(1)

Σύμφωνα με το άρθρο 3 παράγραφος 1 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ), ένας από τους στόχους της Ένωσης είναι η προώθηση της ευημερίας των λαών της.

(2)

Σύμφωνα με τα άρθρα 9 και 168 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) και το άρθρο 35 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρέπει να εξασφαλίζεται υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας του ανθρώπου κατά τον καθορισμό και την εφαρμογή όλων των πολιτικών και δράσεων της Ένωσης.

(3)

Σύμφωνα με το άρθρο 168 ΣΛΕΕ, η Ένωση οφείλει να συμπληρώνει και να υποστηρίζει τις εθνικές πολιτικές υγείας, να ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και να προωθεί τον συντονισμό μεταξύ των προγραμμάτων τους, με πλήρη σεβασμό των αρμοδιοτήτων των κρατών μελών όσον αφορά τη διαμόρφωση της πολιτικής τους στον τομέα της υγείας, καθώς και την οργάνωση, τη διαχείριση και την παροχή υγειονομικών υπηρεσιών και ιατρικής περίθαλψης.

(4)

Έχουν αναληφθεί δράσεις, ιδίως στο πλαίσιο των προηγούμενων προγραμμάτων δράσης της Ένωσης στον τομέα της δημόσιας υγείας, συγκεκριμένα αυτές που προβλέπονται από τις αποφάσεις αριθ. 1786/2002/ΕΚ (4) και αριθ. 1350/2007/ΕΚ (5) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και από τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 282/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (6) για την εκπλήρωση των απαιτήσεων που ορίζονται στο άρθρο 168 ΣΛΕΕ.

(5)

Στις 11 Μαρτίου 2020 η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) χαρακτήρισε την επιδημική έξαρση του νέου κορονοϊού (COVID-19) παγκόσμια πανδημία. Αυτή η πανδημία προκάλεσε άνευ προηγουμένου παγκόσμια κρίση στον τομέα της υγείας, με σοβαρές κοινωνικοοικονομικές συνέπειες και ανθρώπινο πόνο, που πλήττουν ιδιαίτερα τους ανθρώπους με χρόνιες παθήσεις. Επιπροσθέτως, το προσωπικό σε εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης, που υπήρξε απαραίτητο κατά τη διάρκεια της κρίσης της COVID-19, έχει εκτεθεί σε μεγάλους κινδύνους υγείας.

(6)

Αν και τα κράτη μέλη είναι αρμόδια για τις πολιτικές τους στον τομέα της υγείας, θα πρέπει ωστόσο να προστατεύουν τη δημόσια υγεία με πνεύμα ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, όπως έχει ζητήσει η Επιτροπή στην ανακοίνωσή της, της 13ης Μαρτίου 20201, σχετικά με τη συντονισμένη οικονομική αντίδραση στην έξαρση της νόσου COVID-19. Η εμπειρία από την τρέχουσα κρίση της COVID-19 έδειξε ότι υπάρχει ανάγκη να αναληφθεί περαιτέρω δράση σε ενωσιακό επίπεδο για τη στήριξη της συνεργασίας και του συντονισμού μεταξύ των κρατών μελών. Με αυτή τη συνεργασία θα πρέπει να βελτιωθεί η ετοιμότητα, η πρόληψη και ο έλεγχος της εξάπλωσης σοβαρών λοιμώξεων και νόσων του ανθρώπου σε διασυνοριακό επίπεδο, ώστε να αναπτυχθούν και να διατεθούν προϊόντα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση νόσων, να καταπολεμηθούν άλλες σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας και να διασφαλιστεί και να βελτιωθεί η υγεία και η ευημερία όλων των πολιτών της Ένωσης. Η ετοιμότητα είναι το κλειδί για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας σε μελλοντικές απειλές. Εν προκειμένω, τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να διενεργούν ασκήσεις προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων σε εθελοντική βάση για να βελτιωθεί η ετοιμότητα και να αυξηθεί η ανθεκτικότητα.

(7)

Ως εκ τούτου, είναι σκόπιμο να θεσπιστεί νέο και ενισχυμένο πρόγραμμα δράσης της Ένωσης στον τομέα της υγείας, το οποίο καλείται το «Πρόγραμμα Η ΕΕ για την υγεία - EU4Health» («Πρόγραμμα»), για την περίοδο 2021-2027. Σύμφωνα με τους στόχους της δράσης της Ένωσης και τις αρμοδιότητές της στον τομέα της δημόσιας υγείας, το Πρόγραμμα θα πρέπει να δίνει έμφαση σε δράσεις για τις οποίες η συνεργασία σε ενωσιακό επίπεδο παρέχει πλεονεκτήματα και οφέλη αποδοτικότητας, καθώς και σε δράσεις που έχουν αντίκτυπο στην εσωτερική αγορά.

(8)

Το Πρόγραμμα θα πρέπει να αποτελεί μέσο προώθησης δράσεων σε τομείς στους οποίους υπάρχει ενωσιακή προστιθέμενη αξία που μπορεί να επιδειχθεί. Οι δράσεις αυτές θα πρέπει να περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την ενίσχυση της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών, τη στήριξη δικτύων ανταλλαγής γνώσεων ή αμοιβαίας μάθησης, την αντιμετώπιση διασυνοριακών απειλών κατά της υγείας με σκοπό τη μείωση των κινδύνων από αυτές τις απειλές και τον μετριασμό των επιπτώσεών τους, την αντιμετώπιση ορισμένων ζητημάτων που σχετίζονται με την εσωτερική αγορά σε σχέση με την οποία η Ένωση μπορεί να επιτύχει λύσεις υψηλής ποιότητας σε επίπεδο Ένωσης, την απελευθέρωση του δυναμικού της καινοτομίας στον τομέα της υγείας και τη βελτίωση της αποδοτικότητας με την αποφυγή της αλληλεπικάλυψης δραστηριοτήτων και τη βελτιστοποίηση της χρήσης χρηματοδοτικών πόρων. Το Πρόγραμμα θα πρέπει επίσης να στηρίζει δράσεις ανάπτυξης ικανοτήτων για την ενίσχυση του στρατηγικού σχεδιασμού, της πρόσβασης σε χρηματοδότηση από πολλαπλές πηγές και της ικανότητας επένδυσης και υλοποίησης δράσεων του Προγράμματος. Στο πλαίσιο αυτό, το Πρόγραμμα θα πρέπει να παρέχει εξατομικευμένη ανά χώρα βοήθεια στα κράτη μέλη ή σε ομάδες κρατών μελών με τις υψηλότερες ανάγκες.

(9)

Ο παρών κανονισμός καθορίζει για το Πρόγραμμα χρηματοδοτικό κονδύλιο που αποτελεί το ποσό προνομιακής αναφοράς, κατά την έννοια του σημείου 18 της διοργανικής συμφωνίας της 16ης Δεκεμβρίου 2020 μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για δημοσιονομική πειθαρχία, τη συνεργασία σε δημοσιονομικά θέματα και τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση καθώς και τους νέους ιδίους πόρους, συμπεριλαμβανομένου ενός οδικού χάρτη για την εισαγωγή νέων ιδίων πόρων (7) για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατά τη διάρκεια της ετήσιας διαδικασίας του προϋπολογισμού. Το εν λόγω χρηματοδοτικό κονδύλιο περιλαμβάνει ποσό 500 000 000 EUR σε τιμές 2018 σύμφωνα με την κοινή δήλωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής σχετικά με την ενίσχυση των ειδικών προγραμμάτων και την προσαρμογή των βασικών πράξεων, της 22ας Δεκεμβρίου 2020 (8).

(10)

Προκειμένου το Πρόγραμμα να είναι ισορροπημένο και στοχοθετημένο, θα πρέπει να καθοριστούν στον παρόντα κανονισμό ελάχιστα και μέγιστα μερίδια του συνολικού προϋπολογισμού για ορισμένους τομείς δράσης, ώστε να υπάρχει καθοδήγηση όσον αφορά την κατανομή πόρων σε σχέση με την εφαρμογή του Προγράμματος.

(11)

Λόγω του σοβαρού χαρακτήρα των διασυνοριακών απειλών κατά της υγείας, το Πρόγραμμα θα πρέπει να υποστηρίζει τη λήψη συντονισμένων μέτρων για τη δημόσια υγεία σε επίπεδο Ένωσης για την αντιμετώπιση των διαφόρων πτυχών των εν λόγω απειλών. Για να ενισχυθεί η ικανότητα της Ένωσης να προετοιμάζεται για τυχόν μελλοντικές κρίσεις στον τομέα της υγείας, να αντεπεξέρχεται σε οποιεσδήποτε μελλοντικές κρίσεις και να τις διαχειρίζεται αποτελεσματικά, το Πρόγραμμα θα πρέπει να παρέχει στήριξη στις δράσεις που αναλαμβάνονται στο πλαίσιο των μηχανισμών και των δομών που θεσπίζονται δυνάμει της απόφασης αριθ. 1082/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (9) και άλλων σχετικών μηχανισμών και δομών που αναφέρονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής, της 11ης Νοεμβρίου 2020, με τίτλο «Οικοδομώντας μια Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας: ετοιμότητα και ανθεκτικότητα απέναντι σε διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας», συμπεριλαμβανομένων των δράσεων που αποσκοπούν στην ενίσχυση του σχεδιασμού ετοιμότητας και της ικανότητας αντίδρασης σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο, στην ενίσχυση του ρόλου του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (EMA), καθώς και στη σύσταση μιας αρχής ετοιμότητας και αντίδρασης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας. Τέτοιες δράσεις θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την ανάπτυξη ικανοτήτων για την αντιμετώπιση κρίσεων στον τομέα της υγείας, τη λήψη προληπτικών μέτρων για τον εμβολιασμό και την ανοσοποίηση, καθώς και την εφαρμογή ενισχυμένων προγραμμάτων επιτήρησης, παροχή ενημέρωσης για την υγεία και πλατφόρμες ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών. Στο πλαίσιο αυτό, το Πρόγραμμα θα πρέπει να προωθεί σε όλη την Ένωση και σε διατομεακή βάση την ικανότητα των φορέων που δραστηριοποιούνται σε ενωσιακό επίπεδο και σε επίπεδο κρατών μελών να αντιμετωπίζουν τις κρίσεις από πλευράς πρόληψης, ετοιμότητας και επιτήρησης, καθώς και ικανότητας διαχείρισης και αντίδρασης, συμπεριλαμβανομένων του σχεδιασμού έκτακτης ανάγκης και της πραγματοποίησης ασκήσεων ετοιμότητας και σε συμμόρφωση με τις προσεγγίσεις «Μία υγεία» και «Υγεία σε όλες τις πολιτικές». Το Πρόγραμμα θα πρέπει να διευκολύνει τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου οριζόντιου πλαισίου ενημέρωσης για τους κινδύνους σε όλα τα στάδια μιας κρίσης στον τομέα της υγείας, δηλαδή πρόληψη, ετοιμότητα και αντίδραση.

(12)

Για να ενισχυθούν οι ικανότητες της Ένωσης να προετοιμάζεται για κρίσεις στον τομέα της υγείας, να αντεπεξέρχεται στις κρίσεις αυτές και να τις διαχειρίζεται αποτελεσματικά, το Πρόγραμμα θα πρέπει να παρέχει στήριξη σε δράσεις που αναλαμβάνονται στο πλαίσιο των μηχανισμών και των δομών που θεσπίζονται δυνάμει της σχετικής ενωσιακής νομοθεσίας. Η εν λόγω στήριξη θα μπορούσε να περιλαμβάνει την ανάπτυξη ικανοτήτων για την αντιμετώπιση κρίσεων στον τομέα της υγείας, συμπεριλαμβανομένου του σχεδιασμού έκτακτης ανάγκης και της ετοιμότητας, προληπτικά μέτρα όπως αυτά που σχετίζονται με τον εμβολιασμό και την ανοσοποίηση, ενισχυμένα προγράμματα επιτήρησης και βελτίωση του συντονισμού και της συνεργασίας.

(13)

Στο πλαίσιο των κρίσεων στον τομέα της δημόσιας υγείας, οι κλινικές δοκιμές και η αξιολόγηση των τεχνολογιών υγείας (ΑΤΥ) μπορούν να συμβάλουν στην επιταχυμένη ανάπτυξη, τον προσδιορισμό και τη διαθεσιμότητα ιατρικών αντιμέτρων. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να είναι δυνατό το Πρόγραμμα να παρέχει στήριξη για τη διευκόλυνση των δράσεων στους εν λόγω τομείς.

(14)

Για την προστασία των ατόμων που βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση, συμπεριλαμβανομένων όσων πάσχουν από ψυχικές νόσους, όσων πάσχουν ή πλήττονται περισσότερο από μεταδοτικές ή μη μεταδοτικές νόσους και από χρόνιες νόσους, το Πρόγραμμα θα πρέπει επίσης να προωθεί δράσεις που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση και πρόληψη των παράπλευρων επιπτώσεων των υγειονομικών κρίσεων στα άτομα που ανήκουν στις εν λόγω ευάλωτες ομάδες, καθώς και δράσεις για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας.

(15)

Η κρίση της COVID-19 ανέδειξε πολλές προκλήσεις, όπως την εξάρτηση της Ένωσης από τρίτες χώρες όσον αφορά την εξασφάλιση της προμήθειας πρώτων υλών, δραστικών φαρμακευτικών συστατικών, φαρμάκων και ιατροτεχνολογικών προϊόντων και ατομικού προστατευτικού εξοπλισμού στην Ένωση κατά τη διάρκεια υγειονομικών κρίσεων και ιδίως πανδημιών. Ως εκ τούτου, το Πρόγραμμα θα πρέπει να παρέχει στήριξη σε δράσεις που προωθούν την παραγωγή, την προμήθεια και τη διαχείριση προϊόντων αναγκαίων για την αντιμετώπιση κρίσεων εντός της Ένωσης για να αμβλυνθεί ο κίνδυνος ελλείψεων, διασφαλίζοντας συμπληρωματικότητα με άλλα ενωσιακά μέσα.

(16)

Για να ελαχιστοποιηθούν οι συνέπειες που έχουν στη δημόσια υγεία οι σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας, θα πρέπει οι δράσεις που υποστηρίζονται βάσει του Προγράμματος θα πρέπει να βελτιωθεί η διαλειτουργικότητα των συστημάτων υγείας των κρατών μελών μέσω της συνεργασίας και της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών, καθώς και αυξάνοντας τον αριθμό των κοινών δράσεων. Οι εν λόγω δράσεις θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα κράτη μέλη είναι σε θέση να αντιμετωπίζουν καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας, στις οποίες περιλαμβάνονται ο σχεδιασμός έκτακτης ανάγκης, οι ασκήσεις ετοιμότητας και η αναβάθμιση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και της δημόσιας υγείας, καθώς και η δημιουργία, σύμφωνα με τις εθνικές στρατηγικές, μηχανισμών για την αποδοτική παρακολούθηση και η βάσει των σχετικών αναγκών διανομή ή κατανομή των αγαθών και των υπηρεσιών που χρειάζονται σε περιόδους κρίσης.

(17)

Η παροχή πληροφοριών στα άτομα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και την αντιμετώπιση των ασθενειών. Ως εκ τούτου, το Πρόγραμμα θα πρέπει να στηρίζει δραστηριότητες επικοινωνίας που απευθύνονται στο ευρύ κοινό ή σε συγκεκριμένες ομάδες ατόμων ή επαγγελματιών, με σκοπό την προώθηση της πρόληψης των νόσων και του υγιεινού τρόπου ζωής, την καταπολέμηση της ανακριβούς πληροφόρησης και της παραπληροφόρησης όσον αφορά την πρόληψη, την αιτία και τη θεραπεία ασθενειών, την αντιμετώπιση της επιφυλακτικότητας απέναντι στον εμβολιασμό και τη στήριξη των προσπαθειών για την ενίσχυση της αλτρουιστικής συμπεριφοράς, όπως η δωρεά οργάνων και η αιμοδοσία, με τρόπο που συμπληρώνει τις εθνικές εκστρατείες για τα θέματα αυτά.

(18)

Σε συνέργεια με άλλα προγράμματα της Ένωσης, όπως το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη», που θεσπίστηκε με κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος «Ψηφιακή Ευρώπη» και την κατάργηση της απόφασης (ΕΕ) 2015/2240, το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» - Πρόγραμμα-πλαίσιο έρευνας και καινοτομίας, που θεσπίστηκε με κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος-πλαισίου έρευνας και καινοτομίας «Ορίζων Ευρώπη», τον καθορισμό των κανόνων συμμετοχής και διάδοσής του, και την κατάργηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 1290/2013 και (ΕΕ) αριθ. 1291/2013 («Ορίζων Ευρώπη»), το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης («ΕΤΠΑ»), που θεσπίστηκε με κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και για τα Ταμείο Συνοχής, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+), που θεσπίστηκε με κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+), το Πρόγραμμα InvestEU, που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/523 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (10), και ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (11), δράσεις που προωθούν τον ψηφιακό μετασχηματισμό των υπηρεσιών υγείας και αυξάνουν τη διαλειτουργικότητα αυτών των υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης ενός ευρωπαϊκού χώρου δεδομένων υγείας, θα μπορούσαν να υποστηριχθούν στο πλαίσιο του Προγράμματος.

(19)

Η υγεία είναι επένδυση, και το Πρόγραμμα θα πρέπει να έχει αυτή την έννοια στο επίκεντρό του. Αν οι άνθρωποι παραμένουν υγιείς και ενεργοί για μεγαλύτερο διάστημα και αν τους παρέχονται οι δυνατότητες να αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο στη διαχείριση της υγείας τους, με τη βελτίωση των στοιχειωδών τους γνώσεων σε θέματα υγείας, θα υπάρξουν θετικές συνέπειες στην υγεία, στην αντιμετώπιση των ανισοτήτων και των αδικιών σε θέματα υγείας, στην πρόσβαση στη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγειονομική περίθαλψη, στην ποιότητα ζωής, στην υγεία των εργαζομένων, στην παραγωγικότητα, στην ανταγωνιστικότητα και στη συμπεριληπτικότητα, ενώ συγχρόνως θα μειωθούν οι πιέσεις στα εθνικά συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και στους εθνικούς προϋπολογισμούς. Το Πρόγραμμα θα πρέπει επίσης να στηρίζει δράσεις για τη μείωση των ανισοτήτων στην παροχή υγειονομικής περίθαλψης στις αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές, ιδίως στις άκρως απόκεντρες περιοχές, με σκοπό την επίτευξη ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς. Η Επιτροπή έχει δεσμευτεί να βοηθήσει τα κράτη μέλη να επιτύχουν τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης που καθορίζονται στο ψήφισμα του ΟΗΕ της 25ης Σεπτεμβρίου 2015 με τίτλο «Μετασχηματισμός του κόσμου μας: θεματολόγιο των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη με ορίζοντα το 2030» («Θεματολόγιο 2030 των ΗΕ»), και ιδίως τον στόχο βιώσιμης ανάπτυξης 3 «Εξασφάλιση υγιούς ζωής για όλους και προώθηση της ευημερίας για όλους και σε όλες τις ηλικίες». Ως εκ τούτου, το Πρόγραμμα θα πρέπει να συμβάλλει στις δράσεις για την επίτευξη των εν λόγω στόχων.

(20)

Οι μη μεταδοτικές νόσοι είναι συχνά το αποτέλεσμα ενός συνδυασμού παραγόντων γενετικής, φυσιολογίας, περιβάλλοντος και συμπεριφοράς. Μη μεταδοτικές νόσοι, όπως οι καρδιαγγειακές νόσοι, ο καρκίνος, οι ψυχικές νόσοι, οι νευρολογικές διαταραχές, οι χρόνιες νόσοι του αναπνευστικού συστήματος και ο διαβήτης, αποτελούν σημαντικές αιτίες αναπηρίας, κακής υγείας, συνταξιοδοτήσεων για λόγους υγείας και πρόωρων θανάτων στην Ένωση, προκαλούν δε σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες. Για να μειωθούν οι επιπτώσεις των μη μεταδοτικών νόσων στα άτομα και την κοινωνία στην Ένωση και για να επιτευχθεί ο στόχος 3 των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης του Θεματολογίου 2030 των ΗΕ, ιδιαίτερα, μεταξύ άλλων, ο επιμέρους στόχος 3.4, για μείωση της πρόωρης θνησιμότητας από μη μεταδοτικές νόσους κατά ένα τρίτο έως το 2030, είναι πολύ σημαντικό να δοθεί ολοκληρωμένη απάντηση με επίκεντρο την προαγωγή της υγείας και την πρόληψη των νόσων σε όλους τους σχετικούς τομείς.

