|
ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ
|
|
Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
|
|
Πρόβλεψη διαρθρωτικών και τομεακών αλλαγών και αναδιαμόρφωση της βιομηχανικής νοοτροπίας
|
|
_____________
|
|
Πρόβλεψη διαρθρωτικών και τομεακών αλλαγών και αναδιαμόρφωση της βιομηχανικής νοοτροπίας – νέα όρια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας των διαφόρων περιοχών της Ευρώπης
(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)
|
|
|
|
CCMI/184
|
|
|
|
Εισηγητής: Norbert KLUGE
Συνεισηγητής: Dirk JARRÉ
|
|
Απόφαση της συνόδου ολομέλειας
|
25/3/2021
|
|
Νομική βάση
|
Άρθρο 32 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού
|
|
|
Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
|
|
Αρμόδιο όργανο
|
Συμβουλευτική Επιτροπή Βιομηχανικών Μεταλλαγών (CCMI)
|
|
Έγκριση από το τμήμα
|
10/11/2021
|
|
Έγκριση από την ολομέλεια
|
8/12/2021
|
|
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.
|
565
|
|
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας
(υπέρ/κατά/αποχές)
|
143/1/2
|
1.Συμπεράσματα και συστάσεις
1.1Μείωση των εκπομπών κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030: αυτό είναι το δύσκολο και δεσμευτικό ποσοστό της «δίκαιης μετάβασης» που πρέπει να επιβληθεί από τις πολιτικές της ΕΕ και τις κυβερνήσεις των κρατών μελών της, προκειμένου να τεθεί σε εφαρμογή από τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στις περιφέρειες όπου ζουν και εργάζονται οι Ευρωπαίοι πολίτες. Επί του παρόντος, αυτή η φιλοδοξία απαιτεί κοινές προσπάθειες για την πρόβλεψη των επιπτώσεων στην οικονομική και την κοινωνική ζωή και για τον προσδιορισμό αντίστοιχων στρατηγικών και μέτρων.
1.2Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η επικαιροποιημένη βιομηχανική στρατηγική της ΕΕ και η δέσμη προσαρμογής στον στόχο του 55% που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα στηρίξουν τη «δίκαιη μετάβαση». Από αυτή την άποψη, η ΕΟΚΕ επικροτεί το νέο Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα που αποσκοπεί στην εξισορρόπηση των κοινωνικών μειονεκτημάτων ως τμήμα αυτής της δέσμης. Η νόσος COVID-19 κατέδειξε επίσης την ανάγκη επιτάχυνσης της μετάβασης προς ένα πιο βιώσιμο, πιο ψηφιακό και πιο ισχυρό κοινωνικό, οικονομικό και βιομηχανικό μοντέλο. Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι περιφερειακές διαφορές και οι κοινωνικές ανισότητες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο επ’ αυτού.
1.3Τα ζητήματα αυτά, στο σύνολό τους, περιλαμβάνονται ήδη στην πολιτική ατζέντα (π.χ. Πράσινη Συμφωνία, κυκλική οικονομία, δίκαιη μετάβαση, διαρθρωτικά προγράμματα κ.λπ.), αλλά δεν αντιμετωπίζονται με ενοποιημένο τρόπο. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ συνιστά να ληφθούν υπόψη οι εμπειρίες από διαφορετικούς τομείς πολιτικής, έθνη και περιφέρειες, οι οποίες πρέπει να ληφθούν υπόψη ως προς τις διαφορές και τις ιδιαιτερότητές τους.
1.4Η καθιέρωση ισότιμων όρων οικονομικού ανταγωνισμού αποτελεί προαπαιτούμενο, με παράλληλη συνεκτίμηση του κοινωνικού διαλόγου μεταξύ των κοινωνικών εταίρων και του διαλόγου με τους πολίτες όσον αφορά τη συνδημιουργία. Το γεγονός αυτό θα ευνοήσει τη δημιουργία μιας ομάδας πρωταθλητών της ΕΕ που μπορούν με τη σειρά τους να ενισχύσουν την οικονομική κυριαρχία της ΕΕ.
1.5Δεν πρόκειται να υπάρξει «Πράσινη Συμφωνία» χωρίς ολοκληρωμένη «κοινωνική συμφωνία». Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ προκρίνει την ενίσχυση της εφαρμογής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων που θεωρείται ως η πυξίδα της ΕΕ και των κρατών μελών της για την άμβλυνση των κοινωνικών επιπτώσεων των βιομηχανικών μεταλλαγών. Πρόκειται για εγχείρημα βασισμένο ως επί το πλείστον στον κοινωνικό διάλογο και στις συλλογικές συμβάσεις που αποτελούν τη βάση για εταιρικές αποφάσεις στο πλαίσιο των οποίων οι εργαζόμενοι ενημερώνονται δεόντως και τα συμφέροντά τους λαμβάνονται υπόψη μέσω διαβούλευσης και, κατά περίπτωση, συμμετοχής στην εποπτεία και τη διαχείριση της εκάστοτε εταιρείας.
