ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

σχετικά με τεχνική καθοδήγηση όσον αφορά τον έλεγχο βιωσιμότητας για το ταμείο InvestEU

(2021/C 280/01)

ΔΗΛΩΣΗ ΑΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ: Σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης είναι να παράσχει τεχνική καθοδήγηση σχετικά με τον έλεγχο και τον έλεγχο βιωσιμότητας των έργων που λαμβάνουν στήριξη από το InvestEU, σύμφωνα με την αιτιολογική σκέψη 13 και το άρθρο 8 παράγραφοι 5 και 6 του κανονισμού InvestEU. Το παρόν έγγραφο καταρτίστηκε από τις υπηρεσίες της Επιτροπής με την υποστήριξη της JASPERS και σε συνεργασία με δυνητικούς εταίρους υλοποίησης. Όσον αφορά τη διάσταση του κλίματος, συνάδει με το τεχνικό έγγραφο με τίτλο «Guidance on the climate proofing of infrastructure in the period 2021-2027» (Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027). Το παρόν έγγραφο αντικατοπτρίζει επίσης, στον βαθμό που είναι εφικτό και ενδεδειγμένο, τα αποτελέσματα δύο μελετών. Η μία μελέτη, με τίτλο «Technical Support Document for Environmental Proofing of Investments under the InvestEU Programme» (Έγγραφο τεχνικής υποστήριξης για τον έλεγχο περιβαλλοντικής βιωσιμότητας των επενδύσεων στο πλαίσιο του προγράμματος InvestEU), εκπονήθηκε από τη ΓΔ Περιβάλλοντος. Η δεύτερη μελέτη, με τίτλο «InvestEU Programme: Guidance on social sustainability proofing of investment and financing operations» (Πρόγραμμα InvestEU: Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κοινωνικής βιωσιμότητας των επενδυτικών και χρηματοδοτικών πράξεων), εκπονήθηκε από τη ΓΔ Απασχόλησης. Το έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο βιωσιμότητας θα πρέπει να χρησιμοποιείται από τους εταίρους υλοποίησης, τους χρηματοοικονομικούς διαμεσολαβητές και τους φορείς υλοποίησης έργων/τελικούς αποδέκτες που συμμετέχουν στη χρήση του ταμείου InvestEU. Το έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο βιωσιμότητας θα μπορούσε να είναι χρήσιμο και για άλλα προγράμματα. Το παρόν έγγραφο καθοδήγησης μπορεί να επικαιροποιηθεί με βάση την αποκτηθείσα πείρα από την εφαρμογή της οικείας νομοθεσίας της ΕΕ. Το παρόν έγγραφο καθοδήγησης μπορεί να συμπληρωθεί με διεθνείς, εθνικές ή τομεακές παραμέτρους ή αντίστοιχα έγγραφα καθοδήγησης.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

5

1.1.

Πεδίο εφαρμογής

5

1.2.

Συμμόρφωση με τις κείμενες διατάξεις

6

1.3.

Κατώτατα όρια

7

1.4.

Καθοδήγηση και κριτήρια της ταξινομίας της ΕΕ όσον αφορά τον έλεγχο βιωσιμότητας

7

1.5.

Ενδιάμεση αξιολόγηση και επανεξέταση του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης

10

2.

ΕΛΕΓΧΟΣ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΑΜΕΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ

10

2.1.

Γενικές αρχές και συνολική προσέγγιση του ελέγχου βιωσιμότητας

10

2.2.

Κλιματική διάσταση

12

2.2.1.

Εισαγωγή

12

2.2.2.

Γενική προσέγγιση όσον αφορά τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας

13

2.2.3.

Συμμόρφωση με τις κείμενες διατάξεις

15

2.2.4.

Ανθεκτικότητα έναντι της κλιματικής αλλαγής

16

2.2.5.

Κλιματική ουδετερότητα και μετριασμός της κλιματικής αλλαγής

21

2.2.6.

Υποβολή εκθέσεων και παρακολούθηση

25

2.3.

Περιβαλλοντική διάσταση

26

2.3.1.

Γενική προσέγγιση όσον αφορά τον έλεγχο περιβαλλοντικής βιωσιμότητας

26

2.3.2.

Συμμόρφωση με τις κείμενες διατάξεις

29

2.3.3.

Έλεγχος στο πλαίσιο του InvestEU για την περιβαλλοντική διάσταση

33

2.3.4.

Έλεγχος βιωσιμότητας: Μετριασμός, ποσοτικός προσδιορισμός και χρηματική αποτίμηση

35

2.3.5.

Θετικό θεματολόγιο

37

2.3.6.

Υποβολή εκθέσεων και παρακολούθηση

37

2.4.

Κοινωνική διάσταση

38

2.4.1.

Γενική προσέγγιση όσον αφορά τον έλεγχο κοινωνικής βιωσιμότητας

38

2.4.2.

Πλαίσιο συμμόρφωσης με τις κείμενες διατάξεις για την κοινωνική διάσταση

40

2.4.3.

Έλεγχος των πράξεων βάσει κοινωνικών κριτηρίων

40

2.4.4.

Κατηγοριοποίηση κοινωνικών κινδύνων

44

2.4.5.

Έλεγχος κοινωνικής βιωσιμότητας

47

2.4.6.

Θετικό θεματολόγιο

54

2.4.7.

Υποβολή εκθέσεων και παρακολούθηση

56

2.5.

Οριζόντιες διατάξεις για τις τρεις διαστάσεις

56

2.5.1.

Ικανότητα του φορέα υλοποίησης του έργου

56

2.5.2.

Συμβατικές ρυθμίσεις

57

2.6.

Οικονομική αποτίμηση των πράξεων

57

2.6.1.

Μορφές οικονομικής αποτίμησης

58

2.6.2.

Υφιστάμενες πρακτικές οικονομικής αποτίμησης

59

2.6.3.

Συστάσεις για το πρόγραμμα InvestEU

59

2.7.

Επιχειρηματική χρηματοδότηση γενικού σκοπού

60

3.

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΕΜΜΕΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ

61

3.1.

Γενικές απαιτήσεις ελέγχου βιωσιμότητας

61

3.2.

Είδη χρηματοδότησης

62

3.2.1.

Ταμεία υποδομών

62

3.2.2.

Μετοχικά ή δανειοδοτικά ταμεία που δεν αφορούν υποδομές

64

3.2.3.

Διαμεσολαβούμενα πιστωτικά όρια ή άλλα χρεωστικά προϊόντα που απευθύνονται σε ΜΜΕ, μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης και άλλες επιλέξιμες οντότητες

65

4.

ΡΟΛΟΙ, ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ INVESTEU

66

4.1.

Ρόλοι και αρμοδιότητες

66

4.1.1.

Ρόλος και αρμοδιότητες του φορέα υλοποίησης έργου/τελικού αποδέκτη

66

4.1.2.

Ρόλος και αρμοδιότητες του εταίρου υλοποίησης

67

4.1.3.

Ρόλος του χρηματοοικονομικού διαμεσολαβητή

68

4.1.4.

Ρόλος της Επιτροπής Επενδύσεων

68

4.1.5.

Ρόλος της Επιτροπής

68

4.1.6.

Αρμόδιες δημόσιες αρχές

69

4.2.

Διαδικασία του InvestEU

69

4.2.1.

Εξακρίβωση πολιτικής

69

4.2.2.

Έντυπο αίτησης εγγύησης

70

4.2.3.

Πίνακας αποτελεσμάτων

70

4.2.4.

Υποβολή εκθέσεων στην Επιτροπή

70

Παράρτημα 1 —

Κατάλογος νομικών απαιτήσεων

72

Παράρτημα 2 —

Πληροφορίες που πρέπει να παρέχονται στην Επιτροπή Επενδύσεων του InvestEU (κεφάλαιο 2)

76

Παράρτημα 3 —

Κατάλογοι σημείων ελέγχου προς χρήση από τους εταίρους υλοποίησης για τον έλεγχο βιωσιμότητας ανά διάσταση

79

Παράρτημα 4 —

Άλλες πηγές και έγγραφα καθοδήγησης που μπορούν να λαμβάνονται υπόψη για τον έλεγχο βιωσιμότητας στο πλαίσιο του InvestEU

108

Παράρτημα 5 —

Γλωσσάριο

111

Παράρτημα 6 —

Πρόσθετη καθοδήγηση σχετικά με τη χρηματοδότηση με διαμεσολάβηση (κεφάλαιο 3)

114

1.   ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο κανονισμός InvestEU (1) εισάγει τη βιωσιμότητα των χρηματοδοτικών και επενδυτικών πράξεων ως σημαντικό στοιχείο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων κατά την έγκριση της χρήσης της εγγύησης της ΕΕ. Για τους σκοπούς του παρόντος εγγράφου, ο όρος βιωσιμότητα (2) αναφέρεται στις τρεις διαστάσεις που ορίζονται στο άρθρο 8 παράγραφος 5 του κανονισμού InvestEU: κλιματική, περιβαλλοντική και κοινωνική.

Για να διασφαλιστεί ότι οι χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις που λαμβάνουν στήριξη από το InvestEU συνάδουν με τις ευρύτερες δεσμεύσεις της ΕΕ για τη βιωσιμότητα ή συμβάλλουν στην εκπλήρωσή τους, ο κανονισμός InvestEU επιβάλλει τη διενέργεια εκ των προτέρων ελέγχου βιωσιμότητας για τον προσδιορισμό και την αντιμετώπιση τυχόν σημαντικών επιπτώσεων (αρνητικών και θετικών) που ενδέχεται να έχουν οι πράξεις αυτές στις τρεις προαναφερόμενες διαστάσεις.

Σκοπός του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης είναι να βοηθήσει τους εταίρους υλοποίησης, τους χρηματοοικονομικούς διαμεσολαβητές και τους φορείς υλοποίησης έργων/τελικούς αποδέκτες ώστε να αντεπεξέρχονται στις απαιτήσεις ελέγχου βιωσιμότητας του κανονισμού InvestEU. Μολονότι το παρόν έγγραφο καθοδήγησης καταρτίστηκε ειδικά για το ταμείο InvestEU, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε ευρύτερο πλαίσιο από οποιοδήποτε μέρος (π.χ. φορέα υλοποίησης έργου, χρηματοπιστωτικό ίδρυμα ή δημόσια αρχή) το οποίο επιθυμεί να λάβει υπόψη πτυχές βιωσιμότητας στο πλαίσιο της δραστηριότητάς του. Το παρόν έγγραφο καθοδήγησης καταρτίστηκε σε συνεργασία με δυνητικούς εταίρους υλοποίησης.

Το έγγραφο καθοδήγησης τηρεί τις αρχές της αναλογικότητας, της διαφάνειας και της αποφυγής άσκοπης διοικητικής επιβάρυνσης. Οι προτεινόμενες προσεγγίσεις για την κλιματική, περιβαλλοντική και κοινωνική διάσταση λαμβάνουν υπόψη τις υφιστάμενες πρακτικές και τις συγκεκριμένες ανάγκες που υπάρχουν στους εν λόγω τομείς.

Το έγγραφο έχει την ακόλουθη δομή:

—	Στο κεφάλαιο 1 καθορίζεται το γενικό νομικό πλαίσιο και αποσαφηνίζονται ορισμένες έννοιες που χρησιμοποιούνται σε ολόκληρο το έγγραφο καθοδήγησης.

—

Στο κεφάλαιο 2 παρουσιάζεται η προσέγγιση για τον έλεγχο βιωσιμότητας των άμεσα χρηματοδοτούμενων πράξεων. Το κεφάλαιο αυτό περιλαμβάνει τα εξής: i) λεπτομερείς οδηγίες σχετικά με τον τρόπο διενέργειας της ανάλυσης για καθεμία από τις τρεις διαστάσεις βιωσιμότητας· και ii) συστάσεις σχετικά με τον τρόπο ενσωμάτωσης των αποτελεσμάτων των αναλύσεων αυτών στην οικονομική αποτίμηση του έργου.

—	Στο κεφάλαιο 3 παρέχεται καθοδήγηση σχετικά με τις πτυχές του ελέγχου βιωσιμότητας που αφορούν τις έμμεσα χρηματοδοτούμενες συναλλαγές. Η καθοδήγηση αυτή βασίζεται σε διάφορες μορφές χρηματοδότησης και οι εφαρμοστέες απαιτήσεις λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαιτερότητές τους.

—	Στο κεφάλαιο 4 περιγράφονται οι ρόλοι και οι αρμοδιότητες των διαφόρων εμπλεκόμενων φορέων και δίνονται πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο ο έλεγχος βιωσιμότητας θα μπορούσε να εναρμονιστεί με τις συνολικές διαδικασίες του InvestEU.

—	Τα παραρτήματα περιλαμβάνουν καταλόγους σημείων ελέγχου που καταρτίστηκαν με σκοπό να βοηθούν τους εταίρους υλοποίησης και τους φορείς υλοποίησης έργων κατά τη διενέργεια του ελέγχου βιωσιμότητας, καθώς και συνοπτική παρουσίαση περαιτέρω διαθέσιμων πόρων.

1.1.   Πεδίο εφαρμογής

Οι πτυχές της βιωσιμότητας θα πρέπει να επαληθεύονται για χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις στο πλαίσιο όλων των σκελών του ταμείου InvestEU. Ωστόσο, ορισμένες διαφοροποιήσεις μεταξύ των πράξεων και των σκελών θα είναι αναγκαίες για τη διασφάλιση της αναλογικότητας και της μείωσης της άσκοπης διοικητικής επιβάρυνσης. Στο άρθρο 8 παράγραφοι 5 και 6 του κανονισμού InvestEU ορίζονται οι σχετικές απαιτήσεις για τον έλεγχο βιωσιμότητας.

Σύμφωνα με το άρθρο 8 παράγραφος 5 του κανονισμού InvestEU, οι χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις (στο εξής: πράξεις) που υπερβαίνουν ένα ορισμένο όριο (το οποίο ορίζεται στη συνέχεια του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης, στο κεφάλαιο 1.3) και επιδιώκουν την παροχή στήριξης από το InvestEU πρέπει να υποβάλλονται πρώτα σε έλεγχο στο πλαίσιο του InvestEU (3). Σκοπός του ελέγχου αυτού είναι να βοηθά τους εταίρους υλοποίησης να διαπιστώσουν κατά πόσον οι πράξεις έχουν περιβαλλοντικό, κλιματικό ή κοινωνικό αντίκτυπο (αρνητικό και θετικό).

Εάν, μετά τον έλεγχο στο πλαίσιο του InvestEU, ο εταίρος υλοποίησης καταλήξει στο συμπέρασμα ότι μια πράξη έχει σημαντικό αντίκτυπο σε οποιαδήποτε από τις τρεις διαστάσεις, τότε η πράξη αυτή πρέπει να υποβληθεί σε έλεγχο βιωσιμότητας. Το πεδίο εφαρμογής του ελέγχου βιωσιμότητας εξαρτάται από το αποτέλεσμα του ελέγχου στο πλαίσιο του InvestEU και μπορεί να καλύπτει μία ή περισσότερες διαστάσεις. Σκοπός του ελέγχου βιωσιμότητας θα είναι η ελαχιστοποίηση των δυσμενών επιπτώσεων της πράξης και η μεγιστοποίηση των οφελών της για οποιαδήποτε από τις τρεις διαστάσεις.

Για τους σκοπούς του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης, ως έργο νοείται η επένδυση σε υλικά στοιχεία ενεργητικού και/ή σε δραστηριότητες με σαφώς οριοθετημένο αντικείμενο και στόχους, όπως τα εξής: i) υποδομές· (i) αγορά εξοπλισμού, μηχανημάτων ή άλλες κεφαλαιουχικές δαπάνες· iii) τεχνολογική ανάπτυξη· iv) ειδική έρευνα, ψηφιακή δραστηριότητα και/ή δραστηριότητα καινοτομίας,· v) ανακαινίσεις ενεργειακής απόδοσης. Αντικείμενο του ελέγχου και του ελέγχου βιωσιμότητας πρέπει να είναι το έργο και οι επιπτώσεις του.

Όσον αφορά τη χρηματοδότηση γενικού σκοπού (π.χ. επιχειρηματική χρηματοδότηση γενικού σκοπού) ή τις άμεσες επενδύσεις μετοχικού κεφαλαίου, το πεδίο εφαρμογής της αξιολόγησης θα είναι το εξής: i) η γενική προσέγγιση του τελικού αποδέκτη όσον αφορά την ενσωμάτωση των παραμέτρων βιωσιμότητας στις διαδικασίες του· και ii) η ικανότητα του τελικού αποδέκτη να αντιμετωπίσει τις σχετικές πτυχές και επιπτώσεις που απορρέουν από τις δραστηριότητές του.

1.2.   Συμμόρφωση με τις κείμενες διατάξεις

Οι χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις που λαμβάνουν στήριξη από το ταμείο InvestEU, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους και από το αν διενεργείται έλεγχος βιωσιμότητας ή όχι, πρέπει να συμμορφώνονται με τη σχετική ενωσιακή και εθνική νομοθεσία. Η συμμόρφωση αυτή περιλαμβάνει την τήρηση των εφαρμοστέων υποχρεώσεων του περιβαλλοντικού, κοινωνικού και εργατικού δικαίου που προβλέπονται από το δίκαιο της Ένωσης, το εθνικό δίκαιο, τις συλλογικές συμβάσεις ή τις διεθνείς κοινωνικές και περιβαλλοντικές συμβάσεις που αναφέρονται στο παράρτημα X της οδηγίας 2014/24/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (4).

Ο εταίρος υλοποίησης (ή ο χρηματοοικονομικός διαμεσολαβητής στην περίπτωση της έμμεσης χρηματοδότησης) θα πρέπει να προσδιορίζει τις σχετικές νομικές απαιτήσεις (5) που ισχύουν για την πράξη και θα πρέπει να επαληθεύει (6) τη συμμόρφωση με τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές νομοθετικές και κανονιστικές διατάξεις.

Ο έλεγχος βιωσιμότητας που διενεργείται για τους σκοπούς του κανονισμού InvestEU δεν θα αντικαθιστά τον έλεγχο συμμόρφωσης με τις νομικές απαιτήσεις βάσει της ενωσιακής νομοθεσίας και του εθνικού δικαίου. Οι αξιολογήσεις που διενεργούνται σύμφωνα με την ενωσιακή και εθνική νομοθεσία θα παρέχουν τα απαραίτητα δεδομένα εισόδου (δηλαδή εκτιμήσεις των βασικών εκπομπών, περιγραφές των πιθανών σημαντικών επιπτώσεων του έργου, θετικές επιπτώσεις κ.λπ.) που θα χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο βιωσιμότητας, κατά περίπτωση. Με τον έλεγχο βιωσιμότητας θα διαπιστώνεται αν υπάρχουν τυχόν υπολειπόμενες επιπτώσεις. Επίσης, θα πραγματοποιείται ποσοτικός προσδιορισμός και, όπου είναι εφικτό, χρηματική αποτίμηση του υπολειπόμενου αντικτύπου που έχει εκτιμηθεί ως υψηλού ή μέτριου κινδύνου. Στη συνέχεια, στο πλαίσιο του ελέγχου βιωσιμότητας θα εξετάζονται τυχόν υπολειπόμενες επιπτώσεις που περιλαμβάνονται στην οικονομική αποτίμηση του έργου, μαζί με τα αναμενόμενα οφέλη που απορρέουν από τις θετικές επιπτώσεις του έργου. Αυτή είναι η πραγματική προστιθέμενη αξία του ελέγχου βιωσιμότητας πέραν της συμμόρφωσης με τις νομικές απαιτήσεις.

Οι συννομοθέτες έχουν προβλέψει ρητά την υποχρέωση των εταίρων υλοποίησης να προβαίνουν σε έλεγχο βιωσιμότητας των επενδύσεων στο πλαίσιο του ταμείου InvestEU. Αυτό υποδηλώνει ότι «έχουν ανεβάσει τον πήχη» και ότι βαίνουν πέραν της απλής συμμόρφωσης με την ισχύουσα νομοθεσία. Οι συννομοθέτες παρέχουν καθοδήγηση σχετικά με το ζήτημα αυτό στον κανονισμό InvestEU. Για παράδειγμα, ορισμένες αιτιολογικές σκέψεις παραπέμπουν στον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (7), στη συμφωνία του Παρισιού (8), στους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (9) και στην έκθεση του 2018 για τους παγκόσμιους κινδύνους (10). Το άρθρο 8 παράγραφος 5 ορίζει ότι τα έργα που δεν συνάδουν με τους στόχους για το κλίμα δεν είναι επιλέξιμα για στήριξη στο πλαίσιο του ταμείου InvestEU. Επιπλέον, στο άρθρο 8 παράγραφος 6 γίνεται αναφορά στην εκτίμηση κλιματικής τρωτότητας και κινδύνου για την προσαρμογή και την κλιματική ανθεκτικότητα, στο κόστος των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, στην τεκμηρίωση των επιπτώσεων ως προς τις κύριες συνιστώσες του φυσικού κεφαλαίου, στον κοινωνικό αντίκτυπο των έργων και στον προσδιορισμό των έργων που δεν συνάδουν με τους στόχους για το κλίμα.

1.3.   Κατώτατα όρια

Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, και όπως απαιτείται βάσει του άρθρου 8 παράγραφος 5 κανονισμού InvestEU, οι πράξεις κάτω από ένα καθορισμένο κατώτατο όριο εξαιρούνται από την απαίτηση διενέργειας ελέγχου και ελέγχου βιωσιμότητας. Το εν λόγω κατώτατο όριο ισχύει ειδικά για τον έλεγχο βιωσιμότητας στο πλαίσιο του InvestEU και δεν αντικαθιστά με κανέναν τρόπο τις νομικές υποχρεώσεις που υπέχουν οι φορείς υλοποίησης έργων βάσει της οδηγίας 2011/92/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (11) για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων (στο εξής: οδηγία ΕΠΕ) ή άλλης εφαρμοστέας ενωσιακής ή εθνικής νομοθεσίας.

Βάσει της τρέχουσας πρακτικής και της πείρας που έχει αποκτηθεί στον τομέα της εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων και του ελέγχου βιωσιμότητας έργων υποδομής, τα κατώτατα όρια κάτω από τα οποία δεν θα απαιτείται έλεγχος βιωσιμότητας καθορίζονται στα δύο σημεία που παρατίθενται κατωτέρω:

i)

Για τις άμεσες πράξεις: 1. Όσον αφορά τα (επενδυτικά) έργα, βάσει του συνολικού επενδυτικού κόστους έργου (Project Investment Cost, PIC), το κατώτατο όριο ανέρχεται σε 10 εκατ. EUR (12). 2. Όσον αφορά την επιχειρηματική χρηματοδότηση γενικού σκοπού/τις άμεσες επενδύσεις μετοχικού κεφαλαίου, βάσει της συνολικής χρηματοδότησης που παρέχει ο εταίρος υλοποίησης στον τελικό αποδέκτη, το κατώτατο όριο ανέρχεται σε 10 εκατ. EUR.

ii)

Για τις διαμεσολαβούμενες πράξεις: 1. Όσον αφορά τα ταμεία υποδομών, για τα υποκείμενα έργα ισχύει το ίδιο κατώτατο όριο που ισχύει για τις άμεσες πράξεις. Βάσει του συνολικού επενδυτικού κόστους έργου, το εν λόγω κατώτατο όριο ανέρχεται σε 10 εκατ. EUR. 2. Όσον αφορά τη χρηματοδότηση ΜΜΕ, μικρών επιχειρήσεων μεσαίας κεφαλαιοποίησης και άλλων επιλέξιμων επιχειρήσεων, δεν θα απαιτείται έλεγχος ούτε πλήρης έλεγχος βιωσιμότητας (13). Ωστόσο, θα εφαρμόζεται απλουστευμένη μορφή ελέγχου βιωσιμότητας και θα προβλέπονται ειδικές διασφαλίσεις, ώστε να εξασφαλίζεται ελάχιστο επίπεδο εναρμόνισης με τις δεσμεύσεις της ΕΕ, ενώ θα καταβάλλονται ταυτόχρονα προσπάθειες ώστε οι μικροί οικονομικοί φορείς να μην επιβαρύνονται υπερβολικά με πολύπλοκες απαιτήσεις. Η προσέγγιση όσον αφορά τον έλεγχο βιωσιμότητας για τη χρηματοδότηση με διαμεσολάβηση περιγράφεται λεπτομερώς στο κεφάλαιο 3 του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης.

1.4.   Καθοδήγηση και κριτήρια της ταξινομίας της ΕΕ όσον αφορά τον έλεγχο βιωσιμότητας (14)

Σκοπός της απαίτησης ελέγχου βιωσιμότητας που προβλέπεται στον κανονισμό InvestEU είναι η ενθάρρυνση και η επιβράβευση έργων που έχουν θετικές κλιματικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις, με τη μείωση ταυτόχρονα των αρνητικών επιπτώσεών τους. Ο έλεγχος βιωσιμότητας επιτρέπει: i) τον προσδιορισμό των επιπτώσεων ενός έργου· ii) τη θέσπιση μέτρων μετριασμού για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων αυτών· και iii) όπου είναι εφικτό, την αναγνώριση ευκαιριών για τη βελτίωση των επιδόσεων βιωσιμότητας του έργου.

Η ταξινομία της ΕΕ παρέχει τη δυνατότητα ταξινόμησης των οικονομικών δραστηριοτήτων ως περιβαλλοντικά βιώσιμων (δηλαδή συμβάλλουν ουσιαστικά την επίτευξη τουλάχιστον ενός από τους έξι περιβαλλοντικούς στόχους (15), όπως ορίζονται στον κανονισμό για την ταξινόμηση, δεν βλάπτουν σοβαρά οποιονδήποτε από τους άλλους πέντε στόχους για το περιβάλλον και συνάδουν με τις ελάχιστες κοινωνικές διασφαλίσεις). Ο έλεγχος βιωσιμότητας μπορεί να λαμβάνει υπόψη αυτή την ταξινόμηση και να παρέχει, στη συνέχεια, διεξοδικότερο (αναλυτικό) προσδιορισμό των θετικών και αρνητικών επιπτώσεων. Για τον λόγο αυτόν, τα τεχνικά κριτήρια ελέγχου της ταξινομίας της ΕΕ θα χρησιμοποιούνται δεόντως, συμπεριλαμβανομένης της αρχής της μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης, μετά την έναρξη ισχύος, κατά περίπτωση και στο μέτρο του δυνατού, καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας ελέγχου και ελέγχου βιωσιμότητας.

Επιπλέον, είναι σκόπιμο να επισημανθεί ότι το ταμείο InvestEU καλύπτει ευρύτερο φάσμα επιλέξιμων επενδύσεων από τις οικονομικές δραστηριότητες που καλύπτει η ταξινομία της ΕΕ. Το ταμείο InvestEU αποσκοπεί επίσης στην υιοθέτηση ισορροπημένης προσέγγισης για τις διάφορες προτεραιότητες πολιτικής της ΕΕ, ορισμένες από τις οποίες ενδέχεται να μην έχουν ισχυρές δυνατότητες βιωσιμότητας, ενώ η ταξινομία της ΕΕ είναι ένα σύστημα ταξινόμησης που έχει δημιουργηθεί για τον προσδιορισμό δραστηριοτήτων που συμβάλλουν ουσιαστικά καταρχάς στην επίτευξη περιβαλλοντικών στόχων.

Κριτήρια «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης»

Για να διασφαλιστεί ότι τα έργα δεν βλάπτουν σοβαρά τους περιβαλλοντικούς στόχους της ΕΕ, όπως και για την ταξινομία της ΕΕ, η συμμόρφωση με τη σχετική περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ αποτελεί τη βάση αναφοράς. Επιπλέον, για την κατασκευή και τη λειτουργία των έργων απαιτείται συμμόρφωση με τη σχετική εθνική περιβαλλοντική νομοθεσία και χορήγηση περιβαλλοντικών αδειών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προσδιορίζονται στα κριτήρια «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» της ταξινομίας της ΕΕ. Λαμβανομένων υπόψη των διατάξεων του κανονισμού InvestEU και του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης, η συμμόρφωση με τις κείμενες διατάξεις συνιστά προϋπόθεση, η οποία πρέπει να πληρούται προκειμένου οποιαδήποτε χρηματοδοτική ή επενδυτική πράξη να μπορεί να λάβει στήριξη από το InvestEU.

Τα υπόλοιπα κριτήρια «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» που δεν αναφέρονται στην περιβαλλοντική νομοθεσία θα πρέπει να χρησιμοποιούνται, εφόσον ισχύουν, ως σημείο αναφοράς για την πρόταση μέτρων μετριασμού ή για τον προσδιορισμό έργων που δεν συνάδουν με την επίτευξη των στόχων για το κλίμα —στο μέτρο του δυνατού και με τη μέγιστη δυνατή επιμέλεια— για τις περιπτώσεις στις οποίες απαιτείται έλεγχος βιωσιμότητας σύμφωνα με το παρόν έγγραφο καθοδήγησης (τόσο για την άμεση όσο και για την έμμεση χρηματοδότηση, όπως περιγράφεται αναλυτικότερα στα κεφάλαια 2 και 3).

Στην πράξη, θα πρέπει να ακολουθούνται τα ακόλουθα στάδια:

1.	Βάσει του ελέγχου στο πλαίσιο του InvestEU, ο εταίρος υλοποίησης διαπιστώνει αν απαιτείται έλεγχος βιωσιμότητας για κάποια κριτήρια/διάσταση.

2.	Ελέγχεται αν η δραστηριότητα καλύπτεται από την ταξινομία της ΕΕ (16).

3.	Ελέγχεται αν υπάρχουν κριτήρια «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» για τη δραστηριότητα.

4.	Χρήση των κριτηρίων «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης», με τη μέγιστη δυνατή επιμέλεια, για την πρόταση πρόσθετων μέτρων μετριασμού, εάν χρειάζονται.

Όλες οι χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις στο πλαίσιο του InvestEU (17), τόσο για άμεση όσο και για έμμεση χρηματοδότηση, θα πρέπει να πληρούν τις τέσσερις προϋποθέσεις που παρατίθενται κατωτέρω, βάσει των κριτηρίων «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, καθώς και βάσει των ελάχιστων κοινωνικών διασφαλίσεων, με σαφή στόχο να μην αλλοιωθούν τα συνολικά κριτήρια επιλεξιμότητας στο πλαίσιο του InvestEU, όπως ορίζονται στον κανονισμό InvestEU και στις επενδυτικές κατευθυντήριες γραμμές. Οι τέσσερις προϋποθέσεις παρουσιάζονται στα σημεία κατωτέρω:

—	Για έργα που καλύπτουν τις ακόλουθες δραστηριότητες: αναερόβια χώνευση βιολογικών αποβλήτων· δέσμευση και χρήση αερίων υγειονομικής ταφής — θα πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή σχέδιο παρακολούθησης για τη διαρροή μεθανίου στην εγκατάσταση.

—	Για έργα που καλύπτουν τη μεταφορά CO2 και τη μόνιμη αποθήκευση CO2 σε υπόγειους γεωλογικούς σχηματισμούς — λεπτομερές σχέδιο παρακολούθησης σύμφωνα με τις διατάξεις της οδηγίας 2009/31/ΕΚ (18) για τη δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα και της οδηγίας (ΕΕ) 2018/410 (19) για το ΣΕΔΕ της ΕΕ.

—

Για έργα που καλύπτουν τις ακόλουθες δραστηριότητες: εμπορευματικές σιδηροδρομικές μεταφορές· εσωτερικές πλωτές εμπορευματικές μεταφορές· μετασκευή εσωτερικών πλωτών επιβατικών και εμπορευματικών μεταφορών· θαλάσσιες και ακτοπλοϊκές εμπορευματικές μεταφορές· υπηρεσίες οδικών εμπορευματικών μεταφορών — δεν θα πρέπει να χορηγείται στήριξη στο πλαίσιο του InvestEU για τη χρηματοδότηση σκαφών, οχημάτων ή τροχαίου υλικού που έχουν σχεδιαστεί ειδικά (20) για τη μεταφορά ορυκτών καυσίμων (όπως τροχαίο υλικό για την εξόρυξη άνθρακα ή βυτιοφόρα μεταφοράς πετρελαίου).

—

Συμμόρφωση με τις ελάχιστες κοινωνικές διασφαλίσεις που καθορίζονται στο άρθρο 18 του κανονισμού για την ταξινόμηση (21). Οι εν λόγω ελάχιστες διασφαλίσεις δεν επηρεάζουν την εφαρμογή αυστηρότερων απαιτήσεων —κατά περίπτωση— που αφορούν την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία και την κοινωνική βιωσιμότητα και προβλέπονται στο δίκαιο της Ένωσης. Ειδικότερα, οι εταίροι υλοποίησης/χρηματοοικονομικοί διαμεσολαβητές θα πρέπει να ζητούν από τον φορέα υλοποίησης του έργου/τελικό αποδέκτη επιβεβαίωση σχετικά με τις πράξεις του ως προς τα εξής (22): 1. Ο φορέας υλοποίησης του έργου/τελικός αποδέκτης έχει θέσει σε εφαρμογή αποτελεσματικά μέτρα, ανάλογα με τη φύση και την κλίμακα της πράξης και τους δυνητικούς περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς κινδύνους και τις αντίστοιχες επιπτώσεις της, προκειμένου να διασφαλίσει: 1. τον σεβασμό των κοινωνικών δικαιωμάτων, δηλαδή την αποφυγή παραβιάσεων των κοινωνικών δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται στη νομοθεσία της ΕΕ, και την αντιμετώπιση τυχόν κινδύνων και δυσμενών επιπτώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα που συνεπάγεται η πράξη του· 2. την ουσιαστική συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών (23), συμπεριλαμβανομένου κατάλληλου μηχανισμού για την καταχώριση και την εξέταση καταγγελιών, ανάλογα με την περίπτωση και όπως απαιτείται από τη σχετική νομοθεσία. 2. Οι εργαζόμενοι στο έργο του (24): 1. δεν υποβάλλονται σε αναγκαστική εργασία ή δουλεία λόγω χρεών ούτε σε παιδική εργασία· 2. απολαύουν ίσης μεταχείρισης και ίσων ευκαιριών (ίση αμοιβή ανδρών και γυναικών για εργασία ίσης αξίας)· 3. δεν υφίστανται διακρίσεις λόγω φυλής, χρώματος, φύλου, θρησκείας, πολιτικών πεποιθήσεων, εθνικής καταγωγής ή κοινωνικής προέλευσης· 4. έχουν την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι (ελευθερία σύστασης και συμμετοχής σε συνδικαλιστική οργάνωση) και το δικαίωμα οργάνωσης (δικαίωμα οργάνωσης απεργιών)· και 5. έχουν το δικαίωμα συλλογικής διαπραγμάτευσης.

1.5.   Ενδιάμεση αξιολόγηση και επανεξέταση του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης

Σύμφωνα με το άρθρο 29 του κανονισμού InvestEU, έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2024, η Επιτροπή πρέπει να υποβάλει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ανεξάρτητη ενδιάμεση έκθεση αξιολόγησης σχετικά με το πρόγραμμα InvestEU. Η αξιολόγηση πρέπει να καλύπτει επίσης την εφαρμογή του ελέγχου βιωσιμότητας. Βάσει των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης αυτής και λαμβανομένων υπόψη των εξελίξεων στη χρηματοπιστωτική αγορά, της έναρξης ισχύος της ταξινομίας της ΕΕ (25) και της επικαιροποιημένης οδηγίας για τη δημοσιοποίηση μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών (26), οι απαιτήσεις που περιγράφονται στο παρόν έγγραφο καθοδήγησης ενδέχεται αργότερα να τροποποιηθούν (τόσο για την άμεση όσο και για την έμμεση χρηματοδότηση).

Ως εκ τούτου, συνιστάται θερμά τόσο στους εταίρους υλοποίησης όσο και στους χρηματοοικονομικούς διαμεσολαβητές να λάβουν υπόψη αυτές τις πιθανές εξελίξεις διότι ενδέχεται να επηρεάσουν μελλοντικές πράξεις.

2.   ΕΛΕΓΧΟΣ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΑΜΕΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ

2.1.   Γενικές αρχές και συνολική προσέγγιση του ελέγχου βιωσιμότητας

Στο παρόν κεφάλαιο παρέχονται στους εταίρους υλοποίησης οι μεθοδολογίες και τα εργαλεία που χρειάζονται για τη διενέργεια του ελέγχου και του ελέγχου βιωσιμότητας στο πλαίσιο του InvestEU όσον αφορά τις προτεινόμενες άμεσες χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις για τις τρεις διαστάσεις βιωσιμότητας, όπως απαιτείται σύμφωνα με το άρθρο 8 παράγραφος 5 του κανονισμού InvestEU (27). Στο άρθρο 8 παράγραφος 6 παρέχονται περαιτέρω λεπτομέρειες σχετικά με τον στόχο των κατευθυντήριων γραμμών, οι οποίες πρέπει:

α)

όσον αφορά την προσαρμογή, [να] διασφαλίζουν ανθεκτικότητα στις δυνητικές αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής μέσω εκτίμησης κλιματικής τρωτότητας και κινδύνου, μεταξύ άλλων μέσω σχετικών μέτρων προσαρμογής, και, όσον αφορά τον μετριασμό, [να] ενσωματώνουν στην ανάλυση κόστους-οφέλους το κόστος των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και τις θετικές επιπτώσεις των μέτρων για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής·

β)	[να] τεκμηριώνουν τον συνολικό αντίκτυπο των έργων ως προς τις κύριες συνιστώσες του φυσικού κεφαλαίου, ήτοι την ατμόσφαιρα, τα ύδατα, το έδαφος και τη βιοποικιλότητα·

γ)

[να] εκτιμούν τον κοινωνικό αντίκτυπο των έργων, μεταξύ άλλων από πλευράς ισότητας των φύλων, κοινωνικής ένταξης ορισμένων περιοχών ή πληθυσμών και οικονομικής ανάπτυξης περιοχών και τομέων που επηρεάζονται από διαρθρωτικές προκλήσεις, όπως είναι η ανάγκη απαλλαγής της οικονομίας από τις ανθρακούχες εκπομπές·

δ)	[να] προσδιορίζουν τα έργα που δεν συνάδουν με την επίτευξη των στόχων για το κλίμα·

ε)	[να] παρέχουν καθοδήγηση στους εταίρους υλοποίησης για τους σκοπούς του ελέγχου που προβλέπεται στην παράγραφο 5.

Στο διάγραμμα 1 παρουσιάζεται οπτική αναπαράσταση της προτεινόμενης προσέγγισης για τον έλεγχο βιωσιμότητας στο πλαίσιο του InvestEU όσον αφορά τις άμεσες χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις. Περιλαμβάνει τα ακόλουθα στάδια:

—

Αξιολόγηση της συμμόρφωσης με την ενωσιακή και εθνική νομοθεσία. Η αξιολόγηση αυτή συνιστά προϋπόθεση για όλες τις πράξεις που πρόκειται να χρηματοδοτηθούν. Θα περιλαμβάνει την αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τις νομικές απαιτήσεις στο πλαίσιο των τριών διαστάσεων της βιωσιμότητας (κλιματική, περιβαλλοντική, κοινωνική) και μπορεί να διενεργείται καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας ελέγχου βιωσιμότητας, παράλληλα με τη διαδικασία δέουσας επιμέλειας, εάν χρειάζεται, ενώ θα πρέπει να ολοκληρώνεται, κατά γενικό κανόνα, πριν από την υποβολή αίτησης για εγγύηση της ΕΕ. Σε περίπτωση που αυτό δεν είναι εφικτό, θα πρέπει να προβλέπονται κατάλληλες προϋποθέσεις στη νομική τεκμηρίωση, ώστε να διασφαλίζεται ότι το έργο συνάδει πλήρως με την εφαρμοστέα νομοθεσία.

—	Έλεγχος στο πλαίσιο του InvestEU για τον προσδιορισμό δυνητικών κινδύνων και επιπτώσεων στις τρεις διαστάσεις των προτεινόμενων πράξεων.

—

Περαιτέρω αξιολόγηση και έλεγχος βιωσιμότητας για τα σχετικά στοιχεία που διατρέχουν κίνδυνο στο πλαίσιο κάθε διάστασης, βάσει των δυνητικών κινδύνων και των επιπτώσεων που προσδιορίστηκαν, συμπεριλαμβανομένου του προσδιορισμού μέτρων μετριασμού και της αξιολόγησης της συνέπειας με τους στόχους για το κλίμα (28).

—	Ολοκλήρωση του ελέγχου βιωσιμότητας και υποβολή εκθέσεων στην Επιτροπή Επενδύσεων του InvestEU, για την υποστήριξη της διαδικασίας λήψης αποφάσεων σχετικά με την αίτηση για την εγγύηση της ΕΕ.

Διάγραμμα 1

Επισκόπηση της προσέγγισης όσον αφορά τον έλεγχο βιωσιμότητας

Όλες οι πράξεις που λαμβάνουν στήριξη από το InvestEU, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους, πρέπει να συμμορφώνονται με την εφαρμοστέα ενωσιακή και εθνική νομοθεσία. Για τον λόγο αυτόν, θα απαιτείται αξιολόγηση και επιβεβαίωση της συμμόρφωσης με τις κείμενες διατάξεις για όλες τις πράξεις.

Όπως περιγράφεται στο προηγούμενο κεφάλαιο, ισχύουν κατώτατα όρια με βάση το μέγεθος της συνολικής επενδυτικής πράξης και, όταν αυτό είναι κάτω από τα κατώτατα όρια, δεν θα απαιτείται περαιτέρω έλεγχος και έλεγχος βιωσιμότητας. Εξαίρεση από τον κανόνα αυτόν αποτελούν τα έργα για τα οποία απαιτείται εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΕΠΕ) βάσει της οδηγίας ΕΠΕ (έργα του παραρτήματος Ι ή έργα του παραρτήματος ΙΙ που υποβάλλονται σε ΕΠΕ), και για τα οποία θα απαιτείται έλεγχος βιωσιμότητας ως προς την περιβαλλοντική, την κοινωνική και την κλιματική διάσταση ανεξάρτητα από το συνολικό κόστος του έργου, για τις επιπτώσεις που προσδιορίζονται στην έκθεση ΕΠΕ (29) και θα βασίζεται σε αυτή. Η προσέγγιση αυτή συνάδει με τις απαιτήσεις του κανονισμού InvestEU.

Ωστόσο, για έργα κάτω του κατώτατου ορίου, οι εταίροι υλοποίησης και οι φορείς υλοποίησης έργων ενθαρρύνονται σθεναρά να αξιολογούν κατά περίπτωση κατά πόσον η συγκεκριμένη επενδυτική πράξη: i) συνεπάγεται σημαντικούς δυνητικούς κινδύνους σε μία ή περισσότερες διαστάσεις βιωσιμότητας· και ii) θα επωφελούνταν από την υποβολή της τουλάχιστον στο στάδιο ελέγχου που περιγράφεται στις επόμενες ενότητες.

Για να ενθαρρυνθεί η υιοθέτηση του θετικού θεματολογίου, συνιστάται θερμά στους εταίρους υλοποίησης, σε συνεργασία με τους φορείς υλοποίησης έργων/τελικούς αποδέκτες, να εξετάζουν τη δυνατότητα ενίσχυσης των θετικών επιπτώσεων των έργων που χρηματοδοτούν, αυξάνοντας με τον τρόπο αυτόν τις συνολικές επιδόσεις τους όσον αφορά τη βιωσιμότητα. Έχουν καταρτιστεί κατάλογοι σημείων ελέγχου με σκοπό να διευκολύνουν τον εντοπισμό ευκαιριών για την αύξηση των θετικών επιπτώσεων (βλ. παράρτημα 3), οι οποίοι πρέπει να χρησιμοποιούνται σε προαιρετική βάση.

Τέλος, στο παρόν έγγραφο καθοδήγησης συνιστάται η διενέργεια της αξιολόγησης για τις τρεις διαστάσεις κατά τρόπο ολοκληρωμένο, με την απόδοση ιδιαίτερης βαρύτητας στις διασυνδέσεις και τις συνέργειες μεταξύ των διαστάσεων (30).

Τα έργα υποδομής απαιτούν σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα για τη διεκπεραίωση όλων των νομικών διαδικασιών όσον αφορά τη χορήγηση αδειών και εγκρίσεων. Για έργα για τα οποία στο αποτέλεσμα του ελέγχου βιωσιμότητας έχουν προσδιοριστεί πρόσθετα μέτρα και σε περίπτωση που τα εν λόγω έργα έχουν λάβει ήδη όλες τις σχετικές εγκρίσεις και άδειες, γίνεται αντιληπτό ότι σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να διατυπωθούν συστάσεις και να τεθούν σε εφαρμογή μόνο περιορισμένα πρόσθετα μέτρα (π.χ. δεν μπορούν πλέον να εφαρμοστούν μέτρα τα οποία θα μπορούσαν να είχαν εφαρμοστεί σε προγενέστερα στάδια του κύκλου ανάπτυξης του έργου). Κατά συνέπεια, ο εταίρος υλοποίησης και οι φορείς υλοποίησης έργων θα είναι σε θέση να προτείνουν μόνο πρόσθετα μέτρα τα οποία μπορούν να υλοποιηθούν ρεαλιστικά για έργα σε τόσο προχωρημένο στάδιο ανάπτυξης. Οι περιπτώσεις αυτές θα πρέπει να επισημαίνονται ειδικώς και να επεξηγούνται δεόντως στην τεκμηρίωση που πρέπει να υποβάλλεται στην Επιτροπή Επενδύσεων (ιδίως εάν έχουν διατυπωθεί συστάσεις και έχουν τεθεί σε εφαρμογή τυχόν πρόσθετα μέτρα).

Προς αποφυγή σύγχυσης ως προς την ορολογία που χρησιμοποιείται στο όλο πλαίσιο του προγράμματος InvestEU (π.χ. επενδυτικές κατευθυντήριες γραμμές), προτείνουμε ο όρος «έργο» να χρησιμοποιείται στο παρόν κεφάλαιο όπως ορίζεται στο κεφάλαιο 1.1 όταν γίνεται αναφορά στις υποκείμενες πράξεις που θα αποτελούν αντικείμενο ελέγχου και ελέγχου βιωσιμότητας (κατά περίπτωση) στο πλαίσιο του InvestEU (31).

2.2.   Κλιματική διάσταση

2.2.1.   Εισαγωγή

Η παρούσα ενότητα καλύπτει τη μεθοδολογία που πρέπει να ακολουθείται κατά τη διενέργεια του ελέγχου βιωσιμότητας της κλιματικής διάστασης στο πλαίσιο άμεσης χρηματοδότησης από το InvestEU.

Σύμφωνα με το άρθρο 8 παράγραφος 6 του κανονισμού InvestEU, σκοπός της μεθοδολογίας αυτής είναι να παράσχει στους εταίρους υλοποίησης τις αρχές και τα εργαλεία: α) όσον αφορά την προσαρμογή, για τη διασφάλιση ανθεκτικότητας στις δυνητικές αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής μέσω εκτίμησης κλιματικής τρωτότητας και κινδύνου, καθώς και μέσω εφαρμογής αναλογικών σχετικών μέτρων προσαρμογής, και β) όσον αφορά τον μετριασμό, για την αξιολόγηση της συνέπειας με τους φιλόδοξους στόχους και τις δεσμεύσεις της ΕΕ για το κλίμα, για την ενσωμάτωση του κόστους των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που συνδέεται με τα προτεινόμενα έργα, καθώς και για την αποτύπωση των θετικών επιπτώσεων των μέτρων για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής στην ανάλυση επιλογών, στην οικονομική αποτίμηση και/ή στην ανάλυση κόστους-οφέλους.

Η μεθοδολογία που παρουσιάζεται στο παρόν έγγραφο καθοδήγησης αντικατοπτρίζει σε μεγάλο βαθμό τη μεθοδολογία που περιγράφεται λεπτομερώς στην ανακοίνωση της Επιτροπής με θέμα την τεχνική καθοδήγηση σχετικά με τον έλεγχο της κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027 (στο εξής: έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027) (32). Ως εκ τούτου, η μεθοδολογία που παρουσιάζεται στο παρόν έγγραφο βασίζεται σε διεθνώς αναγνωρισμένες μεθοδολογίες τόσο για τις εκτιμήσεις τρωτότητας και κλιματικού κινδύνου όσο και για την εκτίμηση και τον μετριασμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Σκοπός της μεθοδολογίας αυτής είναι να προσδιοριστούν: i) η φύση και ο βαθμός στον οποίο η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της μπορούν να βλάψουν ένα συγκεκριμένο έργο προκειμένου να αποφασιστούν αναλογικά μέτρα προσαρμογής· και ii) ο τρόπος με τον οποίο ένα έργο μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη των συνολικών στόχων για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, μεταξύ άλλων όταν το έργο αποτελεί μέρος ενός συνεκτικού πλαισίου σχεδιασμού (π.χ. μέρος ενός ολοκληρωμένου σχεδίου αστικής ανάπτυξης) και του σχετικού επενδυτικού προγράμματος. Παρότι η μεθοδολογία αναπτύχθηκε για έργα υποδομής, η χρήση των συνιστώμενων προσεγγίσεων και εργαλείων θα μπορούσε να βαίνει πέραν των όσων θεωρούνται αυστηρώς υποδομές για τον προσδιορισμό των κινδύνων κλιματικής αλλαγής στους οποίους εκτίθεται ένα έργο ή για την εκτίμηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που συνδέονται με το έργο σε σχέση με τους στόχους της ΕΕ για το κλίμα.

Όπως περιγράφεται στο «Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027», όσον αφορά την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, εξακολουθεί να είναι δυνατή η χρήση άλλων πρόσφατων και διεθνώς αναγνωρισμένων προσεγγίσεων και/ή μεθοδολογικών πλαισίων [π.χ. 5η έκθεση αξιολόγησης της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC)] (33), για τη διενέργεια εκτιμήσεων κλιματικού κινδύνου, επιπλέον εκείνων στα οποία βασίζεται το έγγραφο καθοδήγησης, δεδομένου ότι αναμένεται να παρέχουν στον χρήστη τη δυνατότητα εξαγωγής ισοδύναμων συμπερασμάτων.

Όσον αφορά τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, η κύρια μεθοδολογία αναφοράς για την εκτίμηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου είναι η μεθοδολογία αποτυπώματος CO2 της ΕΤΕπ (34), όπως συνιστάται στο «Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027». Εναλλακτικά, μπορούν να χρησιμοποιηθούν διεθνώς συμφωνημένες και δημοσιευμένες μεθοδολογίες αποτυπώματος CO2. Μπορούν επίσης να εφαρμόζονται οι εσωτερικές μεθοδολογίες των εταίρων υλοποίησης, υπό την προϋπόθεση ότι συνάδουν με το πλαίσιο των διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων για μια εναρμονισμένη προσέγγιση της λογιστικής καταγραφής αερίων του θερμοκηπίου (35).

