NAT/839
Ένα μακρόπνοο όραμα για τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ
ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ
Τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον»
Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών
Ένα μακρόπνοο όραμα για τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ – Προς ισχυρότερες, συνδεδεμένες, ανθεκτικές και ευημερούσες αγροτικές περιοχές με ορίζοντα το 2040
[COM(2021) 345 final]
|
Επικοινωνία
|
nat@eesc.europa.eu
|
|
Υπάλληλος διοίκησης
|
Martine DELANOY
|
|
Ημερομηνία του εγγράφου
|
15/02/2022
|
Εισηγήτρια: Lidija PAVIĆ-ROGOŠIĆ
Συνεισηγήτρια:
Piroska KÁLLAY
|
Αίτηση γνωμοδότησης
|
Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 10/8/2021
|
|
Νομική βάση
|
Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
|
|
Αρμόδιο τμήμα
|
Τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον»
|
|
Έγκριση από το τμήμα
|
09/02/2022
|
|
Έγκριση από την Ολομέλεια
|
ΗΗ/MM/2022
|
|
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.
|
|
|
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας
(υπέρ/κατά/αποχές)
|
…/…/…
|
1.Συμπεράσματα και συστάσεις
Συμπεράσματα
1.1Η ΕΟΚΕ επικροτεί σε γενικές γραμμές το μακρόπνοο όραμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις αγροτικές περιοχές. Οι προτάσεις για ένα σχέδιο δράσης, συμπεριλαμβανομένου ενός αγροτικού συμφώνου με τη συμμετοχή φορέων σε ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο για την προαγωγή του οράματος, είναι επίσης ευπρόσδεκτες, όπως και οι προτάσεις για τη δημιουργία ενός παρατηρητηρίου της ΕΕ για τις αγροτικές περιοχές και ενός μηχανισμού θωράκισης των εν λόγω περιοχών.
1.2Ωστόσο, δεν είναι σαφές ποια θα είναι η επίδραση του σχεδιασμού και του περιεχομένου της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) και των αντίστοιχων νέων στρατηγικών σχεδίων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε κάθε κράτος μέλος ως προς το μακρόπνοο όραμα και πώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να διασφαλίσει τη συνέπεια και την προστιθέμενη αξία μεταξύ της ΚΓΠ και άλλων πολιτικών.
1.3Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προτεραιότητες του σχεδίου δράσης να γίνουν οι αγροτικές περιοχές ισχυρότερες, συνδεδεμένες, ανθεκτικές και ευημερούσες. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ευημερία, η οποία ορίζεται ως ένας κοινωνικά και περιβαλλοντικά βιώσιμος τρόπος ζωής, πρέπει να αφορά όλους τους κατοίκους, όπου και αν ζουν. Εάν υλοποιηθεί το σχέδιο δράσης, θα υπάρξουν πραγματικές βάσεις για ένα αισιόδοξο και βέβαιο μέλλον για την ευρωπαϊκή ύπαιθρο.
1.4Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεσμεύεται να επιτύχει αποτελέσματα μέσω του αγροτικού συμφώνου και σχεδίου δράσης. Ωστόσο, πολλά εξαρτώνται από την αποδοχή όλων των κρατών μελών, των περιφερειών και των τοπικών κοινοτήτων. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το Συμβούλιο των Υπουργών, κάθε Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Επιτροπή των Περιφερειών και η ίδια, όπως και οι οργανώσεις και τα δίκτυα της κοινωνίας των πολιτών, έχουν ο καθένας την αποστολή τους ώστε να κάνουν το όραμα πραγματικότητα. Ο βασικός παράγοντας για την πραγμάτωση του οράματος είναι η ύπαρξη ενός πλήρως χρηματοδοτούμενου σχεδίου δράσης με σαφείς στόχους και ημερομηνίες για διαφανείς μετρήσεις.
1.5Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ενισχυμένη πολιτική αγροτικής θωράκισης και τη δημιουργία ενός άμεμπτου παρατηρητηρίου για την εποπτεία της συντελούμενης προόδου. Η ανταλλαγή πληροφοριών και ο διάλογος με τους κοινωνικούς εταίρους και τους εταίρους της κοινωνίας των πολιτών είναι ουσιαστικής σημασίας. Η ΕΟΚΕ είναι πρόθυμη να υποστηρίξει αυτό το έργο, συμβάλλοντας για παράδειγμα στο έργο της νέας θεματικής ομάδας του Ευρωπαϊκού Δικτύου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΔΑΑ) για την αγροτική θωράκιση.
Συστάσεις
1.6Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να επιδειχθεί περισσότερη και διαρκής δέσμευση και ότι απαιτείται ενδυνάμωση των τοπικών συμμετοχικών οργανώσεων αγροτικών και αστικών περιοχών και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών έτσι ώστε το όραμα να γίνει πλήρως κατανοητό και συμπεριληπτικό. Το Ευρωπαϊκό Αγροτικό Κοινοβούλιο και άλλα υπάρχοντα δίκτυα, καθώς και η σημερινή Διάσκεψη για το μέλλον της Ευρώπης, θα πρέπει να συμβάλουν σημαντικά στην προώθηση των απόψεων των τοπικών κοινοτήτων.
