(1)

Η ανακοίνωση της Επιτροπής της 20ής Ιουλίου 2010 προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών με τίτλο «Προς ένα ευρωπαϊκό χώρο οδικής ασφάλειας: πολιτικές κατευθύνσεις για την οδική ασφάλεια 2011-2020» ανέφερε τους στρατηγικούς στόχους της Ένωσης για τη μείωση του αριθμού των θανάτων σε τροχαία ατυχήματα κατά το ήμισυ έως το 2020 σε σύγκριση με το 2010 και την προσέγγιση του στόχου επίτευξης μηδενικού αριθμού θανάτων έως το 2050. Ωστόσο, η πρόοδος προς την επίτευξη αυτών των στόχων παρουσιάζει στασιμότητα τα τελευταία έτη. Στα συμπεράσματά του για την οδική ασφάλεια, της 8ης Ιουνίου 2017, το Συμβούλιο ενέκρινε ένα νέο ενδιάμεσο στόχο μείωσης στο μισό του αριθμού των σοβαρών τραυματισμών έως το 2030 σε σύγκριση με το 2020, υιοθετώντας τη δήλωση της Βαλέτας του Μαρτίου 2017. Ως εκ τούτου, απαιτείται να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες προκειμένου να επιτευχθούν και οι δύο αυτοί στόχοι.

(2)

Σύμφωνα με την προσέγγιση ασφαλούς συστήματος, ο θάνατος και ο σοβαρός τραυματισμός σε τροχαία ατυχήματα μπορούν να προλαμβάνονται σε μεγάλο βαθμό. Η εξασφάλιση ότι τα τροχαία ατυχήματα δεν οδηγούν σε σοβαρούς ή μοιραίους τραυματισμούς θα πρέπει να αποτελεί κοινή ευθύνη σε όλα τα επίπεδα. Πιο συγκεκριμένα, ο σωστός σχεδιασμός, η κατάλληλη συντήρηση και η σαφής σήμανση και σηματοδότηση των οδών, θα πρέπει να μειώσουν την πιθανότητα τροχαίων ατυχημάτων, ενώ η «συγχωρούσα οδική υποδομή» (δηλαδή οδοί που έχουν σχεδιαστεί με έξυπνο τρόπο ώστε τα σφάλματα κατά την οδήγηση να μην έχουν αμέσως σοβαρές ή μοιραίες συνέπειες) θα πρέπει να μειώσουν τη σοβαρότητα των ατυχημάτων. Η Επιτροπή θα πρέπει να εκπονήσει κατευθυντήριες γραμμές για την παροχή και τη συντήρηση των «συγχωρούντων παρόδιων χώρων», με βάση την εμπειρία όλων των κρατών μελών.

(3)

Οι οδικοί άξονες του διευρωπαϊκού οδικού δικτύου (δίκτυο ΔΕΔ-Μ) που καθορίζονται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1315/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (4) είναι καίριας σημασίας για την υποστήριξη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Συνεπώς, θα πρέπει να εξασφαλιστεί υψηλό επίπεδο ασφάλειας σε αυτούς τους άξονες.

(4)

Οι διαδικασίες διαχείρισης της ασφάλειας των οδικών υποδομών («RISM») που εφαρμόζονται στο δίκτυο ΔΕΔ-Μ έχουν συμβάλει στη μείωση των θανατηφόρων ατυχημάτων και των σοβαρών τραυματισμών στην Ένωση. Προκύπτει με σαφήνεια από την αξιολόγηση των επιπτώσεων της οδηγίας 2008/96/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) ότι τα κράτη μέλη τα οποία έχουν εφαρμόσει αρχές RISM σε εθελοντική βάση στις εθνικές οδούς τους πέραν του δικτύου ΔΕΔ-Μ έχουν επιτύχει πολύ καλύτερες επιδόσεις όσον αφορά την οδική ασφάλεια σε σύγκριση με τα κράτη μέλη που δεν το έχουν πράξει. Συνεπώς, είναι επίσης επιθυμητό οι εν λόγω αρχές RISM να εφαρμόζονται σε άλλα τμήματα του ευρωπαϊκού οδικού δικτύου.

(5)

Είναι σημαντικό τα οδικά τμήματα που κατασκευάζονται σε γέφυρες και τα τμήματα οδικών οδών τα οποία διέρχονται από σήραγγες οι οποίες αποτελούν μέρος του δικτύου που εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας να καλύπτονται επίσης από την παρούσα οδηγία όσον αφορά την οδική ασφάλεια, με εξαίρεση τις σήραγγες που καλύπτονται από την οδηγία 2004/54/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (6).

(6)

Για λόγους οδικής ασφάλειας, είναι σημαντικό να καλύπτονται επίσης από την παρούσα οδηγία οι είσοδοι και έξοδοι στις περιοχές στάθμευσης κατά μήκος του δικτύου που εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας, ιδίως δε οι αυτοκινητόδρομοι και οι κύριες οδοί.

(7)

Οι εποχικές συνθήκες διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών και των περιφερειών. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να λαμβάνονται δεόντως υπόψη οι εν λόγω συνθήκες στις εθνικές διατάξεις μεταφοράς της παρούσας οδηγίας στο εθνικό δίκαιο.

(8)

Μεγάλο ποσοστό των τροχαίων ατυχημάτων σημειώνονται σε μικρό ποσοστό οδών με υψηλό κυκλοφοριακό φόρτο και ταχύτητες κυκλοφορίας και όπου υπάρχει ευρύ φάσμα κυκλοφορίας με διαφορετικές ταχύτητες. Συνεπώς, η περιορισμένη επέκταση του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας 2008/96/ΕΚ στους αυτοκινητόδρομους και στις άλλες κύριες οδούς πέραν του δικτύου ΔΕΔ-Μ θα πρέπει να συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση της ασφάλειας των οδικών υποδομών σε ολόκληρη την Ένωση.

(9)

Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι αυτή η επέκταση του πεδίου εφαρμογής θα έχει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, είναι λογικό οι κύριες οδοί πλην των αυτοκινητοδρόμων να περιλαμβάνουν όλες τις οδούς που ανήκουν στην υψηλότερη κατηγορία οδού κάτω από την κατηγορία «αυτοκινητόδρομος» στην εθνική ταξινόμηση των οδών. Για τον ίδιο λόγο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενθαρρυνθούν να διασφαλίσουν ότι τουλάχιστον όλες οι οδοί στις οποίες εφαρμοζόταν η οδηγία 2008/96/ΕΚ πριν από την έναρξη ισχύος της παρούσας οδηγίας, μεταξύ άλλων σε εθελοντική βάση, εξακολουθούν να καλύπτονται από την παρούσα οδηγία.

(10)

Η υποχρεωτική εφαρμογή των διαδικασιών της οδηγίας 2008/96/ΕΚ σε οποιοδήποτε έργο οδικής υποδομής που κατασκευάζεται εκτός αστικών περιοχών και ολοκληρώνεται με ενωσιακή χρηματοδότηση θα πρέπει να διασφαλίζει ότι τα κονδύλια της Ένωσης δεν χρησιμοποιούνται για την κατασκευή επισφαλών οδών.

(11)

Η οδηγία 2008/96/ΕΚ καλύπτει αποκλειστικά οδικές υποδομές. Συνεπώς, η παρούσα οδηγία δεν επηρεάζει τον νόμο περί οδικής κυκλοφορίας, ούτε και την αρμοδιότητα των κρατών μελών να λαμβάνουν αυτονόμως αποφάσεις όσον αφορά το δίκαιο στον τομέα της οδικής κυκλοφορίας. Η σύμβαση της Γενεύης των Ηνωμένων Εθνών για την οδική κυκλοφορία της 19ης Σεπτεμβρίου 1949 και η σύμβαση της Βιέννης για την οδική κυκλοφορία της 8ης Νοεμβρίου 1968, καθώς και η σύμβαση της Βιέννης περί οδικής σημάνσεως και σηματοδοτήσεως της 8ης Νοεμβρίου 1968, θα πρέπει να γίνουν σεβαστές από τα συμβαλλόμενα μέρη.

(12)

Η αξιολόγηση της ασφάλειας ολόκληρου του οδικού δικτύου βάσει κινδύνου έχει αναδειχθεί ως αποδοτικό και αποτελεσματικό εργαλείο για τον εντοπισμό τμημάτων του δικτύου τα οποία θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο πιο ενδελεχών επιθεωρήσεων της οδικής ασφάλειας, καθώς και για την ιεράρχηση των προτεραιοτήτων όσον αφορά τις επενδύσεις συναρτήσει της δυνατότητάς τους να επιφέρουν βελτιώσεις στην ασφάλεια ολόκληρου του δικτύου. Κατά συνέπεια, το σύνολο του οδικού δικτύου που καλύπτεται από την παρούσα οδηγία θα πρέπει να αξιολογείται συστηματικά, μεταξύ άλλων μέσω δεδομένων που συλλέγονται με ηλεκτρονικά και ψηφιακά μέσα, με στόχο την αύξηση της οδικής ασφάλειας σε ολόκληρη την Ένωση.

(13)

Η ενσωμάτωση των στοιχείων με τις καλύτερες επιδόσεις που διαπιστώθηκαν στην προηγούμενη «εν λειτουργία διαδικασία κατάταξης και διαχείρισης της ασφάλειας στο οδικό δίκτυο» στη νέα διαδικασία αξιολόγησης της ασφάλειας ολόκληρου του οδικού δικτύου θα πρέπει να καταστήσει δυνατό τον αποτελεσματικότερο εντοπισμό των οδικών τμημάτων στα οποία οι δυνατότητες βελτίωσης της ασφάλειας είναι οι μεγαλύτερες και όπου στοχευμένες παρεμβάσεις θα πρέπει να επιφέρουν τις μεγαλύτερες βελτιώσεις.

(14)

Προκειμένου να βελτιωθεί η ποιότητα, η αντικειμενικότητα και η αποτελεσματικότητα των διαδικασιών RISM, είναι χρήσιμο να επιτραπεί στα κράτη μέλη να επωφελούνται, όπου ενδείκνυται, από τη συνεχή ανάπτυξη τεχνολογιών για τον έλεγχο οδικών τμημάτων, την καταγραφή των συνθηκών οδικής ασφάλειας και τη συλλογή άλλων δεδομένων σχετικών με την ασφάλεια του οδικού δικτύου.

(15)

Η συστηματική παρακολούθηση των διαδικασιών RISM είναι κρίσιμης σημασίας για την επίτευξη των βελτιώσεων στην ασφάλεια των οδικών υποδομών που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων της Ένωσης για την οδική ασφάλεια. Προς αυτόν τον σκοπό, τα σχέδια δράσης προτεραιότητας θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι αναγκαίες παρεμβάσεις υλοποιούνται το συντομότερο δυνατό. Ειδικότερα, τα ευρήματα της αξιολόγησης της ασφάλειας ολόκληρου του οδικού δικτύου θα πρέπει να ακολουθούνται είτε από στοχευμένες επιθεωρήσεις οδικής ασφάλειας είτε, εάν αυτό είναι εφικτό και οικονομικά αποδοτικό, από άμεση λήψη διορθωτικών μέτρων που αποσκοπούν στο να εξαλείψουν ή να μειώσουν τους κινδύνους για την οδική ασφάλεια χωρίς να επιβάλουν περιττό διοικητικό φόρτο.

(16)

Οι επιδόσεις όσον αφορά την ασφάλεια των υφιστάμενων οδών θα πρέπει να βελτιωθούν με στόχευση των επενδύσεων στα οδικά τμήματα όπου παρατηρείται το υψηλότερο ποσοστό ατυχημάτων και όπου υπάρχουν οι περισσότερες δυνατότητες μείωσης των ατυχημάτων.

(17)

Χρηματοδότηση και οικονομικά κίνητρα σε επίπεδο Ένωσης μπορούν, σύμφωνα με τις ισχύουσες συνθήκες, να χρησιμοποιούνται για να παράσχουν στήριξη για τέτοιου είδους επενδύσεις, συμπληρώνοντας αντίστοιχες εθνικές επενδύσεις και κίνητρα.

(18)

Τα τμήματα του οδικού δικτύου που οδηγούν σε οδικές σήραγγες του διευρωπαϊκού οδικού δικτύου που καλύπτεται από την οδηγία 2004/54/ΕΚ παρουσιάζουν ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο ατυχημάτων. Θα πρέπει, συνεπώς, σε αυτά τα οδικά τμήματα να καθιερωθεί η διενέργεια κοινών επιθεωρήσεων οδικής ασφάλειας, στις οποίες θα συμμετέχουν εκπρόσωποι τόσο των αρχών που είναι αρμόδιες για τις οδούς, όσο και των αρχών που είναι αρμόδιες για τις σήραγγες, με στόχο τη βελτίωση της ασφάλειας του οδικού δικτύου που καλύπτεται από την παρούσα οδηγία.

(19)

Το 2017 οι ευάλωτοι χρήστες του οδικού δικτύου αντιπροσώπευαν το 47 % των θανάτων από τροχαία ατυχήματα στην Ένωση. Η διασφάλιση της συνεκτίμησης των αναγκών των ευάλωτων χρηστών του οδικού δικτύου σε όλες τις διαδικασίες RISM και η ανάπτυξη απαιτήσεων ποιότητας για τις υποδομές για αυτούς τους χρήστες του οδικού δικτύου αναμένεται συνεπώς ότι θα βελτιώσουν την οδική ασφάλειά τους.

(20)

Προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα στα κράτη μέλη να βελτιώσουν τις διαδικασίες τους που αποσκοπούν στη διασφάλιση της επιχειρησιακής χρήσης των οδικών σημάνσεων και της οδικής σηματοδότησης τους, θα πρέπει να καθοριστούν κοινές προδιαγραφές προκειμένου να προωθηθεί η αποτελεσματική αναγνωσιμότητα και ανιχνευσιμότητα των οδικών σημάνσεων και της οδικής σηματοδότησης για τους ανθρώπινους οδηγούς και τα αυτοματοποιημένα συστήματα υποβοήθησης της οδήγησης.

(21)

Η βελτίωση της ασφάλειας αποτελεί επίσης προτεραιότητα για τις ισόπεδες διαβάσεις (π.χ. σηματοδότηση, βελτίωση υποδομών). Σύμφωνα με την έκθεση για την ασφάλεια και τη διαλειτουργικότητα των σιδηροδρόμων στην ΕΕ του 2018 του Οργανισμού Σιδηροδρόμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το 2016 σημειώθηκαν 433 σημαντικά ατυχήματα σε 108 000 ισόπεδες διαβάσεις στην Ένωση, με αποτέλεσμα 255 νεκρούς και 217 σοβαρά τραυματισμένους. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να εντοπίζονται οι ισόπεδες διαβάσεις που ενέχουν υψηλό κίνδυνο για την ασφάλεια, με σκοπό τη βελτίωσή τους.

(22)

Οι υψηλής ποιότητας οδικές σημάνσεις και οδική σηματοδότηση έχουν ζωτική σημασία για την υποστήριξη των οδηγών, καθώς και των συνδεδεμένων και αυτοματοποιημένων οχημάτων. Οι κοινές προδιαγραφές για τις οδικές σημάνσεις και την οδική σηματοδότηση θα πρέπει να αποτελούν τη βάση που ανοίγει τον δρόμο για την ανάπτυξη προηγμένων συστημάτων συνδεδεμένης και αυτοματοποιημένης κινητικότητας. Θα ήταν προτιμότερη μια κοινή Ευρωπαϊκή προσέγγιση σύμφωνα με τη σύμβαση της Βιέννης για την οδική σήμανση και σηματοδότηση του 1968.

(23)

Για την ενίσχυση των αναμενόμενων αποτελεσμάτων από την εφαρμογή της παρούσας οδηγίας και τη διασφάλιση επαρκούς επιπέδου ασφάλειας σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να διευκολύνουν τη συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών τους πολιτικής προστασίας, αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και τροχαίας, κατά περίπτωση, και ιδίως σε διασυνοριακά οδικά τμήματα. Όταν απαιτείται συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών στις εν λόγω δραστηριότητες, ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της Ένωσης σύμφωνα με την απόφαση αριθ. 1313/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (7) παρέχει ένα πλαίσιο για τον σκοπό αυτό.

(24)

Με την επιφύλαξη της νομοθεσίας για τις δημόσιες συμβάσεις, ιδίως της οδηγίας 2014/25/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (8), οι τεχνικές προδιαγραφές σχετικά με την ασφάλεια θα πρέπει να δημοσιοποιούνται, όταν οι δημόσιες συμβάσεις εκτελούνται στον τομέα των οδικών υποδομών.

(25)

Προκειμένου να διασφαλιστεί διαφάνεια και να βελτιωθεί η λογοδοσία, θα πρέπει να υποβάλλονται εκθέσεις για τους χαρακτηρισμούς της οδικής ασφάλειας, έτσι ώστε οι χρήστες του οδικού δικτύου να μπορούν να ενημερώνονται σχετικά με την κατάσταση της υποδομής και να αυξάνεται η ευαισθητοποίησή τους.

(26)

Θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η ανταλλαγή εμπειριών όσον αφορά τις μεθοδολογίες ασφαλούς συστήματος μεταξύ επαγγελματιών και η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ ελεγκτών οδικής ασφάλειας.

(27)

Η δημοσίευση των αποτελεσμάτων των αξιολογήσεων της ασφάλειας ολόκληρου του οδικού δικτύου αναμένεται να καταστήσει δυνατή τη σύγκριση του επιπέδου εγγενούς ασφάλειας των οδικών υποδομών σε ολόκληρη την Ένωση.

(28)

Δεδομένου ότι ο στόχος της παρούσας οδηγίας, και συγκεκριμένα η καθιέρωση διαδικασιών για την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου οδικής ασφάλειας σε όλο το δίκτυο ΔΕΔ-Μ και στο δίκτυο αυτοκινητόδρομων και κύριων οδών σε ολόκληρη την Ένωση, δεν μπορεί να επιτευχθεί επαρκώς από τα κράτη μέλη, μπορεί όμως να επιτευχθεί καλύτερα σε επίπεδο Ένωσης, διότι η βελτίωση είναι αναγκαία σε ολόκληρη την Ένωση προκειμένου να διασφαλιστεί σύγκλιση προς υψηλότερα πρότυπα ασφάλειας των οδικών υποδομών, η Ένωση δύναται να λάβει μέτρα, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας του άρθρου 5 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, όπως αυτή διατυπώνεται στο ίδιο άρθρο, η παρούσα οδηγία δεν υπερβαίνει τα αναγκαία όρια για την επίτευξη αυτού του στόχου. Ως αποτέλεσμα της δράσης σε επίπεδο Ένωσης, τα ταξίδια σε ολόκληρη την Ένωση αναμένεται να καταστούν ασφαλέστερα, και αυτό με τη σειρά του θα επιφέρει βελτίωση της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς και θα στηρίξει τον στόχο της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής.