(21)

Ως εκ τούτου, το Πρόγραμμα θα πρέπει να στηρίζει την προαγωγή της υγείας και την πρόληψη των νόσων και να βελτιώνει την ψυχική υγεία καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής ενός ατόμου με την αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου για την υγεία και των καθοριστικών παραγόντων για την υγεία, οι οποίοι θα συμβάλουν επίσης στην επίτευξη του στόχου 3 εκ των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης του Θεματολογίου 2030 των ΗΕ. Συνεπώς, το Πρόγραμμα θα πρέπει επίσης να συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων όπως ορίζονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής της 11ης Δεκεμβρίου 2019 με τίτλο «Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία» («Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία»).

(22)

Το Πρόγραμμα θα πρέπει να συνεχίσει να στηρίζει δράσεις στον τομέα της μείωσης και της πρόληψης των βλαβών που σχετίζονται με το οινόπνευμα, με ιδιαίτερη έμφαση στην προστασία των νέων.

(23)

Το άχθος των χρόνιων παθήσεων είναι σημαντικό στην Ένωση. Αναγνωρίζεται ευρέως ότι η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση είναι σημαντικές όσον αφορά το ζήτημα αυτό. Το Πρόγραμμα θα πρέπει να στηρίζει δράσεις στους εν λόγω τομείς και να στηρίζει την ανάπτυξη ειδικών ενωσιακών κατευθυντήριων γραμμών για την πρόληψη και τη διαχείριση των νόσων, με στόχο, ως εκ τούτου, τη μείωση του φόρτου των κρατών μελών μέσω της συνεργασίας για την επίτευξη καλύτερης και αποτελεσματικότερης διαχείρισης των χρόνιων ασθενειών. Οι δημογραφικές αλλαγές, ιδίως η γηράσκουσα κοινωνία, θέτουν υπό αμφισβήτηση τη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας. Οι ασθένειες και οι διαταραχές που συνδέονται με την ηλικία, όπως η άνοια και οι σχετιζόμενες με την ηλικία αναπηρίες, απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή.

(24)

Ο καρκίνος είναι η δεύτερη αιτία θανάτου στα κράτη μέλη μετά τις καρδιαγγειακές νόσους. Είναι επίσης μία από τις μη μεταδοτικές νόσους που παρουσιάζουν κοινούς παράγοντες κινδύνου, η πρόληψη και ο έλεγχος της οποίας θα ωφελούσε την πλειονότητα των πολιτών. Η κακή διατροφή, η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας, η παχυσαρκία, η χρήση καπνού και η επιβλαβής κατανάλωση οινοπνεύματος συνιστούν παράγοντες κινδύνου που είναι κοινοί και σε άλλες χρόνιες νόσους, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, και ως εκ τούτου τα προγράμματα για την πρόληψη του καρκίνου θα πρέπει να υλοποιούνται στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης για την πρόληψη των χρόνιων νόσων. Τα σχετικά μέτρα στο «ευρωπαϊκό σχέδιο για την καταπολέμηση του καρκίνου» που ορίζεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής της 3ης Φεβρουαρίου 2021 θα πρέπει να αξιοποιήσουν το Πρόγραμμα και την Αποστολή για τον καρκίνο στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» και θα πρέπει να συμβάλουν στην προώθηση μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης, η οποία θα καλύπτει την πρόληψη, τον προσυμπτωματικό έλεγχο, την έγκαιρη διάγνωση, την παρακολούθηση, τη θεραπεία και την περίθαλψη, καθώς και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών και των επιζώντων.

(25)

Θα πρέπει να είναι δυνατή η υποστήριξη μελετών σχετικά με την επίδραση του φύλου στα χαρακτηριστικά των νόσων, προκειμένου να βελτιωθεί η γνώση και η εκπαίδευση σε αυτόν τον τομέα, ενισχύοντας έτσι την πρόληψη, τη διάγνωση, την παρακολούθηση και τη θεραπεία.

(26)

Το Πρόγραμμα θα πρέπει να λειτουργεί σε συνέργεια και με τρόπο συμπληρωματικό σε σχέση με άλλες πολιτικές, προγράμματα και ταμεία της Ένωσης, όπως οι δράσεις που υλοποιούνται στο πλαίσιο του προγράμματος «Ψηφιακή Ευρώπη», του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», του αποθεματικού rescEU στο πλαίσιο του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της Ένωσης, που θεσπίστηκε με την απόφαση (ΕΕ) 2019/420 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (12) («αποθεματικό rescEU»), του Μηχανισμού Στήριξης Έκτακτης Ανάγκης, που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2016/369 του Συμβουλίου (13), του ΕΚΤ+, μέρος του οποίου αποτελεί το σκέλος «Απασχόληση και Κοινωνική Καινοτομία», μεταξύ άλλων όσον αφορά τις συνέργειες για την καλύτερη προστασία της υγείας και της ασφάλειας εκατομμυρίων εργαζομένων στην Ένωση, του Προγράμματος InvestEU, του Προγράμματος για την Ενιαία Αγορά, που θεσπίστηκε με κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση προγράμματος για την εσωτερική αγορά, την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων των μικρών και μεσαίων, τον τομέα των φυτών, των ζώων, των τροφίμων και των ζωοτροφών, και τις ευρωπαϊκές στατιστικές (πρόγραμμα για την ενιαία αγορά) και για την κατάργηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 99/2013, (ΕΕ) αριθ. 1287/2013, (ΕΕ) αριθ. 254/2014 και (EΕ) αριθ. 652/2014, του ΕΤΠΑ, του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, του Erasmus+ που θεσπίστηκε με κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του Erasmus+: πρόγραμμα της Ένωσης για την εκπαίδευση, την κατάρτιση, τη νεολαία και τον αθλητισμό και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1288/2013, του Προγράμματος του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης, που θεσπίστηκε με κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης και για την κατάργηση των κανονισμών (ΕΕ) 2018/1475 και (ΕΕ) αριθ. 375/2014

και των μέσων εξωτερικής δράσης της Ένωσης, όπως ο Μηχανισμός Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας, που θεσπίστηκε με κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του Μηχανισμού Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας – Παγκόσμια Ευρώπη την τροποποίηση και την κατάργηση της απόφασης αριθ. 466/2014/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1601 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και του κανονισμού (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 480/2009 του Συμβουλίου, και ο Μηχανισμός Προενταξιακής Βοήθειας ΙΙΙ, που θεσπίστηκε με κανονισμό (ΕΕ) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του Μηχανισμός Προενταξιακής Βοήθειας (ΜΠΒ ΙΙΙ). Όπου ενδείκνυται, θα πρέπει να θεσπιστούν κοινοί κανόνες για την εξασφάλιση της συνέπειας και της συμπληρωματικότητας μεταξύ πολιτικών, προγραμμάτων και ταμείων της Ένωσης, με παράλληλη διασφάλιση του σεβασμού των ιδιαιτεροτήτων των εν λόγω πολιτικών, καθώς και για την ευθυγράμμιση με τις στρατηγικές απαιτήσεις των εν λόγω πολιτικών, προγραμμάτων και ταμείων, όπως οι αναγκαίοι πρόσφοροι όροι στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ και του ΕΚΤ+. Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι εν λόγω συνέργειες και συμπληρωματικότητες λαμβάνονται δεόντως υπόψη κατά την κατάρτιση των ετήσιων προγραμμάτων εργασίας, όπως προβλέπεται στον παρόντα κανονισμό.

(27)

Η Επιτροπή θα πρέπει να διαβουλεύεται με τα κράτη μέλη στο πλαίσιο μιας συντονιστικής ομάδας του «Η ΕΕ για την υγεία» που πρόκειται να θεσπιστεί με τον παρόντα κανονισμό σχετικά με τις προτεραιότητες και τους στρατηγικούς προσανατολισμούς του Προγράμματος, προκειμένου να διασφαλίσει τη συνέπεια και τη συμπληρωματικότητα μεταξύ του προγράμματος και άλλων πολιτικών, μέσων και δράσεων της Ένωσης, καθώς και σχετικά με την υλοποίηση του Προγράμματος.

(28)

Το Πρόγραμμα θα πρέπει να συμβάλλει στη δημιουργία αποθέματος βασικών προϊόντων που σχετίζονται με κρίσεις, σε συνέργεια και συμπληρωματικότητα προς το αποθεματικό rescEU, τη στήριξη έκτακτης ανάγκης που θεσπίστηκε βάσει του κανονισμού (ΕΕ) 2016/369, το Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και άλλα μέσα, προγράμματα και ταμεία της Ένωσης, συμπληρώνοντας τη συγκέντρωση εθνικών αποθεμάτων σε ενωσιακό επίπεδο, όπου χρειάζεται.

(29)

Δεδομένης της αυξανόμενης ζήτησης στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης των κρατών μελών αντιμετωπίζουν προκλήσεις όσον αφορά τη διαθεσιμότητα και την οικονομική προσιτότητα των φαρμάκων. Για να διασφαλιστεί η καλύτερη προστασία της δημόσιας υγείας, καθώς επίσης η ασφάλεια και η ενδυνάμωση των ασθενών στην Ένωση, είναι σημαντικό οι ασθενείς και τα συστήματα υγείας να έχουν πρόσβαση σε βιώσιμα, αποτελεσματικά, ισότιμα, οικονομικά προσιτά και υψηλής ποιότητας φάρμακα, μεταξύ άλλων και σε διασυνοριακό πλαίσιο, και να μπορούν να επωφελούνται πλήρως από τα εν λόγω φάρμακα με βάση ιατρικές πληροφορίες χαρακτηριζόμενες από διαφάνεια και συνέπεια και προσανατολισμένες στον ασθενή.

(30)

Ενόψει μεταξύ άλλων της αυξανόμενης ζήτησης στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, το Πρόγραμμα θα πρέπει να υποστηρίζει την ανάπτυξη ενός ενωσιακού συστήματος παρακολούθησης, αναφοράς και ειδοποίησης για ελλείψεις φαρμάκων και ιατροτεχνολογικών προϊόντων, προκειμένου να αποφεύγεται ο κατακερματισμός της εσωτερικής αγοράς και ώστε να εξασφαλίζει μεγαλύτερη διαθεσιμότητα και οικονομική προσιτότητα των εν λόγω φαρμάκων και ιατροτεχνολογικών προϊόντων, περιορίζοντας ταυτόχρονα την εξάρτηση των αλυσίδων εφοδιασμού τους από τρίτες χώρες. Ως εκ τούτου, το Πρόγραμμα θα πρέπει να ενθαρρύνει την παραγωγή φαρμάκων και ιατροτεχνολογικών προϊόντων εντός της Ένωσης. Ειδικότερα, για την αντιμετώπιση μη καλυπτόμενων ιατρικών αναγκών, το Πρόγραμμα θα πρέπει να παρέχει στήριξη σε κλινικά στοιχεία και στοιχεία του πραγματικού κόσμου, ώστε να καταστεί δυνατή η ανάπτυξη, η αδειοδότηση και η αξιολόγηση αποτελεσματικών φαρμάκων και η πρόσβαση σε αυτά, συμπεριλαμβανομένων των γενόσημων και βιοομοειδών φαρμάκων, των ιατροτεχνολογικών προϊόντων και της θεραπείας, να προωθεί την έρευνα και την ανάπτυξη νέων φαρμάκων, με ιδιαίτερη έμφαση στα αντιμικροβιακά και τα εμβόλια για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής και των νόσων που προλαμβάνονται με εμβολιασμό αντίστοιχα, να δίνει κίνητρα για την τόνωση της ικανότητας παραγωγής αντιμικροβιακών, εξατομικευμένης θεραπείας και εμβολίων και να προωθεί τον ψηφιακό μετασχηματισμό των προϊόντων και των πλατφορμών υγειονομικής περίθαλψης για την παρακολούθηση και τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τα φάρμακα. Το Πρόγραμμα θα πρέπει επίσης να ενισχύσει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων σχετικά με τα φάρμακα, καθιστώντας δυνατή την ανάλυση δεδομένων που αφορούν πραγματικές συνθήκες υγειονομικής περίθαλψης και την πρόσβαση σε αυτά. Το Πρόγραμμα θα συμβάλει επίσης στη διασφάλιση της βέλτιστης χρήσης των αποτελεσμάτων της έρευνας και θα διευκολύνει την υιοθέτηση, την κλιμάκωση και την ανάπτυξη καινοτομιών υγείας στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και στις κλινικές πρακτικές.

(31)

Δεδομένου ότι η βέλτιστη παροχή και χρήση των φαρμάκων και, ειδικότερα, των αντιμικροβιακών, αποφέρει οφέλη για τα άτομα και τα συστήματα υγείας, το Πρόγραμμα θα πρέπει να προωθεί τη συνετή και αποδοτική χρήση τους σύμφωνα με την προσέγγιση «Μία υγεία», με το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης κατά της μικροβιακής αντοχής (ΜΑ) στο πλαίσιο της προσέγγισης «Μία υγεία» που ορίζεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής, της 29ης Ιουνίου 2017 και με τη στρατηγική προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα φαρμακευτικά προϊόντα στο περιβάλλον που καθορίζεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής, της 11ης Μαρτίου 2019. Το Πρόγραμμα θα πρέπει επίσης να προωθεί μέτρα για την ενίσχυση της εκτίμησης και της κατάλληλης διαχείρισης των περιβαλλοντικών κινδύνων που συνδέονται με την παραγωγή, τη χρήση και την τελική διάθεση των φαρμάκων.

(32)

Η νομοθεσία της Ένωσης για την υγεία έχει άμεσο αντίκτυπο στη δημόσια υγεία, στη ζωή των ανθρώπων, στην αποδοτικότητα και την ανθεκτικότητα των συστημάτων υγείας και στη σωστή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Το ρυθμιστικό πλαίσιο για τα ιατρικά προϊόντα και τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένων φαρμάκων, ιατροτεχνολογικών προϊόντων και ουσιών ανθρώπινης προέλευσης, καθώς και το πλαίσιο που διέπει τη νομοθεσία για τον καπνό, για τα δικαιώματα των ασθενών για διασυνοριακή υγειονομική περίθαλψη και για τις σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας έχουν ουσιώδη σημασία για την προστασία της υγείας στην Ένωση. Ως εκ τούτου, το Πρόγραμμα θα πρέπει να υποστηρίζει την ανάπτυξη, την εφαρμογή και την επιβολή της ενωσιακής νομοθεσίας για την υγεία και, σε συνεργασία με σχετικούς φορείς όπως όπως ο EMA και το ECDC, να παρέχει υψηλής ποιότητας, αμερόληπτα, συγκρίσιμα και αξιόπιστα δεδομένα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται δεδομένα υγειονομικής περίθαλψης από τον πραγματικό κόσμο, για την υποστήριξη της χάραξης πολιτικής και της παρακολούθησής της, τον ορισμό στόχων και την ανάπτυξη εργαλείων για τη μέτρηση της προόδου.

(33)

Τα Ευρωπαϊκά Δίκτυα Αναφοράς (ΕΔΑ), που συγκροτήθηκαν βάσει της οδηγίας 2011/24/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (14), είναι εικονικά δίκτυα παρόχων υγειονομικής περίθαλψης από ολόκληρη την Ευρώπη. Σκοπός των δικτύων αυτών είναι να διευκολύνουν τον διάλογο σχετικά με τις περίπλοκες ή σπάνιες νόσους και παθήσεις που απαιτούν ιδιαίτερα εξειδικευμένη θεραπεία και συγκέντρωση γνώσεων και πόρων. Καθώς τα δίκτυα ΕΔΑ μπορούν να βελτιώσουν την πρόσβαση στη διάγνωση και την παροχή υγειονομικής περίθαλψης υψηλής ποιότητας σε ασθενείς με σπάνιες παθήσεις και μπορούν επίσης να αποτελέσουν εστιακά σημεία για την ιατρική κατάρτιση και έρευνα και τη διάδοση πληροφοριών, το Πρόγραμμα θα πρέπει να συμβάλλει στην αναβάθμιση της δικτύωσης μέσω των ΕΔΑ και άλλων διακρατικών δικτύων.

(34)

Τα ΕΔΑ και η διασυνοριακή συνεργασία για την παροχή υγειονομικής περίθαλψης σε ασθενείς που μετακινούνται μεταξύ κρατών μελών είναι παραδείγματα τομέων στους οποίους η ολοκληρωμένη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών απέδειξε ότι έχει ισχυρή προστιθέμενη αξία και μεγάλες δυνατότητες να αυξήσει την αποδοτικότητα των συστημάτων υγείας και, συνεπώς, να βελτιώσει τη δημόσια υγεία γενικότερα. Η συνεργασία όσον αφορά τις ΑΤΥ είναι ένας άλλος τομέας που αποφέρει προστιθέμενη αξία στα κράτη μέλη. Ως εκ τούτου, το Πρόγραμμα θα πρέπει να υποστηρίζει δραστηριότητες που διευκολύνουν την ολοκληρωμένη και διαρκή συνεργασία, η οποία συμβάλλει επίσης στην προώθηση της εφαρμογής βέλτιστων πρακτικών που αποσκοπούν στην όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματική κατανομή των διαθέσιμων πόρων στον οικείο πληθυσμό και στις σχετικές περιοχές, ώστε να μεγιστοποιηθεί ο αντίκτυπός τους.

(35)

Ο κανονισμός (EΕ, Eυρατόμ) 2018/1046 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (15) («δημοσιονομικός κανονισμός») εφαρμόζεται στο παρόν Πρόγραμμα. Ο δημοσιονομικός κανονισμός θεσπίζει κανόνες για την εκτέλεση του προϋπολογισμού της Ένωσης, μεταξύ των οποίων κανόνες για τις επιχορηγήσεις, τα βραβεία, τις προμήθειες, την έμμεση διαχείριση, τα χρηματοδοτικά μέσα, τις εγγυήσεις από τον προϋπολογισμό, τη χρηματοδοτική συνδρομή και την αμοιβή εξωτερικών εμπειρογνωμόνων.

(36)

Τα είδη χρηματοδότησης και οι μέθοδοι υλοποίησης που θα χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο του παρόντος κανονισμού θα πρέπει να επιλέγονται με βάση τη δυνατότητά τους να συμβάλουν στην επίτευξη των συγκεκριμένων στόχων των εν λόγω δράσεων και να αποφέρουν αποτελέσματα, λαμβανομένων υπόψη, ιδίως, του κόστους των ελέγχων, του διοικητικού φόρτου και του αναμενόμενου κινδύνου μη συμμόρφωσης. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να εξετάζεται και το ενδεχόμενο χρήσης κατ’ αποκοπή ποσών, χρηματοδότησης με ενιαίους συντελεστές και μοναδιαίου κόστους, καθώς και της χρήσης χρηματοδότησης που δεν συνδέεται με τις δαπάνες, όπως προβλέπεται στο άρθρο 125 παράγραφος 1 του δημοσιονομικού κανονισμού. Οι τεχνικές και χρηματοοικονομικές απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων για τους δικαιούχους θα πρέπει να είναι τέτοιες ώστε να διασφαλίζεται η συμμόρφωση με τις εφαρμοστέες δημοσιονομικές διατάξεις, ελαχιστοποιώντας παράλληλα τον διοικητικό φόρτο.

