INT/973
Βιώσιμη εταιρική διακυβέρνηση
ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ
Τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση»
Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την εταιρική δέουσα επιμέλεια όσον αφορά τη βιωσιμότητα και για την τροποποίηση της οδηγίας (ΕΕ) 2019/1937
[COM(2022) 71 final]
|
Επικοινωνία
|
int@eesc.europa.eu
|
|
Υπάλληλος διοίκησης
|
Claudia DREWES-WRAN
|
|
Ημερομηνία του εγγράφου
|
01/07/2022
|
Εισηγήτρια: Antje GERSTEIN
|
Αίτηση γνωμοδότησης
|
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 04/04/2022
Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 05/04/2022
|
|
Νομική βάση
|
Άρθρο 50 παράγραφος 1 και παράγραφος 2 στοιχείο ζ) και άρθρο 114 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
|
|
|
|
|
Αρμόδιο όργανο
|
Τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση»
|
|
Έγκριση από το τμήμα
|
27/06/2022
|
|
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας
(υπέρ/κατά/αποχές)
|
76/0/3
|
|
Εγκρίθηκε από την ολομέλεια
|
ΗΗ/ΜΜ/ΕΕΕΕ
|
|
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.
|
…
|
|
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας
(υπέρ/κατά/αποχές)
|
…/…/…
|
1.Συμπεράσματα και συστάσεις
1.1Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση ως σημαντικό βήμα για τη θέσπιση ενός συνεκτικού νομοθετικού πλαισίου της ΕΕ για τη βιώσιμη εταιρική διακυβέρνηση και τη δέουσα επιμέλεια, μέσω του οποίου θα προάγεται ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως καθήκον των επιχειρήσεων και των διευθυντών τους. Στόχος θα πρέπει να είναι η επίτευξη ασφάλειας δικαίου για τις εταιρείες, τους εργαζομένους και όλα τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη.
1.2Συνεπώς η ΕΟΚΕ καλεί τους συννομοθέτες να λάβουν υπόψη την ιδέα των ίσων όρων ανταγωνισμού και να μεριμνήσουν για την πλήρη εναρμόνιση τουλάχιστον των βασικών διατάξεων, με σκοπό να αποφευχθούν στρεβλωτικές αποκλίσεις μεταξύ των νομοθετικών πράξεων μεταφοράς στη νομοθεσία των κρατών μελών.
1.3Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σπουδαιότητα των «Κατευθυντήριων αρχών των Ηνωμένων Εθνών για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα» (UNGP). Πρόκειται για το σημείο αναφοράς που περιγράφει σαφώς τα καθήκοντα και τις αρμοδιότητες όλων των φορέων (κρατών, επιχειρήσεων, κοινωνίας των πολιτών, συνδικαλιστικών οργανώσεων και εκπροσώπων των εργαζομένων) με πρότυπο τους τρεις πυλώνες της προστασίας, του σεβασμού και της επανόρθωσης για τη βελτίωση της κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των αλυσίδων εφοδιασμού και των αξιακών αλυσίδων σε όλον τον κόσμο. Οι υποχρεώσεις των κρατών βάσει του διεθνούς δικαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα απαιτούν από αυτά να σέβονται, να προστατεύουν και να τηρούν τα ανθρώπινα δικαιώματα των ατόμων εντός της επικράτειάς τους ή/και της δικαιοδοσίας τους.
1.4Η συστημική και βιώσιμη αλλαγή στην πράξη μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της υποστήριξης των χωρών, ώστε να μπορέσουν να εκπληρώσουν αποτελεσματικότερα το καθήκον τους να προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι εταιρείες έχουν μεν σαφή ευθύνη να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τον κρίσιμο ρόλο και την εύρυθμη λειτουργία του κράτους. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ επικροτεί την εξαγγελθείσα νομοθετική πρωτοβουλία της Επιτροπής, που θα αφορά ειδικά την καταναγκαστική εργασία.
