Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
TEN/687
Σχέδιο δράσης κατά της παραπληροφόρησης
ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ
Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
Κοινή ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, του Συμβουλίου, της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής και της Επιτροπής των Περιφερειών
Σχέδιο δράσης κατά της παραπληροφόρησης
[JOIN(2018) 36 final]
Εισηγητής: Ulrich SAMM
Συνεισηγήτρια: Giulia BARBUCCI
|
Αίτηση γνωμοδότησης
|
Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 12.03.2019
|
|
Νομική βάση
|
Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
|
|
|
|
|
Αρμόδιο τμήμα
|
«Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών»
|
|
Υιοθέτηση από το τμήμα
|
05/03/2019
|
|
Υιοθέτηση από την Ολομέλεια
|
20/03/2019
|
|
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.
|
542
|
|
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας
(υπέρ/κατά/αποχές)
|
142/2/1
|
1.Συμπεράσματα και συστάσεις
1.1Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) λαμβάνει υπόψη της τον ορισμό της παραπληροφόρησης ως μιας επαληθεύσιμα ψευδούς ή παραπλανητικής πληροφορίας που αποτελεί απειλή για τη δημοκρατία και είναι επιζήμια για το δημόσιο συμφέρον. Η διάδοση υλικού παραπληροφόρησης αποτελεί τακτική υβριδικού πολέμου με σαφή πολιτικό στόχο. Ωστόσο, τονίζει επίσης ότι, πέραν των ψευδών πληροφοριών, η εξαιρετικά επιλεκτική πληροφόρηση, η συκοφαντική δυσφήμιση, η κινδυνολογία και η υποκίνηση μίσους απειλούν τα θεμελιώδη δικαιώματα (ελευθερίες) των πολιτών και τα δικαιώματα των μειονοτήτων.
1.2Η πλέον αποτελεσματική παραπληροφόρηση περιέχει πάντοτε στοιχεία αλήθειας. Ως εκ τούτου, απαιτούνται πολλαπλές δράσεις από όλους τους ενδιαφερόμενους για την παροχή ποιοτικών πληροφοριών και την ευαισθητοποίηση. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρωτοβουλία συντονισμένης δράσης για την προστασία της ΕΕ, των θεσμικών της οργάνων και των πολιτών της από την παραπληροφόρηση. Η ΕΟΚΕ τονίζει την επείγουσα ανάγκη για τέτοια μέτρα, ωστόσο ανησυχεί για το γεγονός ότι ο αντίκτυπος του εν λόγω σχεδίου δράσης ενδέχεται να είναι περιορισμένος, δεδομένου ότι οι ευρωπαϊκές εκλογές του Μαΐου του 2019 δεν είναι μακριά.
1.3Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η παραπληροφόρηση προέρχεται, κατά κύριο λόγο, από τρεις πηγές: από τη Ρωσική Ομοσπονδία (όπως τεκμηριώνεται από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης), από οικονομικούς παράγοντες και μέσα διαφόρων τρίτων χωρών (συμπεριλαμβανομένων της Κίνας και των Ηνωμένων Πολιτειών) και από εσωτερικές πηγές (διάφορα μέσα που λειτουργούν σε χώρες της ίδιας της Ένωσης καθώς και εξτρεμιστικά κινήματα και οργανώσεις). Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να διευρύνει ανάλογα τις δραστηριότητες παρακολούθησης και λήψης αντιμέτρων.
1.4Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι είναι επείγον τα κράτη μέλη να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για τη διατήρηση της ακεραιότητας των εκλογικών τους συστημάτων και υποδομών και να τα δοκιμάσουν σε όλα τα στάδια των ευρωπαϊκών εκλογών.
1.5Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής ότι για τη συνολική αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης απαιτείται και η ενεργός συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών. Η ΕΟΚΕ προνοεί όσον αφορά την υποστήριξη των κοινών προσπαθειών κατά της παραπληροφόρησης, για παράδειγμα μέσω γνωμοδοτήσεων, ακροάσεων και εκδηλώσεων τύπου «Going local» καθώς και πολυάριθμων δραστηριοτήτων Τύπου της επαγγελματικής της Ομάδας Επικοινωνίας.
