ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΓΙΑ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ (χωρίς εκτίμηση επιπτώσεων)

Τίτλος της πρωτοβουλίας	Σχέδιο δράσης για την κοινωνική οικονομία — Ενδιάμεση επανεξέταση
Επικεφαλής ΓΔ — Αρμόδια μονάδα	Γενική Διεύθυνση Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ένταξης – Μονάδα κοινωνικής και χωρίς αποκλεισμούς επιχειρηματικότητας (G3)
Πιθανό είδος πρωτοβουλίας	Ανακοίνωση της Επιτροπής
Ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα	Τέταρτο τρίμηνο του 2025
Συμπληρωματικές πληροφορίες	Πύλη για την κοινωνική οικονομία Σχέδιο δράσης για την κοινωνική οικονομία
Το παρόν έγγραφο δημοσιεύεται αποκλειστικά για ενημερωτικούς σκοπούς. Δεν προδικάζει την τελική απόφαση της Επιτροπής για τη δρομολόγηση ή μη της ανωτέρω πρωτοβουλίας ούτε το οριστικό της περιεχόμενο. Όλα τα στοιχεία της πρωτοβουλίας που περιγράφονται στο παρόν έγγραφο, συμπεριλαμβανομένου του χρονοδιαγράμματός της, ενδέχεται να αλλάξουν.

Α. Πολιτικό πλαίσιο, ορισμός του προβλήματος και έλεγχος επικουρικότητας

Πολιτικό πλαίσιο

Οι πολιτικές κατευθύνσεις για την επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2024-2029 θέτουν ξεκάθαρα τη«βιώσιμη ευημερία και ανταγωνιστικότητα στην Ευρώπη» ως στόχο προτεραιότητας. Τα βασικά στοιχεία που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην επίτευξη αυτού του στόχου είναι τα εξής: i) ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ, ii) διευκόλυνση της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, iii) προώθηση της καινοτομίας, της βιομηχανικής ανάπτυξης και ενός φιλικού προς τις επιχειρήσεις περιβάλλοντος, και iv) από κοινού πρόοδος.

Η κοινωνική οικονομία, η οποία απασχολεί τουλάχιστον 11,5 εκατομμύρια πολίτες στην ΕΕ 1 , αποτελεί σημαντική κινητήρια δύναμη προόδου προς την επίτευξη του εν λόγω στόχου, συμβάλλοντας σε μια πιο ενωμένη, ευημερούσα, ασφαλή και ανθεκτική Ευρώπη, καθώς και στην επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης. Οι φορείς της κοινωνικής οικονομίας (στους οποίους περιλαμβάνονται οι ενώσεις, οι συνεταιρισμοί, τα ταμεία αλληλασφάλισης, τα ιδρύματα και οι επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας) θέτουν τους κοινωνικούς και/ή περιβαλλοντικούς σκοπούς πάνω από το κέρδος. Έχουν επιδείξει αξιοσημείωτη ικανότητα προώθησης ανθεκτικών κοινοτήτων και επιχειρηματικών μοντέλων, δημοκρατικής συμμετοχής και μιας οικονομίας στην υπηρεσία όλων, με τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την παράλληλη αντιμετώπιση βασικών κοινωνικών προκλήσεων σε ευρύ φάσμα τομέων.

Η ανανεωμένη στήριξη της κοινωνικής οικονομίας επιβεβαιώθηκε στην επιστολή ανάθεσης καθηκόντων την οποία απηύθυνε η πρόεδρος κ. Ursula von der Leyen, προς την εκτελεστική αντιπρόεδρο κ. Roxana Mînzatu, δίνοντάς της την εντολή να «προωθήσει την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας, ιδίως με την πλήρη εφαρμογή του σχεδίου δράσης για την κοινωνική οικονομία». Οι εκθέσεις σχετικά με την ενιαία αγορά του κ. Enrico Letta και σχετικά με την ενίσχυση της ετοιμότητας της Ευρώπης στην αντιμετώπιση κρίσεων του κ. Sauli Niinistö υπενθυμίζουν τη σημασία της κοινωνικής οικονομίας στην αντίδραση της οικονομίας και «του συνόλου της κοινωνίας» σε κρίσεις.

