ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΓΙΑ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ (χωρίς εκτίμηση επιπτώσεων)

Τίτλος της πρωτοβουλίας	Ευρωπαϊκή στρατηγική εσωτερικής ασφάλειας
Επικεφαλής ΓΔ — Αρμόδια μονάδα	ΓΔ HOME.D5
Πιθανό είδος πρωτοβουλίας	Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο
Ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα	1ο τρίμηνο του 2025
Συμπληρωματικές πληροφορίες	-
Το παρόν έγγραφο δημοσιεύεται αποκλειστικά για ενημερωτικούς σκοπούς. Δεν προδικάζει την τελική απόφαση της Επιτροπής για τη δρομολόγηση ή μη της ανωτέρω πρωτοβουλίας ούτε το οριστικό της περιεχόμενο. Όλα τα στοιχεία της πρωτοβουλίας που περιγράφονται στο παρόν έγγραφο, συμπεριλαμβανομένου του χρονοδιαγράμματός της, ενδέχεται να αλλάξουν.

A. Πολιτικό πλαίσιο, ορισμός του προβλήματος και έλεγχος επικουρικότητας

Πολιτικό πλαίσιο

Δεκαετίες συνεργασίας και ολοκλήρωσης έχουν δημιουργήσει μια ισχυρή ΕΕ, με μια ελεύθερη, ανοικτή και δημοκρατική κοινωνία που βασίζεται στο κράτος δικαίου, και μια ευημερούσα ενιαία ενωσιακή αγορά. Ωστόσο, η Ευρώπη σήμερα αντιμετωπίζει νέες και πιεστικές γεωπολιτικές προκλήσεις —και μια σειρά απειλών κατά της ασφάλειας από το οργανωμένο έγκλημα, την τρομοκρατία και άλλους εχθρικούς κρατικούς και μη κρατικούς παράγοντες. Επιπλέον, καθώς οι κοινωνίες αλλάζουν ταχύτερα και γίνονται όλο και πιο πολύπλοκες, αυξάνεται και η πολυπλοκότητα των απειλών κατά της ασφάλειας: για κάθε τεχνολογική καινοτομία, υπάρχουν αυτοί που επιδιώκουν να την εκμεταλλευτούν για κακόβουλους σκοπούς.

Η ενωσιακή στρατηγική για την εσωτερική ασφάλεια, μια πρωτοβουλία που ανακοίνωσε η πρόεδρος κ. φον ντερ Λάιεν στις πολιτικές κατευθύνσεις 1 για τη νέα Επιτροπή, θα καθορίσει μια ολοκληρωμένη ενωσιακή απόκριση που θα καλύπτει όλες τις απειλές για την εσωτερική ασφάλεια, είτε εντός είτε εκτός διαδικτύου. Θα διασφαλίσει την ενσωμάτωση των ζητημάτων ασφάλειας στη νομοθεσία και τις πολιτικές της ΕΕ. Η στρατηγική θα βασιστεί στη στρατηγική της ΕΕ για την Ένωση Ασφάλειας 2020-2025 και θα συμπληρώσει άλλες πρωτοβουλίες της Επιτροπής, ιδίως την ενωσιακή στρατηγική ετοιμότητας, τη Λευκή Βίβλο για το μέλλον της άμυνας και την Ασπίδα Δημοκρατίας.

Πρόβλημα που επιδιώκει να αντιμετωπίσει η πρωτοβουλία

Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης θητείας της Επιτροπής (2019-2024), η στρατηγική για την Ένωση Ασφάλειας παρείχε ένα ισχυρό πλαίσιο για την ανάπτυξη της ικανότητας της ΕΕ να αντιμετωπίζει απειλές. Το εν λόγω πλαίσιο είχε ως αποτέλεσμα μια καλύτερα προετοιμασμένη ΕΕ ενάντια σε απειλές κατά της ασφάλειας σε σύγκριση με την πρότερη κατάσταση, δηλαδή πριν από την έγκρισή του.