(29)

Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι το περιεχόμενο των διαδικασιών RISM εξακολουθεί να ανταποκρίνεται στις βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές γνώσεις, θα πρέπει να ανατεθεί στην Επιτροπή η εξουσία έκδοσης πράξεων σύμφωνα με το άρθρο 290 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης με σκοπό την προσαρμογή των παραρτημάτων της παρούσας οδηγίας στην τεχνική πρόοδο. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό η Επιτροπή να διεξάγει, κατά τις προπαρασκευαστικές της εργασίες, τις κατάλληλες διαβουλεύσεις, μεταξύ άλλων σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων, οι οποίες να πραγματοποιούνται σύμφωνα με τις αρχές που ορίζονται στη διοργανική συμφωνία της 13ης Απριλίου 2016 για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου (9). Πιο συγκεκριμένα, προκειμένου να διασφαλιστεί η ίση συμμετοχή στην προετοιμασία των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο λαμβάνουν όλα τα έγγραφα κατά τον ίδιο χρόνο με τους εμπειρογνώμονες των κρατών μελών, και οι εμπειρογνώμονές τους έχουν συστηματικά πρόσβαση στις συνεδριάσεις των ομάδων εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής που ασχολούνται με την προετοιμασία κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων.

(30)

Απαιτείται η λήψη ειδικών μέτρων για τη συνεχή βελτίωση των πρακτικών διαχείρισης της οδικής ασφάλειας και τη διευκόλυνση της αναγνώρισης της οδικής σήμανσης και της οδικής σηματοδότησης από τα οχήματα που είναι εξοπλισμένα με συστήματα υποβοήθησης του οδηγού ή διαθέτουν υψηλά επίπεδα αυτοματισμού. Προκειμένου να εξασφαλιστούν ενιαίες προϋποθέσεις εφαρμογής των σχετικών διατάξεων της παρούσας οδηγίας, θα πρέπει να ανατεθούν εκτελεστικές αρμοδιότητες στην Επιτροπή. Οι εν λόγω αρμοδιότητες θα πρέπει να ασκούνται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 182/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (10).

(31)

Επομένως, η οδηγία 2008/96/ΕΚ θα πρέπει να τροποποιηθεί αναλόγως,

(1)

Τα πρόσωπα που εργάζονται σε έναν δημόσιο ή ιδιωτικό οργανισμό ή που έρχονται σε επαφή με έναν τέτοιο οργανισμό στο πλαίσιο των εργασιακών δραστηριοτήτων τους είναι συχνά τα πρώτα που ανακαλύπτουν απειλές ή βλάβη για το δημόσιο συμφέρον που ανακύπτουν στο πλαίσιο αυτό. Προβαίνοντας σε αναφορές παραβιάσεων του ενωσιακού δικαίου που είναι επιβλαβείς για το δημόσιο συμφέρον, τα πρόσωπα αυτά ενεργούν ως πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος και ως εκ τούτου συμβάλλουν καθοριστικά στην αποκάλυψη και την πρόληψη τέτοιων παραβιάσεων, καθώς και στη διασφάλιση της κοινωνικής ευημερίας. Ωστόσο, συχνά ο φόβος αντιποίνων αποθαρρύνει τους δυνητικούς πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος από την αναφορά των ανησυχιών ή των υπονοιών τους. Σε αυτό το πλαίσιο, αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο τόσο σε ενωσιακό όσο και σε διεθνές επίπεδο η σημασία της διασφάλισης ισορροπημένης και αποτελεσματικής προστασίας των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος.

(2)

Σε επίπεδο Ένωσης, οι αναφορές και οι δημοσιοποιήσεις πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος συνιστούν στοιχείο του αρχικού σταδίου επιβολής του δικαίου και των πολιτικών της Ένωσης. Τροφοδοτούν εθνικά και ενωσιακά συστήματα επιβολής της νομοθεσίας με πληροφορίες που οδηγούν στην αποτελεσματική ανίχνευση, διερεύνηση και δίωξη παραβιάσεων του δικαίου της Ένωσης, ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό τη διαφάνεια και τη λογοδοσία.

(3)

Σε ορισμένους τομείς πολιτικής, οι παραβιάσεις του ενωσιακού δικαίου, ανεξάρτητα από τον χαρακτηρισμό τους βάσει της εθνικής νομοθεσίας ως διοικητικών, ποινικών ή άλλων ειδών παραβιάσεων, μπορεί να θίγουν σοβαρά το δημόσιο συμφέρον, καθότι εγκυμονούν σημαντικούς κινδύνους για την κοινωνική ευημερία. Εφόσον διαπιστώνονται αδυναμίες επιβολής του νόμου στους εν λόγω τομείς, και εφόσον οι πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος βρίσκονται συνήθως σε πλεονεκτική θέση να αποκαλύπτουν παραβιάσεις, είναι απαραίτητο να ενισχυθεί η επιβολή του νόμου εφαρμόζοντας αποτελεσματικούς, εμπιστευτικούς και ασφαλείς διαύλους αναφοράς και διασφαλίζοντας ότι οι πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος προστατεύονται αποτελεσματικά από αντίποινα.

(4)

Η προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος που παρέχεται σήμερα στην Ένωση χαρακτηρίζεται από κατακερματισμό μεταξύ των κρατών μελών και ανομοιομορφία μεταξύ των διάφορων τομέων πολιτικής. Οι συνέπειες των παραβιάσεων του ενωσιακού δικαίου που έχουν διασυνοριακή διάσταση και αναφέρονται από τους πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος καταδεικνύουν πώς η ανεπαρκής προστασία σε ένα κράτος μέλος επηρεάζει αρνητικά τη λειτουργία των πολιτικών της Ένωσης όχι μόνο στο εν λόγω κράτος μέλος, αλλά και σε άλλα κράτη μέλη και στην Ένωση συνολικά.

(5)

Τα ελάχιστα κοινά πρότυπα που διασφαλίζουν ότι οι πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος προστατεύονται αποτελεσματικά θα πρέπει να ισχύουν όσον αφορά τις πράξεις και τους τομείς πολιτικής όπου υπάρχει ανάγκη ενίσχυσης της επιβολής του νόμου, η ανεπαρκής αναφορά δυσλειτουργιών από πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος αποτελεί καθοριστικό παράγοντα που επηρεάζει την επιβολή του νόμου, και οι παραβιάσεις του δικαίου της Ένωσης βλάπτουν σοβαρά το δημόσιο συμφέρον. Τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να αποφασίσουν να επεκτείνουν την εφαρμογή των εθνικών διατάξεων και σε άλλους τομείς με σκοπό τη διασφάλιση ενός ολοκληρωμένου και συνεκτικού πλαισίου των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος σε εθνικό επίπεδο.

(6)

Η προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος είναι απαραίτητη για την ενίσχυση της επιβολής του ενωσιακού δικαίου στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων. Είναι απαραίτητη όχι μόνο η πρόληψη και ο εντοπισμός της απάτης και της διαφθοράς που σχετίζονται με συμβάσεις προμηθειών στο πλαίσιο της εκτέλεσης του προϋπολογισμού της Ένωσης, αλλά και η αντιμετώπιση της ανεπαρκούς επιβολής των κανόνων για τις δημόσιες συμβάσεις από τις εθνικές συμβαλλόμενες αρχές και συμβαλλόμενες οντότητες σχετικά με την απόκτηση έργων, την προμήθεια προϊόντων και την παροχή υπηρεσιών. Οι παραβιάσεις των εν λόγω κανόνων συχνά προκαλούν στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό, αυξάνουν το κόστος της επιχειρηματικής δραστηριότητας, υπονομεύουν τα συμφέροντα επενδυτών και των μετόχων και, γενικότερα, περιορίζουν την ελκυστικότητα των επενδύσεων και διαμορφώνουν άνισους όρους ανταγωνισμού για όλες τις επιχειρήσεις ανά την Ένωση επηρεάζοντας, συνεπώς, την ορθή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς.

(7)

Στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, η προστιθέμενη αξία της προστασίας των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος έχει ήδη αναγνωριστεί από τον νομοθέτη της Ένωσης. Στον απόηχο της χρηματοπιστωτικής κρίσης, η οποία αποκάλυψε σημαντικές ανεπάρκειες στην επιβολή των συναφών κανόνων, εισήχθησαν μέτρα για την προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος, συμπεριλαμβανομένων εσωτερικών και εξωτερικών διαύλων αναφοράς, καθώς και ρητή απαγόρευση αντιποίνων, σε σημαντικό αριθμό νομοθετικών πράξεων στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, όπως αναφέρεται από την Επιτροπή στην ανακοίνωσή της της 8ης Δεκεμβρίου 2010 με τίτλο «Ενίσχυση των καθεστώτων επιβολής κυρώσεων στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών». Ειδικότερα, στο πλαίσιο της προληπτικής εποπτείας που εφαρμόζεται στα πιστωτικά ιδρύματα και τις επιχειρήσεις επενδύσεων, προβλέπεται προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος από την οδηγία 2013/36/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (4), η οποία εφαρμόζεται στο πλαίσιο του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 575/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5).

(8)

Όσον αφορά την ασφάλεια των προϊόντων που διατίθενται στην εσωτερική αγορά, οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην αλυσίδα κατασκευής και διανομής αποτελούν την πρωταρχική πηγή συλλογής αποδεικτικών στοιχείων και, συνεπώς, η αναφορά δυσλειτουργιών από πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος έχει υψηλή προστιθέμενη αξία, δεδομένου ότι βρίσκονται πολύ εγγύτερα στην πηγή πιθανώς αθέμιτων και παράνομων πρακτικών κατασκευής, εισαγωγής και διανομής μη ασφαλών προϊόντων. Αντιστοίχως, υφίσταται ανάγκη να θεσπιστεί προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος τόσο σε σχέση με τις απαιτήσεις ασφαλείας που εφαρμόζονται στα προϊόντα που ρυθμίζονται από την ενωσιακή νομοθεσία εναρμόνισης, όπως ορίζονται στα παραρτήματα I και ΙΙ του κανονισμού (ΕΕ) 2019/1020 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (6) όσο και σε σχέση με τις γενικές απαιτήσεις ασφάλειας προϊόντων όπως ρυθμίζονται στην οδηγία 2001/95/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (7). Η προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος όπως προβλέπεται στην παρούσα οδηγία είναι επίσης καθοριστικής σημασίας για την αποφυγή της εκτροπής πυροβόλων όπλων, εξαρτημάτων τους, μερών τους και πυρομαχικών, καθώς και προϊόντων συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας, εφόσον θα ενθάρρυνε την αναφορά παραβιάσεων του δικαίου της Ένωσης, όπως είναι η παραποίηση εγγράφων, η αλλοίωση της επισήμανσης και η δόλια απόκτηση πυροβόλων όπλων εντός της Ένωσης, όπου οι παραβιάσεις συχνά συνεπάγονται εκτροπή από τη νόμιμη αγορά στην παράνομη. Η προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος όπως προβλέπεται στην παρούσα οδηγία θα συμβάλει επίσης στην πρόληψη της παράνομης κατασκευής αυτοσχέδιων εκρηκτικών, συμβάλλοντας στην ορθή εφαρμογή περιορισμών και ελέγχων όσον αφορά τις πρόδρομες ουσίες εκρηκτικών υλών.

(9)

Η σημασία της προστασίας των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος όσον αφορά την πρόληψη και την αποτροπή παραβιάσεων των ενωσιακών κανόνων σχετικά με την ασφάλεια των μεταφορών που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές έχει ήδη αναγνωριστεί σε τομεακές ενωσιακές πράξεις σχετικά με την ασφάλεια της αεροπορίας, ιδίως στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 376/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (8) και την ασφάλεια των θαλάσσιων μεταφορών, ιδίως στις οδηγίες 2013/54/ΕΕ (9) και 2009/16/ΕΚ (10) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, οι οποίες προβλέπουν ειδικά προσαρμοσμένα μέτρα για την προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος, καθώς και ειδικούς διαύλους αναφοράς. Οι εν λόγω πράξεις προβλέπουν την προστασία έναντι αντιποίνων για τους εργαζομένους που αναφέρουν δικό τους ακούσιο σφάλμα (η αποκαλούμενη «νοοτροπία δικαίου»). Είναι αναγκαία η συμπλήρωση των υφιστάμενων στοιχείων προστασίας των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος στους δύο αυτούς τομείς, καθώς επίσης η παροχή προστασίας για άλλους τρόπους μεταφοράς, ιδίως δε για τις εσωτερικές πλωτές, τις οδικές και σιδηροδρομικές μεταφορές, ώστε να ενισχυθεί η επιβολή των προτύπων ασφάλειας όσον αφορά τους εν λόγω τρόπους μεταφοράς.

(10)

Όσον αφορά τον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος, η συλλογή αποδεικτικών στοιχείων, η πρόληψη, ο εντοπισμός και η αντιμετώπιση περιβαλλοντικών εγκλημάτων και παράνομης συμπεριφοράς εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση και οι δράσεις στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να βελτιωθούν, όπως έχει αναγνωριστεί από την Επιτροπή στην ανακοίνωσή της τής 18ης Ιανουαρίου 2018 με τίτλο «Ενέργειες της ΕΕ για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής συμμόρφωσης και διακυβέρνησης». Δεδομένου ότι, πριν την έναρξη ισχύος της παρούσας οδηγίας, οι μόνοι υφιστάμενοι κανόνες προστασίας των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος σε σχέση με την προστασία του περιβάλλοντος προβλέπονται σε μία τομεακή πράξη, ήτοι στην οδηγία 2013/30/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (11), η θέσπιση της προστασίας των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος είναι αναγκαία για να διασφαλίζεται η αποτελεσματική επιβολή του περιβαλλοντικού κεκτημένου της Ένωσης, του οποίου οι παραβιάσεις μπορούν να βλάψουν το δημόσιο συμφέρον με πιθανότητα δευτερογενών επιπτώσεων πέραν των εθνικών συνόρων. Η θέσπιση της προστασίας αυτής αφορά επίσης περιπτώσεις μη ασφαλών προϊόντων που μπορούν να προκαλέσουν περιβαλλοντική βλάβη.

(11)

Η ενίσχυση της προστασίας των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος αναμένεται επίσης να συμβάλει στην πρόληψη και την αποτροπή παραβιάσεων των κανόνων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας για την πυρηνική ασφάλεια, την ακτινοπροστασία και την υπεύθυνη και ασφαλή διαχείριση αναλωμένων καυσίμων και ραδιενεργών αποβλήτων. Θα ενισχύσει επίσης την επιβολή σχετικών με την προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος διατάξεων της οδηγίας 2009/71/Ευρατόμ του Συμβουλίου (12) σχετικά με την προώθηση και ενίσχυση αποτελεσματικής νοοτροπίας πυρηνικής ασφάλειας και ιδίως του άρθρου 8β παράγραφος 2 στοιχείο α) της εν λόγω οδηγίας, που προβλέπει, μεταξύ άλλων, ότι η αρμόδια εθνική αρχή θεσπίζει συστήματα διαχείρισης που δίδουν στην πυρηνική ασφάλεια τη δέουσα προτεραιότητα και προάγουν, σε όλα τα επίπεδα του προσωπικού και της διοίκησης, τη δυνατότητα να εξετάζεται η αποτελεσματική υλοποίηση των σχετικών αρχών και πρακτικών ασφάλειας και να αναφέρονται εγκαίρως τα σχετικά με την ασφάλεια ζητήματα.

(12)

Η θέσπιση πλαισίου προστασίας των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος θα συνέβαλε επίσης στην ενίσχυση της εφαρμογής υφιστάμενων διατάξεων και στην αποτροπή παραβιάσεων των κανόνων της Ένωσης, στον τομέα της τροφικής αλυσίδας, και συγκεκριμένα, στον τομέα της ασφάλειας των τροφίμων και των ζωοτροφών, καθώς και της υγείας, της προστασίας και καλής μεταχείρισης των ζώων. Οι διαφορετικοί ενωσιακοί κανόνες που έχουν αναπτυχθεί στους εν λόγω τομείς είναι στενά συνυφασμένοι μεταξύ τους. Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 178/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (13) καθορίζει τις γενικές αρχές και απαιτήσεις στις οποίες βασίζονται όλα τα ενωσιακά και εθνικά μέτρα που σχετίζονται με τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές, και επικεντρώνεται ιδιαίτερα στην ασφάλεια των τροφίμων με σκοπό να διασφαλίσει υψηλό επίπεδο προστασίας της ανθρώπινης υγείας και των συμφερόντων των καταναλωτών σε σχέση με τα τρόφιμα, καθώς και την αποτελεσματική λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Ο εν λόγω κανονισμός προβλέπει, μεταξύ άλλων, ότι οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων τροφίμων αποτρέπονται από το να αποθαρρύνουν τη συνεργασία των υπαλλήλων τους και άλλων με τις αρμόδιες αρχές, όταν η συνεργασία αυτή θα μπορούσε να αποτρέψει, να περιορίσει ή να εξαλείψει έναν κίνδυνο από τρόφιμα. Ο νομοθέτης της Ένωσης ακολουθεί παρόμοια προσέγγιση όσον αφορά τον τομέα της υγείας των ζώων στον κανονισμό (ΕΕ) 2016/429 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (14) για την καθιέρωση κανόνων για την πρόληψη και τον έλεγχο των νόσων των ζώων που είναι μεταδοτικές σε ανθρώπους ή σε ζώα και στον τομέα της προστασίας και της καλής μεταχείρισης των ζώων στα εκτροφεία, των ζώων που χρησιμοποιούνται για επιστημονικούς σκοπούς, των ζώων κατά τη μεταφορά και των ζώων κατά τη θανάτωσή τους, με την οδηγία 98/58/ΕΚ του Συμβουλίου (15) και την οδηγία 2010/63/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (16), καθώς και τους κανονισμούς (ΕΚ) αριθ. 1/2005 (17) και (ΕΚ) αριθ. 1099/2009 του Συμβουλίου (18) αντίστοιχα.

(13)

Η αναφορά παραβιάσεων εκ μέρους των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος μπορεί να είναι καθοριστικές για τον εντοπισμό και την πρόληψη, τον περιορισμό ή την εξάλειψη των κινδύνων για τη δημόσια υγεία και την προστασία των καταναλωτών που απορρέουν από παραβιάσεις των ενωσιακών κανόνων, οι οποίες, υπό άλλες συνθήκες, θα παρέμεναν στο σκοτάδι. Η προστασία των καταναλωτών, ιδίως, συνδέεται επίσης στενά με περιπτώσεις στις οποίες μη ασφαλή προϊόντα μπορούν να προκαλέσουν σημαντική βλάβη στους καταναλωτές.

