31.5.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 173/1

Εισηγητής: ο κ.

Benjamin RIZZO

1.1.

ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να αναλάβουν ισχυρότερη δέσμευση στον τομέα της υψηλής ποιότητας εκπαίδευσης για όλους προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της ΕΕ για το 2020 και οι στόχοι του ΟΗΕ για το 2030·

1.2.

τονίζει τη σημασία της από το δημόσιο χρηματοδοτούμενης υψηλής ποιότητας εκπαίδευσης και κατάρτισης για όλους, επισημαίνοντας παράλληλα την αξία της εκπαίδευσης των πολιτών σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, τον ρόλο τους ως πολίτες και την ενίσχυση των ευρωπαϊκών αξιών σε όλα τα εκπαιδευτικά προγράμματα των κρατών μελών·

1.3.

ζητεί τη βελτίωση της στήριξης της προσχολικής εκπαίδευσης (η οποία είναι καθοριστικής σημασίας για την εκμάθηση γλωσσών, την κοινωνικοποίηση, την προσαρμογή στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και την περαιτέρω εκπαίδευση) της διά βίου μάθησης (αποφασιστικής σημασίας για την επιτυχημένη ένταξη στην κοινωνία και στον κόσμο της εργασίας)·

1.4.

επισημαίνει την ανάγκη δημιουργίας ευκαιριών κατάρτισης για νέους που εγκατέλειψαν τις σπουδές τους, για ανειδίκευτους εργαζόμενους και για μετανάστες εργαζομένους, και για την αναγνώριση των αποτελεσμάτων της μη τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης·

1.5.

φρονεί ότι το μέλλον της εργασίας και οι προκλήσεις της ψηφιοποίησης αποτελούν ουσιαστικής σημασίας ζητήματα που πρέπει να κατέχουν εξέχουσα θέση στον πολιτικό διάλογο και τον κοινωνικό διάλογο για την υψηλής ποιότητας εκπαίδευση για όλους, στην ΕΕ και στα κράτη μέλη της·

1.6.

ενθαρρύνει την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να αναζητήσουν περισσότερες συνέργειες και συντονισμένες πανευρωπαϊκές στρατηγικές στον τομέα της εκπαίδευσης για όλους·

1.7.

υπενθυμίζει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στα κράτη μέλη ότι οι διδάσκοντες και το εκπαιδευτικό προσωπικό πρέπει να υποστηρίζονται στις προσπάθειές τους να βελτιώσουν όλες τις πτυχές της επαγγελματικής τους ανάπτυξης προκειμένου να βελτιωθούν οι επαγγελματικές τους επιδόσεις. Συνιστά επομένως να ληφθεί μέριμνα για την ενίσχυση των προσόντων εκπαιδευτών και εκπαιδευτικών, την καταβολή κάθε δυνατής προσπάθειας ώστε να διασφαλίζεται ισόρροπη εκπροσώπηση των φύλων στις προσλήψεις, καθώς και για την παροχή θέσεων σταθερής εργασίας και ικανοποιητικών συνθηκών όσον αφορά την επαγγελματική σταδιοδρομία και τις αποδοχές για το σύνολο του εκπαιδευτικού προσωπικού.

1.8.

ζητεί την αποτελεσματικότερη χρήση των ευρωπαϊκών ταμείων, ιδίως του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ) και του προγράμματος Ορίζων 2020 για τη στήριξη της ποιοτικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, των ταλέντων, της έρευνας και της καινοτομίας·

2.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ιδιαίτερη ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η μαλτέζικη Προεδρία επέλεξε ως κεντρικό θέμα την «Υψηλής ποιότητας εκπαίδευση για όλους» και ζήτησε από την ΕΟΚΕ να εκδώσει διερευνητική γνώμη επί του θέματος αυτού. Η Ευρώπη δεν θα πρέπει να λησμονεί τον καίριο ρόλο που διαδραματίζει η υψηλής ποιότητας εκπαίδευση για όλους στη διαμόρφωση μιας ευρωπαϊκής κοινωνίας προσηλωμένης στην προάσπιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και αξιών. Η Μάλτα επιδιώκει την προώθηση της ένταξης, με σεβασμό στην πολυμορφία, στην τυπική και άτυπη εκπαίδευση μέσω της παροχής ισότιμων και ποικιλόμορφων διαδρομών μάθησης. Προς τούτο, η Μάλτα διοργάνωσε εβδομάδα εκπαίδευσης τον Ιανουάριο του 2017, αφιερωμένη στην «ισότητα και τη μάθηση» και στην «ψηφιακή εκπαίδευση».

2.2.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την παρουσίαση, στις 7 Δεκεμβρίου, από την Επιτροπή τριών ανακοινώσεων με τίτλο «Πρωτοβουλία για τους νέους» (1). Η παρούσα γνωμοδότηση επικεντρώνεται στην ανακοίνωση με τίτλο «Βελτίωση και εκσυγχρονισμός της εκπαίδευσης: Υψηλής ποιότητας εκπαίδευση για όλους». Επιπλέον, ως εκπρόσωπος της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών σε επίπεδο ΕΕ, η ΕΟΚΕ προσδοκά ότι θα ζητηθεί η γνώμη της και ότι θα διαδραματίσει ενεργό ρόλο σε τυχόν νέες εξελίξεις που σχετίζονται με αυτές τις πρωτοβουλίες. Ως πρώτη αντίδραση, ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκφράζει τον φόβο ότι η αξία αυτών των πρωτοβουλιών ενδέχεται να χαθεί λόγω της συνεχιζόμενης εφαρμογής μέτρων λιτότητας σε πολλές χώρες της ΕΕ, πράγμα που τις εμποδίζει να απολαύουν υψηλής ποιότητας εκπαίδευση.

2.3.

Παρότι η εκπαίδευση παραμένει αρμοδιότητα των εθνικών κυβερνήσεων, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η ΕΕ πρέπει να αξιοποιήσει την επιρροή και τη δημοσιονομική της ικανότητα για να συνδράμει τα κράτη μέλη ώστε να επενδύουν περισσότερα σε υψηλής ποιότητας εκπαίδευση για όλους.

3.1.1.

Η ποιοτική εκπαίδευση συμβάλλει στην ανάπτυξη ελεύθερων, ενεργών, αυτόνομων και με κρίση ανδρών και γυναικών, ικανών να συμμετέχουν στην πρόοδο των κοινωνιών στις οποίες ζουν και να κατανοούν τις κοινές αξίες της ελευθερίας και της αλληλεγγύης. Θέτει επίσης τα θεμέλια που επιτρέπουν την αντιμετώπιση των προκλήσεων του κόσμου της εργασίας.

3.1.2.

Η προσήλωση στην ποιοτική εκπαίδευση απαιτεί συγκεκριμένες δράσεις, όπως:

3.2.1.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, παρότι κύριος στόχος της εκπαίδευσης είναι η ανάπτυξη των ανθρώπων όπως περιγράφεται παραπάνω, η κατάρτιση αποτελεί κλάδο και δραστηριότητα που εξυπηρετεί περισσότερο λειτουργικούς σκοπούς και συνδέεται στενά με την εξέλιξη του κόσμου της εργασίας και την ένταξη σε αυτόν. Η ΕΟΚΕ έχει αναδείξει ήδη τις διαφορές και τους συσχετισμούς μεταξύ της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, οι οποίες συνδέονται ασφαλώς μεταξύ τους, αλλά έχουν και δικούς τους, επιμέρους στόχους. Σε πολλές γνωμοδοτήσεις της, η ΕΟΚΕ έχει συμβάλει στην αναγνώριση της εκπαίδευσης ως θεμελιώδους ανθρώπινου δικαιώματος, δημόσιου αγαθού και πρωταρχικής ευθύνης των κυβερνήσεων.

3.2.2.

Στη δήλωση σχετικά με την προώθηση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και των κοινών αξιών της ελευθερίας, της ανοχής και της απαγόρευσης των διακρίσεων μέσω της εκπαίδευσης (που υπεγράφη από τους υπουργούς Παιδείας στο Παρίσι τον Μάρτιο του 2015, έπειτα από τις επιθέσεις που διαπράχθηκαν στη Γαλλία και τη Δανία) αναφέρεται ότι η ΕΕ «επαναβεβαιώνει την ειλημμένη απόφασή της να υπερασπίζεται ενωμένη τις θεμελιώδεις αξίες που αποτελούν τον πυρήνα της ΕΕ: τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, την ελευθερία (συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας έκφρασης), τη δημοκρατία, την ισότητα, το κράτος δικαίου και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

3.2.3.

Δυστυχώς, η βία που εκδηλώθηκε το 2016, προερχόμενη από διάφορα περιβάλλοντα (μεταξύ των οποίων ομάδες με ακροδεξιές πολιτικές πεποιθήσεις που ασπάζονται ξενοφοβικές και ρατσιστικές προτάσεις, τρομοκράτες που χρησιμοποιούν θρησκευτική ρητορική, καθώς και όσοι αρνούνται κατηγορηματικά την αποδοχή προσφύγων που διαφεύγουν πολέμους και συγκρούσεις), είχε για άλλη μια φορά οδυνηρές επιπτώσεις. Η εκπαίδευση σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ιθαγένεια, καθώς και με τις αξίες της ΕΕ, πρέπει συνεπώς να ενισχυθεί σε όλα τα εκπαιδευτικά προγράμματα των κρατών μελών.

3.2.4.

Σε αυτό το πλαίσιο, τα κράτη μέλη πρέπει να προσθέσουν νέες διαστάσεις στην εκπαίδευση: τους δεσμούς της με τα θεμελιώδη δικαιώματα και με το μέλλον της εργασίας. Πρέπει επίσης να προετοιμαστούν για τις πολιτιστικές και λειτουργικές αλλαγές που θα προκύψουν από τις περιβαλλοντικές εξελίξεις και να εξασφαλίσουν ότι η κατάρτιση ανταποκρίνεται στα καθήκοντα και τις δεξιότητες που απαιτούνται σε μια οικονομία βιώσιμης ανάπτυξης.

3.2.5.

Μεταξύ των ζητημάτων που αντιμετωπίζει η σύγχρονη εκπαίδευση είναι η ικανότητα χρήσης πληροφοριών. Η πρόσβαση στην πληροφορία αποτελεί δικαίωμα του πολίτη, αλλά η χρήση των πληροφοριών αποτελεί περίπλοκο ζήτημα. Η επιλογή, η ερμηνεία και η χρήση των πληροφοριών αποτελούν στοιχεία τα οποία είναι δυνατόν και πρέπει να διδάσκονται στην εκπαιδευτική διεργασία προς το συμφέρον τόσο του ατόμου όσο και του συνόλου. Η ικανότητα χρήσης της πληροφορίας είναι ένα από τα κριτήρια για την εκπαίδευση υψηλής ποιότητας.

3.3.1.

Σε έκθεση της Eurostat αναφέρεται ότι «το 2015 κινδύνευσαν στην ΕΕ περίπου 25 εκατομμύρια παιδιά, ήτοι το 26 % του πληθυσμού ηλικίας από 0 έως 17 ετών […] [από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό]. […] Το 2015 πάνω από το ένα τρίτο των παιδιών αντιμετώπισαν κίνδυνο […][φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού] σε 6 κράτη μέλη: στη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, την Ελλάδα, την Ουγγαρία, την Ισπανία και την Ιταλία». Η υψηλότερη αύξηση σημειώθηκε στην Ελλάδα (από 28,7 % το 2010 σε 37,8 % το 2015, δηλαδή κατά 9,1 εκατοστιαίες μονάδες). Αυτά τα ανησυχητικά στοιχεία καταδεικνύουν σαφώς τη σύνδεση μεταξύ της κρίσης και της αύξησης της φτώχειας.

3.3.2.

Οι τελευταίες εκθέσεις της ΕΕ σχετικά με τον τομέα της εκπαίδευσης παρέχουν επιπλέον αποδεικτικά στοιχεία για ένα ζήτημα που αποτυπώνεται σε πολλές προγενέστερες αναλύσεις και δηλώσεις της κοινωνίας των πολιτών: ότι η φτώχεια είναι συνυφασμένη με το κοινωνικοοικονομικό και πολιτισμικό υπόβαθρο των οικογενειών και των κοινωνικών ομάδων. Η Eurostat επιβεβαιώνει ότι «το ποσοστό των παιδιών που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού στην ΕΕ μειώνεται σε συνάρτηση με το επίπεδο εκπαίδευσης των γονέων τους. Το 2015 σχεδόν τα 2/3 (65,5 %) του συνολικού αριθμού των παιδιών με γονείς χαμηλού επιπέδου εκπαίδευσης (κατ’ ανώτατο όριο, κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση) διέτρεχαν κίνδυνο φτώχειας […] σε σύγκριση με το 30,3 % των παιδιών που διέμεναν με γονείς μεσαίου επιπέδου εκπαίδευσης […] και το 10,6 % των παιδιών με γονείς υψηλότερου επιπέδου εκπαίδευσης».

3.3.3.

Η εκπαιδευτική ένδεια, ή το ποσοστό των νέων που δεν κατορθώνουν να ανταποκριθούν στα ελάχιστα εκπαιδευτικά πρότυπα, συνιστά επί του παρόντος μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στην Ευρώπη. Από την άλλη πλευρά, λόγω της οικονομικής κρίσης και της επιβολής αυστηρών περιορισμών στα δημοσιονομικά και τον προϋπολογισμό, η ποιότητα των συστημάτων Ε&Κ έχει υποβαθμιστεί, και η εξέλιξη αυτή αυξάνει τη φτώχεια και τον αποκλεισμό, ενώ υπονομεύει την αρχή της δημόσιας και υψηλής ποιότητας εκπαίδευσης για όλους.

3.3.4.

Πρέπει να αντιστραφεί η τάση που σημειώνεται σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες που αποφάσισαν να προβούν σε περικοπές του προϋπολογισμού για την εκπαίδευση, να μειώσουν τις αποδοχές του προσωπικού και να περιορίσουν τις προσλήψεις προσωπικού, να διακόψουν την ανέγερση σχολικών κτιρίων ή να μην διαθέσουν επαρκή κονδύλια για τη διατήρηση ασφαλών και κατάλληλων προς χρήση υποδομών στα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Το 2014 οι δημόσιες δαπάνες για την εκπαίδευση ανήλθαν μόλις στο 1,1 % σε πραγματικούς όρους, ενώ δέκα κράτη μέλη προέβησαν μάλιστα σε μείωση των δαπανών τους το 2014 σε σύγκριση με το 2013 (2). Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ παροτρύνει τις εθνικές κυβερνήσεις να επανεξετάσουν και να τροποποιήσουν τα προγράμματα λιτότητας που ενδέχεται να έχουν σοβαρό αρνητικό αντίκτυπο στην υλοποίηση των δεσμεύσεων που έχουν αναληφθεί σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο στον τομέα της εκπαίδευσης, όπως τα θεματολόγια με ορίζοντα το 2020 και το 2030.

3.4.1.

Το μέλλον της εργασίας αποτελεί θέμα πρωτεύουσας σημασίας το οποίο πρέπει να τεθεί στο επίκεντρο της δημόσιας πολιτικής συζήτησης και του κοινωνικού διαλόγου σχετικά με την εκπαίδευση υψηλής ποιότητας. Επιπλέον, ριζικές αλλαγές αναδιαμορφώνουν τον τρόπο άσκησης της εργασίας. Συνεπεία τούτου, παρά τις νέες ευκαιρίες στη μετατροπή των καινοτομιών σε νέες θέσεις εργασίας, ο κόσμος της εργασίας χαρακτηρίζεται σήμερα από σημαντική έλλειψη προβλεψιμότητας, τόσο για τους εργαζόμενους όσο και για τις επιχειρήσεις. Η δε μετάβαση, σε συνδυασμό με νέες θετικές ευκαιρίες, που φέρνει η ψηφιακή επανάσταση μεγιστοποιεί ακόμα περισσότερο την τον απρόβλεπτο χαρακτήρα και την πολυπλοκότητα της εργασίας. Όπως αναφέρεται και στην πρώτη έκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης που εκπόνησε η Επιτροπή Juncker, «η εξασφάλιση κατάλληλων προσόντων για την απασχόληση αποτελεί ένα μόνο σκέλος του ζητήματος. Η εκπαίδευση διαδραματίζει εξίσου σημαντικό ρόλο στη δημιουργία μιας καλύτερης κοινωνίας». Στις μέρες μας, ωστόσο, μπορεί να χάσουν τη δουλειά τους ακόμη και εργαζόμενοι υψηλότατης ειδίκευσης. Παρότι είναι καίριας σημασίας, η εκπαίδευση και η κατάρτιση δεν μπορούν πλέον να διασφαλίσουν αφ’ εαυτών ικανοποιητικές, σταθερές και καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας. Επίσης, οι ανισότητες στην αγορά εργασίας φαίνεται να έχουν καταστεί πλέον ένα πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί δεόντως.

3.4.2.

Η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ) έχει ολοένα μεγαλύτερη σημασία για την καταπολέμηση της ανεργίας και πρέπει να βελτιωθεί και να καταστεί πιο προσβάσιμη και κατάλληλη. Πρέπει να διατεθούν ικανοί ανθρώπινοι και δημοσιονομικοί πόροι ώστε να διασφαλιστεί η ποιότητα των εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων και η απασχολησιμότητα των εκπαιδευομένων.

3.4.3.

Μια έκθεση αξιολόγησης της Επιτροπής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ) την περίοδο 2007-2013 δείχνει ότι μέχρι το τέλος του 2014, τουλάχιστον 9,4 εκατομμύρια κάτοικοι της ΕΕ βρήκαν εργασία και 8,7 εκατομμύρια απέκτησαν τίτλο ή πιστοποιητικό. Άλλα θετικά αποτελέσματα, όπως η βελτίωση των προσόντων, αναφέρθηκαν από 13,7 εκατομμύρια συμμετέχοντες. Αυτά τα θετικά νέα πρέπει να ενθαρρύνουν τα κράτη μέλη να καταπολεμούν συνεχώς την ανεργία στην Ευρώπη, που παραμένει υψηλή σε πολλά εξ αυτών.

3.4.4.

Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης στην ΕΕ και τα κράτη μέλη της να επενδύσουν περισσότερα στην έρευνα και την καινοτομία ώστε να δημιουργηθούν νέες και καλύτερες θέσεις εργασίας για το μέλλον.

3.4.5.

Το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των φύλων παραμένει. Η Επίτροπος κ. Věra Jourová ανέφερε τα εξής, τον Νοέμβριο του 2015: «Οι γυναίκες εξακολουθούν να εργάζονται δωρεάν σχεδόν δύο μήνες ετησίως, λόγω του γεγονότος ότι οι μέσες ωριαίες αποδοχές των γυναικών είναι κατά 16,4 % χαμηλότερες από εκείνες των ανδρών. Η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών μπορεί να συνιστά μία από τις θεμελιώδεις αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά η επικαιρότητα μας υπενθυμίζει ότι δεν αποτελεί και στοιχείο της θεμελιώδους πραγματικότητάς της». Δεδομένου του γυναικοκρατούμενου χαρακτήρα της εκπαίδευσης, πρέπει να επανεξεταστούν οι μισθοί και να βελτιωθούν οι επαγγελματικές ευκαιρίες.

3.5.1.

Τα κράτη μέλη πρέπει να υπερασπιστούν τον ρόλο της δημόσιας εκπαίδευσης στην επίτευξη ισότητας και κοινωνικής συνοχής. Από την εξέταση των πιο πρόσφατων δεδομένων σε επίπεδο ΕΕ για τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό αναδεικνύεται η τεράστια σημασία της δημόσιας εκπαίδευσης για την οικοδόμηση κοινωνιών με μεγαλύτερη ισότητα.

3.5.2.

Η εκπαίδευση υψηλής ποιότητας θα πρέπει να παρέχεται σε ισότιμη και μη κερδοσκοπική βάση. Οι κυβερνήσεις έχουν πρωτίστως την ευθύνη να εξασφαλίζουν επαρκείς πόρους για την παροχή καθολικά προσβάσιμης εκπαίδευσης, όπως έχουν δεσμευθεί σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι επενδύσεις στην εκπαίδευση, ιδίως δε τη δημόσια εκπαίδευση, πρέπει να καταστούν πολιτική προτεραιότητα.

3.5.3.

Καθώς δεν διαθέτουν όλοι οι εργαζόμενοι τα εργαλεία που θα τους καταστήσουν ανθεκτικούς σε κοινωνιακούς, προσωπικούς και επαγγελματικούς κινδύνους, η πρόσβαση σε δημόσιες, υψηλής ποιότητας ευκαιρίες αναβάθμισης και αναπροσανατολισμού των δεξιοτήτων και σε επαρκές επίπεδο κοινωνικής προστασίας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής έχει καθοριστική σημασία. Ως εκπρόσωπος της κοινωνίας των πολιτών σε επίπεδο ΕΕ, η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη ενίσχυσης και καλύτερης χρηματοδότησης των δημοσίων συστημάτων κατάρτισης άνεργων και μεταναστών εργαζομένων.

3.5.4.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά επίσης ότι οι κοινωνικοί εταίροι και η εκπαιδευτική κοινότητα γενικότερα θα πρέπει να διαθέτουν αρμοδιότητες παρακολούθησης και να αξιολογούν την αποτελεσματικότητα των δημόσιων δαπανών στην εκπαίδευση.

3.6.1.

Σε ολόκληρη την Ευρώπη, ο κοινωνικός διάλογος στον τομέα της εκπαίδευσης βρίσκεται αντιμέτωπος με ευρύ φάσμα προκλήσεων, λόγω εσωτερικών και εξωτερικών παραγόντων. Πιο άμεσα οικονομικά προβλήματα είχαν ως συνέπεια την υποβάθμιση του κοινωνικού διαλόγου στην πολιτική ημερήσια διάταξη. Η έλλειψη αποτελεσματικού κοινωνικού διαλόγου αντικατοπτρίζεται στο γεγονός ότι οι αποφάσεις που επηρεάζουν το εκπαιδευτικό προσωπικό και τη σχολική κοινότητα λαμβάνονται συχνά εκτός της διαδικασίας των επίσημων διαβουλεύσεων με τους κοινωνικούς εταίρους. Σε πολλές χώρες, το πεδίο εφαρμογής των διαπραγματεύσεων έχει συρρικνωθεί ακριβώς τη στιγμή κατά την οποία θα έπρεπε, αντιθέτως, να διευρυνθεί για την αντιμετώπιση των πολλών νέων προκλήσεων που εγείρονται για την εκπαιδευτική κοινότητα.

3.6.2.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τα κράτη μέλη και τους κοινωνικούς εταίρους να ενισχύσουν τη σχέση μεταξύ του εθνικού και του ευρωπαϊκού κοινωνικού διαλόγου και να συζητήσουν τρόπους για να διευρυνθεί το πεδίο εφαρμογής των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Ο ευρωπαϊκός κοινωνικός διάλογος στον τομέα της εκπαίδευσης είναι κρίσιμης σημασίας για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και του θεματολογίου με ορίζοντα το 2030, διότι εξασφαλίζει τη συμμετοχή Ευρωπαίων εργοδοτών και εργαζομένων στον συγκεκριμένο τομέα προκειμένου να μπορέσουν να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των προκλήσεων που εγείρονται στον τομέα. Θα πρέπει να εξασφαλιστεί επίσης η συμμετοχή ολόκληρης της εκπαιδευτικής κοινότητας (γονείς, σπουδαστές, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών κ.ά.).

3.7.1.

Κατά τα τελευταία έτη παρατηρείται σε παγκόσμιο επίπεδο η μεταστροφή από μια οικονομία βασιζόμενη σε μεγάλο βαθμό στην παραγωγή προς μια οικονομία περισσότερο προσανατολισμένη στην παροχή υπηρεσιών. Η δημιουργία γνώσεων αποτελεί πλέον κρίσιμο παράγοντα προστιθέμενης αξίας τόσο στην παραγωγή όσο και στις υπηρεσίες.

3.7.2.

Οι τεχνολογίες των πληροφοριών και των επικοινωνιών στην εποχή της παγκοσμιοποίησης έχουν μεταβάλει την οικονομική ολοκλήρωση και αλληλεξάρτηση σε όλα τα επίπεδα. Επιπλέον, ο ψηφιακός μετασχηματισμός δημιουργεί μείζονες αλλαγές στις βιομηχανίες και τις υπηρεσίες. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται και η μετάβαση από την παραδοσιακή απασχόληση προς τις ψηφιακές θέσεις εργασίας. Οι ΤΠΕ χρησιμοποιούνται με πολλούς τρόπους. Αποτελούν επίσης το μέσο στήριξης κοινωνικών και/ή πολιτικών εικονικών δικτύων. Κατά τον τρόπο αυτό, οι ΤΠΕ διαδραματίζουν ολοένα σημαντικότερο ρόλο στην κοινωνικοποίηση των παιδιών και των νέων.

3.7.3.

Παρότι οι ΤΠΕ προσφέρουν ευκαιρίες σε πολλούς τομείς, ανοίγουν παράλληλα την πόρτα σε πραγματικούς κινδύνους, όπως το ηλεκτρονικό έγκλημα, το επικίνδυνο και επιβλαβές περιεχόμενο, η αύξηση της εμπορευματοποίησης των υπηρεσιών, ενώ επιτρέπουν επίσης την τεχνολογική παρακολούθηση και την αθέμιτη χρήση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Η προστασία των προσωπικών δεδομένων και η ασφάλεια των πληροφοριών στον τομέα της εκπαίδευσης πρέπει να αντιμετωπίζονται με ευρωπαϊκή στρατηγική. Επιπλέον, πολλές ευρωπαϊκές χώρες έχουν θεσπίσει εθνικές στρατηγικές για την προώθηση της χρήσης των ΤΠΕ σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένης μιας στρατηγικής ειδικά για τον τομέα της εκπαίδευσης, ωστόσο εξακολουθούν να υφίστανται σημαντικές ελλείψεις όσον αφορά την εφαρμογή τους.

3.7.4.

Η εισαγωγή ψηφιακών συσκευών στην εκπαίδευση αποτελεί πρωτεύον ζήτημα για την εκπαιδευτική κοινότητα και την κοινωνία. Η Επιτροπή έχει επισημάνει στο ψηφιακό της θεματολόγιο και στο στρατηγικό της πλαίσιο για την εκπαίδευση και την κατάρτιση 2020 την ανάγκη υιοθέτησης καινοτόμων προσεγγίσεων διδασκαλίας και μάθησης στα κράτη μέλη με στόχο την ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων και την προετοιμασία των εργαζομένων για τις ψηφιακές θέσεις εργασίας του μέλλοντος. Ερευνητικές μελέτες και εκθέσεις του ΟΟΣΑ και της Unesco διαπνέονται επίσης από την ίδια λογική: τη σύμφυτη ανάγκη να διασφαλιστεί ότι τα εκπαιδευτικά ιδρύματα είναι κατάλληλα εξοπλισμένα για τη χρήση ΤΠΕ στη διδασκαλία και να ενισχυθούν οι ικανότητες διδασκαλίας όσον αφορά την παιδαγωγική χρήση των ΤΠΕ σε όλες της βαθμίδες της εκπαίδευσης για τη διαμόρφωση του μέλλοντος.

3.7.5.

Η ένταξη νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση θα μπορούσε να προαγάγει τις δεξιότητες που απαιτούνται για την προσαρμογή στις ταχείες τεχνολογικές εξελίξεις και την προετοιμασία των φοιτητών για τη διά βίου μάθηση και την ενεργό δημοκρατική συμμετοχή στα κοινά. Ωστόσο, παρότι οι ΤΠΕ στην εκπαίδευση έχουν τις δυνατότητες να βελτιώσουν τη διδασκαλία και τη μάθηση, εγείρουν ταυτόχρονα πολλές προκλήσεις για τους εκπαιδευτικούς και τους φοιτητές, όπως αυτές που αναφέρονται στην παρούσα γνωμοδότηση.

3.7.6.

Τέλος, πρέπει να επισημανθεί ότι, εάν η ΕΕ επιθυμεί να διατηρήσει ηγετική θέση στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της επιστημονικής έρευνας, πρέπει να ενισχύσει τις επενδύσεις της στην υποστήριξη των ταλέντων, την έρευνα και την καινοτομία.

3.8.1.

Είναι πασίγνωστο ότι οι εκπαιδευτικοί επιτελούν καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία ή την αποτυχία των εκπαιδευτικών πρωτοβουλιών και προγραμμάτων. Η ΕΟΚΕ ζητεί από τις αρμόδιες αρχές και τα ιδρύματα στον τομέα της εκπαίδευσης να παρέχουν συνεχή επίσημη παιδαγωγική και τεχνική υποστήριξη στους εκπαιδευτικούς, να τους συνδράμουν ώστε να προσαρμοστούν στα νέα ψηφιακά συστήματα και να αποφύγουν τη χρήση ΤΠΕ που οδηγούν στην υποβάθμιση των συνθηκών εργασίας. Η ΕΟΚΕ συνιστά να ληφθεί μέριμνα για την ενίσχυση των προσόντων εκπαιδευτών και εκπαιδευτικών, την καταβολή κάθε δυνατής προσπάθειας ώστε να διασφαλίζεται ισόρροπη εκπροσώπηση των φύλων στις προσλήψεις μέσω της επιλογής των καλύτερων στην επαγγελματική τους κατηγορία, καθώς και για την παροχή θέσεων σταθερής εργασίας και ικανοποιητικών συνθηκών όσον αφορά την επαγγελματική σταδιοδρομία και τις αποδοχές.

3.8.2.

Καθώς αναμένεται τα εθνικά πρότυπα εκπαιδευτικής τεχνολογίας να αλλάξουν δραματικά, πρέπει να ζητείται η γνώμη των εκπροσώπων των διδασκόντων όταν οι εθνικές εκπαιδευτικές αρχές σχεδιάζουν νέες στρατηγικές και προγράμματα που δημιουργούν προκλήσεις στην καθημερινή τους εργασία. Στην αρχική και την ενδοϋπηρεσιακή τους κατάρτιση θα πρέπει να ενταχθούν μαθήματα όπως η καταγραφή μέσων ενημέρωσης (media capture), η χειραγώγηση των μέσων ενημέρωσης, η παρουσίαση και η έκδοση μέσων ενημέρωσης, η ανάπτυξη δικτυακών τόπων, η καταχώριση δεδομένων, η διαχείριση βάσεων δεδομένων, η συλλογή πληροφοριών, το συνεργατικό περιβάλλον και η κοινοχρησία αρχείων. Είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί η κατάρτιση κάθε εκπαιδευτικού για την απόκτηση των εν λόγω δεξιοτήτων και ικανοτήτων.

3.8.3.

Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης στα κράτη μέλη να διευκολύνουν τις ευκαιρίες κινητικότητας των διδασκόντων και του εκπαιδευτικού προσωπικού κατά τις μετακινήσεις τους σε άλλα κράτη μέλη, διαφυλάσσοντας ταυτόχρονα τα συνταξιοδοτικά τους δικαιώματα και τα δικαιώματα κοινωνικής τους ασφάλισης προκειμένου να καταστεί η διδασκαλία και η κατάρτιση ελκυστικότερο επάγγελμα για τις νεότερες γενιές.

31.5.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 173/7

Εισηγητής:

ο κ. Lutz RIBBE

1.1.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται (1) εκ νέου σθεναρά υπέρ της διατήρησης και της ανάπτυξης ενός χωριστού χρηματοδοτικού προγράμματος για το περιβάλλον, την προστασία και τη βελτίωση της βιοποικιλότητας, την αποδοτικότητα των πόρων, τη βιώσιμη ανάπτυξη, την επικοινωνία και την ενημέρωση καθώς και την προώθηση μη κυβερνητικών περιβαλλοντικών οργανώσεων.

1.2.

Κατά την προηγούμενη 25ετία, το πρόγραμμα LIFE ήταν καθοριστικό για την ευρωπαϊκή περιβαλλοντική πολιτική, με συνεχώς αυξανόμενο ρόλο για την πολιτική βιώσιμης ανάπτυξης. Το πρόγραμμα μπορεί δικαίως να χαρακτηριστεί αναπόσπαστο τμήμα της ενωσιακής περιβαλλοντικής πολιτικής, την οποία και ενίσχυσε σε μεγάλο βαθμό.

1.3.

Αυτό συνέβη με διττό τρόπο. Τα έργα LIFE έχουν

1.4.

Το πρόγραμμα LIFE, του οποίου αναγνωρίζεται ιδιαιτέρως η συνεχής προσαρμογή σε νέες προκλήσεις, κατέδειξε επίσης ότι στην κοινωνία των πολιτών ενυπάρχουν μεγάλες δυνατότητες και υψηλός βαθμός ετοιμότητας για συμμετοχή στην υλοποίηση και την ανάπτυξη της περιβαλλοντικής πολιτικής και της πολιτικής βιώσιμης ανάπτυξης της ΕΕ. Η υλοποίηση της νομοθεσίας της ΕΕ υπερβαίνει κατά πολύ τη θέση σε ισχύ από τα κράτη μέλη μιας νομοθετικής πράξης. Η επιτυχία ή η αποτυχία της περιβαλλοντικής πολιτικής και της πολιτικής βιώσιμης ανάπτυξης εξαρτάται από την αποδοχή των πολιτών· η πολιτική πρέπει να παρουσιάζεται στους πολίτες και να χαρακτηρίζεται από διαφάνεια, και σε αυτά η συμβολή του LIFE μπορεί να είναι εξαιρετικά πολύτιμη.

1.5.

Ωστόσο, τα έργα LIFE καταδεικνύουν συχνά, άμεσα ή έμμεσα, την αντιφατικότητα των πολιτικών αποφάσεων, ακόμη και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Μολονότι μπορεί να φανεί περίεργο σε ορισμένους φορείς λήψης αποφάσεων, πρέπει να εκλαμβάνεται ως πολύτιμη συμβολή που μπορεί να οδηγήσει τελικά σε αυξανόμενη ενσωμάτωση της προστασίας του περιβάλλοντος σε άλλους τομείς πολιτικής.

1.6.