Οποιαδήποτε και αν είναι η εφαρμοζόμενη μεθοδολογία, θα πρέπει να αναφέρεται ρητά. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να αναφέρονται οι απόλυτες (ακαθάριστες) και οι σχετικές (καθαρές) εκπομπές που συνδέονται με τα έργα. Το πεδίο εφαρμογής της υποβολής εκθέσεων για ένα έργο (δηλαδή αν πρόκειται για το σύνολο ή μέρος ενός έργου) και η επιλογή του βασικού σεναρίου για τον υπολογισμό των σχετικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από διαφάνεια.

Στη συμφωνία του Παρισιού (36) καθορίζεται ο διεθνώς συμφωνημένος στόχος για τον περιορισμό της παγκόσμιας μέσης αύξησης της θερμοκρασίας, καθώς και ο παγκόσμιος στόχος για την ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή ανάπτυξη ή την προσαρμογή σε αυτή. Η προσέγγιση που παρουσιάζεται σε ολόκληρο το παρόν κεφάλαιο αποσκοπεί στη στήριξη της ανάπτυξης επενδυτικών πράξεων που εναρμονίζονται με τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού και τον νόμο της ΕΕ για το κλίμα, αφού θεσπιστεί.

2.2.2.   Γενική προσέγγιση όσον αφορά τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας

Ο όρος «έλεγχος κλιματικής βιωσιμότητας» αποτελεί μια εύχρηστη συντόμευση, για μια διαδικασία η οποία ενσωματώνει παραμέτρους μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και προσαρμογής σε αυτή στην ανάπτυξη υφιστάμενων στοιχείων ενεργητικού και/ή προγραμματισμένων επενδυτικών πράξεων. Στο διάγραμμα 2 απεικονίζονται τα κύρια στάδια του ελέγχου κλιματικής βιωσιμότητας.

Διάγραμμα 2

Επισκόπηση της διαδικασίας ελέγχου κλιματικής βιωσιμότητας

Πηγή:

Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027.

Στο διάγραμμα απεικονίζονται οι δύο πυλώνες του ελέγχου κλιματικής βιωσιμότητας. Ο πυλώνας στα δεξιά επικεντρώνεται στην ανθεκτικότητα έναντι της κλιματικής αλλαγής και στην προσαρμογή σε αυτή. Ο πυλώνας στα αριστερά επικεντρώνεται στην κλιματική ουδετερότητα και στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.

Κάθε πυλώνας ανάλυσης χωρίζεται σε δύο φάσεις. Η πρώτη φάση καλύπτει ένα στάδιο ελέγχου, το οποίο αποσκοπεί, αφενός, στον προσδιορισμό της σημαντικότητας των δυνητικών κλιματικών κινδύνων για την υπό εξέταση επένδυση (για την προσαρμογή) και, αφετέρου, στην αξιολόγηση της συνέπειας με τις δεσμεύσεις της ΕΕ για το κλίμα και στον ποσοτικό προσδιορισμό των αντίστοιχων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (για τον μετριασμό). Το αποτέλεσμα της φάσης ελέγχου θα καθορίζει αν πρέπει να διεξαχθεί δεύτερη φάση περαιτέρω λεπτομερούς αξιολόγησης.

Στο πλαίσιο του InvestEU, ο έλεγχος κλιματικής βιωσιμότητας για την άμεση χρηματοδότηση διενεργείται για επιμέρους έργα τα οποία βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης και αφορούν διάφορους τύπους ενδιαφερόμενων μερών (του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα). Τούτου λεχθέντος, η ενσωμάτωση κλιματικών παραμέτρων στις προπαρασκευαστικές εργασίες μιας επένδυσης αποτελεί διαρκή διαδικασία, η οποία πρέπει να εξετάζεται, όταν είναι δυνατόν, από την αρχή και στη συνέχεια σε όλες τις φάσεις του κύκλου του έργου (37) και τις σχετικές διαδικασίες και αναλύσεις.

Στο «Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027» παρέχονται περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη διαδικασία ελέγχου κλιματικής βιωσιμότητας για τα διάφορα στάδια του κύκλου του έργου (38).

2.2.3.   Συμμόρφωση με τις κείμενες διατάξεις

Σύμφωνα με τις αιτιολογικές σκέψεις 8, 9 και 10 του κανονισμού InvestEU, τα έργα που χρηματοδοτούνται από το ταμείο InvestEU θα πρέπει να συμβάλλουν στην επίτευξη των φιλόδοξων στόχων και δεσμεύσεων της ΕΕ για το κλίμα, συμπεριλαμβανομένου του στόχου της ΕΕ για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050 και των νέων στόχων της Ένωσης για το κλίμα με ορίζοντα το 2030. Επιπλέον, το άρθρο 8 παράγραφος 5 ορίζει ότι τα έργα που δεν συνάδουν με τους στόχους για το κλίμα δεν είναι επιλέξιμα για στήριξη δυνάμει του κανονισμού InvestEU.

Οι παράμετροι της κλιματικής αλλαγής αποτελούν επίσης σημαντική συνιστώσα της εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΕΠΕ) ενός έργου (βλ. επόμενο κεφάλαιο 2.3 σχετικά με τον έλεγχο περιβαλλοντικής βιωσιμότητας). Αυτό ισχύει και για τους δύο πυλώνες του ελέγχου κλιματικής βιωσιμότητας, δηλαδή για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτή.

Για το υποσύνολο των επενδυτικών πράξεων για τις οποίες απαιτείται ΕΠΕ (έργα του παραρτήματος I ή έργα του παραρτήματος II που υποβάλλονται σε ΕΠΕ), η οποία διενεργείται σύμφωνα με τις απαιτήσεις της οδηγίας ΕΠΕ, όπως τροποποιήθηκε, το αποτέλεσμα του ελέγχου κλιματικής βιωσιμότητας θα αποτυπώνεται επίσης στην έκθεση ΕΠΕ. Η ΕΠΕ και άλλες περιβαλλοντικές εκτιμήσεις θα πρέπει συνήθως να προγραμματίζονται και να ενσωματώνονται στον κύκλο ζωής του έργου λαμβανομένης δεόντως υπόψη της διαδικασίας ελέγχου της κλιματικής βιωσιμότητας.

Μετά την επαλήθευση της συμμόρφωσης με τις κείμενες διατάξεις, και ανάλογα με το συνολικό επενδυτικό κόστος του έργου, το έργο προχωρεί στο στάδιο του ελέγχου.

Για πράξεις κάτω του κατώτατου ορίου των 10 εκατ. EUR για τις οποίες δεν απαιτείται ΕΠΕ (εξαιρούμενα έργα του παραρτήματος ΙΙ ή έργα που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας ΕΠΕ της ΕΕ) δεν απαιτείται έλεγχος κλιματικής βιωσιμότητας. Ωστόσο, για την προώθηση μιας θετικής προσέγγισης ως προς την εξέταση των παραμέτρων που αφορούν την κλιματική αλλαγή, καθώς και για λόγους ευαισθητοποίησης όσον αφορά τους κλιματικούς κινδύνους (και τις σχετικές επιπτώσεις) της προτεινόμενης επένδυσης, οι φορείς υλοποίησης έργων και οι εταίροι υλοποίησης ενθαρρύνονται ιδιαιτέρως:

—

να εξετάζουν το ενδεχόμενο εκτέλεσης του σταδίου ελέγχου της ανθεκτικότητας έναντι της κλιματικής αλλαγής που περιγράφεται στις επόμενες ενότητες για τον προσδιορισμό δυνητικών κινδύνων που σχετίζονται με το κλίμα για το προτεινόμενο έργο (και τα σχετικά στοιχεία ενεργητικού). Κατά περίπτωση, θα πρέπει επίσης να σχεδιάζουν κατάλληλα μέτρα προσαρμογής που πρέπει να συμπεριληφθούν στο έργο.

—

όσον αφορά την εκτίμηση του αποτυπώματος CO2, οι εταίροι υλοποίησης και οι φορείς υλοποίησης θα μπορούσαν επίσης να διενεργούν την εκτίμηση και για επενδυτικά έργα κάτω του ορίου των 10 εκατ. EUR, ιδίως όταν: α) υπάρχουν αμφιβολίες ως προς το ότι η προτεινόμενη επένδυση θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυξήσεις/μειώσεις εκπομπών πάνω από τα κατώτατα όρια που περιγράφονται στο σημείο 2.2.5.1 κατωτέρω και β) όταν το προτεινόμενο έργο αποτελεί μέρος ευρύτερου επενδυτικού προγράμματος για το οποίο έχει διενεργηθεί συνολική εκτίμηση όσον αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (39).

Για πράξεις που υπερβαίνουν το κατώτατο όριο των 10 εκατ. EUR, ανεξάρτητα από το αν απαιτούν διενέργεια ΕΠΕ ή όχι, η εκτίμηση πρέπει να προχωρεί στη διαδικασία ελέγχου και ελέγχου βιωσιμότητας στο πλαίσιο του InvestEU, κατά περίπτωση, σύμφωνα με τα κριτήρια για την ανθεκτικότητα έναντι της κλιματικής αλλαγής και την κλιματική ουδετερότητα, όπως περιγράφεται στις επόμενες ενότητες.

2.2.4.   Ανθεκτικότητα έναντι της κλιματικής αλλαγής

2.2.4.1.   Έλεγχος όσον αφορά την ανθεκτικότητα έναντι της κλιματικής αλλαγής — προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή

Όπως συνιστάται στο «Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027», το στάδιο ελέγχου για την ανθεκτικότητα έναντι της κλιματικής αλλαγής αποτελεί το πρώτο στάδιο της διαδικασίας ελέγχου βιωσιμότητας και αποσκοπεί στον προσδιορισμό και την εκτίμηση δυνητικών κινδύνων που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή —υφιστάμενων και μελλοντικών— όσον αφορά τα προτεινόμενα έργα για την παροχή στήριξης από το InvestEU.

Η αξιολόγηση του ελέγχου υποδιαιρείται σε τρία στάδια ως εξής:

Σκοπός της εκτίμησης τρωτότητας (40) είναι να προσδιοριστούν οι ουσιώδεις κλιματικοί κίνδυνοι (41) για τον συγκεκριμένο τύπο έργου στη σχεδιαζόμενη τοποθεσία.

Η τρωτότητα ενός έργου διαπιστώνεται με τον συνδυασμό δύο πτυχών: i) πόσο ευαίσθητες είναι οι συνιστώσες του έργου στους κλιματικούς κινδύνους γενικότερα (ευαισθησία)· και ii) πιθανότητα επέλευσης αυτών των κινδύνων στην τοποθεσία του έργου σήμερα και στο μέλλον (έκθεση). Αυτές οι δύο πτυχές μπορούν να εκτιμηθούν λεπτομερώς είτε χωριστά (όπως περιγράφεται κατωτέρω) είτε συνδυαστικά.

Σκοπός της ανάλυσης ευαισθησίας είναι να προσδιοριστούν οι κλιματικοί κίνδυνοι που αφορούν το συγκεκριμένο είδος επένδυσης, ανεξάρτητα από την τοποθεσία της. Η ανάλυση ευαισθησίας θα πρέπει να καλύπτει το έργο με ολοκληρωμένο τρόπο, λαμβάνοντας υπόψη τις διάφορες συνιστώσες του έργου, καθώς και τον τρόπο λειτουργίας του έργου εντός του ευρύτερου δικτύου ή συστήματος.

Για κάθε θέμα και για κάθε κλιματικό κίνδυνο θα πρέπει να δίνεται βαθμολογία «υψηλή», «μέτρια» ή «χαμηλή»:

—	υψηλή ευαισθησία: ο κλιματικός κίνδυνος μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο σε στοιχεία ενεργητικού και διαδικασίες, εισροές, εκροές και μεταφορικές συνδέσεις·

—	μέτρια ευαισθησία: ο κλιματικός κίνδυνος μπορεί να έχει μικρό αντίκτυπο σε στοιχεία ενεργητικού και διαδικασίες, εισροές, εκροές και μεταφορικές συνδέσεις·

—	χαμηλή ευαισθησία: ο κλιματικός κίνδυνος έχει μηδενικό (ή ασήμαντο) αντίκτυπο.

Διάγραμμα 3

Ανάλυση της ευαισθησίας στους κλιματικούς κινδύνους

Πηγή:

Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027.

Σκοπός της ανάλυσης έκθεσης είναι να προσδιοριστούν οι κίνδυνοι που αφορούν τη σχεδιαζόμενη τοποθεσία του έργου, ανεξάρτητα από τον τύπο του έργου. Η ανάλυση έκθεσης μπορεί να διαιρεθεί σε δύο μέρη: i) έκθεση στις υφιστάμενες κλιματικές συνθήκες· και ii) έκθεση στις αναμενόμενες μελλοντικές κλιματικές συνθήκες. Για την εκτίμηση της έκθεσης στις υφιστάμενες και τις προγενέστερες κλιματικές συνθήκες θα πρέπει να χρησιμοποιούνται διαθέσιμα ιστορικά και τρέχοντα δεδομένα για τη σχετική τοποθεσία. Για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο το επίπεδο έκθεσης μπορεί να μεταβληθεί στο μέλλον είναι δυνατή η χρήση προβλέψεων κλιματικών μοντέλων (42). Θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή σε μεταβολές της συχνότητας και της έντασης ακραίων καιρικών φαινομένων.

Θα πρέπει να δίνεται βαθμολογία (δηλαδή «υψηλή», «μέτρια» ή «χαμηλή») για κάθε κλιματικό κίνδυνο όσον αφορά την τρέχουσα και τη μελλοντική έκθεση.

Διάγραμμα 4

Ανάλυση έκθεσης

Πηγή:

Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027.

Η ανάλυση τρωτότητας συνδυάζει τα αποτελέσματα των αναλύσεων ευαισθησίας και έκθεσης για τον προσδιορισμό, αντίστοιχα, των σημαντικότερων κινδύνων για την προτεινόμενη επένδυση (οι κίνδυνοι αυτοί μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι τα τρωτά σημεία «μέτριας» ή «υψηλής» κατάταξης).

Διάγραμμα 5

Ανάλυση τρωτότητας

Πηγή:

Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027.

Εάν οι βαθμολογίες για την ευαισθησία και την έκθεση είναι αμφότερες «χαμηλής» κατάταξης ή όταν η συνδυασμένη εκτίμηση τρωτότητας καταλήγει στο συμπέρασμα —με τεκμηριωμένη αιτιολόγηση— ότι όλα τα τρωτά σημεία θεωρούνται χαμηλά ή ασήμαντα, μπορεί να μην απαιτείται περαιτέρω εκτίμηση (κλιματικού) κινδύνου. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η διαδικασία ελέγχου βιωσιμότητας στο πλαίσιο του InvestEU θα μπορούσε να ολοκληρώνεται στο σημείο αυτό και τα αποτελέσματα της ανάλυσης που διενεργήθηκε πρέπει να αποτελούν αντικείμενο υποβολής εκθέσεων με τις απαραίτητες λεπτομέρειες και αιτιολογήσεις.

Εάν η βαθμολογία για την ευαισθησία και/ή την έκθεση (ή για τη συνολική τρωτότητα, όταν εκτιμώνται από κοινού) είναι «μέτριας» και/ή «υψηλής» κατάταξης, τότε το έργο πρέπει να υποβληθεί σε εκτίμηση κλιματικού κινδύνου σύμφωνα με τη μεθοδολογία που περιγράφεται στην επόμενη ενότητα.

Σε κάθε περίπτωση, η τελική απόφαση για τη διενέργεια λεπτομερούς εκτίμησης κινδύνου βάσει των προσδιορισθέντων τρωτών σημείων πρέπει να βασίζεται σε αιτιολογημένη εκτίμηση του εταίρου υλοποίησης (η οποία πρέπει να διενεργείται με την υποστήριξη του φορέα υλοποίησης του έργου και/ή της ομάδας που διενεργεί την κλιματική εκτίμηση) όσον αφορά τη συγκεκριμένη κατάσταση της προτεινόμενης επένδυσης (43) (44).

Για λεπτομερέστερη μεθοδολογική καθοδήγηση σχετικά με τη φάση ελέγχου, οι εταίροι υλοποίησης και οι φορείς υλοποίησης έργων ανατρέχουν στο «Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027».

2.2.4.2.   Εκτίμηση κλιματικού κινδύνου και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή

Για έργα κατά την εκτίμηση τρωτότητας των οποίων έχει προσδιοριστεί «μέτριος» ή «υψηλός» δυνητικός κλιματικός κίνδυνος, θα πρέπει να διενεργείται λεπτομερής εκτίμηση κλιματικού κινδύνου.

Η εκτίμηση κλιματικού κινδύνου παρέχει μια δομημένη μέθοδο ανάλυσης των σχετικών κλιματικών κινδύνων και των συναφών επιπτώσεών τους, με σκοπό την παροχή πληροφοριών για τη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε σχέση με την προτεινόμενη επένδυση. Τυχόν δυνητικοί σημαντικοί κίνδυνοι για το έργο λόγω της κλιματικής αλλαγής θα πρέπει να αποτελούν αντικείμενο διαχείρισης και να μειώνονται σε αποδεκτό επίπεδο με κατάλληλα και αναλογικά μέτρα προσαρμογής που θα ενσωματωθούν στο έργο.

Η διαδικασία αυτή λειτουργεί μέσω:

—	της αξιολόγησης της πιθανότητας και της σοβαρότητας των επιπτώσεων που συνδέονται με τους κινδύνους που προσδιορίζονται κατά την εκτίμηση τρωτότητας, η οποία διενεργείται στο στάδιο ελέγχου·

—	της αξιολόγησης της σημαντικότητας των προσδιορισθέντων δυνητικών κινδύνων για τη συγκεκριμένη επενδυτική πράξη·

—	του προσδιορισμού μέτρων προσαρμογής για την αντιμετώπιση δυνητικών σημαντικών κλιματικών κινδύνων.

Στο πλαίσιο της πιθανότητας ή του ενδεχόμενου εξετάζεται η πιθανότητα επέλευσης των προσδιορισθέντων κλιματικών κινδύνων εντός συγκεκριμένης χρονικής κλίμακας, π.χ. κατά τη διάρκεια ζωής του έργου. Η διαδικασία αυτή μπορεί να συνοψίζεται σε ποιοτική ή ποσοτική εκτίμηση για καθέναν από τους σχετικούς κλιματικούς κινδύνους. Επισημαίνεται ότι η πιθανότητα μπορεί να αλλάξει σημαντικά κατά τη διάρκεια ζωής του έργου.

Στο πλαίσιο του αντικτύπου (που αναφέρεται επίσης ως σοβαρότητα ή μέγεθος) εξετάζεται τι θα μπορούσε να συμβεί σε περίπτωση επέλευσης του προσδιορισθέντος κλιματικού κινδύνου, καθώς και ποιες θα ήταν οι συνέπειες για την επένδυση. Το στοιχείο αυτό θα πρέπει να αξιολογείται σε κλίμακα αντικτύπου ανά κίνδυνο. Μεταξύ άλλων, κατά την αξιολόγηση αυτή θα εξετάζονται κατά κανόνα τα ακόλουθα: i) τα υλικά στοιχεία ενεργητικού και οι πράξεις· ii) η υγεία και η ασφάλεια· iii) οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις· iv) οι κοινωνικές επιπτώσεις· v) οι δημοσιονομικές επιπτώσεις· και vi) ο κίνδυνος δυσφήμισης. Η αξιολόγηση πρέπει να καλύπτει την προσαρμοστική ικανότητα του έργου και του συστήματος στο οποίο λειτουργεί, π.χ. τον βαθμό στον οποίο το έργο μπορεί να αντιμετωπίσει ικανοποιητικά τον αντίκτυπο και το επίπεδο κινδύνου που μπορεί να ανεχθεί. Πρέπει να εξετάζει επίσης πόσο σημαντικό είναι το συγκεκριμένο επενδυτικό έργο για το ευρύτερο δίκτυο ή σύστημα (δηλαδή την κρισιμότητα) και αν είναι πιθανό να συνεπάγεται πρόσθετες επιπτώσεις ευρύτερης κλίμακας και αλυσιδωτές επιπτώσεις.

Το επίπεδο σημαντικότητας κάθε δυνητικού κινδύνου μπορεί να διαπιστωθεί με τον συνδυασμό των δύο παραγόντων της πιθανότητας και του αντικτύπου. Οι κίνδυνοι μπορούν να αποτυπωθούν σε πίνακα κινδύνων για τον προσδιορισμό των σημαντικότερων δυνητικών κινδύνων και των κινδύνων για τους οποίους απαιτείται μελλοντική ανάληψη δράσης μέσω μέτρων προσαρμογής.

Διάγραμμα 6

Επισκόπηση της εκτίμησης κινδύνου

Πηγή:

Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027.

Η κρίση ως προς το τι συνιστά αποδεκτό επίπεδο κινδύνου, ή ως προς το τι είναι σημαντικό και τι όχι, αποτελεί ευθύνη του φορέα υλοποίησης του έργου και της ομάδας εμπειρογνωμόνων που διενεργεί την εκτίμηση και συναρτάται με τις συγκεκριμένες περιστάσεις του εκάστοτε έργου. Σε κάθε περίπτωση, η εκτίμηση αυτή θα πρέπει να περιγράφεται πάντοτε με σαφή και λογικό τρόπο και να ενσωματώνεται κατά τρόπο συνεκτικό στη συνολική εκτίμηση κινδύνου του έργου. Οι πληροφορίες αυτές είναι επίσης πολύ σημαντικές για τον εταίρο υλοποίησης, δεδομένου ότι η επέλευση των κινδύνων θα έχει ουσιώδη αντίκτυπο στην προτεινόμενη επένδυση και θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα την αποτυχία της στηριζόμενης πράξης.

Εάν η εκτίμηση κινδύνου καταλήξει στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν δυνητικοί σημαντικοί κίνδυνοι για το έργο λόγω της κλιματικής αλλαγής, οι κίνδυνοι αυτοί θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο διαχείρισης και να μειωθούν σε αποδεκτό επίπεδο (45).

Διάγραμμα 7

Επισκόπηση προσδιορισμού, αποτίμησης και σχεδιασμού/ενσωμάτωσης των σχετικών επιλογών προσαρμογής

Πηγή:

Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027.

Για κάθε σημαντικό κίνδυνο που προσδιορίζεται, πρέπει να εξετάζονται και να αξιολογούνται σχετικά μέτρα προσαρμογής. Η προσαρμογή θα περιλαμβάνει συχνά την υιοθέτηση ενός συνδυασμού διαρθρωτικών μέτρων (π.χ. αλλαγές στον σχεδιασμό ή τις προδιαγραφές υλικών στοιχείων ενεργητικού και υποδομών ή υιοθέτηση εναλλακτικών ή βελτιωμένων λύσεων) και μη διαρθρωτικών μέτρων (π.χ. προγραμματισμός χρήσης γαιών, προγράμματα ενισχυμένης παρακολούθησης ή αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, κατάρτιση προσωπικού και ανταλλαγή γνώσεων, ανάπτυξη στρατηγικών εκτιμήσεων κλιματικού κινδύνου, χρηματοοικονομικές λύσεις, όπως η ασφάλιση).

Θα πρέπει να αξιολογούνται διάφορες επιλογές προσαρμογής για την εύρεση του κατάλληλου μέτρου ή συνδυασμού μέτρων, ή ακόμη και να εξετάζεται το ενδεχόμενο μετάθεσης των προθεσμιών εφαρμογής (ευέλικτα/ευπροσάρμοστα μέτρα), που μπορούν να εφαρμοστούν για τη μείωση του κινδύνου σε αποδεκτό επίπεδο. Στη συνέχεια, τα προτιμώμενα μέτρα θα πρέπει να ενσωματώνονται στον σχεδιασμό του έργου και/ή στη λειτουργία του προκειμένου να ενισχυθεί η ανθεκτικότητά του έναντι της κλιματικής αλλαγής (46).

Τέλος, ως ορθή διαχειριστική πρακτική, συνιστάται στους φορείς υλοποίησης έργων να διασφαλίζουν τη συνεχή παρακολούθηση καθ’ όλη τη διάρκεια του λειτουργικού χρόνου ζωής της επένδυσης, ώστε: i) να ελέγχουν την ακρίβεια της αξιολόγησης και να τροφοδοτούν μελλοντικές αξιολογήσεις και έργα· και ii) να προσδιορίζουν αν είναι πιθανό να καλυφθούν συγκεκριμένα σημεία ενεργοποίησης ή κατώτατα όρια, που επισημαίνουν την ανάγκη εφαρμογής πρόσθετων μέτρων προσαρμογής.

2.2.5.   Κλιματική ουδετερότητα και μετριασμός (47) της κλιματικής αλλαγής

2.2.5.1.   Έλεγχος για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής

Μετριασμός της κλιματικής αλλαγής σημαίνει καταβολή προσπαθειών για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ή για την αυξημένη δέσμευση αερίων του θερμοκηπίου. Οι προσπάθειες αυτές καθοδηγούνται από τους στόχους της ΕΕ για τη μείωση των εκπομπών για το 2030 και το 2050. Η επίτευξη των στόχων της ΕΕ και, σε παγκόσμιο επίπεδο, των στόχων της συμφωνίας του Παρισιού, προϋποθέτει τη ριζική μεταστροφή των οικονομιών μας από τις δραστηριότητες υψηλών ανθρακούχων εκπομπών προς την ανάπτυξη λύσεων χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και μηδενικών καθαρών εκπομπών, όπως η ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και η δέσμευση CO2, σε συνδυασμό με την επίτευξη σημαντικής προόδου στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης και της αποδοτικής χρήσης των πόρων. Η αρχή της «προτεραιότητας στην ενεργειακή απόδοση» δίνει έμφαση στην ανάγκη να δίνεται προτεραιότητα σε εναλλακτικά οικονομικά αποδοτικά μέτρα ενεργειακής απόδοσης κατά τη λήψη επενδυτικών αποφάσεων, ιδίως στην οικονομικά αποδοτική εξοικονόμηση ενέργειας κατά την τελική χρήση κ.λπ. (48) Ο ποσοτικός προσδιορισμός και η χρηματική αποτίμηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μπορούν να στηρίξουν επενδυτικές αποφάσεις που βασίζονται στην εν λόγω αρχή.

Για την επαλήθευση και την αξιολόγηση της συμβατότητας των προτεινόμενων έργων με τους στόχους της ΕΕ για την κλιματική ουδετερότητα, οι εταίροι υλοποίησης και οι φορείς υλοποίησης έργων μπορούν να χρησιμοποιούν, στο μέτρο του δυνατού, τα κριτήρια «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής του κανονισμού της ΕΕ για την ταξινόμηση. Εναλλακτικά, οι εταίροι υλοποίησης και οι φορείς υλοποίησης έργων θα μπορούσαν να κάνουν αναφορά στα κριτήρια της ΕΤΕπ για την εναρμόνιση των χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών με τη συμφωνία του Παρισιού, όπως δημοσιεύθηκαν στον χάρτη πορείας της κλιματικής τράπεζας της ΕΤΕπ, ή θα μπορούσαν να εφαρμόζουν άλλη διεθνώς αναγνωρισμένη και δημοσιευμένη μεθοδολογία για την αξιολόγηση της ευθυγράμμισης των στόχων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών με τη συμφωνία του Παρισιού.

Επιπλέον, πολλά έργα που λαμβάνουν στήριξη από το InvestEU κατά την περίοδο 2021-2027 θα αφορούν στοιχεία ενεργητικού με διάρκεια ζωής πέραν του 2050. Ως εκ τούτου, απαιτείται ανάλυση εμπειρογνωμόνων προκειμένου να εξακριβώνεται αν το έργο συνάδει, για παράδειγμα, με τη λειτουργία, τη συντήρηση και τον τελικό παροπλισμό στο συνολικό πλαίσιο των καθαρών μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και της κλιματικής ουδετερότητας. Η έγκαιρη και συνεπής απόδοση βαρύτητας στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στα διάφορα στάδια ανάπτυξης των έργων θα συμβάλει στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Οι συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου του έργου καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του, από την κατασκευή και τη λειτουργία του έως τον παροπλισμό του, μπορεί να επηρεάζονται από ευρύ φάσμα επιλογών, κυρίως κατά τα στάδια προγραμματισμού και σχεδιασμού.

Στο πλαίσιο αυτό, ο έλεγχος μιας πράξης στο πλαίσιο του InvestEU όσον αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έχει ως στόχο να διαπιστωθεί αν ένα προτεινόμενο έργο πρέπει να υποβληθεί σε εκτίμηση αποτυπώματος άνθρακα. Η διαπίστωση αυτή έχει σημασία για τον προσδιορισμό της ανάγκης ενδελεχέστερης εκτίμησης εν προκειμένω, καθώς και της ανάγκης ενσωμάτωσης της χρηματικής αξίας των εν λόγω εξωτερικών παραγόντων στην οικονομική αποτίμηση της επένδυσης.

Μολονότι οι εκπομπές CO2 θα πρέπει να εκτιμώνται για όλα τα έργα, στον πίνακα 1 κατωτέρω παρουσιάζονται ενδεικτικά οι κατηγορίες έργων για τις οποίες αναμένεται ότι οι εκπομπές είναι πιθανότερο να είναι σημαντικές, ή όχι, ως βάση για τη διενέργεια του ελέγχου στο πλαίσιο του InvestEU.

Σύμφωνα με το «Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027», τα έργα στο πλαίσιο του InvestEU θα πρέπει να διενεργούν εκτίμηση αποτυπώματος άνθρακα εάν είναι πιθανό να συνεπάγονται:

—	απόλυτες εκπομπές άνω των 20 000 τόνων CO2e/έτος (θετικές ή αρνητικές)·

—	σχετικές εκπομπές άνω των 20 000 τόνων CO2e/έτος (θετικές ή αρνητικές).

Υπό την έννοια αυτή, η κατηγοριοποίηση των έργων που παρουσιάζεται στον πίνακα 1 είναι αποκλειστικά καθοδηγητικού χαρακτήρα.

Οι εταίροι υλοποίησης και οι φορείς υλοποίησης έργων μπορούν να χρησιμοποιούν ποσοτική εκτίμηση, εμπειρογνωσία βάσει προγενέστερων έργων ή άλλες δημοσιευμένες πηγές προκειμένου να διαπιστώνουν αν ένα έργο είναι πιθανό να υπερβαίνει τα προαναφερόμενα κατώτατα όρια ή να υπολείπεται αυτών. Σε περίπτωση αβεβαιότητας, θα πρέπει να πραγματοποιείται υπολογισμός του αποτυπώματος άνθρακα προκειμένου να εκτιμηθεί αν το έργο είναι πιθανό να υπερβαίνει τα κατώτατα όρια ή να υπολείπεται αυτών.

Πίνακας 1

Κατάλογος ελέγχου για το αποτύπωμα άνθρακα — ενδεικτικά παραδείγματα κατηγοριών έργων

Έλεγχος:	Κατηγορίες έργων
Κατά γενικό κανόνα, ανάλογα με την κλίμακα του έργου, ΔΕΝ ΘΑ απαιτείται εκτίμηση αποτυπώματος άνθρακα για τις κατηγορίες αυτές, εκτός εάν αναμένεται ότι το έργο θα οδηγήσει σε σημαντικές εκπομπές CO2 ή άλλων αερίων του θερμοκηπίου	— Υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών — Δίκτυα παροχής πόσιμου νερού — Δίκτυα συλλογής ομβρίων υδάτων και λυμάτων — Επεξεργασία βιομηχανικών λυμάτων μικρής κλίμακας και επεξεργασία αστικών λυμάτων — Κατασκευή και αξιοποίηση ακινήτων (49) — Μονάδες μηχανικής/βιολογικής επεξεργασίας αποβλήτων — Δραστηριότητες Ε&Α — Φαρμακευτικά προϊόντα και βιοτεχνολογία — Κάθε άλλη κατηγορία ή κλίμακα έργου για την οποία είναι σαφές και μπορεί να επιβεβαιωθεί αδιαμφισβήτητα ότι οι απόλυτες και/ή σχετικές εκπομπές είναι χαμηλότερες από 20 000  τόνους CO2e/έτος (θετικές ή αρνητικές) (50)
Κατά γενικό κανόνα, ΘΑ απαιτείται εκτίμηση αποτυπώματος άνθρακα	— Χώροι υγειονομικής ταφής αστικών στερεών αποβλήτων — Μονάδες αποτέφρωσης αστικών αποβλήτων — Μεγάλες μονάδες επεξεργασίας λυμάτων — Μεταποιητική βιομηχανία — Χημικά προϊόντα και εξευγενισμός — Εξόρυξη και βασικά μέταλλα — Χαρτοπολτός και χαρτί — Αγορές τροχαίου υλικού, πλοίων, στόλων μεταφορών — Οδικές και σιδηροδρομικές υποδομές (51), αστικές συγκοινωνίες — Λιμένες και πλατφόρμες υλικοτεχνικής υποστήριξης — Γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας — Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας — Παραγωγή, επεξεργασία, αποθήκευση και μεταφορά καυσίμων — Παραγωγή τσιμέντου και ασβέστου — Υαλουργία — Μονάδες παραγωγής θερμότητας και ενέργειας — Δίκτυα τηλεθέρμανσης — Εγκαταστάσεις υγροποίησης και επαναεριοποίησης φυσικού αερίου — Υποδομές μεταφοράς φυσικού αερίου — Κάθε άλλη κατηγορία ή κλίμακα έργου για την οποία οι απόλυτες και/ή σχετικές εκπομπές θα μπορούσαν να υπερβαίνουν τους 20 000  τόνους CO2e/έτος (θετικές ή αρνητικές)

Πηγή:

Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027.

Έργα με αναμενόμενα επίπεδα εκπομπών άνω των κατώτατων ορίων πρέπει να υποβάλλονται σε περαιτέρω αξιολόγηση κατά την επόμενη φάση του ελέγχου βιωσιμότητας όσον αφορά τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής (52).

2.2.5.2.   Αποτύπωμα άνθρακα και χρηματική αποτίμηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου

Όπως περιγράφεται ανωτέρω, ο μετριασμός της κλιματικής αλλαγής αφορά τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Στην επίτευξη του σκοπού αυτού μπορούν να συμβάλλουν έργα και άλλα είδη επενδύσεων, για παράδειγμα, μέσω του σχεδιασμού και της επιλογής εναλλακτικών λύσεων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.

Στο παρόν έγγραφο καθοδήγησης, ο υπολογισμός του αποτυπώματος άνθρακα χρησιμοποιείται όχι μόνο για την εκτίμηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μιας επένδυσης όταν είναι έτοιμη προς υλοποίηση, αλλά και για την υποστήριξη εξίσου της διερεύνησης και της ενσωμάτωσης λύσεων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών κατά τα στάδια προγραμματισμού και σχεδιασμού, μεταξύ άλλων κατά το στάδιο κατάταξης και επιλογής εναλλακτικών επενδυτικών δυνατοτήτων, με σκοπό την προώθηση παραμέτρων και λύσεων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών (53). Ως εκ τούτου, συνιστάται ο έλεγχος κλιματικής βιωσιμότητας να ενσωματώνεται ευθύς εξαρχής στις προπαρασκευαστικές εργασίες των προτεινόμενων επενδύσεων και οι εκτιμήσεις των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που συνδέονται με την επένδυση να εξετάζονται επίσης δεόντως στο πλαίσιο της ανάλυσης επιλογών και της οικονομικής αποτίμησης ή της ανάλυσης κόστους-οφέλους.

Όσον αφορά τα έργα για τα οποία κατά τον έλεγχο στο πλαίσιο του InvestEU έχει προσδιοριστεί το δυναμικό σημαντικών απόλυτων και/ή σχετικών εκπομπών, οι εταίροι υλοποίησης θα καλούνται να επιβεβαιώσουν τη συμβατότητα των προτεινόμενων έργων με τους στόχους της ΕΕ για την κλιματική ουδετερότητα και να προβούν (σε συνεργασία με τον φορέα υλοποίησης του έργου) ή να ζητήσουν από τον φορέα υλοποίησης να προβεί στον ποσοτικό προσδιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου του έργου, χρησιμοποιώντας διεθνώς αποδεκτή μεθοδολογία αποτυπώματος άνθρακα (54).

Στη συνέχεια, οι εκπομπές αυτές θα πρέπει να υποβάλλονται σε χρηματική αποτίμηση, να ενσωματώνονται στην οικονομική αποτίμηση και στην επιλογή δυνατοτήτων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και να αναφέρονται στην Επιτροπή Επενδύσεων στο πλαίσιο της διαδικασίας ελέγχου βιωσιμότητας.

Στο «Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027» χρησιμοποιείται η μεθοδολογία αποτυπώματος άνθρακα (55) της ΕΤΕπ ως κύρια μεθοδολογία αναφοράς για τον υπολογισμό του αποτυπώματος άνθρακα. Αυτή η συνιστώμενη μεθοδολογία περιλαμβάνει προκαθορισμένες προσεγγίσεις υπολογισμού των εκπομπών για διάφορους τομείς, μεταξύ των οποίων οι εξής:

—	Επεξεργασία λυμάτων και λυματολάσπης

—	Εγκαταστάσεις διαχείρισης επεξεργασίας αποβλήτων

—	Χώρος υγειονομικής ταφής αστικών στερεών αποβλήτων

—	Οδικές μεταφορές

—	Σιδηροδρομικές μεταφορές

—	Αστικές συγκοινωνίες

—	Ανακαίνιση κτιρίων

—

Λιμένες

—	Αερολιμένες

—

Δασοκομία

Όπως προαναφέρθηκε, μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν εναλλακτικές διεθνώς συμφωνημένες και τεκμηριωμένες μεθοδολογίες αποτυπώματος άνθρακα, υπό την προϋπόθεση ότι τηρούνται οι ελάχιστες απαιτήσεις, όπως επισημαίνεται στο κεφάλαιο 2.2.1.

Για λεπτομερέστερη ανάλυση της μεθοδολογίας υπολογισμού του αποτυπώματος άνθρακα, οι εταίροι υλοποίησης ενθαρρύνονται να συμβουλεύονται το «Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027».

Ο υπολογισμός του αποτυπώματος άνθρακα εμπεριέχει πολλές μορφές αβεβαιότητας, συμπεριλαμβανομένης της αβεβαιότητας ως προς τον προσδιορισμό δευτερογενών επιπτώσεων, τα βασικά σενάρια και τις εκτιμήσεις βασικών εκπομπών. Κατά συνέπεια, οι εκτιμήσεις για τα αέρια του θερμοκηπίου συνιστούν εξ ορισμού κατά προσέγγιση εκτιμήσεις. Οι εγγενείς αβεβαιότητες ως προς τις εκτιμήσεις ή τους υπολογισμούς των αερίων του θερμοκηπίου θα πρέπει να περιορίζονται, στον βαθμό που αυτό είναι πρακτικά εφικτό, και στις μεθόδους εκτίμησης θα πρέπει να αποφεύγεται η χρήση μεροληπτικών στοιχείων.

Όπου υπάρχει αβεβαιότητα, τα δεδομένα και οι παραδοχές που χρησιμοποιούνται για τον ποσοτικό προσδιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα πρέπει να είναι συντηρητικού χαρακτήρα. Ως συντηρητικές τιμές και παραδοχές νοούνται εκείνες που είναι πιθανότερο να υπερεκτιμούν απόλυτες και «θετικές» σχετικές εκπομπές (καθαρές αυξήσεις) και να υποεκτιμούν τις «αρνητικές» σχετικές εκπομπές (καθαρές μειώσεις).

Αφού προσδιοριστούν ποσοτικώς οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, θα πρέπει να υποβάλλονται σε χρηματική αποτίμηση και να συμπεριλαμβάνονται στην οικονομική αποτίμηση της προτεινόμενης επενδυτικής πράξης. Αυτή η χρηματική αποτίμηση θα πρέπει να διενεργείται με τη χρήση καθιερωμένου και διεθνώς συμφωνημένου «σκιώδους κόστους CO2». Η εφαρμογή σκιώδους κόστους CO2 στην αλλαγή των εκπομπών που προκύπτει από ένα έργο έχει ως αποτέλεσμα τη χρηματική αποτίμηση της έντασης άνθρακα και την επιβράβευση των έργων που οδηγούν σε μειώσεις των εκπομπών.

Στο παρόν έγγραφο καθοδήγησης συνιστάται η χρήση του σκιώδους κόστους CO2 που καθόρισε πρόσφατα η ΕΤΕπ ως βέλτιστο διαθέσιμο αποδεικτικό σχετικά με το σκιώδες κόστος της επίτευξης του στόχου της συμφωνίας του Παρισιού για τη θερμοκρασία (δηλαδή του στόχου των 1,5 °C) (56). Η σύσταση αυτή συνάδει με το «Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027» και συμβάλλει στη διασφάλιση της συγκρισιμότητας των δεδομένων μεταξύ των διαφόρων έργων που υποβάλλονται προς έγκριση στην Επιτροπή Επενδύσεων.

Για τα επιμέρους έτη της περιόδου από το 2020 έως το 2050, το σκιώδες κόστος CO2 αναγράφεται στον πίνακα 2.

Πίνακας 2

Σκιώδες κόστος CO2 για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και τις μειώσεις τους σε EUR/tCO2e, τιμές 2016

Έτος	EUR/tCO2e	Έτος	EUR/tCO2e	Έτος	EUR/tCO2e	Έτος	EUR/tCO2e
2020	80	2030	250	2040	525	2050	800
2021	97	2031	278	2041	552
2022	114	2032	306	2042	579
2023	131	2033	334	2043	606
2024	148	2034	362	2044	633
2025	165	2035	390	2045	660
2026	182	2036	417	2046	688
2027	199	2037	444	2047	716
2028	216	2038	471	2048	744
2029	233	2039	498	2049	772

Πηγή:

Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027

Το προαναφερόμενο κόστος μείωσης του CO2 αντιστοιχεί στην ελάχιστη συνιστώμενη τιμή που πρέπει να χρησιμοποιείται για τη χρηματική αποτίμηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η χρήση υψηλότερων τιμών για το κόστος CO2 θα επιτρέπεται (57), για παράδειγμα, όταν οι τιμές αυτές χρησιμοποιούνται σε συγκεκριμένο κράτος μέλος ή από τον οικείο εταίρο υλοποίησης. Επιπλέον, το σκιώδες κόστος CO2 μπορεί να προσαρμοστεί όταν καταστούν διαθέσιμες περισσότερες πληροφορίες.

Η χρηματική αποτίμηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής που διενεργείται στο πλαίσιο του έργου αντιστοιχεί στην πιο ολοκληρωμένη οικονομική αποτίμηση που διενεργούν συνήθως οι εταίροι υλοποίησης. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο ενσωμάτωσης των χρηματικώς αποτιμημένων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην οικονομική αποτίμηση που αναμένεται για τις επενδύσεις στο πλαίσιο του InvestEU παρέχονται στο κεφάλαιο 2.6.

2.2.6.   Υποβολή εκθέσεων και παρακολούθηση

Ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει να αναφέρει τα αποτελέσματα του ελέγχου κλιματικής ανθεκτικότητας ως μέρος της τεκμηρίωσης που πρέπει να υποβάλλεται στην Επιτροπή Επενδύσεων σχετικά με το αποτέλεσμα του συνολικού ελέγχου βιωσιμότητας, όπως περιγράφεται διεξοδικότερα στο κεφάλαιο 4.2.2.

Όσον αφορά την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, θα πρέπει να περιλαμβάνει συνοπτική παρουσίαση των αποτελεσμάτων της διαδικασίας που διενεργήθηκε, με σαφή συμπεράσματα σχετικά με τους προσδιορισθέντες δυνητικούς κινδύνους της κλιματικής αλλαγής για την επένδυση, και θα πρέπει να περιγράφει:

—	τη μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε για τον έλεγχο κλιματικής ανθεκτικότητας, με συνοπτική παρουσίαση των πηγών δεδομένων και πληροφοριών που χρησιμοποιήθηκαν κατά την εκτίμηση·

—	τα στάδια που ακολουθήθηκαν και τις πιθανές αβεβαιότητες των υποκείμενων δεδομένων και της ανάλυσης·

—	το στάδιο ανάπτυξης του έργου κατά το οποίο διενεργήθηκε η εκτίμηση τρωτότητας και κινδύνου· και

—	σχετικά μέτρα προσαρμογής που προσδιορίστηκαν και συμπεριλήφθηκαν στο αντικείμενο της επένδυσης για τη μείωση των κινδύνων σε αποδεκτά επίπεδα, κατά περίπτωση.

Τα επίπεδα τρωτότητας και κινδύνου πρέπει να συνοδεύονται από λεπτομερείς επεξηγήσεις για τον ποιοτικό προσδιορισμό και την τεκμηρίωση των συμπερασμάτων της εκτίμησης. Το επίπεδο λεπτομέρειας της εκτίμησης κινδύνου θα εξαρτάται από την κλίμακα του έργου (τον τύπο, το μέγεθος και τη σχετική σημασία του) και από το στάδιο ανάπτυξης του έργου. Για κάθε σημαντικό κίνδυνο που προσδιορίζεται, στην τεκμηρίωση παρουσιάζεται επίσης ο τρόπος με τον οποίο τα προτιμώμενα μέτρα προσαρμογής ενσωματώθηκαν ή θα ενσωματωθούν στον σχεδιασμό του έργου και/ή στις οικείες πράξεις για την ενίσχυση της ανθεκτικότητάς του στα σχετικά στάδια ανάπτυξης.

Στην τεκμηρίωση πρέπει να παρουσιάζεται επίσης το αποτέλεσμα του ελέγχου βιωσιμότητας όσον αφορά τις πτυχές του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής, κατά περίπτωση, με την παροχή διευκρινίσεων ως προς τον τρόπο με τον οποίο διενεργήθηκε ο έλεγχος αυτός. Όσον αφορά τα έργα που υποβλήθηκαν σε πλήρη εκτίμηση του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής, ο εταίρος υλοποίησης υποβάλλει επίσης εκθέσεις σχετικά με τα εξής:

—	τη συμβατότητα των προτεινόμενων έργων με τους στόχους μείωσης της ΕΕ,

—

τη μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε για την εκτίμηση και τη χρηματική αποτίμηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, το πεδίο εφαρμογής της υποβολής εκθέσεων (δηλαδή ποιες συνιστώσες του έργου συμπεριλαμβάνονται στον υπολογισμό ή εξαιρούνται από αυτόν) και λεπτομερή στοιχεία του βασικού σεναρίου που χρησιμοποιήθηκε,

—	τον ποσοτικό προσδιορισμό των απόλυτων (ακαθάριστων) και σχετικών (καθαρών) εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της επένδυσης,

—	τις τιμές διοξειδίου του άνθρακα που χρησιμοποιήθηκαν για τη χρηματική αποτίμηση των ποσοτικώς προσδιορισμένων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο η χρηματική αποτίμηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ενσωματώθηκε στη συνολική οικονομική αποτίμηση της επένδυσης.

Κατά τη φάση λειτουργίας της επένδυσης, συνιστάται στον φορέα υλοποίησης του έργου να επανεξετάζει τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας και τις υποκείμενες παραδοχές και να διασταυρώνει τις σχετικές παρατηρήσεις, τις τελευταίες επιστημονικές γνώσεις για το κλίμα, τις προβλέψεις και τα δεδομένα, καθώς και τους προσαρμοσμένους στόχους πολιτικής για το κλίμα, και να αναφέρει τα πορίσματα στον εταίρο υλοποίησης.

2.3.   Περιβαλλοντική διάσταση

2.3.1.   Γενική προσέγγιση όσον αφορά τον έλεγχο περιβαλλοντικής βιωσιμότητας

Ο έλεγχος περιβαλλοντικής βιωσιμότητας για το InvestEU αφορά μια μέθοδο τεκμηρίωσης του συνολικού αντικτύπου ενός έργου ως προς τις κύριες συνιστώσες του φυσικού κεφαλαίου, και συγκεκριμένα την ατμόσφαιρα, τα ύδατα, το έδαφος (58) και τη βιοποικιλότητα, όπως απαιτείται σύμφωνα με το άρθρο 8 παράγραφος 6 του κανονισμού InvestEU. Ο αντίκτυπος αυτός περιλαμβάνει θετικές και αρνητικές επιπτώσεις, είτε άμεσες είτε έμμεσες.

Το φυσικό κεφάλαιο αποφέρει ροή υπηρεσιών οικοσυστήματος ή οφελών (59). Οι εν λόγω υπηρεσίες μπορούν να παρέχουν οικονομικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά, πολιτιστικά ή άλλα οφέλη ευημερίας. Η αξία των οφελών αυτών μπορεί να γίνει κατανοητή με ποιοτικούς ή ποσοτικούς (και χρηματικούς) όρους, ανάλογα με το πλαίσιό τους.

Στη συνέχεια επεξηγούνται βασικοί περιβαλλοντικοί όροι που λαμβάνονται υπόψη για τους σκοπούς του ελέγχου βιωσιμότητας:

—

Φυσικό κεφάλαιο: Πρόκειται για έναν άλλον όρο που χρησιμοποιείται για το απόθεμα ανανεώσιμων και μη ανανεώσιμων πόρων (π.χ. φυτά, ζώα, ατμόσφαιρα, ύδατα, έδαφος και ορυκτά). Τα έργα μπορούν να επηρεάσουν τόσο την έκταση αυτών των πόρων (π.χ. με την αλλαγή της χρήσης γης) όσο και την ποιότητά τους (π.χ. την κατάσταση των ενδιαιτημάτων).

—	Υπηρεσίες οικοσυστήματος: Το φυσικό κεφάλαιο παρέχει υπηρεσίες οικοσυστήματος, όπως τρόφιμα, ξυλεία, καθαρό αέρα, καθαρό νερό, ρύθμιση του κλίματος και αναψυχή.

—

Επιπτώσεις: Πρόκειται για αλλαγές στο φυσικό κεφάλαιο ή στις υπηρεσίες οικοσυστήματος που παρέχει. Η λογιστική απεικόνιση του φυσικού κεφαλαίου περιλαμβάνει τη μέτρηση των επιπτώσεων αυτών με σκοπό τη βελτίωση του τρόπου με τον οποίο λαμβάνονται υπόψη στη διαδικασία λήψης αποφάσεων: — μέσω ποσοτικού προσδιορισμού, συχνά υπό τη μορφή ροών. Για παράδειγμα, η άντληση υδάτων επηρεάζει το απόθεμα υδάτων και μπορεί να επηρεάσει τη μελλοντική διαθεσιμότητα των υδάτων σε βάθος χρόνου (μπορεί να μετρηθεί σε m3/έτος). Άλλο παράδειγμα αποτελεί η απόρριψη ρύπων, η οποία επηρεάζει την κατάσταση της ατμόσφαιρας ή των υδάτων (και μπορεί να μετρηθεί ως υπέρβαση των οριακών τιμών ανά ημέρα). Ποσοτικώς προσδιορίσιμη ροή συνιστούν επίσης οι αλλαγές στη χρήση γης, δεδομένου ότι μπορούν να επηρεάσουν τον αριθμό των ταξιδιών αναψυχής που πραγματοποιούνται σε έναν τόπο (αριθμός ταξιδιών ανά έτος) ή τη μείωση της απόλαυσης των εν λόγω ταξιδιών (επίπεδο απόλαυσης ανά ταξίδι)· — όπου είναι αναλογικό (εφικτό και εύλογο), μέσω έκφρασης των επιπτώσεων με χρηματικούς όρους. Η χρηματική αποτίμηση συμβάλλει στη μετατροπή των επιπτώσεων σε εκτιμώμενο κόστος ζημίας (ή εκτιμήσεις οφέλους), όπως τα εξής: i) την αξία των υδάτων που δεν είναι πλέον διαθέσιμα για χρήση (εκφραζόμενη σε EUR ανά m3 ετησίως)· ii) τις δαπάνες που προκύπτουν λόγω των αυξημένων προβλημάτων υγείας που οφείλονται στην ατμοσφαιρική ρύπανση (εκφραζόμενες σε EUR ανά κρούσμα νόσου ετησίως)· ή iii) την απώλεια βιοποικιλότητας (σε EUR).