1.7Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το αγροτικό δίκτυο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και οι ομάδες διαλόγου των πολιτών, με επικεφαλής διάφορες γενικές διευθύνσεις, πρέπει να προωθήσουν αμφίδρομες και διαφανείς διαδικασίες υποβολής εκθέσεων. Αν και εκτιμά τις δεσμεύσεις υπέρ της θωράκισης των αγροτικών περιοχών βάσει του ερευνητικού προγράμματος «Ορίζων», η ΕΟΚΕ πιστεύει επίσης ότι περισσότερες υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής πρέπει να επιδείξουν την απαρέγκλιτη προσήλωσή τους στο όραμα. Ειδικότερα, η αγροτική θωράκιση θα πρέπει να επεκταθεί ώστε να συμπεριλάβει το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» και το πρόγραμμα Erasmus+.
1.8Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το αγροτικό σύμφωνο σημαίνει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να δημιουργήσει ένα μοντέλο διακυβέρνησης που θα περιλαμβάνει την τοπική αυτοδιοίκηση και τις τοπικές επιχειρήσεις (τόσο τις ιδιωτικές όσο και τις μη κερδοσκοπικές) σε συνεργασία με τοπικές δημοκρατικές δομές και δομές κοινωνικών εταίρων, έτσι ώστε να ακούγεται η φωνή κάθε τόπου και να μπορεί να εφαρμοστεί με επιτυχία το μακρόπνοο όραμα. Το σύμφωνο θα πρέπει να βασιστεί στην εμπειρία και τις βέλτιστες πρακτικές από το πρόγραμμα LEADER και την «Τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων» (CLLD) και κάθε προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ θα πρέπει να προάγει την ιδέα σε ολόκληρη την ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει να είναι ενεργοί παράγοντες διευκόλυνσης και χρηματοδότες πειραματικών έργων.
1.9Οι κοινές προτεραιότητες θα πρέπει να σχεδιαστούν με τη χρήση μεθόδων από τη βάση προς την κορυφή και να είναι βασισμένες στα δεδομένα. Θα πρέπει να πραγματοποιηθεί επανεκτίμηση των επιπτώσεων της πανδημίας στο σχέδιο δράσης, εξετάζοντας τον αντίκτυπο της αυξημένης ζήτησης σε αγροτικές κατοικίες, νέους επαγγελματικούς χώρους στα χωριά, καλύτερες δημόσιες υπηρεσίες, διευκόλυνση περισσότερων ταξιδιών σε αγροτικές περιοχές και μεγαλύτερη ζήτηση για ψυχαγωγικό, ιατρικό, οικολογικό και πολιτιστικό τουρισμό.
1.10Η κατάρτιση ενός χάρτη αγροτικών και αστικών δικαιωμάτων και ευθυνών μπορεί να βοηθήσει περαιτέρω τους πολίτες να κατανοήσουν πώς μπορούν να εκπληρωθούν οι φιλοδοξίες τους για ευημερία και να τους εμπνεύσουν να αναλάβουν δράση, ενώ ο πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων πρέπει να αποτελεί τη βάση για όλες τις δράσεις.
2.Γενικές πληροφορίες
2.1Περίπου 136 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν στις αγροτικές περιοχές της ΕΕ αντιστοιχώντας σχεδόν στο 30 % του πληθυσμού της ΕΕ και για πολλούς λόγους, όπως τονίστηκε σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις
της ΕΟΚΕ, το χάσμα όσον αφορά την οικονομική και κοινωνική ευημερία μεταξύ των πολιτών των πόλεων και των πολιτών της υπαίθρου έχει διευρυνθεί. Ενώ οι αγροτικές περιοχές έχουν καθοριστική σημασία για την οικονομική και κοινωνική συνοχή —συμπεριλαμβανομένης της βιώσιμης παραγωγής τροφίμων—, αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της συρρίκνωσης του πληθυσμού τους, ιδίως δε των νέων.
2.2Ιστορικά, η στήριξη της υπαίθρου προέρχεται από μια σειρά από διαφορετικά τμήματα και χρηματοδοτικά μέσα σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, με έναν τρόπον τινά κατακερματισμένο, ασύνδετο και απογοητευτικά γραφειοκρατικό. Οι δημόσιες παρεμβάσεις είχαν εν μέρει επιτυχία, ιδιαίτερα σε απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές και νησιά, συμβαδίζοντας με την φθίνουσα οικονομική δραστηριότητα, την κακή ψηφιακή προσβασιμότητα, το κύμα εξόδου των νέων και την απώλεια βασικών δημόσιων υπηρεσιών, δεξιοτήτων αγροτικής βιοτεχνίας, βιοποικιλότητας και πολιτιστικής κληρονομιάς.
