SOC/645
Αξιοπρεπής εργασία στην οικονομία των πλατφορμών
ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ
Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
Αξιοπρεπής εργασία στην οικονομία των πλατφορμών
[διερευνητική γνωμοδότηση κατόπιν αιτήματος της γερμανικής Προεδρίας]
Εισηγητής: Carlos Manuel TRINDADE
|
Αίτημα της γερμανικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ
|
Επιστολή της 18/02/2020
|
|
|
|
|
Νομική βάση
|
Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
|
|
|
|
|
Αρμόδιο τμήμα
|
«Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη»
|
|
Έγκριση από το τμήμα
|
09/07/2020
|
|
Έγκριση από την Ολομέλεια
|
18/09/2020
|
|
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.
|
554
|
|
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας
(υπέρ/κατά/αποχές)
|
182/23/8
|
1.Συμπεράσματα και συστάσεις
1.1Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) δηλώνει ότι σκοπός της παρούσας γνωμοδότησης, η οποία ζητήθηκε από τη γερμανική Προεδρία, είναι η χαρτογράφηση του γενικού πλαισίου, με μια ολιστική θεώρηση, ώστε να υπάρξει αξιοπρεπής εργασία στην οικονομία των πλατφορμών.
1.2Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι τα ζητήματα που ανακύπτουν στην εργασία σε πλατφόρμες πρέπει να αντιμετωπίζονται και να επιλύονται υπό το πρίσμα, κυρίως, των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης, του ψηφιακού θεματολογίου και του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.
1.3Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η οικονομία των πλατφορμών εξακολουθεί να είναι μικρής βαρύτητας, αν και παρουσιάζει δυνατότητες ανάπτυξης.
1.4Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι πλατφόρμες έχουν «γενικά θετικό αντίκτυπο στην οικονομία» και συμβάλλουν τόσο στη δημιουργία θέσεων εργασίας και την καινοτομία, στην ευελιξία και την αυτονομία του εργαζομένου, όσο και στην εξασφάλιση εισοδήματος για τους εργαζομένους (συχνά δευτερεύοντος) και στη δυνατότητα που παρέχουν στα ευπαθή άτομα να συμμετέχουν στην απασχόληση.
1.5Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι υφίστανται κίνδυνοι που δεν είναι δυνατόν να υποτιμηθούν: (i) για τον εργαζόμενο, η άρνηση βασικών δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων οργάνωσης και συλλογικών συμβάσεων· η επισφαλής απασχόληση· οι χαμηλές αποδοχές· η αυξανόμενη εντατικοποίηση της εργασίας· ο έντονος κατακερματισμός της εργασίας σε παγκόσμια κλίμακα· η μη εγγραφή των εργαζομένων στην κοινωνική ασφάλιση· (ii) για την κοινωνία, ο αυξημένος κίνδυνος ανταγωνισμού βασίζεται στην υπονόμευση των κοινωνικών προτύπων, με επιζήμιες συνέπειες τόσο για τους εργοδότες, οι οποίοι υφίστανται μη βιώσιμη ανταγωνιστική πίεση, όσο και για τα κράτη μέλη, τα οποία στερούνται φορολογικά έσοδα και εισφορές κοινωνικής ασφάλισης.
1.6Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι εγείρονται διαφωνίες ως προς τις έννοιες που σχετίζονται με τις πλατφόρμες, ιδίως με την πλατφόρμα ως «εργοδότη» και όχι ως «μεσάζοντα μεταξύ προσφοράς και ζήτησης», καθώς και ως προς τις έννοιες «εργαζόμενος με εξαρτημένη σχέση εργασίας» και «αυτοαπασχολούμενος», δεδομένου ότι έχουν επιπτώσεις στα δικαιώματά τους.
1.7Η ΕΟΚΕ παρακινεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να καταβάλουν προσπάθειες για την αποσαφήνιση αυτών των εννοιών, δεδομένων των συνεπειών που έχουν στην εφαρμογή του εργατικού δικαίου και σε ένα σύνολο δικαιωμάτων για την προστασία της εργασίας.
1.8Η ΕΟΚΕ συνιστά στην ΕΕ και στα κράτη μέλη να κινηθούν προς την κατεύθυνση της ομοιομορφίας των εννοιών για να επιτευχθεί αξιοπρεπής εργασία στην οικονομία των πλατφορμών. Για το σκοπό αυτό, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη πρέπει να επικεντρωθούν στα ακόλουθα κριτήρια: (i) οικονομική εξάρτηση και εξαρτημένη εργασία, καθώς ο εργαζόμενος που η επιβίωσή του εξαρτάται κατά κύριο λόγο από τις αποδοχές που του προσφέρει η εργασία αυτή έχει εξαρτημένη σχέση εργασίας και δεν είναι αυτοαπασχολούμενος· (ii) η εφαρμογή της αρχής σύμφωνα με την οποία ο εργαζόμενος της πλατφόρμας θεωρείται μισθωτός μέχρι αποδείξεως του εναντίου πρέπει να μελετηθεί δεόντως, σε όλες τις διαστάσεις της· (iii) οι αλγόριθμοι που χρησιμοποιούνται από τις πλατφόρμες πρέπει να αντιστοιχούν με τις υφιστάμενες προφορικές ή γραπτές οδηγίες για τη συμβατική εργασία.
1.9Η ΕΟΚΕ συνιστά, λαμβάνοντας υπόψη την εθνική κυριαρχία στα κοινωνικά ζητήματα, να καταρτιστούν κατευθυντήριες γραμμές ώστε να αποσαφηνιστεί ευκολότερα το καθεστώς απασχόλησης στις πλατφόρμες. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, στην οικονομία των πλατφορμών, πρέπει να διασφαλίζεται η πρόσβαση όλων των εργαζομένων σε ένα σύνολο δικαιωμάτων και μέσων προστασίας, ανεξάρτητα από το εργασιακό τους καθεστώς ή το είδος της σύμβασής τους, με τη διασφάλιση ότι το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα ορισμένων φορέων δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσω της μη συμμόρφωσης με τις υποχρεώσεις και τις ευθύνες.
1.10Η ΕΟΚΕ συνιστά να αποσαφηνιστούν οι αρμοδιότητες των μερών που εμπλέκονται στον τομέα της υγείας και της ασφάλειας, της προστασίας των δεδομένων, της ασφάλισης και των νομικών ευθυνών, με σκοπό την αξιολόγηση, την προσαρμογή και την εναρμόνιση των υφιστάμενων ρυθμίσεων.
1.11Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι ο κοινωνικός διάλογος και οι συλλογικές συμβάσεις θα πρέπει να διαδραματίζουν πρωταρχικό ρόλο σε όλα τα κατάλληλα επίπεδα, με πλήρη σεβασμό της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων, για να υπάρχει ποιότητα εργασίας στην οικονομία των πλατφορμών.
1.12Η ΕΟΚΕ προτείνει να εκπονηθούν κώδικες δεοντολογίας με τη συμμετοχή των πλατφορμών, των εργαζομένων και των καταναλωτών, που να περιλαμβάνουν τις βέλτιστες αρχές και προβληματισμούς όσον αφορά τις αμοιβές, τις συνθήκες εργασίας και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών.
1.13Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να λάβει υπόψη τις συστάσεις της ευρωπαϊκής πλατφόρμας για την αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας όσον αφορά τη φορολογία στην οικονομία των πλατφορμών.
1.14Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την προηγούμενη σύστασή της σύμφωνα με την οποία η «Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο ΟΟΣΑ και η ΔΟΕ θα πρέπει να εργαστούν από κοινού με τους κοινωνικούς εταίρους σε όλα τα κατάλληλα επίπεδα, καθώς και με τις οργανώσεις της ευρύτερης κοινωνίας των πολιτών, προκειμένου να αναπτύξουν τις κατάλληλες διατάξεις για αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και την προστασία που απαιτείται». Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι αυτό το κοινό έργο θα μπορούσε ενδεχομένως να οδηγήσει σε μια Σύμβαση της ΔΟΕ για τις πλατφόρμες.
