Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
NAT/735
Ευρωπαϊκό σύμφωνο «ο χρηματοπιστωτικός τομέας υπέρ του κλίματος»
ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ
Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
Ευρωπαϊκό σύμφωνο «ο χρηματοπιστωτικός τομέας υπέρ του κλίματος»(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)
Εισηγητής: Rudy DE LEEUW
|
Απόφαση της συνόδου ολομέλειας
|
15/02/2018
|
|
|
|
|
Κανονιστική βάση
|
Άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού
|
|
|
|
|
Αρμόδιο τμήμα
|
«Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον»
|
|
Υιοθέτηση από το τμήμα
|
05/10/2018
|
|
Υιοθέτηση από την Ολομέλεια
|
17/10/2018
|
|
Σύνοδος ολομέλειας υπ’ αριθ.
|
538
|
|
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας
(υπέρ / κατά / αποχές)
|
172/4/1
|
1.Συμπεράσματα και συστάσεις
1.1Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) είναι σταθερά προσηλωμένη στην Ατζέντα του 2030 των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη και στη συμφωνία του Παρισιού. Ωστόσο, η πορεία την οποία ακολουθούμε θα οδηγήσει, στην καλύτερη περίπτωση, σε περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας σε 3 °C ή και περισσότερο, πράγμα που υπερβαίνει κατά πολύ τα προβλεπόμενα στη συμφωνία του Παρισιού.
1.2Παράλληλα, η Ευρώπη χρειάζεται μια νέα πνοή και ένα νέο εγχείρημα, το οποίο θα βασίζεται στη συνεργασία και τη σύγκλιση και όχι στον ανταγωνισμό, και θα καταδεικνύει τη συγκεκριμένη προστιθέμενη αξία που μπορεί να προσφέρει στους πολίτες, ιδίως στους νέους. Είναι πλέον απαραίτητο να υιοθετηθεί μια επιθετική ευρωπαϊκή πολιτική και να διαμορφωθεί σαφής στόχος για το κοινωνικοοικονομικό μοντέλο που επιθυμούμε για σήμερα, αλλά ειδικά για τις μελλοντικές γενιές.
1.3Η Ευρώπη πρέπει να καταδείξει ότι μπορεί τόσο να δημιουργήσει ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την εξασφάλιση καλά αμειβόμενων και υψηλής ποιότητας θέσεων εργασίας, που θα σέβονται το περιβάλλον, όσο και να δώσει νέα ώθηση σε μια πραγματική οικονομία προς όφελος όλων των Ευρωπαίων: επιχειρηματιών, εργαζομένων και πολιτών.
1.4Ωστόσο, τεράστιοι όγκοι κεφαλαίων τροφοδοτούν νέες οικονομικές φούσκες αντί να δίνουν ζωή στην πραγματική οικονομία, ενώ θεσμοί όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) μάς ανακοινώνουν την πιθανότητα νέας κρίσης, ακόμη πιο καταστροφικής από ό,τι του 2008.
1.5Το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ 2021-2027) πρέπει να υπηρετεί την οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση και να δίδει στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) τη δυνατότητα να επιτύχει τους στόχους της και να συμβάλει στη μετάβαση προς μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών έως το 2050.
1.6Σε έναν νεκρό πλανήτη δεν θα υπάρχει ούτε ζωή, ούτε δουλειά, ούτε επιχειρηματικότητα. Η κλιματική αλλαγή, λοιπόν, αντιπροσωπεύει μια ευκαιρία για τη δημιουργία ποιοτικής απασχόλησης, θα πρέπει δε να κατορθώσει να προσφέρει μια λύση επωφελή για τους εργοδότες, τους εργαζόμενους και την κοινωνία των πολιτών. Η καθυστέρηση της προσαρμογής, ή η μη ανάληψη δράσης, θα μπορούσε να αυξήσει σημαντικά το συνολικό κόστος της κλιματικής αλλαγής.
1.7Η Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο και η Παγκόσμια Τράπεζα αναφέρουν τα ίδια ποσά: θα χρειαστεί να επενδύονται 1,115 τρισεκατομμύρια ευρώ ετησίως στην ΕΕ από το 2021 για την ανάληψη δράσης και την επίτευξη των στόχων της Ένωσης με ορίζοντα το 2030. Μέσα σε αυτά τα 1,115 τρισεκατομμύρια ευρώ περιλαμβάνεται σημαντικό μέρος των σημερινών επενδύσεων, οι οποίες θα πρέπει να επαναπροσδιοριστούν με γνώμονα τη βιώσιμη ανάπτυξη (οικολογικός προσανατολισμός). Από την άλλη πλευρά, το κόστος της μη ανάληψης δράσης θα ανερχόταν σε 190 δισεκατομμύρια ευρώ ανά έτος, ήτοι 2 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕγχΠ) της ΕΕ.
1.8Με βάση τις θέσεις που υπερασπίζονται πολλοί οικονομολόγοι και πολιτικές προσωπικότητες της κοινωνίας των πολιτών, είναι σημαντικό να ενθαρρυνθεί και να υποστηριχθεί κάθε σχέδιο το οποίο μπορεί να συσπειρώσει τις ευρωπαϊκές δυνάμεις προς όφελος των εργαζομένων, των επιχειρήσεων και όλων των Ευρωπαίων πολιτών. Αυτός είναι και ο στόχος ενός συμφώνου «ο χρηματοπιστωτικός τομέας υπέρ του κλίματος» που αποβλέπει στη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας.
