίως σε απρόβλεπτους εξωτερικούς παράγοντες, όπως ο πόλεμος, και παράλληλα με την αξιολογική κατάταξη, ώθησαν τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας στην αγορά να φτάσουν σε επίπεδα ρεκόρ. Εάν ληφθεί υπόψη ότι η βασική αιτία των σημερινών υψηλών τιμών ενέργειας είναι το αέριο, η ιδανική λύση στο πρόβλημα θα ήταν να ελαχιστοποιηθεί η χρήση αερίου και να αυξηθεί η παραγωγή και η χρήση ενέργειας από μη ορυκτές πηγές στον βαθμό που ανταποκρίνεται στη ζήτηση ενέργειας.
3.13Η ενέργεια από ορυκτές πηγές επηρεάζει επίσης τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας μέσω των δικαιωμάτων εκπομπής, η τιμή των οποίων έχει αυξηθεί σημαντικά, αν και εξακολουθεί να έχει περιορισμένο αντίκτυπο σε σύγκριση με τις τιμές του αερίου. Επιπλέον, ένα υψηλό μερίδιο της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας για τους καταναλωτές εξακολουθεί να αποτελείται από διάφορους φόρους.
3.14Θα πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ των κλυδωνισμών των τιμών που προκαλούνται από έκτακτες περιστάσεις όπως ο πόλεμος και των τακτικότερων διακυμάνσεων των τιμών. Οι διακυμάνσεις εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες που σχετίζονται με την προσφορά και τη ζήτηση ενέργειας. Λόγω της τεράστιας αύξησης της παραγωγής διαλείπουσας ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, η αστάθεια των τιμών στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας είναι πιθανό να αυξηθεί. Συνεπώς, η αγορά πρέπει να στείλει τα κατάλληλα τιμολογιακά μηνύματα, προκειμένου να ανταποκριθεί στην ανάγκη για ευελιξία.
3.15Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι τα ανώτατα όρια τιμών ή άλλες παρεμβάσεις στις αγορές χονδρικής πώλησης ενέργειας είναι συχνά απαραίτητα για την σημερινή αγορά ενέργειας, η οποία δέχεται υπερβολικές πιέσεις, αλλά μπορούν να επηρεάσουν την ασφάλεια του εφοδιασμού, το επενδυτικό περιβάλλον και την εξοικονόμηση ενέργειας. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ γνωρίζει ότι τα τιμολογιακά μηνύματα που βασίζονται στην αγορά είναι αναγκαία ώστε να ενθαρρυνθούν οι επενδύσεις στην παραγωγή ενέργειας, η τιμή αποτελεί επίσης κίνητρο για εξοικονόμηση ενέργειας και ενεργειακή απόδοση. Ωστόσο, απαιτείται προσωρινή καλά στοχευμένη αποζημίωση για όσους πλήττονται περισσότερο από τις τιμές της ενέργειας, είτε πρόκειται για νοικοκυριά είτε για επιχειρήσεις, προκειμένου να αμβλυνθούν οι επιπτώσεις της απότομης αύξησης των τιμών της ενέργειας.
3.16Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση να διερευνηθεί η αναθεώρηση του πλαισίου REMIT, προκειμένου να μετριαστούν οι κίνδυνοι κατάχρησης της αγοράς μέσω της βελτίωσης της διαφάνειας της αγοράς και της βελτίωσης της ποιότητας των δεδομένων της αγοράς. Για να αποφευχθεί ο αρνητικός αντίκτυπος στις επιχειρήσεις, τα νοικοκυριά και την κοινωνία, η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης να ληφθούν μέτρα για την αντιμετώπιση των στρεβλωτικών επιπτώσεων στον καθορισμό των τιμών του φυσικού αερίου μέσω πιθανής κατάχρησης της αγοράς και κερδοσκοπίας.
3.17Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στην ανάγκη αναθεώρησης των εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα στο πλαίσιο των νέων συνθηκών, προκειμένου να υπάρξει συντονισμένη απάντηση για την κάλυψη των μακροπρόθεσμων αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια.
Βρυξέλλες, 26 Οκτωβρίου 2022
Christa SCHWENG
Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής
_____________