|
ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ
|
|
Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
|
|
Η κοινωνικοοικονομική κατάσταση στη Λατινική Αμερική μετά την κρίση COVID-19 –
ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία ανάκαμψης
|
|
_____________
|
|
Η κοινωνικοοικονομική κατάσταση στη Λατινική Αμερική μετά την κρίση COVID-19 –
ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία ανάκαμψης
(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)
|
|
|
|
REX/552
|
|
|
|
Εισηγητής: Josep PUXEU ROCAMORA
|
|
|
|
Απόφαση της συνόδου ολομέλειας
|
20/1/2022
|
|
Νομική βάση
|
Άρθρο 52 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού
|
|
|
Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
|
|
Αρμόδιο όργανο
|
Τμήμα «Εξωτερικές σχέσεις»
|
|
Έγκριση από το τμήμα
|
16/11/2022
|
|
Έγκριση από την Ολομέλεια
|
15/12/2022
|
|
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.
|
574
|
|
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας
(υπέρ/κατά/αποχές)
|
159/2/0
|
1.Συμπεράσματα και συστάσεις
1.1Οι προσπάθειες πρέπει να επικεντρωθούν στη βελτίωση του διαλόγου και την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των δύο περιοχών με στόχο τον οριζόντιο χαρακτήρα και τον πολυεπίπεδο διάλογο.
1.2Η διπεριφερειακή σχέση ενισχύεται με άξονα τις κοινές αξίες και τους κοινούς στόχους. Ωστόσο, πρέπει να είναι ελκυστική και από άποψη πόρων, μεταφοράς τεχνολογίας και αποτελεσμάτων, καθώς και ως προς την κοινωνική της διάσταση.
1.3Στο πλαίσιο του γεωπολιτικού ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και της Λατινικής Αμερικής, η καθιέρωση της στρατηγικής αυτονομίας καθιστά δυνατή την ενίσχυση της συνεργασίας των δύο περιοχών, τη δέσμευση για πολυμερή προσέγγιση και την ενίσχυση της διεθνούς παρουσίας και σημασίας σε στρατηγικά ζητήματα.
1.4Ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της ευπάθειας στη Λατινική Αμερική είναι η χαμηλή ποιότητα των θέσεων εργασίας. Η ανάκαμψη θα πρέπει να επικεντρωθεί στην προώθηση της δημιουργίας πιο τυπικής και αξιοπρεπούς απασχόλησης, στη βελτίωση της επαγγελματικής κατάρτισης και των τομεακών πολιτικών, καθώς και στην προώθηση του κατώτατου μισθού και των συλλογικών διαπραγματεύσεων, στο πλαίσιο του κοινωνικού διαλόγου.
1.5Η Ευρώπη και η Λατινική Αμερική είναι προσηλωμένες στη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και την περιβαλλοντική αειφορία, γεγονός που προϋποθέτει τη διασφάλιση προστασίας και εγγυήσεων ώστε η κοινωνία των πολιτών να διαδραματίζει πρωταρχικό ρόλο στην εξέλιξη και την αντιμετώπιση των κρίσεων και ώστε να προωθηθεί ο απαραίτητος διάλογος για ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο.
1.6Είναι σημαντικό να διατηρηθεί η αρχή «κανείς στο περιθώριο», με την επανεξέταση της ευπάθειας όχι μόνο από την άποψη του εισοδήματος, αλλά και από την άποψη του αντικτύπου της στις διάφορες πληθυσμιακές ομάδες: στις γυναίκες, στα άτομα με αναπηρία, στους ηλικιωμένους και στα παιδιά, μεταξύ άλλων. Οι ελεύθερα και δημοκρατικά οργανωμένες κοινωνίες των πολιτών αποτελούν το καλύτερο μέσο ώστε η αρχή αυτή να μη μείνει κενό γράμμα αλλά να γίνει πραγματικότητα.
1.7Η κοινωνική ένταση στη Λατινική Αμερική και οι απειλές για τη δημοκρατία σε ολόκληρο τον κόσμο αναδεικνύουν την ανάγκη αναδιαμόρφωσης της ανάπτυξης με περισσότερες και καλύτερες πολιτικές, μεγαλύτερη ένταξη και πολυφωνία και κατανόηση των βαθύτερων πηγών δυσαρέσκειας, ώστε να προσανατολιστούν προς την κοινωνική ευημερία. Η Ευρώπη και η Λατινική Αμερική μπορούν να είναι εταίροι σε μια συμμαχία για τη δημοκρατία, τη βιωσιμότητα, την κοινωνική δικαιοσύνη και την πολυμερή προσέγγιση.
