Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
NAT/754
Προς ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο της ΕΕ για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες
ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ
Τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον»
Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών
Προς ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο της ΕΕ για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες
COM(2018) 734 final
|
Επικοινωνία
|
nat@eesc.europa.eu
|
|
Υπάλληλος διοίκησης
|
Monica GUARINONI
|
|
Ημερομηνία του εγγράφου
|
05/03/2019
|
Εισηγητής: Brian CURTIS (UK/II)
|
Ομάδα μελέτης
|
Προς ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο της ΕΕ για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες
|
|
|
|
|
Πρόεδρος
|
Vladimír NOVOTNÝ (CZ/I)
|
|
Εισηγητής
|
Brian CURTIS (UK/II)
|
|
|
|
|
Μέλη
|
Bohumír DUFEK (CZ/II)
Mindaugas MACIULEVICIUS (LT/III)
Arnaud SCHWARTZ (FR/III)
Madi SHARMA (UK/I) (Άρθρο 62 παράγραφος 3 – Jonathan PEEL)
|
|
|
|
|
Εμπειρογνώμονας/Εμπειρογνώμονες
|
Antonio POLICA (για τον εισηγητή)
|
|
Αίτηση γνωμοδότησης
|
Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 14/12/2018
|
|
Νομική βάση
|
Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
|
|
|
|
|
Απόφαση του Προεδρείου
|
10/07/2018
|
|
|
|
|
Αρμόδιο τμήμα
|
Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον
|
|
Υιοθέτηση από το τμήμα
|
27/02/2019
|
|
Υιοθέτηση από την Ολομέλεια
|
ΗΗ/ΜΜ/ΕΕΕΕ
|
|
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.
|
...
|
|
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)
|
…/…/…
|
1.Συμπεράσματα και συστάσεις
1.1Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) εκφράζει την ικανοποίησή της για την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τους ενδοκρινικούς διαταράκτες, η οποία αποσκοπεί στην καλύτερη προστασία της υγείας των ανθρώπων και των ζώων. Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι απαραίτητο να διενεργηθεί πλήρης έλεγχος καταλληλότητας όσον αφορά την ισχύουσα νομοθεσία, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων, προκειμένου να διαπιστωθεί η πραγματική κατάσταση των πραγμάτων. Η ολιστική προσέγγιση είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να καταρτιστεί μια νέα μακροπρόθεσμη στρατηγική που θα καθιστά δυνατή την αντιμετώπιση των ενδοκρινικών διαταρακτών κατά τρόπο συνεκτικό, συνεπή και επιστημονικό. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η στρατηγική αυτή θα πρέπει να ενισχυθεί με ένα ρεαλιστικό σχέδιο δράσης το οποίο θα θέτει στόχους και προθεσμίες.
1.2Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση που αποσκοπεί στον καθορισμό ενός πιο συνεκτικού νομοθετικού πλαισίου. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σημαντικό να τηρείται η αρχή «μία ουσία, μία τοξικολογία» και η νέα στρατηγική να βασιστεί στην εναρμονισμένη χρήση της αρχής της προφύλαξης, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις που έχουν ήδη εγκριθεί για τα βιοκτόνα και τα φυτοφάρμακα. Η νέα στρατηγική θα μπορούσε να συμπεριληφθεί στη «διατομεακή ομπρέλα» που αντιπροσωπεύει ο κανονισμός REACH.
1.3Ο μηχανισμός διακυβέρνησης θα πρέπει να βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα, ώστε να διασφαλίζεται διαφάνεια για τους πολίτες και τα ενδιαφερόμενα μέρη. Για τον λόγο αυτό, η δημόσια και ανεξάρτητη έρευνα θα πρέπει να υποστηρίζεται από επαρκή προϋπολογισμό. Ειδικότερα, η ανεξάρτητη έρευνα θα μπορούσε να παράσχει συμφωνημένα επιστημονικά κριτήρια ή/και μεθόδους για την αντιμετώπιση, την υποστήριξη και την τόνωση της ευρωπαϊκής βιομηχανικής δραστηριότητας στον τομέα της Ε&Α και της παραγωγής. Η ΕΟΚΕ συνιστά ο προϋπολογισμός αυτός να μην είναι χαμηλότερος από τον τρέχοντα προϋπολογισμό στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020». Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ προτείνει τη δημιουργία ειδικής γραμμής του προϋπολογισμού για τον έγκαιρο εντοπισμό των ενδοκρινικών διαταρακτών και των κινδύνων για την ανθρώπινη υγεία και την υγεία των ζώων, τον προσδιορισμό ασφαλών εναλλακτικών ουσιών και την περιβαλλοντική αποκατάσταση.