Ωστόσο, όπως επισημαίνεται στην τελευταία έκθεση προόδου που εγκρίθηκε τον Μάιο του 2024 2 , έχουν σημειωθεί βαθιές αλλαγές διαρκείας στο γεωπολιτικό και οικονομικό πλαίσιο, καθώς και στο πλαίσιο της ασφάλειας εντός της ΕΕ και γύρω της. Η ΕΕ πρέπει να είναι έτοιμη να προβλέπει και να αντιμετωπίζει τις αναδυόμενες απειλές σε ένα εξελισσόμενο γεωπολιτικό τοπίο. Τα εγκληματικά δίκτυα, οι βίαιοι εξτρεμιστές, οι τρομοκράτες και άλλοι εχθρικοί παράγοντες δραστηριοποιούνται διεθνώς και κινούνται εύκολα μεταξύ του ψηφιακού και του φυσικού κόσμου. Εκμεταλλεύονται τις κοινωνικές αδικίες και τις οικονομικές ανισότητες, με τα εγκληματικά δίκτυα να χρησιμοποιούν ακραία βία για την αύξηση των κερδών τους και να χρησιμοποιούν τη διαφθορά για να διεισδύσουν στους δημόσιους οργανισμούς, τις τοπικές κοινότητες και τη νόμιμη οικονομία. Αυτό υπονομεύει την εμπιστοσύνη στους δημοκρατικούς θεσμούς και το κράτος δικαίου. Έχουν επίσης αυξηθεί οι νέες και υβριδικές ιδεολογίες και οι αντισυστημικοί / αντικυβερνητικοί εξτρεμιστές που επιδιώκουν ρητά να αναμορφώσουν την δημοκρατική έννομη τάξη, ενώ έχουν οξυνθεί οι τρομοκρατικές απειλές ως συνέπεια των διεθνών γεωπολιτικών εντάσεων και συγκρούσεων.

Οι παγκόσμιες εξελίξεις επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την εσωτερική ασφάλεια. Η ΕΕ πρέπει να αντιμετωπίσει τις δευτερογενείς επιπτώσεις της εξελισσόμενης δυναμικής των γεωπολιτικών δυνάμεων και της εξωτερικής αστάθειας —στην Ουκρανία μετά τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας, στη Μέση Ανατολή, και στην υποσαχάρια περιοχή. Η ασφάλεια της ΕΕ επηρεάζεται επίσης από την εξάρτησή της από τρίτες χώρες για την ενέργεια, την τεχνολογία και τον εξοπλισμό ΤΠ και τηλεπικοινωνιών, για παράδειγμα. Σε αυτό το δύσκολο τοπίο, η ΕΕ βρίσκεται αντιμέτωπη με υβριδικές απειλές τόσο από κρατικούς όσο και από μη κρατικούς παράγοντες (κυβερνήσεις και άλλους). Οι υποδομές καίριας σημασίας, συμπεριλαμβανομένων των ενεργειακών δικτύων και των συστημάτων μεταφορών, αποτελούν στόχο κυβερνοεπιθέσεων και δολιοφθοράς, οι οποίες αποκαλύπτουν τρωτά σημεία στην παροχή βασικών υπηρεσιών και επηρεάζουν σοβαρά την οικονομική ασφάλεια της ΕΕ.