1.5Η ΕΟΚΕ ζητεί να γίνεται σαφής διάκριση στην οδηγία μεταξύ των δυσμενών επιπτώσεων που είτε προκαλούνται είτε επηρεάζονται από μια επιχείρηση και των επιπτώσεων που δεν προκαλούνται ή δεν επηρεάζονται από μια επιχείρηση, αλλά συνδέονται άμεσα με τις λειτουργίες, τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες της μέσω μιας επιχειρηματικής σχέσης. Πρέπει να αναγνωριστεί ότι η δέουσα επιμέλεια απαιτεί προσέγγιση με βάση τον κίνδυνο και μπορεί να περιλαμβάνει ιεράρχηση προτεραιοτήτων με βάση την αξιολόγηση κινδύνου.
1.6Η ΕΟΚΕ θα ήθελε να επισημάνει ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την προβληματική θέση των πολύ μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων και να διασφαλίζουν ότι τα υποστηρικτικά μέσα θα είναι έτοιμα σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο μόλις τεθεί σε ισχύ η νομοθεσία περί δέουσας επιμέλειας.
1.7Η επίδειξη εταιρικής δέουσας επιμέλειας είναι μια συνεχής διαδικασία, στην οποία η συμμετοχή των συνδικαλιστικών οργανώσεων και των λοιπών εκπροσώπων των εργαζομένων αποτελεί παράγοντα επιτυχίας. Η ΕΟΚΕ ζητεί να εξεταστεί το ενδεχόμενο περαιτέρω ανάπτυξης του πλαισίου της ΕΕ για τη βιώσιμη εταιρική διακυβέρνηση. Εν προκειμένω, η σημερινή συμμετοχή των οργανωμένων και εκλεγμένων εκπροσώπων των εργαζομένων, για παράδειγμα με βάση τις εργασίες των ευρωπαϊκών συμβουλίων εργαζομένων ή των διεθνών συμφωνιών-πλαισίων και στα διοικητικά συμβούλια των εταιρειών, μπορεί να λειτουργήσει καθοδηγητικά και υποστηρικτικά.
1.8Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι η πρόταση της Επιτροπής περιέχει πολυάριθμες ασαφείς νομικές έννοιες που επιδέχονται πολλαπλές ερμηνείες και, ως εκ τούτου, θεωρεί αναγκαίο να οριστούν καλύτερα όροι όπως «εδραιωμένη επιχειρηματική σχέση», «κατάντη αξιακή αλυσίδα» και «κατάλληλα μέτρα», καθότι ορίζουν, επηρεάζουν και καθορίζουν, όχι μόνο στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας, αλλά και τις σχετικές απαιτήσεις δέουσας επιμέλειας, τις κυρώσεις και τις υποχρεώσεις.
1.9Η ΕΟΚΕ ζητεί να καταστεί σαφέστερη η πρόταση όσον αφορά τους ομίλους και τις υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας. Αντί να αναφέρεται σε «εταιρεία» [άρθρο 3 στοιχείο α)], η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η αναφορά σε έναν «όμιλο εταιρειών» είναι καταλληλότερη και πιο συνεκτική όσον αφορά τους μηχανισμούς γνωστοποίησης, τις διαδικασίες καταγγελίας, τον χειρισμό των καταγγελιών/παραπόνων και την επιμόρφωση εντός μιας εταιρείας.
2.Πλαίσιο της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
2.1Τα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν βασικό μέλημα της ΕΕ, των κρατών μελών της, των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, των εργαζομένων και της κοινωνίας των πολιτών. Η μετάβαση της ΕΕ σε μια κλιματικά ουδέτερη και πράσινη οικονομία και το φιλόδοξο σχέδιό της για την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών αποτελούν κινητήριες δυνάμεις για την ουσιαστική προσήλωση της ΕΕ στο θεματολόγιο για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αποδεχόμενη πλήρως τα υφιστάμενα διεθνή πρότυπα και τα ευρύτερα επιτεύγματά τους, και συγκεκριμένα τις Κατευθυντήριες αρχές των Ηνωμένων Εθνών για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις η ΕΟΚΕ δίνει έμφαση στη συνέπεια της πολιτικής με τα μέσα αυτά. Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης συνοχή μεταξύ των εθνικών πολιτικών και της ενωσιακής νομοθεσίας που εκπονείται επί του παρόντος και αφορά παρόμοιους τομείς ή περιλαμβάνει επίσης κανόνες δέουσας επιμέλειας. Παραδείγματα τέτοιων νομοθεσιών είναι: η οδηγία για την υποβολή εκθέσεων βιωσιμότητας από τις εταιρείες (CSRD)
, η πρόταση κανονισμού για τα προϊόντα μηδενικής αποψίλωσης, η πρόταση για νέο κανονισμό για τις μπαταρίες, η πρωτοβουλία για τα βιώσιμα προϊόντα (SPI), η ενωσιακή ταξινόμηση των βιώσιμων επενδύσεων και η επικείμενη νομοθετική πρωτοβουλία της Επιτροπής για την αποτελεσματική απαγόρευση της διάθεσης στην αγορά της ΕΕ προϊόντων που παράγονται υπό συνθήκες καταναγκαστικής εργασίας (απαγόρευση εμπορίας)
.