Η εφαρμογή στην ευρωπαϊκή πολιτική του θεματολογίου των Ηνωμένων Εθνών με ορίζοντα το 2030 (ΣΒΑ) συνιστά μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις τις οποίες θα κληθεί να αντιμετωπίσει η ΕΕ τα επόμενα χρόνια. Το LIFE θα πρέπει να υποστηρίξει τις διεργασίες αυτές. Το ζήτημα δεν είναι απλώς η αναζήτηση αποτελεσματικότερων τρόπων υλοποίησης μέσω στενού διαλόγου με τους κοινωνικούς εταίρους και τις ομάδες της κοινωνίας των πολιτών. Πολύ περισσότερο, είναι απαραίτητη η αλλαγή νοοτροπίας από πολλές υπηρεσίες της Επιτροπής και –σε επίπεδο κρατών μελών– από πολλά υπουργεία, αρχές και υπηρεσίες (που αντιμετώπιζαν μέχρι σήμερα την πολιτική βιώσιμης ανάπτυξης ως μάλλον δευτερεύον ζήτημα), προκειμένου να γίνει πράξη η πολυσυζητημένη ενσωμάτωση της προστασίας της φύσης και του περιβάλλοντος σε άλλους τομείς πολιτικής.

1.7.

Η ΕΟΚΕ προτείνει ορισμένες τροποποιήσεις:

1.8.

Θα πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω η πτυχή της κλιματικής δράσης, ιδίως όσον αφορά τα πιθανά μέτρα προσαρμογής που μπορούν να λάβουν οι πολίτες, οι αγρότες, οι πόλεις, οι κοινότητες και οι περιφέρειες που πλήττονται ιδιαίτερα.

2.1.

Το πρόγραμμα LIFE, το οποίο θεσπίστηκε το 1992, αποτελεί το σημαντικότερο ενωσιακό πρόγραμμα στήριξης του περιβάλλοντος. Το πρόγραμμα συμβάλλει στην προστασία της βιοποικιλότητας και των οικότοπων (κυρίως μέσω του δικτύου Natura 2000), καθώς και στην αποδοτικότητα των πόρων, την προστασία του περιβάλλοντος, την επικοινωνία και την ενημέρωση. Η χρηματοδότηση του LIFE για την περίοδο 2014-2020 ανέρχεται σε 3,456 δισεκατ. ευρώ περίπου, ενώ κατά την προηγούμενη επταετία διατέθηκαν περίπου 2 δισεκατ. ευρώ.

2.2.

Το πρόγραμμα έχει τους ακόλουθους βασικούς στόχους:

2.3.

Σε σχέση με την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013, το πρόγραμμα LIFE περιλαμβάνει τα ακόλουθα νέα χαρακτηριστικά:

2.4.

Κατά την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020, το πρόγραμμα LIFE δομείται ως εξής:

2.5.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα δρομολογήσει, έως τις 30 Ιουνίου 2017, ενδιάμεση αξιολόγηση του προγράμματος LIFE και έχει καλέσει την ΕΟΚΕ και την Επιτροπή των Περιφερειών να διατυπώσουν, πριν τη δημοσίευση της ενδιάμεσης αξιολόγησης, τις απόψεις τους όσον αφορά τη νέα μορφή του LIFE, λαμβάνοντας υπόψη τις καινοτομίες που εισήχθησαν το 2014.

3.1.

Κατά την ΕΟΚΕ, είναι ακόμη πολύ νωρίς για να πραγματοποιηθεί «ενδιάμεση αξιολόγηση» της τρέχουσας φάσης του προγράμματος, δεδομένου ότι η ανάθεση των πρώτων έργων της νέας φάσης του προγράμματος έγινε το έτος 2015 και το μεγαλύτερο μέρος τους δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη. Ωστόσο, με βάση την αξιολόγηση των προηγούμενων φάσεων, η ΕΟΚΕ σκοπεύει να διατυπώσει μια πρώτη συμβολή για τη διαμόρφωση του LIFE για την περίοδο προγραμματισμού 2021-2028.

3.2.

Κατά την προηγούμενη 25ετία, το πρόγραμμα LIFE ήταν καθοριστικό για την ευρωπαϊκή περιβαλλοντική πολιτική και με συνεχώς αυξανόμενο ρόλο για την πολιτική βιώσιμης ανάπτυξης. Η συμβολή του LIFE στην προστασία της βιοποικιλότητας ήταν πολύτιμη. Το πρόγραμμα μπορεί δικαίως να χαρακτηριστεί αναπόσπαστο τμήμα της ενωσιακής περιβαλλοντικής πολιτικής, την οποία και ενίσχυσε σε μεγάλο βαθμό.

3.3.

Αυτό συνέβη με διττό τρόπο. Τα έργα LIFE έχουν

3.4.

Το LIFE έχει καταδείξει, με πολλά από τα μέχρι τώρα χρηματοδοτούμενα έργα του, ότι στην κοινωνία των πολιτών ενυπάρχουν μεγάλες δυνατότητες και υψηλός βαθμός βούλησης για συμμετοχή στην υλοποίηση και τη διαμόρφωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και της πολιτικής βιώσιμης ανάπτυξης της ΕΕ. Η υλοποίηση της νομοθεσίας της ΕΕ υπερβαίνει κατά πολύ τη θέση σε ισχύ από τα κράτη μέλη μιας νομοθετικής πράξης. Η επιτυχία της περιβαλλοντικής πολιτικής και της πολιτικής βιώσιμης ανάπτυξης εξαρτάται από την αποδοχή των πολιτών, πρέπει να διεξάγεται και να μεταδίδεται με διαφάνεια και, στο σημείο αυτό, η συμβολή του προγράμματος LIFE είναι πολύτιμη και αναγκαία.

3.5.

Ωστόσο, τα έργα LIFE καταδεικνύουν συχνά, άμεσα ή έμμεσα, την αντιφατικότητα των πολιτικών αποφάσεων, ακόμη και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Μολονότι μπορεί να φανεί περίεργο σε ορισμένους φορείς λήψης αποφάσεων, το πρόγραμμα πρέπει να εκλαμβάνεται ως πολύτιμη συμβολή που μπορεί να οδηγήσει τελικά σε αυξανόμενη ενσωμάτωση της προστασίας του περιβάλλοντος σε άλλους τομείς πολιτικής.

3.6.

Και στο σημείο αυτό φτάνουμε στους περιορισμούς του προγράμματος LIFE: το LIFE δεν μπορεί αλλά ούτε και θα έπρεπε να θεωρείται ότι αντισταθμίζει τις ελλείψεις που προκύπτουν από την ακατάλληλη υλοποίηση της ισχύουσας περιβαλλοντικής νομοθεσίας ή/και από την ελλιπή συνεκτίμηση των περιβαλλοντικών ζητημάτων από άλλους τομείς πολιτικής. Η εν λόγω κατάσταση μπορεί να περιγραφεί μέσα από τρία παραδείγματα:

3.6.1.

Το LIFE μπορεί να συμβάλει, ώστε να καταστεί δημοσίως σαφές ότι η πολιτική για την προστασία του ατμοσφαιρικού αέρα της ΕΕ αποσκοπεί κατά κύριο λόγο στη μείωση του κινδύνου που εγκυμονούν οι ρύποι για τη δημόσια υγεία. Το LIFE, όμως, δεν μπορεί να επιλύσει διαμάχες, όπως αυτές που καταγράφονται στη Γερμανία μεταξύ των πολιτικών αρμόδιων για το περιβάλλον και των πολιτικών αρμόδιων για τις μεταφορές, οι οποίες συνίστανται στο ερώτημα για το ποιο «προστατευόμενο αγαθό» είναι πιο πολύτιμο («η προστασία της υγείας του αστικού πληθυσμού από τη σωματιδιακή ρύπανση» ή «το δικαίωμα του οδηγού στην ελεύθερη κυκλοφορία»).

3.6.2.

Με το έργο «Urban Bees» (3), το LIFE κατέδειξε με ξεκάθαρο τρόπο σε ευρέα στρώματα του πληθυσμού τη σημασία των επικονιαστών, τους κινδύνους που τους απειλούν αλλά και τις προοπτικές δράσης για την προστασία τους. Οι κίνδυνοι που απορρέουν π.χ. από ορισμένες γεωργικές πρακτικές ή από την άδεια χρήσης εντομοκτόνων που μπορεί να είναι επικίνδυνα για τις μέλισσες, μπορούν να εξαλειφθούν μόνο εάν άλλες υπηρεσίες της ΕΕ επιδείξουν αρκετό ενδιαφέρον και εάν εφαρμοστεί με συνέπεια η αρχή της προφύλαξης.

3.6.3.

Από το 1999 στην Αυστρία έχουν διατεθεί δημόσιοι πόροι συνολικού ύψους 45 εκατ. EUR (μέρος των οποίων προέρχεται από το πρόγραμμα LIFE) σε ένα επιτυχημένο πρόγραμμα για την προστασία ενός παγκοσμίως απειλούμενου είδους ψαριού, του «σολομού του Δούναβη» (4) οι πληθυσμοί του οποίου επικεντρώνονται στη λεκάνη απορροής του ποταμού Σάβα. Μια πρόσφατη μελέτη καταδεικνύει ότι στην κύρια περιοχή συγκέντρωσης των πληθυσμών σολομού του Δούναβη σχεδιάζεται η κατασκευή περίπου 600 υδροηλεκτρικών σταθμών. Οι εμπειρογνώμονες θεωρούν ότι τα αποθέματα του σολομού του Δούναβη θα μειωθούν έως και 70 % λόγω αυτών των παρεμβάσεων. Η κατασκευή ορισμένων υδροηλεκτρικών σταθμών μάλιστα θα υποστηριχθεί με χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ.

3.7.

Πλέον, είναι θετικό ότι στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE, δίνεται μεγαλύτερη προσοχή στην καλύτερη εφαρμογή της νομοθεσίας, όχι μόνο από τις αρμόδιες αρχές αλλά και από τα ελεγκτικά όργανα.

3.8.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τον υψηλό βαθμό ευελιξίας και την ικανότητα προσαρμογής σε νέες προκλήσεις καθώς και στις υπάρχουσες εμπειρίες, που επέδειξε το πρόγραμμα LIFE τα τελευταία έτη. Η κατάσταση αυτή αντικατοπτρίζεται και στη νέα χρηματοδοτική περίοδο 2014-2020:

4.1.

Κανένα πρόγραμμα δεν είναι τόσο καλό που να μην επιδέχεται βελτίωση. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επιβεβαιώνει (6) καταρχάς σθεναρά την υποστήριξή της για τη συνέχιση αυτού του χωριστού από δημοσιονομικής πλευράς χρηματοδοτικού προγράμματος για την τρέχουσα χρηματοδοτική περίοδο. Το πρόγραμμα κρίνεται απαραίτητο, διότι παρά τη μεγάλη, ενθαρρυντική πρόοδο και τις στρατηγικές αποφάσεις (μεταξύ άλλων, θεματολόγιο των Ηνωμένων Εθνών με ορίζοντα το 2030, αποφάσεις για το κλίμα στη διάσκεψη στο Παρίσι, στρατηγική βιοποικιλότητας της ΕΕ), τα περιβαλλοντικά προβλήματα δεν έχουν ακόμη επιλυθεί πλήρως και η μετάβαση σε μια αποδοτική, από πλευράς πόρων, χαμηλή σε εκπομπές ρύπων και με έμφαση στη διατήρηση της βιοποικιλότητας ευρωπαϊκή πολιτική δεν έχει τεθεί επιτυχώς σε εφαρμογή. Αντιθέτως: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο ευρωπαϊκός οργανισμός περιβάλλοντος περιγράφουν σε διάφορες εκθέσεις ότι οι επιβαρύνσεις εν μέρει αυξάνονται (7).

4.2.

Οι αναλύσεις στο πλαίσιο του προγράμματος REFIT για τις οδηγίες για την προστασία της φύσης έχουν καταδείξει σαφώς ότι το νομοθετικό πλαίσιο έχει διαμορφωθεί κατάλληλα, ωστόσο, τα χρηματοδοτικά μέσα είναι εντελώς ανεπαρκή για τη στοχοθετημένη διαχείριση του δικτύου Natura 2000. Αυτό το θεμελιώδες καθήκον της προστασίας της βιοποικιλότητας στην Ευρώπη χρήζει επειγόντως κατάλληλης χρηματοδότησης.

4.3.

Η διαφύλαξη του προγράμματος LIFE είναι καίρια για την αποτελεσματικότητα και την αξιοπιστία της ενωσιακής περιβαλλοντικής πολιτικής η οποία πρέπει να διασφαλιστεί μέσω της οριζόντιας ενσωμάτωσης, σε όλους τους άλλους τομείς της ευρωπαϊκής πολιτικής και στα χρηματοδοτικά προγράμματα, του 7ου Περιβαλλοντικού Προγράμματος Δράσης, του θεματολογίου των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη και των αποφάσεων για το κλίμα στη διάσκεψη στο Παρίσι. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι έχει επανειλημμένα ταχθεί υπέρ ενός περισσότερου οικολογικού και δίκαιου Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

4.4.

Η θέσπιση δύο νέων χρηματοδοτικών μέσων στο πρόγραμμα LIFE ως πιλοτικά έργα αποτέλεσε καινοτομία, την οποία η ΕΟΚΕ επικροτεί. Η αξιολόγηση της εν λόγω προσέγγισης είναι εξαιρετικά πρώιμη, δεδομένου ότι τα πρώτα έργα και των δύο μηχανισμών [του χρηματοδοτικού μηχανισμού φυσικού κεφαλαίου (ΜΧΦΚ) και του μηχανισμού ιδιωτικής χρηματοδότησης για την ενεργειακή απόδοση (PF4EE)] εγκρίθηκαν πρόσφατα αλλά δεν έχουν υλοποιηθεί ακόμη.

4.5.

Με την εν λόγω προσέγγιση χαράσσεται νέα πορεία όσον αφορά τη δημιουργία καινοτόμων δυνατοτήτων για τη χρηματοδότηση έργων από ιδιώτες μικροεπενδυτές στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος και της ενεργειακή απόδοση. Αυτό είναι απαραίτητο διότι, συχνά, ανάλογα έργα δεν μπορούν να λάβουν την κλασική χρηματοδότηση.

4.6.

Δύσκολα μπορεί να εκτιμηθεί επί του παρόντος ποια επιτυχία θα έχει το εν λόγω τμήμα του προγράμματος, κατά πόσον η συνεργασία που δρομολογήθηκε με την ΕΤΕπ θα αποδειχθεί χρήσιμη, εάν η διαδικασία υποβολής αίτησης θα είναι επαρκώς απλή και εάν οι προϋποθέσεις χρηματοδότησης (συμπεριλαμβανομένης της χρήσης επιχειρηματικών κεφαλαίων) θα είναι κατάλληλες. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ ζητεί να αξιολογηθεί λεπτομερώς, σε μεταγενέστερο στάδιο, το εν λόγω τμήμα του νέου προγράμματος LIFE.

4.7.

Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να εξετάσει στη δική της αξιολόγηση πώς μπορεί να επιτευχθεί η μετατροπή των έργων που χρηματοδοτούνται από το LIFE σε πραγματικά «πρότυπα έργα», να επιτευχθεί δηλαδή η αναπαραγωγή τους σε άλλα μέρη της Ευρώπης (κατά το δυνατόν, χωρίς περαιτέρω χρηματοδότηση), εμμένοντας στη μεταφορά τεχνογνωσίας και στην οικονομική σκοπιμότητα. Ένα βήμα προς την κατεύθυνση αυτή θα μπορούσε να είναι να καλούνται οι φορείς που έχουν υλοποιήσει εξαιρετικά επιτυχημένα έργα να δώσουν απάντηση στο πρόβλημα αυτό σε μια πιο προχωρημένη φάση του έργου.

4.8.

Η ΕΟΚΕ εκλαμβάνει το LIFE ως ένα χρηματοδοτικό μηχανισμό για την υλοποίηση ευρωπαϊκών μέτρων και πολιτικών και όχι ως πρόγραμμα για τη χρηματοδότηση, κυρίως, έργων εθνικού συμφέροντος. Ενδέχεται, ωστόσο, τα έργα LIFE που προτείνουν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να είναι π.χ. περισσότερο ευρωπαϊκού και λιγότερο εθνικού ενδιαφέροντος. Συνεπώς, το ζήτημα της συγχρηματοδότησης πρέπει να διαμορφωθεί μελλοντικά κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να μην αποτυγχάνουν ανάλογα έργα λόγω άρνησης εθνικής συγχρηματοδότησης (στην αντίληψη της ΕΟΚΕ έχουν υποπέσει παρόμοιες περιπτώσεις). Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την Επιτροπή να εξετάσει σε ποιο βαθμό θα μπορούσε να εφαρμοστεί ακόμη υψηλότερο ποσοστό συγχρηματοδότησης, ιδίως για τις ΜΚΟ για τις οποίες η κάλυψη του μεριδίου συμμετοχής αποτελεί συχνά ανυπέρβλητο εμπόδιο. Επιπλέον, τα μερίδια αυτά προέρχονται συνήθως από δημόσιους προϋπολογισμούς και οι πάροχοι συγχρηματοδότησης προφανώς ασκούν «επιλεκτική πολιτική».

4.9.

Μια ιδιαίτερη κατηγορία αποτελούν τα επονομαζόμενα «ολοκληρωμένα έργα» τα οποία αναπτύχθηκαν εντός του LIFE και στα οποία η ΕΟΚΕ αποδίδει ιδιαίτερη σημασία. Εξαιρετικό παράδειγμα συνιστά το «Belgian Nature Integrated Project (BNIP)» το οποίο περιλαμβάνει το σύνολο της έκτασης του Βελγίου, ενσωματώνει 28 ενδιαφερόμενα μέρη και χρηματοδοτεί 18 ειδικά έργα προστασίας, 48 σαφώς διαχωρισμένες δράσεις και συνολικά άνω των 300 προγραμμάτων διαχείρισης (π.χ. για περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί ως Natura 2000). Μέσω του προγράμματος ήρθαν σε επαφή 52 συνεργάτες σε 7 διαφορετικές ομάδες. Δημιουργήθηκαν επιτυχώς γέφυρες μεταξύ των διαφόρων πηγών ενωσιακής αλλά και εθνικής χρηματοδότησης.

Ακριβώς τέτοιοι σύνδεσμοι περιεχομένου και δομής πρέπει να ενισχυθούν ακόμη περισσότερο στο μέλλον, για παράδειγμα, πρέπει να δημιουργηθούν πιθανές συνέργειες μεταξύ του LIFE και μιας φιλικότερης προς το περιβάλλον ΚΓΠ.

4.10.

Ωστόσο, βελτίωση δεν επιδέχεται μόνο η σύνδεση περιεχομένου μεταξύ LIFE και ΚΓΠ. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να υπάρξουν σημαντικές διοικητικές ή/και δημοσιονομικές καινοτομίες.

4.11.

Μέχρι σήμερα, τα Ευρωπαϊκά Ταμεία Περιφερειακής Ανάπτυξης καθώς και ο δεύτερος πυλώνας της κοινής γεωργικής πολιτικής συνιστούν τα κεντρικά χρηματοδοτικά μέσα του δικτύου Natura 2000 με βάση μια πρόταση της Επιτροπής που είχε υποβληθεί το 2004 (8). Τότε, η ΕΟΚΕ είχε υποστηρίξει την πρόταση με την προϋπόθεση ότι θα διατεθεί επαρκής χρηματοδότηση στο πλαίσιο των εν λόγω Ταμείων. Ο στόχος αυτός δεν επετεύχθη και, ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η προσέγγιση εκείνη απέτυχε (9).

4.12.

Οι πόροι που έχουν διατεθεί μέχρι σήμερα δεν καλύπτουν τα αναγκαία ποσά ούτε για την κάλυψη των απαιτήσεων προστασίας της φύσης ούτε για την επεξεργασία προγραμμάτων διαχείρισης και εφαρμογής των απαραίτητων μέτρων. Το Natura 2000 αποτελεί κλασικό τομέα ενωσιακής αρμοδιότητας και ο προϋπολογισμός πρέπει να χαρακτηρίζεται από σαφήνεια.

4.13.

Η ΕΟΚΕ προτείνει, συνεπώς, από την επόμενη χρηματοδοτική περίοδο να παρέχονται από το πρόγραμμα LIFE όλοι οι απαραίτητοι πόροι για την υλοποίηση και τη διατήρηση του δικτύου Natura 2000 και να αυξηθεί ανάλογα ο προϋπολογισμός του. Επίσης, καλεί την Επιτροπή να αποσαφηνίσει εσωτερικά κατά πόσον το LIFE θα μπορούσε να αποτελέσει κατάλληλο μέσο για την υλοποίηση των «διευρωπαϊκών δικτύων Πράσινης Υποδομής» (10). Θα πρέπει να υπολογιστεί και να διατεθεί επιπροσθέτως η ανάλογη χρηματοδότηση. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η συνεκτικότητα όλων των μέτρων στήριξης, συνεπώς, πρέπει να αποφεύγονται οποιεσδήποτε συγκρούσεις ή αλληλεπικαλύψεις μεταξύ των χρηματοδοτικών δράσεων από άλλα ταμεία της ΕΕ.

4.14.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η χρηματοδότηση του δικτύου Natura 2000 συνιστά βασική επένδυση σε ένα σημαντικό τμήμα της Πράσινης Υποδομής της Ευρώπης, η οποία προσφέρει οφέλη όχι μόνο από άποψη καλύτερης ποιότητας ζωής και υψηλότερης ποιότητας περιβάλλοντος, αλλά και από την πλευρά της αύξησης του τοπικού εισοδήματος.

4.15.

Η υλοποίηση των ΣΒΑ στην ευρωπαϊκή πολιτική (δηλαδή του θεματολογίου των Ηνωμένων Εθνών με ορίζοντα το 2030), θα καταστήσει αναγκαίες μια σειρά από ουσιαστικές μεταβολές στις ευρωπαϊκές πολιτικές προσεγγίσεις (11). Θα απαιτηθεί επιπλέον

4.16.

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή, κατά τη νέα φάση του LIFE μετά το 2020, να δημιουργήσει νέες δράσεις και δυνατότητες έργων για την ενίσχυση των αναγκών που αναφέρθηκαν στο σημείο 4.15.

4.17.

Τα κλασικά ερευνητικά σχέδια, όπως αυτά που χρηματοδοτούνταν εν μέρει στο παρελθόν από το LIFE, θα πρέπει να επανεξεταστούν σε περίπτωση που μελλοντικά εξυπηρετούνται καλύτερα από τα κλασικά ερευνητικά προγράμματα της Επιτροπής. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, θα διαχωριζόταν σαφώς το LIFE από το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020».

4.18.

Στο μέλλον, θα πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω η πτυχή του προγράμματος LIFE που αφορά την κλιματική δράση, ιδίως όσον αφορά τα πιθανά μέτρα προσαρμογής που μπορούν να λάβουν οι πολίτες, οι αγρότες, οι πόλεις, οι κοινότητες και οι περιφέρειες που έχουν πληγεί ιδιαίτερα.

31.5.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 173/15

εισηγητής:

ο κ. Krzysztof BALON

1.1.

Δεδομένου ότι η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός ευνοούν τάσεις λαϊκισμού σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ, η ΕΟΚΕ επικροτεί τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 16ης Ιουνίου 2016 με θέμα «Καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού: Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση» (1) και τάσσεται υπέρ της δημιουργίας στην επόμενη δημοσιονομική προοπτική ενός ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού ταμείου για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, με βάση τη μέχρι σήμερα αποκτηθείσα εμπειρία από την εφαρμογή του Ταμείου Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους (ΤΕΒΑ) και του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ).

1.2.

Δεδομένης της ποικιλομορφίας των προβλημάτων και των ομάδων-στόχων σε κάθε κράτος μέλος, συμπεριλαμβανομένων των διαφόρων μορφών μετανάστευσης, στην παρέμβαση ενός τέτοιου ταμείου θα πρέπει να αξιοποιούνται πλήρως η πείρα και το δυναμικό των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, και να τους επιφυλάσσεται έτσι ηγετικός ρόλος στον προγραμματισμό, την εφαρμογή, την εποπτεία και την αξιολόγηση. Το Ταμείο αυτό θα πρέπει επίσης να συμβάλλει στην ανάπτυξη του δυναμικού των δικτύων των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, με ιδιαίτερη έμφαση στις οργανώσεις που παρέχουν υποστήριξη.

1.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η εποπτεία εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της χρήσης του ΕΚΤ για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού και της χρήσης του ΤΕΒΑ για τη λήψη μέτρων ένταξης στα κράτη μέλη κατά την τρέχουσα δημοσιονομική προοπτική θα πρέπει να είναι αποτελεσματικότερη. Η εποπτεία θα πρέπει να γίνεται σε στενή συνεργασία με τις οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών και τα άτομα που βιώνουν τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό.

1.4.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η συνεργασία μεταξύ των εθνικών φορέων διαχείρισης των ταμείων και των συνεργαζόμενων οργανώσεων είναι ζήτημα καθοριστικής σημασίας (2). Οι οργανώσεις αυτές συμβάλλουν σημαντικά από τεχνικής και οργανωτικής άποψης, γεγονός το οποίο προσθέτει ουσιαστικά στην υλοποίηση του ΤΕΒΑ και του ΕΚΤ. Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει το ενδεχόμενο σημαντικής αποσαφήνισης των ελάχιστων απαιτήσεων, τις οποίες θα πρέπει να πληρούν οι αρχές των κρατών μελών κατά την εφαρμογή εταιρικών σχέσεων, καθώς και επιβολής κυρώσεων σε περίπτωση ελλιπούς εφαρμογής.

1.5.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει το ενδεχόμενο απαίτησης από τα κράτη μέλη να κάνουν χρήση της τεχνικής βοήθειας στο πλαίσιο του ΤΕΒΑ και του ΕΚΤ, με σκοπό επίσης την ανάπτυξη του δυναμικού των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών που συμμετέχουν στην καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ενίσχυση της τεχνικής και οργανωτικής ικανότητας των ευρωπαϊκών δικτύων των οργανώσεων που εργάζονται για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

1.6.

Προτρέπει τα κράτη μέλη να κάνουν μεγαλύτερη χρήση των λεγόμενων συνολικών επιδοτήσεων, των ανακατανομών και, όπου αυτό είναι δυνατόν, να αντιμετωπίζουν τις προσφορές σε είδος επί ίσοις όροις με τις αντίστοιχες οικονομικές. Συν τοις άλλοις, πρέπει να εξεταστεί η περίπτωση να απαιτεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο των επιχειρησιακών προγραμμάτων, τη διάθεση σημαντικού μέρους των χρημάτων σε έργα με μικρότερο προϋπολογισμό. Τούτο θα μπορούσε να λειτουργήσει υποστηρικτικά προς τις τοπικής εμβέλειας οργανώσεις και ομάδες αυτοβοήθειας.

1.7.

Η ΕΟΚΕ θα υποστηρίξει συστηματικά το έργο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και τη συνεργασία τους με τις δημόσιες αρχές και φορείς για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Η ΕΟΚΕ δηλώνει έτοιμη να αναπτύξει καλά διαρθρωμένο διάλογο ο οποίος, ακόμη και κατά την τρέχουσα δημοσιονομική προοπτική, θα συμβάλλει στον καλύτερο συντονισμό των παρεμβάσεων του ΕΚΤ και του ΤΕΒΑ και θα συνεισφέρει στη συζήτηση με θέμα τη σύσταση του μελλοντικού ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού ταμείου καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ κρίνει απαραίτητη τη συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών.

2.1.

Ο υπ’ αριθ. 1 στόχος της Ατζέντας του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών (3) αφορά την εξάλειψη παγκοσμίως της φτώχειας σε όλες τις μορφές της. Η αντιμετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού αποτελεί επίσης έναν από τους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Ωστόσο, τα θεσμικά όργανα και ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ συνεχίζουν να εμμένουν στις πολιτικές λιτότητας παρά το γεγονός ότι η έλλειψη ταχείας και ορατής βελτίωσης στην κατάσταση των πολιτών της ΕΕ που βιώνουν τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό φαίνεται να αποτελεί έναν από τους κύριους λόγους για τη μείωση της δημόσιας στήριξης στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ανά τα κράτη μέλη. Τα μέσα της ΕΕ –με τη μορφή του ταμείου (ΤΕΒΑ)– που συμβάλλουν στην καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού και τη διάθεση τουλάχιστον του 20 % των πόρων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ) για την υποστήριξη της κοινωνικής ένταξης πρέπει να χρησιμοποιούνται μεν αποτελεσματικά σε όλα τα κράτη μέλη, δεν πρέπει να υποκαθιστούν μια συνολική, ολοκληρωμένη πολιτική για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

2.2.

Ως γνωστόν, στη στρατηγική «Ευρώπη 2020», η ΕΕ έθεσε ως στόχο να μειώσει τουλάχιστον κατά 20 εκατομμύρια έως το 2020 τον αριθμό των ανθρώπων που πλήττονται ή κινδυνεύουν από φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό. Ωστόσο, σύμφωνα με στοιχεία για το 2014 (4), το 24,4 % του πληθυσμού της ΕΕ —περίπου 122 εκατομμύρια άτομα— απειλείτο από τη φτώχεια ή τον κοινωνικό αποκλεισμό (έναντι 24,2 % το 2011 και 23,4 % το 2010). Η ανάλυση των διαφόρων επιμέρους δεικτών και η μεμονωμένη σύγκρισή τους δείχνει ότι όλοι ανεξαιρέτως έχουν αυξηθεί σε σχέση με το 2008: ο κίνδυνος φτώχειας μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις (από 16,6 σε 17,2 %), η σοβαρή υλική στέρηση (από 8,5 σε 8,9 %), καθώς και τα άτομα ηλικίας 0 — 59 ετών που ζουν σε νοικοκυριά με πολύ χαμηλή ένταση εργασίας (από 9,1 σε 11,1 %). Παράλληλα, όπως σημειώνει το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, «οι αυξανόμενες ανισότητες μεταξύ των κρατών μελών και εντός αυτών τονίζουν τη σημασία των μέτρων που λαμβάνονται σε ολόκληρη την Ένωση» (5).

2.3.

Η καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού αποτελεί έναν από τους κύριους τομείς συνεργασίας μεταξύ των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών (ενώσεις, ιδρύματα, κοινωνικοί συνεταιρισμοί, συνδικαλιστικές οργανώσεις και ενώσεις εργοδοτών) και των αρχών και θεσμικών οργάνων των κρατών μελών. Για να εξαλειφθούν (ή να μειωθούν σημαντικά) η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι απαραίτητη η παροχή διαφόρων μορφών υλικής και άυλης βοήθειας μέσω μη κερδοσκοπικών οργανισμών (μεταξύ άλλων των κοινωνικών υπηρεσιών), έτσι ώστε να δημιουργηθούν —και μέσω του κοινωνικού διαλόγου— ευνοϊκές προϋποθέσεις για την ένταξη του ατόμου στην αγορά εργασίας, καθώς και να παρασχεθούν τα κατάλληλα κεφάλαια σε επίπεδο κρατών μελών και σε επίπεδο ΕΕ. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο εν λόγω στόχος της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» είναι πιθανόν να επιτευχθεί μόνον στο πλαίσιο μιας ΕΕ θεωρούμενης ως κοινότητας της ευρωπαϊκής κοινωνίας πολιτών, κρατών μελών και θεσμικών οργάνων της ΕΕ.

2.4.

Ιδίως ενόψει του διευρυνόμενου φαινομένου των «φτωχών εργαζομένων», καθώς και των δημογραφικών τάσεων, η βιωσιμότητα των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού μπορεί να διασφαλιστεί μόνο με την εφαρμογή μέτρων που αποσκοπούν στην εξάλειψη των αιτίων και όχι απλώς των συμπτωμάτων της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, με την ευρεία συμμετοχή οικονομικών, οικογενειακών, φορολογικών και νομισματικών πολιτικών.

2.5.

Ως εκ τούτου, αν και το θέμα της αρωγής των απόρων έχει βρεθεί στο επίκεντρο της συζήτησης στην ΕΟΚΕ (6) σε πολλές περιπτώσεις, η τελευταία, μετά από διαβούλευση με τους συναρμοδίους και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, συνέταξε την παρούσα γνωμοδότηση με συγκεκριμένες παρατηρήσεις και συστάσεις ως προς την πείρα που αποκτήθηκε μέχρι σήμερα από την εφαρμογή του ΤΕΒΑ και του ΕΚΤ στην καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

3.1.

Το ΤΕΒΑ —σε αντίθεση με προηγούμενα προγράμματα επισιτιστικής βοήθειας— είναι μέρος της πολιτικής για τη συνοχή. Σκοπός του Ταμείου είναι «η ανακούφιση των χειρότερων μορφών φτώχειας […] με επισιτιστική ή/και βασική υλική συνδρομή, ή αμφότερα, και δραστηριότητες κοινωνικής ενσωμάτωσης που αποσκοπούν στην ενσωμάτωση των απόρων» (7).

3.2.

Στόχοι του ΕΚΤ είναι: η διασφάλιση υψηλού επιπέδου απασχόλησης και θέσεων εργασίας υψηλής ποιότητας, η προώθηση υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης και κατάρτισης για όλους, η καταπολέμηση της φτώχειας, η βελτίωση της κοινωνικής ένταξης και η προαγωγή της ισότητας των φύλων, της αποφυγής διακρίσεων και της παροχής ίσων ευκαιριών.

3.3.

Τα μέτρα που χρηματοδοτούνται από το ΤΕΒΑ προορίζονται ως συμπληρωματικά των αντίστοιχων που χρηματοδοτούνται από το ΕΚΤ. Ενώ η βοήθεια του ΤΕΒΑ πρέπει να εστιάζεται στις περιπτώσεις έσχατης υλικής στέρησης και στην προαγωγή της βασικής κοινωνικής ενεργοποίησης ανθρώπων που υποφέρουν από μακροχρόνιο αποκλεισμό, τα μέτρα που χρηματοδοτούνται από το ΕΚΤ θα πρέπει να αποσκοπούν, μεταξύ άλλων, στη διευκόλυνση της περαιτέρω κοινωνικής και επαγγελματικής ενσωμάτωσης των δικαιούχων. Επομένως, το ΤΕΒΑ έχει ως στόχο να καταστήσει δυνατή τη λήψη των πρώτων μέτρων προς την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, έτσι ώστε να δίνεται στους δικαιούχους η ευκαιρία να βρίσκουν δουλειά ή να συμμετέχουν σε άλλες δραστηριότητες σχετικές με την πολιτική για την αγορά εργασίας. Η χρηματοδότηση που προορίζεται για τις δραστηριότητες αυτές δεν είναι, ωστόσο, επαρκής για να καλύψει τις πραγματικές ανάγκες.

3.4.

