10.3.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 75/1

Εισηγητής:

ο κ. Thierry LIBAERT

1.1.

Με την παρούσα γνωμοδότηση η ΕΟΚΕ εκφράζει την επιθυμία της να εισέλθει η κοινωνία σε μια διαδικασία οικονομικής μετάβασης από μια φάση υπερεκμετάλλευσης και σπατάλης των πόρων σε μια περισσότερο βιώσιμη φάση, βασισμένη στην αξιοποίηση περισσότερο της ποιότητας παρά της ποσότητας, και υψηλής έντασης σε θέσεις εργασίας. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την επιθυμία της η Ευρώπη να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για την ανακάλυψη νέων μορφών οικονομίας.

1.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα ήταν σκόπιμο να ενθαρρυνθεί η οικονομία της λειτουργικότητας (ΟΛ), δεδομένου ότι συμβάλλει στην εύρεση απαντήσεων για όλα ή μέρος των ζητημάτων που έχουν τεθεί. Δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά ένα μέσο για την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί για το νέο καταναλωτικό πρότυπο.

1.3.

Δεδομένου ότι υπάρχουν πολλές αβεβαιότητες ή άγνωστα σημεία που περιβάλλουν τις υποτιθέμενες αρετές της οικονομίας της λειτουργικότητας για τις οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές πτυχές, πρέπει να πραγματοποιηθεί πλήρης αξιολόγηση του είδους των προϊόντων ή των υπηρεσιών με στόχο να καθοριστούν τα πλεονεκτήματα και ενδεχομένως οι όροι που πρέπει να πληρούνται για την υγιή ανάπτυξη της οικονομίας της λειτουργικότητας.

1.4.

Στη συνέχεια, θα πρέπει να προωθηθεί η προβολή των επιπτώσεων (περιβαλλοντικών, κοινωνικών, οικονομικών κ.λπ.) του προϊόντος ή της υπηρεσίας που αποκτήθηκε με λύση της ΟΛ —«πρόσβαση» ή «χρήση» έναντι «ιδιοκτησίας». Μια τέτοια ένδειξη θα επιτρέψει στον καταναλωτή να γνωρίζει εάν είναι ορθότερο να επιλέξει την αγορά του προϊόντος ή της υπηρεσίας και να προβεί σε μελετημένες επιλογές. Εν προκειμένω, η ποιότητα και η αξιοπιστία της πληροφορίας που παρέχουν οι επιχειρήσεις είναι ζωτικής σημασίας. Πρέπει, συνεπώς, να καθοριστούν οι αρχές και οι μηχανισμοί που εγγυώνται τις υπηρεσίες αυτές στους καταναλωτές.

1.5.

Η ΕΟΚΕ συνιστά στα κράτη μέλη και στα ενδιαφερόμενα μέρη να προωθούν την υπεύθυνη κατανάλωση, κυρίως κατά τη διάρκεια της φάσης εκπαίδευσης, με έμφαση στην οικονομία της λειτουργικότητας. Η τελευταία, εάν εφαρμοστεί έξυπνα, μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση πολλών σημερινών προκλήσεων που συνδέονται με την κατανάλωση.

1.6.

Γενικότερα, η ΕΟΚΕ συνιστά την επιτάχυνση της έρευνας και της εφαρμογής νέων τρόπων παραγωγής και κατανάλωσης σε συνδυασμό με την οικονομία της λειτουργικότητας:

1.7.

Μια ευρωπαϊκή νομοθετική δέσμη θα επέτρεπε να διαρθρωθούν οι προσφορές της ΟΛ, ιδίως σε σχέση με τις νέες προβληματικές κατανάλωσης —τη συνεργατική κατανάλωση, την παλαιότητα, την κατανόηση των εν λόγω μοντέλων από τον καταναλωτή, και ένα νομικό και φορολογικό πλαίσιο πιο ευνοϊκό για τις καινοτόμες επιχειρήσεις.

1.8.

Η εδαφική διάσταση της ΟΛ συμβάλλει στο να απαντηθούν οι νέες προκλήσεις για τη βιώσιμη ανάπτυξη των εδαφών μέσω πειραματισμού με νέα οικονομικά μοντέλα. Η ΟΛ είναι χρήσιμη για την ανάδειξη των πλεονεκτημάτων των εδαφών, για την έξοδο από την τυποποίηση της μαζικής παραγωγής, εν μέρει υπεύθυνης για την αυταπάτη της σημερινής κατανάλωσης, αλλά και για να ληφθούν υπόψη όλες οι εξωτερικότητες του παραγωγικού συστήματος. Επιπλέον, λόγω τις πυκνότητάς τους, που ευνοεί τις λογικές της συγκέντρωσης, οι πόλεις αποτελούν ένα από τα καταλληλότερα εδάφη για την ανάπτυξη λύσεων ΟΛ.

1.9.

Για την αντιμετώπιση της θεμελιώδους μετάβασης προς ένα νέο οικονομικό μοντέλο με μείζονες διαρθρωτικές και συστημικές συνέπειες σε πολλούς τομείς, συνιστάται η δημιουργία νέας μόνιμης εγκάρσιας δομής εντός της ΕΟΚΕ για την ανάλυση των εξελίξεων αυτών.

1.10.

Μια πλατφόρμα ανταλλαγής και προβολής σε όλη την Ευρώπη των πρωτοβουλιών ΟΛ είναι χρήσιμη σε ένα πλαίσιο όπου τα παραδείγματα προς μίμηση είναι ακόμη λίγα και δεν έχουν πάντα την προβολή που τους αξίζουν. Η πλατφόρμα αυτή θα μπορούσε να ενταχθεί στο σχέδιο της ευρωπαϊκής πλατφόρμας για την κυκλική οικονομία που εγκρίθηκε από την ΕΟΚΕ κατά την ψηφοφορία της γνωμοδότησής της σχετικά με τη δέσμη μέτρων για την «κυκλική οικονομία» που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

1.11.

Η οικονομία της λειτουργικότητας μπορεί να συμβάλει στην αναδιάρθρωση των διαφόρων τιμών που συνθέτουν την αξία ενός ακινήτου. Οι αξίες χρήσης, αλλά και η αξία της εργασίας, πρέπει να βρουν έναν τρόπο συνύπαρξης στην οικονομία της λειτουργικότητας.

1.12.

Η αποσαφήνιση και η απλούστευση των ασφαλιστικών διακυβευμάτων των μοντέλων της ΟΛ θα είναι καθοριστικής σημασίας και θα πρέπει, ως εκ τούτου, να καταστούν σαφέστερα για τον τελικό καταναλωτή, σε μια λογική ανάπτυξης των νέων προσφορών της ΟΛ.

2.1.

Η οικονομία της λειτουργικότητας αποσκοπεί στην ανάπτυξη της χρήσης των προϊόντων και όχι στην αγορά τους. Δεν αφορά ωστόσο μια απλή προσθήκη «υπηρεσιών» σε ένα «προϊόν», αλλά εξετάζει, πέρα από αυτή, και το σύνολο των αλλαγών στην κατανάλωση, λαμβάνοντας υπόψη περισσότερο τον τελικό χρήστη, πιο αποδοτικά ως προς τη χρήση των πόρων οικονομικά πρότυπα έως και την αποκόμιση κοινών οφελών για τα εδάφη. Από την άποψη αυτή, οι επιχειρήσεις δεν πωλούν ένα προϊόν, αλλά μία λειτουργία που τιμολογείται με βάση τη χρήση του. Κατά συνέπεια, οι παρασκευαστές έχουν καταρχήν συμφέρον να αναπτύξουν, στο πλαίσιο του επιχειρησιακού τους μοντέλου, αντικείμενα ανθεκτικά, επισκευάσιμα, εύκολα συντηρούμενα, καθώς και να εξασφαλίσουν μια προσαρμοσμένη αλυσίδα παραγωγής και εφοδιαστικής.

2.1.1.

Το βασικό οικονομικό πρότυπο είναι ότι η αξία έγκειται στα οφέλη που προκύπτουν από τη χρήση του, δηλαδή στην αξία χρήσης του, αλλά και στο ίδιο το αγαθό ή την υπηρεσία ή στο πώς το βλέπουν οι άλλοι, δηλαδή την αξία του σχετικά με την εργασία ή την αξία ανταλλαγής του.

2.1.2.

Στο παραδοσιακό οικονομικό σχήμα οι παραγωγοί δημιουργούν την αξία και οι καταναλωτές την καταστρέφουν μέσω της κατανάλωσης. Στην ΟΛ τα συμφέροντα των δύο μερών θα πρέπει να συναντώνται, ή σε κάθε περίπτωση να συγκλίνουν, προκειμένου ο καθένας να διατηρεί ή ακόμη και να δημιουργεί την αξία. Με την ψηφιακή επανάσταση σε εξέλιξη, η παραγωγή και η εκμετάλλευση των δεδομένων που παράγονται από τις πρακτικές και τις γνώσεις τους αποτελούν, για παράδειγμα, έναν από αυτούς τους νέους πόρους και αξίες που δημιουργούνται από τα δύο μέρη.

2.1.3.

Οι νέες δυναμικές που αναδύονται γύρω από το σχήμα, εντελώς θεωρητικό προς το παρόν, του παραγωγού-καταναλωτή (νεολογισμός που καθορίζει τους δύο ιστορικά διακριτούς ρόλους του παραγωγού και του καταναλωτή) καταδεικνύουν αυτή την αναδιαμόρφωση των πολύ γραμμικών ή κάθετων οικονομικών σχέσεων σε πιο συνδεδεμένα ή οριζόντια σχήματα και οργανώσεις.

2.1.4.

Η ΟΛ μπορεί να προωθήσει την αποϋλοποίηση της οικονομίας, ενσωματώνοντας το σύνολο του κόστους στην τελική τιμή. Πρέπει να ενθαρρύνει την αποσύνδεση της οικονομικής δραστηριότητας από τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο.

2.2.

Δύο θεωρητικές σχολές αναφέρονται σε δύο μοντέλα περισσότερο ή λιγότερο επιτυχημένης εφαρμογής της έννοιας της ΟΛ. Η πρώτη θεωρεί την προσφορά της υπηρεσίας επικεντρωμένη στη χρήση και παραπέμπει στη γενική ιδέα της οικονομίας των υπηρεσιών. Επανεξετάζει τις σχέσεις ιδιοκτησίας, αλλά δεν αμφισβητεί καθόλου τα προϊόντα. Η δεύτερη επικεντρώνεται στις εξωτερικότητες της ΟΛ που συμβάλλουν στον καθορισμό νέων λύσεων όπου η πώληση αγαθών και υπηρεσιών εκλαμβάνεται ως ένα ολοκληρωμένο σύνολο (με αμφισβήτηση της εργασίας ή της παραγωγής άυλων πόρων ειδικά για τη συγκεκριμένη περιοχή) και όπου ο καταναλωτής αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του σχεδιασμού.

2.3.

Η προσέγγιση που προτείνει η ΕΟΚΕ είναι ισορροπημένη. Η ιδέα δεν είναι να προωθηθεί ομοιόμορφα η οικονομία της λειτουργικότητας, αλλά να εφαρμοστεί υπό την προϋπόθεση ότι θα δίνει απαντήσεις στις αναφερθείσες προκλήσεις.

3.1.

Η ΟΛ έχει ενδιαφέρον στο μέτρο που ενδέχεται, θεωρητικά ή εν πάση περιπτώσει υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να ανταποκριθεί στις πολλαπλές προκλήσεις που συνδέονται με την κατανάλωση του σήμερα, είτε αυτές είναι οικονομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές είτε πολιτιστικές.

3.2.

Στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης, κυρίως στα εδάφη, μπορεί να οδηγήσει σε κοινά οφέλη ή θετικές εξωτερικότητες. Έτσι, για παράδειγμα, μέσω οριζόντιων και συνεργατικών μορφών εργασίας οι τοπικές αρχές περιλαμβάνουν στις παροχές του φωτισμού δημόσιων χώρων και την οικονομική απόδοση, την ασφάλεια των δημόσιων χώρων, αλλά και τη μείωση της φωτορύπανσης, καθώς και τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Η ενοποίηση των διαφόρων αυτών στόχων, αντί της βελτίωσης μιας ενιαίας παραμέτρου, δίνει απάντηση σε πολλές προκλήσεις, με ελεγχόμενο κόστος.

3.2.1.

Συνενώνοντας τις επενδύσεις, η ΟΛ αποτελεί ένα μέσο για να προωθηθεί η καινοτομία στην υπηρεσία της βιώσιμης ανάπτυξης, και ιδίως οι καθαρές και πράσινες τεχνολογικές καινοτομίες. Αυτές, συχνά με μεγαλύτερη ένταση κεφαλαίου από τις συμβατικές λύσεις, βρίσκουν με τον τρόπο αυτό ένα οικονομικό μοντέλο που ευνοεί τη διάδοσή τους μέσω των καταναλωτών, οι οποίοι μεμονωμένα δεν έχουν επαρκή χρηματοπιστωτική ικανότητα. Για παράδειγμα, μια σύμβαση ενεργειακής απόδοσης ενδέχεται να επιτρέψει στον χρήστη να διαθέτει ενίοτε ακριβές τεχνολογίες και υπηρεσίες ενεργειακής απόδοσης με χαμηλό κόστος που καταβάλλεται μηνιαίως.

3.3.

Όσον αφορά το περιβάλλον, οι τρέχουσες συνήθειες κατανάλωσης που βασίζονται στην ατομική ιδιοκτησία επιφέρουν ανεπαρκή χρήση των αγαθών και, ως εκ τούτου, σημαντική σπατάλη φυσικών πόρων (π.χ. ένα αυτοκίνητο είναι αχρησιμοποίητο σήμερα το 95 % του χρόνου, και στην πόλη χρησιμοποιείται γενικά μόλις από ένα άτομο και κάτι (1,2).

3.3.1.

Η απόκτηση μιας υπηρεσίας κινητικότητας (μια θέση για συγκεκριμένο αριθμό χιλιομέτρων, ένα αυτοκίνητο για μια συγκεκριμένη απόσταση και διάρκεια κ.λπ.) επιτρέπει την ένταση της χρήσης των εν λόγω πόρων. Η ΟΛ μπορεί, συνεπώς, να αυξήσει την ένταση χρήσης πολλών καταναλωτικών αγαθών και να δημιουργήσει μεγαλύτερη αξία για μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

3.3.2.

Η τιμολόγηση των υπηρεσιών της ΟΛ, ενσωματώνοντας όλες τις δαπάνες του προϊόντος και των υπηρεσιών και όχι μόνο το οριακό κόστος, επιτρέπει την καλύτερη κατανόηση των πραγματικών δαπανών από τον χρήστη. Τούτο παρέχει ένα πιο ακριβές μήνυμα για την τιμή των πραγματικών επιπτώσεων της παραγωγής και, ως εκ τούτου, ενθαρρύνει την πιο υπεύθυνη συμπεριφορά (π.χ. για την αγορά μιας ώρας χρήσης του αυτοκινήτου ο χρήστης πληρώνει την απόσβεση του οχήματος, την ασφάλεια, τη στάθμευση, τη βενζίνη κ.λπ., συνολικά δηλαδή όλες τις δαπάνες που υπολογίζονται αναλογικά. Ο καταναλωτής θα είναι συνεπώς πιο ευαίσθητος στη λελογισμένη χρήση του εν λόγω οχήματος σε σχέση με τη χρήση «ιδιοκτήτη», όπου μόνο η βενζίνη εν γένει θεωρείται κόστος χρήσης).

3.4.

Σε κοινωνικό επίπεδο, μειώνοντας την πρόσβαση σε ένα προϊόν ή μια υπηρεσία, είτε μέσω της συγκέντρωσης των επενδύσεων που πραγματοποιήθηκαν συλλογικά είτε μέσω του περιορισμού του κόστους της επιθυμητής χρήσης μόνο στο κόστος πρόσβασης, η ΟΛ μπορεί να επιτρέψει σε μεγαλύτερο αριθμό καταναλωτών να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες τις οποίες δεν μπορούσαν να διεκδικήσουν προηγουμένως. Το κρίσιμο ζήτημα, τόσο από οικονομική όσο και νομική ή ασφαλιστική άποψη, αφορά τον επενδυτή και τον κάτοχο του κεφαλαίου το οποίο έχει τεθεί στη διάθεση των χρηστών. Για τα ζητήματα αυτά είναι μείζονες οι προκλήσεις των νέων κανονιστικών ρυθμίσεων που πρέπει να θεσπιστούν.

3.4.1.

Τα κοινωνικά ζητήματα είναι πολλά και με τον ίδιο τρόπο όπως και τα περιβαλλοντικά ζητήματα θα πρέπει να διερευνηθούν σοβαρά, προκειμένου να αποφασιστεί το ενδιαφέρον ή μη της ΟΛ σε αυτόν τον τομέα, και κυρίως οι προϋποθέσεις ανάπτυξης της ΟΛ για την κοινωνική πρόοδο.

3.5.

Η αλλαγή προτύπου την οποία προϋποθέτει η μετάβαση από την «ιδιοκτησία» στην «πρόσβαση» δεν είναι ανώδυνη. Υποστηρίζει τη μετάβαση από ένα μοντέλο κατανάλωσης που βασίζεται στην επίδειξη και στον μιμητισμό σε μια πιο ήπια μορφή κατανάλωσης, χωρίς ψυχαναγκαστικές λογικές, που σε κάθε περίπτωση εξαρτάται λιγότερο από την ιδιοκτησία υλικών αγαθών.

3.6.

Η ψηφιακή τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει στην επέκταση του πεδίου της ΟΛ εκτός της αποκλειστικής σφαίρας, πρωτότυπης σε κάθε περίπτωση, του B-to-B. Με τη μείωση του κόστους διανομής και εγκατάστασης, οι ψηφιακές λύσεις μπορούν να αποφέρουν στον καθένα λύσεις ΟΛ σε πολύ διαφορετικά πεδία (μουσική, κινητικότητα, εξοπλισμούς, στέγαση κ.λπ.). Σε αυτά τα πλαίσια, προκειμένου να ευνοηθεί η συγκατοίκηση με το υφιστάμενο οικονομικό μοντέλο, πρέπει να σχεδιαστεί και να αναπτυχθεί ταχέως ένα κατάλληλο ρυθμιστικό και φορολογικό πλαίσιο.

3.7.

Οι εργασίες και τα αποτελέσματα των πρόσφατων εμπειριών δείχνουν ότι οι πρακτικές της ΟΛ επιτυγχάνουν και υιοθετούνται εφόσον οι λύσεις βελτιώνουν την εμπειρία του χρήστη και την ποιότητα ζωής του καταναλωτή μάλλον παρά με βάση κριτήρια καθαρά οικονομικά ή περιβαλλοντικά. Τούτο αποδεικνύει η περίπτωση της από κοινού χρήσης αυτοκινήτου, η οποία συμβάλλει στην επίλυση του κρίσιμου θέματος της στάθμευσης στο κέντρο της πόλης, ή και η περίπτωση της μετάδοσης ροής (streaming), χάρη στη δυνατότητα σχεδόν άμεσης πρόσβασης σε έναν μεγάλο κατάλογο.

4.1.

Η ΟΛ μπορεί να οδηγήσει σε ορισμένες περιπτώσεις στην επιτάχυνση του ρυθμού κατανάλωσης και ανανέωσης των προϊόντων. Έτσι, στην κινητή τηλεφωνία ή στην πώληση οχημάτων με χρηματοδοτική μίσθωση μεγάλης διάρκειας, δεν είναι βέβαιο ότι τα μοντέλα αυτά (ενοικίαση μακράς διάρκειας με δικαίωμα αγοράς γενικά) συμβάλλουν στην παράταση της διάρκειας ζωής των προϊόντων ή στη βελτίωση της ανακύκλωσης στο τέλος του κύκλου ζωής τους.

4.2.

Εάν οι μεγάλοι βιομηχανικοί όμιλοι είναι οι πιο γνωστοί για την εφαρμογή συγκεκριμένων παραδειγμάτων, πιο παραδοσιακοί τομείς όπως η γεωργία, π.χ. μέσω των συλλογικών αγορών, αλλά και νεοσύστατες επιχειρήσεις μπορούν να διαδραματίσουν έναν ρόλο στην εδραίωση και στη διάδοση της οικονομίας της λειτουργικότητας εντός της κοινωνίας. Εξάλλου, φαίνεται ότι και οι ΜΜΕ είναι επίσης πιθανό να βρουν νέες λύσεις για τους πελάτες τους σε αυτή την ιδέα και στην υλοποίησή της. Δομές με μορφή συνεταιρισμών μπορούν επίσης να προωθήσουν πιο οριζόντιους τρόπους διακυβέρνησης με την πλήρη συμμετοχή του χρήστη.

4.3.

Μειώνοντας το κόστος πρόσβασης σε ένα προϊόν ή σε μια υπηρεσία, η ΟΛ μπορεί να ωφελήσει τους πολίτες με τα χαμηλότερα εισοδήματα. Ειδικότερα, καθιστά δυνατή μια κάποια ελαστικότητα και ευελιξία όσον αφορά την πρόσβαση στις υπηρεσίες και τα προϊόντα. Ωστόσο, παράλληλα μπορεί να αυξήσει την ευπάθεια των πολιτών με τα χαμηλότερα εισοδήματα, δεδομένου ότι δεν είναι πλέον σε θέση να καταβάλουν τα δικαιώματα πρόσβασης, χρήσης ή συνδρομής σε μια υπηρεσία. Από την άποψη αυτή, και στο σημερινό πλαίσιο της αυξανόμενης ανασφάλειας σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, η ιδιοκτησία μπορεί να φαίνεται προτιμότερη και, κατά συνέπεια, ασφαλέστερη σε ορισμένες κατηγορίες πολιτών. Επιπλέον, όσον αφορά την πρόσβαση σε ορισμένα αγαθά και υπηρεσίες η ανισότητα της πρόσβασης δεν είναι μόνο θέμα οικονομικό (οικονομικοί πόροι), αλλά και πολιτιστικό ή εκπαιδευτικό (κοινωνικός περίγυρος, κατάρτιση).

4.4.

Από κοινωνική σκοπιά, η ΟΛ μπορεί να κάνει τον καταναλωτή, και ως εκ τούτου τον πολίτη, να εξαρτάται ακόμη περισσότερο από οικονομικούς οργανισμούς ή από ένα δεδομένο τεχνικό και οικονομικό σύστημα. Αφ’ ης στιγμής πραγματοποιηθεί εγγραφή σε μια συγκεκριμένη υπηρεσία, είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να επισκευαστεί, να τροποποιηθεί, να μετατραπεί κ.λπ. το προϊόν που έχει διατεθεί. Συνεπώς, η ΟΛ μπορεί να ενισχύσει την ετερονομία εάν οι υπηρεσίες δεν συνδέουν επαρκώς τη συμμετοχή των χρηστών στον σχεδιασμό των προϊόντων και των λύσεων που αναπτύχθηκαν. Θα πρέπει να αναζητηθούν και να προωθηθούν οικονομικά και διαχειριστικά πρότυπα που ευνοούν την αυτονομία των καταναλωτών (στις επιλογές τους, στις συνήθειες και στις πρακτικές).