2.3Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ΕΟΚΕ πιστεύει σε μια πολύ πιο ολοκληρωμένη, αλλά δίκαιη, χωροταξική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των εν λόγω ανισορροπιών. Όπως τονίζεται στη γνωμοδότηση NAT/820 Προς μια βιώσιμη αγροτική και αστική ανάπτυξη1, απαιτείται μια συνολική, διατμηματική και άρτια προσέγγιση που δεν αφήνει κανέναν πολίτη και κανένα τόπο στο περιθώριο. Συνιστάται μια συνεργασία όλων των πολιτών που να βασίζεται στην αμοιβαία κατανόηση και στον σεβασμό τόσο των αγροτικών όσο και των αστικών αγαθών.
2.4Αναγνωρίζοντας το φάσμα των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι αγροτικές περιοχές, τον Ιούνιο του 2021 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε μια ανακοίνωση που καθορίζει ένα μακρόπνοο όραμα για τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ έως το 2040
. Αυτή η ανακοίνωση περιλαμβάνει προτάσεις για ένα αγροτικό σύμφωνο που θα δεσμεύει τους φορείς σε ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο για την υποστήριξη του οράματος και ένα σχέδιο δράσης για τη στήριξη δυνατότερων, συνδεδεμένων, ανθεκτικών και ευημερουσών αγροτικών περιοχών. Προβλέπει επίσης τη δημιουργία ενός παρατηρητηρίου της ΕΕ για τις αγροτικές περιοχές με στόχο τη βελτίωση της συλλογής και της ανάλυσης των δεδομένων της κατάστασης των αγροτικών περιοχών και ενός μηχανισμού αγροτικής θωράκισης για την εκτίμηση της αναμενόμενης επίδρασης των μειζόνων νομοθετικών πρωτοβουλιών της ΕΕ στις αγροτικές περιοχές.
3.Γενικές παρατηρήσεις
3.1Αναμένοντας το ενοποιημένο πλαίσιο που αναφέρθηκε παραπάνω, το οποίο μπορεί να αναπτυχθεί περαιτέρω στη Διάσκεψη για το μέλλον της Ευρώπης, η ΕΟΚΕ επικροτεί ευρέως το μακρόπνοο όραμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ, και υποστηρίζει την πρωτοβουλία και τη δέσμευση της προεδρίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
3.2Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι ένα όραμα πρέπει να είναι ευρέως κατανοητό, χωρίς αποκλεισμούς, να εμπνέει και να είναι εφικτό. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την έμφαση που δίνεται στις απομακρυσμένες και λιγότερο ανεπτυγμένες αγροτικές περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των νησιών. Ωστόσο, δεν είναι σαφές ποια θα είναι η επίδραση του σχεδιασμού και του περιεχομένου της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) και των αντίστοιχων νέων στρατηγικών σχεδίων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε κάθε κράτος μέλος ως προς το μακρόπνοο όραμα και πώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να διασφαλίσει τη συνέπεια και την προστιθέμενη αξία μεταξύ της ΚΓΠ και άλλων πολιτικών. Η ΚΓΠ πρέπει να είναι σε θέση να συνδυάζει γεωργικές και επισιτιστικές πολιτικές με την εδαφική ανάπτυξη.
3.3Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διεξήγαγε ευρεία διαβούλευση τόσο με τους πολίτες της υπαίθρου όσο και με τους πολίτες των πόλεων, και δεσμεύτηκε στενότερα με τις οργανώσεις των συναρμοδίων μέσω πλατφορμών, όπως το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΔΑΑ), και διαβουλεύσεων με συγκεκριμένους συμμετέχοντες. Η δέσμευση υποστηρίχθηκε επίσης από τα ερευνητικά σενάρια του Κοινού Κέντρου Ερευνών, ενώ η διατμηματική εργασία όσον αφορά το όραμα διεξήχθη εντός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ επικροτεί μια τέτοια προσέγγιση.
3.4Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι απαιτείται περισσότερη διαρκής δέσμευση και ενδυνάμωση των τοπικών συμμετοχικών οργανώσεων γεωργικών και αστικών περιοχών και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών προκειμένου το όραμα να γίνει πλήρως κατανοητό και χωρίς αποκλεισμούς. Το πρόσφατα ιδρυθέν κέντρο αρμοδιοτήτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη συμμετοχική και διαβουλευτική δημοκρατία θα μπορούσε να αποτελέσει ένα φόρουμ για την ανάπτυξη ορθών πρακτικών και για τη διασφάλιση δεσμών μεταξύ τοπικών και ευρύτερων δομών πολιτικής. Το όραμα αναφέρει συγκεκριμένα το έργο του Ευρωπαϊκού Αγροτικού Κοινοβουλίου ως παράδειγμα παροχής απόψεων της τοπικής κοινότητας και δημιουργίας πλατφόρμας προτεραιοτήτων για τη συνεργασία με τους ανώτερους υπευθύνους χάραξης πολιτικής. Το έργο και οι συνεισφορές άλλων υφιστάμενων δικτύων είναι εξίσου σημαντικές.