1.9Το σύμφωνο «ο χρηματοπιστωτικός τομέας υπέρ του κλίματος» έχει ως στόχο να ανακατευθύνει προς την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και την πραγματική οικονομία τα κεφάλαια που θα μπορούσαν να προκαλέσουν μια νέα οικονομική φούσκα. Θα πρέπει επίσης να επωφεληθεί και από νέα χρηματοδότηση, ιδίως υπέρ των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Το σύμφωνο πρέπει να αποτελέσει έναν νέο χάρτη πορείας για την ευρωπαϊκή ηγεσία, απαιτεί δε την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου σχεδίου (σε συνεργασία με την Κίνα και την Ινδία, σημαντικούς παράγοντες για την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος).
1.10Κατά την ΕΟΚΕ, ο εν λόγω χάρτης πορείας θα πρέπει να καλύπτει όλες τις πτυχές της πολιτικής για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής: τη δίκαιη μετάβαση (μέτρα για την άμβλυνση των επιπτώσεων της αλλαγής, αλλά και για την αντιστάθμιση των ζημιών και απωλειών), καθώς και πραγματικές πολιτικές προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας πρέπει να προωθείται όσο το δυνατόν περισσότερο και να βελτιωθεί το ρυθμιστικό του πλαίσιο. Το σύνολο των μέτρων πρέπει να χρηματοδοτείται από προϋπολογισμούς κατάλληλους για τον αναπροσανατολισμό των τρεχουσών επενδύσεων (οικολογικός προσανατολισμός) και από νέες πηγές χρηματοδότησης.
1.11Η μετάβαση αυτή θα φέρει τον αναγκαίο μετασχηματισμό της αγοράς εργασίας και ενδέχεται να συμβάλει στη δημιουργία υψηλής ποιότητας θέσεων εργασίας στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.
1.12Είναι απαραίτητη η στήριξη από κοινωνικής πλευράς της εξέλιξης προς ένα βιώσιμο μοντέλο κοινωνίας και η εκπόνηση σχεδίου δράσης για δίκαιη μετάβαση, ώστε να μην μείνει κανείς στο περιθώριο.
1.13Η μετάβαση αυτή προϋποθέτει σημαντικές επενδύσεις στην έρευνα και ανάπτυξη (Ε&Α) και στην καινοτομία για την ενθάρρυνση και υποστήριξη καινοτόμων έργων που να ανταποκρίνονται στο ευρωπαϊκό σύστημα ταξινόμησης.
1.14Σκοπός είναι να μην αναπαραχθούν τα σφάλματα του παρελθόντος (επιδότηση καυσίμων και υπερεκμετάλλευση των ορυκτών πηγών ενέργειας) και να σταματήσει κάθε ενθάρρυνση προς έργα που είναι επιβλαβή για το κλίμα και/ή αντίθετα προς τη συμφωνία του Παρισιού.
1.15Για την επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού, σημαντικό μέρος των επενδύσεων για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής πρέπει να υλοποιηθεί από τον ιδιωτικό τομέα, πέραν της δημόσιας χρηματοδότησης.
1.16Το σύμφωνο απαιτεί τη δημιουργία ενός σαφούς και προβλέψιμου πλαισίου πολιτικής της ΕΕ, σε μακροπρόθεσμη βάση, ώστε να διασφαλίζεται ο προγραμματισμός των επενδύσεων. Το πλαίσιο αυτό θα πρέπει να συνοδεύεται από μηχανισμούς προσαρμογής στα σύνορα για τα προϊόντα που δεν υπόκεινται στους ίδιους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς κανόνες.
1.17Κατά την ΕΟΚΕ, και όπως επισημαίνει η Επιτροπή, απαιτείται να θεσπισθεί ένα ενιαίο σύστημα ταξινόμησης της ΕΕ, ώστε να επιλέγονται τα βιώσιμα έργα (και να απορρίπτονται όσα δεν είναι), καθώς και να καταγραφούν οι τομείς όπου οι επενδύσεις μπορούν να έχουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστηρίζει την προσέγγιση αυτή και προτείνει επίσης την καθιέρωση «οικοσήμανσης». Το οικολογικό σήμα θα πρέπει να χορηγείται σε επενδύσεις που ανταποκρίνονται στο σύστημα ταξινόμησης της ΕΕ και στα πλέον απαιτητικά πρότυπα όσον αφορά τη βιωσιμότητα, με στόχο τον εποικοδομητικό προσανατολισμό των επενδύσεων.