1.4Απαγορεύσεις ή περιορισμοί ορισμένων ουσιών ή προϊόντων, εφόσον αναγνωριστούν ως ενδοκρινικοί διαταράκτες, θα μπορούσαν να έχουν σημαντική επίπτωση στις επιχειρήσεις και στους χώρους εργασίας. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ συνιστά να προβλεφθεί από την Επιτροπή ειδικός χρηματοδοτικός μηχανισμός για τη στήριξη της μετάβασης προς μια πιο βιώσιμη παραγωγή, προκειμένου να βελτιωθούν οι τεχνικές και οι μηχανισμοί παραγωγής των βιομηχανιών και να αναβαθμιστούν οι δεξιότητες των εργαζομένων.
1.5Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση για μια ετήσια συνάντηση των ενδιαφερόμενων μερών. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο διάλογος μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για να είναι πραγματικά αποτελεσματικός, θα πρέπει να περιλαμβάνει ένα μόνιμο, δομημένο σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών και διαβουλεύσεων.
1.6Η ΕΟΚΕ ζητεί η ευρεία εκστρατεία ευαισθητοποίησης σχετικά με τους έμμονους οργανικούς ρύπους (ΕΟΡ), την οποία θα διοργανώσει η Επιτροπή σε επίπεδο ΕΕ, να αναπτυχθεί με αναφορά σε παρόμοια προσέγγιση επικεντρωμένη στους ενδοκρινικούς διαταράκτες. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει επίσης τη σύστασή της να δημιουργηθεί ανοικτή τράπεζα δεδομένων για τους έμμονους οργανικούς ρύπους και τους ενδοκρινικούς διαταράκτες, καθότι θα αποτελέσει ένα χρήσιμο μέσο για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές.
1.7Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι η ευρωπαϊκή στρατηγική για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες θα πρέπει να έχει διεθνή διάσταση προκειμένου να προστατεύεται αποτελεσματικά η υγεία των πολιτών έναντι δυνητικά μη ασφαλών προϊόντων από τρίτες χώρες. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αναλάβει η ΕΕ πιο ενεργό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο, υποστηρίζοντας τον ΟΟΣΑ στη βελτίωση των δοκιμών του. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει τη βιωσιμότητα και την τήρηση των διατάξεων για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες στις διμερείς και πολυμερείς εμπορικές συμφωνίες. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΕ θα μπορούσε να συνεργαστεί με την ΠΟΥ και το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον (UNEP) με σκοπό την υπογραφή μιας παγκόσμιας σύμβασης για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες, όπως έχει ήδη κάνει για τους έμμονους οργανικούς ρύπους (Σύμβαση της Στοκχόλμης) και με βάση τον υφιστάμενο κατάλογο του ΟΗΕ για τους προσδιορισμένους ή δυνητικούς ενδοκρινικούς διαταράκτες. Οι πρωτοβουλίες αυτές θα είναι επίσης χρήσιμες για τη δημιουργία ισότιμων όρων ανταγωνισμού και την προστασία του ευρωπαϊκού μοντέλου παραγωγής από τον αθέμιτο ανταγωνισμό.
1.8Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ανοικτή στρατηγική που έχει αναλάβει η Επιτροπή και θεωρεί ότι η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών θα μπορούσε να διαδραματίσει καίριο ρόλο στην ανάπτυξη εθνικών εκστρατειών ευαισθητοποίησης προκειμένου να ενημερωθεί η ευρύτερη πληθυσμιακή βάση σχετικά με τις δραστηριότητες της ΕΕ για την προστασία της υγείας των πολιτών. Οι πρωτοβουλίες αυτές θα πρέπει να ξεκινούν στα σχολεία προκειμένου να μειωθούν οι κίνδυνοι έκθεσης σε ενδοκρινικούς διαταράκτες και να προαχθεί η ασφαλής συμπεριφορά. Συγκεκριμένα, η ΕΟΚΕ συνιστά να εναρμονιστούν οι πρωτοβουλίες εκπαίδευσης και κατάρτισης και να θεωρούνται μέρος της ίδιας στρατηγικής στο πλαίσιο μιας προσέγγισης για τη διά βίου μάθηση. Τα μαθήματα επιμόρφωσης θα πρέπει να καταστούν υποχρεωτικά και να είναι διαθέσιμα για όλους τους Ευρωπαίους εργαζομένους των οποίων η εργασία συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με τους ενδοκρινικούς διαταράκτες.
