Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και η πολιτική συνοχής: προσαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στις μακροπρόθεσμες επενδύσεις»

(2019/C 275/01)

Εισηγητής	:	Rob Jonkman (NL/EKR), Μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου Opsterland
Έγγραφο αναφοράς	:	Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, την Επιτροπή των Περιφερειών και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων - Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης 2019: Για μια ισχυρότερη Ευρώπη απέναντι στην παγκόσμια αβεβαιότητα COM(2018) 770 final

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Εισαγωγή

1.

Σε επίπεδο ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο αποτελεί το βασικό μέσο συντονισμού των (κοινωνικο-)οικονομικών και των δημοσιονομικών πολιτικών των κρατών μελών, στο πλαίσιο του οποίου τα κράτη μέλη αναμένεται να ευθυγραμμίζουν τις οικονομικές και τις δημοσιονομικές πολιτικές τους με τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις της ΕΕ. Εν προκειμένω, η στρατηγική «Ευρώπη 2020» χρησιμεύει ως στρατηγικό πλαίσιο για τις εν λόγω συστάσεις. Διατυπώνοντάς τες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέλει να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να προβούν σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της οικονομίας τους, την προώθηση της απασχόλησης και της κοινωνικής ένταξης και τη βελτίωση του επενδυτικού κλίματος.

2.

Τα κράτη μέλη στηρίζονται στις εν λόγω συστάσεις για την ανάπτυξη των δικών τους εθνικών επενδυτικών στρατηγικών, οι οποίες προτείνονται —μαζί με τα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ)— για να αποτελέσουν τη βάση των επενδυτικών έργων προτεραιότητας που πρόκειται να χρηματοδοτηθούν με εθνικά και ενωσιακά κονδύλια. Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο επηρεάζει τη διαδικασία χάραξης πολιτικής από τις αρμόδιες αρχές σε ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

3.

Κατά την τρέχουσα περίοδο προγραμματισμού (2014-2020), η ΕΕ ενίσχυσε τον συντονισμό μεταξύ του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και των προγραμμάτων συνοχής στα κράτη μέλη και τις περιφέρειες. Από πρόσφατη μελέτη της Γενικής Διεύθυνσης Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Κοινωνικής Ένταξης (ΓΔ EMPL) προκύπτει ότι τα υφιστάμενα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ) καλύπτουν περίπου το 60 % των ειδικών ανά χώρα συστάσεων.

4.

Για την επόμενη περίοδο προγραμματισμού (2021-2027), η Επιτροπή προβλέπει πιο δεσμευτικό συντονισμό μεταξύ των ειδικών ανά χώρα συστάσεων και των προγραμμάτων συνοχής, προκειμένου να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής και να επιτευχθούν πιο βιώσιμα αποτελέσματα. Προς τον σκοπό αυτό, το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο του 2019 θα επικεντρωθεί περισσότερο στην εκτίμηση των επενδυτικών αναγκών με σκοπό την καθοδήγηση των αποφάσεων προγραμματισμού για την περίοδο 2021-2027. Η ανάλυση που περιλαμβάνεται στις ανά χώρα εκθέσεις του 2019 θα εστιάσει στις επενδυτικές ανάγκες κάθε χώρας, συμπεριλαμβανομένων επίσης των τομεακών και των περιφερειακών πτυχών, κατά περίπτωση. Σύμφωνα με αυτήν την ανάλυση, οι επενδυτικές ανάγκες που είναι σημαντικές για την πολιτική συνοχής κατά την περίοδο 2021-2027 θα καθορίζονται σε ένα νέο παράρτημα, συνημμένο στις εκθέσεις ανά χώρα.

5.

Όσον αφορά τα νέα προγράμματα συνοχής, η Επιτροπή ζητεί —στην πρόταση κανονισμού περί καθορισμού κοινών διατάξεων— τη συνεκτίμηση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων τουλάχιστον σε δύο συγκεκριμένες χρονικές στιγμές: κατά την έναρξη του προγραμματισμού και κατά την ενδιάμεση επανεξέταση που προβλέπεται για το 2025.

6.

Κατά την έγκριση τόσο της συμφωνίας εταιρικής σχέσης όσο και των προγραμμάτων στο πλαίσιο των ΕΔΕΤ, η Επιτροπή λαμβάνει ρητά υπόψη τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις.

7.

Εκφράζει την απογοήτευσή της για το γεγονός ότι, ενόψει της υποβολής των προτάσεών της για τους κανονισμούς που θα ισχύσουν για τα νέα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ μετά το 2021 και της παρουσίασης του νέου κύκλου διακυβέρνησης που θα ξεκινήσει μετά τις ευρωπαϊκές εκλογές του Μαΐου 2019, και παρά τα επανειλημμένα αιτήματα της Επιτροπής των Περιφερειών και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και τις επικρίσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου, η Επιτροπή δεν έχει ακόμη εκδώσει μέχρι στιγμής καμία πρόταση σχετικά με ένα νέο πρόγραμμα που προορίζεται να διαδεχθεί τη στρατηγική «Ευρώπη 2020». Επικροτεί, ωστόσο, τη δημοσίευση του εγγράφου προβληματισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Προς μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030», στις 30 Ιανουαρίου 2019, για το οποίο η ΕτΠ θα εκπονήσει ξεχωριστές γνωμοδοτήσεις σχετικά με τις πτυχές που συνδέονται με τη διακυβέρνηση και σχετικά με την υλοποίηση των περιβαλλοντικών και των κλιματικών στόχων. Πράγματι, εάν η Ευρώπη επιθυμεί να επιτύχει την αλλαγή πλεύσης ούτως ώστε να καταστεί βιώσιμη έως το 2030, απαιτείται η πλήρης συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, δεδομένου ότι αυτές φέρουν την ευθύνη για την επίτευξη του 65 % των στόχων ΣΒΑ.

Η άποψη της ΕτΠ όσον αφορά το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο σε σχέση με την πολιτική συνοχής

8.

Η Επιτροπή των Περιφερειών παραπέμπει στις γνωμοδοτήσεις και τα ψηφίσματα που έχει ήδη υιοθετήσει προγενέστερα, το 2017 και το 2018, για το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και τον ρόλο που διαδραματίζουν σε αυτό οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές, τη σύνδεση με την πολιτική συνοχής και την εφαρμογή των αρχών της επικουρικότητας, της εταιρικής σχέσης και της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης.

9.