1.18Τα προς στήριξη έργα, τα οποία πρέπει να συμμορφώνονται με τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών και έχουν μεγάλες απαιτήσεις από άποψη καινοτομίας και Ε&Α, θα υλοποιούνται μέσω εργαλείου που θα καθιστά δυνατή την απεικόνιση των διαφόρων πηγών χρηματοδότησης (μεταξύ των οποίων το προσεχές πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο)― μέσω διαφόρων δράσεων:
·αναπροσανατολισμός των χρηματοδοτήσεων προς βιώσιμες επενδύσεις μέσω «οικολογικού προσανατολισμού» και, στο πλαίσιο αυτό, προώθηση των δανείων με «οικοσήμανση» από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ)·
·χρήση της ποσοτικής χαλάρωσης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ως πηγής χρηματοδότησης·
·αύξηση στο 40% του ποσοστού του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ) που διατίθεται για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής·
· η ΕΕ πρέπει να επιδείξει φιλοδοξία που θα ανταποκρίνεται στις προκλήσεις της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής: μερίδιο 40 % κατά μέσο όρο του συνολικού προϋπολογισμού (ΠΔΠ 2021-2027) πρέπει να διατεθεί για αυτόν τον σκοπό·
·αύξηση του αντίστοιχου μεριδίου του Ευρωπαϊκού Ταμείου Συνοχής πέραν του σημερινού 20%·
·κινητοποίηση του 3% των πόρων των συνταξιοδοτικών και ασφαλιστικών ταμείων·
·στήριξη των επιχειρήσεων, ιδίως των μικρομεσαίων (ΜΜΕ), για τις επενδύσεις σε Ε&Α, με διάθεση έως 100 δισ. ευρώ για αυτόν τον σκοπό·
·τήρηση των δεσμεύσεων για χρηματοδοτική βοήθεια προς τις χώρες του Νότου που συμμετέχουν στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής·
·εισαγωγή μιας πραγματικά δεσμευτικής ρήτρας σχετικά με τη «συμφωνία του Παρισιού» στις εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ.
2.Εισαγωγή
2.1Το άρθρο 3 της Συνθήκης ΕΕ (ΣΕΕ) ορίζει ότι η Ένωση πρέπει να προωθεί βιώσιμη ανάπτυξη που σέβεται το περιβάλλον. Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης όσον αφορά το κλίμα αποτελεί πλέον ύψιστη προτεραιότητα, μεταξύ άλλων και για την ΕΟΚΕ, και επιβάλλεται ως παγκόσμιο πλαίσιο δράσης όχι μόνο για τις δημόσιες αρχές, αλλά και για τους οικονομικούς φορείς, τους εργαζομένους και τους πολίτες. Κατά συνέπεια, πρέπει να οργανωθεί και, πρωτίστως, να χρηματοδοτηθεί μια ευρεία οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική μετάβαση.
2.2Ως εκ τούτου, η συζήτηση που μόλις ξεκίνησε για το προσεχές πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027 πρέπει να ενσωματώσει οριζόντια τα ζητήματα που σχετίζονται με το θέμα της κλιματικής αλλαγής και να αποτελέσει μέρος του πρωταρχικού στόχου της μετάβασης προς έναν πιο αειφόρο κόσμο.
2.3Η μετάβαση αυτή θα φέρει τον αναγκαίο μετασχηματισμό της αγοράς εργασίας και ενδέχεται να συμβάλει στη δημιουργία υψηλής ποιότητας θέσεων εργασίας στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.
2.4Η Ευρώπη χρειάζεται ένα νέο σχέδιο για να εδραιώσει την προστιθέμενη αξία της και να καταδείξει ότι μπορεί τόσο να δημιουργήσει ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την εξασφάλιση καλά αμειβόμενων και υψηλής ποιότητας θέσεων εργασίας όσο και να επαναδρομολογήσει μια πραγματική οικονομία βιώσιμη, προς όφελος όλων.
2.5Η Ευρώπη θα αποτελέσει μέρος της λύσης διότι θα κάνει τη διαφορά σε σχέση με τους άλλους διεθνείς οικονομικούς παράγοντες, εφόσον πληροί, ταυτόχρονα, όλες τις κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές προϋποθέσεις της βιώσιμης ανάπτυξης.
2.6Πρόσφατες μελέτες του ΔΝΤ και του ΟΟΣΑ επικρίνουν τον τρόπο διαχείρισης της κρίσης του 2008, με την υιοθέτηση οικονομικών μοντέλων που ανάγκασαν τα άτομα, τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις να προχωρήσουν σε δημοσιονομικές περικοπές.
2.7Απαιτούνται περισσότερες επενδύσεις στην Ε&Α για την αντιμετώπιση των νέων κοινωνικοοικονομικών προκλήσεων, όπως η ενεργειακή μετάβαση, η κυκλική και η συνεργατική οικονομία και η αυτοματοποίηση, και κατά συνέπεια την πρόληψη της επιδείνωσης της ποιότητας των θέσεων εργασίας.
2.8Στη χρηματοπιστωτική και την κοινωνική κρίση προστέθηκε και η πολιτική κρίση ή, σε ορισμένες χώρες, ισχυρές πολιτικές αναταραχές, αλλά και η οικολογική κρίση.
2.9Συνεπώς, η καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος αποτελεί αναγκαιότητα, αλλά και ευκαιρία να ανασυγκροτήσουμε τις οικονομίες μας, να προωθήσουμε ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης, ποιοτικό, να καταπολεμήσουμε καλύτερα τις ανισότητες και να ενισχύσουμε τις δημοκρατίες μας.