(14)

Ο σεβασμός της ιδιωτικής ζωής και η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, που κατοχυρώνονται ως θεμελιώδη δικαιώματα στα άρθρα 7 και 8 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Χάρτης), αποτελούν έναν ακόμη τομέα στον οποίο οι πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος μπορούν να βοηθήσουν στην αποκάλυψη παραβιάσεων δυνάμενων να βλάψουν το δημόσιο συμφέρον. Οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος μπορούν επίσης να βοηθήσουν στην αποκάλυψη παραβιάσεων της οδηγίας (EE) 2016/1148 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (19), η οποία εισάγει υποχρέωση κοινοποίησης συμβάντων (περιλαμβανομένων επίσης συμβάντων που δεν θέτουν σε κίνδυνο δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα) και απαιτήσεις ασφάλειας για φορείς που παρέχουν βασικές υπηρεσίες σε πολλούς τομείς (ενέργεια, υγεία, μεταφορές και τράπεζες) και παρόχους καίριων ψηφιακών υπηρεσιών (υπηρεσίες υπολογιστικού νέφους) και για τους παρόχους βασικών υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, όπως το νερό, η ηλεκτρική ενέργεια και το φυσικό αέριο. Η υποβολή αναφορών από πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος στον συγκεκριμένο τομέα είναι πολύτιμη ιδίως για την πρόληψη συμβάντων ασφαλείας τα οποία θα μπορούσαν να επηρεάσουν βασικές οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες και ευρέως χρησιμοποιούμενες ψηφιακές υπηρεσίες, καθώς και για την πρόληψη ενδεχόμενων παραβιάσεων κανόνων της Ένωσης για την προστασία των δεδομένων. Αυτή η υποβολή αναφορών συμβάλλει στη διασφάλιση της αδιάλειπτης λειτουργίας υπηρεσιών ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και την ευημερία της κοινωνίας.

(15)

Επιπλέον, η προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, που σχετίζεται με την πάταξη της απάτης, της διαφθοράς και άλλων παράνομων δραστηριοτήτων που θίγουν τις δαπάνες της Ένωσης, τη συγκέντρωση των εσόδων της Ένωσης και πόρους ή περιουσιακά στοιχεία της Ένωσης, συνιστά μείζονα τομέα στον οποίο χρειάζεται να ενισχυθεί η επιβολή του ενωσιακού δικαίου. Η ενίσχυση της προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης σχετίζεται επίσης με την εκτέλεση του ενωσιακού προϋπολογισμού σε σχέση με τις δαπάνες που πραγματοποιούνται βάσει της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (Συνθήκη Ευρατόμ). Η μη αποτελεσματική επιβολή του νόμου στον τομέα της προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, περιλαμβανομένης της πρόληψης της απάτης και της διαφθοράς σε εθνικό επίπεδο, οδηγεί σε περιορισμό των εσόδων της Ένωσης και σε κατάχρηση των πόρων της Ένωσης, κατάσταση που μπορεί να στρεβλώσει τις δημόσιες επενδύσεις, να εμποδίσει την ανάπτυξη και να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη των πολιτών στη δράση της Ένωσης. Το άρθρο 325 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) απαιτεί από την Ένωση και τα κράτη μέλη να καταπολεμούν την απάτη και κάθε άλλη παράνομη δραστηριότητα που θίγει τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης. Ως προς το θέμα αυτό τα σχετικά μέτρα της Ένωσης περιλαμβάνουν, ιδίως, τον κανονισμό (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 2988/95 του Συμβουλίου (20) και τον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 883/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (21). Ο κανονισμός (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 2988/95 συμπληρώνεται, για τα σοβαρότερα είδη συμπεριφοράς που σχετίζονται με απάτη, από την οδηγία (ΕΕ) 2017/1371 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (22) και τη σύμβαση, που έχει συναφθεί βάσει του άρθρου Κ.3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, της 26ης Ιουλίου 1995 (23), συμπεριλαμβανομένων των πρωτοκόλλων της της 27ης Σεπτεμβρίου 1996 (24), της 29ης Νοεμβρίου 1996 (25) και της 19ης Ιουνίου 1997 (26). Η εν λόγω σύμβαση και τα εν λόγω πρωτόκολλα παραμένουν σε ισχύ για τα κράτη μέλη που δεν δεσμεύονται από την οδηγία (ΕΕ) 2017/1371.

(16)

Θα πρέπει επίσης να θεσπιστούν κοινά ελάχιστα πρότυπα για την προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος για παραβιάσεις που σχετίζονται με την εσωτερική αγορά, όπως αναφέρεται στο άρθρο 26 παράγραφος 2 ΣΛΕΕ. Επιπλέον, σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (το «Δικαστήριο»), τα μέτρα της Ένωσης που αποσκοπούν στη δημιουργία ή τη διασφάλιση της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς έχουν ως στόχο να συμβάλουν στην εξάλειψη των υφιστάμενων ή νεοεμφανιζόμενων εμποδίων στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων ή στην ελεύθερη παροχή υπηρεσιών ή στην εξάλειψη των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού.

(17)

Ειδικά, η προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος για την ενίσχυση της επιβολής της ενωσιακής νομοθεσίας περί ανταγωνισμού, συμπεριλαμβανομένης της κρατικής ενίσχυσης, θα μπορούσε να συμβάλει στη διασφάλιση της αποτελεσματικής λειτουργίας των αγορών στην Ένωση, να διασφαλίσει ισότιμους όρους ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις και να αποφέρει οφέλη στους καταναλωτές. Όσον αφορά τους κανόνες ανταγωνισμού που ισχύουν για τις επιχειρήσεις, η σημασία των πληροφοριών εκ των έσω για τον εντοπισμό παραβιάσεων του δικαίου περί ανταγωνισμού έχει ήδη αναγνωριστεί στην πολιτική επιεικούς μεταχείρισης της Ένωσης που ακολουθεί η Επιτροπή βάσει του άρθρου 4α του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 773/2004 της Επιτροπής (27), καθώς και με την πρόσφατη εισαγωγή ενός εργαλείου ανώνυμης αναφοράς από την Επιτροπή. Οι παραβιάσεις που αφορούν τον ανταγωνισμό και τις κρατικές ενισχύσεις αφορούν τα άρθρα 101, 102, 106, 107 και 108 ΣΛΕΕ και τους κανόνες του παράγωγου δικαίου που θεσπίζονται για την εφαρμογή τους.

(18)

Πράξεις που παραβαίνουν τους κανόνες του δικαίου για τη φορολογία των εταιρειών και διακανονισμοί με στόχο την απόκτηση φορολογικού πλεονεκτήματος και την αποφυγή νόμιμων υποχρεώσεων ματαιώνουν το αντικείμενο ή τον σκοπό της εφαρμοστέας νομοθεσίας περί φορολογίας εταιρειών και επηρεάζουν αρνητικά την ορθή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Αυτές οι παραβιάσεις και αυτοί οι διακανονισμοί μπορούν να προκαλέσουν αθέμιτο φορολογικό ανταγωνισμό και εκτεταμένη φοροδιαφυγή, στρεβλώνοντας τους ισότιμους όρους ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις και επιφέροντας απώλεια φορολογικών εσόδων για τον προϋπολογισμό των κρατών μελών και της Ένωσης συνολικά. Η παρούσα οδηγία θα πρέπει να προβλέπει προστασία έναντι αντιποίνων για πρόσωπα που αναφέρουν περιπτώσεις αποφυγής ή/και καταχρηστικές ρυθμίσεις οι οποίες διαφορετικά θα μπορούσαν να μην εντοπιστούν, με σκοπό την ενίσχυση της ικανότητας των αρμόδιων αρχών να διασφαλίζουν την εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και να αίρουν τις στρεβλώσεις και τους φραγμούς στο εμπόριο που επηρεάζουν την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων στην εσωτερική αγορά, και που συνδέονται άμεσα με τους κανόνες για την ελεύθερη κυκλοφορία, καθώς και σχετικά με την εφαρμογή των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις. Η προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος όπως προβλέπεται στην παρούσα οδηγία έρχεται να προστεθεί σε πρόσφατες πρωτοβουλίες της Επιτροπής που αποσκοπούν στην ενίσχυση της διαφάνειας και της ανταλλαγής πληροφοριών στον τομέα της φορολογίας και στη δημιουργία ενός δικαιότερου περιβάλλοντος φορολόγησης εταιρειών εντός της Ένωσης με απώτερο στόχο την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των κρατών μελών όσον αφορά τον εντοπισμό διακανονισμών αποφυγής και/ή κατάχρησης αναμένεται να συμβάλλει στην αποτροπή τέτοιων διακανονισμών. Ωστόσο, η παρούσα οδηγία δεν εναρμονίζει διατάξεις που αφορούν φόρους, είτε πρόκειται για ουσιαστικούς είτε για διαδικαστικούς, και δεν αποσκοπεί στην ενίσχυση της επιβολής των κανόνων για τη φορολογία των εταιρειών, με την επιφύλαξη της δυνατότητας των κρατών μελών να χρησιμοποιούν αναφερόμενες πληροφορίες για τον εν λόγω σκοπό.

(19)

Το άρθρο 2 παράγραφος 1 στοιχείο α) ορίζει το καθ’ ύλην πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας με παραπομπή σε κατάλογο πράξεων της Ένωσης που παρατίθεται στο παράρτημα. Αυτό σημαίνει ότι, όταν οι εν λόγω πράξεις της Ένωσης καθορίζουν με τη σειρά τους το καθ’ ύλην πεδίο εφαρμογής τους με αναφορά στις πράξεις της Ένωσης που απαριθμούνται στα παραρτήματά τους, οι πράξεις αυτές αποτελούν επίσης μέρος του καθ’ ύλην πεδίου εφαρμογής της παρούσας οδηγίας. Επιπλέον, η παραπομπή στις πράξεις του παραρτήματος θα πρέπει να νοείται ότι περιλαμβάνει όλα τα εθνικά και ενωσιακά εκτελεστικά ή κατ’ εξουσιοδότηση μέτρα που έχουν εγκριθεί σύμφωνα με τις εν λόγω πράξεις. Επιπλέον, η παραπομπή στις πράξεις της Ένωσης στο παράρτημα πρέπει να νοείται ως δυναμική αναφορά, σύμφωνα με το ενιαίο σύστημα αναφοράς για νομικές πράξεις της Ένωσης. Επομένως, εάν η πράξη της Ένωσης στο παράρτημα τροποποιείται, η αναφορά αφορά την πράξη όπως τροποποιήθηκε· εάν η πράξη της Ένωσης στο παράρτημα αντικαθίσταται, η αναφορά σχετίζεται με τη νέα πράξη.

(20)

Ορισμένες πράξεις της Ένωσης, ιδίως στον τομέα των οικονομικών υπηρεσιών, όπως ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 596/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (28), και η εκτελεστική οδηγία (ΕΕ) 2015/2392 της Επιτροπής, που εκδόθηκε βάσει του εν λόγω κανονισμού (29), ήδη περιλαμβάνουν αναλυτικούς κανόνες για την προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος. Τυχόν ειδικοί σχετικοί κανόνες που θεσπίζονται με τη σχετική υφιστάμενη ενωσιακή νομοθεσία, περιλαμβανομένου του καταλόγου πράξεων της Ένωσης που απαριθμούνται στο μέρος II του παραρτήματος, προσαρμοσμένων στους σχετικούς τομείς θα πρέπει να διατηρούνται. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό προκειμένου να εξακριβωθεί ποιες νομικές οντότητες στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, της πρόληψης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας είναι σήμερα υποχρεωμένες να διαθέτουν εσωτερικούς διαύλους αναφοράς. Ταυτόχρονα, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνοχή και η ασφάλεια δικαίου σε όλα τα κράτη μέλη, η παρούσα οδηγία θα πρέπει να εφαρμόζεται σε όλα τα θέματα που δεν ρυθμίζονται από τις τομεακές πράξεις, και επομένως θα πρέπει να συμπληρώνουν τις πράξεις αυτές, ώστε να ευθυγραμμίζονται πλήρως με τα ελάχιστα πρότυπα. Ειδικότερα, η παρούσα οδηγία θα πρέπει να ορίζει περαιτέρω λεπτομέρειες όσον αφορά τον σχεδιασμό των εσωτερικών και εξωτερικών διαύλων αναφοράς, τις υποχρεώσεις των αρμόδιων αρχών και τις ειδικές μορφές προστασίας που πρέπει να παρέχονται σε εθνικό επίπεδο έναντι των αντιποίνων. Στο πλαίσιο αυτό, το άρθρο 28 παράγραφος 4 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1286/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (30) προβλέπει ότι τα κράτη μέλη μπορούν να παρέχουν εσωτερικό δίαυλο αναφοράς στον τομέα που καλύπτεται από τον εν λόγω κανονισμό. Για λόγους συνέπειας με τα ελάχιστα πρότυπα που ορίζονται στην παρούσα οδηγία, η υποχρέωση καθιέρωσης εσωτερικών διαύλων αναφοράς που προβλέπεται στην παρούσα οδηγία θα πρέπει επίσης να εφαρμόζεται σε σχέση με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1286/2014.

(21)

Η παρούσα οδηγία δεν θα πρέπει να θίγει την προστασία που παρέχεται στους εργαζομένους όταν αναφέρουν παραβιάσεις του ενωσιακού εργατικού δικαίου. Ιδίως στον τομέα της επαγγελματικής ασφάλειας και υγείας, το άρθρο 11 της οδηγίας 89/391/ΕΟΚ του Συμβουλίου (31) απαιτεί ήδη από τα κράτη μέλη να διασφαλίζουν ότι οι εργαζόμενοι ή οι εκπρόσωποι των εργαζομένων δεν υφίστανται διακρίσεις διότι αιτούνται ή προτείνουν στους εργοδότες κατάλληλα μέτρα αντιμετώπισης οποιουδήποτε κινδύνου για τους εργαζομένους και/ή εξάλειψης των πηγών του κινδύνου. Οι εργαζόμενοι και οι εκπρόσωποί τους έχουν το δικαίωμα, βάσει της εν λόγω οδηγίας, να εγείρουν ζητήματα στις αρμόδιες εθνικές αρχές αν κρίνουν ότι τα ληφθέντα μέτρα και τα διατιθέμενα από τον εργοδότη μέσα δεν αρκούν για να διασφαλιστούν η ασφάλεια και η υγεία.

(22)

Τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να αποφασίζουν να προβλέπουν ότι οι εκθέσεις σχετικά με τις διαπροσωπικές αναφορές οι οποίες αφορούν αποκλειστικά τον καταγγέλλοντα, δηλαδή αναφορά σχετικά με διαπροσωπικές συγκρούσεις μεταξύ του καταγγέλλοντος και άλλου εργαζομένου, μπορούν να διοχετεύονται σε άλλες διαθέσιμες διαδικασίες.

(23)

Η παρούσα οδηγία δεν θα πρέπει να θίγει την προστασία που παρέχεται με τις διαδικασίες για την αναφορά πιθανών παράνομων δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένων της απάτης ή της διαφθοράς, που είναι εις βάρος των συμφερόντων της Ένωσης, ή της εκτέλεσης επαγγελματικών καθηκόντων που ενδέχεται να συνιστούν σοβαρή παράλειψη συμμόρφωσης με τις υποχρεώσεις των υπαλλήλων και του λοιπού προσωπικού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία θεσπίζεται δυνάμει των άρθρων 22α, 22β και 22γ του κανονισμού υπηρεσιακής κατάστασης των υπαλλήλων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του καθεστώτος που εφαρμόζεται επί του λοιπού προσωπικού της Ένωσης, όπως ορίζεται στον κανονισμό (ΕΟΚ, Ευρατόμ, ΕΚΑΧ) αριθ. 259/68 του Συμβουλίου (32). Η παρούσα οδηγία θα πρέπει να εφαρμόζεται όταν οι υπάλληλοι και το λοιπό προσωπικό της Ένωσης αναφέρουν παραβιάσεις που συμβαίνουν σε εργασιακό πλαίσιο εκτός της σχέσης εργασίας τους με τα θεσμικά και λοιπά όργανα ή οργανισμούς της Ένωσης.

(24)

Η εθνική ασφάλεια παραμένει στην αποκλειστική σφαίρα ευθύνης κάθε κράτους μέλους. H παρούσα οδηγία δεν θα πρέπει να εφαρμόζεται στις αναφορές παραβιάσεων που σχετίζονται με συμβάσεις που άπτονται της άμυνας ή της ασφάλειας, εφόσον καλύπτονται από το άρθρο 346 ΣΛΕΕ, σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου. Εάν τα κράτη μέλη αποφασίσουν να επεκτείνουν την προστασία που παρέχει η οδηγία σε άλλους τομείς ή πράξεις που δεν εμπίπτουν στο καθ’ ύλην πεδίο εφαρμογής της, θα πρέπει να μπορούν να θεσπίσουν συναφώς ειδικές διατάξεις για την προστασία ουσιωδών συμφερόντων της εθνικής ασφάλειας.

(25)

Η παρούσα οδηγία δεν θίγει επίσης την προστασία της εθνικής ασφάλειας και άλλων διαβαθμισμένων πληροφοριών οι οποίες, για λόγους ασφαλείας, προστατεύονται έναντι μη εξουσιοδοτημένης πρόσβασης βάσει του ενωσιακού δικαίου ή νομοθετικών, κανονιστικών ή διοικητικών διατάξεων που ισχύουν στο οικείο κράτος μέλος. Επιπλέον, η παρούσα οδηγία δεν θα πρέπει να επηρεάζει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την απόφαση 2013/488/ΕΕ του Συμβουλίου (33) ή από την απόφαση (ΕΕ, Ευρατόμ) 2015/444 της Επιτροπής (34).

(26)

Η παρούσα οδηγία δεν θα πρέπει να θίγει την προστασία του απορρήτου των επικοινωνιών μεταξύ δικηγόρων και των πελατών τους («δικηγορικό απόρρητο»), όπως προβλέπεται από το εθνικό και, κατά περίπτωση, το ενωσιακό δίκαιο, σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου. Επιπλέον, η οδηγία δεν θα πρέπει να θίγει την υποχρέωση τήρησης του απορρήτου των επικοινωνιών των παρόχων υγειονομικής περίθαλψης, συμπεριλαμβανομένων των θεραπευτών, των ασθενών τους και των φακέλων ασθενών («ιατρικό απόρρητο»), όπως προβλέπεται στο εθνικό και ενωσιακό δίκαιο.