1.6Η οικοδόμηση ανθεκτικότητας απαιτεί τη συμμετοχή όλων των τομέων της κοινωνίας και, ειδικότερα, τη βελτίωση της παιδείας των πολιτών ως προς τα μέσα. Η ευαισθητοποίηση και η κριτική σκέψη ξεκινούν από το σχολείο, αλλά απαιτούν επίσης συνεχή δια βίου ενημέρωση. Οι δραστηριότητες αυτές απαιτούν την κατάλληλη χρηματοδότηση – τόσο άμεση όσο και στο νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο.
1.7Οι κοινές προσπάθειες πρέπει να υποστηριχθούν από όσο το δυνατόν περισσότερους παράγοντες σε επίπεδο ΕΕ, στα κράτη μέλη και εντός της νότιας και ανατολικής εταιρικής σχέσης, με τη συμμετοχή δημόσιων και ιδιωτικών οργανισμών. Οι ανεξάρτητοι ελεγκτές γεγονότων και η ποιοτική δημοσιογραφία διαδραματίζουν βασικό ρόλο και χρειάζονται επαρκή χρηματοδότηση για να μπορούν να λειτουργούν σχεδόν σε πραγματικό χρόνο.
1.8Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της ιδίως για τη χρηματοδότηση της έρευνας στο πλαίσιο των προγραμμάτων «Ορίζων 2020» και «Ορίζων Ευρώπη», με στόχο την καλύτερη κατανόηση των πηγών παραπληροφόρησης καθώς και των προθέσεων, των εργαλείων και των στόχων της.
1.9Η ενίσχυση των ειδικών ομάδων στρατηγικής επικοινωνίας έχει καθυστερήσει. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ επικροτεί το σχέδιο διάθεσης πρόσθετου προσωπικού και νέων εργαλείων. Δεδομένων των σημαντικών πόρων που διατίθενται σε ορισμένες χώρες για τη δημιουργία παραπληροφόρησης, φρονούμε πως η ΕΕ οφείλει να δώσει την κατάλληλη απάντηση. Για αυτό, η αναμενόμενη αύξηση των πόρων για τις ειδικές ομάδες στρατηγικής επικοινωνίας μπορεί να θεωρηθεί μόνον ως ένα πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση μιας περαιτέρω μεγέθυνσης τα επόμενα χρόνια.
1.10Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι πρέπει να επανεξεταστούν και οι άλλες δύο ειδικές ομάδες στρατηγικής επικοινωνίας («Western Balkans» και «South»), και καλεί τα κράτη μέλη να συμβάλουν στο έργο των ειδικών ομάδων στρατηγικής επικοινωνίας με την αποστολή εθνικών εμπειρογνωμόνων.
1.11Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τον κώδικα δεοντολογίας ως εθελοντική δέσμευση για τις πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και τους διαφημιζόμενους με στόχο την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης. Ταυτόχρονα, ωστόσο, εκφράζει αμφιβολίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα των εθελοντικών αυτών δράσεων. Η Επιτροπή καλείται να προτείνει περαιτέρω ενέργειες, συμπεριλαμβανομένων δράσεων κανονιστικού χαρακτήρα, π.χ. κυρώσεων, εφόσον η εφαρμογή του κώδικα δεοντολογίας παραμένει μη ικανοποιητική.
1.12Η ΕΟΚΕ απευθύνει επείγουσα έκκληση προς τις ιδιωτικές επιχειρήσεις να ξεκινήσουν να θεωρούν ανήθικη και ανεύθυνη την τοποθέτηση διαφημίσεων που συμβάλλουν στη διάδοση της παραπληροφόρησης σε διαδικτυακές πλατφόρμες και τις παροτρύνει να λάβουν μέτρα αποτροπής της συμπεριφοράς αυτής.
2.Εισαγωγή – Η παραπληροφόρηση ως απειλή για τα δημοκρατικά συστήματα της Ένωσης
2.1Στο πλαίσιο αυτής της πρωτοβουλίας, ως παραπληροφόρηση νοείται μια επαληθεύσιμα ψευδής ή παραπλανητική πληροφορία που δημιουργείται, παρουσιάζεται και διαδίδεται για οικονομικό όφελος ή για την εσκεμμένη εξαπάτηση του κοινού, είναι επιζήμια για το δημόσιο συμφέρον και απειλεί τη δημοκρατία. Συχνά, τα δικαιώματα απειλούνται από τη συκοφαντική δυσφήμιση, την κινδυνολογία και την υποκίνηση μίσους.