2.Εισαγωγή
2.1Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες είναι συνθετικές ή φυσικές χημικές ουσίες οι οποίες αλλάζουν τον τρόπο λειτουργίας του ενδοκρινικού συστήματος και, συνεπώς, επηρεάζουν αρνητικά την υγεία των ανθρώπων και των ζώων, συμπεριλαμβανομένου του μεταβολισμού, της ανάπτυξης, του ύπνου και της διάθεσης. Η έκθεση σε ενδοκρινικούς διαταράκτες οφείλεται σε διάφορες πηγές, όπως κατάλοιπα φυτοφαρμάκων, μέταλλα και πρόσθετα ή μολυσματικές ουσίες σε τρόφιμα και καλλυντικά. Ορισμένοι ενδοκρινικοί διαταράκτες είναι ουσίες που απαντώνται φυσιολογικά στο περιβάλλον. Οι άνθρωποι και τα ζώα μπορεί να εκτεθούν σε ενδοκρινικούς διαταράκτες μέσω της τροφής, της σκόνης ή του νερού, εισπνέοντας αέρια και σωματίδια στον αέρα ή, απλά, μέσω της επαφής με το δέρμα (προϊόντα προσωπικής φροντίδας). Μερικές φορές, οι επιδράσεις που προκαλούνται από μια ουσία η οποία οδηγεί σε ενδοκρινικές διαταραχές παρατηρούνται μόνο πολύ μετά την έκθεση.
2.2Οι ανησυχίες σχετικά με τους ενδοκρινικούς διαταράκτες αυξάνονται από τη δεκαετία του 1990. Τον Δεκέμβριο του 1999, η Επιτροπή ενέκρινε την κοινοτική στρατηγική για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες, η οποία αναπτύσσεται έκτοτε με δράσεις στους τομείς της έρευνας, της νομοθεσίας και της διεθνούς συνεργασίας. Ευρεία μελέτη της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ) έθεσε το πρόβλημα των τεράστιων επιπτώσεων των ενδοκρινικών διαταρακτών σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων και ζώων, ιδίως όσον αφορά τα έμβρυα και τις εγκύους (πρόωρος τοκετός και χαμηλό βάρος γέννησης, δυσπλασίες και νευροαναπτυξιακές διαταραχές), τα παιδιά και τους εφήβους (αλλοίωση της φυσιολογικής ανάπτυξης και λειτουργίας του αναπαραγωγικού συστήματος, όπως πρώιμη έναρξη της ανάπτυξης του μαστού σε νεαρά κορίτσια), αλλά και τους ενήλικες (απώλεια γονιμότητας, παχυσαρκία, καρκίνος).
2.3Ένας μεγάλος αριθμός ανθρωπογενών και φυσικών χημικών ουσιών είναι γνωστό ότι αλληλεπιδρούν με τη σύνθεση των ορμονών, τη δραστηριότητα ή τον μεταβολισμό, αλλά μόνο ένα μικρό κλάσμα αυτών έχει ερευνηθεί σωστά για τη δυνατότητά τους να προκαλέσουν ανεπιθύμητες ενέργειες μέσω ενδοκρινικών μηχανισμών, όπως περιγράφεται και σε πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ. Η ταχύτητα με την οποία αυξάνεται η συχνότητα εμφάνισης ασθενειών τις τελευταίες δεκαετίες αποκλείει τους γενετικούς παράγοντες ως τη μόνη εύλογη εξήγηση. Επενεργούν επίσης περιβαλλοντικοί και άλλοι μη γενετικοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της διατροφής, της ηλικίας της μητέρας, των ιογενών ασθενειών και των χημικών εκθέσεων, αλλά δεν είναι πάντοτε εύκολο να εντοπιστούν.