4.5.

Η ψηφιακή τεχνολογία μπορεί να επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής της ΟΛ στο σύνολο των καταναλωτών. Ωστόσο, θέτει και πολλά ερωτήματα: τη δέσμευση αξίας από ορισμένες πλατφόρμες, τη βελτιστοποίηση του φόρου ή τη φοροαποφυγή, τον σεβασμό του δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή (ιδίως όσον αφορά τη χρήση των δεδομένων που συλλέγονται), την οικονομική συγκέντρωση (μονοπώλια πλατφορμών) και τα καθαρά εργασιακά ζητήματα (όπως αναφέρεται στο σημείο 1.6).

4.6.

Για όλους αυτούς τους κινδύνους ή τα εμπόδια, η απλή μετάβαση προς «την οικονομία υπηρεσιών» δεν μπορεί να προφυλάξει την ΟΛ από παρόμοιους κινδύνους. Μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση της ΟΛ, με παράλληλη αμφισβήτηση της διαχείρισης της επιχείρησης, της εργασίας, της εδαφικής αναφοράς και λαμβανομένου υπόψη του καταναλωτή από τον σχεδιασμό της υπηρεσίας και καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής του προϊόντος, μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπισή τους.

4.7.

Ωστόσο, για πολλά από αυτά τα ζητήματα και ιδίως όσον αφορά τον ανταγωνισμό ή την προστασία της ιδιωτικής ζωής, είναι απαραίτητη η νομική παρέμβαση.

5.1.

Πολλοί είναι οι λόγοι για τους οποίους η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να ασχοληθεί με το θέμα της ΟΛ. Πρόκειται για περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς αλλά και οικονομικούς λόγους. Επιπλέον, οι ψηφιακές προκλήσεις και γενικότερα η σχέση με τα νέα οικονομικά μοντέλα όπως τη συνεργατική, την κυκλική οικονομία κ.λπ., είναι σημαντικές στο πλαίσιο του εν λόγω προβληματισμού, ιδίως σε σχέση με την ταχύτητα των αλλαγών που έχουν επέλθει.

5.2.

Στην Ευρώπη η ΟΛ είναι μέσο για τις επιχειρήσεις να δημιουργήσουν εκ νέου προστιθέμενη αξία και να προωθήσουν λύσεις μεγάλης έντασης εργασίας (ιδίως σε μεταγενέστερο στάδιο, στον τομέα της συντήρησης, επισκευής κ.λπ., αλλά και σε προγενέστερο στάδιο, κατά την ανάπτυξη καινοτόμων επιχειρηματικών μοντέλων και τον σχεδιασμό συναφών υπηρεσιών), και ιδίως να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα ορισμένων κλάδων. Με την ανάπτυξη προσφορών υπηρεσιών που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των καταναλωτών περισσότερο από ό,τι μια τυποποιημένη και ακατάλληλη παραγωγή, η ΟΛ μπορεί να συμβάλει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών και να δώσει εκ νέου νόημα στην κατανάλωση.

5.3.

Ενώ οι υπηρεσίες καινοτομίας των μεγάλων επιχειρήσεων, τα εδάφη και μεγάλος αριθμός εμπειρογνωμόνων τάσσονται υπέρ της προώθησης της οικονομίας της λειτουργικότητας, προκαλεί έκπληξη η αδυναμία της ευρωπαϊκής δυναμικής. Παρόλο που η οικονομία της λειτουργικότητας βρίσκεται στο επίκεντρο της κυκλικής οικονομίας, δεν αναφέρεται καθόλου στην πρόσφατη έκθεση της Επιτροπής με τίτλο «Το κλείσιμο του κύκλου» για το θέμα αυτό.

5.3.1.

Παρά τις ανωτέρω ασάφειες και περιορισμούς, στην αβέβαιη πολιτική και οικονομική κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην Ευρώπη η οικονομία της λειτουργικότητας αποτελεί ευκαιρία για την Ευρώπη να αξιοποιήσει και να αναπτύξει την τεχνογνωσία και τις δεξιότητες πολλών παραγόντων.

10.3.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 75/6

Εισηγητής: ο κ.

Antonio GARCÍA DEL RIEGO

1.1.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Επιτροπή να συνεχίσει τις προσπάθειές της για την εκπόνηση προτάσεων πολιτικής που αποσκοπούν στην προώθηση της ίδρυσης καινοτόμων επιχειρήσεων με υψηλό δυναμικό ανάπτυξης και συνιστά αυτές οι πρωτοβουλίες να διενεργηθούν, να καθοδηγηθούν και να συντονιστούν από έναν ενιαίο φορέα, ο οποίος θα είναι αρμόδιος για την αξιολόγηση, την παρακολούθηση και την επίτευξη συνεργειών μεταξύ των καινοτόμων πολιτικών που θέτουν σε εφαρμογή οι διάφορες γενικές διευθύνσεις. Αυτές οι προτάσεις πολιτικής θα πρέπει να ενισχύσουν την ενιαία αγορά, να ενδυναμώσουν τους συνεργατικούς σχηματισμούς και τα οικοσυστήματα εντός των οποίων δημιουργούνται οι καινοτόμες νεοσύστατες επιχειρήσεις, να αναπτύξουν το στοιχείο των ιδίων κεφαλαίων των ευρωπαϊκών κεφαλαιαγορών, να ενθαρρύνουν την εστίαση των πανεπιστημιακών προγραμμάτων σπουδών σε μελλοντοστραφή επαγγέλματα και να ελαχιστοποιήσουν το κόστος και τις γραφειοκρατικές επιβαρύνσεις που συνεπάγεται η σύσταση μιας νέας επιχείρησης.

1.1.1.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να συνεχίσει το έργο της για την ενίσχυση των ισχυόντων κανόνων της ενιαίας αγοράς: μακροπρόθεσμα σχέδια εναρμόνισης, όπως π.χ. τα λογιστικά πρότυπα και τα πρότυπα αφερεγγυότητας, η αυτόματη αναγνώριση των επαγγελματικών και ακαδημαϊκών προσόντων, η ταχεία υλοποίηση της στρατηγικής για την ψηφιακή ενιαία αγορά και η πλήρης εφαρμογή της πρωτοβουλίας για την ένωση κεφαλαιαγορών (1), θα συνδράμουν την ΕΕ να επωφεληθεί από το πλήρες δυναμικό μιας γνήσιας ενιαίας αγοράς. Η θέσπιση απλών και αποτελεσματικών κανόνων όσον αφορά τις διασυνοριακές συμβάσεις θα ωθήσουν το διασυνοριακό ηλεκτρονικό εμπόριο, θα μειώσουν τον νομικό κατακερματισμό του δικαίου των καταναλωτών, καθώς και το κόστος συμμόρφωσης για τις επιχειρήσεις.

1.1.2.

Η χρηματοδότηση μέσω ιδίων κεφαλαίων θα πρέπει να επεκταθεί περαιτέρω προκειμένου να στηριχθούν οι νεοσύστατες επιχειρήσεις στο στάδιο ανάπτυξής τους. Μεταξύ άλλων παραγόντων, αυτό προϋποθέτει τη θέσπιση ενός πιο ουδέτερου συστήματος φορολόγησης, το οποίο θα αντιμετωπίζει ισότιμα το χρέος και τη χρηματοδότηση μέσω ιδίων κεφαλαίων, εξασφαλίζοντας τη δυνατότητα φορολογικής έκπτωσης των πληρωμών τόκων αλλά και των μερισμάτων (2). Οι νεοσύστατες επιχειρήσεις θα πρέπει να μπορούν να χρησιμοποιούν ένα απόθεμα «δικαιωμάτων προαίρεσης μετοχών» με στόχο την προσέλκυση και τη διατήρηση των ταλέντων.

1.1.3.

Κρίνεται σκόπιμο να διαμορφωθεί και να προωθηθεί μια νοοτροπία μετοχικού κεφαλαίου και μέσω εκπαιδευτικών και μη νομοθετικών πρωτοβουλιών. Το ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα χρειάζεται να αναπτύξει ρευστά επενδυτικά προϊόντα πρόσφορα για τους ιδιώτες επενδυτές, προκειμένου να τους ενθαρρύνει να πραγματοποιούν επενδύσεις σε καινοτόμες μικρές επιχειρήσεις.

1.1.4.

Η κατάργηση της περιττής γραφειοκρατίας και ο περιορισμός του «κανονιστικού υπερθεματισμού» είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την ελαχιστοποίηση των διοικητικών επιβαρύνσεων και την αποφυγή άσκοπων δαπανών και σπατάλης χρόνου για τους επιχειρηματίες.

1.1.5.

Η ανάπτυξη νέων μορφών συνεργασίας μεταξύ των πανεπιστημίων και των επιχειρήσεων, τόσο των μεγάλων εταιρειών όσο και των μικρότερων επιχειρήσεων, πρέπει να ενισχυθεί και να επιταχυνθεί σε όλα τα κράτη μέλη με την ανάληψη καινοτόμων μέτρων πολιτικής που θα στοχεύουν να μετατρέψουν την ΕΕ σε έναν μαγνήτη προσέλκυσης ταλέντων.

1.1.5.1.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Επιτροπή να καταργήσει κάθε νομικό εμπόδιο για τις ανταλλαγές σπουδαστών και νέων επιχειρηματιών (3), παραδείγματος χάρη με τη δημιουργία ενός προγράμματος Erasmus για νέους επιχειρηματίες.

1.1.5.2.

Προκειμένου να αναδειχθούν οι πολλά υποσχόμενες επιχειρήσεις, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της ανάπτυξης μιας βάσης δεδομένων πληροφοριών με τη μορφή πλατφόρμας, η οποία θα ενσωματώνεται στον ευρωπαϊκό κόμβο επενδυτικών συμβουλών (ΕΚΕΣ) [European Investment Advisory Hub (EIAH)] και στην ευρωπαϊκή πύλη επενδυτικών έργων (ΕΠΕΕ) [European Investment Project Portal (EIPP)] (4). Σε αυτή τη βάση δεδομένων θα συμπεριλαμβάνονται εταιρείες με υψηλό δυναμικό ανάπτυξης που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ σε διάφορους κλάδους, οι οποίες θα επιλέγονται βάσει αντικειμενικών και διαφανών κριτηρίων, και θα εξασφαλίζεται η διεπιχειρησιακή σύγκριση και η βαθμονόμηση των διαφόρων εταιρειών.

1.1.6.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ανταλλαγή και η αξιολόγηση ορθών πρακτικών προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για τον πειραματισμό με νέες πολιτικές (5).

1.2.

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (ΕΤΕ) και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) καλούνται να υποστηρίξουν τις καινοτόμες επιχειρήσεις με ειδικά επιχειρηματικά κεφάλαια και κεφάλαια εκκίνησης προκειμένου να διευκολυνθεί η μεταφορά τεχνολογίας από τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα. Αυτό θα μπορούσε να διαρθρωθεί υπό τη μορφή αρχικών εγγυήσεων δανείων, οι οποίες θα συμβάλλουν στην υπέρβαση των αρχικών επιφυλάξεων για ιδιωτική χρηματοδότηση.

1.3.

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ), ένα ταμείο αξίας 21 δισεκατομμυρίων ευρώ συγκροτούμενο από εγγυήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κεφάλαια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, θα πρέπει να διαδραματίσει καίριο ρόλο ούτως ώστε τα καινοτόμα σχέδια να αποκτήσουν εμβέλεια και να κατορθώσουν να εδραιωθούν στην αγορά. Επιπλέον, το ΕΤΣΕ θα μπορούσε να λειτουργήσει ως πρότυπο για τους μελλοντικούς ενωσιακούς προϋπολογισμούς: μετάβαση από μια παραδοσιακή μέθοδο χρηματοδότησης των σχεδίων μέσω επιδοτήσεων σε ένα αποδοτικότερο πρότυπο με γνώμονα τις επενδύσεις, το οποίο θα «συγκεντρώσει σωρευτικά» κεφάλαια για τα σχέδια. Το ΕΤΣΕ έχει χρηματοδοτήσει επιτυχώς τομείς που συνοδεύονταν από αρκετούς κινδύνους, οι οποίοι θα μπορούσαν εύκολα να είχαν παραβλεφθεί (6).

1.4.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να αναπτυχθεί μια ευρύτερη επενδυτική εργαλειοθήκη προκειμένου να ενθαρρυνθούν οι επενδύσεις που βρίσκονται στο στάδιο της ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένων των «ασύμμετρων κεφαλαίων» (asymmetric funds), τα οποία προσφέρουν διαφορετικές αποδόσεις σε διαφορετικές κατηγορίες επενδυτών επιχειρηματικών κεφαλαίων και εναλλακτικών χρηματοδοτικών διαύλων όπως η συμμετοχική χρηματοδότηση (crowdfunding) (7). Θα πρέπει επίσης να εξεταστεί η προοπτική δημιουργίας δευτερευουσών αγορών προκειμένου να διευκολυνθεί η πρόσβαση των ευρωπαϊκών ΜΜΕ στις αγορές.

1.5.

Η Επιτροπή θα πρέπει να αναλύσει τις ρυθμιστικές ασυμμετρίες που υφίστανται μεταξύ της Ευρώπης και των ΗΠΑ σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των επενδύσεων σε λογισμικό και να καταργήσει τους κανονιστικούς περιορισμούς που παρεμποδίζουν τον ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό τομέα από τις επενδύσεις στην ψηφιακή ανάπτυξη.

2.1.

Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) αποτελούν καίριο στοιχείο της ευρωπαϊκής οικονομίας, συμβάλλοντας σημαντικά στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην οικονομική ανάπτυξη (8).

2.1.1.

Το 2015 πάνω από 22,3 εκατ. ΜΜΕ στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελούσαν το 99,8 % του συνόλου των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων, απασχολούσαν 90 εκατ. άτομα (66,9 % της συνολικής απασχόλησης), παρήγαγαν το 57,8 % της συνολικής προστιθεμένης αξίας (9) και παρείχαν ποσοστό 85 % των νέων θέσεων εργασίας. Η Ευρώπη πρέπει να διασφαλίσει ότι θα δημιουργηθεί μια νέα γενιά ΜΜΕ που θα αντισταθμίσει τις 200 000 επιχειρήσεις που κηρύσσουν πτώχευση κάθε χρόνο (10), στοιχείο το οποίο επηρεάζει 1,7 εκατ. εργαζομένους. Εντούτοις, αυτό που έχει περισσότερη σημασία για τη μελλοντική οικονομική ανάπτυξη είναι οι επιχειρήσεις που επιθυμούν να καινοτομήσουν, να αναπτυχθούν και να προβούν σε εξαγωγές.

2.2.

Η δημιουργία νεοσύστατων επιχειρήσεων με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης είναι καίριας σημασίας λόγω της εστίασής τους στην καινοτομία σε ταχέως αναπτυσσόμενους τομείς υψηλής προστιθέμενης αξίας. Αυτές είναι οι επιχειρήσεις που θα δημιουργούν θέσεις εργασίας στο μέλλον και θα καθοδηγήσουν την ανάπτυξη της παραγωγικότητας, η οποία είναι κρίσιμη για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου. Ενώ η Ευρώπη καταγράφει πρόοδο σε ορισμένους τομείς, υστερεί στο πεδίο της μετάβασης από το στάδιο της ίδρυσης στο στάδιο της επέκτασης, μιας παραμέτρου η οποία θα πρέπει εντέλει να οδηγήσει στην ανάπτυξη και στη δημιουργία θέσεων εργασίας που χρειάζεται η Ευρώπη (11).

2.3.

Η παρούσα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας επικεντρώνεται στις επεκτεινόμενες επιχειρήσεις: εταιρείες με υψηλό δυναμικό ανάπτυξης και μέση ετήσια αύξηση του αριθμού εργαζομένων (ή του κύκλου εργασιών) άνω του 20 % για περίοδο τριών ετών, που απασχολούν τουλάχιστον 10 μισθωτούς κατά την έναρξη της περιόδου παρατήρησης (12). Βασικό χαρακτηριστικό των επεκτεινόμενων επιχειρήσεων είναι ότι εφαρμόζουν επιχειρηματικά πρότυπα με μεγάλες δυνατότητες κλιμάκωσης. Κλιμακοθετησιμότητα είναι η ικανότητα ανάπτυξης από άποψη πρόσβασης στην αγορά, εσόδων και δομής η οποία ενεργοποιείται, παραδείγματος χάρη, από την ταχεία επανάληψη του επιχειρηματικού μοντέλου σε διαφορετικές αγορές ή από νέες πρακτικές διαχείρισης.

2.3.1.

Μια μελέτη του ΟΟΣΑ σε 11 χώρες (13) εντόπισε ότι οι επεκτεινόμενες επιχειρήσεις αντιπροσωπεύουν ποσοστό 10 % του συνόλου των επιχειρήσεων σε όλες τις 11 χώρες που εξετάστηκαν, αλλά δημιουργούν τα δύο τρίτα του συνόλου των νέων θέσεων εργασίας (14).

2.4.

Οι νεοσύστατες επιχειρήσεις τείνουν να είναι λιγότερο επικερδείς βραχυπρόθεσμα και εξαρτώνται από εξωτερική χρηματοδότηση. Αν οι εν λόγω καινοτόμες επιχειρήσεις δεν είναι σε θέση να χρηματοδοτήσουν τα σχέδια επέκτασής τους, αδυνατούν να επεκταθούν και, στην περίπτωση αυτή, το υποκείμενο δυναμικό ανάπτυξης της παραγωγικότητας και δημιουργίας θέσεων εργασίας μπλοκάρεται πιθανόν.

2.4.1.

Σε μια ανάλυση της Παγκόσμιας Τράπεζας (15) εκτιμάται ότι το μέσο επιτόκιο των μη εξυπηρετούμενων δανείων ΜΜΕ σε αναπτυσσόμενες αγορές το 2007 ήταν 6,93 %, υπερδιπλάσιο του επιτοκίου για δάνεια μεγάλων επιχειρήσεων, που ανερχόταν σε 2,54 %. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αυξήθηκαν ραγδαία κατά τη διάρκεια της κρίσης στην Πορτογαλία, στην Ισπανία, στην Ιταλία και στην Ιρλανδία αγγίζοντας ποσοστά μεταξύ 10 % και 25 %.

2.4.1.1.

Οι πολιτικές που ενθαρρύνουν τις τράπεζες να χορηγούν δάνεια σε πιο ριψοκίνδυνες επιχειρήσεις, και δη σε επιχειρήσεις που βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο με περιορισμένες εγγυήσεις, θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα σύνολο ριψοκίνδυνων τραπεζών, πιστωτική στενότητα και αύξηση της χρηματοπιστωτικής αστάθειας (16).

2.5.

Η Ευρώπη θα πρέπει να εστιάσει στην ομαλή λειτουργία της «χρηματοδοτικής μετάβασης», η οποία έχει διακοπεί επί του παρόντος.

2.5.1.

Η «χρηματοδοτική μετάβαση» αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια: στάδιο αρχικής σύστασης (χρηματοδότηση μέσω επιδοτήσεων, κεφαλαίων σποράς, πόρων από το οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον)· στάδιο αύξησης του επιχειρηματικού κεφαλαίου [συμμετοχική χρηματοδότηση (crowdfunding), μικροχρηματοδότηση, «επιχειρηματικοί άγγελοι» (business angels)]· σταθερή ανάπτυξη (τιτλοποίηση, ιδιωτικά κεφάλαια, επιχειρηματικά κεφάλαια, θεσμικοί επενδυτές, ιδιωτικές τοποθετήσεις του χρέους) και στάδιο εξόδου της επιχείρησης (απόκτηση, χρηματιστηριακές αγορές).

3.1.

Τα πετυχημένα οικοσυστήματα καινοτομίας που ενθαρρύνουν τις επεκτεινόμενες εταιρείες χαρακτηρίζονται από έντονα διασυνδεδεμένα δίκτυα ερευνητικών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, μεγάλων βιομηχανιών, επενδυτών επιχειρηματικών κεφαλαίων και την παρουσία δημιουργικού και επιχειρηματικού ταλέντου (17).

3.1.1.

Κατά κανόνα, οι νεοσύστατες επιχειρήσεις δημιουργούνται σε τεχνολογικούς κόμβους που συγκροτούνται γύρω από πρωτοκλασάτα πανεπιστήμια και οι οποίοι ενεργούν ως βασικός παράγοντας για την ανάπτυξη ενός δυναμικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος, καθώς συνιστούν πηγή ταλέντων, τόσο από άποψη φοιτητών όσο και από άποψη ακαδημαϊκών. Οι ισχυροί και καλά συνδεδεμένοι συνεργατικοί σχηματισμοί βελτιώνουν την παραγωγικότητα των επιχειρήσεων, χαράσσουν την κατεύθυνση και τον ρυθμό της καινοτομίας και τονώνουν τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων. Οι ΗΠΑ και η Κίνα, καθώς και συγκεκριμένα επιχειρηματικά κέντρα στην Ευρώπη αγωνίζονται αυτή τη στιγμή για να προσελκύσουν ταλέντα και κεφάλαια και να προαγάγουν την καινοτομία.

3.1.2.

Ωστόσο, ο κατακερματισμός των ευρωπαϊκών αγορών εργασίας παρεμποδίζει τη μετάβαση από τις νεοφυείς στις επεκτεινόμενες επιχειρήσεις. Στο πλαίσιο αυτό, είναι πρωταρχικής σημασίας να διευκολυνθεί η αύξηση της κινητικότητας των εργαζομένων εντός της ΕΕ, καθώς και η προσέλκυση ταλέντων από τρίτες χώρες, τα οποία θα λειτουργήσουν ως μαγνήτης, δημιουργώντας κατά αυτόν τον τρόπο έναν ενάρετο κύκλο.

3.1.3.

Θα μπορούσε να ενθαρρυνθεί η κατάρτιση ενός προγράμματος Erasmus για νέους επιχειρηματίες. Μια τέτοια πρωτοβουλία, η οποία είναι σύμφωνη με την κατευθυντήρια αρχή της ανάπτυξης και της απασχόλησης, θα μπορούσε να διευκολύνει την εργασιακή κινητικότητα και θα γινόταν εύκολα αποδεκτή από τις επιχειρήσεις.

3.1.3.1.

Πρόσφατα εγκρίθηκαν μερικές πολιτικές για την προσέλκυση ταλέντων εκτός ΕΕ. Η μπλε κάρτα, που θεσπίστηκε το 2009, επιτάχυνε την είσοδο ειδικευμένων εργαζομένων για τους εργοδότες της ΕΕ (18). Σε εθνικό επίπεδο, ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες έχουν ήδη δημιουργήσει ειδικές διαδικασίες θεώρησης για επιχειρηματίες, ενώ κι άλλες χώρες έχουν ξεκινήσει την καθιέρωσή τους (19).

