ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ

ΓΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ / ΕΛΕΓΧΟ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑΣ

Στόχος του παρόντος εγγράφου είναι να ενημερώσει το κοινό και τα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με το έργο της Επιτροπής, ώστε να μπορούν να υποβάλουν παρατηρήσεις και να συμμετάσχουν αποτελεσματικά στις δραστηριότητες διαβούλευσης.

Ζητούμε από τις ομάδες αυτές να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται η Επιτροπή το πρόβλημα και τις πιθανές λύσεις του, καθώς και να μας παράσχουν σχετικές πληροφορίες που τυχόν διαθέτουν.

Τίτλος της αξιολόγησης

Αεροπορικές μεταφορές — Έλεγχος καταλληλότητας της νομοθεσίας της ΕΕ για τους αερολιμένες

Επικεφαλής ΓΔ — Αρμόδια μονάδα

MOVE.E1 — Πολιτική αερομεταφορών

Ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα

(Προγραμματισμένες ημερομηνίες έναρξης και ολοκλήρωσης)

Ημερομηνία έναρξης: δεύτερο τρίμηνο του 2024· ημερομηνία ολοκλήρωσης: τέταρτο τρίμηνο του 2025

Συμπληρωματικές πληροφορίες

Airports (europa.eu)

Το παρόν έγγραφο δημοσιεύεται αποκλειστικά για ενημερωτικούς σκοπούς. Δεν προδικάζει την τελική απόφαση της Επιτροπής για τη δρομολόγηση ή μη της ανωτέρω πρωτοβουλίας ούτε το οριστικό της περιεχόμενο. Όλα τα στοιχεία της πρωτοβουλίας που περιγράφονται στο παρόν έγγραφο, συμπεριλαμβανομένου του χρονοδιαγράμματός της, ενδέχεται να αλλάξουν.

Α. Πολιτικό πλαίσιο, σκοπός και αντικείμενο της αξιολόγησης

Πολιτικό πλαίσιο

Η στρατηγική της Επιτροπής για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα θέτει ως στόχο την ανάπτυξη ενός ανθεκτικού, ανταγωνιστικού και βιώσιμου τομέα μεταφορών που θα μπορεί να παρέχει οικονομικά προσιτή συνδεσιμότητα σε όλες τις περιφέρειες της ΕΕ. Οι αερομεταφορές διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην προώθηση της κινητικότητας, της οικονομικής ανάπτυξης, της απασχόλησης και του εμπορίου για την ΕΕ. Είναι επίσης σημαντικό να διασφαλιστεί η συνδεσιμότητα ορισμένων περιφερειών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η ελευθέρωση της εσωτερικής αγοράς αερομεταφορών αποτέλεσε μεγάλη επιτυχία της ΕΕ, ευνοώντας τη σημαντική ανάπτυξη του τομέα και την επίτευξη οφελών για τους καταναλωτές. Έχει επίσης στηρίξει την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ σε παγκόσμιο επίπεδο. Ταυτόχρονα, υπήρξαν επίσης μη προβλεπόμενες περιβαλλοντικές επιπτώσεις όσον αφορά τις εκπομπές CO2, τη ρύπανση και τον θόρυβο, τις οποίες η Επιτροπή δεσμεύτηκε να αντιμετωπίσει στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και των δεσμών νομοθετικών μέτρων «Fit for 55».

Οι αερολιμένες παρέχουν τη βασική υποδομή που καθιστά δυνατή την παροχή συνδεσιμότητας από τις αεροπορικές εταιρείες σε επιβάτες και πελάτες εμπορευματικών μεταφορών, στην ΕΕ και αλλού. Διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο ως κόμβοι μεταφορών που διευκολύνουν τις ανταποκρίσεις με άλλους τρόπους μεταφοράς.

Τρεις νομοθετικές πράξεις της ΕΕ ρυθμίζουν τη χωρητικότητα και τις υποδομές των αερολιμένων της ΕΕ από την άποψη της ενιαίας αγοράς:

·ο κανονισμός (ΕΟΚ) αριθ. 95/93 για τον διαθέσιμο χρόνο χρήσης (slots) ρυθμίζει την πρόσβαση των αεροπορικών εταιρειών σε αερολιμένες με μεγάλη συμφόρηση, όπου δεν υπάρχει επαρκής χωρητικότητα για την κάλυψη της ζήτησης·

·η οδηγία 96/97/ΕΚ για τις υπηρεσίες εδάφους καλύπτει την πρόσβαση στις υπηρεσίες εδάφους στους αερολιμένες (δηλαδή στις υπηρεσίες και τις εγκαταστάσεις που είναι απαραίτητες για τα αεροσκάφη μεταξύ προσγείωσης και απογείωσης)· και

·η οδηγία 2009/12/ΕΚ για τα αερολιμενικά τέλη παρέχει ένα πλαίσιο για την τιμολόγηση της πρόσβασης σε αερολιμενικές υποδομές και υπηρεσίες.