2.4Έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην κατανόηση και ρύθμιση των ενδοκρινικών διαταρακτών, η δε ΕΕ αναγνωρίζεται πλέον ως παγκόσμιος ηγέτης στην αντιμετώπιση αυτών των χημικών ουσιών, ενώ η νομοθεσία της είναι από τις πλέον προστατευτικές στον κόσμο. Ειδικές διατάξεις περιλαμβάνονται πλέον στη νομοθεσία για τα φυτοφάρμακα και τα βιοκτόνα, τα χημικά προϊόντα γενικά («κανονισμός REACH»), τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα και το νερό. Άλλες νομοθετικές πράξεις, όπως για τα υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα, τα καλλυντικά, τα παιχνίδια ή την προστασία των εργαζομένων στον χώρο εργασίας, δεν περιέχουν ειδικές διατάξεις σχετικά με τους ενδοκρινικούς διαταράκτες. Ωστόσο, οι ουσίες με ιδιότητες ενδοκρινικής διαταραχής υπόκεινται σε κανονιστική δράση κατά περίπτωση, βάσει των γενικών απαιτήσεων της νομοθεσίας. Παρά ταύτα, η έλλειψη συντονισμού έχει ως αποτέλεσμα η ισχύουσα νομοθεσία να είναι κατακερματισμένη και μερικές φορές χωρίς συνεκτικότητα (π.χ. η δισφαινόλη Α είναι ένα πρόσθετο που χρησιμοποιείται ευρέως σε διάφορους τομείς παραγωγής. Απαγορεύεται στα καλλυντικά και τα μπιμπερό, εξακολουθεί όμως να επιτρέπεται σε άλλα υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα και ζωοτροφές και στο θερμικό χαρτί).
3.Κύρια σημεία της πρότασης
3.1Με την υποβολή της, είκοσι περίπου χρόνια μετά την υιοθέτηση της κοινοτικής στρατηγικής, η ανακοίνωση έχει ως στόχο τη διενέργεια ελέγχου καταλληλότητας της ισχύουσας νομοθεσίας προκειμένου να διαπιστωθεί η τρέχουσα κατάσταση. Πρέπει να αποτελέσει το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση της επικαιροποίησης της νομοθεσίας της ΕΕ ώστε να καταστεί συνεκτική και συντονισμένη όσον αφορά τρεις κρίσιμες πτυχές: τον ορισμό, τον προσδιορισμό και τις κανονιστικές συνέπειες (ιδίως σχετικά με τα μέτρα προστασίας).
3.2Ο κοινός ορισμός των ενδοκρινικών διαταρακτών αποτελεί το σημείο εκκίνησης για την οριζόντια προσέγγιση και συνιστά βασικό στοιχείο της νέας πορείας. Θα βασίζεται στον ορισμό της ΠΟΥ για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες. Ο κοινός ορισμός είναι απαραίτητος για τη θέσπιση εναρμονισμένης μεθόδου προσδιορισμού των ενδοκρινικών διαταρακτών.
3.3Όσον αφορά τον προσδιορισμό, η Επιτροπή επιδιώκει να ενισχύσει τρεις γραμμές δράσης:
-έναν οριζόντιο μηχανισμό για τον προσδιορισμό των ενδοκρινικών διαταρακτών·
-επικαιροποίηση των απαιτήσεων για τα δεδομένα στη νομοθεσία με στόχο τον ακριβέστερο προσδιορισμό νέων ενδοκρινικών διαταρακτών·
-βελτίωση της επικοινωνίας σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού όσον αφορά τους ενδοκρινικούς διαταράκτες βάσει του κανονισμού REACH (δελτία δεδομένων ασφαλείας).
3.4Η τρίτη πτυχή συνίσταται στην εφαρμογή των ίδιων μέτρων και διατάξεων σύμφωνα με την αρχή της προφύλαξης προκειμένου να προστατευθεί το κοινό από την έκθεση σε κίνδυνο, όταν η επιστημονική έρευνα έχει διαπιστώσει πιθανό κίνδυνο. Κάτι τέτοιο θα πρέπει να συνεπάγεται την απαγόρευση παραγωγής των ουσιών αυτών, με περιορισμένες δυνατότητες παρέκκλισης. Για τον λόγο αυτό, ο έλεγχος καταλληλότητας θα δώσει ιδιαίτερη προσοχή στη συνεκτικότητα και την ένταση των μέτρων για την προστασία όλων των πολιτών, με ιδιαίτερη έμφαση στις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες στους ενδοκρινικούς διαταράκτες όταν το ενδοκρινικό σύστημα είναι σε φάση αλλαγής, όπως τα έμβρυα, οι έφηβοι και οι έγκυοι.
3.5Η έρευνα θα είναι ζωτικής σημασίας στο μελλοντικό νομοθετικό πλαίσιο, διότι εξακολουθούν να υπάρχουν αρκετά κενά γνώσεων, όπως:
-με ποιον ακριβώς τρόπο η έκθεση σε ενδοκρινικούς διαταράκτες συμβάλλει στην ανάπτυξη ασθενειών·
-κατά πόσον μπορεί να θεσπιστεί ένα «ασφαλές όριο» για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες, κάτω από το οποίο δεν υφίσταται δυσμενής επίδραση·
-ποιο μείγμα μπορεί να παραγάγει «επίδραση συνδυασμού παραγόντων» και με ποιον τρόπο λειτουργούν γενικά τα «μείγματα»·
-με ποιον τρόπο μπορούμε να κάνουμε τις μεθόδους δοκιμής αποτελεσματικότερες.