Στον πίνακα 3 παρουσιάζονται παραδείγματα των συνδέσεων μεταξύ του φυσικού κεφαλαίου και των επιπτώσεων.

Πίνακας 3

Σύνδεση των επιπτώσεων με τις σχετικές αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον και τις ζημίες ή τα οφέλη

Φυσικό κεφάλαιο	Αλλαγές στο φυσικό κεφάλαιο ή στις υπηρεσίες οικοσυστήματος	Παραδείγματα επιπτώσεων (θετικών και αρνητικών)
Ατμοσφαιρικός αέρας
Ατμοσφαιρική ρύπανση	Όγκος εκπεμπόμενων ρύπων	— Επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία — Επιπτώσεις στα κτίρια (π.χ. διάβρωση)
Ύδατα
Ρύπανση των υδάτων	Όγκος απορριπτόμενων ρύπων	— Επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία — Επιπτώσεις στην ποιότητα των εσωτερικών ή των θαλάσσιων υδάτων
Κατανάλωση νερού	Όγκος αντλούμενων υδάτων	— Επιπτώσεις σε δραστηριότητες που εξαρτώνται από τα ύδατα — Επιπτώσεις σε φυσικά περιβάλλοντα που εξαρτώνται από τα ύδατα — Επιπτώσεις στον υδρολογικό κύκλο (π.χ. πλημμύρες, συμβάντα χαμηλής ροής)
Έδαφος
Παραγωγή αποβλήτων	Ποσότητα παραγόμενων αποβλήτων	— Επιπτώσεις στο κόστος διαχείρισης αποβλήτων — Επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον (π.χ. λόγω υγειονομικής ταφής ή εκπομπών από την αποτέφρωση) και, ως εκ τούτου, ροές
Αλλαγή στη χρήση γης	Εκτάρια χρήσης γης που αναπτύχθηκαν ή εντατικοποιήθηκαν	— Αλλαγές στις εκροές και τα υλικά από το έδαφος — Αλλαγές στη δέσμευση και αποθήκευση CO2 — Αλλαγές στο κόστος παροχής υπηρεσιών που θα παρέχονταν με φυσικό τρόπο — Επιπτώσεις σε επιτόπιες και υπαίθριες αλληλεπιδράσεις — Αλλαγές στην πολιτιστική αξία της γης
Βιοποικιλότητα
Επιπτώσεις στα είδη	Ποσοστό των επηρεαζόμενων ειδών, επίπεδο απειλής και/ή προστασίας των επηρεαζόμενων ειδών	— Μεταβολές του τοπικού πληθυσμού και της κατάστασης διατήρησης των ειδών — Μεταβολές στην αξία των γενετικών πόρων (μπορεί να πρόκειται για κόστος ευκαιρίας) — Μεταβολές στο κόστος παροχής υπηρεσιών που θα παρέχονταν με φυσικό τρόπο (π.χ. αντιπαρασιτική προστασία) — Μεταβολές στην πολιτιστική αξία των ειδών
Επιπτώσεις στα ενδιαιτήματα και στα οικοσυστήματα	Έκταση του ενδιαιτήματος ή του οικοσυστήματος που χάνεται ή περιέρχεται σε υποβαθμισμένη κατάσταση	— Μεταβολές στην κατάσταση διατήρησης του ενδιαιτήματος ή στην κατάσταση του οικοσυστήματος (60) — Αλλαγές στις εκροές και τους πόρους από το έδαφος και τη θάλασσα — Αλλαγές στο κόστος παροχής υπηρεσιών που θα παρέχονταν με φυσικό τρόπο — Αλλαγές στην πολιτιστική αξία του εδάφους και της θάλασσας — Αλλαγές στην ανθεκτικότητα (π.χ. φυσικές καταστροφές)

Πηγή:

Έγγραφο τεχνικής υποστήριξης για τον έλεγχο περιβαλλοντικής βιωσιμότητας των επενδύσεων στο πλαίσιο του προγράμματος InvestEU.

Σύμφωνα με το κεφάλαιο 2.1, η προσέγγιση του ελέγχου βιωσιμότητας όσον αφορά την περιβαλλοντική διάσταση βασίζεται σε διάφορα στάδια. Τα στάδια αυτά περιλαμβάνουν ένα σημείο απόφασης (με βάση το επίπεδο κινδύνου που προσδιορίστηκε για ένα ή περισσότερα στοιχεία κατά τη διάρκεια του ελέγχου ενός έργου), στο οποίο μπορεί να αποφασιστεί ότι δεν απαιτείται περαιτέρω έλεγχος βιωσιμότητας για τις επιπτώσεις δυνητικά χαμηλού κινδύνου (δηλαδή για επιπτώσεις που είναι απίθανο να είναι σημαντικές) (61).

Για έργα για τα οποία απαιτείται ΕΠΕ (έργα του παραρτήματος Ι ή έργα του παραρτήματος ΙΙ που υποβάλλονται σε ΕΠΕ), ο εταίρος υλοποίησης:

—

θα επανεξετάζει τις επιπτώσεις και τους κινδύνους που έχουν προσδιοριστεί, καθώς και τα προτεινόμενα μέτρα για την αποφυγή, την πρόληψη ή τη μείωση (μέτρα μετριασμού) και, ως έσχατη λύση, για την αντιστάθμιση (αντισταθμιστικά μέτρα) των πιθανών σημαντικών αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον. Τα ανωτέρω στοιχεία θα πρέπει να είναι διαθέσιμα στην έκθεση ΕΠΕ και σε άλλα έγγραφα τεκμηρίωσης, όπως άδειες, πρόσθετες μελέτες ή εκθέσεις από άλλες εκτιμήσεις·

—

θα επαληθεύει ότι έχει διενεργηθεί εκτίμηση των κινδύνων τυχόν σημαντικών αρνητικών επιπτώσεων που απομένουν μετά τον μετριασμό (δηλαδή οι υπολειπόμενες επιπτώσεις θα έπρεπε να είχαν εκτιμηθεί στο πλαίσιο της έκθεσης ΕΠΕ): — Σε περίπτωση που στην έκθεση ΕΠΕ έχουν προσδιοριστεί υπολειπόμενες επιπτώσεις μέτριου και/ή υψηλού κινδύνου, τότε ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει να διενεργεί έλεγχο βιωσιμότητας των εν λόγω σημαντικών αρνητικών επιπτώσεων. Όπου είναι εφικτό, ο έλεγχος βιωσιμότητας θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει ποσοτικό προσδιορισμό και χρηματική αποτίμηση. Αυτή η περαιτέρω εκτίμηση θα μπορούσε να ενεργοποιήσει πρόσθετα μέτρα (αντιστάθμισης), όπως εξηγείται στη συνέχεια του κεφαλαίου. — Σε περίπτωση που οι υπολειπόμενες επιπτώσεις έχουν εκτιμηθεί ως χαμηλού κινδύνου στην έκθεση ΕΠΕ, δεν είναι απαραίτητη η διενέργεια περαιτέρω ελέγχου βιωσιμότητας.

Για εξαιρούμενα έργα με μέτρα μετριασμού, ο εταίρος υλοποίησης:

—

θα επανεξετάζει τις επιπτώσεις και τους κινδύνους που έχουν προσδιοριστεί, καθώς και τα μέτρα μετριασμού που προτείνονται στην απόφαση ελέγχου και στα υποστηρικτικά έγγραφα, με σκοπό την αποφυγή ή την πρόληψη των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον που διαφορετικά θα μπορούσαν να είναι σημαντικές: — Σε περίπτωση που έχουν προσδιοριστεί υπολειπόμενες επιπτώσεις μέτριου και/ή υψηλού κινδύνου (π.χ. στην τεκμηρίωση του ελέγχου ή κατά τη διάρκεια της διαδικασίας επανεξέτασης), θα πρέπει να διενεργείται έλεγχος βιωσιμότητας των εν λόγω σημαντικών αρνητικών επιπτώσεων. Όπου είναι εφικτό, ο έλεγχος βιωσιμότητας θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει ποσοτικό προσδιορισμό και χρηματική αποτίμηση. — Σε περίπτωση που έχουν προσδιοριστεί υπολειπόμενες επιπτώσεις μόνο χαμηλού κινδύνου, δεν είναι απαραίτητη η διενέργεια περαιτέρω ελέγχου βιωσιμότητας.

Για εξαιρούμενα έργα χωρίς μέτρα μετριασμού και για έργα που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας ΕΠΕ, ο εταίρος υλοποίησης:

—

σε συνεργασία με τον φορέα υλοποίησης του έργου, θα αναγνωρίζει αν υπάρχει ανάγκη εκπόνησης πρόσθετων μελετών ή εκθέσεων, θα επανεξετάζει τις επιπτώσεις και τους κινδύνους που προσδιορίζονται στις εν λόγω πρόσθετες μελέτες και εκθέσεις και θα εξετάζει το ενδεχόμενο λήψης μέτρων μετριασμού για την αποφυγή ή την πρόληψη των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον που διαφορετικά θα μπορούσαν να είναι σημαντικές·

—	όπου είναι αναλογικό (εφικτό και εύλογο), θα προβαίνει σε ποσοτικό προσδιορισμό και χρηματική αποτίμηση των επιπτώσεων που έχουν προσδιοριστεί.

Για όλα τα έργα:

—	Συνιστάται θερμά στον εταίρο υλοποίησης να χρησιμοποιεί τον κατάλογο σημείων ελέγχου του θετικού θεματολογίου για τον προσδιορισμό δυνατοτήτων βελτίωσης των επιδόσεων του έργου.

—	Ο εταίρος υλοποίησης πρέπει να υποβάλλει εκθέσεις στην Επιτροπή Επενδύσεων του InvestEU και να παρακολουθεί το έργο.

Είναι απαραίτητο να εξασφαλίζεται η συνέπεια των απαιτήσεων μεταξύ των διαφόρων συνιστωσών του φυσικού κεφαλαίου, λαμβανομένης επίσης υπόψη της ανάγκης διασφάλισης του αναλογικού (εφικτού και εύλογου) χαρακτήρα του ελέγχου βιωσιμότητας. Κατά την εξέταση των έργων για χρηματοδότηση με στήριξη από το ταμείο InvestEU, ο εταίρος υλοποίησης θα εκτελεί τα εν λόγω στάδια αξιολόγησης με βάση την τεκμηρίωση που παρέχει ο φορέας υλοποίησης του έργου (δηλαδή περιβαλλοντικές εκθέσεις, αποφάσεις, άδειες). Η εν λόγω τεκμηρίωση μπορεί να συνοδεύεται από ερωτηματολόγια που συμπληρώνει ο φορέας υλοποίησης του έργου (π.χ. με βάση τις διαδικασίες δέουσας επιμέλειας του εταίρου υλοποίησης) ή από άλλες μελέτες και εκθέσεις, εάν θεωρείται απαραίτητο.

Τέλος, η συμμόρφωση με τις κείμενες διατάξεις συνιστά απαίτηση για όλα τα έργα.

Διάγραμμα 8

Σχηματική παρουσίαση περιβαλλοντικού ελέγχου – ελέγχου περιβαλλοντικής βιωσιμότητας

Στις επόμενες ενότητες παρέχεται καθοδήγηση σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι εταίροι υλοποίησης, με την υποστήριξη του φορέα υλοποίησης του έργου, θα μπορούσαν να ολοκληρώνουν κάθε επιμέρους στάδιο της αξιολόγησης.

2.3.2.   Συμμόρφωση με τις κείμενες διατάξεις

Όλες οι πράξεις που λαμβάνουν στήριξη από το InvestEU, ανεξάρτητα από το αν υπόκεινται σε έλεγχο βιωσιμότητας ή όχι, πρέπει να συμμορφώνονται με την εφαρμοστέα ενωσιακή και εθνική νομοθεσία. Η συμμόρφωση με τις κείμενες διατάξεις αποτελεί προϋπόθεση για οποιαδήποτε μορφή στήριξης. Οι εταίροι υλοποίησης πρέπει να θεσπίζουν ή να επανεξετάζουν τις υφιστάμενες διαδικασίες τους για την επαλήθευση (62) της εν λόγω συμμόρφωσης.

Για να διασφαλίζεται ότι όλοι οι εταίροι υλοποίησης εφαρμόζουν αποδεκτά πρότυπα, στην παρούσα ενότητα:

—	περιγράφονται συνοπτικά οι γενικές αρχές που διέπουν τους ελέγχους συμμόρφωσης με τις κείμενες διατάξεις· και

—	προτείνονται ειδικοί έλεγχοι όσον αφορά τη συμμόρφωση με βασικές περιβαλλοντικές οδηγίες της ΕΕ.

Αυτές οι γενικές αρχές παρουσιάζονται στα σημεία κατωτέρω:

—	Η απαιτούμενη συμμόρφωση με τις κείμενες διατάξεις θα ακολουθεί την πρόοδο της διαδικασίας δέουσας επιμέλειας, όπως εφαρμόζεται συνήθως από τον εταίρο υλοποίησης (63).

—

Συνιστάται τα έργα που υπάγονται στις κατηγορίες που αναφέρονται στο παράρτημα Ι της οδηγίας ΕΠΕ, καθώς και τα έργα του παραρτήματος ΙΙ για τα οποία απαιτείται ΕΠΕ (δηλαδή έργα με σημαντικές και/ή πιθανές σημαντικές επιπτώσεις), να εξετάζονται για χρηματοδότηση από το InvestEU όταν βρίσκονται σε ευλόγως ώριμο στάδιο. Με τον τρόπο αυτόν, ο εταίρος υλοποίησης θα έχει τη δυνατότητα να διενεργεί το μεγαλύτερο μέρος του ελέγχου συμμόρφωσης πριν από τη δέσμευση των κονδυλίων. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, θα μπορούσε να προβλέπεται δυνατότητα ευελιξίας ως προς τη σύσταση αυτή και τα έργα θα μπορούσαν να εξετάζονται για χρηματοδότηση σε πρωιμότερο στάδιο. Σε αυτές τις εξαιρετικές περιπτώσεις, η ολοκλήρωση των διαδικασιών και η εκπλήρωση των απαιτήσεων συμμόρφωσης θα συνιστούν προϋπόθεση για τη σχετική εκταμίευση (64). Ωστόσο, έργα που αναφέρονται στο παράρτημα Ι της οδηγίας ΕΠΕ μπορούν να υποβάλλονται στην Επιτροπή Επενδύσεων μόνο όταν βρίσκονται σε ευλόγως ώριμο στάδιο, δηλαδή μετά την οριστικοποίηση της έκθεσης ΕΠΕ και την ολοκλήρωση της δημόσιας διαβούλευσης.

—

Στις εξαιρετικές περιπτώσεις μη ώριμων έργων (π.χ. έργα χωρίς ολοκληρωμένες περιβαλλοντικές εκτιμήσεις και/ή διαδικασίες αδειοδότησης), το έργο θα πρέπει να αξιολογείται με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες. Ως πρώτο βήμα, η αξιολόγηση αυτή θα μπορούσε να περιορίζεται στον προσδιορισμό των εφαρμοστέων βασικών περιβαλλοντικών οδηγιών και στην εξασφάλιση σαφούς αναφοράς στον χρόνο κατά τον οποίο θα μπορούσε να επιβεβαιωθεί η συμμόρφωση με τις κείμενες διατάξεις. Κατά γενικό κανόνα, για τα έργα που αναφέρονται στο παράρτημα ΙΙ της οδηγίας ΕΠΕ, η απόφαση ελέγχου από τις αρμόδιες αρχές θα πρέπει να είναι διαθέσιμη κατά τον χρόνο υποβολής του έργου προς έγκριση στην Επιτροπή Επενδύσεων. Ωστόσο, σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις, το έργο μπορεί να είναι πιο πρώιμο (π.χ. αναμενόμενοι χαμηλοί κίνδυνοι, όπως, για παράδειγμα, στην περίπτωση έργων σταθμών φόρτισης). Στις περιπτώσεις αυτές, ο εταίρος υλοποίησης μπορεί να διενεργεί τον έλεγχο βιωσιμότητας χρησιμοποιώντας μόνο τους καταλόγους σημείων ελέγχου που προτείνονται στο παρόν έγγραφο καθοδήγησης. Σε περίπτωση δυνητικά προβληματικών έργων (π.χ. λόγω των πιθανών σημαντικών επιπτώσεών τους σε τόπους Natura 2000 ή λόγω αντιδράσεων της κοινής γνώμης), θα πρέπει να προτείνονται από τον εταίρο υλοποίησης ειδικοί περιβαλλοντικοί όροι για το έργο και να συμπεριλαμβάνονται στη σύμβαση χρηματοδότησης. Ανεξάρτητα από τους ειδικούς όρους του έργου (εφόσον απαιτείται), όπως προαναφέρθηκε, η σύμβαση χρηματοδότησης θα πρέπει να περιλαμβάνει πάντοτε, για τα εν λόγω πρώιμα έργα, τυποποιημένο γενικό όρο σχετικά με την υποβολή των εκτιμήσεων και/ή αδειών που λείπουν. Οι όροι αυτοί πρέπει να πληρούνται το αργότερο πριν από τη σχετική εκταμίευση, ενώ ο έλεγχος συμμόρφωσης με τις κείμενες διατάξεις θα πρέπει να ολοκληρώνεται στο εν λόγω στάδιο και να υποβάλλεται σχετική έκθεση στην Επιτροπή Επενδύσεων (65). Εάν η αξιολόγηση καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το έργο είναι υπερβολικά πρώιμο και ενέχει υπερβολικά μεγάλο αριθμό κινδύνων, το έργο δεν θα πρέπει να λάβει στήριξη και ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει να υποβάλει αίτηση σε μεταγενέστερο στάδιο για τη χορήγηση της εγγύησης της ΕΕ.

—	Οι περιβαλλοντικές οδηγίες της ΕΕ, όπως έχουν μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο, θα πρέπει να αποτελούν το κύριο σημείο αναφοράς για τη διενέργεια ελέγχων συμμόρφωσης με τις κείμενες διατάξεις.

—

Ο ολοκληρωμένος έλεγχος συμμόρφωσης ενός έργου με την εφαρμοστέα περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ θα πρέπει να οδηγεί σε απολύτως σαφή απάντηση σχετικά με το αν το έργο είναι «συμμορφούμενο» ή «μη συμμορφούμενο». Ο έλεγχος αυτός θα πρέπει να τεκμηριώνεται με αποδεικτικά στοιχεία, υπό τη μορφή σχετικών αδειών, εγκρίσεων, εξουσιοδοτήσεων και άλλων αδειοδοτήσεων που χορηγούνται από τις αρμόδιες αρχές, με παραπομπές είτε στις σχετικές οδηγίες είτε στο σχετικό εθνικό δίκαιο μεταφοράς.

—	Σε περίπτωση σοβαρών αμφιβολιών ως προς τη συμμόρφωση ενός έργου με την ενωσιακή και/ή την εθνική νομοθεσία, οι εταίροι υλοποίησης θα πρέπει να διαβουλεύονται με τα κράτη μέλη και/ή την Επιτροπή (66).

Στις υποενότητες που ακολουθούν εξετάζονται οι βασικές περιβαλλοντικές οδηγίες για τους ελέγχους συμμόρφωσης με τις κείμενες διατάξεις.

α)   Οδηγία ΕΠΕ

Η οδηγία ΕΠΕ εφαρμόζεται σε ευρύ φάσμα δημόσιων και ιδιωτικών έργων, τα οποία καθορίζονται στα παραρτήματα Ι και ΙΙ της εν λόγω οδηγίας:

—	Υποχρεωτική ΕΠΕ: Θεωρείται ότι όλα τα έργα που αναφέρονται στο παράρτημα Ι έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και, ως εκ τούτου, απαιτείται διενέργεια ΕΠΕ.

—

ΕΠΕ κατόπιν απόφασης των κρατών μελών (έλεγχος): Για τα έργα που αναφέρονται στο παράρτημα ΙΙ, οι εθνικές αρχές πρέπει να αποφασίζουν αν το έργο πρέπει να υποβληθεί σε ΕΠΕ. Η απόφαση αυτή λαμβάνεται μέσω της «διαδικασίας ελέγχου», στο πλαίσιο της οποίας προσδιορίζονται οι επιπτώσεις των έργων βάσει κατώτατων ορίων/κριτηρίων ή βάσει κατά περίπτωση εξέτασης. Οι εθνικές αρχές πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα κριτήρια που καθορίζονται στο παράρτημα ΙΙΙ της οδηγίας ΕΠΕ.

Ο έλεγχος συμμόρφωσης με την ΕΠΕ θα πρέπει να επιβεβαιώνει ότι το έργο πληροί τις βασικές απαιτήσεις της οδηγίας ΕΠΕ. Ως προς το ζήτημα αυτό, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ορισμένα έργα ενδέχεται να είχαν ήδη εγκριθεί στο πλαίσιο του προηγούμενου «μη αναθεωρημένου» καθεστώτος ΕΠΕ (οδηγία 2011/92/ΕΕ) και όχι στο πλαίσιο του «αναθεωρημένου» ισχύοντος καθεστώτος ΕΠΕ (οδηγία 2011/92/ΕΕ που τροποποιήθηκε με την οδηγία 2014/52/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (67)). Ο έλεγχος συμμόρφωσης με την ΕΠΕ θα πρέπει να διενεργείται βάσει της ισχύουσας οδηγίας κατά τον χρόνο ενεργοποίησης της διαδικασίας ΕΠΕ (βλ., αναλυτικά, άρθρο 3 της οδηγίας 2014/52/ΕΕ).

Στον κατάλογο σημείων ελέγχου 0 (βλ. παράρτημα 3) προτείνεται κατάλογος ερωτήσεων για την καθοδήγηση των εταίρων υλοποίησης κατά την επαλήθευση της συμμόρφωσης με την οδηγία ΕΠΕ.

β)   Οδηγία για τα πτηνά και οδηγία για τους οικοτόπους

Το δίκτυο Natura 2 000 δημιουργήθηκε σύμφωνα με την οδηγία για τους οικοτόπους (68). Σύμφωνα με την εν λόγω οδηγία, τα κράτη μέλη πρέπει να ορίζουν ειδικές ζώνες διατήρησης (ΕΖΔ) για τη διασφάλιση της ικανοποιητικής κατάστασης διατήρησης: i) των τύπων οικοτόπων που αναγράφονται στο παράρτημα Ι της οδηγίας σε ολόκληρο το εύρος εξάπλωσής τους στην ΕΕ· και ii) των ειδών που αναγράφονται στο παράρτημα ΙΙ της οδηγίας σε ολόκληρο το εύρος εξάπλωσής τους στην ΕΕ. Σύμφωνα με την οδηγία για τα πτηνά (69), το δίκτυο πρέπει να περιλαμβάνει ζώνες ειδικής προστασίας (ΖΕΠ) που έχουν χαρακτηριστεί για 194 είδη που απειλούνται σοβαρά και για όλα τα αποδημητικά είδη πτηνών.

Κάθε σχέδιο ή έργο που είναι πιθανό να έχει σημαντικές επιπτώσεις σε τόπο Natura 2000, είτε μεμονωμένα είτε σε συνδυασμό με άλλα σχέδια ή έργα, πρέπει να υποβάλλεται σε δέουσα εκτίμηση από το κράτος μέλος (σύμφωνα με το άρθρο 6). Στην εκτίμηση αυτή πρέπει να προσδιορίζονται οι επιπτώσεις του έργου ή του σχεδίου στον τόπο, λαμβανομένων υπόψη των στόχων διατήρησης του τόπου (70). Οι αρμόδιες αρχές μπορούν να παραχωρούν άδεια για το σχέδιο ή το έργο μόνον αφού βεβαιωθούν ότι δεν θα επηρεάσει δυσμενώς την ακεραιότητα του οικείου τόπου (άρθρο 6 παράγραφος 3 της οδηγίας για τους οικοτόπους (71)).

Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, μπορεί να εξακολουθεί να επιτρέπεται η εκτέλεση ενός έργου, παρά την αρνητική αξιολόγηση, εάν: i) δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις· και ii) το σχέδιο ή το έργο θεωρείται ότι δικαιολογείται από επιτακτικούς λόγους υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος, συμπεριλαμβανομένων λόγων κοινωνικής ή οικονομικής φύσης. Στις περιπτώσεις αυτές, το κράτος μέλος πρέπει να λαμβάνει κατάλληλα αντισταθμιστικά μέτρα για τη διασφάλιση της προστασίας της συνολικής συνοχής του δικτύου Natura 2000 (άρθρο 6 παράγραφος 4 της οδηγίας για τους οικοτόπους). Η Επιτροπή πρέπει να ενημερώνεται σχετικά με τα μέτρα αυτά μέσω τυποποιημένου εντύπου κοινοποίησης με τίτλο «Υποβολή πληροφοριών προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά την έννοια του άρθρου 6 παράγραφος 4 της οδηγίας για τα ενδιαιτήματα» (72). Σε ορισμένες περιπτώσεις, όταν ένας οικότοπος ή ένα είδος προτεραιότητας επηρεάζεται σημαντικά και το έργο αιτιολογείται από κοινωνικοοικονομικούς λόγους, απαιτείται γνωμοδότηση της Επιτροπής. Το έγγραφο μεθοδολογικής καθοδήγησης σχετικά με τις διατάξεις του άρθρου 6 παράγραφοι 3 και 4 της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (73) για τους οικοτόπους περιέχει περαιτέρω πληροφορίες που συμπληρώνουν την παρούσα ενότητα.

Για τους εταίρους υλοποίησης, κατά τον έλεγχο της συμμόρφωσης με την οδηγία για τους οικοτόπους και την οδηγία για τα πτηνά, υπάρχουν τρία πιθανά σενάρια:

—	οι αρχές του κράτους μέλους έχουν εξαιρέσει ένα έργο από την απαίτηση διενέργειας δέουσας εκτίμησης (δηλαδή το έργο δεν είναι πιθανό να έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις σε έναν ή περισσότερους τόπους Natura 2000)· ή

—	οι αρχές του κράτους μέλους έχουν υποβάλει ένα έργο σε δέουσα εκτίμηση, στο πλαίσιο της οποίας κατέληξαν στο θετικό συμπέρασμα ότι το έργο δεν θα έχει σημαντικές επιπτώσεις σε έναν ή περισσότερους τόπους Natura 2000 (σύμφωνα με το άρθρο 6 παράγραφος 3 της οδηγίας για τους οικοτόπους)· ή

—	ένα έργο έχει υποβληθεί σε δέουσα εκτίμηση, στο πλαίσιο της οποίας οι αρχές του κράτους μέλους κατέληξαν σε αρνητικό συμπέρασμα (δηλαδή το έργο έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις σε τόπους Natura 2000 σύμφωνα με το άρθρο 6 παράγραφος 4 της οδηγίας για τους οικοτόπους).

Στον κατάλογο σημείων ελέγχου 0 (βλ. παράρτημα 3) προτείνεται κατάλογος ερωτήσεων για την καθοδήγηση της επαλήθευσης της συμμόρφωσης με την οδηγία για τους οικοτόπους και την οδηγία για τα πτηνά, ανάλογα με το σενάριο (όπως περιγράφεται ανωτέρω) που έχει εφαρμογή σε επιμέρους πράξη.

γ)   Οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα

Η οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα (2000/60/ΕΚ) διασφαλίζει την πλήρη ενσωμάτωση των οικονομικών και οικολογικών προοπτικών στη διαχείριση της ποιότητας και της ποσότητας των υδάτων. Η οδηγία ισχύει για τα γλυκά, παράκτια και μεταβατικά ύδατα και εξασφαλίζει την υιοθέτηση ολοκληρωμένης προσέγγισης για τη διαχείριση των υδάτων, η οποία σέβεται την ακεραιότητα ολόκληρων οικοσυστημάτων.

Κύριος στόχος της οδηγίας είναι η επίτευξη (έως το 2015 (74)) καλής κατάστασης για τα περισσότερα από 111 000 επιφανειακά ύδατα (π.χ. ποταμοί, λίμνες, παράκτια ύδατα) και για τα περισσότερα από 13 000 υπόγεια ύδατα στο έδαφος της ΕΕ. Η επίτευξη «καλής κατάστασης» σημαίνει εξασφάλιση καλής οικολογικής και χημικής κατάστασης για τα επιφανειακά ύδατα και καλής ποσοτικής και χημικής κατάστασης για τα υπόγεια ύδατα (τα υπόγεια ύδατα αποτελούν τις κύριες πηγές άντλησης πόσιμου νερού).

Η οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα εισάγει επίσης την απαίτηση η διαχείριση των ποταμών να βασίζεται σε λεκάνες απορροής ποταμών (δηλαδή στη φυσική γεωγραφική και υδρολογική μονάδα) και όχι σε διοικητικά ή πολιτικά όρια. Στο σχέδιο διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού περιγράφεται λεπτομερώς ο τρόπος με τον οποίο πρέπει να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί για τη λεκάνη απορροής ποταμού (οικολογική κατάσταση, ποσοτική κατάσταση, χημική κατάσταση και στόχοι προστατευόμενης περιοχής) εντός του απαιτούμενου χρονοδιαγράμματος.

Για τους εταίρους υλοποίησης υπάρχουν δύο πιθανά σενάρια κατά τον έλεγχο της συμμόρφωσης με την οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα:

—

Σύμφωνα με το πρώτο σενάριο, το έργο συνεπάγεται νέα τροποποίηση των φυσικών χαρακτηριστικών ενός συστήματος επιφανειακών υδάτων ή αλλοιώσεις της στάθμης των συστημάτων υπόγειων υδάτων που ΔΕΝ θα επιδεινώσουν την κατάσταση ενός υδατικού συστήματος ούτε θα προκαλέσουν αδυναμία επίτευξης καλής κατάστασης/καλού δυναμικού των υδάτων. Στην περίπτωση αυτή, ο εταίρος υλοποίησης πρέπει να ελέγχει την αιτιολόγηση που παρέχει ο φορέας υλοποίησης του έργου για την τεκμηρίωση του συμπεράσματος αυτού.

—

Σύμφωνα με το δεύτερο σενάριο, το έργο συνεπάγεται νέα τροποποίηση των φυσικών χαρακτηριστικών ενός συστήματος επιφανειακών υδάτων ή αλλοιώσεις της στάθμης των συστημάτων υπόγειων υδάτων που επιδεινώνουν την κατάσταση ενός υδατικού συστήματος ή προκαλούν αδυναμία επίτευξης καλής κατάστασης/καλού δυναμικού των υδάτων. Στις περιπτώσεις αυτές, οι εταίροι υλοποίησης θα πρέπει να ελέγχουν αν πληρούται καθεμία από τις προϋποθέσεις του άρθρου 4 παράγραφος 7, δηλαδή: — αν έχουν ληφθεί όλα τα εφικτά μέτρα μετριασμού για τον μετριασμό των αρνητικών επιπτώσεων· — αν τα οφέλη του έργου υπερτερούν των οφελών που αποφέρει η επίτευξη των στόχων της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα και/ή το έργο εξυπηρετεί επιτακτικό δημόσιο συμφέρον· — αν δεν υπάρχουν σημαντικά καλύτερες περιβαλλοντικές επιλογές για την επίτευξη του στόχου του έργου, οι οποίες να είναι τεχνικά εφικτές και μη δυσανάλογα δαπανηρές· και — αν το έργο και οι προαναφερόμενες αιτιολογήσεις περιλαμβάνονται στο σχέδιο διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού.

Στον κατάλογο σημείων ελέγχου 0 (βλ. παράρτημα 3) προτείνεται κατάλογος ερωτήσεων για καθοδήγηση κατά την επαλήθευση της συμμόρφωσης με την οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα.

δ)   Άλλες σχετικές οδηγίες

Ανάλογα με τη φύση των πράξεων που εμπίπτουν σε συγκεκριμένη γραμμή στήριξης, οι εταίροι υλοποίησης αναμένεται να επαληθεύουν τη συμμόρφωση με συγκεκριμένες οδηγίες, βάσει των εξουσιοδοτήσεων, εγκρίσεων, αδειών κ.λπ. που παρέχουν οι φορείς υλοποίησης των έργων. Στις οδηγίες αυτές θα μπορούσαν να περιλαμβάνονται οι εξής:

Οδηγία 2001/42/ΕΚ (75) — η στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση

Σε περίπτωση ορισμένων περιβαλλοντικά ευαίσθητων πράξεων λόγω της φύσης, του μεγέθους ή της τοποθεσίας τους, συνιστάται στον εταίρο υλοποίησης να εξετάζει αν το έργο συνάδει με κάποιο πλαίσιο σχεδιασμού (π.χ. τομεακό σχέδιο ή σχέδιο χρήσης γης), ιδίως ως προς τις εναλλακτικές λύσεις ή τις σωρευτικές επιπτώσεις.

Οδηγία 2010/75/ΕΕ (76) — η οδηγία για τις βιομηχανικές εκπομπές

Ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει να επιβεβαιώνει τη συμμόρφωση του έργου με την οδηγία για τις βιομηχανικές εκπομπές με βάση τα εξής:

—

σχετική άδεια (δεν ισχύει πάντοτε και δεν είναι διαθέσιμη κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης): δηλαδή κατά πόσον συμμορφώνεται με τις οριακές τιμές εκπομπών που καθορίζονται σύμφωνα με την οδηγία και με τα σχετικά επίπεδα εκπομπών που καθορίζονται στις εκτελεστικές αποφάσεις για τις βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές (ΒΔΤ), κατά περίπτωση· ή

—	την περιβαλλοντική τεκμηρίωση του έργου που υποβάλλεται στο πλαίσιο της αίτησης (π.χ. περιβαλλοντικές άδειες κ.λπ.).

Οδηγία 2008/98/ΕΚ (77) — η οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα

Ο εταίρος υλοποίησης θα επαληθεύει τη συμμόρφωση του έργου με την οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα, συμπεριλαμβανομένης της αιτιολόγησης με παραπομπή σε βασικές απαιτήσεις της οδηγίας. Ειδικότερα, στην αιτιολόγηση πρέπει να επεξηγούνται τα εξής:

—	ο τρόπος με τον οποίο το έργο συνάδει με την ιεραρχία των αποβλήτων (άρθρο 4)·

—	ο τρόπος με τον οποίο το έργο συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωσης (άρθρο 11 παράγραφος 2).

—	κατά πόσον το έργο συνάδει με το σχετικό σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων (και συμπεριλαμβάνεται σε αυτό ως εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση) και το πρόγραμμα για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων (άρθρα 28 και 29).

Οδηγία 2012/18/ΕΕ (78) — η οδηγία Seveso-III

Σκοπός της οδηγίας Seveso-III (2012/18/ΕΕ) είναι η πρόληψη μεγάλων ατυχημάτων σχετιζόμενων με επικίνδυνες ουσίες. Ωστόσο, δεδομένου ότι ενδέχεται μολαταύτα να συμβούν ατυχήματα, η οδηγία αποσκοπεί επίσης στον περιορισμό των συνεπειών των ατυχημάτων αυτών, όχι μόνο για την ανθρώπινη υγεία αλλά και για το περιβάλλον. Η οδηγία καλύπτει εγκαταστάσεις στις οποίες ενδέχεται να υπάρχουν επικίνδυνες ουσίες (π.χ. κατά την επεξεργασία ή την αποθήκευση) σε ποσότητες που υπερβαίνουν ορισμένα κατώτατα όρια. Εξαιρούνται από την οδηγία ορισμένες βιομηχανικές δραστηριότητες οι οποίες υπόκεινται σε άλλη νομοθεσία που προβλέπει παρόμοιο επίπεδο προστασίας (π.χ. πυρηνικές εγκαταστάσεις ή μεταφορά επικίνδυνων ουσιών).

Ανάλογα με την ποσότητα των επικίνδυνων ουσιών που υπάρχουν, οι εγκαταστάσεις κατηγοριοποιούνται σε κατώτερη ή ανώτερη βαθμίδα, με την πρόβλεψη αυστηρότερων απαιτήσεων για την ανώτερη βαθμίδα. Ο εταίρος υλοποίησης θα επαληθεύει τη συμμόρφωση του έργου με την οδηγία Seveso-III με βάση την περιβαλλοντική τεκμηρίωση του έργου που υποβάλλεται στο πλαίσιο της αίτησης (π.χ. ΕΠΕ, περιβαλλοντικές άδειες κ.λπ.). Ειδικότερα, ο εταίρος υλοποίησης θα επαληθεύει αν τα έργα που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας Seveso μετά την ολοκλήρωσή τους θα πρέπει να πληρούν τις απαιτήσεις είτε της κατώτερης είτε της ανώτερης βαθμίδας (ιδίως την υποχρέωση του φορέα υλοποίησης να καταρτίζει πολιτική πρόληψης μεγάλων ατυχημάτων ή έκθεση ασφάλειας που θα πρέπει να υποβάλλεται στην αρμόδια αρχή του κράτους μέλους).

2.3.3.   Έλεγχος στο πλαίσιο του InvestEU για την περιβαλλοντική διάσταση

Για έργα που υποβάλλονται σε ΕΠΕ ή υπόκεινται στον προσδιορισμό της αναγκαιότητας ΕΠΕ, αναμένεται ότι η εν λόγω διαδικασία και οι σχετικές εργασίες θα συμβάλουν σημαντικά στη διαδικασία ελέγχου και ελέγχου βιωσιμότητας στο πλαίσιο του InvestEU, δεδομένου ότι η οδηγία καθορίζει τις ακόλουθες απαιτήσεις:

—	Για έργα για τα οποία απαιτείται ΕΠΕ, η έκθεση ΕΠΕ πρέπει να περιλαμβάνει περιγραφή των χαρακτηριστικών του έργου και/ή των μέτρων που προβλέπονται για την αποφυγή, την πρόληψη ή τη μείωση και, εάν είναι δυνατόν, την αντιστάθμιση πιθανών σημαντικών αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον.

—

Για έργα για τα οποία διαπιστώνεται από τον έλεγχο ότι δεν απαιτείται ΕΠΕ, η απόφαση θα αναφέρει τυχόν χαρακτηριστικά του έργου και/ή μέτρα, όπου προτείνονται, τα οποία προβλέπονται για την αποφυγή ή την πρόληψη των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον που διαφορετικά θα μπορούσαν να είναι σημαντικές.

Για τις περιπτώσεις αυτές, στο στάδιο του ελέγχου στο πλαίσιο του InvestEU θα εξετάζονται οι υπολειπόμενες επιπτώσεις που προσδιορίζονται στην έκθεση ΕΠΕ (μετά τα μέτρα μετριασμού που προσδιορίστηκαν κατά τη διάρκεια της περιβαλλοντικής διαδικασίας) για τα τέσσερα περιβαλλοντικά στοιχεία (ατμοσφαιρικός αέρας, ύδατα, έδαφος, βιοποικιλότητα), καθώς και για τα οριζόντια θέματα του θορύβου και των οσμών.

Για έργα που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας ΕΠΕ ή για εξαιρούμενα έργα χωρίς μέτρα μετριασμού λόγω εφαρμογής εθνικών κατώτατων ορίων ή κριτηρίων, στο στάδιο του ελέγχου στο πλαίσιο του InvestEU θα εξετάζονται επίσης οι επιπτώσεις στα ίδια στοιχεία, καθώς και για τα οριζόντια θέματα.

Ως πρώτο βήμα, οι (υπολειπόμενες (79)) περιβαλλοντικές επιπτώσεις θα πρέπει να επανεξετάζονται με τη χρήση του καταλόγου σημείων ελέγχου 1 (80) (βλ. παράρτημα 3). Η στήλη 1 του καταλόγου σημείων ελέγχου 1 θα πρέπει να αντικατοπτρίζει την ύπαρξη ή την απουσία (υπολειπόμενων) επιπτώσεων.

Όπως προαναφέρθηκε, η εν λόγω επανεξέταση θα διενεργείται με βάση την περιβαλλοντική τεκμηρίωση που παρέχει ο φορέας υλοποίησης του έργου. Η τεκμηρίωση αυτή μπορεί να περιλαμβάνει εκθέσεις περιβαλλοντικής εκτίμησης, αποφάσεις και άδειες, πρόσθετες μελέτες ή εκθέσεις, εάν θεωρείται απαραίτητο. Αφού προσδιοριστεί μια (υπολειπόμενη) επίπτωση, η επίπτωση αυτή θα πρέπει να υποβάλλεται στη συνέχεια σε χαρακτηρισμό ως προς τον κίνδυνο, λαμβανομένου υπόψη του συνδυασμού της σημαντικότητας και της πιθανότητας εμφάνισής της.

Ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει να χρησιμοποιεί τρεις χαρακτηρισμούς για να δηλώσει τη σημαντικότητα της (υπολειπόμενης) επίπτωσης (στήλη 2 του καταλόγου σημείων ελέγχου 1), βάσει των πληροφοριών που παρέχει ο φορέας υλοποίησης του έργου:

Ήσσονος σημασίαςà Μέτριαà Σημαντική/Δυσμενής

Για την κατηγοριοποίηση της σημαντικότητας της επίπτωσης, ο εταίρος υλοποίησης θα χρησιμοποιεί την υποκείμενη περιβαλλοντική τεκμηρίωση, πρόσθετες εκθέσεις, εάν θεωρείται αναγκαίο, καθώς και την κρίση εμπειρογνωμόνων, λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία όπως ο όγκος των εκπομπών, η φύση των προσδιοριζόμενων επιπτώσεων κ.λπ. Περισσότερες λεπτομερείς ενδείξεις για καθένα από τα στοιχεία φυσικού κεφαλαίου παρέχονται στο «Έγγραφο τεχνικής υποστήριξης για τον έλεγχο περιβαλλοντικής βιωσιμότητας των επενδύσεων», καθώς και στους πίνακες:

Πίνακας Ατμοσφαιρικός αέρας S3-1:	για τις επιπτώσεις στην ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα
Πίνακας Ύδατα S2-5 και Πίνακας Ύδατα S3-3	για τις επιπτώσεις στο υδάτινο περιβάλλον
Πίνακας Έδαφος S2-2 και Πίνακας Έδαφος S3-1	για τις επιπτώσεις στο έδαφος/στη γη
Πίνακας Βιοποικιλότητα S2-1 και Πίνακας Βιοποικιλότητα S3-1	για τις επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα
Πίνακας CC S3-1	για τις επιπτώσεις του θορύβου
Πίνακας CC S3-2	για τις επιπτώσεις των οσμών

Ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει επίσης να αναφέρει, βάσει των πληροφοριών και των εκτιμήσεων που υποβάλλει ο φορέας υλοποίησης του έργου, την πιθανότητα εμφάνισης της επίπτωσης (στήλη 3 του καταλόγου σημείων ελέγχου 1):

Χαμηλή (απίθανο να συμβεί) Μέτρια (ίσες πιθανότητες να συμβεί ή να μην συμβεί) Υψηλή (πιθανό να συμβεί)

Το επίπεδο κινδύνου (στήλη 4 του καταλόγου σημείων ελέγχου 1) για κάθε επίπτωση θα υποβάλλεται στη συνέχεια σε εκτίμηση, με συνδυασμό της προσδιορισθείσας σημαντικότητάς της και της πιθανότητας εμφάνισής της (βλ. πίνακα στο διάγραμμα 8). Για έργα με ΕΠΕ, οι συναφείς εκθέσεις αναμένεται να περιλαμβάνουν εκτίμηση της σημαντικότητας των υπολειπόμενων επιπτώσεων.

Διάγραμμα 9

Χαρακτηρισμός κινδύνου για κάθε προσδιορισθείσα επίπτωση

Όσον αφορά τις επιπτώσεις μέτριου και/ή υψηλού κινδύνου, ο εταίρος υλοποίησης πρέπει να προβαίνει σε έλεγχο βιωσιμότητας. Δεν θα απαιτείται περαιτέρω έλεγχος βιωσιμότητας για τις επιπτώσεις χαμηλού κινδύνου.

Επιπλέον των ανωτέρω, συνιστάται θερμά στους εταίρους υλοποίησης να προβαίνουν σε έλεγχο βιωσιμότητας όσον αφορά το θετικό θεματολόγιο (βλ. κεφάλαιο 2.3.5).

2.3.4.   Έλεγχος βιωσιμότητας: Μετριασμός, ποσοτικός προσδιορισμός και χρηματική αποτίμηση

Για έργα για τα οποία απαιτείται ΕΠΕ ή για εξαιρούμενα έργα με μέτρα μετριασμού: Για καθεμία από τις υπολειπόμενες επιπτώσεις που προσδιορίστηκαν ως μέτριου και/ή υψηλού κινδύνου, ο εταίρος υλοποίησης θα απαιτεί από τον φορέα υλοποίησης του έργου να εξετάζει (σε προαιρετική βάση) τη σκοπιμότητα λήψης πρόσθετων μέτρων (π.χ. μετριασμού) που θα μπορούσαν να μειώσουν τον υπολειπόμενο κίνδυνο σε χαμηλότερο επίπεδο.

Για έργα που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας ΕΠΕ ή για εξαιρούμενα έργα χωρίς μέτρα μετριασμού: Εάν ο εταίρος υλοποίησης, σε συνεργασία με τον φορέα υλοποίησης του έργου, και με τη χρήση του καταλόγου σημείων ελέγχου 1, προσδιορίσει επιπτώσεις μέτριου και/ή υψηλού κινδύνου, τότε θα πρέπει να προσδιορίσει μέτρα μετριασμού, όπου αυτό είναι εφικτό, για τη μείωση του κινδύνου σε χαμηλότερο επίπεδο.

Τυχόν μέτρα που προκύπτουν από τα ανωτέρω θα πρέπει να τηρούν τις αρχές της ιεράρχησης των μέτρων μετριασμού που αφορούν το στοιχείο του φυσικού κεφαλαίου:

—	Αποφυγή αρνητικών επιπτώσεων (εάν αυτό είναι εφικτό).

—	Μείωση της έκτασης τυχόν αναπόφευκτων επιπτώσεων, λαμβανομένης υπόψη της διάρκειας, της έντασης και του είδους της επίπτωσης (άμεση, έμμεση και σωρευτική).

—	Εξυγίανση και αποκατάσταση για τη διασφάλιση της αποκατάστασης ή της ανανέωσης των αποθεμάτων που έχουν υποβαθμιστεί ή επηρεαστεί αρνητικά από ένα έργο.

—	Η αντιστάθμιση μπορεί να θεωρηθεί ως έσχατη λύση για αρνητικές επιπτώσεις (μέτριου έως υψηλού κινδύνου) που δεν μπορούν να αποφευχθούν, να ελαχιστοποιηθούν ή να εξισορροπηθούν μέσω της αποκατάστασης.

Διάγραμμα 10

Η ιεραρχία μετριασμού

Πηγή:

Ευρωπαϊκή Επιτροπή — Έγγραφο τεχνικής υποστήριξης για τον έλεγχο περιβαλλοντικής βιωσιμότητας των επενδύσεων.

Το ικανοποιητικό επίπεδο μετριασμού εξαρτάται από το πλαίσιο και την τοποθεσία, καθώς και από την επίπτωση που πρέπει να μετριαστεί. Παραδείγματα μέτρων μετριασμού παρουσιάζονται στο «Έγγραφο τεχνικής υποστήριξης για τον έλεγχο περιβαλλοντικής βιωσιμότητας των επενδύσεων».

Όταν ο φορέας υλοποίησης του έργου είναι σε θέση να προτείνει εφικτά πρόσθετα μέτρα, ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει να ζητεί από τον φορέα υλοποίησης του έργου να προβαίνει σε επαναξιολόγηση του υπολειπόμενου κινδύνου (βλ. κατάλογο σημείων ελέγχου 1).

Σε συνεργασία με τον φορέα υλοποίησης του έργου, ο εταίρος υλοποίησης θα παρέχει, βάσει της υφιστάμενης τεκμηρίωσης (περιβαλλοντική έκθεση, άδειες κ.λπ.) ποσοτικό προσδιορισμό, όταν και όπου είναι διαθέσιμος, των υπολειπόμενων επιπτώσεων οι οποίες, μετά τον μετριασμό (μετριασμό ως αποτέλεσμα των περιβαλλοντικών διαδικασιών και/ή μετριασμό που προτείνεται βάσει του ελέγχου βιωσιμότητας στο πλαίσιο του InvestEU), ενέχουν μέτριο και/ή υψηλό κίνδυνο.

Για καθοδήγηση σχετικά με τον ποσοτικό προσδιορισμό, βλ. το «Έγγραφο τεχνικής υποστήριξης για τον έλεγχο περιβαλλοντικής βιωσιμότητας των επενδύσεων», καθώς και τους πίνακες:

Πίνακας Ατμοσφαιρικός αέρας S3-1:	για τις επιπτώσεις στην ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα
Πίνακας Ύδατα S3-3:	για τις επιπτώσεις στο υδάτινο περιβάλλον
Πίνακας Έδαφος S3-1:	για τις επιπτώσεις στο έδαφος/στη γη
Πίνακας Βιοποικιλότητα S3-1 και S3-2	για τη βιοποικιλότητα
Πίνακας CC S3-1	για τις επιπτώσεις του θορύβου
Πίνακας CC S3-2	για τις επιπτώσεις των οσμών

Ο ποσοτικός προσδιορισμός παρέχει στους εταίρους υλοποίησης τη δυνατότητα να κατανοήσουν το μέγεθος των (υπολειπόμενων) περιβαλλοντικών επιπτώσεων μετά τον καθορισμό και την ενσωμάτωση όλων των μέτρων μετριασμού στο προτεινόμενο έργο. Ο ποσοτικός προσδιορισμός αποτελεί επίσης προϋπόθεση για την ενσωμάτωση της χρηματικής αποτίμησης των επιπτώσεων αυτών —όταν η διενέργεια αποτίμησης αυτού του είδους είναι αναλογική και εύλογη— στη συνολική οικονομική αποτίμηση του έργου.