1.6Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι τα οικονομικά και τα περιβαλλοντικά επιτεύγματα σημειώνονται και υλοποιούνται κατά κύριο λόγο στους τόπους διαβίωσης. Εκεί ακριβώς όπου προκαθορίζονται και διαμορφώνονται από κοινού οι προκλήσεις που θέτει η προστασία του κλίματος. Εκεί ακριβώς όπου οι νέες ιδέες αναδύονται και μετατρέπονται από τη βιομηχανία σε παγκοσμίως ανταγωνιστικά προϊόντα και υπηρεσίες.
1.7Οι «οδοί μετάβασης» ―όπως νοούνται στην επικαιροποιημένη βιομηχανική στρατηγική της ΕΕ και όπως εξετάστηκαν στο βιομηχανικό φόρουμ της ΕΕ― παρέχουν στήριξη και καθοδήγηση στους πολίτες της ΕΕ. Ωστόσο, τα συγκεκριμένα περιφερειακά σημεία εκκίνησης ποικίλλουν σημαντικά μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να απαιτούνται διαφορετικές στρατηγικές για την επίτευξη του συνολικού στόχου. Η ΕΟΚΕ καλεί, συνεπώς, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επιδείξει ιδιαίτερη προσοχή στις εν λόγω διαφορετικές απαιτήσεις τόσο κατά τη διαμόρφωση του ενδεδειγμένου πλαισίου όσο και κατά την αξιολόγηση της βιομηχανικής στρατηγικής της ΕΕ, προκειμένου να είναι σε θέση να ανταποκρίνεται με ευελιξία στις περιφερειακές και στις τομεακές ανάγκες.
1.8Η επικουρικότητα πρέπει να εξεταστεί υπό το πρίσμα της ικανότητάς της να αποτελέσει ισχυρό μέσο επίτευξης της «δίκαιης μετάβασης». Οι περιφέρειες και οι μητροπολιτικές περιοχές γνωρίζουν καλύτερα τα υπάρχοντα προβλήματα και τις παρεχόμενες ευκαιρίες. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι οι δεσμευτικοί στόχοι και οι αρχές της ευρωπαϊκής βιομηχανικής πολιτικής που συμφωνήθηκαν από κοινού σε επίπεδο ΕΕ θα πρέπει να προσδιοριστούν με σαφήνεια. Κρίνεται σημαντική η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι η εφαρμογή στις περιφέρειες και στις μητροπολιτικές περιοχές πρέπει να βασίζεται στην αρχή της επικουρικότητας.
1.9Οι συνθήκες και οι ικανότητες προσέγγισης των κλιματικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών στόχων παρουσιάζουν τεράστιες αποκλίσεις. Ενώ ορισμένες βιομηχανίες και εταιρείες ενδέχεται να επιτύχουν τον στόχο πιο εύκολα, άλλες ενδέχεται να αντιμετωπίσουν περισσότερες δυσκολίες για να σημειώσουν πρόοδο. Συνεπώς, οι ασθενέστερες περιφέρειες και ορισμένες βιομηχανίες απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή και ειδική στήριξη. Καθώς ο γενικός στόχος ισχύει για ολόκληρη την αλυσίδα αξίας, είναι σημαντικό να επικεντρωθούμε πρώτα στα ταχύτερα αποτελέσματα και τις βαθύτερες αλλαγές.
1.10Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι αυτή είναι η αρχή βάσει της οποίας οι επιχειρήσεις μπορούν να ανακτήσουν την οικονομική και βιώσιμη ανταγωνιστικότητά τους, με τη βοήθεια δεόντως προσηλωμένων επιχειρηματιών και διευθυντικών στελεχών και ικανοποιητικά καταρτισμένων και εξειδικευμένων εργαζομένων. Στο πλαίσιο αυτό, οι ΜΜΕ διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Το θεματολόγιο για το ανθρώπινο κεφάλαιο αποτελεί προαπαιτούμενο για την επιτυχή μετάβαση των επιχειρήσεων.
1.11Τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενισχύσουν ―με την υλικοτεχνική και χρηματοδοτική στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης― τις διαρθρωτικές και προσανατολισμένες στη διαδικασία δημόσιες επενδύσεις μέσω υπηρεσιών κοινής ωφέλειας εστιασμένων στη συνεχή βελτίωση των αναγκαίων ευνοϊκών συνθηκών για βιομηχανική και κοινωνική ανάπτυξη που να μπορούν να ενισχύσουν τις τοπικές και τις περιφερειακές ικανότητες αποτελεσματικής αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών, τεχνολογικών, οικονομικών και κοινωνικών προκλήσεων.