3.Τα γεγονότα
3.1Η ΕΟΚΕ είναι σταθερά προσηλωμένη στην Ατζέντα του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη που καθόρισαν τα Ηνωμένα Έθνη και η οποία αποσκοπεί στο να ορίσει ένα σύνολο στόχων βιώσιμης ανάπτυξης για την εξάλειψη της φτώχειας, την προστασία του πλανήτη, τη διασφάλιση της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την εγγύηση ευημερίας για όλους. Η έγκριση του προγράμματος αυτού σηματοδοτεί μια ιστορική μετάβαση προς ένα νέο μοντέλο που αντιμετωπίζει τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανισότητες στο πλαίσιο μιας καθολικής και ολοκληρωμένης προσέγγισης.
3.2Η συμφωνία του Παρισιού προβλέπει να συγκρατηθεί η υπερθέρμανση του πλανήτη μέχρι το 2100 «αρκετά κάτω από τους 2 °C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα» και, ει δυνατόν, να επιδιωχθεί «[η συνέχιση] των προσπαθειών για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας σε 1,5 °C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα». Ωστόσο, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, η πορεία την οποία ακολουθούμε θα οδηγήσει, στην καλύτερη περίπτωση, σε περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας στους 3 °C ή περισσότερο.
3.3Η αλλαγή του κλίματος έχει πολύ σημαντικό ανθρώπινο και οικονομικό κόστος, κυρίως λόγω της αύξησης των φυσικών καταστροφών: οι καύσωνες και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας έχουν συντελέσει στον θάνατο οκτώ εκατομμυρίων ανθρώπων σε ολόκληρο τον κόσμο από τις αρχές του εικοστού αιώνα, με κόστος 7 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ (USD). Παρατηρείται, επίσης, αύξηση του αριθμού των κλιματικών προσφύγων (250 εκατομμύρια έως το 2050). Ομοίως, οι πιο αδύναμοι είναι συνήθως τα πρώτα θύματα της κλιματικής αλλαγής, η οποία εντείνει τις ανισότητες. Σύμφωνα δε με το ΔΝΤ, η αύξηση των ανισοτήτων απειλεί τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη.
3.4Σε ένα σενάριο εξακολούθησης της υφιστάμενης κατάστασης, και εάν δεν ληφθούν μέτρα προσαρμογής, η αναμενόμενη αλλαγή του κλίματος έως το 2080 θα κοστίζει στα νοικοκυριά ολόκληρης της ΕΕ 190 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, σε σταθερές τιμές μόνο για το κόστος ασφαλίστρων που να καλύπτουν τις κλιματικές ζημίες.
3.5Η χρηματοδότηση της καταπολέμησης της υπερθέρμανσης του πλανήτη και των επιπτώσεών της έχει σημειώσει πρόοδο, η οποία όμως είναι ανεπαρκής. Πρέπει να δοθεί πολιτική προτεραιότητα στον βιώσιμο χρηματοπιστωτικό τομέα και τη βιώσιμη οικονομία, ειδικά μέσω ενός σαφούς, σταθερού και στηριζόμενου σε κίνητρα πλαισίου πολιτικής. Το πλαίσιο αυτό πρέπει επίσης να ενθαρρύνει την υλοποίηση καινοτόμων έργων υψηλής προστιθέμενης αξίας που σέβονται το περιβάλλον.
3.6Ενώ η Ευρώπη δεν έχει ανακάμψει πλήρως από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, το ΔΝΤ κρούει σήμερα τον κώδωνα του κινδύνου και μιλά για τον κίνδυνο μιας πιο σοβαρής και γενικευμένης κρίσης από ό,τι το 2008.
3.7Σύμφωνα με τους P. Larrouturou και J. Jouzel, από τα 2,2 τρισεκατομμύρια ευρώ που δημιουργήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα από το 2015, μόνο το 11 % κατευθύνθηκε προς την πραγματική οικονομία, ενώ το 89 % τροφοδότησε την κερδοσκοπία και μια νέα οικονομική φούσκα. Επιπλέον, ο ΟΟΣΑ έχει καταγράψει σχεδόν 800 προγράμματα φορολογικών δαπανών και ελαφρύνσεων που εφαρμόζονται στις 35 χώρες του ΟΟΣΑ και σε έξι μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες της G20, τα οποία ενθαρρύνουν την παραγωγή ή την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων, κάτι το οποίο έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις κατευθυντήριες γραμμές που καθορίζει η συμφωνία του Παρισιού.
3.8Οι προσανατολισμοί αυτοί της χρηματοδότησης, είτε οφείλονται στην κερδοσκοπία είτε σε κατευθύνσεις αντίθετες προς τους στόχους που έχει ορίσει η ΕΕ για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, αποβαίνουν δαπανηροί από οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής άποψης για ολόκληρη την ευρωπαϊκή κοινωνία.
