|
ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ
|
|
Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
|
|
Η σημασία των δημόσιων μεταφορών για την πράσινη ανάκαμψη της Ευρώπης
|
|
_____________
|
|
Η σημασία των δημόσιων μεταφορών για την πράσινη ανάκαμψη της Ευρώπης
(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)
|
|
|
|
TEN/774
|
|
|
|
Εισηγήτρια: Kristina KRUPAVIČIENĖ
|
|
Συνεισηγήτρια: Dovilė JUODKAITĖ
|
|
Απόφαση της συνόδου ολομέλειας
|
20/01/2022
|
|
Νομική βάση
|
Άρθρο 52 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού
|
|
|
Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
|
|
Αρμόδιο όργανο
|
Τμήμα «Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών»
|
|
Έγκριση από το τμήμα
|
04/10/2022
|
|
Έγκριση από την Ολομέλεια
|
26/10/2022
|
|
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.
|
573
|
|
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)
|
173/1/2
|
1.Συμπεράσματα και συστάσεις
1.1Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι οι δημόσιες μεταφορές έχουν καθοριστική σημασία στη μεταπανδημική πράσινη ανάκαμψη της Ευρώπης. Η πανδημία λειτούργησε ως καταλύτης, καταδεικνύοντας ότι οι δημόσιες συγκοινωνίες παρέχουν μια υπηρεσία που είναι προς το δημόσιο συμφέρον, ενώ παράλληλα δίνουν στους εργαζομένους πρώτης γραμμής και στις ευάλωτες ομάδες πρόσβαση σε θέσεις εργασίας και υπηρεσίες. Η ΕΟΚΕ ζητεί να αναγνωριστούν οι μετακινήσεις ως ατομικό δικαίωμα και ως δημόσιο αγαθό που πρέπει να είναι διαθέσιμο σε όλους, καθώς εγγυάται την πρόσβαση στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή. Η παροχή επαρκώς στελεχωμένων, ευπρόσιτων, οικονομικά προσιτών, ασφαλών και ποιοτικών υπηρεσιών δημόσιων μεταφορών για όλους πρέπει να αποτελεί κατά πρωταρχικό στόχο για την ΕΕ.
1.2Έχοντας υπόψη τη σημασία των δημόσιων μεταφορών για τα άτομα, τους χρήστες και τους εργαζομένους, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει το αίτημά της (γνωμοδότηση TEN/766 της ΕΟΚΕ με θέμα Το νέο πλαίσιο της ΕΕ για την αστική κινητικότητα) να ακολουθηθεί συμμετοχική προσέγγιση του σχεδιασμού των δημόσιων μεταφορών σε περιφερειακό, εθνικό και ενωσιακό επίπεδο. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να διασφαλιστεί ότι οι στρατηγικές και τα μέτρα ανάκαμψης ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις προσδοκίες όλων εκείνων που διαχειρίζονται και χρησιμοποιούν τα δημόσια μέσα μαζικής μεταφοράς.
1.3Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η ανάπτυξη υπηρεσιών υψηλής ποιότητας είναι απαραίτητη για την ανάκαμψη των δημόσιων μεταφορών μετά την πανδημία. Οι καλές συνθήκες εργασίας, καθώς και η παροχή κινήτρων και άρτιας εκπαίδευσης στο προσωπικό είναι απαραίτητες για την επίτευξη αυτού του επιπέδου υπηρεσιών. Η ΕΟΚΕ καλεί τους τοπικούς, περιφερειακούς και εθνικούς αρμοδίους χάραξης πολιτικής να αναπτύξουν επιχειρηματικά μοντέλα που συντείνουν σε ένα καλύτερο, καινοτόμο και ελκυστικό σύστημα μεταφορών, το οποίο θα εξασφαλίζει τόσο υπηρεσίες υψηλής ποιότητας όσο και κατάλληλες συνθήκες και κοινωνική προστασία για τους εργαζομένους, τους δε υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της ΕΕ να υποστηρίξουν πλήρως τα εν λόγω μοντέλα.