3.6Από το 1999, έχουν χρηματοδοτηθεί περισσότερα από 50 προγράμματα για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες στο πλαίσιο των προγραμμάτων πλαισίων της ΕΕ για την έρευνα και ανάπτυξη (πάνω από 150 εκατομμύρια ευρώ σε χρηματοδότηση). 52 εκατ. ευρώ επιπλέον χορηγούνται στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020». Νέα έργα θα χρηματοδοτηθούν στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη». Ειδικότερα, η Επιτροπή προτείνει τους παρακάτω άξονες έρευνας:
-περαιτέρω ανάπτυξη της εκτίμησης επικινδυνότητας, της αξιολόγησης κινδύνου και της διαχείρισης χημικών ουσιών, συμπεριλαμβανομένου του συνδυασμού παραγόντων, καθώς και συλλογή, ανταλλαγή και συνδυασμός των απαιτούμενων δεδομένων·
-εξάλειψη των ουσιών που προκαλούν ανησυχία στις φάσεις της παραγωγής και στο τέλος του κύκλου ζωής· στήριξη της ανάπτυξης ασφαλών υποκατάστατων και ασφαλών και οικονομικά αποδοτικών τεχνολογιών παραγωγής·
-οικολογική καινοτομία για την πρόληψη και την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ρύπανσης από επικίνδυνες ουσίες και χημικά που θεωρείται πλέον ότι προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία, με παράλληλη συνεκτίμηση της διασύνδεσης μεταξύ χημικών ουσιών, προϊόντων και αποβλήτων.
3.7Για να καταστεί αποτελεσματικότερη η νέα στρατηγική, η Επιτροπή προβλέπει πιο ενεργό ρόλο της ΕΕ σε παγκόσμιο επίπεδο και ανοικτό διάλογο με τα ενδιαφερόμενα μέρη και το ευρύ κοινό. Οι δραστηριότητες αυτές θα διαρθρωθούν γύρω από τέσσερις πρωτοβουλίες:
-διοργάνωση σε ετήσια βάση φόρουμ για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες. Το φόρουμ θα δίδει την ευκαιρία σε επιστήμονες και ενδιαφερόμενους φορείς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα να ανταλλάσσουν πληροφορίες και βέλτιστες πρακτικές, να εντοπίζουν προκλήσεις και να δημιουργούν συνέργειες προκειμένου να στηρίξουν το έργο της Επιτροπής·
-ενισχυμένη στήριξη στο έργο των αρμόδιων διεθνών οργανισμών, με ιδιαίτερη έμφαση στην παροχή της απαραίτητης στήριξης στον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) με στόχο την επίτευξη προόδου στην ανάπτυξη διεθνώς αποδεκτών κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με τις δοκιμές·
-διερεύνηση των δυνατοτήτων ένταξης των ενδοκρινικών διαταρακτών στο υφιστάμενο διεθνές σύστημα ταξινόμησης των χημικών ουσιών. Με τον τρόπο αυτό θα επιτευχθεί μια καθολική λύση όσον αφορά τον προσδιορισμό των ενδοκρινικών διαταρακτών (παρόμοια με αυτήν που υπάρχει ήδη για άλλες τάξεις κινδύνου, όπως είναι οι μεταλλαξιογόνες, οι καρκινογόνες και οι τοξικές για την αναπαραγωγή ουσίες)·
-δικτυακή πύλη one-stop-shop για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες με στόχο την ενημέρωση ιδιωτών, επιχειρήσεων και ενδιαφερόμενων μερών ως προς το θέμα. Δεδομένου ότι υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης στην Ευρώπη, τα κράτη μέλη θα ενθαρρυνθούν να αναπτύξουν ειδικές εκστρατείες με ιδιαίτερη έμφαση στις ευάλωτες ομάδες.
4.Γενικές παρατηρήσεις
4.1Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τους ενδοκρινικούς διαταράκτες. Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι απαραίτητο να διενεργηθεί πλήρης έλεγχος καταλληλότητας για την ισχύουσα νομοθεσία, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων, προκειμένου να διαπιστωθεί η πραγματική κατάσταση των πραγμάτων. Η ολιστική προσέγγιση είναι ζωτικής σημασίας ώστε να χαραχθεί μια νέα μακροπρόθεσμη στρατηγική που θα καθιστά δυνατή την αντιμετώπιση των ενδοκρινικών διαταρακτών κατά τρόπο συνεκτικό, συνεπή και επιστημονικό.