2.2Αφού ορισμένα κράτη μέλη θέσπισαν εθνική νομοθεσία περί εταιρικής δέουσας επιμέλειας, εμφανίστηκε μια αυξανόμενη επιθυμία να δημιουργηθούν ίσοι όροι ανταγωνισμού σε ενωσιακό επίπεδο για τις εταιρείες εντός της ΕΕ και να αποφευχθεί ο κατακερματισμός. Με αυτά τα δεδομένα, η Επιτροπή παρουσίασε αυτήν την πρόταση για ένα οριζόντιο πλαίσιο που θα ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις να κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν για τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του περιβάλλοντος.
3.Γενικές παρατηρήσεις
3.1Η άνευ προηγουμένου επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία αλλάζει ριζικά τη γεωπολιτική και έχει πυροδοτήσει μια εκ βάθρων επαναξιολόγηση των οικονομικών σχέσεων και εξαρτήσεων στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία μας, επιταχύνοντας την επιδίωξη μεγαλύτερης ανεξαρτησίας της Ευρώπης σε βασικούς στρατηγικούς τομείς. Η επακόλουθη ευρεία αναπροσαρμογή των αλυσίδων εφοδιασμού μας θα καθιστά αναγκαία την ανάλυση της σχέση μεταξύ της δέουσας επιμέλειας και του καθήκοντος επιβολής πολιτικά αποφασισμένων κυρώσεων που περιορίζουν το εύρος της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ ζητεί να ακολουθείται μια προσέγγιση που θα είναι πρακτική, θα λαμβάνει υπόψη τη νέα επιχειρηματική πραγματικότητα και θα είναι υποστηρικτική, παρέχοντας τις συμβουλές που χρειάζονται επειγόντως.
3.2Λόγω της μεγάλης πολυπλοκότητας των σημερινών αλυσίδων εφοδιασμού, η διεξοδικότητα πρέπει να υπερισχύσει της ταχύτητας ― ο λεπτομερής σχεδιασμός της εν λόγω οδηγίας απαιτεί αίσθηση αναλογίας. Εκτός από τον πλήρη σεβασμό των διεθνών προτύπων και μέσων προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το σημείο εκκίνησης θα πρέπει πάντα να είναι ο τρόπος με τον οποίο τα ορθώς καθιερωμένα στοιχεία των Κατευθυντήριων αρχών των Ηνωμένων Εθνών για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα και των Κατευθυντήριων γραμμών του ΟΟΣΑ για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις μπορούν να ενσωματωθούν με πρακτικό και αποτελεσματικό τρόπο παράλληλα με μια προσεκτική αξιολόγηση των συνεπειών/αντικτύπου της παρούσας οδηγίας σε διάφορα είδη ευρωπαϊκών εταιρειών (π.χ. πολύ μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, δομές συμμετοχών με διεθνή λειτουργία).
3.3Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η προτεινόμενη οδηγία αποτελεί ένα μόνο στοιχείο ενός πολύ πιο ολοκληρωμένου θεματολογίου της ΕΕ για την προαγωγή της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, της αξιοπρεπούς εργασίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παγκοσμίως. Η συστημική και βιώσιμη αλλαγή στο πεδίο μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της υποστήριξης των χωρών, ώστε να μπορέσουν να εκπληρώσουν αποτελεσματικότερα το καθήκον τους να προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι εταιρείες έχουν σαφή ευθύνη να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τον κρίσιμο ρόλο και την ορθή λειτουργία του κράτους, ιδίως το καθήκον του κράτους να παρέχει προστασία έναντι της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εντός της επικράτειας και της δικαιοδοσίας του, λαμβάνοντας τα κατάλληλα μέτρα για την πρόληψη, την έρευνα, την τιμωρία και την επανόρθωση για τις προσβολές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω αποτελεσματικών πολιτικών, νομοθετικών και κανονιστικών διατάξεων και διαδικασιών εκδίκασης.