Όλα τα κράτη μέλη έχουν δεσμευτεί να διασφαλίσουν τη συνοχή της στήριξης από το ΕΚΤ και τα άλλα διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία με τις σχετικές πολιτικές και τις προτεραιότητες της ΕΕ, μεταξύ άλλων με την εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης στο πνεύμα του Ευρωπαϊκού Κώδικα δεοντολογίας για την εταιρική σχέση (ΕΚΔΕΣ) (8).

4.1.

Τόσο τα στοιχεία που προέρχονται από τις οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών όσο και οι διαθέσιμες στο κοινό πληροφορίες και τα στατιστικά δεδομένα καταδεικνύουν μια σειρά σοβαρών δυσκολιών στην εφαρμογή του ΤΕΒΑ και του ΕΚΤ στον εν λόγω τομέα. Στα προβλήματα αυτά, τα οποία εκδηλώνονται σε διαφορετικό βαθμό σε ορισμένα κράτη μέλη, περιλαμβάνονται:

4.1.1.

Καθυστερήσεις στην ενεργοποίηση των μηχανισμών στήριξης του ΤΕΒΑ και ανεπαρκής ενημέρωση του ευρέως κοινού και των ομάδων-στόχων ως προς τους στόχους του Ταμείου και τις ευκαιρίες για τη χρήση του προγράμματος.

4.1.2.

Αναποτελεσματικότητα, όσον αφορά τους στόχους μείωσης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, διάθεσης του 20 % του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου υπέρ σχεδίων ένταξης στην αγορά εργασίας, ενώ ταυτόχρονα αγνοείται η προσβασιμότητα και η οικονομική προσιτότητα των κοινωνικών υπηρεσιών για τις περιθωριοποιημένες ομάδες (9). Παρά το γεγονός ότι έως το 2016 το ποσοστό έφτανε μέχρι το 25,6 % της χρηματοδότησης από το ΕΚΤ για τον προαναφερθέντα στόχο (10), δεν υπάρχει ορατή αλλαγή στην προσέγγιση των μέτρων υπό το ΕΚΤ.

4.1.3.

Μη ικανοποιητική αξιοποίηση από πλευράς κρατών μελών της δυνατότητας να παρέχονται στους δικαιούχους-στόχο υπό το ΤΕΒΑ υπηρεσίες πρώτης γραμμής προκειμένου για την επαγγελματική και κοινωνική ένταξή τους με την υποστήριξη του ΕΚΤ.

4.1.4.

Ανεπαρκής εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης κατά το πνεύμα του Ευρωπαϊκού Κώδικα Συμπεριφοράς για τις Εταιρικές Σχέσεις (ΕΚΣΕΣ) στην περίπτωση του ΕΚΤ, απουσία αντίστοιχου μέσου όσον αφορά το ΤΕΒΑ, ελλείψεις στις δημόσιες διαβουλεύσεις, η δε λήψη των σημαντικών αποφάσεων ανατίθεται στους δημόσιους οργανισμούς χωρίς δημόσια διαβούλευση. Επιπλέον, η ανεπαρκής εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης υπονομεύει τη διαφάνεια της χρήσης των πόρων, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο διαφθοράς και καταχρήσεων (11).

4.1.5.

Τα κράτη μέλη εφαρμόζουν υπερβολικά αυστηρές τυπικές και διοικητικές απαιτήσεις προκειμένου για το ΤΕΒΑ και για το ΕΚΤ, και οι οποίες δεν είναι απαραίτητες για την ορθή εφαρμογή των κανόνων της ΕΕ. Στις απαιτήσεις αυτές, που συχνά βασίζονται στους μηχανισμούς λειτουργίας των διοικήσεων δημόσιων κοινωνικών υπηρεσιών, δεν λαμβάνονται υπόψη ούτε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ομάδων-στόχων (π.χ. των αστέγων, για τους οποίους είναι συχνά αδύνατη η επίσημη ταυτοποίηση και καταγραφή) ούτε οι μέθοδοι εργασίας των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών. Σε ορισμένα δε κράτη μέλη, οι οργανώσεις αυτές υφίστανται διοικητικές και οικονομικές κυρώσεις δυσανάλογες σε σχέση με τη σοβαρότητα των παραβάσεων.

4.1.6.

Ελλιπής συντονισμός μεταξύ των διαρθρωτικών ταμείων και των εθνικών στρατηγικών, αδυναμία συνέχισης προγραμμάτων που ξεκίνησαν στο πλαίσιο των ταμείων με πόρους των εθνικών προϋπολογισμών, καθώς και απουσία μακροπρόθεσμης προσέγγισης για τη χρηματοδότηση από τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία, γεγονός το οποίο μπορεί να υπονομεύσει σοβαρά την αποτελεσματική υλοποίηση των στόχων του ταμείου στα κράτη μέλη (12). Άλλο πρόβλημα αφορά τον μη ενδεδειγμένο ή ασαφή ορισμό των δεικτών με συνέπεια να μην είναι δυνατή η επίτευξη των μακροπρόθεσμων στόχων των μέτρων

4.1.7.

Έλλειψη μηχανισμών για την ενίσχυση και τη στήριξη της ανάπτυξης ικανοτήτων των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένης της έλλειψης σταθερών συνεργασιών (και, στην περίπτωση του ΤΕΒΑ, διαπίστευσης), έλλειψη προ-χρηματοδότησης για δραστηριότητες ή χρηματοδότησης της τεχνικής βοήθειας για την ανάπτυξη ικανοτήτων.

4.2.

Από έρευνα με θέμα τα εθνικά δίκτυα των οργανώσεων καταπολέμησης της φτώχειας (13) προκύπτει ότι ο βαθμός ένταξής τους στην κατάρτιση επιχειρησιακών προγραμμάτων είναι, με ορισμένες εξαιρέσεις, πολύ χαμηλός. Οι δε επιτροπές εποπτείας δεν δίνουν τη δέουσα προσοχή στις εκκλήσεις των οργανώσεων παροχής βοήθειας.

4.3.

Ωστόσο, δεδομένου ότι το ΤΕΒΑ —σε αντίθεση με το ΕΚΤ— αποτελεί νέο μέσο, αξίζουν επίσης προσοχής οι θετικές πτυχές της πρακτικής εφαρμογής του μέχρι σήμερα. Έτσι, ήδη από το 2014 οκτώ κράτη μέλη είχαν ήδη ξεκινήσει εργασίες με βάση το ΤΕΒΑ (και άλλα 15 το έπραξαν το 2015). Μάλιστα, μόνο το 2014 εκτιμάται ότι 10,9 εκατομμύρια άνθρωποι (14) επωφελήθηκαν από τα μέτρα υπό το ΤΕΒΑ. Επιπλέον, η έναρξη λειτουργίας του ΤΕΒΑ και η απαίτηση το 20 % των πόρων του ΕΚΤ να διατίθεται για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού οδήγησε σε βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κρατών μελών και στον καλύτερο συντονισμό του έργου των διαφόρων συναρμοδίων που δραστηριοποιούνται στον περιορισμό της φτώχειας και του αποκλεισμού. Στα περισσότερα κράτη μέλη η σύζευξη της υλικής βοήθειας με τη συνοδευτική υποστήριξη μέσα στο περίγραμμα του ΤΕΒΑ δημιουργεί τις προϋποθέσεις για καλύτερη κοινωνική ένταξη των προηγούμενων δικαιούχων των προγραμμάτων επισιτιστικής βοήθειας.

4.4.

Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ επικροτεί την εγκαθίδρυση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή της βάσης του δικτύου ΤΕΒΑ για την ανταλλαγή εμπειριών, τη δικτύωση και τη διάδοση ορθών πρακτικών. Εντούτοις, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ίδια η βάση του δικτύου ΤΕΒΑ και οι κύριες οργανώσεις του δικτύου που δραστηριοποιούνται σε θέματα ΤΕΒΑ στα κράτη μέλη πρέπει να ενταχθούν σε έναν διαρθρωμένο διάλογο με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

5.1.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της δημιουργίας στην επόμενη δημοσιονομική προοπτική ενός ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού ταμείου για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού με βάση την έως σήμερα εμπειρία από την εφαρμογή του ΤΕΒΑ και του ΕΚΤ. Στο μέσο αυτό θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η ποικιλομορφία των προβλημάτων και των ομάδων-στόχων σε κάθε κράτος μέλος, συμπεριλαμβανομένων των πτυχών που σχετίζονται με τις διάφορες μορφές μετανάστευσης. Στο έργο ενός τέτοιου ταμείου θα πρέπει να αξιοποιείται περισσότερο από ό,τι μέχρι σήμερα η πείρα και το δυναμικό των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών. Πρέπει να ανατίθενται στις εν λόγω οργανώσεις ουσιαστικές αρμοδιότητες σε θέματα προγραμματισμού, εφαρμογής, εποπτείας και αξιολόγησης. Το ταμείο αυτό θα πρέπει επίσης να συμβάλλει στην ανάπτυξη του δυναμικού των δικτύων των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, με ιδιαίτερη έμφαση στις οργανώσεις με υποστηρικτικό έργο. Η ενοποίηση των ταμείων δεν θα πρέπει να μειώσει τη χρηματοδότηση ούτε να αποδυναμώσει την ένταση της κοινωνικής δέσμευσης της ΕΕ όσον αφορά τους στόχους που επιδιώκονται από τα ταμεία.

5.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η εποπτεία εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της χρήσης του ΕΚΤ για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού και της χρήσης του ΤΕΒΑ για τη λήψη μέτρων ενσωμάτωσης στα κράτη μέλη πρέπει να είναι αποτελεσματικότερες. Ειδικότερα, κατά την εποπτεία πρέπει αφενός μεν να αξιολογείται η πρόοδος της κοινωνικής ένταξης, και όχι μόνο η εφαρμογή των ποσοτικών δεικτών που έχουν τεθεί, αφετέρου δε να πραγματοποιείται με την ουσιαστική συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και των ατόμων που βιώνουν τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Τα ερωτήματα αυτά θα πρέπει επίσης να αποτελέσουν σημαντικό στοιχείο της ενδιάμεσης επανεξέτασης.

5.3.

Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει το ενδεχόμενο σημαντικής αποσαφήνισης των ελάχιστων απαιτήσεων, τις οποίες θα πρέπει να πληρούν οι αρχές των κρατών μελών κατά την εφαρμογή εταιρικών σχέσεων με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων σε περίπτωση ελλιπούς εφαρμογής (15).

5.4.

Η ΕΟΚΕ εισηγείται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποχρεώνει τα κράτη μέλη να εφαρμόζουν –κάνοντας χρήση της τεχνικής βοήθειας υπό το ΤΕΒΑ και το ΕΚΤ– αποτελεσματικά συστήματα για την ανάπτυξη της τεχνικής και οργανωτικής ικανότητας των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών που συμμετέχουν στην καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού (16).

5.5.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ζήτημα καθοριστικής σημασίας είναι η επαγγελματική συνεργασία με βάση την εμπιστοσύνη μεταξύ των εθνικών αρχών διαχείρισης των ταμείων και των συνεργαζόμενων οργανώσεων —μη εξαιρουμένων των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και των τοπικών και περιφερειακών αρχών. Οι οργανώσεις συμβάλλουν από τεχνικής και οργανωτικής άποψης, γεγονός το οποίο αντιπροσωπεύει πραγματική προστιθέμενη αξία στην υλοποίηση του ΤΕΒΑ και του ΕΚΤ. Πρέπει οι διαχειριστικές αρχές να συμβουλεύονται τις συνεργαζόμενες οργανώσεις πιο αποτελεσματικά έτσι ώστε να τελειοποιούν τα επιχειρησιακά προγράμματα, καθώς επίσης και να ενθαρρύνουν και να υποστηρίζουν τη συνεργασία, τη διαβούλευση και την ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ τους (17).

5.6.

Δεδομένου ότι οι συμφωνίες εταιρικής σχέσης και τα επιχειρησιακά προγράμματα είναι το αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των εθνικών αρχών, η πρώτη θα μπορούσε στο μέλλον να είναι πιο απαιτητική κατά την έγκριση των εν λόγω συμφωνιών και προγραμμάτων και να ζητά τη διόρθωσή τους, εάν δεν σέβονται πλήρως την αρχή της εταιρικής σχέσης (18).

5.7.

Η ΕΟΚΕ προτρέπει τα κράτη μέλη να κάνουν μεγαλύτερη χρήση των συνολικών επιδοτήσεων, των ανακατανομών και, όπου αυτό είναι δυνατόν, να αντιμετωπίζουν τις προσφορές σε είδος επί ίσοις όροις με τις αντίστοιχες οικονομικές. Συν τοις άλλοις, πρέπει να εξεταστεί η περίπτωση να απαιτεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο των επιχειρησιακών προγραμμάτων, τη διάθεση σημαντικού μέρους των χρημάτων σε έργα με μικρότερο προϋπολογισμό (19). Τούτο θα μπορούσε να καταστήσει δυνατή την υποστήριξη μικρότερων έργων από τη βάση προς την κορυφή, οργανώσεων και ομάδων αυτοβοήθειας και να διευκολύνει τη θέσπιση εταιρικών σχέσεων σε τοπικό επίπεδο.

5.8.

Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι οι άμεσοι δικαιούχοι των μέτρων ενίσχυσης μπορούν και θα πρέπει επίσης να συμβάλλουν στην ενίσχυση της αποτελεσματικότητάς τους. Οι οργανώσεις που παρέχουν στήριξη πρέπει να αναπτύξουν τα κατάλληλα μέσα αξιολόγησης και, όπου είναι δυνατόν, να στρατολογούν εθελοντές μεταξύ των άμεσων δικαιούχων.

5.9.

Τέλος, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ενίσχυση της τεχνικής και οργανωτικής ικανότητας των ευρωπαϊκών δικτύων των οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στην καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

31.5.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 173/20

Εισηγητής:

ο κ. Jonathan PEEL

1.1.

Για να παραφράσουμε τον Μαρκ Τουέιν (1), οι αναφορές για τον «θάνατο» του ΠΟΕ λόγω της αποτυχίας του Γύρου της Ντόχα είναι σε μεγάλο βαθμό υπερβολικές. Ο ΠΟΕ παραμένει ένα βιώσιμο και αποτελεσματικό φόρουμ για εμπορικές διαπραγματεύσεις, ιδιαίτερα στον τομέα της γεωργίας.

1.1.1.

Το γεγονός αυτό ενισχύθηκε κατά τη 10η υπουργική διάσκεψη του ΠΟΕ στο Ναϊρόμπι, τον Δεκέμβριο του 2015. Στις αποφάσεις που ελήφθησαν στο πλαίσιο της διάσκεψης περιλαμβανόταν και η κατάργηση των επιδοτήσεων των γεωργικών εξαγωγών, την οποία ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΕ περιέγραψε ως το «σημαντικότερο επίτευγμα του ΠΟΕ για τη γεωργία» τα τελευταία 20 χρόνια. Η απόφαση αυτή επιστέγασε τη συμφωνία διευκόλυνσης του εμπορίου και άλλες συμφωνίες οι οποίες επιτεύχθηκαν στο Μπαλί το 2013, κατά την προηγούμενη υπουργική διάσκεψη.

1.1.2.

Στο εμπόριο γεωργικών προϊόντων (2) υπάρχουν μείζονες τομείς πολιτικής στους οποίους μπορεί να επιτευχθούν καλύτερα συμφωνίες σε πολυμερές επίπεδο, ιδίως στο παγκόσμιο επίπεδο των εγχώριων επιδοτήσεων και της στήριξης, των εξαγωγικών επιδοτήσεων και ορισμένων πτυχών πρόσβασης στην αγορά. Στους τελευταίους περιλαμβάνονται ο μηχανισμός ειδικής διασφάλισης (ΜΕΔ/SSM — special safeguard mechanism) και η ειδική και διαφοροποιημένη μεταχείριση (SDT — special and differential treatment) για τις αναπτυσσόμενες χώρες μέλη του ΠΟΕ.

1.2.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) πιστεύει ότι απαιτούνται πλέον μια νέα προσέγγιση, μια νέα προοπτική και μια νέα ώθηση στο εμπόριο γεωργικών προϊόντων, ο οποίος συνιστά συχνά το πλέον επίμαχο πεδίο των διαπραγματεύσεων. Στην υπουργική δήλωση του Ναϊρόμπι (3) δεν επαναβεβαιώθηκε, για πρώτη φορά, η πλήρης δέσμευση για την ολοκλήρωση του Γύρου της Ντόχα, αλλά διατυπώθηκε, ωστόσο, η «ισχυρή δέσμευση όλων των μελών να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις όσον αφορά τα υπόλοιπα θέματα της Ντόχα», συμπεριλαμβανομένης της γεωργίας.

1.2.1.

Η πολυμερής προσέγγιση για τη γεωργία χρειάζεται να επανεξεταστεί και να αναζωογονηθεί, και όχι να εγκαταλειφθεί. Η «Ντόχα» ως ιδέα για τον εμπορικό διάλογο ανάμεσα στις ανεπτυγμένες και τις αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να διατηρηθεί και να ενισχυθεί, με σεβασμό της αρχής της επισιτιστικής κυριαρχίας για όλους.

1.2.2.

Η ΕΕ ευρίσκεται σε καλή θέση για να διαδραματίσει ηγετικό και ενεργό ρόλο προς την κατεύθυνση της προαγωγής μιας νέας, ισορροπημένης προσέγγισης. Η ΕΟΚΕ προτρέπει την ΕΕ να αναλάβει τον εν λόγω ρόλο, ιδίως δε λόγω της αποτυχίας πολλών ταχέως αναδυόμενων οικονομιών να συνεισφέρουν ουσιαστικά στην παροχή βοήθειας προς άλλες που υστερούν ακόμη στον τομέα της ανάπτυξης, για τις οποίες η δημιουργία ικανοτήτων εξακολουθεί να είναι καίριας σημασίας. Εξίσου σημαντικό είναι να εξασφαλιστούν στις λιγότερο προηγμένες αναπτυσσόμενες χώρες ευρύτερα περιθώρια ανάληψης δράσης προκειμένου να προληφθεί η υπονόμευση της επισιτιστικής τους ασφάλειας ή η ανάπτυξη των αναδυόμενων γεωργικών τους τομέων.

1.3.

Απαιτείται, επιπλέον, περαιτέρω εξέταση των όσων μπορούν να επιτευχθούν καλύτερα στον τομέα του εμπορίου γεωργικών προϊόντων σε επίπεδο διμερών και περιφερειακών διαπραγματεύσεων, με ταυτόχρονη μέριμνα για την αποφυγή πιθανών συγκρούσεων των τελευταίων με την πολυμερή συνεργασία.

1.4.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η υιοθέτηση από τα Ηνωμένα Έθνη των Στόχων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (ΣΒΑ), από κοινού με τη Συμφωνία των Παρισίων [COP21 (4)], αλλάζει ριζικά την παγκόσμια εμπορική ατζέντα, ιδίως όσον αφορά το εμπόριο γεωργικών προϊόντων. Οι συμφωνίες αυτές είναι καίριας σημασίας και η ανάγκη να εφαρμοστούν πρέπει να βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο όλων των μελλοντικών εμπορικών διαπραγματεύσεων.

1.4.1.

Το εμπόριο και οι επενδύσεις καλούνται να διαδραματίσουν καίριο ρόλο στην αποτελεσματική επίτευξη των ΣΒΑ. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το εμπόριο και την ανάπτυξη (ΔΗΕΕΑ/Unctad — United Nations Conference on Trade and Development), για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι θα χρειαστούν επιπλέον 2,5 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ ετησίως. Οι ΣΒΑ έχουν παγκόσμιο χαρακτήρα και καθολική ισχύ. Ως εκ τούτου, όλες οι χώρες πρέπει να μοιραστούν την ευθύνη της επίτευξής τους. Οι ΣΒΑ θα πρέπει να οδηγήσουν σε έναν νέο τρόπο εργασίας σε παγκόσμιο επίπεδο — ευρύτερο, περισσότερο συμμετοχικό και περισσότερο συμβουλευτικό. Ήδη, περισσότερες από 90 χώρες έχουν ζητήσει τη συνδρομή άλλων για να τους επιτύχουν.

1.4.2.

Θα υπάρξει στενή συνέργεια για την προαγωγή και εφαρμογή των ΣΒΑ, καθώς και για την προαγωγή των ευρωπαϊκών αξιών σε όλο τον κόσμο, ιδίως μέσω της επίτευξης προόδου σε περιβαλλοντικό και σε κοινωνικό επίπεδο. Συνιστούμε σθεναρά τα επίπεδα διαφάνειας και συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών που επιτυγχάνει ενδεχομένως η ΕΕ στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεών της με τις ΗΠΑ να καταστούν ο κανόνας.

1.4.3.

Η δήλωση του Ναϊρόμπι τονίζει ότι ο ΠΟΕ έχει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επίτευξη των ΣΒΑ, κάτι που θα ήταν πολύ δυσκολότερο χωρίς την ύπαρξη ενός αποτελεσματικού πολυμερούς μηχανισμού εμπορίου.

1.5.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Επόμενα βήματα για ένα βιώσιμο ευρωπαϊκό μέλλον», που δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο του 2016 (5) και η οποία προβλέπει την πλήρη ενσωμάτωση των ΣΒΑ «στο ευρωπαϊκό πλαίσιο πολιτικής και στις τρέχουσες προτεραιότητες της Επιτροπής».

1.5.1.

Αυτό θα είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τις μελλοντικές διαπραγματεύσεις στον τομέα του εμπορίου γεωργικών προϊόντων. Η γεωργία καλείται να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην υλοποίηση των περισσότερων ΣΒΑ, αν όχι όλων, και κυρίως των Στόχων 2 (Εξάλειψη της πείνας), 12 (Βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή) και 15 (Υποβάθμιση του εδάφους). Το εμπόριο συμβάλλει στην άμβλυνση των ανισορροπιών που εντοπίζονται σε επίπεδο ζήτησης και προσφοράς, μπορεί να ενισχύσει σημαντικά την επισιτιστική ασφάλεια και τη διατροφή μέσω της αύξησης της διαθεσιμότητας τροφίμων και επίσης προάγει την αποδοτική χρήση των πόρων, αυξάνει τις επενδύσεις, ενισχύει τις εμπορικές ευκαιρίες και την οικονομική ανάπτυξη, συμβάλλοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στη δημιουργία θέσεων εργασίας, εισοδήματος και ευημερίας στις αγροτικές περιοχές.

1.6.

Η ΕΕ βρίσκεται σε μοναδική θέση για να προωθήσει την ατζέντα αυτή: έχει το εκτόπισμα ως ο μεγαλύτερος εξαγωγέας και εισαγωγέας γεωργικών προϊόντων στον κόσμο, δεν θεωρείται πλέον ότι κρατά ως επί το πλείστον αμυντική στάση σχετικά με τη γεωργία, έχει αποδείξει το συνεχές ενδιαφέρον της για το εμπόριο και την ανάπτυξη και, πάνω απ’ όλα, έδειξε στο Ναϊρόμπι ότι έχει την ικανότητα να προσφέρει έναν νέο και ισορροπημένο τρόπο σκέψης. Η ΕΕ διαθέτει την αξιοπιστία να διαδραματίσει αποτελεσματικό ρόλο στη γεφύρωση των διαφορών μεταξύ των ανεπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων χωρών.

1.7.

Σε πρώτη φάση, όμως, ώστε να γίνει αυτό κατά τρόπο αποτελεσματικό, η ΕΟΚΕ παρακινεί την Επιτροπή να εκπονήσει ολοκληρωμένη εκτίμηση, κατά πρώτον, των επιπτώσεων που ενδέχεται να έχει η εφαρμογή των ΣΒΑ και της Συμφωνίας του Παρισιού στη γεωργία και την εμπορική πολιτική της ΕΕ.

1.7.1.

Ταυτόχρονα, η ΕΕ πρέπει να διευρύνει την εν λόγω εκτίμηση επιπτώσεων αξιολογώντας επιπροσθέτως τις επιπτώσεις που ενδέχεται να έχουν στη γεωργία ολόκληρης της ΕΕ οι πρόσφατες εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ, καθώς και οι εξελίξεις στον τομέα του εμπορίου παγκοσμίως. Παρότι η ΕΕ είναι αρμόδια για τη γεωργία και το εμπόριο επί 40 και πλέον χρόνια, έχει παρατηρηθεί κατά καιρούς έλλειψη επικοινωνίας ή και «συντονισμένου» προβληματισμού μεταξύ αυτών των καίριων συμφερόντων.

2.1.

Στο πλαίσιο (άρθρο 20) της συμφωνίας του Γύρου της Ουρουγουάης για τη γεωργία (ΣΓΓΟ) του 1994, τα μέλη του νεοσύστατου ΠΟΕ (αντικαθιστώντας τη ΓΣΔΕ, ή Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου), συμφώνησαν να ξεκινήσουν νέες διαπραγματεύσεις «για τη συνέχιση της μεταρρυθμιστικής διαδικασίας του εμπορίου γεωργικών προϊόντων» μέχρι το τέλος του 1999. Το 2001, αυτή η «ενσωματωμένη ατζέντα μεταρρυθμίσεων» αποτέλεσε, με τη σειρά της, μέρος του ευρύτερου «Γύρου της Ντόχα» ή της Αναπτυξιακής Ατζέντας της Ντόχα (ΑΑΝ). Έχοντας αρχικά σχεδιαστεί να ολοκληρωθούν έως την 1η Ιανουαρίου 2005, οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη μετά από 15 χρόνια.

2.2.

Βασιζόμενη στις συνεισφορές περισσότερων από 100 μελών του ΠΟΕ στις διαπραγματεύσεις, η δήλωση της Ντόχα (6) διατύπωσε τον μακροπρόθεσμο στόχο της για «τη δημιουργία ενός δίκαιου και προσανατολισμένου προς την αγορά συστήματος συναλλαγών μέσω ενός προγράμματος θεμελιωδών μεταρρυθμίσεων». Με τον τρόπο αυτό συμπεριλήφθηκε «η ενίσχυση των κανόνων και η ανάληψη συγκεκριμένων δεσμεύσεων για τη στήριξη των κυβερνήσεων και την προστασία της γεωργίας […] ώστε να διορθωθούν και να αποτραπούν οι περιορισμοί και οι στρεβλώσεις στις παγκόσμιες αγορές γεωργικών προϊόντων».

2.2.1.

Η ΑΑΝ κάλυψε τους «τρεις πυλώνες» του εμπορίου γεωργικών προϊόντων, όπως καθορίζονται στη ΣΓΓΟ:

2.2.2.

Η δήλωση της Ντόχα χαρακτήρισε «αναπόσπαστο τμήμα καθ’ όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων» την ειδική και διαφοροποιημένη μεταχείριση (SDT) για τις αναπτυσσόμενες χώρες, που θα επιτρέπει στις αναπτυσσόμενες χώρες να καλύπτουν τις ανάγκες τους, ιδίως ως προς την επισιτιστική ασφάλεια και την αγροτική ανάπτυξη. Με βάση τις συνεισφορές των μελών, συμφωνήθηκε επίσης να συμπεριληφθούν επιπλέον μη εμπορικά ζητήματα, όπως η προστασία του περιβάλλοντος.

2.3.

Μην έχοντας ανταποκριθεί σε αρκετές προθεσμίες, ο Γύρος της Ντόχα δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, αν και έχει σημειωθεί αξιόλογη πρόοδος τόσο στο Μπαλί όσο και στο Ναϊρόμπι.

2.3.1.

Βασικό μέρος της δήλωσης της Ντόχα αποτελούσε η «ενιαία δέσμευση», σύμφωνα με την οποία τίποτε δεν θεωρείτο ότι είχε συμφωνηθεί μέχρι να συμφωνηθούν τα πάντα. Παρά το γεγονός ότι τα μέλη του ΠΟΕ ήλθαν κοντά σε συμφωνία σε μια σειρά από περιπτώσεις, με πιο πρόσφατη το 2008, τα εκκρεμή ζητήματα παρέμειναν. Ωστόσο, η ενιαία δέσμευση παρακάμφθηκε ουσιαστικά στο Μπαλί το 2013, με τη συμφωνία διευκόλυνσης του εμπορίου και μια σειρά άλλων συμφωνιών, και η ίδια πολιτική συνεχίστηκε περαιτέρω με τις ειδικές συμφωνίες για τη γεωργία που επιτεύχθηκαν στο Ναϊρόμπι.

2.4.

Παρά το γεγονός ότι η παράγραφος 12 της υπουργικής δήλωσης του Ναϊρόμπι αναφέρει ότι: «Σημειώνουμε, ωστόσο, ότι έχει επιτευχθεί πολύ μικρότερη πρόοδος στον τομέα της γεωργίας», η απόφαση που ελήφθη εκεί για την εξάλειψη των επιδοτήσεων στις εξαγωγές γεωργικών προϊόντων περιγράφηκε από τον Γενικό Διευθυντή του ΠΟΕ ως το «σημαντικότερο επίτευγμα του ΠΟΕ για τη γεωργία» (7) τα τελευταία 20 χρόνια. Παράλληλα, με την υπουργική δήλωση, τα μέλη δεσμεύτηκαν εκ νέου να συνεχίσουν να εργάζονται προς την κατεύθυνση της δημιουργίας «μηχανισμού ειδικής διασφάλισης για τις αναπτυσσόμενες χώρες μέλη» (ΕΜΔ), καθώς και της αναζήτησης μόνιμης λύσης όσον αφορά τα «δημόσια αποθέματα για λόγους επισιτιστικής ασφάλειας», προς έγκριση κατά την επόμενη, ενδέκατη, υπουργική διάσκεψη (εφεξής «MC11») το 2017. Η υπουργική απόφαση για το βαμβάκι είναι επίσης σημαντική.

3.1.

Όπως αναγνώρισαν αμφότερες η ΣΓΓΟ και η ΑΑΝ, οποιαδήποτε αποτελεσματική παγκόσμια συμφωνία σχετικά με τον ΕΜΔ, την SDT ή τα συνολικά επίπεδα των επιδοτήσεων στη γεωργία μπορεί να καλυφθεί κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο μόνο σε πολυμερές επίπεδο. Εάν όμως εξεταστούν ξεχωριστά, όπως στο Ναϊρόμπι, απομένουν λιγότερα κίνητρα για να αντιμετωπιστούν τα δυσκολότερα θέματα, όταν είναι λιγότερα τα όσα μπορούν να προσφερθούν σε αυτούς που αναμένεται να κάνουν σημαντικές παραχωρήσεις.

3.1.1.

Η Επιτροπή Γεωργίας του ΠΟΕ επιδεικνύει αυξανόμενη βούληση να εργαστεί για «αποτελέσματα που σχετίζονται με τη γεωργία» κατά την MC11, η οποία αναμένεται να πραγματοποιηθεί στο Μπουένος Άιρες τον Δεκέμβριο του 2017, αλλά και για την «ενσωματωμένη ατζέντα μεταρρυθμίσεων» (8) της ΣΓΓΟ, αν μη τι άλλο προς υποστήριξη της πολυμερούς προσέγγισης.

3.1.2.

Ρεαλιστικά, πάντως, αυτή καθαυτή η διαδικασία της Ντόχα έχει κάνει τον κύκλο της και απαιτεί πλέον νέες ιδέες και νέα προσέγγιση, όχι μόνο για τις μελλοντικές πολυμερείς διαπραγματεύσεις, αλλά επίσης για ό,τι θα μπορούσε να επιτευχθεί καλύτερα σε διμερές ή σε περιφερειακό επίπεδο χωρίς στρέβλωση της συνολικής εικόνας.

3.2.

Η «δέσμη μέτρων του Ναϊρόμπι» περιλάμβανε έξι συμφωνίες για τη γεωργία, με κύρια τη δέσμευση για την κατάργηση των εξαγωγικών επιδοτήσεων, διευθετώντας έτσι ουσιαστικά έναν από τους τρεις πυλώνες της γεωργίας, με τις αναπτυσσόμενες χώρες να έχουν λίγο περισσότερο χρόνο για τη σταδιακή κατάργηση των εν λόγω επιδοτήσεων. Με τον τρόπο αυτό, επιτεύχθηκε και μια βασική συνιστώσα του ΣΒΑ 2 («Εξάλειψη της πείνας»).

3.2.1.

Η ΕΕ αποτέλεσε βασικό μοχλό προς την κατεύθυνση αυτή, ιδίως με την εκ των προτέρων υιοθέτηση κοινής θέσης με μεγάλους παγκόσμιους εξαγωγείς γεωργικών προϊόντων, μεταξύ άλλων, με τη Βραζιλία. Στη συμφωνία αυτή περιλαμβάνονταν επίσης δεσμευτικοί κανόνες για άλλες μορφές στήριξης των εξαγωγών, συμπεριλαμβανομένων εξαγωγικών πιστώσεων, επισιτιστικής βοήθειας και κρατικών εμπορικών επιχειρήσεων, καθώς και η κατάργηση των επιδοτήσεων για το βαμβάκι.

3.3.

Οι συζητήσεις της ΑΑΝ για την πρόσβαση στην αγορά έχουν επικεντρωθεί μέχρι στιγμής στο ύψος των δασμών, τις δασμολογικές ποσοστώσεις (ΔΠ), τη διαχείριση της δασμολογικής ποσόστωσης και στις ειδικές εγγυήσεις, συμπεριλαμβανομένης της SDT για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Ως αποτέλεσμα της ΣΓΓΟ, όλα σχεδόν τα μη δασμολογικά εμπόδια στη γεωργία έπρεπε να εξαλειφθούν ή να μετατραπούν σε δασμούς, εκτός εάν ίσχυαν άλλοι κανόνες του ΠΟΕ, ιδίως δε η συμφωνία υγειονομικής και φυτοϋγειονομικής προστασίας (συμφωνία ΥΦΠ) και η συμφωνία για τα τεχνικά εμπόδια στο εμπόριο (συμφωνία ΤΕΕ) (9). Στις περιπτώσεις στις οποίες οι «υπολογιζόμενοι ισοδύναμοι δασμοί» παρέμεναν ακόμη τόσο υψηλοί ώστε να μην υπάρχει πραγματική δυνατότητα εισαγωγών, θεσπίστηκε ένα σύστημα ΔΠ, με χαμηλότερους δασμούς στο πλαίσιο των εν λόγω ποσοστώσεων.

3.3.1.

Οι δασμοί και οι δασμολογικές ποσοστώσεις μπορούν πράγματι να διευθετηθούν στο πλαίσιο διμερών εμπορικών διαπραγματεύσεων, όμως, οι ειδικές εγγυήσεις και η SDT αποτελούν ουσιαστικά πολυμερή ζητήματα. Οι χώρες μπορούν επίσης, και το κάνουν, να περικόπτουν τους δασμούς τους ή τις επιδοτήσεις τους μονομερώς — πολλές το έχουν ήδη πράξει.