Οι τρεις αυτές νομοθετικές πράξεις αποσκοπούν στη δημιουργία συνθηκών ανταγωνισμού στην αγορά υπηρεσιών αερολιμενικών υποδομών που χαρακτηρίζονται από υψηλούς φραγμούς εισόδου (περιορισμένη διαθεσιμότητα χωρητικότητας και υποδομών αερολιμένα, καθώς και υψηλό επενδυτικό κόστος), οι οποίοι, εάν δεν τεθούν υπό έλεγχο, θα μπορούσαν να επιτρέψουν στους παράγοντες της αγοράς (αεροπορικές εταιρείες, αερολιμένες, παρόχους υπηρεσιών εδάφους) να αποκτήσουν ισχύ στην αγορά και να την καταχραστούν εις βάρος του ανταγωνισμού και, τελικά, των καταναλωτών. Ως εκ τούτου, οι τρεις νομοθετικές πράξεις επιβάλλουν τη διαφάνεια, την απαγόρευση των διακρίσεων και την ανεξάρτητη εποπτεία. Είναι καίριας σημασίας για να διασφαλιστεί η δίκαιη πρόσβαση στη χωρητικότητα και τις υποδομές των αερολιμένων από όλους τους συμμετέχοντες στην αγορά, καθώς και η αποτελεσματική και διαφανής τιμολόγηση των υποδομών και των υπηρεσιών των αερολιμένων.

Μολονότι η Επιτροπή είχε δρομολογήσει προπαρασκευαστικές εργασίες για την αναθεώρηση του κανονισμού για τον διαθέσιμο χρόνο χρήσης και της οδηγίας για τα αερολιμενικά τέλη, καθώς και για την αξιολόγηση της οδηγίας για τις υπηρεσίες εδάφους, οι εργασίες ανεστάλησαν λόγω διαφόρων εξελίξεων που επηρέασαν σημαντικά την αγορά των αερομεταφορών, όπως η κρίση λόγω της νόσου COVID-19.

Λαμβάνοντας υπόψη αυτό το μεταβαλλόμενο πλαίσιο και τις εξελισσόμενες πολιτικές προτεραιότητες (π.χ. την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία), η Επιτροπή θα διενεργήσει έλεγχο καταλληλότητας των τριών νομοθετικών πράξεων προκειμένου να κατανοήσει κατά πόσον εξακολουθούν να είναι κατάλληλες για τον επιδιωκόμενο σκοπό και να αξιολογήσει τον αντίκτυπο των αλλαγών της αγοράς στη λειτουργία τους. Έτσι θα διευκολυνθεί η καλύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο αλληλεπιδρούν οι νομοθετικές πράξεις της ΕΕ για τους αερολιμένες και του κατά πόσον υπάρχουν αλληλεπικαλύψεις ή κενά στην επίτευξη των στόχων τους.

Σκοπός και αντικείμενο

Η οδηγία για τα αερολιμενικά τέλη (η οποία αξιολογήθηκε το 2019), η οδηγία για τις υπηρεσίες εδάφους και ο κανονισμός για τον διαθέσιμο χρόνο χρήσης συνέβαλαν σημαντικά στο άνοιγμα της αγοράς των αερολιμενικών υποδομών και στην αύξηση του ανταγωνισμού μεταξύ αερομεταφορέων και μεταξύ αερολιμένων, γεγονός που ωφελεί τους καταναλωτές και τη συνδεσιμότητα.