3.5Οι τοπικοί σύμβουλοι πρέπει να δουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι οι απόψεις τους έχουν εισακουστεί και ότι μοιράζονται την κυριότητα των εξελίξεων. Η ΕΟΚΕ συνεπώς θεωρεί ότι το αγροτικό δίκτυο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (το οποίο θα μετασχηματιστεί στο μέλλον στο δίκτυο της ΚΓΠ) και οι ομάδες διαλόγου των πολιτών, με επικεφαλής διάφορες ΓΔ, πρέπει να προωθήσουν αμφίδρομες και διαφανείς διαδικασίες υποβολής εκθέσεων. Το ΕΔΑΑ θα συνεισφέρει με δύο νέες θεματικές ομάδες, εστιάζοντας στην αναζωογόνηση της υπαίθρου και στην αγροτική θωράκιση, ιδιαίτερα σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ ανυπομονεί να μάθει νέα για τα αποτελέσματα των εργασιών της τους επόμενους μήνες.
3.6Η ΕΟΚΕ πιστεύει επίσης ότι περισσότερες υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που είναι αρμόδιες για τον πολιτισμό, την έρευνα και την καινοτομία, την εκπαίδευση και την κατάρτιση, την κινητικότητα και τις μεταφορές, τη νεολαία, την απασχόληση, τις κοινωνικές υποθέσεις και την ένταξη, τη δράση για το κλίμα, την ενέργεια, το περιβάλλον και άλλους σχετικούς τομείς πρέπει να επιδείξουν τη συνολική τους δέσμευση στο όραμα. Ωστόσο, οι αποφάσεις για την περίοδο χρηματοδότησης 2021-2027 είχαν ληφθεί πριν από τη δημοσίευση της ανακοίνωσης. Κατά την περίοδο αυτή, την ευθύνη για τη συμπερίληψη των αγροτικών αναγκών στα σχετικά προγράμματα φέρουν, κατά κύριο λόγο, οι εθνικές, περιφερειακές και τοπικές κυβερνήσεις. Εξακολουθεί να υπάρχει κίνδυνος σύγχυσης και έλλειψης κατανόησης εκτός εάν η πολιτική και η χρηματοδότηση, σε όλα τα επίπεδα, εξορθολογιστούν και συντονιστούν. Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ πρέπει επίσης να μεριμνήσουν έτσι ώστε το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο και ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας να συνάδουν με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και τα νομοθετικά της μέσα και να μπορούν να χρηματοδοτούν την υλοποίηση του αγροτικού οράματος.
3.7Παρατίθενται ημερομηνίες για την έναρξη του σχεδίου δράσης και ορισμένες ημερομηνίες ενδιάμεσης αναθεώρησης, αλλά όχι ημερομηνίες ολοκλήρωσης για μεμονωμένα προγράμματα. Ορισμένες εκτροπές όσον αφορά τις ημερομηνίες είναι πιθανές, ενώ η νέα ΚΓΠ, με τη συμβολή της στο όραμα, δεν θα είναι έτοιμη μέχρι το 2023. Κάποια σύγχυση είναι επίσης πιθανή, εκτός εάν υπάρξει αναφορά στο παγκόσμιο κλίμα και σε άλλες ημερομηνίες-στόχους.
3.8Προκειμένου να αποτελεί πηγή έμπνευσης, το όραμα πρέπει να υποστηρίζεται, όπως συνιστάται στη NAT/820, από έναν χάρτη δικαιωμάτων και υποχρεώσεων του αγροτικού και του αστικού κόσμου, ο οποίος να είναι ευρέως διαδεδομένος και να εξηγείται έτσι ώστε όλοι οι πολίτες να κατανοήσουν πώς μπορούν να πραγματωθούν οι φιλοδοξίες τους για ευημερία. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η έμπνευση για να δράσει κανείς και να κάνει τη διαφορά εξαρτάται από την πλήρη κατανόηση των προκλήσεων και την αίσθηση της κοινής ιδιοκτησίας και της εμπιστοσύνης.
3.9Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεσμεύεται για επίτευξη αποτελεσμάτων μέσω του συμφώνου και του σχεδίου δράσης· ωστόσο, πολλά εξαρτώνται από την αποδοχή όλων των κρατών μελών, των περιφερειών και των τοπικών κοινοτήτων. Ο καθορισμός στόχων για την εκπλήρωσή τους σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι μια πρόκληση, ενώ ο καθορισμός στόχων και η επίτευξη της υλοποίησης σε κρατικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο είναι πολύ πιο δύσκολος. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το Συμβούλιο των Υπουργών, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Επιτροπή των Περιφερειών και η ίδια η ΕΟΚΕ, όπως και οι οργανώσεις και τα δίκτυα της κοινωνίας των πολιτών, έχουν ο καθένας την αποστολή τους ώστε να κάνουν το όραμα πραγματικότητα. Διαφορετικά, η ασυνεπής υλοποίηση θα μπορούσε να οδηγήσει σε περαιτέρω ανισορροπίες, με ορισμένες κοινότητες να επωφελούνται από το σχέδιο δράσης και άλλες να αποτυγχάνουν να το πράξουν.