3.1.4.

Μια αξιόλογη πετυχημένη περίπτωση τεχνολογικού κόμβου είναι η Oxbridge, η οποία αναφέρεται στην περιφέρεια επιρροής που περιλαμβάνει τα πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Κέμπριτζ στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η εν λόγω κοινότητα υψηλής τεχνολογίας στο Ηνωμένο Βασίλειο συνέχισε να αναπτύσσεται και να καινοτομεί κατά τη διάρκεια της παρατεταμένης περιόδου οικονομικής ύφεσης και στασιμότητας μεταξύ 2008 και 2012 (20).

3.1.4.1.

Εντούτοις, πολλά πανεπιστήμια της Ευρώπης δεν έχουν το καθεστώς, τη δομή ή την τάση να δημιουργήσουν τις συνθήκες που απαιτούνται για την ανάπτυξη επιχειρηματικών εγχειρημάτων στους κόλπους τους και για την προάσπιση της ατζέντας αυτής ενώπιον των κυβερνήσεων (21). Οι πρυτάνεις των πανεπιστημίων και οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αναπτύξουν δεσμούς με τη βιομηχανία, επενδύοντας σε γραφεία μεταφοράς τεχνολογίας στους κόλπους τους και στην εκπαίδευση στην επιχειρηματικότητα (22).

3.1.5.

Οι επιχειρήσεις τεχνοβλαστών που δημιουργήθηκαν ως αποτέλεσμα της μεταφοράς τεχνολογίας από τα πανεπιστήμια αντιμετωπίζουν δυσκολίες να επεκταθούν λόγω έλλειψης χρηματοδοτικών πόρων και εξειδικευμένης διαχείρισης. Είναι επομένως ζωικής σημασίας να μπορούν να βασίζονται στη στήριξη εκ μέρους των θεσμών του δημόσιου τομέα προκειμένου να υπερκεράσουν τις αρχικές επιφυλάξεις των ιδιωτικών χρηματοοικονομικών φορέων να πραγματοποιήσουν επενδύσεις σε τεχνοβλαστούς με τεχνολογικό προφίλ, καθότι αυτού του τύπου οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζονται ως υπέρμετρα τεχνικού χαρακτήρα και επικίνδυνες, ενώ συχνά δεν γίνεται ορθά κατανοητό το περιεχόμενό τους.

3.2.

Οι Ευρωπαίοι, παρ’ ότι έχουν παρεμφερές μορφωτικό επίπεδο, δημιουργούν νέες επιχειρήσεις εντυπωσιακά σπανιότερα από τους Αμερικανούς. Οι πολλαπλοί λόγοι αυτού του γεγονότος είναι τα υψηλά επίπεδα κινδύνων, οι διοικητικοί φραγμοί, μια υποανεπτυγμένη νοοτροπία των «δεύτερων ευκαιριών», η ελλιπής ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων με θέμα την επιχειρηματικότητα και η απουσία μιας αντίληψης του ιδιωτικού κεφαλαίου. Θα πρέπει επίσης να δοθεί προσοχή στην έγκαιρη ανάπτυξη μιας επιχειρηματικής νοοτροπίας στο πλαίσιο της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

3.2.1.

Πράγματι, ο μεγαλύτερος φόβος των Ευρωπαίων σχετικά με τη σύσταση νέων επιχειρήσεων είναι ο κίνδυνος πτώχευσης: 43 % στην Ευρώπη έναντι 19 % στις ΗΠΑ. Στις ΗΠΑ (23) το αρκετά αποδοτικό και μη κατασταλτικό καθεστώς εταιρικής πτώχευσης, καθώς και η μεγαλύτερη γενικότερα αποδοχή της εταιρικής αποτυχίας συμβάλλουν στην προθυμία ανάληψης κινδύνων. Προτεραιότητα των υπευθύνων χάραξης πολιτικής και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων θα πρέπει να είναι η ανάπτυξη μιας περισσότερο επιχειρηματικής νοοτροπίας.

3.2.1.1.

Μια πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι οι εταιρείες που ιδρύονται από επιχειρηματίες που κάνουν ένα δεύτερο επιχειρηματικό ξεκίνημα έχουν υψηλότερο κύκλο εργασιών και ρυθμό αύξησης της απασχόλησης, καθώς και μεγαλύτερες πιθανότητες να λάβουν εξωτερική χρηματοδότηση (24). Στην Ισπανία, μόλις το 20 % των επιχειρηματιών που δημιουργούν μια πρώτη νεοσύστατη επιχείρηση πετυχαίνουν, ενώ για όσους δοκιμάζουν δεύτερη φορά το ποσοστό επιτυχίας ανεβαίνει στο εντυπωσιακό ποσοστό του 80 %.

3.3.

Οι καινοτόμες επιχειρήσεις με υψηλό δυναμικό ανάπτυξης είναι συχνά πιθανότερο να απορριφθούν από τις τράπεζες όταν ζητούν δανειακή χρηματοδότηση λόγω του γεγονότος ότι αντιμετωπίζουν έλλειψη κεφαλαίων, τα οποία αντιπροσωπεύουν σημαντικό κομμάτι της πιστοληπτικής αξιολόγησης των τραπεζών (25). Η χρηματοδότηση ιδίων κεφαλαίων είναι, συνεπώς, θεμελιώδους σημασίας για τις νεοσύστατες επιχειρήσεις με σημαντικά σχέδια επέκτασης αλλά αβέβαιες ή αρνητικές προβλέψεις ρευστότητας. Ο τραπεζικός δανεισμός θα πρέπει, συνεπώς, να συμπληρώνεται από μεγαλύτερη ποικιλία και ευελιξία των πηγών χρηματοδότησης, με ιδιαίτερη έμφαση στον ρόλο της χρηματοδότησης ιδίων κεφαλαίων.

3.4.

Θα πρέπει να δημιουργηθεί και να προωθηθεί στην Ευρώπη μια νοοτροπία μετοχικού κεφαλαίου και τα ευρωπαϊκά χρηματοπιστωτικά συστήματα θα πρέπει να αναπτύξουν επενδυτικά προϊόντα ενδεδειγμένα για τους ιδιώτες επενδυτές, εξασφαλίζοντάς τους συγχρόνως την αναγκαία ρευστότητα προκειμένου να πραγματοποιήσουν επενδύσεις σε καινοτόμες μικρές επιχειρήσεις.

3.4.1.

Λόγω της έλλειψης χρηματοδότησης σε μεταγενέστερα στάδια, οι ευρωπαϊκές νεοσύστατες επιχειρήσεις αδυνατούν να συμβαδίσουν με τις αντίστοιχες αμερικανικές, και είτε χρειάζεται να παραγάγουν εγκαίρως έσοδα ούτως ώστε να επιβιώσουν είτε καταλήγουν να πωληθούν σε πολύ πρώιμο στάδιο σε τιμή κάτω του κόστους. Για την ακρίβεια, μέχρι το 2009 μόνο το 5 % των ευρωπαϊκών εταιρειών που συστάθηκαν από το μηδέν μετά το 1980 συγκαταλέγονταν στις 1 000 κορυφαίες εταιρείες από άποψη χρηματιστηριακής κεφαλαιοποίησης. Το αντίστοιχο ποσοστό στις ΗΠΑ ήταν 22 % (26).

3.4.1.1.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι πάνω από το ήμισυ του συνόλου των επιχειρηματικών κεφαλαίων που χορηγούνται παγκοσμίως διοχετεύονται στις ΗΠΑ, ενώ στην Ευρώπη χορηγείται μόλις το 15 %. Πιο συγκεκριμένα, το 2013 χορηγήθηκαν επιχειρηματικά κεφάλαια ύψους 26 δισεκατ. ευρώ στις ΗΠΑ και 5 δισεκατ. ευρώ στην Ευρώπη, ενώ οι ιδιώτες επενδυτές (επιχειρηματικοί άγγελοι) παρείχαν 6 δισεκατ. ευρώ σε ευρωπαϊκές νεοσύστατες επιχειρήσεις και 20 δισεκατ. ευρώ στις ΗΠΑ.

3.4.1.2.

Επομένως, η ΕΕ πλήττεται από ένα μεγάλο έλλειμμα κεφαλαίου στους τομείς των επιχειρηματικών αγγέλων και της χρηματοδότησης επιχειρηματικών κεφαλαίων, που είναι, αντιστοίχως, τρεις και πέντε φορές υψηλότερα στις ΗΠΑ. Πρόκειται για πολύ σημαντική διαφορά, καθώς αυτός ο τύπος κεφαλαίων χρειάζεται για τον μετασχηματισμό των εταιρειών σε μεγαλύτερες και πιο πετυχημένες επιχειρήσεις.

3.4.1.3.

Αυτό οφείλεται στο υψηλό επίπεδο κατακερματισμού της ευρωπαϊκής αγοράς επιχειρηματικών κεφαλαίων λόγω των εθνικών συνόρων. Η μέση τιμή του ευρωπαϊκού κεφαλαίου επιχειρηματικού κινδύνου, το οποίο ανέρχεται σε 60 εκατ. ευρώ, αντιστοιχεί μόλις στο ήμισυ της μέσης τιμής του επιχειρηματικού κεφαλαίου στις ΗΠΑ, ενώ το 90 % των επενδύσεων κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου συγκεντρώνεται σε μόλις οκτώ κράτη μέλη της ΕΕ (Δανία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Κάτω Χώρες, Ισπανία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο) (27). Λόγω της ποικιλομορφίας κανόνων που επικρατεί στα κράτη μέλη, οι εταιρείες επιχειρηματικών κεφαλαίων αντιμετωπίζουν υψηλό κόστος προκειμένου να αντλήσουν κεφάλαια σε ολόκληρη την επικράτεια της Ευρώπης. Ως αποτέλεσμα, είναι μικρές σε μέγεθος και διαθέτουν λιγότερα κεφάλαια για να στηρίξουν τις αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι, εάν οι αγορές κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου της Ευρώπης είχαν το ίδιο βάθος με αυτές των ΗΠΑ, θα μπορούσαν να έχουν διατεθεί μέχρι και 90 δισεκατ. ευρώ πρόσθετα κεφάλαια για τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων μεταξύ 2008 και 2013 (28).

3.4.1.4.

Πρόβλημα δημιουργεί και η ανεπαρκής συμμετοχής ιδιωτών επενδυτών. Την τελευταία δεκαετία ο ευρωπαϊκός τομέας κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από τους οργανισμούς του δημόσιου τομέα, οι οποίοι συμμετείχαν σε ποσοστό 31 % (29) στις συνολικές επενδύσεις κατά το 2015, σε σύγκριση με το ποσοστό συμμετοχής ύψους μόλις 15 % (30) κατά το 2007. Στόχος δεν θα πρέπει να είναι οι λιγότεροι δημόσιοι πόροι, αλλά η αύξηση των ιδιωτικών πηγών. Η βάση των επενδυτών πρέπει να διευρυνθεί και να διαφοροποιηθεί, εάν επιθυμεί ο επιχειρηματικός κλάδος να καταστεί μακροπρόθεσμα αυτοσυντηρούμενος.

3.4.1.5.

Για να παρασχεθούν κίνητρα υπέρ των συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, θα μπορούσε να εξεταστεί η επιλογή των ασύμμετρων κεφαλαίων. Πρόκειται για κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου στο πλαίσιο των οποίων εξασφαλίζονται στους επενδυτές διαφορετικοί όροι και αποδόσεις σε συνάρτηση με τους επενδυτικούς τους στόχους, ενώ συγχρόνως αναγνωρίζονται τα διαφορετικά συμφέροντα των εταίρων που συμμετέχουν σε διάφορες συμπράξεις. Τα ασύμμετρα κεφάλαια υπάρχουν ήδη στη Φινλανδία, στην Ελλάδα, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις Κάτω Χώρες.

3.4.2.

Θα πρέπει επίσης να εξεταστεί η προοπτική δημιουργίας δευτερευουσών αγορών προκειμένου να διευκολυνθεί η πρόσβαση των ευρωπαϊκών ΜΜΕ στις αγορές. Οι αγορές αυτές θα πρέπει να εξασφαλίζουν χαμηλά έξοδα εισαγωγής στο χρηματιστήριο, καθώς και μια ευέλικτη, ειδικά προσαρμοσμένη προσέγγιση στις ανάγκες των μικρότερων, δυναμικών επιχειρήσεων. Ικανοποιητικά σχετικά παραδείγματα αποτελούν η Εναλλακτική Αγορά Επενδύσεων του Λονδίνου (AIM — Alternative Investment Market), η Nouveau marché του Παρισιού ή η Mercado Alternativo Bursatil (MAB) της Μαδρίτης. Αυτό το σύστημα ευέλικτης ρύθμισης μπορεί να αποδειχθεί δίκοπο μαχαίρι. Οι μικρές εταιρείες έχουν ευκολότερη πρόσβαση στα χρηματιστήρια για τη διασπορά μερισμάτων, ωστόσο, από την άλλη πλευρά, οι άπειροι επενδυτές ενδεχομένως να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στην ακριβή αξιολόγηση του προφίλ κινδύνου μιας εταιρείας.

3.4.3.

Μια εξειδικευμένη τομεακή ρύθμιση περιορίζει ορισμένες φορές την ικανότητα των επιχειρήσεων της ΕΕ να επενδύσουν στις τεχνολογικές εξελίξεις, σε σύγκριση με τις ομόλογές τους επιχειρήσεις των ΗΠΑ. Λόγου χάρη, διαπιστώνεται ρυθμιστική ασυμμετρία μεταξύ των ευρωπαϊκών, των αμερικανικών και των ελβετικών χρηματοπιστωτικών οντοτήτων σε ό,τι αφορά τις αναγκαίες επενδύσεις σε λογισμικό και σε άλλα άυλα στοιχεία ενεργητικού, τα οποία είναι καθοριστικής σημασίας για την ψηφιακή ανάπτυξη.

3.4.3.1.

Ο τραπεζικός τομέας είναι με διαφορά ο μεγαλύτερος τομέας ΤΠ παγκοσμίως: 700 δισεκατ. δολάρια ΗΠΑ δαπανώνται σε καινοτομίες στον τομέα των τεχνολογιών των πληροφοριών (ΤΠ) —δηλαδή, το 1 στα 5 ευρώ δαπανάται από τον χρηματοπιστωτικό τομέα, το οποίο αντιστοιχεί σε ποσοστό 5-10 % επί του συνόλου των επενδύσεων (31). Κατά συνέπεια, οι τράπεζες συνιστούν ταυτοχρόνως μείζονα παράγοντα στον ψηφιακό μετασχηματισμό και τον κύριο χρηματοδοτικό φορέα της ψηφιακής οικονομίας.

3.4.3.2.

Εντούτοις, το ρυθμιστικό πλαίσιο πλήττει τις άκρως αναγκαίες επενδύσεις σε ΤΠ. Ο δημοσιονομικός κανονισμός θα πρέπει να μεταχειρίζεται το λογισμικό ως κοινό περιουσιακό στοιχείο και δεν θα πρέπει να αναγκάζει τις τράπεζες της ΕΕ να αφαιρούν την επένδυση αυτή για λόγους κεφαλαιακών απαιτήσεων.

3.5.

Τα διαφορετικά φορολογικά καθεστώτα των κρατών μελών και οι διαφορετικοί τύποι χρηματοδότησης αποτελούν εμπόδιο για την ανάπτυξη των πανευρωπαϊκών κεφαλαιαγορών, με αντίκτυπο τόσο στους επενδυτές όσο και στους εκδότες.

3.5.1.

Τα περισσότερα εταιρικά φορολογικά συστήματα στην Ευρώπη ευνοούν τη δανειακή χρηματοδότηση έναντι της χρηματοδότησης ιδίων κεφαλαίων, επιτρέποντας την έκπτωση του κόστους των τόκων· δεν υπάρχει έκπτωση για τις καταβολές μερισμάτων στην περίπτωση των ιδίων κεφαλαίων. Αυτή η μεροληψία υπέρ των δανειακών κεφαλαίων θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με φορολογικές ελαφρύνσεις επί του κόστους της χρηματοδότησης τόσο των ιδίων όσο και των δανειακών κεφαλαίων (32).

3.5.1.1.

Τα φορολογικά κίνητρα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην παροχή χρηματοδότησης σε εταιρείες με υψηλό δυναμικό ανάπτυξης που βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο και πολλές κυβερνήσεις ανά τον κόσμο επιτρέπουν την έκπτωση φόρου για φυσικά πρόσωπα και εταιρείες που επενδύουν σε νεοσύστατες επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας ή σε εταιρείες επιχειρηματικού κεφαλαίου (33).

3.5.1.2.

Ένα παραδοσιακά ελκυστικό πλεονέκτημα για τους εργαζομένους και τους επιχειρηματίες νεοσύστατων επιχειρήσεων είναι η εφαρμογή προγραμμάτων για τα δικαιώματα προαίρεσης μετοχών, δεδομένου ότι πολλοί από αυτούς θα παραιτούνταν από μισθολογικές αυξήσεις προκειμένου να λάβουν περισσότερα δικαιώματα προαίρεσης μετοχών. Στα περισσότερα κράτη μέλη η φορολογική μεταχείριση των δικαιωμάτων προαίρεσης μετοχών είναι πολύ κατασταλτική, καθώς αυτά αντιμετωπίζονται ως κανονικός μισθός και φορολογούνται με έναν ανώτατο φορολογικό συντελεστή. Θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η φορολογική μεταχείριση των δικαιωμάτων προαίρεσης μετοχών κατά παρόμοιο τρόπο με το καθεστώς Incentive Stock Options (ISOs — μετοχικά δικαιώματα προαίρεσης) (34) που ισχύει στις ΗΠΑ.

3.5.2.

Είναι δαπανηρό για τις επιχειρήσεις να συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις ΦΠΑ, ιδίως εάν προβαίνουν σε διασυνοριακές πωλήσεις αγαθών ή υπηρεσιών. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η Επιτροπή έχει αναγγείλει, στο πλαίσιο της στρατηγικής της για την ενιαία ψηφιακή αγορά, την υποβολή νομοθετικών προτάσεων μέχρι το τέλος του 2016 σχετικά με τη μείωση του διοικητικού φόρτου στις επιχειρήσεις λόγω των διαφορετικών καθεστώτων ΦΠΑ. Ανάμεσα στα μέτρα αυτά η Επιτροπή προτείνει τη θέσπιση ενός ορίου απαλλαγής από τον ΦΠΑ για να βοηθήσει τις νεοσύστατες και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις (35).

3.6.

Η απελευθέρωση του πλήρους δυναμικού της ενιαίας αγοράς είναι ουσιώδους σημασίας προκειμένου να μπορούν να προσφέρουν οι νεοσύστατες επιχειρήσεις τις υπηρεσίες και τα προϊόντα τους σε ολόκληρη την ΕΕ σε πρώιμο στάδιο, αλλά και να επεκτείνονται γρήγορα, ώστε να καθίστανται ανταγωνιστικές στις παγκόσμιες αγορές.

3.6.1.

Η θέσπιση απλών και αποτελεσματικών κανόνων όσον αφορά τις διασυνοριακές συμβάσεις για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις αποτελούν προτεραιότητα της στρατηγικής για την ενιαία ψηφιακή αγορά. Μπορούν να ωθήσουν το διασυνοριακό ηλεκτρονικό εμπόριο στην επικράτεια της ΕΕ με την κατάργηση του νομικού κατακερματισμού στον τομέα του δικαίου για τις καταναλωτικές συμβάσεις. Η άρση των φραγμών λόγω διαφορών στο δίκαιο περί συμβάσεων θα αυξήσει την κατανάλωση στην ΕΕ κατά 18 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν θα αυξηθεί κατά 4 δισεκατομμύρια ευρώ σε σύγκριση με τα τρέχοντα επίπεδα (36).

3.7.

Οι περιττές διοικητικές επιβαρύνσεις είναι επίσης μια αιτία πρόσθετων εξόδων και σπατάλης χρόνου για τους επιχειρηματίες.

3.7.1.

Κατά την περίοδο 2013-2015 το μέσο κόστος σύστασης μιας επιχείρησης στην ΕΕ αντιστοιχούσε στο 4,1 % του κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ, ενώ στις ΗΠΑ ανερχόταν στο 1,17 % (37).

3.7.2.

Όσον αφορά τον χρόνο που απαιτείται για τη σύσταση μιας νέας επιχείρησης στην ΕΕ, κατά μέσο όρο η καταχώριση ολοκληρώνεται σε 11,6 ημέρες. Στις ΗΠΑ ο αναγκαίος χρόνος για τη σύσταση μιας επιχείρησης είναι μόλις 6 ημέρες.

3.8.

Η ασυμμετρία πληροφόρησης συνιστά άλλον έναν από τους λόγους για τους οποίους στην Ευρώπη δεν ιδρύονται αρκετές επιχειρήσεις με υψηλό δυναμικό ανάπτυξης. Οι επενδυτές δεν διαθέτουν μια συνολική εικόνα όλων των επενδυτικών δυνατοτήτων. Επιπλέον, οι μη ευρωπαίοι επενδυτές αντιμετωπίζουν πρόσθετους περιορισμούς στην προσπάθειά τους να κατανοήσουν τα ειδικά χαρακτηριστικά των διαφόρων εθνικών αγορών. Η δημιουργία μιας ειδικά αφιερωμένης πύλης, η οποία θα ενσωματώνεται στον ευρωπαϊκό κόμβο επενδυτικών συμβουλών (European Investment Advisory Hub — EIAH) και στην ευρωπαϊκή πύλη επενδυτικών έργων (European Investment Project Portal — EIPP) (38), θα συμβάλλει στην καλύτερη προβολή των σχεδίων υψηλού δυναμικού ανάπτυξης και θα μειώσει την ασυμμετρία πληροφόρησης.

4.1.

Πολλές χώρες έχουν αναπτύξει ορθές πρακτικές προκειμένου να στηρίξουν τις νεοσύστατες και τις επεκτεινόμενες επιχειρήσεις. Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μελετήσει προσεκτικά τις δυνατότητες εφαρμογής τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

4.1.1.

Στη Γερμανία, οι επιχειρήσεις υποχρεούνται να εγγραφούν σε ένα Γερμανικό Εμπορικό Επιμελητήριο (ΙΗΚ — Industrie- und Handelskammer), το οποίο με τη σειρά του τους παρέχει υποστήριξη και συμβουλές (39).

4.1.2.

Θα πρέπει να διερευνηθούν κρατικά προγράμματα εγγύησης δανείων, όπως αυτά που εφαρμόζονται στην Ιταλία, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Πολωνία και στη Γαλλία, καθώς και προγράμματα κρατικής συγχρηματοδότησης, όπως αυτά της Γερμανίας και της Σουηδίας (40).

