ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΓΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ / ΕΛΕΓΧΟ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑΣ
Στόχος του παρόντος εγγράφου είναι να ενημερώσει το κοινό και τα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με το έργο της Επιτροπής, ώστε να μπορούν να υποβάλουν παρατηρήσεις και να συμμετάσχουν αποτελεσματικά στις δραστηριότητες διαβούλευσης. Ζητούμε από τις ομάδες αυτές να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται η Επιτροπή το πρόβλημα και τις πιθανές λύσεις του, καθώς και να μας παράσχουν σχετικές πληροφορίες που τυχόν διαθέτουν.
Τίτλος της αξιολόγησης	Αξιολόγηση της οδηγίας (ΕΕ) 2019/1937 σχετικά με την προστασία των προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις του δικαίου της Ένωσης («οδηγία για την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος»)
Επικεφαλής ΓΔ — Αρμόδια μονάδα	Γενική Διεύθυνση Δικαιοσύνης και Καταναλωτών, Διεύθυνση C, Μονάδα C2 — Πολιτική για τα θεμελιώδη δικαιώματα
Ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα (Προγραμματισμένες ημερομηνίες έναρξης και ολοκλήρωσης)	4ο τρίμηνο του 2026
Συμπληρωματικές πληροφορίες	Προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος — Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Το παρόν έγγραφο δημοσιεύεται αποκλειστικά για ενημερωτικούς σκοπούς. Δεν προδικάζει την τελική απόφαση της Επιτροπής για τη δρομολόγηση ή μη της ανωτέρω πρωτοβουλίας ούτε το οριστικό της περιεχόμενο. Όλα τα στοιχεία της πρωτοβουλίας που περιγράφονται στο παρόν έγγραφο, συμπεριλαμβανομένου του χρονοδιαγράμματός της, ενδέχεται να αλλάξουν.
Α. Πολιτικό πλαίσιο, σκοπός και αντικείμενο της αξιολόγησης
Πολιτικό πλαίσιο
Η ΕΕ έχει θεσπίσει ένα ισχυρό νομοθετικό πλαίσιο που προβλέπει την ισορροπημένη και αποτελεσματική προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος. Η οδηγία (ΕΕ) 2019/1937 σχετικά με την προστασία των προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις του δικαίου της Ένωσης («οδηγία για την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος») εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 2019, μετά από σημαντικά σκάνδαλα, όπως το «LuxLeaks», τα έγγραφα του Παναμά, το «Paradise Papers» και το «Cambridge Analytica». Η οδηγία θεσπίζει ελάχιστα πρότυπα της ΕΕ για τη διασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας των προσώπων που αναφέρουν πληροφορίες σχετικά με παραβιάσεις του δικαίου της ΕΕ οι οποίες μπορούν να βλάψουν το δημόσιο συμφέρον 1 , πληροφορίες τις οποίες αποκτούν στο εργασιακό τους πλαίσιο («μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος»). Οι καταγγελίες μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος μπορούν να οδηγήσουν στον εντοπισμό, τη διερεύνηση και τη δίωξη ή την επιβολή κυρώσεων για παραβιάσεις του δικαίου της ΕΕ που διαφορετικά θα παρέμεναν κρυφές, προκαλώντας σοβαρή βλάβη στην κοινωνία και το δημόσιο συμφέρον εν γένει. Η διασφάλιση της κατάλληλης προστασίας των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος έχει ουσιαστική σημασία ώστε να ενθαρρυνθούν καταγγελίες που μπορεί να συμβάλουν στην πρόληψη και την αντιμετώπιση των παραβιάσεων του δικαίου της ΕΕ και, ως εκ τούτου, στην ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του δικαίου της ΕΕ. Με την προστασία των ατόμων που καταγγέλλουν παραβιάσεις του δικαίου της ΕΕ, η οδηγία