3.10Η ΕΟΚΕ πιστεύει επίσης ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορούσε επίσης να διδαχθεί από και να μοιραστεί τα διδάγματα με κράτη και περιφέρειες εκτός ΕΕ, καθώς διαφορετικές περιοχές του κόσμου αντιμετωπίζουν παρόμοια ζητούμενα και ευκαιρίες αγροτικού και αστικού χαρακτήρα. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την ανακοίνωση για το αγροτικό όραμα στους εταίρους μας στα Δυτικά Βαλκάνια και στην Τουρκία.
4.Ειδικές παρατηρήσεις
4.1Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το αγροτικό σύμφωνο σημαίνει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να δημιουργήσει ένα μοντέλο διακυβέρνησης που θα περιλαμβάνει την τοπική αυτοδιοίκηση και τις τοπικές επιχειρήσεις (τόσο τις ιδιωτικές όσο και τις μη κερδοσκοπικές) σε συνεργασία με τοπικές δημοκρατικές δομές και δομές κοινωνικών εταίρων, έτσι ώστε να ακούγεται η φωνή κάθε τόπου και να μπορεί να εφαρμοστεί με επιτυχία το μακρόπνοο όραμα. Η μεγαλύτερη χρήση μέσων υβριδικής αλληλεπίδρασης μπορεί να αυξήσει τη συμμετοχή, ενώ η συμβολή των τοπικών κοινωνιών θα πρέπει να καταδειχθεί με σαφήνεια. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει να είναι ενεργοί παράγοντες διευκόλυνσης και χρηματοδότες πειραματικών έργων.
4.2Το σύμφωνο θα πρέπει να βασιστεί στην εμπειρία και τις βέλτιστες πρακτικές από το πρόγραμμα LEADER και την «Τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων» και κάθε προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ θα πρέπει να προάγει την έννοια του συμφώνου σε ολόκληρη την ΕΕ.
4.3Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η αγροτική ανάπτυξη θα πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της πολιτικής περιφερειακής ανάπτυξης. Το LEADER και η «Τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων» θα πρέπει να αποτελούν σημαντική συνιστώσα της ανάπτυξης κάθε τόπου. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι με την πολιτική συνοχής μετά το 2020 εισάγεται ένας νέος διατομεακός στόχος πολιτικής για την ολοκληρωμένη και βιώσιμη εδαφική και τοπική ανάπτυξη, με στόχο να μην μείνει κανείς τόπος και άνθρωπος στο περιθώριο. Παρέχει επίσης ένα ελαστικό πλαίσιο εντός του οποίου τα κράτη μέλη θα μπορούν να ενισχύουν την προσπάθεια των αγροτικών περιοχών να επιλύουν τα ιδιαίτερα προβλήματά τους.
4.4Ο βασικός παράγοντας για την υλοποίηση του οράματος είναι η ύπαρξη ενός πλήρως χρηματοδοτούμενου σχεδίου δράσης με σαφείς στόχους και ημερομηνίες για αντικειμενική μέτρηση για όλα τα θεσμικά όργανα και τα κράτη μέλη της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ ανυπομονεί να δει έως τα μέσα του 2023 το αποτέλεσμα των εργασιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία θα προβεί σε απολογισμό των δράσεων που σχεδιάζονται για τις αγροτικές περιοχές —στο πλαίσιο της ΚΓΠ και των ταμείων πολιτικής συνοχής— για την περίοδο προγραμματισμού 2021-2027. Αυτό θα πρέπει να προσδιορίζει με σαφή τρόπο τυχόν κενά που πρέπει να αντιμετωπιστούν.
4.5Η ΕΟΚΕ ανυπομονεί επίσης να δει τη δημόσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έως το πρώτο τρίμηνο του 2024, που βασίζεται στην εφαρμογή του αγροτικού σχεδίου δράσης της ΕΕ, η οποία θα πρέπει να περιέχει προβληματισμούς σχετικά με τον πιθανό αναπροσανατολισμό για ενισχυμένη δράση υποστήριξης και χρηματοδότηση για τις αγροτικές περιοχές, προς υποστήριξη των προετοιμασιών για την περίοδο 2028-2034.
4.6Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προτεραιότητες του σχεδίου δράσης να γίνουν οι αγροτικές περιοχές ισχυρότερες, συνδεδεμένες, ανθεκτικές και ευημερούσες, καθώς και την έμφαση που δίνεται στην ανάληψη συγκεκριμένη δράσης επί κάθε προτεραιότητας.