1.12Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι η βιομηχανική στρατηγική της ΕΕ θα πρέπει να προβλέπει εκ των προτέρων και να αντισταθμίζει την αυξανόμενη φτώχεια και ανισότητα, καθώς η Πράσινη Συμφωνία πρέπει να συνοδεύεται από μια ολοκληρωμένη «κοινωνική συμφωνία». Συνεπώς, οι πόροι θα πρέπει να διοχετευθούν εκεί όπου χρειάζονται περισσότερο. Μια ολοκληρωμένη πολιτική της ΕΕ για τη βιωσιμότητα πρέπει να κάνει περισσότερα για τη δικαιοσύνη και τη συμμετοχή στην οικονομία προς όφελος των πολιτών και των περιφερειών
. Η πολιτική και η επαγγελματική ζωή στην Ευρώπη θα πρέπει να ικανοποιούν την απαίτηση για την επίτευξη βιωσιμότητας με βάση τη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, την αξιοπρεπή εργασία και την κοινωνική δικαιοσύνη.
1.13Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία κατά τρόπο που θα μπορέσει να σταματήσει τη σπατάλη μη ανανεώσιμων πόρων και να περιορίσει τις διεθνείς εξαρτήσεις, πράγμα το οποίο θα πρέπει επίσης να αποτελέσει σημαντική συνιστώσα της βιομηχανικής στρατηγικής της ΕΕ. Κατά συνέπεια, οι όροι πλαισίωσης θα πρέπει να τροποποιηθούν με στόχο να δημιουργηθούν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα για τις επιχειρήσεις που τηρούν τις αρχές της κυκλικής οικονομίας.
2.Η δίκαιη μετάβαση ως ευκαιρία για βιομηχανική ανάκαμψη και ανάπτυξη
2.1Η Πράσινη Συμφωνία θέτει έναν σαφή και πολιτικά δεσμευτικό στόχο: έως το 2030, θα πρέπει να επιτευχθεί στην Ευρώπη συνολική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 55 %. Αυτό αποτυπώθηκε στα μέτρα προσαρμογής στον στόχο του 55 % που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Ιούλιο του 2021. Δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια ερμηνείας επ’ αυτού. Ένα δίκαιο διεθνές εμπορικό σύστημα πρέπει να διασφαλίσει ότι οι επιχειρήσεις μπορούν να παραμείνουν ανταγωνιστικές σε παγκόσμιο επίπεδο, επιτυγχάνοντας παράλληλα τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας. Αυτό περιλαμβάνει ένα διασυνοριακό και διηπειρωτικό σύστημα προσαρμογής άνθρακα. Έτσι, δημιουργούνται κίνητρα ώστε οι εμπορικοί εταίροι να εισέλθουν στη «λέσχη» των εθνών που σέβονται τα όρια του πλανήτη.
2.2Χώρες εκτός της ΕΕ με ήπιους περιβαλλοντικούς κανονισμούς αυξάνουν τις πιέσεις στην ΕΕ, η οποία έχει συγκριτικά αυστηρούς περιβαλλοντικούς κανονισμούς. Αυτές οι αλληλεπιδράσεις σε παγκόσμιο επίπεδο δεν πρέπει να οδηγήσουν σε περιβαλλοντικό ντάμπινγκ.
2.3Η παγκόσμια κατάσταση μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για την ανάπτυξη νέων βιώσιμων τεχνολογιών που θα αξιοποιούν τα δυνατά σημεία της Ευρώπης, όπως η ικανότητά της να υλοποιεί επαυξητικές και ρηξικέλευθες καινοτομίες, προκειμένου να εφοδιάζει τις παγκόσμιες αγορές με προϊόντα που αξιοποιούν παραδοσιακές ικανότητες για την αντιμετώπιση νέων προκλήσεων. Αυτό απαιτεί προσεκτική και διορατική πρόβλεψη της φύσης και της έκτασης των αλλαγών και ουσιαστική αύξηση των δημόσιων και των κοινωνικών υπηρεσιών για την αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων, όπως η πιθανή αύξηση της φτώχειας, η έλλειψη στέγης, ο αποκλεισμός των ατόμων με αναπηρία και των μειονοτήτων, οι περιορισμένες ευκαιρίες για τις γυναίκες και η μείωση της κατάρτισης, ώστε να διευκολυνθεί η επανένταξη στην αγορά εργασίας.