Η ΕτΠ υποστηρίζει τις προσπάθειες της ΕΕ να ωθήσει τα κράτη μέλη να θεσπίσουν μεταρρυθμίσεις που θα προωθούν την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη, θα ενισχύουν την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή και την οικονομική σύγκλιση, και θα συμβάλλουν στην αύξηση της ανθεκτικότητας σε εξωτερικούς κραδασμούς, κατά τρόπον ώστε να βελτιωθεί η σταθερότητα της ζώνης του ευρώ (1).

10.

Ενόψει αυτών των μεταρρυθμίσεων, η ΕτΠ ζητεί ένα νέο ευρωπαϊκό στρατηγικό πλαίσιο, που θα διαδεχθεί τη στρατηγική «Ευρώπη 2020». Η νέα αυτή στρατηγική θα αποτελέσει άλλωστε το κατάλληλο πλαίσιο για τη μεταρρύθμιση της διακυβέρνησης του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, δεδομένου ότι, εκτός από ορισμένες αξιοσημείωτες εξαιρέσεις, οι περιφέρειες και οι δήμοι, γενικά, δεν έχουν ή δεν είχαν καθόλου συμμετάσχει στην κατάρτιση των εθνικών προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων (2). Η δημοκρατική διάσταση και η εδαφική νομιμότητα του εν λόγω εξαμήνου έχουν έκτοτε αποδυναμωθεί.

11.

Η ΕτΠ επισημαίνει ότι, μέχρι σήμερα, δεν έχουν καταβληθεί επαρκείς προσπάθειες για την προώθηση της συμμετοχής των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στην εκπόνηση νέων στρατηγικών πλαισίων ή στην κατάρτιση των εθνικών προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων. Ένας από τους τρόπους κάλυψης αυτού του κενού θα μπορούσε να είναι, για παράδειγμα, να κινητοποιηθεί η εμπειρία του Δικτύου περιφερειακών κόμβων το οποίο, υπό τον συντονισμό της ΕτΠ, θα μπορούσε να συλλέξει στο διάστημα 2019-2020 τις απόψεις είκοσι περιφερειών σχετικά με την εφαρμογή της πολιτικής της ΕΕ.

12.

Όσον αφορά το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, η ΕτΠ ζητεί να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην έλλειψη οικειοποίησης και διοικητικών ικανοτήτων σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, δηλαδή σε δύο στοιχεία που είναι αναγκαία για την επιτυχημένη εφαρμογή των ειδικών ανά χώρα συστάσεων. Ελλείψει σαφούς ορισμού των «διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων», η διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου δεν είναι σε θέση να αποβεί προς όφελός τους. Δυνάμει των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη μόνον οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που είναι ουσιώδεις για την υλοποίηση των στόχων της Συνθήκης και η σχετική δράση πρέπει να είναι ανάλογη με τις απαιτούμενες προϋποθέσεις για την επίτευξη των σκοπών που επιδιώκονται με τον τρόπο αυτόν και να έχουν άμεση σχέση με τις αρμοδιότητες της Ένωσης (3).

13.

Κατά την άποψη της ΕτΠ, είναι δυνατόν να αυξηθεί το επίπεδο αποδοχής των ειδικών ανά χώρα συστάσεων με μεγαλύτερη συμμετοχή των περιφερειών και των δήμων, προκειμένου το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο να αποκτήσει μια εδαφική διάσταση τόσο σε αναλυτικό επίπεδο (με διεύρυνση της ετήσιας επισκόπησης της ανάπτυξης, των εθνικών προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων και των ειδικών ανά χώρα συστάσεων, μέσω αναλύσεων των τάσεων και του αντικτύπου των πολιτικών της ΕΕ σε τοπική κλίμακα), όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο, με τη διασφάλιση ευρύτερης και συστηματικότερης συμμετοχής των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, βάσει εταιρικών σχέσεων και πολυεπίπεδης διακυβέρνησης (4).

14.

Όσον αφορά τον συντονισμό μεταξύ του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, των ειδικών ανά χώρα συστάσεων και της πολιτικής συνοχής, η ΕτΠ υποστηρίζει ότι η πολιτική συνοχής αποτελεί αυτοτελή πολιτική και ότι ο στόχος της, ήτοι η οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή, πρέπει να διαφυλάσσεται επί μονίμου βάσεως. Προς τον σκοπό αυτό, είναι αναγκαίο να εξακριβωθεί σε ποιο βαθμό οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις και τα προγράμματα συνοχής είναι αμοιβαίως χρήσιμα, καθώς και να δοθεί προσοχή στη σημασία της συνεργασίας μεταξύ των δημόσιων αρχών σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, τόσο για τα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων όσο και για τα προγράμματα συνοχής (5).

Η θέση των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και την πολιτική συνοχής

15.

Η ΕτΠ διαπιστώνει ότι, παρά τη σύζευξη μεταξύ του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και των προγραμμάτων συνοχής που βρίσκονται εν εξελίξει, κανένας μηχανισμός δεν έχει δημιουργηθεί ακόμη σε επίπεδο ΕΕ που να συνδέει κατά τρόπο δομημένο, τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές με την προετοιμασία των εθνικών προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων και των επενδυτικών στρατηγικών. Όσον αφορά την εκπόνηση, την εφαρμογή και την αξιολόγηση των προγραμμάτων στο πλαίσιο των ΕΔΕΤ, καθώς και των συμφωνιών εταιρικής σχέσης, έχει όντως θεσπιστεί ένας ευρωπαϊκός κώδικας δεοντολογίας. Δυνάμει του εν λόγω κώδικα, οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές αποτελούν, στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης της πολιτικής συνοχής, άμεσους εταίρους της Επιτροπής και των κρατών μελών.

16.

Η ΕτΠ σημειώνει ότι οι συστάσεις που διατυπώνονται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου αφορούν κυρίως τομείς παρέμβασης για τους οποίους η ΕΕ έχει συντρέχουσα αρμοδιότητα με τα κράτη μέλη και μπορεί να ενεργεί μόνο για την υποστήριξή τους.

17.

Η ΕτΠ υπογραμμίζει ότι η διαρθρωμένη συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών πρέπει να καταστεί μόνιμη συνιστώσα του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Εκφράζει τη λύπη της διότι στην ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης αναφέρεται σαφώς η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και των εθνικών κοινοβουλίων στην εν λόγω διαδικασία, αλλά όχι των τοπικών και περιφερειακών αρχών, όπως αναφερόταν το 2018.