1.4Οι δημόσιες συγκοινωνίες είναι μια υπηρεσία υψηλής έντασης εργασίας με πράσινες θέσεις εργασίας που δεν μπορούν να μετεγκατασταθούν. Οι επιχειρήσεις δημόσιων μεταφορών είναι ένας από τους μεγαλύτερους εργοδότες στις αστικές περιοχές, καθώς προσφέρουν απασχόληση σε ένα ευρύ φάσμα ατόμων και συμβάλλουν στην ένταξη των μεταναστών εργαζομένων στην αγορά εργασίας. Για να διατηρηθεί ο κοινωνικός χαρακτήρας του τομέα, η ΕΟΚΕ καλεί τους υπευθύνους λήψης αποφάσεων να συμπεριλάβουν υποχρεωτικά κριτήρια ποιότητας των υπηρεσιών και κοινωνικά κριτήρια στις συμβάσεις υπηρεσιών των δημόσιων μεταφορών, όπως η εφαρμογή συλλογικών συμβάσεων, και να αντιμετωπίζουν κατάλληλα την κατάσταση του προσωπικού σε περίπτωση αλλαγής του φορέα εκμετάλλευσης. Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να μεριμνήσουν για την ύπαρξη ισχυρών μηχανισμών κοινωνικού διαλόγου, έτσι ώστε ο τομέας να καταστεί οικονομικά και κοινωνικά βιώσιμος. Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης την πλήρη συμμόρφωση με τις διαδικασίες σύναψης δημόσιων συμβάσεων [κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1370/2007 ή οδηγία 2014/23/ΕΕ].
1.5Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι η επίτευξη βιώσιμης κινητικότητας απαιτεί ισχυρή πολιτική δέσμευση από όλους τους φορείς και σε όλα τα επίπεδα. Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ πρέπει να διαδραματίσουν καίριο ρόλο ως προς την πολιτική ηγεσία και την καθοδήγηση, μέσα από τη θέσπιση σαφών στόχων και σκοπών και τη διάθεση των απαραίτητων κεφαλαίων. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να θέσει μετρήσιμους και φιλόδοξους στόχους για τη μετάβαση από τη χρήση ιδιωτικών οχημάτων στις ομαδικές μεταφορές και τις ενεργές μετακινήσεις.
1.6Οι βιώσιμες επενδύσεις είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι πολιτικές που είναι προσανατολισμένες προς τις βιώσιμες δημόσιες μεταφορές και, συνεπώς, προς την πράσινη ανάκαμψη είναι επιτυχείς. Στα κράτη μέλη της ΕΕ διατέθηκαν σημαντικοί χρηματοδοτικοί πόροι μέσω του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, και πολλά από αυτά ανέλαβαν να πραγματοποιήσουν επενδύσεις στα συστήματα δημόσιων μεταφορών τους. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να παρακολουθεί και να αναφέρει τον τρόπο με τον οποίο εκπληρώνονται αυτές οι δεσμεύσεις και να διασφαλίσει ότι η πράσινη ανάκαμψη συμβαδίζει με τη διατήρηση και τη βελτίωση των θέσεων εργασίας, της ποιότητας των υπηρεσιών και της κοινωνικής ένταξης. Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν συμμετοχικούς μηχανισμούς με στόχο τη διαβούλευση με τους χρήστες και τους κοινωνικούς εταίρους σχετικά με τον τρόπο χρήσης αυτών των κεφαλαίων, κάτι που είναι ζωτικής σημασίας για την ανάκαμψη των δημόσιων μεταφορών. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι όλοι οι πόροι της ΕΕ και οι δημόσιοι πόροι που διατίθενται για την ανάπτυξη λύσεων για τις μεταφορές θα πρέπει να περιλαμβάνουν κριτήρια για τη συνεκτικότητα, την προσβασιμότητα και τη βιωσιμότητα των μεταφορών.
1.7Συνεπώς, η ΕΟΚΕ καλεί τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να υλοποιήσουν τις διαδικασίες ψηφιακής μετάβασης που αποσκοπούν στην επίτευξη βιώσιμων και δίκαιων μεταφορών για όλους, με συμπεριληπτικό και συμμετοχικό τρόπο.
1.8Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη να συμβάλουν στη μετάβαση σε πιο πράσινους τρόπους μεταφοράς, αυξάνοντας την ελκυστικότητα αυτών των τρόπων μεταφοράς για όλους. Η ενίσχυση της ευαισθητοποίησης σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των μεταφορών και τις προσωπικές επιλογές μετακινήσεων είναι επίσης σημαντική για την προώθηση της μετάβασης σε δημόσιες και βιώσιμες μεταφορές. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να αφιερώσει το 2024 στα μέσα μαζικής μεταφοράς, στους χρήστες τους και στους εργαζόμενους αυτού του τομέα.