(37)

Για να βελτιστοποιηθεί η προστιθέμενη αξία και να μεγιστοποιηθεί ο αντίκτυπος των επενδύσεων που χρηματοδοτούνται εξ ολοκλήρου ή εν μέρει μέσω του προϋπολογισμού της Ένωσης, θα πρέπει να επιδιωχθούν συνέργειες ιδίως μεταξύ του Προγράμματος και άλλων ενωσιακών προγραμμάτων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που υλοποιούνται με επιμερισμένη διαχείριση. Για να μεγιστοποιηθούν οι εν λόγω συνέργειες και να αποφευχθούν οι αλληλεπικαλύψεις, θα πρέπει να θεσπιστούν κατάλληλοι μηχανισμοί, συμπεριλαμβανομένης της σωρευτικής χρηματοδότησης μιας δράσης από το Πρόγραμμα και από άλλο ενωσιακό πρόγραμμα, εφόσον η εν λόγω σωρευτική χρηματοδότηση δεν υπερβαίνει τις συνολικές επιλέξιμες δαπάνες της δράσης. Για τον σκοπό αυτόν, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να θεσπίσει κατάλληλους κανόνες, ιδίως σχετικά με τη δυνατότητα να καταλογίζονται οι ίδιες δαπάνες ή το ίδιο κόστος, αναλογικά, στο Πρόγραμμα και σε άλλο ενωσιακό πρόγραμμα, διασφαλίζοντας λεπτομερή και διαφανή υποβολή εκθέσεων.

(38)

Δεδομένης της ιδιαίτερης φύσης των στόχων και των δράσεων που καλύπτονται από το Πρόγραμμα, οι αντίστοιχες αρμόδιες αρχές των κρατών μελών θα είναι οι πλέον κατάλληλες, σε ορισμένες περιπτώσεις, για την υλοποίηση των δράσεων που συνδέονται με το Πρόγραμμα. Συνεπώς, οι εν λόγω αρχές, που ορίζονται από τα κράτη μέλη, θα πρέπει να θεωρούνται προσδιορισμένοι δικαιούχοι για τους σκοπούς του άρθρου 195 του δημοσιονομικού κανονισμού και οι επιχορηγήσεις θα πρέπει επομένως να παρέχονται στις εν λόγω αρχές χωρίς να προηγηθεί δημοσίευση προσκλήσεων υποβολής προτάσεων. Οι επενδύσεις βάσει του Προγράμματος θα πρέπει να υλοποιούνται σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη.

(39)

Κατά το άρθρο 193 παράγραφος 2 του δημοσιονομικού κανονισμού, μπορεί να χορηγηθεί επιδότηση για δράση που έχει ήδη αρχίσει, υπό την προϋπόθεση ότι ο αιτών μπορεί να αποδείξει την ανάγκη έναρξης της δράσης πριν από την υπογραφή της συμφωνίας επιχορήγησης. Ωστόσο, οι δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν πριν από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης για επιχορήγηση δεν είναι επιλέξιμες δαπάνες, εκτός από δεόντως αιτιολογημένες εξαιρετικές περιπτώσεις. Προκειμένου να αποφευχθεί οποιαδήποτε διαταραχή της στήριξης της Ένωσης που θα μπορούσε να είναι επιζήμια για τα συμφέροντα της Ένωσης, θα πρέπει να είναι δυνατόν να προβλέπεται η επιλεξιμότητα των δραστηριοτήτων και των δαπανών από την αρχή του οικονομικού έτους 2021 στην απόφαση χρηματοδότησης, για περιορισμένο χρονικό διάστημα στην αρχή του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2021-2027 και μόνο σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις, ακόμη και αν οι εν λόγω δραστηριότητες υλοποιήθηκαν και οι εν λόγω δαπάνες πραγματοποιήθηκαν πριν από την υποβολή της αίτησης επιχορήγησης.

(40)

Τα ΕΔΑ είναι εγκεκριμένα ως δίκτυα από το συμβούλιο των ΕΔΑ των κρατών μελών, σύμφωνα με τη διαδικασία έγκρισης που ορίζεται στην εκτελεστική απόφαση 2014/287/ΕΕ της Επιτροπής (16). Συνεπώς, τα ΕΔΑ αυτά θα πρέπει να θεωρούνται προσδιορισμένοι δικαιούχοι για τους σκοπούς του άρθρου 195 του δημοσιονομικού κανονισμού και οι επιχορηγήσεις στα ΕΔΑ θα πρέπει επομένως να παρέχονται χωρίς να προηγηθεί δημοσίευση προσκλήσεων υποβολής προτάσεων. Άμεσες επιχορηγήσεις θα πρέπει επίσης να παρέχονται και σε άλλες οντότητες που έχουν οριστεί σύμφωνα με τους κανόνες της Ένωσης, για παράδειγμα, εργαστήρια και κέντρα αναφοράς, κέντρα αριστείας και διακρατικά δίκτυα.

(41)

Δεδομένων των κοινά συμφωνημένων αξιών της αλληλεγγύης σχετικά με τη δίκαιη και καθολική κάλυψη των πολιτών από ποιοτικές υπηρεσίες υγείας ως βάσης για τις πολιτικές της Ένωσης στον εν λόγω τομέα και του γεγονότος ότι η Ένωση καλείται να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην επιτάχυνση της επίτευξης προόδου, στον συντονισμό και στη συνεργασία όσον αφορά την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων στον τομέα της υγείας, όπως ορίζονται στα συμπεράσματα του Συμβουλίου, της 10ης Μαΐου 2010, σχετικά με τον ρόλο της Ένωσης στην παγκόσμια υγεία, και όπως εκφράζεται στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του Θεματολογίου 2030 των ΗΕ, το Πρόγραμμα θα πρέπει να ενισχύει τη στήριξη της Ένωσης στις διεθνείς και παγκόσμιες πρωτοβουλίες για την υγεία, ιδίως σε πρωτοβουλίες εκ μέρους της ΠΟΥ, με σκοπό τη βελτίωση της υγείας, την αντιμετώπιση των ανισοτήτων στην υγεία και την ενίσχυση της προστασίας από τις παγκόσμιες απειλές για την υγεία.

(42)

Για να μεγιστοποιηθεί η αποτελεσματικότητα και η αποδοτικότητα των δράσεων που αναλαμβάνονται σε ενωσιακό και σε διεθνές επίπεδο, θα πρέπει να αναπτυχθεί συνεργασία με αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς, όπως τα Ηνωμένα Έθνη και η Παγκόσμια Τράπεζα, καθώς επίσης με το Συμβούλιο της Ευρώπης και τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), κατά την υλοποίηση του Προγράμματος. Για να αυξηθεί ο αντίκτυπος, θα πρέπει επίσης να επιδιωχθούν συνέργειες με τις εθνικές οργανώσεις των κρατών μελών που δραστηριοποιούνται στον τομέα της παγκόσμιας υγείας. Σύμφωνα με την απόφαση 2013/755/ΕΕ του Συμβουλίου (17), τα πρόσωπα και οι οντότητες που είναι εγκατεστημένα σε υπερπόντιες χώρες και εδάφη (ΥΧΕ) θα πρέπει να είναι επιλέξιμα για χρηματοδότηση βάσει του Προγράμματος, με την επιφύλαξη των κανόνων και των στόχων του Προγράμματος και των ενδεχόμενων ρυθμίσεων που ισχύουν στο κράτος μέλος με το οποίο είναι συνδεδεμένες οι οικείες ΥΧΕ.

(43)

Η υλοποίηση του Προγράμματος θα πρέπει να υποστηρίζεται από εκτεταμένες δραστηριότητες προβολής, ώστε να διασφαλίζεται ότι οι απόψεις και οι ανάγκες της κοινωνίας των πολιτών εκπροσωπούνται δεόντως και λαμβάνονται υπόψη. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα πρέπει μία φορά το χρόνο να ζητεί ανατροφοδότηση όσον αφορά τις προτεραιότητες και τους στρατηγικούς προσανατολισμούς του Προγράμματος και όσον αφορά τις ανάγκες που πρέπει να αντιμετωπιστούν μέσω των δράσεών του από τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών και ενώσεων ασθενών, ακαδημαϊκών και οργανώσεων επαγγελματιών του τομέα της υγείας. Κάθε χρόνο, η Επιτροπή θα πρέπει επίσης, πριν από το τέλος των προπαρασκευαστικών εργασιών για τα προγράμματα εργασίας, να ενημερώνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με την πρόοδο των εν λόγω προπαρασκευαστικών εργασιών και σχετικά με την έκβαση των δραστηριοτήτων προβολής της προς τα ενδιαφερόμενα μέρη.

(44)

Τρίτες χώρες που είναι μέλη του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) μπορούν να συμμετέχουν σε ενωσιακά προγράμματα στο πλαίσιο της συνεργασίας που εγκαθιδρύεται από τη συμφωνία για τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (18), η οποία προβλέπει την υλοποίηση των εν λόγω προγραμμάτων με βάση απόφαση που λαμβάνεται στο πλαίσιο της εν λόγω συμφωνίας. Στον παρόντα κανονισμό θα πρέπει να εισαχθεί ειδική διάταξη που θα υποχρεώνει τρίτες χώρες που συμμετέχουν στο Πρόγραμμα να παρέχουν στον αρμόδιο διατάκτη, στην OLAF και στο Ελεγκτικό Συνέδριο τα αναγκαία δικαιώματα και πρόσβαση, ώστε να ασκούν πλήρως τις αντίστοιχες αρμοδιότητές τους.

(45)

Θα πρέπει να ενισχυθεί η συνεργασία με τρίτες χώρες όσον αφορά την ανταλλαγή γνώσεων και βέλτιστων πρακτικών, για να βελτιωθούν η ετοιμότητα και η δυνατότητα ανταπόκρισης των συστημάτων υγείας.

(46)

Σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό, τον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 883/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (19) και τους κανονισμούς του Συμβουλίου (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 2988/95 (20), (Ευρατόμ, ΕΚ) αριθ. 2185/96 (21) και (ΕΕ) 2017/1939 (22),τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης πρέπει να προστατεύονται μέσω αναλογικών μέτρων, συμπεριλαμβανομένων μέτρων σχετικά με την πρόληψη, τον εντοπισμό, τη διόρθωση και τη διερεύνηση παρατυπιών, μεταξύ των οποίων απάτες, την ανάκτηση των απολεσθέντων, αχρεωστήτως καταβληθέντων ή μη ορθώς χρησιμοποιηθέντων κονδυλίων και, όταν χρειάζεται, την επιβολή διοικητικών κυρώσεων. Ειδικότερα, σύμφωνα με τους κανονισμούς (Ευρατόμ, ΕΚ) αριθ. 2185/96 και (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 883/2013, η OLAF έχει την εξουσία να διενεργεί διοικητικές έρευνες, μεταξύ των οποίων και επιτόπιους ελέγχους και εξακριβώσεις, με στόχο να διαπιστωθεί αν υπήρξε απάτη, διαφθορά ή οποιαδήποτε άλλη παράνομη δραστηριότητα σε βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έχει την εξουσία, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 2017/1939 να διερευνά και να διώκει αξιόποινες πράξεις που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης κατά τα οριζόμενα στην οδηγία (ΕΕ) 2017/1371 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (23).

(47)

Σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό, κάθε πρόσωπο ή οντότητα που είναι αποδέκτης κονδυλίων της Ένωσης υποχρεούται να συνεργάζεται πλήρως για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, να παρέχει τα αναγκαία δικαιώματα και πρόσβαση στην Επιτροπή, στην OLAF, στο Ελεγκτικό Συνέδριο και, όσον αφορά τα κράτη μέλη που συμμετέχουν στην ενισχυμένη συνεργασία σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1939, στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, και να διασφαλίζει ότι κάθε τρίτος που συμμετέχει στην εκτέλεση κονδυλίων της Ένωσης παρέχει ισοδύναμα δικαιώματα.

(48)

Στον παρόντα κανονισμό εφαρμόζονται οι οριζόντιοι δημοσιονομικοί κανόνες που εγκρίνονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο βάσει του άρθρου 322 ΣΛΕΕ. Οι κανόνες αυτοί καθορίζονται στον δημοσιονομικό κανονισμό και προσδιορίζουν συγκεκριμένα τη διαδικασία για τον καθορισμό και την εκτέλεση του προϋπολογισμού μέσω επιχορηγήσεων, προμηθειών, βραβείων, έμμεσης διαχείρισης, χρηματοδοτικών μέσων, εγγυήσεων του προϋπολογισμού, χρηματοδοτικής συνδρομής και αμοιβής εξωτερικών εμπειρογνωμόνων, και προβλέπουν ελέγχους σχετικά με την ευθύνη των δημοσιονομικών παραγόντων. Οι κανόνες που εγκρίνονται βάσει του άρθρου 322 ΣΛΕΕ περιλαμβάνουν επίσης γενικό καθεστώς αιρεσιμότητας για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης.

(49)

Δεδομένης της σημασίας που έχει η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής σύμφωνα με τις δεσμεύσεις της Ένωσης για την εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού που εγκρίθηκε στο πλαίσιο της σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή και τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης του Θεματολογίου 2030 των ΗΕ, το παρόν Πρόγραμμα θα πρέπει να συμβάλει στην ενσωμάτωση της κλιματικής δράσης στις πολιτικές της Ένωσης και στην επίτευξη του γενικού στόχου για διάθεση τουλάχιστον του 30 % των συνολικών δαπανών του προϋπολογισμού της Ένωσης και του Μέσου Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2020/2094 του Συμβουλίου (24) για τη στήριξη κλιματικών στόχων. Το Πρόγραμμα θα πρέπει να υποστηρίζει δραστηριότητες που σέβονται πλήρως τα κλιματικά και περιβαλλοντικά πρότυπα και προτεραιότητες της Ένωσης, καθώς και την αρχή «μη βλάπτειν» της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Οι σχετικές δράσεις θα πρέπει να προσδιοριστούν κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας και της υλοποίησης του Προγράμματος και να αξιολογηθούν εκ νέου στο πλαίσιο της ενδιάμεσης αξιολόγησής του.

(50)

Σύμφωνα με το άρθρο 8 ΣΛΕΕ, σε όλες τις δράσεις της, η Ένωση επιδιώκει να εξαλειφθούν οι ανισότητες και να προαχθεί η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η ισότητα των φύλων, καθώς και τα δικαιώματα και οι ίσες ευκαιρίες για όλους, αλλά και η ενσωμάτωση των εν λόγω στόχων θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και να προάγονται καθ’ όλη τη διάρκεια της αξιολόγησης, της προετοιμασίας, της υλοποίησης και της παρακολούθησης των σχετικών προγραμμάτων.

(51)

Θα πρέπει να είναι δυνατή η υλοποίηση των πολιτικών στόχων του Προγράμματος μέσω χρηματοδοτικών μέσων και εγγυήσεων του προϋπολογισμού στο πλαίσιο του ταμείου InvestEU που προβλέπεται στο πρόγραμμα InvestEU. Θα πρέπει να χρησιμοποιείται χρηματοδοτική στήριξη για την αντιμετώπιση ελλείψεων της αγοράς και ανεπαρκών επενδύσεων κατά τρόπο αναλογικό. Οι δράσεις που υποστηρίζονται από το Πρόγραμμα δεν θα πρέπει να επικαλύπτουν ή να παραγκωνίζουν την ιδιωτική χρηματοδότηση ή να στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό εντός της εσωτερικής αγοράς. Γενικά, οι δράσεις θα πρέπει να έχουν σαφή ενωσιακή προστιθέμενη αξία.

(52)

Η υλοποίηση του Προγράμματος θα πρέπει να γίνεται με τρόπο που να σέβεται τις αρμοδιότητες των κρατών μελών όσον αφορά τη διαμόρφωση των πολιτικών τους στον τομέα της υγείας, καθώς και την οργάνωση και την παροχή υγειονομικών υπηρεσιών και ιατρικής περίθαλψης. Θα πρέπει να διασφαλιστεί η έντονη συμμετοχή των κρατών μελών στη διακυβέρνηση και την εφαρμογή του Προγράμματος.

(53)

Δεδομένης της φύσης και της δυνητικής κλίμακας των διασυνοριακών απειλών για την υγεία, ο στόχος της προστασίας των πολιτών της Ένωσης από τέτοιες απειλές και της αύξησης της ικανότητας πρόληψης κρίσεων στον τομέα της υγείας και της ετοιμότητας για την αντιμετώπισή τους δεν μπορεί να επιτευχθεί επαρκώς από τα μεμονωμένα κράτη μέλη. Σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, όπως ορίζεται στο άρθρο 5 ΣΕΕ, μπορεί επίσης να αναληφθεί δράση σε ενωσιακό επίπεδο για την υποστήριξη των προσπαθειών που καταβάλλουν τα κράτη μέλη για την επίτευξη υψηλού επιπέδου προστασίας της δημόσιας υγείας, με στόχο τη βελτίωση της διαθεσιμότητας, της βιωσιμότητας, της αποδεκτότητας της προσβασιμότητας, της ασφάλειας και της οικονομικής προσιτότητας φαρμάκων, ιατροτεχνολογικών προϊόντων και άλλων αναγκαίων για την αντιμετώπιση κρίσεων προϊόντων και υπηρεσιών στην Ένωση, την υποστήριξη της καινοτομίας και της ολοκληρωμένης και συντονισμένης συνεργασίας και της εφαρμογής βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών, καθώς και την αντιμετώπιση των ανισοτήτων και των αδικιών όσον αφορά την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη σε ολόκληρη την Ένωση, με τρόπο που να συνεπάγεται οφέλη αποδοτικότητας και θετικές συνέπειες από άποψη προστιθέμενης αξίας που δεν θα μπορούσαν να προκύψουν από την ανάληψη δράσης σε εθνικό επίπεδο, με παράλληλο σεβασμό της αρμοδιότητας και της ευθύνης των κρατών μελών στους τομείς που καλύπτει το Πρόγραμμα. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, που διατυπώνεται στο ίδιο άρθρο, ο παρών κανονισμός δεν υπερβαίνει τα αναγκαία για την επίτευξη των στόχων αυτών.

(54)

Για να είναι δυνατή η πραγματοποίηση των προσαρμογών που είναι αναγκαίες για την επίτευξη των στόχων του Προγράμματος, θα πρέπει να ανατεθεί στην Επιτροπή η εξουσία έκδοσης πράξεων, σύμφωνα με το άρθρο 290 ΣΛΕΕ, για την επανεξέταση, την τροποποίηση και τη συμπλήρωση των δεικτών που ορίζονται στο παράρτημα ΙΙ του παρόντος κανονισμού. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διενεργεί η Επιτροπή κατάλληλες διαβουλεύσεις κατά τις προπαρασκευαστικές εργασίες της, μεταξύ άλλων και σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων, και οι εν λόγω διαβουλεύσεις να διενεργούνται σύμφωνα με τις αρχές που προβλέπονται στη διοργανική συμφωνία για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου, της 13ης Απριλίου 2016 (25). Πιο συγκεκριμένα, για να εξασφαλιστεί ισότιμη συμμετοχή στην κατάρτιση των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο πρέπει να λαμβάνουν όλα τα έγγραφα ταυτόχρονα με τους εμπειρογνώμονες των κρατών μελών, και οι εμπειρογνώμονές τους θα πρέπει να έχουν συστηματικά πρόσβαση στις συνεδριάσεις των ομάδων εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής που ασχολούνται με την κατάρτιση των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων.

(55)

Τα κράτη μέλη και οι συμμετέχουσες χώρες έχουν ορίσει εθνικά σημεία επαφής για να επικουρούν την Επιτροπή στην προώθηση του τρίτου προγράμματος δράσης της Ένωσης στον τομέα της υγείας (2014-2020) που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 282/2014 και, κατά περίπτωση, στη διάδοση των αποτελεσμάτων του και των διαθέσιμων πληροφοριών σχετικά με τον αντίκτυπό του στα κράτη μέλη και στις συμμετέχουσες χώρες. Δεδομένης της σημασίας των εν λόγω δραστηριοτήτων, είναι σκόπιμο να υποστηριχθούν τέτοιες δραστηριότητες στο πλαίσιο του Προγράμματος για να συνεχιστούν.