Ωστόσο, η αγορά άλλαξε μετά τη θέσπισή τους. Οι αερολιμένες της ΕΕ παρουσιάζουν ολοένα και μεγαλύτερη συμφόρηση, ενώ πολλοί αερολιμένες αντιμετωπίζουν περιορισμούς χωρητικότητας λόγω έλλειψης προσωπικού, περιβαλλοντικών παραμέτρων και αναποτελεσματικής διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας. Η χωρητικότητα των αερολιμένων είναι στάσιμη, ενώ η κίνηση αναμένεται ότι θα συνεχίσει να αυξάνεται. Ταυτόχρονα, αναμένεται να συνεχιστεί η τάση ενοποίησης που σημειώθηκε μετά την πανδημία στον τομέα των αεροπορικών εταιρειών. Επιπλέον, υπάρχει αυξανόμενος ανταγωνισμός από παράγοντες εκτός ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων κόμβων εκτός ΕΕ. Αρκετές κρίσεις (χρηματοπιστωτική κρίση του 2009, COVID-19, επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας) έχουν ασκήσει πρόσθετη πίεση στο σύστημα και έχουν δοκιμάσει την ανθεκτικότητα του συνόλου των κανόνων δικαίου της ΕΕ για τους αερολιμένες. Όλες αυτές οι αλλαγές καθιστούν απαραίτητη την εκ νέου αξιολόγηση των τριών νομοθετικών πράξεων, ώστε να διασφαλιστεί ότι η νομοθεσία παράγει αποτελέσματα και είναι κατάλληλη για τον επιδιωκόμενο σκοπό. Είναι επίσης αναγκαίο να αξιολογηθεί η αλληλεπίδραση των κανόνων της ΕΕ με τα παγκόσμια πρότυπα του κλάδου και τις παγκόσμιες πρακτικές.

Η περίοδος ανάκαμψης από την κρίση COVID-19 κατέδειξε τη μεγάλη αλληλεξάρτηση μεταξύ των κανόνων για την πρόσβαση στη χωρητικότητα αερολιμένων και την τιμολόγησή της. Καταδεικνύει επίσης την ανάγκη για αποτελεσματικές και πιο βιώσιμες υπηρεσίες εδάφους, ώστε να διασφαλίζεται ότι παρέχεται η απαιτούμενη χωρητικότητα σε μια δεδομένη ημέρα, ενώ παράλληλα παρέχονται ποιοτικές υπηρεσίες. Έχει επίσης αναδείξει τη σημασία του αποτελεσματικού σχεδιασμού και συντονισμού για όλα τα μέρη.

Επιπλέον, η στροφή προς την ιεράρχηση των περιβαλλοντικών ανησυχιών δημιούργησε νέες ανάγκες, που αντιμετωπίζονται από τα κράτη μέλη μέσω ετερόκλητων μεμονωμένων ad hoc μέτρων, τα οποία δεν προβλέπονται από το νομικό πλαίσιο που σχεδιάστηκε τη δεκαετία του 1990. Αρκετά κράτη μέλη (Βέλγιο, Γαλλία, Κάτω Χώρες) διερευνούν τρόπους μείωσης της χωρητικότητας των αερολιμένων λόγω ανησυχιών σχετικά με τον θόρυβο, ενώ οι νομοθετικές πράξεις που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του εν λόγω ελέγχου καταλληλότητας δεν προέβλεπαν τέτοιες καταστάσεις.

Ο έλεγχος καταλληλότητας θα αξιολογήσει κατά πόσον οι τρεις νομοθετικές πράξεις επιτυγχάνουν τους στόχους τους, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις αλλαγές στην αγορά. Θα εντοπίσει επίσης αλληλεπικαλύψεις και συνέργειες μεταξύ των νομοθετικών πράξεων.

Τέλος, η νομοθεσία της ΕΕ για τους αερολιμένες πρέπει να συμβάλει στην εύρυθμη λειτουργία της αγοράς αερομεταφορών της ΕΕ, που θα παρέχει στους καταναλωτές ανταγωνιστικές και βιώσιμες υπηρεσίες, καθώς και συνδεσιμότητα.

Οι ειδικοί στόχοι βάσει των οποίων θα αξιολογηθεί η νομοθεσία της ΕΕ για τους αερολιμένες είναι οι ακόλουθοι:

1. Αποτελεσματική χρήση και τιμολόγηση της χωρητικότητας και των υπηρεσιών εδάφους των αερολιμένων, παροχή συνδεσιμότητας σύμφωνα με τις προτιμήσεις των καταναλωτών και τις ανάγκες των χρηστών του αερολιμένα.

2. Στήριξη του επαρκούς ανταγωνισμού και των ισότιμων όρων ανταγωνισμού μεταξύ αερολιμένων, αεροπορικών εταιρειών και άλλων παρόχων υπηρεσιών.