(27)

Τα μέλη επαγγελμάτων άλλων από δικηγόρους και παρόχους υγειονομικής περίθαλψης θα πρέπει να μπορούν να τύχουν προστασίας δυνάμει της παρούσας οδηγίας όταν παρέχουν πληροφορίες που προστατεύονται από τους εφαρμοστέους επαγγελματικούς κανόνες, υπό την προϋπόθεση ότι η αναφορά των εν λόγω πληροφοριών είναι απαραίτητη για τον σκοπό της αποκάλυψης παραβίασης εντός του πεδίου εφαρμογής της παρούσας οδηγίας.

(28)

Ενώ η παρούσα οδηγία θα πρέπει να προβλέπει, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, περιορισμένη απαλλαγή από την ευθύνη, συμπεριλαμβανομένης της ποινικής ευθύνης, σε περίπτωση παραβίασης της εμπιστευτικότητας, δεν θα πρέπει να θίγει τους εθνικούς κανόνες περί ποινικής δικονομίας, ιδίως εκείνους που αποσκοπούν στη διασφάλιση της ακεραιότητας των ερευνών και των διαδικασιών ή των δικαιωμάτων υπεράσπισης των ενδιαφερόμενων προσώπων. Αυτό θα πρέπει να ισχύει με την επιφύλαξη της εισαγωγής μέτρων προστασίας σε άλλα είδη εθνικού δικονομικού δικαίου, και ιδίως της αντιστροφής του βάρους της απόδειξης στις εθνικές διοικητικές, αστικές ή εργατικές υποθέσεις.

(29)

Η παρούσα οδηγία δεν θα πρέπει να θίγει τους εθνικούς κανόνες σχετικά με την άσκηση των δικαιωμάτων των εκπροσώπων των υπαλλήλων στην ενημέρωση, τη διαβούλευση και τη συμμετοχή στις συλλογικές διαπραγματεύσεις και την υπεράσπιση των εργασιακών δικαιωμάτων των εργαζομένων. Αυτό δεν θα πρέπει να θίγει το επίπεδο προστασίας που παρέχεται από την παρούσα οδηγία.

(30)

Η παρούσα οδηγία δεν θα πρέπει να εφαρμόζεται σε περιπτώσεις κατά τις οποίες πρόσωπα τα οποία, έχοντας δώσει εν γνώσει συναίνεσή τους, έχουν αναγνωριστεί ως πληροφοριοδότες ή καταχωρισμένα ως παρέχοντες πληροφορίες σε βάσεις δεδομένων υπό τη διαχείριση εντεταλμένων αρχών σε εθνικό επίπεδο, όπως οι τελωνειακές αρχές και αναφέρουν παραβιάσεις στις αρχές επιβολής του νόμου, έναντι αμοιβής ή αποζημίωσης. Οι εν λόγω αναφορές υποβάλλονται σύμφωνα με ειδικές διαδικασίες που αποσκοπούν στη διασφάλιση της ανωνυμίας των προσώπων αυτών προκειμένου να προστατευθεί η σωματική τους ακεραιότητα και οι οποίες είναι διακριτές από τους διαύλους αναφοράς που προβλέπονται στην παρούσα οδηγία.

(31)

Τα άτομα που καταγγέλλουν πληροφορίες που αφορούν απειλές ή βλάβη για το δημόσιο συμφέρον, τις οποίες απέκτησαν στο πλαίσιο των εργασιακών δραστηριοτήτων τους, ασκούν το δικαίωμά τους στην ελευθερία έκφρασης. Το δικαίωμα στην ελευθερία έκφρασης και της πληροφόρησης, κατά την έννοια του άρθρου 11 του Χάρτη και του άρθρου 10 της Ευρωπαϊκής σύμβασης για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (ΕΣΔΑ), περιλαμβάνει το δικαίωμα λήψης και μετάδοσης πληροφοριών, καθώς και την ελευθερία και την πολυφωνία των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Ομοίως, η παρούσα οδηγία βασίζεται στη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) σχετικά με το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης και στις αρχές που διαμόρφωσε το Συμβούλιο της Ευρώπης στη σύστασή του για την προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος που εγκρίθηκε από την Επιτροπή υπουργών του στις 30 Απριλίου 2014.

(32)

Προκειμένου να απολαμβάνουν προστασία βάσει της παρούσας οδηγίας, οι καταγγέλλοντες θα πρέπει να έχουν βάσιμους λόγους να θεωρούν, βάσει των περιστάσεων και των πληροφοριών που έχουν στη διάθεσή τους κατά τον χρόνο της αναφοράς, ότι τα ζητήματα που καταγγέλλουν είναι αληθή. Η απαίτηση αυτή αποτελεί σημαντική δικλείδα ασφαλείας έναντι κακόβουλων, επιπόλαιων ή καταχρηστικών αναφορών, καθώς διασφαλίζει ότι τα άτομα, τη στιγμή της αναφοράς, που ηθελημένα και εν γνώσει τους κατήγγειλαν εσφαλμένες πληροφορίες δεν χαίρουν προστασίας. Ταυτόχρονα, η απαίτηση αυτή διασφαλίζει ότι η προστασία δεν χάνεται σε περίπτωση που ο καταγγέλλων έχει αναφέρει ανακριβή πληροφορία όσον αφορά παραβιάσεις υποπίπτοντας σε σφάλμα με καλή πίστη. Στο ίδιο πνεύμα, οι αναφέροντες θα πρέπει να δικαιούνται προστασία δυνάμει της παρούσας οδηγίας σε περίπτωση που θεωρούν εύλογα ότι οι αναφερόμενες πληροφορίες εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της. Τα κίνητρα των αναφερόντων κατά την αναφορά δεν θα πρέπει να σχετίζονται με την απόφαση για το εάν θα πρέπει να προστατεύονται.

(33)

Τα αναφέροντα πρόσωπα αισθάνονται συνήθως περισσότερο ότι μπορούν να υποβάλουν αναφορά εσωτερικά, εκτός εάν έχουν λόγους να το πράξουν εξωτερικά. Οι εμπειρικές μελέτες δείχνουν ότι η πλειονότητα των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος έχουν την τάση να καταγγέλλουν εσωτερικά, στο πλαίσιο του οργανισμού στον οποίο εργάζονται. Η εσωτερική αναφορά είναι επίσης ο καλύτερος τρόπος για την ενημέρωση των προσώπων που μπορούν να συμβάλουν στην έγκαιρη και αποτελεσματική επίλυση των κινδύνων για το δημόσιο συμφέρον. Ταυτόχρονα, ο αναφέρων θα πρέπει να είναι σε θέση να επιλέγει τον καταλληλότερο δίαυλο αναφοράς ανάλογα με τις εκάστοτε περιστάσεις της υπόθεσης. Επιπροσθέτως, είναι απαραίτητο να προστατεύονται οι δημοσιοποιήσεις βάσει δημοκρατικών αρχών, όπως η διαφάνεια και η λογοδοσία, και θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως η ελευθερία έκφρασης και η ελευθερία και η πολυφωνία των μέσων μαζικής ενημέρωσης, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να εξισορροπείται το συμφέρον των εργοδοτών να διαχειρίζονται τις επιχειρήσεις τους και να προστατεύουν τα συμφέροντά τους αφενός, και το δημόσιο συμφέρον προστασίας από βλάβη, σύμφωνα με τα κριτήρια που έχουν αναπτυχθεί στη νομολογία του ΕΔΑΔ.

(34)

Με την επιφύλαξη των υφιστάμενων υποχρεώσεων για την παροχή ανώνυμων αναφορών δυνάμει του δικαίου της Ένωσης, τα κράτη μέλη θα πρέπει να μπορούν να αποφασίζουν κατά πόσον οι νομικές οντότητες στον ιδιωτικό και στο δημόσιο τομέα και οι αρμόδιες αρχές απαιτείται να αποδέχονται και παρακολουθούν τις ανώνυμες αναφορές παραβιάσεων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας. Ωστόσο, τα πρόσωπα που έχουν αναφέρει ή δημοσιεύσει ανωνύμως πληροφορίες που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας και πληρούν τις προϋποθέσεις της θα πρέπει να απολαύουν της προστασίας δυνάμει της παρούσας οδηγίας, εφόσον στη συνέχεια εντοπίζονται και υπόκεινται σε αντίποινα.

(35)

Η παρούσα οδηγία θα πρέπει να χορηγεί προστασία σε περιπτώσεις κατά τις οποίες τα πρόσωπα αναφέρουν, σύμφωνα με τη νομοθεσία της Ένωσης, σε θεσμικά και λοιπά όργανα ή οργανισμούς της Ένωσης, για παράδειγμα στο πλαίσιο απάτης όσον αφορά του προϋπολογισμού της Ένωσης.

(36)

Οι πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος χρειάζονται ειδική νομική προστασία όταν αποκτούν τις πληροφορίες που αναφέρουν μέσω των εργασιακών δραστηριοτήτων τους, με αποτέλεσμα να διατρέχουν κίνδυνο αντιποίνων σε εργασιακό επίπεδο, λόγου χάρη, για παραβίαση της υποχρέωσης εμπιστευτικότητας ή αφοσίωσης. Η ανάγκη προστασίας των προσώπων αυτών αιτιολογείται από το γεγονός ότι οι πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος είναι οικονομικά ευάλωτοι απέναντι στο πρόσωπο από το οποίο εξαρτάται εκ των πραγμάτων η εργασία τους. Όταν δεν υφίσταται ανισότητα ισχύος σε επίπεδο εργασίας, λόγου χάρη, όταν πρόκειται για απλούς αναφέροντες ή διερχόμενους πολίτες, τότε δεν υπάρχει ανάγκη προστασίας έναντι αντιποίνων.

(37)

Για την αποτελεσματική επιβολή του ενωσιακού δικαίου απαιτείται η χορήγηση προστασίας σε όσο το δυνατόν περισσότερες κατηγορίες προσώπων τα οποία, ανεξάρτητα από το αν είναι πολίτες της Ένωσης ή υπήκοοι τρίτων χωρών, λόγω των εργασιακών δραστηριοτήτων τους, ανεξαρτήτως της φύσης των εν λόγω δραστηριοτήτων και είτε είναι αμειβόμενες είτε όχι, διαθέτουν προνομιακή πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με παραβιάσεις, των οποίων η αναφορά ευνοεί το δημόσιο συμφέρον, και τα οποία διατρέχουν κίνδυνο αντιποίνων αν καταγγείλουν τις παραβιάσεις αυτές. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι η ανάγκη για προστασία καθορίζεται αφού εξεταστούν όλες οι συναφείς περιστάσεις και όχι μόνο βάσει της φύσης της σχέσης, έτσι ώστε να καλύπτεται όλο το εύρος των προσώπων που συνδέονται, υπό την ευρεία έννοια, με τον οργανισμό στον οποίο σημειώθηκε η παραβίαση.

(38)

Προστασία θα πρέπει, καταρχάς, να παρέχεται στα άτομα που έχουν την ιδιότητα του «εργαζομένου», κατά την έννοια του άρθρου 45 παράγραφος 1 ΣΛΕΕ, όπως ερμηνεύεται από το Δικαστήριο, δηλαδή πρόσωπα τα οποία, κατά τη διάρκεια ορισμένου χρόνου, παρέχουν σε άλλο πρόσωπο και υπό τις οδηγίες του υπηρεσίες για τις οποίες λαμβάνουν αμοιβή. Συνεπώς, προστασία θα πρέπει επίσης να παρέχεται σε εργαζομένους με μη τυπικές σχέσεις εργασίας, περιλαμβανομένων των εργαζομένων μερικής απασχόλησης και των συμβασιούχων ορισμένου χρόνου, καθώς και των προσώπων με σύμβαση εργασίας ή σχέση εργασίας με εταιρεία προσωρινής απασχόλησης, επισφαλείς μορφές σχέσεων στις οποίες είναι δύσκολο να εφαρμοστεί η τυπική μορφή προστασία έναντι άδικης αντιμετώπισης. Η έννοια του «εργαζομένου» περιλαμβάνει επίσης τους δημόσιους υπαλλήλους, τους εργαζομένους στη δημόσια διοίκηση, καθώς και οποιαδήποτε άλλα πρόσωπα που εργάζονται στο δημόσιο τομέα.

(39)

Η προστασία θα πρέπει επίσης να επεκτείνεται σε κατηγορίες φυσικών προσώπων τα οποία, παρά το γεγονός ότι δεν είναι «εργαζόμενοι» κατά την έννοια του άρθρου 45 παράγραφος 1 ΣΛΕΕ, μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο όσον αφορά την αποκάλυψη παραβιάσεων του ενωσιακού δικαίου και μπορεί να καταστούν οικονομικά ευάλωτα στο πλαίσιο των εργασιακών δραστηριοτήτων τους. Για παράδειγμα, όσον αφορά την ασφάλεια των προϊόντων, οι προμηθευτές βρίσκονται πολύ εγγύτερα στην πηγή πληροφόρησης σχετικά με δυνητικά αθέμιτες και παράνομες πρακτικές κατασκευής, εισαγωγής και διανομής μη ασφαλών προϊόντων· και όσον αφορά την εκτέλεση ενωσιακών κονδυλίων, οι σύμβουλοι που παρέχουν τις υπηρεσίες τους βρίσκονται σε προνομιακή θέση για να επιστήσουν την προσοχή σε παραβιάσεις που περιέρχονται στην αντίληψή τους. Οι εν λόγω κατηγορίες προσώπων, στις οποίες μπορούν να περιλαμβάνονται οι μη μισθωτοί που παρέχουν υπηρεσίες, οι ελεύθεροι επαγγελματίες, οι ανάδοχοι, οι υπεργολάβοι και οι προμηθευτές, υφίστανται κατά κανόνα αντίποινα που μπορούν, για παράδειγμα, να λάβουν τη μορφή πρόωρης λύσης ή ακύρωσης σύμβασης υπηρεσιών, διπλώματος ή άδειας εργασίας, επιχειρηματικής ζημίας, απώλειας εισοδήματος, καταναγκασμού, εκφοβισμού ή παρενόχλησης, ένταξης σε μαύρη λίστα ή μποϋκοτάζ επιχείρησης ή προσβολής της φήμης τους. Κίνδυνο αντιποίνων μπορεί να διατρέχουν επίσης οι μέτοχοι και τα πρόσωπα σε ανώτερες διοικητικές θέσεις, για παράδειγμα, μπορεί να υποστούν οικονομικά αντίποινα ή αντίποινα με τη μορφή εκφοβισμού ή παρενόχλησης, ένταξης σε μαύρη λίστα ή προσβολής της φήμης τους. Προστασία θα πρέπει επίσης να παρέχεται σε πρόσωπα των οποίων η εργασιακή σχέση έληξε και σε υποψηφίους για θέση απασχόλησης ή σε πρόσωπά που επιδιώκουν την παροχή υπηρεσιών σε έναν οργανισμό, οι οποίοι απέκτησαν πληροφορίες για παραβιάσεις κατά τη διάρκεια της διαδικασίας πρόσληψης ή σε άλλο στάδιο διαπραγμάτευσης πριν από τη σύναψη σύμβασης, και θα μπορούσαν να υποστούν αντίποινα, λόγου χάρη υπό τη μορφή αρνητικών επαγγελματικών συστάσεων, ένταξης σε μαύρη λίστα ή μποϋκοτάζ επιχειρήσεων.

(40)

Η αποτελεσματική προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος προϋποθέτει επίσης την προστασία κατηγοριών προσώπων τα οποία, ενώ δεν εξαρτώνται οικονομικά από τις εργασιακές δραστηριότητές τους, μπορεί να υποστούν αντίποινα ως αποτέλεσμα της αναφοράς παραβιάσεων. Τα αντίποινα σε εθελοντές και σε αμειβόμενους ή μη αμειβόμενους εκπαιδευομένους θα μπορούσαν να συνίστανται στη διακοπή της χρήσης των υπηρεσιών τους, στην παροχή αρνητικών επαγγελματικών συστάσεων σε αυτούς ή σε άλλη προσβολή της φήμης ή των προοπτικών σταδιοδρομίας τους.

(41)

Θα πρέπει να παρέχεται προστασία έναντι αντιποίνων που ασκούνται όχι μόνο άμεσα κατά των ίδιων των αναφερόντων, αλλά και έναντι αυτών που μπορούν να ασκηθούν έμμεσα, μεταξύ άλλων κατά διαμεσολαβητών, συνεργατών ή συγγενών του αναφέροντος, που επίσης έχουν εργασιακή σχέση με τον εργοδότη ή πελάτη ή αποδέκτη υπηρεσιών του αναφέροντος. Με την επιφύλαξη της προστασίας που απολαύουν οι εκπρόσωποι των συνδικαλιστικών οργανώσεων ή οι εκπρόσωποι των εργαζομένων υπό αυτή τους την ιδιότητα των εκπροσώπων βάσει των ενωσιακών και εθνικών κανόνων, θα πρέπει να απολαύουν της προστασίας που παρέχει η παρούσα οδηγία τόσο όταν υποβάλλουν αναφορά υπό την ιδιότητα του εργαζομένου όσο και όταν παρέχουν συμβουλές και στήριξη στον καταγγέλλοντα. Τα έμμεσα αντίποινα περιλαμβάνουν επίσης δράσεις κατά της νομικής οντότητας που ανήκει στον αναφέροντα, η για την οποία εργάζεται ή με την οποία συνδέεται άλλως σε επαγγελματικό πλαίσιο, όπως άρνηση παροχής υπηρεσιών, ένταξη σε μαύρη λίστα ή μποϋκοτάζ επιχείρησης.

(42)

Για τον αποτελεσματικό εντοπισμό και την πρόληψη σοβαρής βλάβης στο δημόσιο συμφέρον απαιτείται η έννοια της παραβίασης να περιλαμβάνει και τις καταχρηστικές πρακτικές, όπως ορίζονται από τη νομολογία του Δικαστηρίου, δηλαδή πράξεις ή παραλείψεις που δεν φαίνεται να είναι παράνομες από τυπικής απόψεως, αλλά εις βάρος του σκοπού ή του σκοπού του νόμου.

(43)

Η αποτελεσματική πρόληψη των παραβιάσεων του δικαίου της Ένωσης απαιτεί την παροχή προστασίας σε πρόσωπα που παρέχουν τις πληροφορίες που είναι αναγκαίες για την αποκάλυψη παραβιάσεων που έχουν ήδη διαπραχθεί, παραβιάσεις που δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί, αλλά είναι πολύ πιθανό να διαπραχθούν, πράξεις ή παραλείψεις τις οποίες το αναφέρον πρόσωπο έχει βάσιμους λόγους να θεωρεί παραβιάσεις ή απόπειρες απόκρυψης παραβιάσεων. Για τους ίδιους λόγους, είναι δικαιολογημένη επίσης η προστασία ατόμων που δεν υποβάλλουν θετικά αποδεικτικά στοιχεία, αλλά εγείρουν εύλογες ανησυχίες ή υπόνοιες. Ταυτόχρονα, δεν θα πρέπει να ισχύει η παροχή προστασίας των προσώπων που αναφέρουν πληροφορίες που είναι ήδη πλήρως διαθέσιμες στον δημόσιο τομέα ή για μη τεκμηριωμένες φήμες και διαδόσεις.