2.2Όσοι διανέμουν υλικό παραπληροφόρησης, το πράττουν μερικές φορές προφασιζόμενοι την ελευθερία έκφρασης. Τόσο το δικαίωμα πληροφόρησης όσο και η ελευθεροτυπία αποτελούν πράγματι θεμελιώδη δικαιώματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όμως πρέπει να καταπολεμήσουμε κάθε κατάχρηση αυτών των δικαιωμάτων όταν η παραπληροφόρηση χρησιμοποιείται σκόπιμα για βλάψει την κοινωνία.
2.3Οι ψηφιακές τεχνικές διευκολύνουν τη δημιουργία και τη διανομή υλικού παραπληροφόρησης. Στις τεχνικές αυτές περιλαμβάνονται οι εξής:
·επιθέσεις τρολ σε προφίλ μέσων κοινωνικής δικτύωσης·
·χρήση διαδικτυακού αυτοματοποιημένου λογισμικού (μποτ)·
·πλαστογράφηση εγγράφων·
·παραποίηση βίντεο («deep fakes»)·
·ψεύτικα προφίλ μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
2.4Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν εξελιχθεί σε σημαντικό μέσο διάδοσης της παραπληροφόρησης, μεταξύ άλλων, όπως στην περίπτωση της Cambridge Analytica, και για τη στοχευμένη προβολή του περιεχομένου παραπληροφόρησης σε συγκεκριμένους χρήστες οι οποίοι εντοπίζονται μέσω της μη εξουσιοδοτημένης πρόσβασης και χρήσης δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, με απώτατο στόχο τον επηρεασμό των εκλογικών αποτελεσμάτων και, απειλώντας, με τον τρόπο αυτό, τη δημοκρατία.
Εκτός των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, πιο παραδοσιακές μέθοδοι, όπως η τηλεόραση, οι εφημερίδες, οι ιστότοποι και οι αλυσίδες ηλεκτρονικών και άλλων μηνυμάτων εξακολουθούν επίσης να έχουν σημαντική επιρροή σε πολλές περιοχές. Τα εργαλεία και οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται μεταβάλλονται με γρήγορους ρυθμούς.
2.5Οι παράγοντες της παραπληροφόρησης μπορεί να είναι εσωτερικοί, στα ίδια τα κράτη μέλη, ή εξωτερικοί, συμπεριλαμβανομένων κρατικών παραγόντων (ή με κυβερνητική υποστήριξη) και μη κρατικών παραγόντων. Σύμφωνα με εκθέσεις, περισσότερες από 30 χώρες χρησιμοποιούν διάφορες μορφές παραπληροφόρησης και δραστηριοτήτων επηρεασμού, ακόμα και στο εσωτερικό τους.
2.6Σύμφωνα με τη Μονάδα Ανάλυσης Υβριδικών Απειλών της ΕΕ, η οποία ιδρύθηκε το 2016 στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης, οι δραστηριότητες παραπληροφόρησης που προέρχονται από τη Ρωσική Ομοσπονδία συνιστούν τη μεγαλύτερη απειλή για την ΕΕ. Η παραγωγή και/ή διάδοση υλικού παραπληροφόρησης από ρωσικές πηγές έχει επισημανθεί στο πλαίσιο διαφόρων εκλογικών αναμετρήσεων και δημοψηφισμάτων στην ΕΕ. Έχουν τεκμηριωθεί δεόντως εκστρατείες παραπληροφόρησης σχετικά με τον πόλεμο στη Συρία, την κατάρριψη του αεροσκάφους MH-17 στην ανατολική Ουκρανία και τη χρήση χημικών όπλων στην επίθεση στο Salisbury. Ωστόσο, άλλες τρίτες χώρες διαδραματίζουν και αυτές σημαντικό ρόλο στην παραπληροφόρηση, ενώ και πολλοί παράγοντες στο εσωτερικό της ΕΕ διαδίδουν επίσης ψευδείς πληροφορίες.