2.Γενικό πλαίσιο
2.1Οι μεταφορές και η κινητικότητα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής ζωής των Ευρωπαίων, καθώς επιτρέπουν τις μετακινήσεις των ανθρώπων σε όλα τα τμήματα της κοινωνίας και σε όλες τις γωνιές της Ευρώπης. Παράλληλα, για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας, η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία έχει θέσει τον στόχο μείωσης των εκπομπών των μεταφορών κατά 90 % έως το 2050. Σε αυτήν τη μείωση πρέπει να συμβάλουν όλοι οι τομείς των μεταφορών. Η Πράσινη Συμφωνία αναφέρει ότι «οι πολυτροπικές μεταφορές χρειάζονται ισχυρή ώθηση», καθώς αυτό θα ενισχύσει την αποδοτικότητα του συστήματος μεταφορών.
2.2Στη στρατηγική για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα, η Επιτροπή καθιστά τις βιώσιμη υπεραστική και αστική κινητικότητα εμβληματικό έργο, τονίζοντας την ανάγκη να καταστεί η κινητικότητα ορθή και δίκαιη για όλους και να αυξηθεί το μερίδιο των μαζικών μεταφορών, γεγονός που θα βελτιώσει την απρόσκοπτη πολυτροπικότητα σε αστικές και προαστιακές περιοχές. Η στρατηγική επισημαίνει επίσης την αυξανόμενη ζήτηση για νέες και καινοτόμες λύσεις, μεταξύ άλλων για υπηρεσίες που θα είναι προσβάσιμες κατά παραγγελία και για συνεργατικές μετακινήσεις. Η στρατηγική δίνει προτεραιότητα στην ανάγκη βελτίωσης του πλαισίου αστικής κινητικότητας.
-Στο πλαίσιο αστικής κινητικότητας (ΠΑΚ), η Επιτροπή επισημαίνει ότι η αστική κινητικότητα συμβάλλει στο αυξανόμενο μερίδιο των μεταφορών στη χρήση ενέργειας της ΕΕ και στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 23 %· οι πόλεις αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες προκλήσεις όσον αφορά την ποιότητα του αέρα, με συγκεντρώσεις NO2 και αιωρούμενων σωματιδίων PM10 που υπερβαίνουν τις οριακές τιμές της ΕΕ· τα επίπεδα κυκλοφοριακής συμφόρησης στις πόλεις της ΕΕ έχουν παραμείνει στάσιμα ή επιδεινώνονται από το 2013, κάτι που επιφέρει σημαντικό κόστος για την κοινωνία και αρνητικές επιπτώσεις στις μετακινήσεις· οι αστικές περιοχές αντιπροσωπεύουν το 38 % όλων των θανάτων και των σοβαρών τραυματισμών στις οδικές μεταφορές στην ΕΕ· πάνω από το 70 % των Ευρωπαίων ζουν σε πόλεις και αναμένουν λύσεις για καλύτερες και ασφαλέστερες μετακινήσεις, για την κυκλοφοριακή συμφόρηση, την ατμοσφαιρική ρύπανση και την ηχορύπανση· τέλος, το 30 % ζει σε χωριά, μικρές πόλεις και περιαστικές περιοχές, και συχνά εξαρτάται από ιδιωτικά οχήματα ώστε να φτάσει σε κοντινούς αστικούς κόμβους·
-Οι υποδομές και οι υπηρεσίες αστικών δημόσιων μεταφορών πρέπει να προσαρμοστούν προκειμένου να εξασφαλιστεί καλύτερη προσβασιμότητα, μεταξύ άλλων με στόχο να εξυπηρετηθεί καλύτερα η γήρανση του πληθυσμού σε πολλές πόλεις, καθώς και τα άτομα με αναπηρία ή με μειωμένη κινητικότητα.
2.3Η Επιτροπή τονίζει επίσης τον επείγοντα χαρακτήρα της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και τον ρόλο που διαδραματίζουν στην κοινωνική ένταξη και την ευημερία των ατόμων, ιδίως για τις μειονεκτούσες ομάδες. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή έχει θέσει τη δημιουργία ενός ισχυρότερου δικτύου δημόσιων μεταφορών ως έναν από τους στόχους του Πλαισίου αστικής κινητικότητας της.
2.4Τα τελευταία χρόνια, η πανδημία άλλαξε τα δεδομένα όσον αφορά την οικονομική ανάπτυξη, και τους κανόνες και μηχανισμούς στήριξής της Αποκάλυψε παγίδες και έφερε στο προσκήνιο αξίες για την ανάπτυξη της ενιαίας αγοράς της ΕΕ. Ωστόσο, δημιούργησε επίσης ευκαιρίες για την ταχύτερη εφαρμογή πολιτικών όπως η Πράσινη Συμφωνία, ανέδειξε τη σημασία της τοποθέτησης των ατόμων στο επίκεντρο της διαδικασίας ανάκαμψης, όπως αντικατοπτρίζεται στην έννοια της δίκαιης μετάβασης, και παρακίνησε την Επιτροπή να θεσπίσει το μεγαλύτερο πρόγραμμα χρηματοδοτικής ενίσχυσης, που αποσκοπεί στον μετριασμό των κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων της νόσου COVID-19, τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ), με την πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό ως δύο από τους έξι πυλώνες του.