4.2Η EΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι οι ενδοκρινικοί διαταράκτες είναι ουσίες που προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση δημιουργίας ενός συνεκτικού νομοθετικού πλαισίου και εναρμονισμένης χρήσης της αρχής της προφύλαξης, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις που έχουν ήδη εγκριθεί για τα βιοκτόνα και τα φυτοφάρμακα.
4.3Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η συνεκτικότητα του νέου νομοθετικού πλαισίου θα αποτελέσει την κύρια πρόκληση για την ΕΕ, διότι πολλές ουσίες, όπως η «δισφαινόλη Α», που χρησιμοποιούνται ευρέως ως πρόσθετα σε διάφορους τομείς, αντιμετωπίζονται με πολύ διαφορετικό τρόπο. Για τον λόγο αυτό, είναι σημαντικό να τηρείται η επιστημονική αρχή «μία ουσία, μία τοξικολογία». Αυτό σημαίνει ότι τα κριτήρια για τον προσδιορισμό μιας ουσίας ως ενδοκρινικού διαταράκτη πρέπει να είναι συναφή και συνεκτικά σε όλους τους ρυθμιστικούς τομείς στην ΕΕ. Στη συνέχεια, ακόμη και αν μπορεί να επιτρέπονται εξαιρέσεις, οι ρυθμιστικές αποφάσεις θα πρέπει σε γενικές γραμμές να είναι συνεκτικές και συντονισμένες. Τέλος, η νέα στρατηγική θα μπορούσε να συμπεριληφθεί στη «διατομεακή ομπρέλα» που παρέχει ο κανονισμός REACH προς διασφάλιση συνεκτικότητας.
4.4Στο νέο πλαίσιο, ο μηχανισμός διακυβέρνησης θα πρέπει να βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα, ώστε να διασφαλίζεται διαφάνεια για τους πολίτες και τα ενδιαφερόμενα μέρη. Για τον λόγο αυτό, είναι σημαντικό να προβλεφθεί επαρκής προϋπολογισμός για τη στήριξη δημόσιας και ανεξάρτητης έρευνας. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι με συμφωνημένα επιστημονικά κριτήρια ή/και μεθόδους που θα βασίζονται σε ανεξάρτητα ερευνητικά δεδομένα θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί, να υποστηριχθεί και να τονωθεί η ευρωπαϊκή βιομηχανική δραστηριότητα στον τομέα της Ε&Α και η παραγωγή.
4.5Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η απαγόρευση ή οι περιορισμοί που επιβάλλονται σε ορισμένες ουσίες ή προϊόντα, εφόσον αναγνωριστούν εύλογα ως ενδοκρινικοί διαταράκτες, θα μπορούσαν να έχουν σημαντική επίπτωση στις επιχειρήσεις και στους χώρους εργασίας. Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή θα πρέπει να προβλέψει ειδικό χρηματοδοτικό μηχανισμό για τη στήριξη της μετάβασης προς μια πιο βιώσιμη παραγωγή, τόσο για τις επιχειρήσεις, ώστε να καταστούν περισσότερο καινοτόμες οι τεχνικές και οι μηχανισμοί παραγωγής τους, όσο και για τους εργαζομένους, ώστε να αναβαθμιστούν οι δεξιότητές τους.
4.6Η ανεξάρτητη έρευνα είναι ζωτικής σημασίας για να βελτιωθούν και να ολοκληρωθούν οι γνώσεις μας σχετικά με τους ενδοκρινικούς διαταράκτες. Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η πρόταση της Επιτροπής δεν προσδιορίζει τον ακριβή προϋπολογισμό για έρευνα και καινοτομία σχετικά με τους ενδοκρινικούς διαταράκτες στο πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη». Η ΕΟΚΕ συνιστά ο προϋπολογισμός αυτός να μην είναι χαμηλότερος από τον τρέχοντα προϋπολογισμό στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020».