18.

Η ΕτΠ τονίζει ότι το γεγονός αυτό αντιβαίνει προς τις αρχές της επικουρικότητας (άρθρο 5 παράγραφος 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και πρωτόκολλο 2), της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης και της εταιρικής σχέσης (βλέπε το άρθρο 6 με τίτλο «Εταιρική σχέση και διακυβέρνηση» της πρότασης κανονισμού για τον καθορισμό κοινών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+, το Ταμείο Συνοχής και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας, και δημοσιονομικών κανόνων για τα εν λόγω ταμεία και για το Ταμείο Ασύλου και Μετανάστευσης, το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας και το Μέσο για τη Διαχείριση των Συνόρων και των Θεωρήσεων, COM(2018) 375), δεδομένου ότι οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις, μέσω της πολιτικής συνοχής, επηρεάζουν άμεσα τη χάραξη πολιτικής σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο και, κατά συνέπεια, επιβάλλουν υποχρεώσεις στο εν λόγω επίπεδο διακυβέρνησης σε τομείς παρέμβασης στους οποίους διαθέτουν νομοθετικές εξουσίες. Ως εκ τούτου, θίγονται επίσης οι αρχές του Ευρωπαϊκού Χάρτη για την Τοπική Αυτοδιοίκηση του Συμβουλίου της Ευρώπης.

19.

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕτΠ παραπέμπει στην ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την επικουρικότητα (6), της 23ης Οκτωβρίου 2018, με την οποία αναγνωρίζεται μεταξύ άλλων ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές διαφέρουν από άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, διότι διαδραματίζουν πρωταρχικό ρόλο για την εφαρμογή του δικαίου της Ένωσης και ότι «σε πολλές περιπτώσεις, κατά τη νομοθετική διαδικασία, τα μεμονωμένα κράτη μέλη μπορούν να λαμβάνουν υπόψη καλύτερα τις απόψεις τόσο των εθνικών και περιφερειακών κοινοβουλίων όσο και των τοπικών και περιφερειακών αρχών».

20.

Η ΕτΠ παραπέμπει επίσης στην τέταρτη σύσταση της ειδικής ομάδας «Επικουρικότητα, αναλογικότητα και ‘Κάνουμε λιγότερα με πιο αποδοτικό τρόπο’», η οποία αναφέρει ότι «Τα κράτη μέλη θα πρέπει να τηρούν τις κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και να συνεργάζονται ουσιαστικά με τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές κατά την κατάρτιση των εθνικών μεταρρυθμιστικών προγραμμάτων τους και την εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου προκειμένου να βελτιώσουν την οικειοποίηση και την εφαρμογή των εν λόγω μεταρρυθμίσεων» (7).

21.

Η ΕτΠ υπογραμμίζει ως εκ τούτου ότι ο καλύτερος τρόπος για να αποφευχθεί η παραβίαση της αρχής της επικουρικότητας και να διασφαλιστεί ο αποτελεσματικός συντονισμός των πολιτικών είναι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές να συμμετέχουν πλήρως, και με δομημένο τρόπο, στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, σύμφωνα με το πνεύμα των αρχών της εταιρικής σχέσης και της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι κατά τις διαπραγματεύσεις εντός του Συμβουλίου σχετικά με τον κανονισμό περί κοινών διατάξεων, έγινε λόγος για χαλάρωση των αρχών της εταιρικής σχέσης και της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, διότι αυτό ενδέχεται να αποδυναμώσει τον αποτελεσματικό συντονισμό μεταξύ του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και της πολιτικής συνοχής.

Προς την κατεύθυνση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων και των νέων προγραμμάτων συνοχής για την περίοδο 2012-2027

22.

Όσον αφορά το αίτημα που απηύθυνε η Ρουμανική Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην ΕτΠ, για την κατάρτιση γνωμοδότησης σχετικά με τον βαθμό ευελιξίας που μπορούν να έχουν οι περιφέρειες για να συνδέουν τα προγράμματα συνοχής και τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις, καθώς και σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο αυτές θα διαθέτουν καλύτερη θέση στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, η ΕτΠ διατυπώνει τις ακόλουθες παρατηρήσεις:

23.

Η ΕτΠ εκφράζει την ικανοποίησή της για την προσοχή που αποδίδεται από την ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης (ΕΕΑ) για το 2019 στην περιφερειακή διάσταση της ευρωπαϊκής επενδυτικής πολιτικής, αλλά διαπιστώνει ότι το ζήτημα αυτό προσεγγίζεται μόνο σε περιορισμένο βαθμό.

24.

Η ΕτΠ σημειώνει ότι οι ανά χώρα εκθέσεις του 2019 περιλαμβάνουν για πρώτη φορά αξιολόγηση των περιφερειακών ανισοτήτων, καθώς και την «Επενδυτική καθοδήγηση για τη χρηματοδότηση της πολιτικής συνοχής 2021-2027» (παράρτημα Δ) για κάθε κράτος μέλος, το οποίο δρομολογεί τον διάλογο μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών σχετικά με τον προγραμματισμό της πολιτικής συνοχής κατά την περίοδο 2021-2027.

25.

Η ΕτΠ επικροτεί το γεγονός ότι στην ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης για το 2019, αναφέρεται ότι «η Ευρώπη πρέπει να έχει ένα μακρόπνοο όραμα». Επισημαίνει ότι με τη θέσπιση μιας δέσμης μακρόπνοων στόχων, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα διευκολύνει τους απαραίτητους συμβιβασμούς μεταξύ των στόχων που αφορούν τη βιώσιμη ανάπτυξη, τη συνοχή, την κοινωνική ένταξη, την ανθεκτικότητα και τη μακροοικονομική σταθερότητα, κατά τρόπο ώστε τα κράτη μέλη να μπορούν να ορίζουν έναν εφικτό και κοινωνικά αποδεκτό συνδυασμό επενδύσεων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.

26.

Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης θα συμμετέχουν στην κατάρτιση των ανά χώρα εκθέσεων και των ειδικών ανά χώρα συστάσεων, ιδίως με τη συνετότερη δυνατή διαμόρφωση, για κάθε κράτος και τις περιφέρειές του, της δέσμης μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, καθώς και τη χάραξη πολιτικής υπό την προοπτική των εν λόγω εθνικών εκθέσεων.