2.5Στον τομέα των δημόσιων μεταφορών, η πανδημία επηρέασε τις θέσεις εργασίας, τους χρήστες των δημόσιων μεταφορών, τους μεταφορείς και τις δημόσιες αρχές. Στα συμπεράσματά του σχετικά με τη στρατηγική της Επιτροπής για τη βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα, το Συμβούλιο των Υπουργών επισήμανε ότι οι δημόσιες συγκοινωνίες επηρεάστηκαν σοβαρά από την κρίση COVID-19 και ότι η πολιτική απάντηση στην κρίση θα πρέπει να αποσκοπεί στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και στη βελτίωση της ανθεκτικότητας των δημόσιων μεταφορών, επιταχύνοντας τον βιώσιμο μετασχηματισμό και τον εκσυγχρονισμό τους, και παράλληλα διασφαλίζοντας οικονομική προσιτότητα, δεδομένου του ουσιαστικού ρόλου των δημόσιων μεταφορών στην κοινωνική και εδαφική συνοχή.
2.6Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει το εξαιρετικά σημαντικό γεγονός, ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας, οι δημόσιες μεταφορές απέδειξαν την αξία τους παρέχοντας στους εργαζόμενους πρώτης γραμμής και στις μειονεκτούσες ομάδες την απαραίτητη δυνατότητα μετακινήσεων. Οι διακινούμενοι εργαζόμενοι και οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν μεγάλο ποσοστό αυτών των ομάδων, και είναι γνωστό ότι εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις δημόσιες μεταφορές για την πρόσβασή τους σε χώρους εργασίας και σε βασικές υπηρεσίες. Τα στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου για το 2020 δείχνουν ότι πολύ περισσότερες γυναίκες χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς συγκριτικά με τους άνδρες. Σε μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με θέμα τις γυναίκες και τις μεταφορές επισημαίνεται μεν η έλλειψη ταξινομημένων δεδομένων ανά φύλο σχετικών με τις συνήθειες στις μετακινήσεις, αλλά παρέχονται ενδιαφέρουσες πληροφορίες για αυτό το είδος επιλογής.
2.7Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει επίσης το αυξημένο κόστος που αντιμετωπίζουν και τους μειωμένους πόρους που διαθέτουν οι πάροχοι υπηρεσιών μεταφορών και οι δημόσιες αρχές λόγω της πανδημίας. Μολονότι τα μέτρα πρόληψης της νόσου COVID-19 οδήγησαν σε αύξηση του κόστους, και, με τη σημαντική μείωση του αριθμού χρηστών, οι εταιρείες βρέθηκαν να έχουν σημαντικά μειωμένα έσοδα, οι τοπικές, δημόσιες και κρατικές αρχές κατανόησαν ότι η διατήρηση της λειτουργίας των δημόσιων μεταφορών εντασσόταν στο καθήκον τους να εξυπηρετούν τις κοινότητες, και ιδίως να εξυπηρετούν τα άτομα που εξυπηρετούν άλλους.
2.8Η παρούσα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας έχει ως στόχο να παράσχει βασικές συστάσεις για την ανάκαμψη και μελλοντική ανάπτυξη βιώσιμων, ισχυρών, προσβάσιμων και ανθεκτικών δημόσιων μεταφορών χωρίς αποκλεισμούς μετά την κρίση της νόσου COVID-19, έτοιμων να εξυπηρετήσουν τις επόμενες γενιές, υπό το πρίσμα της δημογραφικής γήρανσης του πληθυσμού στην ΕΕ. Θα επικεντρωθεί στα ζητήματα της χρηματοδότησης, της ελκυστικότητας και του ρόλου της στην πράσινη ανάκαμψη της ΕΕ, με επίκεντρο τις κοινωνικές συνθήκες των εργαζομένων στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Η έλλειψη προσωπικού σε όλους τους τομείς των μεταφορών δείχνει μια σαφή ανάγκη για αυτήν την προσέγγιση.