3.9Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σημειώνει ότι το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για την περίοδο 2014-2020 αποδείχθηκε ανεπαρκές για να ανταποκριθεί στις σημερινές ανάγκες. Επιπλέον, δεν ανταποκρίνεται σε μια σειρά από κρίσεις και νέες προκλήσεις που αφορούν, μεταξύ άλλων, τη γεωργία, την απασχόληση των νέων, τις βιώσιμες επενδύσεις, ή το περιβάλλον. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, το προσεχές δημοσιονομικό πλαίσιο πρέπει πλέον να τεθεί στην υπηρεσία του μεγάλου διακυβεύματος της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής, και μέσω αυτής της δημιουργίας ποιοτικής απασχόλησης.
4.Ευκαιρίες
4.1Οι μεγάλοι οικονομικοί παράγοντες εκτιμούν πλέον τις δυνατότητες που προσφέρει η κλιματική αλλαγή. Πολλοί εξ αυτών πιστεύουν ότι οι επιχειρήσεις πρέπει να αποτελέσουν μέρος της λύσης και επισημάνουν ότι, όσες εκμεταλλεύθηκαν τις ευκαιρίες που παρουσιάζονταν στους κλάδους χαμηλών επιπέδων ανθρακούχων εκπομπών, ανταμείβονται όλο και περισσότερο.
4.2Κατά τους επιχειρηματίες, είναι δυνατόν μια επιχείρηση να δημιουργεί θέσεις εργασίας και να καινοτομεί στην πορεία προς μια ευημερούσα οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, παράγοντας ταυτόχρονα κέρδη. Αυτό καθίσταται ακόμη σημαντικότερο λαμβανομένου υπόψη ότι οι «μηδενικές ανθρακούχες εκπομπές» θα πρέπει να αποτελούν πραγματικότητα μέχρι τα μέσα του αιώνα προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος αύξησης της θερμοκρασίας κάτω των 2 °C.
4.3Το σύμφωνο «ο χρηματοπιστωτικός τομέας υπέρ του κλίματος» πρέπει να συμβάλει στο να μετατραπεί η ανάγκη ανταπόκρισης στην αλλαγή του κλίματος σε ευκαιρία μετασχηματισμού της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και να δημιουργήσει νέες επιχειρήσεις. Συνεπώς, είναι σημαντικό να επενδύουμε ευρέως στην πραγματική οικονομία και στην έρευνα και ανάπτυξη για τη δημιουργία βιώσιμων και ποιοτικών θέσεων εργασίας.
4.4Το συνολικό ποσοστό απασχόλησης αυξήθηκε στην ΕΕ, ενώ η ανεργία μειώθηκε ως αποτέλεσμα της πρόσφατης βελτίωσης της οικονομίας. Όμως η μακροχρόνια ανεργία, η επισφαλής εργασία, ιδίως των γυναικών, αλλά και η ανεργία των νέων, παραμένουν σε πολύ ανησυχητικά επίπεδα. Η μετάβαση προς την αειφόρο ανάπτυξη πρέπει να δίδει τη δυνατότητα στις δυναμικές και καινοτόμες επιχειρήσεις να αξιοποιούν όλες τις ευκαιρίες που τους παρουσιάζονται και να συμβάλλουν όσο το δυνατόν περισσότερο στη βελτίωση της κατάστασης της ανεργίας.
4.5Για τον λόγο αυτό είναι απαραίτητο η ΕΕ να εργαστεί, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, για την κατάρτιση μιας συντονισμένης στρατηγικής όσον αφορά τη διαμόρφωση ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος με στόχο τη δημιουργία βιώσιμων και ποιοτικών θέσεων εργασίας. Η Επιτροπή πρέπει να εξερευνήσει το ενδεχόμενο να εξαιρούνται από τον υπολογισμό του χρέους οι δημόσιες επενδύσεις που συμβάλλουν στη δημιουργία υψηλής ποιότητας θέσεων εργασίας και σε μια βιώσιμη οικονομία προς όφελος όλων, επιχειρήσεων και εργαζομένων.
4.6H EE ενθαρρύνει τη συνεργασία ανάμεσα στα κράτη μέλη. Υποστηρίζει και αξιολογεί τις προσπάθειές τους, κυρίως στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση και της παρακολούθησης των εθνικών πολιτικών (κοινές εκθέσεις για την απασχόληση, εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων και συστάσεις ανά χώρα). Πρέπει όμως επίσης να είναι σε θέση να ευθυγραμμίζει τις πολιτικές της με τους σκοπούς και τους στόχους που στηρίζουν την από κοινού ευημερία για τους επιχειρηματίες, τους εργαζομένους και τους πολίτες.
4.7Ο ADEME εκτιμά ότι το δυναμικό καθαρής αύξησης των θέσεων εργασίας που συνδέονται με το κλίμα στην Ευρώπη ανέρχεται στα 5 έως 6 εκατομμύρια θέσεις έως το 2050 ενώ, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 3 εκατομμύρια θέσεις εργασίας μπορούν να δημιουργηθούν στις ανανεώσιμες πηγές έως το 2020.
4.8Η συνομοσπονδία εργοδοτών BDI στη Γερμανία ανακοινώνει, από την πλευρά της, ότι θα μπορούσε να επιτύχει τον στόχο της μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) κατά 80 % έως το 2050, εάν κατά την περίοδο αυτή διέθετε 50 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.