1.8Η Ευρώπη και η Λατινική Αμερική θα πρέπει να είναι εταίροι σε μια συμμαχία για την προάσπιση της δημοκρατίας, για δικαιότερες και πιο ισότιμες οικονομίες και κοινωνίες, η οποία θα ενισχύει την πολυμερή προσέγγιση και θα μεριμνά πλήρως για την προστασία του περιβάλλοντος. Η συμμαχία αυτή απαιτεί την πλήρη αναγνώριση και συμμετοχή των οργανωμένων κοινωνιών των πολιτών, των οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των συνδικαλιστικών και επιχειρηματικών οργανώσεων, των περιβαλλοντικών ενώσεων, μεταξύ άλλων.
2.Γενικές παρατηρήσεις
2.1Στη Λατινική Αμερική εμφανίζεται σταδιακή οικονομική επιβράδυνση μετά το τέλος του κύκλου ανάπτυξης του τομέα των πρώτων υλών. Πριν από την κρίση του κορονοϊού, η μέση ανάπτυξη ήταν μόλις 0,3 %. Πράγματι, η περίοδος 2014-2020 ήταν η περίοδος της χαμηλότερης οικονομικής ανάπτυξης σε επτά δεκαετίες, ενώ το δημόσιο χρέος έφθασε σε επίπεδα ρεκόρ.
2.2Η υγειονομική κρίση που προκλήθηκε από τον κορονοϊό είχε σοβαρές επιπτώσεις στην περιοχή, ο δε αριθμός κρουσμάτων και θανάτων υπερέβη τον παγκόσμιο μέσο όρο. Το γεγονός αυτό επιβάρυνε σημαντικά τα συστήματα υγείας, τα οποία δυσκολεύονταν ήδη να αντιμετωπίσουν τις ενδημικές ασθένειες, ακόμη και στην πρωτοβάθμια περίθαλψη
. Η κρίση COVID απλώς ανέδειξε τις αρνητικές επιπτώσεις των πολιτικών που εφαρμόστηκαν κατά τη διάρκεια δεκαετιών (περικοπές στους προϋπολογισμούς για την υγεία, μείωση του προσωπικού, αποεπένδυση σε υποδομές, μεταξύ άλλων), οι οποίες αποδείχθηκαν αναποτελεσματικές για την αντιμετώπιση της πρόκλησης που έθεσε ο ιός.
2.3Για να αντιμετωπίσουν την πανδημική κρίση, οι περισσότερες χώρες προφυλάχθηκαν επιβάλλοντας περιορισμούς στην κυκλοφορία και προετοιμάζοντας επιχορηγήσεις και μεταβιβάσεις πόρων για τους ευάλωτους τομείς. Επιπλέον, εφαρμόστηκαν πρωτοφανείς αντικυκλικές δημοσιονομικές και νομισματικές πολιτικές
. Παρά ταύτα, οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, οι οικονομικές απώλειες και οι απώλειες σε επίπεδο κοινωνικής ένταξης είναι υψηλές δεδομένων των διαρθρωτικών αδυναμιών και των δημοσιονομικών περιορισμών στα μέτρα απάντησης στην κρίση.
2.4Ο μέσος πληθωρισμός στην περιοχή αυξάνεται, και ανήλθε σε 9,8 % το 2021, ενώ το 2022, καθώς επιδεινώνεται από τις επιπτώσεις του πολέμου, αναμένεται να φτάσει στο 11,2 %. Με τον τρόπο αυτό διευρύνονται τα κενά που περιορίζουν την ανάπτυξη.
2.5Η Λατινική Αμερική αντιμετωπίζει τις λεγόμενες «αναπτυξιακές παγίδες»
2.5.1Η παγίδα της παραγωγικότητας απαιτεί διαφοροποιημένες οικονομικές δομές και πιο εξελιγμένα προϊόντα και υπηρεσίες. Η επιστροφή στον πρωτογενή τομέα δεν διασφαλίζει την ορθή ένταξη στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας και δεν δημιουργεί πολλά κίνητρα για επενδύσεις. Επιπλέον, η πανδημία έπληξε ιδιαίτερα τις μικρομεσαίες και πολύ μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες αντιμετωπίζουν περισσότερες δυσκολίες στην υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, ενώ ο πόλεμος αποδυναμώνει τον γεωργικό τομέα.
2.5.2Η αντιμετώπιση της παγίδας της κοινωνικής ευπάθειας απαιτεί τη βελτίωση των σχετικών με την εργασία και με την κοινωνική προστασία θεσμών, με τη δημιουργία πιο συμπεριληπτικής τυπικής απασχόλησης και ποιοτικότερων θέσεων εργασίας, ώστε να διαρραγεί ο φαύλος κύκλος της ευπάθειας και να εκλείψουν τα ασταθή εισοδήματα και η ανεπαρκής κοινωνική προστασία.
2.5.3Για την αντιμετώπιση της θεσμικής παγίδας, απαιτούνται καλύτεροι θεσμοί και πολιτικές ένταξης για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης, τη βελτίωση της ποιότητας των δημόσιων υπηρεσιών, την ανταπόκριση στις προσδοκίες μιας ευρύτερης μεσαίας τάξης, καθώς και ανθεκτικότητα έναντι των λαϊκίστικων και αυταρχικών ρευμάτων.