3.4.

Η εγχώρια στήριξη για τη γεωργία βρίσκεται στο επίκεντρο των πολυμερών διαπραγματεύσεων, όπου υπάρχουν επί του παρόντος περιθώρια ελιγμών και ορισμένες προοπτικές για την επίτευξη προόδου στο πλαίσιο της MC11.

3.4.1.

Οι περισσότερες χώρες υποστηρίζουν τους αγρότες τους στην εγχώρια αγορά. Σε ορισμένες, η στήριξη αυτή είναι ελάχιστη (π.χ. χώρες που κατέχουν ηγετική θέση στις εξαγωγές, κυρίως η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία). Άλλες ανεπτυγμένες χώρες παρέχουν σημαντική στήριξη στους αγρότες τους μέσω ποικίλων διαφορετικών μορφών, ως επί το πλείστον με τη μορφή αμοιβής για υπηρεσίες που παρέχουν στο κοινωνικό σύνολο. Έτσι πράττουν και οι ταχέως αναδυόμενες οικονομίες, όπου τα επίπεδα στήριξης θεωρείται μεν ότι αυξάνονται σημαντικά καθώς οι χώρες καθίστανται ολοένα πλουσιότερες, αλλά εμφανίζονται σοβαρές χρονικές καθυστερήσεις όσον αφορά την υποβολή στοιχείων στον ΠΟΕ.

3.4.2.

Τον Σεπτέμβριο του 2016, οι ΗΠΑ κίνησαν, ενώπιον του ΠΟΕ, διαδικασία επίλυσης διαφοράς κατά της Κίνας για τα μέτρα εγχώριας στήριξης που εφαρμόζει η τελευταία, συγκεκριμένα δε για το σιτάρι, το καλαμπόκι και ορισμένες ποικιλίες ρυζιού. Η Κίνα υπέβαλε τελευταία φορά στοιχεία στον ΠΟΕ το 2010, και πιστεύεται ότι, έκτοτε, έχει αυξήσει με γοργούς ρυθμούς το επίπεδο της παρεχόμενης στήριξης. Παρότι είναι πιθανό να μην ακολουθηθεί η πλήρης διαδικασία, καθώς ο μηχανισμός επίλυσης διαφορών είναι χρονοβόρος, η κίνηση αυτή ρίχνει βαριά σκιά στις συζητήσεις του ΠΟΕ για την εγχώρια στήριξη ενόψει της MC11. Φαίνεται ακόμη να έρχεται σε αντίθεση με τη δέσμευση που αναλήφθηκε στο Μπαλί περί αποφυγής συγκρούσεων για τα συναφή με τα δημόσια αποθέματα ζητήματα που αφορούν αναπτυσσόμενες χώρες (10).

3.4.3.

Τα στοιχεία που υπέβαλε με τη σειρά της η κυβέρνηση των ΗΠΑ στον ΠΟΕ (11) υποδηλώνουν ότι η εγχώρια στήριξή της αυξήθηκε από 12 δισεκατ. δολάρια ΗΠΑ στα 14 δισεκατ. το 2013, κοντά στο συνολικό όριο που προτείνεται στη «δέσμη μέτρων του Ιουλίου 2008» που δεν έγινε δεκτή. Στον αριθμό αυτό περιλαμβάνονται 6,9 δισεκατ. δολάρια ΗΠΑ σε ενισχύσεις τύπου «πορτοκαλί κουτιού» και 7 δισεκατ. δολάρια σε ενισχύσεις ήσσονος σημασίας (de minimis). Οι ενισχύσεις τύπου «πράσινου κουτιού» ανήλθαν σε 132 δισεκατ. δολάρια ΗΠΑ. Το συνολικό ποσό σε ενισχύσεις, το οποίο υπερβαίνει τα 140 δισεκατ. δολάρια ΗΠΑ, είναι σχεδόν διπλάσιο σε σύγκριση με του 2007. Στην ίδια αναφορά δηλώνεται επίσης ότι η Κίνα ανέφερε στρεβλωτικές για το εμπόριο επιδοτήσεις, όπως αυτές ορίζονται στη συμφωνία του Γύρου της Ουρουγουάης για τη γεωργία (ΣΓΓΟ) του 1994 στο πλαίσιο της ΓΣΔΕ (GATT), ύψους περίπου 18 δισεκατ. δολαρίων ΗΠΑ το 2010, η Ιαπωνία 14 δισεκατ. δολαρίων το 2012, η Ρωσία 5 δισεκατ. δολαρίων το 2014 και η Ινδία 2 δισεκατ. δολαρίων την περίοδο 2010-2011. Σύμφωνα με τα στοιχεία που υπέβαλε η Βραζιλία, οι στρεβλωτικές ενισχύσεις της δεν υπερβαίνουν τα 2 δισεκατ. δολάρια ΗΠΑ για την περίοδο 2014-2015 (12).

3.4.4.

Την περίοδο 2012-2013, από τα στοιχεία που κοινοποίησε η ΕΕ στον ΠΟΕ (13) προκύπτει ότι η ετήσια στήριξη ήταν περίπου 80 δισεκατ. ευρώ, αριθμητικό στοιχείο το οποίο διατηρήθηκε σε σταθερά επίπεδα από την έναρξη του Γύρου της Ντόχα. Ωστόσο, άνω των 70 δισεκατ. ευρώ εξ αυτών αφορούσαν ενισχύσεις τύπου «πράσινου κουτιού». Το σύνολο των ενισχύσεων της ΕΕ «που στρεβλώνουν το εμπόριο», συμπεριλαμβανομένων ενισχύσεων τύπου «πορτοκαλί κουτιού», «μπλε κουτιού» και ενισχύσεων ήσσονος σημασίας (de minimis), ανήλθε σε μόλις 10 δισεκατ. ευρώ. Στη χρηματοδότηση τύπου «πράσινου κουτιού» της ΕΕ (ενισχύσεις που δεν στρεβλώνουν ή στρεβλώνουν ελάχιστα το εμπόριο) προβλέπονται προγράμματα περιβαλλοντικής προστασίας και περιφερειακής ανάπτυξης.

3.4.5.

Η μεγάλη στροφή της ΕΕ από τις στρεβλωτικές ενισχύσεις, η αξία των οποίων ξεπέρασε τα 60 δισεκατομμύρια ευρώ το 2001, προς τις ενισχύσεις τύπου «πράσινου κουτιού» είναι επακόλουθο της «συμφωνίας του Λουξεμβούργου» του 2003 της ΚΓΠ, όταν οι γεωργικές ενισχύσεις της ΕΕ μετατράπηκαν από άμεση στήριξη για μεμονωμένες καλλιέργειες σε «αποσυνδεδεμένη (ή διακριτή) στήριξη του εισοδήματος». Αυτή η σημαντική μονομερής κίνηση προς την κατεύθυνση της εκπλήρωσης ενός βασικού στόχου της ΑΑΝ στη γεωργία προσδίδει στην ΕΕ αυξημένη αξιοπιστία ως μελλοντικό διαμεσολαβητή στις γεωργικές διαπραγματεύσεις.

3.4.6.

Από τις ΗΠΑ και άλλες χώρες αναμενόταν, πάντως, να κάνουν σοβαρές παραχωρήσεις για την εγχώρια στήριξη σε αντάλλαγμα με σημαντικές παραχωρήσεις αλλού, μεταξύ άλλων, σε πολυμερή ζητήματα εκτός της γεωργίας, αλλά οι προοπτικές στο θέμα αυτό δεν είναι ενθαρρυντικές. Κάποιες χώρες μπορεί να αισθάνονται ότι δεν υπάρχει λόγος να προχωρήσουν περαιτέρω, έχοντας εξασφαλίσει άλλες περιφερειακές συμφωνίες μεγάλης κλίμακας.

3.4.7.

Άλλα ζητήματα παραμένουν εξαιρετικά αμφιλεγόμενα μεταξύ των ίδιων των αναπτυσσόμενων χωρών, κυρίως δε τα «δημόσια αποθέματα για λόγους επισιτιστικής ασφάλειας», ζήτημα το οποίο θέτει τον ένα γείτονα αντιμέτωπο με τον άλλο. Στο Ναϊρόμπι συμφωνήθηκε να συνεχίσουν τα μέλη να εργάζονται για την αναζήτηση μιας μόνιμης λύσης στο ζήτημα αυτό, το οποίο εκκρεμεί από το Μπαλί όπου το θέμα ανακινήθηκε από την Ινδία. Σύμφωνα με την απόφαση του Μπαλί, οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν τη δυνατότητα να συνεχίσουν τα προγράμματα αποθήκευσης τροφίμων, τα οποία, υπό άλλες συνθήκες, θα μπορούσαν να παραβιάζουν τα όρια εγχώριας στήριξης του ΠΟΕ.

3.5.

Ωστόσο, όπως αναφέρει και η πρόσφατη ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Εμπόριο για όλους», η πολυμερής προσέγγιση βρίσκεται στο επίκεντρο του παγκόσμιου εμπορίου και πρέπει να παραμείνει «ο ακρογωνιαίος λίθος της εμπορικής πολιτικής της ΕΕ» (14). Ο ΠΟΕ αναπτύσσει και επιβάλλει τους κανόνες του παγκόσμιου εμπορίου και διασφαλίζει την παγκόσμια συμβατότητα με την υποστήριξη του μηχανισμού επίλυσης διαφορών που διαθέτει (15), ο οποίος χαίρει ευρείας εκτίμησης και χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο. Οι ΣΒΑ και οι στόχοι της COP21 αποτελούν αμφότεροι σαφή σύνολα στόχων. Αντιθέτως, ο ΠΟΕ έχει έναν σαφή μηχανισμό κατά των φαινομένων του ευρύτατου προστατευτισμού και της διαταραχής του εμπορίου, όπως αυτών που προηγήθηκαν του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και της επακόλουθης ίδρυσης της ΓΣΔΕ.

3.5.1.

Ο συγκεκριμένος ρόλος ως προς τη θέσπιση κανόνων είναι ιδιαίτερα σημαντικός για το εμπόριο γεωργικών προϊόντων. Αυτό ισχύει πάνω απ’ όλα για τη συμφωνία ΥΦΠ (υγειονομικής και φυτοϋγειονομικής προστασίας) και για τον εξαιρετικά πολύπλοκο τομέα των κανόνων καταγωγής (ROO — Rules of Origin), παρότι δεν εμπίπτουν στην ΑΑΝ. Εξακολουθεί να υπάρχει πραγματικός κίνδυνος διμερείς συμφωνίες να θέσουν ενδεχομένως επικαλυπτόμενους ή ακόμη και αντικρουόμενους κανόνες, περιπλέκοντας μάλλον παρά αποσαφηνίζοντας τους κανόνες του παγκόσμιου εμπορίου.

3.5.2.

Η συμφωνία ΥΦΠ του ΠΟΕ του 1995 καλύπτει την εφαρμογή κανονισμών για την ασφάλεια των τροφίμων και την υγεία ζώων και φυτών. Το άρθρο 5 παράγραφος 7 καλύπτει την αρχή της προφύλαξης, η οποία πλέον κατοχυρώνεται στη Συνθήκη της Λισαβόνας. Οποιαδήποτε προσπάθεια τροποποίησής του σε μη πολυμερές επίπεδο θα είχε σοβαρές επιπτώσεις για την παγκόσμια εμπορική τάξη και τη μελλοντική αξιοπιστία της ίδιας της συμφωνίας.

4.1.

Στη γεωργία, όπως και σε άλλους τομείς, οι διμερείς ΣΕΣ (FTA — Free Trade Agreements) πρέπει να παρέχουν πραγματική προστιθέμενη αξία. Αφήνουν μεγαλύτερα περιθώρια για τη συνεκτίμηση περιφερειακών και εθνικών διαφορών, αλλά και πολιτισμικών ευαισθησιών. Πρέπει ακόμη να κρίνονται από το κατά πόσο ενισχύουν την πολυμέρεια.

4.2.

Οι μειώσεις των δασμών και οι δασμολογικές ποσοστώσεις συνιστούν ζωτικό συστατικό στοιχείο των διμερών εμπορικών συμφωνιών. Στην Ιαπωνία οι εισαγωγικοί δασμοί για τα είδη διατροφής παραμένουν πολύ υψηλοί, ενώ στην Κίνα οι δασμοί είναι πολύ χαμηλότεροι. Η ΕΕ θα μπορούσε επίσης να διαθέτει περιθώρια για ελιγμούς με μερικές δασμολογικές ποσοστώσεις, ενδεχομένως σε τομείς όπου τα ευαίσθητα σημεία έχουν αλλάξει σε σύγκριση με εκείνα που καθορίστηκαν κατά την εποχή της ΣΓΓΟ.

4.2.1.

Οι γεωγραφικές ενδείξεις (ΓΕ), για τις οποίες αναφέρεται ότι αντιπροσωπεύουν αξία 5,6 δισεκατ. ευρώ ετησίως (16), αποτελούν έναν πολύ σημαντικό τομέα στον οποίο η ΕΕ θα πρέπει να μεγιστοποιήσει τα συμφέροντά της στις διμερείς διαπραγματεύσεις. Οι διαπραγματευτές της ΕΕ επέτυχαν να συμπεριλάβουν περίπου 145 αναγνωρισμένες ΓΕ της ΕΕ στη συμφωνία ΕΕ-Καναδά (ΣΟΕΣ) (17), και περισσότερες στη συμφωνία με το Βιετνάμ, στοιχείο το οποίο θα διαφοροποιηθεί ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες κάθε ξεχωριστής ΣΕΣ. Άλλες χώρες, κυρίως στην Ανατολική Ασία, δεν ήταν ταχείς στον ορισμό ΓΕ, ενώ οι ΗΠΑ θεωρούν πολλές από τις ονομασίες αυτές γενόσημα προϊόντα.

4.2.2.

Η ΕΕ πρέπει επίσης να διασφαλίζει στο ακέραιο τα συμφέροντα της γεωργίας στο πλαίσιο διμερών διαπραγματεύσεων και να τα ενισχύει στο μέτρο του δυνατού, ιδίως όταν η άλλη διαπραγματευτική πλευρά είναι σημαντικός εξαγωγέας γεωργικών προϊόντων, όπως π.χ. η Mercosur, η Αυστραλία ή η Νέα Ζηλανδία. Η ΕΕ πρέπει δε να αποφεύγει τον πειρασμό να κάνει παραχωρήσεις στη γεωργία με ανταλλάγματα σε άλλους τομείς.

4.3.

Οι διμερείς συμφωνίες πρέπει να αποσκοπούν στην εξάλειψη της εφαρμογής δύο μέτρων και σταθμών, ιδίως στον τομέα της γεωργίας και κυρίως σε σχέση με τις συμφωνίες ΥΦΠ και ΤΕΕ στις χώρες εταίρους. Η ΕΕ θα θέλει επίσης να προωθήσει τα δικά της πρότυπα όσον αφορά την υγεία και την καλή διαβίωση των ζώων, καθώς και να προαγάγει τα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και ευρύτερα πρότυπά της στον τομέα της βιώσιμης ανάπτυξης, σε συμφωνία με τους ΣΒΑ. Η ΕΟΚΕ επικροτεί το επίπεδο διαφάνειας και τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών από την έναρξη των διαπραγματεύσεων, όπως έχει επιτευχθεί με τη Διατλαντική Εταιρική Σχέση Συναλλαγών και Επενδύσεων (ΤΤΙΡ — Transatlantic Trade and Investment Partnership) και συνιστά το συγκεκριμένο επίπεδο να καταστεί ο κανόνας στις μελλοντικές διαπραγματεύσεις.

4.3.1.

Η ΕΕ (και άλλοι) πρέπει, μεταξύ άλλων, να αναλάβουν τη δέσμευση για τη δημιουργία ικανοτήτων ώστε να βοηθήσουν λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες να ανταποκριθούν στις προδιαγραφές αυτές, παρέχοντάς τους, παραδείγματος χάρη, βοήθεια για να αναπτύξουν αποδεκτό σύστημα κτηνιατρικής πιστοποίησης, δεδομένης της ύψιστης σημασίας των προτύπων ασφάλειας των τροφίμων.

4.4.

Η διασφάλιση και ενίσχυση της επισιτιστικής ασφάλειας θα αποτελέσει επίσης θεμελιώδη οδηγό πολιτικής σε όλες τις διμερείς γεωργικές διαπραγματεύσεις, όπως περιγράφεται στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Εμπόριο γεωργικών προϊόντων/παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια» (18). Όπως επισημαίνεται σε αυτή, το ζητούμενο όσον αφορά το εμπόριο γεωργικών προϊόντων είναι αφενός «να ικανοποιηθεί η κερδοφόρα ζήτηση» (ίσως για πρώτη φορά) «και αφετέρου να δοθεί βοήθεια και υποστήριξη εκεί όπου οι άνθρωποι δεν μπορούν να εξαλείψουν την πείνα και να αντιμετωπίσουν τις ελλείψεις με δικές τους δυνάμεις». Είναι εξίσου σημαντικό να διατηρείται ένα επαρκές επίπεδο επισιτιστικής αυτάρκειας, αν μη τι άλλο για την προστασία των χωρών εισαγωγής από μεγάλες διακυμάνσεις των τιμών στα εισαγόμενα προϊόντα.

4.4.1.

Στην εν λόγω γνωμοδότηση επισημάνθηκε η τεράστια δυνητική ζήτηση για τα προϊόντα τροφίμων και ποτών της ΕΕ εκτός της Ευρώπης. Περίπου τα δύο τρίτα της γεωργικής παραγωγής της ΕΕ προορίζονται για περαιτέρω επεξεργασία. Οι εξαγωγές γεωργικών τροφίμων της ΕΕ έφτασαν τα 129 δισεκατ. ευρώ το 2015, σημειώνοντας αύξηση της τάξης του 27 % από το 2011. Κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2016, οι εξαγωγές της ΕΕ ανήλθαν συνολικά σε 25,4 δισεκατ. ευρώ, ενώ, με τη σειρά τους, οι εισαγωγές τροφίμων και ποτών της ΕΕ ανήλθαν στα 17,8 δισεκατ. ευρώ. Κορυφαία σε εξαγωγικές επιδόσεις αναδείχθηκαν το κρέας, τα οινοπνευματώδη ποτά, το κρασί, τα γαλακτοκομικά, και οι σοκολάτες και τα είδη ζαχαροπλαστικής.

5.1.

Η υιοθέτηση των ΣΒΑ από τα Ηνωμένα Έθνη τον Σεπτέμβριο του 2015, οι οποίοι βρίσκονται στο επίκεντρο της Ατζέντας των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη ως το 2030, και η υλοποίηση της συμφωνίας των Παρισίων (COP21) (19), θα έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο παγκόσμιο εμπόριο. Η πρωταρχική ανάγκη εφαρμογής τους πρέπει να βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο όλων των μελλοντικών εμπορικών διαπραγματεύσεων, ιδίως δε όσον αφορά το εμπόριο γεωργικών προϊόντων.

5.2.

Οι ΣΒΑ θα έχουν αμεσότερες επιπτώσεις στο εμπόριο γεωργικών προϊόντων. Οι ΣΒΑ βασίζονται μεν στους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας (ΑΣΧ), αλλά θα επηρεάσουν όλες τις χώρες. Έχουν δε παγκόσμιο χαρακτήρα και καθολική ισχύ. Ως εκ τούτου, όλες οι χώρες πρέπει να μοιραστούν την ευθύνη της επίτευξής τους. Οι ΣΒΑ συνδέονται στενά με τη Συμφωνία του Παρισιού: τουλάχιστον 13 ΣΒΑ κάνουν μνεία της κλιματικής αλλαγής.

5.2.1.

Ήδη, περισσότερες από 90 χώρες έχουν ζητήσει τη συνδρομή άλλων για να επιτύχουν τους ΣΒΑ. Οι ΣΒΑ βρίσκονται στο επίκεντρο της συζήτησης που διεξάγεται παγκοσμίως, στην προαγωγή της οποίας συμβάλλει η ΕΕ. Θα πρέπει να οδηγήσουν σε νέους τρόπους εργασίας σε παγκόσμιο επίπεδο —ευρύτερους, περισσότερο συμμετοχικούς και περισσότερο συμβουλευτικούς.

5.2.2.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την ανακοίνωση της Επιτροπής με θέμα «Επόμενα βήματα για ένα βιώσιμο ευρωπαϊκό μέλλον», που δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο του 2016 (20), η οποία κάνει λόγο για πλήρη ενσωμάτωση των ΣΒΑ «στο ευρωπαϊκό πλαίσιο πολιτικής και στις τρέχουσες προτεραιότητες της Επιτροπής», όπως προβλέπει άλλωστε η Συνθήκη της Λισαβόνας (21). Οι ΣΒΑ «θα είναι μια οριζόντια διάσταση» για την εφαρμογή της συνολικής στρατηγικής της ΕΕ. Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση, η ΕΕ «έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση» της εν λόγω ατζέντας. Θα υπάρξει στενή συνέργεια για την προαγωγή και εφαρμογή των ΣΒΑ, καθώς και για την προαγωγή των ευρωπαϊκών αξιών σε όλο τον κόσμο, παρότι οι ΣΒΑ δεν προάγουν άμεσα τη χρηστή διακυβέρνηση και το κράτος δικαίου.

5.2.3.

Ακόμη, οι ΣΒΑ υπερβαίνουν κατά πολύ τους ΑΣΧ ως προς το ότι προσδιορίζουν συγκεκριμένα τα εργαλεία ή τα «μέσα υλοποίησης» για την επίτευξη των συνολικά 17 ΣΒΑ, καθώς και των 169 ειδικά καθορισμένων στόχων τους. Συγκεκριμένη αναφορά στο εμπόριο περιέχουν 9 ΣΒΑ (σε σύγκριση με μόλις έναν ΑΣΧ).

5.2.4.

Το εμπόριο και οι επενδύσεις καλούνται να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο στην αποτελεσματική επίτευξη των ΣΒΑ, δεδομένου δε κυρίως ότι η ΔΗΕΕΑ εκτιμά ότι για την επίτευξη των στόχων αυτών θα πρέπει να διατίθενται κάθε χρόνο επιπροσθέτως 2,5 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, τα περισσότερα εκ των οποίων από τον ιδιωτικό τομέα. Όπως δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΕ, οι ΑΣΧ έχουν ήδη επιδείξει το «μετασχηματιστικό δυναμικό που διαθέτει το εμπόριο» (22).

5.3.

Το εμπόριο γεωργικών προϊόντων πρέπει επίσης να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην υλοποίηση των περισσότερων ΣΒΑ, αν όχι όλων, σε καίριο μάλιστα βαθμό όσον αφορά τους Στόχους 2 (Πείνα/επισιτιστική ασφάλεια), 12 (Βιώσιμη κατανάλωση/παραγωγή) και 15 (Υποβάθμιση του εδάφους).

5.3.1.

Θα διαδραματίσει ακόμη ουσιαστικό ρόλο στην επίτευξη των Στόχων 1 (Φτώχεια/Υποσιτισμός), 8 (Βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς), 9 (Υποδομές), 10 (Μείωση των ανισοτήτων), 13 (Κλιματική αλλαγή), 3 (Ευημερία), 5 (Ισότητα των φύλων) και 7 (Ενέργεια). Θα πρέπει επιπροσθέτως να είναι σε πλήρη συνέργεια με άλλες μορφές δράσης, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης.

5.4.

Όπως σαφώς προσδιορίζεται στην υπουργική δήλωση του ΠΟΕ στο Ναϊρόμπι, το διεθνές εμπόριο μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην επίτευξη της αειφόρου, ισχυρής και ισόρροπης ανάπτυξης για όλους (23). Υπογραμμίζεται αφενός μεν ότι ο ΠΟΕ έχει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επίτευξη των ΣΒΑ, αφετέρου δε ότι αυτό θα ήταν πολύ δυσκολότερο χωρίς την ύπαρξη ενός αποτελεσματικού πολυμερούς μηχανισμού εμπορίου.

5.4.1.

Οι επιπτώσεις που θα έχουν στην κλιματική αλλαγή το εμπόριο και οι επενδύσεις στον τομέα της γεωργίας πρέπει να ληφθούν υπόψη. Οι διαπραγματεύσεις για την πολυμερή εμπορική συμφωνία για τα περιβαλλοντικά αγαθά (EGA — Environmental Goods Agreement) υπόσχονται μεν να αποτελέσουν σημαντικό βήμα για την ενσωμάτωση της κλιματικής αλλαγής στην πολυμερή εμπορική πολιτική, αλλά θα εξακολουθεί να χρειάζεται περαιτέρω πολυμερής δράση για την προώθηση μεγαλύτερης συνοχής.

5.4.2.

Το διεθνές εμπόριο μπορεί να ενισχύσει σημαντικά την επισιτιστική ασφάλεια και τη διατροφή μέσω της αύξησης της διαθεσιμότητας των τροφίμων και μέσα από την ενθάρρυνση των επενδύσεων και της οικονομικής μεγέθυνσης. Αντιθέτως, η προσφυγή σε μέτρα προστατευτισμού μπορεί να επιφέρει την κατάργηση της απαραίτητης ευελιξίας και να αναχαιτίσει την ανάπτυξη των περιφερειακών αγορών. Ωστόσο, στις εμπορικές συμφωνίες θα πρέπει επίσης να συμπεριληφθούν αποτελεσματικά μέτρα, τα οποία θα εξασφαλίζουν στις λιγότερο προηγμένες αναπτυσσόμενες χώρες ευρύτερα περιθώρια ανάληψης δράσης προκειμένου να προληφθεί η υπονόμευση της επισιτιστικής τους ασφάλειας ή η ανάπτυξη των αναδυόμενων γεωργικών τους τομέων.

5.5.

Η ΕΕ είναι πρωτοπόρος στην ενσωμάτωση πτυχών σχετικών με την αειφόρο ανάπτυξη σε συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών. Από το 2010 έχει ολοκληρώσει επιτυχώς έξι ΣΕΣ, ξεκινώντας με τη Νότια Κορέα, καθώς και μία συμφωνία οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΣΟΕΣ), ενώ άλλες είναι εν αναμονή πλήρους επικύρωσης, όπως, μεταξύ άλλων, με τον Καναδά, τη Σιγκαπούρη και το Βιετνάμ. Σε αυτές περιλαμβάνονται ειδικά κεφάλαια για το εμπόριο και την αειφόρο ανάπτυξη (ΕΑΑ) υποστηριζόμενα από έναν κοινό μηχανισμό της κοινωνίας των πολιτών για την παρακολούθηση της εφαρμογής. Η ΕΟΚΕ έχει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε καθεμία από τις περιπτώσεις αυτές.

5.5.1.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη ζητήσει (24) παρόμοια κεφάλαια ΕΑΑ να περιλαμβάνονται στις τρέχουσες και μελλοντικές διαπραγματεύσεις της ΕΕ όσον αφορά τις ξεχωριστές, αυτόνομες επενδυτικές συμφωνίες. Η συμφωνία TPP περιέχει με τη σειρά της συγκεκριμένα κοινωνικά και περιβαλλοντικά κεφάλαια.

5.6.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει επίσης ότι πολλοί από τους «φτωχούς σε τρόφιμα» στον κόσμο είναι γεωργικοί εργάτες, η δε ανακούφιση της πείνας ορθώς αποτελεί βασικό μέρος των ΑΣΧ και πλέον του ΣΒΑ 2. Το 70 % των ανθρώπων αντιμετωπίζουν επισιτιστική ανασφάλεια ζουν σε αγροτικές περιοχές, εν μέρει λόγω της σταδιακής μείωσης των γεωργικών επενδύσεων και της χρονίως χαμηλής απόδοσης της γεωργικής παραγωγής στις φτωχές χώρες, αλλά και λόγω της απουσίας μιας αποτελεσματικής γεωργικής ή εμπορικής πολιτικής, η οποία δεν λαμβάνει δεόντως υπόψη τις ιδιαιτερότητες της γεωργικής παραγωγής (συμπεριλαμβανομένων των παραμέτρων του κλίματος, των πόρων, του ζωικού κεφαλαίου ή της αστάθειας της αγοράς). Στο σημείο αυτό, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι εκτιμήσεις του FAO (Food and Agriculture Organisation of the United Nations — Οργανισμός Επισιτισμού και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών), ιδίως όσον αφορά την κοινωνική προστασία.

5.6.1.

Το εσωτερικό εμπόριο εντός της Αφρικής είναι χαμηλό — μεταξύ 10-15 % του συνόλου του αφρικανικού εμπορίου. Η ενίσχυση της ικανότητας των αφρικανικών χωρών να επεκτείνουν το εμπόριο γεωργικών προϊόντων, σε συνδυασμό με τους ΣΒΑ που καλύπτουν τις υποδομές, την περιφερειακή ολοκλήρωση και την εμβάθυνση των εσωτερικών αγορών, μεταξύ άλλων, μέσω της αύξησης της δευτερογενούς επεξεργασίας, θα είναι ουσιαστικής σημασίας ώστε να μπορέσει η Αφρική να συμμετάσχει θετικά στο εμπόριο γεωργικών προϊόντων, καθώς και να ενισχύσει την επισιτιστική ασφάλεια.

6.1.

Όπως φάνηκε από το Ναϊρόμπι, όπου παρά τις προβλέψεις συμφωνήθηκε μια σημαντική υπουργική δήλωση, η ΕΕ βρίσκεται σε ισχυρή θέση για να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στις μελλοντικές διαπραγματεύσεις σχετικά με το εμπόριο γεωργικών προϊόντων. Τούτο βασίζεται στην επικρατούσα αντίληψη για τον ηγετικό ρόλο της ΕΕ στην προαγωγή τόσο της βιωσιμότητας όσο και της ανάπτυξης (τον ρόλο που διαδραμάτισε στο Ναϊρόμπι) και, λόγω των παλαιότερων μεταρρυθμίσεων της ΚΓΠ, η ΕΕ δεν θεωρείται πλέον ότι κρατά ως επί το πλείστον αμυντική στάση.

6.1.1.

Σύμφωνα με τη νέα ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η ΕΕ δεσμεύεται «να πρωτοστατήσει» στην υλοποίηση των ΣΒΑ, καθώς και της συμφωνίας του Παρισιού. Όλες οι εμπορικές πρωτοβουλίες της ΕΕ πρέπει πλέον να πληρούν τις απαιτήσεις που θέτουν αυτές οι στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους συμφωνίες.

6.2.

Η Επιτροπή προέβη επίσης στην εκπόνηση μελέτης για τον αντίκτυπο των μελλοντικών εμπορικών συμφωνιών στον γεωργικό τομέα (25), στην οποία εξετάζονται 12 μελλοντικές ΣΕΣ, καθώς και οι δυνατότητες των ευρωπαϊκών γεωργικών προϊόντων στην παγκόσμια αγορά. Δεν κατέστη δυνατό, ωστόσο, να καλύψει το πλήρες φάσμα των γεωργικών προϊόντων, ούτε των επεξεργασμένων τροφίμων γενικότερα. Η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποδέχεται ότι η εν λόγω μελέτη είναι ελλιπής, δεδομένου ότι, στην αξιολόγηση που περιέχεται σε αυτήν, δεν συνυπολογίστηκαν οι μη δασμολογικοί φραγμοί, οι οποίοι έχουν, σε κάθε περίπτωση, καθοριστικό αντίκτυπο στο εμπόριο.

6.2.1.

Προκειμένου να μπορέσει η Επιτροπή να χαράξει ολοκληρωμένη και αποτελεσματική στρατηγική στον τομέα του εμπορίου γεωργικών προϊόντων, η προσπάθεια αυτή θα πρέπει να διευρυνθεί και να εκπονηθεί ολοκληρωμένη εκτίμηση των επιπτώσεων που ενδέχεται να έχει η εφαρμογή των ΣΒΑ και της συμφωνίας των Παρισίων στη γεωργία της ΕΕ, καθώς και περαιτέρω εκτίμηση των επιπτώσεων που ενδέχεται να έχουν στη γεωργία ολόκληρης της ΕΕ οι πρόσφατες εξελίξεις στον τομέα του εμπορίου παγκοσμίως. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να καλυφθούν οι πρόσφατες ΣΕΣ της ΕΕ και, μεταξύ άλλων, οι έμμεσες εξελίξεις, όπως οι περιπτώσεις στις οποίες η υποτίμηση των νομισμάτων των εταίρων είχε σημαντικό αντίκτυπο.

6.2.2.

Θα πρέπει να συμπεριληφθούν συμφωνίες που συνήφθηκαν πριν από την ανακοίνωση του 2006 «Η Ευρώπη στον κόσμο» (26), και συγκεκριμένα οι συμφωνίες με τη Νότια Αφρική, το Μεξικό και τη Χιλή, ιδίως μάλιστα από τη στιγμή που επίκειται η αναθεώρηση των δύο τελευταίων.

6.3.

Κατά την εκπόνηση των εν λόγω εκτιμήσεων επιπτώσεων, η Επιτροπή πρέπει να έχει υπόψη την ανάγκη να διασφαλιστεί ότι οι αγρότες επωφελούνται ισότιμα από τις συναφείς εμπορικές συμφωνίες. Οι αγρότες διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη σίτιση όχι μόνο του πληθυσμού της περιοχής τους, αλλά και του τάχιστα αυξανόμενου παγκόσμιου πληθυσμού. Η διατήρηση βιώσιμων αγροτικών κοινοτήτων μέσω του περιορισμού, στο μέτρο του δυνατού, της εγκατάλειψης της ευρωπαϊκής υπαίθρου είναι ζωτικής σημασίας.

6.3.1.

Ζωτικής σημασίας κρίνεται επίσης η εφαρμογή αποδοτικών, από πλευράς πόρων, γεωργικών πρακτικών. Είναι αναγκαίο να βελτιωθεί η διαχείριση των πόρων και η πρόσβαση σε αυτούς με την ενίσχυση της προσαρμοστικότητας και της ανθεκτικότητας των μικροκαλλιεργητών στην κλιματική αλλαγή, καθώς και με την αύξηση των δεξιοτήτων και της παραγωγικότητας εδαφών οριακής απόδοσης.

6.4.