3.4Οι εταιρείες υποχρεούνται να συμμορφώνονται με την ισχύουσα νομοθεσία και έχουν την ευθύνη να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα σύμφωνα με τις κατευθυντήριες αρχές των Ηνωμένων Εθνών για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Πρέπει να εφαρμόζουν μια λειτουργική διαδικασία δέουσας επιμέλειας για τη διασφάλιση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά μήκος των αξιακών αλυσίδων. Τα κράτη και οι κυβερνήσεις τους έχουν καθήκον να διώκουν τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι οι αποδέκτες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των αντίστοιχων διεθνών συμβάσεων. Τα κράτη έχουν δικαίως πολλές εξουσίες επιβολής που δεν διαθέτουν και δεν θα έπρεπε ποτέ να διαθέτουν οι εταιρείες. Σε αυτές περιλαμβάνονται η επιθεώρηση των χώρων εργασίας, η επιβολή προστίμων, η κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων, η ανάκληση επιχειρηματικών αδειών, η σύλληψη υπόπτων, οι κατηγορίες φερόμενων καταχραστών και η φυλάκιση όσων έχουν καταδικαστεί.
3.5Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη συνεχή ανάγκη να δίνεται προτεραιότητα στον πράσινο μετασχηματισμό παράλληλα με την κοινωνική προστασία και τη διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών πρέπει επίσης να διαδραματίσουν βασικό ρόλο στη δημιουργία αξιόπιστης διαφάνειας όσον αφορά την παραβίαση των ανθρωπίνων και περιβαλλοντικών δικαιωμάτων, καθώς και στην εποπτεία τήρησης της απαίτησης, βάσει της ταξινόμησης της ΕΕ, να τηρούνται στις επενδύσεις η αρχή της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» (DNSH) και οι ελάχιστες διασφαλίσεις.
3.6Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις και οι εκπρόσωποι των εργαζομένων έχουν πλήρη επίγνωση των περιπτώσεων στις οποίες ενδέχεται να σημειωθούν ανάρμοστες συμπεριφορές. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της διασφάλισης της συμμετοχής των εκπροσώπων των εργαζομένων και των συνδικαλιστικών οργανώσεων στη δημιουργία (χαρτογράφηση κινδύνων) διαδικασιών δέουσας επιμέλειας, καθώς και στην παρακολούθησή τους (εφαρμογή) και στην αναφορά παραβιάσεων (μηχανισμοί προειδοποίησης). Μόνο με μια γόνιμη κοινωνική εταιρική σχέση είναι δυνατή η διαχείριση του μετασχηματισμού προς μια πιο κοινωνική και οικολογική βιώσιμη οικονομία.
3.7Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι ο κατάλογος των διεθνών ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον οποίο βασίζεται η οδηγία υπερβαίνει κατά πολύ τα συναφή ανθρώπινα δικαιώματα, όπως η Διακήρυξη της ΔΟΕ σχετικά με τις θεμελιώδεις αρχές και τα δικαιώματα στην εργασία και τη συνέχειά της. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η εταιρική δέουσα επιμέλεια θα πρέπει να επεκταθεί στην εξέταση των προτύπων για τα ανθρώπινα δικαιώματα που αναγνωρίζονται στις κατευθυντήριες αρχές των Ηνωμένων Εθνών για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα
, που συνίστανται στις αρχές που σχετίζονται με τα βασικά εργασιακά πρότυπα της ΔΟΕ (απαγόρευση της αναγκαστικής εργασίας, της παιδικής εργασίας και των διακρίσεων, καθώς και ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι), στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και τα διεθνή σύμφωνα για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα και τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα. Επιπλέον, ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του Συμβουλίου της Ευρώπης και ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης καθορίζουν δικαιώματα, αξίες και αρχές που χρησιμεύουν ως πυξίδα για την ΕΕ στο σύνολό της.