4.1.3.

Το Ηνωμένο Βασίλειο παρέχει φορολογικά κίνητρα για την αύξηση της ροής κεφαλαίων σε πιο ριψοκίνδυνα στοιχεία ενεργητικού με καθεστώτα όπως το EIS, το SEIS και το VCT (41).

4.1.4.

Η περιφέρεια Piedmont στην Ιταλία έχει αναπτύξει δίκτυα σε 12 συνεργατικούς βιομηχανικούς σχηματισμούς οι οποίοι συγκεντρώνουν επιχειρήσεις, πανεπιστήμια και φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης (42).

4.1.5.

Στη Χώρα των Βάσκων στην Ισπανία, ο συνεταιρισμός Elkar-lan προάγει τον σχηματισμό και άλλων συνεταιρισμών μέσω πλήρους ανάλυσης βιωσιμότητας του έργου, κατάρτισης και πρόσβασης σε επιδοτήσεις και σε χρηματοδοτική ενίσχυση (43).

4.1.6.

Η ψηφιοποίηση των κυβερνητικών υπηρεσιών, όπως καταδεικνύεται στην περίπτωση της Εσθονίας, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πρωτοποριακό βήμα για την προώθηση της ανάπτυξης καινοτόμων επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας. Σε πανευρωπαϊκή κλίμακα, η ανάπτυξη της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης θα είχε μαζικό αντίκτυπο.

4.1.7.

Στην εποχή της οικονομίας των δεδομένων, τα άυλα στοιχεία του ενεργητικού, τα οποία είναι δύσκολο να αξιολογηθούν και να εκτιμηθούν με τους παραδοσιακούς χρηματοδοτικούς μηχανισμούς, μπορούν να εξασφαλίσουν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Το Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου έχει αναπτύξει μεθόδους εντοπισμού και μέτρησης αυτών των στοιχείων του ενεργητικού σε όρους ταμειακών ροών (44).

4.1.8.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο μια ειδική ομάδα εντός της εταιρείας Tech City UK, η οποία ονομάζεται Future Fifty, παρέχει στήριξη στις 50 καλύτερες επεκτεινόμενες εταιρείες ψηφιακών τεχνολογιών της Βρετανίας. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα εξασφαλίζει πρόσβαση σε εμπειρογνωσία τόσο από τον δημόσιο όσο και από τον ιδιωτικό τομέα, αναπτύσσει δεσμούς με τη βάση των θεσμικών επενδυτών του Ηνωμένου Βασιλείου και προσφέρει εξατομικευμένη στήριξη στις επιχειρήσεις προκειμένου να συμβάλει στην ταχεία ανάπτυξή τους και να οικοδομήσει τα θεμέλια για την ετοιμότητά τους για ΑΔΠ (αρχική δημόσια προσφορά — IPO) (45), για συγχωνεύσεις και εξαγορές και για παγκόσμια επέκταση (46).

4.1.9.

Το 2015 η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ έθεσε σε εφαρμογή το σύστημα STEM (Science, Technology, Engineering and Maths), με στόχο να εμπνεύσει τα παιδιά να σπουδάσουν φυσική, τεχνολογία, μηχανολογία και μαθηματικά. Βασικός πυλώνας είναι η προετοιμασία των σπουδαστών για τις μελλοντικές ανάγκες της αγοράς εργασίας (47). Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται όλο και περισσότερο σε μεταβιβάσιμες δεξιότητες και στο STEAM, όπου το «Α» αντιστοιχεί το αρχικό γράμμα της λέξης Arts (τέχνες) στην αγγλική γλώσσα.

5.1.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέβαλε αξιοσημείωτες προσπάθειες για να στηρίξει τους επιχειρηματίες δρομολογώντας πολλές πρωτοβουλίες τα τελευταία χρόνια, με τη συμμετοχή πολλών και διαφορετικών γενικών διευθύνσεων στη διαδικασία, συγκεκριμένα της ΓΔ CNECT (48), της ΓΔ EAC (49), της ΓΔ GROW (50), της ΓΔ RTD (51) και της ΓΔ FISMA (52).

5.2.

Πολλές από αυτές τις πρωτοβουλίες είναι πρόσφατες και είναι ακόμη πολύ νωρίς για να αξιολογηθεί ο αντίκτυπός τους. Εντούτοις, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βρίσκεται στον σωστό δρόμο και την ενθαρρύνει να συνεχίσει να εργάζεται προς αυτή την κατεύθυνση, σε συνεχή διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους ευρωπαϊκούς και εθνικούς φορείς.

10.3.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 75/14

Εισηγήτρια:

η κ. Vladimíra DRBALOVÁ

1.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι σημαντικό να είναι διαφανείς οι επιχειρήσεις και εγκρίνει όλες τις πρωτοβουλίες που στοχεύουν στο να καταστήσουν την επιχειρηματικότητα βιώσιμη και με ικανότητα μακροπρόθεσμης πρόβλεψης. Η διαφάνεια είναι σημαντική τόσο για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη όσο και για τις ίδιες τις επιχειρήσεις, τη βελτίωση της εικόνας τους και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης των εργαζομένων, των καταναλωτών και των επενδυτών.

1.2.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι οι περισσότερες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ είναι διαφανείς. Ωστόσο, σειρά σκανδάλων απέδειξε πρόσφατα ότι η διαφάνεια πρέπει να βελτιωθεί και να αποτελεί εν γένει μέρος των βιώσιμων στρατηγικών των επιχειρήσεων. Ολοένα και περισσότερο οι επενδυτές και οι μέτοχοι αποδίδουν προσοχή όχι μόνο στους δείκτες κερδοφορίας των επιχειρήσεων, αλλά και στους ποιοτικούς δείκτες εταιρικής κοινωνικής ευθύνης (ΕΚΕ) (1), που συμβάλλουν στη μείωση των κοινωνικών κινδύνων και στη διασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης της εκάστοτε επιχείρησης. Προκειμένου να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των επιχειρήσεων και άλλων ενδιαφερόμενων μερών, οι πληροφορίες θα πρέπει να είναι πρακτικές και η συλλογή τους να μην κοστίζει υπερβολικά.

1.3.

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι οι κυβερνήσεις των κρατών μελών πρέπει να παρακινούν και να ενθαρρύνουν τις επιχειρήσεις να θεωρούν τη διαφάνεια προτέρημα, καθώς αποτελεί ευκαιρία και για τις επιχειρήσεις, και να τις υποστηρίζουν στην πλήρωση των σχετικών απαιτήσεων.

1.4.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι αναγκαίο να εξετάζεται ταυτόχρονα τόσο η χρησιμότητα και το εύρος των παρεχόμενων πληροφοριών όσο και η ποιότητα και η γνησιότητά τους. Στόχος θα πρέπει να είναι η βελτίωση της διαφάνειας, τόσο στα επιτευχθέντα αποτελέσματα όσο και στη διαδικασία υποβολής εκθέσεων και δημοσιοποίησης πληροφοριών. Η υποβολή εκθέσεων πρέπει να είναι μελλοντοστραφής και να παρέχει ενημέρωση για τις προηγούμενες επιδόσεις.

1.5.

Η ΕΟΚΕ συνιστά η Επιτροπή να θεσπίσει περαιτέρω βήματα προκειμένου να επιτρέψει στις επιχειρήσεις να τηρούν τις υποχρεώσεις διαφάνειας παραμένοντας ανταγωνιστικές σε παγκόσμιο επίπεδο.

1.6.

Η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται εν γένει τις ιδιαιτερότητες των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Για αυτόν τον λόγο, οι κανόνες που τις αφορούν πρέπει να απλοποιηθούν, πράγμα που θα τους επιτρέψει να υποβάλλουν εκθέσεις κατά τρόπο καταλληλότερο προκειμένου να εξασφαλιστεί πλήρης διαφάνεια. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το εγχείρημα οικοδόμησης ικανοτήτων που θα συνδράμει τις ΜΜΕ στην αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων.

1.7.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι κάθε άλλη πρωτοβουλία σχετικά με τη δημοσιοποίηση πληροφοριών θα πρέπει να επικεντρώνεται στις πραγματικές ανάγκες των ενδιαφερομένων μερών, στις οποίες περιλαμβάνεται μια κοινή σειρά δεικτών, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το είδος της επιχείρησης και τον κλάδο στον οποίο δραστηριοποιείται.

1.8.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ) και η πολιτική διαφάνειας στο εσωτερικό μιας επιχείρησης δεν έχουν αποτέλεσμα χωρίς τη συμμετοχή των εργαζομένων της, οι οποίοι πρέπει, συνεπώς, να συμμετέχουν στις διαβουλεύσεις μεταξύ των κοινωνικών εταίρων.

1.9.

Καθώς το ακροατήριο των υποβαλλόμενων εταιρικών εκθέσεων αυξάνεται, περισσότερες ομάδες φορέων ενδιαφέρονται για περισσότερες πτυχές των εταιρικών υποθέσεων. Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό, κατά συνέπεια, να αξιολογηθεί το ισχύον μοντέλο υποβολής εκθέσεων και να προσαρμοστεί στον σκοπό του.

2.1.

Το 2010 η Επιτροπή δημοσίευσε ανακοίνωση στην οποία παρουσίαζε 50 προτάσεις για τη βελτίωση της ενιαίας αγοράς. Εκεί ανέφερε ότι και οι επιχειρήσεις πρέπει να συμβάλουν στην κοινή αυτή προσπάθεια, με την υπευθυνότητα και τη διαφάνεια που τους αναλογούν, τόσο έναντι των εργαζομένων τους και των μετόχων τους όσο και της κοινωνίας εν γένει. Η Επιτροπή υπογράμμισε ότι η διακυβέρνησή τους θα μπορούσε να βελτιωθεί περαιτέρω, ιδίως όσον αφορά τη σύνθεση και την πολυμορφία στα διοικητικά συμβούλια, συμπεριλαμβανομένης της εκπροσώπησης των γυναικών, με σκοπό την ενίσχυση της απασχόλησης, του επιχειρηματικού πνεύματος και των εμπορικών συναλλαγών (2). Η δεοντολογία και οι αξίες της επιχειρηματικότητας έχουν αναγνωρισμένη συμβολή στην οικονομική ανάκαμψη.

2.2.

Το 2011 η Επιτροπή δημοσίευσε ανανεωμένη στρατηγική ΕΕ 2011-14 για την εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ) (3), όπου κατέθετε νέο ορισμό της εν λόγω έννοιας, ως «ευθύνη των επιχειρήσεων για τον αντίκτυπό τους στην κοινωνία». Ένα από τα συστατικά στοιχεία αυτής της στρατηγικής ήταν ένα σχέδιο δράσης για την ολοκλήρωση της δημοσίευσης χρηματοοικονομικών και κοινωνικών πληροφοριών.

2.3.

Το 2012 η ΕΟΚΕ υιοθέτησε τη γνωμοδότησή της για την ανανεωμένη στρατηγική ΕΚΕ της ΕΕ (4), τονίζοντας ότι σε μια δύσκολη οικονομική και πολιτική συγκυρία η πολιτική πρωτοβουλία για την ΕΚΕ παρέχει ευκαιρία θετικής συνεργασίας με την επιχειρηματική κοινότητα. Είναι σημαντικό να αναγνωριστούν τα διαφορετικά κίνητρα που βρίσκονται πίσω από δραστηριότητες ΕΚΕ. Στην ανακοίνωση περιγράφονται διάφορα οφέλη τα οποία θα πρέπει να προωθηθούν καλύτερα σε συνδυασμό με παραδείγματα ορθών πρακτικών. Επίσης, πρέπει να παρασχεθεί ενημέρωση και ώθηση στις επιχειρήσεις ώστε να αναλάβουν μεγαλύτερες δεσμεύσεις όσον αφορά την ΕΚΕ.

2.4.

Τα τελευταία χρόνια η ΕΟΚΕ έχει εκπονήσει πολλές ακόμη γνωμοδοτήσεις που αναφέρονται στην παρούσα γνωμοδότηση. Αυτές τονίζουν τη σημασία της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, της εταιρικής διαφάνειας, της δημοσιοποίησης μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών και της συμμετοχής των ενδιαφερόμενων φορέων —επενδυτών, καταναλωτών, εργαζομένων και συνδικαλιστικών εκπροσώπων τους, ΜΚΟ— στη διαδικασία. Στην παρούσα γνωμοδότηση η ΕΟΚΕ εστιάζει σε ένα ικανό πλαίσιο για ολόκληρη τη διαδικασία.

3.1.

Η οικονομική κρίση του 2008 και οι κοινωνικές συνέπειές της μείωσαν κατά κάποιον βαθμό την εμπιστοσύνη των πολιτών στις επιχειρήσεις. Η προσοχή του κοινού και των επενδυτών στράφηκε προς την κοινωνική και ηθική επίδοση των επιχειρήσεων. Περισσότερες ομάδες ενδιαφερόμενων φορέων ενδιαφέρονται πλέον για περισσότερες πτυχές των επιχειρηματικών υποθέσεων.

3.2.

Οι επενδυτές απαιτούν διαφάνεια και έλεγχο της επένδυσής τους και θέλουν να γνωρίζουν πώς τα χρήματά τους επηρεάζουν, θετικά ή αρνητικά, το περιβάλλον και την κοινωνία. Οι σημαντικότερες πηγές μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών για επενδυτές είναι οι εκθέσεις βιωσιμότητας/ΕΚΕ και οι ετήσιες εκθέσεις. Οι ποιοτικοποιημένες δηλώσεις πολιτικής είναι σημαντικές για την αξιολόγηση της χρηματοοικονομικής απόδοσης, ωστόσο οι ποσοτικοποιημένοι βασικοί δείκτες επιδόσεων (KPI) θεωρούνται ουσιαστικής σημασίας.

3.3.

Οι εργαζόμενοι αποτελούν τους πρώτους πληγέντες από επιχειρήσεις που δεν τηρούν τους νομικούς κανόνες και στερούνται διαφάνειας. Παρ’ όλα αυτά, οι εργαζόμενοι διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη των επιχειρήσεών τους: η εργασιακή τους ασφάλεια, ο μισθός τους, η υγεία τους και οι συνθήκες εργασίας τους εξαρτώνται από αυτό. Έχουν το δικαίωμα να απαιτούν διαφάνεια και να ενημερώνονται και να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων όσον αφορά τη χρηματοοικονομική κατάσταση και τις κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές πολιτικές στις επιχειρήσεις τους.

3.4.

Οι καταναλωτές επιθυμούν διαφάνεια και την προσδοκούν σε συγκεκριμένους τομείς που έχουν σημασία για τους ίδιους. Είναι ξεκάθαρα προς το συμφέρον των επιχειρήσεων, όσον αφορά τις σχέσεις τους με τους άλλους φορείς (εργαζομένους, πολίτες και καταναλωτές), η επιδίωξη πολιτικής διαφάνειας. Αυτό συχνά σημαίνει απλά την παροχή στοιχείων στους πελάτες και τη συνδρομή ώστε να λάβουν ενημερωμένες αποφάσεις αγοράς. Εντέλει, αυτές θα είναι οι επιχειρήσεις που θα κερδίσουν την αφοσίωση των πιο ενημερωμένων πελατών (5). Η βιομηχανία τροφίμων έχει ιδιαίτερη ευαισθησία ως προς αυτήν την πτυχή. Η πιο πρόσφατη έρευνα του Κέντρου για την Ακεραιότητα των Τροφίμων (CFI) (6) αποδεικνύει ότι η αυξημένη διαφάνεια μετουσιώνεται σε αυξημένη εμπιστοσύνη των καταναλωτών στα τρόφιμα και παραθέτει σαφή οδικό χάρτη προς τούτο.

3.5.

Λόγω της παγκοσμιοποίησης, μεγάλος αριθμός επιχειρηματικών εταίρων και φορέων ενδιαφέρονται για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με ευρύτερο φάσμα επιχειρηματικών υποθέσεων από μεγάλο αριθμό χωρών.

3.6.

Η διαφάνεια οικοδομεί εμπιστοσύνη και οι επιχειρήσεις χρειάζονται την εμπιστοσύνη της κοινωνίας. Ωστόσο, συχνά υπάρχει χάσμα ανάμεσα στις προσδοκίες των πολιτών και στην αντίληψή τους ως προς την πραγματικότητα της επιχειρηματικής συμπεριφοράς. Αυτό το χάσμα οφείλεται εν μέρει άλλοτε στην ανεύθυνη συμπεριφορά ορισμένων επιχειρήσεων και άλλοτε στον υπερβολικό τρόπο με τον οποίο ορισμένες επιχειρήσεις προβάλλουν τα περιβαλλοντικά ή τα κοινωνικά τους επιτεύγματα. Ενίοτε αυτό εξηγείται και λόγω του ότι οι πολίτες γνωρίζουν ανεπαρκώς τα επιτεύγματα των επιχειρήσεων και τους περιορισμούς που τους επιβάλλονται.

3.7.

Για αυτόν τον λόγο το 2009 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε μια σειρά εργαστηρίων σχετικά με τη διαφάνεια των επιχειρήσεων. Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις εξέφρασαν την ικανοποίησή τους, καθόσον τα εργαστήρια αυτά αποτελούσαν χρήσιμη πρωτοβουλία, ιδίως σε περίοδο κρίσης, όπου η διαφάνεια και η εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ) εν γένει θα μπορούσαν να συμβάλουν στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης του κοινού στην επιχειρηματικότητα που είχε ως έναν βαθμό πληγεί από τη σημερινή οικονομική κρίση. Η πρωτοβουλία αυτή απευθυνόταν σε διάφορες ομάδες φορέων (εργοδότες, συνδικαλιστικές οργανώσεις, ΜΚΟ, μέσα ενημέρωσης). Η έρευνα αυτή επρόκειτο να αποτελέσει για την Επιτροπή τον οδηγό για τα επόμενα βήματα.

3.7.1.

Τα ευρήματα της πρωτοβουλίας ήταν τα εξής:

4.1.

Στη στρατηγική της ΕΕ στον τομέα της ΕΚΕ η Επιτροπή δηλώνει ότι η γνωστοποίηση κοινωνικών και περιβαλλοντικών στοιχείων από τις επιχειρήσεις, καθώς και στοιχείων σχετικών με το κλίμα, μπορεί να διευκολύνει τη συνεργασία με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη και την ανίχνευση σημαντικών κινδύνων για τη βιωσιμότητα. Αποτελεί σημαντικό στοιχείο λογοδοσίας και μπορεί να συμβάλει στην αύξηση της εμπιστοσύνης του κοινού στις επιχειρήσεις. Προκειμένου να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των επιχειρήσεων και άλλων ενδιαφερόμενων μερών, τα στοιχεία θα πρέπει να είναι κατάλληλα.

4.1.1.

Η Επιτροπή αναγνωρίζει επίσης ότι ολοένα περισσότερες επιχειρήσεις δημοσιοποιούν στοιχεία κοινωνικού και περιβαλλοντικού χαρακτήρα. Συχνά οι ΜΜΕ ανακοινώνουν τα στοιχεία αυτά ανεπισήμως και εκουσίως. Μια πηγή εκτιμά ότι 2 500 περίπου ευρωπαϊκές επιχειρήσεις δημοσιεύουν εκθέσεις σχετικά με θέματα ΕΚΕ ή βιωσιμότητας, πράγμα το οποίο τοποθετεί την ΕΕ σε ηγετική θέση στην παγκόσμια αγορά (7).

4.2.

Το 2013, με πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετική πρόταση σχετικά με τη διαφάνεια των κοινωνικών και περιβαλλοντικών πληροφοριών που παρέχουν οι εταιρείες σε όλους τους τομείς  (8). Η εν λόγω τροποποίηση της λογιστικής οδηγίας αποσκοπούσε στη θέσπιση της υποχρέωσης ορισμένων μεγάλων επιχειρήσεων (μέχρι στιγμής περίπου 6 000 επιχειρήσεις και οντότητες στην ΕΕ) να δημοσιοποιούν, στο πλαίσιο της ετήσιας έκθεσης διαχείρισης, ενδεδειγμένες μη χρηματοοικονομικές πληροφορίες καθώς και πληροφορίες σχετικά με την πολυμορφία.

4.2.1.

Σε ορισμένα κράτη η μεταφορά της οδηγίας στο εθνικό επίπεδο διενεργείται κατόπιν διαβούλευσης με τις επιχειρήσεις, έτσι ώστε η εφαρμογή της να αξιοποιεί την ευελιξία που παρέχει η οδηγία, να γίνεται εντός του πλαισίου της, να παρέχει στις επιχειρήσεις την ασφάλεια δικαίου και να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των επιχειρήσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ έχει καταρτίσει γνωμοδότηση (9) όπου τονίζει το δικαίωμα ωφέλειας από αυτόν τον ευέλικτο και κατάλληλο μηχανισμό για τη βελτίωση της επικοινωνίας με τους μετόχους, τους επενδυτές, τους εργαζομένους και άλλους φορείς και επιδοκιμάζει το γεγονός ότι η παρούσα πρόταση αφορά μόνον τις μεγάλες επιχειρήσεις.

4.2.2.

Η Επιτροπή προετοιμάζει μη δεσμευτικές κατευθυντήριες γραμμές για τη δημοσιοποίηση μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών με βάση τα αποτελέσματα της δημόσιας διαβούλευσης. Για τη διευκόλυνση της διαβούλευσης παρακολούθησης με τους φορείς (10), η Επιτροπή εκπόνησε ενδεικτικό ενημερωτικό έγγραφο όπου περιγράφονται οι βασικές αρχές της δημοσιοποίησης μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών. Οι δημοσιοποιημένες μη χρηματοοικονομικές πληροφορίες πρέπει να είναι ουσιώδεις, αξιόπιστες, ισορροπημένες και κατανοητές, ολοκληρωμένες και συνοπτικές, στρατηγικές και μελλοντοστραφείς, προσανατολισμένες στους μετόχους, ειδικές ανά εταιρεία/κλάδο, ποσοτικές και ποιοτικές, και συνεπείς.

4.3.

Σύμφωνα με τη στρατηγική «Ευρώπη 2020», η οποία προωθεί τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος στην Ευρώπη, η Επιτροπή δημοσίευσε το 2014 μια πρόταση οδηγίας που αποσκοπεί στην υποστήριξη της δημιουργίας, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενός πλαισίου εταιρικής διακυβέρνησης για τις επιχειρήσεις, τους επενδυτές και τους εργαζομένους  (11), που να είναι σύγχρονο, αποδοτικό και να προσαρμόζεται στις ανάγκες της σημερινής κοινωνίας και στο μεταβαλλόμενο οικονομικό περιβάλλον.

4.3.1.