44)

Θα πρέπει να υπάρχει στενός σύνδεσμος ανάμεσα στην αναφορά και τη δυσμενή μεταχείριση που υφίσταται, άμεσα ή έμμεσα, ο αναφέρων, προκειμένου η εν λόγω δυσμενής μεταχείριση να θεωρηθεί αντίποινα και προκειμένου, κατά συνέπεια, ο αναφέρων να μπορεί να απολαμβάνει νομική προστασία εν προκειμένω. Η αποτελεσματική προστασία των αναφερόντων ως μέσο ενίσχυσης της επιβολής του ενωσιακού δικαίου απαιτεί έναν ευρύ ορισμό των αντιποίνων, στον οποίο περιλαμβάνεται οποιαδήποτε πράξη ή παράλειψη σε εργασιακό πλαίσιο και η οποία αποβαίνει σε βάρος τους. Η παρούσα οδηγία δεν θα πρέπει, ωστόσο, να εμποδίζει τους εργοδότες να λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με την απασχόληση οι οποίες δεν υπαγορεύονται από την αναφορά ή τη δημοσιοποίηση.

(45)

Η προστασία έναντι αντιποίνων ως μέσο διαφύλαξης της ελευθερίας έκφρασης και της ελευθερίας και της πολυφωνίας των μέσων μαζικής ενημέρωσης θα πρέπει να παρέχεται τόσο στον αναφέροντα πράξεις ή παραλείψεις στο εσωτερικό ενός οργανισμού («εσωτερική αναφορά») ή σε εξωτερική αρχή («εξωτερική αναφορά») όσο και σε πρόσωπα που καθιστούν τέτοιες πληροφορίες διαθέσιμες στο ευρύ κοινό, λόγου χάρη, απευθείας στο κοινό μέσω διαδικτυακών πλατφορμών ή μέσων κοινωνικής δικτύωσης, σε αιρετούς αντιπροσώπους, σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, σε συνδικαλιστικές οργανώσεις ή σε επαγγελματικούς και επιχειρηματικούς οργανισμούς.

(46)

Οι πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος αποτελούν ιδιαίτερα σημαντικές πηγές για τους ερευνητές δημοσιογράφους. Με την αποτελεσματική προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος έναντι αντιποίνων ενισχύεται η ασφάλεια δικαίου των δυνητικών πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος και, συνεπώς, ενθαρρύνεται η αναφορά παραβιάσεων και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Από την άποψη αυτή, η προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος ως δημοσιογραφικών πηγών είναι μείζονος σημασίας για τη διασφάλιση του ρόλου της ερευνητικής δημοσιογραφίας ως μηχανισμού ελέγχου στις δημοκρατικές κοινωνίες.

(47)

Για τον αποτελεσματικό εντοπισμό και την πρόληψη παραβιάσεων του ενωσιακού δικαίου είναι σημαντικό οι συναφείς πληροφορίες να φτάνουν γρήγορα σε όσους βρίσκονται κοντά στην πηγή του προβλήματος και είναι περισσότερο σε θέση να το διερευνήσουν και διαθέτουν εξουσίες για την αντιμετώπισή του, όπου είναι δυνατό. Ως εκ τούτου, ως αρχή, οι αναφέροντες θα πρέπει να ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν πρώτα τους εσωτερικούς διαύλους αναφοράς και να αναφέρουν στον εργοδότη τους, εάν οι δίαυλοι αυτοί τους διατίθενται και μπορούν εύλογα να αναμένεται ότι λειτουργούν. Αυτό συμβαίνει, ιδίως, όταν οι αναφέροντες πιστεύουν ότι η παραβίαση μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά στο πλαίσιο του σχετικού οργανισμού και ότι δεν υπάρχει κίνδυνος αντιποίνων. Κατά συνέπεια, οι νομικές οντότητες του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα θα πρέπει να θεσπίσουν τις δέουσες εσωτερικές διαδικασίες για την παραλαβή και την παρακολούθηση αναφορών. Η ενθάρρυνση αυτή αφορά επίσης περιπτώσεις στις οποίες οι εν λόγω δίαυλοι δημιουργήθηκαν χωρίς να απαιτείται από το ενωσιακό ή το εθνικό δίκαιο. Η αρχή αυτή θα πρέπει να συμβάλει στην καλλιέργεια νοοτροπίας καλής επικοινωνίας και εταιρικής κοινωνικής ευθύνης στους οργανισμούς, σύμφωνα με την οποία οι καταγγέλλοντες θεωρείται ότι συμβάλλουν σημαντικά στην αυτοδιόρθωση και την αριστεία εντός του οργανισμού.

(48)

Όσον αφορά τις νομικές οντότητες του ιδιωτικού τομέα, η υποχρέωση καθιέρωσης εσωτερικών διαύλων αναφοράς θα πρέπει να είναι ανάλογη προς το μέγεθός τους και το επίπεδο κινδύνου που ενέχουν οι δραστηριότητές τους για το δημόσιο συμφέρον. Όλες οι επιχειρήσεις με 50 ή περισσότερους εργαζόμενους θα πρέπει να υπόκεινται στην υποχρέωση καθιέρωσης εσωτερικών διαύλων αναφοράς, ανεξαρτήτως της φύσης των δραστηριοτήτων τους, βάσει της υποχρέωσής τους να εισπράττουν ΦΠΑ. Κατόπιν δέουσας εκτίμησης κινδύνου, τα κράτη μέλη θα μπορούσαν επίσης να υποχρεώσουν και άλλες επιχειρήσεις να καθιερώσουν εσωτερικούς διαύλους αναφοράς σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. λόγω των σημαντικών κινδύνων που ενδέχεται να προκύψουν από τις δραστηριότητές τους).

(49)

Η παρούσα οδηγία δεν θα πρέπει να θίγει το δικαίωμα των κρατών μελών να ενθαρρύνουν τις νομικές οντότητες του ιδιωτικού τομέα με λιγότερους από 50 εργαζόμενους να καθιερώσουν εσωτερικούς διαύλους αναφοράς και παρακολούθησης των αναφορών, μεταξύ άλλων ορίζοντας λιγότερο δεσμευτικές απαιτήσεις για τους εν λόγω διαύλους από τις απαιτήσεις της παρούσας οδηγίας, με την προϋπόθεση ότι οι απαιτήσεις αυτές διασφαλίζουν την εμπιστευτικότητα και την επιμελή παρακολούθηση.

(50)

Η απαλλαγή των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων από την υποχρέωση καθιέρωσης εσωτερικών διαύλων αναφοράς δεν θα πρέπει να εφαρμόζεται σε ιδιωτικές επιχειρήσεις οι οποίες είναι υποχρεωμένες να διαθέτουν εσωτερικούς διαύλους αναφοράς, δυνάμει των πράξεων της Ένωσης που αναφέρονται στα μέρη I.Β και ΙΙ του παραρτήματος.

(51)

Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι, στην περίπτωση των νομικών οντοτήτων του ιδιωτικού τομέα που δεν προβλέπουν εσωτερικούς διαύλους αναφοράς, οι αναφέροντες θα πρέπει να μπορούν να υποβάλλουν απευθείας εξωτερική αναφορά στις αρμόδιες αρχές και θα πρέπει να απολαμβάνουν την προστασία έναντι αντιποίνων που παρέχει η παρούσα οδηγία.

(52)

Προκειμένου να διασφαλίζεται ιδίως ο σεβασμός των κανόνων για τις δημόσιες συμβάσεις στον δημόσιο τομέα, η υποχρέωση καθιέρωσης εσωτερικών διαύλων αναφοράς θα πρέπει να ισχύει για όλες τις συμβαλλόμενες αρχές και τις συμβαλλόμενες οντότητες σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και κατ’ αναλογία προς το μέγεθός τους.

(53)

Με την προϋπόθεση ότι διασφαλίζεται η εμπιστευτικότητα όσον αφορά την ταυτότητα του αναφέροντος, εναπόκειται στην κάθε νομική οντότητα του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα να καθορίζει το είδος των διαύλων αναφοράς που θα καθιερώσει. Συγκεκριμένα, οι δίαυλοι αναφοράς θα πρέπει να επιτρέπουν την υποβολή γραπτών αναφορών και την υποβολή αυτών ταχυδρομικώς, μέσω κυτίων παραπόνων, ή μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας (ενδοδικτυακής ή διαδικτυακής πλατφόρμας) ή την υποβολή προφορικών αναφορών μέσω ειδικής τηλεφωνικής γραμμής ή άλλου συστήματος φωνητικών μηνυμάτων ή αμφοτέρων. Κατόπιν αιτήματος του αναφέροντος, οι δίαυλοι αυτοί θα πρέπει επίσης να επιτρέπουν την υποβολή αναφορών μέσω προσωπικών συναντήσεων, εντός εύλογου χρονικού διαστήματος.

(54)

Επίσης, τρίτα μέρη μπορούν να εξουσιοδοτηθούν για την παραλαβή αναφορών παραβιάσεων εκ μέρους νομικών οντοτήτων του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, υπό την προϋπόθεση ότι παρέχουν τις δέουσες εγγυήσεις για την τήρηση της ανεξαρτησίας, της εμπιστευτικότητας, της προστασίας των δεδομένων και της μυστικότητας. Τέτοια τρίτα μέρη μπορούν να είναι πάροχοι πλατφορμών εξωτερικής αναφοράς, εξωτερικοί σύμβουλοι ελεγκτές, εκπρόσωποι συνδικαλιστικών οργανώσεων ή εκπρόσωποι των εργαζομένων.

(55)

Οι εσωτερικές διαδικασίες αναφοράς θα πρέπει να επιτρέπουν σε νομικές οντότητες του ιδιωτικού τομέα να παραλαμβάνουν και να διερευνούν υπό πλήρη εμπιστευτικότητα αναφορές από εργαζομένους της οντότητας και των θυγατρικών και των συνδεόμενων εταιρειών της (του ομίλου), αλλά και, στον βαθμό που είναι εφικτό, από αντιπροσώπους και προμηθευτές του ομίλου και από οποιαδήποτε πρόσωπα αποκτούν πληροφορίες μέσω των εργασιακών δραστηριοτήτων τους στο πλαίσιο της οντότητας και του ομίλου.

(56)

Η επιλογή των πλέον κατάλληλων προσώπων ή υπηρεσιών μιας νομικής οντότητας του ιδιωτικού τομέα που θα οριστούν ως αρμόδια για την παραλαβή και την παρακολούθηση αναφορών εξαρτώνται από τη διάρθρωση της οντότητας, πάντως, σε κάθε περίπτωση, τα καθήκοντά τους θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να διασφαλίζει την ανεξαρτησία τους και την απουσία σύγκρουσης συμφερόντων. Στις μικρότερες οντότητες, το εν λόγω καθήκον μπορεί να είναι διττό και να ασκείται από εργαζόμενο στην εταιρεία που είναι αρμόδιος να αναφέρει απευθείας στον επικεφαλής του οργανισμού, όπως υπεύθυνος συμμόρφωσης ή υπεύθυνος ανθρώπινων πόρων, υπεύθυνος επαγγελματικής ακεραιότητας, νομικός υπεύθυνος ή υπεύθυνος για την προστασία της ιδιωτικής ζωής, οικονομικός διευθυντής, επικεφαλής ελεγκτής ή μέλος του διοικητικού συμβουλίου.

(57)

Στο πλαίσιο εσωτερικής αναφοράς, η ενημέρωση του αναφέροντος όσο είναι νομικώς εφικτό και με τον πληρέστερο δυνατό τρόπο για την παρακολούθηση της αναφοράς του είναι μείζονος σημασίας για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης στην αποτελεσματικότητα του συνολικού συστήματος προστασίας των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος και περιορίζει την πιθανότητα περαιτέρω περιττών αναφορών ή δημόσιων αποκαλύψεων. Ο αναφέρων θα πρέπει να ενημερώνεται εντός εύλογου χρονικού διαστήματος σχετικά με τα μέτρα που προβλέπονται ή λαμβάνονται στο πλαίσιο παρακολούθησης αναφορά καθώς και την αιτιολογία της επιλογής των εν λόγω μέτρων. Τα μέτρα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, παραπομπή σε άλλους διαύλους ή διαδικασίες σε περιπτώσεις αναφορών που θίγουν αποκλειστικά τα ατομικά δικαιώματα του αναφέροντος, περάτωση της διαδικασίας λόγω έλλειψης επαρκών αποδεικτικών στοιχείων ή για άλλους λόγους, έναρξη εσωτερικής διερεύνησης και πιθανόν τα πορίσματα αυτής ή τυχόν μέτρα που λαμβάνονται για την αντιμετώπιση του ζητήματος, παραπομπή σε αρμόδια αρχή για περαιτέρω έρευνα, εφόσον οι πληροφορίες αυτές δεν θίγουν την εσωτερική διερεύνηση ή την έρευνα ούτε θίγουν τα δικαιώματα του αναφερόμενου. Σε κάθε περίπτωση, ο αναφέρων θα πρέπει να ενημερώνεται για την πρόοδο και το αποτέλεσμα της έρευνας. Κατά τη διάρκεια της έρευνας θα πρέπει να μπορεί να του ζητηθούν περαιτέρω πληροφορίες, χωρίς ωστόσο να είναι υποχρεωμένος να τις παρέχει.

(58)

Ένα εύλογο χρονικό διάστημα για την πληροφόρηση ενός αναφέροντος δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τους τρεις μήνες. Σε περίπτωση που ακόμη εξετάζεται το κατάλληλο μέτρο παρακολούθησης, ο αναφέρων θα πρέπει να ενημερώνεται για αυτό, καθώς και για κάθε άλλη απάντηση που θα μπορούσε να περιμένει.

(59)

Τα πρόσωπα που σκέφτονται να αναφέρουν παραβιάσεις του ενωσιακού δικαίου θα πρέπει να μπορούν να λάβουν συνειδητή απόφαση σχετικά με το αν, το πώς και το πότε θα υποβάλουν την αναφορά τους. Οι νομικές οντότητες του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα που διαθέτουν διαδικασίες εσωτερικής αναφοράς παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τις εν λόγω διαδικασίες, καθώς και σχετικά με τις διαδικασίες για εξωτερική αναφορά στις οικείες αρμόδιες αρχές. Είναι πολύ σημαντικό οι εν λόγω πληροφορίες να είναι σαφείς και εύκολα προσβάσιμες, μεταξύ άλλων και στον βαθμό που είναι εφικτό, και σε άτομα πέραν των εργαζομένων, τα οποία έρχονται σε επαφή με την οντότητα μέσω των εργασιακών δραστηριοτήτων τους, όπως είναι οι πάροχοι υπηρεσιών, οι διανομείς, οι προμηθευτές και οι επιχειρηματικοί εταίροι. Για παράδειγμα, τέτοιες πληροφορίες θα μπορούσαν να κοινοποιούνται σε εμφανές σημείο, προσβάσιμο απ’ όλους τους προαναφερθέντες, και στον ιστότοπο της οντότητας, ενώ θα μπορούσαν επίσης να περιλαμβάνονται σε μαθήματα και επιμορφωτικά σεμινάρια σχετικά με τη δεοντολογία και την ακεραιότητα.

(60)

Για τον αποτελεσματικό εντοπισμό και την αποτροπή παραβιάσεων του ενωσιακού δικαίου πρέπει να διασφαλίζεται η δυνατότητα των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος να υποβάλλουν εύκολα και υπό πλήρη εμπιστευτικότητα τις πληροφορίες που διαθέτουν στις οικείες αρμόδιες αρχές, οι οποίες μπορούν να διερευνήσουν και, ενδεχομένως, να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα.

(61)

Υπάρχει περίπτωση να μην υπάρχουν εσωτερικοί δίαυλοι ή οι δίαυλοι να χρησιμοποιήθηκαν αλλά να μην λειτούργησαν σωστά, για παράδειγμα διότι η αναφορά δεν αντιμετωπίστηκε με επιμέλεια ή εντός εύλογου χρονικού διαστήματος ή δεν αναλήφθηκε δράση για την αντιμετώπιση της παραβίασης παρόλο που τα αποτελέσματα της εν λόγω εσωτερικής έρευνας επιβεβαίωναν την ύπαρξη παραβίασης.

(62)

Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί εύλογα να αναμένεται ότι η χρήση εσωτερικών διαύλων δεν θα λειτουργήσει σωστά. Αυτό ισχύει ιδίως όταν οι αναφέροντες έχουν βάσιμους λόγους να πιστεύουν ότι θα υποστούν αντίποινα που συνδέονται με την υποβολή της αναφοράς, μεταξύ άλλων λόγω παραβίασης της εμπιστευτικότητας της ταυτότητάς τους, ή ότι οι αρμόδιες αρχές θα είναι καλύτερα σε θέση να λάβουν αποτελεσματικά μέτρα για την αντιμετώπιση της παραβίασης. Οι αρμόδιες θέσεις θα ήταν σε καλύτερη θέση, για παράδειγμα, όταν ο τελικός υπεύθυνος στο εργασιακό πλαίσιο εμπλέκεται στην παραβίαση, ή υπάρχει κίνδυνος η παραβίαση ή τα σχετικά αποδεικτικά στοιχεία να συγκαλυφθούν ή να καταστραφούν ή, γενικότερα, η αποτελεσματικότητα των ερευνών από τις αρμόδιες αρχές θα μπορούσε να υπονομευθεί με άλλο τρόπο, όπως στις περιπτώσεις αναφορών για καρτέλ ή άλλες παραβιάσεις των κανόνων ανταγωνισμού· ή η παραβίαση απαιτεί την ανάληψη επείγουσας δράσης, για παράδειγμα, για τη διασφάλιση της υγείας και της ασφάλειας προσώπων ή για την προστασία του περιβάλλοντος. Σε κάθε περίπτωση, τα πρόσωπα που υποβάλλουν εξωτερικές αναφορές στις αρμόδιες αρχές και, ενδεχομένως, σε θεσμικά και άλλα όργανα ή οργανισμούς της Ένωσης θα πρέπει να προστατεύονται. Η παρούσα οδηγία θα πρέπει επίσης να παρέχει προστασία όταν το δίκαιο της Ένωσης ή το εθνικό δίκαιο απαιτεί από τους αναφέροντες την υποβολή αναφοράς στις αρμόδιες εθνικές αρχές για παράδειγμα στο πλαίσιο των εργασιακών τους καθηκόντων και αρμοδιοτήτων ή επειδή η παραβίαση συνιστά ποινικό αδίκημα.