4.7Όσον αφορά την «ισχυρότερη» προτεραιότητα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπογραμμίζει τα κοινοτικά πλαίσια λήψης αποφάσεων, με πλήρεις ευκαιρίες όσον αφορά το φύλο και άλλες κοινωνικά συμπεριληπτικές ευκαιρίες για καινοτόμες απαντήσεις. Πρέπει να ακουστούν οι συντονισμένες φωνές των νέων της υπαίθρου και να ληφθεί μέριμνα για τη συμμετοχή τους στη λήψη αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης. Θα πρέπει να δίνονται συγκεκριμένες ευκαιρίες στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus+ για την ανάπτυξη ηγετικών δεξιοτήτων και την ενίσχυση της κατανόησης μεταξύ των νέων που ζουν στις αγροτικές και τις αστικές περιοχές. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει επίσης να δοθεί στις γυναίκες, με διεύρυνση της προσφοράς εργασίας και κατάρτισης, και με προώθηση μέτρων που θα δίνουν τη δυνατότητα ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής.
4.8Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η στήριξη των επιχειρήσεων πρέπει να στοχεύει όχι μόνο στη γεωργική, αλλά και σε ευρύτερη βιώσιμη αγροτική δραστηριότητα με βάση την τοπική προστιθέμενη αξία, την κυκλική οικονομία και τις δυνατότητες επίτευξης συνολικών στόχων στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στην υγεία και στον πολιτιστικό τουρισμό. Η έμφαση στη σημασία των δίκαιων συστημάτων ποιοτικών τροφίμων (π.χ. γεωγραφικές ενδείξεις, αποφυγή αθέμιτων εμπορικών πρακτικών, προγράμματα προώθησης πιστοποιημένων προϊόντων) και η χρηματοδότηση εναλλακτικών λύσεων θέρμανσης αποτελούν συγκεκριμένα παραδείγματα. Η δημιουργία αξιοπρεπών —και δη ποιοτικών— θέσεων εργασίας είναι απαραίτητη για τη βιώσιμη ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών. Ενδέχεται να απαιτηθούν ειδικά μέτρα για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας των εποχικών εργαζομένων. Απαιτούνται επίσης περαιτέρω καινοτόμα μέτρα, συμπεριλαμβανομένων των φορολογικών κινήτρων, ώστε να δοθεί η δυνατότητα στους νέους να επιστρέψουν στις αγροτικές περιοχές.
4.9Η εξορθολογισμένη χρηματοδοτική υποστήριξη —μεταξύ άλλων μέσω της προσαρμοσμένης φορολογίας, ιδίως για τις ΜΜΕ— από τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, το InvestEU και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, μεταξύ άλλων πηγών —οι οποίες θα πρέπει να είναι όλες κατάλληλες για τις αγροτικές περιοχές— θα πρέπει να είναι άμεσα διαθέσιμη. Επίσης, θα πρέπει να προωθηθεί η συμβολή του εθελοντικού χρόνου κατ’ αναλογία προς τη χρηματοδότηση των κοινωνικών επιχειρήσεων.
4.10Όσον αφορά τη «συνδεδεμένη» προτεραιότητα, η ΕΟΚΕ συνιστά ένθερμα να επιταχυνθεί και να γίνει καθολική η πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την «ψηφιακή δεκαετία» έτσι ώστε όλες οι αγροτικές κοινότητες να μπορούν να καινοτομούν, να αναπτύσσουν επιχειρηματικούς δεσμούς και να αντιμετωπίζουν τις στερήσεις σε υγεία, εκπαίδευση και σε κοινωνικό επίπεδο.
4.11Τα βιώσιμα συστήματα μεταφορών είναι απαραίτητα για μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς και η ανάγκη μετάβασης από ένα σύστημα που χρησιμοποιεί ορυκτά καύσιμα σε ένα σύστημα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα δημιουργήσει τόσο προβλήματα όσο και ευκαιρίες για τις απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές. Σε αυτό το πλαίσιο, τα εύκολα προσβάσιμα και οικονομικά συστήματα δημόσιων μεταφορών είναι οι βασικοί μοχλοί για την αντιμετώπιση της δημογραφικής αλλαγής και την ανάσχεση της πληθυσμιακής συρρίκνωσης.
4.12Όσον αφορά την προτεραιότητα της «ανθεκτικότητας», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει, στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, την τεράστια συμβολή της βιώσιμης γεωργίας, της δασοκομίας και άλλων χερσαίων και υδάτινων πόρων στην αντιμετώπιση της ευρύτερης παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής, και προτείνει την παροχή υπηρεσιών οικοσυστήματος, τη διατήρηση και την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας, την ενίσχυση μιας πιο οικολογικής γεωργίας και την προώθηση των πολιτιστικών τοπίων ως ευκαιριών της υπαίθρου να επιτύχει οικονομική ανθεκτικότητα και ευημερία. Η πρωτοβουλία της «Ευρωπαϊκής συμφωνίας για το έδαφος» θα βελτιώσει την ενημέρωση ανά τα κράτη μέλη.