1.15Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι πλατφόρμες θα παρέχουν πληροφορίες που θα επιτρέψουν την διαφάνεια και την προβλεψιμότητα σε κάθε ενδιαφερόμενο μέρος. Εν προκειμένω, πρέπει να γίνει καταχώριση των πλατφορμών σε κάθε κράτος μέλος και να δημιουργηθεί μια βάση δεδομένων στην ΕΕ για την παρακολούθηση της ανάπτυξης της οικονομίας των πλατφορμών.
1.16Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις προσπάθειες που καταβάλλει η Επιτροπή για τη μελέτη της οικονομίας των πλατφορμών. Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει σημαντική έλλειψη ουσιαστικών και συστηματικών στοιχείων στις εκάστοτε χώρες και στην ΕΕ. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να καταβάλουν από κοινού προσπάθειες για τη βελτίωση των εν λόγω στατιστικών στοιχείων.
2.Γενικό πλαίσιο
2.1Με την παρούσα γνωμοδότηση επιδιώκεται να απαντηθούν ερωτήματα που έθεσε το γερμανικό Υπουργείο Εργασίας σχετικά με το έργο των πλατφορμών, μέσω προσδιορισμού των βασικών προκλήσεων και ευκαιριών και μέσω προβληματισμού όσον αφορά το καθεστώς των εργαζομένων σε πλατφόρμες, τα εργαλεία πολιτικής για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας των εργαζομένων και τις βέλτιστες ρυθμιστικές πρακτικές.
2.2Οι τρέχουσες εξελίξεις, οι οποίες αποτελούν τη βάση των ψηφιακών πλατφορμών, αφορούν πρόσφατες καινοτομίες: το Διαδίκτυο, καίριας σημασίας καινοτομία· τις μεγάλες βάσεις δεδομένων (μαζικά δεδομένα) που επιτρέπουν τη διαχείριση μεγάλων όγκων δεδομένων· και τις κινητές συσκευές που επιτρέπουν στους καταναλωτές, τους εργαζομένους και τους παρόχους υπηρεσιών να έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο μέσω κινητής σύνδεσης παντού και πάντα.
2.3Τα ζητήματα που τίθενται από την εργασία στις πλατφόρμες πρέπει να αντιμετωπιστούν και να επιλυθούν υπό το πρίσμα, κυρίως, των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης, του ψηφιακού θεματολογίου και του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.
2.4Η ΕΟΚΕ επιβεβαιώνει τις θέσεις που έχει διατυπώσει στις διάφορες γνωμοδοτήσεις της όσον αφορά τον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας και την ανάδειξη νέων μορφών εργασίας.
2.5Η πολυπλοκότητα των πλατφορμών, η έλλειψη τυποποιημένης ορολογίας και η ανυπαρξία στατιστικών στοιχείων δυσχεραίνουν τις εκτιμήσεις μεγέθους και ανάπτυξης. Ο ΟΟΣΑ αναφέρει ότι, σε όλες τις μελέτες, το μερίδιο της εργασίας στις πλατφόρμες επί του συνολικού εργατικού δυναμικού κυμαίνεται μεταξύ 0,5 % και 3 %. Επί συνόλου 16 ευρωπαϊκών χωρών, μόλις το 1,4 % του ενήλικου πληθυσμού ηλικίας 16-74 ετών έχει ως κύρια απασχόληση την εργασία στις πλατφόρμες (με ποσοστό που κυμαίνεται από 0,6 % στη Φινλανδία έως 2,7 % στις Κάτω Χώρες). Περί το 11 % του ενήλικου πληθυσμού έχει ήδη παράσχει κάποια υπηρεσία σε πλατφόρμες.
2.6Υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με τη μελλοντική ανάπτυξη της εργασίας σε πλατφόρμες, καθώς η ανάπτυξη αυτή εξαρτάται από την τεχνολογική πρόοδο, τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα, την προστασία δεδομένων και την πολιτική καταναλωτών. Ορισμένοι συγγραφείς εκτιμούν ότι, μεταξύ 2013 και 2015, η αξία των συναλλαγών ή τα εισοδήματα από τις πλατφόρμες στην Ευρώπη σχεδόν τριπλασιάστηκαν. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να γίνει καταγραφή των πλατφορμών, κυρίως όσον αφορά την οικονομική, την εργασιακή και την κοινωνική τους διάσταση, γεγονός που θα διευκολύνει την κατανόηση αυτής της πραγματικότητας.
2.7Η εργασία στις πλατφόρμες χαρακτηρίζεται από τη σύνδεση μεταξύ πλατφόρμας, εργαζόμενου και χρήστη. Η διαμεσολάβηση χρησιμοποιεί σε μεγάλο βαθμό τεχνολογία και αλγόριθμους συχνά αδιαφανείς, που επηρεάζουν τις συνθήκες εργασίας λόγω του αντικτύπου τους στην κατανομή και την οργάνωση της εργασίας και στην αξιολόγηση των εργαζομένων. Αυτό το «μαύρο κουτί της διαμεσολάβησης» αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα της εργασίας στις πλατφόρμες.
2.8Σύμφωνα με το Eurofound (Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας), η εργασία σε πλατφόρμες είναι μια μορφή απασχόλησης που χρησιμοποιεί μια διαδικτυακή πλατφόρμα, ώστε οργανισμοί ή άτομα να μπορούν να έχουν πρόσβαση σε άλλους οργανισμούς ή άτομα για την επίλυση προβλημάτων ή την παροχή υπηρεσιών έναντι πληρωμής. Τα κύρια χαρακτηριστικά της εργασίας σε πλατφόρμα είναι τα εξής:
-η αμειβόμενη εργασία οργανώνεται μέσω διαδικτυακής πλατφόρμας·
-εμπλέκονται τρία μέρη: η διαδικτυακή πλατφόρμα, ο πελάτης και ο εργαζόμενος·
-στόχος είναι η εκτέλεση συγκεκριμένων εργασιών ή η επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων·
-η εργασία γίνεται με ανάθεση σε τρίτους ή με υπεργολαβία·
-οι εργασίες χωρίζονται σε καθήκοντα·
-οι υπηρεσίες παρέχονται κατά παραγγελία (on demand).
2.9καίριο στοιχείο της εργασίας σε πλατφόρμα είναι το καθεστώς του εργαζομένου. Γενικά, η πλατφόρμα λειτουργεί ως μεσάζων μεταξύ προσφοράς και ζήτησης και, ως εκ τούτου, δεν εκλαμβάνεται ως εργοδότης, καθώς δεν υφίσταται σχέση εξαρτημένης εργασίας. Έτσι, σε αυτή την κατάσταση, θεωρείται ότι παρέχει ανεξάρτητες υπηρεσίες και όχι μισθωτές, ενώ αποκλείεται η εφαρμογή της εργατικής νομοθεσίας (συμπεριλαμβανομένης της νομοθεσίας για την υγεία και την ασφάλιση), της κοινωνικής προστασίας και της φορολογίας. Η ΕΟΚΕ, παρότι θεωρεί ότι υπάρχουν πραγματικοί αυτοαπασχολούμενοι εργαζόμενοι, πιστεύει ότι πρέπει να μελετηθεί δεόντως σε όλες τις διαστάσεις της, από την ΕΕ και τα κράτη μέλη, η εφαρμογή της αρχής σύμφωνα με την οποία ο εργαζόμενος της πλατφόρμας θεωρείται μισθωτός μέχρι αποδείξεως του εναντίου. Με τον τρόπο αυτόν διασφαλίζεται ότι προστατεύονται τα συμφέροντα των εργαζομένων εκείνων που το βασικό τους εισόδημα προέρχεται από τις πλατφόρμες. Η ΕΟΚΕ, ωστόσο, θεωρεί ότι πρέπει να επιτραπεί στους πραγματικά αυτοαπασχολούμενους, που προφανώς το επιθυμούν, να συνεχίσουν να έχουν αυτό το καθεστώς.