2.4Μια στατική ανάλυση θα μπορούσε να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η τήρηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας θα παρείχε, βραχυπρόθεσμα, στους ανταγωνιστές από χώρες με λιγότερο φιλόδοξους κλιματικούς στόχους πλεονέκτημα από πλευράς κόστους έναντι των ευρωπαϊκών εταιρειών που βρίσκονται ήδη σε μεταβατικό στάδιο. Μια δυναμική προοπτική θα τόνιζε ότι θα δοθούν κίνητρα στις εταιρείες ώστε να υλοποιήσουν επαυξητικές καινοτομίες καθιστώντας τα συστήματα παραγωγής τους πιο αποδοτικά από ενεργειακή άποψη, να στραφούν προς ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να υιοθετήσουν κατάλληλες καινοτομίες. Ενώ η ΕΕ είναι σαφώς πρωτοπόρος όσον αφορά τον στόχο της αποτελεσματικής καταπολέμησης της κλιματικής κρίσης, η ταχεία χρήση ανανεώσιμων υλικών απαιτεί πιο φιλόδοξη υλοποίηση της κυκλικής οικονομίας και ανθεκτικότητα των πρώτων υλών. Η μετάβαση που θα προκύψει θα είναι επιτυχής μόνο εάν δοθεί αρκετή προσοχή στην κοινωνική διάσταση αυτής της διαδικασίας. Οι αρχές της δίκαιης μετάβασης της Συνθήκης του Παρισιού για το κλίμα και οι κατευθυντήριες γραμμές της ΔΟΕ για μια δίκαιη μετάβαση
παρέχουν καθοδήγηση στο πλαίσιο αυτό. Συνεπώς, οι αρχές της δίκαιης μετάβασης λειτουργούν ως πυξίδα για τα μέτρα ανάκαμψης, καθορίζοντας σαφείς ευθύνες για όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς όσον αφορά τον σεβασμό των ανθρώπινων και κοινωνικών δικαιωμάτων, των δημοκρατικών αξιών και του κράτους δικαίου, με σκοπό να μην μείνει κανείς στο περιθώριο.
2.5Κάτι τελευταίο, αλλά εξίσου σημαντικό: οι αλλαγές σε αυτήν την κλίμακα και τα διδάγματα που αντλήθηκαν από προηγούμενους μετασχηματισμούς δείχνουν ότι απαιτείται μια διαδικασία συνδημιουργίας στην οποία θα συμμετέχουν πολιτικοί ιθύνοντες, διοικήσεις, κοινωνικοί εταίροι, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, εταιρείες και το ευρύ κοινό σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης στην ΕΕ και εντός των εταιρειών. Η αξιοποίηση της έως τώρα ανεκμετάλλευτης δημιουργικότητας και του καινοτόμου δυναμικού των ανθρώπων που ζουν στην Ευρώπη θα δημιουργήσει τις λύσεις που απαιτούνται για την αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων. Η πολυμορφία των ιδεών αποτελεί ανεκτίμητη πηγή καινοτομίας σε όλους τους τομείς της οικονομίας, η οποία θα προωθήσει σημαντικά την τεχνολογική και την επιστημονική πρόοδο.
2.6Οι εμπειρίες του παρελθόντος έχουν δείξει ότι οι επιτυχείς και μόνιμες οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές έχουν τις μεγαλύτερες πιθανότητες να υλοποιηθούν, εάν οι στόχοι προσδιορίζονται με σαφήνεια, οι ευθύνες των διαφόρων παραγόντων που συμμετέχουν στη διαδικασία μετασχηματισμού καθορίζονται σε μια συγκεκριμένη στρατηγική, και το όλο εγχείρημα συμφωνείται, προσυπογράφεται και στηρίζεται από τις μεγάλες δυνάμεις της κοινωνίας. Συνεπώς, οι πολιτικές δυνάμεις, οι οικονομικοί φορείς και η κοινωνία των πολιτών πρέπει να δράσουν από κοινού σε ένα σύστημα εποικοδομητικού κοινωνικού διαλόγου και αποτελεσματικής αμοιβαίας ανταλλαγής πληροφοριών, διαβούλευσης και ουσιαστικής συμμετοχής στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και συνδημιουργίας.
2.7Ο κοινωνικός διάλογος μεταξύ των κοινωνικών εταίρων και ο διάλογος με τους πολίτες μπορούν, επομένως, να διαδραματίσουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο σε σχέδια που αποσκοπούν στην εξισορρόπηση των κοινωνικών, των οικολογικών και των οικονομικών συμφερόντων. Ως εκ τούτου, η απτή υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων είναι ζωτικής σημασίας.