27.

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕτΠ επαναλαμβάνει τη θέση της υπέρ της θέσπισης ενός κώδικα δεοντολογίας όσον αφορά τη συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στη βελτίωση της διακυβέρνησης του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου (8). Είναι σημαντικό να αποκτήσουν οι τοπικές και τις περιφερειακές αρχές επίσημη θέση στη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, κατά τρόπο ώστε —μέσω διαλόγου και οριζόντιου συντονισμού— οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις να λάβουν, κατά περίπτωση, τη μορφή επενδύσεων στα νέα προγράμματα συνοχής.

28.

Υπογραμμίζει ότι η διαδικασία προγραμματισμού των νέων προγραμμάτων για τη συνοχή έχει ήδη ξεκινήσει με τις ανά χώρα εκθέσεις που δημοσιεύθηκαν στις 27 Φεβρουαρίου 2019 (9) και προετοιμάζουν το έδαφος για τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις και τα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων, και ότι, ως εκ τούτου, ο χρόνος πιέζει για να εξασφαλιστεί ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές θα έχουν επίσημη θέση στη διαδικασία χάραξης πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Η δυσχέρεια αυτή είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί με την επέκταση του ισχύοντος κώδικα δεοντολογίας όσον αφορά την εταιρική σχέση για να συμπεριληφθεί σε αυτόν η διαδικασία χάραξης πολιτικής του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

29.

Προκειμένου να βελτιωθεί ο ρόλος των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, η ΕτΠ στηρίζει τις πρωτοβουλίες που επιτρέπουν τη συλλογή και την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών προς όφελος της συμμετοχής των εν λόγω αρχών στα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων και τις επενδυτικές στρατηγικές.

30.

Εάν δεν συνδεθούν επίσημα οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές με τη διαδικασία που χαράζει τις πολιτικές του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, υπάρχει ο κίνδυνος η εφαρμογή των νέων προγραμμάτων που αφορούν τη συνοχή να πραγματοποιείται σύμφωνα με μια εκ των άνω προς τα κάτω προσέγγιση, η οποία περιορίζει αθέμιτα την ελευθερία επιλογής σε επίπεδο δήμων και περιφερειών και υπονομεύει την επιδιωκόμενη ευελιξία. Κάτι τέτοιο ενδέχεται να επιτείνει την έλλειψη αποδοχής των ειδικών ανά χώρα συστάσεων και να παρεμποδίσει την ορθή εκτέλεση των νέων προγραμμάτων στους τομείς της συνοχής, πράγμα που έρχεται σε κατάφωρη αντίθεση προς τις προσπάθειες που καταβάλλει η Επιτροπή με σκοπό τόσο να καταστήσει την πολιτική συνοχής περισσότερο προσανατολισμένη στα αποτελέσματα όσο και να αυξήσει την προστιθέμενη αξία της εν λόγω πολιτικής για την ΕΕ και τα κράτη μέλη της.

---

(1)  Ψήφισμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Οι οικονομικές πολιτικές της ζώνης του ευρώ και ενόψει της Ετήσιας επισκόπησης της ανάπτυξης για το 2019» (ΕΕ C 461 της 21.12.2018, σ. 1).

(2)  Ψήφισμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Οι οικονομικές πολιτικές της ζώνης του ευρώ και ενόψει της Ετήσιας επισκόπησης της ανάπτυξης για το 2019» (ΕΕ C 461 της 21.12.2018, σ. 1).

(3)  Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Πρόγραμμα Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων και Ευρωπαϊκή Λειτουργία Σταθεροποίησης Επενδύσεων» (ΕΕ C 86 της 7.3.2019, σ. 335).

(4)  Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Βελτίωση της διακυβέρνησης του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου: ένας κώδικας δεοντολογίας για τη συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών» (ΕΕ C 306 της 15.9.2017, σ. 24).

(5)  Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Κανονισμός περί Κοινών Διατάξεων» (ΕΕ C 86 της 7.3.2019, σ. 41).

(6)  COM (2018) 703 final.

(7)  Έκθεση της ειδικής ομάδας «Επικουρικότητα, αναλογικότητα και “Κάνουμε λιγότερα με πιο αποδοτικό τρόπο”», με τίτλο «Ενεργός επικουρικότητα. Ένας νέος τρόπος εργασίας» (Ιούλιος 2018).

(8)  Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Βελτίωση της διακυβέρνησης του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου: ένας κώδικας δεοντολογίας για τη συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών» (ΕΕ C 306 της 15.9.2017, σ. 24).

(9)  https://ec.europa.eu/info/publications/2019-european-semester-country-reports_en

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών — Εφαρμογή της δασικής στρατηγικής της ΕΕ

(2019/C 275/02)

Γενικός εισηγητής	:	Ossi Martikainen (FI/ALDE), Μέλος του δημοτικού συμβουλίου του Lapinlahti
Έγγραφο αναφοράς	:	Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Πρόοδος όσον αφορά την εφαρμογή της δασικής στρατηγικής της ΕΕ «Μια νέα δασική στρατηγική της ΕΕ: για τα δάση και τον δασικό τομέα» COM(2018) 811 final

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

1.

κρίνει ευπρόσδεκτη και αναγκαία την έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της δασικής στρατηγικής που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 7.12.2018. Σε αυτή τη βάση, η ΕτΠ πιστεύει ότι η δασική στρατηγική έχει αποδειχθεί χρήσιμο εργαλείο συντονισμού σε διάφορους τομείς πολιτικής. Η επιλογή των τομέων προτεραιοτήτων της στρατηγικής αποδείχθηκε επιτυχής, δεδομένου ότι έχει σημειωθεί πρόοδος ως προς την επίτευξη των στόχων. Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη περιθώρια βελτίωσης χάρη σε μια συνεκτική προσέγγιση στα κράτη μέλη της Ένωσης, σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και στις εξωτερικές σχέσεις·

2.

σε συνέχεια της προηγούμενης γνωμοδότησής της (1), η οποία σε πολλές απόψεις συγκλίνει με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, η ΕτΠ ενθαρρύνει την Επιτροπή να αναπτύξει περαιτέρω τη συνοχή μεταξύ των τομέων πολιτικής και των μέτρων στον τομέα των δασών, ώστε να ληφθεί περισσότερο υπόψη ολόκληρη η αλυσίδα αξίας που συνδέεται με τα δάση, τη βιοποικιλότητα και την πολυλειτουργικότητα. Είναι σημαντικό να συμμετέχει η Μόνιμη Δασική Επιτροπή στην προετοιμασία των πολιτικών που αφορούν τα δάση και των πολιτικών που συνδέονται έμμεσα με αυτά·

3.