2.10Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι υπάρχει μεγάλη ανομοιογένεια και ποικιλία πλατφορμών. Τα κριτήρια ομαδοποίησης των διαφόρων τύπων πλατφορμών είναι ο χαρακτηρισμός του έργου (έργα που απαιτούν σχετικά υψηλά προσόντα), ο χώρος ή ο πραγματικός τόπος όπου παρέχεται η υπηρεσία (επιγραμμικά ή εκτός διαδικτύου) και το ποιος είναι αρμόδιος να αποφασίζει για τη διαδικασία επιλογής (η πλατφόρμα, ο εργαζόμενος στην πλατφόρμα ή ο πελάτης). Ορισμένοι περιλαμβάνουν και άλλα κριτήρια, όπως οι διαφορές στην κατανομή της εργασίας και στην αυτονομία των εργαζομένων.
2.11Η ΔΟΕ θεωρεί ότι από τις πλατφόρμες προκύπτουν συγκεκριμένα προβλήματα ρύθμισης και αναφέρει διάφορους τομείς προβληματισμού, μεταξύ άλλων: χαμηλοί μισθοί (υψηλό ποσοστό αμοιβών μικρότερων από τον κατώτατο μισθό)· μη εγγραφή στην κοινωνική ασφάλιση (το 91 % στην πλατφόρμα της Amazon Mechanical Turk)· απόρριψη εργασίας (9 στους 10 εργαζόμενους έχουν εργασία που απορρίφθηκε)· καταβολή προμήθειας για να εργάζονται, γεγονός που αντιβαίνει προς διάφορες συμβάσεις της ΔΟΕ για την προστασία των μισθών· απουσία συνδικαλισμού και ανυπαρξία συλλογικών συμβάσεων.
2.12Υπάρχει η διάσταση του φύλου και η διάσταση της ηλικίας στην εργασία στις πλατφόρμες. Γενικά, οι άνδρες κυριαρχούν στις υπηρεσίες που σχετίζονται με την ανάπτυξη λογισμικού και την παροχή μεταφορικών υπηρεσιών· οι γυναίκες κυριαρχούν στις εργασίες που σχετίζονται με τη μετάφραση και τις υπηρεσίες επί τόπου· οι νέοι αναλογικά υπερεκπροσωπούνται στις πλατφόρμες, ιδίως στην περίπτωση όσων το εισόδημα προέρχεται κατά 50 % και πλέον από τις πλατφόρμες ή εργάζονται σε αυτές πάνω από 20 ώρες την εβδομάδα· οι ηλικιωμένοι, σε ορισμένες περιπτώσεις, συμμετέχουν και αυτοί στις πλατφόρμες. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι απαιτείται περαιτέρω μελέτη για την καλύτερη κατανόηση της πραγματικότητας και τη χάραξη των κατάλληλων δημόσιων πολιτικών.
3.Προκλήσεις, ευκαιρίες και κίνδυνοι στις οικονομίες των πλατφορμών
3.1Οι πλατφόρμες έχουν «γενικά θετικό αντίκτυπο στην οικονομία» και συμβάλλουν τόσο στη δημιουργία θέσεων εργασίας και την καινοτομία, στην ευελιξία και την αυτονομία του εργαζομένου, όσο και στην εξασφάλιση εισοδήματος για τους εργαζομένους (συχνά δευτερεύοντος), στη μείωση των εμποδίων για την είσοδο στην αγορά εργασίας και στη δυνατότητα που παρέχουν στα ευπαθή άτομα να συμμετέχουν στην απασχόληση. Η Επιτροπή επισημαίνει ότι η «συνεργατική οικονομία δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, δημιουργεί έσοδα πέρα από τις παραδοσιακές γραμμικές σχέσεις εργασίας και διασφαλίζει ευέλικτα καθεστώτα εργασίας. Συνεπώς προσφέρει δυνατότητες απασχόλησης σε περιπτώσεις όπου οι παραδοσιακές μορφές απασχόλησης δεν είναι ενδεδειγμένες ή διαθέσιμες». Ωστόσο, παρά τις νέες αυτές ευκαιρίες, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι απαιτούνται περαιτέρω μελέτες σχετικά με τον μακροοικονομικό αντίκτυπο της οικονομίας των πλατφορμών.
3.2Ωστόσο, εξαιρουμένων των εργαζομένων υψηλής ειδίκευσης, υπάρχουν κίνδυνοι για τους εργαζομένους, που δεν μπορούν να ελαχιστοποιηθούν, όπως η άρνηση βασικών δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων οργάνωσης και συλλογικών συμβάσεων· η ανασφάλεια· οι χαμηλές αποδοχές, που επιδεινώθηκαν από την υπερειδίκευση· η εντατικοποίηση της εργασίας· ο έντονος κατακερματισμός της εργασίας σε παγκόσμια κλίμακα· η μη εγγραφή των εργαζομένων στην κοινωνική ασφάλιση.
3.3Από μελέτη του EU-OSHA (Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία) προκύπτει ότι η εργασία στις πλατφόρμες παρουσιάζει αυξημένους κινδύνους τόσο σωματικούς όσο και κοινωνικούς, κυρίως όσον αφορά την εργασιακή ανασφάλεια, την έκθεση σε διάφορους κινδύνους (οδικά ατυχήματα, χημικές ουσίες κ.λπ.), συγκεκριμένους κινδύνους που συνδέονται με τη διαδικτυακή δραστηριότητα (κυβερνοεκφοβισμός/cyberbullying), μυοσκελετικές διαταραχές, οφθαλμική κόπωση και στρες λόγω διαφόρων παραγόντων). Η ΕΟΚΕ συνιστά να αποσαφηνιστούν οι αρμοδιότητες των μερών που εμπλέκονται στον τομέα της υγείας και της ασφάλειας, της προστασίας των δεδομένων, της ασφάλισης και των νομικών ευθυνών, με σκοπό την αξιολόγηση, την προσαρμογή και την εναρμόνιση των υφιστάμενων ρυθμίσεων.
3.4Η κοινωνία κινδυνεύει επίσης, όπως έχει ήδη επισημάνει η ΕΟΚΕ: «Σύμφωνα με την Επιτροπή, αυτό επιτείνει τον κίνδυνο ανταγωνισμού ο οποίος βασίζεται στην υπονόμευση των κοινωνικών προτύπων, γεγονός που έχει επιζήμιες συνέπειες τόσο για τους εργοδότες, οι οποίοι υφίστανται μη βιώσιμη ανταγωνιστική πίεση, όσο και για τα κράτη μέλη, τα οποία χάνουν φορολογικά έσοδα και εισφορές κοινωνικής ασφάλισης».
3.5Επίσης, και οι καταναλωτές διατρέχουν κινδύνους όσον αφορά τη ποιότητα των υπηρεσιών που τους παρέχονται, διότι, σε περίπτωση ατυχήματος ή προβλημάτων εξυπηρέτησης, δυσκολεύονται να αποδώσουν ευθύνες. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η βελτίωση της νομικής προστασίας των εργαζομένων σημαίνει ποιοτικό όφελος για τους καταναλωτές.
3.6Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό και καινοτόμο τον πρόσφατο προβληματισμό σχετικά με τις προκλήσεις για τους εργαζομένους στις πλατφόρμες, ιδίως μέσω της ανάπτυξης ενός μοντέλου ανάλυσης που εξετάζει τρεις κύριες διαστάσεις: την εργασία, την απασχόληση και τις κοινωνικές σχέσεις. Για τις πλατφόρμες, οι σημαντικότερες προκλήσεις είναι:
3.6.1Στη διάσταση «εργασία»: η κατεύθυνση, ο έλεγχος, η αξιολόγηση (μέσω αλγορίθμων), η αυτονομία στον καταμερισμό της εργασίας και το φυσικό περιβάλλον, ιδίως για τις πλατφόρμες που ενέχουν εργασία χαμηλής ειδίκευσης, τοποκεντρική ή πελατοκεντρική («low-skilled work, on location, or client determined»).
3.6.2Στη διάσταση «απασχόληση»: το καθεστώς, —η σημαντικότερη ίσως πρόκληση— ο προσδιορισμός του εργοδότη και της σύμβασης, ιδίως για τις πλατφόρμες εργασίας χαμηλής ειδίκευσης και χαμηλής αυτονομίας. Άλλες προκλήσεις, αν και κοινές σε όλες τις άτυπες μορφές εργασίας, είναι η κοινωνική προστασία, οι συνθήκες υγείας και ασφάλειας στην εργασία, οι αποδοχές και ο χρόνος εργασίας.