(56)

Προκειμένου να διασφαλιστούν ενιαίες προϋποθέσεις για την εφαρμογή του παρόντος κανονισμού, θα πρέπει να ανατεθούν στην Επιτροπή εκτελεστικές αρμοδιότητες για την έγκριση εκτελεστικών πράξεων που θεσπίζουν ετήσια προγράμματα εργασιών σύμφωνα με τα κριτήρια που ορίζει ο παρών κανονισμός, την έγκριση συγκεκριμένων επιλέξιμων δραστηριοτήτων και τη θέσπιση κανόνων σχετικά με τις τεχνικές και διοικητικές ρυθμίσεις που είναι αναγκαίες για την υλοποίηση των δράσεων του Προγράμματος, καθώς επίσης για τη θέσπιση ενιαίων υποδειγμάτων για τη συλλογή των δεδομένων που είναι αναγκαία για την παρακολούθηση της υλοποίησης του Προγράμματος. Οι εν λόγω αρμοδιότητες θα πρέπει να ασκούνται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 182/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (26). Η διαδικασία εξέτασης θα πρέπει να χρησιμοποιείται για την έκδοση των εν λόγω εκτελεστικών πράξεων, δεδομένου ότι αφορούν πρόγραμμα με ουσιαστικές επιπτώσεις.

(57)

Η αξία και ο αντίκτυπος του Προγράμματος θα πρέπει να παρακολουθούνται και να αξιολογούνται τακτικά και εκ του σύνεγγυς. Η αξιολόγηση θα πρέπει να εστιάζεται στους σκοπούς του Προγράμματος και να λαμβάνουν υπόψη του γεγονός ότι για την επίτευξη των στόχων του Προγράμματος θα μπορούσε να απαιτηθεί χρονικό διάστημα μεγαλύτερο από τη διάρκειά του. Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να συνταχθεί ενδιάμεση έκθεση αξιολόγησης, καθώς και έκθεση αξιολόγησης στο τέλος του Προγράμματος, προκειμένου να αξιολογηθεί η υλοποίηση των προτεραιοτήτων του Προγράμματος.

(58)

Δεδομένου ότι το τρίτο πρόγραμμα δράσης της Ένωσης στον τομέα της υγείας (2014-2020) λήγει, ο κανονισμός (EE) αριθ. 282/2014 καθίσταται άνευ αντικειμένου και θα πρέπει να καταργηθεί.

(59)

Προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέχεια στην παροχή στήριξης στον τομέα της υγείας και να καταστεί δυνατή η έναρξη της εφαρμογής του Προγράμματος από την αρχή του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2021-2027, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να τεθεί σε ισχύ επειγόντως και θα πρέπει να εφαρμόζεται αναδρομικά από την 1η Ιανουαρίου 2021,

(1)

Η πανδημία COVID-19 αποτελεί σημαντικό κλυδωνισμό για την παγκόσμια και την ενωσιακή οικονομία και έχει σημαντικό κοινωνικό και οικονομικό αντίκτυπο στα κράτη μέλη και τις περιφέρειες. Λόγω των αναγκαίων μέτρων ανάσχεσης, η οικονομική δραστηριότητα στην Ένωση μειώθηκε σημαντικά. Η συρρίκνωση του ΑΕΠ της Ένωσης το 2020 αναμένεται να ανέλθει σε περίπου 7,4 %, θα είναι δηλαδή πολύ εντονότερη από ό,τι κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2009. Η επενδυτική δραστηριότητα έχει μειωθεί σημαντικά. Πρέπει να αντιμετωπιστούν τρωτά σημεία, όπως η υπερβολική εξάρτηση από μη διαφοροποιημένες εξωτερικές πηγές εφοδιασμού και η έλλειψη υποδομών ζωτικής σημασίας, ιδίως για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), συμπεριλαμβανομένων των πολύ μικρών επιχειρήσεων, για παράδειγμα με τη διαφοροποίηση και την ενίσχυση των στρατηγικών αλυσίδων αξίας, ώστε να βελτιωθεί η απόκριση της Ένωσης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, καθώς και η ανθεκτικότητα ολόκληρης της οικονομίας, διατηρώντας παράλληλα το άνοιγμα στον ανταγωνισμό και το εμπόριο, σύμφωνα με τους κανόνες της. Ακόμη και πριν από την πανδημία, παρότι η ανάκαμψη των δεικτών επενδύσεων ως προς το ΑΕΠ ήταν ορατή, εξακολουθούσε να βρίσκεται σε επίπεδα κατώτερα εκείνων που θα αναμένονταν κατά τη διάρκεια μιας ισχυρής ανάκαμψης και δεν επαρκούσε για να αντισταθμίσει τα έτη κατά τα οποία οι επενδύσεις ήταν ανεπαρκείς, μετά την κρίση του 2009. Το πιο σημαντικό είναι ότι τα τρέχοντα επίπεδα επενδύσεων και οι προβλέψεις δεν καλύπτουν τις ανάγκες των διαρθρωτικών επενδύσεων της Ένωσης για επανεκκίνηση και διατήρηση της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης ενόψει της τεχνολογικής αλλαγής και της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας, μεταξύ άλλων όσον αφορά την καινοτομία, τις δεξιότητες, τις υποδομές, τις ΜΜΕ και την ανάγκη αντιμετώπισης βασικών κοινωνιακών προκλήσεων, όπως η βιωσιμότητα και η γήρανση του πληθυσμού. Κατά συνέπεια, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι πολιτικής της Ένωσης και να στηριχθεί η ταχεία, βιώσιμη, χωρίς αποκλεισμούς, διαρκής και υγιής οικονομική ανάκαμψη, είναι αναγκαία η στήριξη για την αντιμετώπιση των αδυναμιών της αγοράς και των καταστάσεων μη ικανοποιητικής αξιοποίησης επενδύσεων, καθώς και για τη μείωση των επενδυτικών κενών σε στοχευμένους τομείς.

(2)

Έχει επισημανθεί από τις αξιολογήσεις ότι η ποικιλία των χρηματοδοτικών μέσων που υλοποιήθηκαν εντός του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου 2014-2020 οδήγησε σε ορισμένες επικαλύψεις στο πεδίο εφαρμογής τους. Αυτή η ποικιλία έχει προκαλέσει περιπλοκότητα για τους ενδιάμεσους φορείς και τους τελικούς αποδέκτες, οι οποίοι έρχονται αντιμέτωποι με διαφορετικούς κανόνες επιλεξιμότητας και υποβολής εκθέσεων. Επίσης, η απουσία συμβατών κανόνων έχει παρεμποδίσει τον συνδυασμό διαφορετικών ενωσιακών ταμείων, μολονότι οι συνδυασμοί αυτοί θα ήταν επωφελείς για την ενίσχυση έργων που απαιτούν διαφορετικά είδη χρηματοδότησης. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να συσταθεί ένα ενιαίο ταμείο, το ταμείο InvestEU, που θα βασίζεται στην εμπειρία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ), το οποίο δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του επενδυτικού σχεδίου για την Ευρώπη. Το ταμείο InvestEU θα παρέχει αποτελεσματικότερη στήριξη στους τελικούς αποδέκτες μέσω της ενσωμάτωσης και της απλούστευσης της χρηματοδότησης που προσφέρεται στο πλαίσιο ενός ενιαίου μηχανισμού εγγύησης από τον προϋπολογισμό, βελτιώνοντας έτσι τον αντίκτυπο της στήριξης της Ένωσης και μειώνοντας παράλληλα τις δαπάνες από τον προϋπολογισμό που επιβαρύνουν την Ένωση.

(3)

Τα τελευταία χρόνια, η Ένωση έχει υιοθετήσει φιλόδοξες στρατηγικές για την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς και την τόνωση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης και της απασχόλησης. Στις εν λόγω στρατηγικές περιλαμβάνονται: η «Ευρώπη 2020 – Στρατηγική για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη» της 3ης Μαρτίου 2010, το «Σχέδιο δράσης για την οικοδόμηση μιας Ένωσης Κεφαλαιαγορών» της 30ής Σεπτεμβρίου 2015, «Το κλείσιμο του κύκλου – Ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ για την κυκλική οικονομία» της 2ας Δεκεμβρίου 2015, η «Ευρωπαϊκή στρατηγική για την κινητικότητα χαμηλών εκπομπών» της 20ής Ιουλίου 2016, η «Διαστημική στρατηγική για την Ευρώπη» της 26ης Οκτωβρίου 2016, η «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους» της 30ής Νοεμβρίου 2016, το «Σχέδιο δράσης για την ευρωπαϊκή άμυνα» της 30ής Νοεμβρίου 2016, η «Δημιουργία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας» της 7ης Ιουνίου 2017, η «Διοργανική διακήρυξη για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων» της 13ης Δεκεμβρίου 2017, το «Νέο ευρωπαϊκό θεματολόγιο για τον πολιτισμό» της 22ας Μαΐου 2018, η «Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία» της 11ης Δεκεμβρίου 2019, το «επενδυτικό σχέδιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας» της 14ης Ιανουαρίου 2020, «Μια ισχυρή κοινωνική Ευρώπη για δίκαιες μεταβάσεις» της 14ης Ιανουαρίου 2020, η «Στρατηγική για τη Διαμόρφωση του ψηφιακού μέλλοντος της Ευρώπης», η «Ευρωπαϊκή στρατηγική για τα δεδομένα» και η λευκή βίβλος «Για την τεχνητή νοημοσύνη - Μια ευρωπαϊκή προσέγγιση στην αριστεία και την εμπιστοσύνη» της 19ης Φεβρουαρίου 2020, «Μια νέα βιομηχανική στρατηγική για την Ευρώπη» της 10ης Μαρτίου 2020 και η «Στρατηγική για τις ΜΜΕ για μια βιώσιμη και ψηφιακή Ευρώπη» της 10ης Μαρτίου 2020. Το ταμείο InvestEU θα πρέπει να αξιοποιήσει και να ενισχύσει τις συνέργειες μεταξύ των εν λόγω αλληλοσυνδεόμενων στρατηγικών στηρίζοντας τις επενδύσεις και την πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Επιπλέον, η Ένωση εξέδωσε τον κανονισμό (ΕΕ) 2020/852 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3).

(4)

Σε ενωσιακό επίπεδο, το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο συντονισμού της οικονομικής πολιτικής αποτελεί το πλαίσιο για τον προσδιορισμό εθνικών μεταρρυθμιστικών προτεραιοτήτων και την παρακολούθηση της υλοποίησής τους. Τα κράτη μέλη, κατά περίπτωση σε συνεργασία με τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, αναπτύσσουν τις δικές τους εθνικές πολυετείς επενδυτικές στρατηγικές για τη στήριξη των εν λόγω μεταρρυθμιστικών προτεραιοτήτων. Οι στρατηγικές θα πρέπει να ανακοινώνονται παράλληλα με τα ετήσια εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων ως μέσο περιγραφής και συντονισμού των επενδυτικών σχεδίων προτεραιότητας που πρόκειται να λάβουν στήριξη μέσω εθνικής ή ενωσιακής χρηματοδότησης, ή και των δύο. Οι στρατηγικές αυτές θα πρέπει επίσης να χρησιμοποιούν ενωσιακή χρηματοδότηση με συνεκτικό τρόπο και να μεγιστοποιούν την προστιθέμενη αξία της χρηματοδοτικής στήριξης που πρόκειται να ληφθεί, ιδίως από τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία, τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας που θεσπίστηκε από τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (4) και το πρόγραμμα InvestEU.

(5)

Το ταμείο InvestEU αναμένεται να συμβάλλει στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της κοινωνικο-οικονομικής σύγκλισης και συνοχής της Ένωσης, μεταξύ άλλων στους τομείς της καινοτομίας και της ψηφιοποίησης, στην αποδοτική χρήση των πόρων, σύμφωνα με την κυκλική οικονομία, στη βιωσιμότητα και την αποφυγή αποκλεισμών στην οικονομική ανάπτυξη της Ένωσης και στην κοινωνική ανθεκτικότητα και ολοκλήρωση των κεφαλαιαγορών της Ένωσης, μεταξύ άλλων μέσω λύσεων για την αντιμετώπιση του κατακερματισμού των κεφαλαιαγορών της Ένωσης και για τη διαφοροποίηση των πηγών χρηματοδότησης για τις επιχειρήσεις της Ένωσης. Για τον σκοπό αυτό, το ταμείο InvestEU θα πρέπει να στηρίζει έργα που είναι βιώσιμα από τεχνική και οικονομική άποψη, παρέχοντας ένα πλαίσιο για τη χρήση χρεωστικών μέσων, μέσων επιμερισμού του κινδύνου και συμμετοχικών και οιονεί συμμετοχικών τίτλων με τη στήριξη εγγύησης από τον προϋπολογισμό της Ένωσης και χρηματοδοτικών συνεισφορών από τους εταίρους υλοποίησης, ανάλογα με την περίπτωση. Το ταμείο InvestEU θα πρέπει να λειτουργεί με γνώμονα τη ζήτηση, ενώ ταυτόχρονα να εστιάζει στην παροχή στρατηγικών, μακροπρόθεσμων οφελών σε βασικούς τομείς πολιτικής της Ένωσης, οι οποίοι διαφορετικά θα λάμβαναν ανεπαρκή ή καμία χρηματοδότηση, συμβάλλοντας έτσι στην επίτευξη των στόχων πολιτικής της Ένωσης. Η στήριξη από το ταμείο InvestEU θα πρέπει να καλύπτει ευρύ φάσμα τομέων και περιφερειών, αλλά να αποφεύγει την υπερβολική τομεακή ή γεωγραφική συγκέντρωση, θα πρέπει δε να διευκολύνει την πρόσβαση σε χρηματοδότηση για έργα που συνίστανται από οντότητες εταίρων σε πολλαπλές περιφέρειες ανά την Ένωση, συμπεριλαμβανομένων έργων που προωθούν την ανάπτυξη δικτύων, συνεργατικών σχηματισμών και κόμβων ψηφιακής καινοτομίας.

(6)

Ο πολιτιστικός και ο δημιουργικός τομέας αποτελούν βασικούς καθώς και ταχέως αναπτυσσόμενους τομείς στην Ένωση, και μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση βιώσιμης ανάκαμψης, παράγοντας τόσο οικονομική όσο και πολιτιστική αξία από τη διανοητική ιδιοκτησία και την ατομική δημιουργικότητα. Ωστόσο, οι περιορισμοί στις κοινωνικές επαφές που εφαρμόστηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης COVID-19 είχαν σημαντικές αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις στους εν λόγω τομείς. Επιπλέον, ο άυλος χαρακτήρας των στοιχείων του ενεργητικού στους εν λόγω τομείς περιορίζει την πρόσβαση των ΜΜΕ και των οργανισμών από τους τομείς αυτούς σε ιδιωτική χρηματοδότηση, η οποία είναι απαραίτητη για την πραγματοποίηση επενδύσεων, την επέκταση και τον ανταγωνισμό σε διεθνές επίπεδο. Το πρόγραμμα InvestEU θα πρέπει να συνεχίσει να διευκολύνει την πρόσβαση των ΜΜΕ και των οργανισμών του εν λόγω τομέα σε χρηματοδότηση. Οι τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας, των οπτικοακουστικών μέσων και των μέσων ενημέρωσης είναι ουσιώδεις για την ελευθερία του λόγου και την πολιτιστική πολυμορφία και τη δημιουργία δημοκρατικών και συνεκτικών κοινωνιών στην ψηφιακή εποχή, συνιστούν δε εγγενές στοιχείο της κυριαρχίας και της αυτονομίας μας. Οι επενδύσεις στους εν λόγω τομείς θα διαμορφώσουν την ανταγωνιστικότητά τους και την μακροπρόθεσμη ικανότητά τους για παραγωγή και διανομή ποιοτικού περιεχομένου σε ευρύ κοινό πέραν των εθνικών συνόρων.

(7)

Με στόχο την προώθηση της ανάπτυξης, των επενδύσεων και της απασχόλησης κατά τρόπο βιώσιμο και χωρίς αποκλεισμούς και, ως εκ τούτου, τη συμβολή στη βελτίωση της ευημερίας, τη δικαιότερη κατανομή του εισοδήματος και την ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής στην Ένωση, το ταμείο InvestEU θα πρέπει να στηρίζει επενδύσεις σε υλικά και άυλα στοιχεία, συμπεριλαμβανομένης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Τα έργα που χρηματοδοτούνται από το ταμείο InvestEU θα πρέπει να πληρούν τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά πρότυπα της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων των προτύπων για τα εργασιακά δικαιώματα. Οι παρεμβάσεις μέσω του ταμείου InvestEU θα πρέπει να συμπληρώνουν την ενωσιακή στήριξη που παρέχεται μέσω επιχορηγήσεων.

(8)

Η Ένωση προσυπέγραψε τους στόχους που ορίζονται στο θεματολόγιο των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη με ορίζοντα το 2030 («θεματολόγιο 2030»), τους σχετικούς στόχους βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) και τη συμφωνία του Παρισιού που εγκρίθηκε δυνάμει της σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (5) («συμφωνία του Παρισιού»), καθώς και το Πλαίσιο Σεντάι για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών το διάστημα 2015-2030. Για την επίτευξη των στόχων αυτών, καθώς και των στόχων που καθορίζονται στις περιβαλλοντικές πολιτικές της Ένωσης, η δράση για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης πρέπει να ενισχυθεί σημαντικά. Ως εκ τούτου, οι αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης θα πρέπει να αποτελούν βασικό χαρακτηριστικό του σχεδιασμού του ταμείου InvestEU.

(9)

Το πρόγραμμα InvestEU θα πρέπει να συμβάλλει στην οικοδόμηση ενός βιώσιμου χρηματοδοτικού συστήματος στην Ένωση, το οποίο υποστηρίζει τον αναπροσανατολισμό των ιδιωτικών κεφαλαίων προς βιώσιμες επενδύσεις σύμφωνα με τους στόχους που καθορίζονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής, της 8ης Μαρτίου 2018, με τίτλο «Σχέδιο δράσης: Χρηματοδότηση της αειφόρου ανάπτυξης» και την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 14ης Ιανουαρίου 2020, σχετικά με το επενδυτικό σχέδιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

(10)

Λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία της αντιμετώπισης της αλλαγής του κλίματος, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις της ΕΕ για την εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού και τη δέσμευσή της για την υλοποίηση των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών καθώς και του στόχου κλιματικής ουδετερότητας της ΕΕ έως το 2050 και των νέων κλιματικών στόχων της Ένωσης για το 2030, οι δράσεις στο πλαίσιο του παρόντος κανονισμού θα πρέπει να συμβάλλουν στην επίτευξη του στόχου να κατευθύνεται το 30 % του συνόλου των δαπανών του ΠΔΠ στην ενσωμάτωση κλιματικών στόχων, καθώς και στη φιλοδοξία να περιλαμβάνει ο προϋπολογισμός δαπάνες για τη βιοποικιλότητα σε ποσοστό 7,5 % το 2024 και 10 % το 2026 και το 2027, λαμβανομένων υπόψη των υφιστάμενων αλληλεπικαλύψεων μεταξύ των στόχων για το κλίμα και τη βιοποικιλότητα. Οι δράσεις στο πλαίσιο του προγράμματος InvestEU αναμένεται να συμβάλουν στην επίτευξη των κλιματικών στόχων σε ποσοστό τουλάχιστον 30 % του συνολικού χρηματοδοτικού κονδυλίου του προγράμματος InvestEU.

(11)

Η συνεισφορά του ταμείου InvestEU στην επίτευξη του κλιματικού στόχου θα παρακολουθείται μέσω ενός ενωσιακού συστήματος παρακολούθησης του κλίματος που θα αναπτυχθεί από την Επιτροπή σε συνεργασία με δυνητικούς εταίρους υλοποίησης, με τη δέουσα χρήση των κριτηρίων που καθορίζονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2020/852 προκειμένου να διαπιστώνεται κατά πόσον μια οικονομική δραστηριότητα είναι περιβαλλοντικά βιώσιμη. Το πρόγραμμα InvestEU αναμένεται επίσης να συμβάλει στην εφαρμογή άλλων πτυχών των ΣΒΑ.