3.Γενικές παρατηρήσεις
3.1Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι οι δημόσιες μεταφορές αποτελούν σημαντικό μέρος της απάντησης στη μεταπανδημική πράσινη ανάκαμψη της Ευρώπης. Όχι μόνο αποτελούν απάντηση στις ανησυχίες για το κλίμα, αλλά συμβάλλουν επίσης στην ποιότητα ζωής, καθώς αντιμετωπίζουν την κυκλοφοριακή συμφόρηση. Έως το 2020, σχεδόν 60 εκατομμύρια επιβάτες ετησίως πραγματοποίησαν τις μετακινήσεις τους με δημόσιες μεταφορές στις αστικές περιοχές στην Ευρώπη, ενώ οι αριθμοί αυξάνονται. (...) Η κυκλοφοριακή συμφόρηση κοστίζει ήδη στην ευρωπαϊκή οικονομία το 1 % του ΑΕγχΠ της, ήτοι 100 δισ. ευρώ ετησίως.
3.2Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η πανδημία αναδιαμόρφωσε τη συμπεριφορά των ατόμων και επέστησε εκ νέου την προσοχή των δημόσιων και τοπικών αρχών στην κοινωνική αξία των δημόσιων μεταφορών. Ωστόσο, οι δημόσιες μεταφορές ήταν ένας από τους τομείς που επλήγησαν πιο σφοδρά λόγω της δραστικής μείωσης του αριθμού χρηστών, ενώ χρειάστηκαν περισσότερο χρόνο προκειμένου να ανακάμψουν. Αυτό συνέβη ενώ οι πολίτες στράφηκαν προς την ενεργές μετακινήσεις και τα οχήματα ιδιωτικής χρήσης, ως τρόπο αποφυγής της λοίμωξης. Αν και οι αυξημένες ενεργές μετακινήσεις είναι μια υγιής τάση και πρέπει να ενθαρρυνθεί, το ζήτημα της αυξημένης χρήσης ιδιωτικών οχημάτων πρέπει να εξεταστεί σοβαρά από τους υπευθύνους χάραξης πολιτικής στην ΕΕ, καθώς και από τις εθνικές αρχές και τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης.
3.3Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι, παρά τη διατήρηση της αδιάλειπτης παροχής δημόσιων μεταφορών κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η απασχόληση στον τομέα επλήγη σφοδρά. Στην Ευρώπη, πριν από τα πρώτα μέτρα περιορισμού της κυκλοφορίας, ο κλάδος παρείχε άμεσες θέσεις εργασίας σε δύο εκατομμύρια άτομα. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι οι δημόσιες μεταφορές παρέχουν ασφαλείς τοπικές θέσεις εργασίας, ευρέος φάσματος, από θέσεις χαμηλής έως θέσεις υψηλής ειδίκευσης, και απασχολούν προσωπικό με πολύ διαφορετικό υπόβαθρο. Ωστόσο, σημαντικό ποσοστό χρειάστηκε να υπαχθεί σε κρατικά συστήματα προσωρινής ανεργίας και πολλοί επέλεξαν να μην επιστρέψουν στην εργασία τους. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στα κράτη μέλη με χαμηλές παροχές κοινωνικής ασφάλισης και κάλυψη από συλλογικές διαπραγματεύσεις.
3.4Συνεπώς, η ΕΟΚΕ προειδοποιεί ότι υπάρχει κρίσιμη έλλειψη προσωπικού σε όλους τους τομείς μεταφορών στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων μεταφορών. Η ποιότητα της εργασίας και η ασφάλεια της εργασίας έχουν εξελιχθεί σε βασικά κριτήρια για τα άτομα που αναζητούν εργασία, ενώ η κοινωνική ασφάλιση και η κάλυψη από συλλογικές διαπραγματεύσεις αποτελούν βασικές εγγυήσεις στο πλαίσιο αυτό.
3.5Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προσπάθειες των δημόσιων, περιφερειακών και κρατικών αρχών να διατηρήσουν το αναγκαίο επίπεδο εξυπηρέτησης στις δημόσιες μεταφορές καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας, υπό πολύπλοκες συνθήκες που απαιτούσαν χρηματοδοτική υποστήριξη και επενδύσεις σε πρωτόκολλα ασφάλειας έναντι της νόσου COVID-19. Αναγνωρίζουμε ότι οι αρμόδιες αρχές χρειάστηκε να καταφύγουν σε δραστικούς περιορισμούς στην πληρότητα των οχημάτων, να εισαγάγουν ψηφιακές λύσεις για τη μείωση της άμεσης επαφής μεταξύ χρηστών και εργαζομένων, να αυξήσουν τις δαπάνες για υγειονομικό εξοπλισμό και εξοπλισμό υγιεινής και να αντισταθμίσουν τη μείωση των εσόδων που προκάλεσε η αιφνίδια και διαρκής μείωση του αριθμού χρηστών των δημόσιων μεταφορών.