Η πρόταση αυτή θα έπρεπε να συμβάλει στη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων στην ΕΕ και στη δημιουργία πιο μακροπρόθεσμης προοπτικής για τους μετόχους, βελτιώνοντας έτσι τις συνθήκες υπό τις οποίες οι εισηγμένες εταιρείες στις αγορές, εντός της ΕΕ, ασκούν τις δραστηριότητές τους. Στη γνωμοδότησή της (12) η ΕΟΚΕ τόνισε ότι η πρόταση θα οδηγούσε σε σταθερότερο και πιο βιώσιμο περιβάλλον εταιρικής διακυβέρνησης και επενδύσεων στην Ευρώπη, ενώ επεσήμανε ότι στην αξιολόγηση αντικτύπου της η Επιτροπή υποστηρίζει ότι οι προτάσεις της δεν θα φέρουν παρά οριακή αύξηση στον διοικητικό φόρτο των εισηγμένων εταιρειών. Πρόκειται για μια ισορροπία που χρήζει αξιολόγησης κατά την ανάλυση της οδηγίας.

4.4.

Τον Οκτώβριο 2015 η Επιτροπή δημοσίευσε τη νέα στρατηγική της με τίτλο «Εμπόριο για όλους — Προς μια πολιτική για το εμπόριο και τις επενδύσεις με μεγαλύτερη υπευθυνότητα», η οποία περιγράφει ένα όραμα για την κατεύθυνση της πολιτικής της ΕΕ που να αντανακλά την ανάγκη για μια εμπορική πολιτική πιο υπεύθυνη και πιο διαφανή.

4.4.1.

Στο κεφάλαιο που αφιερώνει σε μια εμπορική και επενδυτική πολιτική βασισμένη στις αξίες, η Επιτροπή δηλώνει την εδραίωση των δικαιωμάτων των καταναλωτών μέσω της ενίσχυσης των πρωτοβουλιών εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και της δέουσας επιμέλειας καθ’ όλο το μήκος της αλυσίδας παραγωγής, εστιάζοντας στον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων και στις κοινωνικές πτυχές —συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων της εργασίας—, καθώς και στις περιβαλλοντικές πτυχές των αλυσίδων αξίας. Η Επιτροπή επιθυμεί να προχωρήσει στην κατεύθυνση της ενίσχυσης των διαστάσεων της βιώσιμης ανάπτυξης των συμφωνιών ελευθέρων συναλλαγών.

4.4.2.

Στη γνωμοδότησή της (13) με θέμα την αξιοπρεπή εργασία στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού (ΠΑΕ), η ΕΟΚΕ αναφέρει τα εξής: «Η ΕΟΚΕ έχει μεγάλη εμπειρία στον τομέα της αειφορίας, με συμμετοχή στην υλοποίηση και την παρακολούθηση ειδικών κεφαλαίων ΣΕΣ και σε σειρά επιτροπών της κοινωνίας των πολιτών που της επιτρέπουν να προτείνει ισορροπημένη προσέγγιση μεταξύ των αναγκαίων νομικών απαιτήσεων στον τομέα των ανθρωπίνων και των εργασιακών δικαιωμάτων, της διαφάνειας, της καταπολέμησης της διαφθοράς και της αναγκαίας ευελιξίας στην οργάνωση των ΠΕΕ και την ανάπτυξη των ΠΑΕ τους κατά τρόπο αποτελεσματικό και προσαρμοσμένο στις διαφορετικές τοπικές συνθήκες».

4.4.3.

Οι υψηλότερες προδιαγραφές δημοσιοποίησης μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντικό ζήτημα στην εμπορική πολιτική. Η ρύθμιση σε παγκόσμιο επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων των εμπορικών συμφωνιών, θα ενισχύσει τη διαφάνεια της δημοσίευσης μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών σε χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα, πράγμα που θα εξασφαλίσει ίσους όρους ανταγωνισμού για τις ευρωπαϊκές εταιρείες.

4.4.4.

Η Επιτροπή προετοιμάζει ενίσχυση των κινήτρων ώστε να ενθαρρυνθούν οι πολυεθνικές εταιρείες, ιδίως στο να τεκμηριώνουν το καθήκον επιμέλειας, μια πιο φιλόδοξη προσέγγιση όσον αφορά την εξόρυξη ορυκτών σε περιοχές συγκρούσεων  (14), την αναζήτηση νέων υπεύθυνων εταιρικών σχέσεων στην αλυσίδα εφοδιασμού και τη δημοσίευση του καταλόγου των εκθέσεων των επιχειρήσεων σχετικά με την αλυσίδα υπεύθυνου εφοδιασμού.

4.4.5.

Αναμένεται ότι οι απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ενδέχεται να θέσουν νέες απαιτήσεις στις επιχειρήσεις, καθώς και στον τομέα του ηθικού εμπορίου και προώθησης και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μέσω της εφαρμογής του σχεδίου δράσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα (2015-2018) (15). Στα συμπεράσματά του, το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων (Ιούνιος 2016) υπογραμμίζει τον κρίσιμο ρόλο της επιχειρηματικής διαφάνειας, που επιτρέπει στις αγορές να αναγνωρίζουν, να ενθαρρύνουν και να επιβραβεύουν το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

4.5.

Τον Ιανουάριο 2016 η Επιτροπή παρουσίασε τη δέσμη μέτρων της για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, με την οποία επιδιώκεται να διασφαλιστεί η αποτελεσματική φορολόγηση και η αύξηση της διαφάνειας στη φορολογία.

4.5.1.

Ένας από τους τομείς στον οποίο δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή, ο οποίος αφορά τις επιχειρήσεις και τους πολυεθνικούς ομίλους, είναι η υποβολή εκθέσεων ανά χώρα (δηλαδή η υποχρέωση να καταρτίζεται και να υποβάλλεται στη φορολογική αρχή δήλωση των συναλλαγών εντός του ομίλου, η οποία θα περιλαμβάνει τα στοιχεία για το εισόδημα, τα κέρδη, τους καταβληθέντες φόρους επί των εταιρειών και ούτω καθεξής). Επί του παρόντος, η δέσμη καλύπτει την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των διαφόρων φορολογικών αρχών των κρατών μελών.

4.6.

Στις αρχές Απριλίου 2016 (16) η Επιτροπή πρότεινε οι πολυεθνικές επιχειρήσεις να δημοσιεύουν ειδική δήλωση σχετικά με τον φόρο επί των κερδών που καταβάλλουν, καθώς και άλλες φορολογικές πληροφορίες. Ανεξαρτήτως εάν έχουν την έδρα τους στην ΕΕ, οι πολυεθνικές εταιρείες με ενοποιημένο κύκλο εργασιών άνω των 750 εκατ. ευρώ πρέπει να συμμορφωθούν προς τις εν λόγω πρόσθετες απαιτήσεις διαφάνειας. Αυτή η υποχρέωση αφορά επίσης τα παραρτήματα και τις θυγατρικές τους. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ υιοθέτησε πρόσφατα γνωμοδότηση για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής (17), στην οποία ενθαρρύνει την Επιτροπή να επιδείξει μεγαλύτερη φιλοδοξία όσον αφορά τις απαιτήσεις φορολογικής διαφάνειας των επιχειρήσεων, χαμηλώνοντας το όριο κύκλου εργασιών των 750 εκατ. ευρώ ή καταρτίζοντας χρονοδιάγραμμα για τη σταδιακή μείωσή του.

4.6.1.

Η Επιτροπή θα πρέπει ωστόσο να λάβει υπόψη τις αρχές της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ και της ανταγωνιστικότητας της Ένωσης. Μονομερείς απαιτήσεις στο πλαίσιο της ΕΕ θα μπορούσαν να έχουν απρόβλεπτες επιπτώσεις εάν οι επιχειρήσεις εκτός της Ένωσης απαλλάσσονται από την υποχρέωση αυτή. Οι μη ενωσιακές επιχειρήσεις πρέπει, συνεπώς, να καλύπτονται από αυτήν την υποχρέωση μέσω της διαπραγμάτευσης διεθνών εμπορικών συμφωνιών.

4.7.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνεργάζεται με άλλους διεθνείς οργανισμούς, όπως για παράδειγμα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ), τον ΠΟΥ και την Παγκόσμια Τράπεζα και εντείνει τις συνέργειές της με τα μέσα τους που αποσκοπούν στη χρηστή διοίκηση και διαχείριση των επιχειρήσεων, τη διαφάνεια και την εταιρική κοινωνική ευθύνη (18). Τα εν λόγω μέσα αποτελούν τακτικά αντικείμενο αναθεωρήσεων και στηρίζουν τις απαιτήσεις εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και διαφάνειας των επιχειρήσεων και, εάν πρόκειται για τις πολιτικές τους τις κοινωνικές, τις περιβαλλοντικές ή τις σχετικές με τα ανθρώπινα δικαιώματα, ενθαρρύνουν την πρόληψη και την ανάλυση κινδύνων και τον καθορισμό μέτρων στο πλαίσιο της αρχής της προφύλαξης. Τα εν λόγω μέσα απευθύνονται καταρχάς στις πολυεθνικές εταιρείες, αλλά θα πρέπει επίσης να χρησιμεύουν ως σημείο αναφοράς για τις επιχειρήσεις σε εθνικό επίπεδο. Κάθε αναθεώρηση αυτών των μέσων πρέπει να επικεντρώνεται πρωτίστως στην καλύτερη εφαρμογή τους.

4.8.

Οι ενισχυμένες απαιτήσεις σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο σχετικά με τη διαφάνεια των επιχειρήσεων έχουν μεταφερθεί στο επίπεδο των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στα κράτη μέλη. Ρόλος της Επιτροπής πρέπει να είναι η καθοδήγηση και ο συντονισμός των πολιτικών των κρατών μελών της ΕΕ και, κατά συνέπεια, η μείωση του κινδύνου αποκλινουσών προσεγγίσεων (19).

4.8.1.

Η στρατηγική της Επιτροπής όσον αφορά την υπεύθυνη επιχειρηματικότητα και οι συστάσεις της προς τα κράτη μέλη συχνά οδηγούν, σε εθνικό επίπεδο, στην άποψη ότι εναπόκειται αποκλειστικά στο κράτος να διαχειρίζεται και να ελέγχει την υπεύθυνη επιχειρηματικότητα και τη διαφάνεια.

4.8.2.

Οι επιχειρήσεις αναγνωρίζουν ότι είναι αυτές που προωθούν την υπεύθυνη και διαφανή συμπεριφορά. Αυτό αναγνωρίζεται και στην ανακοίνωση της Επιτροπής «Πραγμάτωση της εταιρικής σχέσης για τη μεγέθυνση και την απασχόληση: να γίνει η Ευρώπη πόλος αριστείας στον τομέα της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης» (20).

4.8.3.

Πρωταρχική ευθύνη κάθε επιχείρησης είναι η δημιουργία αξίας, όχι μόνο για τους μετόχους της αλλά και για τους εργαζομένους της, το περιβάλλον και την κοινότητά της, καθώς και η δημιουργία και διατήρηση θέσεων εργασίας. Για τον λόγο αυτό τα κράτη μέλη θα πρέπει να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις που τις ευνοούν και στηρίζουν τις προσπάθειές τους να είναι υπεύθυνες και διαφανείς.

5.1.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η δημοσιοποίηση μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών είναι ιδιαίτερα σημαντική για την υποβολή εταιρικών εκθέσεων, καθώς συμβάλλει στην ολοκληρωμένη απεικόνιση των εταιρικών υποθέσεων.

5.2.

Για τις επιχειρήσεις, το κανονιστικό περιβάλλον επιχειρηματικότητας καθίσταται ολοένα πιο πολύπλοκο. Για την καλύτερη κάλυψη των αναγκών των ενδιαφερόμενων φορέων, πρέπει να δημιουργηθεί ικανό πλαίσιο υποβολής εταιρικών εκθέσεων και, ταυτόχρονα, να αποφευχθεί ο περιττός διοικητικός και χρηματοοικονομικός φόρτος. Η ΕΚΕ και η διαφάνεια πρέπει επίσης να προωθηθούν και να χρησιμοποιηθούν σαν ευκαιρία για τις επιχειρήσεις να αποφύγουν τον κοινωνικό κίνδυνο και να εξασφαλίσουν τη δική τους βιώσιμη ανάπτυξη.

5.3.

Την τελευταία δεκαετία η έμφαση σε διαφορετικές πτυχές των μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών (ΜΧΠ) αυξάνεται. Υπάρχουν αρκετά διεθνή πλαίσια για τη γνωστοποίηση κοινωνικών και περιβαλλοντικών στοιχείων, μεταξύ των οποίων η πρωτοβουλία για την υποβολή εκθέσεων σε παγκόσμιο επίπεδο (Global Reporting Initiative).

5.4.

Το ερώτημα που τίθεται είναι αν όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς μπορούν να εξυπηρετηθούν από την ίδια έκθεση ή από σειρά εκθέσεων. Πρέπει να υπάρξει μωσαϊκό εκθέσεων ή η έννοια μιας ολοκληρωμένης έκθεσης —όπως, για παράδειγμα, το Core&More (21), που προτάθηκε από την Ομοσπονδία Ευρωπαίων Λογιστών (FEE) το 2015;

5.5.

Η συζήτηση για το μέλλον της υποβολής εταιρικών εκθέσεων πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις διαφορές στις ανάγκες πληροφόρησης των διαφορετικών ομάδων ενδιαφερόμενων φορέων, σε συνάρτηση με το μέγεθος και τη φύση της υποβάλλουσας οντότητας.

5.6.

Όπως επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή στη γνωμοδότησή της με θέμα «Δημοσιοποίηση μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών» (22), η Επιτροπή καλείται να εγκαινιάσει ή να διευκολύνει διαδικασία που θα συγκεντρώνει πολυάριθμους φορείς προκειμένου να καθοριστούν καλύτερα οι κατευθυντήριες αρχές και οι δείκτες αναφοράς που θα βοηθήσουν στη σύγκριση και, μακροπρόθεσμα, στην τυποποίηση.

5.6.1.

Η ΕΟΚΕ έχει, στο πλαίσιο αυτό, ήδη υπογραμμίσει την ανάγκη διορθωτικής δράσης ενάντια στη διαστρέβλωση των εταιρικών αξιών μέσω της βραχυπρόθεσμης εστίασης. Επεσήμανε επίσης, στη γνωμοδότησή της με θέμα «Συμμετοχή των εργαζομένων» (23), την «ανάγκη να καταδειχθούν τρόποι με τους οποίους θα μπορέσει η ευρωπαϊκή πολιτική να ξεπεράσει την τάση που κυριαρχεί σήμερα για μονομερή διαφάνεια των εταιριών προς όφελος των μετόχων τους, αντιμετωπίζοντας περισσότερο την επιχείρηση ως “βιώσιμη εταιρία” προς όφελος μιας μακροπρόθεσμης εταιρικής ανάπτυξης».

5.7.

Παρ’ ότι το μέλλον της βιώσιμης επιχειρηματικότητας θα συνδέεται στενά με το κοινωνικό περιβάλλον και τον σεβασμό των καταναλωτών, κάθε περαιτέρω πρωτοβουλία για τη δημοσιοποίηση πληροφοριών πρέπει να επικεντρώνεται στις πραγματικές ανάγκες των ενδιαφερόμενων φορέων.

10.3.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 75/21

Εισηγητής:

ο κ. Simo TIAINEN

1.1.

Μισό αιώνα τώρα, η ΚΓΠ έχει συμβάλει στην οικοδόμηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην παρούσα συγκυρία, μια επιστροφή στις βασικές αξίες θα πρέπει να αποτελέσει την ευκαιρία για ένα μακροπρόθεσμο όραμα για την ΚΓΠ, το οποίο θα παρέχει σαφή και συγκεκριμένη καθοδήγηση όχι μόνο στους γεωργούς, αλλά και σε εκατομμύρια πολίτες. Όπως έχει δηλώσει με συνέπεια η ΕΟΚΕ, η μελλοντική ΚΓΠ θα πρέπει να υπερασπίζεται το ενωσιακό γεωργικό μοντέλο, το οποίο βασίζεται στις αρχές της επισιτιστικής κυριαρχίας, της βιωσιμότητας και της δυνατότητας ικανοποίησης των πραγματικών αναγκών των ευρωπαίων πολιτών, είτε πρόκειται για γεωργούς είτε για εργαζόμενους στον αγροτικό τομέα είτε για καταναλωτές.

1.2.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τις αρχικές συζητήσεις και σκέψεις σχετικά με το μέλλον της ΚΓΠ μετά το 2020. Ενώ οι —αμετάβλητοι από το 1957— στόχοι της ΚΓΠ που ορίζονται στη Συνθήκη, καθώς και οι νέες προκλήσεις που πρέπει να συνεκτιμηθούν σε αυτήν, δεν ήταν ποτέ τόσο επίκαιρα, είναι υψίστης σημασίας να πραγματοποιηθεί σε βάθος ανάλυση της τρέχουσας ΚΓΠ και των αποτελεσμάτων της προηγούμενης μεταρρύθμισης. Σκοπός της παρούσας γνωμοδότησης είναι να υποβάλει μερικές προτάσεις και να αποτελέσει μέρος του προβληματισμού σχετικά με το μέλλον της ΚΓΠ.

1.3.

Καταρχάς, δεδομένης της περιπλοκότητας της ΚΓΠ και της δυσκολίας εφαρμογής της τελευταίας μεταρρύθμισης, οι γεωργοί χρειάζονται πολιτική σταθερότητα και ένα μακροπρόθεσμο όραμα για τη γεωργική πολιτική. Ιδίως στο πλαίσιο της Συνθήκης της Λισαβόνας, θα χρειαστούν αναπόφευκτα πολλά χρόνια προβληματισμού, ανταλλαγής στόχων, συζητήσεων σχετικά με τις προκλήσεις και εξεύρεσης λύσεων. Ως εκ τούτου, τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα θα πρέπει να συμφωνήσουν άμεσα να επεκτείνουν τη διάρκεια ισχύος της τρέχουσας ΚΓΠ τουλάχιστον κατά δύο έτη.

1.4.

Θα πρέπει να ενισχυθεί στο πλαίσιο της ΚΓΠ η εγκατάσταση νεαρών και νέων γεωργών, ανδρών και γυναικών, όχι μόνο με συγκεκριμένα εργαλεία, αλλά και με πραγματική σταθερότητα της πολιτικής. Πράγματι, οι γεωργοί χρειάζονται περισσότερη σταθερότητα ώστε να είναι σε θέση να πραγματοποιήσουν επενδύσεις διάρκειας δεκαετιών και να ανταποκριθούν στην πρόκληση της ανανέωσης των γενεών.

1.5.

Η μελλοντική ΚΓΠ θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη, αφενός, την ποικιλομορφία των γεωργικών μοντέλων και τις περιφερειακές ιδιαιτερότητες και, αφετέρου, την πολυμορφία των στόχων της γεωργίας: οικονομικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς. Η παραγωγή των τροφίμων και η γεωργία είναι σημαντικές και αποτελούν μέρος της κουλτούρας κάθε έθνους στον κόσμο. Μια ευρωπαϊκή πολιτική στον τομέα των τροφίμων θα πρέπει να βασίζεται στην προώθηση υγιεινών και ποιοτικών τροφίμων και να δημιουργεί συνέργειες με την ΚΓΠ. Μία από τις βασικές αρχές της ΚΓΠ θα πρέπει να είναι να διατηρηθεί ζωντανή και βιώσιμη η γεωργία σε όλες τις περιφέρειες της ΕΕ.

1.6.

Η απλούστευση θα πρέπει να αποτελεί την πρώτη γενική προτεραιότητα για την επόμενη μεταρρύθμιση της ΚΓΠ. Η υλοποίηση της ΚΓΠ πρέπει να είναι ομαλότερη και πρέπει να αναπτυχθούν λογικότερα συστήματα ελέγχου και κυρώσεων. Είναι ύψιστης σημασίας η εξασφάλιση της έγκαιρης πληρωμής των γεωργών.

1.7.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ΚΓΠ αποτελεί τη μοναδική πολιτική με άμεση παρέμβαση σε ευρωπαϊκό επίπεδο και ότι η κατάργηση της «κοινοτικής προτίμησης» θα επιφέρει πτώση των τιμών παραγωγού, η μελλοντική ΚΓΠ πρέπει να είναι σε θέση να ανταποκριθεί σε όλες τις προκλήσεις με τις οποίες βρίσκεται αντιμέτωπη, συμπεριλαμβανομένων των αναταράξεων στην αγορά. Είναι επομένως απαραίτητο να αναπροσανατολιστεί το πλαίσιο πολιτικής με στόχο την αντιμετώπιση όλων αυτών των νέων προκλήσεων και την απόκτηση κατάλληλων εργαλείων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

1.8.

Το 2017 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προχωρήσει τις εργασίες της και θα πραγματοποιήσει ευρείες διαβουλεύσεις για την απλούστευση και τον εκσυγχρονισμό της ΚΓΠ. Είναι σημαντικό η ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών να επιτελεί ενεργό ρόλο στη διαδικασία αυτή. Η ΕΟΚΕ πρέπει να συγκροτήσει ομάδα μελέτης που θα παρακολουθεί και θα συνεισφέρει στην εν λόγω διαδικασία.

2.1.

Η γεωργία είναι καίριας σημασίας για τις στρατηγικές, οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές προκλήσεις του αύριο. Η ΚΓΠ υπήρξε επιτυχής για την Ευρώπη κυρίως επειδή οι ευρωπαίοι καταναλωτές επωφελήθηκαν από ασφαλέστερα τρόφιμα σε φθίνουσες τιμές κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Ωστόσο, σε ορισμένες περιοχές απαντώνται προβλήματα όσον αφορά τη βιοποικιλότητα, το περιβάλλον και το τοπίο, τα οποία θα πρέπει να αντιμετωπιστούν. Η παραγωγή τροφών υψηλής ποιότητας μέσω της βιώσιμης γεωργίας βρίσκεται στο επίκεντρο των ανησυχιών πολιτών και καταναλωτών. Για να πληρούνται αυτές οι προσδοκίες, χρειάζεται μια κοινή γεωργική πολιτική η οποία θα διασφαλίζει υγιεινά και ασφαλή τρόφιμα, προστασία του περιβάλλοντος και του τοπίου, καθώς και δυναμική οικονομία στις αγροτικές περιοχές.

2.2.

Όταν οι γεωργοί παράγουν τρόφιμα στην κοινωνία μας που βασίζεται στην οικονομία της αγοράς, διασφαλίζοντας κατά τον τρόπο αυτόν την επισιτιστική ασφάλεια, επιδρούν και στη διαθεσιμότητα και στην ποιότητα των υδάτων, καθώς και στην ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και του εδάφους ή ακόμη στο φυσικό περιβάλλον στο σύνολό του, παρέχοντας παράλληλα απασχόληση στις αγροτικές περιοχές και διατηρώντας τα αγροτικά τοπία. Πολλά από αυτά τα υποπροϊόντα θα πρέπει να θεωρούνται δημόσια αγαθά.