καλεί την Επιτροπή να εξετάσει κατά πόσο η τρέχουσα διακυβέρνηση και διαχείριση των δασικών ζητημάτων και των πόρων στην ΕΕ είναι επαρκείς και επικαιροποιημένες, καθώς και σε ποιο βαθμό έχουν πραγματικό αντίκτυπο οι πόροι αυτοί στην αλυσίδα αξίας. Αυτό οφείλεται στην αυξανόμενη σημασία των δασών τόσο στο πλαίσιο των βιώσιμων παγκόσμιων πολιτικών όσο και για τα κράτη μέλη και τις περιφέρειές τους·

4.

θεωρεί ότι η Επιτροπή θα πρέπει να παρουσιάσει μια νέα, επικαιροποιημένη δασική στρατηγική για την περίοδο μετά το 2020, με ακόμη ισχυρότερο καθοδηγητικό ρόλο, η οποία να προβλέπει ότι τα καλλιεργημένα δάση αποτελούν ξεχωριστή κατηγορία και θεωρεί στρατηγική την ανάγκη αναδάσωσης των περιοχών που απειλούνται με απερήμωση, λόγω του σαφούς περιβαλλοντικού ρόλου που διαδραματίζει ο δασικός τομέας. Τούτο ενδέχεται επίσης να απαιτεί επανεκτίμηση του τρόπου με τον οποίο κατανέμεται ο προϋπολογισμός και αντικτύπου του·

5.

ζητεί από την Επιτροπή να μεριμνήσει για την επαρκή εκπροσώπηση των κρατών μελών, των περιφερειών και των εμπειρογνωμόνων, ερευνητικών κέντρων και οργανώσεων του δασοκομικού τομέα, προκειμένου να επιτευχθούν τα επιθυμητά αποτελέσματα και να εξασφαλιστεί η επίτευξη της διαδικασίας αυτής χωρίς αποκλεισμούς·

6.

όσον αφορά την αξιολόγηση της εφαρμογής της δασικής στρατηγικής, διατυπώνει τις ακόλουθες απόψεις σχετικά με τις προτεραιότητες της έκθεσης της Επιτροπής που αφορούν ειδικότερα την εντολή της ΕτΠ:

7.   Χρηματοδότηση και διοίκηση

7.1.

Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές οφείλουν να συμμετέχουν ενεργά στο σχεδιασμό και την εφαρμογή μέτρων για τον δασικό τομέα τα οποία διαμορφώνονται και χρηματοδοτούνται από την ΕΕ. Οι ιδιοκτήτες και οι διαχειριστές δασών, συμπεριλαμβανομένων των τοπικών και περιφερειακών αρχών, διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην ενίσχυση της βιώσιμης χρήσης των δασών και της αδιαμφισβήτητης σύνδεσής τους με τον πληθυσμό της υπαίθρου και την αγροτική οικονομία.

7.2.

Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές μπορούν να διαδραματίσουν καίριο ρόλο στην ενίσχυση και την εδραίωση της συνοχής και της αποτελεσματικότητας των μέτρων στον δασικό τομέα όπου η ιδιωτική ιδιοκτησία δασών σε πολλά κράτη μέλη εγκαταλείπεται και υφίσταται κατάτμηση και κατακερματισμό ως αποτέλεσμα διαρθρωτικών αλλαγών στις κοινωνίες. Τα πιθανά μέτρα που θα μπορούσαν να συνεκτιμήσουν οι τοπικές και περιφερειακές αρχές περιλαμβάνουν την προώθηση κοινών μορφών όπως οι συνεργατικοί σχηματισμοί και οι δασικές ενώσεις καθώς και η ανάπτυξη του ρόλου του ενεργού δασοκόμου. Στο πλαίσιο αυτό, οι τοπικές και περιφερειακές αρχές θα πρέπει να στηρίξουν τη συνεργασία στον τομέα της δασοκομίας· η δημόσια στήριξη θα πρέπει να καλύπτει τις μελέτες σκοπιμότητας, τις τοπικές δραστηριότητες και τις δραστηριότητες προώθησης προκειμένου να αξιοποιηθούν τα πολλά είδη των οικοσυστημικών αγαθών και υπηρεσιών που προσφέρει ο τομέας.

7.3.

Ο δασικός τομέας χρειάζεται επαρκή χρηματοδότηση στο πλαίσιο της ΚΓΠ, ιδίως της χρηματοδότησης της αγροτικής ανάπτυξης, δεδομένου ότι οι πόροι αυτοί έχουν χρησιμοποιηθεί από πολλούς περιφερειακούς και τοπικούς φορείς για την ενίσχυση της δασοκομίας στις περιφέρειές τους και της βιώσιμης χρήσης της. Καθώς η ΚΓΠ γίνεται πιο ευέλικτη σε εθνικό επίπεδο, ο ρόλος του δασικού τομέα σε πολλές περιοχές μπορεί να καταστεί σημαντικότερος στο πλαίσιο μέτρων αγροτικής ανάπτυξης, ή αντιθέτως να αποδυναμωθεί. Αυτό είναι σημαντικό για την απασχόληση, τις περιφερειακές οικονομίες και τη βιώσιμη ανάπτυξη στις αγροτικές περιοχές. Ως εκ τούτου, είναι πλέον η κατάλληλη στιγμή να εξασφαλιστεί η επαρκής χρηματοδότηση των δασικών μέτρων στο πλαίσιο των ταμείων αγροτικής ανάπτυξης της ΚΓΠ. Προκειμένου τα εθνικά προγράμματα της ΚΓΠ να έχουν κλιματικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο, απαιτείται η συμβολή των περιφερειακών και τοπικών αρχών και η συνεργασία μεταξύ των διαφόρων επιπέδων διακυβέρνησης. Οι επιλογές χρηματοδότησης για τον τομέα της δασοκομίας θα πρέπει επίσης να δημοσιοποιούνται σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούνται πλήρως και με τον κατάλληλο τρόπο.

7.4.