Όπως αναφέρεται στο «Έγγραφο τεχνικής υποστήριξης για τον έλεγχο περιβαλλοντικής βιωσιμότητας των επενδύσεων» και στον «Οδηγό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ανάλυση κόστους-οφέλους των επενδυτικών έργων (2014)», η χρηματική αποτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων βασίζεται συνήθως στην έννοια της συνολικής οικονομικής αξίας, η οποία συνίσταται σε τιμές χρήσης και μη χρήσης (81). Για τη μέτρησή της μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορες τεχνικές αποτίμησης, οι οποίες βασίζονται συχνά (αλλά όχι αποκλειστικά) σε έρευνες και/ή μεθόδους πειραμάτων επιλογής.

Οι τεχνικές αυτές χαρακτηρίζονται συνήθως από ένταση πόρων (απαιτούν μεγάλο όγκο ειδικών ανά έργο δεδομένων και αναλύσεων). Για τον λόγο αυτόν, χρησιμοποιείται συχνότερα μια προσέγγιση μεταφοράς οφέλους όταν οι μελέτες που είναι διαθέσιμες στη βιβλιογραφία παρέχουν ήδη ειδικές ανά χώρα τιμές αναφοράς (δηλαδή μοναδιαίο κόστος) για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη διαδικασία αποτίμησης.

Στα τμήματα 4 έως 8 του «Εγγράφου τεχνικής υποστήριξης για τον έλεγχο περιβαλλοντικής βιωσιμότητας των επενδύσεων» παρουσιάζεται επισκόπηση των μοναδιαίων τιμών προκειμένου να διευκολυνθεί η χρήση της μεταφοράς οφελών για τη χρηματική αποτίμηση (82). Επιπλέον, ο επικείμενος οδηγός οικονομικής αποτίμησης με τίτλο «Economic Appraisal Vademecum», ο οποίος εκπονείται επί του παρόντος από τη ΓΔ REGIO με την υποστήριξη της JASPERS, παρουσιάζει ορθές πρακτικές όσον αφορά την οικονομική εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων για διάφορους επιλεγμένους τομείς.

Επομένως, η χρήση της χρηματικής αποτίμησης εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, μεταξύ των οποίων τα διαθέσιμα δεδομένα, η κλίμακα του έργου, το είδος του αντικτύπου κ.λπ.

Η δυνατότητα εφαρμογής αυτών των τεχνικών επαφίεται στην επαγγελματική κρίση του εταίρου υλοποίησης/φορέα υλοποίησης του έργου, όσον αφορά, μεταξύ άλλων, το κατά πόσον και με ποιον τρόπο πρέπει να διενεργηθεί χρηματική αποτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων μετά τον μετριασμό, σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας.

Η χρηματική αποτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του έργου, όταν διενεργείται, πρέπει να ενσωματώνεται στη συνέχεια στην πιο ολοκληρωμένη οικονομική αποτίμηση του έργου, η οποία διενεργείται συνήθως από τους εταίρους υλοποίησης στο πλαίσιο έργων που λαμβάνουν στήριξη από την ΕΕ, όπως αναφέρεται στο κεφάλαιο 2.6 (Οικονομική αποτίμηση) του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης.

2.3.5.   Θετικό θεματολόγιο

Συνιστάται θερμά στους φορείς υλοποίησης έργων να εξετάζουν το θετικό θεματολόγιο του καταλόγου σημείων ελέγχου 2 (που έχει καταρτιστεί για κάθε περιβαλλοντικό στοιχείο, βλ. παράρτημα 3) για πιθανές δράσεις που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ενίσχυση των θετικών επιπτώσεων του έργου. Ο προαιρετικός κατάλογος σημείων ελέγχου του θετικού θεματολογίου μπορεί να χρησιμοποιείται για όλους τους τύπους έργων, μεταξύ άλλων κάτω και πάνω από το κατώτατο όριο, καθώς και για όλες τις κατηγορίες κινδύνου. Ως αποτέλεσμα της ολοκλήρωσης του καταλόγου σημείων ελέγχου του θετικού θεματολογίου, οι φορείς υλοποίησης έργων ενθαρρύνονται να προτείνουν πρόσθετες δράσεις για τη βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων της πράξης. Όταν προσδιορίζονται και συμπεριλαμβάνονται στο έργο πρόσθετες δράσεις για τη βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων του έργου, οι φορείς υλοποίησης ενθαρρύνονται να προβαίνουν σε ποσοτικό προσδιορισμό των συνεπαγόμενων θετικών επιπτώσεων και —όπου είναι αναλογικό και εύλογο— να διενεργούν τη χρηματική αποτίμησή τους προκειμένου να ενσωματωθούν στη συνολική οικονομική αποτίμηση του έργου.

Στον κατάλογο σημείων ελέγχου του θετικού θεματολογίου μπορούν να περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, τα εξής:

—	ατμοσφαιρικός αέρας (προώθηση της ενεργειακής απόδοσης και της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ελαχιστοποίηση των ρυπογόνων εκπομπών και της χρήσης επικίνδυνων ουσιών),

—	υδάτινο περιβάλλον (βελτίωση της ποιότητας των γλυκών και των θαλάσσιων υδάτων, προώθηση της αποδοτικής χρήσης των υδάτων, περιορισμός της άντλησης και της απόρριψης),

—	έδαφος (προώθηση της μείωσης της διάβρωσης, βελτίωση της οργανικής ύλης του εδάφους και της βιοποικιλότητας, περιορισμός της υποβάθμισης του εδάφους, εξυγίανση-απορρύπανση μολυσμένων τόπων),

—	βιοποικιλότητα (διατήρηση περιοχών με πλούσια βιοποικιλότητα και/ή προστατευόμενων περιοχών, αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων, αυξημένη ανθεκτικότητα των οικοσυστημάτων, έλεγχος ή απομάκρυνση ξένων ειδών, διατήρηση αυτοχθόνων ειδών ή γενετικής ποικιλότητας),

—	θόρυβος (μείωση των επιπέδων θορύβου),

—	οσμή (μείωση των δύσοσμων εκπομπών).

2.3.6.   Υποβολή εκθέσεων και παρακολούθηση

Όπως περιγράφεται στο κεφάλαιο 4, μετά το πέρας της διαδικασίας ελέγχου και ελέγχου βιωσιμότητας όσον αφορά το περιβάλλον, ο εταίρος υλοποίησης υποχρεούται να υποβάλει στην Επιτροπή Επενδύσεων του InvestEU περίληψη του ελέγχου βιωσιμότητας, η οποία καλύπτει τα ακόλουθα βασικά στοιχεία:

—	Για όλα τα έργα, επιβεβαίωση της συμμόρφωσης με τις κείμενες διατάξεις της βασικής περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ (όπως παρουσιάζεται στον κατάλογο σημείων ελέγχου 0).

—

Το αποτέλεσμα κάθε διαδικασίας ελέγχου: — αν υπάρχουν τυχόν επιπτώσεις που χαρακτηρίζονται ως μέτριου και/ή υψηλού κινδύνου (στήλη 4 του καταλόγου σημείων ελέγχου 1), — τυχόν (πρόσθετα) προαιρετικά μέτρα μετριασμού για τις εν λόγω επιπτώσεις μέτριου και/ή υψηλού κινδύνου (στήλη 5 του καταλόγου σημείων ελέγχου 1) και αν ο κίνδυνος μειώνεται λόγω των μέτρων αυτών.

—	Τον (υπολειπόμενο) κίνδυνο μετά τα πρόσθετα μέτρα μετριασμού που προτείνονται στο πλαίσιο του ελέγχου βιωσιμότητας του InvestEU (στήλη 6 του καταλόγου σημείων ελέγχου 1).

—	Εκτίμηση (κατά προτίμηση με ποσοτικό προσδιορισμό) των υπολειπόμενων επιπτώσεων μέτριου και/ή υψηλού κινδύνου (στήλη 6 του καταλόγου σημείων ελέγχου 1), καθώς και, όπου είναι αναλογικό (δηλαδή εύλογο και εφικτό), χρηματική αποτίμηση των επιπτώσεων αυτών.

—	Τυχόν παραμέτρους σε σχέση με το θετικό θεματολόγιο (βλ. κατάλογο σημείων ελέγχου 2).

Στο πλαίσιο της παρακολούθησης που απαιτείται στο πλαίσιο του InvestEU, ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει να επιβεβαιώνει και να αναφέρει, με βάση την παρακολούθηση που διενεργείται στο πλαίσιο των εσωτερικών διαδικασιών του και/ή που ζητείται από τους φορείς υλοποίησης έργων:

—	Τυχόν σημαντικές αλλαγές στο αποτέλεσμα του ελέγχου βιωσιμότητας, όπως αναφέρθηκε αρχικά ότι θα προκύψουν ως αποτέλεσμα της ολοκλήρωσης των διαδικασιών αδειοδότησης.

—	Την εφαρμογή μέτρων μετριασμού που συνδέονται με δυσμενείς και υψηλού κινδύνου επιπτώσεις.

—	Την εκπλήρωση περιβαλλοντικών προϋποθέσεων και υποχρεώσεων, εφόσον υπάρχουν, από τον φορέα υλοποίησης του έργου.

2.4.   Κοινωνική διάσταση

2.4.1.   Γενική προσέγγιση όσον αφορά τον έλεγχο κοινωνικής βιωσιμότητας

Οι χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις του InvestEU αποσκοπούν στη δημιουργία θετικού κοινωνικού αντικτύπου για την κοινωνία γενικότερα. Ωστόσο, ενδέχεται επίσης να υπάρχουν έργα που συνεπάγονται αρνητικές επιπτώσεις για ορισμένα άτομα ή κοινότητες. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να υπάρχει ένα έργο υποδομής με δυνητικές επιπτώσεις στην αύξηση των χωροταξικών ανισοτήτων ή στη δημόσια υγεία, το οποίο συνεπάγεται αλλαγή της χρήσης γης και/ή επιπτώσεις σε διάφορες πτυχές της ζωής των πολιτών. Οι δυνητικές επιπτώσεις που επηρεάζουν αρνητικά τις κοινωνικές συνθήκες θα πρέπει να προσδιορίζονται το συντομότερο δυνατόν και, εάν είναι εφικτό, ο σχεδιασμός των σχετικών έργων θα πρέπει να προσαρμόζεται ώστε να αποφεύγονται ή να ελαχιστοποιούνται οι επιπτώσεις αυτές και/ή να προσδιορίζονται κατάλληλα μέτρα μετριασμού για τη διαχείριση των αναπόφευκτων επιπτώσεων. Η διαδικασία ελέγχου βιωσιμότητας θα διασφαλίζει τον εντοπισμό, την αξιολόγηση και την κατάλληλη αντιμετώπιση των περιπτώσεων αυτών από τους φορείς υλοποίησης έργων.

Τα πρότυπα του κλάδου για την αξιολόγηση της κοινωνικής διάστασης είναι σε μεγάλο βαθμό εναρμονισμένα μεταξύ τους. Ωστόσο, εξακολουθούν να παρουσιάζουν μικρές διαφοροποιήσεις μεταξύ των διαφόρων παραγόντων της αγοράς. Στο μέτρο του δυνατού, ο αρχικός έλεγχος των πράξεων θα πρέπει να αποσκοπεί στον προσδιορισμό των άμεσων, έμμεσων και σωρευτικών επιπτώσεων σε βασικές κοινωνικές πτυχές. Ο έλεγχος κοινωνικής βιωσιμότητας, δηλαδή η βελτίωση της αρχικής πρότασης, θα συμβάλλει, όποτε χρειάζεται, στην ελαχιστοποίηση των δυσμενών επιπτώσεων και στη μεγιστοποίηση των οφελών για την κοινωνική διάσταση.

Για τον σκοπό αυτόν, η εξέταση των κοινωνικών πτυχών των έργων θα πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον τις ακόλουθες βασικές συνιστώσες:

—	έλεγχο και προσδιορισμό των θετικών επιπτώσεων των έργων και του συναφούς κινδύνου·

—	κατηγοριοποίηση των κινδύνων για τα έργα άμεσης χρηματοδότησης που υπερβαίνουν το κατώτατο όριο, βάσει εκτίμησης των δυνητικών αρνητικών επιπτώσεων·

—	έλεγχο των κοινωνικών επιδόσεων του έργου με βάση τα κοινωνικά κριτήρια ελέγχου που περιγράφονται στις επόμενες ενότητες, περιλαμβανομένων επίσης τυχόν όρων για το έργο, εάν είναι απαραίτητο·

—	συστάσεις για την ενίσχυση των θετικών κοινωνικών επιπτώσεων βάσει του καταλόγου σημείων ελέγχου του θετικού θεματολογίου που περιγράφεται στο κεφάλαιο 2.4.6 του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης.

Στο διάγραμμα ροής που ακολουθεί παρουσιάζεται η διαδικασία ελέγχου κοινωνικής βιωσιμότητας στο σύνολό της.

2.4.2.   Πλαίσιο συμμόρφωσης με τις κείμενες διατάξεις για την κοινωνική διάσταση

Βάσει σύλληψης και σχεδιασμού, το InvestEU θα συμβάλει επίσης στην κοινωνική βιωσιμότητα στην ΕΕ, προάγοντας την ανανέωση της οικονομίας, τη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας και τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας. Οι νομικές απαιτήσεις της ΕΕ και των κρατών μελών που ισχύουν για τα έργα και τις πράξεις που πρόκειται να στηριχθούν στο πλαίσιο οποιουδήποτε σκέλους του InvestEU αποτελούν το θεμέλιο των διασφαλίσεων για την επίτευξη κοινωνικά βιώσιμων επιπτώσεων.

Όπως και για τις περιβαλλοντικές πτυχές, η σχετική κοινωνική νομοθεσία αποτελεί στέρεη βάση για τη διαδικασία ελέγχου της κοινωνικής βιωσιμότητας. Η ΕΕ διαθέτει ισχυρό νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο εγγυάται τα δικαιώματα των Ευρωπαίων ως πολιτών, εργαζομένων (ανεξαρτήτως ιθαγένειας) και ενδιαφερόμενων μερών σε πολλούς τομείς, μεταξύ των οποίων η υγεία και ασφάλεια στην εργασία, οι συνθήκες εργασίας, η δημοσιοποίηση πληροφοριών και οι διαβουλεύσεις με τους εργαζομένους και το ευρύ κοινό, η ισότητα των φύλων και η απαγόρευση των διακρίσεων (83). Ωστόσο, σε σύγκριση με την περιβαλλοντική νομοθεσία, οι εξουσίες της ΕΕ στον κοινωνικό τομέα είναι πιο περιορισμένες, και οι κοινωνικές πτυχές ρυθμίζονται κυρίως μέσω της εθνικής νομοθεσίας. Ωστόσο, ο κανονισμός InvestEU επιβάλλει σαφώς την υποχρέωση εκτίμησης του κοινωνικού αντικτύπου των έργων, μεταξύ άλλων από πλευράς ισότητας των φύλων, κοινωνικής ένταξης ορισμένων περιοχών ή πληθυσμών και οικονομικής ανάπτυξης περιοχών και τομέων που επηρεάζονται από διαρθρωτικές προκλήσεις, όπως είναι η ανάγκη απαλλαγής της οικονομίας από τις ανθρακούχες εκπομπές.

Ως εκ τούτου, η συνεκτίμηση της συμμόρφωσης με τη σχετική εθνική και ενωσιακή νομοθεσία που καλύπτει τους τομείς αυτούς, με σκοπό την επίτευξη κοινωνικής προόδου μέσω παρεμβάσεων του InvestEU, θα αποτελεί τη βάση για τον έλεγχο κοινωνικής βιωσιμότητας. Η εξέταση της συμμόρφωσης θα συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, καθώς ενδέχεται να μην είναι γνωστές σε πρώιμο στάδιο όλες οι σχετικές νομικές απαιτήσεις (βλ. το πλαίσιο συμμόρφωσης με τις κείμενες διατάξεις στο παράρτημα 1) (84). Για τον σκοπό αυτόν, ο φορέας υλοποίησης έργου θα αναμένεται να διασφαλίζει τη συμμόρφωση με τις κείμενες διατάξεις, να δίνει έμφαση στις επιλογές του θετικού θεματολογίου (βλ. κεφάλαιο 2.4.6) και να προσκομίζει στους εταίρους υλοποίησης τα αποδεικτικά στοιχεία κατόπιν σχετικού αιτήματος (85).

2.4.3.   Έλεγχος των πράξεων βάσει κοινωνικών κριτηρίων

Μετά την επαλήθευση της συμμόρφωσης με τις κείμενες διατάξεις και ανάλογα με το συνολικό επενδυτικό κόστος του έργου, οι πράξεις προχωρούν στο στάδιο ελέγχου.

Για να προσδιορίζεται η έκταση και η πολυπλοκότητα των δυνητικών κοινωνικών επιπτώσεων και κινδύνων, ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει υποβάλλει το προτεινόμενο έργο σε έλεγχο. Η έκταση και η πολυπλοκότητα των κοινωνικών ζητημάτων ποικίλλουν από έργο σε έργο. Τα έργα ενδέχεται να έχουν τόσο αρνητικό όσο και θετικό κοινωνικό αντίκτυπο. Ο εταίρος υλοποίησης πρέπει να διασφαλίζει ότι: i) οι αρνητικές κοινωνικές επιπτώσεις των έργων προσδιορίζονται μέσω της διαδικασίας ελέγχου που περιγράφεται κατωτέρω· και ii) οι θετικές κοινωνικές επιπτώσεις ενθαρρύνονται μέσω της χρήσης του καταλόγου σημείων ελέγχου του θετικού θεματολογίου (86). Θα πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη τυχόν ευκαιρίες για τη μεγιστοποίηση των θετικών επιπτώσεων που μπορούν να προσδιοριστούν στο πλαίσιο της διαδικασίας ελέγχου.

Κατά τη διεξαγωγή της διαδικασίας ελέγχου κοινωνικής βιωσιμότητας, οι εταίροι υλοποίησης θα αξιοποιούν και θα χρησιμοποιούν τα υφιστάμενα πρότυπα και τις διαδικασίες τους, και θα τα συμπληρώνουν, ανάλογα με τις ανάγκες, βάσει των απαιτήσεων του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης.

Για έργα κάτω του κατώτατου ορίου των 10 εκατ. EUR, η διαδικασία ελέγχου βιωσιμότητας ολοκληρώνεται καταρχήν σε αυτό το σημείο. Για έργα κάτω του κατώτατου ορίου που υπόκεινται σε εκτίμηση σύμφωνα με την οδηγία ΕΠΕ (87), ορισμένες κοινωνικές πτυχές θα αξιολογούνται στο πλαίσιο της διαδικασίας ΕΠΕ. Στις περιπτώσεις αυτές, συνιστάται ιδιαιτέρως στους εταίρους υλοποίησης να συμπληρώνουν τη διαδικασία ΕΠΕ με τη διενέργεια ελέγχου βάσει κοινωνικών κριτηρίων που παρουσιάζεται στο παρόν έγγραφο καθοδήγησης. Ομοίως, ενθαρρύνονται ιδιαιτέρως να λαμβάνουν υπόψη, βάσει του καταλόγου σημείων ελέγχου του θετικού θεματολογίου, τις συστάσεις για την αύξηση των θετικών κοινωνικών επιπτώσεων, ανεξάρτητα από το μέγεθος του έργου. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να τηρούνται οι ελάχιστες διασφαλίσεις που σχετίζονται με την εργασία, την υγεία, την ασφάλεια και άλλες σχετικές απαιτήσεις κοινωνικής βιωσιμότητας που ορίζονται στο δίκαιο της Ένωσης.

Για έργα που υπερβαίνουν το κατώτατο όριο των 10 εκατ. EUR, το έργο θα υποβάλλεται σε έλεγχο για τις σχετικές κοινωνικές επιπτώσεις και τους αντίστοιχους κινδύνους. Τα ακόλουθα σημεία θα θεωρούνται οι βασικές κοινωνικές πτυχές που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τη διενέργεια εκ των προτέρων αξιολόγησης όσον αφορά την κοινωνική διάσταση:

1.	Εργασία και συνθήκες εργασίας

2.	Υγεία στην εργασία και δημόσια υγεία, ασφάλεια και προστασία

3.	Προστασία και ένταξη ευάλωτων ατόμων και/ή ομάδων (88)

4.	Ισότητα των φύλων

5.	Απόκτηση και απαλλοτρίωση γαιών (89)

6.	Προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς

7.	Συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών (90)

Στόχος του αρχικού ελέγχου των έργων είναι να καθοδηγήσει τον φορέα υλοποίησης έργου στη συνεκτίμηση και τον εταίρο υλοποίησης στον προσδιορισμό, στο μέτρο του δυνατού, των βασικών κοινωνικών επιπτώσεων και κινδύνων που αναμένεται να έχει το έργο. Στο πλαίσιο αυτό, ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει επίσης να λαμβάνει υπόψη την ικανότητα του φορέα υλοποίησης του έργου, το πλαίσιο, την τοποθεσία, τον τομέα και τον τύπο του έργου.

Η διαδικασία ελέγχου βάσει κοινωνικών κριτηρίων θα εξετάζεται μαζί με τα κλιματικά και περιβαλλοντικά στοιχεία και θα λαμβάνει υπόψη τυχόν σχετικά κοινωνικά στοιχεία από τη διαδικασία ΕΠΕ σε περίπτωση πράξεων που υπόκεινται σε εκτίμηση σύμφωνα με την οδηγία ΕΠΕ. Οι κοινωνικές πτυχές θα αντιστοιχούν στις σχετικές απαιτήσεις για τους φορείς υλοποίησης έργων στο στάδιο του ελέγχου βιωσιμότητας. Οι πληροφορίες που παρέχονται θα πρέπει να παρέχουν στους εταίρους υλοποίησης τη δυνατότητα να διαπιστώσουν ότι δεν υπάρχουν προφανείς παραβιάσεις και ότι δεν υπάρχουν έρευνες σε εξέλιξη. Ο αρχικός έλεγχος των πτυχών αυτών θα πρέπει επίσης να ενθαρρύνει τον εταίρο υλοποίησης να προτείνει βελτιώσεις στον σχεδιασμό του έργου, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης μέσω τεχνικής βοήθειας, με σκοπό τη διαχείριση των δυνητικών δυσμενών επιπτώσεων και/ή τη μεγιστοποίηση των θετικών επιπτώσεων.

Ο εταίρος υλοποίησης ενδέχεται να διαπιστώσει, ως αποτέλεσμα της διαδικασίας ελέγχου στο πλαίσιο του InvestEU, ότι μία ή περισσότερες από τις κοινωνικές πτυχές που περιγράφονται κατωτέρω δεν καλύπτονται επαρκώς και ενέχουν μέτριους ή υψηλούς κινδύνους σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση κινδύνων που περιγράφεται στο κεφάλαιο 2.4.4 του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης. Στην περίπτωση αυτή, θα ενεργοποιείται ο έλεγχος βιωσιμότητας για τον υπό εξέταση τομέα και ο τελικός αποδέκτης θα καλείται να διενεργήσει κατάλληλη περαιτέρω εκτίμηση και να λάβει διορθωτικά μέτρα για τη συγκεκριμένη κατάσταση.

Εργασία και συνθήκες εργασίας

Γενικός στόχος στο πλαίσιο αυτής της κοινωνικής πτυχής είναι η διασφάλιση της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων των εργαζομένων και η προώθηση αποτελεσματικών σχέσεων μεταξύ των εργαζομένων και της διοίκησης, με βάση τη διαμόρφωση δίκαιων συνθηκών εργασίας και σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία για την εργασία, την απασχόληση και την κοινωνική ασφάλιση, καθώς και με τις θεμελιώδεις αρχές και τα πρότυπα που ενσωματώνονται στο δίκαιο της ΕΕ και στις βασικές συμβάσεις της ΔΟΕ.

Η συμμόρφωση με την προαναφερόμενη εργατική νομοθεσία θα απαιτείται για τους φορείς υλοποίησης έργων/τελικούς αποδέκτες όσον αφορά όλους τους εργαζόμενους στο έργο, συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων πλήρους, μερικής, προσωρινής απασχόλησης, των εργαζομένων εταιρειών προσωρινής απασχόλησης, των εργαζομένων ορισμένου χρόνου, των εποχιακών και των μεταναστών εργαζομένων, ανεξάρτητα από το αν απασχολούνται απευθείας από τον πελάτη ή από τρίτο, καθώς και για τους βασικούς προμηθευτές (91).

Στο στάδιο του ελέγχου , ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει:

—

να προσδιορίζει την πιθανότητα εμφάνισης κινδύνων: παιδικής εργασίας, αναγκαστικής εργασίας, διακρίσεων και άνισης μεταχείρισης των μεταναστών ή αλλοδαπών εργαζομένων, ανισότητας μεταξύ των φύλων, διακρίσεων και/ή περιορισμών στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι ή άλλων κινδύνων παραβίασης των θεμελιωδών εργασιακών δικαιωμάτων, λόγω του πλαισίου της χώρας, του τομέα, του φορέα υλοποίησης, του αναδόχου ή της αλυσίδας εφοδιασμού (92)·

—	να εξετάζει αν οι φορείς υλοποίησης έργων διαθέτουν διαχειριστική ικανότητα η οποία είναι κατάλληλη για το εργατικό δυναμικό και το μέγεθος του έργου και συνάδει με την εθνική νομοθεσία, σε περίπτωση προσδιορισμού εργασιακών κινδύνων.

Υγεία στην εργασία και δημόσια υγεία, ασφάλεια και προστασία  (93)

Σύμφωνα με την αρχή 10 του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων για «Υγιεινό, ασφαλές και κατάλληλα προσαρμοσμένο εργασιακό περιβάλλον και προστασία δεδομένων» των εργαζομένων, στόχος στο πλαίσιο αυτής της κοινωνικής πτυχής είναι η διασφάλιση, η προώθηση και η προστασία της υγείας, της ασφάλειας και της προστασίας όλων των ατόμων που συμμετέχουν στο έργο. Ο στόχος αυτός θα πρέπει να επιτευχθεί με την παροχή συνθηκών εργασίας που διασφαλίζουν την υγεία, την ασφάλεια και την προστασία· την εκτίμηση και τη διαχείριση των κινδύνων για την υγεία, την ασφάλεια και την προστασία· και την πρόληψη τυχόν δυσμενών επιπτώσεων που σχετίζονται με την υγεία, την ασφάλεια και την προστασία. Ειδικές πτυχές που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τη διαδικασία ελέγχου βιωσιμότητας αφορούν την ασφάλεια επικίνδυνων υλικών, τους φυσικούς κινδύνους, την ασφάλεια από έκνομες ενέργειες, την έκθεση σε ασθένειες, την κυκλοφορία και την οδική ασφάλεια, την ετοιμότητα αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, όποτε κρίνεται αναγκαίο και ανάλογα με την περίπτωση.

Στο στάδιο του ελέγχου , ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει:

—	να προσδιορίζει την πιθανότητα δυσμενών επιπτώσεων του έργου και κινδύνων που συνεπάγεται για την υγεία στην εργασία και τη δημόσια υγεία, την ασφάλεια και την προστασία (94)·

—	να εξετάζει τη διαχειριστική ικανότητα του φορέα υλοποίησης του έργου σε σχέση με τη διαχείριση της υγείας στην εργασία και της δημόσιας υγείας, της ασφάλειας και/ή της προστασίας, σε περίπτωση προσδιορισμού αρνητικών επιπτώσεων και κινδύνων.

Προστασία και ένταξη ευάλωτων ατόμων και/ή ομάδων  (95)

Σύμφωνα με τις αρχές 2, 3 και 17 του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων για την «Ισότητα των Φύλων», τις «Ίσες ευκαιρίες» και την «Ένταξη ατόμων με αναπηρία», αντίστοιχα, γενικός στόχος στο πλαίσιο αυτής της κοινωνικής πτυχής είναι η προάσπιση και προώθηση των δικαιωμάτων και των συμφερόντων ευάλωτων ομάδων και/ή ατόμων, ο προσδιορισμός τυχόν κινδύνων και/ή δυσμενών επιπτώσεων που ενδέχεται να τους επηρεάσουν, καθώς και η διασφάλιση της λήψης κατάλληλων μέτρων για την προστασία των εν λόγω ομάδων και/ή ατόμων καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου. Κατά περίπτωση, θα πρέπει να συμπεριλαμβάνεται η εξέταση των σχετικών υποχρεώσεων και/ή η λήψη θετικών μέτρων για την άρση των εμποδίων σε βάρος των ατόμων που αποκλείονται συχνά από την αναπτυξιακή διαδικασία λόγω αναπηρίας, κατά περίπτωση, ώστε να μπορούν να απολαμβάνουν τα δικαιώματά τους και να συμμετέχουν πλήρως στην κοινωνία και την οικονομία.

Για έργα που επηρεάζουν αυτόχθονες πληθυσμούς (96), στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι το έργο προάγει τον πλήρη σεβασμό των δικαιωμάτων, των προσδοκιών, της ταυτότητας, του πολιτισμού και των μέσων βιοπορισμού τους, καθώς και να πραγματοποιηθούν καλόπιστες διαπραγματεύσεις με αυτόχθονες πληθυσμούς που επηρεάζονται από το έργο και να εξασφαλιστεί η ελεύθερη, εκ των προτέρων και κατόπιν ενημέρωσης συναίνεσή τους (97).

Στο στάδιο του ελέγχου , ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει:

—

να προσδιορίζει την πιθανότητα το έργο να έχει δυσανάλογες αρνητικές επιπτώσεις σε ευάλωτα και περιθωριοποιημένα άτομα και/ή ομάδες που υφίστανται διακρίσεις, όπως επιδείνωση των ανισοτήτων μέσω, π.χ., της επίδρασης στην οικονομική προσιτότητα, στη διαθεσιμότητα και την ποιότητα των υπηρεσιών και των κατοικιών, συμπεριλαμβανομένης της ενέργειας, της εκπαίδευσης και της υγείας·

—

να προσδιορίζει την πιθανότητα κινδύνων και/ή αρνητικών επιπτώσεων που ενδέχεται να επηρεάσουν δυσανάλογα τα άτομα με αναπηρία, σε σχέση με το δίκαιο περιβάλλον εργασίας, την απαγόρευση των διακρίσεων, την πρόληψη κάθε μορφής βίας, τη δημιουργία δυνητικών εμποδίων στην πρόσβαση σε υπηρεσίες ή σε οφέλη του έργου (98)·

—	να προσδιορίζει την πιθανότητα το έργο να επηρεάζει αυτόχθονες πληθυσμούς·

—	εάν το έργο είναι πιθανό να επηρεάσει τα άτομα ή τις ομάδες που αναφέρονται ανωτέρω, να εξετάζει την ικανότητα του φορέα υλοποίησης του έργου να αναπτύσσει και να εφαρμόζει μέτρα μετριασμού, ώστε τα εν λόγω άτομα και/ή ομάδες να μην επηρεάζονται δυσανάλογα από το έργο.

Ισότητα των φύλων

Σύμφωνα με την αρχή 2 του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων για την «Ισότητα των φύλων», γενικός στόχος στο πλαίσιο αυτής της κοινωνικής πτυχής είναι η διασφάλιση ίσων ευκαιριών για τις γυναίκες και τους άνδρες στον χώρο εργασίας, η πρόληψη κάθε διάκρισης λόγω φύλου, η προώθηση της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών και η λήψη ίσων μέτρων για την υγεία, την ασφάλεια και την προστασία όλων των εργαζομένων, ανεξαρτήτως φύλου. Παρά το γεγονός ότι η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας έχει αυξηθεί στην Ευρώπη, εξακολουθούν να υπάρχουν ανισότητες, όπως μισθολογικές διαφορές μεταξύ των φύλων, οι οποίες επηρεάζουν τη χειραφέτηση των γυναικών. Η ισότητα των φύλων, ως βασική συνιστώσα τόσο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την ισότητα των φύλων για την περίοδο 2020-2025 (99) όσο και των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (100), προωθεί τις ίσες ευκαιρίες, καθώς και την ίση ευθύνη και συμμετοχή για τις γυναίκες και τους άνδρες.

Στο στάδιο του ελέγχου , ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει:

—	να προσδιορίζει την πιθανότητα το έργο να έχει σημαντικές επιπτώσεις που ενδέχεται να επηρεάσουν δυσανάλογα τις γυναίκες και τα κορίτσια ή να ενέχει συγκεκριμένους κινδύνους που συνδέονται με το φύλο ή κοινωνικούς κανόνες που εισάγουν διακρίσεις λόγω φύλου·

—

να προσδιορίζει την πιθανότητα το έργο να ενέχει σημαντικούς κινδύνους που αφορούν τις διακρίσεις λόγω φύλου και/ή την έμφυλη βία και παρενόχληση, συμπεριλαμβανομένων, π.χ., παλαιότερων καταγγελιών σχετικά με αυτές τις πτυχές, αρνητικής κάλυψης από τα μέσα ενημέρωσης/ΜΚΟ σχετικά με το έργο και/ή τον φορέα υλοποίησης του έργου·

—	να εξετάζει την ικανότητα του φορέα υλοποίησης του έργου να διαχειρίζεται δεόντως της πτυχές αυτές σε περίπτωση προσδιορισθέντων κινδύνων.

Προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς

Γενικός στόχος στο πλαίσιο της πτυχής αυτής είναι η συμβολή στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς στο πλαίσιο των έργων του InvestEU, στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς από τις αρνητικές επιπτώσεις των δραστηριοτήτων των έργων μέσω της προώθησης της εκτίμησης και διαχείρισης των επιπτώσεων στην πολιτιστική κληρονομιά, καθώς και στην προώθηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με την πολιτιστική κληρονομιά και της αναγνώρισής της, ανάλογα με την περίπτωση και εάν αυτό είναι εφικτό. Ως εκ τούτου, ο φορέας υλοποίησης του έργου θα έχει αρμοδιότητες διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι αρμοδιότητες αυτές συνεπάγονται για τον φορέα υλοποίησης του έργου την υποχρέωση λήψης μέτρων για τον προσδιορισμό, την εκτίμηση, τη λήψη και την εφαρμογή αποφάσεων σχετικά με τον αντίκτυπο των πράξεων που λαμβάνουν στήριξη από το ταμείο InvestEU στην πολιτιστική κληρονομιά.

Στο στάδιο του ελέγχου , ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει:

—	να προσδιορίζει την πιθανότητα το έργο να έχει αντίκτυπο στην υλική και/ή άυλη πολιτιστική κληρονομιά, μεταξύ άλλων όσον αφορά τη σημασία της πολιτιστικής κληρονομιάς·

—	να εξετάζει την ικανότητα του φορέα υλοποίησης του έργου να διαχειρίζεται τυχόν προσδιορισθείσες επιπτώσεις στην πολιτιστική κληρονομιά και να διαβουλεύεται με τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη σε περίπτωση προσδιορισθεισών επιπτώσεων·

—	να λαμβάνει υπόψη τη γνώμη της αρμόδιας αρχής για την πολιτιστική κληρονομιά, η οποία περιλαμβάνεται στον φάκελο της άδειας (εάν είναι διαθέσιμη στο στάδιο αυτό).

Απόκτηση και απαλλοτρίωση γαιών

Γενικός στόχος στο πλαίσιο αυτής της κοινωνικής πτυχής είναι η προώθηση των δικαιωμάτων των εκτοπισμένων σε επαρκή στέγαση, σε κατάλληλο βιοτικό επίπεδο και σε ιδιοκτησία, καθώς και η διαχείριση των αρνητικών επιπτώσεων που προκύπτουν από την απώλεια των περιουσιακών στοιχείων τους ή της πρόσβασης σε περιουσιακά στοιχεία και/ή των περιορισμών στη χρήση γης. Σε έργα για τα οποία απαιτείται φυσικός ή οικονομικός εκτοπισμός ανθρώπων, ο φορέας υλοποίησης του έργου θα αναμένεται να ενεργεί σύμφωνα με την ισχύουσα εθνική ή περιφερειακή νομοθεσία σχετικά με την απόκτηση και/ή την απαλλοτρίωση γης. Ο φορέας υλοποίησης του έργου θα αναμένεται να συμμορφώνεται επίσης με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (κυρίως το άρθρο 17), τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη (κυρίως το άρθρο 31 και το άρθρο 34 παράγραφος 3) και την αρχή 19 του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Ιδιαίτερη προσοχή θα δίνεται σε έργα τα οποία απαιτούν τον εκτοπισμό ανθρώπων που καταλαμβάνουν ή χρησιμοποιούν με άλλον τρόπο γη ή περιουσιακά στοιχεία χωρίς επίσημο τίτλο, όπως τα άτομα που ζουν σε παραγκουπόλεις, οι καταληψίες ή άλλες ευάλωτες ομάδες.

Στο στάδιο του ελέγχου , ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει να προσδιορίζει:

—	την πιθανότητα το έργο να απαιτεί την απόκτηση και την απαλλοτρίωση γης·

—	την πιθανότητα το έργο να απαιτεί εκτοπισμό ή να επηρεάζει τη χρήση γης από κατόχους ανεπίσημων τίτλων ή άτυπους χρήστες γης.

Συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών  (101)

Γενικός στόχος στο πλαίσιο αυτής της κοινωνικής πτυχής θα είναι η προώθηση της αποτελεσματικής και χωρίς αποκλεισμούς συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών, ως μέσο για την προάσπιση των δικαιωμάτων: i) πρόσβασης σε περιβαλλοντικές πληροφορίες· ii) συμμετοχής του κοινού στη διαδικασία λήψης αποφάσεων· και iii) πρόσβασης στη δικαιοσύνη. Η συμμετοχή αυτή θα πρέπει να είναι ανάλογη με τη φύση και την κλίμακα του έργου, καθώς και με τις δυνητικές επιπτώσεις και τους κινδύνους τους έργου. Ο φορέας υλοποίησης θα αναμένεται να στηρίζει τις αρμόδιες αρχές (102) κατά τη διεξαγωγή της σχετικής διαδικασίας συμμετοχής του κοινού, μεταξύ άλλων σε διασυνοριακό πλαίσιο.

Στο στάδιο του ελέγχου , ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει:

—	να προσδιορίζει την πιθανότητα το έργο να ενέχει σημαντικούς κινδύνους για τη φήμη, να εγείρει αντιδράσεις των τοπικών κοινοτήτων ή ζητήματα του παρελθόντος (π.χ. εκκρεμής ή αναμενόμενη δικαστική υπόθεση, καταγγελίες, διαμαρτυρία και/ή έλεγχος από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών)·

—	να εξετάζει την ικανότητα του φορέα υλοποίησης του έργου να εξασφαλίζει τη δέουσα συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών, κατά περίπτωση, και/ή να στηρίζει τις αρμόδιες αρχές κατά τη διεξαγωγή της διαδικασίας συμμετοχής του κοινού, σε περίπτωση προσδιορισθέντων κινδύνων·

—

με βάση τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις και τους κινδύνους που έχουν προσδιοριστεί, να εξετάζει τα επίπεδα συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών, συμπεριλαμβανομένης της δημοσιοποίησης πληροφοριών για το έργο, της διαβούλευσης και της πρόσβασης σε καταγγελίες, που ενδέχεται να απαιτούνται για το έργο, ή, σε περίπτωση έργων που βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο, τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών που έχει επιτευχθεί μέχρι στιγμής.

2.4.4.   Κατηγοριοποίηση κοινωνικών κινδύνων

Ως αποτέλεσμα της διαδικασίας ελέγχου, και βάσει των κοινωνικών επιπτώσεων που προσδιορίζονται μέσω της διαδικασίας αυτής, οι εταίροι υλοποίησης θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να προσδιορίζουν τα επίπεδα κοινωνικού κινδύνου για το προτεινόμενο έργο. Κατά τον προσδιορισμό των επιπέδων κοινωνικού κινδύνου, ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει να εξετάζει επίσης την ικανότητα των φορέων υλοποίησης έργων να μετριάζουν τις εν λόγω κοινωνικές επιπτώσεις και τους κινδύνους που έχουν προσδιοριστεί.

Από τον εν λόγω αρχικό έλεγχο θα πρέπει επίσης να προκύπτει αν το έργο μπορεί να γίνει δεκτό για τη χορήγηση στήριξης από το InvestEU. Για παράδειγμα, εάν, ως αποτέλεσμα του ελέγχου, ο εταίρος υλοποίησης καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το προτεινόμενο έργο θα έχει ορισμένες σημαντικές μόνιμες επιπτώσεις που δεν μπορούν να μετριαστούν ούτε να αντισταθμιστούν, και ότι ενέχει πολύ υψηλούς υπολειπόμενους κοινωνικούς κινδύνους, το έργο δεν θα είναι αποδεκτό για χρηματοδότηση στο πλαίσιο του InvestEU. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται επισκόπηση της μεθόδου κατηγοριοποίησης των κοινωνικών κινδύνων πριν από την εφαρμογή τυχόν μέτρων μετριασμού.

Πίνακας 4

Κατηγοριοποίηση κοινωνικών κινδύνων

Κατηγορία κινδύνου	Ορισμός	Παραδείγματα ειδών επιπτώσεων και κινδύνων	Πιθανές συνέπειες για τον έλεγχο βιωσιμότητας
Χαμηλός κίνδυνος	Δεν υπάρχουν καθόλου ή υπάρχουν μόνο αμελητέες προσωρινές αρνητικές κοινωνικές επιπτώσεις, ή ορισμένες μόνιμες αρνητικές κοινωνικές επιπτώσεις, οι οποίες δεν προκαλούν, ωστόσο, σημαντική ζημία και μπορούν να μετριαστούν πλήρως.	— Το έργο δεν επηρεάζει κανένα ή επηρεάζει πολύ λίγα ευάλωτα άτομα και/ή ομάδες. — Το έργο δεν ενέχει σημαντικούς εργασιακούς κινδύνους. — Ο κίνδυνος για την υγεία και την ασφάλεια είναι ελάχιστος. — Η συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών είναι μέχρι στιγμής κατάλληλη και δεν έχουν προσδιοριστεί κίνδυνοι.	Μια πράξη αυτού του είδους δεν θα απαιτούσε περαιτέρω έλεγχο βιωσιμότητας.
Μέτριος κίνδυνος	Οι κοινωνικές επιπτώσεις μπορούν να προσδιοριστούν εύκολα, αλλά τα διορθωτικά μέτρα και/ή τα μέτρα μετριασμού αναμένεται να μειώσουν ή να περιορίσουν τις κυριότερες αρνητικές επιπτώσεις.	— Το έργο απαιτεί τον εκτοπισμό άτυπων εποίκων ή χρηστών γης, αλλά οι επιπτώσεις του εκτοπισμού είναι περιορισμένες σε μέγεθος και αντιμετωπίζονται άμεσα μέσω μέτρων μετριασμού. — Το έργο επηρεάζει με αρνητικό και άμεσο τρόπο ευάλωτα άτομα, αλλά οι δυνητικές επιπτώσεις είναι περιορισμένες και αντιμετωπίζονται άμεσα μέσω μέτρων μετριασμού. — Ο κίνδυνος για την υγεία και την ασφάλεια είναι μέτριος. — Το έργο είναι πιθανό να έχει επιπτώσεις στην πολιτιστική κληρονομιά, οι οποίες θα απαιτήσουν τη λήψη κατάλληλων μέτρων μετριασμού.	Μια πράξη αυτού του είδους μπορεί να απαιτεί πρόσθετη εκτίμηση και/ή μέτρα διαχείρισης για τις επιπτώσεις και τους κινδύνους που έχουν προσδιοριστεί. Μπορεί επίσης να χρήζει ειδικών συμβατικών όρων κοινωνικού χαρακτήρα και να απαιτεί τακτική παρακολούθηση και/ή υποβολή εκθέσεων σχετικά με τα κοινωνικά ζητήματα που έχουν προσδιοριστεί.
Υψηλός κίνδυνος	Ενδέχεται να υπάρχουν πολύ σημαντικές, αρνητικές και/ή μακροπρόθεσμες κοινωνικές επιπτώσεις, η σοβαρότητα των οποίων είναι δύσκολο να προσδιοριστεί στο στάδιο του ελέγχου.	— Το έργο απαιτεί τον εκτοπισμό άτυπων εποίκων ή χρηστών γης και οι επιπτώσεις του εκτοπισμού είναι σημαντικού μεγέθους και απαιτούν τη λήψη κατάλληλων μέτρων μετριασμού. — Το έργο έχει σημαντικές αρνητικές άμεσες επιπτώσεις σε ευάλωτα άτομα, οι οποίες θα απαιτήσουν τη λήψη κατάλληλων μέτρων μετριασμού. — Το έργο είναι πιθανό να έχει σημαντικές επιπτώσεις σε αυτόχθονες πληθυσμούς (π.χ. επιπτώσεις στη γη, στις κατοικίες, στα μέσα βιοπορισμού ή στην πολιτιστική κληρονομιά τους). — Λόγω του εθνικού πλαισίου, του τομέα, του φορέα υλοποίησης, του αναδόχου ή της αλυσίδας εφοδιασμού (103), υπάρχουν κίνδυνοι παιδικής εργασίας, αναγκαστικής εργασίας, διακρίσεων και/ή περιορισμών στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι ή άλλοι κίνδυνοι παραβίασης των θεμελιωδών εργασιακών δικαιωμάτων. — Ο κίνδυνος για την υγεία και την ασφάλεια είναι υψηλός. — Το έργο θα οδηγήσει σε μόνιμη καταστροφή μνημείου πολιτιστικής κληρονομιάς. — Το έργο ενέχει σημαντικό κίνδυνο για τη φήμη (π.χ. εκκρεμής ή αναμενόμενη δικαστική υπόθεση, καταγγελίες, διαμαρτυρία και/ή έλεγχος από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών).	Μια πράξη αυτού του είδους θα απαιτεί εν γένει περαιτέρω κατάλληλα μέτρα εκτίμησης και διαχείρισης των επιπτώσεων και των κινδύνων που έχουν προσδιοριστεί. Μπορεί επίσης να χρήζει ειδικών συμβατικών όρων κοινωνικού χαρακτήρα και να απαιτεί τακτική παρακολούθηση και/ή υποβολή εκθέσεων σχετικά με τα κοινωνικά ζητήματα που έχουν προσδιοριστεί.
Άνευ αντικειμένου	Το επίπεδο σημαντικότητας των μόνιμων κοινωνικών επιπτώσεων ή κινδύνων δεν είναι αποδεκτό	— Το έργο συνδέεται με τη χρήση παιδικής και αναγκαστικής εργασίας ή δουλείας λόγω χρεών. — Το έργο μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τον περιορισμό των ατομικών δικαιωμάτων και της ελευθερίας των ανθρώπων ή να παραβιάζει ανθρώπινα δικαιώματα.	Μια πράξη αυτού του είδους δεν θα γινόταν δεκτή για χρηματοδότηση στο πλαίσιο του InvestEU.

Βάσει του επιπέδου κοινωνικού κινδύνου του έργου που προσδιορίζεται σύμφωνα με τη μεθοδολογία που παρουσιάζεται ανωτέρω, οι εταίροι υλοποίησης θα πρέπει να εξετάζουν το ενδεχόμενο να προχωρήσουν στο στάδιο ελέγχου βιωσιμότητας, όπως περιγράφεται αναλυτικά στην επόμενη ενότητα, και να προβαίνουν στις ακόλουθες ενέργειες:

i.

Έργα υψηλού κοινωνικού κινδύνου Απαιτείται διεξοδική εκτίμηση των κοινωνικών επιπτώσεων και κινδύνων που έχουν προσδιοριστεί, ενώ ενδέχεται να είναι αναγκαία και η λήψη μέτρων μετριασμού ή διορθωτικών μέτρων: — Ο εταίρος υλοποίησης προσδιορίζει τις εφαρμοστέες νομικές απαιτήσεις και διασφαλίζει ότι ο φορέας υλοποίησης του έργου γνωρίζει και λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα για την απόκτηση όλων των αδειών και εγκρίσεων κ.λπ., και ενεργεί σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο και τα διεθνή πρότυπα. — Ο εταίρος υλοποίησης προσδιορίζει τους δυνητικά σημαντικούς κοινωνικούς κινδύνους, τα ενδιαφερόμενα μέρη που θα επηρεαστούν από το έργο, τις αρμόδιες αρχές με τις οποίες πρέπει να υπάρξει επικοινωνία/διαβούλευση: α. διασφαλίζει ότι η συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών, συμπεριλαμβανομένης της δημόσιας διαβούλευσης, πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με τις νομικές απαιτήσεις και ότι τα σχετικά έγγραφα είναι διαθέσιμα στο κοινό, κατά περίπτωση· β. ανάλογα με τη φάση στην οποία βρίσκεται το έργο (αρχικός σχεδιασμός ή έχει ήδη λάβει άδεια), θα μπορούσαν να προταθούν τροποποιήσεις στον σχεδιασμό ή μέτρα μετριασμού όπως περιγράφεται στην επόμενη ενότητα. — Ο φορέας υλοποίησης του έργου είναι αρμόδιος για τη διενέργεια της ΕΠΕ, κατά περίπτωση, ή κάθε άλλης μελέτης που κρίνει αναγκαία ο εταίρος υλοποίησης. — Στη σύμβαση χρηματοδότησης μπορούν να συμπεριληφθούν ρήτρες, οι εκταμιεύσεις θα μπορούσαν να εξαρτώνται από τη λήψη των απαιτούμενων αδειών και εγκρίσεων, την εφαρμογή των συμφωνηθέντων μέτρων μετριασμού κ.λπ.

ii.

Έργα μέτριου κοινωνικού κινδύνου Για τα έργα αυτά θα απαιτείται περιορισμένη εκτίμηση με βάση τους τομείς στους οποίους προσδιορίστηκαν συγκεκριμένες επιπτώσεις. Ενδέχεται να εξακολουθεί να απαιτείται ορισμένο επίπεδο διορθωτικών μέτρων/μέτρων μετριασμού, αλλά η κλίμακα περιορίζεται σε συγκεκριμένες παρεμβάσεις: α. ο εταίρος υλοποίησης προσδιορίζει τις εφαρμοστέες νομικές απαιτήσεις και διασφαλίζει ότι ο φορέας υλοποίησης γνωρίζει και λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα για την απόκτηση όλων των αδειών και εγκρίσεων κ.λπ., συμπεριλαμβανομένης της κατάρτισης της έκθεσης ΕΠΕ κατά περίπτωση κ.λπ.· β. εξακολουθεί να απαιτείται εκτίμηση κοινωνικών επιπτώσεων για τους σχετικούς τομείς· γ. ενδέχεται να απαιτούνται ειδικές μελέτες από τον εταίρο υλοποίησης για τις συγκεκριμένες επιπτώσεις που προσδιορίστηκαν· δ. μπορεί ακόμη να προσδιοριστούν συγκεκριμένα μέτρα μετριασμού/διορθωτικά μέτρα και ο εταίρος υλοποίησης μπορεί να συμβουλεύσει τον φορέα υλοποίησης σχετικά με την εφαρμογή τους.

iii.	Έργα χαμηλού κοινωνικού κινδύνου Τα έργα αυτά εξαιρούνται από τη διενέργεια διεξοδικής ανάλυσης και περαιτέρω ελέγχου βιωσιμότητας όσον αφορά την κοινωνική διάσταση. Μπορούν να προχωρήσουν στο στάδιο που περιλαμβάνει την εξέταση του καταλόγου σημείων ελέγχου του θετικού θεματολογίου.