2.5.4Η παγίδα της περιβαλλοντικής ευπάθειας βασίζεται στην παραγωγική μεροληψία υπέρ των τομέων υψηλής έντασης φυσικών πόρων και συνεπάγεται την ανάληψη του υψηλού κόστους, που συνδέεται με την προσαρμογή του μοντέλου που χαρακτηρίζεται από υψηλές ανθρακούχες εκπομπές και την εκμετάλλευση μη ανανεώσιμων πόρων.
2.6Τα διαρθρωτικά προβλήματα και οι αναπτυξιακές παγίδες
επηρεάζουν την ανάκαμψη της οικονομίας και της απασχόλησης. Το ΑΕγχΠ της περιοχής συρρικνώθηκε κατά 6,8 % το 2020
. Το 2021 η μέση ανάπτυξη ήταν 6,1 % και το 2022 αναμένεται ότι η περιοχή θα αναπτυχθεί μόνο κατά 2,1 %, ποσοστό που θεωρείται ανεπαρκές για να αντισταθμίσει την όξυνση των διαρθρωτικών προβλημάτων. Η κατάσταση επιδεινώνεται από την κρίση που προκάλεσε η ρωσική επίθεση κατά της Ουκρανίας, από την αύξηση των τιμών των ορυκτών καυσίμων, των γεωργικών μέσων παραγωγής και των τροφίμων, παρόλο που ορισμένες χώρες έχουν ενισχύσει την προσφορά τους σε βασικά προς εξαγωγή αγαθά.
3.Κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας και του πολέμου
3.1Από τις 22 εκατομμύρια θέσεις εργασίας που χάθηκαν το 2020, 4,5 εκατομμύρια δεν έχουν ακόμη ανακτηθεί, ιδίως οι θέσεις των ατόμων χαμηλής ειδίκευσης, των γυναικών και των νέων, καθώς και της άτυπης απασχόλησης. Μεταξύ 2019 και 2020, το ποσοστό συμμετοχής των γυναικών στην απασχόληση μειώθηκε από 51,4 % το 2019 σε 46,9 % το 2020. Η απώλεια θέσεων εργασίας στον τομέα της οικιακής εργασίας (20,9 %) έπληξε από 11 έως 13 εκατομμύρια γυναίκες το 2019
.
3.2Η περιοχή έχει οπισθοχωρήσει κατά μία και πλέον δεκαετία όσον αφορά τη μείωση της φτώχειας και ενδέχεται να βρεθεί αντιμέτωπη με μια ακόμη χαμένη δεκαετία
. Το 2021, το ποσοστό φτώχειας ανήλθε στο 32,1 % και η έσχατη ένδεια στο 13,8 %. Ο αριθμός των φτωχών ανέρχεται σε 201 εκατομμύρια και ο αριθμός των ατόμων σε συνθήκες έσχατης ένδειας αυξήθηκε από τα 81 στα 86 εκατομμύρια.
3.3Η υγειονομική και η πληθωριστική κρίση καταδεικνύουν την ευπάθεια του πληθυσμού μεσαίου εισοδήματος, που χαρακτηρίζεται από τα χαμηλά επίπεδα εισφορών στην ανταποδοτική κοινωνική προστασία και τη χαμηλή κάλυψη μη ανταποδοτικής κοινωνικής προστασίας
. Η άτυπη οικονομία έχει μειωθεί, αλλά εξακολουθεί να δημιουργεί 140 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, ιδίως για τους εργαζομένους στον γεωργικό τομέα, τις γυναίκες και τους νέους. Αυτό συνεπάγεται μεγαλύτερη ευπάθεια, περιορισμένη κοινωνική κινητικότητα και αδυναμία του κράτους να εισπράττει φόρους και να παρέχει προστασία.
3.4Η πανδημία είχε μεγάλο αντίκτυπο στα παιδιά και τους νέους λόγω του περιορισμού της προστασίας που παρέχει η διά ζώσης εκπαίδευση: 114 εκατομμύρια παιδιά δεν πήγαν στο σχολείο για περίοδο έως και δύο ετών σε ορισμένες χώρες. Το χάσμα συνδεσιμότητας, ψηφιακών δεξιοτήτων και δυνατοτήτων της οικογένειας για την αντιμετώπιση της αναγκαστικής ψηφιοποίησης προξένησε χάσμα μεταξύ των μαθητών υψηλού και χαμηλού εισοδήματος, ισοδύναμο με δύο εκπαιδευτικές χρονιές. Επιπλέον, αύξησε τα βάρη της παροχής φροντίδας για τις γυναίκες. Τα άτομα με αναπηρία, περί τα 85 εκατομμύρια, έχουν επίσης πληγεί. Η έλλειψη διαθέσιμων πληροφοριών, καθώς και οι διακρίσεις στην υγειονομική περίθαλψη, επιδεινώνουν την εύθραυστη ένταξη, η οποία απειλείται και από τον πληθωρισμό.