(63)

Η έλλειψη εμπιστοσύνης στην αποτελεσματικότητα της αναφοράς είναι μεταξύ των κύριων αποτρεπτικών παραγόντων για δυνητικούς πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος. αντιστοίχως υφίσταται ανάγκη επιβολής σαφούς υποχρέωσης στις αρμόδιες αρχές να καθιερώσουν κατάλληλους εξωτερικούς διαύλους αναφορών, να παρακολουθούν επιμελώς τις αναφορές που παραλαμβάνονται και, εντός εύλογου χρονικού διαστήματος, να ενημερώνουν σχετικά τους καταγγέλλοντες.

(64)

Θα πρέπει να εναπόκειται στα κράτη μέλη να ορίζουν τις αρχές που είναι αρμόδιες για την παραλαβή πληροφοριών που αφορούν παραβιάσεις οι οποίες εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας και τη δέουσα παρακολούθηση των αναφορών. Μπορεί να πρόκειται για δικαστικές αρχές, ρυθμιστικές ή εποπτικές αρχές που είναι αρμόδιες για τους συγκεκριμένους τομείς ή αρχές που έχουν γενικότερες αρμοδιότητες σε κεντρικό επίπεδο εντός ενός κράτους μέλους, διωκτικές αρχές, οργανισμούς καταπολέμησης της διαφθοράς ή διαμεσολαβητές.

(65)

Ως αποδέκτες των αναφορών, οι αρχές που έχουν οριστεί ως αρμόδιες θα πρέπει να διαθέτουν τις απαραίτητες ικανότητες και εξουσίες ώστε να διασφαλίζουν κατάλληλα μέτρα παρακολούθησης- μεταξύ άλλων αξιολόγηση της ακρίβειας των ισχυρισμών που διατυπώνονται στην αναφορά και αντιμετώπιση των αναφερόμενων παραβιάσεων με έναρξη εσωτερικής διερεύνησης, έρευνας, δίωξης ή αγωγής για την ανάκτηση κονδυλίων ή άλλο κατάλληλο μέσο έννομης προστασίας, σύμφωνα με την εντολή τους. Εναλλακτικά, οι εν λόγω αρχές θα πρέπει να διαθέτουν τις απαραίτητες εξουσίες για να παραπέμπουν την αναφορά σε άλλη αρχή η οποία θα πρέπει να διερευνήσει την αναφερόμενη παραβίαση, διασφαλίζοντας την κατάλληλη παρακολούθηση της αναφοράς εκ μέρους της εν λόγω αρχής. Συγκεκριμένα, σε περίπτωση που τα κράτη μέλη επιθυμούν να καθιερώσουν εξωτερικούς διαύλους αναφοράς σε κεντρικό επίπεδο, για παράδειγμα στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων, θα πρέπει να παρέχουν κατάλληλες εγγυήσεις προκειμένου να διασφαλίζουν ότι τηρούνται οι απαιτήσεις ανεξαρτησίας και αυτονομίας που προβλέπονται στην παρούσα οδηγία. Η δημιουργία τέτοιων εξωτερικών διαύλων αναφοράς δεν θα πρέπει να θίγει τις εξουσίες των κρατών μελών ή της Επιτροπής όσον αφορά την εποπτεία του τομέα των κρατικών ενισχύσεων ούτε η παρούσα οδηγία θα πρέπει να θίγει την αποκλειστική εξουσία της Επιτροπής όσον αφορά τη δήλωση συμβατότητας των μέτρων κρατικής ενίσχυσης σύμφωνα ιδίως με το άρθρο 107 παράγραφος 3 ΣΛΕΕ. Όσον αφορά τις παραβιάσεις των άρθρων 101 και 102 ΣΛΕΕ, τα κράτη μέλη θα πρέπει να ορίσουν ως αρμόδιες αρχές αυτές που αναφέρονται στο άρθρο 35 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1/2003 του Συμβουλίου (35) με την επιφύλαξη των εξουσιών της Επιτροπής σε αυτόν τον τομέα.

(66)

Οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει επίσης να ενημερώνουν τους αναφέροντες για τα μέτρα που προβλέπεται να ληφθούν ή έχουν ληφθεί στο πλαίσιο της παρακολούθησης της αναφοράς, λόγου χάρη, παραπομπή σε άλλη αρχή, περάτωση της διαδικασίας λόγω έλλειψης επαρκών αποδεικτικών στοιχείων ή για άλλους λόγους, κίνηση έρευνας και πιθανόν πορίσματα της έρευνας και τυχόν μέτρα που λαμβάνονται για την αντιμετώπιση του ζητήματος, καθώς και για τους λόγους επιλογής του εν λόγω μέτρου παρακολούθησης. Οι γνωστοποιήσεις του τελικού αποτελέσματος της έρευνας δεν θα πρέπει να θίγουν τους εφαρμοστέους κανόνες της Ένωσης, οι οποίοι προβλέπουν ενδεχόμενους περιορισμούς της δημοσιοποίησης αποφάσεων σε θέματα δημοσιονομικών ρυθμίσεων. Αυτό ισχύει κατ’ αναλογία στον τομέα της φορολογίας των επιχειρήσεων, εάν προβλέπονται παρόμοιοι περιορισμοί από την ισχύουσα εθνική νομοθεσία.

(67)

Η λήψη μέτρων παρακολούθησης της αναφοράς και η σχετική ενημέρωση των καταγγελλόντων θα πρέπει να πραγματοποιούνται εντός εύλογου χρονικού διαστήματος· αυτό υπαγορεύεται από την ανάγκη άμεσης αντιμετώπισης του προβλήματος που μπορεί να αποτελεί αντικείμενο της αναφοράς, καθώς και από την ανάγκη αποφυγής περιττών δημοσιοποιήσεων. Το εν λόγω χρονικό διάστημα δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τους τρεις μήνες, μπορεί όμως να παρατείνεται σε έξι μήνες όταν το απαιτούν ειδικές περιστάσεις, ιδίως η φύση και η πολυπλοκότητα του αντικειμένου της αναφοράς, που ενδέχεται να απαιτούν μακροχρόνια έρευνα.

(68)

Το ενωσιακό δίκαιο, σε ορισμένους τομείς, όπως η κατάχρηση της αγοράς, ήτοι ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 596/2014 και η εκτελεστική οδηγία (ΕΕ) 2015/2392, η πολιτική αεροπορία, ήτοι ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 376/2014, ή η ασφάλεια των υπεράκτιων εργασιών πετρελαίου και φυσικού αερίου, ήτοι η οδηγία 2013/30/ΕΕ, ήδη προβλέπει τη δημιουργία εσωτερικών και εξωτερικών διαύλων αναφοράς. Οι υποχρεώσεις δημιουργίας τέτοιων διαύλων που ορίζονται στην παρούσα οδηγία θα πρέπει, στο μέτρο του δυνατού, να βασίζονται στους υφιστάμενους διαύλους που προβλέπονται από ειδικές πράξεις της Ένωσης.

(69)

Η Επιτροπή καθώς και ορισμένα όργανα και οργανισμοί της Ένωσης, όπως η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF), ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια στη Θάλασσα (EMSA), ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ασφάλειας της Αεροπορίας (EASA), η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αιών και Αγορών (ESMA) και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA), διαθέτουν εξωτερικούς διαύλους αναφοράς και διαδικασίες για την παραλαβή αναφορών παραβιάσεων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας, διασφαλίζοντας κυρίως εμπιστευτικότητα όσον αφορά την ταυτότητα των αναφερόντων. Η παρούσα οδηγία δεν επηρεάζει τους εν λόγω εξωτερικούς διαύλους αναφοράς και διαδικασίες αναφοράς, όπου υπάρχουν, αλλά θα πρέπει να διασφαλίζει ότι οι αναφέροντες στα θεσμικά και λοιπά όργανα ή οργανισμούς της Ένωσης επωφελούνται από τα ελάχιστα κοινά πρότυπα προστασίας σε ολόκληρη την Ένωση.

(70)

Προκειμένου να διασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα των διαδικασιών παρακολούθησης των αναφορών και αντιμετώπισης των παραβιάσεων των σχετικών κανόνων της Ένωσης, τα κράτη μέλη θα πρέπει να μπορούν να λαμβάνουν μέτρα για να ελαφρύνουν την επιβάρυνση των αρμόδιων αρχών από αναφορές που αφορούν επουσιώδεις παραβιάσεις διατάξεων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας, επαναλαμβανόμενες αναφορές ή αναφορές παραβιάσεων επικουρικών διατάξεων, για παράδειγμα, διατάξεων για υποχρεώσεις τεκμηρίωσης ή γνωστοποίησης. Τα μέτρα αυτά μπορούν να επιτρέπουν στις αρμόδιες αρχές, μετά από τη δέουσα αξιολόγηση του θέματος, να αποφασίζουν ότι μια αναφερόμενη παραβίαση είναι σαφώς επουσιώδης και δεν απαιτεί περαιτέρω παρακολούθηση σύμφωνα με την παρούσα οδηγία, εκτός από την περάτωση της διαδικασίας. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να μπορούν επίσης να επιτρέπουν στις αρμόδιες αρχές να κηρύσσουν τη λήξη της διαδικασίας όσον αφορά επαναλαμβανόμενες αναφορές οι οποίες δεν περιέχουν καμία σημαντική νέα πληροφορία σε σχέση με προηγούμενη αναφορά της οποίας οι σχετικές διαδικασίες έχουν ολοκληρωθεί, εκτός εάν νέα νομικά ή πραγματικά στοιχεία δικαιολογούν διαφορετικά μέτρα παρακολούθησης. Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα πρέπει να μπορούν να επιτρέπουν στις αρμόδιες αρχές να δίνουν προτεραιότητα στον χειρισμό αναφορών για σοβαρές παραβιάσεις ή παραβιάσεις βασικών διατάξεων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας, σε περίπτωση αυξημένου αριθμού αναφορών.

(71)

Όταν προβλέπεται από το ενωσιακό ή το εθνικό δίκαιο, οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει να παραπέμπουν υποθέσεις ή συναφείς πληροφορίες για παραβάσεις στα αρμόδια θεσμικά και λοιπά όργανα ή οργανισμούς της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων, για τους σκοπούς της παρούσας οδηγίας, της OLAF και της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (EPPO), με την επιφύλαξη της δυνατότητας του καταγγέλλοντος να απευθύνεται σε αυτά τα όργανα και τους οργανισμούς της Ένωσης απευθείας.

(72)

Σε πολλούς τομείς πολιτικής που εμπίπτουν στο καθ’ ύλην πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας, υπάρχουν μηχανισμοί συνεργασίας, μέσω των οποίων οι εθνικές αρμόδιες αρχές ανταλλάσσουν πληροφορίες και αναλαμβάνουν δράσεις παρακολούθησης όσον αφορά παραβιάσεις ενωσιακών κανόνων με διασυνοριακή διάσταση. Πρόκειται, για παράδειγμα, για το σύστημα διοικητικής συνδρομής και συνεργασίας που θεσπίστηκε με την εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2015/1918 της Επιτροπής (36), σε περιπτώσεις διασυνοριακών παραβιάσεων του δικαίου της Ένωσης όσον αφορά την αγροδιατροφική αλυσίδα και το δίκτυο για την καταπολέμηση της απάτης στον τομέα των τροφίμων, βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (37), το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τα επικίνδυνα προϊόντα, που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 178/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (38), το δίκτυο συνεργασίας για την προστασία των καταναλωτών, βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2006/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (39), το φόρουμ για την περιβαλλοντική συμμόρφωση και διακυβέρνηση που συστήθηκε με την απόφαση της 18ης Ιανουαρίου 2018 της Επιτροπής (40), το ευρωπαϊκό δίκτυο ανταγωνισμού που συστάθηκε βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1/2003, και τη διοικητική συνεργασία στον φορολογικό τομέα βάσει της οδηγίας 2011/16/ΕΕ του Συμβουλίου (41). Οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών θα πρέπει να αξιοποιούν πλήρως τους υφιστάμενους μηχανισμούς συνεργασίας, όπου αρμόζει, στο πλαίσιο της υποχρέωσής τους για παρακολούθηση των αναφορών που αφορούν παραβιάσεις που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας. Εξάλλου, οι αρχές των κρατών μελών θα μπορούσαν να συνεργάζονται και πέραν των υφιστάμενων μηχανισμών συνεργασίας σε περιπτώσεις παραβιάσεων που έχουν διασυνοριακή διάσταση σε τομείς όπου δεν υπάρχουν τέτοιοι μηχανισμοί συνεργασίας.

(73)

Προκειμένου να καθίσταται δυνατή η αποτελεσματική επικοινωνία με τα μέλη του προσωπικού που είναι υπεύθυνα για τον χειρισμό των αναφορών, είναι απαραίτητο οι αρμόδιες αρχές να διαθέτουν και να χρησιμοποιούν διαύλους φιλικούς προς τον χρήστη, οι οποίοι είναι ασφαλείς, διασφαλίζουν την εμπιστευτικότητα όσον αφορά την παραλαβή και τον χειρισμό των πληροφοριών που αφορούν παραβιάσεις που παρέχονται από τον αναφέροντα και επιτρέπουν τη διατηρήσιμη αποθήκευση πληροφοριών ώστε να μπορούν να διεξαχθούν περαιτέρω έρευνες. Προς τούτο θα μπορούσε να απαιτείται αυτοί οι δίαυλοι να είναι ξεχωριστοί από τους γενικούς διαύλους μέσω των οποίων οι αρμόδιες αρχές επικοινωνούν με το κοινό, όπως τα συνήθη συστήματα δημόσιων αναφορών ή τους διαύλους μέσω των οποίων η αρμόδια αρχή επικοινωνεί εσωτερικά και με τρίτους στο πλαίσιο των συνήθων δραστηριοτήτων της.

(74)

Τα μέλη του προσωπικού των αρμόδιων αρχών τα οποία είναι υπεύθυνα για τον χειρισμό των αναφορών θα πρέπει να έχουν λάβει επαγγελματική κατάρτιση, μεταξύ άλλων στους εφαρμοστέους κανόνες περί προστασίας των δεδομένων, ώστε να χειρίζονται τις αναφορές και να διασφαλίζουν την επικοινωνία με τον αναφέροντα, καθώς και να εφαρμόζουν τα δέοντα μέτρα παρακολούθησης της αναφοράς.

(75)

Τα άτομα που προτίθενται να υποβάλουν αναφορά θα πρέπει να μπορούν να αποφασίσουν συνειδητά αν, πώς και πότε θα υποβάλουν την αναφορά τους. Συνεπώς, οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει να παρέχουν σαφείς και εύκολα προσβάσιμες πληροφορίες σχετικά με τους διαθέσιμους διαύλους αναφοράς προς τις αρμόδιες αρχές, σχετικά με τις εφαρμοστέες διαδικασίες και με τα μέλη του προσωπικού των εν λόγω αρχών που είναι υπεύθυνα για τον χειρισμό των αναφορών. Όλες οι πληροφορίες σχετικά με τις αναφορές θα πρέπει να είναι διαφανείς, κατανοητές και αξιόπιστες, ώστε να ενθαρρύνουν και να μην αποτρέπουν την αναφορά παραβιάσεων.

(76)

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι αρμόδιες αρχές εφαρμόζουν επαρκείς διαδικασίες προστασίας για την επεξεργασία των αναφορών και για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα των προσώπων που κατονομάζονται στην αναφορά. Με τις εν λόγω διαδικασίες θα πρέπει να διασφαλίζεται ότι η ταυτότητα κάθε αναφέροντος, αναφερόμενου και τρίτου προσώπου που κατονομάζεται στην αναφορά, λόγου χάριν πληροφοριοδότες ή συνάδελφοι προστατεύεται σε όλα τα στάδια της διαδικασίας.

(77)

Είναι απαραίτητο, τα μέλη του προσωπικού της αρμόδιας αρχής που είναι υπεύθυνα για τον χειρισμό των αναφορών και τα μέλη του προσωπικού της αρμόδιας αρχής που έχουν δικαίωμα πρόσβασης στις πληροφορίες που παρέχει ο αναφέρων να τηρούν το επαγγελματικό απόρρητο και την αρχή της εμπιστευτικότητας κατά τη διαβίβαση των πληροφοριών τόσο εντός όσο και εκτός της αρμόδιας αρχής, ακόμη και όταν η αρμόδια αρχή κινεί διερεύνηση ή εσωτερική έρευνα ή αναλαμβάνει δραστηριότητες επιβολής του νόμου σε σχέση με την αναφορά.

(78)

Η τακτική επανεξέταση των διαδικασιών των αρμόδιων αρχών και η μεταξύ τους ανταλλαγή ορθών πρακτικών θα πρέπει να εγγυάται ότι οι εν λόγω διαδικασίες είναι επαρκείς και, συνεπώς, εξυπηρετούν τον σκοπό τους.

(79)

Τα πρόσωπα που προβαίνουν σε δημοσιοποίηση θα πρέπει να δικαιούνται προστασία όταν, παρά την εσωτερική και εξωτερική αναφορά, η παραβίαση δεν έχει αντιμετωπιστεί, για παράδειγμα σε περιπτώσεις κατά τις οποίες η παραβίαση δεν αξιολογήθηκε ή δεν διερευνήθηκε καταλλήλως ή δεν ελήφθησαν κατάλληλα μέτρα αποκατάστασης. Η καταλληλότητα της παρακολούθησης θα πρέπει να αξιολογείται βάσει αντικειμενικών κριτηρίων, που συνδέονται με την υποχρέωση των αρμόδιων αρχών να αξιολογούν την ακρίβεια των ισχυρισμών και να θέτουν τέρμα σε κάθε ενδεχόμενη παραβίαση του ενωσιακού δικαίου. Η καταλληλότητα της παρακολούθησης θα εξαρτάται επομένως από τις συνθήκες κάθε περίπτωσης και το είδος των κανόνων που παραβιάστηκαν. Συγκεκριμένα, ενδεχόμενη απόφαση των αρχών ότι μια παραβίαση ήταν σαφώς επουσιώδης και δεν χρειαζόταν περαιτέρω παρακολούθηση, εκτός της περάτωσης της διαδικασίας, μπορεί να αποτελεί κατάλληλη παρακολούθηση κατά την έννοια της παρούσας οδηγίας.

(80)

Τα πρόσωπα που προβαίνουν απευθείας σε δημοσιοποίηση θα πρέπει επίσης να δικαιούνται προστασία όταν έχουν εύλογους λόγους να πιστεύουν ότι υπάρχει άμεσος ή πρόδηλος κίνδυνος για το δημόσιο συμφέρον ή κίνδυνος μη αναστρέψιμης βλάβης, συμπεριλαμβανομένης βλάβης της σωματικής ακεραιότητας ενός προσώπου.