(12)

Σύμφωνα με την έκθεση του 2018 για τους παγκόσμιους κινδύνους, που εξέδωσε το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, πέντε από τους δέκα σημαντικότερους κινδύνους οι οποίοι απειλούν την παγκόσμια οικονομία σχετίζονται με το περιβάλλον. Στους εν λόγω κινδύνους συγκαταλέγονται η ρύπανση της ατμόσφαιρας, του εδάφους, των εσωτερικών υδάτων και των ωκεανών, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η απώλεια βιοποικιλότητας και οι αποτυχίες μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και προσαρμογής σε αυτήν. Οι περιβαλλοντικές αρχές αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των Συνθηκών και πολλών από τις πολιτικές της Ένωσης. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να προωθείται η ενσωμάτωση περιβαλλοντικών στόχων σε πράξεις που σχετίζονται με το ταμείο InvestEU. Η προστασία του περιβάλλοντος και η πρόληψη και διαχείριση των σχετικών κινδύνων θα πρέπει να ενσωματώνονται στην προετοιμασία και την υλοποίηση των επενδύσεων. Η Ένωση θα πρέπει επίσης να παρακολουθεί τις δαπάνες που σχετίζονται με τη βιοποικιλότητα και τον έλεγχο της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, προκειμένου να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων βάσει της σύμβασης για τη βιολογική ποικιλότητα (6) και βάσει της οδηγίας (ΕΕ) 2016/2284 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (7). Ως εκ τούτου, οι επενδύσεις που κατανέμονται σε στόχους περιβαλλοντικής βιωσιμότητας θα πρέπει να παρακολουθούνται με τη χρήση κοινών μεθοδολογιών οι οποίες συνάδουν με τις μεθοδολογίες που αναπτύσσονται στο πλαίσιο άλλων προγραμμάτων της Ένωσης τα οποία εφαρμόζονται για τη διαχείριση του κλίματος, της βιοποικιλότητας και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ώστε να είναι δυνατή η αξιολόγηση των επιμέρους και συνδυασμένων επιπτώσεων των επενδύσεων στις βασικές συνιστώσες του φυσικού κεφαλαίου, ήτοι του αέρα, του νερού, της γης και της βιοποικιλότητας.

(13)

Τα επενδυτικά έργα που λαμβάνουν σημαντική ενωσιακή στήριξη, ιδίως στον τομέα των υποδομών, θα πρέπει να ελέγχονται από τον εταίρο υλοποίησης για να διαπιστώνεται κατά πόσον έχουν περιβαλλοντικό, κλιματικό ή κοινωνικό αντίκτυπο. Τα επενδυτικά έργα που έχουν τέτοιο αντίκτυπο θα πρέπει να υπόκεινται σε έλεγχο βιωσιμότητας σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές που θα πρέπει να εκπονήσει η Επιτροπή σε στενή συνεργασία με δυνητικούς εταίρους υλοποίησης στο πλαίσιο του προγράμματος InvestEU. Οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές θα πρέπει να χρησιμοποιούν με κατάλληλο τρόπο τα κριτήρια που καθορίζονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2020/852 προκειμένου να διαπιστώνεται κατά πόσον μια οικονομική δραστηριότητα είναι περιβαλλοντικά βιώσιμη, συμπεριλαμβανομένης της αρχής της μη πρόκλησης σημαντικής ζημίας, και συνάδει με τις κατευθυντήριες γραμμές που έχουν εκπονηθεί για άλλα προγράμματα της Ένωσης. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές θα πρέπει να περιλαμβάνουν κατάλληλες διατάξεις για την αποφυγή περιττού διοικητικού φόρτου, ενώ τα έργα που είναι κάτω από ένα ορισμένο μέγεθος, το οποίο θα οριστεί στις κατευθυντήριες γραμμές, θα πρέπει να εξαιρούνται από τον έλεγχο της βιωσιμότητας. Όταν ο εταίρος υλοποίησης καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν χρειάζεται να διενεργηθεί έλεγχος βιωσιμότητας, θα πρέπει να παρέχει αιτιολόγηση στην Επιτροπή Επενδύσεων που έχει συσταθεί για το ταμείο InvestEU («η Επιτροπή Επενδύσεων»). Πράξεις που δεν συνάδουν με την επίτευξη των στόχων για το κλίμα δεν θα πρέπει να είναι επιλέξιμες για στήριξη δυνάμει του παρόντος κανονισμού.

(14)

Τα χαμηλά ποσοστά επενδύσεων υποδομών στην Ένωση κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης, και εκ νέου κατά τη διάρκεια της κρίσης COVID-19, έχουν υπονομεύσει τις δυνατότητες της Ένωσης για τόνωση της βιώσιμης ανάπτυξης, των προσπαθειών της για κλιματική ουδετερότητα, της ανταγωνιστικότητάς της και της σύγκλισης, καθώς και της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Το γεγονός αυτό δημιουργεί επίσης τον κίνδυνο παγίωσης των ανισορροπιών, των αποκλίσεων και των ανισοτήτων εντός και μεταξύ των κρατών μελών, με επιπτώσεις στη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη σε ενωσιακό, εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο. Οι μεγάλες επενδύσεις σε υποδομές της Ένωσης, ιδίως όσον αφορά τη διασύνδεση και την ενεργειακή απόδοση, καθώς και για τη δημιουργία ενός Ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου Μεταφορών, είναι ουσιαστικής σημασίας για την επίτευξη των στόχων βιωσιμότητας της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων των δεσμεύσεων της Ένωσης για την επίτευξη των ΣΒΑ, και των στόχων για την ενέργεια και το κλίμα για το 2030. Ως εκ τούτου, η στήριξη από το ταμείο InvestEU θα πρέπει να στοχεύει σε επενδύσεις στον τομέα των μεταφορών, της ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων της ενεργειακής απόδοσης και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και άλλων ασφαλών και βιώσιμων πηγών ενέργειας χαμηλών εκπομπών, των περιβαλλοντικών υποδομών, των σχετικών με τη δράση για το κλίμα υποδομών, των ναυτιλιακών υποδομών και των ψηφιακών υποδομών, συμπεριλαμβανομένης της ταχείας και υπερταχείας ευρυζωνικής συνδεσιμότητας σε ολόκληρη την Ένωση, προκειμένου να επιταχυνθεί ο ψηφιακός μετασχηματισμός της οικονομίας της Ένωσης. Το πρόγραμμα InvestEU θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα σε τομείς με ανεπαρκείς επενδύσεις καθώς και σε τομείς στους οποίους απαιτούνται πρόσθετες επενδύσεις. Για να μεγιστοποιηθεί ο αντίκτυπος και η προστιθέμενη αξία της χρηματοδοτικής στήριξης της Ένωσης, είναι σκόπιμο να προωθηθεί μια ορθολογική επενδυτική διαδικασία που επιτρέπει να προβάλλεται η σειρά έργων και να μεγιστοποιούνται οι συνέργειες μεταξύ των σχετικών προγραμμάτων της Ένωσης σε τομείς όπως οι μεταφορές, η ενέργεια και η ψηφιοποίηση.

Λαμβάνοντας υπόψη τις απειλές για την ασφάλεια και την προστασία, τα επενδυτικά έργα που λαμβάνουν ενωσιακή στήριξη θα πρέπει να περιλαμβάνουν μέτρα για την ανθεκτικότητα των υποδομών, συμπεριλαμβανομένης της συντήρησης και της ασφάλειας των υποδομών, θα πρέπει δε να λαμβάνουν υπόψη τις αρχές για την προστασία των πολιτών σε δημόσιους χώρους. Τούτο θα πρέπει να είναι συμπληρωματικό ως προς τις προσπάθειες άλλων ταμείων της Ένωσης που παρέχουν στήριξη για συστατικά στοιχεία ασφάλειας των επενδύσεων σε δημόσιους χώρους, μεταφορές, ενέργεια και άλλες υποδομές ζωτικής σημασίας, όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης.

(15)

Κατά περίπτωση, το πρόγραμμα InvestEU θα πρέπει να συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων της οδηγίας (ΕΕ) 2018/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (8) και του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1999 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (9), και να προωθεί την ενεργειακή απόδοση στις επενδυτικές αποφάσεις.

(16)

Η γνήσια πολυτροπικότητα αποτελεί ευκαιρία για τη δημιουργία ενός αποδοτικού και φιλικού προς το περιβάλλον δικτύου μεταφορών που θα χρησιμοποιεί το μέγιστο δυναμικό όλων των μεταφορικών μέσων και θα δημιουργεί συνέργειες μεταξύ τους. Το πρόγραμμα InvestEU θα πρέπει να στηρίζει επενδύσεις σε κόμβους πολυτροπικών μεταφορών, οι οποίοι – παρά τις σημαντικές οικονομικές δυνατότητες και την επιχειρησιακή σκοπιμότητα που έχουν – ενέχουν σημαντικό κίνδυνο για τους ιδιώτες επενδυτές. Το πρόγραμμα InvestEU θα πρέπει επίσης να συμβάλει στον σχεδιασμό και τη χρήση ευφυών συστημάτων μεταφορών (ITS). Το πρόγραμμα InvestEU θα πρέπει να συνεισφέρει στην ενίσχυση των προσπαθειών να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν τεχνολογίες που συμβάλλουν στη βελτίωση της ασφάλειας των οχημάτων και της οδικής υποδομής.

(17)

Το πρόγραμμα InvestEU θα πρέπει να συμβάλει στις πολιτικές της Ένωσης όσον αφορά τις θάλασσες και τους ωκεανούς μέσω της ανάπτυξης έργων και επιχειρήσεων στον τομέα της γαλάζιας οικονομίας και μέσω των αρχών χρηματοδότησης της βιώσιμης γαλάζιας οικονομίας. Τούτο μπορεί να περιλαμβάνει παρεμβάσεις στον τομέα της ναυτιλιακής επιχειρηματικότητας και βιομηχανίας, της καινοτόμου και ανταγωνιστικής ναυτιλιακής βιομηχανίας, καθώς και στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών θαλάσσιας ενέργειας και της κυκλικής οικονομίας.

(18)

Μολονότι το επίπεδο των συνολικών επενδύσεων στην Ένωση αυξανόταν πριν από την κρίση COVID-19, οι επενδύσεις σε δραστηριότητες υψηλότερου κινδύνου, όπως η έρευνα και η καινοτομία, εξακολουθούσαν να είναι ανεπαρκείς και αναμένεται τώρα να έχουν πληγεί σημαντικά λόγω της κρίσης. Η έρευνα και η καινοτομία θα διαδραματίσουν καίριο ρόλο στην υπέρβαση της κρίσης, την παγίωση της ανθεκτικότητας της Ένωσης για την αντιμετώπιση μελλοντικών προκλήσεων, και τη δημιουργία των αναγκαίων τεχνολογιών για την υλοποίηση των ενωσιακών πολιτικών και στόχων. Το ταμείο InvestEU θα πρέπει να συμβάλει στην επίτευξη του γενικού στόχου να επενδύεται τουλάχιστον το 3 % του ΑΕΠ της Ένωσης στην έρευνα και την καινοτομία. Για την επίτευξη αυτού του στόχου θα χρειαστεί τα κράτη μέλη και ο ιδιωτικός τομέας να προχωρήσουν στις δικές τους ενισχυμένες επενδυτικές δράσεις στην έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία, προκειμένου να αποφευχθούν οι ανεπαρκείς επενδύσεις στους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας, οι οποίες επιδρούν αρνητικά στην οικονομική και βιομηχανική ανταγωνιστικότητα της Ένωσης καθώς και στην ποιότητα ζωής των πολιτών της. Το ταμείο InvestEU θα πρέπει να παρέχει κατάλληλα χρηματοπιστωτικά προϊόντα για να καλύπτει διάφορα στάδια του κύκλου καινοτομίας και ευρύ φάσμα ενδιαφερόμενων μερών, ιδίως δε να επιτρέπει την αναβάθμιση και τη χρήση λύσεων σε εμπορική κλίμακα στην Ένωση, προκειμένου να καταστούν οι λύσεις αυτές ανταγωνιστικές στις παγκόσμιες αγορές και να προαχθεί η αριστεία της Ένωσης στις βιώσιμες τεχνολογίες σε παγκόσμιο επίπεδο, σε συνέργεια με το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» που πρέπει να θεσπιστεί με κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του «Ορίζων Ευρώπη» – προγράμματος-πλαίσιο για την έρευνα και την καινοτομία, τη διαμόρφωση των κανόνων του για τη συμμετοχή και τη διάδοση, και την κατάργηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 1290/2013 και (ΕΕ) αριθ. 1291/2013 («ο κανονισμός Ορίζων Ευρώπη»), συμπεριλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας. Εν προκειμένω, η εμπειρία που αποκτήθηκε από τα χρηματοδοτικά μέσα, όπως το «InnovFin – Χρηματοδοτήσεις της ΕΕ για την καινοτομία», που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» για τη διευκόλυνση και την επίσπευση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση για καινοτόμες επιχειρήσεις, θα πρέπει να αποτελέσει την κατεξοχήν βάση για την επίτευξη αυτής της στοχοθετημένης στήριξης.

(19)

Ο τουρισμός, συμπεριλαμβανομένου του κλάδου της φιλοξενίας, έχει μεγάλη σημασία για την ενωσιακή οικονομία και επί του παρόντος αντιμετωπίζει ιδιαίτερα σοβαρή συρρίκνωση λόγω της πανδημίας COVID-19. Η συρρίκνωση αυτή είναι ιδιαίτερα επιζήμια για τις ΜΜΕ και τις οικογενειακές επιχειρήσεις και έχει οδηγήσει σε υψηλά ποσοστά ανεργίας. Το πρόγραμμα InvestEU αναμένεται να συμβάλει στην ενίσχυση της ανάκαμψης, της μακροπρόθεσμης ανταγωνιστικότητας και της βιωσιμότητας του τομέα, και των αλυσίδων αξίας του, μέσω της στήριξης επιχειρήσεων που προωθούν τον βιώσιμο, καινοτόμο και ψηφιακό τουρισμό, συμπεριλαμβανομένων καινοτόμων μέτρων για τη μείωση του κλιματικού και περιβαλλοντικού αποτυπώματος του τομέα.

(20)

Χρειάζεται επειγόντως σημαντική προσπάθεια για την πραγματοποίηση επενδύσεων στον ψηφιακό μετασχηματισμό, ώστε αυτός να προωθηθεί, και για την κατανομή των οφελών του σε όλους τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της Ένωσης. Το ισχυρό πλαίσιο πολιτικής της στρατηγικής για την ψηφιακή ενιαία αγορά θα πρέπει τώρα να συνοδευτεί από επενδύσεις παρόμοιας φιλοδοξίας, μεταξύ άλλων στην τεχνητή νοημοσύνη, σύμφωνα με το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη» που πρέπει να θεσπιστεί με κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος Ψηφιακή Ευρώπη και την κατάργηση της απόφασης (ΕΕ) 2015/2240.

(21)

Οι ΜΜΕ αντιπροσωπεύουν το 99 % και πλέον των επιχειρήσεων στην Ένωση και η οικονομική τους αξία είναι σημαντική και κρίσιμη. Ωστόσο, αντιμετωπίζουν δυσκολίες κατά την πρόσβαση σε χρηματοδότηση λόγω του εκτιμώμενου υψηλού κινδύνου που ενέχουν και της έλλειψης επαρκών εγγυήσεων. Δημιουργούνται επίσης πρόσθετες προκλήσεις δεδομένου ότι οι ΜΜΕ και οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας οφείλουν να παραμείνουν ανταγωνιστικές μέσω συμμετοχής σε δραστηριότητες ψηφιοποίησης, διεθνοποίησης, μετασχηματισμού σε μια λογική κυκλικής οικονομίας, δραστηριοτήτων καινοτομίας και αναβάθμισης των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού τους. Οι ΜΜΕ έχουν πληγεί σοβαρά από την κρίση COVID-19. Επιπλέον, οι ΜΜΕ και οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας έχουν πρόσβαση σε πιο περιορισμένο σύνολο πηγών χρηματοδότησης από ό,τι οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις, επειδή συνήθως δεν εκδίδουν ομόλογα και έχουν περιορισμένη μόνο πρόσβαση σε χρηματιστήρια και μεγάλους θεσμικούς επενδυτές. Καινοτόμες λύσεις, όπως η απόκτηση επιχειρηματικού ή ιδιοκτησιακού μεριδίου των εργαζομένων σε μια επιχείρηση, είναι επίσης ολοένα και περισσότερο συνήθεις για τις ΜΜΕ και τις επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας. Η δυσκολία πρόσβασης σε χρηματοδότηση είναι ακόμη μεγαλύτερη για τις ΜΜΕ των οποίων οι δραστηριότητες επικεντρώνονται σε άυλα στοιχεία ενεργητικού. Οι ΜΜΕ στην Ένωση εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις τράπεζες και από τον δανεισμό με τη μορφή υπεραναλήψεων από τραπεζικούς λογαριασμούς, τραπεζικών δανείων ή χρηματοδοτικών μισθώσεων. Η στήριξη των ΜΜΕ που αντιμετωπίζουν τις ανωτέρω προκλήσεις με τη διευκόλυνση της πρόσβασής τους σε χρηματοδότηση και με την παροχή πιο διαφοροποιημένων πηγών χρηματοδότησης είναι αναγκαία για να αυξηθεί η ικανότητα των ΜΜΕ να χρηματοδοτούν τη δημιουργία τους, καθώς και την ανάπτυξη, την καινοτομία και τη βιώσιμη ανάπτυξη, να διασφαλίζουν την ανταγωνιστικότητά τους και την αντοχή τους έναντι οικονομικών κλυδωνισμών, ώστε η οικονομία και το χρηματοπιστωτικό σύστημα να γίνονται πιο ανθεκτικά σε περιόδους οικονομικής κάμψης και να διατηρείται η ικανότητα των ΜΜΕ να δημιουργούν θέσεις εργασίας και κοινωνική ευημερία. Ο παρών κανονισμός συμπληρώνει επίσης τις πρωτοβουλίες που έχουν ήδη αναληφθεί στο πλαίσιο της Ένωσης Κεφαλαιαγορών.

Το ταμείο InvestEU θα πρέπει, συνεπώς, να βασίζεται σε επιτυχημένα προγράμματα της Ένωσης, όπως το πρόγραμμα για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και τις ΜΜΕ (COSME)· να παρέχει στήριξη σε ψηφιακές νεοφυείς επιχειρήσεις και καινοτόμες ΜΜΕ, ώστε να είναι σε θέση να ανταγωνίζονται και να επεκτείνονται καλύτερα· να παρέχει κεφάλαια κίνησης και επενδύσεις καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής μιας εταιρείας· να παρέχει χρηματοδότηση για πράξεις χρηματοδοτικής μίσθωσης, και να παρέχει την ευκαιρία εστίασης σε συγκεκριμένα, πιο στοχευμένα, χρηματοπιστωτικά προϊόντα. Θα πρέπει επίσης να μεγιστοποιήσει την ικανότητα παρέμβασης δημόσιων/ιδιωτικών μέσων χρηματοδότησης, όπως το Ταμείο εισαγωγής στο χρηματιστήριο για τις ΜΜΕ, με στόχο τη στήριξη των ΜΜΕ μέσω της διοχέτευσης περισσότερων ιδιωτικών και δημόσιων ιδίων κεφαλαίων.