Στις 9 Δεκεμβρίου 2021 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε σχέδιο δράσης για την κοινωνική οικονομία. Στο εν λόγω σχέδιο προτείνονται περισσότερα από 60 συγκεκριμένα μέτρα που πρέπει να εφαρμοστούν έως το 2030 για τη στήριξη της κινητοποίησης του πλήρους δυναμικού της κοινωνικής οικονομίας της ΕΕ και την απελευθέρωση της κοινωνικής και οικονομικής μετασχηματιστικής της δύναμης. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέφρασε την ικανοποίησή του για το σχέδιο δράσης στο ψήφισμά του της 6ης Ιουλίου 2022. Για να διευκολυνθεί η εφαρμογή του σχεδίου δράσης, στις 27 Νοεμβρίου 2023 εκδόθηκε σύσταση του Συμβουλίου για την ανάπτυξη των συνθηκών-πλαίσιο για την κοινωνική οικονομία στα κράτη μέλη της ΕΕ.

Πρόβλημα που επιδιώκει να αντιμετωπίσει η πρωτοβουλία

Η εφαρμογή του σχεδίου δράσης αποσκοπεί στη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας, στην παροχή ευκαιριών για την έναρξη λειτουργίας και την ανάπτυξη των φορέων της κοινωνικής οικονομίας, καθώς και στη διασφάλιση της ενίσχυσης της προβολής της κοινωνικής οικονομίας και των δυνατοτήτων της.

Στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης, η Επιτροπή δεσμεύτηκε «να προβεί σε απολογισμό της εφαρμογής του σχεδίου δράσης το 2025 και να δημοσιεύσει έκθεση στην οποία θα αναφέρονται η πρόοδος και οι νέες εξελίξεις». Με την παρούσα ενδιάμεση επανεξέταση, υπό τη μορφή ανακοίνωσης συνοδευόμενης από έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής, θα αξιολογηθεί το σύνολο των μέχρι στιγμής επιτευγμάτων και θα προσδιοριστούν πιθανά πρόσθετα μέτρα για τη στήριξη των στόχων του σχεδίου δράσης.

Όπως εξηγείται στο σχέδιο δράσης και προκύπτει από τα διαθέσιμα στοιχεία (γνωμοδοτήσεις της Επιτροπής των Περιφερειών 2021/C440/12 και 2023/C157/05 και της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής C/2024/882 και INT/972, καθώς και στοιχεία που συγκεντρώθηκαν κατά την κατάρτιση της σύστασης του Συμβουλίου για την ανάπτυξη των συνθηκών-πλαίσιο για την κοινωνική οικονομία), η κοινωνική οικονομία έχει αναπτυχθεί ανομοιόμορφα στα κράτη μέλη. Η κατάσταση αυτή περιπλέκει περαιτέρω την αξιολόγηση των επιπτώσεων ανά χώρα. Για παράδειγμα, ορισμένα κράτη μέλη δεν έχουν ακόμη σχεδιάσει και θέσει σε εφαρμογή ολοκληρωμένες στρατηγικές που να αναγνωρίζουν και να τονώνουν την κοινωνική οικονομία. Ως εκ τούτου, εξακολουθούν να υπάρχουν κενά στην εφαρμογή των πολιτικών και των μέτρων για την κοινωνική οικονομία σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, τα οποία παρεμποδίζουν την περαιτέρω ανάπτυξη του οικοσυστήματος.

Βάση για τη δράση της ΕΕ (νομική βάση και έλεγχος επικουρικότητας)

Νομική βάση

Η πρωτοβουλία συνάδει με το άρθρο 153 της ΣΛΕΕ, ιδίως δε με το στοιχείο η) για την αφομοίωση των αποκλειομένων από την αγορά εργασίας προσώπων και το στοιχείο ι) για την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού. Το σχέδιο δράσης και η ενδιάμεση επανεξέταση του συνάδουν επίσης με τους στόχους που ορίζονται στα άρθρα 173 και 174 της ΣΛΕΕ, τα οποία αναφέρονται στην ανάγκη προώθησης ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων σε ολόκληρη την ΕΕ, και ιδίως των μικρομεσαίων, και στην ανάγκη ενίσχυσης της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής της ΕΕ, αντίστοιχα.

Πρακτική ανάγκη για δράση της ΕΕ

Η ενδιάμεση επανεξέταση προσφέρει την ευκαιρία να επικαιροποιηθεί το πλαίσιο δράσης σε επίπεδο ΕΕ, με τη συμμετοχή των εθνικών, περιφερειακών και τοπικών αρχών, καθώς και των ενδιαφερόμενων μερών, να προσδιοριστούν οι εναπομένουσες προκλήσεις, να προταθούν μέτρα για την αντιμετώπισή τους και να μεγιστοποιηθεί ο θετικός αντίκτυπος του σχεδίου δράσης.