3.8Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι η οδηγία πρέπει να βελτιωθεί σαφώς με σκοπό τη μεγαλύτερη εναρμόνιση, τη νομική σαφήνεια και την ασφάλεια δικαίου. Ένα υποχρεωτικό πλαίσιο δέουσας επιμέλειας μπορεί να επιτευχθεί με την εφαρμογή ενός συμφωνηθέντος προτύπου, η επιβολή του οποίου θα διασφαλίζεται με αναλογικές, αποτελεσματικές και αποτρεπτικές κυρώσεις, ενώ η απόδοση ευθύνης θα πρέπει να βασίζεται στην παραβίαση ενός σαφώς καθορισμένου συνόλου ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
4.Ειδικές παρατηρήσεις
4.1Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι η πρόταση της Επιτροπής περιέχει πολλές ασαφείς νομικές έννοιες που είναι ανοικτές στην ερμηνεία και ενδέχεται να εφαρμοστούν με διαφορετικό τρόπο από τις εθνικές αρχές και δικαστήρια. Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαίο να οριστεί καλύτερα ο όρος «εδραιωμένη επιχειρηματική σχέση», καθώς ορίζει όχι μόνο το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας, αλλά και τις απαιτήσεις δέουσας επιμέλειας, τις κυρώσεις και τις υποχρεώσεις αποζημίωσης. Η έννοια της «κατάντη αξιακής αλυσίδας» απαιτεί επίσης έναν πιο ισχυρό ορισμό. Δεν εναπόκειται σε μια εταιρεία να ελέγχει και να αναλαμβάνει την ευθύνη για τις ενέργειες των πελατών της. Τα κατάλληλα μέτρα που αναμένεται να έχουν λάβει οι εταιρείες προκειμένου να εξαιρεθούν από την ευθύνη πρέπει να προσδιοριστούν αποτελεσματικότερα και να συμπληρωθούν με παραδείγματα. Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι οι προτεινόμενες υποχρεώσεις των διευθυντών να λαμβάνουν υπόψη τη συμβολή των «ενδιαφερόμενων μερών» είναι ασαφείς.
4.2Η αξιακή αλυσίδα, όπως προτείνεται στο σχέδιο οδηγίας, δεν περιλαμβάνει μόνο τους άμεσους και έμμεσους προμηθευτές, δηλαδή τις «ανάντη» δραστηριότητες, αλλά και τη χρήση και, κατά περίπτωση, τη διάθεση ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας, δηλαδή τις «κατάντη» δραστηριότητες ή τις δραστηριότητες στο τέλος του κύκλου ζωής. Μάλιστα, η ιχνηλάτηση των «κατάντη» δραστηριοτήτων οδηγεί σε ένα ευρύ φάσμα πρακτικών προβλημάτων. Ειδικότερα, η παρακολούθηση ενός προϊόντος μετά τη διάθεσή του στην αγορά είναι πιθανό να είναι ακόμη πιο δύσκολη από την παρακολούθηση της προμήθειας πρώτων υλών και συστατικών στοιχείων. Αυτό ισχύει ιδίως για τα ανακυκλωμένα προϊόντα, όπου η ιχνηλασιμότητα μπορεί συχνά να είναι αδύνατη.