Η ΕτΠ επισημαίνει ότι πολλά ευρωπαϊκά κράτη μέλη διαθέτουν πολύ ελλειμματικό δασικό οδικό δίκτυο και, στο πλαίσιο αυτό, τονίζει με έμφαση την ανάγκη χρηματοδότησης μιας ευρωπαϊκής μελέτης με θέμα την αξιολόγηση του δασικού οδικού δικτύου·

7.5.

Ο τομέας της δασοκομίας προσφέρει επίσης μεγάλες δυνατότητες αξιοποίησης της χρηματοδότησης στο πλαίσιο των προγραμμάτων έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ, παράλληλα με τα προηγούμενα εργαλεία που αφορούν κυρίως την ΚΓΠ· εκτός από την ΚΓΠ, ο τομέας της δασοκομίας πρέπει επίσης να μπορεί να χρησιμοποιεί ειδικούς πόρους του προγράμματος «Ορίζων», του LIFE +, του Erasmus+, των διαρθρωτικών ταμείων και του Ταμείου Αλληλεγγύης.

8.   Τοπικές και περιφερειακές οικονομίες, πράσινη οικονομία, απασχόληση

8.1.

Τα δάση διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην ανάπτυξη της βιοοικονομίας και της βιοποικιλότητας στην Ευρώπη και στις περιφέρειές της καθώς και στη μετάβαση σε μια πράσινη οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές μπορούν να συμβάλουν, μεταξύ άλλων, στα περιφερειακά σχέδια βιώσιμης ανάπτυξης, στις στρατηγικές βιοοικονομίας, στην εκπαίδευση, στην οικολογικά βιώσιμη δόμηση, στην παγίδευση του διοξειδίου του άνθρακα σε μακρόβια προϊόντα ξυλείας, στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και στην προώθηση της επιχειρηματικότητας των ΜΜΕ στον τομέα της δασοκομίας. Όπου αυτό είναι δυνατό θα πρέπει να δημιουργηθούν ομάδες περιφερειακής συνεργασίας στον τομέα της δασοκομίας, στις οποίες, πέραν των δασικών επιχειρήσεων, των ιδιοκτητών δασών και των περιφερειακών και τοπικών αρχών, των δήμων και των περιφερειακών κυβερνήσεων θα συμμετέχουν επίσης εκπαιδευτικά ιδρύματα, πανεπιστήμια και ΜΚΟ της περιοχής, καθώς και επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα που χρησιμοποιούν πρώτες ύλες και προϊόντα δασικής προέλευσης.

8.2.

Πολλές αγροτικές περιοχές της Ευρώπης πλήττονται από τη μείωση του πληθυσμού και την απώλεια θέσεων εργασίας. Η στροφή προς τα δασικά προϊόντα, για παράδειγμα όσον αφορά τον κατασκευαστικό τομέα και την παραγωγή ενέργειας, θα δημιουργούσε επίσης θέσεις εργασίας και φορολογικά έσοδα για τις αραιοκατοικημένες περιοχές. Το ίδιο ισχύει και για την ευρύτερη πράσινη οικονομία, όπου τα δάση αποτελούν επίσης σημαντικό περιουσιακό στοιχείο για τον τουρισμό, τη βιοποικιλότητα, την αναψυχή και την ευημερία των πολιτών. Ως ο 3ος μεγαλύτερος εργοδότης της Ευρώπης (3,5 εκατομμύρια θέσεις εργασίας), η δασοκομία έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ευρωπαϊκή κοινωνική και περιφερειακή σύγκλιση. Η δασική στρατηγική πρέπει επίσης να επιτρέπει την ανάπτυξη όλων των προϊόντων και των υπηρεσιών που βασίζονται στα δασικά οικοσυστήματα, ώστε να δοθεί νέα ώθηση και στήριξη στην οικονομία.

8.3.

Η αναμενόμενη αύξηση της ζήτησης για ξυλεία και βιομάζα πρέπει να συμβαδίζει με τη βιώσιμη διαχείριση των δασών, η οποία στα δημόσια δάση μπορεί να πιστοποιείται από τη δασική διοίκηση και στα ιδιωτικά δάση από ιδιωτικούς μηχανισμούς πιστοποίησης.

8.4.

Απαιτείται η συνεργασία των διαφόρων διοικητικών βαθμίδων: οι καλές περιφερειακές πρακτικές και τα αποτελέσματα θα πρέπει να επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ και τα κράτη μέλη κατανέμουν τη χρηματοδότηση για την καινοτομία και την τεχνολογία στον τομέα της δασοκομίας και για τον συνδυασμό των διαφόρων τρόπων χρήσης των δασών. Αυτό θα μπορούσε επίσης να συμβάλει στη δημιουργία βιώσιμων και προσιτών χρηματοδοτικών μέσων στις περιφέρειες για την ανάπτυξη του δασικού τομέα. Στον δασικό τομέα χρειάζονται νέες, καλά στοχοθετημένες δράσεις για την επίτευξη του στόχου μιας Ευρώπης με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα έως το 2050. Σε διάφορα κράτη μέλη, οι ρόλοι και οι αρμοδιότητες των περιφερειακών και τοπικών αρχών διαφέρουν. Ωστόσο, θα πρέπει να επιδιωχθεί γενικότερα μια ολιστική και συνεκτική στρατηγική προσέγγιση η οποία να συνδυάζει στόχους και ανάγκες σε διάφορα επίπεδα για θέματα όπως οι υποδομές, τα συστήματα πληροφοριών και η ανταλλαγή πληροφοριών, καθώς και τα καθήκοντα των δημόσιων αρχών όπως η διαχείριση και η εποπτεία των αδειοδοτήσεων. Όλα τα κράτη μέλη και οι τομείς της οικονομίας πρέπει να συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων μείωσης των εκπομπών CO2 με εξισορρόπηση των πτυχών της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης.

8.5.

θεωρεί ότι η καλύτερη επικοινωνία σχετικά με τη σημασία της βιώσιμης διαχείρισης των δασικών εκτάσεων, καθώς και η δυνατότητα επέκτασης, υλοποίησης και συντονισμού εκστρατειών ευαισθητοποίησης για την πολυλειτουργικότητα των δασών και τα πολλαπλά οφέλη που προσφέρει η βιώσιμη διαχείριση των δασών από οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική άποψη, καθίσταται κοινή απαίτηση σε όλα τα θεσμικά επίπεδα στην ΕΕ·

9.   Βιοποικιλότητα, κλιματική αλλαγή, υγεία των δασών

9.1.