Απαιτείται δράση σε επίπεδο ΕΕ για την αντιμετώπιση της άνισης ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας στα κράτη μέλη και για την παροχή συντονισμένης στήριξης για την εξέλιξή της. Το σχέδιο δράσης προωθεί τη συνοχή των πολιτικών, διευκολύνει την αμοιβαία μάθηση και ενισχύει τη διασυνοριακή συνεργασία, επιτρέποντας στην κοινωνική οικονομία να συμβάλει αποτελεσματικότερα στους ευρύτερους κοινωνικούς, οικονομικούς, περιβαλλοντικούς και εδαφικούς στόχους της ΕΕ.

Β. Τι επιδιώκει να επιτύχει η πρωτοβουλία και πώς

Το σχέδιο δράσης έδωσε νέα ώθηση στην κοινωνική οικονομία, μεταξύ άλλων με την έκδοση της πρώτης νομικής πράξης της ΕΕ για τη στήριξη της κοινωνικής οικονομίας: της σύστασης του 2023 του Συμβούλιου για την ανάπτυξη συνθηκών-πλαισίου για την κοινωνική οικονομία. Η παρούσα ενδιάμεση επανεξέταση αποτελεί ευκαιρία: i) για επαναξιολόγηση των στόχων του σχεδίου δράσης για την κοινωνική οικονομία· ii) για προσδιορισμό τομέων στους οποίους το σχέδιο δράσης πρέπει να ενισχυθεί ή να προσαρμοστεί, με έμφαση στο μεταβαλλόμενο περιβάλλον και τις νέες πολιτικές προτεραιότητες· και iii) για ανάπτυξη νέων πρωτοβουλιών για την κοινωνική οικονομία ώστε να αξιοποιηθούν πλήρως οι δυνατότητές της, μεταξύ άλλων με την ενίσχυση της δικαιοσύνης και της ισότητας στις ευρωπαϊκές κοινωνίες.

Ειδικότερα, στόχος της ενδιάμεσης επανεξέτασης θα είναι:

·να θέσει το σχέδιο δράσης στο πλαίσιο των προτεραιοτήτων της νέας Επιτροπής (δηλ. μια ευημερούσα και ανταγωνιστική Ευρώπη), λαμβάνοντας υπόψη το γενικό γεωπολιτικό πλαίσιο και το εξελισσόμενο δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ.

·να αξιολογήσει την πρόοδο που έχει σημειώσει η Επιτροπή όσον αφορά την υλοποίηση των 63 δράσεων που εξαγγέλθηκαν στο σχέδιο δράσης·

·να αξιολογήσει τα αποτελέσματα που επιτυγχάνονται στα κράτη μέλη και να τα συνδέσει με τους βασικούς στόχους του σχεδίου δράσης·

·να εντοπίσει τις νέες εξελίξεις που έχουν σημειωθεί στο οικοσύστημα κοινωνικής οικονομίας μετά την έγκριση του σχεδίου δράσης·

·να εντοπίσει τις προκλήσεις που συναντώνται κατά την εφαρμογή του σχεδίου δράσης και να διατυπώσει συστάσεις για την αντιμετώπιση τους·

·να προσδιορίσει δράσεις παρακολούθησης, συμπληρωματικές ή νέες δράσεις που πρέπει να υλοποιηθούν κατά την περίοδο 2026-2030, οι οποίες θα μπορούσαν να προκύψουν από τις εν λόγω συστάσεις, συμπεριλαμβανομένων, κατά περίπτωση, δράσεων που αποσκοπούν στην απλούστευση και τη μείωση του φόρτου σύμφωνα με τους στόχους της ΕΕ.

Τέλος, στόχος της ενδιάμεσης επανεξέτασης είναι η ενίσχυση της συνάφειας και της συνοχής του σχεδίου δράσης για την κοινωνική οικονομία και η προώθηση της ανάπτυξης του ευρωπαϊκού οικοσυστήματος κοινωνικής οικονομίας.

Πιθανές επιπτώσεις

Η ως άνω ενδιάμεση επανεξέταση έχει τη δυνατότητα να διαμορφώσει, να προσαρμόσει και να βελτιώσει το υφιστάμενο σχέδιο δράσης, καθιστώντας το πιο αποτελεσματικό και κατάλληλο ως μέσο που συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων πολιτικής της Επιτροπής. Το επιλεγέν μέσο είναι μη νομοθετικό και μη δεσμευτικό. Ο αντίκτυπος της ενδιάμεσης επανεξέτασης θα ποικίλλει από χώρα σε χώρα, ανάλογα με τη φύση και την ωριμότητα των οικοσυστημάτων κοινωνικής οικονομίας τους.