4.3Θα πρέπει να αναμένεται από τις επιχειρήσεις να σχεδιάζουν τις διαδικασίες δέουσας επιμέλειας για τα ανθρώπινα δικαιώματα με τρόπο που να βασίζεται στον κίνδυνο και να είναι ανάλογος με τις πιθανές και τις πραγματικές τους επιπτώσεις. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να διαμορφωθεί το πεδίο εφαρμογής ανάλογα, είτε σε άμεσους επιχειρηματικούς εταίρους είτε σε έμμεσους εταίρους. Τούτο δε υπό τον όρο ότι, στη δεύτερη αυτή περίπτωση, είναι εύλογο να αναμένεται, λαμβάνοντας υπόψη τις περιστάσεις της υπόθεσης, ότι θα ληφθούν επαρκή μέτρα για την πρόληψη, τον μετριασμό, τον τερματισμό ή την ελαχιστοποίηση του μεγέθους των δυσμενών επιπτώσεων, για παράδειγμα σε περιπτώσεις υψηλού βαθμού καθετοποίησης. Αυτή η δοκιμασμένη μέθοδος απόδοσης ευθύνης υπάρχει ήδη στην ισχύουσα νομοθεσία, για παράδειγμα περί ανιχνευσιμότητας, όπως ρυθμίζεται στον βασικό κανονισμό της ΕΕ [κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 178/2002]. Η μέθοδος αυτή απαιτεί ουσιαστικά από την εταιρεία να δημιουργήσει συστήματα και διαδικασίες, βάσει της αρχής «ένα βήμα πίσω, ένα βήμα μπροστά», προκειμένου να προσδιορίσει ποιος είναι ο άμεσος προμηθευτής και ο άμεσος αγοραστής (εξαιρουμένου του τελικού καταναλωτή) των προϊόντων της. Η εδραιωμένη προσέγγιση είναι κατάλληλη, διότι κάθε μεμονωμένο μέρος στην αξιακή αλυσίδα μπορεί σαφώς να θεωρηθεί υπεύθυνο για διαδικασίες που μπορεί πραγματικά να επηρεάσει.
4.4Μια προσέγγιση βάσει κινδύνου μπορεί επίσης να περιλαμβάνει μια τομεακή μέθοδο: Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι η προτεινόμενη οδηγία αναγνωρίζει ότι υπάρχουν τομεακές ιδιαιτερότητες στις πολιτικές δέουσας επιμέλειας που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Η ΕΟΚΕ καλεί τους συννομοθέτες να λάβουν υπόψη τις σημαντικές πολυμερείς πρωτοβουλίες και πρότυπα που έχουν αναπτυχθεί σε ιδιαίτερα ευάλωτους κλάδους (όπως το κακάο, οι μπανάνες και το φοινικέλαιο).
4.5Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι οι κατευθυντήριες αρχές αριθ. 15 και αριθ. 22 των Ηνωμένων Εθνών για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα απαιτούν τη λήψη διορθωτικών μέτρων στις περιπτώσεις όπου η ίδια η επιχείρηση έχει προκαλέσει ή έχει συμβάλει σε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ωστόσο, οι εν λόγω κατευθυντήριες αρχές δεν απαιτούν από την εταιρεία να λάβει επανορθωτικά μέτρα, όταν οι δυσμενείς επιπτώσεις προκαλούνται από άλλη εταιρεία στην αλυσίδα εφοδιασμού. Συνεπώς, οι διατάξεις αυτές αποτυπώνουν τη βασική νομική προϋπόθεση ότι ευθύνη θα πρέπει να αποδίδεται μόνο, όταν υπάρχει σαφής και προβλέψιμη συνάφεια μεταξύ της ζημίας που υφίσταται το θύμα και της επιχείρησης που είναι υπεύθυνη για τη ζημία. Ομοίως, οι κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις τονίζουν ότι η επιδίωξη της πρόληψης δυσμενών επιπτώσεων στις αλυσίδες εφοδιασμού δεν μεταθέτει την ευθύνη από την οντότητα που προκαλεί δυσμενείς επιπτώσεις στην επιχείρηση με την οποία διατηρεί επιχειρηματική σχέση. Για λόγους συνοχής, η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι και σύμφωνα με την οδηγία της ΕΕ, οι εταιρείες θα πρέπει να υπέχουν ευθύνη βάσει του αστικού δικαίου μόνο, εάν οι ίδιες έχουν προκαλέσει άμεσα ή από κοινού (δηλαδή έχουν προκαλέσει εν μέρει) την παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
4.6Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την προσέγγιση της Επιτροπής ότι οι εθνικές αρχές πρέπει να είναι εφοδιασμένες με κυρώσεις οι οποίες είναι «αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές». Σε περιπτώσεις αμέλειας και πρόθεσης, η αρχή θα πρέπει να είναι σε θέση να καθορίζει τα κατάλληλα πρόστιμα. Ωστόσο, το πεδίο εφαρμογής των κυρώσεων θα πρέπει να καθοριστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