Η ΕτΠ υπογραμμίζει την καίρια σημασία της προαγωγής της ορθής διαχείρισης των δασών και της ενσωμάτωσης των γεωργικών και δασοκομικών πολιτικών με τις πολιτικές διαχείρισης των κινδύνων που σχετίζονται με τις υδρογεωλογικές και κλιματικές συνθήκες.

9.2.

Η ΕτΠ σημειώνει τη διαπίστωση της Επιτροπής ότι, όσον αφορά τη βιοποικιλότητα, δεν έχει επιτευχθεί η επιθυμητή πρόοδος παρά τα σημαντικά μέτρα για τη διατήρηση διαφόρων τύπων δασών και οικοτόπων μέσω μεταξύ άλλων του δικτύου Natura 2000 και των οδηγιών για τα πτηνά και τους οικοτόπους. Η Επιτροπή θα πρέπει να παράσχει λεπτομερέστερη εκτίμηση σχετικά με τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν, με τα απαιτούμενα μέσα για την επίτευξη θετικού αντικτύπου και με το κατά πόσο τα μέτρα είναι τα κατάλληλα ως προς την εμφάνιση και τη σπανιότητα των τύπων των δασικών οικοτόπων σε ολόκληρη την ΕΕ, με ιδιαίτερη έμφαση στις περιφέρειες εκείνες που συγκεντρώνουν μεγαλύτερο πλούτο ειδών, όπως είναι η περίπτωση των εξόχως απόκεντρων περιφερειών. Θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί η έρευνα όσον αφορά την ευρεία αξιολόγηση της κατάστασης των δασών και των οικοσυστημικών υπηρεσιών τους, ιδίως στα νέα κράτη μέλη. Και όλα αυτά προκειμένου να διατηρηθεί και να εδραιωθεί η φυσική κληρονομιά υψηλής περιβαλλοντικής αξίας, με την ενίσχυση των υφιστάμενων οικολογικών δικτύων.

9.3.

Τα δάση διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, μέσω της δέσμευσης, της αποθήκευσης και της υποκατάστασης των εκπομπών CO2. Οι κλιματικές επιπτώσεις θα πρέπει να αντιμετωπιστούν μέσω ενός οριζόντιου σχεδίου βιώσιμης διαχείρισης των δασών, όπου το δυναμικό των δασών θα εξετάζεται με ολοκληρωμένο τρόπο: πώς μπορούν να αντικατασταθούν τα δομικά υλικά ορυκτής προέλευσης, τα ορυκτά καύσιμα και τα συναφή προϊόντα τους· πώς η διαχείριση των δασών επηρεάζει τη δέσμευση του άνθρακα· και κατά συνέπεια πώς να παρέχονται κίνητρα/αποζημιώσεις στους ιδιοκτήτες που κάνουν βιώσιμη διαχείριση των δασών (ΒΔΔ) σε σχέση με αυτούς που δεν κάνουν· ποιες απειλές προκαλεί η αλλαγή του κλίματος στα δάση· πώς μπορεί να διασφαλιστεί το δυναμικό φύτευσης ενδημικών ειδών δέντρων και σε πιο βαθμό μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ισορροπημένο τρόπο μη ενδημικά είδη κ.λπ.

9.4.

Η ΕτΠ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προωθήσει τη σφαιρική συμμετοχή των περιφερειών και των τοπικών αρχών στην εφαρμογή του κανονισμού περί επιμερισμού των προσπαθειών (ESR) (2) και του κανονισμού σχετικά με τις δραστηριότητες χρήσης γης, αλλαγής χρήσης γης και δασοπονίας (LULUCF — Land-use, land-use change and forestry) (3), στον καθορισμό στόχων για τη μείωση των εκπομπών με ορίζοντα το 2030 και στην εκπόνηση συγκεκριμένων πρωτοβουλιών για την υλοποίηση αυτών των στόχων.

9.5.

Η κλιματική αλλαγή και η απώλεια της ποικιλομορφίας των δασών ενδέχεται να εκθέσουν μεγάλες δασικές εκτάσεις σε πυρκαγιές, καταιγίδες, ασθένειες και ζημιές από επιβλαβείς οργανισμούς. Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι διοικητικές αποφάσεις θα πρέπει πάντα να σταθμίζουν τους κινδύνους που ενέχει η μη ανάληψη δράσης. Τέτοια ενδεχόμενα θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με επικαιροποίηση της νομοθεσίας για την υποστήριξη του δασικού σχεδιασμού και την πρόληψη τέτοιων ζημιών καθώς και με τη χρηματοδότηση μέτρων για την πρόληψη ζημιών, τη διαχείριση των ζωνών που έχουν πληγεί, την προώθηση της αποκατάστασης και της αναδάσωσης και την αντιμετώπιση των οικονομικών προβλημάτων των περιοχών που έχουν υποστεί μεγάλες καταστροφές. Υπό αυτό το πρίσμα, κρίνεται αναγκαίο να χρηματοδοτηθεί σε περιφερειακό επίπεδο ένας χάρτης επικινδυνότητας στον οποίο θα καταγράφονται οι δυνητικοί κίνδυνοι. Η ενεργός δασοκομία μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο προληπτικού χαρακτήρα και έγκαιρου εντοπισμού για τη βελτίωση της φυτοϋγειονομικής κατάστασης των δασών·

9.6.

Το φυσικό κεφάλαιο και οι οικοσυστημικές υπηρεσίες που προσφέρουν τα δάση στην κοινωνία θα πρέπει να αναλύονται καλύτερα στους πολίτες και, όπου είναι δυνατόν, οι δεσμοί μεταξύ των τοπικών κοινοτήτων και των δασών που ανήκουν ή όχι σε αυτές θα πρέπει να ενισχυθούν.

9.7.

Αναδεικνύει την πρωταρχική σημασία των δράσεων από τη βάση προς την κορυφή στον τομέα της διαχείρισης κινδύνων καταστροφών, καθώς και των μέσων της ΕΕ για τη συμπλήρωσή τους, σε περίπτωση που μία καταστροφή υπερβαίνει τις ικανότητες ενός κράτους μέλους. Ο κατάλογος των μέσων της ΕΕ που είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για την αντιμετώπιση καταιγίδων και δασικών πυρκαγιών περιλαμβάνει τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της Ένωσης, το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ και πιλοτικά έργα που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με σκοπό την άρση των διοικητικών και των νομικών εμποδίων στη διαχείριση του κινδύνου καταστροφών σε διασυνοριακές περιοχές.