Επιπλέον, η ψηφιακή τεχνολογία έχει καταστεί θεμελιώδης για όλες τις πτυχές της ασφάλειας, με τις περισσότερες απειλές να περιλαμβάνουν κι ένα κυβερνοστοιχείο, σε συνδυασμό με την παραπληροφόρηση που αποσκοπεί στην αύξηση της διχόνοιας, της πόλωσης και της δυσπιστίας προς τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Τέλος, οι αρχές επιβολής του νόμου συχνά δεν διαθέτουν τα κατάλληλα εργαλεία για να διερευνούν παράνομες χρηματοοικονομικές ροές και προετοιμασίες επιθέσεων, ή πρόσβαση σε δεδομένα που χρειάζονται για να εξαρθρώνουν εθνικά και διεθνικά εγκληματικά δίκτυα. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να ενισχυθούν οι μηχανισμοί διασυνοριακής και διεθνούς συνεργασίας, ούτως ώστε να μπορέσουν τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά το οργανωμένο έγκλημα και την τρομοκρατία.

Βάση για τη δράση της ΕΕ (νομική βάση και έλεγχος επικουρικότητας)

Νομική βάση

Η ουσιαστική νομική βάση της πρωτοβουλίας είναι οι διατάξεις που καλύπτουν την ευρύτερη δράση της ΕΕ στο τρίτο μέρος τίτλος V της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ (ΣΛΕΕ), σχετικά με τον χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης.

Η συνεργασία με τρίτες χώρες για την πρωτοβουλία βασίζεται στην ακόλουθη νομική βάση:

·κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας / κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας: άρθρα 42-43 ΣΛΕΕ·

·σχέσεις με διεθνείς οργανισμούς και τρίτες χώρες: ΣΛΕΕ, ιδίως το άρθρο 220·

·διάλογοι για την ασφάλεια: Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, άρθρο 27 παράγραφος 2.

Η παρούσα μη νομοθετική πρωτοβουλία δεν προτείνει επέκταση της ρυθμιστικής εξουσίας της ΕΕ ούτε δεσμευτικές υποχρεώσεις για τα κράτη μέλη, αλλά αποσκοπεί στη συμπλήρωση και στήριξη των δραστηριοτήτων των κρατών μελών στον συγκεκριμένο τομέα πολιτικής.

Πρακτική ανάγκη για δράση της ΕΕ

Λαμβανομένων υπόψη αφενός του παγκόσμιου και διασυνδεδεμένου περιβάλλοντος στο οποίο δραστηριοποιούνται εγκληματικά δίκτυα, τρομοκράτες, εξτρεμιστικές ομάδες και εχθρικοί κρατικοί και μη κρατικοί παράγοντες, τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ, και αφετέρου των ολοένα σοβαρότερων απειλών για την ασφάλεια, την προστασία, την κοινωνία και το κράτος δικαίου στην ΕΕ, η υφιστάμενη δράση των κρατών μελών και της ΕΕ για την ελευθερία, την ασφάλεια και τη δικαιοσύνη δεν επαρκεί. Απαιτείται περαιτέρω καίρια δράση για την προστασία της εσωτερικής της ασφάλειας τώρα και στο μέλλον, καθώς και για τη διατήρηση ενός κοινού χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης σύμφωνα με τις συντρέχουσες αρμοδιότητες της ΕΕ και των κρατών μελών.

Δεδομένων των ισχυρών δεσμών μεταξύ των εσωτερικών και των εξωτερικών πτυχών της πολιτικής ασφάλειας και δεδομένου ότι οι απειλές κατά της ασφάλειας εκτείνονται εντός και εκτός των ευρωπαϊκών συνόρων, η δράση σε επίπεδο ΕΕ αναμένεται να προσδώσει απτή προστιθέμενη αξία στη δράση που αναλαμβάνουν μεμονωμένα τα κράτη μέλη.

Β. Τι επιδιώκει να επιτύχει η πρωτοβουλία και πώς

Η πρωτοβουλία αναμένεται να παράσχει ένα ολοκληρωμένο και γενικό σχέδιο για την ενίσχυση της εσωτερικής ασφάλειας της ΕΕ και να ανακοινώσει συγκεκριμένες δράσεις που θα υλοποιηθούν κατά τη διάρκεια της θητείας της τρέχουσας Επιτροπής. Η στρατηγική θα αναδείξει επίσης τα πολυάριθμα επιτεύγματα της ΕΕ που έχουν ήδη δρομολογηθεί για την προστασία της ασφάλειάς της, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ θα τα αξιοποιήσει περαιτέρω με επιχειρησιακές δράσεις και νομοθετικά μέτρα.