2.7Το 2018, η ΕΕ πρότεινε ορισμένες πρωτοβουλίες κατά της παραπληροφόρησης και του παράνομου περιεχομένου και υπέρ της προστασίας των δεδομένων:
·Κοινή ανακοίνωση σχετικά με την ενίσχυση της ανθεκτικότητας έναντι των υβριδικών απειλών JOIN(2018)16·
·Σύσταση σχετικά με μέτρα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του παράνομου περιεχομένου στο διαδίκτυο C(2018) 1177·
·Κανονισμός για την πρόληψη της διάδοσης τρομοκρατικού περιεχομένου στο διαδίκτυο COM(2018) 640·
·Κανονισμός όσον αφορά τη διαδικασία ελέγχου σχετικά με παραβάσεις των κανόνων προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στο πλαίσιο των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο COM(2018) 636·
·Αναθεωρημένη οδηγία για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων (ΕΕ) 2018/1808·
·Ανακοίνωση σχετικά με την αντιμετώπιση του παράνομου επιγραμμικού περιεχομένου – Προς την ενίσχυση της ευθύνης των επιγραμμικών πλατφορμών COM(2017) 555·
·Κανονισμός για τη σύσταση του ευρωπαϊκού βιομηχανικού, τεχνολογικού και ερευνητικού κέντρου ικανοτήτων στον τομέα της κυβερνοασφάλειας και του δικτύου εθνικών κέντρων συντονισμού·
·Ανακοίνωση σχετικά με την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο: μια Ευρωπαϊκή Προσέγγιση COM(2018)236 και έκθεση για την εφαρμογή της COM(2018)794·
·Ανακοίνωση σχετικά με τη διασφάλιση ελεύθερων και δίκαιων ευρωπαϊκών εκλογών COM(2018) 637, η οποία υποβλήθηκε στις 19-20 Σεπτεμβρίου 2018, στη σύνοδο των ηγετών της ΕΕ στο Σάλτσμπουργκ.
2.8Ενόψει των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2019 και των άνω των 50 προεδρικών, εθνικών ή τοπικών/περιφερειακών εκλογών που θα διεξαχθούν στα κράτη μέλη έως το 2020, απαιτείται επείγουσα και άμεση συντονισμένη δράση για την προστασία της Ένωσης, των θεσμικών της οργάνων και των πολιτών της από την παραπληροφόρηση.
3.Κύρια σημεία του σχεδίου δράσης κατά της παραπληροφόρησης
3.1Το σχέδιο δράσης JOIN(2018) 36 της Επιτροπής και της Ύπατης Εκπροσώπου της Ένωσης ανταποκρίνεται στην έκκληση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για λήψη μέτρων προκειμένου «να προστατευθούν τα δημοκρατικά συστήματα της Ένωσης και να καταπολεμηθεί η παραπληροφόρηση». Η συντονισμένη αντίδραση στην παραπληροφόρηση βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες:
3.2Βελτίωση των ικανοτήτων των θεσμικών οργάνων της Ένωσης όσον αφορά τον εντοπισμό, την ανάλυση και την αποκάλυψη της παραπληροφόρησης
·ενίσχυση των ειδικών ομάδων στρατηγικής επικοινωνίας και των αντιπροσωπειών της Ένωσης μέσω πρόσθετου προσωπικού και νέων εργαλείων·
·επανεξέταση των εντολών των ειδικών ομάδων στρατηγικής επικοινωνίας «Western Balkans» και «South».
3.3Ενίσχυση των συντονισμένων και κοινών αντιδράσεων στην παραπληροφόρηση
·Έως τα τέλη Μαρτίου 2019, θέσπιση ενός Συστήματος Ταχείας Ειδοποίησης για την αντιμετώπιση των εκστρατειών παραπληροφόρησης, σε στενή συνεργασία με υφιστάμενα δίκτυα, με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καθώς και με τον Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου και με τον μηχανισμό ταχείας αντίδρασης της Ομάδας των 7·
·εντατικοποίηση των προσπαθειών προβολής των αξιών και των πολιτικών της Ένωσης·
·ενίσχυση της στρατηγικής επικοινωνίας στην περιοχή γειτονίας της Ένωσης.
3.4Κινητοποίηση του ιδιωτικού τομέα για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης
·Στις 26 Σεπτεμβρίου 2018, δημοσιεύθηκε κώδικας δεοντολογίας για την παραπληροφόρηση με αποδέκτες τις διαδικτυακές πλατφόρμες, τους διαφημιζόμενους και τον διαφημιστικό κλάδο. Η Επιτροπή θα διασφαλίσει τη στενή και συνεχή παρακολούθηση της εφαρμογής του.