2.3.

Η γεωργία και η δασοκομία είναι στενά συνδεδεμένες καθώς καλύπτουν μεγάλο μέρος της χρήσης γης στην ΕΕ. Κατά συνέπεια, η δασοκομία συχνά συμμετέχει στην παροχή δημόσιων αγαθών.

2.4.

Οι παράγοντες που επηρεάζουν την ΚΓΠ μετά το 2020 είναι πρωτίστως οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η γεωργία, αλλά και το γεγονός ότι πρόκειται για ευρωπαϊκό ζήτημα, με μια συγκεκριμένη μεταρρυθμιστική διαδικασία και διαθεσιμότητα προϋπολογισμού και, πρωτίστως, ένα σαφές όραμα για τις επόμενες δεκαετίες.

2.5.

Η κοινή γεωργική πολιτική ήταν ανέκαθεν μία από τις βασικές πολιτικές της ΕΕ. Η ΚΓΠ ωφελεί ευρέως την ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών. Επομένως, είναι σημαντικό να τηρήσει η ΕΟΚΕ προορατική στάση κατά την προετοιμασία της νέας μεταρρύθμισης της ΚΓΠ για την περίοδο μετά το 2020.

3.1.

Δεδομένων των εκτιμώμενων παγκόσμιων δημογραφικών τάσεων, το 2050 θα υπάρχουν περίπου 9 δισεκατομμύρια άτομα που θα χρειάζονται τροφή. Με τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου σε πολλές περιοχές του κόσμου, παρατηρούμε αύξηση της ζήτησης τροφίμων και μια μετάβαση σε δίαιτες που περιλαμβάνουν περισσότερα ζωικά προϊόντα διατροφής. Οι εξελίξεις αυτές θα οδηγήσουν στον διπλασιασμό της ζήτησης τροφίμων το 2050. Η ΕΕ πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες της όσον αφορά την επισιτιστική ασφάλεια του πλανήτη· ωστόσο, οι εξαγωγές ευρωπαϊκών γεωργικών προϊόντων δεν επιλύουν το πρόβλημα της πείνας στον κόσμο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η επισιτιστική ασφάλεια θα πρέπει να βασίζεται σε βιώσιμα τοπικά συστήματα τροφίμων. Κάθε έθνος οφείλει να φέρει την ευθύνη για τη δική του επισιτιστική ασφάλεια, πράγμα το οποίο συνιστάται επίσης από τον FAO. Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να επικεντρωθεί η ΕΕ επίσης στη μεταφορά τεχνογνωσίας και την ανταλλαγή εμπειριών σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να παράγονται και σε άλλα μέρη του κόσμου και σε τοπική κλίμακα περισσότερα και καλύτερης ποιότητας τρόφιμα με βιώσιμο τρόπο.

3.2.

Ταυτόχρονα, σύμφωνα με τις προσδοκίες, η ζήτηση για τρόφιμα στην Ευρώπη θα παραμείνει σε αρκετά σταθερά αλλά διαφοροποιημένα επίπεδα ως προς την ποιότητα, την υγεία, τη δεοντολογία, την προέλευση κ.λπ.

3.3.

Η γεωργία και το περιβάλλον συνδέονται στενότατα με πολλούς τρόπους και σε όλες τις περιοχές. Η γεωργία και η δασοκομία είναι ουσιώδους σημασίας για τη διατήρηση της φύσης, την προστασία της βιοποικιλότητας, την ποιότητα των υδάτων και του εδάφους και την ελάττωση της ρύπανσης.

3.4.

Το κλιματικό και ενεργειακό πλαίσιο της ΕΕ έχει θέσει ως στόχο την αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε ποσοστό 27 % τουλάχιστον της κατανάλωσης ενέργειας μέχρι το 2030. Το μερίδιο αυτό προβλέπεται να αυξηθεί στο μέλλον. Η γεωργία και η δασοκομία θα μπορούσαν να παρέχουν την απαιτούμενη βιομάζα για την επίτευξη του στόχου αυτού στο πλαίσιο μιας οικονομίας πράσινης ανάπτυξης. Πρέπει επίσης να βελτιώσουν και τη δική τους ενεργειακή απόδοση.

3.5.

Στις 20 Ιουλίου 2016 η Επιτροπή παρουσίασε μια δέσμη νομοθετικών προτάσεων που προβλέπουν αναλυτικούς κανόνες για το κλιματικό και ενεργειακό πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ με ορίζοντα το 2030. Το πλαίσιο αυτό θα αποτελέσει την απάντηση της ΕΕ στο ζήτημα του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής, όπως συμφωνήθηκε στη συμφωνία COP 21 τον Δεκέμβριο του 2015. Η γεωργία και η δασοκομία αποτελούν μέρος της λύσης για τη μείωση των εκπομπών και την αποθήκευση άνθρακα στο έδαφος ή στην ξυλεία. Η πράσινη ανάπτυξη, μια αγροτο-οικολογική προσέγγιση και η βιώσιμη εντατικοποίηση στο πλαίσιο αποδοτικής γεωργικής παραγωγής θα είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την αντιμετώπιση της πρόκλησης της επισιτιστικής ασφάλειας και τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Επιπλέον, η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή θα είναι καίριας σημασίας για τη γεωργία στο μέλλον.

3.6.

Η γεωργία και η δασοκομία, όπως και όλες οι σχετικές μορφές βιοοικονομίας, είναι θεμελιώδους σημασίας για τη διατήρηση της αγροτικής δυναμικής και για την ενίσχυση μιας ισόρροπης αγροτικής ανάπτυξης. Είναι σημαντικές από την άποψη της απασχόλησης, του πολιτισμού, της εδαφικής συνοχής και του τουρισμού στις αγροτικές περιοχές σε ολόκληρη την ΕΕ. Η μείωση και η γήρανση του πληθυσμού σε πολλές απομακρυσμένες, ορεινές ή λιγότερο ευνοημένες περιοχές παραμένει η κυρίαρχη δημογραφική τάση. Οι δημόσιες πολιτικές, και δη η ΚΓΠ, θα πρέπει να στοχεύουν στη διατήρηση της γεωργίας και των παραγωγών στην Ένωση, συμπεριλαμβανομένων των περιφερειών που αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα προβλήματα. Οι ενισχύσεις προς γεωργικές εκμεταλλεύσεις σε αγροτικές περιοχές με φυσικά μειονεκτήματα είναι ουσιώδους σημασίας για την αγροτική ανάπτυξη. Ειδάλλως, δεν θα ήταν βιώσιμη η γεωργία στις εν λόγω περιοχές.

3.7.

Οι συνέργειες μεταξύ των δύο πυλώνων της ΚΓΠ είναι σημαντικές και θα πρέπει να ενισχυθούν. Η τελευταία μεταρρύθμιση ενισχύει τη σχέση και τη συνοχή μεταξύ όλων των ΕΔΕΤ, τακτική η οποία θα πρέπει να συνεχιστεί.

3.8.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ του να επεκταθεί και να καταστεί υποχρεωτική η χρήση της μεθόδου της τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων (ΤΑΠΤΚ) στο πλαίσιο όλων των ταμείων ΕΔΕΤ για μια ισόρροπη ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών. Το γεγονός ότι μπορεί να χρησιμοποιηθούν οι ομάδες τοπικής δράσης (ΟΤΔ) ως τοπικές εταιρικές σχέσεις —με τη συμμετοχή των γεωργών— για την αναζήτηση και τη χρηματοδότηση των τοπικών έργων επηρεάζει θετικά την ποιότητα ζωής των πληθυσμών. Αυτό μπορεί να συμβάλει στην αποτελεσματική καταπολέμηση της απερήμωσης και της γήρανσης του πληθυσμού των αγροτικών περιοχών της ΕΕ.

3.9.

Για να διατηρηθεί η γεωργία, η ανανέωση των γενεών αποτελεί καίριο ζήτημα και θα πρέπει να ενισχυθεί η εγκατάσταση νεαρών ή/και νέων γεωργών, ανδρών και γυναικών, με όλα τα διαθέσιμα εργαλεία. Οι συνδεδεμένες ενισχύσεις αποτελούν επίσης αναγκαιότητα για τους τομείς ή τις περιφέρειες στις οποίες συγκεκριμένοι τύποι γεωργίας ή συγκεκριμένοι γεωργικοί τομείς είναι ιδιαιτέρως σημαντικοί για οικονομικούς ή κοινωνικούς ή περιβαλλοντικούς λόγους. Η ΚΓΠ θα μπορούσε επίσης να έχει σαφή εστίαση στην ενθάρρυνση ενεργών γεωργών και παραγωγής.

3.10.

Η γεωργία αποτελεί μια ειδική οικονομική δραστηριότητα η οποία δεν συμμορφώνεται με τους συνήθεις νόμους της οικονομίας. Σε μια οικονομία της αγοράς, οι παραλλαγές των τιμών και των εισοδημάτων συνιστούν απόρροια των μεταβολών στην προσφορά και τη ζήτηση. Όμως η φύση των τροφίμων ως αγαθού πρώτης ανάγκης σημαίνει ότι είναι εξ ορισμού ανελαστική σε σχέση με την τιμή. Ούτε μπορεί η προσφορά τροφίμων να ανταποκριθεί γρήγορα στις μεταβολές των τιμών. Ως εκ τούτου, απροσδόκητες αλλαγές ως προς τους όγκους παραγωγής απαιτούν συχνά μεγαλύτερη χρονική περίοδο και μεγάλες μεταβολές στις τιμές για να αποκατασταθεί η ισορροπία της αγοράς. Για τους λόγους αυτούς οι αγορές γεωργικών προϊόντων θεωρούνται άκρως ασταθείς. Θα μπορούσαν επίσης να δοκιμαστούν και άλλοι καινοτόμοι μηχανισμοί της αγοράς.

3.11.

Οι καταναλωτές απαιτούν ασφαλή, βιώσιμα, θρεπτικά και υψηλής ποιότητας τρόφιμα. Απαιτούν επίσης τρόφιμα σε προσιτές τιμές, αίτημα που έχει ενισχυθεί λόγω της οικονομικής κρίσης. Πολλοί καταναλωτές εκτιμούν την ιχνηλασιμότητα και τα τοπικά προϊόντα. Το Ειδικό Ευρωβαρόμετρο 410 δείχνει πως η μεγάλη πλειονότητα των ερωτηθέντων σε όλα τα κράτη μέλη θεωρούν απαραίτητο να γνωρίζουν την προέλευση του κρέατος. Είναι καθήκον όλων των ενδιαφερόμενων μερών στην αλυσίδα τροφίμων να αντιμετωπίσουν την εν λόγω πρόκληση.

3.12.

Η επόμενη ΚΓΠ, όπως οι άλλες πολιτικές της ΕΕ, θα πρέπει να συνάδει με τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ). Η ΚΓΠ έχει συνάφεια με πολλούς στόχους, αλλά πιο συναφής είναι ο Στόχος 2 «Εξάλειψη της πείνας, επίτευξη επισιτιστικής ασφάλειας, βελτίωση της διατροφής και προώθηση της βιώσιμης γεωργίας».

3.13.

Ο ρόλος του διεθνούς εμπορίου θα ενισχυθεί αναπόφευκτα στο μέλλον. Ωστόσο, η πρόσφατη απαγόρευση που επέβαλε η Ρωσία στις εισαγωγές τροφίμων προερχόμενων από την Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προκαλέσει τεράστιες αβεβαιότητες στον τομέα του διεθνούς εμπορίου. Το ρωσικό εμπάργκο επέφερε τεράστια πίεση στις γεωργικές αγορές της ΕΕ, ιδίως σε ορισμένα κράτη μέλη. Η διευθέτηση των προκλήσεων που σχετίζονται με τις αβεβαιότητες στον τομέα του διεθνούς εμπορίου θα είναι καθοριστικής σημασίας για το μέλλον της γεωργίας.

3.14.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, επήλθε μεταβολή της διαπραγματευτικής ισχύος στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων, κυρίως προς όφελος του τομέα λιανικού εμπορίου και ορισμένων πολυεθνικών εταιρειών εις βάρος των προμηθευτών, και ιδίως των γεωργών. Η μελλοντική ΚΓΠ θα πρέπει να ενισχύσει τη διαπραγματευτική ισχύ των γεωργών.

4.1.

Η γεωργία είναι καίριο ζήτημα για την ΕΕ. Οι στόχοι της κοινής γεωργικής πολιτικής προβλέφθηκαν στην αρχική Συνθήκη της Ρώμης το 1957. Οι στόχοι αυτοί εξακολουθούν να ισχύουν και σήμερα. Έχουν επίσης προκύψει νέες προκλήσεις —όπως, π.χ., οι περιβαλλοντικές ανησυχίες, θέματα που σχετίζονται με την ανάπτυξη της υπαίθρου καθώς και τα ζητήματα ποιότητας και υγείας, μέχρι και το παγκόσμιο πρόβλημα της πείνας— χωρίς να έχουν ακόμη προσαρμοστεί δεόντως οι Συνθήκες.

4.2.

Η ΚΓΠ είναι μια θεμελιώδης ευρωπαϊκή και ολοκληρωμένη πολιτική, η οποία συνδέεται ολοένα και περισσότερο με άλλες πολιτικές, όπως η απασχόληση, το περιβάλλον, το κλίμα, ο ανταγωνισμός, ο προϋπολογισμός, το εμπόριο και η έρευνα με συγκεκριμένη ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία.

4.3.

Η ΚΓΠ αποτελεί βασική προϋπόθεση για την επίτευξη της ενιαίας αγοράς στον τομέα των τροφίμων στην ΕΕ. Η ευρωπαϊκή βιομηχανία ειδών διατροφής είναι ο μεγαλύτερος βιομηχανικός κλάδος στην ΕΕ, ο οποίος παρέχει πάνω από πέντε εκατομμύρια θέσεις εργασίας.

4.4.

Η περιπλοκότητα και η επικουρικότητα είναι βασικές έννοιες για την προσαρμογή σε όλους τους κλάδους και τις επικράτειες. Τα γνωρίσματα αυτά ενισχύθηκαν με την τελευταία μεταρρύθμιση. Η σύνταξη και διαπραγμάτευση κοινών κανόνων δυνάμει της Συνθήκης της Λισαβόνας, και με τη συμμετοχή των 28 κρατών μελών και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, υπήρξε ιδιαίτερα περίπλοκη εργασία.

4.5.

Δεν έχουν διενεργηθεί ακόμη εκτιμήσεις των υφιστάμενων μέτρων πολιτικής. Η αξιολόγηση της εφαρμογής των υποχρεώσεων οικολογικού προσανατολισμού του πρώτου έτους βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. Το ίδιο ισχύει και για τις περιοχές οικολογικής εστίασης. Είναι σημαντικό να μη βιαστούμε να εφαρμόσουμε άλλη μια μεταρρύθμιση της ΚΓΠ χωρίς σαφή και ενδελεχή αξιολόγηση της τρέχουσας ΚΓΠ, προκειμένου να προσδιοριστεί σε ποιον βαθμό έχουν επιτύχει τα μέτρα πολιτικής τους στόχους τους. Αυτό απαιτεί κατάλληλη αξιολόγηση, ιδίως για μέτρα που χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να αποδώσουν αποτελέσματα, όπως οι υποχρεώσεις οικολογικού προσανατολισμού.

4.6.

Δεδομένου ότι η τελευταία μεταρρύθμιση ξεκίνησε το 2010 και η εφαρμογή της άρχισε το 2015, χρειάστηκαν πέντε χρόνια για την ολοκλήρωσή της. Κατά τη διάρκεια της τρέχουσας θητείας της Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν θα υπάρξει χρόνος για την ολοκλήρωση της επόμενης μεταρρύθμισης της ΚΓΠ ώστε να τεθεί πιθανώς σε εφαρμογή το 2021. Ως εκ τούτου, χρειάζεται μια μεταβατική περίοδος κατά την οποία θα συνεχιστεί η τρέχουσα ΚΓΠ για επαρκές χρονικό διάστημα μετά το 2020.

4.7.

Η ΚΓΠ εδράζεται από το 1962 σε τρεις βασικές αρχές: στην ενότητα της αγοράς, την κοινοτική προτίμηση και την οικονομική αλληλεγγύη. Η ενιαία αγορά αποτελεί πλέον γεγονός, όμως η κοινοτική προτίμηση και η οικονομική αλληλεγγύη πρέπει να επαναβεβαιωθούν σε πολιτικό επίπεδο.

4.8.

Με την παγκοσμιοποίηση, οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν χρηματοδοτική στήριξη για να προωθήσουν τη γεωργία τους μέσω των καταναλωτών με το πρόγραμμα σήμανσης τροφίμων και τον νόμο «Buy American Act» (νόμος περί αγοράς αμερικανικών προϊόντων). Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να εφαρμόσει αμοιβαία μέτρα και θα μπορούσε να επισημάνει τη στρατηγική σημασία της ευρωπαϊκής προτίμησης με έναν νόμο περί αγοράς ευρωπαϊκών προϊόντων.

5.1.

Το Brexit θα έχει μεγάλο αντίκτυπο στην ΕΕ, ιδιαίτερα στην ενιαία αγορά και στο διεθνές εμπόριο, και ως εκ τούτου στο μέλλον της ΚΓΠ. Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για το Brexit, εάν το Ηνωμένο Βασίλειο αποχωρήσει από την τελωνειακή ένωση της ΕΕ, οι υφιστάμενες εμπορικές ροές θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν ως βασικό κριτήριο για τη διανομή της ποσόστωσης ΠΟΕ για την ΕΕ των 28 μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της νέας ΕΕ.

5.2.

Από τη μεταρρύθμιση του 1992 η ανταγωνιστικότητα έχει καταστεί η ύψιστη προτεραιότητα της ΚΓΠ με τη θέσπιση των άμεσων ενισχύσεων. Για να ενταθούν όμως η ανταγωνιστικότητα, η παραγωγικότητα αλλά και η βιωσιμότητα, χρειάζονται νέα κίνητρα που θα εστιάζουν στην προώθηση της καινοτομίας (ανάπτυξη, διάδοση και εφαρμογή νέων τεχνολογιών).

5.3.

Ο γεωργικός τομέας χρειάζεται σημαντικές επενδύσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να επιτευχθούν εάν το αναμενόμενο εισόδημα επαρκεί και οι οικονομικοί κίνδυνοι είναι διαχειρίσιμοι. Η υποστήριξη των γεωργικών εισοδημάτων με άμεσες ενισχύσεις αποτελεί, όπως έχουν τα πράγματα, αναγκαιότητα.

5.4.

Οι παραγωγοί της ΕΕ δεν είναι πλέον απομονωμένοι από την παγκόσμια αγορά και την υψηλότερη αστάθεια τιμών της. Επιπλέον, η γεωργία αποτελεί αντικείμενο ακραίων φυσικών φαινομένων και περισσότερων προβλημάτων υγείας λόγω της αυξημένης κινητικότητας των αγαθών και των ανθρώπων (πανδημίες) με σημαντικές απώλειες παραγωγής. Η ΚΓΠ πρέπει να παρέχει συγκεκριμένα εργαλεία που θα επιτρέπουν στον αγροτικό τομέα να περιορίζει και να διαχειρίζεται αυτούς τους κινδύνους.

5.5.

Υπάρχουν ορισμένα διαθέσιμα εργαλεία διαχείρισης κινδύνου στην τρέχουσα ΚΓΠ. Θα πρέπει να διατηρηθούν ή να αναπτυχθούν οι τιμές παρέμβασης, η ιδιωτική αποθεματοποίηση, η προώθηση ή μελλοντικές αγορές και εργαλεία που παρέχονται από την ενιαία ΚΟΑ.

5.6.

Υπάρχει όμως σαφής ανάγκη ανάπτυξης νέων εργαλείων:

5.7.

Οι περιβαλλοντικές ανησυχίες αποτελούν σαφώς προτεραιότητα στον τομέα της γεωργίας. Κατά συνέπεια, στην τελευταία μεταρρύθμιση εισήχθη ο οικολογικός προσανατολισμός. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής επισημαίνουν επανειλημμένως αυτήν τη μείζονα εξέλιξη της ΚΓΠ. Η περιβαλλοντική διάσταση της ΚΓΠ είναι καθολική και συνάμα περίπλοκη, καθώς η γεωργία συνδέεται με το έδαφος, τα ύδατα, τη βιοποικιλότητα, τη δασοκομία και τις εκπομπές CO2. Μια πιο αποδοτική πολιτική πρέπει να είναι πιο κατανοητή, εφικτή και απλούστερη για τους γεωργούς.

5.8.

Χρειάζονται ενισχύσεις οι οποίες να αποζημιώνουν τους γεωργούς για την παροχή δημόσιων αγαθών (ιδίως υπηρεσιών οικοσυστήματος).

5.9.

Ειδικά η ολλανδική προεδρία της ΕΕ προώθησε σθεναρά την ιδέα μιας κοινής πολιτικής στον τομέα των τροφίμων. Με τη νέα ΚΓΠ, η ΕΕ αναγνωρίζει ότι η ευρωπαϊκή γεωργία πρέπει να επιτύχει υψηλότερα επίπεδα αειφόρου παραγωγής ασφαλών και ποιοτικών τροφίμων. Η ΚΓΠ προωθεί προγράμματα διανομής φρούτων και γάλακτος στα σχολεία για μαθητές, τα οποία αποσκοπούν στην ενθάρρυνση των καλών διατροφικών συνηθειών από μικρή ηλικία. Επίσης, προωθεί τη βιολογική παραγωγή, εξασφαλίζοντας μια συνειδητή επιλογή με σαφείς κανόνες επισήμανσης και συγκεκριμένα καθεστώτα στήριξης στο πλαίσιο της πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης.

5.10.

Επί του παρόντος, η προαγωγή της δημόσιας υγείας, της υγιεινής διατροφής και ενός υγιεινού τρόπου ζωής εμπίπτει στην αρμοδιότητα των κρατών μελών. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να εξασφαλίζει την πρόσβαση όλων των πολιτών της Ευρώπης σε υγιεινά και ποιοτικά τρόφιμα, μέσω βιώσιμων συστημάτων τροφίμων. Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι οι ευρωπαϊκές δράσεις συμπληρώνουν και συντονίζουν τις εθνικές προσπάθειες, κρίνεται σκόπιμο να αναπτυχθούν περισσότερες συνέργειες μεταξύ της ΚΓΠ και της μελλοντικής ευρωπαϊκής πολιτικής στον τομέα των τροφίμων.

5.11.