Ο κίνδυνος που εγκυμονεί η κλιματική αλλαγή για τη γεωργία είναι πραγματικός. Σε παγκόσμια κλίμακα, οι εδαφικοί και υδάτινοι πόροι είναι πεπερασμένοι, οι μακροπρόθεσμες μεταστροφές στις συνθήκες καλλιέργειας προκύπτουν ως αποτέλεσμα εξαιρετικά ακραίων κλιματικών καταστάσεων, και η αστάθεια των τιμών διαρκώς επιτείνεται. Η ύπαρξη ισχυρού και βιώσιμου γεωργικού τομέα είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση ή την αύξηση της σταθερής και εξασφαλισμένης παροχής ασφαλών για την υγεία τροφίμων. Το εμπόριο συμβάλλει βεβαίως στην άμβλυνση των ανισορροπιών που εντοπίζονται σε επίπεδο ζήτησης και προσφοράς, προάγοντας την αποδοτική χρήση των πόρων και αυξάνοντας τις εμπορικές ευκαιρίες και την οικονομική ανάπτυξη, και συμβάλλοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στη δημιουργία θέσεων εργασίας, εισοδήματος και ευημερίας στις αγροτικές περιοχές.

6.4.1.

Η «μεσαία τάξη», η οποία εκτιμάται ότι θα αυξηθεί παγκοσμίως κατά περίπου δύο δισεκατομμύρια μέχρι το 2030, θα θελήσει επιπλέον να απολαμβάνει εύρος επιλογών και ποικιλία στα τρόφιμα που καταναλώνει, κάτι που δεν είχε στο παρελθόν. Αυτό σημαίνει, μεταξύ άλλων, αύξηση της ζήτησης για πρωτεΐνες και άλλα γεωργικά προϊόντα.

6.4.2.

Σημαντική είναι στο πλαίσιο αυτό η δήλωση που διατυπώθηκε στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής διάσκεψης για την ανάπτυξη της υπαίθρου στο Κορκ της Ιρλανδίας (Cork 2.0). Οι αγρότες είναι οι φύλακες των εδαφικών και λοιπών αγροτικών πόρων, με την καλή διαβίωση των ζώων να συνιστά ταυτόχρονα θεμελιώδες μέλημα. Σχετική με το θέμα αυτό είναι η γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα Ολοκληρωμένη παραγωγή στην ΕΕ  (27).

31.5.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 173/29

Εισηγητής:

ο κ. Krister ANDERSSON

1.1.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την πρόταση οδηγίας Συμβουλίου που εκπόνησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με θέμα τους μηχανισμούς επίλυσης διαφορών διπλής φορολογίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).

1.2.

Συμμερίζεται την άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι η διπλή φορολογία αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια που παρεμβάλλονται στην ενιαία αγορά. Προβάλλει δε επιτακτική η ανάγκη καθιέρωσης μηχανισμών ταχύτερης και δραστικότερης επίλυσης όσων διαφορών διπλής φορολογίας ανακύπτουν μεταξύ κρατών μελών.

1.3.

Η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται ότι η κατάργηση της διπλής φορολογίας δεν αρκεί από μόνη της για τη δημιουργία ίσων όρων φορολόγησης. Πιστεύει ότι η ΕΕ χρειάζεται ένα κοινό θετικό και μακρόπνοο πλαίσιο εταιρικής φορολογίας.

1.4.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της διότι στην προτεινόμενη οδηγία προστίθενται κατηγορίες στοχευμένης εφαρμογής με σκοπό την αντιμετώπιση των βασικών διαπιστωμένων ελλείψεων στη σύμβαση περί διαδικασίας διαιτησίας της Ένωσης (1).

1.5.

Επίσης, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει σαφώς το γεγονός ότι, σε περιπτώσεις όπου τα κράτη μέλη δεν κινούν αυτομάτως τη διαδικασία διαιτησίας, ο φορολογούμενος θα μπορεί να προσφεύγει στα εθνικά δικαστήρια για να λάβουν αυτά τα απαραίτητα μέτρα σύστασης επιτροπής διαιτησίας επιφορτισμένης με το καθήκον να αποφαίνεται οριστικά και δεσμευτικά για την υπόθεσή του εντός ορισμένου χρονικού διαστήματος.

1.6.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να επεκτείνει την παρακολούθηση των επιδόσεων των κρατών μελών σε όλες τις περιπτώσεις διασυνοριακών διαφορών διπλής φορολογίας σε ετήσια βάση με σκοπό να διαπιστώσει εάν εκπληρώνονται οι στόχοι της οδηγίας.

1.7.

Συν τοις άλλοις, η ΕΟΚΕ επικροτεί την ελαστικότητα που παρέχεται στα κράτη μέλη να συμφωνούν διμερώς κατά περίπτωση όσον αφορά την προσφυγή σε μηχανισμούς εναλλακτικής επίλυσης διαφορών. Τούτο θα διευκολύνει την επίλυση πολυμερών καταστάσεων όπου η διαφορά πρέπει να κριθεί, όχι μόνο σε ενωσιακό επίπεδο, αλλά και σε σχέση με τρίτες χώρες μέσω διμερών συμφωνιών.

1.8.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη διάταξη που προβλέπει ότι «[ο]ι αρμόδιες αρχές δημοσιεύουν την οριστική απόφαση […], υπό την προϋπόθεση ότι συμφωνεί κάθε ενδιαφερόμενος φορολογούμενος».

1.9.

Η ΕΟΚΕ θα ήθελε να υπογραμμίσει τον επείγοντα χαρακτήρα της εφαρμογής της υπό εξέταση πρότασης. Τούτο δε καθότι ο αριθμός και το εύρος περιπτώσεων διπλής φορολογίας αυξάνονται συνεχώς και άρα δεν υπάρχουν περιθώρια καθυστέρησης.

2.1.

Ένα από τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε διασυνοριακό επίπεδο είναι η διπλή φορολογία. Υπάρχουν ήδη μηχανισμοί για την επίλυση διαφορών διπλής φορολογίας. Πρόκειται για τις διαδικασίες φιλικού διακανονισμού (ΔΦΔ) που προβλέπονται σε συμβάσεις για την αποφυγή της διπλής φορολογίας (ΣΑΔΦ) που συνάπτονται από τα κράτη μέλη, καθώς και στη σύμβαση περί διαδικασίας διαιτησίας της Ένωσης για την εξάλειψη της διπλής φορολογίας σε περίπτωση διορθώσεως των κερδών συνδεδεμένων επιχειρήσεων.

2.2.

Μολονότι οι υφιστάμενοι μηχανισμοί λειτουργούν καλά σε αρκετές περιπτώσεις, είναι απαραίτητο να βελτιωθούν σε ό,τι αφορά την πρόσβαση των φορολογούμενων σε αυτούς, την κάλυψη, την έγκαιρη εφαρμογή και την αποτελεσματικότητά τους. Επιπλέον, οι παραδοσιακές μέθοδοι επίλυσης διαφορών δεν συνάδουν πλέον πλήρως με την πολυπλοκότητα και τους κινδύνους του υφιστάμενου παγκόσμιου φορολογικού περιβάλλοντος.

2.3.

Η προτεινόμενη οδηγία εστιάζει στις επιχειρήσεις και τις εταιρείες, δηλαδή τα κύρια ενδιαφερόμενα μέρη που επηρεάζονται σε περιπτώσεις διπλής φορολογίας. Βασίζεται στην υφιστάμενη σύμβαση περί διαδικασίας διαιτησίας της Ένωσης που ήδη περιέχει πρόβλεψη για υποχρεωτικό και δεσμευτικό μηχανισμό διαιτησίας, ωστόσο διευρύνει το πεδίο εφαρμογής της σε τομείς που δεν καλύπτονται επί του παρόντος και προσθέτει κατηγορίες στοχευμένης εφαρμογής με σκοπό την αντιμετώπιση των βασικών διαπιστωμένων ελλείψεων, όσον αφορά την εφαρμογή και την αποτελεσματικότητα του εν λόγω μηχανισμού. Ως εκ τούτου, όλες οι διαφορές διπλής φορολογίας σε περιπτώσεις διασυνοριακών συναλλαγών εντός της ΕΕ που επηρεάζουν τα κέρδη μιας επιχείρησης θα εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της πρότασης οδηγίας.

2.4.

Με την προτεινόμενη οδηγία προστίθεται η ρητή υποχρέωση ως προς το αποτέλεσμα για τα κράτη μέλη, καθώς και μια σαφώς καθορισμένη προθεσμία. Εξαιρούνται οι περιπτώσεις διπλής μη φορολόγησης ή οι περιπτώσεις απάτης, υπαίτιας αδυναμίας εκπλήρωσης υποχρεώσεων ή σοβαρής αμέλειας.

2.5.

Η οδηγία προβλέπει μια διαδικασία φιλικού διακανονισμού, κατόπιν προσφυγής του φορολογούμενου, βάσει της οποίας τα κράτη μέλη οφείλουν να συνεργάζονται ελεύθερα και να καταλήγουν σε συμφωνία εντός 2 ετών.

2.6.

Το αρχικό στάδιο της διαδικασίας φιλικού διακανονισμού συμπληρώνεται με μια αυτόματη διαδικασία διαιτησίας που προβλέπει την επίλυση της διαφοράς μέσω διαιτησίας εντός προθεσμίας 15 μηνών, εφόσον τα κράτη μέλη δεν έχουν καταλήξει σε συμφωνία κατά το αρχικό φιλικό στάδιο. Η εν λόγω διαδικασία διαιτησίας είναι υποχρεωτική και αυτόματη. Ολοκληρώνεται δε με την έκδοση οριστικής, υποχρεωτικής και δεσμευτικής απόφασης από τις αρμόδιες αρχές των ενδιαφερόμενων κρατών μελών.

2.7.

Ένας από τους στόχους της προτεινόμενης οδηγίας είναι η ενίσχυση της διαφάνειας. Οι αρμόδιες αρχές μπορούν να δημοσιεύουν την οριστική διαιτητική απόφαση και πιο λεπτομερείς πληροφορίες, με την προϋπόθεση της σύμφωνης γνώμης του φορολογούμενου. Ελλείψει της συγκατάθεσης του φορολογούμενου, οι αρμόδιες δημοσιεύουν περίληψη της οριστικής απόφασης.

3.1.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την πρόταση οδηγίας Συμβουλίου που εκπόνησε –ως μέρος της Δέσμης μέτρων για τη φορολόγηση των εταιρειών– η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με θέμα τους μηχανισμούς επίλυσης διαφορών διπλής φορολογίας στην ΕΕ. Προβάλλει επιτακτική η ανάγκη καθιέρωσης μηχανισμών ταχύτερης και δραστικότερης επίλυσης όσων διαφορών διπλής φορολογίας ανακύπτουν μεταξύ κρατών μελών.

3.2.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη δήλωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι η ΕΕ χρειάζεται ένα φορολογικό σύστημα συμβατό με την εσωτερική της αγορά, υποστηρικτικό της οικονομικής ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας, ελκυστικό για τις επενδύσεις και πρόσφορο για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, καινοτομίας και την προαγωγή του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου. Η φορολογία πρέπει να προσφέρει σταθερά έσοδα για την πραγματοποίηση δημόσιων επενδύσεων και την εφαρμογή πολιτικών υπέρ της ανάπτυξης. Επίσης, πρέπει να εξασφαλίζονται μέσω αυτής για όλες τις επιχειρήσεις ίσοι όροι ανταγωνισμού, καθεστώς ασφάλειας δικαίου και να περιορίζονται στο ελάχιστο τα προσκόμματα στη λειτουργία τους εκτός εθνικών συνόρων.

3.3.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τις ανησυχίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι η διαφωνία μεταξύ των κρατών μελών για το ποιος έχει τι δικαίωμα να φορολογεί ορισμένα κέρδη συχνά έχει ως συνέπεια οι εταιρείες να υφίστανται διπλή φορολόγηση επί των ίδιων εσόδων. Από τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προκύπτει ότι βρίσκονται σε εξέλιξη περίπου 900 διαφορές φορολογίας ανά την ΕΕ με συνολικό διακύβευμα ύψους 10,5 δισεκατ. ευρώ.

3.4.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει μεν τη μέριμνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έτσι ώστε όλες οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ να αποδίδουν φόρο εκεί όπου παράγονται τα κέρδη και η αξία του αγαθού, αλλά επισημαίνει ότι δεν πρέπει να υφίστανται διπλή ή και πολλαπλή φορολογία επί των ίδιων εσόδων. Τούτη η αρχή είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη δίκαιη και αποτελεσματική φορολόγηση. Συμμερίζεται δε την άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι η διπλή φορολογία αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια που παρεμβάλλονται στην ενιαία αγορά.

3.5.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί σαφώς την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αντιμετωπίσει το ζήτημα της διπλής φορολογίας με συντονισμένες ενέργειες σε επίπεδο ΕΕ. Συμφωνεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι προϋπόθεση για την τόνωση της απασχόλησης, της ανάπτυξης και των επενδύσεων, είναι η δημιουργία ενός ευνοϊκού φορολογικού πλαισίου για τις επιχειρήσεις με τη μείωση του κόστους συμμόρφωσης και του διοικητικού φόρτου, καθώς και με την κατοχύρωση της φορολογικής ασφάλειας. Η σημασία της φορολογικής ασφάλειας για την προώθηση των επενδύσεων και την ενίσχυση της ανάπτυξης αναγνωρίστηκε πρόσφατα από τους ηγέτες της Ομάδας των 20 (G20) και έχει γίνει ο νέος παγκόσμιος στόχος. Τα κράτη μέλη καλούνται να βρουν την κατάλληλη ισορροπία μεταξύ της εφαρμογής των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων και της εξασφάλισης ενός σταθερού, σαφούς και προβλέψιμου φορολογικού πλαισίου για τις επιχειρήσεις.

3.6.

Η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται ότι η κατάργηση της διπλής φορολογίας δεν αρκεί από μόνη της για τη δημιουργία ίσων όρων φορολόγησης. Πιστεύει ότι η ΕΕ χρειάζεται ένα κοινό θετικό και μακρόπνοο πλαίσιο εταιρικής φορολογίας. Αυτή είναι, άλλωστε, η λογική της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να δρομολογήσει εκ νέου την Κοινή ενοποιημένη βάση φορολογίας εταιρειών (ΚΕΒΦΕ/CCCTB).

3.7.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν ήδη συνάψει διμερείς φορολογικές συμβάσεις μεταξύ τους για τον περιορισμό της διπλής φορολογίας και ότι ήδη υπάρχουν διαδικασίες επίλυσης τέτοιων διαφορών. Εντούτοις, αυτές οι διαδικασίες είναι σχοινοτενείς, δαπανηρές και δεν καταλήγουν πάντα σε συμφωνία. Η σύμβαση περί διαδικασίας διαιτησίας της Ένωσης δίνει μεν κάποιες λύσεις, αλλά το πεδίο εφαρμογής της περιορίζεται μόνο στις διαφορές σχετικά με τις τιμές μεταβίβασης, χωρίς τη δυνατότητα προσφυγής κατά της ερμηνείας των οικείων διατάξεων.

3.8.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της διότι στην προτεινόμενη οδηγία προστίθενται κατηγορίες στοχευμένης εφαρμογής με σκοπό την αντιμετώπιση των βασικών διαπιστωμένων ελλείψεων στη σύμβαση περί διαδικασίας διαιτησίας της Ένωσης, δηλαδή σε περιπτώσεις ρητής ή όχι απαγόρευσης προσφυγής και σε περιπτώσεις που έχουν τελματώσει ή διαρκούν επί μακρόν.

3.9.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι ένα ακόμα ευρύτερο σύνολο περιπτώσεων θα είναι δυνατόν να υπάγεται λυσιτελώς σε κάποιον μηχανισμό υποχρεωτικής και δεσμευτικής επίλυσης διαφορών. Χάρη στις εν λόγω βελτιώσεις των μηχανισμών επίλυσης διαφορών, τόσο οι επιχειρήσεις όσο και η δημόσια διοίκηση θα εξοικονομήσουν πολύ χρόνο, χρήμα και λοιπούς πόρους και παράλληλα θα ενδυναμωθεί η φορολογική ασφάλεια των εταιρειών στην ΕΕ.

3.10.

Επίσης, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει σαφώς το γεγονός ότι, σε περιπτώσεις όπου τα κράτη μέλη δεν κινούν αυτομάτως τη διαδικασία διαιτησίας, ο φορολογούμενος θα μπορεί να προσφεύγει στα εθνικά δικαστήρια για να λάβουν αυτά τα απαραίτητα μέτρα σύστασης επιτροπής διαιτησίας επιφορτισμένης με το καθήκον να αποφανθεί οριστικά και δεσμευτικά για την υπόθεσή του εντός ορισμένου χρονικού διαστήματος. Με αυτόν τον τρόπο θα μειωθεί η αβεβαιότητα των ενδιαφερόμενων επιχειρήσεων και θα αξιοποιηθούν μηχανισμοί και θετικές πρακτικές που εφαρμόζονται ήδη σε όλα τα κράτη μέλη προκειμένου για τη διευθέτηση άλλων (μη φορολογικής φύσης) διασυνοριακών διαφορών. Εντούτοις, η ΕΟΚΕ θα ήθελε να υπογραμμίσει την ανάγκη τα κράτη μέλη να μεριμνήσουν για τη σύντομη διάρκεια της εκδίκασης αυτών των υποθέσεων προς αποφυγή σημαντικής καθυστέρησης στη διευθέτησή τους.

3.11.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να επεκτείνει την παρακολούθηση τη στάση των κρατών μελών σε όλες τις περιπτώσεις διασυνοριακών διαφορών διπλής φορολογίας σε ετήσια βάση με σκοπό να διαπιστώσει εάν εκπληρώνονται οι στόχοι της οδηγίας. Από υπάρχουσες αναλύσεις καταδεικνύεται ότι υπάρχουν υποθέσεις που δεν υπάγονται στους υφιστάμενους μηχανισμούς, δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της σύμβασης περί διαδικασίας διαιτησίας της Ένωσης ή τις συμβάσεις για την αποφυγή της διπλής φορολογίας, «τελματώνουν» χωρίς ενημέρωση του φορολογούμενου για τους λόγους ή δεν επιλύονται ποτέ. Σε αυτό το στάδιο, η ΕΟΚΕ δεν κρίνει ικανοποιητική τη στάση των κρατών μελών και ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εποπτεύει εκ του σύνεγγυς την εφαρμογή της οδηγίας και να κοινοποιεί τις αναλύσεις και τα πορίσματά της.

3.12.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η εξάλειψη της διπλής φορολογίας θα πρέπει να επιτυγχάνεται μέσω διαδικασίας το πρώτο βήμα της οποίας θα συνίσταται στην υποβολή της υπόθεσης στις φορολογικές αρχές των ενδιαφερόμενων κρατών μελών με στόχο τη διευθέτηση της διαφοράς μέσω διαδικασίας φιλικού διακανονισμού. Αν δεν επιτευχθεί σχετική συμφωνία εντός ορισμένης προθεσμίας, η υπόθεση θα πρέπει να υποβάλλεται ενώπιον συμβουλευτικής επιτροπής ή επιτροπής εναλλακτικής επίλυσης διαφορών, οι οποίες θα απαρτίζονται, αφενός, από αντιπροσώπους των ενδιαφερόμενων φορολογικών αρχών και, αφετέρου, από ανεξάρτητες προσωπικότητες. Οι φορολογικές αρχές θα πρέπει να λαμβάνουν οριστική δεσμευτική απόφαση διά παραπομπής στη γνώμη της συμβουλευτικής επιτροπής ή της επιτροπής εναλλακτικής επίλυσης διαφορών.

3.13.

Η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται ότι πρέπει να οριστούν ελάχιστα πρότυπα αποτελεσματικής επίλυσης διαφορών στην ΕΕ με τη διεξοδική όσο και επαρκώς λεπτομερή περιγραφή των διαδικαστικών φάσεων που απαιτούνται για τη διασφάλιση μιας ομοιογενούς και αποτελεσματικής εφαρμογής.

3.14.

Συν τοις άλλοις, η ΕΟΚΕ επικροτεί την ελαστικότητα που παρέχεται στα κράτη μέλη να συμφωνούν διμερώς κατά περίπτωση όσον αφορά την προσφυγή σε μηχανισμούς εναλλακτικής επίλυσης διαφορών. Τούτο θα διευκολύνει την επίλυση πολυμερών καταστάσεων όπου η διαφορά πρέπει να κριθεί, όχι μόνο σε ενωσιακό επίπεδο, αλλά και σε σχέση με τρίτες μέσω διμερών συμφωνιών.

3.15.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη διάταξη που προβλέπει ότι «[ο]ι αρμόδιες αρχές δημοσιεύουν την οριστική απόφαση […], υπό την προϋπόθεση ότι συμφωνεί κάθε ενδιαφερόμενος φορολογούμενος».

3.16.

Η ΕΟΚΕ θα ήθελε να υπογραμμίσει τον επείγοντα χαρακτήρα της εφαρμογής της υπό εξέταση πρότασης. Τούτο δε καθότι ο αριθμός και το εύρος περιπτώσεων διπλής φορολογίας αυξάνονται συνεχώς και άρα δεν υπάρχουν περιθώρια καθυστέρησης.

31.5.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 173/33

Εισηγητής:

ο κ. Javier DOZ ORRIT

Συνεισηγητής:

ο κ. Petr ZAHRADNÍK

1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να εφαρμόσει μια οικονομική πολιτική που να εστιάζεται στη στήριξη ισχυρής, βιώσιμης, ισόρροπης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης της ζώνης του ευρώ καθώς και ένα ισορροπημένο μείγμα νομισματικών, δημοσιονομικών και διαρθρωτικών μέσων για την επίτευξη του στόχου αυτού, συμπεριλαμβανομένου του θετικού δημοσιονομικού προσανατολισμού.

1.2.

Η ΕΟΚΕ καλωσορίζει συνεπώς τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ένα θετικό δημοσιονομικό προσανατολισμό για τη ζώνη του ευρώ που θα σέβεται επίσης τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών στόχων.

1.3.

Η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε να ενθαρρύνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αξιοποιήσει πλήρως τον ρόλο της ως θεματοφύλακα των Συνθηκών της ΕΕ, με τις δεσμεύσεις τους, μεταξύ άλλων, όσον αφορά την ενίσχυση της ευημερίας, της κοινωνικής προόδου και της κοινωνικής δικαιοσύνης, αφενός, και της οικονομικής ευημερίας και ανταγωνιστικότητας, αφετέρου, καθώς και τις πρόσφατα αυξημένες εξουσίες της για την ερμηνεία των δημοσιονομικών κανόνων με ευέλικτο τρόπο, προκειμένου να καταστεί δυνατή η σημαντική αύξηση των δημόσιων επενδύσεων, οι οποίες, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, θα πρέπει να είναι εξαιρούνται από τους υπολογισμούς του ελλείμματος στο πλαίσιο του συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ).

1.4.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την έμφαση που δίδεται στην αύξηση των επενδύσεων και στην αξιοποίηση του υφιστάμενου επενδυτικού σχεδίου. Αυτό θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί επαρκώς ώστε να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση των δανειοδοτήσεων της ΕΤΕπ σε σύγκριση με τα τελευταία έτη. Οι δομές διακυβέρνησης πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα κεφάλαια είναι επαρκώς προσανατολισμένα προς χώρες όπου οι επενδύσεις έχουν μειωθεί πολύ σοβαρά. Τα μέτρα αυτά πρέπει να συνοδεύονται από επαρκείς διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που προάγουν την ανάπτυξη, την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή.

1.5.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόσκληση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να πραγματοποιηθεί συμμετρική προσαρμογή των ελλειμμάτων του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών εντός της ζώνης του ευρώ. Αυτό θα πρέπει να ισχύει τόσο για τα κράτη μέλη που παρουσιάζουν ελλείμματα όσο και για τα κράτη μέλη που έχουν πλεονάσματα. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να αποφασίσουν τον τρόπο με τον οποίο θα πραγματοποιήσουν αυτές τις προσαρμογές σύμφωνα με τον κοινό γενικό προσανατολισμό.

1.6.

Θα πρέπει να δοθεί έμφαση σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που μπορούν να τονώσουν τη ζήτηση και την ανάπτυξη ακόμη και βραχυπρόθεσμα, αποφεύγοντας παράλληλα τις μεταρρυθμίσεις που ενδέχεται να βλάψουν την ανάπτυξη αυξάνοντας την εργασιακή και εισοδηματική ανασφάλεια. Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να επιφέρουν αισθητή βελτίωση των συνθηκών για τις επιχειρήσεις, μείωση των εμποδίων στις επενδύσεις και να συμβάλουν στην ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς στο σύνολό της.

1.7.

Η αύξηση της παραγωγικότητας θα πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό στόχο των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να διασφαλίζουν τη δίκαιη κατανομή των κερδών παραγωγικότητας για να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη ζήτηση και να βελτιωθεί η προσφορά.

1.8.

Η αποκατάσταση και η ενίσχυση της ανάπτυξης της παραγωγικότητας και του ΑΕγχΠ θα πρέπει να θεωρούνται βασικά μέσα για την αποκατάσταση της υγείας οικονομιών που πλήττονται από τα υψηλότερα επίπεδα χρέους.

1.9.

Προηγούνται δε οι μεταρρυθμίσεις που στηρίζουν τη δημιουργία υψηλής ποιότητας θέσεων εργασίας (δηλαδή σταθερών, δίκαια αμειβομένων).

1.10.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η ενίσχυση και η προώθηση του κοινωνικού διαλόγου και του διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών τόσο σε εθνικό όσο και σε επίπεδο ζώνης του ευρώ είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την επιτυχή έγκριση και εφαρμογή των πολιτικών που είναι αναγκαίες για την ανάκαμψη και τη μακροπρόθεσμη οικονομική βιωσιμότητα.

1.11.

Αποτελεσματικά μέτρα κατά της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, των φορολογικών αδικημάτων, της χρήσης φορολογικών παραδείσων και αθέμιτου φορολογικού ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών μελών θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων του συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης.

1.12.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ιδέα της δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού συστήματος εγγύησης των καταθέσεων και ζητεί να επιταχυνθεί η δημιουργία ενός κοινού μηχανισμού ασφαλείας για το ενιαίο ταμείο εξυγίανσης της τραπεζικής ένωσης. Θα πρέπει να ληφθούν αποφασιστικά μέτρα για την επίλυση του προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων, με παράλληλη προστασία των δικαιωμάτων των καταναλωτών, τηρώντας τις σχετικές αρχές του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.

1.13.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στην ολοκλήρωση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, με την ενίσχυση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, με την αύξηση της δημοσιονομικής ευελιξίας και της δημοσιονομικής ικανότητας για τη ζώνη του ευρώ, κυρίως δε με την προώθηση της συγκρότησης ενός δημόσιου ταμείου της ευρωζώνης, το οποίο θα οδηγήσει τελικά στην έκδοση κοινών ομολόγων, με ισχυρό δημοκρατικό και πολιτικό έλεγχο.

1.14.

Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για την περαιτέρω βελτίωση του ευρωπαϊκού εξαμήνου με την ενίσχυση του συντονιστικού ρόλου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στον εν λόγω τομέα, καθώς και με τη σαφή δέσμευση των κρατών μελών να εφαρμόζουν τις πολιτικές που συμφωνούνται σε επίπεδο Συμβουλίου, έτσι ώστε να αποφευχθεί η αβεβαιότητα και να δημιουργηθεί ένα ευνοϊκό επενδυτικό περιβάλλον.

2.1.

Σε συνέχεια της έκθεσης των πέντε Προέδρων υπάρχει δέσμευση στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου με στόχο την ενίσχυση της ενοποίησης μεταξύ της ζώνης του ευρώ και των εθνικών επιπέδων. Όπως και το 2016, η Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης για το 2017 συνοδεύεται από μία σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ. Ο στόχος είναι να δοθεί η ευκαιρία για μια έγκαιρη και στοχευμένη συζήτηση σχετικά με τη ζώνη του ευρώ, ως σύνολο, πριν από τη διεξαγωγή των ειδικών ανά χώρα συζητήσεων, ούτως ώστε οι κοινές προκλήσεις να αντικατοπτριστούν πλήρως στις ειδικές ανά χώρα δράσεις.

2.2.

Για το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο του 2017, η Επιτροπή παρουσίασε τις εξής πέντε συστάσεις σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ:

2.3.

Ένα νέο χαρακτηριστικό του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2017 είναι η ανακοίνωση με θέμα «Προς έναν θετικό δημοσιονομικό προσανατολισμό της ζώνης του ευρώ». Στο έγγραφο αυτό η Επιτροπή τονίζει την ανάγκη για έναν πιο θετικό δημοσιονομικό προσανατολισμό, καθώς και το γεγονός ότι υπάρχουν τώρα νέες ευκαιρίες για την επίτευξή του. Προκειμένου να υλοποιηθεί ένας τέτοιος δημοσιονομικός προσανατολισμός, θα πρέπει να υιοθετηθεί στη ζώνη του ευρώ μια πιο συλλογική προσέγγιση, στην οποία να λαμβάνονται υπόψη οι διαφορετικές καταστάσεις που επικρατούν στις επιμέρους χώρες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνιστά μια δημοσιονομική επέκταση έως και 0,5 % του ΑΕγχΠ το 2017 για τη ζώνη του ευρώ στο σύνολό της, αφού θέτει περιθώριο μεταξύ 0,3 % και 0,8 %, ώστε να καταστεί δυνατή η διαφοροποίηση μεταξύ των χωρών με διαφορετικούς κινδύνους όσον αφορά τη μακροοικονομική τους σταθερότητα και τη δημοσιονομική βιωσιμότητα.

3.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την έκκληση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ένα συνολικά θετικό δημοσιονομικό προσανατολισμό της ζώνης του ευρώ. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την ανησυχία ότι ο περιορισμός της δημοσιονομικής επέκτασης στα δύο ή τρία κράτη μέλη που σήμερα έχουν δημοσιονομικά περιθώρια, σύμφωνα με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ, δεν πρόκειται να συμβάλει στην επίτευξη του συνολικού δημοσιονομικού προσανατολισμού που προτείνεται. Η ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης της ευρωζώνης και της ΕΕ έχει καθοριστική σημασία σε στιγμές πολιτικής κρίσης και αμφιβολιών, που τροφοδοτούνται από το Brexit και από τις πολιτικές της νέας κυβέρνησης των ΗΠΑ, ιδίως τις εμπορικές πολιτικές προστατευτισμού. Η δημοσιονομική επέκταση και η περαιτέρω αύξηση των δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων θα τονώσουν την εσωτερική ζήτηση, που συνιστά καίριο παράγοντα για μια στέρεη οικονομική ανάπτυξη. Στην τόνωση αυτή μπορούν επίσης να συντελέσουν διαρθρωτικές αλλαγές που θα έχουν ως στόχο την οικονομική ανάπτυξη και την παραγωγικότητα, τη βελτίωση των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη επιχειρηματικής δραστηριότητας, και την άρση των φραγμών που εμποδίζουν τις επενδύσεις.

3.2.

Αυτή η εξέλιξη στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την εκτίμηση της οικονομικής κατάστασης στη ζώνη του ευρώ είναι σύμφωνη με την προηγούμενη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ (1), που υποστηρίζει την ενεργό εφαρμογή φορολογικών πολιτικών προκειμένου να στηριχθεί η ανάκαμψη της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της. Ο θετικός δημοσιονομικός προσανατολισμός που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι μεν συγκρατημένος αλλά —όταν συνδυάζεται με την αποτελεσματική χρήση του επενδυτικού σχεδίου και του ΕΤΣΕ— μπορεί να συμβάλει ώστε να ξεπεραστούν τα βαθύτερα προβλήματα της βραδείας ανάπτυξης, της μερικής στασιμότητας και της συνέχισης των αποκλίσεων στα επίπεδα των οικονομικών επιδόσεων σε όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ.

3.3.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι ένας θετικός δημοσιονομικός προσανατολισμός για το σύνολο της ζώνης του ευρώ θα πρέπει να θεωρείται ως βραχυπρόθεσμο ή μεσοπρόθεσμο μέσο το οποίο να είναι συμβατό με τη μακροπρόθεσμη δημοσιονομική βιωσιμότητα. Στην παρούσα συγκυρία, το έλλειμμα του ΑΕγχΠ και οι στόχοι του χρέους θα πρέπει να εφαρμοστούν με ευελιξία, λαμβάνοντας υπόψη τους στόχους και τους σκοπούς της ΕΕ γενικότερα και της ΟΝΕ και του συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, όπως αναφέρεται στα άρθρα 119 και 120 της ΣΛΕΕ.

3.4.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ανταποκριθεί στον ρόλο της ως θεματοφύλακα των Συνθηκών της ΕΕ, ιδίως το άρθρο 3 της ΣΕΕ στο οποίο απαριθμούνται οι σκοποί της προώθηση της ευημερίας, της συνοχής και της κοινωνικής δικαιοσύνης, και αναγνωρίζει ότι τα συγκεκριμένα αριθμητικά όρια που επιβάλλει το σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) και η αυστηρή εφαρμογή του δεν είναι ούτε κατάλληλα ούτε αναγκαία, υπό τις παρούσες συνθήκες της στασιμότητας και των ιστορικά χαμηλών επιτοκίων, συμπέρασμα με το οποίο συμφωνεί, μεταξύ άλλων, και ο ΟΟΣΑ. Η προώθηση της ευημερίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της συνοχής είναι πλήρως συμβατή με την οικονομική μεγέθυνση και την παραγωγικότητα.

3.5.

Η ΕΟΚΕ προτείνει να υιοθετηθεί ο χρυσός κανόνας κατά την εφαρμογή του ΣΣΑ, στο πλαίσιο του οποίου οι δημόσιες επενδύσεις που θα συμβάλουν στην ενίσχυση της ανάπτυξης δυναμικού και της οικονομικής ανταγωνιστικότητας να μην λαμβάνονται υπόψη στους στόχους για το έλλειμμα που θέτει το ΣΣΑ. H EOKE επαναβεβαιώνει τις θέσεις της που διατυπώνονται στη γνωμοδότηση με θέμα το «Επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη», στη γνωμοδότηση σχετικά με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ), καθώς και στη γνωμοδότηση με θέμα την παράταση της λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ) (2). Είναι, επομένως, αναγκαίο να αυξηθούν οι δημόσιες επενδύσεις για την τόνωση της ανάπτυξης σε βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη βάση, η οποία είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημόσια δημοσιονομική εξυγίανση.

3.6.