3.6.3Στη διάσταση «κοινωνικές σχέσεις»: η εκπροσώπηση, αν και η διάσταση αυτή είναι κοινή με άλλου είδους άτυπες μορφές εργασίας. Η ευελιξία και ο κατακερματισμός καθιστούν πολύ δύσκολο τον εντοπισμό, την οργάνωση και την εκπροσώπηση όσων εργάζονται με μη τυποποιημένο τρόπο. Επιπλέον, η εργασία σε πλατφόρμες είναι, από τη φύση της, μοναχική, διασπαρμένη γεωγραφικά, σε μεγάλο βαθμό ανώνυμη, με εναλλαγή σε μεγάλο ποσοστό των εργαζομένων, οι οποίοι βρίσκονται σε ανταγωνισμό μεταξύ τους και δραστηριοποιούνται και σε άλλες πλατφόρμες. Κατά κανόνα, οι πλατφόρμες δεν παίζουν τον ρόλο του εργοδότη, δεν είναι μέλη των ενώσεων εργοδοτών, αφήνοντας τους υπαλλήλους τους, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και τους υπευθύνους χάραξης πολιτικής χωρίς διαπραγματευτικό εταίρο.
3.6.4Η δυσμενής κοινωνική συμπεριφορά και η διακριτική μεταχείριση αποτελούν επίσης σημαντικές προκλήσεις για τις πλατφόρμες χαμηλής εργασιακής ειδίκευσης, καθώς οι εργαζόμενοι είναι σε γενικές γραμμές νέοι και από μειονεκτούσες μειονότητες. Η χρήση αλγορίθμων και η επιρροή του πελάτη στην ανάθεση και την εκτέλεση της εργασίας ενισχύουν τη δυσμενή συμπεριφορά και τις διακρίσεις.
3.6.1Επίσης, το ζήτημα της προστασίας δεδομένων, από την άποψη της ιδιοκτησίας και της χρήσης δεδομένων, αποτελεί σημαντική και ιδιαίτερη πρόκληση για τους εργαζομένους σε πλατφόρμες και τους καταναλωτές.
4.Το καθεστώς του εργαζομένου στην οικονομία των πλατφορμών
4.1Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, για να διευκολυνθεί η εύρυθμη και δίκαιη λειτουργία του συστήματος της οικονομίας των πλατφορμών, θα πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε επίπεδο κρατών μελών, προκειμένου να αποσαφηνιστεί και, δυνητικά, να ρυθμιστεί το καθεστώς των εργαζομένων στις πλατφόρμες, καθώς και να παρασχεθούν από τις πλατφόρμες πληροφορίες που θα διασφαλίζουν τη διαφάνεια, την προβλεψιμότητα και τη δίκαιη μεταχείριση για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.
4.2Η ΕΟΚΕ, λαμβάνοντας υπόψη, αφενός, την εθνική κυριαρχία στα κοινωνικά ζητήματα και, αφετέρου, την ανάγκη συνεχούς σεβασμού της αρχής της εναρμόνισης, συνιστά την εκπόνηση κατευθυντήριων γραμμών όσον αφορά τον ορισμό του εργασιακού καθεστώτος στις πλατφόρμες για να υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης των εργαζομένων σε δικαιώματα και προστασία.
4.3Μια ευρωπαϊκή έρευνα αποκαλύπτει ότι, όταν οι εργαζόμενοι ερωτώνται για τη σχέση εργασίας τους, το 68,1 % απαντά ότι είναι μισθωτοί και το 7,6 % απαντά ότι είναι αυτοαπασχολούμενοι. Έτσι, οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες θεωρούν εαυτόν μισθωτό, ανεξάρτητα από την κατάταξη που γίνεται από τις πλατφόρμες.
4.4Η Επιτροπή εξετάζει το ζήτημα του εργασιακού καθεστώτος, λαμβάνοντας υπόψη ότι η διάκριση της εξαρτημένης εργασίας από τις ανεξάρτητες υπηρεσίες μπορεί να καθοριστεί σύμφωνα με τρία κριτήρια: την ύπαρξη εξαρτημένης σχέσης, τη φύση της εργασίας και τις αποδοχές. Τα κριτήρια αυτά ορίζονται για την εφαρμογή της έννοιας του εργαζομένου στην ΕΕ, αλλά η ανακοίνωση προσθέτει ότι τα δικαστήρια των κρατών μελών, στο πλαίσιο της εθνικής τους αρμοδιότητας, τείνουν να εφαρμόζουν την ίδια δέσμη κριτηρίων.
4.5Η ΕΟΚΕ έχει εκδώσει γνωμοδότηση σύμφωνα με την οποία «τηρουμένων των εθνικών αρμοδιοτήτων, πρέπει να θεσπιστεί νομικό πλαίσιο για τους εργαζομένους που θα προσδιορίζει επακριβώς το εργασιακό τους καθεστώς: αξιοπρεπής αμοιβή και δικαίωμα συμμετοχής σε συλλογικές διαπραγματεύσεις, προστασία έναντι της αυθαιρεσίας, δικαίωμα «αποσύνδεσης» ώστε να διατηρείται ο χρόνος ψηφιακής απασχόλησης εντός των ορίων της αξιοπρέπειας κ.λπ.».
4.6Η ευρωπαϊκή νομολογία, όσον αφορά τον ορισμό της έννοιας του εργαζομένου, δίνει έμφαση στην ύπαρξη εξαρτημένης σχέσης, στον οικονομικό και πραγματικό χαρακτήρα της υπηρεσίας και στην ύπαρξη αμοιβής.
4.7Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία δύο αποφάσεων του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στη μία γίνεται σημαντική εξαίρεση στην εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας περί ανταγωνισμού (C-67/96, Albany), αναφέρεται δε ότι, όταν η αρχή του ανταγωνισμού έρχεται σε σύγκρουση με την κοινωνική πολιτική, αναγνωρίζεται ότι η συλλογική σύμβαση εργασίας δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της νομοθεσίας περί ανταγωνισμού. Στην άλλη (C‑413/13, FNV Kunsten Informatie), δηλώνεται η συμβατότητα της ευρωπαϊκής νομοθεσίας περί ανταγωνισμού με τις συλλογικές συμβάσεις και αποφασίζεται ότι οι αυτοαπασχολούμενοι ήταν «ψευδοαυτοαπασχολούμενοι». Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για την εργασία στις πλατφόρμες και δίνει τη δυνατότητα να αντιμετωπίζονται οι ψευδοαυτοαπασχολούμενοι στις πλατφόρμες ωσάν μισθωτοί.
4.8Επίσης, σε ορισμένα κράτη μέλη, όπως στην περίπτωση της Ιταλίας και της Γαλλίας, υπάρχει ήδη νομοθεσία που ακολουθεί αυτή την κατευθυντήρια γραμμή του ΔΕΕ.
4.9Πολλοί εργαζόμενοι στις πλατφόρμες δεν είναι εγγεγραμμένοι στην κοινωνική ασφάλιση και δεν έχουν τις κατάλληλες συνθήκες υγείας και ασφάλειας στην εργασία, παρά το γεγονός ότι τα δικαιώματα αυτά θεωρούνται θεμελιώδη και κατοχυρώνονται με τη νομοθεσία των χωρών, τις Συνθήκες, την ευρωπαϊκή νομοθεσία και τους διεθνείς κανόνες της ΔΟΕ. Η τρέχουσα πανδημική κρίση καθιστά προφανή τη σημασία της κοινωνικής ασφάλισης στις δημοκρατικές κοινωνίες, δεδομένου ότι τα συστήματα αυτά στήριξαν το εισόδημα μεγάλου μέρους του πληθυσμού και, παράλληλα, όσοι δεν συμπεριλαμβάνονταν σε αυτά τα συστήματα υπέστησαν επιδείνωση της ευάλωτης θέσης τους ως προς την κοινωνική προστασία και την υγεία.