4.9Διαπιστώνεται αύξηση των θέσεων εργασίας στην πράσινη οικονομία σε ισοδύναμα πλήρους απασχόλησης (από 2,8 εκατομμύρια το 2000 σε 4,2 εκατομμύρια το 2014). Ορισμένοι τομείς είναι πολύ δυναμικοί, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (δημιουργήθηκαν 1 εκατομμύριο θέσεις εργασίας από το 2000, ήτοι +182 %) ή η διαχείριση αποβλήτων (από 0,8 εκατομμύρια το 2000 σε 1,1 εκατομμύρια το 2014, ήτοι +36 %).
4.10Ωστόσο, είναι σημαντικό οι ΜΜΕ, αλλά και οι συνεταιρισμοί και οι μικρότερες οργανώσεις που είναι παρούσες σε όλα τα τοπικά επίπεδα, να μπορούν επίσης να δρομολογούν βιώσιμα έργα και να τους αποδίδεται προτεραιότητα στη χρηματοδότηση. Επομένως, πρέπει να διασφαλίζεται ότι η πρόσβαση στη χρηματοδότηση δεν αποτελεί εμπόδιο για τους φορείς αυτούς.
4.11Επιπλέον, είναι σημαντικό να υιοθετηθεί προσέγγιση πολλαπλών επιπέδων και να συμμετέχουν όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς, δημόσιοι και ιδιωτικοί, προκειμένου να ενθαρρυνθούν και να ενσωματωθούν οι πρωτοβουλίες, τα σχέδια και οι δράσεις των δικτύων περιφερειών, πόλεων και δήμων που συμμετέχουν στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και στην εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού, όπως υποδεικνύεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών σε πρόσφατη γνωμοδότησή της.
4.12Τέλος, το σύμφωνο «ο χρηματοπιστωτικός τομέας υπέρ του κλίματος», το οποίο καλείται να κινητοποιήσει τον δυναμισμό και την καλή θέληση όλων των φορέων, δημόσιων και ιδιωτικών, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα συνοδευτικά μέτρα που προτείνει η Επιτροπή, όπως το σύστημα ταξινόμησης, η απαίτηση από τους θεσμικούς επενδυτές να ενσωματώνουν τη «βιωσιμότητα», η πληροφόρηση των επενδυτών, η αναπροσαρμογή των ιδίων κεφαλαίων των τραπεζών, η ενίσχυση της διαφάνειας σε θέματα δημοσίευσης πληροφοριών από τις επιχειρήσεις, ή ακόμη τα σήματα της ΕΕ (που πρότεινε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο).
5.Οι διάφορες πηγές χρηματοδότησης και οι δράσεις που πρέπει να αναληφθούν
Αναπροσανατολισμός (οικολογικός προσανατολισμός) και νέες πηγές χρηματοδότησης
5.1Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αλλά και το Ελεγκτικό Συνέδριο το οποίο αναφέρει τα ίδια στοιχεία, συμφωνούν ως προς την ανάγκη να διατίθενται ποσά της τάξης του 1,115 τρισεκατομμυρίου ευρώ ετησίως για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της.
5.2Στο κονδύλιο αυτό ύψους 1,115 τρισεκατομμυρίου ευρώ για την περίοδο 2021-2030, είναι απαραίτητο να γίνεται διάκριση μεταξύ δύο κατηγοριών έργων προς χρηματοδότηση:
·αφενός, τα έργα που εμφανίζουν απόδοση της επένδυσης και τα οποία εμπίπτουν στους τομείς παρέμβασης της ΕΤΕπ και των δημοσίων τραπεζών ανάπτυξης, των ιδιωτικών τραπεζών, των συνταξιοδοτικών και των ασφαλιστικών ταμείων ή των κρατικών επενδυτικών ταμείων·
·αφετέρου, τα έργα που απαιτούν δημόσιες επιχορηγήσεις, τα οποία θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν από ευρωπαϊκές συνεισφορές.
5.3Στόχος είναι να αναπροσανατολιστεί το σύνολο ή μέρος της τρέχουσας χρηματοδότησης προς βιώσιμες επενδύσεις, δηλαδή να καταστεί «οικολογικότερο» το ευρωπαϊκό δημοσιονομικό πλαίσιο και να διοχετευθούν κονδύλια προς την κατεύθυνση της καταπολέμησης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Η σχετική χρηματοδότηση έχει ως εξής:
·τα δάνεια της ΕΤΕπ: οι ιδιωτικές τράπεζες θα μπορούσαν να χρηματοδοτούν με πόρους της ΕΤΕπ όσες επενδύσεις πληρούν το σύστημα ταξινόμησης της ΕΕ·
·η δημιουργία χρήματος από την ΕΚΤ, με διοχέτευση των χρηματικών ποσών από την ποσοτική χαλάρωση προς την πραγματική και βιώσιμη οικονομία: το 50 % της ετήσιας ποσοτικής χαλάρωσης θα μπορούσε να απελευθερώνει εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο·
·μερίδιο 40 % (αντί του σημερινού 20 %) του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΕπ και Επιτροπή) θα πρέπει να αφιερωθεί στην καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη και των συνεπειών της, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής και εκπαιδευτικής διάστασής της.