4.13Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει αυτήν την προσέγγιση, αλλά πιστεύει ότι η ανθεκτικότητα αφορά επίσης τη συνοχή της κοινότητας, τις σχέσεις μεταξύ των γενεών, την κατάρτιση, την εκπαίδευση και τη μεταφορά δεξιοτήτων. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην κοινωνική ανθεκτικότητα, ακολουθώντας μια ευρύτερη προσέγγιση.
4.14Ο πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων πρέπει να τηρείται μέσω της αναζήτησης υποστήριξης για ποιότητα, αγροτική απασχόληση, αξιοπρεπή εργασία και αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας. Οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να συμμετέχουν επίσημα στη διαμόρφωση οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών μέσω του κοινωνικού διαλόγου σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία θα πρέπει επίσης να είναι μια κοινωνική συμφωνία χωρίς αποκλεισμούς.
4.15Όσον αφορά την προτεραιότητα περί «ευημερίας», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει την ανάγκη να διαφοροποιηθούν οι αγροτικές περιοχές και να βασιστούν σε «βιώσιμες τοπικές οικονομικές στρατηγικές». Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει αυτήν την έκκληση, ενώ αναγνωρίζει ότι οι περιαστικές και απομακρυσμένες περιοχές μπορεί να έχουν διαφορετικές προσδοκίες.
4.16Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η πανδημία έχει επιταχύνει διάφορες δραστηριότητες που σχετίζονται με τη βιώσιμη παραγωγή τροφίμων, την απασχόληση, τις νέες θέσεις εργασίας, την εξ αποστάσεως εργασία και τις νέες μορφές εργασίας, καθώς και την ανάγκη για μια νέα προσέγγιση για τη διασφάλιση μιας βελτιωμένης ποιότητας ζωής στις αγροτικές περιοχές έτσι ώστε οι κάτοικοι της υπαίθρου να μπορούν να συνεχίσουν να εργάζονται υπό αξιοπρεπείς συνθήκες. Με την περαιτέρω ψηφιοποίηση της επαγγελματικής ζωής, οι ευπρόσιτοι χώροι από κοινού εργασίας θα μπορούσαν να προωθηθούν ως δημόσια υπηρεσία με σκοπό, όταν κρίνεται αναγκαίο, την αξιοποίηση άδειων χωριών και τοπικών κέντρων.
4.17Σε απομακρυσμένες και λιγότερο ανεπτυγμένες αγροτικές περιοχές, η χαμηλότερη ποιότητα ζωής αποδίδεται στην έλλειψη εύκολης πρόσβασης στις δημόσιες υπηρεσίες και στις δημόσιες υπηρεσίες χαμηλότερης ποιότητας γενικότερα. Απαιτείται συνολική βελτιωμένη παροχή υπηρεσιών εκπαίδευσης, υγείας και κοινωνικής φροντίδας στα άτομα όλων των ηλικιών, καθώς και περισσότερη και καλύτερη κοινωνική στέγαση. Όπως έχει ήδη τονίσει η ΕΟΚΕ στη γνωμοδότησή της SOC/628
με θέμα Δημογραφικά ζητήματα στην ΕΕ υπό το φως των οικονομικών και αναπτυξιακών ανισοτήτων, η διασφάλιση του βιοτικού επιπέδου των οικογενειών, συμπεριλαμβανομένης της παροχής υπηρεσιών εκπαίδευσης των παιδιών είναι ένα από τα κυριότερα μέτρα για την καταπολέμηση της συρρίκνωσης του πληθυσμού των αγροτικών περιοχών, των κωμοπόλεων και των μεσαίων πόλεων.
4.18Οι κοινές προτεραιότητες θα πρέπει να σχεδιαστούν με τη χρήση μεθόδων από τη βάση προς την κορυφή και να είναι βασισμένες στα δεδομένα. Θα πρέπει να πραγματοποιηθεί επανεκτίμηση των επιπτώσεων της πανδημίας στο σχέδιο δράσης και να εξεταστεί η επίδραση της αυξημένης ζήτησης σε αγροτικές κατοικίες, νέους επαγγελματικούς χώρους στα χωριά, περισσότερες δημόσιες υπηρεσίες, διευκόλυνση περισσότερων ταξιδιών σε αγροτικές περιοχές και μεγαλύτερη ζήτηση για ψυχαγωγικό, οικολογικό και πολιτιστικό τουρισμό, καθώς και για τουρισμό που σχετίζεται με την υγεία. Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι η αυξημένη μετανάστευση από τις πόλεις προς τις περιαστικές και ίσως τις αγροτικές περιοχές εν γένει μπορεί να προκαλέσει εντάσεις μεταξύ της παραδοσιακής αγροτικής οικονομικής δραστηριότητας και των ψυχαγωγικών προσδοκιών σε ένα «ήρεμο περιβάλλον» — εντάσεις οι οποίες πρέπει να διευθετούνται με κάποια μορφή διαμεσολάβησης.