4.7Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση της Επιτροπής ως προς τις επενδύσεις στην έρευνα και καινοτομία, όμως θεωρεί ότι και κάποια άλλα πεδία θα είναι ζωτικής σημασίας για τα επόμενα χρόνια και θα πρέπει, συνεπώς, να χρηματοδοτηθούν:
1)έγκαιρος προσδιορισμός των ενδοκρινικών διαταρακτών. Σύμφωνα με την ΠΟΥ, υπάρχουν περισσότερες από 800 ουσίες που είναι πιθανοί ενδοκρινικοί διαταράκτες. Λόγω της ευρείας χρήσης τους, είναι σημαντική η επένδυση στην επιτάχυνση των τεχνικών και μηχανισμών επιστημονικής εξατομίκευσης για την ανάλυση των δεδομένων (ώστε να επιτευχθεί καλύτερη ερμηνεία των υφιστάμενων δεδομένων)·
2)προσδιορισμός ασφαλών εναλλακτικών ουσιών και μεθόδων. Η νέα πορεία που ακολουθεί η Επιτροπή θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανακάλυψη πολλών νέων ενδοκρινικών διαταρακτών. Ορισμένες από αυτές τις ουσίες είναι ιδιαίτερα χρήσιμες σε πολλούς παραγωγικούς τομείς, συνεπώς είναι σημαντικό να γίνουν επενδύσεις στην αναζήτηση ασφαλών εναλλακτικών λύσεων και ασφαλών μεθόδων παραγωγής. Η απουσία δεδομένων δεν σημαίνει ότι μια ουσία είναι ασφαλής και για τον λόγο αυτό είναι σημαντικό να αυξηθεί η επιστημονική έρευνα. Πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για τη διεύρυνση του καταλόγου των ουσιών που αξιολογούνται, και όχι απλώς να επικεντρωνόμαστε σε ουσίες που έχουν ήδη δοκιμαστεί ευρέως·
3)περιβαλλοντική αποκατάσταση. Μόλις εντοπιστεί με βάσιμο τρόπο μια νέα ουσία με χαρακτηριστικά ενδοκρινικού διαταράκτη, είναι σημαντικό να εφαρμόζεται ειδική διαδικασία σχετικά με την αξιολόγηση και τη διαχείριση του κινδύνου της εν λόγω ουσίας στο περιβάλλον προκειμένου να σχεδιαστεί, εάν χρειάζεται (ιδίως λόγω της εμμονής της), μια συγκεκριμένη στρατηγική για την περιβαλλοντική αποκατάσταση.
4.8Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση για μια ετήσια συνάντηση των ενδιαφερόμενων μερών. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο διάλογος μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για να είναι πραγματικά αποτελεσματικός, θα πρέπει να περιλαμβάνει ένα μόνιμο, δομημένο σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών και διαβουλεύσεων. Η ΕΟΚΕ θα ήθελε να συμμετέχει και να συμβάλλει στην ετήσια συνεδρίαση.
4.9Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες και οι έμμονοι οργανικοί ρύποι (ΕΟΡ) είναι διαφορετικές ουσίες και έχουν διαφορετικές επιδράσεις στον άνθρωπο και το περιβάλλον, είναι όμως εξίσου επικίνδυνες για την υγεία και άγνωστες στους πολίτες. Επειδή η στρατηγική της ΕΕ για τους έμμονους οργανικούς ρύπους παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τους ενδοκρινικούς διαταράκτες, η ΕΟΚΕ προτείνει την ανάπτυξη αυτών των στρατηγικών με παρόμοια προσέγγιση προκειμένου να ενισχυθούν οι πολιτικές και επιστημονικές διαδικασίες. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τη γνωμοδότηση NAT/719 της ΕΟΚΕ για την αναδιατύπωση των ΕΟΡ, η ΕΟΚΕ ζητεί να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στους ενδοκρινικούς διαταράκτες κατά την ευρεία εκστρατεία ευαισθητοποίησης σχετικά με τους ΕΟΡ, η οποία θα διοργανωθεί από την Επιτροπή σε επίπεδο ΕΕ. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει επίσης τη σύστασή της να δημιουργηθεί ανοικτή τράπεζα δεδομένων για τους έμμονους οργανικούς ρύπους και τους ενδοκρινικούς διαταράκτες, καθότι θα αποτελέσει ένα χρήσιμο μέσο για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές.
5.Ειδικές παρατηρήσεις
5.1Η ΕΟΚΕ θεωρεί την ανακοίνωση της Επιτροπής σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της καλύτερης προστασίας της υγείας των πολιτών με τον καθορισμό ενός πιο βιώσιμου συστήματος παραγωγής. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η στρατηγική αυτή θα πρέπει να ενισχυθεί με ένα ρεαλιστικό σχέδιο δράσης το οποίο θα καθορίζει στόχους και προθεσμίες.