3. Διαφανής και ανεξάρτητη εποπτεία της κατανομής του διαθέσιμου χρόνου χρήσης, του καθορισμού των αερολιμενικών τελών και της ανάθεσης συμβάσεων υπηρεσιών εδάφους.

4. Επάρκεια των αερολιμενικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών εδάφους όσον αφορά την ποσότητα, την ποιότητα, την αξιοπιστία, την ανθεκτικότητα, τις επενδυτικές ανάγκες.

Στόχος του ελέγχου καταλληλότητας θα είναι να απαντηθεί το ερώτημα κατά πόσον το υφιστάμενο σύνολο κανόνων δικαίου της ΕΕ για τους αερολιμένες εξακολουθεί να είναι αποδοτικό όσον αφορά την επίτευξη των προαναφερθέντων ειδικών στόχων και κατά πόσον είναι ο πλέον αποτελεσματικός και οικονομικά αποδοτικός τρόπος για την επίτευξή τους. Ο έλεγχος καταλληλότητας θα αξιολογήσει κατά πόσον, λαμβανομένων υπόψη των πρόσφατων εξελίξεων στην αγορά, οι κανόνες εξακολουθούν να είναι συναφείς υπό το πρίσμα των αρχικών αλλά και των νέων πολιτικών προτεραιοτήτων (π.χ. βιωσιμότητα, πράσινες επενδύσεις και παροχή κινήτρων για περιβαλλοντικές επιδόσεις, ανθεκτικότητα και μείωση της διοικητικής επιβάρυνσης) και να παρουσιάζουν συνοχή με άλλες νομοθετικές πράξεις και πολιτικές της ΕΕ. Ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί στις συνδέσεις και τις συνέργειες μεταξύ των τριών νομοθετικών πράξεων και άλλων διατάξεων που επηρεάζουν τη χωρητικότητα των αερολιμένων [κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1008/2008 για τις αεροπορικές γραμμές (κανόνες κατανομής της εναέριας κυκλοφορίας, υποχρεώσεις δημόσιας υπηρεσίας) και κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 598/2014 για τη διαχείριση του θορύβου των αερολιμένων], καθώς και στην αλληλεπίδραση με το δίκαιο του ανταγωνισμού, συμπεριλαμβανομένης της νομοθεσίας για τις κρατικές ενισχύσεις, και άλλα πλαίσια πολιτικής, όπως η πολιτική για την ενέργεια, το περιβάλλον και το κλίμα. Ο έλεγχος καταλληλότητας θα αξιολογήσει επίσης κατά πόσον οι τρεις νομοθετικές πράξεις αποφέρουν ενωσιακή προστιθέμενη αξία.

Τα πορίσματα του ελέγχου καταλληλότητας θα τροφοδοτήσουν κάθε ενδεχόμενη μελλοντική νομοθετική ή μη νομοθετική δράση στον τομέα.

Β. Βελτίωση της νομοθεσίας

Στρατηγική διαβούλευσης

Θα αναληφθούν οι ακόλουθες δραστηριότητες για τη συγκέντρωση στοιχείων και απόψεων των ενδιαφερόμενων μερών σχετικά με τα ζητήματα που καλύπτονται από τον έλεγχο καταλληλότητας:

·υποβολή παρατηρήσεων στο πλαίσιο της παρούσας πρόσκλησης υποβολής στοιχείων·

·δημόσια διαβούλευση διάρκειας 12 εβδομάδων, η οποία θα δρομολογηθεί χωριστά το τέταρτο τρίμηνο του 2024, με σκοπό τη συγκέντρωση απόψεων από το ευρύ κοινό και τα επηρεαζόμενα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με ζητήματα υψηλού επιπέδου (τόσο οι παρατηρήσεις όσο και η δημόσια διαβούλευση θα είναι διαθέσιμες σε όλες τις γλώσσες της ΕΕ στη διαδικτυακή πύλη «Πείτε την άποψή σας»)· και

·στοχευμένες δραστηριότητες διαβούλευσης (λεπτομερής έρευνα, περιπτωσιολογικές μελέτες και συνεντεύξεις) με τα πλέον επηρεαζόμενα ενδιαφερόμενα μέρη, στο πλαίσιο υποστηρικτικής μελέτης (η Επιτροπή θα επιδιώξει τον εξορθολογισμό αυτής της διαδικασίας και τη μείωση της επιβάρυνσης για τα ενδιαφερόμενα μέρη επανεπικυρώνοντας, όπου είναι δυνατόν, αποδεικτικά στοιχεία που υποβλήθηκαν σε προηγούμενες διαβουλεύσεις).