4.19Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να επισπεύσει και να ενσωματώσει πολλά από τα πολύτιμα διδάγματα που αντλήθηκαν από τα ερευνητικά έργα του προγράμματος «Ορίζων». Τα προγράμματα Life, Robust, Rubizmo, Sherpa, Smart Villages, Farmwell και πολλά άλλα έχουν παράσχει την καθοδήγηση που απαιτείται για την υλοποίηση του οράματος.
4.20Η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης ότι η ευημερία, που ορίζεται ως ένας κοινωνικά και περιβαλλοντικά βιώσιμος τρόπος ζωής, πρέπει να είναι ο στόχος όλων των πολιτών, όπου και αν ζουν. Η ευημερία δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται αποκλειστικά με οικονομικούς όρους, αλλά πρέπει να συμπληρώνεται από προσεγγίσεις που βασίζονται στην κοινότητα που εστιάζουν στην κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα.
4.21Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις εμβληματικές πρωτοβουλίες που προτείνονται στο σχέδιο δράσης, καθότι σε αυτές δίνεται προτεραιότητα στις απαντήσεις της διαβούλευσης. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το ζητούμενο είναι οι συνδυασμένοι πόροι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες, να ευθυγραμμιστούν υποδειγματικά και με επαρκή χρηματοδότηση προς όφελος των ανθρώπων και των τόπων κάθε κοινότητας. Αν και η προτεινόμενη ιδέα ενιαίας υποστήριξης και η εργαλειοθήκη χρηματοδότησης, όταν είναι διαθέσιμη, είναι ευπρόσδεκτες, απαιτείται ένα σαφές χρονοδιάγραμμα.
4.22Το Νέο ευρωπαϊκό Μπάουχαους, με στόχο τη συμβολή στην υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, είναι ενδεικτικό της τάσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να χαράζει και να ασκεί πιο συμπεριληπτική και συντονισμένη πολιτική.
4.23Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την ενισχυμένη πολιτική αγροτικής θωράκισης και τη δημιουργία ενός άμεμπτου παρατηρητηρίου για την εποπτεία της συντελούμενης προόδου.
4.24Μολονότι η έννοια της αγροτικής θωράκισης δεν είναι καινούρια (βλ. Δήλωση του Κορκ 2.0), η ΕΟΚΕ δεν έχει ακόμη πειστεί ότι υπάρχει επαρκής αποφασιστικότητα στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς και στα κράτη μέλη και στις περιφέρειες, ώστε να οδηγήσει σε σταθερή αλλαγή. Η ιδέα έχει ψεγάδια, καθώς πολλοί προϋπολογισμοί κατανέμονται σε κατά κεφαλήν βάση, κάτι που λειτουργεί εις βάρος των αραιοκατοικημένων κοινοτήτων. Η πείρα έχει δείξει ότι η δημιουργία πολιτικών με βάση τις αστικές ανάγκες και στη συνέχεια η αναζήτηση πολιτικών κατάλληλων για τη διαχείριση αγροτικών περιοχών αποτελεί πρόβλημα καταλληλότητας και επικαιρότητας, ενώ η καθιέρωση μιας ταχείας, διαφανούς λογιστικής διαδικασίας και η διασφάλιση ότι όλα τα αρμόδια τμήματα συμφωνούν με την αγροτική θωράκιση αποτελεί πρόκληση.
4.25Ωστόσο, η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να προσφέρει καλύτερη θωράκιση στις αγροτικές περιοχές και ελπίζει ότι ένας συνολικός σχεδιασμός πολιτικών και κατανομής πόρων στις αγροτικές και αστικές περιοχές μπορεί να συντείνει προς αυτήν την κατεύθυνση. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δημοσιεύσει ετήσια έκθεση στην οποία θα περιγράφονται λεπτομερώς ποιες υπηρεσίες, ποιες πολιτικές και ποια κράτη μέλη και περιφέρειες παρείχαν αγροτική θωράκιση και πώς. Θα πρέπει να επισημανθούν καλά παραδείγματα αγροτικής θωράκισης. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ενσωμάτωση της αγροτικής θωράκισης στο θεματολόγιο για τη βελτίωση της νομοθεσίας, και καλεί επίσης τα κράτη μέλη να εξετάσουν το ενδεχόμενο εφαρμογής της αρχής της αγροτικής θωράκισης σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
4.26Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόθεση δημιουργίας ενός παρατηρητηρίου εντός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη βελτίωση της συλλογής και ανάλυσης των δεδομένων, υποστηρίζοντας παράλληλα τη συνολική εφαρμογή του σχεδίου δράσης, αλλά συνιστά διαφάνεια, σαφείς ημερομηνίες εργασίας, προϋπολογισμούς και σκοπούς, καθώς και εξωτερικό έλεγχο από εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών όσον αφορά τη λειτουργία του.
Βρυξέλλες, 9 Φεβρουαρίου 2022
Peter SCHMIDT
Πρόεδρος του τμήματος «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον»
_____________