3.5Αύξηση της ευαισθητοποίησης και βελτίωση της ανθεκτικότητας της κοινωνίας
·στοχευμένες εκστρατείες για το κοινό και εκδηλώσεις κατάρτισης για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης στην Ένωση και στις γειτονικές της χώρες με στόχο την ευαισθητοποίηση σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις της παραπληροφόρησης·
·οι προσπάθειες για την ενίσχυση του έργου των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης και της ποιοτικής δημοσιογραφίας, καθώς και η έρευνα για την παραπληροφόρηση θα συνεχιστούν·
·τα κράτη μέλη, σε συνεργασία με την Επιτροπή, θα πρέπει να υποστηρίξουν τη δημιουργία πολυεπιστημονικών ομάδων ανεξάρτητων ελεγκτών γεγονότων και ερευνητών με ειδικές γνώσεις για τοπικά περιβάλλοντα πληροφόρησης, ώστε να εντοπίζουν και να αποκαλύπτουν τις εκστρατείες παραπληροφόρησης σε διάφορα κοινωνικά δίκτυα και ψηφιακά μέσα·
·στο πλαίσιο της Εβδομάδας για την παιδεία στα μέσα του Μαρτίου 2019 και σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, η Επιτροπή θα στηρίξει τη διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ των επαγγελματιών της παιδείας στα μέσα·
·τα κράτη μέλη θα πρέπει να εφαρμόσουν με ταχείς ρυθμούς τις διατάξεις της οδηγίας για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων που αναφέρονται στην παιδεία στα μέσα·
·η Επιτροπή θα παρακολουθεί στενά τον τρόπο εφαρμογής της δέσμης μέτρων και, κατά περίπτωση, θα παρέχει σχετική στήριξη και συμβουλές.
4.Γενικές παρατηρήσεις
4.1Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) λαμβάνει υπόψη τον ορισμό της παραπληροφόρησης ως μιας επαληθεύσιμα ψευδούς ή παραπλανητικής πληροφορίας που αποτελεί απειλή για τη δημοκρατία και είναι επιζήμια για το δημόσιο συμφέρον. Ωστόσο, τονίζει επίσης ότι, πέραν των ψευδών πληροφοριών, η εξαιρετικά επιλεκτική πληροφόρηση, η συκοφαντική δυσφήμιση, η κινδυνολογία και η υποκίνηση μίσους απειλούν τα θεμελιώδη δικαιώματα (ελευθερίες) των πολιτών και τα δικαιώματα των μειονοτήτων. Η πλέον αποτελεσματική παραπληροφόρηση περιέχει πάντοτε κάποια αλήθεια. Ως εκ τούτου, απαιτούνται πολλαπλές δράσεις από όλους τους ενδιαφερόμενους για την παροχή ποιοτικών πληροφοριών και την ευαισθητοποίηση.
4.2Η διάδοση υλικού παραπληροφόρησης αποτελεί τακτική υβριδικού πολέμου με σαφή πολιτικό στόχο. Η ΕΟΚΕ επικροτεί συνεπώς την υπό εξέταση πρωτοβουλία συντονισμένης δράσης για την προστασία της ΕΕ, των θεσμικών της οργάνων και των πολιτών της από την παραπληροφόρηση. Η ΕΟΚΕ τονίζει την επείγουσα ανάγκη για τέτοια μέτρα, ωστόσο ανησυχεί για το γεγονός ότι ο αντίκτυπος του εν λόγω σχεδίου δράσης ενδέχεται να είναι περιορισμένος, δεδομένου ότι οι ευρωπαϊκές εκλογές του Μαΐου του 2019 δεν είναι μακριά. Ωστόσο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μακροπρόθεσμα αυτές οι κοινές προσπάθειες κατά της παραπληροφόρησης θα είναι καθοριστικής σημασίας για την προστασία των δημοκρατικών συστημάτων της ΕΕ.