·η ΕΕ πρέπει να επιδείξει φιλοδοξία που θα ανταποκρίνεται στις προκλήσεις της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής: μερίδιο 40 % κατά μέσο όρο του προϋπολογισμού της ΕΕ πρέπει να αφιερωθεί σε αυτόν τον κλιματικό στόχο, αυτό δε αφορά ιδίως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Συνοχής, το οποίο αφιερώνει στον στόχο αυτό μόνο το 20 % των πόρων του στον προϋπολογισμό για την περίοδο 2014-2020·
·εκτός από τη χρηματοδότηση αυτή, μερίδιο ύψους 3% των επενδύσεων των συνταξιοδοτικών και των ασφαλιστικών ταμείων θα πρέπει να αφιερωθεί στην καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
5.4Πρέπει να καταβληθεί ιδιαίτερη προσπάθεια στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης και στην επαγγελματική κατάρτιση· 100 δισ. ευρώ ετησίως πρέπει να διατίθενται για αυτόν τον σκοπό. Η ΕΟΚΕ θα καταθέσει προτάσεις εν ευθέτω χρόνω σχετικά με τα μέσα που πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τη συμπλήρωση της υφιστάμενης και μελλοντικής χρηματοδότησης που απαιτείται σχετικά.
Δράσεις που πρέπει να αναληφθούν
5.5Πολλά χρηματοπιστωτικά μέσα μπορούν να διατεθούν για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, όμως οι χρηματοδοτήσεις θα πραγματοποιηθούν όντως μόνον εάν η Ευρώπη διαθέτει ένα συνεκτικό σχέδιο με σαφή και μακροπρόθεσμη κατεύθυνση. Το σχέδιο αυτό θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα στοιχεία που εκτίθενται παρακάτω:
5.5.1Θα πρέπει να θεσπιστεί ένα σαφές, σταθερό και μακροπρόθεσμο πλαίσιο πολιτικής. Είναι σημαντική η παροχή ασφάλειας για τον προγραμματισμό και τις επενδύσεις, εφόσον τίποτε δεν είναι περισσότερο επιζήμιο για την ανάληψη δεσμεύσεων από την ανασφάλεια που συνδέεται με τις συνεχείς αλλαγές κατεύθυνσης στη χάραξη πολιτικής.
5.5.2Η ΕΤΕπ αποτελεί, από τον Ιανουάριο του 2018, τον μεγαλύτερο εκδότη πράσινων ομολόγων σε όλο τον κόσμο. Για να είναι σε θέση να δανείζει με ακόμη ευνοϊκότερους όρους τους φορείς προώθησης έργων βάσει του συμφώνου «ο χρηματοπιστωτικός τομέας υπέρ του κλίματος», θα μπορούσαν να ληφθούν δύο μέτρα:
·Καταρχάς, θα ήταν σκόπιμο να επεκταθεί το «σχέδιο Juncker» με στόχο αυτά τα έργα, κάτι το οποίο θα επιτρέψει στην ΕΤΕπ να επωφεληθεί της εγγύησης του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων.
·Δεύτερον, η ΕΤΕπ θα μπορούσε να χρηματοδοτείται περισσότερο από την ΕΚΤ. Η ΕΤΕπ έχει ήδη πρόσβαση στο πρόγραμμα αγοράς στοιχείων ενεργητικού της ΕΚΤ, για ένα πολύ περιορισμένο μέρος όμως. Εντούτοις, λαμβάνοντας υπόψη τα προβλεπόμενα ποσά, η ΕΤΕπ θα αντιμετωπίσει γρήγορα πρόβλημα όσον αφορά την αναλογία ιδίων κεφαλαίων. Ως εκ τούτου, μπορεί εύκολα κανείς να φανταστεί την ΕΤΕπ να καθίσταται η τράπεζα για την αειφόρο ανάπτυξη, χρηματοδοτώντας κυρίως την ενεργειακή μετάβαση, την οικολογική κινητικότητα και την καινοτομία, και εγκαταλείποντας τη χρηματοδότηση των παραδοσιακών έργων προς τα οποία εξακολουθεί να κατευθύνεται η πλειονότητα των δανείων της.
5.5.3Θα πρέπει να προσδιοριστούν οι τομείς στους οποίους τα εν λόγω κονδύλια θα είναι περισσότερο επωφελή και αποδοτικά από την άποψη του λόγου κόστους/οφέλους για το περιβάλλον, τους πολίτες και την οικονομία (ενέργεια, στέγαση, γεωργία, κινητικότητα, μεταφορές, ανακύκλωση, νερό κλπ.). Παρότι απαιτείται δίκαιη πρόσβαση στο δίκτυο, είναι σημαντικό να λαμβάνεται υπόψη ότι ορισμένοι τομείς είναι επαρκώς κερδοφόροι και δεν χρειάζονται πλέον επιδοτήσεις, όπως για παράδειγμα τα φωτοβολταϊκά.