5.Μέσα πολιτικής για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στις ψηφιακές πλατφόρμες
5.1Η ΕΟΚΕ καταγράφει τον πρόσφατο προβληματισμό σχετικά με την ποικιλομορφία των εθνικών μέσων για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που θέτουν οι πλατφόρμες. Μια δέσμη μέσων πιο διοικητικής και «δεσμευτικής» [«hard»] φύσεως (νομοθεσία, δικαστήρια και επιθεώρηση εργασίας)· μια άλλη πιο «ελαστικής» [«soft»] φύσεως (συλλογικές συμβάσεις, δράσεις σε πλατφόρμες και δράσεις εργαζομένων).
5.1.1Όσον αφορά τη νομοθεσία, αποσκοπεί σπανίως και λιγότερο στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και της κοινωνικής προστασίας από ό,τι στην αντιμετώπιση των προβλημάτων ανταγωνισμού, αν και σε πολλές χώρες έχει επεκταθεί η κοινωνική προστασία και για τους αυτοαπασχολούμενους· όσον αφορά τα δικαστήρια, υπάρχει αβεβαιότητα ως προς τον τρόπο επίλυσης συγκρούσεων ως προς το καθεστώς· όσον αφορά την επιθεώρηση εργασίας, αν και οι χώρες επιδιώκουν να ενισχύσουν την πτυχή αυτή, υφίστανται δυσκολίες κοινοποίησης όσον αφορά πολλές (επιγραμμικές) πλατφόρμες. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η νομοθεσία για τις πλατφόρμες πρέπει να επικεντρώνεται στα πιο σημαντικά προβλήματα της οικονομικής, της εργασιακής και της κοινωνικής ρύθμισης.
5.1.2Οι συλλογικές συμβάσεις είναι πολύ περιορισμένες (η ίδια η νομοθεσία περί ανταγωνισμού δυσχεραίνει τις συλλογικές συμβάσεις μεταξύ των «παρεχόντων ανεξάρτητες υπηρεσίες» και των πλατφορμών), ενώ σε ορισμένες χώρες υπάρχουν συλλογικές συμβάσεις (τομείς μεταφορών και διανομής)· όσον αφορά τις δράσεις στις πλατφόρμες, αυτές επικεντρώνονται στη διαχείριση των επικρίσεων στις πρακτικές τους, τη συμμετοχή τους σε εργοδοτικές οργανώσεις, την αυτορρύθμιση και την προσχώρηση σε κώδικες δεοντολογίας, την προσαρμογή ενεργειών, την παύση δραστηριότητας· οι δράσεις των εργαζομένων ποικίλλουν και περιλαμβάνουν διαμαρτυρίες και απεργίες· εμφανίζονται όχι μόνο στις «πλατφόρμες για εξειδικευμένες υπηρεσίες επί τόπου» (on-location skilled platforms), αλλά και σε άλλα είδη πλατφορμών, όπως συνέβη με το σχέδιο που δρομολόγησε η συνδικαλιστική οργάνωση IG Metall, το 2016, και η οποία, από κοινού με τις σουηδικές και τις αυστριακές συνδικαλιστικές οργανώσεις, οδήγησε στη Δήλωση της Φρανκφούρτης (Fair Crowd Work, 2016).
5.1.3Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό, στην οικονομία των πλατφορμών, να προωθηθούν κώδικες δεοντολογίας, στην κατάρτιση των οποίων θα συμμετέχουν οι ίδιες οι πλατφόρμες, οι εργαζόμενοι και οι καταναλωτές.
5.2Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, παρά την πληθώρα μέσων που χρησιμοποιούνται για την κατοχύρωση και την προάσπιση αξιοπρεπών συνθηκών εργασίας στις πλατφόρμες, δεν έχει επιτευχθεί ακόμη κατάλληλη λύση. Οι περισσότερες πρωτοβουλίες έχουν καταγραφεί σε εθνικό επίπεδο, με διαφοροποιήσεις τόσο στη θέσπιση ειδικής νομοθεσίας όσο και στο νομοθετικό πλαίσιο για την εργασία, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις εισάγεται η έννοια μιας ενδιάμεσης κατηγορίας μεταξύ εξαρτημένης εργασίας (μισθωτών) και παροχής ανεξάρτητης εργασίας (αυτοαπασχολούμενων). Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι η λύση αυτή δεν είναι ικανοποιητική.
5.3Η συχνότητα της προσφυγής στις επιθεωρήσεις εργασίας και στα δικαστήρια ποικίλλει από το ένα κράτος μέλος στο άλλο. Η προσφυγή στα δικαστήρια έχει οδηγήσει σε ανομοιόμορφες αποφάσεις, που σε ορισμένες περιπτώσεις ορίζουν ότι η σχέση εργασίας είναι εξαρτημένης φύσεως και σε άλλες περιπτώσεις ότι οι εργαζόμενοι σε πλατφόρμες είναι αυτοαπασχολούμενοι.
5.4Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα πρέπει να επικεντρωθούν στην έννοια της οικονομικής εξάρτησης και της υπαλληλικής σχέσης. Ο εργαζόμενος σε πλατφόρμα που η επιβίωσή του εξαρτάται κυρίως από τις αποδοχές που του προσφέρει η εργασία αυτή και υπόκειται σε υπαλληλική σχέση εργασίας είναι εξαρτημένος εργαζόμενος και δεν παρέχει ανεξάρτητες υπηρεσίες. Επίσης, οι αλγόριθμοι που χρησιμοποιούνται από τις πλατφόρμες θα πρέπει να αντιστοιχούν με τις υφιστάμενες προφορικές ή γραπτές οδηγίες για τη συμβατική εργασία. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκδώσει θετική γνωμοδότηση για τις έννοιες αυτές.
5.5Η επιθεώρηση εργασίας πρέπει να ενισχυθεί ώστε να αποδίδει ιδιαίτερη προσοχή στους εργαζόμενους στις πλατφόρμες, ώστε να μην παραμένουν απροστάτευτοι και να μη διατηρούνται οι πρακτικές αθέμιτου ανταγωνισμού στις πλατφόρμες σε σύγκριση με τις άλλες επιχειρήσεις.
5.6Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι οι εργαζόμενοι πρέπει να καλύπτονται από την κοινωνική ασφάλιση και να υπάρχουν ενδεδειγμένες συνθήκες υγείας και ασφάλειας στην εργασία τους. Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα υποστηρίζουν ότι όλοι οι εργαζόμενοι πρέπει να έχουν πρόσβαση στην κοινωνική ασφάλιση, ανεξάρτητα από τη φύση της εργασιακής τους σύμβασης. Σε αρκετές χώρες θεσπίζονται ειδικά συστήματα για τους αυτοαπασχολούμενους, ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι ειδικές συνθήκες παροχής εργασίας.
5.7Στην Έκθεση της Παγκόσμιας Επιτροπής για το Μέλλον της Εργασίας προτείνεται η ανάπτυξη ενός συστήματος διεθνούς διακυβέρνησης για τις πλατφόρμες. Η ΕΟΚΕ, στο πλαίσιο αυτό, έχει ήδη προτείνει «η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο ΟΟΣΑ και η ΔΟΕ να εργαστούν από κοινού με τους κοινωνικούς εταίρους σε όλα τα κατάλληλα επίπεδα, καθώς και με τις οργανώσεις της ευρύτερης κοινωνίας των πολιτών, προκειμένου να αναπτύξουν τις κατάλληλες διατάξεις για αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και την προστασία που απαιτείται».
5.8Σε ό,τι αφορά τη φορολογία, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι όλοι οι παράγοντες της ψηφιακής οικονομίας οφείλουν να καταβάλλουν φόρους. Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ επικροτεί τις συστάσεις της ευρωπαϊκής πλατφόρμας για την αδήλωτη εργασία ώστε να θεσπίσει η ΕΕ δεσμευτική νομική πράξη που να υποχρεώνει τις πλατφόρμες να αναφέρουν όλες τις συναλλαγές στις φορολογικές αρχές των χωρών στις οποίες δραστηριοποιούνται· να παρέχουν στις αρμόδιες φορολογικές αρχές τις αναγκαίες πληροφορίες για την εξασφάλιση της συμμόρφωσης με τη φορολογική νομοθεσία· να ενημερώνουν τους εργαζομένους για τα φορολογικά οφέλη και τις υποχρεώσεις τους και να προστατεύουν τους εργαζομένους από την ψευδή καταχώρισή τους ως αυτοαπασχολούμενων.