3.6Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι τα πρωτόκολλα ασφάλειας έναντι της νόσου COVID-19 στον τομέα των μεταφορών δεν εγκρίθηκαν πάντοτε με συμπεριληπτικό τρόπο, με μέριμνα για όλα τα επηρεαζόμενα άτομα. Για παράδειγμα, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι δημόσιες μεταφορές δεν ήταν διαθέσιμες για τα άτομα με αναπηρία και τους ηλικιωμένους λόγω της μείωσης ή της αναστολής της παροχής βοήθειας στους επιβάτες με μειωμένη κινητικότητα· επίσης, είναι γεγονός ότι οι ψηφιακές λύσεις δεν έλαβαν υπόψη τα άτομα με χαμηλότερες ψηφιακές δεξιότητες, τα άτομα που δεν διέθεταν τους οικονομικούς πόρους για ψηφιακές συσκευές ή υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών, ενώ δεν αναπτύχθηκαν σύμφωνα με τις πολιτικές προσβασιμότητας της ΕΕ και τα υποστηρικτικά πρότυπα.
3.7Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι χρειάζονται πλέον μεταπανδημικές στρατηγικές, προκειμένου οι δημόσιες μεταφορές να καταστούν ελκυστικές και να δοθεί η δυνατότητα σε περισσότερα άτομα να τις χρησιμοποιούν. Όπως επισημαίνεται στη γνωμοδότηση INT/909 της ΕΟΚΕ: «τώρα μάς δίνεται η ευκαιρία να διασφαλίσουμε τη δίκαιη ανάκαμψη και την ταχεία ανοικοδόμηση των οικονομιών μας, ώστε αυτές να καταστούν πιο φιλικές προς το περιβάλλον, πιο δίκαιες και πιο ανθεκτικές σε μελλοντικούς κλυδωνισμούς». Η έκκληση αυτή επαναλαμβάνεται στη γνωμοδότηση TEN/728 της ΕΟΚΕ, η οποία επισημαίνει ότι «η πράσινη μετάβαση πρέπει, αφενός, να είναι κοινωνικά δίκαιη και, αφετέρου, να διαφυλάσσει την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών μεταφορών, μεταξύ άλλων μέσω της πλήρους υλοποίησης του Ευρωπαϊκού Χώρου Μεταφορών, με την πλήρη υλοποίηση της ενιαίας αγοράς».
3.8Με βάση το ανωτέρω σκεπτικό, απαιτούνται τα ακόλουθα βασικά στοιχεία, προκειμένου οι δημόσιες μεταφορές να καταστούν ελκυστικότερες:
-Διαθεσιμότητα, μεταφρασμένη σε επαρκή χωρητικότητα στα μέσα μαζικής μεταφοράς με στόχο την αντιμετώπιση της αυξημένης ζήτησης, ειδικά σε αγροτικές και περιφερειακές περιοχές όπου συχνά υπάρχουν λιγότερες επιλογές για τους πολίτες·
-Επαρκές προσωπικό που επωφελείται από τις κατάλληλες εργασιακές συνθήκες και την κατάλληλη κατάρτιση, σταθερές και ποιοτικές θέσεις εργασίας, καθώς και ένα πλήρες φάσμα δικαιωμάτων και παροχών·
-Συνδεσιμότητα, συγκεκριμένα αυξημένη και αποτελεσματική συνδεσιμότητα των διαφόρων τρόπων μεταφοράς, εντός και μεταξύ αστικών και μη αστικών περιοχών, με στόχο να δοθεί σε όλους τους επιβάτες η δυνατότητα για απρόσκοπτες διατροπικές μετακινήσεις, μεταξύ άλλων μεταξύ διαφορετικών γεωγραφικών περιοχών·
-Οικονομική προσιτότητα για όλα τα μέλη της κοινωνίας. Προκειμένου να διασφαλιστεί αυτό, ο υπολογισμός του κόστους των δημόσιων μεταφορών θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη την οικονομική προσιτότητα για τα άτομα που αντιμετωπίζουν κοινωνικοοικονομική φτώχεια και αποκλεισμό. Στοχευμένα καθεστώτα στήριξης των πλέον μειονεκτουσών, από κοινωνικοοικονομική άποψη, ομάδων θα πρέπει να διερευνηθούν σε στενή διαβούλευση με τις σχετικές κοινότητες.