3.5Δεδομένων των περιορισμών της προσφοράς που συγκεντρώθηκε στον Bορρά, οι χώρες της Λατινικής Αμερικής απέκτησαν πρόσβαση σε εμβόλια μέσω διμερών διαπραγματεύσεων και έλαβαν 93 εκατομμύρια δόσεις από το πρόγραμμα COVAX. H ΕΕ εξήγαγε πάνω από 130 εκατομμύρια δόσεις και τα κράτη μέλη δώρισαν επιπλέον 10 εκατομμύρια δόσεις
. Παρά τις δυσκολίες, στην περιοχή έχει εμβολιαστεί με δύο δόσεις το 63,3 % του πληθυσμού κατά μέσο όρο. Παρότι το ποσοστό αγγίζει το 89 % σε ορισμένες χώρες, σε άλλες δεν φθάνει ούτε το 1 %
.
4.Όξυνση των κοινωνικών αναταραχών
4.1Οι κοινωνικές κινητοποιήσεις που συγκλόνισαν διάφορες χώρες το 2019 δεν έχουν επιλυθεί πλήρως. Ορισμένες εντάσεις έχουν οξυνθεί και θα επιδεινωθούν περαιτέρω από την αύξηση των τιμών των τροφίμων. Η αγανάκτηση των πολιτών σχετίζεται με την κακή ποιότητα των δημόσιων πολιτικών, τη διαφθορά, την ευπάθεια των μεσαίων τάξεων, τον κοινωνικό αποκλεισμό και την ανασφάλεια. Οι κοινωνικές προσδοκίες που δημιουργήθηκαν την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα δεν ικανοποιήθηκαν και το χάσμα μεταξύ πολιτών και θεσμών διευρύνθηκε. Τα αποτελέσματα των εκλογικών αναμετρήσεων της περιόδου 2020-2022 στην περιοχή δείχνουν μια τάση αλλαγής, η οποία συνεπάγεται μεγάλες προκλήσεις για τους εκλεγμένους προέδρους.
4.2Η περιοχή είναι από εκείνες με τις μεγαλύτερες ανισότητες στον κόσμο. Στο διάστημα μεταξύ 2019 και 2020, ενώ το μέγεθος των ανώτερων και μεσαίων-ανώτερων εισοδηματικών στρωμάτων συρρικνώθηκε κατά 1 %, τα μεσαία και μεσαία-κατώτερα εισοδηματικά στρώματα συρρικνώθηκαν κατά 3,5 %. Εν τω μεταξύ, οι τομείς χαμηλού εισοδήματος (με εισόδημα 1,8 φορές κάτω από το όριο της φτώχειας) αυξήθηκαν κατά 4,7 %, ο δε πληθυσμός σε κατάσταση φτώχειας και έσχατης ένδειας κατά 3,3 %
.
4.3Ένας άλλος παράγοντας δυσαρέσκειας είναι η ανασφάλεια που έχουν οι πολίτες της Λατινικής Αμερικής, ιδίως των πόλεων. Η βία θα μπορούσε κάλλιστα να συνδέεται με το οργανωμένο έγκλημα, το παράνομο εμπόριο και την αδυναμία των κρατών να τα περιορίσουν
. Ωστόσο, δεν αποτελεί μόνο ποινικό ζήτημα· υφίσταται επίσης κοινωνική βία, που συνδέεται με τα ποσοστά ακραίας φτώχειας, και η οποία απαιτεί δημόσιες πολιτικές για τη δημιουργία αξιοπρεπούς απασχόλησης και αλλαγές στην ποιοτική εκπαίδευση για όλους· υφίσταται ακόμα πολιτική βία που ενθαρρύνει τον αποκλεισμό των αντιπάλων με στόχο τη διατήρηση της εξουσίας. Η εξαιρετικά ανησυχητική βία κατά των συνδικαλιστών, των δημοσιογράφων, των υπερασπιστών του περιβάλλοντος ή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των επιχειρηματιών, αυξήθηκε επίσης κατά τη διάρκεια της πανδημίας και των κυμάτων διαμαρτυρίας.
4.4Μετά την τελευταία συνεδρίαση της EuroLat, όπου υπογραμμίστηκε η ανάγκη για μεγαλύτερη προστασία των δικαστικών λειτουργών, θα ήταν χρήσιμη η αξιολόγηση του έργου COPLA (Corte Penal Latino Americana y del Carribe).
4.5Μια διαρθρωτική πρόκληση είναι η ευπάθεια έναντι της κλιματικής αλλαγής: η περιοχή είναι μία από τις πλέον πληττόμενες, με οικονομικό αντίκτυπο που μπορεί να φτάσει τα 85,852 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Ο αντίκτυπος αυτός πρέπει να εξετάζεται στις κοινωνικές διαστάσεις του, συμπεριλαμβανομένης της επισιτιστικής ανασφάλειας και των ολοένα και συχνότερων καταστροφών.