5.2Μια καλά σχεδιασμένη κυκλική οικονομία, με ιδιαίτερη έμφαση στις δευτερογενείς πρώτες ύλες, θα μπορούσε να αποτελέσει μέσο για την ελαχιστοποίηση της έκθεσης των πολιτών της ΕΕ σε ενδοκρινικούς διαταράκτες. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η πρόταση της Επιτροπής πρέπει να συνδέεται σαφώς και αυστηρά με την ισχύουσα νομοθεσία που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του 7ου σχεδίου δράσης για το περιβάλλον και τις άλλες σημαντικές πρωτοβουλίες πολιτικής για τη βιωσιμότητα, όπως το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία και τη στρατηγική για τις πλαστικές ύλες, με στόχο την εξάλειψη της παραγωγής τοξικών προϊόντων. Το θέμα αυτό είναι πολύ ευαίσθητο, ιδιαίτερα όσον αφορά την επίδραση συνδυασμού παραγόντων, που είναι αιτία νόσων για τους ανθρώπους και επιβλαβής για το περιβάλλον.
5.3Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Επιτροπή να καθορίσει με μεγαλύτερη ακρίβεια την πρόταση για τη διοργάνωση δημόσιας διαβούλευσης σχετικά με τους ενδοκρινικούς διαταράκτες. Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι, περισσότερο από τα μεμονωμένα άτομα, η ίδια η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, κυρίως επειδή χρειάζονται ειδικές γνώσεις και εμπειρίες για την παροχή χρήσιμων, αξιόπιστων και επιστημονικά τεκμηριωμένων συμβουλών.
5.4Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι κάθε ευρωπαϊκή στρατηγική για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες θα πρέπει να έχει διεθνή διάσταση και να αναπτύσσεται σε διεθνές επίπεδο προκειμένου να προστατεύεται αποτελεσματικά η υγεία των πολιτών έναντι δυνητικά μη ασφαλών προϊόντων από τρίτες χώρες. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αναλάβει η ΕΕ πιο ενεργό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο, υποστηρίζοντας τον ΟΟΣΑ στη βελτίωση των δοκιμών του. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει τη βιωσιμότητα και την τήρηση των διατάξεων για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες στις διμερείς και πολυμερείς εμπορικές συμφωνίες. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΕ θα μπορούσε να συνεργαστεί με την ΠΟΥ και το UNEP με σκοπό την υπογραφή μιας παγκόσμιας σύμβασης για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες, όπως έχει ήδη κάνει για τους έμμονους οργανικούς ρύπους (Σύμβαση της Στοκχόλμης) με βάση τον υφιστάμενο κατάλογο του ΟΗΕ για τους προσδιορισμένους ή δυνητικούς ενδοκρινικούς διαταράκτες. Οι πρωτοβουλίες αυτές θα είναι επίσης χρήσιμες για τη δημιουργία ισότιμων όρων ανταγωνισμού και την προστασία του ευρωπαϊκού μοντέλου παραγωγής από τον αθέμιτο ανταγωνισμό.
5.5Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ανοικτή στρατηγική που έχει αναλάβει η Επιτροπή και θεωρεί ότι η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών θα μπορούσε να διαδραματίσει καίριο ρόλο στην ανάπτυξη εθνικών εκστρατειών ευαισθητοποίησης προκειμένου να ενημερωθεί η ευρύτερη πληθυσμιακή βάση σχετικά με τις δραστηριότητες της ΕΕ για την προστασία της υγείας των πολιτών. Η αποτελεσματική εκστρατεία ευαισθητοποίησης θα πρέπει να ξεκινά στα σχολεία ώστε να μειωθούν οι κίνδυνοι έκθεσης σε ενδοκρινικούς διαταράκτες και να προαχθεί η ασφαλής συμπεριφορά. Συγκεκριμένα, η ΕΟΚΕ συνιστά να εναρμονιστούν οι πρωτοβουλίες εκπαίδευσης και κατάρτισης και να θεωρούνται μέρος της ίδιας στρατηγικής στο πλαίσιο μιας προσέγγισης για τη διά βίου μάθηση. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι τα ειδικά μαθήματα επιμόρφωσης θα πρέπει να καταστούν υποχρεωτικά και να είναι διαθέσιμα για όλους τους Ευρωπαίους εργαζομένους των οποίων η εργασία συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με τους ενδοκρινικούς διαταράκτες.
Βρυξέλλες, 27 Φεβρουαρίου 2019
Maurizio REALE
Πρόεδρος του τμήματος «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον»
________________