Η στρατηγική θα επιδιώξει την ενσωμάτωση της ασφάλειας στις πολιτικές, τη νομοθεσία και τα προγράμματα της ΕΕ, εστιάζοντας στα εξής:

·την ικανότητα πρόβλεψης των απειλών και ανάληψης δράσης σε σχέση με αυτές·

·την ανάγκη πρόληψης των βλαβών και προστασίας των ανθρώπων·

·την ανάγκη ανάληψης δράσης σε όλα τα επίπεδα (από την παγκόσμια έως την τοπική διάσταση)· και

·την ανάγκη να διασφαλιστεί ότι η διεθνής συνεργασία ωφελεί την εσωτερική ασφάλεια της ΕΕ.

Η στρατηγική επιδιώκει επίσης τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών που μπορούν να συμβάλουν στην εσωτερική ασφάλεια στο πλαίσιο μιας προσέγγισης που αφορά το σύνολο της κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων των εταίρων του ιδιωτικού τομέα και της κοινωνίας των πολιτών.

Συγκεκριμένα, η στρατηγική θα ενισχύσει την αρχιτεκτονική της ΕΕ για την εσωτερική ασφάλεια, η οποία συνεπάγεται αύξηση της επιχειρησιακής ικανότητας, με την επέκταση τόσο της Ευρωπόλ όσο και του Frontex, σε συνδυασμό με συζήτηση σχετικά με τον ρόλο της Eurojust και της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας.

Επιπλέον, η ψηφιακή τεχνολογία θα διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στη στρατηγική. Μεταξύ άλλων, θα εξεταστούν μέτρα σχετικά με την πρόσβαση σε δεδομένα για την επιβολή του νόμου και τη διατήρηση δεδομένων, θα καταπολεμηθεί το έγκλημα στον κυβερνοχώρο και το τρομοκρατικό περιεχόμενο στο διαδίκτυο, και θα ενισχυθεί η συνεργασία με τεχνολογικές πλατφόρμες μέσω του φόρουμ της ΕΕ για το διαδίκτυο. Επιπλέον, οι ψηφιακές τεχνολογίες και η τεχνητή νοημοσύνη προσφέρουν σημαντικές ευκαιρίες για τη βελτίωση των ικανοτήτων επιβολής του νόμου και την αποτελεσματική αντιμετώπιση των εξελισσόμενων απειλών.

Στο πλαίσιο της στρατηγικής, η Επιτροπή θα ανακοινώσει επίσης ένα νέο θεματολόγιο της ΕΕ για την πρόληψη και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του βίαιου εξτρεμισμού, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, και μια ενισχυμένη πολιτική για την πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης.

Ακόμη, θα ανακοινώσει σχέδιο δράσης της ΕΕ κατά της διακίνησης ναρκωτικών, καθώς και μελλοντικές εργασίες με τις οποίες θα αναθεωρήσει τους κανόνες σχετικά με το οργανωμένο έγκλημα και θα σφίξει τον κλοιό γύρω από τα εγκληματικά δίκτυα.

Για την ενίσχυση της ετοιμότητας, θα ανακοινωθεί ένα σύστημα επικοινωνίας κρίσιμης σημασίας της ΕΕ, για τη βελτίωση της καθημερινής επιχειρησιακής συνεργασίας μεταξύ του προσωπικού των σωμάτων άμεσης επέμβασης, όπως της αστυνομίας και της πυροσβεστικής, για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του εγκλήματος και για τη διάσωση ανθρώπινων ζωών σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.