9.8.

Απαιτείται επειγόντως ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ για την αποδάσωση και την υποβάθμιση των δασών, σύμφωνα με το αίτημα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των βασικών ενδιαφερόμενων μερών, προκειμένου να αξιολογηθεί περαιτέρω ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος της κατανάλωσης προϊόντων και πρώτων υλών στην ΕΕ που πιθανόν συμβάλλουν στην αποδάσωση και στην υποβάθμιση των δασών εκτός της ΕΕ. Ως εκ τούτου, η ΕτΠ ζητεί από τη νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συμπεριλάβει το αίτημα αυτό μεταξύ των πολιτικών της προτεραιοτήτων.

10.   Διεθνής και διαπεριφερειακή συνεργασία στον τομέα της δασοκομίας

10.1.

Είναι σημαντικό να συνεχίσει η ΕΕ τις προσπάθειες της, αφενός, για να διασφαλίσει τη συνεργασία και τη βάση συμφωνίας, τόσο σε πανευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, στον τομέα της δασοκομίας και του εμπορίου δασικών προϊόντων και, αφετέρου, για να εδραιώσει τις αρχές της βιώσιμης διαχείρισης των δασών στην επικράτειά της, στις εξωτερικές οικονομικές της σχέσεις και στην αναπτυξιακή της πολιτική. Η Forest Europe (Υπουργική διάσκεψη για την προστασία των δασών στην Ευρώπη), τα συστήματα πιστοποίησης των δασών, το Στρατηγικό Δασικό σχέδιο των Ηνωμένων Εθνών για το 2030 και οι παγκόσμιοι στόχοι για τα δάση αποτελούν παραδείγματα πιθανών ζωνών επιρροής.

10.2.

Πολλές από τις μεγάλες δασικές περιοχές της ΕΕ βρίσκονται στα εξωτερικά της σύνορα, ενώ οι τύποι δασών, οι δασικές οικονομίες και οι απειλές για τα δάση συχνά υπερβαίνουν αυτά τα σύνορα. Είναι σημαντικό οι περιφερειακές και οι τοπικές αρχές των παραμεθόριων περιφερειών να κάνουν αποτελεσματικότερη χρήση των προγραμμάτων εξωτερικών σχέσεων της ΕΕ στον τομέα της δασοκομίας.

10.3.

Οι εκπρόσωποι των περιφερειακών και των τοπικών αρχών θα πρέπει να συμμετέχουν στενά στην προετοιμασία, την εφαρμογή και την παρακολούθηση των διεθνών δεσμεύσεων της ΕΕ στον δασικό τομέα, και θα πρέπει να θεσπιστούν μόνιμες διαδικασίες για την επίτευξη του στόχου αυτού.

10.4.

Κρίνεται ζωτικής σημασίας να προωθηθεί η εθνική και η περιφερειακή συνεργασία στην ΕΕ προκειμένου να διευκολυνθεί η ανταλλαγή δεξιοτήτων και να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα των περιφερειών. Τα ενισχυμένα δίκτυα αναμένεται επίσης να επιταχύνουν την ετοιμότητα για την αντιμετώπιση φυσικών διαταραχών, όπως δασικές πυρκαγιές, καταιγίδες, ξηρασία και πλημμύρες.

11.   Εκπαίδευση και επικοινωνία

11.1.

Είναι αναγκαία η προώθηση της κοινωνικής απαίτησης, καθώς κάτι τέτοιο θα δικαιολογούσε και θα υποστήριζε τον ενεργό ρόλο που διαδραματίζουν τα δάση όσον αφορά τις κλιματικές και οικονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε.

11.2.

Αυτό θα επιτευχθεί μόνο με μια άνευ προηγουμένου προσπάθεια στον τομέα της επικοινωνίας και της εκπαίδευσης σχετικά με τον ρόλο του δασικού τομέα στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και στη μετάβαση προς μια βιοοικονομία που θα βασίζεται σε φυσικούς πόρους, μέσω εθνικών και διεθνών εκστρατειών, αλλά και σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, λόγω της εγγύτητάς τους με τον πολίτη.

11.3.

Τα μέτρα επικοινωνίας και εκπαίδευσης θα πρέπει πρωτίστως να στοχεύουν στην υπέρβαση δύο γνωσιακών φραγμών: πρώτον, στην αρνητική αντίληψη που ισχύει για την εκμετάλλευση της ξυλείας και στη μετατροπή της σε αναγνώριση της δασοκομίας ως επιστημονικού συστήματος βιώσιμης διαχείρισης και, δεύτερον, στην υπέρβαση του διλήμματος «διατήρηση ή διαχείριση», έτσι ώστε οι έννοιες αυτές να καταστούν συμβατές μέσω της βιώσιμης διαχείρισης των δασών.

11.4.

Στις ομάδες επικοινωνίας και εκπαίδευσης είναι απαραίτητη η συμμετοχή επαγγελματιών από τον τομέα της δασοκομίας, οι οποίοι να γνωρίζουν τόσο τη δασοκομία όσο και τη βιώσιμη διαχείριση των δασών.

---

(1)  Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών — Ενδιάμεση αξιολόγηση της δασικής στρατηγικής της ΕΕ (ΕΕ C 361 της 5.10.2018, σ. 5).

(2)  Κανονισμός (ΕΕ) 2018/842 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Μαΐου 2018, σχετικά με τις δεσμευτικές ετήσιες μειώσεις των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου από τα κράτη μέλη από το 2021 έως το 2030, στο πλαίσιο της συμβολής στη δράση για το κλίμα για την τήρηση των δεσμεύσεων που απορρέουν από τη συμφωνία του Παρισιού και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 525/2013 (ΕΕ L 156 της 19.6.2018, σ. 26).

(3)  Κανονισμός (ΕΕ) 2018/841 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Μαΐου 2018, σχετικά με τη συμπερίληψη των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και των απορροφήσεων από δραστηριότητες χρήσης γης, αλλαγής χρήσης γης και δασοπονίας στο πλαίσιο για το κλίμα και την ενέργεια έως το 2030, καθώς και για την τροποποίηση του κανονισμού (EE) αριθ. 525/2013 και της απόφασης (EE) αριθ. 529/2013/ΕΕ (ΕΕ L 156 της 19.6.2018, σ. 1). https://unfccc.int/topics/land-use/workstreams/land-use–land-use-change-and-forestry-lulucf.