-Προσβασιμότητα που καθιστά δυνατή την απρόσκοπτη και ανεξάρτητη χρήση από όλους, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία, των ηλικιωμένων και των ατόμων με (προσωρινά) μειωμένη κινητικότητα·
-Ασφάλεια χρηστών και εργαζομένων, με επίκεντρο το φύλο και τις διατομεακές διαστάσεις του ζητήματος. Τα μέτρα για τη δημόσια υγεία χωρίς αποκλεισμούς είναι εξίσου σημαντικά για τις ασφαλείς μετακινήσεις, όπως αποδείχθηκε τα τελευταία έτη. Οι εργαζόμενοι στις δημόσιες χρειάζονται ένα ασφαλές περιβάλλον εργασίας, χωρίς βία και παρενόχληση.
-Ποιότητα όσον αφορά την άνεση, τους χρόνους ταξιδιού, την παροχή βοήθειας από επαρκή επίπεδα προσωπικού, προσβάσιμες ψηφιακές λύσεις, πληροφορίες σχετικά με τις επιλογές μεταφοράς και τα δρομολόγια.
3.9Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, κατά τα έτη πριν από την πανδημία, με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1370/2007 για την υποχρέωση παροχής δημόσιας υπηρεσίας θεσπίστηκε η δυνατότητα ανοίγματος των υπηρεσιών δημόσιας μεταφοράς σε ιδιωτικούς φορείς μέσω διαγωνισμών και συμβάσεων παροχής δημόσιας υπηρεσίας, οι οποίες συνάπτονται σύμφωνα με τους γενικούς κανόνες της ΕΕ περί δημοσίων συμβάσεων. Καθώς η πανδημία απέδειξε τον στρατηγικό ρόλο που διαδραματίζουν οι δημόσιες μεταφορές για την κοινωνία και τις μετακινήσεις, και δεδομένου ότι ο τομέας των δημόσιων μεταφορών αντιμετωπίζει πρωτοφανή έλλειψη προσωπικού, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη οι συμβάσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας να προσφέρουν προστασία όσον αφορά τις κοινωνικές συνθήκες και τις συνθήκες εργασίας, με μέλημα να διατηρηθούν οι δεξιότητες στον κλάδο.
3.10Οι δημόσιες μεταφορές αποτελούν υπηρεσία ωφέλιμη για το σύνολο της κοινωνίας, σε όλη της την πολυμορφία. Υπό αυτό το πρίσμα, είναι ζωτικής σημασίας να διατηρηθεί η διαφάνεια των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων και να διασφαλιστεί η συμμετοχή τόσο των εργαζομένων όσο και των χρηστών των ΜΜΜ στις αποφάσεις για τις δημόσιες συμβάσεις.
3.11Η ΕΟΚΕ εκτιμά την εγκαθίδρυση από την Επιτροπή του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) με σκοπό να μετριαστούν οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της νόσου COVID-19. Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 καθορίζει τους όρους υπό τους οποίους τα κράτη μέλη μπορούν να έχουν πρόσβαση σε επιχορηγήσεις του ΜΑΑ της ΕΕ. Έπρεπε να υποβάλουν εθνικά σχέδια και να δεσμευτούν να δαπανήσουν το 37 % των επιχορηγήσεων της ΕΕ για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις στον τομέα του κλίματος και το 20 % για την ψηφιακή μετάβαση. Οι μη ρυπογόνες μετακινήσεις παραμένει ως μέλημα στο επίκεντρο αυτών των σχεδίων. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η εφαρμογή των μέτρων αυτών θα έχει αντίκτυπο τόσο στην κοινωνία όσο και στους εργαζομένους και, συνεπώς, δεν μπορεί να γίνει κεκλεισμένων των θυρών. Όλοι οι κοινωνικοί φορείς θα πρέπει να συμμετάσχουν στην ανάπτυξη πολιτικών για πιο πράσινες και πιο βιώσιμες δημόσιες μεταφορές. Ομοίως, οι δημόσιοι φορείς θα πρέπει να είναι σε θέση να παρακολουθούν αποτελεσματικά την εφαρμογή των δημόσιων πολιτικών και τη δαπάνη των σχετικών δημόσιων κονδυλίων.