(81)

Τα πρόσωπα που προβαίνουν απευθείας σε δημοσιοποίηση θα πρέπει επίσης να δικαιούνται προστασία όταν έχουν εύλογους λόγους να πιστεύουν ότι σε περίπτωση εξωτερικής αναφοράς υπάρχει κίνδυνος αντιποίνων ή υπάρχει μικρή πιθανότητα να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η παραβίαση, λόγω των ιδιαίτερων περιστάσεων, όπως όταν τα αποδεικτικά στοιχεία θα μπορούσαν να έχουν συγκαλυφθεί ή καταστραφεί ή όταν θα μπορούσε να υπάρχει αθέμιτη σύμπραξη μεταξύ αρχής και του υπαίτιου της παραβίασης ή όταν η αρχή είναι αναμεμειγμένη στην παραβίαση.

(82)

Η διασφάλιση της εμπιστευτικότητας της ταυτότητας του αναφέροντος κατά τη διαδικασία της αναφοράς και των ερευνών που εκκινούν από την αναφορά αποτελεί βασικό προληπτικό μέτρο για την αποφυγή αντιποίνων. Η ταυτότητα του αναφέροντος θα πρέπει να μπορεί να αποκαλύπτεται μόνον όταν αυτό αποτελεί αναγκαία και αναλογική υποχρέωση που επιβάλλει η ενωσιακή ή η εθνική νομοθεσία στο πλαίσιο ερευνών ή δικαστικών διαδικασιών, ιδίως προκειμένου να διασφαλιστούν τα δικαιώματα υπεράσπισης των ενδιαφερόμενων προσώπων. Τέτοια υποχρέωση μπορεί να απορρέει, συγκεκριμένα, από την οδηγία 2012/13/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (42). Η προστασία της εμπιστευτικότητας δεν θα πρέπει να εφαρμόζεται σε περίπτωση που ο αναφέρων έχει εκ προθέσεως αποκαλύψει την ταυτότητά του στο πλαίσιο δημοσιοποίησης.

(83)

Οποιαδήποτε επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα διενεργείται σύμφωνα με την παρούσα οδηγία, περιλαμβανομένης της ανταλλαγής ή της διαβίβασης δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από τις αρμόδιες αρχές, θα πρέπει να διενεργείται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (43), και την οδηγία (ΕΕ) 2016/680 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (44).Οποιαδήποτε ανταλλαγή ή διαβίβαση πληροφοριών από θεσμικά και λοιπά όργανα ή οργανισμούς της Ένωσης θα πρέπει να διενεργείται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2018/1725 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (45). Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στις αρχές που σχετίζονται με την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που προβλέπονται στο άρθρο 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2016/679, στο άρθρο 4 της οδηγίας (ΕΕ) 2016/680 και στο άρθρο 4 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 45/2001, και στην αρχή προστασίας των δεδομένων ήδη από τον σχεδιασμό και εξ ορισμού που προβλέπεται στο άρθρο 25 του κανονισμού (ΕΕ) 2016/679, στο άρθρο 20 της οδηγίας (ΕΕ) 2016/680 και στα άρθρα 27 και 85 του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1725.

(84)

Οι διαδικασίες που θεσπίζονται στην παρούσα οδηγία και που αφορούν την παρακολούθηση των αναφορών για παραβιάσεις του δικαίου της Ένωσης στους τομείς που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας, εξυπηρετούν σημαντικό στόχο γενικού δημόσιου συμφέροντος της Ένωσης και των κρατών μελών, κατά την έννοια του άρθρου 23 παράγραφος 1 στοιχείο ε) του κανονισμού (ΕΕ) 2016/679, δεδομένου ότι αποσκοπούν στην ενίσχυση της νομοθεσίας και των πολιτικών της Ένωσης σε συγκεκριμένους τομείς, στους οποίους οι παραβιάσεις μπορούν να προκαλέσουν σοβαρή βλάβη του δημόσιου συμφέροντος. Η αποτελεσματική προστασία της εμπιστευτικότητας της ταυτότητας των αναφερόντων είναι απαραίτητη για την προστασία των δικαιωμάτων και ελευθεριών τρίτων, και συγκεκριμένα των αναφερόντων, όπως προβλέπεται στο άρθρο 23 παράγραφος 1 στοιχείο ι) του κανονισμού (ΕΕ) 2016/679. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι η παρούσα οδηγία είναι αποτελεσματική περιορίζοντας, μεταξύ άλλων, εφόσον είναι αναγκαίο, με νομοθετικά μέτρα, την άσκηση ορισμένων δικαιωμάτων προστασίας των δεδομένων των ενδιαφερόμενων προσώπων σύμφωνα με το άρθρο 23 παράγραφος 1 στοιχεία ε) και ι) και το άρθρο 23 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 στον βαθμό και για όσο διάστημα απαιτείται για την πρόληψη και την αντιμετώπιση προσπαθειών παρεμπόδισης της αναφοράς παρακώλυσης, ματαίωσης ή καθυστέρησης των μέτρων παρακολούθησης, ιδίως όσον αφορά τις έρευνες, ή προσπαθειών ταυτοποίησης των αναφερόντων.

(85)

Η αποτελεσματική προστασία της εμπιστευτικότητας της ταυτότητας των αναφερόντων είναι επίσης απαραίτητη για την προστασία των δικαιωμάτων και ελευθεριών τρίτων, και συγκεκριμένα των καταγγελλόντων, σε περίπτωση που οι αναφορές διεκπεραιώνονται από αρμόδια αρχή όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο 3 σημείο 7) της οδηγίας (ΕΕ) 2016/680. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι η παρούσα οδηγία είναι αποτελεσματική, περιορίζοντας, μεταξύ άλλων, εφόσον είναι αναγκαίο, με νομοθετικά μέτρα, την άσκηση ορισμένων δικαιωμάτων προστασίας των δεδομένων των ενδιαφερόμενων προσώπων σύμφωνα με το άρθρο 13 παράγραφος 3 στοιχεία α) και ε), το άρθρο 15 παράγραφος 1 στοιχεία α) και ε), το άρθρο 16 παράγραφος 4 στοιχεία α) και ε) και το άρθρο 31 παράγραφος 5 της οδηγίας (ΕΕ) 2016/680 στον βαθμό και για όσο διάστημα απαιτείται για την πρόληψη και την αντιμετώπιση προσπαθειών παρεμπόδισης της αναφοράς, παρακώλυσης, ματαίωσης ή καθυστέρησης της παρακολούθησης, ιδίως όσον αφορά τις έρευνες, ή προσπαθειών ταυτοποίησης των αναφερόντων.

(86)

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι όλες οι αναφορές παραβιάσεων αρχειοθετούνται καταλλήλως, ότι κάθε αναφορά είναι ανακτήσιμη και ότι οι πληροφορίες που λαμβάνονται από τις αναφορές μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αποδεικτικό στοιχείο στο πλαίσιο, ενδεχομένως, ενεργειών επιβολής του νόμου.

(87)

Οι αναφέροντες θα πρέπει να προστατεύονται έναντι οποιασδήποτε μορφής αντιποίνων, άμεσων ή έμμεσων, που λαμβάνονται, ενθαρρύνονται ή γίνονται ανεκτά από τον εργοδότη τους ή τον πελάτη ή αποδέκτη των υπηρεσιών τους και από πρόσωπα που εργάζονται ή ενεργούν για λογαριασμό του τελευταίου, περιλαμβανομένων συναδέλφων και διευθυντών στον ίδιο οργανισμό ή σε άλλους οργανισμούς με τους οποίους βρίσκεται σε επαφή ο αναφέρων στο πλαίσιο των εργασιακών δραστηριοτήτων του.

(88)

Αντίποινα που δεν αποτρέπονται και δεν τιμωρούνται λειτουργούν αποθαρρυντικά για δυνητικούς πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος. Η σαφής νομική απαγόρευση των αντιποίνων θα είχε σημαντικό αποτρεπτικό αποτέλεσμα και θα ενισχυόταν επιπλέον από διατάξεις περί προσωπικής ευθύνης και από κυρώσεις για τους υπαίτιους των αντιποίνων.

(89)

Οι δυνητικοί πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος που δεν είναι βέβαιοι για τον τρόπο αναφοράς ή για το κατά πόσον τελικά θα προστατευθούν ενδέχεται να αποθαρρυνθούν. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι παρέχονται οι σχετικές και ακριβείς πληροφορίες σχετικά με το θέμα αυτό, με τρόπο που να είναι σαφής και εύκολα προσβάσιμος στο ευρύ κοινό. Θα πρέπει να παρέχονται δωρεάν εξατομικευμένες, αμερόληπτες και εμπιστευτικές συμβουλές σχετικά, λόγου χάρη, με το κατά πόσον οι σχετικές πληροφορίες καλύπτονται από τους εφαρμοστέους κανόνες περί προστασίας των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος, με το ποιοι δίαυλοι αναφοράς θα είναι καλύτερο να χρησιμοποιηθούν και ποιες εναλλακτικές διαδικασίες είναι διαθέσιμες σε περίπτωση που οι πληροφορίες δεν καλύπτονται από τους εφαρμοστέους κανόνες (καθοδήγηση). Η πρόσβαση σε τέτοιου είδους συμβουλές μπορεί να συμβάλει στη διασφάλιση ότι οι αναφορές υποβάλλονται μέσω των κατάλληλων διαύλων με υπευθυνότητα και ότι παραβιάσεις εντοπίζονται εγκαίρως και, ενδεχομένως, αποτρέπονται. Αυτές οι συμβουλές και οι πληροφορίες μπορούν να παρέχονται από κέντρο πληροφοριών ή από ενιαία και ανεξάρτητη διοικητική αρχή. Τα κράτη μέλη θα μπορούν να επιλέξουν να επεκτείνουν τις εν λόγω συμβουλές σε νομικές συμβουλές. Όταν οι εν λόγω συμβουλές παρέχονται στους αναφέροντες από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που δεσμεύονται από την υποχρέωση τήρησης της εμπιστευτικής φύσης των πληροφοριών που λαμβάνουν, τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι εν λόγω οργανώσεις δεν υφίστανται αντίποινα, για παράδειγμα με τη μορφή οικονομικής ζημίας μέσω περιορισμού της πρόσβασής τους στη χρηματοδότηση ή ένταξης σε μαύρη λίστα η οποία θα μπορούσε να εμποδίσει την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού.

(90)

Οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει να παρέχουν στους αναφέροντες την αναγκαία στήριξη για την αποτελεσματική πρόσβαση σε προστασία. Ειδικότερα, θα πρέπει να παρέχουν τα αποδεικτικά στοιχεία ή άλλα έγγραφα που απαιτούνται ώστε να επιβεβαιώνεται ενώπιον άλλων αρχών ή δικαστηρίων ότι πραγματοποιήθηκε εξωτερική αναφορά. Σε ορισμένα εθνικά πλαίσια και σε ορισμένες περιπτώσεις, οι αναφέροντες μπορούν να επωφεληθούν από πιστοποίηση του γεγονότος ότι πληρούν τις προϋποθέσεις των εφαρμοστέων κανόνων. Παρά τις δυνατότητες αυτές, θα πρέπει να έχουν πραγματική πρόσβαση σε δικαστικό έλεγχο, με τον οποίο εναπόκειται στο δικαστήριο να αποφανθεί, βάσει όλων των ιδιαίτερων περιστάσεων της υπόθεσης, κατά πόσον πληρούν τις προϋποθέσεις των εφαρμοστέων κανόνων.

(91)

Οι νομικές ή συμβατικές υποχρεώσεις ατόμων, όπως οι ρήτρες περί πίστεως σε συμβάσεις ή σε συμφωνίες τήρησης του απορρήτου/μη αποκάλυψης, δεν θα πρέπει να μπορεί να θεωρείται ότι αποκλείουν τη δυνατότητα αναφοράς, την άρνηση παροχής προστασίας ή την επιβολή ποινών στους αναφέροντες για το γεγονός ότι έχουν προβεί στην αναφορά όσον αφορά παραβιάσεις ή έχουν προβεί σε δημόσια αποκάλυψη αναφορά, όταν η παροχή πληροφοριών που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των εν λόγω ρητρών και συμφωνιών είναι απαραίτητη για την αποκάλυψη της παραβίασης. Όταν πληρούνται αυτές οι προϋποθέσεις, οι αναφέροντες δεν θα πρέπει να υπέχουν κανενός είδους ευθύνη, αστική, ποινική, διοικητική ή εργασιακή. Είναι σκόπιμο να υφίσταται προστασία από την ευθύνη για την αναφορά ή τη δημόσια αποκάλυψη πληροφοριών δυνάμει της παρούσας οδηγίας όσον αφορά πληροφορίες για τις οποίες ο αναφέρων είχε βάσιμους λόγους να πιστεύει ότι η αναφορά ή η δημόσια αποκάλυψή τους ήταν αναγκαία για την αποκάλυψη παραβίασης σύμφωνα με την παρούσα οδηγία. Η εν λόγω προστασία δεν θα πρέπει να επεκτείνεται σε περιττές πληροφορίες που τυχόν αποκαλύφθηκαν από τον καταγγέλλοντα χωρίς να υπάρχουν βάσιμοι λόγοι.

(92)

Στις περιπτώσεις που οι αναφέροντες έχουν νομίμως αποκτήσει ή λάβει πρόσβαση στις πληροφορίες που αφορούν παραβιάσεις που αναφέρονται ή στα έγγραφα που περιέχουν τις εν λόγω πληροφορίες, θα πρέπει να απαλλάσσονται από κάθε ευθύνη. Αυτό θα πρέπει να ισχύει τόσο για τις περιπτώσεις στις οποίες αποκαλύπτουν το περιεχόμενο των εγγράφων στα οποία έχουν νόμιμη πρόσβαση όσο και για τις περιπτώσεις κατά τις οποίες παράγουν αντίγραφα αυτών των εγγράφων ή τα απομακρύνουν από τους χώρους του οργανισμού όπου απασχολούνται, κατά παραβίαση των συμβατικών ή άλλων ρητρών που προβλέπουν ότι τα σχετικά έγγραφα είναι ιδιοκτησία του οργανισμού. Οι αναφέροντες θα πρέπει επίσης να απαλλάσσονται από την ευθύνη σε περιπτώσεις κατά τις οποίες η απόκτηση ή η πρόσβαση στις σχετικές πληροφορίες ή έγγραφα εγείρει ζήτημα αστικής, διοικητικής ή εργασιακής ευθύνης. Ως παραδείγματα μπορούν να αναφερθούν οι περιπτώσεις στις οποίες οι αναφέροντες απέκτησαν τις πληροφορίες μέσω της πρόσβασης στα ηλεκτρονικά μηνύματα ενός συνεργαζομένου ή σε αρχεία που συνήθως δεν χρησιμοποιούν στο πλαίσιο της εργασίας τους, με τη λήψη φωτογραφιών από τις εγκαταστάσεις του οργανισμού ή με την είσοδο σε χώρο όπου δεν έχουν συνήθως πρόσβαση. Όταν οι αναφέροντες έχουν αποκτήσει ή επιτύχει πρόσβαση στις σχετικές πληροφορίες ή έγγραφα διαπράττοντας ποινικό αδίκημα, όπως η φυσική διείσδυση ή η δικτυοπαραβίαση, η ποινική ευθύνη τους θα πρέπει να εξακολουθήσει να διέπεται από το εφαρμοστέο εθνικό δίκαιο με την επιφύλαξη της προστασίας που παρέχει το άρθρο 21 παράγραφος 7 της παρούσας οδηγίας. Ομοίως, κάθε άλλη πιθανή ευθύνη των αναφερόντων που προκύπτει από πράξεις ή παραλείψεις που δεν σχετίζονται με την αναφορά ή δεν είναι απαραίτητες για την αποκάλυψη παραβίασης σύμφωνα με την παρούσα οδηγία θα πρέπει να εξακολουθεί να διέπεται από το εφαρμοστέο ενωσιακό ή εθνικό δίκαιο. Στις περιπτώσεις αυτές, θα εναπόκειται στα εθνικά δικαστήρια να αξιολογούν την ευθύνη των αναφερόντων υπό το πρίσμα όλων των σχετικών τεκμηριωμένων πληροφοριών και λαμβάνοντας υπόψη τις συγκεκριμένες περιστάσεις της υπόθεσης, συμπεριλαμβανομένης της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας της πράξης ή παράλειψης σε σχέση με την αναφορά ή τη δημόσια αποκάλυψη.

(93)

Είναι πιθανόν τα αντίποινα να παρουσιάζονται ως αιτιολογημένα για λόγους άλλους από την αναφορά και δεν αποκλείεται να είναι πολύ δύσκολο για τους αναφέροντες να αποδείξουν τη σύνδεση μεταξύ της αναφοράς και των αντιποίνων, ενώ οι υπαίτιοι των αντιποίνων μπορεί να διαθέτουν μεγαλύτερη εξουσία και πόρους ώστε να τεκμηριώσουν τα μέτρα που έλαβαν και το σκεπτικό τους. Συνεπώς, εφόσον ο αναφέρων ή η αναφέρουσα αποδείξει εκ πρώτης όψεως ότι προέβη σε αναφορά παραβιάσεων ή προέβη σε δημόσια αποκάλυψη σύμφωνα με την παρούσα οδηγία και υπέστη βλάβη, τότε το βάρος της απόδειξης θα πρέπει να μετατοπιστεί στο άτομο που ενήργησε κατά τρόπο βλαπτικό, το οποίο θα πρέπει να απαιτείται να αποδείξει ότι η πράξη ουδεμία σχέση έχει με την αναφορά ή τη δημόσια αποκάλυψη.

(94)

Πέρα από τη ρητή απαγόρευση των αντιποίνων που προβλέπεται από τον νόμο, είναι σημαντικό οι αναφέροντες που υφίστανται αντίποινα να έχουν πρόσβαση σε μέσα έννομης προστασίας και αποζημίωση. Το κατάλληλο μέσο για κάθε περίπτωση θα πρέπει να καθορίζεται από το είδος των αντιποίνων και θα πρέπει να παρέχεται πλήρης αποζημίωση για τις ζημίες σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία. Μπορεί να έχει τη μορφή επαναπρόσληψης, λόγου χάρη, σε περίπτωση απόλυσης, μετάθεσης ή υποβιβασμού, ή στέρησης κατάρτισης ή προαγωγής, ή επαναφοράς μιας άδειας ή σύμβασης που ακυρώθηκε· αποζημίωσης για πραγματικές και μελλοντικές οικονομικές απώλειες, λόγου χάρη για παλαιότερη απώλεια μισθών, αλλά και για μελλοντική απώλεια εισοδήματος, για κόστος που συνδέεται με αλλαγή επαγγέλματος· και αποζημίωσης για άλλες οικονομικές βλάβες, όπως νομικά έξοδα και δαπάνες ιατρικής περίθαλψης, και για μη υλική βλάβη, όπως σωματική και ψυχική οδύνη.