Μελλοντική παρακολούθηση

Η Επιτροπή προτίθεται να αναπτύξει ένα πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης για το σχέδιο δράσης, προκειμένου να αξιολογήσει την εφαρμογή του μετά το 2030. Η Επιτροπή θα ενημερώνει επίσης τακτικά τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με την ενδιάμεση επανεξέταση και την εφαρμογή του σχεδίου δράσης μέσω της ομάδας εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής για την κοινωνική οικονομία και τις κοινωνικές επιχειρήσεις.

Γ. Βελτίωση της νομοθεσίας

Εκτίμηση επιπτώσεων

Δεν προβλέπεται εκτίμηση επιπτώσεων. Η ενδιάμεση επανεξέταση θα βασιστεί στα υπάρχοντα στοιχεία σχετικά με τα πλαίσια πολιτικής και τα νομικά πλαίσια για την κοινωνική οικονομία που συγκεντρώθηκαν τα τελευταία χρόνια (γνωμοδοτήσεις της Επιτροπής των Περιφερειών και της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, καθώς και στοιχεία που συγκεντρώθηκαν κατά την κατάρτιση της σύστασης του Συμβουλίου για την ανάπτυξη των συνθηκών-πλαίσιο για την κοινωνική οικονομία). Επιπλέον, θα πραγματοποιηθεί σειρά διαβουλεύσεων με τα ενδιαφερόμενα μέρη, όπως περιγράφεται στην ενότητα κατωτέρω.

Στρατηγική διαβούλευσης

Δεν απαιτείται δημόσια διαβούλευση για την έκδοση ανακοίνωσης. Το σχέδιο δράσης για την κοινωνική οικονομία έχει ήδη επωφεληθεί από τη σημαντική συμβολή των ενδιαφερόμενων μερών και του ευρέος κοινού. Πέραν της παρούσας πρόσκλησης υποβολής στοιχείων, προβλέπεται μια σειρά στοχευμένων διαβουλεύσεων. Στόχος είναι να υπάρχει ισορροπία στις εν λόγω διαβουλεύσεις μεταξύ των διαφόρων κατηγοριών ενδιαφερόμενων μερών —κράτη μέλη, ΕΕ, εθνικά και τοπικά δίκτυα οργανώσεων κοινωνικής οικονομίας, χρηματοπιστωτικοί διαμεσολαβητές και ακαδημαϊκοί— και να καλύπτουν μια αντιπροσωπευτική γεωγραφική περιοχή της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των απομακρυσμένων και των λιγότερο ανεπτυγμένων περιφερειών.

Οι προγραμματισμένες στοχευμένες διαβουλεύσεις θα περιλαμβάνουν:

·δομημένες ατομικές και ομαδικές συνεντεύξεις με βασικά ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένης της ομάδας εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής για την κοινωνική οικονομία και τις κοινωνικές επιχειρήσεις·

·ειδική συνεδρίαση της Επιτροπής Κοινωνικής Προστασίας και της Επιτροπής Απασχόλησης·

·ειδική συνεδρίαση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών·

·στοχευμένη ακρόαση με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στο πλαίσιο του στρατηγικού διαλόγου που οργάνωσε η Γενική Διεύθυνση Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ένταξης·

·άλλες έγκαιρες διαβουλεύσεις με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη που εκπροσωπούν συγκεκριμένες ομάδες.

Στο πλαίσιο της παρούσας πρόσκλησης υποβολής στοιχείων, τα ενδιαφερόμενα μέρη καλούνται να απαντήσουν στις ακόλουθες ερωτήσεις.

·Ποια είναι τα σημαντικότερα επιτεύγματα όσον αφορά την εφαρμογή του σχεδίου δράσης για την κοινωνική οικονομία από την έγκρισή του το 2021;

·Ποιες νέες εξελίξεις έχετε παρατηρήσει στο οικοσύστημα κοινωνικής οικονομίας μετά την έγκριση του σχεδίου δράσης;

·Ποιοι τομείς θα μπορούσαν να υποστηριχθούν αποτελεσματικότερα από επιχειρηματικά μοντέλα και προσεγγίσεις της κοινωνικής οικονομίας κατά τα επόμενα έτη;

·Σε τι είδους μέτρα θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα κατά την περίοδο 2026-2030 προκειμένου η κοινωνική οικονομία να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές της;

·Υπάρχουν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες ή παραδείγματα βέλτιστων πρακτικών που πιστεύετε ότι θα πρέπει να προβληθούν ή να αναπαραχθούν σε ολόκληρη την ΕΕ;