(22)

Όπως αναφέρεται στο έγγραφο προβληματισμού της Επιτροπής σχετικά με την κοινωνική διάσταση της Ευρώπης της 26ης Απριλίου 2017, την ανακοίνωση σχετικά με τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, το ενωσιακό πλαίσιο για τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και την ανακοίνωση με τίτλο «Μια ισχυρή Ευρώπη για δίκαιες μεταβάσεις» της 14ης Ιανουαρίου 2020, η οικοδόμηση μιας πιο δίκαιης Ένωσης χωρίς αποκλεισμούς αποτελεί βασική προτεραιότητα της Ένωσης για την αντιμετώπιση της ανισότητας και την προώθηση πολιτικών κοινωνικής ένταξης στην Ευρώπη. Η ανισότητα των ευκαιριών επηρεάζει κυρίως την πρόσβαση στην εκπαίδευση, την κατάρτιση, τον πολιτισμό, την απασχόληση, την υγεία και τις κοινωνικές υπηρεσίες. Οι επενδύσεις σε οικονομικούς τομείς που σχετίζονται με την κοινωνία, τις δεξιότητες και το ανθρώπινο κεφάλαιο, καθώς και στην κοινωνική ένταξη των ευάλωτων πληθυσμών δύνανται να ενισχύσουν τις οικονομικές ευκαιρίες, ιδίως δε εάν υπάρχει συντονισμός σε επίπεδο Ένωσης. Η κρίση COVID-19 κατέστησε προφανές ότι υπάρχει σημαντική ανάγκη για επενδύσεις σε κοινωνικές υποδομές. Το ταμείο InvestEU θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για τη στήριξη των επενδύσεων στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, συμπεριλαμβανομένης της αναβάθμισης και αναπροσαρμογής των δεξιοτήτων των εργαζομένων, μεταξύ άλλων σε περιφέρειες που εξαρτώνται από μια οικονομία έντασης άνθρακα και επηρεάζονται από τη διαρθρωτική μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για τη στήριξη έργων που έχουν θετικό κοινωνικό αντίκτυπο και ενισχύουν την κοινωνική ένταξη, συμβάλλοντας στην αύξηση της απασχόλησης, σε όλες τις περιφέρειες, ιδίως μεταξύ των ανειδίκευτων και των μακροχρόνια ανέργων, και στη βελτίωση της κατάστασης όσον αφορά την ισότητα των φύλων, τις ίσες ευκαιρίες, την εξάλειψη των διακρίσεων, την προσβασιμότητα, την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών, τον τομέα της υγείας και των κοινωνικών υπηρεσιών, την κοινωνική στέγαση, την έλλειψη στέγης, την ψηφιακή ένταξη, την ανάπτυξη της κοινότητας, τον ρόλο και τη θέση των νέων στην κοινωνία, καθώς και τα ευάλωτα άτομα, συμπεριλαμβανομένων των υπηκόων τρίτων χωρών. Το πρόγραμμα InvestEU θα πρέπει επίσης να στηρίζει τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και τη δημιουργικότητα με κοινωνική στόχευση.

(23)

Η κρίση COVID-19 είχε ιδιαίτερα σοβαρό αντίκτυπο στις γυναίκες, τόσο από κοινωνική όσο και από οικονομική άποψη. Κατά συνέπεια, το πρόγραμμα InvestEU θα πρέπει να συμβάλει στην επίτευξη των πολιτικών της Ένωσης για την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών, μεταξύ άλλων μέσω της αντιμετώπισης του ψηφιακού χάσματος μεταξύ των φύλων και της συμβολής στην ενθάρρυνση της γυναικείας δημιουργικότητας και του επιχειρηματικού δυναμικού.

(24)

Προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι αρνητικές επιπτώσεις των ριζικών αλλαγών των κοινωνιών της Ένωσης και της αγοράς εργασίας κατά την επόμενη δεκαετία, είναι απαραίτητες οι επενδύσεις στο ανθρώπινο κεφάλαιο, στις κοινωνικές υποδομές, στη μικροχρηματοδότηση, στη χρηματοδότηση ηθικών και κοινωνικών επιχειρήσεων και σε νέα επιχειρηματικά μοντέλα κοινωνικής οικονομίας, συμπεριλαμβανομένων των επενδύσεων κοινωνικού αντικτύπου και των συμβάσεων κοινωνικών αποτελεσμάτων. Το πρόγραμμα InvestEU θα πρέπει να ενισχύει το αναδυόμενο οικοσύστημα κοινωνικής αγοράς, αυξάνοντας την παροχή χρηματοδότησης, καθώς και την πρόσβαση σε αυτήν, για πολύ μικρές και κοινωνικές επιχειρήσεις, καθώς και φορείς κοινωνικής αλληλεγγύης, προκειμένου να καλύπτεται η ζήτηση εκείνων που την χρειάζονται πιο πολύ. Η έκθεση της ομάδας δράσης υψηλού επιπέδου για επενδύσεις σε κοινωνικές υποδομές στην Ευρώπη, του Ιανουαρίου 2018, με τίτλο «Ώθηση των επενδύσεων σε κοινωνικές υποδομές στην Ευρώπη» εντόπισε συνολικό επενδυτικό κενό ύψους τουλάχιστον 1,5 τρισεκατομμυρίων EUR σε κοινωνικές υποδομές και υπηρεσίες για την περίοδο από το 2018 έως το 2030, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης, της κατάρτισης, της υγείας και της στέγασης. Απαιτείται συνεπώς στήριξη, μεταξύ άλλων και σε επίπεδο Ένωσης. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να αξιοποιηθεί η συλλογική ισχύς του δημόσιου κεφαλαίου, του εμπορικού κεφαλαίου, του φιλανθρωπικού κεφαλαίου, καθώς και η στήριξη από ιδρύματα και από εναλλακτικές κατηγορίες παρόχων χρηματοδότησης, όπως από εκπροσώπους της ηθικής, κοινωνικής και βιώσιμης οικονομίας, προκειμένου να στηριχθεί η ανάπτυξη της αλυσίδας αξίας της κοινωνικής αγοράς και να ενισχυθεί η αντοχή της Ένωσης.

(25)

Στην οικονομική κρίση που προκλήθηκε από την πανδημία COVID-19, η κατανομή των πόρων στην αγορά δεν είναι πλήρως αποτελεσματική και ο εκτιμώμενος κίνδυνος παρεμποδίζει σημαντικά τη ροή των ιδιωτικών επενδύσεων. Υπό αυτές τις συνθήκες, το βασικό χαρακτηριστικό του ταμείου InvestEU, ήτοι η ελαχιστοποίηση κινδύνου οικονομικά βιώσιμων έργων ώστε να προσελκύσουν ιδιωτική χρηματοδότηση, είναι ιδιαίτερα πολύτιμο, μεταξύ άλλων και προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος ασύμμετρης ανάκαμψης. Το πρόγραμμα InvestEU θα πρέπει να είναι σε θέση να παρέχει ζωτικής σημασίας στήριξη σε εταιρείες κατά τη φάση ανάκαμψης, συμπεριλαμβανομένης κεφαλαιακής στήριξης για ΜΜΕ που επλήγησαν από την κρίση COVID-19 και δεν ήταν ήδη προβληματικές υπό όρους κρατικών ενισχύσεων στο τέλος του 2019, και, ταυτόχρονα, να διασφαλίζει την ισχυρή εστίαση των επενδυτών στις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες πολιτικές προτεραιότητες της Ένωσης, όπως η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, το επενδυτικό σχέδιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, η στρατηγική για τη διαμόρφωση του ψηφιακού μέλλοντος της Ευρώπης, η νέα βιομηχανική στρατηγική για την Ευρώπη, και η ισχυρή κοινωνική Ευρώπη για δίκαιες μεταβάσεις, λαμβάνοντας υπόψη την αρχή της «μη πρόκλησης σημαντικής ζημίας». Θα πρέπει να αυξήσει σημαντικά την ικανότητα ανάληψης κινδύνων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και των εθνικών αναπτυξιακών τραπεζών και ιδρυμάτων και άλλων εταίρων υλοποίησης, ώστε να στηριχθεί η οικονομική ανάκαμψη.

(26)

Η σοβαρή συρρίκνωση του ΑΕΠ της Ένωσης λόγω της κρίσης COVID-19 καθιστά αναπόφευκτες τις αρνητικές κοινωνικές επιπτώσεις. Η πανδημία COVID-19 κατέδειξε την ανάγκη να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά και επειγόντως στρατηγικά τρωτά σημεία προκειμένου να βελτιωθεί η απόκριση της Ένωσης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, καθώς και η ανθεκτικότητα και η βιωσιμότητα ολόκληρης της οικονομίας. Μόνο μια ανθεκτική, βιώσιμη, ολοκληρωμένη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομία της Ένωσης μπορεί να διαφυλάξει την ακεραιότητα της εσωτερικής αγοράς και τους ισότιμους όρους ανταγωνισμού και προς όφελος των κρατών μελών και των περιφερειών που πλήττονται περισσότερο.

(27)

Το ταμείο InvestEU θα πρέπει να λειτουργεί μέσω τεσσάρων σκελών πολιτικής που αντανακλούν τις βασικές προτεραιότητες πολιτικής της Ένωσης, και συγκεκριμένα: βιώσιμες υποδομές· έρευνα, καινοτομία και ψηφιοποίηση· ΜΜΕ· και κοινωνικές επενδύσεις και δεξιότητες.

(28)

Μολονότι το σκέλος πολιτικής για τις ΜΜΕ θα πρέπει να εστιάζεται πρωτίστως στα οφέλη για τις ΜΜΕ, οι μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης θα πρέπει επίσης να είναι επιλέξιμες σε αυτό το πλαίσιο. Οι επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης θα πρέπει να είναι επιλέξιμες για στήριξη στο πλαίσιο των άλλων τριών σκελών πολιτικής.

(29)

Όπως ορίζεται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και στο επενδυτικό σχέδιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, πρέπει να θεσπιστεί ένας μηχανισμός δίκαιης μετάβασης, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της επίτευξης του στόχου της Ένωσης για το κλίμα έως το 2030 και του στόχου της για επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Ο εν λόγω μηχανισμός θα αποτελείται από τρεις πυλώνες, δηλαδή ένα Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης που πρέπει να θεσπιστεί με κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης («ο κανονισμός Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης») (πυλώνας 1), ένα ειδικό καθεστώς δίκαιης μετάβασης στο πλαίσιο του προγράμματος InvestEU (πυλώνας 2) και μια δανειακή διευκόλυνση του δημόσιου τομέα που πρέπει να θεσπιστεί με κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη δανειακή διευκόλυνση του δημόσιου τομέα στο πλαίσιο του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης («ο κανονισμός για τη δανειακή διευκόλυνση του δημόσιου τομέα για την περίοδο 2021-2027») (πυλώνας 3). Ο μηχανισμός αυτός θα πρέπει να εστιαστεί στις περιφέρειες που πλήττονται περισσότερο από τη μετάβαση λόγω της εξάρτησής τους από τα ορυκτά καύσιμα, συμπεριλαμβανομένων του άνθρακα, της τύρφης και του πετρελαιούχου σχιστόλιθου, ή από βιομηχανικές διεργασίες έντασης εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, και οι οποίες διαθέτουν λιγότερες ικανότητες χρηματοδότησης των απαραίτητων επενδύσεων. Το καθεστώς δίκαιης μετάβασης θα πρέπει επίσης να παρέχει στήριξη στη χρηματοδότηση για τη δημιουργία επενδύσεων προς όφελος των περιοχών δίκαιης μετάβασης. Ο συμβουλευτικός κόμβος InvestEU θα πρέπει να παρέχει στις αντίστοιχες περιοχές τη δυνατότητα να επωφελούνται από τεχνική βοήθεια.

(30)

Για την υλοποίηση του πυλώνα 2 στο πλαίσιο του μηχανισμού δίκαιης μετάβασης, θα πρέπει να θεσπιστεί ένα ειδικό καθεστώς δίκαιης μετάβασης στο πλαίσιο του προγράμματος InvestEU οριζόντια σε όλα τα σκέλη πολιτικής, το οποίο θα υποστηρίζει πρόσθετες επενδύσεις προς όφελος των περιοχών που προσδιορίζονται στα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης, τα οποία θεσπίζονται σύμφωνα με τον κανονισμό Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης. Το εν λόγω καθεστώς θα πρέπει να επιτρέπει επενδύσεις σε ένα ευρύ φάσμα έργων, σύμφωνα με τα κριτήρια επιλεξιμότητας του προγράμματος InvestEU. Έργα σε περιοχές που προσδιορίζονται σε εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης ή έργα που ωφελούν τη μετάβαση των εν λόγω περιοχών, ακόμη και αν δεν βρίσκονται τα ίδια στις εν λόγω περιοχές, μπορούν να επωφεληθούν από το καθεστώς, αλλά μόνο όταν η χρηματοδότηση εκτός των περιοχών δίκαιης μετάβασης έχει καθοριστική σημασία για τη μετάβαση στις εν λόγω περιοχές.

(31)

Θα πρέπει να είναι δυνατή η στήριξη στρατηγικών επενδύσεων, συμπεριλαμβανομένων σημαντικών έργων κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, στο πλαίσιο οποιουδήποτε σκέλους πολιτικής, ειδικότερα, στο πλαίσιο της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης, της ενισχυμένης ανταγωνιστικότητας και ανθεκτικότητας, της προώθησης της επιχειρηματικότητας και της δημιουργίας θέσεων εργασίας, καθώς και της ενίσχυσης των στρατηγικών αλυσίδων αξίας.

(32)

Κάθε σκέλος πολιτικής θα πρέπει να αποτελείται από δύο συνιστώσες, δηλαδή τη συνιστώσα ΕΕ και τη συνιστώσα κράτους μέλους. Η συνιστώσα ΕΕ θα πρέπει να καλύπτει, κατά τρόπο αναλογικό, τις αδυναμίες της αγοράς ή τις καταστάσεις μη ικανοποιητικής αξιοποίησης επενδύσεων σε επίπεδο Ένωσης ή κρατών μελών. Οι υποστηριζόμενες πράξεις θα πρέπει να έχουν σαφή ενωσιακή προστιθέμενη αξία. Η συνιστώσα κράτους μέλους θα πρέπει να παρέχει στα κράτη μέλη καθώς και στις περιφερειακές αρχές, μέσω του οικείου κράτους μέλους, τη δυνατότητα να συνεισφέρουν μέρος των πόρων τους από τα ταμεία υπό επιμερισμένη διαχείριση στις προβλέψεις για την εγγύηση της ΕΕ και να χρησιμοποιούν την εγγύηση της ΕΕ για χρηματοδοτικές ή επενδυτικές πράξεις προς αντιμετώπιση ειδικών αδυναμιών της αγοράς ή καταστάσεων μη ικανοποιητικής αξιοποίησης επενδύσεων στην επικράτειά τους, μεταξύ άλλων σε ευάλωτες και απομακρυσμένες περιοχές, για παράδειγμα στις εξόχως απόκεντρες περιοχές της Ένωσης, κατά τα οριζόμενα στη συμφωνία συνεισφοράς, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι των ταμείων στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης. Η συνιστώσα κράτους μέλους θα πρέπει επίσης να παρέχει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να συνεισφέρουν άλλα πρόσθετα ποσά, συμπεριλαμβάνοντας αυτά που διατίθενται δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, στις προβλέψεις για την εγγύηση της ΕΕ και να χρησιμοποιούν την εγγύηση της ΕΕ για χρηματοδοτικές ή επενδυτικές πράξεις για τους σκοπούς που καθορίζονται στη συμφωνία συνεισφοράς, και στους οποίους θα πρέπει να περιλαμβάνονται, κατά περίπτωση, οι σκοποί μέτρων που λαμβάνονται στο πλαίσιο σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Μεταξύ άλλων, αυτό θα μπορούσε να επιτρέψει την κεφαλαιακή στήριξη για ΜΜΕ που επλήγησαν από την κρίση COVID-19 και δεν ήταν ήδη προβληματικές υπό όρους κρατικών ενισχύσεων στο τέλος του 2019. Οι πράξεις που στηρίζονται από το ταμείο InvestEU, μέσω είτε της συνιστώσας ΕΕ είτε της συνιστώσας κράτους μέλους, δεν θα πρέπει να επικαλύπτουν ή να παραγκωνίζουν την ιδιωτική χρηματοδότηση ή να στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό στην εσωτερική αγορά.

(33)

Η συνιστώσα κράτους μέλους θα πρέπει να είναι ειδικά σχεδιασμένη προκειμένου να επιτρέπει τη χρήση ταμείων επιμερισμένης διαχείρισης ή άλλων πρόσθετων ποσών που συνεισφέρουν τα κράτη μέλη, συμπεριλαμβάνοντας αυτά που διατίθενται δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, για τον σχηματισμό προβλέψεων για την εγγύηση που εκδίδει η Ένωση. Η δυνατότητα αυτή θα αυξήσει την προστιθέμενη αξία της εγγύησης της ΕΕ, με την παροχή στήριξης σε ευρύτερο φάσμα τελικών αποδεκτών και έργων και με τη διαφοροποίηση των μέσων για την επίτευξη των στόχων των ταμείων στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης ή σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, εξασφαλίζοντας παράλληλα τη συνεπή διαχείριση των κινδύνων των ενδεχόμενων υποχρεώσεων με την εφαρμογή της εγγύησης της ΕΕ στο πλαίσιο της έμμεσης διαχείρισης. Η Ένωση θα πρέπει να εγγυάται τις χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις που προβλέπονται στις συμβάσεις εγγύησης που συνάπτονται μεταξύ της Επιτροπής και των εταίρων υλοποίησης στο πλαίσιο της συνιστώσας κράτους μέλους. Τα κονδύλια υπό επιμερισμένη διαχείριση ή άλλα πρόσθετα ποσά που συνεισφέρουν τα κράτη μέλη, συμπεριλαμβάνοντας αυτά που διατίθενται δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, θα πρέπει να παρέχουν τις προβλέψεις για την εγγύηση, σύμφωνα με τον συντελεστή προβλέψεων που προσδιορίζεται από την Επιτροπή και ορίζεται στη συμφωνία συνεισφοράς που συνάπτεται με το κράτος μέλος, με βάση τη φύση των πράξεων και τις αναμενόμενες ζημίες που προκύπτουν. Το κράτος μέλος θα αναλαμβάνει τις ζημίες που υπερβαίνουν τις αναμενόμενες ζημίες με την έκδοση αντεγγύησης υπέρ της Ένωσης, η οποία θα πρέπει να παραμένει σε ισχύ για όσο διάστημα εκκρεμούν οποιεσδήποτε χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις στο πλαίσιο της οικείας συνιστώσας κράτους μέλους. Οι ρυθμίσεις αυτές θα πρέπει να συνάπτονται στο πλαίσιο μιας ενιαίας συμφωνίας συνεισφοράς με κάθε κράτος μέλος που επιλέγει εθελοντικά την επιλογή αυτή.

Η συμφωνία συνεισφοράς θα πρέπει να περιλαμβάνει μία ή περισσότερες ειδικές συμβάσεις εγγύησης που πρόκειται να υλοποιηθούν στο οικείο κράτος μέλος με βάση τους κανόνες του ταμείου InvestEU, καθώς και οποιαδήποτε περιφερειακή οριοθέτηση. Ο ορισμός του συντελεστή προβλέψεων κατά περίπτωση απαιτεί παρέκκλιση από το άρθρο 211 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ, Ευρατόμ) 2018/1046 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (10) («δημοσιονομικός κανονισμός»). Με τον τρόπο αυτό παρέχεται επίσης ενιαίο σύνολο κανόνων για τις εγγυήσεις από τον προϋπολογισμό που υποστηρίζονται από ταμεία τα οποία τελούν υπό κεντρική διαχείριση ή από ταμεία υπό επιμερισμένη διαχείριση, γεγονός που διευκολύνει τον συνδυασμό τους. Οι προβλέψεις για εγγύηση της ΕΕ που αφορά συνιστώσα κράτους μέλους υποστηριζόμενη από άλλα πρόσθετα ποσά που συνεισφέρουν τα κράτη μέλη, συμπεριλαμβάνοντας αυτά που διατίθενται δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, θα πρέπει να αποτελούν εξωτερικό έσοδο για ειδικό προορισμό.

(34)

Θα πρέπει να συσταθεί εταιρική σχέση μεταξύ της Επιτροπής και του Ομίλου της ΕΤΕπ, με βάση τα σχετικά δυνατά σημεία του κάθε εταίρου, ώστε να διασφαλίζεται ο μέγιστος αντίκτυπος πολιτικής, η αποτελεσματικότητα της εφαρμογής, η κατάλληλη δημοσιονομική εποπτεία και η εποπτεία της διαχείρισης κινδύνων, η οποία θα πρέπει να υποστηρίζει την αποτελεσματική και χωρίς αποκλεισμούς άμεση πρόσβαση στην εγγύηση της ΕΕ.