4.7Η ΕΟΚΕ ζητεί να καταστεί σαφέστερη η πρόταση όσον αφορά τους ομίλους και τις υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας. Το τωρινό κείμενο, και ιδίως ο ορισμός της «εταιρείας» [άρθρο 3 στοιχείο α)], φαίνεται ότι υποδεικνύουν ότι οι απαιτήσεις της οδηγίας εφαρμόζονται σε μεμονωμένες εταιρείες και όχι σε ομίλους εταιρειών. Αυτό υπονοεί ότι μια εταιρεία από ένα κράτος μέλος με θυγατρικές που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής και δραστηριοποιούνται σε άλλα κράτη μέλη πρέπει να εφαρμόζει τις αποφάσεις πολλών διαφορετικών εποπτικών αρχών πράγμα που είναι πρακτικά δύσκολο και πιο επίπονο. Μια λύση σε επίπεδο ομίλου έχει πολλά πλεονεκτήματα, όπως μεγαλύτερη συνεκτικότητα όσον αφορά τους μηχανισμούς δημοσιοποίησης, τις διαδικασίες υποβολής εκθέσεων, τη διεκπεραίωση αναφορών/καταγγελιών και την κατάρτιση και ευαισθητοποίηση στο εσωτερικό μιας εταιρείας. Αυτό αναγνωρίζεται στην πρόταση οδηγίας σχετικά με την υποβολή εκθέσεων βιωσιμότητας από τις εταιρείες (CSRD), η οποία προβλέπει εξαίρεση των θυγατρικών, εάν πραγματοποιείται υποβολή εκθέσεων σε επίπεδο ομίλου. Μια λύση σε επίπεδο ομίλου είναι καταλληλότερη για την αντιμετώπιση των διαφορών στην εθνική νομοθεσία που είναι πιθανό να προκύψουν κατά τη μεταφορά της εν λόγω οδηγίας στο δίκαιο και των 27 κρατών μελών και μπορεί να συμβάλει στην ευθυγράμμιση ή ακόμη και στην υπέρβαση του υψηλότερου παρονομαστή. Για τους λόγους αυτούς, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει να ευνοηθεί μια λύση σε επίπεδο ομίλου για τη δέουσα επιμέλεια.
4.8Παρά την πρωταρχική υποχρέωση δέουσας επιμέλειας των μεγάλων εταιρειών, οι πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις θα επηρεαστούν έμμεσα, καθώς οι εταιρείες που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας θα αυξήσουν τις απαιτήσεις τους έναντι των προμηθευτών όσον αφορά την εφαρμογή των κατευθυντήριων αρχών των Ηνωμένων Εθνών για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοσιοποίηση μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών και τη διαχείριση της δικής τους αλυσίδας εφοδιασμού. Η σημαντική προσπάθεια που θα πρέπει να καταβληθεί είναι ευκολότερη για τις μεγάλες εταιρείες από ό,τι για τις μικρότερες, οι οποίες δεν έχουν ακόμη συμπεριληφθεί στο πεδίο εφαρμογής αυτού του είδους της νομοθεσίας. Οι μικρότερες εταιρείες έχουν πολύ μικρότερη δυνατότητα μόχλευσης για την αντιμετώπιση των κινδύνων που απειλούν τα ανθρώπινα δικαιώματα στην αλυσίδα εφοδιασμού τους και πολύ λιγότερους πόρους ώστε να προβαίνουν σε ολοκληρωμένες αξιολογήσεις κινδύνων. Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Επιτροπή να δημιουργήσει ένα γραφείο υποστήριξης το οποίο θα παρέχει εύκολα προσβάσιμες πληροφορίες σχετικές με τους κινδύνους που απειλούν τα ανθρώπινα δικαιώματα στις διάφορες χώρες και περιφέρειες. Τα ενδιαφερόμενα μέρη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να συνεργάζονται με ένα τέτοιο γραφείο υποστήριξης και οι χώρες ή περιφέρειες εταίροι να συνεργάζονται με αυτό. Το εν λόγω γραφείο υποστήριξης θα πρέπει επίσης να στηρίζει την ανάπτυξη ικανοτήτων των προμηθευτών σε τρίτες χώρες όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα, καθώς και την ενίσχυση των περιβαλλοντικών τους επιδόσεων. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να παράσχουν βοήθεια, ιδίως στις πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, κατά τρόπο πρακτικό, συγκεκριμένο και αποτελεσματικό, στο πλαίσιο διαρθρωτικής συνεργασίας με τις άμεσα ενδιαφερόμενες αντιπροσωπευτικές οργανώσεις. Η ΕΟΚΕ θεωρεί εξαιρετικά σημαντικό το πεδίο εφαρμογής των εταιρειών που καλύπτονται από την παρούσα οδηγία να είναι σύμφωνο με άλλες σχετικές νομοθετικές πράξεις της ΕΕ που αναφέρονται στο σημείο 2.1.