4.3Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η παραπληροφόρηση προέρχεται, κατά κύριο λόγο, από τρεις πηγές: από τη Ρωσική Ομοσπονδία (όπως τεκμηριώνεται από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης), από οικονομικούς παράγοντες και μέσα διαφόρων τρίτων χωρών (συμπεριλαμβανομένων της Κίνας και των Ηνωμένων Πολιτειών) και από εσωτερικές πηγές (διάφορα μέσα ενημέρωσης που λειτουργούν σε χώρες της ίδιας της Ένωσης καθώς και εξτρεμιστικά κινήματα και οργανώσεις). Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να διευρύνει ανάλογα τις δραστηριότητες παρακολούθησης και λήψης αντιμέτρων.
4.4Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι είναι επείγον τα κράτη μέλη να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για τη διατήρηση της ακεραιότητας των εκλογικών τους συστημάτων και υποδομών και να τα δοκιμάσουν πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές, αλλά και κατά τη διάρκεια καθώς και μετά την εκλογική διαδικασία. Είναι ζωτικής σημασίας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να τα στηρίξει στο έργο αυτό. Η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών, όπως το σουηδικό παράδειγμα από το 2018, θα πρέπει να αποτελέσει σχετικό πρότυπο.
4.5Η ΕΟΚΕ επικροτεί την άποψη της Επιτροπής ότι για τη συνολική αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης απαιτείται και η ενεργός συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών. Η οικοδόμηση ανθεκτικότητας απαιτεί τη συμμετοχή όλων των τομέων της κοινωνίας και, ειδικότερα, τη βελτίωση της παιδείας των πολιτών στα μέσα, ώστε να κατανοούν πώς να εντοπίζουν την παραπληροφόρηση και πώς να προφυλάσσονται από αυτήν. Η ευαισθητοποίηση και η κριτική σκέψη ξεκινούν από το σχολείο, αλλά απαιτούν επίσης συνεχή δια βίου ενημέρωση. Ωστόσο, οι δραστηριότητες αυτές απαιτούν την κατάλληλη χρηματοδότηση – τόσο άμεση όσο και στο νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο.
4.6Η ΕΟΚΕ προνοεί όσον αφορά την υποστήριξη των κοινών προσπαθειών κατά της παραπληροφόρησης, για παράδειγμα μέσω γνωμοδοτήσεων, ακροάσεων και εκδηλώσεων τύπου «Going local» και πολυάριθμων δραστηριοτήτων Τύπου της επαγγελματικής της Ομάδας Επικοινωνίας.
4.7Οι κοινές προσπάθειες πρέπει να υποστηριχθούν από όσο το δυνατόν περισσότερους παράγοντες σε επίπεδο ΕΕ, στα κράτη μέλη και εντός της νότιας και ανατολικής εταιρικής σχέσης, με τη συμμετοχή δημόσιων και ιδιωτικών οργανισμών. Οι ανεξάρτητοι ελεγκτές γεγονότων και η ποιοτική δημοσιογραφία διαδραματίζουν βασικό ρόλο και χρειάζονται επαρκή χρηματοδότηση για να μπορούν να λειτουργούν σχεδόν σε πραγματικό χρόνο.
4.8Μακροπρόθεσμα, η κατάλληλη παιδεία στα μέσα είναι κομβικής σημασίας για το μέλλον της δημοκρατίας στην Ευρώπη. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις προσπάθειες για την καλύτερη κατανόηση των πηγών παραπληροφόρησης καθώς και των προθέσεων, των εργαλείων και των στόχων της, αλλά και των τρόπων και των αιτιών που οι πολίτες, και ενίοτε ολόκληρες κοινότητες, έλκονται από αφηγήματα παραπληροφόρησης και γίνονται μέρος των μηχανισμών που διαδίδουν ψευδείς ειδήσεις. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της ιδίως για τη χρηματοδότηση για τον στόχο αυτό στο πλαίσιο των προγραμμάτων «Ορίζων 2020» και «Ορίζων Ευρώπη».
5.Ειδικές παρατηρήσεις και συστάσεις
5.1Η ενίσχυση των ειδικών ομάδων στρατηγικής επικοινωνίας έχει καθυστερήσει, όπως εκφράζεται ήδη σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το σχέδιο παροχής πρόσθετου προσωπικού και νέων εργαλείων, και επισημαίνει το αίτημα προς τα κράτη μέλη να αναβαθμίσουν τις εθνικές ικανότητές τους και στον εν λόγω τομέα. Λαμβανομένων υπόψη των σημαντικών πόρων που παρέχονται σε ορισμένες χώρες για τη δημιουργία υλικού παραπληροφόρησης, φαίνεται ότι η ΕΕ χρειάζεται να δώσει την κατάλληλη απάντηση· η αναμενόμενη αύξηση των πόρων για τις ειδικές ομάδες στρατηγικής επικοινωνίας μπορεί να θεωρηθεί μόνον ως ένα πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση περαιτέρω ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια.