3.Οι περιφέρειες αποτελούν βασικούς τόπους εργασίας, διαβίωσης και πρόβλεψης των κοινωνικοοικονομικών αλλαγών – και όχι απλώς οικοσυστήματα
3.1Η πανδημία COVID-19 είχε διαφορετικές επιπτώσεις στα διάφορα οικοσυστήματα, όπως αναγνωρίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην ανακοίνωσή της σχετικά με τη νέα βιομηχανική στρατηγική της ΕΕ. Επίσης, η πανδημία επιτάχυνε περαιτέρω τις υφιστάμενες τάσεις προς την ψηφιοποίηση και την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, αυξάνοντας τον κίνδυνο περαιτέρω κατακερματισμού μεταξύ των περιφερειών λόγω των διαφορετικών επιπέδων οικονομικού πλούτου και πόρων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για επενδύσεις στον μετασχηματισμό των βιομηχανιών. Ως εκ τούτου, θεωρείται μείζονος σημασίας η συνεκτίμηση των εν λόγω διαφορετικών επιπτώσεων από το βιομηχανικό φόρουμ και τις προβλεπόμενες οδούς μετάβασης.
3.2Είναι προς το συμφέρον της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών να αναπτυχθούν ικανοποιητικές προοπτικές για θέσεις εργασίας και εισοδήματα προς όφελος των πολιτών που ζουν σε περιφέρειες οι οποίες επηρεάζονται από τον βιομηχανικό μετασχηματισμό. Γι’ αυτό, πρέπει να κατανοήσουμε τα διαφορετικά σημεία εκκίνησης των διαφόρων περιφερειών και τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να δημιουργηθούν θετικές αλληλεπιδράσεις από τις υφιστάμενες βιομηχανικές ικανότητες. Η ενσωμάτωση σε παγκοσμίως σημαντικές αλυσίδες αξίας και, ειδικότερα, οι διάφορες πτυχές που συμβάλλουν σε αυτές τις αλυσίδες αξίας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο πλαίσιο αυτό. Η οικοσυστημική προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής βασίζεται σε μια μακροπολιτική προσέγγιση που ταξινομεί όλες τις βιομηχανίες παγκοσμίως. Η προσέγγιση αυτή δεν λαμβάνει υπόψη τις αποκλίνουσες καταστάσεις ή τις αλληλεξαρτήσεις που υπάρχουν στα διάφορα οικοσυστήματα. Αδυνατεί να αντικατοπτρίσει την πολυμορφία των απαιτήσεων στις διάφορες περιφέρειες και πρέπει να συμπληρωθεί από μια περιφερειακή πολιτική προοπτική.
3.3Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναπτύσσει επί του παρόντος βασικούς δείκτες επιδόσεων που έχουν ως στόχο να αναδείξουν την επιτυχία της βιομηχανικής στρατηγικής της ΕΕ. Επί του παρόντος, η Επιτροπή επικεντρώνεται κυρίως στην οικονομική ανάπτυξη και παραγνωρίζει τους στόχους που ορίζονται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, τις αλλαγές που απαιτεί η μετάβαση στην κυκλική οικονομία, καθώς και την κοινωνική διάσταση της διαδικασίας μετασχηματισμού. Έχει πρωταρχική σημασία η βιομηχανική στρατηγική της ΕΕ να αναγνωρίζει σαφώς και να εκτιμά την αξία των διαθέσιμων βιομηχανικών δεξιοτήτων, δυνατοτήτων και ικανοτήτων σε περιφερεικό επίπεδο, πράγμα το οποίο πρέπει να ληφθεί δεόντως υπόψη. Διαφορετικά, μια υπερβολικά περιορισμένη έμφαση στην οικονομική ανάπτυξη και στα μέτρα και τα μέσα που συνδέονται με αυτήν μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα να μην επιτευχθούν οι κλιματικοί στόχοι και να χαθούν οι ευκαιρίες που συνδέονται με τον βιομηχανικό μετασχηματισμό, ενώ ενδέχεται να υπονομεύσει την κυκλική οικονομία.
3.4Υπό αυτό το πρίσμα, η διαμόρφωση της βιομηχανικής στρατηγικής και πολιτικής πρέπει να συνεκτιμά την αβεβαιότητα και την έλλειψη προβλεψιμότητας. Οι πολιτικές και οι αποκλίνουσες οδοί που είναι προσαρμοσμένες στις μεμονωμένες καταστάσεις πρέπει να είναι ευέλικτες και να βασίζονται σε όλες τις ικανότητες οι οποίες είτε είναι διαθέσιμες εντός μιας περιφέρειας είτε εξασφαλίζονται σε μια περιφέρεια μέσω ανταλλαγών με άλλες περιφέρειες και χώρες. Απαιτείται η πραγματοποίηση ανοίγματος, ως μέσο στρατηγικής σημασίας, προκειμένου να διαπιστωθεί τι απουσιάζει και τι είναι άμεσα αναγκαίο.