4.6Η ανασφάλεια, η φτώχεια και η παρουσία αυταρχικών καθεστώτων έχουν προκαλέσει μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα σε ολόκληρη την ήπειρο. Η ευπάθεια αυτών των διαδικασιών μετανάστευσης και ασύλου έχει οδηγήσει σε μια ανθρωπιστική κρίση που δεν έχει αντιμετωπιστεί επαρκώς και απαιτεί περιφερειακή προσέγγιση.
4.7Οι δημοκρατίες βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση: οι ελίτ, τα κόμματα και τα κοινοβούλια πλήττονται από κρίση νομιμότητας και εμπιστοσύνης, γεγονός το οποίο, σε συνδυασμό με την αντίληψη της διαφθοράς και τα υψηλά επίπεδα κατακερματισμού και πόλωσης, έχει καταστήσει ανεπαρκείς τους μηχανισμούς λήψης συλλογικών αποφάσεων και διαπραγματεύσεων
. Η τρέχουσα κατάσταση παγκόσμιας αστάθειας αναδεικνύει ακόμα περισσότερο την απειλή του αυταρχισμού και την ανάγκη ενίσχυσης των δημοκρατιών.
5.Προς ένα νέο κοινωνικό σύμφωνο
5.1Παρά τη δυσαρέσκεια και τη χαμηλή εμπιστοσύνη στο σύστημα, οι πολίτες είναι πρόθυμοι να κινητοποιήσουν πολιτικούς μετασχηματισμούς από τους δρόμους και τις κάλπες. Ο ρόλος των νέων και των γυναικών σε αυτές τις διαδικασίες κινητοποίησης είναι σημαντικός: η συμμετοχή τους στον πολιτικό χώρο αποτελεί πολύτιμο κεφάλαιο. Είναι σημαντικό να προωθηθεί ένα πρότυπο θεσμοθετημένου κοινωνικού διαλόγου, όπως αυτό που ισχύει ήδη στην Ευρώπη, και να εδραιωθεί η υφιστάμενη συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και τη Διεθνή Ένωση Οικονομικών και Κοινωνικών Επιτροπών.
5.2Οι πολίτες πρέπει να διαδραματίσουν πρωταγωνιστικό ρόλο στις μεταρρυθμίσεις, ενισχύοντας τους μηχανισμούς δημόσιας διαβούλευσης και συμμετοχής, διασφαλίζοντας την προσβασιμότητα και την προστασία τους. Είναι αναγκαίο να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη μέσω της χάραξης ανοιχτών πολιτικών χωρίς αποκλεισμούς, να εκπονηθούν σαφείς στρατηγικές επικοινωνίας και να υπάρξουν κοινωνικά συστήματα αντιστάθμισης. Είναι επίσης αναγκαίο να ενισχυθεί η λογοδοσία και η αξιολόγηση των πολιτικών και του αντίκτυπού τους.
5.3Ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο μπορεί να επιτευχθεί: μέσω οριζόντιων συμφωνιών μεταξύ κοινωνικοοικονομικών ομάδων, μεταξύ περιοχών και μεταξύ γενεών· με προώθηση ανθεκτικών και βιώσιμων παραγωγικών στρατηγικών που να δημιουργούν ποιοτικές θέσεις απασχόλησης και να ευνοούν τον πράσινο και ψηφιακό μετασχηματισμό. Επίσης, απαιτούνται καθολικά και αποτελεσματικά συστήματα κοινωνικής προστασίας, και ένα πιο βιώσιμο μοντέλο χρηματοδότησης για την ανάπτυξη. Τούτο θα πρέπει να διασφαλίζει ότι τα δικαιώματα γίνονται σεβαστά, ότι οι θέσεις εργασίας είναι αξιοπρεπείς με κατώτατους μισθούς διαβίωσης και συλλογικές διαπραγματεύσεις, ότι η κοινωνική προστασία είναι καθολική και ότι ο κοινωνικός διάλογος διασφαλίζει μέτρα δίκαιης κλιματικής και τεχνολογικής μετάβασης.
5.4Αυτό το κοινωνικό σύμφωνο προϋποθέτει μια σταθερή και δημοσιονομικά βιώσιμη πολιτική δημόσιων δαπανών. Βραχυπρόθεσμα, οι δράσεις διεθνούς συνεργασίας, η αύξηση και διοχέτευση ρευστότητας προς χώρες μεσαίου εισοδήματος, καθώς και η ελάφρυνση του χρέους για τις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος είναι σημαντικές. Αυτό προστίθεται στην ενίσχυση των δημόσιων εσόδων μέσω της βελτίωσης της αποδοτικότητας της είσπραξης φόρων. Μεσοπρόθεσμα, πρέπει να ενισχυθεί η προοδευτική και αποτελεσματική φορολόγηση προκειμένου να καλυφθούν οι μόνιμες δαπάνες μιας ενεργού κοινωνικής πολιτικής. Θα χρειαστεί επίσης να επιτευχθούν διεθνείς συναινέσεις για την αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους. Μακροπρόθεσμα, πρέπει να αυξηθεί το μερίδιο των φορολογικών εσόδων, η ψηφιακή είσπραξη και η πράσινη φορολογία. Απαιτείται επίσης διεθνής συνεργασία για τη μείωση της φοροδιαφυγής και της φοροαποφυγής
.