3.12Η χωρίς αποκλεισμούς συμμετοχή στις λύσεις για την ανάπτυξη των δημόσιων μεταφορών θα πρέπει να προωθηθεί ώστε μπορέσουν όλοι οι ενδιαφερόμενοι να συμμετάσχουν στην προσπάθεια, συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων αρχών, των παρόχων υπηρεσιών, των χρηστών των δημόσιων μεταφορών και των ειδημόνων στα της προσβασιμότητας και του πολεοδομικού σχεδιασμού. Θα πρέπει να προωθηθούν οι βέλτιστες πρακτικές της από κοινού εξεύρεσης λύσεων για τις δημόσιες μεταφορές. Θα πρέπει να διασφαλιστεί μια προσέγγιση «καθολικού σχεδιασμού», σύμφωνα με τη ΣΗΕΔΑΑ, για την ανάπτυξη των υπηρεσιών, προκειμένου να καταστεί δυνατή η χρήση των υπηρεσιών αυτών από τη μέγιστη δυνατή πολυμορφία χρηστών, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία, των ηλικιωμένων και των ατόμων με μειωμένη κινητικότητα.
3.13Η ανακοίνωση της Επιτροπής με θέμα τη δέσμη μέτρων προσαρμογής στον στόχο του 55 % επισημαίνει ότι «[π]ολλοί πολίτες, ιδίως οι νεότεροι, είναι έτοιμοι να αλλάξουν τα πρότυπα κατανάλωσης και κινητικότητας που ακολουθούν όταν παρακινούνται από σχετικές πληροφορίες, προκειμένου να περιορίσουν το αποτύπωμα άνθρακα και να ζήσουν σε ένα πιο οικολογικό και υγιές περιβάλλον». Η ενίσχυση της ελκυστικότητας αυτών των τρόπων μεταφοράς για όλους θα συμβάλει στη μεταστροφή προς πιο οικολογικούς και βιώσιμους τρόπους μεταφοράς. Η ενίσχυση της ευαισθητοποίησης σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των μεταφορών και τις προσωπικές επιλογές μετακινήσεων είναι σημαντική. Ωστόσο, οι δράσεις προώθησης από μόνες τους δεν θα έχουν τον αναγκαίο αντίκτυπο, εκτός και εάν αυτά τα ζητήματα διαθέσιμων, οικονομικά προσιτών, ευπρόσιτων και ασφαλών δημόσιων μεταφορών απαντηθούν κατάλληλα. Μολονότι πολλοί άνθρωποι έχουν επίγνωση της επείγουσας περιβαλλοντικής ανάγκης χρήσης πιο οικολογικών μέσων μεταφοράς, δεν θα είναι σε θέση να συμβάλουν σημαντικά στην πράσινη μετάβαση εάν απλώς δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να χρησιμοποιούν πιο οικολογικά μέσα μεταφοράς ή εάν δεν έχουν πρόσβαση σε αυτά. Αυτό θα αποτελέσει μια τεράστια χαμένη ευκαιρία για την ΕΕ.
3.14Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ότι η νόσος COVID-19 πυροδότησε την ταχύτερη ενσωμάτωση των ψηφιακών τεχνολογιών στις δημόσιες μεταφορές. Είναι πολύ πιθανό οι τάσεις αυτές να διατηρηθούν και να ενθαρρυνθούν μέσω της ανάπτυξης του ΜΑΑ της ΕΕ και των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Ενώ η ψηφιοποίηση μπορεί να συμβάλει στην αποτελεσματικότητα και τη βιωσιμότητα των δημόσιων μεταφορών, καθώς και να ωφελήσει τους χρήστες των μεταφορών (για παράδειγμα με ψηφιακούς προγραμματιστές ταξιδίου ή πληροφορίες για τις μεταφορές σε πραγματικό χρόνο), θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε η ψηφιακή μετάβαση να μην επιτευχθεί σε βάρος των ευκαιριών απασχόλησης για το προσωπικό που εργάζεται στις μεταφορές και στις υπηρεσίες προσωπικής υποστήριξης για τους χρήστες, ή να αυξήσει το χάσμα στην κινητικότητα μεταξύ των χρηστών των μεταφορών που μπορούν και αυτών που δεν μπορούν να επωφεληθούν από την ψηφιοποίηση, λόγω της έλλειψης προσβασιμότητας και οικονομικής προσιτότητας των ψηφιακών υπηρεσιών, καθώς και λόγω των χαμηλότερων ψηφιακών δεξιοτήτων ορισμένων χρηστών. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ καλεί τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να υλοποιήσουν τις διαδικασίες ψηφιακής μετάβασης που αποσκοπούν στην επίτευξη βιώσιμων και δίκαιων μεταφορών για όλους, με συμπεριληπτικό και συμμετοχικό τρόπο.
Βρυξέλλες, 26 Οκτωβρίου 2022
Christa SCHWENG
Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής
____________