6.Βέλτιστες πρακτικές για τη ρύθμιση της εργασίας στις πλατφόρμες
6.1Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, σύμφωνα με διεθνείς μελέτες, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη πρέπει να εξασφαλίζουν ενδεδειγμένες πολιτικές για τη ρύθμιση της αγοράς εργασίας, για τον κοινωνικό διάλογο και τις συλλογικές συμβάσεις, καθώς και για τα επαγγελματικά προσόντα.
6.1.1Κατά τη ρύθμιση της αγοράς εργασίας, πρέπει να διασφαλίζεται ότι όλοι οι εργαζόμενοι έχουν πρόσβαση σε ένα σύνολο δικαιωμάτων και μέσων προστασίας, ανεξάρτητα από το εργασιακό τους καθεστώς ή το είδος της σύμβασής τους, καθώς και ότι το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα ορισμένων οικονομικών φορέων δεν θα μπορεί να επιτυγχάνεται μέσω της μη συμμόρφωσης με τις υποχρεώσεις και τις ευθύνες.
6.1.1.1Τα ασαφή όρια μεταξύ της αυτοαπασχόλησης και της εξαρτημένης εργασίας πρέπει να διευθετηθούν στο μέγιστο βαθμό, με την τυποποίηση και τη διασαφήνιση, στο μέτρο του δυνατού, των ορισμών αυτών, καθώς και τη μείωση της αβεβαιότητας για εργαζομένους και εργοδότες·
6.1.1.2Η ψευδής αυτοαπασχόληση πρέπει να αντιμετωπιστεί με την ενίσχυση της ικανότητας των επιθεωρήσεων εργασίας, τη μείωση των κινήτρων που θα έχουν οι επιχειρήσεις ώστε να καταχωρίζουν «ψευδώς» την εργασιακή σχέση, και με την επιβολή σημαντικών κυρώσεων για αυτές τις καταχρηστικές καταχωρίσεις·
6.1.1.3Σε διεθνές επίπεδο, θα πρέπει να δρομολογηθεί μια κοινή διαδικασία της Επιτροπής, του ΟΟΣΑ και της ΔΟΕ, η οποία να οδηγήσει σε πιθανή σύμβαση της ΔΟΕ για τις πλατφόρμες.
6.1.2Η ανισορροπία δυνάμεων μεταξύ πλατφορμών και εργαζομένων θα πρέπει να αντιμετωπιστεί μέσω του κοινωνικού διαλόγου και των συλλογικών συμβάσεων. Θα πρέπει να αντιμετωπιστούν οι καταχρηστικές πρακτικές στην αγορά και να ενισχυθεί η διαφάνεια όσον αφορά τις αμοιβές, τις πληροφορίες, τα δικαιώματα, τα καθήκοντα και τις ευθύνες.
6.1.2.1Πρέπει να προωθηθεί ο κοινωνικός διάλογος σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών και οι συλλογικές συμβάσεις σε αυτά, προκειμένου, σε συνδυασμό με τη νομοθεσία, όπου χρειάζεται, να βελτιωθούν οι συνθήκες εργασίας.
6.1.2.2Ο ρόλος των οργανώσεων εργαζομένων και εργοδοτών είναι ουσιαστικής σημασίας για να καταστεί λειτουργική η εκπροσώπηση των συμφερόντων στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου.
6.1.3Πρέπει να εκπονηθούν κώδικες δεοντολογίας με τη συμμετοχή των πλατφορμών, των εργαζομένων και των καταναλωτών, που να περιλαμβάνουν τις βέλτιστες αρχές και προσανατολισμούς όσον αφορά τις αμοιβές, τις συνθήκες εργασίας και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών.
6.1.4Τα κράτη μέλη πρέπει να εξασφαλίζουν ευκαιρίες κατάρτισης και σταδιοδρομίας για τους εργαζομένους, εφόσον αυτοί προέρχονται κυρίως από μειονεκτούσες ομάδες, μεταναστών και άλλες, με βασικά προβλήματα κατάρτισης.
Βρυξέλλες, 18 Σεπτεμβρίου 2020
Luca JAHIER
Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής
*
*
*
ΣΗΜ.: Ακολουθούν προσαρτήματα.
ΠΡΟΣΑΡΤΗΜΑ 1 - ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΠΛΑΤΦΟΡΜΕΣ: ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ
Με αυτήν τη μικρή χαρτογράφηση αποσκοπείται να δοθεί συνδρομή ώστε να εξευρεθούν «ορθές πρακτικές» για τις ψηφιακές πλατφόρμες, με κύρια πηγή τη δημοσίευση του Ευρωπαϊκού Συνδικαλιστικού Ινστιτούτου (ETUI): Isabelle Daugareilh και άλλοι, The platform economy and social law: Key issues in comparative perspective [Οικονομία των πλατφορμών και κοινωνικό δίκαιο: βασικά θέματα της συγκριτικής θεώρησης], ETUI, 2019.
ΨΠ = ψηφιακή πλατφόρμα
|
|
ΧΩΡΑ
|
ΠΡΑΚΤΙΚΗ
|
|
1
|
Γερμανία
|
Το 2017 συστάθηκε Γραφείο Διαμεσολάβησης (Ombuds office) για την εφαρμογή του κώδικα δεοντολογίας για την εργασία σε πληθοπορισμό (crowdsourcing), από την IG Metall, τη γερμανική Crowdsourcing Association και 8 ψηφιακές πλατφόρμες.
|
|
2
|
Αυστρία
|
Υπεγράφη (2019) συλλογική σύμβαση που καλύπτει μια εταιρεία διανομής γευμάτων και τους εργαζομένους (διανομείς), η οποία ισχύει από τον Ιανουάριο 2020. Το εργασιακό καθεστώς δεν είναι σαφές.
|
|
3
|
Βέλγιο
|
Υπάρχει μια επιτροπή (Commission administrative de règlement de la relation de travail) που λαμβάνει αποφάσεις για τον τρόπο κατάταξης μιας δεδομένης σχέσης εργασίας.
|
|
4
|
Δανία
|
Συλλογική σύμβαση του Ιουλίου 2018 μεταξύ της Hilfr (ΨΠ καθαρισμού) και μιας συνδικαλιστικής οργάνωσης. Οι εργαζόμενοι ξεκινούν να εργάζονται ως αυτοαπασχολούμενοι αλλά, στη συνέχεια, και μετά από 100 ώρες εργασίας υπογράφουν σύμβαση εργασίας.
|
|
5
|
Ισπανία
|
Οι εργαζόμενοι της ΨΠ Deliveroo δημιούργησαν (2017) μια πλατφόρμα στο διαδίκτυο Ridersxderechos για την προάσπιση των συμφερόντων τους. Το 2017, η UGT (Γενική Ένωση Εργαζομένων) ξεκινά τη διαδικτυακή πύλη Turespuestasindical.
|
|
6
|
Ισπανία
|
Το 2018, υπογράφεται η Διεπαγγελματική Συμφωνία της Καταλονίας για το διάστημα 2018‑2020 μεταξύ των συνομοσπονδιών των εργοδοτών (Fomento del Trabajo, Pimec y Fepime) και των συνδικάτων (CC.OO και UGT). Η συμφωνία περιλαμβάνει ένα τμήμα σχετικά με την εργασία στις πλατφόρμες.
|
|
7
|
Γαλλία
|
Οι εργαζόμενοι σε πλατφόρμες διανομής τροφίμων δημιουργούν συνδικαλιστικές οργανώσεις (π.χ. Μπορντό).
|
|
8
|
Ιταλία
|
Το 2019 θεσπίστηκε ειδική νομοθεσία για την εργασία στις ψηφιακές πλατφόρμες της περιοχής του Λάτσιο. Ο νόμος παρέχει ορισμό του «ψηφιακού εργαζόμενου» και θεσπίζει τα εφαρμοστέα δικαιώματα.
|
|
9
|
Ιταλία
|
Εθνική συλλογική σύμβαση για τον τομέα της εφοδιαστικής το 2018: θεσπίζει την κατηγορία του διανομέα (rider) την οποία χαρακτηρίζει ως εξαρτημένη εργασία. Ομοίως, για τη συλλογική σύμβαση με τη Laconsegna (ψηφιακή πλατφόρμα διανομής γευμάτων). Οι συμβάσεις αυτές έχουν υπογραφεί από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις.