5.5.4Πρέπει να ενισχυθεί η δράση της ΕΤΕπ, όχι μόνο ως προς τον όγκο, αλλά και όσον αφορά την ικανότητά της να αναλαμβάνει περισσότερους κινδύνους. Για παράδειγμα, η ΕΤΕπ θα αποβεί χρησιμότερη ως προς την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής με την υποστήριξη αναδυόμενων κλάδων, ακόμη και μικρών σε μέγεθος, από ό,τι με τη χορήγηση δισεκατομμυρίων ευρώ στους παραδοσιακούς τομείς των φωτοβολταϊκών ή της αιολικής ενέργειας, οι οποίοι χρηματοδοτούνται ήδη σε μεγάλο βαθμό από τον ιδιωτικό τομέα.
5.5.5Όλες οι μορφές χρηματοδότησης θα πρέπει, όπως προτείνει η Επιτροπή, να ανταποκρίνονται σε ένα κοινό σύστημα ταξινόμησης της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ, ως εκπρόσωπος της κοινωνίας των πολιτών, θα πρέπει να συμμετέχει στις πρακτικές ρυθμίσεις για την ανάπτυξη του εν λόγω συστήματος ταξινόμησης.
5.5.6Το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας πρέπει να προωθείται κατά το δυνατόν περισσότερο και να βελτιωθεί το ρυθμιστικό του πλαίσιο. Η κυκλική οικονομία πρέπει να καταστήσει δυνατή τη μείωση, ή ακόμη και τη διακοπή τελικά της εξόρυξης φυσικών πόρων χάρη στην ανακύκλωση των αντικειμένων (μόνο το 3 % των κινητών τηλεφώνων ανακυκλώνονται, ενώ άλλα αντικείμενα δεν ανακυκλώνονται καθόλου) και των πολύτιμων μετάλλων. Τα μέταλλα αυτά, όπως το κοβάλτιο ή το λίθιο, που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή προϊόντων του μέλλοντος, είναι διαθέσιμα σε πολύ μικρές ποσότητες σε σύγκριση με τις μελλοντικές ανάγκες για την ηλεκτροκίνηση των οχημάτων και την αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας γενικότερα, καθώς η παραγωγή των μετάλλων αυτών είναι άκρως δυσανάλογη προς τις ανάγκες που διαγράφονται.
5.5.7Θα πρέπει επίσης να ενθαρρύνονται οι επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, τα οποία αντιπροσωπεύουν το 30 % των εκπομπών CO2 (ειδικά επειδή η απόδοση των επενδύσεων είναι γρήγορη). Επίσης, είναι αναγκαία η πλήρης διασύνδεση των γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και των αγωγών φυσικού αερίου για την επίτευξη μιας ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας, σε σύνδεση με την Αφρική και τη Μέση Ανατολή.
5.5.8Για λόγους δίκαιης και κοινωνικά αποδεκτής μετάβασης, όπως προβλέπεται στη συμφωνία του Παρισιού και υποστηρίζεται από το ινστιτούτο Jacques Delors, μέρος της χρηματοδότησης θα πρέπει να διατεθεί σε ένα ταμείο προσαρμογής για τις περιφέρειες και τους εργαζόμενους που αφορούν οι τομείς μετάβασης. Από την άποψη αυτή, θα ήταν σκόπιμο σημαντικό τμήμα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Συνοχής που απευθύνεται στις περιφέρειες να διατίθεται σε κλιματικούς στόχους και στις θετικές κοινωνικοοικονομικές τους επιδράσεις. Το ταμείο προσαρμογής στη μετάβαση θα πρέπει επίσης να παρέχει στήριξη για κατάρτιση στους επανειδικευόμενους εργαζομένους. Ακόμη, θα πρέπει να προλαμβάνει μάλλον τις αλλαγές αντί να τις υφίσταται, αφιερώνοντας μέρος του προϋπολογισμού του στην καινοτομία και την Ε&Α στους τομείς που θα εντοπιστούν ως προτεραιότητες.
5.5.9Σε κάθε συμφωνία ελευθέρων συναλλαγών, οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές ρήτρες πρέπει να συμπληρώνονται από δέσμευση για την τήρηση των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη συμφωνία του Παρισιού (αυτό αφορά όλους τους δυνητικούς εμπορικούς εταίρους της Ευρώπης, αφού 195 από τα 197 μέλη των Ηνωμένων Εθνών έχουν υπογράψει τη συμφωνία του Παρισιού).
5.5.10Για να αναδειχθεί η ύψιστη πολιτική σημασία της δράσης αυτής, τα δημοσιονομικά και χρηματοπιστωτικά μέσα που διατίθενται σε αυτήν πρέπει να υλοποιηθούν μέσω εργαλείου που θα καθιστά δυνατή την απεικόνιση, με ακρίβεια και διαφάνεια, των σχετικών πόρων.
5.5.11Επιπλέον, παρά το γεγονός ότι αυτό δεν αφορά άμεσα ένα ευρωπαϊκό ταμείο χρηματοδότησης για το κλίμα, η ΕΕ πρέπει να σέβεται τις διεθνείς πολιτικές δεσμεύσεις της (διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα του 2009), οι οποίες συνίστανται στη συγκέντρωση 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ ανά έτος για τη χρηματοδότηση της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής στην Αφρική και την περιοχή της Μεσογείου από το 2020.
Βρυξέλλες, 17 Οκτωβρίου 2018
Luca JAHIER
Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής
_______________