(35)

Η Ένωση εκπροσωπούμενη από την Επιτροπή θα πρέπει να είναι σε θέση να συμμετέχει σε αύξηση κεφαλαίου του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων (ΕΤαΕ) ώστε το ΕΤαΕ να μπορέσει να συνεχίσει να στηρίζει την ευρωπαϊκή οικονομία και την ανάκαμψή της. Κύριος στόχος της αύξησης θα είναι να δοθεί η δυνατότητα στο ΕΤαΕ να συμβάλει στην υλοποίηση του προγράμματος InvestEU. Η Ένωση θα πρέπει να είναι σε θέση να διατηρήσει το συνολικό μερίδιό της στο κεφάλαιο του ΕΤαΕ. Στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για την περίοδο 2021-2027 θα πρέπει να προβλεφθεί επαρκής χρηματοδότηση για τον σκοπό αυτό. Στις 3 Δεκεμβρίου 2020, το διοικητικό συμβούλιο του ΕΤαΕ αποφάσισε την υποβολή πρότασης στους μετόχους για αύξηση του εγκεκριμένου κεφαλαίου του ΕΤαΕ, η οποία θα οδηγούσε σε εισφορά μετρητών ύψους 1 250 000 000 EUR στο ΕΤαΕ. Η τιμή των νέων μετοχών βασίζεται στον μαθηματικό τύπο της καθαρής αξίας ενεργητικού που συμφωνήθηκε μεταξύ των μετόχων του ΕΤαΕ, και αποτελείται από το καταβεβλημένο μέρος και τη διαφορά από έκδοση μετοχών υπέρ το άρτιο. Σύμφωνα με το άρθρο 7 του καταστατικού του ΕΤαΕ, για κάθε εγγεγραμμένη μετοχή πρέπει να καταβάλλεται το 20 % της ονομαστικής αξίας.

(36)

Η Επιτροπή θα πρέπει να επιδιώκει τις απόψεις άλλων δυνητικών εταίρων υλοποίησης μαζί με τον Όμιλο ΕΤΕπ για τις επενδυτικές κατευθυντήριες γραμμές, το σύστημα παρακολούθησης του κλίματος, τα έγγραφα καθοδήγησης για τον έλεγχο βιωσιμότητας και τις κοινές μεθοδολογίες, κατά περίπτωση, με σκοπό τη διασφάλιση της συμμετοχικότητας και της λειτουργικότητας έως ότου συσταθούν τα όργανα διακυβέρνησης. Στη συνέχεια θα πρέπει να υπάρξει συμμετοχή των εταίρων υλοποίησης στο πλαίσιο της Συμβουλευτικής Επιτροπής και του Διοικητικού Συμβουλίου του προγράμματος InvestEU.

(37)

Το ταμείο InvestEU θα πρέπει να είναι ανοικτό σε συνεισφορές τρίτων χωρών που είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών, υπό προσχώρηση χωρών, υποψηφίων και δυνάμει υποψηφίων μελών, χωρών που καλύπτονται από την Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας και άλλων χωρών, σύμφωνα με τους όρους που συμφωνήθηκαν μεταξύ της Ένωσης και των εν λόγω χωρών, δεδομένου ιδίως του θετικού αντίκτυπου που θα έχει το άνοιγμα αυτό στις οικονομίες των κρατών μελών. Αυτό θα πρέπει να επιτρέπει τη διαρκή συνεργασία με τις οικείες χώρες, κατά περίπτωση, ιδίως στους τομείς της έρευνας και καινοτομίας καθώς και των ΜΜΕ.

(38)

Ο παρών κανονισμός καθορίζει δημοσιονομικό κονδύλιο για άλλα μέτρα του προγράμματος InvestEU εκτός των προβλέψεων για την εγγύηση της ΕΕ, που θα συνιστά το βασικό ποσό αναφοράς, κατά την έννοια του σημείου 18 της διοργανικής συμφωνίας της 16ης Δεκεμβρίου 2020 μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τη δημοσιονομική πειθαρχία, τη συνεργασία σε δημοσιονομικά θέματα και τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση, καθώς και για νέους ίδιους πόρους, συμπεριλαμβανομένου ενός χάρτη πορείας για την εισαγωγή νέων ιδίων πόρων (11), για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατά την ετήσια διαδικασία του προϋπολογισμού.

(39)

2 672 292 573 EUR σε τρέχουσες τιμές της εγγύησης της ΕΕ θα πρέπει να βασίζεται σε προβλέψεις που προέρχονται από τα πρόσθετα κονδύλια που παρέχονται σύμφωνα με το άρθρο 5 και το παράρτημα II του κανονισμού (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2093 του Συμβουλίου (12) και αντιστοιχούν στο ποσό του 1 000 000 000 EUR σε τιμές του 2018. Ποσό ύψους 63 800 000 EUR σε τρέχουσες τιμές από το συνολικό κονδύλιο ύψους 430 000 000 EUR σε τρέχουσες τιμές για τον συμβουλευτικό κόμβο InvestEU θα πρέπει να προέρχεται από το εν λόγω ποσό.

(40)

Η εγγύηση της ΕΕ ύψους 26 152 310 073 EUR σε τρέχουσες τιμές για τη συνιστώσα ΕΕ αναμένεται να κινητοποιήσει πρόσθετες επενδύσεις άνω των 372 000 000 000 EUR σε ολόκληρη την Ένωση και θα πρέπει να κατανεμηθεί ενδεικτικά μεταξύ των σκελών πολιτικής.

(41)

Στις 18 Απριλίου 2019, η Επιτροπή δήλωσε ότι «με την επιφύλαξη των προνομιών του Συμβουλίου σε σχέση με την εφαρμογή του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ), εφάπαξ συνεισφορές από τα κράτη μέλη, είτε από ένα κράτος μέλος, είτε μέσω εθνικών αναπτυξιακών τραπεζών που έχουν ταξινομηθεί στον τομέα της γενικής κυβέρνησης ή ενεργούν για λογαριασμό ενός κράτους μέλους, σε θεματικές ή διακρατικές επενδυτικές πλατφόρμες, θα πρέπει κατ’ αρχήν να θεωρούνται έκτακτα μέτρα κατά την έννοια των άρθρων 5 παράγραφος 1 και 9 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1466/97 του Συμβουλίου (13) και του άρθρου 3 παράγραφος 4 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1467/97 του Συμβουλίου (14). Επιπλέον, με την επιφύλαξη των προνομιών του Συμβουλίου σε σχέση με την εφαρμογή του ΣΣΑ, η Επιτροπή θα εξετάσει σε ποιο βαθμό μπορεί να εφαρμοστεί στο πρόγραμμα InvestEU, ως το μέσο που θα διαδεχθεί το ΕΤΣΕ, η ίδια μεταχείριση που ίσχυσε για το ΕΤΣΕ στο πλαίσιο της ανακοίνωσης της Επιτροπής σχετικά με την ευελιξία, όσον αφορά εφάπαξ συνεισφορές που παρέχονται από τα κράτη μέλη σε μετρητά για τη χρηματοδότηση πρόσθετου ποσού της εγγύησης της ΕΕ για τους σκοπούς της συνιστώσας κράτους μέλους.».

(42)

Η εγγύηση της ΕΕ που στηρίζει το ταμείο InvestEU θα πρέπει να υλοποιείται έμμεσα από την Επιτροπή με βάση τους εταίρους υλοποίησης που έχουν πρόσβαση σε χρηματοοικονομικούς διαμεσολαβητές, ανάλογα με την περίπτωση, και τους τελικούς αποδέκτες. Η επιλογή των εταίρων υλοποίησης θα πρέπει να είναι διαφανής και απαλλαγμένη από οποιαδήποτε σύγκρουση συμφερόντων. Η Επιτροπή θα πρέπει να συνάψει σύμβαση εγγύησης που κατανέμει την εγγυοδοτική ικανότητα του ταμείου InvestEU με κάθε εταίρο υλοποίησης για τη στήριξη των χρηματοδοτικών και επενδυτικών πράξεων που πληρούν τα κριτήρια επιλεξιμότητας του ταμείου InvestEU και συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων του. Η διαχείριση του κινδύνου που συνδέεται με την εγγύηση της ΕΕ δεν θα πρέπει να εμποδίζει την άμεση πρόσβαση των εταίρων υλοποίησης στην εγγύηση της ΕΕ. Μόλις η εγγύηση της ΕΕ χορηγηθεί στο πλαίσιο της συνιστώσας ΕΕ σε εταίρους υλοποίησης, οι τελευταίοι θα είναι πλήρως υπεύθυνοι για το σύνολο της επενδυτικής διαδικασίας και τη δέουσα επιμέλεια σε σχέση με τις χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις. Το ταμείο InvestEU θα πρέπει να υποστηρίζει έργα τα οποία συνήθως έχουν προφίλ υψηλότερου κινδύνου από τα έργα που υποστηρίζονται από τις συνήθεις πράξεις των εταίρων υλοποίησης και που δεν θα μπορούσαν να έχουν υλοποιηθεί κατά την περίοδο στην οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί η εγγύηση της ΕΕ, ή δεν θα είχε σταθεί δυνατόν να υλοποιηθούν στον ίδιο βαθμό, από άλλες δημόσιες ή ιδιωτικές πηγές, χωρίς στήριξη από το ταμείο InvestEU.

(43)

Το ταμείο InvestEU θα πρέπει να διαθέτει δομή διακυβέρνησης, η λειτουργία της οποίας θα πρέπει να είναι ανάλογη με τον αποκλειστικό σκοπό της να εξασφαλίζει την κατάλληλη χρήση της εγγύησης της ΕΕ, κατά τρόπο ώστε να διασφαλίζεται η πολιτική ανεξαρτησία των επενδυτικών αποφάσεων. Η εν λόγω δομή διακυβέρνησης θα πρέπει να αποτελείται από μία Συμβουλευτική Επιτροπή, ένα Διοικητικό Συμβούλιο και μια πλήρως ανεξάρτητη Επιτροπή Επενδύσεων. Στη συνολική σύνθεση της δομής διακυβέρνησης πρέπει να επιδιώκεται η επίτευξη ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων. Η δομή διακυβέρνησης δεν θα πρέπει να παρεμβαίνει ούτε να παρεμποδίζει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων του Ομίλου της ΕΤΕπ ή άλλων εταίρων υλοποίησης, ούτε να υποκαθιστά τα αντίστοιχα διοικητικά τους όργανα.

(44)

Θα πρέπει να συσταθεί Γνωμοδοτικό Συμβούλιο, αποτελούμενο από εκπροσώπους των εταίρων υλοποίησης, εκπροσώπους των κρατών μελών, έναν εμπειρογνώμονα που θα διορίζεται από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και έναν εμπειρογνώμονας που θα διορίζεται από την Επιτροπή των Περιφερειών, για την ανταλλαγή πληροφοριών και απόψεων σχετικά με την απορρόφηση των χρηματοπιστωτικών προϊόντων που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο του ταμείου InvestEU και προκειμένου να συζητά τις εξελισσόμενες ανάγκες και τα νέα προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων συγκεκριμένων κενών στην αγορά σε τοπικό επίπεδο.

(45)

Για να είναι δυνατή εξαρχής η σύσταση Συμβουλευτικής Επιτροπής, η Επιτροπή θα πρέπει να διορίζει τους εκπροσώπους των δυνητικών εταίρων υλοποίησης για προσωρινή περίοδο ενός έτους. Στη συνέχεια, οι εταίροι υλοποίησης που έχουν υπογράψει συμβάσεις εγγύησης αναλαμβάνουν αυτή την ευθύνη.

(46)

Το Διοικητικό Συμβούλιο, το οποίο απαρτίζεται από εκπροσώπους της Επιτροπής, εκπροσώπους των εταίρων υλοποίησης και έναν εμπειρογνώμονα χωρίς δικαίωμα ψήφου που διορίζεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, θα πρέπει να καθορίζει τη στρατηγική και επιχειρησιακή καθοδήγηση για το ταμείο InvestEU.

(47)

Η Επιτροπή θα πρέπει να αξιολογεί τη συμβατότητα χρηματοδοτικών και των επενδυτικών πράξεων που υποβάλλουν οι εταίροι υλοποίησης με το σύνολο της νομοθεσίας και των πολιτικών της Ένωσης. Οι αποφάσεις σχετικά με τις χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις θα πρέπει εν τέλει να λαμβάνονται από εταίρο υλοποίησης.

(48)

Η Επιτροπή Επενδύσεων, που αποτελείται από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες, θα πρέπει να καταλήξει σε συμπέρασμα για τη χορήγηση της ενίσχυσης από την εγγύηση της ΕΕ για τις χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις που πληρούν τα κριτήρια επιλεξιμότητας του ταμείου InvestEU, παρέχοντας έτσι εξωτερική εμπειρογνωσία για εκτιμήσεις επενδύσεων που σχετίζονται με έργα. Η Επιτροπή Επενδύσεων θα πρέπει να έχει διαφορετικές συνθέσεις για να καλύπτει διάφορους κλάδους και τομείς πολιτικής με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

(49)

Η Επιτροπή Επενδύσεων θα πρέπει να επικουρείται από μια ανεξάρτητη γραμματεία που θα φιλοξενείται από την Επιτροπή και η οποία θα λογοδοτεί στον πρόεδρο της Επιτροπής Επενδύσεων.

(50)

Κατά την επιλογή των εταίρων υλοποίησης για τη χρήση του ταμείου InvestEU, η Επιτροπή θα πρέπει να εξετάζει την ικανότητά τους να εκπληρώσουν τους στόχους του εν λόγω ταμείου και να εισφέρουν δικούς τους πόρους, προκειμένου να διασφαλιστεί η δέουσα γεωγραφική κάλυψη και διαφοροποίηση, να συμπεριληφθούν ιδιώτες επενδυτές και να εξασφαλιστεί επαρκής διαφοροποίηση κινδύνων και λύσεις για την αντιμετώπιση των αδυναμιών της αγοράς και των καταστάσεων μη ικανοποιητικής αξιοποίησης επενδύσεων. Δεδομένου του ρόλου του βάσει των Συνθηκών, της δυνατότητάς του να λειτουργεί σε όλα τα κράτη μέλη και της υφιστάμενης πείρας από τα τρέχοντα χρηματοδοτικά μέσα και το ΕΤΣΕ, ο Όμιλος της ΕΤΕπ θα πρέπει να εξακολουθήσει να αποτελεί προνομιούχο εταίρο υλοποίησης στο πλαίσιο της συνιστώσας ΕΕ του ταμείου InvestEU. Εκτός από τον Όμιλο της ΕΤΕπ, οι εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες και ιδρύματα θα πρέπει να είναι σε θέση να προσφέρουν μια συμπληρωματική γκάμα χρηματοπιστωτικών προϊόντων δεδομένου ότι η πείρα και οι δυνατότητές τους σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο θα μπορούσαν να αποβούν επωφελείς για τη μεγιστοποίηση του αντίκτυπου των δημόσιων κεφαλαίων σε όλη την επικράτεια της Ένωσης και τη διασφάλιση δίκαιης γεωγραφικής κατανομής των έργων. Το πρόγραμμα InvestEU θα πρέπει να υλοποιείται κατά τρόπο ώστε να προωθεί ισότιμους όρους ανταγωνισμού για μικρότερες και νεότερες αναπτυξιακές τράπεζες και ιδρύματα. Επιπλέον, θα πρέπει και άλλα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να μπορούν να γίνουν εταίροι υλοποίησης, ιδίως όταν παρουσιάζουν συγκριτικό πλεονέκτημα όσον αφορά ειδική εμπειρογνωσία και πείρα σε ορισμένα κράτη μέλη και όταν παρουσιάζουν ενωσιακή πλειοψηφία μετοχών. Θα πρέπει επίσης και άλλες οντότητες που πληρούν τα κριτήρια που ορίζει ο δημοσιονομικός κανονισμός να είναι σε θέση να γίνουν εταίροι υλοποίησης.

(51)

Προκειμένου να προαχθεί η βελτίωση της γεωγραφικής διαφοροποίησης, μπορούν να δημιουργηθούν επενδυτικές πλατφόρμες που θα συνδυάζουν τις προσπάθειες και την εμπειρογνωσία των εταίρων υλοποίησης με άλλες εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες και ιδρύματα που διαθέτουν περιορισμένη πείρα όσον αφορά τη χρήση χρηματοδοτικών μέσων. Αυτού του είδους οι δομές θα πρέπει να ενθαρρύνονται, μεταξύ άλλων μέσω κατάλληλης στήριξης από τον συμβουλευτικό κόμβο InvestEU. Είναι σκόπιμο οι δομές αυτές να φέρνουν σε επαφή συνεπενδυτές, δημόσιες αρχές, εμπειρογνώμονες, εκπαιδευτικά ιδρύματα, φορείς κατάρτισης και ερευνητικούς φορείς, ενδιαφερόμενους κοινωνικούς εταίρους και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και άλλους σχετικούς παράγοντες σε ενωσιακό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο για την προώθηση της χρήσης των επενδυτικών πλατφορμών στους σχετικούς τομείς.

(52)

Η εγγύηση της ΕΕ στο πλαίσιο της συνιστώσας κράτους μέλους θα πρέπει να ανατεθεί σε οποιονδήποτε εταίρο υλοποίησης που είναι επιλέξιμος δυνάμει του άρθρου 62 παράγραφος 1 στοιχείο γ) του δημοσιονομικού κανονισμού, συμπεριλαμβανομένων εθνικών ή περιφερειακών αναπτυξιακών τραπεζών ή ιδρυμάτων, της ΕΤΕπ, του ΕΤαΕ και άλλων διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Κατά την επιλογή εταίρων υλοποίησης στο πλαίσιο της συνιστώσας κράτους μέλους, η Επιτροπή θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις προτάσεις κάθε κράτους μέλους, όπως αντανακλώνται στη συμφωνία συνεισφοράς. Σύμφωνα με το άρθρο 154 του δημοσιονομικού κανονισμού, η Επιτροπή οφείλει να διενεργήσει αξιολόγηση των κανόνων και διαδικασιών των εταίρων υλοποίησης προκειμένου να διαπιστώσει ότι παρέχουν επίπεδο προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης ισοδύναμο με εκείνο που παρέχει η Επιτροπή.

(53)

Οι αποφάσεις για χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις θα πρέπει, εν τέλει, να λαμβάνονται από τον εταίρο υλοποίησης επ’ ονόματί του, να υλοποιούνται σύμφωνα με τους εσωτερικούς κανόνες, τις πολιτικές και τις διαδικασίες του εταίρου και να καταχωρίζονται λογιστικά στις οικονομικές του καταστάσεις ή, όπου αρμόζει, να δημοσιοποιούνται σε σημειώσεις επί των οικονομικών καταστάσεων. Επομένως, η Επιτροπή θα πρέπει να αιτιολογεί αποκλειστικά οποιαδήποτε χρηματοοικονομική υποχρέωση απορρέει από την εγγύηση της ΕΕ και να γνωστοποιεί το ανώτατο ύψος της εγγύησης καθώς και όλα τα συναφή στοιχεία σχετικά με την παρεχόμενη εγγύηση.

(54)

Όπου ενδείκνυται, το ταμείο InvestEU θα πρέπει να επιτρέπει τον ομαλό, απρόσκοπτο και αποδοτικό συνδυασμό επιχορηγήσεων, χρηματοδοτικών μέσων, ή και των δύο, που χρηματοδοτούνται από τον προϋπολογισμό της Ένωσης ή από άλλα ταμεία, όπως το Ταμείο Καινοτομίας για το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) της ΕΕ, με την εγγύηση της ΕΕ σε περιπτώσεις όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο για τη βέλτιστη στήριξη των επενδύσεων για την αντιμετώπιση ειδικών αδυναμιών της αγοράς ή καταστάσεων μη ικανοποιητικής αξιοποίησης επενδύσεων.

(55)

Τα έργα που υποβάλλονται από εταίρους υλοποίησης για στήριξη στο πλαίσιο του προγράμματος InvestEU και τα οποία συνδυάζουν στήριξη από το ταμείο InvestEU με στήριξη από άλλα προγράμματα της Ένωσης, θα πρέπει να συνάδουν, στο σύνολό τους, με τους στόχους και τα κριτήρια επιλεξιμότητας των αντίστοιχων ενωσιακών προγραμμάτων. Η χρήση της εγγύησης της ΕΕ θα πρέπει να αποφασίζεται στο πλαίσιο του προγράμματος InvestEU.