|
|
10
|
Ιταλία
|
Χάρτα Θεμελιωδών Δικαιωμάτων των Ψηφιακών Εργαζομένων (Χάρτα της Μπολόνια) υπογράφεται το 2018 μεταξύ του Επιμελητηρίου της Μπολόνια και 2 πλατφορμών (Sgnam και MyMenu). Δεν ρυθμίζει το εργασιακό καθεστώς των εργαζομένων.
|
|
11
|
Πορτογαλία
|
Ο Κώδικας Εργασίας θεσπίζει κριτήρια για το τεκμήριο ύπαρξης σύμβασης εργασίας. Η νομοθεσία για τις ψηφιακές πλατφόρμες μεταφορών (ο λεγόμενος «νόμος Uber») παραπέμπει ρητά στον Κώδικα Εργασίας όσον αφορά τον νομικό δεσμό που δημιουργείται μεταξύ του οδηγού και της πλατφόρμας.
|
|
12
|
Ελβετία
|
Συλλογική σύμβαση που καλύπτει τους διανομείς, υπογράφεται τον Φεβρουάριο 2019 μεταξύ μίας συνδικαλιστικής οργάνωσης και μίας ένωσης εργοδοτών.
|
|
13
|
Ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι
|
Αυτόνομη συμφωνία-πλαίσιο των Ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων για την ψηφιοποίηση — Ιούνιος 2020.
|
ΠΡΟΣΑΡΤΗΜΑ 2
στη ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ
Οι ακόλουθες τροπολογίες, οι οποίες έλαβαν τουλάχιστον το ένα τέταρτο των εκπεφρασμένων ψήφων, απορρίφθηκαν κατά τη διάρκεια της συζήτησης:
Σημείο 2.9:
Να τροποποιηθεί ως εξής:
2.9
Καίριο στοιχείο της εργασίας σε πλατφόρμα είναι το καθεστώς του εργαζομένου. Γενικά, η πλατφόρμα λειτουργεί ως μεσάζων μεταξύ προσφοράς και ζήτησης και, ως εκ τούτου, δεν εκλαμβάνεται ως εργοδότης, καθώς δεν υφίσταται σχέση εξαρτημένης εργασίας. Έτσι, σε αυτή την κατάσταση, θεωρείται ότι παρέχει ανεξάρτητες υπηρεσίες και όχι μισθωτές, ενώ αποκλείεται η εφαρμογή της εργατικής νομοθεσίας (συμπεριλαμβανομένης της νομοθεσίας για την υγεία και την ασφάλιση), της κοινωνικής προστασίας και της φορολογίας. Η ΕΟΚΕ, παρότι θεωρεί ότι υπάρχουν πραγματικοί αυτοαπασχολούμενοι εργαζόμενοι, πιστεύει ότι πρέπει να μελετηθεί δεόντως σε όλες τις διαστάσεις της, από την ΕΕ και τα κράτη μέλη, η εφαρμογή της αρχής σύμφωνα με την οποία ο εργαζόμενος της πλατφόρμας θεωρείται μισθωτός μέχρι αποδείξεως του εναντίου, λαμβανομένων υπόψη των θεμελιωδών διαφορών μεταξύ μισθωτών και αυτοαπασχολούμενων (η φύση της εργασίας, η ύπαρξη εξαρτημένης σχέσης και οι αποδοχές). Με τον τρόπο αυτόν διασφαλίζεται ότι προστατεύονται τα συμφέροντα των εργαζομένων εκείνων που το βασικό τους εισόδημα προέρχεται από τις πλατφόρμες. Η ΕΟΚΕ, ωστόσο, θεωρεί ότι πρέπει να επιτραπεί στους πραγματικά αυτοαπασχολούμενους, που προφανώς το επιθυμούν, να συνεχίσουν να έχουν αυτό το καθεστώς.
Αιτιολογία
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το καθεστώς του εργαζομένου αποτελεί αμφιλεγόμενο ζήτημα και ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα από πλευράς πολιτικής, όταν το κύριο αγαθό που συνιστά αντικείμενο εμπορικών συναλλαγών μέσω της πλατφόρμας είναι η εργασία. Η Επιτροπή εξετάζει το ζήτημα του εργασιακού καθεστώτος, λαμβάνοντας υπόψη ότι η διάκριση της εξαρτημένης εργασίας από τις ανεξάρτητες υπηρεσίες μπορεί να καθοριστεί σύμφωνα με τρία κριτήρια: την ύπαρξη εξαρτημένης σχέσης, τη φύση της εργασίας και τις αποδοχές. Τα κριτήρια αυτά ορίζονται για την εφαρμογή της έννοιας του εργαζομένου στην ΕΕ, ωστόσο, η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο Ευρωπαϊκή ατζέντα για τη συνεργατική οικονομία προσθέτει ότι τα δικαστήρια των κρατών μελών, στο πλαίσιο της εθνικής τους αρμοδιότητας, τείνουν να εφαρμόζουν την ίδια δέσμη κριτηρίων. Εφόσον υφίστανται αυτά τα κριτήρια, δεν υπάρχει ανάγκη πρόσθετης ρύθμισης όσον αφορά το καθεστώς του εργαζομένου σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σε εθνικό επίπεδο έχουν αναληφθεί διάφορες πρωτοβουλίες, σε ορισμένες περιπτώσεις με την εισαγωγή της έννοιας μιας ενδιάμεσης κατηγορίας μεταξύ εξαρτημένης εργασίας και παροχής ανεξάρτητης εργασίας.
Όσον αφορά το καθεστώς του εργαζομένου, είναι επίσης ζωτικής σημασίας να σημειωθεί ότι, στην πρόσφατη αυτόνομη συμφωνία-πλαίσιο για την ψηφιοποίηση μεταξύ των ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων, ορίζεται ότι αυτή καλύπτει όλους τους εργαζομένους και τους εργοδότες του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, συμπεριλαμβανομένων των δραστηριοτήτων που χρησιμοποιούν επιγραμμικές πλατφόρμες όπου υπάρχει σχέση εργασίας, όπως αυτή ορίζεται σε εθνικό επίπεδο.
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας
Υπέρ
65
Κατά
99
Αποχές
13
Σημείο 5.4:
Να τροποποιηθεί ως εξής:
5.4
Κατά την εφαρμογή των γενικών κριτηρίων για το καθεστώς του εργαζομένου, Ηη ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα πρέπει να επικεντρωθούν στην έννοια της οικονομικής εξάρτησης και της υπαλληλικής σχέσης, ως ένα από τα κύρια κριτήρια., προκειμένου να διασφαλιστούν δίκαιες συνθήκες εργασίας για τους εργαζομένους σε πλατφόρμες,Ο εργαζόμενος σε πλατφόρμα που η επιβίωσή τους εξαρτάται κυρίως από τις αποδοχές που τους προσφέρει η εργασία αυτήκαι υπόκειται σε υπαλληλική σχέση εργασίας είναι εξαρτημένος εργαζόμενος και δεν παρέχει ανεξάρτητες υπηρεσίες. Επίσης, οι αλγόριθμοι που χρησιμοποιούνται από τις πλατφόρμες θα πρέπειμπορούν να αντιστοιχούνθεωρηθούν δεσμευτικοί κατά τον ίδιο τρόπο όπως ισχύει με τις υφιστάμενες προφορικές ή γραπτές οδηγίες για τη συμβατική εργασία. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκδώσει θετική γνωμοδότηση για τις έννοιες αυτές.
Αιτιολογία
Όσον αφορά το καθεστώς του εργαζομένου, είναι επίσης ζωτικής σημασίας να σημειωθεί ότι, στην πρόσφατη αυτόνομη συμφωνία-πλαίσιο για την ψηφιοποίηση μεταξύ των ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων, ορίζεται ότι αυτή καλύπτει όλους τους εργαζομένους και τους εργοδότες του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, συμπεριλαμβανομένων των δραστηριοτήτων που χρησιμοποιούν επιγραμμικές πλατφόρμες όπου υπάρχει σχέση εργασίας, όπως αυτή ορίζεται σε εθνικό επίπεδο.