Η ΕΟΚΕ προειδοποιεί ότι η αποτυχία στροφής των οικονομικών πολιτικών προς την προώθηση των γενικών στόχων της ΕΕ και της ΟΝΕ, κυρίως στην επικείμενη Λευκή Βίβλο για το μέλλον της Ευρώπης, μπορεί να μην ανακόψει την άνοδο των εχθρικών προς την ΕΕ και την ΟΝΕ αισθημάτων. Η αποτυχία αυτή μπορεί να είναι ιδιαίτερα προβληματική, δεδομένων των σημερινών προκλήσεων όπως είναι, μεταξύ άλλων, οι γεωπολιτικές εξελίξεις στις γειτονικές χώρες της ΕΕ, τα κύματα των προσφύγων και των μεταναστών, καθώς και η αλλαγή του κλίματος. Μόνο μια ενωμένη και οικονομικά ισχυρή Ευρώπη με ισχυρή λαϊκή στήριξη θα μπορούσε να μετατρέψει τις προκλήσεις αυτές σε ευκαιρίες. Τα ευρωπαϊκά όργανα, σε συνεργασία με μια κοινωνία των πολιτών προσηλωμένη στο ευρωπαϊκό εγχείρημα, πρέπει να επιδιώξουν να μεταδώσουν σε όλους τους Ευρωπαίους, με κατάλληλα μέσα, όλα τα θετικά αποτελέσματα που τους προσφέρει θεωρητικά η ΕΕ στους τομείς της πολιτικής και της οικονομίας.

3.7.

Ένα μέσο που μπορεί να συμβάλει στην αποκατάσταση της ανάπτυξης και στη μείωση των αποκλίσεων θα πρέπει να είναι το επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη. Το μέχρι σήμερα επίπεδο της χρηματοδότησης, δείχνει ότι μπορούν να διατηρηθούν μόνο τα επίπεδα των πιστώσεων που χορηγούνται από την ΕΤΕπ με έντονη προτίμηση προς επενδύσεις σε χώρες με τις λιγότερες δυσκολίες. Το πρόβλημα αυτό θα πρέπει να αντιμετωπιστεί επειγόντως, εξασφαλίζοντας επαρκή ευελιξία στο σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης σε σχέση με τις αναγκαίες δημόσιες επενδύσεις, διευκολύνοντας έτσι την καθοριστικής σημασίας αύξηση, σε ολόκληρη την ευρωζώνη, των επιπέδων επενδύσεων στην ενεργειακή μετάβαση, στην εκπαίδευση και στις δεξιότητες, στις υποδομές καθώς και σε έργα που χρηματοδοτούνται από το ΕΤΣΕ, παράλληλα με την ενθάρρυνση των επενδύσεων σε καινοτόμα σχέδια του ιδιωτικού τομέα.

3.8.

Η φορολογική πολιτική, με προοδευτική φορολογία, συνιστά πολύ σημαντική εγγύηση για τη διασφάλιση της κοινωνικής δικαιοσύνης. Για τον λόγο αυτόν, είναι εξαιρετικά σημαντικό να εδραιωθεί ένα βέλτιστο, σύγχρονο σύστημα το οποίο θα παρέχει κίνητρα υπέρ της ανάπτυξης. Η μείωση της φορολογίας στα χαμηλότερα εισοδήματα μπορεί να συνεισφέρει στη μακροοικονομική σταθερότητα αλλά και να λειτουργήσει ως μεγαλύτερο κίνητρο για τη μισθωτή απασχόληση. Ωστόσο, τυχόν φορολογικές εκπτώσεις θα πρέπει να συνοδεύονται από εναλλακτικές πηγές φορολογικών εσόδων, προκειμένου να εξασφαλιστεί η αποφυγή δημοσιονομικών ελλειμμάτων.

3.9.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πράξη της Επιτροπής να καλέσει τα κράτη μέλη με έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών και υψηλό εξωτερικό χρέος να επικεντρωθούν στη βελτίωση της παραγωγικότητας τους. Σε αυτό το πλαίσιο, η δίκαιη αναδιανομή του εισοδήματος και του πλούτου που πηγάζει από τα κέρδη παραγωγικότητας θα αυξήσει την ισότητα και θα έχει θετικό αντίκτυπο στην εγχώρια αγορά και τη συνολική ζήτηση στη ζώνη του ευρώ. Είναι σημαντικό να τονωθεί η εγχώρια ζήτηση, που αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη στήριξη της ανάπτυξης και την αντιμετώπιση της κρίσης.

3.10.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι στο πλαίσιο των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στις μεταρρυθμίσεις που ενθαρρύνουν την αύξηση της παραγωγικότητας, αλλά και που ενισχύουν την ασφάλεια των θέσεων εργασίας και του συστήματος κοινωνικής προστασίας στο πλαίσιο των κατάλληλων επιχειρηματικών συνθηκών. Καμία χώρα της ζώνης του ευρώ δεν μπορεί να είναι ανταγωνιστική στον σύγχρονο κόσμο με χαμηλούς μισθούς και επισφαλείς θέσεις εργασίας. Έμφαση πρέπει να δοθεί στις μεταρρυθμίσεις που συνδυάζουν την ευελιξία διαπραγμάτευσης με ασφάλεια έτσι ώστε να ενισχυθούν οι δεξιότητες και η καινοτομία και να δημιουργηθούν κίνητρα προς αυτή την κατεύθυνση. Οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας προωθούν μεγαλύτερη σταθερότητα στην απασχόληση, η οποία συμβάλλει στη βελτίωση τόσο της προσφοράς όσο και της ζήτησης της οικονομίας της ζώνης του ευρώ, ακόμη και βραχυπρόθεσμα.

3.11.

Η ΕΟΚΕ τονίζει για άλλη μια φορά (3) ότι η τρέχουσα κρίση της ζώνης του ευρώ οφείλεται κυρίως στη μειωμένη ζήτηση, αποτέλεσμα των δημοσιονομικών πολιτικών και της ασύμμετρης προσαρμογής του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (με βάση κυρίως το εργατικό κόστος) που εφαρμόστηκαν τα προηγούμενα έτη κατά τη διάρκεια της μεγαλύτερης ύφεσης μετά τον πόλεμο, και όχι στις ανεπαρκείς μεταρρυθμιστικές προσπάθειες των κρατών μελών. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει εκ νέου ότι οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση της συνιστώσας της προσφοράς των οικονομιών θα συμβάλουν οριακά στην τόνωση των επενδύσεων και της ανάπτυξης, εκτός εάν υιοθετηθεί ένας επεκτατικός δημοσιονομικός προσανατολισμός στη ζώνη του ευρώ και σημειωθούν σταθερά βήματα ανάκαμψης.

3.12.

Η ΕΟΚΕ λυπάται για το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της κρίσης, ο κοινωνικός διάλογος και ο διάλογος με την κοινωνία των πολιτών έχουν τεθεί υπό αμφισβήτηση αν όχι εντελώς στο περιθώριο στα κράτη μέλη, ιδίως σε εκείνα όπου έπρεπε να παρασχεθεί χρηματοδοτική στήριξη και που έχουν προβεί σε μεγάλης κλίμακας μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας και στον κοινωνικό τομέα. Ορισμένοι βασικοί δείκτες που αντικατοπτρίζουν τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, με μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ των κοινωνικών εταίρων, θα πρέπει να συμπεριληφθούν στην άσκηση του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, επί του παρόντος, δεν έχουν εξασφαλιστεί οι διαδικασίες για τον κοινωνικό διάλογο στην ΕΕ και σε πολλά κράτη μέλη, εμποδίζοντας τους κοινωνικούς εταίρους να συμμετέχουν αποτελεσματικά στη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

3.13.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί εξάλλου ότι ο συντονισμός της οικονομικής πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου θα πρέπει να βελτιωθεί και να ενισχυθεί ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Για την αξιοπιστία της διαδικασίας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να τηρούν πλήρως τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί στις συνεδριάσεις του Συμβουλίου.

4.1.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης, με τη δημιουργία κυρίως του κοινού συστήματος εγγύησης των καταθέσεων και του κοινού μηχανισμού ασφαλείας για το ενιαίο ταμείο εξυγίανσης. Τα μέτρα αυτά είναι καθοριστικής σημασίας, προκειμένου να μειωθεί η πίεση που ασκεί η διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος της σταθερότητας του τραπεζικού συστήματος στους εθνικούς προϋπολογισμούς. Είναι ακόμη πιο σημαντικό ενόψει του γεγονότος ότι η εξέλιξη προς μια πολιτική ένωση παραμένει εκτός της ημερήσιας διάταξης προς το παρόν.

4.2.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει, επίσης, ότι το ζήτημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων των τραπεζών είναι υψίστης σημασίας για την ολοκλήρωση των πολιτικών που αποσκοπούν στην τόνωση της ανάπτυξης. Θα πρέπει να ληφθούν αμέσως μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος, λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη ζητήματα που αφορούν την προστασία των καταναλωτών.

4.3.

Η φορολογική απάτη και η φοροδιαφυγή οδηγούν σε σημαντική μείωση των δημοσίων εσόδων, γεγονός που έχει ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις στην εκπλήρωση των στόχων του ΣΣΑ και στην ικανότητα αύξησης των δημόσιων επενδύσεων. Ειδικότερα, οι φορολογικοί παράδεισοι είναι ουσιαστικής σημασίας για τις μεγάλης κλίμακας δραστηριότητες φοροδιαφυγής και συναφών εγκλημάτων (π.χ. νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες). Θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα η εξάλειψη των φορολογικών παραδείσων. Η ΕΟΚΕ καλεί όλα τα θεσμικά όργανα της ζώνης του ευρώ και της ΕΕ να υιοθετήσουν και να εφαρμόσουν άμεσα τις σχετικές οδηγίες.

4.4.

Ο αθέμιτος φορολογικός ανταγωνισμός μεταξύ κρατών μελών μειώνει την ικανότητα είσπραξης φόρων ορισμένων κρατών μελών και, ως εκ τούτου, την ικανότητά τους να επιτύχουν τους στόχους του συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι αρχές της ΕΕ θα πρέπει να προβούν σε λογικές και ισορροπημένες ενέργειες για την εξάλειψη των αθέμιτων πρακτικών φορολογικού ανταγωνισμού, σύμφωνα με τις συστάσεις του ΟΟΣΑ και του ΔΝΤ.

4.5.

Ενώ αναγνωρίζει τις τεράστιες προσπάθειες για την περαιτέρω ενίσχυση και ανάπτυξη του ευρώ που απαιτούνται σήμερα και θα απαιτηθούν και στο εγγύς μέλλον για τη διαρκή ευημερία και σταθερότητα στη ζώνη του ευρώ, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, μεταξύ άλλων, πρέπει να επιδιωχθούν οι ακόλουθοι στόχοι:

31.5.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 173/38

Εισηγητής: ο κ.

Pietro Vittorio BARBIERI

1.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1303/2013 (1) όσον αφορά συγκεκριμένα μέτρα για την παροχή πρόσθετης βοήθειας σε κράτη μέλη που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές.

1.2.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να καθιερωθεί η βοήθεια, μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), όσων κρατών μελών και περιοχών έχουν πληγεί από σοβαρές φυσικές καταστροφές, ως συμπλήρωμα των μέσων που διατίθενται από το Ταμείο Αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΤΑΕΕ).

1.3.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την εγκαθίδρυση ενός ξεχωριστού άξονα προτεραιότητας για έργα ανοικοδόμησης που υποστηρίζονται από το ΕΤΠΑ στο πλαίσιο ενός επιχειρησιακού προγράμματος, χωρίς να απαιτείται η συγχρηματοδότηση από το κράτος μέλος, όπως ορίζεται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 2012/2002 του Συμβουλίου για την ίδρυση του ΤΑΕΕ.

1.4.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την επέκταση της επιλεξιμότητας των κονδυλίων παρέμβασης, έτσι ώστε να ισχύει από την ημερομηνία κατά την οποία σημειώθηκε η φυσική καταστροφή, ακόμα κι αν η ημερομηνία αυτή προηγείται της ημερομηνίας έναρξης ισχύος της παρούσας τροποποίησης του κανονισμού.

1.5.

Η ΕΟΚΕ κρίνει ευνοϊκά την πρόταση να επιτρέπεται στο κράτος μέλος που έχει ήδη συμπεριλάβει τις ίδιες δαπάνες για έργα σε προηγούμενη αίτησή του πληρωμής προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, να προβαίνει στις απαραίτητες αναπροσαρμογές στην επόμενη αίτηση πληρωμής.

1.6.

Στο πνεύμα όσων έχει διατυπώσει και σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, η ΕΟΚΕ δεν μπορεί παρά να επιδοκιμάσει τις προαναφερθείσες προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αποσκοπούν στην απλοποίηση και επίσπευση της βοήθειας, κατά τέτοιο τρόπο ώστε η αντίδραση στις φυσικές καταστροφές να είναι ταχύτερη, αποτελεσματικότερη και φανερή.

1.7.

Παράλληλα, η ΕΟΚΕ κρίνει απαραίτητη την περαιτέρω αναθεώρηση της λειτουργίας του ταμείου, έτσι ώστε να οριοθετηθεί σαφέστερα το πεδίο δράσης του –στο οποίο συμπεριλαμβάνονται οι καταστροφές εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής ή τρομοκρατικών ενεργειών– και να επανεξεταστούν τα —υπερβολικά υψηλά κατά την ΕΟΚΕ— ελάχιστα όρια υπαγωγής σε αυτό.

1.8.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι το ταμείο αποτελεί σημαντική έκφραση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης και ότι πρέπει να ενημερωθούν επ’ αυτού οι πολίτες της ΕΕ.

2.1.

Δυστυχώς η Ευρώπη έχει γνωρίσει αρκετές φυσικές καταστροφές και δεν είναι λίγα τα κράτη μέλη που υπέστησαν κάποια μορφή θεομηνίας τα προηγούμενα έτη.

2.1.1.

Το 2002 η Κεντρική Ευρώπη, και πιο συγκεκριμένα η Γερμανία, η Αυστρία, η Τσεχική Δημοκρατία και η Σλοβακία, επλήγησαν ταυτόχρονα από εκτεταμένες πλημμύρες. Το ίδιο έτος, η ΕΕ αποφάσισε να παρέμβει μέσω του ΤΑΕΕ με σκοπό την αντιμετώπιση των σοβαρών φυσικών καταστροφών και για λόγους ενωσιακής αλληλεγγύης προς τις πληγείσες περιοχές. Μέχρι σήμερα, οι πόροι του εν λόγω ταμείου έχουν χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση πολυάριθμων όσο και ποικίλων τύπων καταστροφών: πλημμύρες, δασικές πυρκαγιές, σεισμοί, θύελλες, ξηρασίες κ.λπ (2).

2.2.

Η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμη τη χρήση του ΕΤΠΑ (3) ως συμπληρώματος του ΤΑΕΕ με σκοπό την παρέμβαση σε περιπτώσεις σοβαρών καταστροφών. Τα δύο ταμεία έχουν τις ίδιες ηθικές επιδιώξεις, καθώς και ορισμένα κοινά προγραμματικά κριτήρια δράσης. Από τη μία πλευρά, αμφότερα τα ταμεία αποτελούν ακόμη μία απόδειξη του πνεύματος αλληλεγγύης της ΕΕ· από την άλλη πλευρά, η τυπολογία των δραστηριοτήτων που γενικά χρηματοδοτούν χαρακτηρίζεται από τον ίδιο στόχο, δηλαδή την προαγωγή της οικονομικής ανάπτυξης και την ισότιμη όσο και βιώσιμη πρόοδο των περιφερειών της ΕΕ (4).

2.3.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη επισημάνει κατά το παρελθόν πόσο σημαντική είναι η έγκαιρη παροχή της βοήθειας, έτσι ώστε αυτή να καθίσταται πιο αποτελεσματική και ορατή. Πιο συγκεκριμένα, έχει ήδη εκφράσει την άποψή της ως προς τις σχοινοτενείς και γραφειοκρατικές διαδικασίες του ΤΑΕΕ (5) και τον υπερβολικά μεγάλο χρόνο αναμονής που απαιτείται για τη χορήγηση της βοήθειας (6).

2.4.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τις προαναφερθείσες επισημάνσεις όσον αφορά τη λειτουργία του ταμείου:

2.4.1.

Συν τοις άλλοις, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για την αύξηση του αριθμού των φυσικών και μη καταστροφών και υπογραμμίζει ότι πρέπει να ενισχυθούν οι πολιτικές πρόληψης.

2.5.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την εισαγωγή της παραγράφου 8 στο άρθρο 120 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1303/2013, η οποία θα προβλέπει τη δημιουργία ενός ξεχωριστού άξονα προτεραιοτήτων με ποσοστό συγχρηματοδότησης έως 100 % από το ΕΤΠΑ, με την προϋπόθεση τα έργα παρέμβασης:

2.6.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την παρέκκλιση από το άρθρο 65 παράγραφος 9 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1303/2013, που προβλέπει ότι «οι δαπάνες για έργα στο πλαίσιο του εν λόγω άξονα προτεραιοτήτων είναι επιλέξιμες από την ημερομηνία κατά την οποία σημειώθηκε η φυσική καταστροφή».

3.1.

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι η ανάγνωση της πρότασης κανονισμού πρέπει να γίνει μαζί με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 2012/2002 και τις συνακόλουθες τροποποιήσεις, καθότι τον συμπληρώνει και τον τροποποιεί. Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις είναι στο πνεύμα των παλαιότερων γνωμοδοτήσεων της ΕΟΚΕ, υπό την έννοια ότι επισπεύδουν και απλοποιούν τους μηχανισμούς λειτουργίας του ταμείου. Πάντως εκκρεμούν κάποια προβληματικά σημεία που πρέπει να επιλυθούν.

3.2.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει επομένως ότι ο κανονισμός είναι μια ιδιαιτέρως σημαντική ρύθμιση καθότι αποτελεί απόδειξη της αλληλεγγύης στην ΕΕ. Μάλιστα σέβεται την αρχή της επικουρικότητας, καθότι συνδυάζεται με τις πολιτικές των κρατών μελών και είναι συντονισμένος με διάφορες άλλες ενωσιακές πολιτικές, μεταξύ των οποίων τα προγράμματα που σχετίζονται με τα διαρθρωτικά ταμεία και εκείνα τη Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να συνδυαστεί και με τις παρεκκλίσεις στο σύμφωνο σταθερότητας που προβλέπονται για όσα κράτη μέλη έχουν πληγεί από φυσικές και μη καταστροφές.

3.3.

Οι διατάξεις του κανονισμού εφαρμόζονται σε περίπτωση σοβαρής φυσικής καταστροφής, χωρίς να υποκαθίσταται η παρέμβαση του κράτους μέλους σε καταστροφές με ζημίες που δεν υπερβαίνουν ένα κατώτατο όριο —το οποίο η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι υπερβολικά υψηλό και άρα χρήζει αναθεώρησης.

3.4.

Στα επιλέξιμα έργα παρέμβασης δεν υπάγονται οι κατοικίες, εκτός εάν πρόκειται για προσωρινά καταλύματα έκτακτης ανάγκης. Εν προκειμένω, αυτός που καλείται να παρέμβει είναι το κράτος ή οι ασφαλιστικές εταιρείες/φορείς. Στη δε περίπτωση ιστορικών οικισμών, η ίδια τους η ύπαρξη εξαρτάται από οικονομικές δραστηριότητες συναφείς με τον τουρισμό των δευτερευουσών κατοικιών. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να γίνει η διάκριση μεταξύ των κατοικιών και των οικονομικών δραστηριοτήτων.

3.5.

Επίσης, ο κανονισμός αποκλείει την επικάλυψη με άλλα ενωσιακά μέτρα κατά τόπους αποκατάστασης ζημιών εξαιτίας φυσικών και μη καταστροφών. Μάλιστα, ένα από τα πρώτα προαπαιτούμενα χορήγησης κονδυλίου από το ταμείο είναι η ύπαρξη σχεδίου πρόληψης φυσικών καταστροφών. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ούτε τα θεσμικά όργανα ούτε τα κράτη μέλη της ΕΕ δίνουν αρκετή έμφαση στην πρόληψη.

3.6.

Στον κανονισμό διευκρινίζεται ότι τα χρηματοδοτούμενα έργα πρέπει να είναι σύμφωνα με τις διατάξεις της Συνθήκης και τις ρυθμιστικές πράξεις που έχουν θεσπιστεί συνακόλουθα. Συγκεκριμένα, απαιτούνται χρηστή οικονομική διαχείριση, καθεστώς διαφάνειας στις δημόσιες συμβάσεις, η προστασία του περιβάλλοντος και η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή με τη βοήθεια οικολογικών υποδομών. Έως και την έγκριση του κανονισμού δεν ίσχυε καμία ειδική οδηγία σχετική με την προσβασιμότητα (7). Δεδομένου ότι η γήρανση του πληθυσμού της ΕΕ έχει οδηγήσει στην άνοδο της ζήτησης σε προσβάσιμα προϊόντα και υπηρεσίες (8), η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η προσβασιμότητα πρωτοβουλιών έκτακτης παρέμβασης και ανακατασκευής πρέπει να συμπεριληφθεί στα κυριότερα κριτήρια.

31.5.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 173/41

Γενικός εισηγητής:

ο κ. Daniel MAREELS

1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Επιτροπής να τροποποιήσει την οδηγία BRRD (1) και πιο συγκεκριμένα να προωθήσει την εναρμονισμένη εθνική κατάταξη των μη εξασφαλισμένων χρεωστικών μέσων κατά τη διαδικασία αφερεγγυότητας. Η πρόταση εντάσσεται σε μια ευρύτερη δέσμη προτάσεων που δημοσιεύτηκαν πρόσφατα και αφορούν την περαιτέρω μεταρρύθμιση του κλάδου των τραπεζών (2). Κατ’ ουσίαν, αυτή η δέσμη προτάσεων αποσκοπεί στη μεταφορά στο εσωτερικό δίκαιο κειμένων που καταρτίστηκαν μετά από εργασίες που υλοποιήθηκαν σε διεθνές περιβάλλον, όπως η G20, η Επιτροπή της Βασιλείας και το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.

1.2.

Η ΕΟΚΕ εξακολουθεί να θεωρεί πολύ σημαντική την ανθεκτικότητα και την επαρκή κεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος, καθώς πρόκειται για μια εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για τη διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό, σε περίπτωση κρίσης σε μια τράπεζα, οι συνέπειες να επιβαρύνουν πρώτα το κεφάλαιο των ιδιωτών μετόχων και των άλλων πιστωτών της τράπεζας («διάσωση με ίδια μέσα»), έτσι ώστε να μην υπάρχει χρεία καταφυγής στους δημόσιους πόρους ή των φορολογούμενων. Επίσης, οι μισθοί και οι συνταξιοδοτικές παροχές των εργαζομένων θα πρέπει να παραμένουν στο απυρόβλητο.

1.3.

Η ΕΟΚΕ μπορεί να συμφωνήσει με την πρόταση να αποσυρθεί η παρούσα πρόταση από την παραπάνω δέσμη (πρβλ. σημείο 1.1) με σκοπό να εξεταστεί επειγόντως και κατά προτεραιότητα. Πράγματι, η πρόσφατη τάση να προβαίνουν τα κράτη μέλη μεμονωμένα και με βάση τη δική τους ερμηνεία στη θέσπιση νομοθετικών μέτρων σ’ αυτόν τον τομέα μπορεί να προκαλέσει δυσκολίες, για παράδειγμα στην εφαρμογή του «καθεστώτος διάσωσης με ίδια μέσα». Κρίνεται σκόπιμο να υπάρξει αλλαγή πλεύσης και να εγκαταλειφθεί η κατά μόνας δράση προς όφελος μιας εναρμονισμένης προσέγγισης σε επίπεδο ΕΕ, έτσι ώστε να ισχύουν παντού οι ίδιοι κανόνες περί ανάκαμψης και εξυγίανσης.

1.4.

Η εναρμονισμένη προσέγγιση επιτρέπει επίσης να αποφεύγονται οι πρόσθετες στρεβλώσεις μεταξύ κρατών μελών και ο αθέμιτος ανταγωνισμός στην αγορά. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι σημαντικό να θεσπιστούν περισσότερο ισότιμοι όροι ανταγωνισμού μεταξύ φορέων και μεταξύ κρατών μελών, καθώς και να περιοριστούν οι κίνδυνοι στον χρηματοπιστωτικό τομέα.

1.5.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η πρόταση συμβάλλει στην ευρωστία του μηχανισμού εξυγίανσης και, ταυτόχρονα, βελτιώνει και μπορεί να επιταχύνει την εφαρμογή των μέτρων στην πράξη.

1.6.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να υπάρχει μια ρύθμιση για την απορρόφηση ζημιών που θα ισχύει για όλες τις τράπεζες. Σε αυτό το πλαίσιο, εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η παρούσα πρόταση θα συμβάλει στην υλοποίηση των σχετικών ειδικών μέτρων για τις σημαντικές παγκοσμίως, από συστημική άποψη, τράπεζες. Αυτό σημαίνει ότι οι εν λόγω G-SIB (3) πρέπει να διαθέτουν μεγαλύτερη συνολική ικανότητα απορρόφησης ζημιών (ή «TLAC (4)») την οποία θα μπορούν να ενεργοποιήσουν σε περίπτωση κρίσης. Η παρούσα πρόταση συμβάλλει επίσης στην εφαρμογή του «καθεστώτος διάσωσης με ίδια μέσα» για τις άλλες τράπεζες, γεγονός που θα μετριάσει, όπου αυτό ενδείκνυται, τον κίνδυνο νομικών αντιπαραθέσεων.

1.7.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη συμπερίληψη της προαναφερόμενης ρύθμισης TLAC στις υπάρχουσες απαιτήσεις της ΕΕ για όλες τις τράπεζες, τις λεγόμενες απαιτήσεις MREL (5), κατά τρόπο που να επιτρέπει να υπαχθούν όλες οι GSIB σε μία μόνο και την αυτή εναρμονισμένη νομοθεσία. Η ένταξη σε ένα ενιαίο καθεστώς θα ωφελήσει επίσης την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα της εξυγίανσης.

1.8.

Οι τράπεζες διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη χρηματοδότηση της οικονομίας και, ιδίως, των νοικοκυριών και των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Θα πρέπει, κατά συνέπεια, να ελαχιστοποιηθεί το ενδεχόμενο αρνητικών επιπτώσεων των νέων κανόνων επί του κόστους χρηματοδότησης. Ταυτόχρονα, οι νέοι κανόνες δεν πρέπει μόνο να διευκολύνουν την έκδοση των εν λόγω μη εξασφαλισμένων χρεογράφων και να την καταστήσουν όσο το δυνατόν ευρύτερη, αλλά πρέπει να προσφέρουν και τη μέγιστη δυνατή σαφήνεια και ασφάλεια δικαίου για όλους τους ενδιαφερομένους, συμπεριλαμβανομένων των επενδυτών. Είναι βεβαίως σημαντικό να συνεχίσουν να ισχύουν και να εφαρμόζονται οι κανόνες περί προστασίας των καταναλωτών χωρίς να ζημιωθούν.

1.9.

Η προτεινόμενη προσέγγιση να εφαρμόζονται οι νέοι κανόνες μόνο στις μελλοντικές εκδόσεις των εν λόγω χρεογράφων φαίνεται ως η πλέον ρεαλιστική επιλογή και, ως εκ τούτου, πρέπει να υιοθετηθεί.

2.1.

Η παρούσα πρόταση (7) εντάσσεται σε μια δέσμη πέντε νομοθετικών προτάσεων που δημοσίευσε πρόσφατα (8) η Επιτροπή σχετικά με τη ρύθμιση του κλάδου των τραπεζών και βασίζονται στην υφιστάμενη νομοθεσία στον τομέα αυτόν (9). Η συγκεκριμένη πρόταση επιλέχτηκε από τη δέσμη αυτή να εξεταστεί κατά προτεραιότητα με σκοπό την ταχύτερη έγκριση και εφαρμογή της.

2.2.

Η δέσμη μέτρων αφορά τη μεταφορά κειμένων που καταρτίστηκαν μετά από εργασίες που πραγματοποιήθηκαν από την Επιτροπή Τραπεζικής Εποπτείας της Βασιλείας (CBCB) και το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (CSF), λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα της «πρόσκλησης υποβολής στοιχείων» που διοργανώθηκε από την Επιτροπή με σκοπό την εξέταση της τρέχουσας τραπεζικής νομοθεσίας και την εκτίμηση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητάς της.

2.3.

Σε γενικές γραμμές, η δέσμη προτάσεων αποσκοπεί κυρίως στα εξής:

2.3.1.

την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων της ΕΕ και την προαγωγή της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας,

2.3.2.

τη βελτίωση της δανειοδοτικής ικανότητας των τραπεζών για τη στήριξη της οικονομίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και

2.3.3.

την ενίσχυση του ρόλου των τραπεζών στην εμβάθυνση και την αύξηση της ρευστότητας των ευρωπαϊκών κεφαλαιαγορών, με σκοπό τη δημιουργία ένωσης κεφαλαιαγορών.

2.3.4.

Ταυτόχρονα, και αυτό μπορεί να αναφερθεί εδώ, καταβάλλονται προσπάθειες για μια τελειοποιημένη και αυστηρότερη εφαρμογή της «αρχής της αναλογικότητας» προς όφελος των μικρών ή/και λιγότερο περίπλοκων τραπεζών.

2.4.

Στο πλαίσιο αυτό, η παρούσα πρόταση έχει ως στόχο την εναρμονισμένη εθνική κατάταξη των μη εξασφαλισμένων χρεωστικών μέσων. Η εναρμόνιση αυτή είναι σημαντική για την εξυγίανση μιας τράπεζας στο πλαίσιο της ρύθμισης BRRD.

2.5.

Σε περίπτωση μιας τέτοιας εξυγίανσης, είναι σημαντικό οι ζημίες να επιβαρύνουν πρωτίστως το ιδιωτικό κεφάλαιο και όχι τους φορολογουμένους ή τις δημόσιες αρχές. Τούτο επιτυγχάνεται μέσω της «διάσωσης με ίδια μέσα», δηλαδή με τη διαγραφή του χρέους ή τη μετατροπή του σε κεφάλαιο επιχειρηματικού κινδύνου.

2.6.

Προς τον σκοπό αυτόν, όλες οι τράπεζες πρέπει να διαθέτουν ένα ελάχιστο ιδίων κεφαλαίων και επιλέξιμων υποχρεώσεων ή, με άλλα λόγια, να πληρούν τις ελάχιστες απαιτήσεις ιδίων κεφαλαίων και επιλέξιμων υποχρεώσεων (MREL).

2.7.

Το νέο στοιχείο που έχει προκύψει είναι ότι υπάρχουν πλέον διεθνείς συμφωνίες σχετικά με πρόσθετες απαιτήσεις που ισχύουν για τις σημαντικές παγκοσμίως, από συστημική άποψη, τράπεζες (G-SIB), στο πλαίσιο της αντιμετώπισης του ζητήματος που προέκυψε με τις τράπεζες που θεωρούνται «πολύ μεγάλες για να πτωχεύσουν». Μια από τις άλλες προτάσεις της δέσμης που αναφέρονται παραπάνω αποσκοπεί ακριβώς στην ενσωμάτωση της απαίτησης αυτής, που είναι γνωστή ως «συνολική ικανότητα απορρόφησης ζημιών» (TLAC), στο υφιστάμενο σύστημα MREL για τις συγκεκριμένες τράπεζες.

2.8.

Και οι δύο αυτές υποχρεώσεις ώθησαν ορισμένα κράτη μέλη (10) στην προσαρμογή, σε εθνικό επίπεδο, της νομοθεσίας τους περί αφερεγγυότητας όσον αφορά την κατάταξη ορισμένων πιστωτών τραπεζών στην ιεράρχηση των οποίων αποτελούν το αντικείμενο.

2.9.

Οι προσαρμογές αυτές έγιναν στα διάφορα κράτη μέλη με πολλούς και διάφορους τρόπους, πράξη που μπορεί να θεωρηθεί ανεπαρκής και όχι απολύτως σκόπιμη για την επίτευξη των επιδιωκόμενων σκοπών. Η παρούσα πρόταση αποβλέπει στην επίλυση του συγκεκριμένου προβλήματος, προβλέποντας ένα εναρμονισμένο καθεστώς (βλέπε σημείο 2.4).

3.1.

Σε γενικές γραμμές, η δέσμη μέτρων και η παρούσα πρόταση θα πρέπει να επικροτηθούν. Αντιπροσωπεύουν μια περαιτέρω συμπλήρωση και βελτίωση των βασικών μεταρρυθμίσεων που έχουν γίνει μετά την κρίση, με σκοπό την ενίσχυση του χρηματοπιστωτικού τομέα. Επίσης, συμβάλλουν στην περαιτέρω μείωση του κινδύνου στον ίδιο τομέα.

3.2.

Εν γένει, γεγονός παραμένει ότι το τραπεζικό σύστημα πρέπει να είναι εύρωστο και επαρκώς κεφαλαιοποιημένο. Αυτό, με τη σειρά του, είναι σημαντικό για τη διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, η οποία απαιτεί, όταν μια κρίση πλήττει ένα τραπεζικό ίδρυμα, να γίνεται επίκληση κατά πρώτον στα ιδιωτικά κεφάλαια των μετόχων και των άλλων πιστωτών της τράπεζας («διάσωση με ίδια μέσα»). Έτσι θα πρέπει να αποτρέπεται το ενδεχόμενο απαίτησης πόρων του δημοσίου ή των φορολογουμένων. Επίσης, πρέπει να διασφαλίζονται σε κάθε περίπτωση οι μισθοί, οι συντάξεις και άλλες πάγιες παροχές των μισθωτών (11).

3.3.

Η εφαρμογή αυτής της προσέγγισης θα ήταν σκόπιμο να ισχύει για όλες τις τράπεζες ανεξαιρέτως. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την ικανοποίησή της για τις προσπάθειες θέσπισης μιας ενισχυμένης ρύθμισης για τα σημαντικά παγκοσμίως, από συστημική άποψη, ιδρύματα (G-SIB), βάσει των συμφωνιών που έχουν συναφθεί σε επίπεδο G20.

3.4.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το ότι στην παρούσα πρόταση, οι διατάξεις που αφορούν τη συνολική ικανότητα απορρόφησης ζημιών (TLAC) ενσωματώνονται στις ελάχιστες απαιτήσεις ιδίων κεφαλαίων και επιλέξιμων υποχρεώσεων (MREL), που προβλέπεται στο πλαίσιο της οδηγίας για την ανάκαμψη και την εξυγίανση των πιστωτικών ιδρυμάτων (BRRD). Έτσι, όχι μόνο βελτιώνεται η εφαρμογή των ισχυόντων κανόνων, αλλά τίθενται ταυτόχρονα τα θεμέλια ενός εναρμονισμένου καθεστώτος για τις πλέον σημαντικές τράπεζες. Αυτό με τη σειρά του θα έχει θετικές συνέπειες για την επιχειρησιακή εφαρμοσιμότητα του συστήματος.