5.5Στο πλαίσιο αυτό, είναι ζωτικής σημασίας να ενισχυθεί η ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς στην περιοχή, δεδομένου του σημαντικού ρόλου της στην ανάπτυξη ενός συστήματος παραγωγής και εργασίας ανθεκτικού και χωρίς αποκλεισμούς. Για τον σκοπό αυτόν, είναι αναγκαίο να δημιουργηθούν δίκαιες αγορές και δίαυλοι διανομής προϊόντων. Είναι σημαντικό να αναγνωριστεί και να ενισχυθεί ο ρόλος των εσωτερικών συμβουλευτικών ομάδων στην παρακολούθηση των συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών.
6.Εταιρική σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση
6.1Η πολιτική αναπτυξιακής συνεργασίας της ΕΕ αναγνωρίζει την ανάγκη εφαρμογής νέων μεθόδων πέραν των προτύπων Βορρά-Νότου και της παροχής επίσημης αναπτυξιακής βοήθειας (ΕΑΒ), με την υιοθέτηση νέων μορφών πολυπαραγοντικής και πολυεπίπεδης εταιρικής σχέσης
. Ο Μηχανισμός Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας ανταποκρίνεται στην ανάγκη να βελτιωθεί η ευελιξία της γεωγραφικής και θεματικής κατανομής των κονδυλίων και να αντιμετωπιστούν οι παγκόσμιες προκλήσεις και ο χάρτης πορείας όσον αφορά τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ). Ως εκ τούτου, μέσω της στρατηγικής Global Gateway, επιδιώκεται η σύνδεση του κόσμου με έξυπνο, καθαρό και ασφαλή τρόπο στους τομείς της ψηφιακής τεχνολογίας, της ενέργειας και των μεταφορών, καθώς και η ενίσχυση των συστημάτων υγείας, εκπαίδευσης και έρευνας. Οι αλλαγές αυτές έχουν ως στόχο να παράσχουν στην ΕΕ τους πόρους και τα εργαλεία που απαιτούνται για να συμβιβαστούν οι αξίες και τα συμφέροντά της με μια πιο σύνθετη, αμφιλεγόμενη και διασυνδεδεμένη διεθνή σκηνή.
6.2Για τη συνάρθρωση των στρατηγικών δρομολογήθηκε η πρωτοβουλία Team Europe, η οποία επιδιώκει να συνενώσει τις προσπάθειες των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, των κρατών μελών και των εκτελεστικών οργανισμών τους, μαζί με των ιδρυμάτων αναπτυξιακής χρηματοδότησης.
6.3Η ευρωπαϊκή συνεργασία έχει καταβάλει προσπάθειες για να υπερβεί τη διαβάθμιση που βασίζεται στο κατά κεφαλήν εισόδημα και υιοθετεί την έννοια της «ανάπτυξης σε μεταβατικό στάδιο», η οποία ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες της περιοχής. Ωστόσο, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει την πρόκληση της βελτίωσης του διαλόγου και της ικανότητας να προβάλλει την ισχυρή σχέση και τα πλεονεκτήματά της.
6.4Στην παρούσα συγκυρία που χαρακτηρίζεται από πολλές εξαιρετικά σοβαρές προκλήσεις σε παγκόσμιο, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι η Ευρώπη και η Λατινική Αμερική θα μπορούσαν να αποτελέσουν ιδανικούς εταίρους σε μια συμμαχία για την προάσπιση της δημοκρατίας, για δικαιότερες και πιο ισότιμες οικονομίες και κοινωνίες, η οποία θα ενισχύει την πολυμερή προσέγγιση και θα μεριμνά πλήρως για την προστασία του περιβάλλοντος. Τονίζεται δε ότι η συμμαχία αυτή δεν θα ήταν βιώσιμη χωρίς την πλήρη αναγνώριση και συμμετοχή των οργανωμένων κοινωνιών των πολιτών, των οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των συνδικαλιστικών και επιχειρηματικών οργανώσεων, των περιβαλλοντικών ενώσεων, μεταξύ άλλων.
7.Στήριξη της ανάκαμψης με την κοινωνία των πολιτών
7.1Το 2020, σημειώθηκαν αλλαγές στη δομή της προέλευσης των άμεσων ξένων επενδύσεων. Μέχρι το 2019, οι ευρωπαϊκές εταιρείες ήταν οι κύριοι επενδυτές στην περιοχή και αντιπροσώπευαν το 55 % των άμεσων ξένων επενδύσεων. Το 2020, οι ευρωπαϊκές επενδύσεις μειώθηκαν κατά 49 %, οι δε ενδοπεριφερειακές μειώθηκαν κατά 35 %, έναντι πτώσης κατά 4 % για τις επενδύσεις από τις ΗΠΑ
και ανόδου των επενδύσεων από την Κίνα.