3.5Οι βιομηχανικές μεταλλαγές που αποσκοπούν στην προστασία του κλίματος θα προκαλέσουν σοβαρά κοινωνικά προβλήματα, εάν το ζητούμενο είναι να επιτευχθούν οι στόχοι της Πράσινης Συμφωνίας εντός του σύντομου υπολειπόμενου χρόνου. Η κατανάλωση περιβαλλοντικά επιζήμιων πόρων αποτελεί ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί και να διερευνηθεί προκειμένου να βρεθεί μια κοινωνικά, υπό την ευρεία και τη στενή έννοια του όρου, δίκαιη λύση.
3.6Η κυκλική οικονομία συμβάλλει επωφελώς στις βιομηχανικές μεταλλαγές, τόσο εντός των περιφερειών όσο και κατά μήκος των αλυσίδων εφοδιασμού και των αλυσίδων αξίας. Μολονότι η μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία παρατηρείται σε περιφέρειες που διαθέτουν τις πλέον προηγμένες βιομηχανίες, τα υλικά που εισέρχονται στην κυκλική οικονομία παράγονται και υποβάλλονται σε επεξεργασία σε περιοχές όπου η οικονομία δεν είναι τόσο οικονομία της γνώσης όσο ενεργοβόρα οικονομία. Οι ασθενέστερες περιφέρειες μπορούν σαφώς να ωφεληθούν περισσότερο από την κυκλική οικονομία και να αναδειχθούν σε σημαντικούς παράγοντες σε αυτόν τον τομέα.
3.7Η έμφαση στην επιτυχία των βιομηχανικών μεταλλαγών σε περιφερειακό επίπεδο εμπεριέχει σαφώς την ανάγκη για ισχυρές διασυνδέσεις, στενή συνεργασία και επιμερισμό ικανοτήτων με άλλες περιφέρειες, μεταξύ άλλων πέραν των εθνικών συνόρων των κρατών μελών της ΕΕ. Υπάρχει ένα ολοκληρωμένο σύστημα αλληλεπιδράσεων, το οποίο περιλαμβάνει σαφώς την αλληλεπίδραση των τοπικών ΜΜΕ με διασυνοριακές εταιρείες.
3.8Οι υφιστάμενες περιφερειακές βιομηχανικές ικανότητες από μόνες τους δεν είναι πλήρως αποτελεσματικές στο πλαίσιο των κοινωνικοοικολογικών αλλαγών. Ωστόσο, πρέπει και μπορούν, αφενός, να αναπτυχθούν περαιτέρω με την πραγματοποίηση επενδύσεων στη γνώση, τον εξοπλισμό και το προσωπικό και, αφετέρου, να γίνουν παραγωγικές υπό τις μεταβληθείσες συνθήκες, πράγμα που θα χρησιμεύσει για τη δημιουργία νέων προϊόντων, υπηρεσιών, τεχνολογιών και ευκαιριών. Αυτό, με τη σειρά του, θα εξασφαλίσει οικονομικά σταθερές επιχειρήσεις με ελκυστικές θέσεις εργασίας στις περιφέρειες. Αυτός ακριβώς είναι ο στόχος που πρέπει να επιδιώξει η ευρωπαϊκή βιομηχανική στρατηγική.
3.9Μια περιφέρεια προσδιορίζεται ευρέως από τις βιομηχανικές δομές της, τις εταιρείες της, το εργατικό δυναμικό της, τις ικανότητες των πολιτών της, τις ικανότητές της στον τομέα της Ε&Α και τα συγκεκριμένα προϊόντα που κατασκευάζουν ή μεταποιούν οι εταιρείες της. Οι βιομηχανικές ικανότητες περιλαμβάνουν ευρύ φάσμα ιστορικών ιδιαιτεροτήτων.
Οι αλυσίδες εφοδιασμού και οι αλυσίδες αξίας έχουν πολύ διαφορετικές περιφερειακές επιπτώσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το παγκόσμιο πλαίσιο είναι εξίσου σημαντικό με την οργάνωση εντός της Ευρώπης, αλλά έχει διαφορετικές επιπτώσεις. Η Βιομηχανία 4.0 και η ψηφιοποίηση, καθώς και οι τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ), θα έχουν γενικά σημαντικό αλλά πολύ διαφορετικό αντίκτυπο στις βιομηχανίες και τις οικονομίες της Ευρώπης. Υπό αυτήν την έννοια, τα κονδύλια για την καινοτομία και την ανάπτυξη θα έχουν ακόμη πιο καθοριστική σημασία για την άμβλυνση των περιφερειακών διαφορών.