συμβάλλει στην προώθηση των αξιών της ΕΕ όσον αφορά το κράτος δικαίου, τα θεμελιώδη δικαιώματα και τη δημοκρατία, και έτσι ενισχύονται η διαφάνεια και η λογοδοσία και διαφυλάσσονται η ελευθερία έκφρασης που κατοχυρώνεται στο άρθρο 11 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πιο συγκεκριμένα, σκοπός της οδηγίας είναι: ·να ενισχύσει την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος και να αποτραπούν τα αντίποινα εις βάρος τους, ·να εξασφαλίσει νομική σαφήνεια και ασφάλεια δικαίου, μεταξύ άλλων και για τους δυνητικούς μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος, σχετικά με τους όρους και τα μέτρα των διαδικασιών προστασίας και καταγγελίας, ·να συμβάλει στην ευαισθητοποίηση του κοινωνικού συνόλου και να στηρίξει την καταπολέμηση των κοινωνικών και πολιτιστικών παραγόντων που οφείλονται για την υποβολή περιορισμένων καταγγελιών. Τα κράτη μέλη είχαν προθεσμία έως τις 17 Δεκεμβρίου 2021 για να μεταφέρουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την οδηγία στο εθνικό τους δίκαιο. Στις 3 Ιουλίου 2024, η Επιτροπή εξέδωσε έκθεση στην οποία αξιολογείται ο βαθμός συμμόρφωσης των μέτρων που έλαβαν τα κράτη μέλη με την οδηγία. Σύμφωνα με το άρθρο 27 παράγραφος 3 της οδηγίας η Επιτροπή υποχρεούται να υποβάλει έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για την αξιολόγηση του αντικτύπου της εθνικής νομοθεσίας που ενσωμάτωσε την οδηγία στο εθνικό δίκαιο. Η έκθεση οφείλει να αξιολογεί αν οι κανόνες λειτουργούν όπως προβλέπεται και κατά πόσον χρειάζονται ενδεχομένως πρόσθετα μέτρα ή τροποποιήσεις, μεταξύ άλλων με σκοπό την επέκταση του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας σε περαιτέρω πράξεις ή τομείς (όπως η βελτίωση του εργασιακού περιβάλλοντος για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων και των συνθηκών εργασίας). Η έκθεση θα πρέπει επίσης να αξιολογεί τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη χρησιμοποίησαν τους υφιστάμενους μηχανισμούς συνεργασίας (στο πλαίσιο της υποχρέωσής τους να δίνουν συνέχεια στις καταγγελίες για παραβάσεις που διέπονται από την οδηγία) και γενικότερα τον τρόπο με τον οποίο συνεργάστηκαν σε περίπτωση παραβάσεων με διασυνοριακή διάσταση.
Σκοπός και αντικείμενο
Η αξιολόγηση θα αξιολογήσει την οδηγία και την εφαρμογή της σε όλα τα κράτη μέλη από την έκδοσή της το 2019. Το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής είναι η ΕΕ. Η αξιολόγηση θα βασίζεται στα τυποποιημένα κριτήρια αξιολόγησης που καθορίζονται στις κατευθυντήριες γραμμές για τη βελτίωση της νομοθεσίας (αποτελεσματικότητα, αποδοτικότητα, συνάφεια, συνοχή και ενωσιακή προστιθέμενη αξία) και θα έχει σκοπό να απαντήσει ιδίως στα παρακάτω ερωτήματα: - Αποτελεσματικότητα: σε ποιον βαθμό οι δράσεις που αναλήφθηκαν στο πλαίσιο της οδηγίας έχουν συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της. - Αποδοτικότητα: σε ποιον βαθμό τα οφέλη της οδηγίας ήταν αναλογικά με το κόστος της. - Συνάφεια: σε ποιον βαθμό η οδηγία παραμένει συναφής υπό το πρίσμα των υφιστάμενων και μελλοντικών αναγκών και προκλήσεων. - Συνοχή: σε ποιον βαθμό οι στόχοι και οι δράσεις της οδηγίας συνάδουν με τη σχετική νομοθεσία της ΕΕ και με τις εξελίξεις της ενωσιακής και της διεθνούς πολιτικής. - Ενωσιακή προστιθέμενη αξία: σε ποιον βαθμό η οδηγία έχει αποφέρει ενωσιακή προστιθέμενη αξία σε σύγκριση με όσα θα μπορούσαν να είχαν επιτύχει μόνα τους τα κράτη μέλη.