7.2Η ευρωπαϊκή στρατηγική εξόδου από την κρίση βασίζεται στη βελτίωση του οικονομικού μοντέλου της μέσω της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και των κονδυλίων του μέσου ανάκαμψης Next Generation EU. Οι πτυχές αυτές είναι καίριας σημασίας για τη διπεριφερειακή στρατηγική και τη δημιουργία μέσων για τη στήριξη της ενεργειακής, της ψηφιακής, της πράσινης και της κοινωνικής μετάβασης, που θα αποφέρει μεγάλα οφέλη για αμφότερες τις περιοχές.
7.3Είναι απαραίτητο να ενισχυθεί η εμπορική σχέση με την Ευρώπη μέσω ήδη υπογεγραμμένων συμφωνιών ή των συμφωνιών με την ομάδα MERCOSUR, τη Χιλή και το Μεξικό. Οι συμφωνίες αυτές όχι μόνο ενισχύουν το εμπόριο, αλλά επηρεάζουν την ποιότητα της απασχόλησης και την κοινωνική λειτουργία της, τη μεταφορά τεχνολογίας και τη μετάβαση προς τη βιωσιμότητα. Αυτό σημαίνει να προωθηθεί μια εμπορική εταιρική σχέση που θα διακρίνεται από τη σχέση με άλλους εταίρους λόγω της ποιότητας και της βιωσιμότητάς της μακροπρόθεσμα, αλλά και λόγω της αποδοτικότητάς της, σε αντίθεση με άλλα επιθετικά και ανεύθυνα μοντέλα διεθνών σχέσεων. Ωστόσο, οι εμπορικές συμφωνίες πρέπει να επικεντρώνονται στους ανθρώπους και στα θεμελιώδη δικαιώματά τους, στην αξιοπρεπή εργασία και στην αλληλεγγύη προς τους πλέον ευάλωτους, στον σεβασμό του περιβάλλοντος και στην προάσπιση της δημοκρατίας και να είναι σε θέση να επιβάλλουν αποτελεσματικά την τήρηση των δικαιωμάτων. Οι κύριες πτυχές είναι οι εξής:
7.4Η προσέλκυση επενδύσεων που θα στηρίζουν την επίτευξη των ΣΒΑ, με ένα πολυμερές κανονιστικό πλαίσιο που θα συμβάλλει στην επίτευξη αυτού του στόχου, εστιάζοντας στην ποιότητα ζωής των ανθρώπων, τα δικαιώματά τους, την αξιοπρεπή απασχόληση, την ένταξη, τη βιωσιμότητα και την προάσπιση της δημοκρατίας. Η περαιτέρω συνεργασία σε έργα και η θετική εφαρμογή της ευρωπαϊκής στρατηγικής πυξίδας είναι επίσης επιθυμητές για την επίτευξη κοινών στόχων.
7.4.1Η ψηφιοποίηση ως ευκαιρία για ανάπτυξη. Η Λατινική Αμερική βρίσκεται σε ενδιάμεσο επίπεδο ανάπτυξης της ψηφιοποίησής της, αλλά ο ρυθμός ανάπτυξης της ψηφιοποίησης είναι ο χαμηλότερος των χωρών αναδυόμενης οικονομίας. Στον ψηφιακό τομέα, η ψηφιακή συμμαχία ΕΕ–Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής, η οποία συνδέεται με το διατλαντικό καλώδιο οπτικών ινών (EllaLink), και η στρατηγική συνδεσιμότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης Global Gateway συγκλίνουν. Η αποφασιστική στήριξη των διαδικασιών ψηφιοποίησης πρέπει να ενισχύσει την κοινωνική τους διάσταση και την ενδυνάμωση των επιχειρήσεων.
7.4.2Η προώθηση της επίσημης οικονομίας και αποφυγή της άτυπης απασχόλησης
. Οι πολυμερείς συμφωνίες περιλαμβάνουν ειδικές ρήτρες που απαιτούν συμμόρφωση με τις Συμβάσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ), καθώς και προάσπιση των δικαιωμάτων, αποτροπή της παιδικής εργασίας και ενίσχυση της επιθεώρησης εργασίας. Οι ρήτρες αυτές έχουν θετικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη ικανοτήτων στις χώρες των Άνδεων με τις οποίες έχουν υπογραφεί συμφωνίες
.
7.4.3Η άμεση υποστήριξη της βελτίωσης, της ποιότητας και της κάλυψης της εκπαίδευσης σε όλα τα επίπεδα και της ενίσχυσης των δικτύων εκπαίδευσης και επιστήμης με την Ευρώπη· το πρόγραμμα Erasmus Mundus αποτελεί εργαλείο που μπορεί να αξιοποιηθεί περαιτέρω για τη σύνδεση πανεπιστημίων.