Θα ζητηθούν περαιτέρω στοιχεία από τις συμβουλευτικές επιτροπές της Επιτροπής, ιδίως από το φόρουμ της Θεσσαλονίκης που συγκεντρώνει τις ρυθμιστικές αρχές αερολιμενικών τελών και την επιτροπή τομεακού κοινωνικού διαλόγου στην πολιτική αεροπορία. Οι συζητήσεις που διεξάγονται σε αυτά τα φόρουμ αποτελούν πολύτιμη συμβολή.

Συνοπτική πραγματολογική έκθεση της δημόσιας διαβούλευσης θα δημοσιευθεί εντός 8 εβδομάδων από την ολοκλήρωσή της. Συνοπτική έκθεση που θα αποτυπώνει όλες τις δραστηριότητες της διαβούλευσης θα περιλαμβάνεται ως παράρτημα στην έκθεση του ελέγχου καταλληλότητας.

Γιατί διεξάγουμε διαβούλευση; 

Στόχος της διαβούλευσης είναι να συγκεντρωθούν παρατηρήσεις σχετικά με την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα, τη συνάφεια, τη συνοχή και την ενωσιακή προστιθέμενη αξία των τριών νομοθετικών πράξεων που αξιολογούνται στο πλαίσιο αυτού του ελέγχου καταλληλότητας.

Κοινό-στόχος

Στα κύρια ενδιαφερόμενα μέρη που προσδιορίστηκαν συγκαταλέγονται οι ιδιοκτήτες και οι φορείς εκμετάλλευσης αερολιμένων και οι ενώσεις τους, οι αερομεταφορείς επιβατών και φορτίου και οι ενώσεις τους, οι εταιρείες υπηρεσιών εδάφους και οι ενώσεις τους, άλλοι πάροχοι αερολιμένων, οι συντονιστές διαθέσιμου χρόνου χρήσης, οι ενώσεις καταναλωτών και επιβατών, οι σχετικές συνδικαλιστικές οργανώσεις και οι εθνικές (και περιφερειακές) αρχές των χωρών της ΕΕ.

Συλλογή δεδομένων και μεθοδολογία

Υπάρχουν ήδη δεδομένα και πληροφορίες από διάφορες πηγές, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε αυτόν τον έλεγχο καταλληλότητας. Η Επιτροπή και οι εθνικές αρχές, ιδίως οι ανεξάρτητες εποπτικές αρχές αεροπορικών τελών και οι συντονιστές διαθέσιμου χρόνου χρήσης των αερολιμένων, διαθέτουν σημαντικές πληροφορίες σχετικά με την εφαρμογή και την παρακολούθηση των υφιστάμενων κανόνων.

Σχετικές υφιστάμενες διαβουλεύσεις με ενδιαφερόμενα μέρη και μελέτες που διεξάγονται ήδη από την Επιτροπή (για παράδειγμα η αξιολόγηση της οδηγίας για τα αερολιμενικά τέλη του 2019 και η μελέτη σχετικά με τον αντίκτυπο της πανδημίας COVID-19 στις αερομεταφορές της ΕΕ) θα συμβάλουν άμεσα στον έλεγχο καταλληλότητας.

Επιπλέον, έχουν εκπονηθεί διάφορες μελέτες και εκθέσεις από ενδιαφερόμενα μέρη ή διεθνείς φορείς, μεταξύ άλλων σχετικά με την ανάπτυξη του τομέα τα τελευταία χρόνια, οι οποίες θα εξεταστούν επίσης στο πλαίσιο αυτού του ελέγχου καταλληλότητας.

Τα κενά πληροφόρησης θα αντιμετωπιστούν με τη βοήθεια εξωτερικής υποστηρικτικής μελέτης, έρευνας μέσω διαδικτύου και, κατά περίπτωση, πρόσβασης σε κορυφαίες βάσεις δεδομένων αναγνωρισμένες από τον κλάδο, καθώς και μέσω επαφών με τα ενδιαφερόμενα μέρη.

Τα ρυθμιστικά οφέλη και το κόστος θα ποσοτικοποιούνται, όποτε είναι δυνατόν, με βάση τις ανωτέρω πηγές, και θα επαληθεύονται με βάση τη συμβολή των ενδιαφερόμενων μερών.

Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στον προσδιορισμό δυνατοτήτων απλούστευσης και/ή μείωσης της επιβάρυνσης.