2.4.5.   Έλεγχος κοινωνικής βιωσιμότητας (104)

Αφού διαπιστωθεί, βάσει του ελέγχου στο πλαίσιο του InvestEU, ότι ένα έργο έχει κοινωνικό αντίκτυπο που απαιτεί προσεκτικότερη εξέταση, η κοινωνική διάσταση πρέπει να υπόκειται σε αξιολόγηση ελέγχου βιωσιμότητας. Με άλλα λόγια, ο έλεγχος βιωσιμότητας θα πραγματοποιείται μόνο για τις πτυχές για τις οποίες έχει προσδιοριστεί ότι επηρεάζονται σημαντικά από την στηριζόμενη πράξη. Σύμφωνα με το άρθρο 8 παράγραφος 5 του κανονισμού InvestEU, σε περίπτωση που ο εταίρος υλοποίησης καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δεν χρειάζεται να διενεργηθεί έλεγχος βιωσιμότητας, πρέπει να παρέχει αιτιολόγηση στην Επιτροπή Επενδύσεων.

Ο φορέας υλοποίησης του έργου/τελικός αποδέκτης θα πρέπει να διασφαλίζει ότι τα ενωσιακά και τα διεθνή πρότυπα που εφαρμόζονται στους επτά τομείς που αναφέρονται στο κεφάλαιο 2.4.2 λαμβάνονται επαρκώς υπόψη κατά τον σχεδιασμό του έργου, τόσο για νέα έργα όσο και για έργα που βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο ανάπτυξης. Οι επιπτώσεις θα πρέπει να αποτελούν αντικείμενο εκτίμησης και η διαχείρισή τους θα πρέπει να ενσωματώνεται σε άλλες συνιστώσες της εκτίμησης περιβαλλοντικών και/ή κοινωνικών επιπτώσεων, προκειμένου να υποστηριχθεί μια ολιστική και ολοκληρωμένη προσέγγιση της διαχείρισης κινδύνων (στο μέτρο του δυνατού).

Στους παράγοντες που επηρεάζουν το έργο και πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνονται (αν και με μη εξαντλητικό τρόπο) οι εξής:

—	η ικανότητα του φορέα υλοποίησης του έργου να διαχειρίζεται τις προσδιορισθείσες επιπτώσεις και τα σχετικά εσωτερικά πρότυπα και πρακτικές·

—

η σοβαρότητα των επιπτώσεων, η οποία καθορίζεται σε συνάρτηση με το αντικείμενο (δηλαδή το είδος του αντικτύπου), την κλίμακα (δηλαδή τον αριθμό των ατόμων που επηρεάζονται και τη διάρκεια των επιπτώσεων) και τη δυνατότητα διόρθωσης της κατάστασης (δηλαδή σε ποιον βαθμό ο αντίκτυπος μπορεί να αποφευχθεί ή να μετριαστεί)·

—	το ιστορικό επιδόσεων τόσο των αναδόχων όσο και των δημόσιων και ιδιωτικών παρόχων ασφάλειας που συνδέονται με το έργο·

—	πιθανά ζητήματα του παρελθόντος.

Τα έργα για τα οποία έχει διαπιστωθεί ότι ενέχουν μέτριους και υψηλούς κοινωνικούς κινδύνους θα υπόκεινται σε περαιτέρω έλεγχο βιωσιμότητας βάσει των ίδιων κοινωνικών πτυχών, με σκοπό:

i)	τη διενέργεια περαιτέρω δέουσας εκτίμησης επιπτώσεων ή την εκπόνηση σχετικών μελετών· και/ή

ii)	την ανάπτυξη κατάλληλων μέτρων μετριασμού για τις επιπτώσεις που έχουν προσδιοριστεί κατά το στάδιο ελέγχου.

Ο έλεγχος κοινωνικής βιωσιμότητας βάσει των κοινωνικών πτυχών θα διενεργείται ως εξής:

Εργασία και συνθήκες εργασίας. Στο πλαίσιο αυτής της πτυχής, ο εταίρος υλοποίησης θα επαληθεύει αν το έργο διαθέτει τα σχετικά συστήματα για τη διασφάλιση της τήρησης των σχετικών ενωσιακών και διεθνών κανόνων που ισχύουν για την εργασία και τις συνθήκες εργασίας. Σε περίπτωση δυνητικά σημαντικών κινδύνων και επιπτώσεων που αφορούν τα ατομικά και/ή συλλογικά εργασιακά δικαιώματα των εργαζομένων στο έργο, θα πρέπει να διενεργείται περαιτέρω δέουσα εκτίμηση και να τίθενται σε εφαρμογή κατάλληλα μέτρα μετριασμού. Για έργα για τα οποία έχει διαπιστωθεί ότι ενέχουν υψηλούς εργασιακούς κινδύνους, ο εταίρος υλοποίησης μπορεί να ζητήσει από τον φορέα υλοποίησης του έργου τις τελευταίες εκθέσεις ή τη γνώμη που έχει εκδώσει η εθνική επιθεώρηση εργασίας, εφόσον είναι διαθέσιμες, τη χρήση εργασιακών εκτιμήσεων κατά την προετοιμασία του έργου ή τακτικούς εργασιακούς ελέγχους κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του έργου.

Εάν οι εκτιμήσεις επιβεβαιώσουν τις δυνητικές επιπτώσεις και τους δυνητικούς κινδύνους, ο φορέας υλοποίησης του έργου θα πρέπει να λάβει μέτρα για τη διόρθωση αυτών των διαπιστωθέντων προβλημάτων. Ανάλογα με τον επηρεαζόμενο τομέα, ο φορέας υλοποίησης του έργου ενδέχεται να πρέπει να θεσπίσει διαδικασίες προκειμένου να διασφαλίσει ότι τα συμβατικά δικαιώματα των εργαζομένων είναι παγιωμένα και γίνονται σεβαστά, ότι εφαρμόζονται μηχανισμοί επίλυσης διαφορών και ότι υπάρχει ικανοποιητικό σύστημα επικοινωνίας για την εξασφάλιση της πρόσβασης των εργαζομένων στους διαθέσιμους μηχανισμούς.

Ειδικότερα, ο εταίρος υλοποίησης θα εξετάζει αν ο φορέας υλοποίησης του έργου έχει θεσπίσει εσωτερικές διαδικασίες που είναι ανάλογες του μεγέθους και του τύπου του έργου, κατά περίπτωση, όσον αφορά τα εξής:

—	πολιτικές ανθρώπινων πόρων, π.χ. υιοθέτηση και διατήρηση γραπτών πολιτικών και συστημάτων διαχείρισης ανθρώπινων πόρων ή διαδικασιών που καλύπτουν, μεταξύ άλλων, τους κινδύνους που συνδέονται με την παιδική και την αναγκαστική εργασία·

—

κατευθυντήριες γραμμές για την απαγόρευση των διακρίσεων και τις ίσες ευκαιρίες, δηλαδή αποφάσεις στον τομέα της απασχόλησης βάσει προσωπικών χαρακτηριστικών που δεν σχετίζονται με εγγενείς απαιτήσεις της θέσης εργασίας, όπως το φύλο, η φυλή, η ιθαγένεια, οι πολιτικές πεποιθήσεις, το καθεστώς μετανάστη, η συμμετοχή σε συνδικαλιστική οργάνωση, η εθνοτική, κοινωνική ή αυτόχθονη καταγωγή, η θρησκεία ή οι πεποιθήσεις, η οικογενειακή κατάσταση, η αναπηρία, η ηλικία, ο γενετήσιος προσανατολισμός ή η ταυτότητα φύλου·

—	ύπαρξη μηχανισμού επίλυσης διαφορών ή εναλλακτικών διαύλων που παρέχουν στους εργαζόμενους τη δυνατότητα να διατυπώνουν ανησυχίες σχετικά με τον χώρο εργασίας.

Παραδείγματα ελέγχου βιωσιμότητας για την εργασία και τις συνθήκες εργασίας
Επιπτώσεις και κίνδυνοι που προσδιορίστηκαν	Παραδείγματα πιθανής περαιτέρω εκτίμησης σε περίπτωση προσδιορισμού κινδύνων	Παραδείγματα πιθανών μέτρων μετριασμού σε περίπτωση προσδιορισμού κινδύνων
Ανθρώπινοι πόροι, εργατικό δυναμικό και ρυθμίσεις σύναψης συμβάσεων — Μεγάλος αριθμός μεταναστών εργαζομένων [εξαιρουμένων των αποδήμων υψηλής ειδίκευσης] που απασχολούνται υπό διαφορετικούς όρους και προϋποθέσεις από τους ημεδαπούς. Συμμετοχή των εργαζομένων και ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι — Υπάρχουν (δημόσιοι) ισχυρισμοί περί διακρίσεων ή αντιποίνων κατά μελών συνδικαλιστικών οργανώσεων. Μορφές εξαναγκασμού — Τα έγγραφα των εργαζομένων φυλάσσονται από τον εργοδότη. — Οι εργαζόμενοι υποχρεούνται να καταβάλλουν αμοιβή πρόσληψης ή να επιστρέφουν τα έξοδα μετακίνησης στον εργοδότη. Εργαζόμενοι νεαρής ηλικίας — Για το έργο εργάζονται νέοι ηλικίας κάτω των 18 ετών.	Για έργα που βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο, μπορεί να διενεργείται εργασιακή εκτίμηση για τον προσδιορισμό και την περαιτέρω εκτίμηση των εργασιακών κινδύνων. Για τα έργα σε στάδιο υλοποίησης, θα μπορούσαν να διενεργούνται εργασιακοί έλεγχοι ανά τακτά χρονικά διαστήματα.	Κατάλληλα μέτρα μετριασμού για την αντιμετώπιση των παρατηρούμενων ανεπαρκειών (π.χ. οι μετανάστες εργαζόμενοι απασχολούνται υπό τους ίδιους όρους με τους εντόπιους εργαζομένους και προσλαμβάνονται δίκαια) και δείκτες για την αναφορά βελτιώσεων (π.χ. βελτίωση των συνθηκών εργασίας, στήριξη των ευάλωτων ομάδων). Μπορεί να χρειαστεί να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στους τρόπους με τους οποίους οι ανάδοχοι, οι υπεργολάβοι και/ή οι προμηθευτές μεταχειρίζονται το εργατικό δυναμικό τους. Πριν από την εκταμίευση μπορούν να συμφωνηθούν μεταξύ του εταίρου υλοποίησης και του φορέα υλοποίησης του έργου ρυθμίσεις για τη διασφάλιση ελάχιστων αποδεκτών προτύπων, οι οποίες θα ενσωματωθούν κατά τρόπο ικανοποιητικό για τον εταίρο υλοποίησης στα έγγραφα της σύμβασης.

Υγεία στην εργασία και δημόσια υγεία, ασφάλεια και προστασία. Στο πλαίσιο αυτής της κοινωνικής πτυχής, ο εταίρος υλοποίησης θα επαληθεύει αν οι φορείς υλοποίησης έργων/τελικοί αποδέκτες προστατεύουν και προάγουν την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων, θέτοντας σε εφαρμογή κατάλληλα σχέδια διαχείρισης και μέτρα για ασφαλείς και υγιεινές συνθήκες εργασίας, καθώς και για τους κινδύνους για την υγεία, την ασφάλεια και την προστασία των κοινοτήτων και των καταναλωτών που επηρεάζονται από το έργο κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής του, τόσο από τις συνήθεις όσο και από έκτακτες δραστηριότητες.

Για παράδειγμα, ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει να επαληθεύει και να απαιτεί από τον φορέα υλοποίησης του έργου/τελικό αποδέκτη να μεριμνά ώστε να διατίθεται κατάλληλος εξοπλισμός στους εργαζομένους για τη διασφάλιση της προστασίας τους κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του έργου, να εφαρμόζονται διαδικασίες για την αντιμετώπιση ζητημάτων υγείας και ασφάλειας και να υπάρχουν μηχανισμοί οικονομικής αποζημίωσης, ανάλογα με την περίπτωση.

Συγκεκριμένα, ο εταίρος υλοποίησης θα επαληθεύει αν ο τελικός αποδέκτης εφαρμόζει, κατά περίπτωση και ανάλογα με το μέγεθος και τον τύπο του έργου:

—	εκτίμηση κινδύνου για την αξιολόγηση των απειλών και των δυσμενών επιπτώσεων στην υγεία στην εργασία και τη δημόσια υγεία, την ασφάλεια και την προστασία όσον αφορά τις δραστηριότητες του έργου·

—	σχέδιο διαχείρισης υγείας, ασφάλειας και προστασίας, το οποίο θα πρέπει να επικαιροποιείται τακτικά·

—

κατάλληλα μέσα ατομικής προστασίας (ΜΑΠ) για τους εργαζομένους, ώστε να διασφαλίζεται η προστασία τους κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του έργου. Κάθε άτομο που βρίσκεται στους χώρους του έργου, συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων, των επισκεπτών, των πελατών και των υπεργολάβων, θα πρέπει να διαθέτει κατάλληλο και δωρεάν εξοπλισμό σύμφωνα με το σχέδιο διαχείρισης της υγείας, της ασφάλειας και της προστασίας·

—	ορθή εποπτεία καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής του έργου, η οποία εγγυάται την υγεία, την ασφάλεια και την προστασία των εργαζομένων·

—	οργάνωση αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με τις δραστηριότητες του έργου σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές και τις επηρεαζόμενες κοινότητες, ώστε να λαμβάνονται αποτελεσματικά μέτρα σε περίπτωση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης·

—	εκτίμηση του κινδύνου μεταδοτικών νόσων, συμπεριλαμβανομένης της COVID-19, και κατάρτιση σχεδίου διαχείρισης σε περίπτωση νόσων τύπου COVID που εντοπίζονται κατά την αξιολόγηση του έργου.

Παραδείγματα ελέγχου βιωσιμότητας όσον αφορά την υγεία στην εργασία και τη δημόσια υγεία, την ασφάλεια και την προστασία
Επιπτώσεις και κίνδυνοι που προσδιορίστηκαν	Παραδείγματα πιθανής περαιτέρω εκτίμησης σε περίπτωση προσδιορισμού κινδύνων	Παραδείγματα πιθανών μέτρων μετριασμού σε περίπτωση προσδιορισμού κινδύνων
— Σημαντικές επιπτώσεις του έργου στην υγεία του τοπικού πληθυσμού — Μέτριοι ή υψηλοί κίνδυνοι για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία.	Εκτίμηση των κινδύνων για την υγεία στην εργασία και/ή τη δημόσια υγεία, την ασφάλεια και την προστασία, κατά περίπτωση, υπό τη μορφή αυτοτελών ή ευρύτερων εκτιμήσεων και εκθέσεων (όπως η έκθεση ΕΠΕ).	Κατάρτιση και εφαρμογή των σχετικών σχεδίων διαχείρισης της υγείας και της ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένων των σχετικών σχεδίων πρόληψης, ετοιμότητας και αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, καθώς και σχεδίων πρόληψης και περιορισμού νόσων, διαχείρισης της κυκλοφορίας, σχεδίων διαχείρισης της ασφάλειας και διαχείρισης των εισροών. Θα μπορούσαν επίσης να περιλαμβάνονται η κατάλληλη κατάρτιση και κώδικες δεοντολογίας για τις μονάδες ασφαλείας και όλες τις άλλες ρυθμίσεις διαχείρισης της ασφάλειας επιτόπου.

Προστασία και ένταξη ευάλωτων ατόμων και/ή ομάδων. Στο πλαίσιο αυτής της κοινωνικής πτυχής, ο εταίρος υλοποίησης θα λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα για τον προσδιορισμό και την αποφυγή δυνητικών κινδύνων και επιπτώσεων που συνεπάγεται το έργο για τη ζωή και τα μέσα βιοπορισμού ευάλωτων, περιθωριοποιημένων ατόμων και ομάδων ή ατόμων και ομάδων που υφίστανται διακρίσεις, καθώς και αυτοχθόνων πληθυσμών. Όταν η αποφυγή των επιπτώσεων και των κινδύνων αυτών δεν είναι εφικτή, ο εταίρος υλοποίησης θα λαμβάνει, από κοινού με τον φορέα υλοποίησης του έργου, μέτρα για τη μείωση, την ελαχιστοποίηση, τον μετριασμό ή την αποτελεσματική αντιστάθμιση/αντιμετώπιση των εν λόγω επιπτώσεων. Η επαλήθευση αυτή θα πρέπει να συνεκτιμά το είδος της επένδυσης που προτείνεται για την παροχή στήριξης από το InvestEU, λαμβανομένου υπόψη ότι είναι πιο σημαντική για συγκεκριμένα έργα (όπως οι κοινωνικές υποδομές). Σε περίπτωση δυνητικών επιπτώσεων σε αυτόχθονες πληθυσμούς, ο εταίρος υλοποίησης θα απαιτεί από τους φορείς υλοποίησης έργων να επαληθεύουν την παρουσία τους στην περιοχή του προτεινόμενου έργου ή τη συλλογική τους σύνδεση με αυτή. Σε περίπτωση παρουσίας αυτόχθονων πληθυσμών, οι φορείς υλοποίησης έργων θα καθορίζουν πρακτικές ελεύθερης, εκ των προτέρων και κατόπιν ενημέρωσης συναίνεσης και θα καταρτίζουν κατάλληλα σχέδια για τον μετριασμό και την αντιστάθμιση των επιπτώσεων, περιλαμβανομένων μηχανισμών καταμερισμού των οφελών.

Συγκεκριμένα, ο εταίρος υλοποίησης θα επαληθεύει αν ο τελικός αποδέκτης εφαρμόζει, κατά περίπτωση και ανάλογα με το μέγεθος και τον τύπο του έργου:

—

κατάλληλα μέτρα για την αποφυγή και/ή την ελαχιστοποίηση των κινδύνων και των αρνητικών επιπτώσεων σε ευάλωτα άτομα και/ή ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία (π.χ. εξασφάλιση ίσης μεταχείρισης και αποφυγή και/ή ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων των διακρίσεων καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου του έργου)·

—

για έργα που επηρεάζουν αυτόχθονες πληθυσμούς, i) ικανοποιητική διαδικασία ελεύθερης, εκ των προτέρων και κατόπιν ενημέρωσης συναίνεσης, ii) κατάλληλο σχέδιο για τον μετριασμό των επιπτώσεων και/ή τον καταμερισμό των οφελών με τις αυτόχθονες κοινότητες, iii) υπογεγραμμένη συμφωνία που επιβεβαιώνει την (υπό όρους ή άνευ όρων) συναίνεση των αυτόχθονων πληθυσμών για το έργο με το σχετικό σχέδιο (το σχέδιο πρέπει να είναι ρεαλιστικό και με κατάλληλο προϋπολογισμό).

Παραδείγματα ελέγχου βιωσιμότητας όσον αφορά την προστασία και την ένταξη ευάλωτων ατόμων και/ή ομάδων
Επιπτώσεις και κίνδυνοι που προσδιορίστηκαν	Παραδείγματα πιθανής περαιτέρω εκτίμησης σε περίπτωση προσδιορισμού κινδύνων	Παραδείγματα πιθανών μέτρων μετριασμού σε περίπτωση προσδιορισμού κινδύνων
— Δυνητικές δυσανάλογες αρνητικές επιπτώσεις που προκύπτουν από δραστηριότητες έργων και/ή συναφείς εγκαταστάσεις για ευάλωτες ομάδες, μεταξύ άλλων και για αυτόχθονες πληθυσμούς. — Το έργο μπορεί να ενισχύσει περαιτέρω τα εμπόδια στην πρόσβαση σε υπηρεσίες για ήδη περιθωριοποιημένα και αποκλεισμένα άτομα και/ή ομάδες, όπως τα άτομα με αναπηρία.	Εκτίμηση κοινωνικών επιπτώσεων (αυτοτελής ή στο πλαίσιο της ΕΠΕ) η οποία καλύπτει το είδος, την έκταση, τη φύση και τη σημαντικότητα τόσο των θετικών όσο και των αρνητικών επιπτώσεων του έργου στα εν λόγω πρόσωπα και/ή ομάδες (105). Όταν το έργο επηρεάζει αυτόχθονες πληθυσμούς, θα απαιτείται εκτίμηση κοινωνικών επιπτώσεων, ειδικά προσαρμοσμένη στις πολιτιστικές και κοινωνικοοικονομικές ιδιαιτερότητες και ευαισθησίες των αυτοχθόνων κοινοτήτων.	— Μέτρα για την αποφυγή, την ελαχιστοποίηση, τον μετριασμό ή την αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων και, κατά περίπτωση, για την ενίσχυση των θετικών επιπτώσεων για τα ευάλωτα άτομα και/ή ομάδες, συμπεριλαμβανομένου του προσδιορισμού ευκαιριών και ενεργειών για την προώθηση τρόπων καταμερισμού των οφελών για τις επηρεαζόμενες κοινότητες, συμπεριλαμβανομένων αυτών των ομάδων. — Όταν η πράξη επηρεάζει αυτόχθονες πληθυσμούς, θα πρέπει να διασφαλίζονται τα εξής: i) ικανοποιητική διαδικασία ελεύθερης, εκ των προτέρων και κατόπιν ενημέρωσης συναίνεσης, ii) κατάλληλο σχέδιο για τον μετριασμό των επιπτώσεων και/ή τον καταμερισμό των οφελών με τις κοινότητες των αυτόχθονων πληθυσμών, και iii) υπογεγραμμένη συμφωνία που επιβεβαιώνει την (υπό όρους ή άνευ όρων) συναίνεση της αυτόχθονης κοινότητας για το έργο με το σχετικό σχέδιο, το οποίο πρέπει να είναι ρεαλιστικό και με κατάλληλο προϋπολογισμό.

Ισότητα των φύλων. Για έργα για τα οποία προσδιορίζονται δυνητικές αρνητικές επιπτώσεις και κίνδυνοι που σχετίζονται με το φύλο, ο εταίρος υλοποίησης θα απαιτεί από τον φορέα υλοποίησης του έργου να προβαίνει σε περαιτέρω εκτίμηση του δυνητικού αντικτύπου των επενδύσεων τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες, η οποία θα καθιστά δυνατή την επισήμανση των κυρίαρχων ανισοτήτων, μισθολογικών διαφορών, διακρίσεων, προκλήσεων, τρωτών σημείων και άλλων συγκαλυμμένων κινδύνων πρόκλησης ζημίας που σχετίζονται με μια πράξη.

Ο φορέας υλοποίησης του έργου θα πρέπει επίσης να προσδιορίζει τυχόν πιθανές και συναφείς διορθωτικές ενέργειες και μέτρα που λαμβάνουν υπόψη τη διάσταση του φύλου για την αποτελεσματική πρόληψη και αντιμετώπιση κάθε μορφής βίας, παρενόχλησης, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής παρενόχλησης, εκμετάλλευσης και κακοποίησης, έμφυλης βίας, εκφοβισμού και/ή εκμετάλλευσης. Τα μέτρα αυτά μπορούν να περιλαμβάνουν, ενδεικτικά, τα εξής: i) ανάπτυξη υποστηρικτικής οργανωτικής νοοτροπίας, στο πλαίσιο της οποίας λαμβάνονται σοβαρά υπόψη οι αναφορές για έμφυλη βία/σεξουαλική παρενόχληση, εκμετάλλευση και κακοποίηση· ii) ύπαρξη προσβάσιμων μηχανισμών καταγγελιών για τους εργαζομένους, τους χρήστες υπηρεσιών και τις κοινότητες, ώστε να αναφέρουν περιστατικά ή να διατυπώνουν ανησυχίες σχετικά με την έμφυλη βία/σεξουαλική παρενόχληση, την εκμετάλλευση και την κακοποίηση· και iii) παροχή κατάρτισης και διοργάνωση δραστηριοτήτων ευαισθητοποίησης για υπαλλήλους και εξωτερικούς ενδιαφερόμενους φορείς προκειμένου να μπορούν να ενημερωθούν σχετικά με τη μηδενική ανοχή της εταιρείας έναντι της έμφυλης βίας/σεξουαλικής παρενόχλησης, εκμετάλλευσης και κακοποίησης, καθώς και σχετικά με το τι συνιστά έμφυλη βία/σεξουαλική παρενόχληση, εκμετάλλευση και κακοποίηση.

Συγκεκριμένα, ο εταίρος υλοποίησης θα επαληθεύει αν ο φορέας υλοποίησης του έργου/τελικός αποδέκτης εφαρμόζει, κατά περίπτωση και ανάλογα με το μέγεθος και τον τύπο του έργου:

—

Πολιτικές και διαδικασίες για τη διασφάλιση της ίσης μεταχείρισης των γυναικών και των ανδρών, την πρόληψη της έμφυλης βίας και παρενόχλησης, καθώς και την πρόληψη κάθε μορφής διακρίσεων λόγω φύλου καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου του έργου. Οι εν λόγω πολιτικές και διαδικασίες θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν μια εταιρική πολιτική για την ισότητα των φύλων, την πολυμορφία και την ένταξη, η οποία θα καλύπτει την έμφυλη βία και παρενόχληση, είτε ως χωριστή πολιτική είτε ενσωματωμένη σε ευρύτερες πολιτικές.

—	Κατάλληλα μέτρα αντιμετώπισης σε περίπτωση οποιασδήποτε μορφής βίας, όπως η έμφυλη βία, ο εκφοβισμός, η εκμετάλλευση, η παρενόχληση, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής παρενόχλησης και/ή κακοποίησης.

Παραδείγματα ελέγχου βιωσιμότητας όσον αφορά την ισότητα των φύλων
Επιπτώσεις και κίνδυνοι που προσδιορίστηκαν	Παραδείγματα πιθανής περαιτέρω εκτίμησης σε περίπτωση προσδιορισμού κινδύνων	Παραδείγματα πιθανών μέτρων μετριασμού σε περίπτωση προσδιορισμού κινδύνων
— Το έργο εντείνει την ευάλωτη φύση των γυναικών λόγω προβλημάτων όπως οι διακρίσεις, οι κοινωνικές συμπεριφορές και η περιθωριοποίηση σε σχέση με τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. — Διακρίσεις και ανισότητα ευκαιριών στο εργατικό δυναμικό που συνδέεται με το έργο και κίνδυνος έμφυλης βίας/σεξουαλικής παρενόχλησης, εκμετάλλευσης και κακοποίησης στο πλαίσιο του έργου.	Μπορεί να διενεργηθεί ανάλυση ως προς το φύλο προκειμένου να εκτιμηθεί ο αντίκτυπος που μπορεί να έχει η πράξη στις γυναίκες και τους άνδρες, καθώς και στις σχέσεις μεταξύ των φύλων (οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών, οι οποίες διαμορφώνονται και ενισχύονται από τους κοινωνικούς θεσμούς).	— Σχέδιο δράσης για την ισότητα των φύλων ή παρόμοιο έγγραφο που καθορίζει τις παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων μεταξύ των φύλων και την κάλυψη των διαφορετικών αναγκών των γυναικών και των ανδρών. — Σχέδια διαχείρισης που λαμβάνουν υπόψη τη διάσταση του φύλου και ουσιαστική συμμετοχή των γυναικών στον σχεδιασμό και στην υλοποίηση έργων. — Ανάπτυξη αποτελεσματικών συστημάτων, πολιτικών και κώδικα δεοντολογίας για τον μετριασμό των κινδύνων έμφυλης βίας/σεξουαλικής παρενόχλησης, εκμετάλλευσης και κακοποίησης.

Απόκτηση και απαλλοτρίωση γαιών. Για έργα για τα οποία απαιτείται απόκτηση ή απαλλοτρίωση γης, ο εταίρος υλοποίησης θα συγκεντρώνει από τον φορέα υλοποίησης πληροφορίες όσον αφορά τη συμμόρφωση του έργου με την ισχύουσα εθνική ή περιφερειακή νομοθεσία σχετικά με την απόκτηση και/ή την απαλλοτρίωση γης, ανάλογα με την περίπτωση.

Για έργα που επηρεάζουν τη χρήση φυσικών πόρων ή την πρόσβαση σε αυτούς από κοινότητες, ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει να επαληθεύει αν οι εν λόγω επιπτώσεις εκτιμήθηκαν και μετριάστηκαν δεόντως στις διαθέσιμες εκθέσεις (όπως στην έκθεση ΕΠΕ). Εάν οι εν λόγω επιπτώσεις δεν λήφθηκαν υπόψη, οι εταίροι υλοποίησης θα πρέπει να ζητούν από τους φορείς υλοποίησης έργων να διενεργήσουν σχετικές εκτιμήσεις.

Για έργα για τα οποία απαιτείται εκτοπισμός προσώπων τα οποία καταλαμβάνουν γη ή περιουσιακά στοιχεία χωρίς επίσημο τίτλο (όπως κάτοικοι παραγκουπόλεων ή καταληψίες), ο εταίρος υλοποίησης θα επαληθεύει αν ο φορέας υλοποίησης του έργου/τελικός αποδέκτης διαθέτει, κατά περίπτωση και ανάλογα με το μέγεθος και τον τύπο του έργου, τα εξής:

—

τεκμηριωμένη προσέγγιση για τον χειρισμό του εκτοπισμού, ρυθμίσεις υλοποίησης και παρακολούθησης προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η διαδικασία διεξάγεται σύμφωνα με την ισχύουσα εθνική ή περιφερειακή νομοθεσία σχετικά με την απόκτηση και/ή την απαλλοτρίωση γης και τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (άρθρο 17), τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη (κυρίως άρθρο 31 και άρθρο 34 παράγραφος 3) και τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (αρχή 19).

Παραδείγματα ελέγχου βιωσιμότητας όσον αφορά την απόκτηση γης και την αναγκαστική επανεγκατάσταση
Επιπτώσεις και κίνδυνοι που προσδιορίστηκαν	Πιθανή περαιτέρω εκτίμηση σε περίπτωση προσδιορισμού κινδύνων	Πιθανά μέτρα μετριασμού σε περίπτωση προσδιορισμού κινδύνων
Φυσικός ή οικονομικός εκτοπισμός προσώπων χωρίς νόμιμο τίτλο έγγειας ιδιοκτησίας, καταληψιών ή κατοίκων παραγκουπόλεων.	Σε ορισμένες περιπτώσεις ενδέχεται να απαιτείται απογραφή (106) και κοινωνικοοικονομική έρευνα αναφοράς (107) για τον προσδιορισμό του αριθμού των ατόμων που θα εκτοπιστούν, των μέσων βιοπορισμού που θα επηρεαστούν και των περιουσιακών στοιχείων που πρέπει να αποζημιωθούν.	Μέτρα μετριασμού και/ή αντιστάθμισης (ενδεχομένως υπό τη μορφή σχεδίου δράσης), ώστε να διασφαλιστεί τουλάχιστον η αποκατάσταση και, ιδανικά, η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ατόμων που επηρεάζονται από το έργο.

Πολιτιστική κληρονομιά. Στο πλαίσιο αυτής της κοινωνικής πτυχής, ο εταίρος υλοποίησης θα διασφαλίζει ότι ο φορέας υλοποίησης του έργου/τελικός αποδέκτης ενσωματώνει τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς στις πράξεις του, ώστε να αποφεύγονται ή να μετριάζονται οι αρνητικές επιπτώσεις των έργων/δραστηριοτήτων του στην πολιτιστική κληρονομιά. Σε περίπτωση που οι επιπτώσεις αυτές είναι αναπόφευκτες, ο εταίρος υλοποίησης θα επιβάλλει απαιτήσεις για τη στήριξη της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς από αρνητικές επιπτώσεις στο πλαίσιο των πράξεων του InvestEU, μέσω της προώθησης της εκτίμησης και διαχείρισης των επιπτώσεων στην πολιτιστική κληρονομιά, του δίκαιου καταμερισμού των οφελών που προκύπτουν από τη χρήση της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και της ευαισθητοποίησης σχετικά με την πολιτιστική κληρονομιά και της αναγνώρισής της. Για έργα για τα οποία απαιτείται ΕΠΕ, οι επιπτώσεις στην υλική πολιτιστική κληρονομιά (δηλαδή στους φυσικούς πολιτιστικούς πόρους) θα πρέπει να εξετάζονται κατά τη διαδικασία αδειοδότησης και οι σχετικές πληροφορίες θα πρέπει να είναι διαθέσιμες στην έκθεση ΕΠΕ.

Για τον σκοπό αυτόν, ο εταίρος υλοποίησης θα επαληθεύει αν ο φορέας υλοποίησης του έργου/τελικός αποδέκτης διαθέτει, ανάλογα με την περίπτωση, τα εξής:

—	Εκτίμηση των επιπτώσεων του έργου στην υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά, μεταξύ άλλων όσον αφορά τη σημαντικότητα της πολιτιστικής κληρονομιάς.

—	Γνώμη της αρμόδιας αρχής για την πολιτιστική κληρονομιά και επιβεβαίωση ότι έχει διεξαχθεί διαβούλευση με τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη.

—	Μέτρα μετριασμού και εφαρμογή διαδικασίας και προγράμματος για τυχαία ευρήματα.

Παραδείγματα ελέγχου βιωσιμότητας όσον αφορά την πολιτιστική κληρονομιά
Επιπτώσεις και κίνδυνοι που προσδιορίστηκαν	Παραδείγματα πιθανής περαιτέρω εκτίμησης σε περίπτωση προσδιορισμού κινδύνων	Παραδείγματα πιθανών μέτρων μετριασμού σε περίπτωση προσδιορισμού κινδύνων
— Η πράξη περιλαμβάνει σημαντικές εκσκαφές, κατεδαφίσεις, χωματουργικές εργασίες, κατακλύσεις ή άλλες αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον. — Η πράξη υλοποιείται εντός ή πλησίον χώρου πολιτιστικής κληρονομιάς που αναγνωρίζεται από τη χώρα υλοποίησης της πράξης. — Η πράξη έχει αρνητικές επιπτώσεις στον πολιτισμό, τις γνώσεις και τις πρακτικές των τοπικών κοινοτήτων.	Αξιολόγηση από εμπειρογνώμονες της σημασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, των απαιτήσεων της εθνικής νομοθεσίας και των σχετικών διεθνών συμβάσεων, των αποτελεσμάτων των διαβουλεύσεων με τις επηρεαζόμενες κοινότητες. Η εκτίμηση και ο μετριασμός των επιπτώσεων στην πολιτιστική κληρονομιά θα πραγματοποιούνται σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις των εθνικών και/ή τοπικών νόμων, κανονισμών και σχεδίων διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών, τις εθνικές υποχρεώσεις που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο και τις διεθνώς αποδεκτές ορθές πρακτικές.	— Κατάλληλα μέτρα μετριασμού για τη μείωση και τον μετριασμό τυχόν αρνητικών επιπτώσεων στην πολιτιστική κληρονομιά, μαζί με το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής και τον απαιτούμενο προϋπολογισμό για τα εν λόγω μέτρα. — Θέσπιση κανόνων για τη διαχείριση τυχαίων ευρημάτων. — Διαδικασίες και συστήματα για τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς κατά τρόπο κατάλληλο για το πλαίσιο της πράξης και της πολιτιστικής κληρονομιάς. — Ενσωμάτωση των παραμέτρων διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς σε όλα τα σχετικά επιχειρησιακά σχέδια και διαδικασίες, όπως τα συστήματα αδειοδότησης για διατάραξη του εδάφους, οι πολιτικές για τους ανθρώπινους πόρους, οι διαδικασίες για την υγεία και την ασφάλεια.

Συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών. Στο πλαίσιο αυτής της κοινωνικής πτυχής, ο εταίρος υλοποίησης θα διασφαλίζει ότι τα προτεινόμενα έργα εφαρμόζουν διαδικασίες συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών οι οποίες είναι ανάλογες των περιβαλλοντικών και κοινωνικών κινδύνων του έργου. Οι διαδικασίες αυτές θα πρέπει να βασίζονται σε μια χωρίς αποκλεισμούς και συστηματική προσέγγιση για την εξασφάλιση εποικοδομητικής συνεργασίας με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Ο εταίρος υλοποίησης θα εξετάζει αν ο φορέας υλοποίησης του έργου αρχίζει να συνεργάζεται με τα ενδιαφερόμενα μέρη σε πρώιμο στάδιο της διαδικασίας λήψης αποφάσεων για το περιβάλλον, όταν όλες οι επιλογές είναι ακόμη ανοικτές, ώστε να καταστεί δυνατή η ουσιαστική συμβολή τους και να διασφαλιστεί ότι οι γνώμες, τα συμφέροντα και οι ανησυχίες τους λαμβάνονται υπόψη για την επίτευξη βέλτιστου αποτελέσματος.

Για έργα τα οποία διέπονται από νομικές απαιτήσεις για τη συμμετοχή του κοινού, ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει να συγκεντρώνει πληροφορίες σχετικά με τον σε εξέλιξη ή προγραμματισμένο διάλογο μεταξύ του φορέα υλοποίησης, των επηρεαζόμενων κοινοτήτων και άλλων ενδιαφερόμενων μερών καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής του έργου.

Έργα που είναι ιδιαίτερα πολύπλοκα ή έργα που ενέχουν σημαντικούς κινδύνους μπορεί να απαιτούν την κατάρτιση σχεδίου συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών ή ισοδύναμης τεκμηριωμένης διαδικασίας για τον προσδιορισμό των κύριων ενδιαφερόμενων μερών και τον καθορισμό των κατάλληλων μορφών και επιπέδων συμμετοχής.

Συγκεκριμένα, ο εταίρος υλοποίησης θα επαληθεύει αν ο φορέας υλοποίησης του έργου/τελικός αποδέκτης διαθέτει, κατά περίπτωση και ανάλογα με το αντικείμενο και τις επιπτώσεις του έργου, τα εξής:

—

Στοιχεία που αποδεικνύουν ότι οι σχετικές πληροφορίες δημοσιοποιούνται εγκαίρως, είτε ηλεκτρονικά είτε με άλλα κατάλληλα μέσα, ώστε το κοινό να έχει τη δυνατότητα εύκολης και αποτελεσματικής πρόσβασης στις πληροφορίες αυτές. Στις εν λόγω πληροφορίες περιλαμβάνονται ο σκοπός του έργου, οι κίνδυνοί του, οι αρνητικές επιπτώσεις και οι ευκαιρίες, η διαδικασία συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών, ο μηχανισμός καταγγελιών και, εάν χρειάζεται, οι προβλεπόμενες δημόσιες διαβουλεύσεις.

—	Λεπτομερείς ρυθμίσεις για τη διαδικασία διαβούλευσης, μεταξύ άλλων, σε διασυνοριακό πλαίσιο, κατά περίπτωση.

—	Σύνοψη των αποτελεσμάτων της συνολικής διαδικασίας διαβούλευσης και του τρόπου με τον οποίο τα εν λόγω αποτελέσματα ενσωματώθηκαν ή αντιμετωπίστηκαν, όπως αποτυπώνεται στις αποφάσεις των σχετικών αρμόδιων αρχών που πληρούν τις απαιτήσεις που ορίζονται στο νομικό πλαίσιο της ΕΕ.

—	Σχέδιο συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών ή ισοδύναμη τεκμηριωμένη διαδικασία για τον καθορισμό των στρατηγικών συνεργασίας με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Το έγγραφο αυτό θα πρέπει να επικαιροποιείται κατά τη διάρκεια υλοποίησης του έργου σε περίπτωση που επέλθουν αλλαγές.

—	Διαθεσιμότητα αποτελεσματικού μηχανισμού καταγγελιών ώστε να είναι δυνατή η διατύπωση ανησυχιών από τα ενδιαφερόμενα μέρη, καθώς και για την εξασφάλιση ορθής διαδικασίας διεκπεραίωσης των καταγγελιών, περιλαμβανομένων μέτρων εμπιστευτικότητας και προστασίας, όταν απαιτείται.

—	Προγραμματισμένα μέτρα για την εξέταση τυχόν ισχυρισμών σχετικά με παράνομες ή καταχρηστικές ενέργειες που επηρεάζουν τα ενδιαφερόμενα μέρη. Θα πρέπει να λαμβάνονται κατάλληλα μέτρα, συμπεριλαμβανομένης, όπου χρειάζεται, υποβολής έκθεσης στις αρμόδιες αρχές για την αποτροπή εκ νέου μη συμμόρφωσης.

Παραδείγματα ελέγχου βιωσιμότητας όσον αφορά τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών
Επιπτώσεις και κίνδυνοι που προσδιορίστηκαν	Παραδείγματα πιθανής περαιτέρω εκτίμησης σε περίπτωση προσδιορισμού κινδύνων	Παραδείγματα πιθανών μέτρων μετριασμού σε περίπτωση προσδιορισμού κινδύνων
— Σημαντικές περιβαλλοντικές και/ή κοινωνικές επιπτώσεις που απαιτούν δημοσιοποίηση πληροφοριών για το έργο και/ή συμμετοχή του κοινού. — Η πράξη ενέχει σημαντικούς κινδύνους για τη φήμη, έχει εγείρει αντιδράσεις από τις τοπικές κοινότητες ή επηρεάζεται από ζητήματα του παρελθόντος.	Πέραν των νομικών απαιτήσεων, ορθή πρακτική θα συνιστούσε η διενέργεια ανάλυσης των ενδιαφερόμενων μερών, με σκοπό τον προσδιορισμό, την ανάλυση και την καταγραφή των διαφόρων ενδιαφερόμενων μερών, τόσο εκείνων που επηρεάζονται ή ενδέχεται να επηρεαστούν άμεσα ή έμμεσα, θετικά ή αρνητικά, από το έργο όσο και εκείνων των οποίων τα συμφέροντα ενδέχεται να διακυβεύονται από το έργο ή εκείνων που μπορούν να το επηρεάσουν (άλλα ενδιαφερόμενα μέρη). Η ανάλυση αυτή μπορεί να διενεργείται στο πλαίσιο της διαδικασίας ΕΠΕ.	— Για πολύπλοκα και ριψοκίνδυνα έργα, σχέδιο συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών ή ισοδύναμο έγγραφο, το οποίο περιγράφει ολόκληρη τη διαδικασία συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών για το έργο, προσδιορίζει τις δραστηριότητες, περιγράφει συνοπτικά τους ρόλους, τους πόρους και το χρονοδιάγραμμα και χρησιμεύει ως έγγραφο καθοδήγησης καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου του έργου. — Μηχανισμός καταγγελιών σε επίπεδο έργου για την υποβολή ανησυχιών και καταγγελιών εκ μέρους των ενδιαφερόμενων μερών και για τη διευκόλυνση της αντιμετώπισής τους καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου του έργου.

2.4.6.   Θετικό θεματολόγιο

Στόχος της παρούσας διαδικασίας ελέγχου βιωσιμότητας είναι να διασφαλίζεται ότι τα έργα που λαμβάνουν στήριξη από το InvestEU ελέγχονται επαρκώς με τη χρήση ενός ελάχιστου συνόλου κοινωνικών κριτηρίων. Η διαδικασία αυτή θα εφαρμόζεται σε άκρως διαφοροποιημένο πλαίσιο, όπου οι φορείς υλοποίησης έργων και οι χρηματοοικονομικοί αντισυμβαλλόμενοι εφαρμόζουν διαφορετικά επίπεδα εκτίμησης κοινωνικών επιπτώσεων και τα έργα παρουσιάζουν ποικίλα επίπεδα πολυπλοκότητας όσον αφορά τα κοινωνικά ζητήματα.

Τα κοινωνικά κριτήρια επικεντρώνονται στον προσδιορισμό, την εκτίμηση και τη διαχείριση των δυνητικών δυσμενών επιπτώσεων. Ωστόσο, συνιστάται θερμά στους φορείς υλοποίησης των έργων να εξετάζουν επίσης τον κατάλογο σημείων ελέγχου του θετικού θεματολογίου για την ανάληψη δυνητικών δράσεων που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ενίσχυση των θετικών επιπτώσεων του έργου. Η χρήση του καταλόγου σημείων ελέγχου του θετικού θεματολογίου θα αποτελεί ιδιαιτέρως συνιστώμενο προαιρετικό στάδιο σε όλα τα σενάρια (δηλαδή για έργα τόσο κάτω όσο και πάνω από το κατώτατο όριο και σε όλες τις κατηγορίες κινδύνου). Η χρήση του καταλόγου σημείων ελέγχου του θετικού θεματολογίου θα μπορούσε να αποφέρει πρόσθετη βαθμολογία για την πράξη (108).

Το θετικό θεματολόγιο θα εστιάζει στα ακόλουθα τρία βασικά στοιχεία:

Ισότητα των φύλων και χειραφέτηση των γυναικών: Οι φορείς υλοποίησης έργων/τελικοί αποδέκτες, σε συνεργασία με τους εταίρους υλοποίησης, ενθαρρύνονται να εξετάζουν το ενδεχόμενο προγραμματισμού και σχεδιασμού έργων με γνώμονα τις διαφορετικές ανάγκες των γυναικών, των ανδρών, των κοριτσιών και των αγοριών. Ο προγραμματισμός και ο σχεδιασμός έργων με τον τρόπο αυτόν εξασφαλίζει καλύτερες και πιο βιώσιμες πράξεις που βελτιώνουν τη ζωή μεγαλύτερου αριθμού ατόμων, με σημαντικό πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα. Αυτή η συνεκτίμηση της διάστασης του φύλου αυξάνει την πρόσβαση σε περιουσιακά στοιχεία ή υπηρεσίες που παρέχονται από τις επενδύσεις, καθώς και τη χρήση τους, αυξάνοντας συνεπώς και τις κοινωνικές αποδόσεις.

Για παράδειγμα, η έμφαση στο φύλο στον τομέα των μεταφορών μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη μεγαλύτερου αντικτύπου. Οι μεγάλης διάρκειας, αναξιόπιστες ή μη ασφαλείς μετακινήσεις προς και από τον τόπο εργασίας απομακρύνουν τις γυναίκες από καλύτερα αμειβόμενες θέσεις τυπικής εργασίας, οι οποίες τείνουν να συγκεντρώνονται σε εμπορικά και επιχειρηματικά κέντρα, και τις οδηγούν σε χαμηλότερα αμειβόμενες θέσεις άτυπης εργασίας ή μερικής απασχόλησης που βρίσκονται πιο κοντά στο σπίτι. Στην περίπτωση αυτή, η εξέταση ζητημάτων φύλου αυξάνει τη χρήση των υπηρεσιών μεταφορών και καθιστά τις υπηρεσίες αυτές αποτελεσματικότερες. Παρέχει επίσης περισσότερες επιλογές απασχόλησης στις γυναίκες. Ομοίως, στον τομέα της ύδρευσης, υπάρχουν πολλά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η συμμετοχή των γυναικών ως υπεύθυνων διαχείρισης του τοπικού συστήματος ύδρευσης και ως φορέων διάδοσης ορθών πρακτικών αποχέτευσης συμβάλλει στη δημιουργία πιο βιώσιμων συστημάτων ύδρευσης και αποχέτευσης.

Η πολυμορφία του εργατικού δυναμικού και η συμμετοχή των γυναικών στη διαδικασία λήψης εταιρικών αποφάσεων μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τις επιδόσεις των επιχειρήσεων και την απόδοση των επενδύσεων. Οι εταιρείες με μεγαλύτερο ποσοστό ίσης εκπροσώπησης των φύλων είναι πιθανότερο να έχουν υψηλότερες οικονομικές αποδόσεις σε σύγκριση με τους εθνικούς διάμεσους του κλάδου στον τομέα τους. Τα στοιχεία καταδεικνύουν επίσης ότι οι επιχειρήσεις και οι χώρες είναι πιο επιτυχημένες όταν μπορούν να αξιοποιήσουν καλύτερα την καινοτομία και τη δημιουργικότητα τόσο των γυναικών όσο και των ανδρών.

Συγκεκριμένα, οι εταίροι υλοποίησης θα πρέπει να εξετάζουν το ενδεχόμενο να στηρίξουν:

—	έργα των οποίων πρωταρχικός σκοπός είναι η αντιμετώπιση αναγνωρισμένου χάσματος μεταξύ των φύλων ή των οποίων οι δικαιούχοι είναι σε δυσανάλογο βαθμό γυναίκες (π.χ. κλινικές αναπαραγωγικής υγείας ή παροχή στήριξης σε γυναίκες γεωργούς για την πρόσβαση σε πιστώσεις)·

—	έναν τομέα που θα έχει μετασχηματιστικό αντίκτυπο στην ισότητα των φύλων και στην εξοικονόμηση χρόνου για τις γυναίκες (π.χ. οικονομία παροχής φροντίδας, έρευνα για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας)·

—

την ενσωμάτωση χαρακτηριστικών σχεδιασμού σε έργα υποδομής για την εξασφάλιση ίσης πρόσβασης των γυναικών και των ανδρών (π.χ. διαδρομές λεωφορείων και ωράρια δρομολογίων προσαρμοσμένα στις συνήθειες και τις ανάγκες μετακίνησης των γυναικών, αρχιτεκτονικός ή πολεοδομικός σχεδιασμός που λαμβάνει υπόψη τη διάσταση του φύλου)·

—

τη δημιουργία θέσεων εργασίας για γυναίκες, τόσο άμεσα όσο και έμμεσα. Η στήριξη αυτή περιλαμβάνει ειδικά μέτρα για την προσέλκυση γυναικών στο εργατικό δυναμικό ή για την εξάλειψη του διαχωρισμού στην αγορά εργασίας σε επίπεδο φορέων υλοποίησης έργων και/ή κατά τη διάρκεια λειτουργίας των έργων (π.χ. εγκαταστάσεις φροντίδας παιδιών, πολιτικές αποδοχής της πολυμορφίας πέραν της συμμόρφωσης με την ισχύουσα νομοθεσία).

Κοινωνική ένταξη: Οι φορείς υλοποίησης έργων/τελικοί αποδέκτες, σε συνεργασία με τους εταίρους υλοποίησης, ενθαρρύνονται να εξετάζουν το ενδεχόμενο προγραμματισμού και σχεδιασμού έργων που προάγουν την κοινωνική ένταξη και την ισότητα. Ο κοινωνικός αποκλεισμός και η φτώχεια εξακολουθούν να αποτελούν πρόβλημα στην ΕΕ (109). Σύμφωνα με τη συνολική δέσμευση για το θεματολόγιο του 2030, κάθε έργο το οποίο μετουσιώνει την αρχή «κανείς δεν μένει στο περιθώριο» σε δράση θα λαμβάνει επιπλέον βαθμούς.