3.5.

Λόγω του ότι οι τράπεζες διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη χρηματοδότηση της οικονομίας, των νοικοκυριών και των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, η έκδοση των εν λόγω μέσων πρέπει να γίνεται υπό καλές συνθήκες και όσο το δυνατόν ευρύτερα. Το νέο σύστημα θα πρέπει να εξασφαλίσει σαφήνεια και ασφάλεια δικαίου για όλους τους ενδιαφερομένους, συμπεριλαμβανομένων των επενδυτών. Πρέπει επίσης να δοθεί προσοχή στο κόστος. Οι νέοι κανόνες πρέπει να περιορίσουν στο ελάχιστο δυνατό τυχόν αρνητικές συνέπειες για το κόστος χρηματοδότησης των τραπεζών.

3.6.

Ιδιαίτερα θετικό είναι το ότι ορισμένα κράτη μέλη άρχισαν πολύ γρήγορα να προσαρμόζουν τη νομοθεσία τους περί αφερεγγυότητας, ώστε να ληφθούν υπόψη οι εξελίξεις σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο (βλέπε ανωτέρω).

3.7.

Είναι λυπηρό, ωστόσο, το ότι οι εργασίες αυτές διεξάγονται κατά τρόπο μη οργανωμένο και καταλήγουν επομένως σε σημαντικές διαφορές από το ένα κράτος μέλος στο άλλο και με ορισμένες ατυχείς συνέπειες, όπως η αβεβαιότητα όσον αφορά τους εκδότες και τους επενδυτές και η μεταχείρισή τους σε περίπτωση εφαρμογής της ρύθμισης για το εργαλείο διάσωσης με ίδια μέσα. Αυτό μπορεί επίσης να δυσχεράνει την εφαρμογή της οδηγίας BRRD στην περίπτωση των τραπεζών που ασκούν δραστηριότητες σε περισσότερες από μία χώρες.

3.8.

Η ΕΟΚΕ δεν θεωρεί ενδεδειγμένη τη διαφορετική μεταχείριση των μη εξασφαλισμένων χρεωστικών μέσων, κάτι που εξάλλου θα προκαλούσε περαιτέρω στρεβλώσεις μεταξύ των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και των κρατών μελών και αθέμιτο ανταγωνισμό στην αγορά.

3.9.

Συνεπώς, είναι σημαντικό να αναληφθεί ταχεία δράση και όχι μόνο για να τερματιστεί η ατομική προσέγγιση από κάθε κράτος μέλος αλλά και για να υπάρξει στροφή προς μια εναρμονισμένη προσέγγιση. Αυτό όχι μόνο οδηγεί σε πιο ισότιμους όρους ανταγωνισμού μεταξύ των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και των κρατών μελών, αλλά ταυτόχρονα συμβάλλει με τον καλύτερο τρόπο στην προώθηση των θεμελιωδών στόχων ενίσχυσης της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και μείωσης των κινδύνων στον χρηματοπιστωτικό τομέα.

3.10.

Το νέο καθεστώς δεν περιέχει διατάξεις σχετικά με τη δυνατότητα ή μη ορισμένων θεσμικών ή ιδιωτικών επενδυτών να αποκτήσουν ή να αγοράσουν αυτά τα μη εξασφαλισμένα χρεόγραφα. Η τακτοποίηση του ζητήματος αυτού στο πλαίσιο της οδηγίας BRRD μάλλον αντενδείκνυται και, επιπλέον, το ζητούμενο είναι σε τελική ανάλυση να εξασφαλιστεί η πλήρης και ολοκληρωμένη προστασία των καταναλωτών (12) στον τομέα αυτόν.

3.11.

Οι προτεινόμενοι κανόνες ισχύουν μόνο για τις εν λόγω μελλοντικές εκδόσεις και όχι για το υφιστάμενο απόθεμα. Για λόγους ασφάλειας δικαίου και πρόληψης —ενδεχομένως ανεπιθύμητων— επιπτώσεων για τις αγορές, τους εκδότες και τους επενδυτές, η προσέγγιση αυτή φαίνεται ικανοποιητική, ακόμη και αν και ενδέχεται να έχει προσωρινά ορισμένες συνέπειες για τις εποπτικές αρχές.

3.12.

Τέλος, κρίνεται σκόπιμο να αναζητηθεί μια ρεαλιστική ημερομηνία για την έναρξη ισχύος του εν λόγω καθεστώτος (13).

—

στον κανονισμό για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις (ΚΚΑ) και την οδηγία για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις (ΟΚΑ), του 2013, που ορίζουν τις απαιτήσεις προληπτικής εποπτείας που εφαρμόζονται σε πιστωτικά ιδρύματα (τράπεζες) και επιχειρήσεις επενδύσεων, καθώς και κανόνες διακυβέρνησης και εποπτείας,

—

στην οδηγία για την ανάκαμψη και την εξυγίανση των τραπεζών (BRRD — Bank) και στον κανονισμό για τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης (κανονισμός ΕΜΕ/SRMR), που εγκρίθηκαν το 2014, που θεσπίζουν κανόνες για την ανάκαμψη και την εξυγίανση των προβληματικών τραπεζών και εγκαθιδρύουν τον ενιαίο μηχανισμό εξυγίανσης.

31.5.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 173/45

Εισηγήτρια:

η κ. Indrė VAREIKYTĖ

Συνεισηγήτρια:

η κ. Tatjana BABRAUSKIENĖ

1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη που προτείνει η Επιτροπή και πιστεύει ότι αποτελεί ένα θετικό βήμα προς την κατεύθυνση της βελτίωσης της ισορροπίας μεταξύ των δεξιοτήτων που απαιτούνται από τα άτομα, την αγορά εργασίας και τις κοινωνίες. Πιστεύει, επίσης, ότι η καλύτερη αντιστοίχιση των δεξιοτήτων θα διευκολύνει την πρόσβαση ειδικευμένων και ικανών ατόμων στην αγορά εργασίας.

1.2.

Είναι κατανοητό ότι το νέο θεματολόγιο και οι πρωτοβουλίες του επικεντρώνονται στην επίλυση τρεχόντων ζητημάτων, ως επί το πλείστον με την τροποποίηση υφιστάμενων εργαλείων και μέτρων που αποσκοπούν στη βελτίωση της εφαρμογής και της λειτουργίας τους. Υπάρχει, ωστόσο, ανάγκη να προαχθούν πιο καινοτόμες λύσεις στους τομείς της εκπαίδευσης και της ανάπτυξης δεξιοτήτων, καθώς η Ευρώπη χρειάζεται μια πραγματική αλλαγή στάσης ως προς τους στόχους και τη λειτουργία του τομέα της εκπαίδευσης και την κατανόηση της θέσης και του ρόλου του στην κοινωνία.

1.3.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η αύξηση της συμμετοχής στην αγορά εργασίας, η κάλυψη των αναγκών των μεταβαλλόμενων, αβέβαιων και πολύπλοκων αγορών εργασίας, καθώς και η καταπολέμηση της φτώχειας, των ανισοτήτων και των διακρίσεων στην ΕΕ δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν σωστά χωρίς να ληφθούν υπόψη οι σχετικές κοινωνικές πτυχές και τα θέματα που σχετίζονται με το φύλο.

1.4.

Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να προτείνει μια ευρύτερη άποψη σχετικά με τη λειτουργία και την αμοιβαία εξάρτηση των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, των συστημάτων εργασίας και των κοινωνικών συστημάτων συνολικά, αλλά και των μεμονωμένων μέτρων τους, ιδιαίτερα σε θέματα που σχετίζονται με υψηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης, τον ρόλο της διά βίου μάθησης, τη διασυνοριακή κινητικότητα, την επιχειρηματική νοοτροπία, τη δημιουργικότητα, την καινοτομία και τις κοινωνικές και διαπολιτισμικές δεξιότητες.

1.5.

Η ΕΟΚΕ θα ήθελε επίσης να καταστεί σαφέστερη η σχέση μεταξύ του νέου θεματολογίου, αφενός, και του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», αφετέρου — ειδικότερα όσον αφορά τους στόχους τους για την εκπαίδευση και την απασχόληση, καθώς και να υπάρξει πρόβλεψη του ρόλου του νέου θεματολογίου δεξιοτήτων σε σχέση με το θεματολόγιο του 2030, τη στρατηγική για την ψηφιακή ενιαία αγορά, τη στρατηγική για την κυκλική οικονομία, τη στρατηγική δέσμευση για την ισότητα των φύλων την περίοδο 2016-2019, τον πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης.

1.6.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για την έλλειψη συγκεκριμένων δράσεων στο νέο θεματολόγιο σχετικά με τον βασικό ρόλο που διαδραματίζει η μη τυπική και η άτυπη μάθηση στην προετοιμασία των νέων για τη ζωή. Επιπλέον, η επιχειρηματικότητα υπό την ευρύτερη έννοια του όρου (δηλαδή το αίσθημα πρωτοβουλίας), δεν τονίζεται στο νέο θεματολόγιο ως δεξιότητα ζωής που είναι επωφελής για όλα τα άτομα. Εν προκειμένω, η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να επιδείξει ιδιαίτερη προσοχή στις συγκεκριμένες ανάγκες δεξιοτήτων των ελεύθερων επαγγελμάτων (1).

1.7.

Η ΕΟΚΕ δεν μπορεί να αποδεχθεί ότι δεν προβλέπεται νέα χρηματοδότηση για την υλοποίηση του νέου θεματολογίου και πιστεύει ακράδαντα ότι ακόμη και η καλύτερη δυνατή χρήση των υφιστάμενων προγραμμάτων χρηματοδότησης δεν θα είναι αρκετή για να στηρίξει τις φιλοδοξίες του θεματολογίου. Επιπλέον, οι προτεινόμενες πηγές χρηματοδότησης για το θεματολόγιο, δηλαδή το ΕΚΤ και το Erasmus+, ήδη προγραμματίζονται και διανέμονται σε εθνικό επίπεδο· συνεπώς, η χρήση τους με σκοπό την υλοποίηση του θεματολογίου καθίσταται ακόμη πιο αβέβαιη.

1.8.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την ιδιαίτερη έμφαση που δίδεται στον διάλογο με τους κοινωνικούς εταίρους και τις επιχειρήσεις στο προτεινόμενο θεματολόγιο και ενθαρρύνει την περαιτέρω ενίσχυση του εν λόγω διαλόγου, καθώς και του διαλόγου με τις ενδιαφερόμενες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ) και τις οργανώσεις που εργάζονται άμεσα με τους δικαιούχους και μπορούν να προσεγγίσουν ευάλωτα άτομα.

1.9.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η προτεινόμενη εγγύηση δεξιοτήτων θα κάνει αισθητή διαφορά μόνον εάν αντληθούν διδάγματα από την εφαρμογή των εγγυήσεων για τη νεολαία.

1.10.

Η ανάπτυξη δεξιοτήτων στην ψηφιακή εποχή λαμβάνει χώρα μέσα σε ένα πλαίσιο ταχέων και, κατά καιρούς, ανατρεπτικών μεταβολών, όπου τα επιχειρηματικά μοντέλα μπορεί να αλλάξουν ριζικά. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το να βοηθούνται απλώς οι πολίτες για να αποκτήσουν ένα ελάχιστο σύνολο δεξιοτήτων δεν είναι αρκετό και ότι έχει ζωτική σημασία να διασφαλιστεί ότι η «εγγύηση δεξιοτήτων» αποτελεί εγγυημένη πορεία που επιτρέπει στους ανθρώπους να προχωρήσουν περαιτέρω και να φθάσουν στο υψηλότερο εφικτό επίπεδο δεξιοτήτων. Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για την εξεύρεση περαιτέρω λύσεων –όπως π.χ. δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων– για την αύξηση της χρηματοδότησης που απαιτείται προκειμένου να διασφαλιστεί η ταχεία ανάπτυξη δεξιοτήτων. Κρίνεται επίσης σκόπιμη η εξέταση των μέσων που χρησιμοποιούνται ήδη σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ, όπως π.χ. οι συλλογικές συμβάσεις που προβλέπουν τη δυνατότητα εκπαιδευτικής άδειας μετ’ αποδοχών.

1.11.

Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ότι η βελτίωση των ατομικών δεξιοτήτων από μόνη της δεν θα δώσει το επιθυμητό αποτέλεσμα απασχολησιμότητας, εάν δεν αναπτυχθούν επίσης περαιτέρω οι στενά συνυφασμένες κοινωνικές, οικονομικές και με βάση το φύλο πολιτικές στήριξης.

1.12.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι προσπάθειες για την περαιτέρω ανάπτυξη του ευρωπαϊκού πλαισίου επαγγελματικών προσόντων (ΕΠΕΠ) θα πρέπει να επικεντρώνονται στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και όλων των ενδιαφερόμενων μερών, στη σημασία της αναγνώρισης των δεξιοτήτων και των προσόντων περαιτέρω εκπαίδευσης και στην επικύρωση των δεξιοτήτων που αποκτώνται μέσω της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης, με ιδιαίτερη προσοχή στις εγκάρσιες δεξιότητες. Επιπλέον –ιδίως όσον αφορά την επίτευξη υψηλού επιπέδου δεξιοτήτων– είναι σημαντικό η μη τυπική και η άτυπη μάθηση να ενισχυθούν έτσι ώστε να μπορούν να συνδυαστούν με τα υφιστάμενα συστήματα τυπικής εκπαίδευσης και κατάρτισης χωρίς εμπόδια και κατά τρόπο αποδεκτό από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.

1.13.

Είναι ζωτικής σημασίας να διασφαλιστεί ότι η προσπάθεια για την αναβάθμιση του ΕΠΕΠ δεν θα καταστεί ιδιαίτερα επαχθής και γραφειοκρατική, καθώς και ότι θα επιτευχθεί μεγαλύτερη συνοχή μεταξύ των μέσων απόκτησης προσόντων της ΕΕ — δηλαδή του ΕΠΕΠ, του ECVET (Ευρωπαϊκό σύστημα πιστωτικών μονάδων για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση/European Credit System for Vocational Education and Training) και του EQAVET (Ευρωπαϊκό πλαίσιο αναφοράς για τη διασφάλιση της ποιότητας στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση/European Quality Assurance Reference Framework for Vocational Education and Training). Η ESCO (Ευρωπαϊκή ταξινόμηση δεξιοτήτων, ικανοτήτων και επαγγελμάτων/European Skills, Competences, Qualifications and Occupations) θα πρέπει να στηρίξει την ανάπτυξη του ΕΠΕΠ και της χρήσης του, είναι όμως απαραίτητο να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες συσχέτισης προκειμένου η ESCO να είναι σε θέση να συνεισφέρει.

1.14.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά το νέο πλαίσιο Europass, ειδικά όσον αφορά τη μετατροπή της χρήσης του από μέσο το οποίο βασιζόταν σε έγγραφα σε πλατφόρμα παροχής υπηρεσιών. Πιστεύει ότι η διαφάνεια, η χρηστικότητα, η προσβασιμότητα και η αποτελεσματικότητα θα πρέπει να είναι οι βασικές κινητήριες δυνάμεις της ανάπτυξής του. Είναι ζωτικής σημασίας να διασφαλιστεί ότι το ανανεωμένο πλαίσιο Europass είναι προσβάσιμο σε άτομα με ειδικές ανάγκες.

1.15.

Η ΕΟΚΕ διατηρεί επιφυλάξεις, ωστόσο, για το κατά πόσον είναι δεοντολογικά σωστό να χρησιμοποιηθούν κεφάλαια του προγράμματος Erasmus+ ως αρχική οικονομική πηγή. Παράλληλα, η Επιτροπή θα πρέπει να επαναξιολογήσει τις δημοσιονομικές επιπτώσεις με πιο ρεαλιστικό τρόπο, ιδιαίτερα όσον αφορά τις χρηματοοικονομικές επιπτώσεις για τα κράτη μέλη και τις δημοσιονομικές επιπτώσεις που προκύπτουν από τη διάδοση του νέου πλαισίου Europass στο κοινό.

2.1.

Η Επιτροπή έχει υιοθετήσει νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη με στόχο να διασφαλιστεί ότι οι πολίτες αναπτύσσουν ένα ευρύ σύνολο δεξιοτήτων από νωρίς στη ζωή τους και να αξιοποιηθεί στο έπακρο το ανθρώπινο κεφάλαιο της Ευρώπης, γεγονός το οποίο θα ενισχύσει την απασχολησιμότητα, την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη στην Ευρώπη.

2.2.

Η Επιτροπή εκτιμά ότι 70 εκατομμύρια Ευρωπαίοι δεν διαθέτουν επαρκείς δεξιότητες ανάγνωσης και γραφής, έχουν περιορισμένες γνώσεις αριθμητικής, ενώ ποσοστό άνω του 20 % δεν μπορεί να εργαστεί σχεδόν καθόλου με υπολογιστές (2), γεγονός το οποίο τους εκθέτει σε κίνδυνο ανεργίας, φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Από την άλλη πλευρά, πάνω από το 30 % των υψηλά ειδικευμένων νέων εργάζονται σε θέσεις που δεν ταιριάζουν με τα ταλέντα και τις φιλοδοξίες τους, ενώ το 40 % των Ευρωπαίων εργοδοτών αναφέρουν ότι δεν μπορούν να βρουν ανθρώπους με τις συγκεκριμένες δεξιότητες που τους χρειάζονται για να αναπτυχθούν και να καινοτομήσουν. Ταυτόχρονα, πολύ λίγοι άνθρωποι έχουν την επιχειρηματική νοοτροπία και τις ικανότητες που είναι αναγκαίες για να ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση και να συνεχίσουν να προσαρμόζονται στις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις της αγοράς εργασίας.

2.3.

Η Επιτροπή θεωρεί ότι η αύξηση των επιπέδων δεξιοτήτων, η προώθηση εγκάρσιων δεξιοτήτων και η εξεύρεση τρόπων για την καλύτερη πρόβλεψη των αναγκών της αγοράς εργασίας, μεταξύ άλλων βάσει διαλόγου με τη βιομηχανία, είναι καίριας σημασίας για την αύξηση των ευκαιριών των ατόμων στη ζωή και για τη στήριξη δίκαιης, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, καθώς και για την προώθηση συνεκτικών κοινωνιών. Ως συμβολή στην αντιμετώπιση των προκλήσεων από πλευράς δεξιοτήτων, η Επιτροπή προτείνει δέκα πρωτοβουλίες που θα υλοποιηθούν μέσα στα επόμενα δύο χρόνια:

3.1.

Στην παρούσα γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ επικεντρώνεται στο θεματολόγιο αυτό καθαυτό και σε τρεις από τις πρωτοβουλίες που έχουν ήδη προταθεί παράλληλα με αυτό: την εγγύηση δεξιοτήτων, την αναθεώρηση του ευρωπαϊκού πλαισίου επαγγελματικών προσόντων και την αναθεώρηση του πλαισίου Europass.

3.2.

Η ΕΟΚΕ ανταποκρίνεται επίσης στο αίτημα της Μαλτέζικης Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εκπόνηση διερευνητικής γνωμοδότησης με θέμα την Αναβάθμιση των δεξιοτήτων των ατόμων στην αγορά εργασίας. Λόγω της αλληλοεπικάλυψης στο πεδίο εφαρμογής και τον τομέα ενδιαφέροντος, η απάντηση της ΕΟΚΕ στο εν λόγω αίτημα έχει ενσωματωθεί στην παρούσα γνωμοδότηση και την εμπλουτίζει, επεκτείνοντας τις θέσεις της ΕΟΚΕ όσον αφορά την κοινωνική διάσταση και πτυχές σχετικές με το φύλο των δεξιοτήτων και της απασχολησιμότητας.

4.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη που προτείνει η Επιτροπή και πιστεύει ότι είναι ένα θετικό βήμα προς την κατεύθυνση της βελτίωσης της ισορροπίας μεταξύ των αναγκών για δεξιότητες της κοινωνίας και των επιχειρήσεων. Ενώ είναι κατανοητό ότι το νέο θεματολόγιο και οι πρωτοβουλίες του επικεντρώνονται στην επίλυση τρεχόντων ζητημάτων, κυρίως με την τροποποίηση υφιστάμενων εργαλείων και μέτρων που αποσκοπούν στη βελτίωση της εφαρμογής και της λειτουργίας τους, η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη να θεσπιστούν πιο καινοτόμες λύσεις στους τομείς της εκπαίδευσης και της ανάπτυξης δεξιοτήτων. Πολλά κράτη μέλη και κράτη του ΕΟΧ εφαρμόζουν ήδη διάφορες καινοτόμες προσεγγίσεις, όμως αυτές ούτε παρακολουθούνται, ούτε καν αναφέρονται στο θεματολόγιο, ούτε βεβαίως προωθούνται στα κράτη μέλη.

4.2.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα –και ο σχετικά χαμηλός αντίκτυπος των συνολικών μέτρων της ΕΕ (3) στους τομείς της εκπαίδευσης και της απασχόλησης των νέων από το 2009 στηρίζει την εν λόγω πεποίθηση– ότι είναι πλέον καιρός για μια πραγματική αλλαγή στάσης τόσο ως προς τους στόχους και τη λειτουργία του τομέα εκπαίδευσης και κατάρτισης που θα περιλαμβάνει όλα του τα σκέλη –τυπική, μη τυπική και άτυπη εκπαίδευση– όσο και ως προς την κατανόηση της θέσης και του ρόλου του στην κοινωνία, καθώς και ως προς την αναγνώριση της ίδιας της εκπαίδευσης ως παράγοντα παραγωγικότητας. Είναι ζωτικής σημασίας για το μέλλον της Ευρώπης να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στις επενδύσεις για την ανθρώπινη ανάπτυξη· συνεπώς, το νέο θεματολόγιο θα πρέπει να παρέχει όχι μόνον επιμέρους λύσεις για τις υφιστάμενες ανισότητες στην αγορά εργασίας, αλλά και μέτρα που θα παρέχουν τη δυνατότητα σε κάθε μεμονωμένο άτομο στην ΕΕ να γίνει καλύτερο, πιο εξειδικευμένο και πιο ευέλικτο στην επιλογή οικονομικών δραστηριοτήτων.

4.3.

Η αναβάθμιση και η αντιστοίχιση των δεξιοτήτων, αλλά και η επανακατάρτιση και η συνεχής επαγγελματική ανάπτυξη, είναι ιδιαίτερα χρήσιμες σε σχέση με τις κοινωνικές και πολιτικές δεσμεύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης με στόχο την αύξηση της συμμετοχής στην αγορά εργασίας και την κάλυψη των αναγκών των μεταβαλλόμενων αγορών εργασίας, καθώς και για την καταπολέμηση της φτώχειας, των ανισοτήτων και των διακρίσεων στην ΕΕ. Τα ζητήματα αυτά δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν σωστά χωρίς να ληφθούν υπόψη οι σχετικές κοινωνικές πτυχές και προοπτικές που σχετίζονται με το φύλο. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι ενώ το νέο θεματολόγιο επικεντρώνεται στις δεξιότητες και την απασχολησιμότητα σε γενικές γραμμές, δεν προσδιορίζει συγκεκριμένα μέτρα για την αξιοποίηση των δυνατοτήτων ούτε των ατόμων με μερική απασχόληση ή σε επισφαλή εργασία, ούτε των οικονομικά αδρανών γυναικών, των ηλικιωμένων πολιτών και των ατόμων με αναπηρίες που θα μπορούσαν, στο σύνολό τους, να συνεισφέρουν σημαντικά στην ανάπτυξη και την πρόοδο της ΕΕ.

4.4.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα κύρια χαρακτηριστικά των ανισοτήτων μεταξύ των φύλων (4) σε σχέση με την ανάπτυξη δεξιοτήτων δεν ελήφθησαν υπόψη κατά το στάδιο του σχεδιασμού του θεματολογίου. Σε αυτά περιλαμβάνονται: άσκηση πιέσεων στις γυναίκες για να αναλάβουν ρόλο παροχής φροντίδων και να συμβιβάσουν την επαγγελματική και την οικογενειακή τους ζωή, εισαγωγή διακρίσεων, διαιώνιση στερεοτύπων, υψηλότερη εκπροσώπηση των γυναικών σε μη κανονική απασχόληση, περιορισμένες επαγγελματικές επιλογές για εργασία μερικής απασχόλησης (γεγονός το οποίο αυξάνει τον κίνδυνο υπερεκπαίδευσης, ιδίως σε περιπτώσεις “επαγγελματικής υποβάθμισης”), καθώς και ορισμένα πεδία σπουδών στα οποία γυναίκες και άνδρες έχουν ισχυρή εκπροσώπηση, με αποτέλεσμα να είναι πιθανότερο να επηρεαστούν από την υπερεκπαίδευση στην αγορά εργασίας.

4.5.

Το θεματολόγιο επικεντρώνεται σταθερά στην παροχή ενός ελάχιστου συνόλου δεξιοτήτων και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων χαμηλού και μέσου επιπέδου, όμως η ΕΟΚΕ σημειώνει την έλλειψη ευρύτερης προοπτικής της Επιτροπής σχετικά με τη λειτουργία και την αμοιβαία εξάρτηση μεταξύ των συστημάτων εκπαίδευσης, των συστημάτων εργασίας και των κοινωνικών συστημάτων συνολικά, αλλά και των μεμονωμένων μέτρων τους. Μια τέτοια περιορισμένη άποψη αγνοεί τα εξίσου σημαντικά ζητήματα των υψηλότερων επιπέδων εκπαίδευσης και κατάρτισης, του ρόλου της διά βίου μάθησης, της διασυνοριακής κινητικότητας, της επιχειρηματικότητας, της δημιουργικότητας, της καινοτομίας, των κοινωνικών δεξιοτήτων αλλά και της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, για να αναφέρουμε ενδεικτικά μερικά από αυτά. Εν προκειμένω, η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να επιδείξει ιδιαίτερη προσοχή στις συγκεκριμένες ανάγκες δεξιοτήτων των ελεύθερων επαγγελμάτων (5).

4.6.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να υιοθετήσει μια συντονισμένη, συνεκτική και συνεπή προσέγγιση στις πρωτοβουλίες πολιτικής της, ιδίως όταν αυτές αφορούν την ανάπτυξη δεξιοτήτων. Υπάρχει έλλειψη αποτελεσματικού συντονισμού μεταξύ ταυτόχρονων πρωτοβουλιών που προτείνονται από ξεχωριστές ΓΔ και είναι στενά συνυφασμένες. Η βελτίωση του συντονισμού θα μπορούσε να αυξήσει αισθητά την αποτελεσματικότητα και τον αντίκτυπο των μέτρων αυτών.

4.7.

Δεδομένου ότι η ανάπτυξη δεξιοτήτων έχει βασικές επιπτώσεις στην οικονομική ανάπτυξη και προκειμένου να διασφαλιστεί πραγματικός αντίκτυπος, η ΕΟΚΕ θα ήθελε επίσης να υπάρχει αμεσότερη σχέση μεταξύ του νέου θεματολογίου, αφενός, και του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου (και ιδίως των ειδικών ανά χώρα συστάσεων) και της στρατηγικής “Ευρώπη 2020”, αφετέρου. Το ζήτημα αυτό αφορά ειδικότερα τους στόχους τους για την εκπαίδευση και την απασχόληση, καθώς και τον ρόλο του προτεινόμενου θεματολογίου σε σχέση με το θεματολόγιο του 2030, τη στρατηγική για την ψηφιακή ενιαία αγορά, τη στρατηγική για την κυκλική οικονομία, τη στρατηγική δέσμευση για ισότητα των φύλων την περίοδο 2016-2019, τον πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (ειδικά τα προτεινόμενα συστήματα αναφοράς) και τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης. Ο καθορισμός των σχέσεων αυτών θα ενισχύσει τη θέση του θεματολογίου μεταξύ των μακροπρόθεσμων στόχων και των γενικών πλαισίων πολιτικής της ΕΕ και, ως εκ τούτου, θα εγγυηθεί το καθεστώς του ως στρατηγικής πρωτοβουλίας.

4.8.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η αποτελεσματική αντιστοίχιση των δεξιοτήτων έχει ζωτική σημασία, καθώς δεν είναι βιώσιμο το 30 % των νέων Ευρωπαίων να διαθέτει υπερβολικά πολλά προσόντα για την εργασία του, σε σχέση με τα αποκτηθέντα τυπικά προσόντα, και, την ίδια στιγμή, το 40 % των εργοδοτών να αναφέρει έλλειψη εργαζομένων με το απαιτούμενο σύνολο δεξιοτήτων. Ωστόσο, είναι υψίστης σημασίας να συνδυαστεί η αντιστοίχιση των δεξιοτήτων με τη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας, αλλά και να τονιστεί η σπουδαιότητα της διασυνοριακής κινητικότητας ως μεθόδου για την αντιστοίχιση των δεξιοτήτων, ώστε να επιτευχθεί μια πλήρως λειτουργική και αποτελεσματική κοινωνία.

4.9.

Στο νέο θεματολόγιο υπογραμμίζεται τόσο η σημασία της ένταξης όσο και της απόκτησης δεξιοτήτων απασχολησιμότητας. Επιπλέον, ενώ το θεματολόγιο επικεντρώνεται κυρίως στις ανάγκες της βιομηχανίας, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα πρέπει να υπάρξει μεγαλύτερη εστίαση στις δεξιότητες που έχουν ευρύτερη σημασία για την κοινωνία. Υπάρχουν επίσης δεξιότητες προς όφελος γενικότερα των ατόμων και της κοινωνίας, όπως οι εγκάρσιες, οι μεταβιβάσιμες ή οι ήπιες δεξιότητες (π.χ. η κριτική και η δημιουργική σκέψη ή οι κοινωνικές, πολιτικές και πολιτιστικές ικανότητες) (6). Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης τη λύπη της για το γεγονός ότι η επιχειρηματικότητα (υπό την ευρύτερη έννοια του όρου, δηλαδή το αίσθημα πρωτοβουλίας) δεν αναδεικνύεται στο νέο θεματολόγιο ως δεξιότητα ζωής που είναι επωφελής για όλα τα άτομα.

4.10.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ τονίζει για μια ακόμη φορά την αξίας πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ χαμένη ευκαιρία λόγω της έλλειψης στήριξης της γυναικείας επιχειρηματικότητας (7). Οι γυναίκες επιχειρηματίες δημιουργούν θέσεις εργασίας, καινοτομία και νέες δεξιότητες σε όλους τους τομείς της βιομηχανίας. Επιπλέον, αναπτύσσουν προορατική δράση στον τομέα της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, μεριμνώντας για την ενίσχυση και την προώθηση της κοινοτικής και κοινωνικής καινοτομίας (8).

4.11.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι είναι ουσιώδες να διασφαλιστεί ότι όλοι οι νέοι κατέχουν βασικές δεξιότητες, όμως εκφράζει τη λύπη της για την έλλειψη συγκεκριμένων μέτρων στο νέο θεματολόγιο σχετικά με τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει η μη τυπική και η άτυπη μάθηση στην προετοιμασία των νέων για τη ζωή. Οι δεξιότητες και ικανότητες που αποκτώνται εκτός τυπικής εκπαίδευσης και κατάρτισης δίνουν στους νέους την ευκαιρία τόσο να απασχοληθούν επαγγελματικά όσο και να κατακτήσουν τη θέση που τους αρμόζει και να συνεισφέρουν στην ευρύτερη κοινωνία. Η πλειονότητα των επικοινωνιακών, πολιτιστικών, διευθυντικών και προσωπικών δεξιοτήτων που αναζητούν οι εργοδότες αποκτώνται μέσω της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης και οι ικανότητες αυτές πρέπει να επικυρώνονται και να αναγνωρίζονται (9).

4.12.

Λαμβάνοντας υπόψη την προτεραιότητα που παρέχεται από τις χρηματοοικονομικές επενδύσεις σε εκπαιδευτικούς κλάδους που θεωρούνται περισσότερο σχετικοί με την τόνωση των εθνικών οικονομιών, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το νέο θεματολόγιο δεν θα πρέπει να ενθαρρύνει τις κυβερνήσεις να ανακαλούν δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει με το ανακοινωθέν του Βουκουρεστίου στο πλαίσιο της Διαδικασίας της Μπολόνιας σχετικά με τη διασφάλιση επαρκούς χρηματοδότησης για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Τέτοιου είδους διακρίσεις ενδέχεται να υπονομεύσουν άλλους τομείς της εκπαίδευσης και να περιορίσουν τη γενική πρόσβαση στην εκπαίδευση και τις γενικές δεξιότητες.

4.13.

Προκειμένου να διευκολυνθεί περαιτέρω η ένταξη των νέων στην αγορά εργασίας του σήμερα, τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να δεσμευθούν εκ νέου όσον αφορά το στρατηγικό πλαίσιο για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης (“ΕΚ 2020”) και την Ατζέντα του Όσλο 2006, η οποία παραμένει ακόμη εξαιρετικά επίκαιρη. Εάν δεν σημειωθεί μεγαλύτερη πρόοδος όσον αφορά τόσο τις δεξιότητες στις θετικές επιστήμες, την τεχνολογία, τη μηχανολογία και τα μαθηματικά όσο και τις πρακτικές δεξιότητες, θα είναι δύσκολη η βελτίωση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και των συστημάτων μαθητείας.

4.14.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι τα εθνικά εκπαιδευτικά συστήματα είναι το πρώτο επίπεδο που είναι αρμόδιο για την αποτελεσματική και εύρυθμη λειτουργία της εκπαίδευσης και της κατάρτισης· ως εκ τούτου, η ευθύνη για να διασφαλιστούν ελάχιστα επίπεδα βασικών δεξιοτήτων εναπόκειται στις κυβερνήσεις των κρατών μελών. Συνεπώς, είναι ζωτικής σημασίας η Επιτροπή να επαναξιολογήσει το κατά πόσον το νέο θεματολόγιο θα επιτρέπει την έγκριση και προώθηση των απαιτούμενων αλλαγών σε εθνικό επίπεδο και θα βοηθά πραγματικά τα κράτη μέλη να κάνουν καλύτερη χρήση των υφιστάμενων πόρων. Είναι, ωστόσο, σημαντικό να υποστηριχθεί ένας εθνικός μηχανισμός διαβούλευσης μεταξύ των κυβερνήσεων και των ενδιαφερόμενων φορέων με σκοπό την ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου, την ενθάρρυνση της συνεργασίας, τη διασφάλιση της αποτελεσματικής διάδοσης βέλτιστων πρακτικών και την ταχεία συλλογή ανατροφοδότησης και συναφών δεδομένων.