Τέλος, η στρατηγική θα τονίσει την ανάγκη ενίσχυσης του νομικού πλαισίου της ΕΕ για την αντιμετώπιση των οριζόντιων προκλήσεων και των υβριδικών απειλών στον τομέα της ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης των συνόρων, της δολιοφθοράς και της κατασκοπείας.

Πιθανές επιπτώσεις

Οι δράσεις που εξαγγέλλονται στη στρατηγική θα παράσχουν στους δημόσιους οργανισμούς, τις αρχές επιβολής του νόμου, το δικαστικό σώμα και άλλους δημόσιους και ιδιωτικούς παράγοντες τα εργαλεία για την πρόληψη, την προστασία και την αντιμετώπιση των απειλών κατά της ασφάλειας που προέρχονται από το οργανωμένο έγκλημα, την τρομοκρατία και τους εχθρικούς κρατικούς και μη κρατικούς παράγοντες. Θα παράσχει μεγαλύτερη στήριξη για να βοηθήσει τις αρχές επιβολής του νόμου και τις δικαστικές αρχές στη διερεύνηση, τη δίωξη και την εκδίκαση του σοβαρού και οργανωμένου εγκλήματος και της τρομοκρατίας, διασφαλίζοντας τη λογοδοσία και τη δικαιοσύνη για τα θύματα.

Η πρωτοβουλία θα συμβάλει στην επίτευξη του στόχου βιώσιμης ανάπτυξης 16 των Ηνωμένων Εθνών για την ειρήνη, τη δικαιοσύνη και τους ισχυρούς θεσμούς, καθώς αποσκοπεί στην βελτίωση της δημόσιας ασφάλειας και την προάσπιση του κράτους δικαίου, με πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Μελλοντική παρακολούθηση

Οι πρωτοβουλίες που περιλαμβάνονται στη στρατηγική εσωτερικής ασφάλειας θα αξιολογούνται και θα παρακολουθούνται μεμονωμένα.

Γ. Βελτίωση της νομοθεσίας

Εκτίμηση επιπτώσεων

Η παρούσα πρωτοβουλία αποτελείται από ανακοίνωση, η οποία θα καθορίζει γενική πολιτική προσέγγιση χωρίς να περιλαμβάνει ειδική νομοθετική δράση.

Στρατηγική διαβούλευσης

Για την προετοιμασία της παρούσας πρωτοβουλίας, η Επιτροπή καλεί τα ενδιαφερόμενα μέρη του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ, να διατυπώσουν τις απόψεις και τις παρατηρήσεις τους μέσω πρόσκλησης υποβολής στοιχείων. Η πρωτοβουλία θα προβεί σε απολογισμό των πορισμάτων από μελέτες και εκθέσεις, καθώς και της προόδου που έχει επιτευχθεί στο πλαίσιο προηγούμενων στρατηγικών εγγράφων της ΕΕ σχετικά με την πολιτική ασφάλειας.

Τα κύρια ενδιαφερόμενα μέρη των οποίων πρέπει να ζητηθούν οι απόψεις περιλαμβάνουν:

·αρχές επιβολής του νόμου σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων των τελωνειακών, φορολογικών και συνοριακών αρχών, δικαστικών αρχών, δημόσιων διοικήσεων και θεσμικών οργάνων και φορέων υπεύθυνων για την καταπολέμηση του σοβαρού και οργανωμένου εγκλήματος, της τρομοκρατίας και της ριζοσπαστικοποίησης, και για τη διασφάλιση της ασφάλειας των συνόρων και της κυβερνοασφάλειας·

·οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών·

·την πανεπιστημιακή κοινότητα·

·και ιδιωτικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των διαδικτυακών πλατφορμών.

Αναμένεται επίσης η συμβολή βασικών διεθνών εταίρων, όπως τα Ηνωμένα Έθνη, η Ιντερπόλ, η ομάδα χρηματοοικονομικής δράσης, και το Συμβούλιο της Ευρώπης.