Συγκεκριμένα, οι εταίροι υλοποίησης θα πρέπει να εξετάζουν το ενδεχόμενο στήριξης έργων που προωθούν τα εξής:

—	Οικονομική προσιτότητα: Οικονομικά προσιτές υπηρεσίες ή υποδομές που αποσκοπούν στην προσέγγιση πιο ευάλωτων πληθυσμών ή στην αύξηση της ισότητας στην πρόσβαση (π.χ. ναύλοι/διόδια δημόσιων μεταφορών, κοινωνική στέγαση, υγεία και/ή εκπαίδευση όπου υπάρχουν τέλη χρήστη, εξασφαλίσεις για πίστωση).

—

Προσβασιμότητα και αντιμετώπιση ανισοτήτων: Σύνδεση με υπηρεσίες κοινής ωφελείας (π.χ. συνδέσεις νοικοκυριών από υποβαθμισμένες κοινωνικοοικονομικές περιοχές), αποκατάσταση των γεωγραφικών ανισοτήτων όσον αφορά την πρόσβαση σε υπηρεσίες όπως η υγεία και η εκπαίδευση, σύνδεση απομονωμένων περιοχών και κάλυψη κενών στην παροχή υπηρεσιών σε ανεπαρκώς εξυπηρετούμενες περιοχές ή ομάδες, όπως δωρεάν σχολική μεταφορά.

—

Απαγόρευση των διακρίσεων: Στόχευση συγκεκριμένων ομάδων που αντιμετωπίζουν εμπόδια στην πρόσβαση σε υπηρεσίες, εφαρμογή ειδικών μέτρων για την προώθηση της ένταξης (π.χ. υπέρβαση κοινωνικών κανόνων που περιορίζουν την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης με τη διασφάλιση της πρόσβασης σε γυναίκες επαγγελματίες), σχεδιασμός προσπελάσιμων υποδομών (π.χ. για την εξασφάλιση της δυνατότητας πρόσβασης ατόμων με αναπηρία).

Ανάπτυξη ανθεκτικότητας: Οι φορείς υλοποίησης έργων/τελικοί αποδέκτες, σε συνεργασία με τους εταίρους υλοποίησης, ενθαρρύνονται να στηρίζουν επενδύσεις που θα μειώσουν την πιθανότητα μελλοντικών κλυδωνισμών και θα αυξήσουν την ανθεκτικότητα της κοινωνίας σε αυτούς τους κλυδωνισμούς, όταν πράγματι συμβούν. Τόσο η συχνότητα όσο και η ένταση αυτών των κλυδωνισμών, μεταξύ των οποίων η πανδημία, οι παγκόσμιες οικονομικές κρίσεις, οι φυσικές καταστροφές και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, έχει αυξηθεί με την πάροδο των ετών. Κεντρικό στοιχείο της προσέγγισης της ιδιαιτέρως αναγκαίας ανάπτυξης της ανθεκτικότητας θα πρέπει να αποτελεί η έμφαση στην ευημερία και τη συμμετοχικότητα.

Συγκεκριμένα, οι εταίροι υλοποίησης θα πρέπει να εξετάζουν το ενδεχόμενο στήριξης έργων που προωθούν τα εξής:

—

Δράση για το κλίμα χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς: Κανείς δεν μένει στο περιθώριο, δεδομένου ότι διασφαλίζεται ότι η δράση για το κλίμα προάγει μια δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς μετάβαση σε μια κοινωνία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, μεταξύ άλλων για τα άτομα που πλήττονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή (π.χ. προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, οικονομικά προσιτή ασφάλιση έναντι κλιματικών φαινομένων, κλιματικά έξυπνες τεχνολογίες για τους γεωργούς, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας εκτός δικτύου κ.λπ.).

—

Οικονομική ανθεκτικότητα: Ανάπτυξη ικανοτήτων για την αντιμετώπιση απρόβλεπτων κλυδωνισμών με την υλοποίηση επενδύσεων σε υποδομές σε γεωγραφικές περιοχές με μεγαλύτερη ευπάθεια σε κλυδωνισμούς (δηλαδή σε περιοχές με μεγαλύτερη έκθεση σε κλυδωνισμούς και μικρότερη ικανότητα αντοχής σε κλυδωνισμούς αυτού του είδους) ή σε περιοχές που είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν πιέσεις στο μέλλον, καθώς και με τη δημιουργία βιώσιμων οικοσυστημάτων του ιδιωτικού τομέα μέσω επενδύσεων στην οικονομική ένταξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.

2.4.7.   Υποβολή εκθέσεων και παρακολούθηση

Όπως περιγράφεται στο κεφάλαιο 4, μετά το πέρας της διαδικασίας ελέγχου βιωσιμότητας, ο εταίρος υλοποίησης θα υποχρεούται να υποβάλει στην Επιτροπή Επενδύσεων του InvestEU περίληψη του ελέγχου βιωσιμότητας, η οποία καλύπτει τα ακόλουθα βασικά στοιχεία:

—	επιβεβαίωση του ελέγχου συμμόρφωσης με τις κείμενες διατάξεις,

—	κατηγοριοποίηση των κινδύνων για τα έργα άμεσης χρηματοδότησης που υπερβαίνουν το κατώτατο όριο, βάσει εκτίμησης των δυνητικών αρνητικών επιπτώσεων,

—	για έργα χαμηλού κινδύνου, αιτιολόγηση της μη διενέργειας περαιτέρω ελέγχου βιωσιμότητας,

—	αποτέλεσμα περαιτέρω εκτίμησης κατά τη φάση ελέγχου βιωσιμότητας και κατάρτιση κοινωνικού πίνακα αποτελεσμάτων,

—	σχέδια για τη διαχείριση των κινδύνων και των επιπτώσεων που έχουν προσδιοριστεί, εάν χρειάζεται,

—	συνοπτική παρουσίαση των μέτρων για την ενίσχυση των θετικών κοινωνικών επιπτώσεων, κατά περίπτωση.

Το επόμενο βασικό στάδιο είναι η παρακολούθηση του έργου εκ μέρους του φορέα υλοποίησης, η οποία στην περίπτωση της κοινωνικής διάστασης δεν αποτελεί μία μόνο ενέργεια, αλλά μια συνεχή και επαναληπτική διαδικασία. Για τον λόγο αυτόν, είναι σημαντικό τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά ζητήματα να λαμβάνονται υπόψη κατά τη διάρκεια της συνολικής παρακολούθησης του έργου.

Σε περίπτωση που ο εταίρος υλοποίησης προσδιορίσει σημαντικές επιπτώσεις που μπορούν να επηρεάσουν τις κοινωνικές επιδόσεις του έργου, μπορεί να συστήσει μέτρα μετριασμού, σε συνεργασία με τον φορέα υλοποίησης του έργου (όπως τα μέτρα που παρουσιάζονται στις ενότητες ανωτέρω), και να προβεί σε έγκριση της πράξης υπό όρους. Ορισμένες απαιτήσεις παρακολούθησης μπορούν να συμπεριλαμβάνονται επίσης στη συμβατική συμφωνία με τον τελικό αποδέκτη.

2.5.   Οριζόντιες διατάξεις για τις τρεις διαστάσεις

Στην παρούσα ενότητα διατυπώνονται ορισμένες γενικές συστάσεις προς τους εταίρους υλοποίησης, οι οποίες ισχύουν και για τις τρεις διαστάσεις. Οι συστάσεις αυτές καλύπτουν τα εξής: i) τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να κρίνουν την ικανότητα του φορέα υλοποίησης του έργου/τελικού αποδέκτη να διαχειρίζεται όλες τις κλιματικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές πτυχές που περιγράφονται στο παρόν έγγραφο καθοδήγησης· και ii) το είδος των συμβατικών ρυθμίσεων που θα μπορούσε να προβλέψει ο εταίρος υλοποίησης, εάν χρειαστεί.

2.5.1.   Ικανότητα του φορέα υλοποίησης του έργου

Στη διαδικασία κλιματικής, περιβαλλοντικής και κοινωνικής δέουσας επιμέλειας, ένας βασικός παράγοντας που καθορίζει την επιτυχία οποιουδήποτε μέτρου ή την ομαλή διαχείριση των ζητημάτων βιωσιμότητας είναι η ικανότητα του φορέα υλοποίησης του έργου/τελικού αποδέκτη να ανταποκριθεί σε όλες τις σχετικές απαιτήσεις. Όσο πιο έμπειρος είναι ο φορέας υλοποίησης του έργου/τελικός αποδέκτης τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να είναι ικανός να αντιμετωπίσει τις κλιματικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις.

Κατά την εξέταση της ικανότητας του φορέα υλοποίησης του έργου/τελικού αποδέκτη, ο εταίρος υλοποίησης θα μπορούσε να ελέγχει τα εξής (110):

—	αν ο φορέας υλοποίησης του έργου διαθέτει διαδικασίες και συστήματα για την αντιμετώπιση ζητημάτων βιωσιμότητας, αν αναλαμβάνει σαφή δέσμευση για την αποδοτική χρήση των φυσικών πόρων, τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την ίση μεταχείριση και άλλες κοινωνικές πτυχές·

—	αν ο φορέας υλοποίησης του έργου έχει σχετικούς στόχους, αν συμμετέχει το διοικητικό συμβούλιο και αν οι δεσμεύσεις αναγνωρίζονται σε οργανωτικό επίπεδο·

—	αν ο φορέας υλοποίησης του έργου διαθέτει τα κατάλληλα εργαλεία για την υλοποίηση των δεσμεύσεων, τις μεθόδους και τα εργαλεία για την εκτίμηση των διαφόρων επιπτώσεων, την ικανότητα να δίνει συνέχεια σε πορίσματα, να ασκεί παρακολούθηση και να υποβάλλει σχετικές εκθέσεις·

—	αν ο φορέας υλοποίησης του έργου διαθέτει σύστημα περιβαλλοντικής και κοινωνικής διαχείρισης (ESMS) ή ισοδύναμο σύστημα το οποίο είναι εναρμονισμένο ή πιστοποιημένο κατά EMAS ή κατά ISO 14001, ISO 45001 ή άλλο ισοδύναμο πρότυπο. αν το ESMS ελέγχεται·

—	αν υπάρχει επάρκεια προσωπικού και οικονομικών πόρων για την αντιμετώπιση των ζητημάτων βιωσιμότητας·

—	το ιστορικό επιδόσεων όσον αφορά την αντιμετώπιση πτυχών βιωσιμότητας και τη συνεργασία με τον εταίρο υλοποίησης.

2.5.2.   Συμβατικές ρυθμίσεις

Κατά τη διαδικασία δέουσας επιμέλειας σχετικά με τη βιωσιμότητα, ο εταίρος υλοποίησης ενδέχεται να καταλήξει στο συμπέρασμα: i) ότι ο φορέας υλοποίησης του έργου/τελικός αποδέκτης πρέπει να λάβει πρόσθετα μέτρα (π.χ. εφαρμογή ESMS, μέτρων μετριασμού)· ή ii) ότι ορισμένες άδειες και εγκρίσεις μπορούν να υποβληθούν μόνο σε μεταγενέστερο στάδιο· ή iii) ότι ορισμένες δράσεις που συμφωνήθηκαν πρέπει να παρακολουθούνται κ.λπ. Στην περίπτωση αυτή, ο εταίρος υλοποίησης μπορεί να προβεί στις ακόλουθες ενέργειες:

—

Προσθήκη συμβατικών ρητρών με στόχο τη διασφάλιση της εφαρμογής κατάλληλων μέτρων βιωσιμότητας και την επιβολή κυρώσεων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης ή μη εφαρμογής. Αυτές θα μπορούσαν να αφορούν: — προϋποθέσεις υπογραφής, δηλαδή οι εκκρεμούσες πτυχές θα πρέπει να οριστικοποιούνται πριν από την υπογραφή της σύμβασης χρηματοδότησης· — προϋποθέσεις εκταμίευσης, δηλαδή η εκταμίευση των κονδυλίων μπορεί να πραγματοποιείται μόνον εάν πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις· — ειδικές ρήτρες, δηλαδή η μη τήρηση συγκεκριμένων δεσμεύσεων θα μπορούσε να ενεργοποιήσει την επιβολή κάποιου είδους κυρώσεων, οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν, σε ακραίες περιπτώσεις, ακόμη και στην ανάκληση της χρηματοδότησης.

—

Επιβολή απαιτήσεων παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων για το έργο (π.χ. εφαρμογή προληπτικών και διορθωτικών μέτρων και μέτρων μετριασμού και αντιστάθμισης, βάσει των οποίων μειώθηκαν/εξαλείφθηκαν/αντισταθμίστηκαν οι αρνητικές επιπτώσεις, εκθέσεις προόδου σχετικά με την πορεία εφαρμογής των διαφόρων μέτρων και σχετικά με τις επιδόσεις βιωσιμότητας της πράξης, πληροφορίες σχετικά με ένδικες διαφορές κ.λπ.)

Οι απαιτήσεις αυτές θα πρέπει να διατυπώνονται με σαφήνεια ώστε να αποφεύγονται παρανοήσεις ως προς τους ρόλους, το περιεχόμενο και το τι αναμένεται από τους φορείς υλοποίησης έργων/τελικούς αποδέκτες.

2.6.   Οικονομική αποτίμηση των πράξεων

Η εκτίμηση των επιπτώσεων του έργου στο περιβάλλον, στην κοινωνία και στην κλιματική αλλαγή εντάσσεται στην πιο ολοκληρωμένη οικονομική αποτίμηση που διενεργείται συχνά για έργα που λαμβάνουν δημόσια στήριξη από την ΕΕ.

Η οικονομική αποτίμηση αποσκοπεί στην αξιολόγηση του βαθμού στον οποίο ένα επενδυτικό σχέδιο συμβάλλει στη συνολική κοινωνική ευημερία και οικονομική ανάπτυξη. Λαμβάνει υπόψη τα οφέλη και το κόστος που συνεπάγεται το έργο για την κοινωνία και αποτιμά την αξία που δημιουργεί το έργο για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, προκειμένου να διαπιστωθεί αν το έργο ωφελεί την κοινωνία στο σύνολό της.

Η οικονομική αποτίμηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κατάταξη των επενδυτικών έργων με βάση την κοινωνικοοικονομική τους αξία και θα μπορούσε να συμβάλει στην κατανομή της περιορισμένης διαθέσιμης χρηματοδότησης και των περιορισμένων διαθέσιμων πόρων μεταξύ διαφόρων επενδύσεων ή επιλογών κατανάλωσης. Ανάλογα με τα διαθέσιμα και προσδιορίσιμα στοιχεία σχετικά με το κόστος και τα οφέλη του έργου, μπορούν να χρησιμοποιούνται διάφορα εργαλεία για την οικονομική αποτίμηση, όπως η ανάλυση κόστους-οφέλους, η ανάλυση κόστους-αποτελεσματικότητας, η ανάλυση ελάχιστου κόστους και, σε μικρότερο βαθμό, η ανάλυση πολλαπλών κριτηρίων (111).

Για τις χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις του InvestEU, η Επιτροπή Επενδύσεων θα λαμβάνει υπόψη πολλαπλά κριτήρια κατά τη λήψη απόφασης σχετικά με τη χορήγηση της εγγύησης της ΕΕ. Ένα από τα κριτήρια αυτά θα είναι η συμβολή του έργου στη βιώσιμη ανάπτυξη. Για την εκπλήρωση του συγκεκριμένου κριτηρίου μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα αποτελέσματα της οικονομικής αποτίμησης. Για παράδειγμα, όταν χρησιμοποιείται η ανάλυση κόστους-οφέλους, ο συντελεστής οικονομικής απόδοσης παρέχει ένδειξη της ευημερίας που δημιουργείται με το έργο. Σε άλλες περιπτώσεις, οι οικονομικές επιδόσεις του έργου μπορούν να επαληθευθούν βάσει δεικτών αναφοράς.

Στις επόμενες ενότητες παρουσιάζονται οι κυριότερες μορφές και οι υφιστάμενες πρακτικές οικονομικής αποτίμησης. Για το InvestEU, η ανάλυση κόστους-οφέλους δεν αποτελεί προαπαιτούμενο και γίνονται εξίσου δεκτές εναλλακτικές προσεγγίσεις της οικονομικής αποτίμησης.

2.6.1.   Μορφές οικονομικής αποτίμησης

Η ανάλυση κόστους-οφέλους είναι η προτιμώμενη προσέγγιση για την αξιολόγηση επενδυτικών έργων, δεδομένου ότι προσφέρει ένα αξιόπιστο, αντικειμενικό και τεκμηριωμένο πλαίσιο ανάλυσης για την αποτίμηση των έργων. Η ανάλυση κόστους-οφέλους βασίζεται στον ποσοτικό προσδιορισμό των αναμενόμενων ροών οφέλους και κόστους του έργου με χρηματικούς όρους και χρησιμοποιείται συνήθως για την αποτίμηση ευρέος φάσματος δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων. Όταν τα οφέλη υπερτερούν του κόστους, στον βαθμό που ο αναμενόμενος συντελεστής οικονομικής απόδοσης υπερβαίνει την ελάχιστη ποσοστιαία κοινωνική απόδοση, το έργο θεωρείται οικονομικά βιώσιμο.

Όταν χρησιμοποιείται η ανάλυση κόστους-οφέλους, η εκτίμηση των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και κλιματικών επιπτώσεων διενεργείται με χρηματικούς όρους (όπου η χρηματική αποτίμηση των εν λόγω επιπτώσεων είναι εφικτή και εύλογη) και λαμβάνει τη μορφή στοιχείων ταμειακών ροών της ανάλυσης (είτε θετικών είτε αρνητικών) που περιλαμβάνονται στον υπολογισμό των δεικτών οικονομικών επιδόσεων, συμπεριλαμβανομένου του συντελεστή οικονομικής απόδοσης (112).

Η ανάλυση κόστους-οφέλους λαμβάνει συνήθως τη μορφή σύγκρισης μεταξύ του σεναρίου «με έργο» και του σεναρίου «χωρίς έργο».

Η ανάλυση κόστους-αποτελεσματικότητας συνιστάται όταν υπάρχει ένα μόνο αποτέλεσμα του έργου και οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων επιθυμούν να συγκρίνουν επιλογές που επιτυγχάνουν τον ίδιο στόχο, ακόμη και με διαφορετική ένταση, με το μικρότερο κόστος. Χρησιμοποιείται συνήθως για μικρά έργα ή για έργα τα οποία δεν αποτελούν αυτοτελή μονάδα ανάλυσης, αλλά συνιστούν, αντιθέτως, απαραίτητο στοιχείο στο πλαίσιο μιας ευρύτερης επένδυσης, όπως η επιλογή τεχνολογίας, η αγορά εξοπλισμού ή μηχανημάτων ή η ανάπτυξη συγκεκριμένης δραστηριότητας ή προγράμματος. Η ανάλυση ελάχιστου κόστους χρησιμοποιείται όταν οι επιλογές επιτυγχάνουν το ίδιο αποτέλεσμα με την ίδια ένταση, αλλά με διαφορετικό κόστος. Στην περίπτωση αυτή, συγκρίνονται με βάση το κόστος του κύκλου ζωής τους.

Όταν χρησιμοποιείται η ανάλυση κόστους-αποτελεσματικότητας (ή η ανάλυση ελάχιστου κόστους), η εκτίμηση των περιβαλλοντικών και κλιματικών επιπτώσεων συχνά δεν περιλαμβάνεται στην οικονομική ανάλυση, διότι δεν θεωρείται αναλογική σε σχέση με τον τύπο και το μέγεθος/τη σημασία του έργου (ή διότι οι επιπτώσεις θεωρούνται ισοδύναμες σε όλες τις επιλογές έργου που εξετάζονται). Στην περίπτωση αυτή —ή όταν δεν υπάρχει οικονομική αποτίμηση— προτείνεται οι εν λόγω επιπτώσεις να εκτιμώνται χωριστά (στο πλαίσιο εκτίμησης των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και κλιματικών επιπτώσεων του έργου, σύμφωνα με τις αρχές που παρουσιάζονται στο παρόν έγγραφο καθοδήγησης). Ως εναλλακτική προσέγγιση, το αποτέλεσμα της ανάλυσης κόστους-αποτελεσματικότητας (συνήθως ως λόγος του κόστους προς τις εκροές) μπορεί να προσαρμοστεί ώστε να συμπεριλαμβάνονται οι βασικοί οικονομικοί εξωτερικοί παράγοντες του έργου, όπως οι εκπομπές CO2 και ατμοσφαιρικών ρύπων (κατά την πάγια πρακτική, π.χ., στον τομέα της ενέργειας). Όταν αυτοί οι εξωτερικοί παράγοντες είναι αρνητικοί, μπορούν να συμπεριληφθούν ως κόστος (δηλαδή να τοποθετηθούν στον αριθμητή του λόγου κόστους/αποτελεσματικότητας).

Η ανάλυση πολλαπλών κριτηρίων είναι ένα εργαλείο για την ενημέρωση των υπεύθυνων λήψης αποφάσεων σχετικά με τον βαθμό στον οποίο τόσο το έργο όσο και οι επιλογές του συνάδουν με το γενικό πλαίσιο πολιτικής και συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων πολιτικής. Χρησιμοποιείται συνήθως για πολυτομεακά έργα ή για έργα με μεγάλο αριθμό εκροών/επιπτώσεων για τα οποία δεν είναι πάντα εφικτή η διενέργεια χρηματικής αποτίμησης. Η ανάλυση πολλαπλών κριτηρίων ενδείκνυται ιδιαιτέρως κατά το στάδιο σχεδιασμού του κύκλου ανάπτυξης του έργου για την αξιολόγηση διαφόρων επενδυτικών σεναρίων.

Όταν χρησιμοποιείται η ανάλυση πολλαπλών κριτηρίων, η εκτίμηση των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και κλιματικών επιπτώσεων διενεργείται με ποσοτικούς και ποιοτικούς όρους. Οι επιπτώσεις αυτές μπορούν να προσδιοριστούν ως ένα σύνολο στόχων πολιτικής για τους οποίους χρησιμοποιούνται κριτήρια, συντελεστές στάθμισης και δείκτες βαθμολογίας (προκειμένου να αξιολογείται ο βαθμός στον οποίο το έργο είναι πιθανό να επιτύχει τους στόχους αυτούς). Η μεθοδολογία ανάλυσης πολλαπλών κριτηρίων μπορεί να περιλαμβάνει ως κριτήρια ποσοτικές πτυχές των επιδόσεων του έργου. Για παράδειγμα, ένα από τα κριτήρια μπορεί να είναι η χρηματική αποτίμηση του αντικτύπου στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, και ενδέχεται να απαιτείται ελάχιστη τιμή. Με τον τρόπο αυτόν, ορισμένα αποτελέσματα που είναι χαρακτηριστικά της ανάλυσης κόστους-οφέλους ενσωματώνονται στην ανάλυση πολλαπλών κριτηρίων.

2.6.2.   Υφιστάμενες πρακτικές οικονομικής αποτίμησης

Στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής, ο κανονισμός για τα ΕΔΕΤ 2014-2020 περιλάμβανε αυστηρή υποχρέωση υποβολής των μεγάλων έργων σε ανάλυση κόστους-οφέλους. Η εν λόγω ανάλυση κόστους-οφέλους πρέπει να ακολουθεί τη μεθοδολογία που περιγράφεται στον οδηγό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ανάλυση κόστους-οφέλους των επενδυτικών έργων (2014) (113). Για την περίοδο 2021-2027 προτείνεται μια πιο ευέλικτη και αναλογική προσέγγιση, η οποία συνάδει με την προσέγγιση της οικονομικής αποτίμησης που ακολουθούν η ΕΤΕπ και άλλοι δυνητικοί εταίροι υλοποίησης (βλ. κατωτέρω). Η νέα προσέγγιση θα παρουσιαστεί στον επικείμενο οδηγό οικονομικής αποτίμησης που ετοιμάζεται για δημοσίευση από τη ΓΔ REGIO, σε συντονισμό με άλλες ΓΔ της Επιτροπής και με την υποστήριξη της JASPERS, έως τις αρχές του 2021.

Ο οδηγός οικονομικής αποτίμησης θα συμπληρώνει —δεν αντικαθιστά— τον οδηγό της Επιτροπής για την ανάλυση κόστους-οφέλους του 2014 και προορίζεται να αποτελεί πηγή η οποία μπορεί να χρησιμοποιείται για διάφορα ταμεία στο πλαίσιο των δημοσιονομικών προοπτικών της περιόδου 2021-2027. Παρότι η ανάλυση κόστους-οφέλους θα εξακολουθήσει να αποτελεί το προκαθορισμένο εργαλείο αποτίμησης για διάφορες πρωτοβουλίες που χρηματοδοτούνται από την Επιτροπή, προτείνονται και άλλα εργαλεία για συγκεκριμένες περιστάσεις.

Στο πλαίσιο του InvestEU, ορισμένοι δυνητικοί εταίροι υλοποίησης θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιούν την οικονομική αποτίμηση στο πλαίσιο της οικείας συνήθους διαδικασίας αποτίμησης έργων, όπως περιγράφεται κατωτέρω για ένα δείγμα επιλεγμένων διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.

—

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) διενεργεί οικονομική αποτίμηση των έργων που χρηματοδοτούνται από την Τράπεζα. Η ΕΤΕπ χρησιμοποιεί την ανάλυση κόστους-οφέλους ως προκαθορισμένη μεθοδολογία για την εκτίμηση του συντελεστή οικονομικής απόδοσης ενός έργου, η οποία λαμβάνει υπόψη τα ευρύτερα οφέλη και το κόστος του έργου για την κοινωνία, συμπεριλαμβανομένων περιβαλλοντικών εξωτερικών παραγόντων. Η ΕΤΕπ χρησιμοποιεί επίσης την ανάλυση κόστους-αποτελεσματικότητας και, πιο πρόσφατα, την ανάλυση πολλαπλών κριτηρίων, λαμβάνοντας υπόψη τις μεταβαλλόμενες συνθήκες σε κάθε τομέα. Η εκτίμηση των περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων των έργων βασίζεται στα πρότυπα που δημοσιεύονται στο περιβαλλοντικό και κοινωνικό εγχειρίδιο της ΕΤΕπ. Τα αποτελέσματα της οικονομικής αποτίμησης εντάσσονται στο συνολικό πλαίσιο αξιολόγησης των έργων για τα οποία υποβάλλεται αίτηση χορήγησης δανείου από την ΕΤΕπ. Στο έγγραφο «Economic Appraisal of Investment Projects at the EIB» (Οικονομική αποτίμηση των επενδυτικών έργων στην ΕΤΕπ) (2013) παρουσιάζονται οι μέθοδοι οικονομικής αποτίμησης που χρησιμοποιεί η ΕΤΕπ για την αξιολόγηση της οικονομικής βιωσιμότητας των έργων (114).

—

Η προσέγγιση που ακολουθεί η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ) όσον αφορά τη βιωσιμότητα περιλαμβάνει την ενσωμάτωση περιβαλλοντικών και κοινωνικών απαιτήσεων στην αποτίμηση και στην υλοποίηση όλων των έργων που χρηματοδοτούνται από την εν λόγω τράπεζα. Κάθε έργο που χρηματοδοτείται από την ΕΤΑΑ υπόκειται σε περιβαλλοντική και κοινωνική εκτίμηση βάσει της περιβαλλοντικής και κοινωνικής πολιτικής της ΕΤΑΑ και των συναφών απαιτήσεων επιδόσεων, καθώς και βάσει των ουσιαστικών περιβαλλοντικών προτύπων της ΕΕ. Επίσης, από τον Ιανουάριο του 2019 η ΕΤΑΑ άρχισε να διενεργεί οικονομική εκτίμηση των έργων με υψηλές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Κατά γενικό κανόνα, κατά την εφαρμογή της οικονομικής εκτίμησης διενεργείται ανάλυση κόστους-οφέλους, εκτός εάν η ανάλυση κόστους-αποτελεσματικότητας θεωρείται καταλληλότερη σε ορισμένες ειδικές περιστάσεις, όπως περιγράφεται στο έγγραφο «Methodology for the economic assessment of EBRD projects with high greenhouse gas emissions» (Μεθοδολογία οικονομικής εκτίμησης έργων της ΕΤΑΑ με υψηλές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου) (2019) (115).

—

Ομοίως, η Βόρεια Τράπεζα Επενδύσεων (‘NIB’) εξετάζει τις δυνητικές επιπτώσεις των έργων, καθώς και τους περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς κινδύνους, σύμφωνα με την πολιτική και τις κατευθυντήριες γραμμές της για τη βιωσιμότητα (116). Η εν λόγω τράπεζα εξετάζει τις σχετικές πληροφορίες που παρέχουν οι δανειολήπτες, όπως εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων και ισχύουσες άδειες και εγκρίσεις. Επιπλέον της βιωσιμότητας, η NIB αναλύει επίσης την τεχνική και οικονομική ποιότητα των έργων βάσει ποσοτικής και ποιοτικής εκτίμησης.

2.6.3.   Συστάσεις για το πρόγραμμα InvestEU

Η χρήση της ανάλυσης κόστους-οφέλους και/ή άλλων μεθόδων οικονομικής αποτίμησης στο πλαίσιο του InvestEU θα εξαρτάται από τη συνήθη διαδικασία αποτίμησης έργων των εταίρων υλοποίησης (τρέχουσα ή σχεδιαζόμενη). Η επιλογή των πλέον κατάλληλων εργαλείων επαφίεται συνήθως στην επαγγελματική κρίση του εταίρου υλοποίησης, λαμβανομένου υπόψη του οικείου τομέα, της διαθεσιμότητας εμπειρικών δεδομένων και της πολυπλοκότητας του έργου.

Για τους εταίρους υλοποίησης που δεν διαθέτουν (ακόμη) καθιερωμένη προσέγγιση ή διαδικασία για τη διενέργεια οικονομικής αποτίμησης (στο πλαίσιο της οικείας συνήθους διαδικασίας αποτίμησης έργων), ο επικείμενος οδηγός οικονομικής αποτίμησης με τίτλο «Economic Appraisal Vademecum» και τα άλλα έγγραφα αναφοράς που παρατίθενται στο παράρτημα 4 παρέχουν ένα χρήσιμο πλαίσιο (που προτείνει την πλέον κατάλληλη μέθοδο οικονομικής αποτίμησης ανά είδος επένδυσης).

Όπως αναλύεται στο κεφάλαιο 2.2 σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας, η συνιστώμενη μεθοδολογία για τη χρηματική αποτίμηση των επιπτώσεων στην κλιματική αλλαγή βασίζεται στη μεθοδολογία της ΕΤΕπ για το αποτύπωμα άνθρακα. Η μεθοδολογία αυτή συνίσταται, αφενός, στην εκτίμηση του όγκου των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που δημιουργεί (ή αποφεύγει) το έργο, μέσω κατάλληλων συντελεστών εκπομπών, και, αφετέρου, στην αποτίμησή τους με τη χρήση σκιώδους τιμής CO2.

Από την άποψη του ελέγχου κλιματικής βιωσιμότητας, είναι σημαντικό η οικονομική ανάλυση του έργου να διαθέτει αξιόπιστη βάση αναφοράς, η οποία να συνάδει με τους γενικούς προσανατολισμούς της πολιτικής της ΕΕ για το κλίμα. Παρότι εξακολουθεί να υπάρχει το στοιχείο της επαγγελματικής κρίσης όσον αφορά την ταχύτητα και τη φύση της μετάβασης, βάσει της ορθής πρακτικής απαιτείται να καθίστανται σαφείς οι βασικές παραδοχές. Ειδικότερα, θα ήταν απίθανο να θεωρηθεί αξιόπιστη μια βάση αναφοράς η οποία λαμβάνει ως παραδοχή τη συνεχιζόμενη χρήση δραστηριοτήτων υψηλής έντασης άνθρακα έως το 2050.

Όπως αναλύεται στο κεφάλαιο 2.3 σχετικά με τον έλεγχο περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, η χρηματική αποτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων βασίζεται συνήθως σε μια προσέγγιση συνολικής οικονομικής αξίας η οποία μπορεί να εκτιμηθεί με διάφορες τεχνικές και εξωτερικές αναφορές. Για ορισμένες συγκεκριμένες επιπτώσεις, όπως η ηχορύπανση ή η ατμοσφαιρική ρύπανση, οι μελέτες που διατίθενται στη βιβλιογραφία παρέχουν ειδικές ανά χώρα τιμές αναφοράς (μοναδιαίο κόστος). Οι εν λόγω τιμές αναφοράς μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματική αποτίμηση των επιπτώσεων (τόσο αρνητικών όσο και θετικών) που θα μπορούσαν να προσδιοριστούν ποσοτικώς και να συμπεριληφθούν στη διαδικασία αξιολόγησης (117).

Κατά κανόνα, τόσο οι χρηματικά αποτιμηθείσες περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις (όπου είναι εφικτό και αναλογικό) όσο και οι χρηματικά αποτιμηθείσες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που παράγει/αποφεύγει το έργο θα πρέπει να περιλαμβάνονται στην οικονομική αποτίμηση για τον προσδιορισμό του συντελεστή οικονομικής απόδοσης του έργου ή εναλλακτικών σχετικών δεικτών (118) που πρέπει να αναφέρονται στην Επιτροπή Επενδύσεων του InvestEU.

2.7.   Επιχειρηματική χρηματοδότηση γενικού σκοπού

Σε περίπτωση που μια συναλλαγή χρηματοδότησης γενικού σκοπού (119) πληροί τις προϋποθέσεις για την παροχή στήριξης από το InvestEU, δεδομένου ότι τηρεί τις προϋποθέσεις που καθορίζονται στον κανονισμό InvestEU και στις επενδυτικές κατευθυντήριες γραμμές (όσον αφορά την κάλυψη των προτεραιοτήτων πολιτικής, την προσθετικότητα, τις αδυναμίες της αγοράς ή καταστάσεις μη ικανοποιητικής αξιοποίησης επενδύσεων κ.λπ.), εφαρμόζεται απλουστευμένη έκδοση του ελέγχου βιωσιμότητας πάνω από το κατώτατο όριο. Στην περίπτωση αυτή, δεν υπάρχει συγκεκριμένο στοιχείο ενεργητικού ή σκοπός που να μπορεί να αναλυθεί, ούτε αντίκτυπος που να μπορεί να προσδιοριστεί και να εκτιμηθεί.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η εκτίμηση του εταίρου υλοποίησης θα πρέπει να επικεντρώνεται στα εξής: i) στην προσέγγιση του τελικού αποδέκτη όσον αφορά την ενσωμάτωση παραμέτρων βιωσιμότητας στις διαδικασίες του· και ii) στην ικανότητα εν γένει του τελικού αποδέκτη να διαχειρίζεται περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς κινδύνους.

Για τις περιπτώσεις αυτές συνιστώνται στον εταίρο υλοποίησης οι ακόλουθες ενέργειες:

—	Ελέγχεται αν ο τελικός αποδέκτης δραστηριοποιείται σε τομέα που συνδέεται συνήθως με υψηλότερους περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς κινδύνους.

—

Επαληθεύεται αν ο τελικός αποδέκτης διαθέτει ESMS, συμπεριλαμβανομένης πολιτικής περιβαλλοντικής και κοινωνικής ευθύνης, και αποδεδειγμένη ικανότητα/επάρκεια στη διαχείριση και την αντιμετώπιση των σχετικών κλιματικών, περιβαλλοντικών ή κοινωνικών κινδύνων και επιπτώσεων (της επιχείρησης ή των δραστηριοτήτων του). Για παράδειγμα, ο εταίρος υλοποίησης θα μπορούσε να ελέγχει: — αν υπάρχουν οργανωτικές δομές και διαδικασίες, με καθορισμένους ρόλους και αρμοδιότητες, και διορισμένο ειδικευμένο προσωπικό, μεταξύ άλλων, όσον αφορά την εξωτερική επικοινωνία· — αν διατίθενται χρηματοδοτικοί πόροι για την αποτελεσματική εφαρμογή του ESMS, συστήματος εναρμονισμένου ή πιστοποιημένου κατά EMAS ή κατά ISO 14001, ISO 45001 ή άλλο ισοδύναμο σύστημα· — σε περίπτωση που το ESMS υποβάλλεται σε εξωτερικό έλεγχο, την τελευταία έκθεση των ελεγκτών κ.λπ.· — ανάλογα με τον τελικό αποδέκτη, σε περίπτωση που συντάσσεται ετήσια έκθεση, ο εταίρος υλοποίησης θα μπορούσε να επαληθεύει αν περιλαμβάνει περιβαλλοντικές, κοινωνικές και σχετικές με τη διακυβέρνηση πληροφορίες (ΠΚΔ), καθώς και την έκταση/τον βαθμό λεπτομέρειας/την επάρκεια των πληροφοριών ΠΚΔ που παρέχονται σε αυτή.

—

Επαληθεύεται το ιστορικό επιδόσεων βιωσιμότητας του τελικού αποδέκτη: — συμμόρφωση με την περιβαλλοντική και κοινωνική νομοθεσία που διέπει τη δραστηριότητα και τη λειτουργία του (π.χ. βάσει αδειών λειτουργίας)· — ιστορικό μη συμμόρφωσης με τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές νομικές απαιτήσεις τα τελευταία έτη (120): τυχόν πρόστιμα και κυρώσεις για παραβάσεις, ατυχήματα ή περιστατικά κατά τα τελευταία έτη, τα οποία αφορούν σημαντικές περιβαλλοντικές ζημίες ή σοβαρούς τραυματισμούς ή θανάτους, άσκηση ενδεχομένως προσφυγών από ενδιαφερόμενα μέρη ή άλλους τρίτους (π.χ. για τυχαίες διαρροές ρυπογόνων ουσιών, πυρκαγιές, εργατικά ατυχήματα κ.λπ.)· — τυχόν κοινωνικά ζητήματα και σχέσεις με την κοινότητα, δημόσιες διαμαρτυρίες, καταγγελίες ή παράπονα, απεργίες εργαζομένων κ.λπ.

Η ίδια προσέγγιση που παρουσιάζεται ανωτέρω μπορεί επίσης να λαμβάνεται υπόψη για τις άμεσες επενδύσεις μετοχικού κεφαλαίου, εάν αυτό το είδος παρέμβασης είναι δυνατό στο πλαίσιο των χρηματοπιστωτικών προϊόντων που αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης και περιλαμβάνονται στις συμβάσεις εγγύησης. Εκτός από τις ανωτέρω περιπτώσεις, για τις άμεσες επενδύσεις μετοχικού κεφαλαίου θα απαιτούνται επίσης, κατά περίπτωση, τα εξής:

—	εταιρείες που καλύπτονται από το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ΣΕΔΕ) (121) στις οποίες η επένδυση που λαμβάνει στήριξη από το InvestEU < 30 %: πρέπει να ενθαρρύνονται εντόνως να εγκρίνουν σχέδια πράσινης μετάβασης/απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές·

—	εταιρείες που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ στις οποίες η επένδυση που λαμβάνει στήριξη από το InvestEU > 30 %: πρέπει να τους ζητείται εντόνως να εγκρίνουν σχέδια πράσινης μετάβασης/απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές.

3.   ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΕΜΜΕΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ

Στο πλαίσιο της χρηματοδότησης με διαμεσολάβηση, ο εταίρος υλοποίησης δεν διενεργεί απευθείας αξιολόγηση των υποκείμενων, επιμέρους έργων ή πράξεων. Και τούτο διότι υπάρχει τουλάχιστον ένας χρηματοοικονομικός διαμεσολαβητής μεταξύ του εταίρου υλοποίησης και του τελικού αποδέκτη (122). Επιπλέον, η διαδικασία έγκρισης για τη χρηματοδότηση με διαμεσολάβηση είναι διαφορετική από τη διαδικασία έγκρισης για την άμεση χρηματοδότηση (123). Στην περίπτωση αυτή, τα υποκείμενα επιμέρους έργα ή δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται (στο εξής: συναλλαγές (124)) δεν υποβάλλονται προς έγκριση στην Επιτροπή Επενδύσεων.

Στην περίπτωση της χρηματοδότησης με διαμεσολάβηση, η ευθύνη για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας των υποκείμενων συναλλαγών ως προς και τις τρεις διαστάσεις ανατίθεται στον χρηματοοικονομικό διαμεσολαβητή. Το επίπεδο των απαιτήσεων ελέγχου βιωσιμότητας θα εξαρτάται από το είδος της παρεχόμενης χρηματοδότησης, το δυνητικό είδος και επίπεδο κινδύνου (125) των υποκείμενων συναλλαγών, καθώς και από το είδος των τελικών αποδεκτών (126).

3.1.   Γενικές απαιτήσεις ελέγχου βιωσιμότητας

Ανεξάρτητα από το είδος της χρηματοδότησης με διαμεσολάβηση, η προσέγγιση όσον αφορά τον έλεγχο βιωσιμότητας πρέπει να περιλαμβάνει τα εξής:

—

αξιολόγηση, εκ μέρους του εταίρου υλοποίησης, της ικανότητας του χρηματοοικονομικού διαμεσολαβητή και των συστημάτων και/ή διαδικασιών που εφαρμόζει για τον έλεγχο, την εκτίμηση και τη διαχείριση των περιβαλλοντικών, κλιματικών και κοινωνικών κινδύνων που συνδέονται με τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες· και

—	ένα σύνολο ελάχιστων απαιτήσεων για τις υποκείμενες συναλλαγές, οι οποίες θα είναι ανάλογες με το επίπεδο των κινδύνων που αντιπροσωπεύουν.

3.2.   Είδη χρηματοδότησης

Η χρηματοδότηση με διαμεσολάβηση καλύπτει διάφορες μορφές χρηματοδότησης και ευρύ φάσμα χρηματοοικονομικών διαμεσολαβητών με διαφορετικές επιχειρηματικές δραστηριότητες. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να γίνεται διάκριση μεταξύ των διαφόρων μορφών διαμεσολάβησης, δεδομένου ότι οι υποκείμενες συναλλαγές θα μπορούσαν να ενεργοποιούν διαφορετικές επιπτώσεις και διαφορετικές προσεγγίσεις. Τα ακόλουθα είδη χρηματοδότησης με διαμεσολάβηση θα πρέπει να διαφοροποιούνται προκειμένου να καθορίζεται η κατάλληλη προσέγγιση όσον αφορά τον έλεγχο βιωσιμότητας: i) ταμεία υποδομών· ii) ταμεία που δεν επενδύουν σε υποδομές· και iii) διαμεσολαβούμενα πιστωτικά όρια ή άλλα χρεωστικά προϊόντα που απευθύνονται σε ΜΜΕ, μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης και άλλες επιλέξιμες οντότητες.

3.2.1.   Ταμεία υποδομών

Τα έργα υποδομής είναι τα έργα που είναι πιθανότερο να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στις τρεις διαστάσεις. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι απαιτήσεις είναι αυστηρότερες στην περίπτωση των ταμείων υποδομών.

Βάσει του συνολικού επενδυτικού κόστους του έργου, θα απαιτείται έλεγχος βιωσιμότητας για τα υποκείμενα έργα με συνολικό κόστος έργου ίσο προς ή μεγαλύτερο από 10 εκατ. EUR (μη συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ).

Στην περίπτωση αυτή, ο εταίρος υλοποίησης και ο διαχειριστής του ταμείου έχουν διαφορετικές αρμοδιότητες.

3.2.1.1.   Απαιτήσεις για τον εταίρο υλοποίησης

Ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει, στο πλαίσιο της δέουσας επιμέλειας που ασκεί, να προβαίνει σε αξιολόγηση της ικανότητας του διαχειριστή του ταμείου να διενεργεί εκτίμηση των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και κλιματικών πτυχών σύμφωνα με τις αρχές και τους στόχους του ελέγχου βιωσιμότητας κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 8 παράγραφοι 5 και 6 του κανονισμού InvestEU (127).

Για τον σκοπό αυτόν, ο εταίρος υλοποίησης πρέπει να εξακριβώνει αν εφαρμόζεται σύστημα περιβαλλοντικής και κοινωνικής διαχείρισης (ESMS) (128). Πρέπει επίσης να ελέγχει τα ακόλουθα σημεία σχετικά με το ESMS:

—

τις επενδυτικές στρατηγικές και πολιτικές του ταμείου, λαμβανομένων υπόψη κλιματικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών παραγόντων. Πρέπει να επαληθεύει επίσης αν αυτές οι επενδυτικές στρατηγικές εναρμονίζονται με τους στόχους για τη θερμοκρασία και την προσαρμογή που ορίζονται στη συμφωνία του Παρισιού, καθώς και αν συνάδουν με την πορεία προς την ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή ανάπτυξη με χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές·

—	την οργανωτική ικανότητα και επάρκεια του ταμείου, συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου σχετικά με το κατά πόσον ο διαχειριστής του ταμείου διαθέτει καταρτισμένο, ειδικευμένο και αφοσιωμένο προσωπικό·

—	τις υφιστάμενες διαδικασίες που πρέπει να εφαρμόζονται από το ταμείο καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας αποτίμησης και παρακολούθησης για τον προσδιορισμό και τη διαχείριση τυχόν κινδύνων που συνδέονται με τις στηριζόμενες πράξεις·

—

τη διαδικασία δέουσας επιμέλειας του ταμείου, συμπεριλαμβανομένων των υφιστάμενων εργαλείων και διαδικασιών του ταμείου για την αξιολόγηση μιας επενδυτικής πράξης και την υποβολή έκθεσης στα διοικητικά όργανα του ταμείου όσον αφορά το αποτέλεσμα της διαδικασίας δέουσας επιμέλειας, καθώς και τη συνέπεια με τις αρχές και τον στόχο του ελέγχου βιωσιμότητας·

—	την ύπαρξη κατάλληλων εργαλείων και διαδικασιών υποβολής εκθέσεων και παρακολούθησης.

Εάν, βάσει των ανωτέρω ελέγχων, ο εταίρος υλοποίησης δεν διατυπώσει ουσιώδεις επιφυλάξεις ως προς την επάρκεια του ESMS του ταμείου και την ικανότητα του ταμείου να προσδιορίζει και να διαχειρίζεται τους περιβαλλοντικούς, κλιματικούς και κοινωνικούς κινδύνους των υποκείμενων επενδύσεών του, τότε ο εταίρος υλοποίησης μπορεί να βασιστεί στο ESMS του ταμείου για την αξιολόγηση των έργων που στηρίζονται από το ταμείο στο πλαίσιο του InvestEU.

Ο διαχειριστής του ταμείου θα υποχρεούται να υποβάλει στον εταίρο υλοποίησης έκθεση σχετικά με τις περιβαλλοντικές, κλιματικές και κοινωνικές επιδόσεις των υποκείμενων έργων. Ο εταίρος υλοποίησης θα διατηρεί το δικαίωμα να ζητήσει από τον διαχειριστή του ταμείου πληροφορίες (129) σχετικά με επιμέρους έργα προκειμένου να επαληθεύσει τον τρόπο με τον οποίο το ταμείο ασκεί τη δέουσα κλιματική, περιβαλλοντική και κοινωνική δέουσα επιμέλεια.

Εάν, κατά τον χρόνο διενέργειας της αξιολόγησης από τον εταίρο υλοποίησης, ο διαχειριστής του ταμείου δεν διαθέτει ESMS ή ο εταίρος υλοποίησης διαπιστώσει ορισμένα κενά (130), το ταμείο θα πρέπει να θέσει σε εφαρμογή κατάλληλο ESMS ή να βελτιώσει το υφιστάμενο σύστημα πριν από την πρώτη ανάληψη ή το αργότερο έως την τελική περάτωση.

3.2.1.2.   Απαιτήσεις για τον διαχειριστή του ταμείου

Στην επόμενη ενότητα περιγράφεται η προσέγγιση που συνιστάται στους διαχειριστές ταμείων για την κατάρτιση των οικείων ESMS.

Από τον διαχειριστή του ταμείου αναμένεται να δημιουργήσει ένα ESMS και να το διατηρήσει καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του ταμείου ή τουλάχιστον για την περίοδο για την οποία θα χρησιμοποιηθεί η στήριξη από το InvestEU. Το ESMS θα καθορίζει τις πολιτικές, την οργανωτική δομή, τις δραστηριότητες σχεδιασμού, τις αρμοδιότητες, τις πρακτικές, τις διαδικασίες και τους πόρους που απαιτούνται. Με τον τρόπο αυτό θα διασφαλίζεται η συστηματική και διαρθρωμένη αξιολόγηση των επενδύσεων, καθώς και η παρακολούθηση της συνεχούς συμμόρφωσής τους με τις περιβαλλοντικές, κλιματικές και κοινωνικές απαιτήσεις που περιγράφονται κατωτέρω:

i.	έλεγχος όλων των έργων με βάση τον κατάλογο δραστηριοτήτων που εξαιρούνται από τη στήριξη στο πλαίσιο του InvestEU και οποιονδήποτε άλλον κατάλογο εξαιρέσεων που καθορίζει ο εταίρος υλοποίησης κατά την εφαρμογή των εσωτερικών πολιτικών του·

ii.	συμμόρφωση με τις σχετικές ενωσιακές και εθνικές περιβαλλοντικές, κλιματικές και κοινωνικές νομοθετικές και κανονιστικές διατάξεις (συμπεριλαμβανομένων των εφαρμοστέων περιβαλλοντικών, κλιματικών, κοινωνικών και εργασιακών υποχρεώσεων που θεσπίζονται από το ενωσιακό και το εθνικό δίκαιο)·

iii.	διασφάλιση της συνέπειας με τις αρχές και τους στόχους του ελέγχου βιωσιμότητας· και

iv.	διασφάλιση της συνέπειας με τα πρότυπα και τους εσωτερικούς κανόνες και διαδικασίες του εταίρου υλοποίησης.

Στο πλαίσιο της επενδυτικής διαδικασίας, ο εταίρος υλοποίησης θα απαιτεί από τον διαχειριστή του ταμείου:

i.	να προσδιορίζει τους δυνητικά σημαντικούς περιβαλλοντικούς, κλιματικούς και κοινωνικούς κινδύνους·

ii.	να κατηγοριοποιεί τους αντίστοιχους κινδύνους που συνδέονται με την επένδυση ανάλογα με τη σημαντικότητά τους·

iii.	να εξετάζει, βάσει των περιβαλλοντικών, κλιματικών και κοινωνικών απαιτήσεων, τα μέτρα μετριασμού που πρέπει να θέσει σε εφαρμογή ο φορέας υλοποίησης·

iv.	να συμφωνεί με τον φορέα υλοποίησης του έργου ένα σχέδιο δράσης σε περίπτωση μη συμμόρφωσης ενός υποκείμενου έργου με τις περιβαλλοντικές, κλιματικές και κοινωνικές απαιτήσεις.

Ο διαχειριστής του ταμείου μπορεί επίσης να λαμβάνει υπόψη κατά την αξιολόγησή του, στο μέτρο του δυνατού και με τη μέγιστη δυνατή επιμέλεια, τα κριτήρια «μη πρόκλησης σημαντικής ζημίας» που καθορίζονται σύμφωνα με την ταξινομία της ΕΕ.