Β. Βελτίωση της νομοθεσίας
Στρατηγική διαβούλευσης
Η Επιτροπή θα διαβουλευθεί με διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη για να συγκεντρώσει στοιχεία σχετικά με την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα, τη συνάφεια, τη συνοχή και την ενωσιακή προστιθέμενη αξία της οδηγίας. Στο πλαίσιο αυτό, εκτός από την παρούσα πρόσκληση υποβολής στοιχείων: - θα διοργανώσει διαδικτυακή δημόσια διαβούλευση διάρκειας τουλάχιστον 12 εβδομάδων και στις 24 επίσημες γλώσσες της ΕΕ στη διαδικτυακή πύλη «Πείτε την άποψή σας». Συνοπτική έκθεση της διαβούλευσης θα δημοσιευτεί εντός οκτώ εβδομάδων από την ολοκλήρωσή της, - θα πραγματοποιήσει στοχευμένες έρευνες, συνεντεύξεις και/ή εργαστήρια, - θα διοργανώσει / θα συγκαλέσει συνεδριάσεις της ομάδας εμπειρογνωμόνων των κρατών μελών σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας. Η Επιτροπή θα επισυνάψει στην έκθεση αξιολόγησης έκθεση στην οποία θα συνοψίζονται όλες οι δραστηριότητες διαβούλευσης που έλαβαν χώρα.
Γιατί διεξάγουμε διαβούλευση;
Σκοπός της διαβούλευσης είναι να συγκεντρωθούν απόψεις από τα ενδιαφερόμενα μέρη για την ενδελεχή αξιολόγηση της οδηγίας σύμφωνα με τα τυποποιημένα κριτήρια αξιολόγησης της Επιτροπής. Έχει επίσης σκοπό να δώσει στα ενδιαφερόμενα μέρη και στο κοινό την ευκαιρία να μοιραστούν τις εμπειρίες και τις απόψεις τους σχετικά με την αποτελεσματικότητα της οδηγίας στην πράξη. Αυτό θα ενισχύσει τη βάση τεκμηρίωσης και θα συμβάλει στη διαφάνεια και τη λογοδοσία της αξιολόγησης.
Κοινό-στόχος
Η Επιτροπή θα διαβουλεύεται με διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένου του ευρέος κοινού, των επιχειρήσεων, των εμπορικών επιμελητηρίων, των κοινωνικών εταίρων (π.χ. επιχειρηματικές ενώσεις και συνδικαλιστικές οργανώσεις), των νομικών επαγγελμάτων (π.χ. δικηγορικές εταιρείες, εισαγγελείς και ενώσεις δικαστών), των ΜΚΟ, των δημόσιων αρχών, της έρευνας και της ακαδημαϊκής κοινότητας, των ευρωπαϊκών και διεθνών οργανισμών.
Συλλογή δεδομένων και μεθοδολογία
Τα απαραίτητα δεδομένα θα συγκεντρωθούν από εθνικές, ευρωπαϊκές και διεθνείς πηγές, μέσω συγκέντρωσης στοιχείων και ερευνών σε συνδυασμό με ερωτηματολόγια και συνεντεύξεις με τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη. Τα δεδομένα θα αναλυθούν προκειμένου να εξεταστεί κατά πόσον υπάρχει περιθώριο απλούστευσης της οδηγίας και μείωσης του διοικητικού φόρτου. Η Επιτροπή θα δρομολογήσει επίσης ειδική μελέτη για τη συμπλήρωση των δημόσιων και στοχευμένων διαβουλεύσεων με τα ενδιαφερόμενα μέρη.