5.2Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η εντολή της ειδικής ομάδας «East Strategic Communication» πρέπει να διατηρηθεί και η εντολή των άλλων δύο ειδικών ομάδων στρατηγικής επικοινωνίας («Western Balkans» και «South») πρέπει να επανεξεταστεί υπό το πρίσμα της αυξανόμενης κλίμακας και σημασίας των δραστηριοτήτων παραπληροφόρησης σε αυτές τις περιφέρειες. Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να συμβάλουν στο έργο των ειδικών ομάδων στρατηγικής επικοινωνίας με την αποστολή εθνικών εμπειρογνωμόνων. Μόνο τότε μπορεί να είναι πραγματικά αποτελεσματικό το Σύστημα Ταχείας Ειδοποίησης.
5.3Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης τα επειγόντως αναγκαία μέτρα για τη διασφάλιση ελεύθερων και δίκαιων ευρωπαϊκών εκλογών και τη συνιστώμενη επιβολή κυρώσεων, όπου κρίνεται σκόπιμο, μεταξύ άλλων για την παράνομη χρήση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα με στόχο να επηρεαστεί το αποτέλεσμα των εκλογών. Επικροτεί επίσης την καλή συνεργασία με τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και τη Νορβηγία και ζητεί να διατηρηθεί ο σημαντικός ρόλος του Ηνωμένου Βασιλείου είτε λάβει χώρα το Brexit είτε όχι. Η μάχη για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης πρέπει να δοθεί μέσα σε πνεύμα αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών.
5.4Το σχέδιο δράσης συνοδεύεται από έκθεση προόδου όσον αφορά τις διάφορες δράσεις, και ιδίως τον κώδικα δεοντολογίας ως εθελοντική δέσμευση για τις πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και τους διαφημιζόμενους. Σύμφωνα με τον κώδικα δεοντολογίας, οι επιχειρήσεις στο διαδίκτυο είναι υποχρεωμένες να μειώνουν τα έσοδα για τους λογαριασμούς και τις ιστοσελίδες που παραποιούν πληροφορίες, να λαμβάνουν αυστηρά μέτρα για τους ψεύτικους λογαριασμούς και τα μποτ, να δίδουν έμφαση στις αξιόπιστες πηγές ειδήσεων και να βελτιώσουν τη διαφάνεια της χρηματοδότησης για την πολιτική διαφήμιση.
5.5Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τον κώδικα δεοντολογίας, ταυτόχρονα, ωστόσο, εκφράζει αμφιβολίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα των εθελοντικών αυτών δράσεων, αμφιβολίες τις οποίες εξέφρασε πρόσφατα η Επιτροπή κατά την παρουσίαση της πρώτης έκθεσης που συνέταξαν οι Google, Facebook, Twitter και Mozilla στις 29 Ιανουαρίου. Η Επιτροπή καλείται να προτείνει περαιτέρω ενέργειες, συμπεριλαμβανομένων δράσεων κανονιστικού χαρακτήρα, όπως η επιβολή κυρώσεων σε περίπτωση που τα μέτρα αντιμετώπισης των ψεύτικων λογαριασμών δεν εφαρμόζονται αρκετά γρήγορα ή εάν η εφαρμογή του κώδικα δεοντολογίας παραμένει μη ικανοποιητική.
5.6Η ΕΟΚΕ απευθύνει επείγουσα έκκληση προς τις ιδιωτικές επιχειρήσεις να αρχίσουν να θεωρούν ανήθικη και ανεύθυνη την τοποθέτηση διαφημίσεων που συμβάλλουν στη διάδοση της παραπληροφόρησης σε διαδικτυακές πλατφόρμες και τις παροτρύνει να λάβουν μέτρα αποτροπής της συμπεριφοράς αυτής.
Βρυξέλλες, 20 Μαρτίου 2019.
Luca JAHIER
Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής
_____________