3.10Οι πάροχοι που διευκολύνουν τις βιομηχανικές μεταλλαγές, συμπεριλαμβανομένων των νεοφυών επιχειρήσεων και των ΜΜΕ, μπορούν να συνδέονται με τους πελάτες τους ακόμη και αν προέρχονται από λιγότερο κεντρικές περιφέρειες, ενώ συγχρόνως υπάρχει δυνατότητα δημιουργίας ελκυστικών θέσεων εργασίας ακόμη και σε τέτοιες περιοχές. Ειδικότερα, οι εταιρείες που βασίζονται στη γνώση μπορούν να συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στις αλυσίδες αξίας, ανεξάρτητα από την εγγύτητά τους στους πελάτες. Επιπλέον, ο χειρισμός των μηχανημάτων των εργοστασίων μεγαλύτερης κλίμακας μπορεί να γίνεται συχνά εξ αποστάσεως.
3.11Η οικοσυστημική προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν καλύπτει όλα τα σχετικά επίπεδα και τις πτυχές. Τονίζει σαφώς τη σημασία τόσο της θεώρησης των εξελίξεων ως προς τη μετάβαση και από περιφερειακή σκοπιά όσο και της διασφάλισης του γεγονότος ότι οι εταιρείες –συμπεριλαμβανομένων και εκείνων της κοινωνικής οικονομίας– θα χρησιμεύσουν ως θεμέλιο για το όλο πολιτικό εγχείρημα. Είναι σημαντικό να καταδειχθεί το είδος της σχέσης που υπάρχει με τις αλυσίδες αξίας και ο τρόπος με τον οποίο οι διάφορες συνιστώσες μεμονωμένων οικοσυστημάτων αντιστοιχούν στις συνιστώσες διαφορετικών οικοσυστημάτων.
4.Δυνητικές επιλογές για τις οδούς μετάβασης μετά από μια ολιστική προσέγγιση για την κοινωνικοοικονομική βιομηχανική ανάπτυξη
4.1Ενώ η καινοτομία συνδέεται ευρέως με νέες τεχνολογίες ή πρωτοποριακά επιτεύγματα στην επιστημονική έρευνα, υπάρχουν επίσης ευκαιρίες για τη χρησιμοποίηση των υφιστάμενων ικανοτήτων ως βάσης για καλύτερα ή νέα προϊόντα και υπηρεσίες. Οι νέες τεχνολογίες είναι συνυφασμένες με τις υφιστάμενες παραδοσιακές τεχνολογίες. Υπάρχουν κι άλλα σαφή παραδείγματα της διασύνδεσης αυτής μεταξύ καθιερωμένων παραδοσιακών τρόπων κατασκευής και επαυξητικής καινοτομίας και εκσυγχρονισμού των βιομηχανιών: η χρήση νέων και ελαφρύτερων υλικών από αεροσκάφη σε οχήματα, η χρήση ελαφρύτερων υλικών αυτοκινήτων και η εφαρμογή της βιοτεχνολογίας στον σχεδιασμό νέων ιατρικών οργάνων ή υπηρεσιών.
4.2Οι προηγμένες υποδομές ΤΠΕ λειτουργούν ως κινητήριες δυνάμεις για τη δημιουργία νέων ευκαιριών και συμβάλλουν στην εξεύρεση καινοτόμων και βιώσιμων λύσεων που συνάδουν με τις περιφερειακές ιδιαιτερότητες. Για παράδειγμα, η χρήση τρισδιάστατων εκτυπωτών παρέχει ευκαιρίες για την ανάπτυξη και τον σχεδιασμό ενός προϊόντος σε έναν τόπο και το καθιστά φυσικά διαθέσιμο όπου αυτό απαιτείται σε διάφορους άλλους τόπους, πράγμα που συμβάλλει στη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που σχετίζονται με τη μεταφορά.
4.3Οι έννοιες της κοινωνικής οικονομίας μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στις κοινωνικοοικονομικές αλλαγές, δημιουργώντας νέες ευκαιρίες μάθησης, διαβίωσης και απασχόλησης, καθώς και εναλλακτικές υποδομές εξυπηρέτησης και υποστήριξης στις τοπικές κοινότητες, ιδίως για τις μειονεκτούσες ομάδες και τα άτομα που διατρέχουν κίνδυνο. Σε συνδυασμό με τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, οι έννοιες αυτές έχουν σημαντικές δυνατότητες να προετοιμάσουν επαρκώς και αποτελεσματικά τους κοινωνικούς και τους οικονομικούς παράγοντες για τις απαιτήσεις και τις επιπτώσεις της καινοτομίας και της αλλαγής, ιδίως σε περιφερειακό επίπεδο.
4.4Οι δημόσιες δομές φέρουν μεγάλη ευθύνη όσον αφορά τη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για αλλαγή και ανάπτυξη μέσω της παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας διαθέσιμων σε όλους τους οικονομικούς φορείς.