Λαμβανομένων υπόψη των προσδοκιών των πολιτών και της ζήτησης των καταναλωτών, πρέπει να καταβληθεί ιδιαίτερη προσπάθεια για την ανάπτυξη τοπικών συστημάτων τροφίμων (Local Food Systems — LFS) και επομένως σύντομων αλυσίδων εφοδιασμού, ιδίως στον χώρο της μαζικής εστίασης.

5.12.

Από το 1990, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της γεωργίας έχει ελαττωθεί. Εντούτοις, εξακολουθεί να χρειάζεται μείωση των γεωργικών εκπομπών μέχρι το 2030. Αυτό πρέπει να γίνει μέσω της διατήρησης ενός ευρωπαϊκού γεωργικού προτύπου και μιας οικονομικά αποδοτικής πολιτικής μείωσης των εκπομπών. Είναι δυνατή η αύξηση του ανθρακικού περιεχομένου του εδάφους και η υποκατάσταση της ενέργειας από ορυκτά καύσιμα και πετροχημικά από γεωργικά και δασοκομικά προϊόντα.

5.13.

Θα πρέπει να αναγνωριστεί η πολλαπλότητα των στόχων του τομέα της γεωργίας και της χρήσης γης, με τις μικρότερες δυνατότητες μετριασμού που έχουν, καθώς και η ανάγκη να εξασφαλιστεί συνεκτικότητα μεταξύ της επισιτιστικής ασφάλειας της ΕΕ και των στόχων για την κλιματική αλλαγή (1).

5.14.

Σε επίπεδο γεωργικής εκμετάλλευσης, ανακαλύπτονται διαρκώς σημαντικές καινοτομίες σε πειραματικούς σταθμούς και σε εργαστήρια. Θα πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες για έρευνα και ανάπτυξη προκειμένου να υποστηριχθεί η μετάβαση της γεωργίας προς πιο βιώσιμους τρόπους παραγωγής. Είναι επίσης καίριας σημασίας να καταστούν γνωστές οι καινοτομίες αυτές σε άλλα ενδιαφερόμενα μέρη. Θα πρέπει να προωθηθούν οι υπηρεσίες επέκτασης, η συνεργασία μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών και άλλα μέσα διάδοσης της καινοτομίας και ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών.

5.15.

Το ερευνητικό πρόγραμμα της ΕΕ για τη γεωργία θα πρέπει να ενισχυθεί κατά την επόμενη περίοδο προγραμματισμού ώστε να λαμβάνει υπόψη τις προκλήσεις και τη γεωστρατηγική σημασία των τροφίμων τον 21ο αιώνα. Η ψηφιακή οικονομία θα μπορούσε να αποτελέσει την επόμενη «γεωργική επανάσταση» μετά την πράσινη επανάσταση του 20ού αιώνα.

5.16.

Υπάρχουν σαφείς αποδείξεις για τη δυσλειτουργία της αλυσίδας εφοδιασμού σχεδόν σε κάθε κράτος μέλος λόγω της υψηλής συγκέντρωσης κατάντη. Η κατανομή προστιθεμένης αξίας μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων είναι άδικη.

5.17.

Λόγω της αρμοδιότητας της ΕΕ σε θέματα ανταγωνισμού και ενιαίας αγοράς, το πρόβλημα αυτό θα πρέπει να αντιμετωπιστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να προτείνει ευρωπαϊκά κανονιστικά πλαίσια για τη διαμόρφωση συμβατικών σχέσεων εντός της αλυσίδας και νομικές δυνατότητες για την οργάνωση συλλογικών δράσεων από τους γεωργούς. Πράγματι, οι οργανώσεις παραγωγών αποτελούν σημαντικούς παράγοντες της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων και συμβάλλουν στην ενίσχυση της θέσης των παραγωγών. Η επόμενη ΚΓΠ θα πρέπει να ενισχύει τη διαπραγματευτική ισχύ των οργανώσεων παραγωγών. Θα πρέπει να συνυπολογιστούν τα αποτελέσματα των εργασιών της ειδικής ομάδας για τις γεωργικές αγορές (Agricultural Market Task force — AMTF).

5.18.

Η ΚΓΠ πρέπει να προσαρμοστεί στην πραγματικότητα και στην ταχύτητα των οικονομικών αλλαγών. Στην ΚΓΠ, τα άρθρα 219 έως 222 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1308/2013 πρέπει να αναπτυχθούν ώστε να καταστούν αξιοποιήσιμα και εφικτά για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον παραγωγό.

5.19.

Το παγκόσμιο εμπόριο και οι ανοικτές αγορές ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα και θα μπορούσαν να μειώσουν την τιμή των τροφίμων. Εντούτοις, το δίκαιο εμπόριο είναι υψίστης σημασίας για την ΕΕ προκειμένου να συναγωνίζεται με τις ίδιες μεθόδους και κανόνες παραγωγής με τρίτες χώρες. Οι δασμολογικοί φραγμοί θα μπορούσαν να διακυβεύσουν τη διεθνή ανάπτυξη. Στις διάφορες και πολυάριθμες λύσεις για την επίτευξη παγκόσμιας επισιτιστικής ασφάλειας, το εμπόριο επιτελεί τον δικό του ρόλο όσον αφορά την αύξηση των γεωργικών εξαγωγών.

5.20.

Εντούτοις, η ΚΓΠ και η εμπορική πολιτική θα πρέπει να δίνουν τη δυνατότητα στους ευρωπαίους παραγωγούς να ανταγωνίζονται με ίσους όρους ανταγωνισμού με τα εισαγόμενα προϊόντα. Ως εκ τούτου, η ΕΕ θα πρέπει να απαιτήσει τα εισαγόμενα προϊόντα να πληρούν τα ίδια πρότυπα.

5.21.

Ιστορικά, η ΚΓΠ χρηματοδοτούνταν σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η ΚΓΠ αντιστοιχεί σε σημαντικό μερίδιο του προϋπολογισμού της ΕΕ (38 % το 2015), αλλά ανέρχεται μόλις στο 0,4 % των ευρωπαϊκών δημόσιων δαπανών. Ο προϋπολογισμός της ΚΓΠ είναι χαμηλότερος από τον αντίστοιχο προϋπολογισμό των ΗΠΑ ή της Κίνας. Επιπλέον, υπήρξε σταθερός ή ακολουθούσε πτωτική πορεία για πολλά χρόνια παρά τη διεύρυνση της ΕΕ. Η ΚΓΠ πρέπει να ανταποκρίνεται στις πολυάριθμες σημαντικές προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει στο μέλλον, συνεπώς πρέπει να αυξηθεί ο προϋπολογισμός για τη γεωργική πολιτική σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

5.22.

Συγκεκριμένες πτυχές του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, όπως η ετήσια διάρκεια, αντιπροσωπεύουν τεράστιο περιορισμό για τον σχεδιασμό της ΚΓΠ. Τα αμοιβαία κεφάλαια ή τα μέτρα διαχείρισης κρίσεων υπόκεινται σε αυτούς τους περιορισμούς. Επιπλέον, η κατανομή του προϋπολογισμού αποτελεί πηγή πολιτικής έντασης και θα μπορούσε να επιφέρει αναποτελεσματικότητες.

5.23.

Η απλούστευση αποτελούσε επί μακρόν προτεραιότητα στην ΚΓΠ, ιδίως δε τα πρώτα χρόνια της εφαρμογής της μεταρρύθμισης της ΚΓΠ το 2013. Παρ’ όλα αυτά, η απλούστευση θα πρέπει να αποτελεί την πρώτη γενική προτεραιότητα για την επόμενη μεταρρύθμιση. Συγκεκριμένα, πρέπει να βελτιωθούν οι έλεγχοι και τα αναλογικά συστήματα κυρώσεων. Σήμερα, οι μειώσεις πληρωμών για τα μέτρα οικολογικού προσανατολισμού και διασταυρούμενης συμμόρφωσης είναι ενίοτε παράλογες και δυσανάλογες. Είναι ύψιστης σημασίας η εξασφάλιση της έγκαιρης καταβολής των άμεσων ενισχύσεων.

5.24.

Τις τελευταίες δεκαετίες, η διάρθρωση της ΚΓΠ βασιζόταν σε δύο πυλώνες. Ενώ ο πυλώνας Ι χρηματοδοτείται πλήρως από την ΕΕ, ο πυλώνας ΙΙ συγχρηματοδοτείται και προσαρμόζεται στις ανάγκες κάθε κράτους μέλους μέσω πολυετών προγραμμάτων. Η ποικιλομορφία των κρατών μελών και των περιφερειών και οι διαφορετικές τους ανάγκες απαιτούν τη διατήρηση της διάρθρωσης των δύο πυλώνων στη μελλοντική ΚΓΠ.

5.25.

Στο πρόγραμμα εργασίας της για το 2017, το οποίο δημοσιεύθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2016, η Επιτροπή αναφέρει ότι θα εργαστεί και θα διαβουλευθεί ευρέως σχετικά με την απλούστευση και τον εκσυγχρονισμό της ΚΓΠ προκειμένου να μεγιστοποιηθεί η συμβολή της στις δέκα προτεραιότητες της Επιτροπής και στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης. Είναι σημαντικό η ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών να επιτελεί ενεργό ρόλο στη διαδικασία αυτή.

10.3.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 75/28

Εισηγητής:

ο κ. Thierry LIBAERT

1.1.

Η ώθηση εμφανίζεται ως εργαλείο δημόσιας πολιτικής, συμπληρώνοντας εκείνα που ήδη χρησιμοποιούνται από τις ευρωπαϊκές δημόσιες αρχές (ενημέρωση και ευαισθητοποίηση, οικονομικά κίνητρα, νομοθεσία και παραδειγματισμός). Εμφανίζεται ωστόσο ως ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον εργαλείο για την αντιμετώπιση ορισμένων κοινωνικών, περιβαλλοντικών και οικονομικών προκλήσεων.

1.2.

Πρέπει να ενθαρρυνθεί η χρήση της ώθησης στη δημόσια πολιτική, ως συμπληρώματος των παραδοσιακών εργαλείων, και ιδίως η δυνατότητα αλλαγής προσέγγισης που διανοίγει για τις ατομικές συμπεριφορές. Η ώθηση θα μπορούσε να ενταχθεί στο πλαίσιο των σφαιρικών δημόσιων πολιτικών και να επιταχύνει την εφαρμογή τους με μικρότερο κόστος. Λόγω της ευελιξίας και της απλότητάς της, μπορεί να χρησιμοποιείται ταυτόχρονα σε διαφορετικά περιβάλλοντα και από διαφορετικές κατηγορίες ενδιαφερομένων: από έναν διακυβερνητικό οργανισμό· στο πλαίσιο των εσωτερικών τμημάτων του κάθε υπουργείου· από τις τοπικές και περιφερειακές αρχές· από μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ)· από ιδιωτικούς φορείς κ.λπ.

1.3.

Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην ώθηση που εξυπηρετεί στόχους περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς κ.λπ. (ενεργειακή/οικολογική μετάβαση, πάταξη της κατασπατάλησης πόρων, κοινωνική ευημερία, βελτίωση της κατάστασης της υγείας του πληθυσμού κ.λπ.). Μπορεί έτσι να ενταχθεί στο πλαίσιο μέτρων που εξυπηρετούν προκαθορισμένους συλλογικούς στόχους, για τους οποίους όμως τα παραδοσιακά εργαλεία των δημόσιων πολιτικών είναι αναποτελεσματικά και/ή πολύ δαπανηρά.

1.4.

Πρέπει να προωθηθεί η ανταλλαγή πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών σχετικά με την ώθηση μεταξύ όλων των δυνητικά ενδιαφερόμενων κατηγοριών φορέων (δημόσιες αρχές, τοπικές αρχές, επιχειρήσεις, ενώσεις, ΜΚΟ κ.λπ.) σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Θα μπορούσε να προβλεφθεί μια πλατφόρμα που να καταγράφει τις πρωτοβουλίες και/ή ένα ειδικό παρατηρητήριο.

1.5.

Πρέπει να μελετηθούν διεξοδικότερα οι διαφοροποιημένες επιπτώσεις της πρακτικής της ώθησης ανάλογα με τη νοοτροπία, τα κοινωνικοοικονομικά προφίλ, τις περιοχές κ.λπ. Αυτό θα συνέβαλλε στην καλύτερη κατανόηση των πλεονεκτημάτων και των ορίων της διάδοσης και της μεταφοράς των ωθήσεων σε άλλες χώρες, άλλους κλάδους κ.λπ. Ειδικότερα, το ζήτημα της διάρκειας του αντίκτυπου των ωθήσεων στη συμπεριφορά αξίζει να αποτελέσει αντικείμενο διεξοδικότερων μελετών.

1.6.

Πρέπει να προσδιοριστούν οι γενικοί όροι χρήσης των ωθήσεων ώστε να μειωθούν οι αρνητικές τους συνέπειες και να εξασφαλιστεί η δεοντολογική τους αποδοχή. Θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν σε έναν χάρτη ορθών πρακτικών που θα καταρτιστεί από κοινού με τα διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη, θα εγκριθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο και κατόπιν θα διαφοροποιηθεί σε επίπεδο κρατών μελών. Θα μπορούσε επίσης να δημοσιευτεί και να διανεμηθεί ένας οδηγός στους ενδιαφερόμενους φορείς.

1.7.

Ενδείκνυται να εφαρμοστούν διαδικασίες ενημέρωσης σχετικά με τη χρήση των διαφόρων ειδών ώθησης, ώστε να εξασφαλίζεται η διαφάνειά τους για τους αποδέκτες τους. Οι ωθήσεις πρέπει να κατανοούνται, να συζητούνται και να γνωστοποιούνται, ώστε να τυγχάνουν της καλύτερης δυνατής αποδοχής. Έτσι θα αποφευχθούν τυχόν «εκτροπές» και κίνδυνοι χειραγώγησης κατά τη χρήση ωθήσεων.

1.8.

Πρέπει να εξασφαλιστεί μια πραγματική δεοντολογία της ώθησης προκειμένου να αποφευχθεί η εκτροπή της προς μη υπεύθυνους στόχους. Η χάραξη μιας πρακτικής ωθήσεων πρέπει να υπακούει σε τέσσερις προϋποθέσεις: διαφάνεια της διαδικασίας, ευελιξία για τους ενδιαφερομένους —οι οποίοι πρέπει να μπορούν πάντα να επιλέξουν κατεύθυνση δράσης—, αξιοπιστία των πληροφοριών που τους παρέχονται και μη ενοχοποίηση των ατόμων.

1.9.

Πρέπει να σχεδιαστούν συστήματα παρακολούθησης και αξιολόγησης των ωθήσεων βάσει διαφόρων κριτηρίων (κοινωνικών, περιβαλλοντικών και οικονομικών). Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει ένα αρχικό στάδιο δοκιμών για την κατανόηση της ακριβούς επίδρασης της ώθησης ανάλογα με το είδος της, το κοινό-στόχο, το πλαίσιο κ.λπ. Το πρώτο αυτό στάδιο παρέχει τη δυνατότητα για ταχεία προσαρμογή εάν τα αποτελέσματα της ώθησης αποδειχθούν απογοητευτικά, ή ακόμη και για εγκατάλειψή της εάν κριθεί αναποτελεσματική.

1.10.

Πρέπει να ενθαρρυνθούν στα προγράμματα κατάρτισης (αρχικής και συνεχούς) οι κλάδοι που σχετίζονται με τη συμπεριφορική οικονομία. Αυτό θα βελτιώσει τις γνώσεις για το συγκεκριμένο εργαλείο και θα προωθήσει την ορθολογική και κριτική χρήση του από διάφορες ομάδες (δημόσιους υπαλλήλους, υπαλλήλους επιχειρήσεων, αιρετούς εκπροσώπους κ.λπ.). Αυτό προϋποθέτει επίσης την άρση των στεγανών μεταξύ πανεπιστημιακών κλάδων, δεδομένου ότι η ώθηση βασίζεται σε μια διατομεακή προσέγγιση.

1.11.

Να εξασφαλιστεί σχετική ευελιξία στη χρήση της ώθησης προκειμένου να αξιοποιηθούν στο μέγιστο οι δυνατότητες που προσφέρει. Πράγματι, όπως και τα υπόλοιπα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους οι δημόσιες αρχές, η ώθηση δεν είναι θαυματουργό ούτε εντελώς νέο εργαλείο, αλλά μπορεί να αποδειχθεί εργαλείο πολύ χρήσιμο για την περαιτέρω εξέλιξη ορισμένων συμπεριφορών. Αυτό που κυρίως το καθιστά ενδιαφέρον είναι ότι παροτρύνει, κατά τη χάραξη των δημόσιων πολιτικών, να λαμβάνεται υπόψη η ψυχολογική διάσταση των συμπεριφορών και όχι μόνον ο «οικονομικός ορθολογισμός» τους.

1.12.

Με πρωτοβουλία της ΕΟΚΕ, πρέπει να διοργανωθεί το πρώτο ευρωπαϊκό συνέδριο με θέμα την ώθηση, που θα αποτελέσει μοναδική ευκαιρία ανταλλαγής εμπειριών μεταξύ όσων ενδιαφέρονται γι’ αυτό το εργαλείο εντός της ΕΕ.

1.13.

Για την αντιμετώπιση της θεμελιώδους μετάβασης προς ένα νέο οικονομικό μοντέλο με μείζονες διαρθρωτικές και συστημικές συνέπειες σε πολλούς τομείς, συνιστάται η δημιουργία μιας νέας μόνιμης εγκάρσιας δομής εντός της ΕΟΚΕ για την ανάλυση αυτών των εξελίξεων, συμπεριλαμβανομένης της ώθησης («nudge») και άλλων συναφών θεμάτων, όπως η κυκλική οικονομία, η συνεργατική οικονομία και η οικονομία της λειτουργικότητας.

2.1.

Προκειμένου να εξελιχθεί η συμπεριφορά των ατόμων, οι δημόσιες αρχές διαθέτουν παραδοσιακά τέσσερα είδη εργαλείων: ενημέρωση και ευαισθητοποίηση· οικονομικά κίνητρα· νομοθεσία (απαγόρευση ή υποχρέωση)· και παραδειγματισμό. Αλλά τα τέσσερα αυτά εργαλεία έφτασαν στα όριά τους, ιδίως όσον αφορά την υπεύθυνη συμπεριφορά και κατανάλωση, δηλαδή με μικρότερη ανάλωση φυσικών πόρων. Πράγματι, συχνά υπάρχει απόκλιση μεταξύ της ευαισθητοποίησης των πολιτών και της καθημερινής τους συμπεριφοράς.

2.2.

Οι λόγοι της απόκλισης μεταξύ των προθέσεων και της δράσης αναλύθηκαν από την οικονομία και τις επιστήμες της συμπεριφοράς, έναν κλάδο που ειδικεύεται στην κατανόηση των παραγόντων που επηρεάζουν τη συμπεριφορά των ατόμων. Σύμφωνα με τους ερευνητές του κλάδου, οι ατομικές δράσεις καθορίζονται από πολλούς παράγοντες. Είμαστε πολύπλοκα όντα, με περιορισμένο ορθολογισμό, σε μεγάλο βαθμό συναισθηματικά και επηρεαζόμαστε από τους άλλους και τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, αλλά και από το πλαίσιο και το περιβάλλον εντός των οποίων παίρνουμε αποφάσεις.

2.3.

Τελικά, οι αποφάσεις και οι συμπεριφορές μας πηγάζουν κυρίως από αυτό που ο Daniel KAHNEMAN, βραβείο Νόμπελ οικονομίας, αποκαλεί «σύστημα 1»: τρόπο σκέψης σε μεγάλο βαθμό ασυνείδητο, αυτόματο, εξαιρετικά γρήγορο, που μας επιτρέπει να παίρνουμε πολλές καθημερινές αποφάσεις ελαχιστοποιώντας τις προσπάθειές μας και εξοικονομώντας τα αποθέματα της προσοχής μας, αλλά που τροφοδοτείται από στερεότυπα και συνειρμούς και μας απομακρύνει συχνά από τη μαθηματική λογική.

3.1.

Η συμπεριφορική οικονομία (behavioral economics) θεωρεί ότι τα παραδοσιακά εργαλεία των δημόσιων πολιτικών ενδέχεται να μην επαρκούν για να συμβάλουν στην εξέλιξη της συμπεριφοράς, δεδομένου ότι δεν λαμβάνουν υπόψη τις διάφορες πτυχές που μπορούν να επηρεάζουν τη λήψη αποφάσεων. Με αφετηρία τη διαπίστωση αυτή, δύο αμερικανοί καθηγητές, ο Richard THALER (καθηγητής οικονομίας στο Σικάγο και θεμελιωτής της συμπεριφορικής οικονομίας) και ο Cass SUNSTEIN (καθηγητής νομικής στο Χάρβαρντ), δημοσίευσαν το 2008 το πρώτο έργο με θέμα την ώθηση (1), που βασίζεται στην ιδέα ότι η αλλαγή συμπεριφοράς πρέπει να βασίζεται σε «ήπια κίνητρα». Οι συγγραφείς ορίζουν την ώθηση ως «κάθε πτυχή της αρχιτεκτονικής της επιλογής, που τροποποιεί κατά τρόπο προβλέψιμο τη συμπεριφορά των ανθρώπων, χωρίς να απαγορεύει καμία επιλογή και χωρίς να τροποποιεί σημαντικά τα οικονομικά κίνητρα». Για να θεωρηθεί απλώς ως ώθηση, η πράξη πρέπει να μπορεί να αποφεύγεται με ευκολία, καθώς η ώθηση δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα.

3.2.

Η ώθηση αποσκοπεί στον σχεδιασμό «αρχιτεκτονικής των επιλογών», που να προβάλλει την επιλογή που θεωρείται επωφελής για το άτομο και/ή το κοινωνικό σύνολο, χωρίς να τροποποιεί τον αριθμό ή τη φύση των διαθέσιμων επιλογών. Πρόκειται για την παρότρυνση του καταναλωτή ή του χρήστη προς μια επιλογή που θεωρείται καλύτερη. Διαθέτει τρία χαρακτηριστικά: απόλυτη ελευθερία επιλογής για τα άτομα, απλότητα της εφαρμογής, περιορισμένο κόστος παρέμβασης.

3.3.

Το ενδιαφέρον των αρχών ορισμένων χωρών για την ώθηση είναι αυξανόμενο, επειδή η πρακτική αυτή παρουσιάζει δύο σημαντικά πλεονεκτήματα: δεν περιορίζει τις ατομικές ελευθερίες και έχει περιορισμένο κόστος, ενώ ο αντίκτυπός της μπορεί να είναι σημαντικός. Ως εκ τούτου, μπορεί να αποτελέσει συμπληρωματικό εργαλείο, στο πλαίσιο των δημόσιων πολιτικών με στόχο να καταστούν οι ατομικές συμπεριφορές περισσότερο «υπεύθυνες» από άποψη υγείας, περιβάλλοντος κ.λπ. Όσον αφορά το άτομο, η ώθηση του παρέχει μια απλοποιημένη επιλογή που διευκολύνει τη λήψη αποφάσεων.