Κλιματική διάσταση

Ο διαχειριστής του ταμείου θα υποχρεούται, μέσω της συνεργασίας του με τους φορείς υλοποίησης έργων, να ενσωματώσει στο οικείο ESMS τις ακόλουθες κλιματικές παραμέτρους (131):

—

Για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή: Για έργα που υπερβαίνουν το κατώτατο όριο, το ESMS θα πρέπει να περιλαμβάνει κατάλληλες διαδικασίες για την εκτίμηση της σημαντικότητας και την ενσωμάτωση των κινδύνων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και κλιματικής τρωτότητας, καθώς και κατάλληλων μέτρων σχεδιασμού/μετριασμού, κατά περίπτωση. Εάν προσδιοριστούν σημαντικοί κίνδυνοι, ο διαχειριστής του ταμείου θα πρέπει να ελέγχει αν ο φορέας υλοποίησης του έργου λαμβάνει κατάλληλα μέτρα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή (132).

—	Για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής: Το ESMS πρέπει να μεριμνά για την εξασφάλιση δέουσας ανάλυσης, ποσοτικού προσδιορισμού και υποβολής εκθέσεων σχετικά με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου για έργα που εκπέμπουν περισσότερους από 20 000 τόνους CO2/έτος.

Περιβαλλοντική διάσταση

Για έργα για τα οποία απαιτείται ΕΠΕ, θα πρέπει να ζητείται από τον διαχειριστή του ταμείου: i) να επαληθεύει αν οι περιβαλλοντικές διαδικασίες διεξάγονται σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία· ii) να συλλέγει τα σχετικά έγγραφα· iii) να επαληθεύει τη διεξαγωγή δημόσιας διαβούλευσης και την εξασφάλιση της συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών· και iv) να ελέγχει αν τα μέτρα μετριασμού που περιλαμβάνονται στην εκτίμηση εφαρμόζονται από τον φορέα υλοποίησης του έργου.

Για έργα του παραρτήματος ΙΙ που εξαιρούνται από ΕΠΕ (ως αποτέλεσμα εξέτασης κατά περίπτωση), ο διαχειριστής του ταμείου θα πρέπει να ζητεί την απόφαση ελέγχου και να επαληθεύει αν ο φορέας υλοποίησης του έργου εφαρμόζει τυχόν μέτρα μετριασμού που συμπεριλαμβάνουν οι αρμόδιες αρχές.

Για έργα που υπόκεινται στις απαιτήσεις της οδηγίας για τους οικοτόπους και/ή της οδηγίας για τα πτηνά (133), ο διαχειριστής του ταμείου πρέπει να επαληθεύει τη συμμόρφωση ειδικότερα με το άρθρο 6 παράγραφος 3 της οδηγίας για τους οικοτόπους, καθώς και αν η αρμόδια αρχή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι:

—	οι αρχές του κράτους μέλους έχουν εξαιρέσει ένα έργο από την απαίτηση διενέργειας δέουσας εκτίμησης, δηλαδή το έργο δεν είναι πιθανό να έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις σε έναν ή περισσότερους τόπους Natura 2000· ή

—	οι αρχές του κράτους μέλους έχουν υποβάλει ένα έργο σε δέουσα εκτίμηση, στο πλαίσιο της οποίας κατέληξαν στο θετικό συμπέρασμα ότι το έργο δεν θα έχει σημαντικές επιπτώσεις σε έναν ή περισσότερους τόπους Natura 2000 (σύμφωνα με το άρθρο 6 παράγραφος 3 της οδηγίας για τους οικοτόπους)· ή

—	ένα έργο έχει υποβληθεί σε δέουσα εκτίμηση, στο πλαίσιο της οποίας οι αρχές του κράτους μέλους κατέληξαν σε αρνητικό συμπέρασμα, δηλαδή το έργο έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις σε τόπους Natura 2000 (σύμφωνα με το άρθρο 6 παράγραφος 4 της οδηγίας για τους οικοτόπους).

Για έργα που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας ΕΠΕ, συνιστάται ιδιαιτέρως στον διαχειριστή του ταμείου είτε να χρησιμοποιεί την καθοδήγηση που παρέχεται στο κεφάλαιο 2 για τον προσδιορισμό δυνητικών επιπτώσεων (και τον κατάλογο σημείων ελέγχου 1) είτε να εφαρμόζει διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα, όπως τα πρότυπα επιδόσεων του Διεθνούς Οργανισμού Χρηματοδότησης (IFC), τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά πρότυπα της ΕΤΕπ, τα πρότυπα επιδόσεων της ΕΤΑΑ ή τις αρχές του Ισημερινού.

Κοινωνική διάσταση

Τα έργα θα πρέπει να συνάδουν με τις ελάχιστες κοινωνικές διασφαλίσεις, όπως περιγράφονται στο κεφάλαιο 1.4.

Επιπλέον, ο διαχειριστής του ταμείου θα πρέπει να επαληθεύει ότι ο φορέας υλοποίησης του έργου διαθέτει κατάλληλες διαδικασίες για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης, κατ’ ελάχιστον, με την εθνική νομοθεσία (μεταξύ άλλων, όσον αφορά την απασχόληση, την εργασία, καθώς και την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία και στην κοινότητα). Ο διαχειριστής του ταμείου πρέπει επίσης να ελέγχει αν ο φορέας υλοποίησης του έργου διαθέτει συστήματα για την προστασία και την προαγωγή της υγείας, της ασφάλειας και της προστασίας των εργαζομένων. Πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ειδικές πτυχές που αφορούν την ασφάλεια επικίνδυνων υλικών, τους φυσικούς κινδύνους, την προστασία από έκνομες ενέργειες, την έκθεση σε ασθένειες, την κυκλοφορία και την οδική ασφάλεια, την ετοιμότητα αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, όπου κρίνεται ορθό και σκόπιμο.

Ο διαχειριστής του ταμείου θα πρέπει επίσης να ελέγχει αν έχει εξασφαλιστεί η συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών και αν έχει διεξαχθεί δημόσια διαβούλευση, όπως απαιτείται βάσει των σχετικών περιβαλλοντικών και κοινωνικών οδηγιών.

Στην περίπτωση έργων για τα οποία απαιτείται ΕΠΕ, στο πλαίσιο της οποίας έχουν προσδιοριστεί σημαντικές κοινωνικές επιπτώσεις, ο διαχειριστής του ταμείου πρέπει να επαληθεύει αν ο φορέας υλοποίησης του έργου έχει θέσει σε εφαρμογή τα μέτρα μετριασμού που αναφέρονται στην έκθεση ΕΠΕ ή στις αποφάσεις ελέγχου.

Συνιστάται στον διαχειριστή του ταμείου να εξετάζει το ενδεχόμενο επέκτασης της ανάλυσης των κοινωνικών πτυχών σύμφωνα με τις διατάξεις του κεφαλαίου 2.4 (134).

Για να προωθηθεί η υιοθέτηση του θετικού θεματολογίου, ο διαχειριστής του ταμείου, σε συνεργασία με τους φορείς υλοποίησης έργων/τελικούς αποδέκτες, ενθαρρύνεται να εξετάζει επίσης τη δυνατότητα ενίσχυσης των θετικών περιβαλλοντικών, κλιματικών και κοινωνικών επιπτώσεων των χρηματοδοτούμενων έργων, αυξάνοντας με τον τρόπο αυτόν τις συνολικές επιδόσεις τους όσον αφορά τη βιωσιμότητα (135).

Ο διαχειριστής του ταμείου πρέπει να υποβάλλει τακτικά στον εταίρο υλοποίησης εκθέσεις σχετικά με τις κύριες περιβαλλοντικές, κλιματικές και κοινωνικές επιδόσεις των επενδύσεων του ταμείου, μεταξύ άλλων σχετικά με τους συμφωνηθέντες τομεακούς δείκτες και τους σχετικούς περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και κλιματικούς (E, S, C) δείκτες (όπως οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, η δημιουργία θέσεων εργασίας, η απουσία αντικτύπου στη βιοποικιλότητα κ.λπ.) και τα οικονομικά οφέλη, τόσο σε ποιοτικό όσο και σε ποσοτικό επίπεδο, όπου είναι εφικτό.

3.2.2.   Μετοχικά ή δανειοδοτικά ταμεία που δεν αφορούν υποδομές

Ο δυνητικός αρνητικός αντίκτυπος στις τρεις διαστάσεις των επενδύσεων στο πλαίσιο του InvestEU σε ταμεία που δεν αφορούν τις υποδομές εξαρτάται από την έκθεση σε κίνδυνο βιωσιμότητας που αναμένεται να διαχειριστεί το ταμείο, δηλαδή από το προφίλ κινδύνου βιωσιμότητας των αναμενόμενων υποκείμενων συναλλαγών.

Ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει να εξακριβώνει την παρουσία ESMS ή παρόμοιων διαδικασιών (δηλαδή διαδικασιών για τη διαχείριση περιβαλλοντικών, κλιματικών και κοινωνικών κινδύνων)· και να επαληθεύει αν το συγκεκριμένο ESMS ή οι συγκεκριμένες διαδικασίες είναι ανάλογα του προφίλ κινδύνου βιωσιμότητας του ταμείου.

Κατ’ ελάχιστον, ο διαχειριστής του ταμείου θα πρέπει να έχει την ικανότητα:

i.	να ελέγχει όλες τις συναλλαγές με βάση τον κατάλογο δραστηριοτήτων που εξαιρούνται από τη στήριξη στο πλαίσιο του InvestEU και οποιονδήποτε άλλον κατάλογο εξαιρέσεων που προσδιορίζει ο εταίρος υλοποίησης κατά την εφαρμογή των εσωτερικών πολιτικών του·

ii.

να απαιτεί όλες οι χρηματοδοτούμενες συναλλαγές να συνάδουν με τις σχετικές εθνικές περιβαλλοντικές, κλιματικές και κοινωνικές νομοθετικές και κανονιστικές διατάξεις, συμπεριλαμβανομένων των κανονιστικών διατάξεων σχετικά με το περιβάλλον, την εργασία, καθώς και την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, τις πολεοδομικές άδειες, τις άδειες και τις εγκρίσεις λειτουργίας, κατά περίπτωση·

iii.

να προσδιορίζει τις συναλλαγές με σημαντικό περιβαλλοντικό, κλιματικό ή κοινωνικό κίνδυνο και, για τα συγκεκριμένα έργα υψηλού κινδύνου, να διασφαλίζει τουλάχιστον τα εξής, κατά περίπτωση: α. Για έργα για τα οποία απαιτείται εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων: ο διαχειριστής του ταμείου πρέπει να επαληθεύει αν έχουν εκδοθεί όλες οι άδειες και αν οι εκτιμήσεις και οι εγκρίσεις συνάδουν με την εφαρμοστέα εθνική νομοθεσία· β. Όταν το ταμείο είναι πιθανό να επενδύσει σε εταιρείες που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ (136), θα ισχύουν οι ακόλουθες απαιτήσεις: i. Για ταμεία με επένδυση που λαμβάνει στήριξη από το InvestEU < 30 %: οι εταιρείες που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ πρέπει να ενθαρρύνονται εντόνως να εγκρίνουν σχέδια πράσινης μετάβασης/απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές· ii. Για ταμεία με επένδυση που λαμβάνει στήριξη από το InvestEU > 30 %: πρέπει να ζητείται εντόνως από τις εταιρείες που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ να εγκρίνουν σχέδια πράσινης μετάβασης/απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές. γ. Για επενδύσεις σε ταμεία στα οποία οι στόχοι κοινωνικού αντικτύπου είναι εγγενείς στη στρατηγική που ασκεί ο χρηματοοικονομικός διαμεσολαβητής (επενδύσεις αντικτύπου): θα πρέπει να διασφαλίζεται λογοδοσία για την επίτευξη του αντικτύπου τους.

3.2.3.   Διαμεσολαβούμενα πιστωτικά όρια ή άλλα χρεωστικά προϊόντα που απευθύνονται σε ΜΜΕ, μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης και άλλες επιλέξιμες οντότητες

Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας και λαμβανομένου υπόψη ότι η δημιουργία εμπειρογνωσίας στην περιβαλλοντική, κλιματική και κοινωνική διάσταση απαιτεί κάποιον χρόνο και επενδύσεις από την πλευρά των χρηματοοικονομικών διαμεσολαβητών, θα εφαρμόζεται απλουστευμένη προσέγγιση για τον έλεγχο βιωσιμότητας.

Ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει να εξακριβώνει αν ο χρηματοοικονομικός διαμεσολαβητής εφαρμόζει κατάλληλες διαδικασίες διαχείρισης των περιβαλλοντικών, κλιματικών και κοινωνικών κινδύνων, οι οποίες καλύπτουν τα στοιχεία που παρατίθενται κατωτέρω, και να εξακριβώνει την ικανότητά του:

i.	να ελέγχει όλες τις συναλλαγές με βάση τον κατάλογο δραστηριοτήτων που εξαιρούνται από τη στήριξη στο πλαίσιο του InvestEU και οποιονδήποτε άλλον κατάλογο εξαιρέσεων που προσδιορίζει ο εταίρος υλοποίησης κατά την εφαρμογή των εσωτερικών πολιτικών του·

ii.

να απαιτεί όλες οι συναλλαγές να είναι σύμφωνες με τις σχετικές εθνικές περιβαλλοντικές, κλιματικές και κοινωνικές νομοθετικές και κανονιστικές διατάξεις (συμπεριλαμβανομένων των κανονιστικών διατάξεων σχετικά με το περιβάλλον, την εργασία, καθώς και την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, τις πολεοδομικές άδειες, τις άδειες και τις εγκρίσεις λειτουργίας), κατά περίπτωση·

iii.	να προσδιορίζει τις συναλλαγές για τις οποίες απαιτείται εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων και να επαληθεύει αν έχουν εκδοθεί όλες οι άδειες και αν οι εκτιμήσεις και οι εγκρίσεις συνάδουν με την ισχύουσα εθνική νομοθεσία·

iv.

επιπλέον, για τις συναλλαγές που έχουν ως τελικούς πελάτες κατηγορίες μεμονωμένων ατόμων με στόχο κοινωνικής πολιτικής (π.χ. ευάλωτες ομάδες ή κοινωνικές επιχειρήσεις) ενδέχεται να απαιτείται επαρκές επίπεδο προστασίας βάσει υψηλών δεοντολογικών αρχών χρηματοδότησης, όπως συμβαίνει επί του παρόντος στην περίπτωση των πράξεων μικροχρηματοδότησης που καλύπτονται από τον ευρωπαϊκό κώδικα καλής πρακτικής για τη χορήγηση μικροπιστώσεων. Αυτό θα πρέπει να διευκρινίζεται περαιτέρω στη σύμβαση εγγύησης με τον εταίρο υλοποίησης.

Ο εταίρος υλοποίησης θα ενθαρρύνει τον χρηματοοικονομικό διαμεσολαβητή να εφαρμόζει βέλτιστες πρακτικές και στις τρεις διαστάσεις βιωσιμότητας σε όλες τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες, ανεξάρτητα από το αν αυτές λαμβάνουν στήριξη από το InvestEU ή όχι.

Ειδικότερα, ο χρηματοοικονομικός διαμεσολαβητής ενθαρρύνεται:

—

να αναπτύσσει και να τηρεί ορθές πρακτικές περιβαλλοντικής, κλιματικής και κοινωνικής διαχείρισης μέσω της εφαρμογής ESMS, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης και διατήρησης της αναγκαίας οργανωτικής ικανότητας για τη διαχείριση περιβαλλοντικών, κλιματικών και κοινωνικών κινδύνων και της διάθεσης κατάλληλων ανθρώπινων και οικονομικών πόρων για τη συγκεκριμένη λειτουργία·

—

κατά περίπτωση, ο χρηματοοικονομικός διαμεσολαβητής θα πρέπει να διερευνά ευκαιρίες για την ανάπτυξη χρηματοδοτικών λύσεων με υψηλά περιβαλλοντικά, κλιματικά και/ή κοινωνικά οφέλη, σύμφωνα με τις διατάξεις του εγγράφου «Climate and environmental tracking guidance» (Έγγραφο καθοδήγησης για την παρακολούθηση του κλίματος και του περιβάλλοντος) και τις διατάξεις του InvestEU για τα χρηματοπιστωτικά προϊόντα, λαμβανομένης υπόψη της ταξινομίας της ΕΕ για τη βιώσιμη χρηματοδότηση, όποτε είναι δυνατόν και για την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Ο χρηματοοικονομικός διαμεσολαβητής θα πρέπει να διερευνά επίσης ευκαιρίες για την ανάπτυξη χρηματοδοτικών λύσεων που συμβάλλουν στην ισότητα των φύλων, την κοινωνική ένταξη και την οικονομική ανάπτυξη περιοχών και τομέων που επηρεάζονται ιδιαιτέρως από διαρθρωτικές προκλήσεις.

Σε περίπτωση που ο εταίρος υλοποίησης εντοπίζει κενά, παρέχεται η δυνατότητα χρήσης τεχνικής βοήθειας για την κάλυψη αυτών των κενών.

4.   ΡΟΛΟΙ, ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ INVESTEU

4.1.   Ρόλοι και αρμοδιότητες

Το παρόν έγγραφο εκπονήθηκε με πρωταρχικό σκοπό να βοηθήσει τους εταίρους υλοποίησης να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις ελέγχου βιωσιμότητας του κανονισμού InvestEU. Ωστόσο, είναι επίσης σημαντικό να δοθεί σαφής εικόνα των ρόλων και των αρμοδιοτήτων των διαφόρων εμπλεκόμενων παραγόντων. Η διαδικασία ελέγχου βιωσιμότητας είναι μια διαδικασία που περιλαμβάνει πολλά ενδιαφερόμενα μέρη, και την κύρια ευθύνη θα φέρει πάντοτε ο φορέας υλοποίησης του έργου/τελικός αποδέκτης.

Στην παρούσα ενότητα παρουσιάζονται πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο συμμετοχής κάθε μέρους στη διαδικασία. Η παρούσα ενότητα δεν επιδιώκει να είναι εξαντλητική και κάνει διάκριση μεταξύ της άμεσης και της έμμεσης χρηματοδότησης.

4.1.1.   Ρόλος και αρμοδιότητες του φορέα υλοποίησης έργου/τελικού αποδέκτη

Ο φορέας υλοποίησης του έργου/τελικός αποδέκτης είναι ο κύριος υπεύθυνος για την ανάπτυξη και την υλοποίηση του έργου. Λαμβανομένης υπόψη της καθοδήγησης που παρέχεται στα κεφάλαια 2 και 3 όσον αφορά τον έλεγχο βιωσιμότητας για την άμεση και την έμμεση χρηματοδότηση, ο φορέας υλοποίησης του έργου/τελικός αποδέκτης έχει τις αρμοδιότητες που παρουσιάζονται συνοπτικά κατωτέρω.

Για την άμεση χρηματοδότηση ή τα ταμεία υποδομών, ο φορέας υλοποίησης του έργου/τελικός αποδέκτης:

—	είναι αρμόδιος για: i) τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τη σχετική ενωσιακή, εθνική ή διεθνή νομοθεσία· ii) την ενημέρωσή του σχετικά με τις αναγκαίες διατυπώσεις· iii) την απόκτηση των αναγκαίων αδειών ή εγκρίσεων και την εκπλήρωση των όρων που καθορίζονται στις εν λόγω άδειες και εγκρίσεις·

—

είναι αρμόδιος για την παροχή όλων των απαραίτητων πληροφοριών και εγγράφων, με κατάλληλο βαθμό λεπτομέρειας, στον εταίρο υλοποίησης (ή στον διαχειριστή του ταμείου), ώστε ο τελευταίος να έχει τη δυνατότητα να ασκεί την οικεία δέουσα επιμέλεια και να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης·

—

είναι αρμόδιος για τη διενέργεια πρόσθετων μελετών ή εκτιμήσεων επιπτώσεων, όπως απαιτείται από τη νομοθεσία (π.χ. σύμφωνα με την οδηγία ΕΠΕ), εάν ζητηθεί από τις αρμόδιες αρχές ή από τον εταίρο υλοποίησης (ή τον διαχειριστή του ταμείου). Ο φορέας υλοποίησης του έργου/τελικός αποδέκτης είναι επίσης αρμόδιος για τη διεξαγωγή οποιασδήποτε διαδικασίας διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη/συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών, όπως απαιτείται από τη νομοθεσία (π.χ. σύμφωνα με την οδηγία ΕΠΕ), εάν ζητηθεί από τις αρμόδιες αρχές ή από τον εταίρο υλοποίησης (ή τον διαχειριστή του ταμείου)·

—

ανάλογα με το περιεχόμενο των εγκρίσεων που χορηγούνται, ο φορέας υλοποίησης του έργου/τελικός αποδέκτης είναι αρμόδιος για την παρακολούθηση, την εκτίμηση και τη διαχείριση των κλιματικών, περιβαλλοντικών και/ή κοινωνικών επιπτώσεων του έργου σε διαρκή βάση. Ο φορέας υλοποίησης του έργου/τελικός αποδέκτης είναι επίσης αρμόδιος για την εφαρμογή σχεδίου κλιματικής, περιβαλλοντικής και/ή κοινωνικής διαχείρισης ή ισοδύναμου σχεδίου (δεδομένου ότι η οδηγία ΕΠΕ δεν απαιτεί ειδικά τέτοιο σχέδιο) για την αντιμετώπιση τυχόν επιπτώσεων που έχουν προσδιοριστεί. Στο σχέδιο αυτό θα μπορούσαν να καθορίζονται μέτρα μετριασμού για τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων ή δράσεις για την αύξηση των θετικών επιπτώσεων του έργου·

—

πρέπει να τηρεί τόσο τους όρους της σύμβασης χρηματοδότησης όσο και τις συμβατικά συμφωνηθείσες κλιματικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές υποχρεώσεις, εάν υπάρχουν. Στις υποχρεώσεις αυτές περιλαμβάνεται η συμμόρφωση με την απαίτηση υποβολής περιοδικών εκθέσεων (εάν απαιτείται) στον εταίρο υλοποίησης (ή στον διαχειριστή του ταμείου) όσον αφορά τις κλιματικές, περιβαλλοντικές και/ή κοινωνικές επιδόσεις του έργου, όπως απαιτείται σύμφωνα με το παρόν έγγραφο καθοδήγησης ή βάσει των οικείων υφιστάμενων κανόνων και διαδικασιών·

—	ενδέχεται να πρέπει να δημιουργήσει οργανωτικές δομές για τον εντοπισμό και τη διαχείριση περιβαλλοντικών και κοινωνικών ζητημάτων με αποτελεσματικό τρόπο·

—

ενημερώνει εγκαίρως και τεκμηριωμένα τον εταίρο υλοποίησης (ή τον διαχειριστή του ταμείου) για κάθε ουσιαστική αλλαγή που ενδέχεται να επηρεάσει σημαντικά την κατάσταση βιωσιμότητας του έργου ή τον αρχικό σχεδιασμό του και να τροποποιήσει τη διενεργηθείσα εκτίμηση (π.χ. διοικητική ή δικαστική αναστολή ή ακύρωση εγκρίσεων, ατυχήματα) ή ένδικες διαφορές που ενδέχεται να ανακύψουν κατά τη διάρκεια της χρηματοδότησης·

—	ενημερώνει αμέσως και τεκμηριωμένα τον εταίρο υλοποίησης (ή τον διαχειριστή του ταμείου) για κάθε περιστατικό/ατύχημα που μπορεί να έχει δυνητικό αντίκτυπο στις κλιματικές, περιβαλλοντικές και/ή κοινωνικές επιδόσεις του έργου ή στις σχέσεις του με τα ενδιαφερόμενα μέρη/τις κοινότητες·

—	διαχειρίζεται κάθε άλλη απαίτηση που ενδέχεται να προκύψει από τον έλεγχο βιωσιμότητας του έργου.

Για την έμμεση χρηματοδότηση (εκτός από τα ταμεία υποδομών)

Με εξαίρεση τα ταμεία υποδομών (που καλύπτονται ανωτέρω), για τις υπόλοιπες μορφές χρηματοδότησης με διαμεσολάβηση εφαρμόζεται απλουστευμένη προσέγγιση, όπως περιγράφεται στο κεφάλαιο 3. Στην περίπτωση αυτή, ο τελικός αποδέκτης υπέχει, κατ’ ελάχιστον, τις ακόλουθες υποχρεώσεις:

—	είναι αρμόδιος για: i) τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τη σχετική ενωσιακή, εθνική ή διεθνή νομοθεσία· ii) την ενημέρωσή του σχετικά με τις αναγκαίες διατυπώσεις· iii) την απόκτηση των αναγκαίων αδειών ή εγκρίσεων και την εκπλήρωση των όρων που καθορίζονται στις εν λόγω άδειες και εγκρίσεις·

—	προσκομίζει στον χρηματοοικονομικό διαμεσολαβητή αποδεικτικά στοιχεία των επίσημων διαδικασιών έγκρισης (υπό τη μορφή αδειών, αποφάσεων ή εγκρίσεων, κατά τα απαιτούμενα βάσει της εθνικής νομοθεσίας), σύμφωνα με τις απαιτήσεις του χρηματοοικονομικού διαμεσολαβητή ή κατά περίπτωση·

—	επιβεβαιώνει τη συμμόρφωση με τις κείμενες διατάξεις υπό τη μορφή υπεύθυνης δήλωσης, κατά περίπτωση·

—	είναι αρμόδιος για την παροχή όλων των απαραίτητων πληροφοριών και εγγράφων στον χρηματοοικονομικό διαμεσολαβητή, ώστε ο τελευταίος να έχει τη δυνατότητα να ασκεί την οικεία δέουσα επιμέλεια και να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης·

—	είναι αρμόδιος για την εφαρμογή σχεδίων απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές, κατά περίπτωση (κατά τα οριζόμενα στο κεφάλαιο 3.2.2).

4.1.2.   Ρόλος και αρμοδιότητες του εταίρου υλοποίησης

Άμεση χρηματοδότηση

Για την άμεση χρηματοδότηση, ο εταίρος υλοποίησης θα έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες:

—	έλεγχο όλων των έργων με βάση τον κατάλογο δραστηριοτήτων που εξαιρούνται από τη στήριξη στο πλαίσιο του InvestEU (παράρτημα V μέρος B του κανονισμού InvestEU)·

—	επαλήθευση της συμμόρφωσης του έργου με το σχετικό νομικό πλαίσιο και επαλήθευση της ύπαρξης όλων των αδειών/εγκρίσεων σύμφωνα με τις νομικές απαιτήσεις·

—

διενέργεια ελέγχου και ελέγχου βιωσιμότητας στο πλαίσιο του InvestEU, κατά περίπτωση, σύμφωνα με το παρόν έγγραφο καθοδήγησης. Μπορεί να περιλαμβάνονται, για παράδειγμα, τα εξής: — επαλήθευση της τεκμηρίωσης που υποβάλλει ο φορέας υλοποίησης του έργου/τελικός αποδέκτης· — προσδιορισμός και επαλήθευση της ύπαρξης τυχόν υπολειπόμενου αρνητικού αντικτύπου που προκαλεί το έργο· ποσοτικός προσδιορισμός και, όπου είναι εφικτό, χρηματική αποτίμηση τόσο των αρνητικών όσο και των θετικών επιπτώσεων, ώστε να συμπεριληφθούν στην οικονομική αποτίμηση του έργου· — απαίτηση συμπληρωματικών μελετών και εκθέσεων, οι οποίες μπορεί να θεωρηθούν απαραίτητες βάσει της εκτίμησης, και επαλήθευση των μέτρων μετριασμού που προτείνονται από τον φορέα υλοποίησης για τις προσδιορισθείσες επιπτώσεις· — παροχή συμβουλών και υποστήριξης, όπου είναι απαραίτητο και στο μέτρο του δυνατού, στον φορέα υλοποίησης του έργου/τελικό αποδέκτη κατά τη διαχείριση των κλιματικών, περιβαλλοντικών και/ή κοινωνικών κινδύνων του έργου· — αξιολόγηση της ικανότητας του φορέα υλοποίησης του έργου/τελικού αποδέκτη να διαχειρίζεται και να εφαρμόζει όλες τις απαιτήσεις που αφορούν τον έλεγχο βιωσιμότητας· — διενέργεια της οικονομικής αποτίμησης του έργου, κατά περίπτωση· — παρακολούθηση του έργου και της κατάστασης βιωσιμότητάς του κατά τη διάρκεια ισχύος της σύμβασης με τον φορέα υλοποίησης του έργου, καθώς και της εκπλήρωσης των όρων που περιλαμβάνονται στη σύμβαση χρηματοδότησης· — παροχή περίληψης του ελέγχου βιωσιμότητας (ή αιτιολόγησης για τη μη διενέργεια ελέγχου βιωσιμότητας) στην Επιτροπή Επενδύσεων και διεξαγωγή διαλόγου, εάν απαιτούνται πρόσθετες διευκρινίσεις.

Έμμεση χρηματοδότηση

Στην περίπτωση της χρηματοδότησης με διαμεσολάβηση, ο εταίρος υλοποίησης θα πρέπει να προάγει το InvestEU ως μέσο στήριξης των αρχών βιώσιμης χρηματοδότησης και να ενθαρρύνει τους χρηματοοικονομικούς διαμεσολαβητές να υιοθετήσουν υπεύθυνη συμπεριφορά από πλευράς βιωσιμότητας. Ανάλογα με το είδος της διαμεσολάβησης, οι ενέργειες αυτές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τα εξής:

—	για τα ταμεία υποδομών, αξιολόγηση της ικανότητας του διαχειριστή του ταμείου να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις ελέγχου βιωσιμότητας, κατά περίπτωση, σύμφωνα με τις απαιτήσεις που περιγράφονται στο κεφάλαιο 3·

—

αξιολόγηση της ικανότητας του χρηματοοικονομικού διαμεσολαβητή και των συστημάτων και/ή διαδικασιών που εφαρμόζει ο χρηματοοικονομικός διαμεσολαβητής για τον έλεγχο, την εκτίμηση και τη διαχείριση των περιβαλλοντικών, κλιματικών και κοινωνικών κινδύνων που συνδέονται με τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες και σύμφωνα με τις απαιτήσεις του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης·

—	προσθήκη ειδικών απαιτήσεων στις συμβάσεις με τους χρηματοοικονομικούς διαμεσολαβητές, δεδομένου ότι μπορεί να αποβεί αναγκαία για τη διασφάλιση της δέουσας εφαρμογής των σχετικών διατάξεων του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης.

Συνιστάται, όποτε είναι εφικτό, ο εταίρος υλοποίησης να βοηθεί τους χρηματοοικονομικούς διαμεσολαβητές για την ανάπτυξη των δικών τους περιβαλλοντικών και κοινωνικών συστημάτων και να ενθαρρύνει την ανάπτυξη χρηματοπιστωτικών προϊόντων που θα συμβάλουν στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία από τους χρηματοοικονομικούς διαμεσολαβητές.

4.1.3.   Ρόλος του χρηματοοικονομικού διαμεσολαβητή

Οι ρόλοι και οι αρμοδιότητες του χρηματοοικονομικού διαμεσολαβητή περιγράφονται λεπτομερώς στο κεφάλαιο 3.

4.1.4.   Ρόλος της Επιτροπής Επενδύσεων (137)

Για τις άμεσες πράξεις, η Επιτροπή Επενδύσεων πρέπει να λαμβάνει υπόψη, κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, τις πληροφορίες που παρέχουν οι εταίροι υλοποίησης σύμφωνα με τις διατάξεις του κεφαλαίου 4.2.

Η Επιτροπή Επενδύσεων έχει το δικαίωμα να ζητήσει από τους εταίρους υλοποίησης συμπληρωματικές πληροφορίες σχετικά με τις πτυχές βιωσιμότητας και τα αποτελέσματα του ελέγχου βιωσιμότητας, εάν το θεωρεί απαραίτητο ή εάν κρίνει ότι η αιτιολόγηση της απουσίας ανάγκης διενέργειας ελέγχου βιωσιμότητας είναι ανεπαρκής.

4.1.5.   Ρόλος της Επιτροπής

Η Επιτροπή, σε συνεργασία με τους εταίρους υλοποίησης, θα παρακολουθεί τη συνεπή και συνεκτική εφαρμογή του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης σε όλα τα σκέλη πολιτικής του ταμείου InvestEU.

Η Επιτροπή θα ενημερώνει τους εταίρους υλοποίησης, μέσω των αρμόδιων οργάνων διακυβέρνησης και της σχετικής τεκμηρίωσης, σχετικά με την ανάπτυξη των προτεραιοτήτων πολιτικής της ΕΕ και των δεσμεύσεων βιωσιμότητας, καθώς και σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο αυτές αντικατοπτρίζονται στο InvestEU.

Η Επιτροπή είναι αρμόδια για την επικαιροποίηση του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης, προκειμένου ειδικότερα να συμπεριληφθούν τα αποτελέσματα της αξιολόγησης που θα διενεργηθεί κατά την ενδιάμεση επανεξέταση. Είναι επίσης αρμόδια για την επικαιροποίηση του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης με τυχόν σχετικές μεθοδολογικές ή νομικές εξελίξεις που θα μπορούσαν να βελτιώσουν την εφαρμογή του ελέγχου βιωσιμότητας ή τις επιδόσεις βιωσιμότητας των χρηματοδοτικών και επενδυτικών πράξεων που λαμβάνουν στήριξη.

4.1.6   Αρμόδιες δημόσιες αρχές (138)

Οι αρμόδιες δημόσιες αρχές αποτελούν ειδική κατηγορία ενδιαφερόμενων μερών που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαδικασία ελέγχου βιωσιμότητας, μολονότι δεν εμπλέκονται άμεσα σε αυτή. Οι αρμόδιες δημόσιες αρχές πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι νομικές απαιτήσεις εφαρμόζονται με ορθό τρόπο και τηρούνται από όλους τους οικονομικούς φορείς. Είναι υπεύθυνες για την επιβολή του νόμου, τη διενέργεια όλων των απαιτούμενων επαληθεύσεων και την έκδοση εγκρίσεων, αδειών ή κάθε άλλου είδους εξουσιοδοτήσεων.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι αρμόδιες δημόσιες αρχές θα μπορούσαν καταρχήν να συνδράμουν τους φορείς υλοποίησης έργων σε ολόκληρη τη νομική διαδικασία. Θα μπορούσαν επίσης να συνδράμουν τους εταίρους υλοποίησης ή τους χρηματοοικονομικούς διαμεσολαβητές ώστε να κατανοούν τις περιβαλλοντικές ή κοινωνικές επιπτώσεις των έργων και το ευρύτερο πλαίσιό τους όσον αφορά τις σωρευτικές επιπτώσεις σε αυτές τις διαστάσεις.

4.2.   Διαδικασία του InvestEU

Τα αποτελέσματα του ελέγχου βιωσιμότητας θα ενσωματώνονται σε διάφορους σχετικούς άξονες εργασιών και θα τροφοδοτούν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Στην επόμενη ενότητα επεξηγείται ο πιθανός τρόπος εναρμόνισης του ελέγχου βιωσιμότητας με αυτές τις άλλες διαδικασίες. Στην παρούσα ενότητα εξετάζεται επίσης η διαφοροποίηση μεταξύ της άμεσης και της έμμεσης χρηματοδότησης. Ωστόσο, ο έλεγχος βιωσιμότητας αποτελεί απλώς μέρος ενός ευρύτερου πλαισίου και κάθε απαίτηση που απορρέει από το παρόν έγγραφο καθοδήγησης θα πρέπει να εναρμονίζεται με τις συνολικές διαδικασίες για το πρόγραμμα InvestEU (139).

4.2.1.   Εξακρίβωση πολιτικής

Όλες οι χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις θα υπόκεινται σε εξακρίβωση πολιτικής και οι εταίροι υλοποίησης πρέπει να υποβάλλουν στην Επιτροπή σχετικό έντυπο αίτησης για τη διενέργεια εξακρίβωσης πολιτικής (140). Για την ΕΤΕπ, εφαρμόζεται η διαδικασία του άρθρου 19. Σκοπός της διαδικασίας είναι να διασφαλιστεί ότι η προτεινόμενη πράξη συμμορφώνεται εν γένει με τις νομικές απαιτήσεις της ΕΕ (141) και ότι συνάδει με τους στόχους πολιτικής και τις φιλοδοξίες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν τη βιωσιμότητα, ή συμβάλλει στην επίτευξή τους. Στην Επιτροπή Επενδύσεων θα υποβάλλονται μόνο πράξεις που έχουν υποβληθεί επιτυχώς σε εξακρίβωση πολιτικής. Το στάδιο εξακρίβωσης πολιτικής αποτελεί μέρος της γενικότερης διαδικασίας του InvestEU για την υποβολή και την έγκριση χρηματοδοτικών και επενδυτικών πράξεων (142).

Όσον αφορά την άμεση χρηματοδότηση, η εξακρίβωση πολιτικής θα διενεργείται για μεμονωμένες επενδύσεις (επενδυτικά έργα, επιχειρηματική χρηματοδότηση γενικού σκοπού κ.λπ.). Κατά τον χρόνο της εξακρίβωσης πολιτικής, οι πληροφορίες που έχουν στη διάθεσή τους οι εταίροι υλοποίησης ενδέχεται να μην επιτρέπουν τη διενέργεια διεξοδικότερης αξιολόγησης ή τη διεξαγωγή του πλήρους ελέγχου στο πλαίσιο του InvestEU για τον προσδιορισμό πιθανών επιπτώσεων στη βιωσιμότητα. Ως εκ τούτου, ο εταίρος υλοποίησης θα παρέχει, με τη μέγιστη δυνατή επιμέλεια, προκαταρκτικές πληροφορίες σχετικά με το νομικό και κανονιστικό πλαίσιο που έχει εφαρμογή στην προτεινόμενη πράξη για τις τρεις διαστάσεις της βιωσιμότητας.

Οι περιβαλλοντικές και κοινωνικές πληροφορίες που περιλαμβάνονται για τους σκοπούς της εξακρίβωσης πολιτικής θα πρέπει να είναι συνοπτικές και να παρέχουν στην Επιτροπή σαφή εικόνα σχετικά με τις νομικές και κανονιστικές πτυχές που αφορούν το έργο. Στις πρόσθετες πληροφορίες που θα μπορούσαν να παρέχονται περιλαμβάνονται, στο μέτρο του δυνατού, τα ακόλουθα στοιχεία: i) ιδιαιτερότητες σχετικά με την τοποθεσία και τις παρακείμενες προστατευόμενες περιοχές· ii) δημόσιες διαβουλεύσεις που έχουν δρομολογηθεί και άλλες παρόμοιες λεπτομέρειες. Βάσει των πληροφοριών αυτών, αναμένεται ότι ο εταίρος υλοποίησης θα είναι σε θέση να προσδιορίσει το εφαρμοστέο νομικό και κανονιστικό πλαίσιο, ιδίως αν το έργο εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας ΕΠΕ ή αν έχει εφαρμογή τομεακή νομοθεσία (π.χ. οδηγία για τους οικοτόπους, οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα, οδηγία για τις βιομηχανικές εκπομπές).

Κατά τη διάρκεια της διαβούλευσης, η Επιτροπή μπορεί να παρέχει ανατροφοδότηση σχετικά με τις ιδιαιτερότητες διαφόρων τομέων ή περιοχών ή σχετικά με τη δυνατότητα εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ. Η διαδικασία διαβούλευσης θα προσδιορίζεται και θα αναλύεται περαιτέρω στη σύμβαση εγγύησης.

Συνοπτικά, ο εταίρος υλοποίησης θα μπορούσε να παρέχει στο έντυπο αίτησης για τη διενέργεια εξακρίβωσης πολιτικής τις ακόλουθες πληροφορίες:

—	Το ευρύτερο νομικό και κανονιστικό πλαίσιο που ισχύει για το έργο, στον βαθμό που μπορεί να προσδιοριστεί σε αυτό το στάδιο (143), ανάλογα με την ωριμότητα του έργου (π.χ. τυχόν ενωσιακή, διεθνή ή εθνική νομοθεσία που αφορά τις τρεις διαστάσεις, στο μέτρο του δυνατού).

—	Αν το έργο εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας ΕΠΕ — παράρτημα Ι ή παράρτημα ΙΙ— και αν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία λήψης απόφασης ΕΠΕ. Αν το έργο εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του παραρτήματος II, αν η διαδικασία ελέγχου από την αρμόδια αρχή έχει ολοκληρωθεί και, εάν ναι, αν απαιτείται ΕΠΕ.

—	Αν το έργο διέπεται από την αναθεωρημένη οδηγία ΕΠΕ, αν πληρούνται οι αντίστοιχες διατάξεις για την κλιματική αλλαγή.

—	Παραπομπή στην οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα, στην οδηγία για τους οικοτόπους και στην οδηγία για τα πτηνά, στην οδηγία για τις βιομηχανικές εκπομπές κ.λπ., κατά περίπτωση και στο μέτρο του δυνατού.

4.2.2.   Έντυπο αίτησης εγγύησης

Για τις άμεσες πράξεις, μπορεί να διαπιστωθεί ότι, βάσει του ελέγχου στο πλαίσιο του InvestEU, δεν είναι αναγκαία η διενέργεια ελέγχου βιωσιμότητας. Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να παρέχεται αιτιολόγηση στην Επιτροπή Επενδύσεων (βλ. υπόδειγμα του παραρτήματος 2).

Στις περιπτώσεις στις οποίες απαιτείται έλεγχος βιωσιμότητας, ο εταίρος υλοποίησης πρέπει να καταρτίζει περίληψη του ελέγχου βιωσιμότητας (144) όσον αφορά την κλιματική, την περιβαλλοντική και την κοινωνική διάσταση, σύμφωνα με το παρόν έγγραφο καθοδήγησης. Η περίληψη αυτή πρέπει να υποβάλλεται με τη μορφή παραρτήματος του εντύπου αίτησης εγγύησης. Το υπόδειγμα για την περίληψη αυτή είναι το υπόδειγμα που συμφωνήθηκε στο πλαίσιο της διαδικασίας έγκρισης και της διακυβέρνησης του προγράμματος InvestEU.

Η περίληψη θα πρέπει να περιλαμβάνει συνοπτικές πληροφορίες σχετικά με τις επιδόσεις βιωσιμότητας του προτεινόμενου έργου οι οποίες θα βοηθούν την Επιτροπή Επενδύσεων να κατανοήσει καλύτερα το κλιματικό, περιβαλλοντικό και κοινωνικό προφίλ της πράξης. Η περίληψη θα πρέπει να περιλαμβάνει λεπτομέρειες για τη σχετική ή τις σχετικές διαστάσεις. Σε περίπτωση που δεν απαιτείται η διενέργεια ελέγχου βιωσιμότητας για μία ή δύο διαστάσεις, οι πληροφορίες αυτές θα συμπεριλαμβάνονται στην αιτιολόγηση που αναφέρεται ανωτέρω.

Σκοπός της περίληψης αυτής είναι να παρουσιάζει τα ακόλουθα στοιχεία: i) τις επιπτώσεις που προσδιορίστηκαν (αρνητικές ή θετικές)· ii) τα βασικά μέτρα που εφαρμόστηκαν· και iii) τους υπολειπόμενους κινδύνους (145) μετά την εφαρμογή όλων των μέτρων μετριασμού. Θα πρέπει επίσης να επεξηγεί τους λόγους για τους οποίους οι εν λόγω υπολειπόμενοι κίνδυνοι ή οι μετριασμένες επιπτώσεις είναι αποδεκτοί/αποδεκτές για να προχωρήσει περαιτέρω η χρηματοδότηση του έργου και συνάδουν με τους στόχους του InvestEU. Κατά περίπτωση, θα πρέπει να καλύπτεται επίσης η χρηματική αποτίμηση και η συνεκτίμηση των αρνητικών και θετικών επιπτώσεων (συμπεριλαμβανομένων των εξωτερικών παραγόντων στην οικονομική αποτίμηση). Συνιστάται η γλώσσα που χρησιμοποιείται να μην είναι υπερβολικά τεχνική. Η χρήση απλής γλώσσας θα συμβάλλει στην προσέλκυση ευρύτερου κοινού και θα παρέχει στην Επιτροπή Επενδύσεων σαφή εικόνα σχετικά με την κατάσταση βιωσιμότητας του προτεινόμενου έργου.

Λεπτομερέστερες οδηγίες σχετικά με τα στοιχεία που θα μπορούσαν να συμπεριλαμβάνονται στην περίληψη του ελέγχου βιωσιμότητας παρατίθενται στο παράρτημα 2.

4.2.3.   Πίνακας αποτελεσμάτων

Τα αποτελέσματα του ελέγχου βιωσιμότητας του έργου πρέπει να συμπεριλαμβάνονται επίσης στον πίνακα αποτελεσμάτων που θα συνοδεύει το έντυπο αίτησης εγγύησης. Ο έλεγχος βιωσιμότητας είναι μία από τις πτυχές, μεταξύ άλλων παραμέτρων, που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την αξιολόγηση των πράξεων που προτείνονται για τη χορήγηση της εγγύησης της ΕΕ. Οι ειδικές απαιτήσεις και τα κριτήρια για τον πίνακα αποτελεσμάτων περιλαμβάνονται στη σχετική κατ’ εξουσιοδότηση πράξη.

4.2.4.   Υποβολή εκθέσεων στην Επιτροπή

Ο κανονισμός InvestEU περιλαμβάνει διατάξεις σχετικά με τις υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων και παρακολούθησης (βλ. άρθρα 17 και 28 και παράρτημα III).

Καταρχήν, πρέπει να υποβάλλονται στην Επιτροπή τα ακόλουθα αποτελέσματα της διαδικασίας ελέγχου βιωσιμότητας:

1.

Περίληψη του ελέγχου βιωσιμότητας — θα πρέπει να υποβάλλεται σε ετήσια βάση, μαζί με τις εκθέσεις των εταίρων υλοποίησης προς την Επιτροπή για κάθε έργο που υποβάλλεται σε έλεγχο βιωσιμότητας (εκ των υστέρων) — άμεση χρηματοδότηση. Για τα ταμεία υποδομών, θα πρέπει να υποβάλλεται σε ετήσια βάση απλουστευμένη έκδοση της περίληψης του ελέγχου βιωσιμότητας (σύμφωνα με τις άλλες απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων που καθορίζονται μεταξύ του εταίρου υλοποίησης και του διαχειριστή του ταμείου, καθώς και σύμφωνα με τον συνολικό άξονα εργασιών σχετικά με την υποβολή εκθέσεων). Κατ’ ελάχιστον, αυτή η απλουστευμένη έκδοση θα πρέπει να περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με το είδος της συναλλαγής, τον τομέα, την επιβεβαίωση της συμμόρφωσης με τις κείμενες διατάξεις, τις προσδιορισθείσες επιπτώσεις και τα μέτρα μετριασμού που έχουν τεθεί σε εφαρμογή (κατά περίπτωση), τις μεθοδολογίες που χρησιμοποιήθηκαν για το αποτύπωμα άνθρακα, συστάσεις για την ενίσχυση του θετικού θεματολογίου, όπου είναι δυνατόν.

2.

Κάθε ουσιαστική αλλαγή στο προφίλ βιωσιμότητας ή στις επιδόσεις της εγκεκριμένης πράξης, τυχόν ένδικες διαφορές που ενδέχεται να ανακύψουν, μόλις συμβεί κάτι τέτοιο, ή οποιαδήποτε παραβίαση της σύμβασης από τον τελικό αποδέκτη, αν έχουν συμπεριληφθεί αναβλητικές αιρέσεις στη συμφωνία χρηματοδότησης, μόλις συμβεί κάτι τέτοιο. Εάν είναι δυνατόν, θα μπορούσαν επίσης να συμπεριλαμβάνονται πληροφορίες σχετικά με τα διορθωτικά μέτρα που έχουν τεθεί σε εφαρμογή. Τα στοιχεία αυτά απαιτούνται για την άμεση χρηματοδότηση. Όσον αφορά την έμμεση χρηματοδότηση, οι εταίροι υλοποίησης θα πρέπει να χρησιμοποιούν τους δικούς τους κανόνες και διαδικασίες και δεν υποχρεούνται να υποβάλλουν εκθέσεις στην Επιτροπή.

3.

Οι ετήσιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου του έργου, σε περίπτωση που οι εκπομπές αυτές υπερβαίνουν τα κατώτατα όρια που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό του αποτυπώματος άνθρακα, πρέπει να προσδιορίζονται στις απαιτήσεις υποβολής επιχειρησιακών εκθέσεων. Τα στοιχεία αυτά απαιτούνται για την άμεση χρηματοδότηση και τα ταμεία υποδομών.

4.	Η μείωση/αποφυγή των ετήσιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε τόνους ισοδύναμου CO2 —συγκεντρωτικό επίπεδο— πρέπει να προσδιορίζεται στις απαιτήσεις υποβολής επιχειρησιακών εκθέσεων. Τα στοιχεία αυτά απαιτούνται για την άμεση χρηματοδότηση.

5.	Αριθμός έργων που υποβάλλονται σε πλήρη εκτίμηση κλιματικού κινδύνου και τρωτότητας για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Τα στοιχεία αυτά απαιτούνται για την άμεση χρηματοδότηση και τα ταμεία υποδομών.

6.	Όσον αφορά τη χρηματοδότηση με διαμεσολάβηση, οι εταίροι υλοποίησης θα πρέπει να αναφέρουν τον αριθμό των χρηματοοικονομικών διαμεσολαβητών που διαθέτουν ESMS.

Οι απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων θα διευκρινίζονται περαιτέρω στη σύμβαση εγγύησης.

---

(1)  Κανονισμός (ΕΕ) 2021/523 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 24ης Μαρτίου 2021, για τη θέσπιση του προγράμματος InvestEU και την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2015/1017 (ΕΕ L 107 της 26.3.2021, σ. 30) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32021R0523&from=EN

(2)  Στο παρόν έγγραφο δεν εξετάζεται η οικονομική επάρκεια των χρηματοδοτικών και επενδυτικών πράξεων που λαμβάνουν στήριξη από το InvestEU.

(3)  Ο έλεγχος στο πλαίσιο του InvestEU είναι μια έννοια που χρησιμοποιείται μόνο για τους σκοπούς του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης και δεν πρέπει να συγχέεται με τον έλεγχο που διενεργούν οι σχετικές αρμόδιες αρχές, π.χ. στο πλαίσιο της οδηγίας ΕΠΕ και άλλης σχετικής νομοθεσίας.

(4)  Οδηγία 2014/24/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Φεβρουαρίου 2014, σχετικά με τις δημόσιες προμήθειες και την κατάργηση της οδηγίας 2004/18/ΕΚ (ΕΕ L 94 της 28.3.2014, σ. 65) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32014L0024&from=EN.

(5)  Μη εξαντλητικός κατάλογος των νομικών απαιτήσεων που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και να τηρούνται —κατά περίπτωση— παρέχεται στο παράρτημα 1 του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης. Η εφαρμοστέα νομοθεσία μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τον επιχειρηματικό τομέα και τη χώρα.