4.5Αυτό αποτελεί επίσης μέρος της προόδου που απαιτείται για τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, όπως η οργάνωση των φορέων συνεχούς κατάρτισης για την αναγκαία αναβάθμιση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού, με στόχο τη βελτίωση των ικανοτήτων των εργαζομένων, και η παροχή βοήθειας στις εταιρείες για να αντεπεξέλθουν στην καινοτομία και την αλλαγή. Συνεπώς, οι ειδικευμένοι εργαζόμενοι θα εδραιωθούν επίσης περισσότερο στις περιφέρειες και θα συμβάλουν στη διαμόρφωση των συνεχιζόμενων –και πράσινων– διαρθρωτικών αλλαγών.
4.6Όσον αφορά τις ενεργοβόρες βιομηχανίες, υπάρχουν πολλές κοινές λύσεις για την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές και, συνεπώς, υφίσταται δυνατότητα κοινών επενδύσεων (π.χ. καθαρό υδρογόνο, επαναχρησιμοποίηση δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα). Η αυξημένη κυκλικότητα και η βιομηχανική συμβίωση αποτελούν επίσης σημαντικές πτυχές για την απαλλαγή της βιομηχανίας από τις ανθρακούχες εκπομπές και την προετοιμασία για ένα μέλλον με αποδοτικές εταιρείες με ισχυρή παραγωγικότητα.
5.Η σημασία των περιφερειακών αγορών εργασίας που παρέχουν αξιοπρεπή εργασία σε βιώσιμες εταιρείες μεταποίησης και παροχής υπηρεσιών
5.1Υπάρχει ανάγκη κατανόησης και διεξοδικότερης ανάλυσης των περιφερειών, των εταιρειών και των οικονομικών τους επιδόσεων σε συνάρτηση με τις θεμελιώδεις ικανότητές τους όσον αφορά τις βιομηχανίες και το εργατικό δυναμικό, συμπεριλαμβανομένων επίσης των υποδομών, της τοποθεσίας, της διάθεσης πόρων, του επιχειρηματικού πνεύματος και της θεσμική διάρθρωσης, πράγμα που είναι σημαντικό για τη δυνατότητα εξασφάλισης εργατικού δυναμικού υψηλής ειδίκευσης και την πρόβλεψη της μελλοντικής ζήτησης δεξιοτήτων, με στόχο την αποφυγή ελλείψεων σε δεξιότητες (όσον αφορά π.χ. τους μηχανικούς).
5.2Οι συνεργασίες με πανεπιστήμια, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ειδικεύονται στις εφαρμοσμένες επιστήμες, και με ερευνητικά ιδρύματα μπορεί να είναι καθοριστικής σημασίας για τη δημιουργία νέων βιομηχανικών ευκαιριών που μπορούν να οδηγήσουν σε νέους χώρους εργασίας σε εδραιωμένες επιχειρήσεις, πολυεθνικές εταιρείες, ΜΜΕ και νεοφυείς επιχειρήσεις.
5.3Σε ανθρώπινο επίπεδο, οι περιφέρειες που υποδέχονται και ενσωματώνουν εύκολα νέες αφίξεις σε εύρυθμα λειτουργούσες κοινωνικοοικονομικές δομές βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση.
5.4Οι περιφέρειες όπου το ειδικευμένο εργατικό δυναμικό είναι βαθιά ριζωμένο στις κοινωνικοοικονομικές δομές και αισθάνεται σαν στο σπίτι του μπορούν επίσης να αποτελέσουν τόπο εγκατάστασης δυναμικών βιομηχανιών και εταιρειών υψηλής προστιθέμενης αξίας που βασίζονται σε αποτελεσματικά επίσημα και ανεπίσημα δίκτυα ικανοτήτων. Συνεπώς, το εργατικό δυναμικό συμβάλλει ουσιαστικά τόσο στον καθορισμό των καινοτόμων βιομηχανικών ικανοτήτων μιας περιφέρειας όσο και στη στήριξη των διαδικασιών εκσυγχρονισμού και μετασχηματισμού.
5.5Οι δεξιότητες και οι ειδικές ικανότητες των εργαζομένων και η συνεχής βελτίωσή τους μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για την αναδιάρθρωση και την αλλαγή των επιχειρηματικών μοντέλων, συμπεριλαμβανομένης της μελλοντικής ανάπτυξης και των νέων αγορών. Η μη αναγνώριση και αξιοποίηση των ευκαιριών για περιφερειακή ανάπτυξη συχνά επιφέρει συνεχιζόμενη αποδημία των εργαζομένων, η οποία αποδυναμώνει πάντοτε τις ικανότητες και τις δεξιότητες που έχουν ανάγκη οι περιφέρειες ώστε να αναπτυχθούν και να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που παρέχει η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.
Βρυξέλλες, 8 Δεκεμβρίου 2021
Christa Schweng
Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής
_____________