4.9Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η Επιτροπή περιλαμβάνει ρητά τον χρηματοπιστωτικό τομέα στην πρότασή της. Η βιώσιμη χρηματοδότηση περιλαμβάνει τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αποτελεί σημαντικό στοιχείο του μετασχηματισμού της οικονομίας, ώστε να καταστεί πιο πράσινη και κοινωνική. Ωστόσο, η πρόταση παραμένει ασαφής όσον αφορά τις διαδικασίες επαλήθευσης για τη δανειοδότηση ή τη χρηματοδότηση, και υπάρχει ο φόβος ότι οι διατάξεις της οδηγίας, η οποία δεν περιλαμβάνει ρητά τις πολύ μικρές, τις μικρές και τις μεσαίες επιχειρήσεις να επεκταθούν έμμεσα de facto. Οι πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις θα επηρεαστούν έμμεσα ως προμηθευτές στην αλυσίδα εφοδιασμού και, συνεπώς, θα αντιμετωπίσουν τεράστια προβλήματα.
4.10Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η βιώσιμη εταιρική διακυβέρνηση συνδέεται με τη σαφή και αξιόπιστη δέσμευση των διευθυντών, μεταξύ άλλων για τη δημιουργία μιας ισχυρής και λειτουργικής διαδικασίας δέουσας επιμέλειας σε μια εταιρεία. Χρησιμεύει για τη λογοδοσία των εταιρειών όσον αφορά τις επιπτώσεις των δραστηριοτήτων τους. Η ΕΟΚΕ παραπέμπει στην οδηγία για τα δικαιώματα των μετόχων, στην οποία διευκρινίζεται ο τρόπος με τον οποίο οι επιδόσεις των εταιρειών και των διευθυντών τους συνδέονται με ζητήματα περιβάλλοντος, κοινωνίας και διοίκησης. Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι τα καθήκοντα των διευθυντών πρέπει να περιλαμβάνουν αξιόπιστες υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας που βασίζονται σε σύστημα κυρώσεων για περιπτώσεις όπου οι εταιρείες δεν τις τηρούν. Η επίτευξη οικολογικής, κοινωνικής και οικονομικής βιωσιμότητας θα πρέπει να αποτελεί στόχο για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη μιας εταιρείας και όχι μόνο για τους μετόχους. Σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ ισχύει η υποχρεωτική ομιλία εκπροσώπων των εργαζομένων στα διοικητικά συμβούλια των εταιρειών. Αυτές οι εθνικές νομοθεσίες και κανόνες θα πρέπει να τηρούνται.
4.11Η ΕΟΚΕ έχει λάβει γνώση ότι η επιτροπή ρυθμιστικού ελέγχου της Επιτροπής αμφισβήτησε τα στοιχεία που υπερβαίνουν τη δέουσα επιμέλεια δηλώνοντας, μεταξύ άλλων, ότι «δεν είναι επαρκώς σαφής σχετικά με την ανάγκη ρύθμισης των καθηκόντων των διευθυντών επιπλέον των απαιτήσεων δέουσας επιμέλειας», και ότι υπάρχει ανάγκη καλύτερης επεξήγησης και αξιολόγησης της προστιθέμενης αξίας της ρύθμισης των καθηκόντων των διευθυντών, δεδομένου ότι η επιλογή της δέουσας επιμέλειας απαιτεί ήδη τη διαχείριση κινδύνων και την προώθηση των συμφερόντων των ενδιαφερόμενων μερών. Με αυτά τα δεδομένα, η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία την περαιτέρω ανάπτυξη και καλύτερη ευθυγράμμιση των καθηκόντων των διευθυντών με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Βρυξέλλες, 27 Ιουνίου 2022
Alain COHEUR
Πρόεδρος του τμήματος «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση»
_____________