(6)  Οι εταίροι υλοποίησης ή οι χρηματοοικονομικοί διαμεσολαβητές δεν αναμένεται να αντικαθιστούν τις αρμόδιες αρχές που είναι επιφορτισμένες με καθήκοντα επιβολής των νομικών απαιτήσεων. Θα πρέπει να επαληθεύουν την ύπαρξη αποδεικτικών στοιχείων συμμόρφωσης με τις κείμενες διατάξεις υπό τη μορφή αδειών και εγκρίσεων ή να απαιτούν υπεύθυνη δήλωση, κατά περίπτωση, κ.λπ.

(7)  https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/economy-works-people/jobs-growth-and-investment/european-pillar-social-rights/european-pillar-social-rights-20-principles_el.

(8)  https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement/the-paris-agreement.

(9)  https://sdgs.un.org/goals.

(10)  https://www.weforum.org/reports/the-global-risks-report-2018.

(11)  Οδηγία 2011/92/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 2011, για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον (ΕΕ L 26 της 28.1.2012, σ. 1), όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2014/52/ΕΕ.

(12)  Μη συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ.

(13)  Αυτό ισχύει με την επιφύλαξη των ειδικών κριτηρίων επιλεξιμότητας που έχουν αναπτυχθεί για διάφορα προϊόντα.

(14)  Κανονισμός (ΕΕ) 2020/852 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 18ης Ιουνίου 2020, σχετικά με τη θέσπιση πλαισίου για τη διευκόλυνση των βιώσιμων επενδύσεων και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2019/2088 (ΕΕ L 198 της 22.6.2020, σ. 13).

(15)  Οι έξι περιβαλλοντικοί στόχοι σύμφωνα με τον κανονισμό για την ταξινόμηση είναι οι εξής: μετριασμός της κλιματικής αλλαγής· προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή· βιώσιμη χρήση και προστασία των υδάτινων και των θαλάσσιων πόρων· μετάβαση στην κυκλική οικονομία· πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης· και προστασία και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων.

(16)  Ο έλεγχος βιωσιμότητας εφαρμόζεται σε όλες τις δραστηριότητες που καλύπτονται από το InvestEU, ανεξάρτητα από το αν καλύπτονται από την ταξινομία της ΕΕ ή όχι, σύμφωνα με το παρόν έγγραφο καθοδήγησης.

(17)  Οι πράξεις θα πρέπει να πληρούν τα κριτήρια επιλεξιμότητας που καθορίζονται στις επενδυτικές κατευθυντήριες γραμμές, στα δελτία χρηματοπιστωτικών προϊόντων ή στη σύμβαση εγγύησης.

(18)  Οδηγία 2009/31/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Απριλίου 2009, σχετικά με την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα σε γεωλογικούς σχηματισμούς και για την τροποποίηση της οδηγίας 85/337/ΕΟΚ του Συμβουλίου, των οδηγιών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 2000/60/ΕΚ, 2001/80/ΕΚ, 2004/35/ΕΚ, 2006/12/ΕΚ και 2008/1/ΕΚ, και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1013/2006 (ΕΕ L 140 της 5.6.2009, σ. 114).

(19)  Οδηγία (ΕΕ) 2018/410 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Μαρτίου 2018, για την τροποποίηση της οδηγίας 2003/87/ΕΚ με σκοπό την ενίσχυση οικονομικά αποδοτικών μειώσεων των εκπομπών και την προώθηση επενδύσεων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και της απόφασης (ΕΕ) 2015/1814 (ΕΕ L 76 της 19.3.2018, σ. 3).

(20)  Ο ειδικός σχεδιασμός ορίζεται ως κατασκευή και αγορά με ρητή πρόθεση τη μεταφορά ή αποθήκευση κατά κύριο λόγο ορυκτών καυσίμων καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του έργου (πηγή: χάρτης πορείας της κλιματικής τράπεζας του Ομίλου ΕΤΕπ για την περίοδο 2021-2025).

(21)  Οι ελάχιστες κοινωνικές διασφαλίσεις περιλαμβάνουν επίσης τον στόχο για την «ευθυγράμμιση με τις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις και τις κατευθυντήριες αρχές των Ηνωμένων Εθνών για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένων των αρχών και των δικαιωμάτων που καθορίζονται στις οκτώ θεμελιώδεις συμβάσεις που προσδιορίζονται στη διακήρυξη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για τις θεμελιώδεις αρχές και τα δικαιώματα εργασίας και στον Διεθνή Χάρτη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων». Δεδομένου ότι δεν έχουν αποφασιστεί ακόμη ειδικές απαιτήσεις συμμόρφωσης, το σκέλος αυτό δεν εφαρμόζεται προς το παρόν στις πράξεις στο πλαίσιο του InvestEU.

(22)  Η επιβεβαίωση αυτή μπορεί να παρέχεται με τη μορφή υπεύθυνης δήλωσης του τελικού αποδέκτη. Μπορεί επίσης να εξασφαλίζεται με την ενσωμάτωση των εν λόγω παραπομπών στις συμβατικές ρυθμίσεις: i) μεταξύ του εταίρου υλοποίησης και του τελικού αποδέκτη· ή ii) μεταξύ του εταίρου υλοποίησης και του χρηματοοικονομικού διαμεσολαβητή και μεταξύ του χρηματοοικονομικού διαμεσολαβητή και του τελικού αποδέκτη, ανάλογα με την περίπτωση.

(23)  Γνωστή και ως διαδικασία συμμετοχής του κοινού (συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε πληροφορίες και της διεξαγωγής διαδικασίας διαβούλευσης) και πρόσβαση στη δικαιοσύνη στο νομικό πλαίσιο της ΕΕ [όπως προβλέπεται, π.χ., στην οδηγία 2011/92/ΕΕ για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον (οδηγία ΕΠΕ), όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2014/52/ΕΕ, και στην οδηγία 2010/75/ΕΕ περί βιομηχανικών εκπομπών (ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης)].

(24)  Ο όρος «εργαζόμενοι στο έργο» αναφέρεται σε: i) άτομα που απασχολούνται ή προσλαμβάνονται απευθείας από τον φορέα υλοποίησης (συμπεριλαμβανομένου του προτείνοντος το έργο και των εκτελεστικών φορέων του έργου) προκειμένου να εργαστούν ειδικά για το έργο (άμεσοι εργαζόμενοι)· και ii) άτομα που απασχολούνται ή προσλαμβάνονται μέσω τρίτων για την εκτέλεση εργασιών που αφορούν βασικές λειτουργίες του έργου, ανεξάρτητα από την τοποθεσία (συμβασιούχοι εργαζόμενοι). Επιπλέον, οι κίνδυνοι παιδικής εργασίας και/ή αναγκαστικής εργασίας στις αλυσίδες εφοδιασμού θα πρέπει να αναλύονται και να υποβάλλονται σε διαχείριση, εφόσον διαπιστωθούν.

(25)  Έως ότου διενεργηθεί η εν λόγω ενδιάμεση επανεξέταση, η ταξινομία της ΕΕ θα έχει τεθεί σε ισχύ και θα έχουν αναπτυχθεί τα τεχνικά κριτήρια ελέγχου. Ενδέχεται επίσης να έχουν εκδοθεί και πρόσθετα έγγραφα καθοδήγησης σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης αυτών των κριτηρίων.

(26)  https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives/12129-Revision-of-Non-Financial-Reporting-Directive.

(27)  Σύμφωνα με το άρθρο 8 παράγραφος 5 του κανονισμού InvestEU, «οι χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις [που λαμβάνουν στήριξη από το ταμείο InvestEU (η επισήμανση των συντακτών)] ελέγχονται για να διαπιστωθεί αν έχουν περιβαλλοντικό, κλιματικό ή κοινωνικό αντίκτυπο. Εάν οι εν λόγω πράξεις έχουν τέτοιο αντίκτυπο, υπόκεινται σε έλεγχο κλιματικής, περιβαλλοντικής και κοινωνικής βιωσιμότητας, με σκοπό την ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων και τη μεγιστοποίηση των οφελών για την κλιματική, την περιβαλλοντική και την κοινωνική διάσταση… Τα έργα που δεν συνάδουν με τους στόχους για το κλίμα δεν είναι επιλέξιμα για στήριξη δυνάμει του παρόντος κανονισμού».

(28)  Πρόσθετες δράσεις για την αποφυγή ή τη μείωση τυχόν εναπομενουσών αρνητικών επιπτώσεων, εάν υπάρχουν, ή εξέταση «θετικού θεματολογίου» (δηλαδή δράσεων για τη βελτίωση των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και κλιματικών πλεονεκτημάτων της πράξης).

(29)  Για τις επιπτώσεις που προσδιορίζονται στην έκθεση ΕΠΕ, όπου η διαδικασία ΕΠΕ θα χρησιμεύει ως βασικό στοιχείο για τον έλεγχο βιωσιμότητας. Βλ. επίσης κεφάλαιο 2.4.3, όπου διατυπώνονται συστάσεις για έργα κάτω του κατώτατου ορίου.

(30)  Για παράδειγμα, για το υποσύνολο των έργων που υπόκεινται σε ΕΠΕ (έργα του παραρτήματος I ή έργα του παραρτήματος II που υποβάλλονται σε ΕΠΕ), η οποία διενεργείται σύμφωνα με τις απαιτήσεις της οδηγίας ΕΠΕ, όπως τροποποιήθηκε, το αποτέλεσμα του ελέγχου κλιματικής βιωσιμότητας πρέπει να αποτυπώνεται επίσης στην έκθεση ΕΠΕ.

(31)  Η αξιολόγηση της περιβαλλοντικής, κλιματικής και/ή κοινωνικής διάστασης πρέπει επίσης να λαμβάνει υπόψη τις συναφείς/επικουρικές υποδομές και εγκαταστάσεις οι οποίες μπορούν να θεωρηθούν αναπόσπαστο μέρος του έργου ή χωρίς τις οποίες το έργο δεν θα είναι βιώσιμο, όπως το πράττουν συνήθως οι εταίροι υλοποίησης στο πλαίσιο της οικείας εσωτερικής δέουσας επιμέλειας (βλ. π.χ. εγχειρίδιο καλών περιβαλλοντικών και κοινωνικών πρακτικών της ΕΤΕπ και περιβαλλοντική και κοινωνική πολιτική της ΕΤΑΑ). Ορισμένες γενικές οδηγίες σχετικά με το θέμα αυτό είναι διαθέσιμες στην ακόλουθη διεύθυνση: https://ec.europa.eu/environment/eia/pdf/Note%20-%20Interpretation%20of%20Directive%2085-337-EEC.pdf.

(32)  Οι «Κατευθυντήριες γραμμές για τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027» θα δημοσιευθούν κατά το πρώτο εξάμηνο του 2021.

(33)  Βλ. επίσης το μεθοδολογικό πλαίσιο που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της ομάδας εργασίας των ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών ιδρυμάτων για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή (EUFIWACC): https://www.eib.org/attachments/press/integrating-climate-change-adaptation-in-project-development.pdf.

(34)  https://www.eib.org/attachments/strategies/eib_project_carbon_footprint_methodologies_en.pdf.

(35)  Η ομάδα λογιστικής καταγραφής αερίων του θερμοκηπίου των διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων επεξεργάζεται επί του παρόντος ένα έγγραφο για την παροχή πρόσθετης καθοδήγησης σχετικά με τις ορθές πρακτικές, το οποίο θα δημοσιευθεί το 2021.

(36)  Συμφωνία του Παρισιού: https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement/the-paris-agreement.

(37)  Ως διαχείριση κύκλου έργου νοείται η διαδικασία σχεδιασμού, οργάνωσης, συντονισμού και ελέγχου ενός έργου με αποτελεσματικό και αποδοτικό τρόπο σε όλες τις φάσεις του, από τον σχεδιασμό, την υλοποίηση και τη λειτουργία έως τον παροπλισμό.

(38)  Βλ. επίσης EUFIWACC (2016) — διαθέσιμο στην ακόλουθη διεύθυνση: http://www.eib.org/attachments/press/integrating-climate-change-adaptation-in-project-development.pdf.

(39)  Βλ. ενότητα σχετικά με τον έλεγχο. Τα έργα σε ορισμένους τομείς —π.χ. στις αστικές συγκοινωνίες— περιλαμβάνονται συχνά σε έγγραφο ολοκληρωμένου σχεδιασμού (π.χ. σχέδιο βιώσιμης αστικής κινητικότητας) που αποσκοπεί στον καθορισμό ενός συνεκτικού επενδυτικού προγράμματος.

(40)  Υπάρχουν διάφοροι ορισμοί της τρωτότητας και του κινδύνου, βλ. π.χ. 4η έκθεση αξιολόγησης της IPCC (2007) σχετικά με την τρωτότητα, ειδική έκθεση σχετικά με τη διαχείριση των κινδύνων από ακραία φαινόμενα και καταστροφές για την προώθηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή (SREX) της IPCC (2012) και 5η έκθεση αξιολόγησης της IPCC (2014) σχετικά με τον κίνδυνο (ως συνάρτηση της πιθανότητας και των συνεπειών του κινδύνου), http://ipcc.ch/.

(41)  Για δομημένη επισκόπηση των δεικτών κλιματικής αλλαγής και των δεικτών αντικτύπου της κλιματικής αλλαγής (κίνδυνοι), βλ., π.χ., έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) με τίτλο «Climate change, impacts and vulnerability in Europe 2016», https://www.eea.europa.eu/publications/climate-change-impacts-and-vulnerability-2016, έκθεση του ΕΟΠ με τίτλο «Climate change adaptation and disaster risk reduction in Europe», https://www.eea.europa.eu/publications/climate-change-adaptation-and-disaster, και τεχνικό έγγραφο του ETC/CCA με τίτλο «Extreme weather and climate in Europe» (2015), http://cca.eionet.europa.eu/reports, και https://www.eionet.europa.eu/etcs/etc-cca/products/etc-cca-reports/extreme-20weather-20and-20climate-20in20europe, καθώς και https://www.eea.europa.eu/soer-2020/intro (κεφάλαιο 7), http://www.eea.europa.eu/soer-2015/europe/climate-change-impacts-and-adaptation.

(42)  Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις συνιστώμενες προβλέψεις κατάρτισης κλιματικών μοντέλων παρέχονται στο «Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027».

(43)  Η εκτίμηση κλιματικής τρωτότητας μπορεί να διενεργείται σε σχετικά πρώιμο στάδιο του κύκλου ανάπτυξης του έργου και, ανάλογα με την ωριμότητα του έργου, σε ορισμένες περιπτώσεις ενδέχεται ο φορέας υλοποίησης του έργου να πρέπει να λάβει την απόφαση να προβεί σε λεπτομερή εκτίμηση κλιματικού κινδύνου. Στις περιπτώσεις αυτές, η εκτίμηση θα μπορούσε στη συνέχεια να υποβληθεί σε ανεξάρτητη επαλήθευση (ή σε εσωτερική επαλήθευση από τον εταίρο υλοποίησης), πριν φτάσει στο στάδιο λήψης της απόφασης χρηματοδότησης.

(44)  Όπως συνιστάται στο «Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας των υποδομών κατά την περίοδο 2021-2027», μπορεί να είναι σκόπιμη η εξέταση της επένδυσης σε ευρύτερο πλαίσιο. Η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει επίσης τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά συστήματα γύρω από τα στοιχεία ενεργητικού που χρηματοδοτούνται από τις επενδύσεις στο πλαίσιο του InvestEU, καθώς και τις αλληλεπιδράσεις τους με τα εν λόγω συστήματα. Επίσης, οι πράξεις της επένδυσης μπορεί να επηρεαστούν σοβαρά από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής σε άλλες υποδομές που υποστηρίζουν τις δραστηριότητές της, συμπεριλαμβανομένων των συναφών εγκαταστάσεων. Το στοιχείο αυτό αναδεικνύει τη σημασία ανάπτυξης ενός σκεπτικού με ολοκληρωμένο, διατομεακό τρόπο για την εξέταση των κλιματικών κινδύνων και της κλιματικής ανθεκτικότητας σε ένα ευρύτερο πλαίσιο οικοσυστημάτων και κοινωνικών συστημάτων.

(45)  Είναι επίσης πιθανό ορισμένα στοιχεία ενός επενδυτικού έργου να μην θεωρούνται βασικά και το κόστος των μέτρων προσαρμογής να υπερβαίνει τα οφέλη της αποφυγής των κινδύνων. Στην περίπτωση αυτή, η βέλτιστη επιλογή θα μπορούσε να είναι η δυνατότητα παράλειψης της μη βασικής υποδομής υπό ορισμένες συνθήκες. Η επιλογή αυτή συνιστά επίσης μια μορφή διαχείρισης κινδύνου.

(46)  Διαπιστώνεται αυξανόμενος όγκος βιβλιογραφίας και εμπειρίας σχετικά με τις επιλογές προσαρμογής, αποτίμησης και σχεδιασμού, καθώς και των σχετικών πηγών για συγκεκριμένα κράτη μέλη. Για παράδειγμα, οι ενδιαφερόμενοι εταίροι υλοποίησης θα μπορούσαν να συμβουλευθούν τις ακόλουθες πηγές:

—	Climate-ADAPT (http://climate-adapt.eea.europa.eu/) σχετικά με την προσαρμογή, για παραδείγματα μέτρων προσαρμογής και περιπτωσιολογικές μελέτες

—	Μελέτη της ΓΔ REGIO με τίτλο «Climate change adaptation of major infrastructure projects» (Προσαρμογή μεγάλων έργων υποδομής στην κλιματική αλλαγή): https://ec.europa.eu/regional_policy/en/information/publications/studies/2018/climate-change-adaptation-of-major-infrastructure-projects

—	Έκθεση 8/2014 του ΕΟΠ με τίτλο «Adaptation of transport to climate change in Europe», http://www.eea.europa.eu/publications/adaptation-of-transport-to-climate http://www.eea.europa.eu/publications/adaptation-of-transport-to-climate

—	Έκθεση 1/2019 του ΕΟΠ με τίτλο «Adaptation challenges and opportunities for the European energy system – Building a climate-resilient low-carbon energy system»: https://www.eea.europa.eu/publications/adaptation-in-energy-system.

(47)  Στο παρόν έγγραφο καθοδήγησης, ο όρος «μετριασμός» έχει συγκεκριμένη σημασία σε σχέση με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας και τον έλεγχο περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Για παράδειγμα, σε σχέση με τον έλεγχο κλιματικής βιωσιμότητας, ο όρος «μετριασμός» αναφέρεται στην ανθρώπινη παρέμβαση για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ή την ενίσχυση των καταβοθρών αερίων του θερμοκηπίου.

(48)  Η αρχή της προτεραιότητας στην ενεργειακή απόδοση ορίζεται στο άρθρο 2 σημείο 18 του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1999 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2018, για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης και της Δράσης για το Κλίμα (ΕΕ L 328 της 21.12.2018, σ. 1) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=uriserv:OJ.L_.2018.328.01.0001.01.ELL.

(49)  Συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, ασφαλών και προστατευμένων χώρων στάθμευσης και ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα.

(50)  Τα έργα σε ορισμένους τομείς —π.χ. στις αστικές συγκοινωνίες— εντάσσονται συχνά σε ένα ολοκληρωμένο έγγραφο σχεδιασμού (π.χ. σχέδιο βιώσιμης αστικής κινητικότητας), το οποίο αποσκοπεί στον καθορισμό ενός συνεκτικού επενδυτικού προγράμματος. Παρότι κάθε επιμέρους επένδυση/έργο που περιλαμβάνεται στα εν λόγω επενδυτικά προγράμματα ενδέχεται να μην υπερβαίνει τα κατώτατα όρια, μπορεί να είναι σκόπιμη η εκτίμηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στο επίπεδο ολόκληρου του προγράμματος, με σκοπό την αποτύπωση της συνολικής σημαντικής συμβολής του στον μετριασμό των αερίων του θερμοκηπίου.

(51)  Μπορούν να εξαιρούνται μέτρα που αφορούν την οδική ασφάλεια και τη μείωση του θορύβου από τις εμπορευματικές μεταφορές.

(52)  Λόγω σωρευτικών επιπτώσεων, ορισμένες μικρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μπορεί να αποτελούν το σημείο καμπής από μια μη σημαντική επίπτωση στην κατηγορία των σημαντικών επιπτώσεων — οπότε και θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη.

(53)  Συνιστάται η υιοθέτηση της ίδιας προσέγγισης στο στάδιο σχεδιασμού, π.χ. στον τομέα των μεταφορών, όπου οι πλέον συναφείς επιλογές για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου προκύπτουν στο πλαίσιο επιλογών που αφορούν την επιχειρησιακή συγκρότηση του δικτύου και την επιλογή των τρόπων μεταφορών και των πολιτικών.

(54)  Ο εταίρος υλοποίησης μπορεί να υπολογίσει το αποτύπωμα άνθρακα βάσει των πληροφοριών που λαμβάνει από τον φορέα υλοποίησης του έργου ή να ζητήσει από τον φορέα υλοποίησης του έργου να το πράξει. Σε περίπτωση που το αποτύπωμα άνθρακα υπολογίζεται από τον φορέα υλοποίησης του έργου, θα απαιτείται, ιδανικά, επαλήθευση είτε από τον εταίρο υλοποίησης είτε από εξωτερικό ανεξάρτητο εμπειρογνώμονα. Εναλλακτικά, το αποτύπωμα άνθρακα μπορεί να υπολογιστεί από ανεξάρτητο εμπειρογνώμονα.

(55)  EIB Project Carbon Footprint Methodologies for the Assessment of Project GHG Emissions and Emission Variations, Ιούλιος 2020, https://www.eib.org/attachments/strategies/eib_project_carbon_footprint_methodologies_en.pdf.

(56)  Χάρτης πορείας της κλιματικής τράπεζας του Ομίλου της ΕΤΕπ για την περίοδο 2021-2025 https://www.eib.org/attachments/strategies/eib_group_climate_bank_roadmap_en.pdf. Επισημαίνεται ότι πρόκειται για το πλήρες σκιώδες κόστος της επίτευξης των στόχων σε ολόκληρη την οικονομία, και όχι για το —εμφανές ή τεκμαρτό— κόστος των διαφόρων πολιτικών για το κλίμα (φόροι, άδειες, κανονισμοί, πρότυπα κ.λπ.).

(57)  Εάν χρησιμοποιείται υψηλότερο κόστος CO2, η τιμή αυτή πρέπει να αιτιολογείται δεόντως από αξιόπιστη μεθοδολογία που βασίζεται σε διεθνώς αποδεκτές αρχές.

(58)  Για τους σκοπούς του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης, η γη εξετάζεται σε συνδυασμό με το έδαφος.

(59)  Ορισμός που προέρχεται από τη Συμμαχία για το φυσικό κεφάλαιο.

(60)  Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για την ενσωμάτωση των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών που παρέχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων: «EU guidance on integrating ecosystems and their services into decision-making», SWD(2019) 305 final.

(61)  Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τους ρόλους και τις αρμοδιότητες παρέχονται στο κεφάλαιο 4.1.

(62)  Συμπεριλαμβανομένης της απαίτησης υποβολής δηλώσεων συμμόρφωσης από τους τελικούς αποδέκτες.

(63)  Κατά τον χρόνο έναρξης της συνεργασίας των εταίρων υλοποίησης με τον φορέα υλοποίησης, η διαδικασία λήψης αποφάσεων σχετικά με το περιβάλλον ενδέχεται να βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι οι εταίροι υλοποίησης μπορούν αρχικά να προσδιορίσουν μόνο το εφαρμοστέο νομικό πλαίσιο για το έργο, ενώ η διαδικασία λήψης αποφάσεων σχετικά με το περιβάλλον θα μπορούσε να διεξαχθεί παράλληλα με τη συνολική διαδικασία δέουσας επιμέλειας και η συμμόρφωση μπορεί να επιβεβαιωθεί σε μεταγενέστερο στάδιο.

(64)  Σε περίπτωση έργων πολλαπλών συνιστωσών, η συμμόρφωση με τις κείμενες διατάξεις θα επαληθεύεται για κάθε συνιστώσα όπως αυτή αναπτύσσεται. Σε ορισμένες περιπτώσεις, θα μπορούσαν να ισχύουν αναβλητικές αιρέσεις για κάθε εκταμίευση που αφορά την αντίστοιχη συνιστώσα του έργου. Οι μελέτες για την ανάπτυξη έργων και οι σχετικές εκταμιεύσεις εξαιρούνται από την απαίτηση αυτή.

(65)  Εάν, βάσει των αποτελεσμάτων της διαδικασίας λήψης περιβαλλοντικών αποφάσεων, σημειωθούν σημαντικές αλλαγές σε σύγκριση με την αρχική αξιολόγηση του εταίρου υλοποίησης, τότε ο έλεγχος βιωσιμότητας θα πρέπει να επικαιροποιείται ώστε να συμπεριληφθούν οι εν λόγω αλλαγές. Τα στοιχεία αυτά θα πρέπει να υποβάλλονται στην Επιτροπή σύμφωνα με τις διατάξεις του κεφαλαίου 4.2.

(66)  Για τις λεπτομέρειες της εν λόγω διαβούλευσης με την Επιτροπή, βλ. κεφάλαιο 4.

(67)  Οδηγία 2014/52/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Απριλίου 2014, για την τροποποίηση της οδηγίας 2011/92/ΕΕ σχετικά με την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον (ΕΕ L 124 της 25.4.2014, σ. 1).

(68)  Οδηγία 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21ης Μαΐου 1992 για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας (ΕΕ L 206 της 22.7.1992, σ. 7) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX:31992L0043

(69)  Οδηγία 2009/147/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Νοεμβρίου 2009, περί της διατηρήσεως των αγρίων πτηνών (ΕΕ L 20 της 26.1.2010, σ. 7) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX%3A32009L0147

(70)  Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής για τον καθορισμό στόχων διατήρησης (2012), οι ειδικοί ανά τόπο στόχοι διατήρησης καθορίζουν την προϋπόθεση που πρέπει να πληρούται για τα είδη και τους τύπους οικοτόπων σε έναν τόπο, ώστε ο εν λόγω τόπος να μπορεί να συμβάλλει στην επίτευξη του γενικού στόχου ικανοποιητικής κατάστασης διατήρησης των εν λόγω ειδών και τύπων οικοτόπων σε εθνικό, βιογεωγραφικό ή ευρωπαϊκό επίπεδο (βλ. άρθρο 2 παράγραφος 2 της οδηγίας).

(71)  Το άρθρο 6 παράγραφος 3 ισχύει επίσης για τις ζώνες ειδικής προστασίας που έχουν χαρακτηριστεί σύμφωνα με το άρθρο 4 της οδηγίας για τα πτηνά.

(72)  https://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/management/docs/art6/form_art_6_4_el.doc.

(73)  https://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/management/docs/art6/natura_2000_assess_en.pdf

(74)  Το πόρισμα του ελέγχου καταλληλότητας της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα καταδεικνύει ότι η οδηγία επέτυχε να δημιουργήσει ένα πλαίσιο διακυβέρνησης για την ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτων για τα περισσότερα από 110 000 υδατικά συστήματα στην ΕΕ, επιβραδύνοντας την υποβάθμιση της κατάστασης των υδάτων και μειώνοντας τη χημική ρύπανση.

Από την άλλη πλευρά, η εφαρμογή της οδηγίας έχει καθυστερήσει σημαντικά και λιγότερο από το ήμισυ των υδατικών συστημάτων της ΕΕ βρίσκονται σε καλή κατάσταση, παρόλο που η προθεσμία για την επίτευξη του στόχου αυτού ήταν το 2015, εκτός από δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις.

(75)  Οδηγία 2001/42/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 27ης Ιουνίου 2001, σχετικά με την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων (ΕΕ L 197 της 21.7.2001, σ. 30).

(76)  Οδηγία 2010/75/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 24ης Νοεμβρίου 2010, περί βιομηχανικών εκπομπών (ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης) (ΕΕ L 334 της 17.12.2010, σ. 17).

(77)  Οδηγία 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 19ης Νοεμβρίου 2008, για τα απόβλητα και την κατάργηση ορισμένων οδηγιών (ΕΕ L 312 της 22.11.2008, σ. 3).

(78)  Οδηγία 2012/18/EE του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 4ης Ιουλίου 2012, για την αντιμετώπιση των κινδύνων μεγάλων ατυχημάτων σχετιζόμενων με επικίνδυνες ουσίες και για την τροποποίηση και στη συνέχεια την κατάργηση της οδηγίας 96/82/ΕΚ του Συμβουλίου (ΕΕ L 197 της 24.7.2012, σ. 1).

(79)  Για πράξεις που υπόκεινται σε ΕΠΕ ή για πράξεις εξαιρούμενες από την ανάγκη διενέργειας ΕΠΕ με μέτρα μετριασμού.

(80)  Ο εταίρος υλοποίησης μπορεί να προσαρμόζει τους καταλόγους σημείων ελέγχου που παρέχονται, ώστε να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις συγκεκριμένου έργου ή συγκεκριμένης κατηγορίας έργων.

(81)  Βλ. ειδικότερα κεφάλαιο 4.3 «Περιβαλλοντική εξυγίανση-απορρύπανση, προστασία και πρόληψη κινδύνων».

(82)  Ωστόσο, αυτές οι μοναδιαίες τιμές διαφοροποιούνται ως προς την αξιοπιστία και την αποδοχή τους. Για παράδειγμα, η χρήση των υφιστάμενων μοναδιαίων τιμών για το κόστος ζημίας που συνδέεται με τις αυξημένες ατμοσφαιρικές εκπομπές και τον θόρυβο αποτελεί επί του παρόντος αποδεκτή και πάγια πρακτική στην ΕΕ. Αντιθέτως, οι υφιστάμενες μοναδιαίες τιμές που συνδέονται με τις επιπτώσεις στα ύδατα, το έδαφος και τη βιοποικιλότητα χρησιμοποιούνται σπανιότερα, διότι θεωρείται ότι εξαρτώνται περισσότερο από την εκάστοτε τοποθεσία.

(83)  Οι σημαντικότερες κοινωνικές αρχές και πρότυπα εν προκειμένω περιλαμβάνονται στις Συνθήκες της ΕΕ και στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, καθώς και σε διάφορες οδηγίες, τις οποίες τα κράτη μέλη υποχρεούνται να μεταφέρουν στα αντίστοιχα εθνικά νομικά τους συστήματα.

(84)  Το InvestEU θα στηρίζει κυρίως πράξεις εντός της ΕΕ. Ωστόσο, σε περιορισμένες περιπτώσεις, ενδέχεται να εμπλέκονται γειτονικές χώρες (π.χ. σε διασυνοριακά ή παρεμφερή έργα). Σε αυτές τις περιορισμένες περιπτώσεις, οι φορείς υλοποίησης των έργων θα καλούνται να λαμβάνουν υπόψη τις κοινωνικές πτυχές σύμφωνα με το πνεύμα και τις αρχές της σχετικής νομοθεσίας της ΕΕ.

(85)  Τα εν λόγω αποδεικτικά στοιχεία μπορεί να έχουν τη μορφή αντιγράφων τυχόν σχετικών νομικών αδειών, αποφάσεων, γνωμών ή, ελλείψει αυτών, υπεύθυνης δήλωσης του φορέα υλοποίησης έργου σχετικά με τη συμμόρφωση με τις σχετικές νομικές απαιτήσεις.

(86)  Βλ. παράρτημα 3.

(87)  Οδηγία 2011/92/ΕΕ για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2014/52/ΕΕ.

(88)  Σε κάποιες περιπτώσεις, ορισμένα άτομα ή ομάδες είναι ευάλωτα, περιθωριοποιημένα, υφίστανται συστηματικά διακρίσεις ή αποκλείονται λόγω των κοινωνικοοικονομικών χαρακτηριστικών τους. Στα χαρακτηριστικά αυτά περιλαμβάνονται, ενδεικτικά, το φύλο, ο γενετήσιος προσανατολισμός, το κοινωνικό φύλο, η ταυτότητα φύλου, η εθνοτική καταγωγή, η κάστα, η αυτόχθονη ή κοινωνική προέλευση, η ηλικία, η αναπηρία, η θρησκεία ή οι πεποιθήσεις, τα πολιτικά ή άλλα φρονήματα, ο ακτιβισμός, η συμμετοχή σε συνδικαλιστική οργάνωση ή οποιαδήποτε άλλη μορφή οργάνωσης εργαζομένων, η ιθαγένεια, η γλώσσα, η οικογενειακή κατάσταση, η εκπαίδευση και/ή ο γραμματισμός, οι ιατρικές παθήσεις, το καθεστώς του μετανάστη/πρόσφυγα ή το καθεστώς του μέλους μειονότητας ή η οικονομική κατάσταση (όσον αφορά το εισόδημα και την πρόσβαση σε υπηρεσίες).

(89)  Συμπεριλαμβανομένου τόσο του φυσικού όσο και του οικονομικού εκτοπισμού.

(90)  Γνωστή και ως διαδικασία συμμετοχής του κοινού (συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης τόσο σε πληροφορίες όσο και στη διαδικασία διαβούλευσης) στο νομικό πλαίσιο της ΕΕ [π.χ. οδηγία 2011/92/ΕΕ για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 20124/52/ΕΕ, οδηγία 2010/75/ΕΕ περί βιομηχανικών εκπομπών (ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης)].

(91)  Βασικοί προμηθευτές είναι οι προμηθευτές οι οποίοι παρέχουν απευθείας στο έργο, σε συνεχή βάση, αγαθά ή υλικά που είναι απαραίτητα για τις βασικές λειτουργίες του έργου.

(92)  Ειδικότερα για έργα που περιλαμβάνουν πράξεις εκτός της ΕΕ λόγω διεθνών αλυσίδων εφοδιασμού.

(93)  Βάσει του άρθρου 153 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει θεσπιστεί ευρύ φάσμα ενωσιακών μέτρων στον τομέα της ασφάλειας και της υγείας στην εργασία. Οι ευρωπαϊκές οδηγίες είναι νομικά δεσμευτικές και πρέπει να μεταφέρονται στο εθνικό δίκαιο από τα κράτη μέλη. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία διατίθενται επίσης στον δικτυακό τόπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ΓΔ Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων.

(94)  Στην περίπτωση έργων που υπόκεινται σε ΕΠΕ, ορισμένες από τις πτυχές αυτές (συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν τυχόν επιπτώσεις και κινδύνους που σχετίζονται με την υγεία και την ασφάλεια σε επίπεδο κοινότητας, καθώς και με τη δημόσια υγεία και ασφάλεια) μπορούν να εξετάζονται κατά τη διαδικασία αδειοδότησης και οι σχετικές πληροφορίες μπορούν να περιλαμβάνονται στην έκθεση ΕΠΕ, εάν είναι διαθέσιμες σε αυτό το στάδιο.

(95)  Για τον ορισμό, βλ. υποσημείωση 84.

(96)  Στους αυτόχθονες πληθυσμούς που ζουν στην ευρωπαϊκή Αρκτική περιλαμβάνονται οι Saami και οι Inuit (Kalaallit). Συγκεκριμένα, οι Saami ζουν σε περιοχές της Φινλανδίας, της Σουηδίας, της Νορβηγίας και της βορειοδυτικής Ρωσίας πλησίον του Βορείου Πόλου, οι Nenets, οι Evenk και οι Chukchi στη Ρωσία και οι Inuit (Kalaallit) στη Γροιλανδία. Αυτόχθονες πληθυσμοί μπορεί επίσης να υπάρχουν στις εξόχως απόκεντρες περιοχές και στις υπερπόντιες χώρες και εδάφη της Ένωσης.

(97)  Ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) έχει εκπονήσει εγχειρίδιο ορθής πρακτικής σχετικά με την ελεύθερη, εκ των προτέρων και κατόπιν ενημέρωσης συναίνεση: https://www.refworld.org/pdfid/57fdec864.pdf.

(98)  Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή στρατηγική για την αναπηρία 2010-2020. Για την περίοδο 2021-2030 θα εκδοθεί νέα στρατηγική.

(99)  https://ec.europa.eu/info/policies/justice-and-fundamental-rights/gender-equality/gender-equality-strategy_el.

(100)  Στόχος βιώσιμης ανάπτυξης 5: «Επίτευξη της ισότητας των φύλων και χειραφέτηση όλων των γυναικών και των κοριτσιών».

(101)  Τα ενδιαφερόμενα μέρη είναι πρόσωπα και/ή κοινότητες που: i) επηρεάζονται άμεσα και έμμεσα από το έργο, συμπεριλαμβανομένων των νόμιμων εκπροσώπων τους· ii) των οποίων διακυβεύονται συμφέροντα από το έργο και/ή έχουν την ικανότητα να επηρεάσουν το αποτέλεσμά του, είτε θετικά είτε αρνητικά· και iii) συμμετέχουν στο έργο: α) οργανισμοί, ομάδες και άτομα με διάφορους ρόλους στο έργο· και β) το εργατικό δυναμικό του έργου. Είναι γνωστοί και ως «ενδιαφερόμενο κοινό» στην ΕΕ, όπως ορίζεται στο σχετικό νομικό πλαίσιο της ΕΕ [π.χ. οδηγία 2011/92/ΕΕ για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 20124/52/ΕΕ, οδηγία 2010/75/ΕΕ περί βιομηχανικών εκπομπών (ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης)

(102)  Σύμφωνα με τη σύμβαση του Aarhus της Οικονομικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη (UNECE) σχετικά με την πρόσβαση σε πληροφορίες, τη συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα (γνωστή ως σύμβαση του Aarhus), https://unece.org/DAM/env/pp/documents/cep43e.pdf. Για ορισμό των «περιβαλλοντικών πληροφοριών», βλ. παράρτημα 1.

(103)  Ιδίως με τους βασικούς προμηθευτές.

(104)  Παραδείγματα μέτρων μετριασμού παρουσιάζονται στο έγγραφο «Guidance on social sustainability proofing of investment and financing operations» (Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τον έλεγχο κοινωνικής βιωσιμότητας των επενδυτικών και χρηματοδοτικών πράξεων).

(105)  Σύμφωνα με τις διεθνείς αρχές για την εκτίμηση επιπτώσεων της Διεθνούς Ένωσης για την Εκτίμηση Επιπτώσεων (IAIA).

http://www.socialimpactassessment.com/documents/IAIA%202015%20Social%20Impact%20Assessment%20guidance%20document.pdf.

(106)  Η απογραφή θα πρέπει να περιλαμβάνει καταγραφή των απωλειών (περιουσιακά στοιχεία, πρόσβαση σε πόρους ή υπηρεσίες κ.λπ.) και λεπτομερή έρευνα μέτρησης και αποτίμηση των απολεσθέντων περιουσιακών στοιχείων, ενώ θα πρέπει επίσης να καλύπτει το σύνολο του επηρεαζόμενου πληθυσμού.

(107)  Η κοινωνικοοικονομική έρευνα αναφοράς μπορεί να προκύψει από δειγματοληπτική έρευνα και έχει καίρια σημασία για τον προσδιορισμό του τρέχοντος κοινωνικοοικονομικού, πολιτιστικού και πολιτικού προφίλ των επηρεαζόμενων ατόμων· των επιπέδων συνολικής ανθεκτικότητας ή τρωτότητάς τους· και των επακόλουθων βαθμών και ειδών επιπτώσεων.

(108)  Για λεπτομέρειες, βλ. παράρτημα 3.

(109)  Το 2017 το 22,4 % του πληθυσμού της ΕΕ εξακολουθούσε να διατρέχει κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού — 24,9 % όλων των παιδιών στην Ευρώπη, 23,3 % των γυναικών και 18,2 % των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών. Περίπου το 7 % του συνόλου των Ευρωπαίων εξακολουθούσε να ζει σε συνθήκες σοβαρής υλικής στέρησης και ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί λόγω των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας.

(110)  Οι πληροφορίες που παρουσιάζονται στο κεφάλαιο 2.7 θα μπορούσαν να είναι επίσης χρήσιμες κατά την αξιολόγηση της ικανότητας του φορέα υλοποίησης του έργου.

(111)  Αξίζει να σημειωθεί ότι τα εργαλεία αυτά δεν είναι κατ’ ανάγκη εναλλάξιμα μεταξύ τους και μπορούν να χρησιμοποιούνται συμπληρωματικά. Για παράδειγμα, στο προκαταρκτικό στάδιο του κύκλου του έργου μπορεί να χρησιμοποιηθεί η ανάλυση πολλαπλών κριτηρίων για τον έλεγχο των στρατηγικών επιλογών. Μετά τον προσδιορισμό της στρατηγικής επιλογής, μπορεί να πραγματοποιηθεί στη συνέχεια σύγκριση των συγκεκριμένων τεχνικών λύσεων με τη χρήση ανάλυσης κόστους-οφέλους/ ανάλυσης κόστους-αποτελεσματικότητας/ανάλυσης ελάχιστου κόστους.

(112)  Για την περίοδο 2014-2020, ο εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2015/207 της Επιτροπής (ΕΕ L 38 της 13.2.2015, σ. 1) παρείχε κοινωνικά προεξοφλητικά επιτόκια αναφοράς (5 % στα κράτη μέλη της συνοχής και 3 % στα λοιπά κράτη μέλη), τα οποία εξακολουθούν να αποτελούν χρήσιμο σημείο αναφοράς για την περίοδο 2021-2027. Παρόμοιες τιμές συνιστώνται επίσης στον οδηγό της Επιτροπής για την ανάλυση κόστους-οφέλους του 2014. Ορισμένες σχετικές ορθές πρακτικές θα περιγράφονται επίσης στον επικείμενο οδηγό οικονομικής αποτίμησης με τίτλο «Economic Appraisal Vademecum» (EAV), ο οποίος εκπονείται επί του παρόντος από τη ΓΔ REGIO σε συντονισμό με άλλες ΓΔ της Επιτροπής και με την υποστήριξη της JASPERS.

(113)  Βλ.: https://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/studies/pdf/cba_guide.pdf.

(114)  Βλ.: https://www.eib.org/attachments/thematic/economic_appraisal_of_investment_projects_en.pdf.

(115)  Βλ.: https://www.ebrd.com/news/publications/institutional-documents/methodology-for-the-economic-assessment-of-ebrd-projects-with-high-greenhouse-gasemissions.html.

(116)  Βλ.: https://www.nib.int/filebank/a/1332328414/506da9436eb1c0d4ec17b8b5a929d820/56-Sustainability_Policy_Guidelines-2012.pdf.

(117)  Στο «Έγγραφο τεχνικής υποστήριξης για τον έλεγχο περιβαλλοντικής βιωσιμότητας των επενδύσεων» που καταρτίστηκε από τη ΓΔ Περιβάλλοντος παρουσιάζεται επισκόπηση των μοναδιαίων τιμών προκειμένου να διευκολυνθεί η χρήση μιας προσέγγισης μεταφοράς οφελών για τη χρηματική αποτίμηση. Ορισμένες πληροφορίες και παραπομπές στη σχετική βιβλιογραφία παρέχονται επίσης στον οδηγό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ανάλυση κόστους-οφέλους. Επιπλέον, ο επικείμενος οδηγός οικονομικής αποτίμησης, ο οποίος καταρτίζεται επί του παρόντος από τη ΓΔ REGIO με την υποστήριξη της JASPERS, παρουσιάζει ορθές πρακτικές όσον αφορά την οικονομική εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων για ορισμένους επιλεγμένους τομείς.

(118)  Με χρήση του επιλεγμένου προεξοφλητικού επιτοκίου, το οποίο πρέπει να περιγράφεται και να αιτιολογείται στα έγγραφα τεκμηρίωσης σχετικά με τον έλεγχο βιωσιμότητας.

(119)  Πρόκειται για συναλλαγή που δεν έχει καθορισμένο, συγκεκριμένο αντικείμενο, αλλά προορίζεται περισσότερο για την παροχή τρέχουσας χρηματοδότησης σε μια επιχείρηση για την κάλυψη των βραχυπρόθεσμων λειτουργικών αναγκών της (π.χ. γραμμές κεφαλαίου κίνησης).

(120)  Για τον σκοπό αυτόν, μπορούν να ελέγχονται η κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης, εκθέσεις και ιστότοποι ΜΚΟ, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, βάσεις δεδομένων που είναι διαθέσιμες στο κοινό κ.λπ. Συνιστάται έλεγχος των τελευταίων πέντε ετών (εάν αυτό δεν είναι δυνατόν, θα πρέπει να καλύπτονται τουλάχιστον τα δύο τελευταία έτη).

(121)  Οι τομείς που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ παρουσιάζονται στο παράρτημα Ι της οδηγίας για το ΣΕΔΕ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:02003L0087-20200101&qid=1604659666744&from=EN#tocId68.

(122)  Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τους χρηματοοικονομικούς διαμεσολαβητές που θα μπορούσαν να εμπλέκονται, βλ. τις επενδυτικές κατευθυντήριες γραμμές (κεφάλαια 2.3.1, 6.1.2.1, 6.2.2.1, 6.3.2.1 και 6.4.2.1).

(123)  Όσον αφορά τα στοιχεία που υποβάλλονται στην Επιτροπή Επενδύσεων.

(124)  Με εξαίρεση την ενότητα για τα ταμεία υποδομών, όπου θα χρησιμοποιείται ο όρος «έργο» ή «επενδυτική πράξη».

(125)  Ο κίνδυνος στην παρούσα ενότητα αφορά περιβαλλοντικές και κοινωνικές πτυχές και όχι τον χρηματοοικονομικό κίνδυνο. Για ενδεικτική καθοδήγηση σχετικά με την κατηγοριοποίηση των περιβαλλοντικών και κοινωνικών κινδύνων, βλ. τον κατάλογο της ΕΤΑΑ για την κατηγοριοποίηση των περιβαλλοντικών και κοινωνικών κινδύνων — https://www.ebrd.com/who-we-are/our-values/environmental-emanual-toolkit.html.

(126)  Οι τελικοί αποδέκτες δεν είναι γνωστοί κατά τον χρόνο διεξαγωγής της διαδικασίας δέουσας επιμέλειας του χρηματοοικονομικού διαμεσολαβητή.

(127)  Όπως διευκρινίζεται περαιτέρω στο κεφάλαιο 2.

(128)  Το ESMS ορίζεται ως ένα σύνολο πολιτικών, διαδικασιών και πρακτικών που είναι κατάλληλες για τον προσδιορισμό, την εκτίμηση, τη διαχείριση και την παρακολούθηση των περιβαλλοντικών, κλιματικών και κοινωνικών κινδύνων και επιπτώσεων που συνδέονται με τα υποκείμενα έργα ή τις δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται από τον χρηματοοικονομικό διαμεσολαβητή.

(129)  Το αίτημα παροχής πληροφοριών πρέπει να είναι αναλογικό και αντίστοιχο των υποκείμενων έργων και να λαμβάνει υπόψη τυχόν νομικές υποχρεώσεις και υποχρεώσεις εμπιστευτικότητας.

(130)  Όσον αφορά την ικανότητα του διαχειριστή του ταμείου να διενεργεί την αξιολόγηση των υποκείμενων έργων σύμφωνα με τις αρχές και τους στόχους του ελέγχου βιωσιμότητας που περιγράφονται λεπτομερώς στο παρόν έγγραφο καθοδήγησης, καθώς και σύμφωνα με τα πρότυπα και τους εσωτερικούς κανόνες και διαδικασίες του εταίρου υλοποίησης.

(131)  Για πρόσθετη καθοδήγηση, βλ. επίσης κεφάλαιο 2.2.

(132)  Για παράδειγμα, στο πλαίσιο της διαδικασίας ΕΠΕ κατά την οποία έχουν προσδιοριστεί σημαντικοί κλιματικοί κίνδυνοι, ο διαχειριστής του ταμείου πρέπει να επαληθεύει αν ο φορέας υλοποίησης του έργου έχει θέσει σε εφαρμογή τα μέτρα μετριασμού που αναφέρονται στην έκθεση ΕΠΕ ή στις αποφάσεις ελέγχου.

(133)  Περισσότερες πληροφορίες παρέχονται στο κεφάλαιο 2.3.2.

(134)  Συνιστάται επίσης να λαμβάνονται δεόντως υπόψη οι αρχές που καθορίζονται στον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.

(135)  Περαιτέρω καθοδήγηση σχετικά με το θετικό θεματολόγιο παρέχεται στο κεφάλαιο 2 και στο παράρτημα 3.

(136)  Οι τομείς που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ παρουσιάζονται στο παράρτημα Ι της οδηγίας για το ΣΕΔΕ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:02003L0087-20200101&qid=1604659666744&from=EN#tocId68.

(137)  Οι κανόνες και οι διαδικασίες για την Επιτροπή Επενδύσεων, καθώς και η διαδικασία έγκρισης, δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης. Οι πληροφορίες που παρουσιάζονται στο παρόν έγγραφο επιδιώκουν να χαρτογραφήσουν τα αποτελέσματα του ελέγχου βιωσιμότητας με τα διάφορα στάδια ή ενδιαφερόμενα μέρη, αλλά έχουν αμιγώς ενημερωτικό χαρακτήρα.

(138)  Η παρούσα ενότητα έχει συμπεριληφθεί αποκλειστικά και μόνο για την αναγνώριση του σημαντικού ρόλου των αρμόδιων αρχών. Δεν επιδιώκεται σε καμία περίπτωση η εισαγωγή πρόσθετων απαιτήσεων επαλήθευσης για τους εταίρους υλοποίησης.

(139)  Ειδικές υποχρεώσεις θα συμπεριλαμβάνονται στη σύμβαση εγγύησης.

(140)  Σύμφωνα με το άρθρο 22 του κανονισμού InvestEU.

(141)  Εν προκειμένω, η συμμόρφωση με τις κείμενες διατάξεις περιλαμβάνει τη συνολική συμμόρφωση, δεν αφορά τη συμμόρφωση με τις κείμενες διατάξεις που διέπουν τη διαδικασία ελέγχου βιωσιμότητας, η οποία περιγράφεται λεπτομερώς στα κεφάλαια 2 και 3.

(142)  Η συνολική διαδικασία που έχει σχεδιαστεί για το InvestEU πρέπει να ακολουθείται όπως περιγράφεται στον χωριστό άξονα εργασιών σχετικά με τη διαδικασία υποβολής και έγκρισης.

(143)  Ο εταίρος υλοποίησης αναμένεται να αναφέρει τι είναι σχετικά δυνατό, με τη μέγιστη δυνατή επιμέλεια, τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή.

(144)  Για σκοπούς δημοσίευσης, θα λαμβάνονται δεόντως υπόψη, κατά περίπτωση, οι κανόνες και οι πρακτικές σχετικά με τις εμπιστευτικές και εμπορικά ευαίσθητες πληροφορίες.

(145)  Οι υπολειπόμενοι κίνδυνοι πρέπει να παρουσιάζονται μόνο για έργα για τα οποία απαιτείται ΕΠΕ, στο πλαίσιο της οποίας υπολογίζονται από τις αρμόδιες αρχές.