(56)

Ο συμβουλευτικός κόμβος InvestEU θα πρέπει να στηρίζει την ανάπτυξη μιας σειράς ώριμων επενδυτικών έργων σε κάθε σκέλος πολιτικής μέσω συμβουλευτικών πρωτοβουλιών που υλοποιούνται από τον Όμιλο της ΕΤΕπ, άλλους συμβουλευτικούς εταίρους ή απευθείας από την Επιτροπή. Ο συμβουλευτικός κόμβος InvestEU θα πρέπει να προωθεί τη γεωγραφική διαφοροποίηση, με στόχο τη συμβολή στον ενωσιακό στόχο της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής και τη μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων. Ο συμβουλευτικός κόμβος InvestEU θα πρέπει να δίνει ιδιαίτερη προσοχή στη συγκέντρωση μικρών έργων και την ομαδοποίησή τους σε μεγαλύτερα χαρτοφυλάκια. Η Επιτροπή, ο όμιλος της ΕΤΕπ και οι άλλοι συμβουλευτικοί εταίροι θα πρέπει να συνεργάζονται στενά με στόχο τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας, των συνεργειών και της αποτελεσματικής γεωγραφικής κάλυψης της στήριξης σε ολόκληρη την Ένωση, λαμβάνοντας υπόψη την εμπειρογνωσία και την τοπική ικανότητα των τοπικών εταίρων υλοποίησης, καθώς και του Ευρωπαϊκού Κόμβου Επενδυτικών Συμβουλών που συστάθηκε δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2015/1017 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (15). Θα πρέπει να εξεταστούν προσεκτικά τα πορίσματα της ειδικής έκθεσης αριθ. 12/2020 του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, με τίτλο «Ευρωπαϊκός Κόμβος Επενδυτικών Συμβουλών: Στόχος του η τόνωση των επενδύσεων στην ΕΕ, αλλά ο αντίκτυπός του περιορισμένος» (16), προκειμένου να μεγιστοποιηθούν η αποτελεσματικότητα και ο αντίκτυπος του συμβουλευτικού κόμβου InvestEU. Ο συμβουλευτικός κόμβος InvestEU θα πρέπει να παρέχει ένα κεντρικό σημείο εισόδου για τη βοήθεια στην ανάπτυξη έργων που παρέχεται στο πλαίσιο του συμβουλευτικού κόμβου InvestEU για τις δημόσιες αρχές και για τους φορείς υλοποίησης έργων.

(57)

Ο συμβουλευτικός κόμβος InvestEU θα πρέπει να συσταθεί από την Επιτροπή με τον Όμιλο της ΕΤΕπ ως κύριο εταίρο, με βάση την εμπειρία που έχει αποκτηθεί μέσω του Ευρωπαϊκού Κόμβου Επενδυτικών Συμβουλών. Η Επιτροπή θα πρέπει να είναι υπεύθυνη για την πολιτική καθοδήγηση του συμβουλευτικού κόμβου InvestEU και για τη διαχείριση του κεντρικού σημείου εισόδου. Ο Όμιλος της ΕΤΕπ θα πρέπει να παρέχει συμβουλευτικές πρωτοβουλίες στο πλαίσιο των σκελών πολιτικής. Επιπλέον, ο Όμιλος της ΕΤΕπ θα πρέπει να παρέχει επιχειρησιακές υπηρεσίες στην Επιτροπή, μεταξύ άλλων παρέχοντας στοιχεία για τις στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές και τις κατευθυντήριες γραμμές πολιτικής, όσον αφορά τις συμβουλευτικές πρωτοβουλίες, χαρτογραφώντας υφιστάμενες και αναδυόμενες συμβουλευτικές πρωτοβουλίες, αξιολογώντας τις συμβουλευτικές ανάγκες και συμβουλεύοντας την Επιτροπή σχετικά με βέλτιστους τρόπους αντιμετώπισης των αναγκών αυτών μέσω υφιστάμενων ή νέων συμβουλευτικών πρωτοβουλιών.

(58)

Προκειμένου να διασφαλιστεί ευρεία γεωγραφική απεύθυνση των συμβουλευτικών υπηρεσιών σε ολόκληρη την Ένωση και να επιτευχθεί η μόχλευση τοπικής γνώσης σχετικά με το ταμείο InvestEU, θα πρέπει να εξασφαλίζεται τοπική παρουσία του συμβουλευτικού κόμβου InvestEU, όπου είναι αναγκαία, λαμβάνοντας υπόψη τα υφιστάμενα καθεστώτα στήριξης και την παρουσία τοπικών εταίρων, για την παροχή απτής, προορατικής, εξατομικευμένης βοήθειας επιτόπου. Προκειμένου να διευκολύνεται η παροχή συμβουλευτικής υποστήριξης σε τοπικό επίπεδο και να εξασφαλίζονται η αποτελεσματικότητα, οι συνέργειες και η ουσιαστική γεωγραφική κάλυψη στήριξης σε ολόκληρη την Ένωση, ο συμβουλευτικός κόμβος InvestEU θα πρέπει να συνεργάζεται με εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες και ιδρύματα και να επωφελείται και να αξιοποιεί την εμπειρογνωσία τους.

(59)

Ο συμβουλευτικός κόμβος InvestEU θα πρέπει να παρέχει συμβουλευτική υποστήριξη σε έργα μικρού μεγέθους και έργα για νεοφυείς επιχειρήσεις, ιδίως όταν οι νεοφυείς επιχειρήσεις επιδιώκουν να προστατεύσουν τις επενδύσεις τους στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας αποκτώντας τίτλους διανοητικής ιδιοκτησίας, όπως διπλώματα ευρεσιτεχνίας, λαμβάνοντας υπόψη την ύπαρξη άλλων υπηρεσιών που είναι σε θέση να καλύψουν τέτοιες δράσεις και επιδιώκοντας τη συνέργεια μαζί τους.

(60)

Στο πλαίσιο του ταμείου InvestEU, υπάρχει ανάγκη παροχής στήριξης για ανάπτυξη έργων και δημιουργία ικανοτήτων με σκοπό την ανάπτυξη των οργανωτικών ικανοτήτων και των δραστηριοτήτων ανάπτυξης αγοράς που απαιτούνται για την εκπόνηση ποιοτικών έργων. Η στήριξη αυτή θα πρέπει επίσης να στοχεύει στους χρηματοοικονομικούς διαμεσολαβητές οι οποίοι μπορούν να συνδράμουν με καίριο τρόπο τις ΜΜΕ ώστε να αποκτήσουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση και να αξιοποιήσουν πλήρως το δυναμικό τους. Επιπλέον, στόχος της συμβουλευτικής στήριξης είναι να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την επέκταση του δυνητικού αριθμού επιλέξιμων δικαιούχων σε αναδυόμενα τμήματα της αγοράς, ιδίως όταν το μικρό μέγεθος των επιμέρους έργων αυξάνει σημαντικά το κόστος των συναλλαγών σε επίπεδο έργου, λόγου χάρη σε σχέση με το οικοσύστημα κοινωνικής χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένων των φιλανθρωπικών οργανώσεων και με τον πολιτιστικό και δημιουργικό τομέα. Η στήριξη της δημιουργίας ικανοτήτων θα πρέπει να είναι συμπληρωματική και επιπρόσθετη σε σχέση με δράσεις που αναλαμβάνονται στο πλαίσιο άλλων ενωσιακών προγραμμάτων τα οποία καλύπτουν συγκεκριμένους τομείς πολιτικής. Θα πρέπει επίσης να καταβληθεί προσπάθεια για να στηριχθεί η δημιουργία ικανοτήτων των δυνητικών φορέων υλοποίησης έργων, ιδίως των τοπικών οργανισμών και αρχών.

(61)

Η πύλη InvestEU θα πρέπει να εγκατασταθεί προκειμένου να προσφέρει μια ευπρόσιτη και φιλική προς τον χρήστη βάση δεδομένων για έργα και να προάγει την προβολή επενδυτικών έργων για τα οποία αναζητείται χρηματοδότηση, με αυξημένη έμφαση στην παροχή προς τους εταίρους υλοποίησης μιας πιθανής σειράς επενδυτικών έργων που είναι συμβατά με το δίκαιο και τις πολιτικές της Ένωσης.

(62)

Σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2020/2094 του Συμβουλίου (17) και εντός των ορίων των πόρων που διατίθενται σε αυτόν, θα πρέπει να υλοποιηθούν μέτρα για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα στο πλαίσιο του προγράμματος InvestEU ώστε να αντιμετωπιστεί ο άνευ προηγουμένου αντίκτυπος της κρίσης COVID-19. Οι εν λόγω πρόσθετοι πόροι θα πρέπει να χρησιμοποιούνται κατά τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η συμμόρφωση με τις προθεσμίες που προβλέπονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2020/2094.

(63)

Σύμφωνα με τις παραγράφους 22 και 23 της διοργανικής συμφωνίας της 13ης Απριλίου 2016 για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου (18), το πρόγραμμα InvestEU θα πρέπει να αξιολογείται βάσει των πληροφοριών που συλλέγονται δυνάμει ειδικών απαιτήσεων παρακολούθησης, αλλά και η αποφυγή του διοικητικού φόρτου, ιδίως για τα κράτη μέλη, και της υπερβολικής ρύθμισης. Οι εν λόγω απαιτήσεις θα πρέπει να περιλαμβάνουν, κατά περίπτωση, μετρήσιμους δείκτες ως βάση για την αξιολόγηση των επιπτώσεων του προγράμματος InvestEU επιτόπου.

(64)

Θα πρέπει να υλοποιηθεί ένα αξιόπιστο πλαίσιο παρακολούθησης, βασισμένο σε δείκτες εκροών, αποτελεσμάτων και αντικτύπου, με σκοπό την παρακολούθηση της προόδου που επιτυγχάνεται ως προς την επίτευξη των στόχων της Ένωσης. Προκειμένου να διασφαλιστεί η λογοδοσία έναντι των πολιτών της Ένωσης, η Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλλει ετήσια έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με την πρόοδο, τον αντίκτυπο και τις δραστηριότητες του προγράμματος InvestEU.

(65)

Για τον παρόντα κανονισμό ισχύουν οριζόντιοι δημοσιονομικοί κανόνες εγκεκριμένοι από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο βάσει του άρθρου 322 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ). Οι κανόνες αυτοί ορίζονται στον δημοσιονομικό κανονισμό και καθορίζουν κατά κύριο λόγο τη διαδικασία κατάρτισης και εκτέλεσης του προϋπολογισμού μέσω επιχορηγήσεων, συμβάσεων, βραβείων και έμμεσης υλοποίησης. Προβλέπουν επίσης ελέγχους της ευθύνης των οικονομικών φορέων. Οι κανόνες που θεσπίζονται βάσει του άρθρου 322 ΣΛΕΕ περιλαμβάνουν επίσης γενικό καθεστώς αιρεσιμότητας για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης.

(66)

Ο δημοσιονομικός κανονισμός εφαρμόζεται στο πρόγραμμα InvestEU. Θεσπίζει κανόνες για την εκτέλεση του προϋπολογισμού της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων κανόνων για τις εγγυήσεις από τον προϋπολογισμό.

(67)

Σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό, τον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 883/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (19), και τους κανονισμούς (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 2988/95 (20), (Ευρατόμ, ΕΚ) αριθ. 2185/96 (21) και (ΕΕ) 2017/1939 (22) του Συμβουλίου, τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης πρέπει να προστατεύονται με αναλογικά μέτρα, συμπεριλαμβανομένων μέτρων που αφορούν όπως την πρόληψη, τον εντοπισμό, τη διόρθωση και τη διερεύνηση παρατυπιών, συμπεριλαμβανομένης της απάτης, την ανάκτηση απολεσθέντων, αχρεωστήτως καταβληθέντων ή μη ορθώς χρησιμοποιηθέντων κονδυλίων και, όπου αρμόζει, την επιβολή διοικητικών κυρώσεων. Ειδικότερα, σύμφωνα με τους κανονισμούς (Ευρατόμ, ΕΚ) αριθ. 2185/96 και (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 883/2013, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία καταπολέμησης της απάτης (OLAF) έχει την εξουσία να διενεργεί διοικητικές έρευνες, συμπεριλαμβανομένων επιτόπιων ελέγχων και επιθεωρήσεων, με σκοπό να διαπιστωθεί εάν υπήρξε απάτη, διαφθορά ή κάθε άλλη παράνομη δραστηριότητα εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης. η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έχει την εξουσία, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1939, να διενεργεί έρευνες και να διώκει αξιόποινες πράξεις εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, όπως προβλέπεται στην οδηγία (ΕΕ) 2017/1371 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (23).

Σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό, κάθε πρόσωπο ή οντότητα που είναι αποδέκτης κονδυλίων της Ένωσης οφείλει να συνεργάζεται πλήρως για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, να παρέχει τα αναγκαία δικαιώματα και πρόσβαση στην Επιτροπή, στην OLAF, στο Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο και, σε σχέση με τα κράτη μέλη που συμμετέχουν στην ενισχυμένη συνεργασία σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1939, στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία και να μεριμνά ώστε τυχόν τρίτοι που συμμετέχουν στην εκτέλεση κονδυλίων της Ένωσης να εκχωρούν ισοδύναμα δικαιώματα.

(68)

Τρίτες χώρες που είναι μέλη του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) μπορούν να συμμετέχουν σε ενωσιακά προγράμματα στο πλαίσιο της συνεργασίας που θεσπίστηκε δυνάμει της Συμφωνίας για τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (24), η οποία προβλέπει την υλοποίηση των προγραμμάτων με απόφαση που λαμβάνεται δυνάμει της συμφωνίας αυτής. Τρίτες χώρες μπορούν επίσης να συμμετέχουν βάσει άλλων νομοθετικών πράξεων. Θα πρέπει να εισαχθεί ειδική διάταξη στον παρόντα κανονισμό με την οποία θα απαιτείται από τρίτες χώρες η χορήγηση των απαραίτητων δικαιωμάτων και της απαραίτητης πρόσβασης στον αρμόδιο διατάκτη, την OLAF και το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο για την ολοκληρωμένη άσκηση των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων τους.

(69)

Σύμφωνα με την απόφαση 2013/755/ΕΕ του Συμβουλίου (25), πρόσωπα και οντότητες που είναι εγκατεστημένα σε υπερπόντιες χώρες ή εδάφη είναι επιλέξιμα για χρηματοδότηση, με την επιφύλαξη των κανόνων και των στόχων του προγράμματος InvestEU και των ενδεχόμενων ρυθμίσεων που ισχύουν στο κράτος μέλος με το οποίο είναι συνδεδεμένη η υπερπόντια χώρα ή το έδαφος.

(70)

Προκειμένου να συμπληρωθούν τα μη ουσιώδη στοιχεία του παρόντος κανονισμού με επενδυτικές κατευθυντήριες γραμμές και με πίνακα δεικτών, να διευκολυνθεί η ταχεία και ευέλικτη προσαρμογή των δεικτών επιδόσεων και να προσαρμοστεί ο συντελεστής προβλέψεων, η εξουσία έκδοσης πράξεων δυνάμει του άρθρου 290 ΣΛΕΕ θα πρέπει να ανατεθεί στην Επιτροπή όσον αφορά την κατάρτιση των επενδυτικών κατευθυντήριων γραμμών για χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις στο πλαίσιο διάφορων σκελών πολιτικής, τον πίνακα αποτελεσμάτων, την τροποποίηση του παραρτήματος III του παρόντος κανονισμού για την επανεξέταση ή τη συμπλήρωση των δεικτών, καθώς και την προσαρμογή του συντελεστή προβλέψεων. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, οι εν λόγω επενδυτικές κατευθυντήριες γραμμές θα πρέπει να περιλαμβάνουν επαρκείς διατάξεις για την αποφυγή άσκοπης διοικητικής επιβάρυνσης. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό η Επιτροπή να διεξάγει, κατά τις προπαρασκευαστικές της εργασίες, τις κατάλληλες διαβουλεύσεις, μεταξύ άλλων σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων, οι οποίες να πραγματοποιούνται σύμφωνα με τις αρχές που ορίζονται στη διοργανική συμφωνία της 13ης Απριλίου 2016 για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου. Πιο συγκεκριμένα, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ίση συμμετοχή στην προετοιμασία των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο λαμβάνουν όλα τα έγγραφα κατά τον ίδιο χρόνο με τους εμπειρογνώμονες των κρατών μελών, και οι εμπειρογνώμονές τους έχουν συστηματικά πρόσβαση στις συνεδριάσεις των ομάδων εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής που ασχολούνται με την προετοιμασία κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων.

(71)

Οι χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις που υπογράφονται ή συνάπτονται από εταίρο υλοποίησης κατά την περίοδο από την 1η Ιανουαρίου 2021 έως την υπογραφή των αντίστοιχων συμβάσεων εγγύησης θα πρέπει να είναι επιλέξιμες για την εγγύηση της ΕΕ, υπό την προϋπόθεση ότι οι εν λόγω πράξεις αναφέρονται στη σύμβαση εγγύησης, υποβάλλονται επιτυχώς στην εξακρίβωση πολιτικής ή λαμβάνουν θετική γνώμη στο πλαίσιο της διαδικασίας που προβλέπεται στο άρθρο 19 του πρωτοκόλλου αριθ. 5 για το καταστατικό της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, το οποίο προσαρτάται στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ) και στη ΣΛΕΕ (καταστατικό της ΕΤΕπ), και εγκρίνονται και στις δύο περιπτώσεις από την Επιτροπή Επενδύσεων.

(72)

Προκειμένου να βελτιστοποιηθεί η χρήση των δημοσιονομικών πόρων, τα σχετικά χαρτοφυλάκια χρηματοδοτικών μέσων που θεσπίστηκαν δυνάμει του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2014-2020, καθώς και η εγγύηση της ΕΕ στο πλαίσιο του κανονισμού (ΕΕ) 2015/1017, θα πρέπει να μπορούν να συνδυάζονται με την εγγύηση της ΕΕ δυνάμει του παρόντος κανονισμού. Η αυξημένη ικανότητα ανάληψης κινδύνου που δημιουργείται με τον εν λόγω συνδυασμό αναμένεται να ενισχύσει την αποδοτικότητα της εγγύησης της Ένωσης δυνάμει του παρόντος κανονισμού και να καταστήσει δυνατή την παροχή μεγαλύτερης στήριξης στους τελικούς αποδέκτες. Οι λεπτομερείς όροι του συνδυασμού θα πρέπει να καθορίζονται στη σύμβαση εγγύησης μεταξύ της Επιτροπής και της ΕΤΕπ ή του ΕΤαΕ. Οι όροι του συνδυασμού θα πρέπει να συνάδουν με τη συμφωνία για την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (26).

(73)

Δεδομένου ότι οι στόχοι του παρόντος κανονισμού, δηλαδή να καλύπτει τις αδυναμίες της αγοράς και τις καταστάσεις μη ικανοποιητικής αξιοποίησης επενδύσεων σε ολόκληρη την Ένωση και στα κράτη μέλη, και να προβλέπει δοκιμές, σε επίπεδο ενωσιακής αγοράς, καινοτόμων χρηματοπιστωτικών προϊόντων και συστημάτων διάδοσής τους, προς αντιμετώπιση νέων ή σύνθετων αδυναμιών της αγοράς και καταστάσεων μη ικανοποιητικής αξιοποίησης επενδύσεων, δεν είναι δυνατόν να επιτευχθούν επαρκώς μόνο από τα κράτη μέλη, μπορούν όμως, λόγω της κλίμακας και των αποτελεσμάτων τους, να επιτευχθούν καλύτερα σε επίπεδο Ένωσης, η Ένωση μπορεί να θεσπίσει μέτρα, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας που διατυπώνεται στο άρθρο 5 ΣΕΕ. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, που διατυπώνεται στο ίδιο άρθρο, ο παρών κανονισμός δεν υπερβαίνει τα αναγκαία όρια για την επίτευξη των στόχων αυτών.

(74)

Προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέχεια στην παροχή υποστήριξης στον οικείο τομέα πολιτικής και να επιτραπεί η εφαρμογή από την αρχή του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2021-2027, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να αρχίσει να ισχύει επειγόντως και να εφαρμοστεί αναδρομικά από την 1η Ιανουαρίου 2021,