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας
Υπέρ
64
Κατά
98
Αποχές
14
Σημείο 5.8:
Να τροποποιηθεί ως εξής:
5.8
Η ΕΟΚΕ ζητεί τα εθνικά φορολογικά συστήματα να λάβουν υπόψη το φαινόμενο της συνεργατικής οικονομίας και των ψηφιακών πλατφορμών, τηρώντας παράλληλα τις αρχές που διέπουν ένα δίκαιο φορολογικό σύστημα, δηλαδή τη συνοχή, την προβλεψιμότητα και την ουδετερότητα, και εξασφαλίζοντας το δημόσιο συμφέρον μέσω της τήρησης των φορολογικών υποχρεώσεων από όλες τις ενδιαφερόμενες πλευρές. Σε ό,τι αφορά τη φορολογία, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι όλοι οι παράγοντες της ψηφιακής οικονομίας οφείλουν να καταβάλλουν φόρους. Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ επικροτεί τις συστάσεις της ευρωπαϊκής πλατφόρμας για την αδήλωτη εργασία ώστε να θεσπίσει η ΕΕ δεσμευτική νομική πράξη που να υποχρεώνει τις πλατφόρμες να αναφέρουν όλες τις συναλλαγές στις φορολογικές αρχές των χωρών στις οποίες δραστηριοποιούνται· να παρέχουν στις αρμόδιες φορολογικές αρχές τις αναγκαίες πληροφορίες για την εξασφάλιση της συμμόρφωσης με τη φορολογική νομοθεσία· να ενημερώνουν τους εργαζομένους για τα φορολογικά οφέλη και τις υποχρεώσεις τους και να προστατεύουν τους εργαζομένους από την ψευδή καταχώρισή τους ως αυτοαπασχολούμενων.
Αιτιολογία
Η ΕΟΚΕ ενέκρινε πρόσφατα γνωμοδότηση σχετικά με τη φορολογία της συνεργατικής οικονομίας (γνωμοδότηση ECO/500 με θέμα «Φορολογία της συνεργατικής οικονομίας — απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων») και κρίνεται σκοπιμότερο να γίνει αναφορά σε αυτό το συμφωνημένο κείμενο.
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας
Υπέρ
64
Κατά
97
Αποχές
14
Σημείο 1.8:
Να τροποποιηθεί ως εξής:
1.8
Η ΕΟΚΕ συνιστά στην ΕΕ και στα κράτη μέλη να κινηθούν προς την κατεύθυνση της ομοιομορφίας των εννοιών για να επιτευχθεί αξιοπρεπής εργασία στην οικονομία των πλατφορμών. Για τον σκοπό αυτό, και προκειμένου να διασφαλιστούν δίκαιες συνθήκες εργασίας ιδίως για τους εργαζομένους των οποίων η επιβίωση εξαρτάται κατά κύριο λόγο από τις αποδοχές που τους προσφέρει η εργασία αυτή, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη πρέπει, κατά την εφαρμογή των γενικών κριτηρίων για το καθεστώς του εργαζομένου (εξαρτημένη σχέση εργασίας, φύση της εργασίας και αποδοχές), να επικεντρωθούν στα ακόλουθα κριτήρια: (i) οικονομική εξάρτηση και εξαρτημένη εργασία, καθώς ο εργαζόμενος που η επιβίωσή του εξαρτάται κατά κύριο λόγο από τις αποδοχές που του προσφέρει η εργασία αυτή έχει εξαρτημένη σχέση εργασίας και δεν είναι αυτοαπασχολούμενος· (ii) η εφαρμογή της αρχής σύμφωνα με την οποία ο εργαζόμενος της πλατφόρμας θεωρείται μισθωτός μέχρι αποδείξεως του εναντίου θα πρέπει να μελετηθεί δεόντως, σε όλες τις διαστάσεις της, λαμβανομένων υπόψη των θεμελιωδών διαφορών μεταξύ μισθωτών και αυτοαπασχολούμενων (φύση της εργασίας, ύπαρξη εξαρτημένης σχέσης και αποδοχές)· (iii) οι αλγόριθμοι που χρησιμοποιούνται από τις πλατφόρμες πρέπειμπορούν να αντιστοιχούνθεωρηθούν δεσμευτικοί κατά τον ίδιο τρόπο όπως ισχύει με τις υφιστάμενες προφορικές ή γραπτές οδηγίες για τη συμβατική εργασία.
Αιτιολογία
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το καθεστώς του εργαζομένου αποτελεί αμφιλεγόμενο ζήτημα και ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα από πλευράς πολιτικής, όταν το κύριο αγαθό που συνιστά αντικείμενο εμπορικών συναλλαγών μέσω της πλατφόρμας είναι η εργασία. Η Επιτροπή εξετάζει το ζήτημα του εργασιακού καθεστώτος, λαμβάνοντας υπόψη ότι η διάκριση της εξαρτημένης εργασίας από τις ανεξάρτητες υπηρεσίες μπορεί να καθοριστεί σύμφωνα με τρία κριτήρια: την ύπαρξη εξαρτημένης σχέσης, τη φύση της εργασίας και τις αποδοχές. Τα κριτήρια αυτά ορίζονται για την εφαρμογή της έννοιας του εργαζομένου στην ΕΕ, ωστόσο, η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο Ευρωπαϊκή ατζέντα για τη συνεργατική οικονομία προσθέτει ότι τα δικαστήρια των κρατών μελών, στο πλαίσιο της εθνικής τους αρμοδιότητας, τείνουν να εφαρμόζουν την ίδια δέσμη κριτηρίων. Εφόσον υφίστανται αυτά τα κριτήρια, δεν υπάρχει ανάγκη πρόσθετης ρύθμισης όσον αφορά το καθεστώς του εργαζομένου σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σε εθνικό επίπεδο έχουν αναληφθεί διάφορες πρωτοβουλίες, σε ορισμένες περιπτώσεις με την εισαγωγή της έννοιας μιας ενδιάμεσης κατηγορίας μεταξύ εξαρτημένης εργασίας και παροχής ανεξάρτητης εργασίας.
Όσον αφορά το καθεστώς του εργαζομένου, είναι επίσης ζωτικής σημασίας να σημειωθεί ότι, στην πρόσφατη αυτόνομη συμφωνία-πλαίσιο για την ψηφιοποίηση μεταξύ των ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων, ορίζεται ότι αυτή καλύπτει όλους τους εργαζομένους και τους εργοδότες του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, συμπεριλαμβανομένων των δραστηριοτήτων που χρησιμοποιούν επιγραμμικές πλατφόρμες όπου υπάρχει σχέση εργασίας, όπως αυτή ορίζεται σε εθνικό επίπεδο.
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας
Υπέρ
63
Κατά
99
Αποχές
15
Σημείο 1.13:
Να τροποποιηθεί ως εξής:
1.13
Η ΕΟΚΕ ζητεί τα εθνικά φορολογικά συστήματα να λάβουν υπόψη το φαινόμενο της συνεργατικής οικονομίας και των ψηφιακών πλατφορμών, τηρώντας παράλληλα τις αρχές που διέπουν ένα δίκαιο φορολογικό σύστημα, δηλαδή τη συνοχή, την προβλεψιμότητα και την ουδετερότητα, και εξασφαλίζοντας το δημόσιο συμφέρον μέσω της τήρησης των φορολογικών υποχρεώσεων από όλες τις ενδιαφερόμενες πλευρές. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να λάβει υπόψη τις συστάσεις της ευρωπαϊκής πλατφόρμας για την αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας όσον αφορά τη φορολογία στην οικονομία των πλατφορμών.
Αιτιολογία
Η ΕΟΚΕ ενέκρινε πρόσφατα γνωμοδότηση σχετικά με τη φορολογία της συνεργατικής οικονομίας (γνωμοδότηση ECO/500 με θέμα «Φορολογία της συνεργατικής οικονομίας — απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων») και κρίνεται σκοπιμότερο να γίνει αναφορά σε αυτό το συμφωνημένο κείμενο.
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας
Υπέρ
62
Κατά
99
Αποχές
15