7.4.4Η ΕΕ έχει δρομολογήσει από το 2021 διαδικασία επανεξέτασης της εμπορικής πολιτικής της και ενίσχυσης της προσέγγισής της όσον αφορά το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Διακήρυξε ότι στόχος της είναι μια ανοικτή, βιώσιμη και δυναμική εμπορική πολιτική, που πρέπει να συμβαδίζει με την ενσωμάτωση της βιώσιμης ανάπτυξης. Αυτή, με τη σειρά της, πρέπει, παράλληλα με την προώθηση της ανταγωνιστικότητας μεταξύ παραγωγικών τομέων και οικονομικών παραγόντων (μεγάλων, μεσαίων και μικρών), να συμβαδίζει με την προώθηση αξιών και αρχών όπως η δημοκρατία, και όλα τα ανθρώπινα, πολιτιστικά, έμφυλα, περιβαλλοντικά, εργασιακά και συνδικαλιστικά δικαιώματα. Η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών και των δύο περιοχών θα πρέπει να συμμετέχει ενεργά στην ενίσχυση των σχέσεών τους μέσω εικονικών και/ή διά ζώσης θεματικών συναντήσεων, με ένα πιο φιλόδοξο χρονοδιάγραμμα και έναν χάρτη πορείας για την εφαρμογή.
7.4.5Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως στόχο να επιτύχει κλιματική ουδετερότητα έως το 2050 και να ηγηθεί της παγκόσμιας προσπάθειας για την προστασία και την οικολογική αποκατάσταση του πλανήτη
. Η προώθηση αυτών των στόχων στην ευρωπαϊκή εμπορική πολιτική προς μια πιο φιλόδοξη περιβαλλοντική συνεργασία
είναι σημαντική για τις εμπορικές σχέσεις με τη Λατινική Αμερική και για την ενίσχυση μιας κοινωνίας των πολιτών που αντιμετωπίζει πολυάριθμες απειλές τόσο λόγω της ευπάθειας στην κλιματική αλλαγή όσο και λόγω της αναμέτρησης με βίαιους παράγοντες. Είναι ζωτικής σημασίας να προστατεύονται αυτοί οι άνθρωποι και εκείνοι που υπερασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι συνδικαλιστές, οι δημοσιογράφοι και να παροτρυνθούν οι κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής να δεσμευθούν για τη διασφάλιση της ακεραιότητάς τους.
7.4.6Η πρωτοβουλία Team Europe στηρίζει τις προσπάθειες κατά της αποψίλωσης των δασών στον Αμαζόνιο, ενώ η νέα φάση του προγράμματος EUROCLIMA+ θα διαθέσει 140 εκατομμύρια ευρώ για τη στήριξη των δεσμεύσεων βάσει της συμφωνίας του Παρισιού. Ωστόσο, η Λατινική Αμερική προορίζει μόλις το 15 % των δημοσιονομικών επενδύσεων για την οικονομική ανάκαμψη μετά την πανδημία, από το ποσοστό αυτό δε, λιγότερο από το 6,9 % αφορά την πράσινη ανάκαμψη. Η στήριξη της περιοχής είναι απαραίτητη για τη δημιουργία πράσινης φορολογίας, πράσινων δημόσιων δαπανών και πράσινων ιδιωτικών επενδύσεων. Είναι επίσης επιθυμητό να ενισχυθεί η συμμαχία για την υπεύθυνη διαχείριση των στρατηγικών πρώτων υλών και να διασφαλιστεί η βιώσιμη μεταφορά τεχνολογίας από την ευρωπαϊκή εμπειρία και γνώση.
7.4.7Η εταιρική σχέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη Λατινική Αμερική χρειάζεται τη συμφωνία με τη MERCOSUR, μια κοινή αγορά 780 εκατομμυρίων καταναλωτών, η οποία θα μπορούσε να αυξήσει το ΑΕγχΠ της Βραζιλίας κατά 1,5 % ή της Παραγουάης έως 10 %. Οι πτυχές της προστασίας του περιβάλλοντος πρέπει να αποτελέσουν βήμα προόδου που θα ανοίξει τον δρόμο για τις διπεριφερειακές εταιρικές σχέσεις νέας γενιάς. Θα πρέπει να σημειωθεί πρόοδος στην αναζήτηση βιώσιμων συστημάτων προκειμένου να περιληφθούν τα πιστοποιητικά περιβαλλοντικής προστασίας για ορισμένα προϊόντα και οι κατοπτρικές ρήτρες. Η επιτυχία της ΕΕ στη διαμόρφωση αυτής της διάστασης θα αποτελέσει στρατηγική ενίσχυση του οράματός της για παγκόσμια ανάπτυξη, καθώς και του στρατηγικού δυναμικού της.
Βρυξέλλες, 15 Δεκεμβρίου 2022
Christa Schweng
Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής
_____________