(95)

Τα είδη νομικών ενεργειών μπορεί να διαφέρουν μεταξύ των νομικών συστημάτων, αλλά θα πρέπει να διασφαλίζουν πραγματική και αποτελεσματική αποζημίωση ή αποκατάσταση, κατά τρόπο αναλογικό προς τη ζημία και αποτρεπτικό. Σημαντικές εν προκειμένω είναι οι αρχές του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, ιδίως η αρχή 7, σύμφωνα με την οποία «πριν από τυχόν απόλυση, οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα να πληροφορούνται τους λόγους αυτής και να τους παρέχεται έγκαιρη προειδοποίηση. Έχουν δικαίωμα πρόσβασης σε αποτελεσματικό και αμερόληπτο μηχανισμό επίλυσης διαφορών και, σε περίπτωση αδικαιολόγητης απόλυσης, δικαίωμα επανόρθωσης, όπου περιλαμβάνεται η καταβολή εύλογης αποζημίωσης.». Τα μέσα έννομης προστασίας που έχουν θεσπιστεί σε εθνικό επίπεδο δεν θα πρέπει να αποθαρρύνουν δυνητικούς μελλοντικούς πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος. Για παράδειγμα, η παροχή δυνατότητας αποζημίωσης ως εναλλακτική επιλογή αντί της επαναπρόσληψης σε περίπτωση απόλυσης θα μπορούσε να εξελιχθεί σε συστηματική πρακτική, ιδίως δε από μεγαλύτερους οργανισμούς, με αποθαρρυντικό αποτέλεσμα για τους μελλοντικούς πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος.

(96)

Ιδιαίτερη σημασία για τους καταγγέλλοντες έχουν τα προσωρινά μέτρα εν αναμονή της δικαστικής διαδικασίας που μπορεί να είναι μακρόχρονη. Ειδικότερα, μέτρα προσωρινού χαρακτήρα, όπως προβλέπεται στην εθνική νομοθεσία, θα πρέπει επίσης να είναι διαθέσιμα για τους αναφέροντες για τον τερματισμό απειλών, αποπειρών ή διαρκών πράξεων αντιποίνων, όπως η παρενόχληση ή για την αποτροπή μορφών αντιποίνων, όπως η απόλυση, που μπορεί να είναι δύσκολα αναστρέψιμη μετά το πέρας μακρών περιόδων και που μπορεί ενδεχομένως να καταστρέψει οικονομικά το άτομο —προοπτική που μπορεί να αποθαρρύνει σημαντικά τους δυνητικούς πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος.

(97)

Μέτρα που λαμβάνονται εις βάρος αναφερόντων εκτός εργασιακού πλαισίου, για παράδειγμα δίωξη για συκοφαντική δυσφήμιση, προσβολή δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας ή παραβίαση της υποχρέωσης εμπιστευτικότητας και της προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, επίσης λειτουργούν αποτρεπτικά για τους πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος. Σε τέτοιες διαδικασίες, οι αναφέροντες θα πρέπει να μπορούν να προβάλλουν, ως αμυντικό ισχυρισμό, το γεγονός ότι έχουν προβεί σε αναφορά παραβιάσεων ή σε δημόσια αποκάλυψη σύμφωνα με την παρούσα οδηγία, υπό την προϋπόθεση ότι οι πληροφορίες που αναφέρονται ή αποκαλύπτονται δημόσια ήταν απαραίτητες για την αποκάλυψη της παραβίασης. Στις περιπτώσεις αυτές, θα πρέπει να εναπόκειται στο άτομο που κινεί διαδικασίες το βάρος της απόδειξης ότι ο αναφέρων δεν πληροί τους όρους που καθορίζονται στην παρούσα οδηγία.

(98)

Η οδηγία (ΕΕ) 2016/943 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (46) θεσπίζει κανόνες ώστε να διασφαλιστεί επαρκές και συνεκτικό επίπεδο αστικής έννομης προστασίας σε περίπτωση παράνομης απόκτησης, χρήσης ή αποκάλυψης εμπορικού απορρήτου. Ωστόσο, προβλέπει επίσης ότι η απόκτηση, χρήση ή αποκάλυψη εμπορικού απορρήτου θεωρείται νόμιμη στον βαθμό που επιτρέπεται από το δίκαιο της Ένωσης. Τα πρόσωπα που αποκαλύπτουν εμπορικά απόρρητα που αποκτήθηκαν σε εργασιακό πλαίσιο θα πρέπει να επωφελούνται από την προστασία που παρέχει η παρούσα οδηγία, επίσης ως προς την αστική ευθύνη, υπό την προϋπόθεση ότι πληρούν τους όρους που καθορίζονται στην παρούσα οδηγία, μεταξύ των οποίων την προϋπόθεση ότι η αποκάλυψη είναι αναγκαία προκειμένου να αποκαλυφθεί παραβίαση που εμπίπτει στο καθ’ ύλην πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας. Όταν πληρούνται αυτές οι προϋποθέσεις, οι αποκαλύψεις εμπορικών απορρήτων θεωρείται ότι «επιτρέπονται» από το δίκαιο της Ένωσης κατά την έννοια του άρθρου 3 παράγραφος 2 της οδηγίας (ΕΕ) 2016/943. Επιπλέον, οι δύο οδηγίες θα πρέπει να θεωρούνται συμπληρωματικές και τα μέτρα, οι διαδικασίες και τα μέσα προσφυγής σε αστική έννομη προστασία, καθώς και οι εξαιρέσεις που προβλέπονται στην οδηγία (ΕΕ) 2016/943 θα πρέπει να εξακολουθήσουν να ισχύουν για όλες τις περιπτώσεις αποκάλυψης εμπορικών απορρήτων που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας. Οι αρμόδιες αρχές που λαμβάνουν πληροφορίες που αφορούν παραβιάσεις που συμπεριλαμβάνουν εμπορικά απόρρητα, θα πρέπει να μεριμνούν ώστε να μη χρησιμοποιούνται ούτε να γνωστοποιούνται για σκοπούς που υπερβαίνουν το αναγκαίο για την ορθή παρακολούθηση των αναφορών.

(99)

Σημαντικό κόστος για τους αναφέροντες που προσφεύγουν δικαστικώς κατά μέτρων αντιποίνων μπορεί να είναι τα σχετικά δικαστικά έξοδα. Παρά το γεγονός ότι μπορούν να ανακτήσουν τα εν λόγω έξοδα στο τέλος της διαδικασίας, δεν αποκλείεται να μη μπορούν να καλύψουν εξαρχής τα έξοδα αυτά, ιδίως αν είναι άνεργοι ή σε μαύρη λίστα. Η παροχή συνδρομής για ποινικές διαδικασίες, ιδίως όταν οι αναφέροντες πληρούν τις προϋποθέσεις της οδηγίας (ΕΕ) 2016/1919 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (47) και γενικότερα η παροχή συνδρομής σε όσους αντιμετωπίζουν σοβαρές οικονομικές δυσχέρειες θα μπορούσε να είναι καταλυτική, σε ορισμένες περιπτώσεις, για την αποτελεσματική επιβολή των δικαιωμάτων τους στην προστασία.

(100)

Τα δικαιώματα των αναφερομένων θα πρέπει να προστατεύονται ώστε να αποφεύγονται βλάβες για τη φήμη και την υπόληψη ή άλλες αρνητικές συνέπειες. Επιπλέον, τα δικαιώματα υπεράσπισης και πρόσβασης του αναφερομένου σε μέσα έννομης προστασίας θα πρέπει να είναι πλήρως σεβαστά σε κάθε στάδιο της διαδικασίας που έπεται της αναφοράς, σύμφωνα με τα άρθρα 47 και 48 του Χάρτη. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να προστατεύουν την εμπιστευτικότητα της ταυτότητας του οικείου προσώπου και να διασφαλίζουν τα δικαιώματα υπεράσπισης συμπεριλαμβανομένων του δικαιώματος πρόσβασης στον φάκελο, του δικαιώματος ακρόασης και του δικαιώματος πραγματικής προσφυγής κατά απόφασης που το αφορά, σύμφωνα με τις εφαρμοστέες διαδικασίες που προβλέπονται από την εθνική νομοθεσία στο πλαίσιο ερευνών ή μεταγενέστερης δικαστικής διαδικασίας.

(101)

Οποιοδήποτε πρόσωπο υφίσταται ζημία, άμεσα ή έμμεσα, ως συνέπεια της αναφοράς ή της δημόσιας αποκάλυψης ανακριβών ή παραπλανητικών πληροφοριών θα πρέπει να διατηρεί την προστασία και τα μέσα έννομης προστασίας που διαθέτει σύμφωνα με τους κανόνες του γενικού εθνικού δικαίου. Σε περίπτωση που η αναφορά ή η δημόσια αποκάλυψη της εν λόγω ανακριβούς ή παραπλανητικής πληροφορίας έγινε ηθελημένα και εν γνώσει, τότε τα ενδιαφερόμενα πρόσωπα θα πρέπει να δικαιούνται αποζημίωση σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο.

(102)

Οι ποινικές, αστικές ή διοικητικές κυρώσεις είναι αναγκαίες προκειμένου να διασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα των κανόνων σχετικά με την προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος. Οι κυρώσεις κατά όσων προβαίνουν σε αντίποινα ή σε άλλες δυσμενείς ενέργειες σε βάρος καταγγελλόντων μπορούν να αποθαρρύνουν τέτοιου είδους ενέργειες. Είναι απαραίτητο να επιβάλλονται κυρώσεις επίσης σε βάρος προσώπων που αναφέρουν ή αποκαλύπτουν δημόσια πληροφορίες που αφορούν παραβιάσεις που αποδεικνύεται ότι είναι εν γνώσει τους ψευδείς, ώστε να αποτρέπονται περαιτέρω κακόβουλες αναφορές και να διασφαλίζεται η αξιοπιστία του συστήματος. Η αναλογικότητα των εν λόγω κυρώσεων θα πρέπει να διασφαλίζει ότι δεν λειτουργούν αποτρεπτικά για τους δυνητικούς πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος.

(103)

Κάθε απόφαση που λαμβάνεται από τις αρχές και βλάπτει τα δικαιώματα που παρέχονται δυνάμει της παρούσας οδηγίας, με την οποία οι αρμόδιες αρχές αποφασίζουν να περατώσουν τη διαδικασία που αφορά αναφερόμενη παραβίαση για το λόγο ότι είναι σαφώς ασήμαντη, ή για το λόγο ότι η αναφορά είναι επανειλημμένη, ή αποφασίζουν ότι συγκεκριμένη αναφορά δεν χρήζει επεξεργασίας κατά προτεραιότητα, υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο σύμφωνα με το άρθρο 47 του Χάρτη.

(104)

Η παρούσα οδηγία εισάγει ελάχιστα πρότυπα και τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να εισάγουν ή να διατηρούν διατάξεις που είναι ευνοϊκότερες για τους αναφέροντες, υπό την προϋπόθεση ότι οι εν λόγω διατάξεις δεν έρχονται σε σύγκρουση με μέτρα για την προστασία των ενδιαφερομένων προσώπων. Η μεταφορά της παρούσας οδηγίας δεν θα πρέπει να δικαιολογεί σε καμία περίπτωση την υποβάθμιση του επιπέδου της προστασίας που ήδη παρέχεται στους αναφέροντες δυνάμει του εθνικού δικαίου στους τομείς στους οποίους εφαρμόζεται.

(105)

Σύμφωνα με το άρθρο 26 παράγραφος 2 ΣΛΕΕ, η εσωτερική αγορά πρέπει να αποτελεί χώρο χωρίς εσωτερικά σύνορα στον οποίο διασφαλίζονται η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων και των υπηρεσιών. Η εσωτερική αγορά θα πρέπει να παρέχει στους πολίτες της Ένωσης προστιθέμενη αξία υπό τη μορφή εμπορευμάτων και υπηρεσιών καλύτερης ποιότητας και μεγαλύτερης ασφάλειας, διασφαλίζοντας υψηλά πρότυπα για τη δημόσια υγεία και την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Ως εκ τούτου, το άρθρο 114 ΣΛΕΕ συνιστά την κατάλληλη νομική βάση για την έγκριση των μέτρων που είναι αναγκαία για την εγκαθίδρυση και τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Πέραν του άρθρου 114 ΣΛΕΕ, η παρούσα οδηγία θα πρέπει να διαθέτει επιπρόσθετες νομικές βάσεις προκειμένου να καλύπτει τους τομείς που βασίζονται στο άρθρο 16, στο άρθρο 43 παράγραφος 2, στο άρθρο 50, στο άρθρο 53 παράγραφος 1, στα άρθρα 91 και 100, στο άρθρο 168 παράγραφος 4, στο άρθρο 169, στο άρθρο 192 παράγραφος 1 και στο άρθρο 325 παράγραφος 4 ΣΛΕΕ και στο άρθρο 31 της Συνθήκης Ευρατόμ για τη θέσπιση μέτρων της Ένωσης.

(106)

Το καθ’ ύλην πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας βασίζεται στον προσδιορισμό των τομέων στους οποίους η θέσπιση της προστασίας των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος φαίνεται δικαιολογημένη και απαραίτητη βάσει των επί του παρόντος διαθέσιμων αποδεικτικών στοιχείων. Το εν λόγω καθ’ ύλην πεδίο εφαρμογής μπορεί να επεκταθεί σε άλλους τομείς ή πράξεις της Ένωσης αν αποδειχτεί αναγκαίο ως μέσο ενίσχυσης της επιβολής των πράξεων βάσει αποδεικτικών στοιχείων που μπορεί να προκύψουν στο μέλλον ή βάσει της αξιολόγησης του τρόπου με τον οποίο έχει λειτουργήσει η παρούσα οδηγία.

(107)

Όταν θεσπίζονται μελλοντικές νομοθετικές πράξεις συναφείς με τους τομείς πολιτικής που καλύπτονται από την παρούσα οδηγία, αυτές θα πρέπει να καθιστούν σαφές, κατά περίπτωση, ότι εφαρμόζεται η παρούσα οδηγία. Όποτε είναι αναγκαίο, θα πρέπει να προσαρμόζεται το καθ' ύλην πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας και να τροποποιείται το παράρτημά της αντίστοιχα.

(108)

Δεδομένου ότι ο στόχος της παρούσας οδηγίας, ήτοι η ενίσχυση της επιβολής ορισμένων πράξεων σε ορισμένους τομείς πολιτικής και όσον αφορά πράξεις όπου οι παραβάσεις του ενωσιακού δικαίου μπορούν να βλάψουν σοβαρά το δημόσιο συμφέρον, χάρη στην αποτελεσματική προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος, δεν μπορεί να επιτευχθεί επαρκώς από τα κράτη μέλη όταν δρουν μόνα τους και με μη συντονισμένο τρόπο, αλλά επιτυγχάνεται καλύτερα σε επίπεδο Ένωσης με τη θέσπιση κοινών ελάχιστων προτύπων για την προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος και δεδομένου ότι μόνο η δράση σε επίπεδο Ένωσης μπορεί να διασφαλίσει συνέπεια και να εναρμονίσει τους υφιστάμενους κανόνες της Ένωσης για την προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος, η Ένωση μπορεί να θεσπίσει μέτρα σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας που ορίζεται στο άρθρο 5 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, που διατυπώνεται στο ίδιο άρθρο, η παρούσα οδηγία δεν υπερβαίνει τα αναγκαία όρια για την επίτευξη του στόχου αυτού.

(109)

Η παρούσα οδηγία σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις αρχές που αναγνωρίζονται ιδίως από τον Χάρτη, ιδίως το άρθρο 11. Η παρούσα οδηγία είναι πολύ σημαντικό να εφαρμόζεται σύμφωνα με τα εν λόγω δικαιώματα και αρχές διασφαλίζοντας τον πλήρη σεβασμό, μεταξύ άλλων, της ελευθερίας έκφρασης και πληροφόρησης, του δικαιώματος προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, της επιχειρηματικής ελευθερίας, του δικαιώματος σε υψηλό επίπεδο προστασίας του καταναλωτή, του δικαιώματος σε υψηλό επίπεδο προστασίας της ανθρώπινης υγείας, του δικαιώματος σε υψηλό επίπεδο περιβαλλοντικής προστασίας, του δικαιώματος στη χρηστή διοίκηση, του δικαιώματος πραγματικής προσφυγής και των δικαιωμάτων υπεράσπισης.

(110)

Ζητήθηκε η γνώμη του Ευρωπαίου Επόπτη Προστασίας Δεδομένων, σύμφωνα με το άρθρο 28 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 45/2001,

(1)

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση (ΕΤΠ) έχει ως στόχο να στηρίζει εργαζομένους που απολύονται λόγω πλεονασμού, καθώς και αυτοαπασχολούμενους των οποίων οι δραστηριότητες παύουν, ως αποτέλεσμα μεγάλων διαρθρωτικών αλλαγών στη μορφή του παγκόσμιου εμπορίου λόγω της παγκοσμιοποίησης, ως αποτέλεσμα της συνέχισης της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης ή ως αποτέλεσμα νέας παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης, και να τους βοηθά να επανενταχθούν στην αγορά εργασίας.

(2)

Το ΕΤΠ δεν πρέπει να υπερβαίνει το μέγιστο ετήσιο ποσό των 150 εκατομμυρίων EUR (τιμές 2011), όπως ορίζεται στο άρθρο 12 του κανονισμού (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 1311/2013 του Συμβουλίου (3).

(3)

Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1309/2013 ορίζει ότι έως 0,5 % του μέγιστου ετήσιου ποσού του ΕΤΠ μπορεί να χρησιμοποιηθεί κάθε χρόνο για τεχνική βοήθεια με πρωτοβουλία της Επιτροπής.

(4)

Θα πρέπει να κινητοποιηθεί το ΕΤΠ, ώστε να παράσχει το ποσό των 610 000 EUR για τεχνική βοήθεια με πρωτοβουλία της Επιτροπής,

«ε)

την εξασφάλιση της ακεραιότητας της βιολογικής παραγωγής σε όλα τα στάδια της παραγωγής, μεταποίησης και διανομής των τροφίμων και των ζωοτροφών·»

«ε)

την εξασφάλιση της ακεραιότητας της βιολογικής παραγωγής σε όλα τα στάδια της παραγωγής, παρασκευής και διανομής των τροφίμων και των ζωοτροφών·».

«στ)

92 ημέρες για τις κοινές πλατύρρυγχες πάπιες (Mallard)·»,

«στ)

92 ημέρες για τις πάπιες Mulard·».