4.15.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ ανησυχεί για το ενδεχόμενο να χαθεί η αξία των προτεινόμενων πρωτοβουλιών διότι, στην πραγματικότητα, οι ευρωπαϊκές χώρες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν την κρίση. Οι δημοσιονομικές περικοπές, και ιδίως η μείωση των κονδυλίων για την εκπαίδευση και την κατάρτιση, ενδέχεται να υπονομεύσουν τις προσπάθειες τόσο για την καταπολέμηση των ανισοτήτων μεταξύ των νέων όσο και για την προώθηση μιας ποιοτικής διά βίου εκπαίδευσης για όλους.

4.16.

Η ΕΟΚΕ δεν μπορεί να αποδεχθεί το γεγονός ότι δεν προβλέπεται νέο σύστημα χρηματοδότησης για την υλοποίηση του νέου θεματολογίου. Προτείνει την ενσωμάτωση του θεματολογίου σε ένα μακροοικονομικό πλαίσιο διευκόλυνσης όπου η επένδυση στις δεξιότητες και τις ικανότητες των ατόμων δεν θα αντιμετωπίζεται ως κόστος, αλλά ως δαπάνη η οποία θα αποφέρει θετικά οφέλη σε βάθος χρόνου.

4.17.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι ακόμη και η καλύτερη δυνατή χρήση των υφιστάμενων προγραμμάτων χρηματοδότησης δεν θα είναι αρκετή για να στηρίξει τις φιλοδοξίες του θεματολογίου. Ως εκ τούτου, θα χρειαστεί περισσότερη χρηματοδότηση πέρα από τις πιθανές προσαρμογές κατά τη διάρκεια της ενδιάμεσης αναθεώρησης του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο 2014-2020 που προβλέπονται στο έγγραφο. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει επίσης τα κράτη μέλη να αυξήσουν τις δαπάνες για την εκπαίδευση και να διασφαλίσουν την αποτελεσματική χρησιμοποίησή τους. Θεωρεί δε ότι οι εισφορές που καταβάλλουν τα κράτη μέλη για την κάλυψη των δαπανών για την εκπαίδευση και την κατάρτιση δεν θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στο πλαίσιο που χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό του ελλείμματος του προϋπολογισμού τους.

4.18.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι προτεινόμενες πηγές χρηματοδότησης για το νέο θεματολόγιο, δηλαδή το ΕΚΤ και το Erasmus+, ήδη προγραμματίζονται και διανέμονται σε εθνικό επίπεδο· συνεπώς, η χρήση τους με σκοπό την υλοποίηση του θεματολογίου καθίσταται ακόμη πιο αβέβαιη.

4.19.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ιδιαίτερη έμφαση που δίδεται στον διάλογο και τη διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους και τις επιχειρήσεις στο πλαίσιο του νέου θεματολογίου και ενθαρρύνει την περαιτέρω ενίσχυση του εν λόγω διαλόγου, με στόχο την καλύτερη αντιστοίχιση των δεξιοτήτων και τη διευκόλυνση της πρόσβασης ειδικευμένων εργαζομένων στην αγορά εργασίας, τόσο στο πλαίσιο της Νέας αρχής στον κοινωνικό διάλογο  (10) όσο και εντός των κρατών μελών. Είναι επίσης σημαντικό να αναγνωριστεί και να υποστηριχθεί ο ρόλος των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ) λόγω της ευρύτατης εμπειρίας τους όσον αφορά την παροχή υπηρεσιών στο πλαίσιο της κοινωνικής επιχείρησης, καθώς και της ετοιμότητάς τους να παρέχουν τις δεξιότητες κοινωνικής επιχειρηματικότητας που αποτελούν βασικό δομικό στοιχείο του προτεινόμενου θεματολογίου. Επιπλέον, και ιδίως όσον αφορά την αξιοποίηση του επιχειρηματικού πνεύματος και των επιχειρηματικών δεξιοτήτων, είναι σημαντικό να συμπεριληφθούν οι επαγγελματικοί αντιπροσωπευτικοί φορείς στον εν λόγω διάλογο.

4.20.

Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης την ανάγκη για μεγαλύτερη έμφαση σε στοχοθετημένα μέτρα με σκοπό την προσέγγιση των μειονεκτουσών ομάδων, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία. Αυτό συνεπάγεται τη συλλογή δεδομένων σε εθνικό επίπεδο για την αξιολόγηση του αντικτύπου των ισχυόντων μέτρων σε στοχευμένες ομάδες και τη διασφάλιση του γεγονότος ότι τα μέτρα είναι προσαρμοσμένα στις ιδιαίτερες ανάγκες των εκπαιδευομένων όσον αφορά την πρόσβαση, τη διάρκεια και την επίτευξη αποτελεσμάτων. Αυτό σημαίνει συνεργασία υπό μορφή εταιρικής σχέσης με φορείς λήψης αποφάσεων, οργανώσεις και ενώσεις οι οποίες συνεργάζονται άμεσα με τους δυνητικούς δικαιούχους. Μερικές από τις εν λόγω ενώσεις είναι αρκετά μικρές, πράγμα το οποίο παρεμποδίζει την πρόσβασή τους σε επιχορηγήσεις της ΕΕ. Συνεπώς, θα πρέπει να βρεθούν λύσεις ώστε να διευκολυνθεί η πρόσβασή τους σε τέτοιου είδους οικονομική στήριξη.

5.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η προτεινόμενη “εγγύηση δεξιοτήτων” θα κάνει αισθητή διαφορά μόνον εάν αντληθούν διδάγματα από την εφαρμογή των εγγυήσεων για τη νεολαία (π.χ. αποφυγή επικαλύψεων, διασφάλιση μεγαλύτερης συνοχής). Ειδικότερα, η “εγγύηση δεξιοτήτων” θα πρέπει να προσβλέπει στη διασφάλιση ταχύτερης υλοποίησης, να έχει ολοκληρωμένη προσέγγιση μαζί με τις συνοδευτικές κοινωνικές υπηρεσίες, να είναι πιο ανοιχτή σε συνεργασίες με τις επιχειρήσεις, τους κοινωνικούς εταίρους και τις ΟΚΠ και να χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη ευελιξία ώστε να διευκολύνει τους χρήστες με ειδικές ανάγκες ένταξης. Είναι σημαντικό η “εγγύηση δεξιοτήτων” να αντιμετωπίζεται ως μέτρο παρέμβασης με προστιθέμενη αξία και όχι απλώς ως μέτρο για τη δημιουργία θέσεων εργασίας.

5.2.

Η ΕΟΚΕ έχει τονίσει στο παρελθόν (11) ότι η ανάπτυξη δεξιοτήτων στην ψηφιακή εποχή λαμβάνει χώρα σε ένα πλαίσιο ταχέων και, κατά καιρούς, ανατρεπτικών μεταβολών, όπου τα επιχειρηματικά μοντέλα υπάρχει περίπτωση να αλλάξουν ριζικά. Μερικές από τις επιπτώσεις της ψηφιοποίησης στην απασχόληση είναι ήδη ορατές, ενώ διάφορες εκτιμήσεις καταδεικνύουν ότι περίπου το 50 % των σημερινών θέσεων εργασίας μέσης ειδίκευσης διατρέχει κίνδυνο υποκατάστασης από την ψηφιακή τεχνολογία στα επόμενα είκοσι χρόνια και ότι, στο μέλλον, οι εργαζόμενοι θα χρειάζονται ολοκληρωμένα μέτρα επανακατάρτισης ανά πενταετία (12). Συνεπώς, η συνεκτική προσέγγιση της εκ νέου κατάρτισης και της διά βίου μάθησης, καθώς και ο εκ του σύνεγγυς διάλογος με τις επιχειρήσεις, τους κοινωνικούς εταίρους και τα ενδιαφερόμενα μέρη, προσλαμβάνουν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία. Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για την εξεύρεση περαιτέρω λύσεων –όπως π.χ. δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων– για την αύξηση της χρηματοδότησης που απαιτείται προκειμένου να διασφαλιστεί η ταχεία ανάπτυξη δεξιοτήτων. Κρίνεται επίσης σκόπιμη η εξέταση των μέσων που χρησιμοποιούνται ήδη σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ, όπως π.χ. οι συλλογικές συμβάσεις που προβλέπουν τη δυνατότητα εκπαιδευτικής άδειας μετ» αποδοχών.

5.3.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το να βοηθούνται απλώς οι πολίτες για να αποκτήσουν ένα ελάχιστο σύνολο δεξιοτήτων δεν είναι αρκετό και ότι έχει ζωτική σημασία να διασφαλιστεί ότι η «εγγύηση δεξιοτήτων» αποτελεί εγγυημένη πορεία που επιτρέπει στους ανθρώπους να προχωρήσουν περαιτέρω και να φθάσουν στο υψηλότερο εφικτό επίπεδο δεξιοτήτων. Στόχος της Εγγύησης θα πρέπει να είναι όχι μόνο η ενίσχυση των βασικών δεξιοτήτων, αλλά και η επίτευξη προόδου για την απόκτηση υψηλότερων προσόντων και ευρύτερου φάσματος δεξιοτήτων. Διαφορετικά, τα άτομα αυτά, και ιδιαίτερα οι γυναίκες (13) και οι ηλικιωμένοι, θα παραμείνουν παγιδευμένα στην ανεργία ή σε χαμηλής ειδίκευσης επαγγέλματα, τα οποία συνεχώς μειώνονται σε έναν ψηφιοποιημένο κόσμο.

5.4.

Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ότι η βελτίωση των ατομικών δεξιοτήτων από μόνη της δεν θα δώσει το επιθυμητό αποτέλεσμα απασχολησιμότητας εάν δεν αναπτυχθούν επίσης περαιτέρω οι στενά συνυφασμένες κοινωνικές, οικονομικές και με βάση το φύλο πολιτικές στήριξης. Η παραπάνω προϋπόθεση σχετίζεται κυρίως με πολιτικές που αφορούν: τις υπηρεσίες που επιτρέπουν την εξισορρόπηση της επαγγελματικής και της προσωπικής ζωής, την προώθηση της επιχειρηματικότητας, τις υπηρεσίες στήριξης για τους μόνους γονείς που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, την παροχή ποιοτικών, προσβάσιμων και οικονομικώς προσιτών ολοήμερων παιδικών σταθμών –βασικού παράγοντα για την ενθάρρυνση της συμμετοχής τόσο των γυναικών όσο και των ανδρών στην αγορά εργασίας– και τη διαθεσιμότητα των κατάλληλων υπηρεσιών φροντίδας για τους ηλικιωμένους κ.λπ. (14).

5.5.

Η ΕΟΚΕ τονίζει τον θεμελιώδη ρόλο των κοινωνικών εταίρων και των δραστηριοτήτων (15) τους στη βελτίωση των δεξιοτήτων και τη χάραξη συναφών πολιτικών. Η ΕΟΚΕ πιστεύει επίσης ότι ο ρόλος των σχετικών ΟΚΠ θα πρέπει να προωθηθεί καλύτερα με δεδομένη την ευρεία εμπειρία τους στην εξέταση μέτρων αναβάθμισης των δεξιοτήτων για τα άτομα που σήμερα αδυνατούν να έχουν πρόσβαση στην αγορά εργασίας. Οι ομάδες αυτές συσχετίζονται συνήθως με χαμηλότερα επίπεδα προσόντων και λιγότερες επαφές με άλλους προμηθευτές δεξιοτήτων, όπως οι δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης, οι πάροχοι τυπικής εκπαίδευσης και κατάρτισης κ.λπ. Επιπλέον, η ποικιλομορφία των χρηστών υπηρεσιών που συγκεντρώνονται γύρω από μη κερδοσκοπικούς φορείς παροχής υπηρεσιών ένταξης στην εργασία –μερικές φορές με πολύπλοκες ανάγκες– συνεπάγεται ότι οι ΟΚΠ πρέπει να είναι έτοιμες να προβούν σε εξατομικευμένες προσφορές μάθησης, πράγμα το οποίο αποτελεί τον έναν από τους τρεις πυλώνες που περιλαμβάνονται στην «εγγύηση δεξιοτήτων». Εάν το ζητούμενο είναι να αποτελέσουν τα άτομα με χαμηλά προσόντα τον κύριο στόχο της «εγγύησης δεξιοτήτων», τότε οι ΟΚΠ θα πρέπει να αναγνωριστούν ως ένας από τους μείζονες συντελεστές της διαδικασίας υλοποίησης.

5.6.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί, αφενός, ότι τα καθήκοντα και οι ευθύνες που σχετίζονται με την απόκτηση προσόντων και με τα προγράμματα δεύτερης ευκαιρίας και αναβάθμισης των δεξιοτήτων θα πρέπει να μοιράζονται μεταξύ του κράτους, των εταιρειών, των εκπαιδευομένων και των φορέων εκπαίδευσης και, αφετέρου, ότι οι δραστηριότητες θα πρέπει να εδράζονται σε εποικοδομητική συνεργασία. Ωστόσο, τα κίνητρα που απαιτούνται για να διασφαλιστεί ότι οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι αποδέχονται και μοιράζονται τα εν λόγω καθήκοντα και τις ευθύνες όταν επιδιώκουν την αναβάθμιση των δεξιοτήτων είναι ακόμη ασαφή.

6.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η περαιτέρω ανάπτυξη του ΕΠΕΠ θα πρέπει να επικεντρωθεί στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων ενδιαφερόμενων φορέων, οικοδομώντας έτσι αμοιβαία εμπιστοσύνη όσον αφορά τα πλαίσια προσόντων και τα συστήματα ποιότητας της εκπαίδευσης. Είναι σημαντικό –σύμφωνα με τις αρχές της διά βίου μάθησης– να λαμβάνεται υπόψη η σημασία της αναγνώρισης των δεξιοτήτων και των προσόντων για περαιτέρω εκπαίδευση, και όχι μόνο για την αγορά εργασίας. Τα τυπικά προσόντα πρέπει να καθιστούν δυνατή την επικύρωση των δεξιοτήτων που αποκτώνται μέσω της μη τυπικής και άτυπης μάθησης, με ιδιαίτερη αναφορά στις εγκάρσιες δεξιότητες. Πρόκειται απλώς για έναν τρόπο απόκτησης γνώσεων μέσω διαφορετικών και πιο ευέλικτων μαθησιακών «διαδρομών» για τις οποίες οι θεμελιώδεις αρχές των μαθησιακών αποτελεσμάτων και των πλαισίων προσόντων παρέχουν μια στέρεη βάση.

6.2.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, παρά το γεγονός ότι η ESCO έχει μεγάλες δυνατότητες, είναι ακόμη υπό ανάπτυξη και προκαλεί αβεβαιότητα μεταξύ των κρατών μελών. Η ESCO θα πρέπει να στηρίξει την ανάπτυξη και τη χρήση του ΕΠΕΠ, αλλά είναι απολύτως απαραίτητο να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες συσχέτισης προκειμένου να είναι η ESCO σε θέση να συνεισφέρει σε αυτό.

6.3.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την ανάγκη βελτίωσης της κατανόησης και της συγκρισιμότητας των διαφόρων προσόντων. Ως εκ τούτου, είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτο το γεγονός ότι οι προτεινόμενες αναθεωρήσεις εστιάζουν στην ενίσχυση της διαφάνειας και της συνέπειας του ΕΠΕΠ. Ωστόσο, είναι ζωτικής σημασίας να διασφαλιστεί ότι η προσπάθεια για την αναβάθμιση του ΕΠΕΠ δεν θα καταστεί υπερβολικά επαχθής και γραφειοκρατική.

6.4.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι –ιδίως όσον αφορά την επίτευξη υψηλού επιπέδου δεξιοτήτων– πολλά μένουν ακόμη να γίνουν προκειμένου η μη τυπική και η άτυπη μάθηση να ενισχυθούν έτσι ώστε να μπορούν να συνδυαστούν με τα υφιστάμενα συστήματα τυπικής εκπαίδευσης και κατάρτισης απρόσκοπτα και κατά τρόπο αποδεκτό από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Επί του παρόντος, η ενσωμάτωση αυτή είναι πολύ περιορισμένη λόγω της έλλειψης κοινά αποδεκτών ορισμών της ισοδυναμίας, της χαμηλής αμοιβαίας εμπιστοσύνης στα εθνικά πλαίσια επαγγελματικών προσόντων και των τεράστιων διαφορών που υπάρχουν στα επίπεδα συσχέτισης μεταξύ των εθνικών πλαισίων προσόντων και του ΕΠΕΠ.

6.5.

Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης τη διασφάλιση μεγαλύτερης συνοχής μεταξύ των μέσων απόκτησης προσόντων της ΕΕ, δηλαδή του ΕΠΕΠ, του ECVET (Ευρωπαϊκό σύστημα πιστωτικών μονάδων για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση/European Credit System for Vocational Education and Training) και του EQAVET (Ευρωπαϊκό πλαίσιο αναφοράς για τη διασφάλιση της ποιότητας στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση/European Quality Assurance Reference Framework for Vocational Education and Training).

7.1.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά το νέο πλαίσιο Europass, ειδικά όσον αφορά τη μετατροπή της χρήσης του από μέσο το οποίο βασιζόταν σε έγγραφα σε πλατφόρμα παροχής υπηρεσιών.

7.2.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η διαφάνεια, η χρηστικότητα, η προσβασιμότητα και η αποτελεσματικότητα θα πρέπει να είναι οι βασικές κινητήριες δυνάμεις της δημιουργίας μιας πανευρωπαϊκής πλατφόρμας μέσω της οποίας τα άτομα θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε μια σειρά από υπηρεσίες. Είναι ζωτικής σημασίας να διασφαλιστεί ότι το νέο πλαίσιο Europass είναι προσβάσιμο σε άτομα με αναπηρίες. Είναι επίσης σημαντικό να ληφθεί υπόψη η προσβασιμότητα της ενημέρωσης από τη σκοπιά του φυσικού περιβάλλοντος διότι ορισμένες μορφές αναπηρίας επηρεάζουν την ικανότητα χρήσης συστημάτων ΤΠΕ και, σε αυτές τις περιπτώσεις, θα πρέπει να υπάρχουν ειδικά σημεία πρόσβασης και άλλοι εναλλακτικοί τρόποι πρόσβασης.

7.3.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ διατηρεί επιφυλάξεις για το κατά πόσον είναι δεοντολογικά σωστό να χρησιμοποιηθούν κεφάλαια του προγράμματος Erasmus+, τα οποία εκτιμώνται σε 2 500 000 ευρώ, ως αρχική πηγή χρηματοδότησης με σκοπό την ανάπτυξη διαδικτυακών υπηρεσιών για τις δεξιότητες και τα προσόντα. Παράλληλα, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να επαναξιολογήσει τις δημοσιονομικές επιπτώσεις με πιο ρεαλιστικό τρόπο, καθώς θα υπάρξουν χρηματοοικονομικές επιπτώσεις για τα κράτη μέλη λόγω του ευρύτερου πεδίου εφαρμογής των πληροφοριών που θα συγκεντρώνονται και της συνακόλουθης ανάγκης για αναβάθμιση των εργαλείων υποβολής δεδομένων και των διαύλων τους.

7.4.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι επίσης σημαντικό να αξιολογηθούν οι δημοσιονομικές επιπτώσεις της διάδοσης του νέου Europass στο κοινό, δεδομένου ότι η επιτυχία του νέου πλαισίου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό όχι μόνον από τη γενική βελτίωση της ποιότητας και του αριθμού των υπηρεσιών, αλλά και από τη σαφή αύξηση του αριθμού των χρηστών.

31.5.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 173/55

Εισηγητής:

Stefan BACK

1.1.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την κινητικότητα χαμηλών εκπομπών (1) (η στρατηγική), συμπεριλαμβανομένων των στόχων και των μεθόδων της, οι οποίες συνάδουν με τη Λευκή Βίβλο για την πολιτική μεταφορών της ΕΕ του 2011 (η Λευκή Βίβλος) (2) και τις εθνικά καθορισμένες προθέσεις συνεισφοράς (INDC) που υποβλήθηκαν από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της κατά τη διάσκεψη της COP 21, και τις οποίες επιδοκίμασαν η ΕΟΚΕ (3) και η διάσκεψη της COP 22 στο Μαρακές.

1.2.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τις δηλώσεις που περιλαμβάνονται στις γνωμοδοτήσεις της σχετικά με τη Λευκή Βίβλο και την εφαρμογή της, καθώς και σχετικά με τις επιπτώσεις της συμφωνίας COP 21 για την πολιτική μεταφορών της ΕΕ, σύμφωνα με τις οποίες οι στόχοι της Λευκής Βίβλου για τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου εξακολουθούν να ισχύουν, παρότι οι μέθοδοι για την επίτευξη αυτών πρέπει να επικαιροποιηθούν και να ενισχυθούν.

1.3.

Χαιρετίζει τα μέτρα στο πλαίσιο της στρατηγικής που υπερβαίνουν τους στόχους της Λευκής Βίβλου, και ιδιαιτέρως την προαγωγή της καινοτομίας –συμπεριλαμβανομένης της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τα διαλειτουργικά συνεργατικά και ευφυή συστήματα μεταφορών (4), την ανάπτυξη συνδεδεμένων, ολοκληρωμένων και αυτοματοποιημένων οχημάτων και την ενσωμάτωση των ηλεκτρικών οχημάτων και του συστήματος ενέργειας μέσω έξυπνων δικτύων, καθώς και την ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών μοντέλων και νέων προτύπων μεταφορών με βάση την ανάπτυξη της οικονομίας του διαμοιρασμού και τη γενικότερη ανάπτυξη της ψηφιακής οικονομίας.

1.4.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ολιστική προσέγγιση της στρατηγικής, η οποία θέτει τις μεταφορές σε ένα πλαίσιο το οποίο συμβαδίζει με άλλους τομείς πολιτικής όπως η ανάπτυξη της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, η ενθάρρυνση της έρευνας και της καινοτομίας, η ανάπτυξη νέων λύσεων στις μεταφορές και νέων δεξιοτήτων, καθώς και η βελτίωση του σχεδιασμού της κινητικότητας, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης των δημόσιων μεταφορών. Θα ήθελε η προσέγγιση αυτή να αναπτυχθεί ακόμη περαιτέρω, με μεγαλύτερη συνοχή μεταξύ της στρατηγικής και της ανακοίνωσης σχετικά με την αναβάθμιση της εσωτερικής αγοράς, περιλαμβάνοντας συνέργειες μεταξύ του ανοίγματος της αγοράς και της αποδοτικότητας. Το ίδιο συμβαίνει και με τις προοπτικές που προσφέρονται από την ψηφιακή εσωτερική αγορά, συμπεριλαμβανομένης της ψηφιακής κινητικότητας, και την ανάπτυξη της οικονομίας του διαμοιρασμού και της κυκλικής οικονομίας.

1.5.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τις πιθανές επιπτώσεις των εξελίξεων που περιγράφονται στο σημείο 1.4 σχετικά με τα πρότυπα των μεταφορών, και εφιστά την προσοχή στις κοινωνικές τους επιδράσεις, μεταξύ άλλων σε ό,τι αφορά τους χρήστες και τις συνθήκες εργασίας των υπαλλήλων, καθώς και την κατάσταση των πολύ μικρών επιχειρήσεων που χρησιμοποιούνται για την ανάληψη υπεργολαβιών. Όλα αυτά τα ζητήματα απαιτούν έγκαιρη προσοχή, προκειμένου να επιλυθούν σε πρώιμο στάδιο προβλήματα που ενδέχεται να προκύψουν. Ομοίως, θα πρέπει να εξεταστούν οι επιπτώσεις όσον αφορά μεμονωμένες κοινότητες.

1.6.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την πάρα πολύ μεγάλη σημασία που έχει η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στα δεδομένα που παρέχονται από τους κατασκευαστές για τις εκπομπές των οχημάτων και υποστηρίζει τα μέτρα που έχουν οριστεί για την επίτευξη αυτού του αποτελέσματος, τη σημασία της στήριξης και του διαλόγου με τα ενδιαφερόμενα μέρη και το κοινό, καθώς και τα μέτρα που έχουν ληφθεί για να προσδιοριστεί σε τι οφείλονται τα εσφαλμένα στοιχεία του παρελθόντος και να αποτραπεί η επανάληψη του φαινομένου αυτού.

1.7.

Χαιρετίζει τα μέτρα που ενισχύουν την αποτελεσματικότητα, όπως η διευκόλυνση της υλοποίησης του ΔΕΔ-Μ και η αναθεώρηση του σιδηροδρομικού δικτύου για ανταγωνιστικές εμπορευματικές μεταφορές, καθώς και τη σημασία που αποδίδεται στην προαγωγή της διαλειτουργικότητας και την προώθηση της ευαισθητοποίησης για τη στροφή προς τα μέσα μεταφοράς χαμηλότερων εκπομπών, συμπεριλαμβανομένων των σιδηροδρομικών και των συνδυασμένων μεταφορών. Η ΕΟΚΕ σημειώνει την έκκληση της Επιτροπής για πρόσβαση στην αγορά μεταφορών για τα λεωφορεία και τα πούλμαν, αλλά συνιστά επίσης στην Επιτροπή να εξετάσει και άλλα μέτρα πολιτικής για την επέκταση των δικτύων δημοσίων συγκοινωνιών και την ενθάρρυνση της μεταστροφής από τα ιδιωτικής χρήσης οχήματα. Ως εκ τούτου, συνιστά μια πιο εμπεριστατωμένη επισκόπηση των διαθέσιμων επιλογών. Ωστόσο, εκφράζει τη λύπη της για τη σιωπή που επικρατεί όσον αφορά τόσο τη βελτίωση των κανόνων που διέπουν την πρόσβαση στην αγορά μεταφορών όσο και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης που προβλέπεται από το Ευρωπαϊκό Αρθρωτό Σύστημα (European Modular System) για συνδυασμούς οχημάτων. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ εφιστά επίσης την προσοχή στη γνωμοδότησή της με τίτλο «Η εσωτερική αγορά διεθνών οδικών εμπορευματικών μεταφορών: κοινωνικό ντάμπινγκ και ενδομεταφορές» (TEN/575) και τονίζει εκ νέου τη σημασία που έχει η θέσπιση σαφούς και εφαρμόσιμης νομοθεσίας, αλλά και την ανάγκη καταπολέμησης όλων των μορφών κοινωνικού ντάμπινγκ, καθώς και των κρουσμάτων απάτης και των καταχρήσεων, όσον αφορά την απόσπαση εργαζομένων και την πρόσβαση σε κοινωνικές παροχές.

1.8.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης τα σχέδια για την αναθεώρηση της οδηγίας για την ευρωβινιέτα, όμως επαναλαμβάνει τη σημασία της ευελιξίας για την αποφυγή παράλογων συνεπειών κόστους σε απομακρυσμένες και αραιοκατοικημένες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των νησιών και των ορεινών περιοχών. Υπογραμμίζει, επίσης, τη σημασία της ύπαρξης ίσων όρων ανταγωνισμού μεταξύ των τρόπων μεταφοράς σε ό,τι αφορά τα τέλη υποδομών και το εξωτερικό κόστος για την εξασφάλιση θεμιτού ανταγωνισμού μεταξύ των τρόπων μεταφοράς.

1.9.

Σημειώνει την επανέναρξη της ευρωπαϊκής υπηρεσίας τηλεδιοδίων (ΕΥΤ), υπενθυμίζει όμως ότι η ΕΥΤ αποφασίστηκε το 2004 και δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί, γεγονός το οποίο φανερώνει την ανάγκη επανεξέτασης του συστήματος στο σύνολό του ώστε να ξεπεραστούν τα εμπόδια για την υλοποίηση του στόχου αυτού.

1.10.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την προσοχή που αποδίδεται στα εναλλακτικά καύσιμα, εστιάζοντας στην ενθάρρυνση της καινοτομίας και στην ανάγκη να δημιουργηθεί ένα κατάλληλο πλαίσιο που επιτρέπει τη διασυνοριακή χρήση ηλεκτρικής ενέργειας, φυσικού αερίου, υδρογόνου και βιοκαυσίμων χωρίς να θίγεται η παραγωγή τροφίμων, σύμφωνα με τις απόψεις που εκφράστηκαν στο παρελθόν από την ΕΟΚΕ. Επικροτεί, επίσης, την εστίαση του ενδιαφέροντος στη διαλειτουργικότητα και την τυποποίηση της ηλεκτροκίνησης.

1.11.

Χαιρετίζει ομοίως την προσοχή που αποδίδεται στο καθοριστικής σημασίας ερώτημα της αναζήτησης λύσεων για τη χρηματοδότηση και εφιστά την προσοχή στην ανάγκη εξεύρεσης λύσεων συγχρηματοδότησης για τα μικρότερα έργα.

1.12.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά τη σημασία που αποδίδει η στρατηγική στην υποστήριξη της κοινωνίας των πολιτών. Επισημαίνει τις δυνατότητες που προσφέρει ο συμμετοχικός διάλογος για να διασφαλιστεί η υποστήριξη και να επιλυθούν προβλήματα, καθώς και στη δυνατότητες συνασπισμού με την κοινωνία πολιτών και τις αυτοδιοικητικές αρχές (5).

1.13.

Για λόγους διαφάνειας, η ΕΟΚΕ προτείνει να δημοσιεύει η Επιτροπή σε ετήσια βάση πίνακα επιδόσεων για τις εκπομπές στον κλάδο των μεταφορών.

1.14.

Συμφωνεί με την προγραμματισμένη δράση των ΔΟΠΑ και ΔΝΟ και συνιστά την ανάληψη περαιτέρω δράσης, όπως η επιδίωξη δομημένου εξωτερικού διαλόγου στον τομέα των μεταφορών με χαμηλές εκπομπές με τις γειτονικές χώρες, με απώτερο στόχο την κατάρτιση συγκεκριμένων σχεδίων.

1.15.

Η ΕΟΚΕ λαμβάνει υπό σημείωση το γεγονός ότι η πρόταση επιμερισμού των προσπαθειών επιτρέπει στο κάθε κράτος μέλος να αποφασίσει σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα διασφαλίσει το αποτέλεσμα που ορίζεται για αυτό από την άποψη της μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και συνιστά να τηρούνται οι απαιτήσεις στον τομέα των μεταφορών εντός των ορίων που καθορίζονται στη Λευκή Βίβλο.

1.16.

Η ΕΟΚΕ λυπάται επειδή η επικαιροποίηση της Λευκής Βίβλου δεν περιλαμβάνεται πλέον στην ημερήσια διάταξη της Επιτροπής, διότι η ψηφιοποίηση, η εξέλιξη της ενεργειακής πολιτικής και η ολιστική θεώρηση του σχεδιασμού και της εφαρμογής της πολιτικής της σημερινής Επιτροπής δικαιολογούν, κατά τη γνώμη της, την εν λόγω επικαιροποίηση.

2.1.

Στις 20 Ιουλίου 2016, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε την έγκριση δέσμης μέτρων για τη μείωση των εκπομπών στους τομείς που δεν καλύπτονται από το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ΣΕΔΕ) της ΕΕ (η δέσμη μέτρων).

2.2.

Η δέσμη μέτρων αποτελεί μέρος της εφαρμογής της μείωσης έως το 2030 των αερίων θερμοκηπίου κατά 40 % σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990, που αποφασίστηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 23-24 Οκτωβρίου 2014 και της δέσμευσης (εθνικά καθορισμένες προθέσεις συνεισφοράς (INDC)) που ανέλαβαν η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της κατά τη διάσκεψη της COP 21 στο Παρίσι τον Δεκέμβριο του 2015.

2.3.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Οκτωβρίου 2014, οι τομείς ΣΕΔΕ θα πρέπει να μειώσουν τις εκπομπές κατά 43 % και οι τομείς εκτός ΣΕΔΕ, συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών πλην των αεροπορικών, κατά 30 %, ποσοστό το οποίο θα μοιραστεί μεταξύ των κρατών μελών βάσει των αρχών της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης. Τα συμπεράσματα δεν κάνουν ειδική αναφορά στις μεταφορές.

2.4.

Η Λευκή Βίβλος του 2011 για την πολιτική μεταφορών της ΕΕ [COM(2011) 144] διαπιστώνει ότι οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου των αναπτυγμένων χωρών πρέπει να μειωθούν «έως το 2050 κατά 80-95 % κάτω από τα επίπεδα του 1990» με στόχο η αλλαγή του κλίματος να περιοριστεί σε λιγότερο από 2 oC. Για τις μεταφορές, «μείωση τουλάχιστον […] 60 % […] έως το 2050 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990» ή μείωση κατά περίπου 20 % κάτω από τα επίπεδα του 2008 (8 % πάνω από τα επίπεδα του 1990) μέχρι το 2030.

2.5.

Η Επιτροπή έχει επιβεβαιώσει ότι οι στόχοι αυτοί είναι συμβατοί με το πλαίσιο πολιτικής του 2014 για το κλίμα και την ενέργεια για το διάστημα 2020-2030, με το πλαίσιο για την Ενεργειακή Ένωση του 2015 και με τις δεσμεύσεις INDC που ανέλαβε η ΕΕ (6).

2.6.

Δηλώνει επίσης ότι θα χρειαστούν περαιτέρω προσπάθειες μετά το 2020 για την επίτευξη των στόχων αυτών (7).

2.7.

Στην πρόσφατη αξιολόγηση προόδου όσον αφορά την εφαρμογή της Λευκής Βίβλου διαπιστώνεται ότι είναι πολύ νωρίς για να εξαχθούν συμπεράσματα και δίδεται έμφαση στην υλοποίηση (8).

2.8.

Η δέσμη μέτρων περιλαμβάνει:

2.9.

Η ανακοίνωση καθορίζει τις βασικές αρχές που διέπουν την εφαρμογή, όπως τον επιμερισμό των βαρών που συνδέεται με τις οικονομίες των κρατών μελών (δικαιοσύνη και αλληλεγγύη), ευελιξία με τη χρήση των δικαιωμάτων εκπομπών σε τομείς εκτός ΣΕΔΕ, διατήρηση φιλόδοξων επιπέδων μείωσης των αερίων θερμοκηπίου με την αντιμετώπιση κάθε τομέα ξεχωριστά (περιβαλλοντική ακεραιότητα). Η ανακοίνωση υπογραμμίζει τη σημασία ενός πλαισίου που προωθεί τη μετάβαση.

2.10.