4.1.

Η αυτόματη προεπιλογή. Προτείνεται μια προεπιλεγμένη αυτόματη λύση, η οποία θεωρείται η πιο επιθυμητή από την αρχή που την οργανώνει, αλλά και η απλούστερη στην εφαρμογή. Βασίζεται στη δύναμη αδράνειας των ατόμων. Είναι η περίπτωση, για παράδειγμα, των φορολογικών δηλώσεων εισοδήματος στη Γαλλία, όπου, από το 2005, θεωρείται εκ προεπιλογής ότι το νοικοκυριό διαθέτει τηλεόραση. Τούτο συνέβαλε στη μείωση του ποσοστού φοροδιαφυγής από το 6 % στο 1 %. Η αυτόματη προεπιλογή χρησιμοποιείται επίσης όλο και περισσότερο από τις τράπεζες, τους προμηθευτές ενέργειας και άλλες επιχειρήσεις που προτείνουν τα ηλεκτρονικά τιμολόγια αντί των εντύπων, την προεπιλεγμένη εκτύπωση διπλής όψεως κ.λπ.

4.2.

Η δύναμη του κοινωνικού προτύπου, που θεωρείται από τους υποστηρικτές της ώθησης καθοριστικής σημασίας παράγοντας της συμπεριφοράς. Ως εκ τούτου, μπορεί να χρησιμοποιείται για να παρακινεί τα άτομα να ενεργούν προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Πρόκειται κυρίως για την προβολή της συμπεριφοράς της πλειονότητας των ατόμων του άμεσου περιβάλλοντος (γειτόνων, συναδέλφων κ.λπ.). Το μήνυμα αυτό θεωρείται ότι θα παρακινήσει τα άτομα να συμπεριφερθούν κατά τον ίδιο τρόπο ώστε να συμμορφωθούν με το κοινωνικό πρότυπο. Το 2011 πραγματοποιήθηκε δοκιμή από τον φορέα παροχής ενέργειας OPOWER στις ΗΠΑ. Βάσει στοιχείων σχετικά με την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από 600 000 νοικοκυριά, εστάλησαν επιστολές που ανέφεραν παραδείγματος χάριν: «τον περασμένο μήνα, χρησιμοποιήσατε 15 % περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από τους πιο οικονόμους, από ενεργειακή άποψη, γείτονές σας». Γραφικές παραστάσεις έδιναν τη δυνατότητα σύγκρισης της ενεργειακής κατανάλωσης του ενδιαφερόμενου νοικοκυριού με εκείνη των γειτόνων και των άλλων καταναλωτών, συνοδευόμενες από ένα γελαστό «smiley» σε περίπτωση μείωσης της κατανάλωσης. Μετά από αυτές τις επιστολές, καταγράφηκε μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας κατά 2 % στα νοικοκυριά που συμμετείχαν, αποφέροντας συνολική εξοικονόμηση 250 εκατ. δολαρίων κατά τον OPOWER (2). Πολλά παρόμοια πειράματα καταλήγουν σε μείωση της κατανάλωσης ενέργειας που κυμαίνεται από 1 έως 20 %.

4.3.

Ο κίνδυνος της απώλειας, που έχει ως στόχο να αναδείξει την απώλεια (κυρίως οικονομική) που θα έχει ένα άτομο εάν δεν αλλάξει τη συμπεριφορά του, για παράδειγμα όσον αφορά την κατανάλωση ενέργειας. Το θέμα είναι να του υποδεικνύεται, για παράδειγμα, το ενδεικτικό ποσό που χάνει με το να μην τροποποιεί τις συνήθειές του ή, αντίθετα, το ποσό που θα μπορούσε να κερδίσει εάν τις άλλαζε. Αυτή η απεικόνιση της απώλειας μπορεί επίσης να εκφραστεί σε μη χρηματοοικονομικούς δείκτες (θερμίδες, εκπομπές CO2 κ.λπ.).

4.4.

Η άμιλλα, που συνίσταται, για παράδειγμα, στη διοργάνωση διαγωνισμών για την προώθηση ορισμένων πρακτικών, όπως η πάταξη της κατασπατάλησης. Έτσι, η γαλλική ΜΚΟ Prioriterre επιθυμεί να ευαισθητοποιήσει σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας. Για τον σκοπό αυτό, διοργανώνει κάθε χρόνο τον διαγωνισμό «Οικογένειες με θετική ενέργεια», στον οποίο συμμετείχαν περίπου 7 500 οικογένειες το 2014, που όφειλαν να μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας κατά 8 % προκειμένου να κερδίσουν διάφορα βραβεία (3).

4.5.

Η προσφυγή στο παιχνίδι και σε παιγνιώδεις παρουσιάσεις. Μία από τις πιο γνωστές ωθήσεις εφαρμόστηκε στο αεροδρόμιο του Άμστερνταμ: ψεύτικες μύγες ζωγραφίστηκαν στο εσωτερικό των ουρητηρίων προκειμένου να ενθαρρύνουν τους κυρίους να στοχεύουν σωστά. Το 2009 η Volkswagen μετέτρεψε στη Στοκχόλμη τη σκάλα που οδηγεί στην έξοδο του σταθμού Odenplan σε ένα γιγάντιο κλαβιέ πιάνου. Κάθε πάτημα σε ένα σκαλοπάτι ενεργοποιούσε μια νότα μουσικής (4). Στόχος ήταν να ενθαρρυνθούν οι χρήστες να χρησιμοποιούν αυτές τις σκάλες και όχι τις κυλιόμενες. Στη Νότια Κορέα, μια σήμανση στο έδαφος επισημαίνει τον κίνδυνο να γίνουν υπέρβαρα τα άτομα που χρησιμοποιούν τις κυλιόμενες σκάλες.

4.6.

Η ώθηση μπορεί επίσης να αφορά την αλλαγή της παρουσίασης των επιλογών ή της εμφάνισης ορισμένων προϊόντων, ούτως ώστε να αναδεικνύονται τα προϊόντα που θεωρούνται πιο υγιεινά, πιο οικολογικά κ.λπ. Αυτό το είδος ώθησης μπορεί ενίοτε να προσεγγίζει την αρχή του σήματος. Πολλά πειράματα πραγματοποιήθηκαν επίσης σε καντίνες προκειμένου να ενθαρρύνουν τους καταναλωτές να καταναλώνουν υγιεινά τρόφιμα. Για τον σκοπό αυτό, τα τρόφιμα παρουσιάζονταν στην αρχή της βιτρίνας, πράγμα που σε ορισμένες περιπτώσεις οδηγεί στον διπλασιασμό της κατανάλωσής τους σε σύγκριση με το εάν βρίσκονται στη μέση ή στο τέλος. Άλλες καντίνες προσπάθησαν να μειώσουν τη σπατάλη τροφίμων με τη μείωση του μεγέθους των πιάτων που χρησιμοποιούν: τα πιάτα είναι εξίσου γεμάτα, αλλά η ποσότητα που σερβίρεται είναι περιορισμένη (με δεδομένο ότι οι πελάτες μπορούν πάντα να σερβιριστούν εκ νέου εάν το επιθυμούν) (5).

5.1.

Από το 2008 και μετά, όλο και περισσότερες χώρες ενδιαφέρονται για το δυναμικό των εργαλείων των δημόσιων πολιτικών που εμπίπτουν στην κατηγορία της ώθησης, τα οποία παρέχουν την τριπλή υπόσχεση να είναι περισσότερο αποδεκτά από την κοινή γνώμη απ’ ό,τι τα πρότυπα ή οι φόροι, φθηνά και αποτελεσματικά. Οι ακόλουθες παράγραφοι δίνουν ορισμένα μη εξαντλητικά παραδείγματα.

5.2.

Το 2010 η βρετανική κυβέρνηση του David Cameron δημιουργεί την ομάδα «Behavioural Insights Team», υπό τον David HALPERN, που είναι επιφορτισμένη με την εφαρμογή των επιστημών της συμπεριφοράς στις δημόσιες πολιτικές του Ηνωμένου Βασιλείου. Τροποποίησε για παράδειγμα τον ιστότοπο της κυβέρνησης ώστε να καταστεί δυνατή η εγγραφή για δωρεά οργάνων. Ανέφερε: «Κάθε μέρα χιλιάδες άνθρωποι που βλέπουν αυτή τη σελίδα αποφασίζουν να εγγραφούν» και τοποθέτησε το λογότυπο του NHS (National Health Service), του Εθνικού Συστήματος Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου. Σε ένα έτος, η συμμετοχή στο πρόγραμμα αυξήθηκε από 2,3 % σε 3,2 % (+96 000 εγγραφές). Από το 2014 η «Nudge Unit» λειτουργεί ανεξάρτητα και συμβουλεύει ξένες κυβερνήσεις, οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, επιχειρήσεις κ.λπ. (6).

5.3.

Η διοίκηση Obama ξεκίνησε επίσης τη δική της «Nudge Squad» το 2014, υπό τη διεύθυνση της Maya SHANKAR. Με διάταγμα του Σεπτεμβρίου του 2015, ο πρόεδρος OBAMA «ενθαρρύνει» τα υπουργεία και τους κυβερνητικούς φορείς να χρησιμοποιούν τις συνεισφορές της επιστήμης της συμπεριφοράς («behavioral science») (7). Οι κυβερνήσεις της Σιγκαπούρης, της Αυστραλίας και της Γερμανίας έχουν επίσης συγκροτήσει ομάδες εμπειρογνωμόνων της συμπεριφορικής οικονομίας.

5.4.

Στη Γαλλία από το 2013 η γενική γραμματεία εκσυγχρονισμού της δημόσιας δράσης (SGMAP) και η γενική διεύθυνση δημόσιων οικονομικών (DGFIP) (8) πολλαπλασιάζουν τα πειράματα που συνδέονται με τις ωθήσεις.

5.5.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ίδρυσε, στο πλαίσιο του Κοινού Κέντρου Ερευνών, μία μονάδα μελέτης προοπτικών και συμβολής των επιστημών της συμπεριφοράς, υπό την ευθύνη του Xavier TROUSSARD. Δημοσίευσε μάλιστα μια έκθεση το 2016 στην οποία τονίζει ότι οι δημόσιες πολιτικές στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενσωματώνουν όλο και περισσότερο τις συνεισφορές της συμπεριφορικής οικονομίας (9). Θεωρεί επιθυμητή την ανάπτυξη της ανταλλαγής απόψεων επί του θέματος μεταξύ του πολιτικού κόσμου και της ακαδημαϊκής κοινότητας. Ειδικότερα, συνιστά να αυξηθεί η χρήση των εργαλείων της συμπεριφορικής οικονομίας σε όλα τα στάδια των δημόσιων πολιτικών, βελτιώνοντας παράλληλα την παρουσίαση της χρήσης τους και τις γνώσεις σχετικά με τον αντίκτυπό τους.

6.1.

Η ώθηση έχει όρια. Απαιτεί μεγάλη σοβαρότητα όσον αφορά τον σχεδιασμό και την οργάνωση και θέτει ερωτήματα τόσο τεχνικά όσο και δεοντολογικά. Δεν υποκαθιστά την ανάγκη ενημέρωσης των πολιτών ούτε την καθοδήγησή τους, με στόχο να διαφωτιστούν οι επιλογές τους, ούτε τα κλασικά μέσα δράσης των δημόσιων αρχών, όπως είναι η νομοθεσία και τα οικονομικά κίνητρα. Άλλωστε, δεν πρέπει να υποτιμώνται οι κίνδυνοι και οι περιορισμοί που συνδέονται με τη χρήση της.

6.2.

Λίγες είναι οι διαθέσιμες μέχρι στιγμής μελέτες όσον αφορά την αποτελεσματικότητα της ώθησης, κυρίως μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Ορισμένες επισημαίνουν την ανομοιογένεια των εξατομικευμένων αντιδράσεων σε αυτό το εργαλείο. Έτσι, στο πείραμα που πραγματοποίησε ο OPOWER, τα νοικοκυριά που η ηλεκτρική τους κατανάλωση ήταν μικρότερη από τον μέσο όρο παρουσίασαν την τάση να την αυξήσουν όταν πληροφορήθηκαν τη θέση τους. Αντιστρόφως, στους κατοίκους που μαθαίνουν ότι καταναλώνουν σημαντικά περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από τους γείτονές τους, η ώθηση μπορεί να δημιουργήσει αίσθημα ενοχής ή κατωτερότητας. Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, η ανταπόκριση στις ωθήσεις μπορεί επίσης να διαφέρει ανάλογα με τις αξίες και τις απόψεις των ανθρώπων (10), αλλά και ανάλογα με το πολιτικό και πολιτιστικό πλαίσιο. Γενικότερα, οι μελέτες υπογραμμίζουν ότι ο αντίκτυπος των ωθήσεων διαφέρει ανάλογα με το κοινό, τη νοοτροπία και τις περιστάσεις. Είναι συνεπώς αναγκαίο να αξιολογούνται άμεσα ή δειγματοληπτικά τα αποτελέσματα των ωθήσεων.

6.3.

Τίθεται επίσης το ζήτημα της διάρκειας του αντίκτυπου των ωθήσεων. Στον τομέα της κατανάλωσης νερού και ηλεκτρικής ενέργειας, μελέτες έχουν δείξει ότι η επανειλημμένη επίδραση των κοινωνικών κανόνων βαίνει μειούμενη με την πάροδο του χρόνου, ακόμη και αν μπορεί να εξακολουθεί να υφίσταται, ελαττωμένη, για πολλά έτη (11). Τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα των ωθήσεων εξαρτώνται από την ικανότητά τους να αλλάζουν ριζικά τις συνήθειες. Όταν αλλάζει μια αυτόματη προεπιλογή, ακόμη κι εάν αυτή τελικά παραμείνει επιλεγμένη, δεν υπάρχει λόγος να υποτεθεί ότι οι συμπεριφορές δεν θα διατηρηθούν. Το πρόβλημα εδώ είναι μάλλον η δυνατότητα προόδου ή προσαρμογής. Πράγματι, φαίνεται ευκολότερο να προσαρμοστεί σταδιακά ένας φόρος ή ένα πρότυπο παρά μια αυτόματη προεπιλογή.

6.4.

Η ώθηση ενδέχεται να έχει αρνητικές συνέπειες, πράγμα που εκφράζεται από το γεγονός ότι ένα άτομο μπορεί να έχει την τάση να φερθεί πιο ενάρετα, αφού έχει φερθεί άσχημα, και αντιστρόφως. Για παράδειγμα, τα πειράματα έχουν δείξει ότι η αγορά «πράσινων» καταναλωτικών αγαθών θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση της συχνότητας παραβατικής συμπεριφοράς, όπως η εξαπάτηση ή η κλοπή (12). Οι προσπάθειες ενθάρρυνσης ενάρετης στάσης σε ορισμένους τομείς μπορεί να έχουν αρνητικές συνέπειες σε άλλους τομείς. Αυτές οι αρνητικές συνέπειες, εάν εδραιωθούν, καθιστούν πολύ δύσκολη την αξιολόγηση του συνολικού αντίκτυπου των ωθήσεων. Κατά πάσα πιθανότητα σπανίζουν και δεν θέτουν υπό αμφισβήτηση το ενδιαφέρον της ώθησης. Δεν πρέπει ωστόσο να αποκλειστεί το ενδεχόμενο τέτοιων αποτελεσμάτων.

6.5.

Η αποτελεσματικότητα μιας ώθησης καθορίζεται σε σχέση με μια επιθυμητή συμπεριφορά, πράγμα που θέτει το ερώτημα πώς ορίζεται και πώς υπολογίζεται το επιθυμητό. Είναι πράγματι πολύ δύσκολο να γίνει γνωστή η γνώμη των πολιτών για τη δική τους ευτυχία. Η ώθηση θέτει επίσης το ερώτημα ποιος αποφασίζει για τον επιδιωκόμενο σκοπό, επομένως για το τι είναι επιθυμητό για το άτομο και/ή την κοινωνία. Εάν πρόκειται για έναν δημόσιο φορέα λήψης αποφάσεων, αυτός μπορεί να κατευθύνει τον στόχο καθώς και την ώθηση κατά τρόπο καιροσκοπικό, αλλά και κατά τρόπο λιγότερο ηθελημένο, λόγω έλλειψης στοιχείων, για παράδειγμα.

6.6.

Τέλος, ενίοτε είναι δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ πληροφόρησης, επικοινωνίας και χειραγώγησης. Έτσι, από τα πολλά ξενοδοχεία που ωθούν τους πελάτες τους να επαναχρησιμοποιούν τις πετσέτες τους, ορισμένα παρουσιάζουν επίτηδες «φουσκωμένα» ποσοστά χρηστών που το πράττουν ήδη (13). Στόχος αυτών των μηνυμάτων δεν είναι να παραπλανηθούν οι παραλήπτες τους, αλλά να εκπληρωθεί μια, τρόπον τινά, αυτοεκπληρούμενη προφητεία, έτσι ώστε αυτά να καταστούν αληθινά. Ωστόσο, επί της ουσίας, οι πελάτες οδηγούνται να βασίσουν τη συμπεριφορά τους σε ένα ψέμα. Αυτή η χρήση του ψεύδους, έστω και εάν οδηγεί σε πιο ενάρετες συμπεριφορές, δεν φαίνεται αποδεκτή από ηθική άποψη, πόσω μάλλον από έναν δημόσιο φορέα λήψης αποφάσεων. Μπορεί επίσης να κηλιδώσει τη φήμη του εν λόγω φορέα, και να μειώσει μακροπρόθεσμα την αποτελεσματικότητα των ωθήσεων, κάνοντας τους καταναλωτές να φέρονται σαν παιδιά.

10.3.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 75/33

Εισηγητής:

ο κ. Carlos TRIAS PINTÓ

Συνεισηγητής:

ο κ. Mihai MANOLIU

1.1.

Η νεοφανής προοπτική μιας αποκεντρωμένης ψηφιακής οικονομίας υποδεικνύει ότι ένα σημαντικό μερίδιο των νέων οικονομικών συναλλαγών μεταξύ ομοτίμων θα συνδέονται στενά με τις κοινωνικές σχέσεις και θα στηρίζονται στις κοινότητες, γεγονός που θα οδηγήσει σε βαθιά μεταβολή του τι σημαίνει η ανάληψη μιας δραστηριότητας ή η άσκηση μιας εργασίας, σύμφωνα με μια λογική «εκδημοκρατισμού του τρόπου παραγωγής, κατανάλωσης, διακυβέρνησης και επίλυσης των κοινωνικών προβλημάτων». Κατά τη διαδικασία αυτή πρέπει οπωσδήποτε να αποτραπεί η τάση προς επισφάλεια της εργασίας, προς φοροαποφυγή και προς μαζική μετατόπιση της προστιθέμενης αξίας από τους βιομηχανικούς παράγοντες στις ιδιωτικές ψηφιακές πλατφόρμες (1).

1.2.

Ενώπιον του νέου αυτού προτύπου, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) καλεί την Επιτροπή να αναπτύξει μια λεπτομερέστερη και ευρύτερη εννοιολογική προσέγγιση της συνεργατικής οικονομίας, ώστε να αποτραπούν συσχετισμοί που την εξομοιώνουν με την ψηφιακή οικονομία. Έτσι λοιπόν, η συνεργατική οικονομία —η οποία, όπως και η κοινωνική οικονομία, υιοθετεί δημοκρατικές και συμμετοχικές μορφές δυναμικής— παρουσιάζει τα εξής χαρακτηριστικά:

1.3.

Τέλος, η συνεργατική οικονομία περιλαμβάνει διάφορες μορφές, με ιδιαίτερες για την καθεμία συνεισφορές και προκλήσεις. Για παράδειγμα, «η οικονομία της πρόσβασης» διαθέτει στην αγορά υποχρησιμοποιούμενα αγαθά, δημιουργώντας περισσότερες επιλογές για τους καταναλωτές και αποτελεσματικότερη χρήση των πόρων, αλλά εγκυμονεί τον κίνδυνο τόνωσης της συνολικής παραγωγής μέσω του φαινομένου του αντίρροπου αποτελέσματος («μπούμερανγκ»). Στην «κατά παραγγελία οικονομία» εξατομικεύεται το εργατικό δυναμικό δημιουργώντας μεγαλύτερη ευελιξία, αυξάνοντας όμως τον κίνδυνο επισφαλούς απασχόλησης. Και η gift economy ή «οικονομία της δωρεάς», στην οποία παρέχονται αγαθά και υπηρεσίες κατά αλτρουιστικό τρόπο, δίνει τη δυνατότητα να ενισχυθούν οι κοινότητες, αλλά παραμένει συχνά αθέατη για τη δημόσια διοίκηση.

1.4.

Οι ψηφιακές πλατφόρμες από την πλευρά τους, ιδίως όσες υποστηρίζουν μια κερδοσκοπική δραστηριότητα, αξίζουν την πλήρη προσοχή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη ρύθμιση και την εναρμόνιση της δραστηριότητάς τους και την εξασφάλιση ισότιμων συνθηκών ανταγωνισμού υπό όρους διαφάνειας, ενημέρωσης, πλήρους πρόσβασης, απουσίας διακρίσεων και δέουσας άντλησης δεδομένων. Συγκεκριμένα, απαιτείται επαναπροσδιορισμός της έννοιας της νομικής εξάρτησης όσον αφορά την οικονομική εξάρτηση των εργαζομένων, καθώς και εξασφάλιση των εργασιακών δικαιωμάτων ανεξάρτητα από τις μορφές που λαμβάνει η απασχόληση.

1.5.

Συνεπώς, η πρόκληση συνίσταται στην οριοθέτηση των διαφόρων μορφών της οικονομίας αυτής και στην πρόταση διαφοροποιημένων ρυθμιστικών προσεγγίσεων (2), με προτεραιότητα σε όσες ψηφιακές πρωτοβουλίες εδράζονται σε δημοκρατική, αλληλέγγυα διαχείριση χωρίς αποκλεισμούς, υπό όρους κοινωνικής καινοτομίας, πράγμα που συνεπάγεται την ανάγκη ενημέρωσης των καταναλωτών σχετικά με τις αξίες που χαρακτηρίζουν την οικονομία αυτή και με τις μορφές οργάνωσης και διαχείρισής της. Επί του προκειμένου, η ΕΟΚΕ συνιστά να μελετηθεί από ποιοτική άποψη το δίκτυο των σχέσεων που αναπτύσσονται στο ίδιο το περιβάλλον της συνεργατικής οικονομίας μεταξύ των παραγόντων της.

1.6.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της χάραξης μιας ειδικής μεθοδολογίας για τη ρύθμιση και τη μέτρηση μιας νέας οικονομίας, με διαφορετικά πρότυπα. Υπό το πρίσμα αυτό, κεντρική θέση ως αξία κατέχει η εμπιστοσύνη, με βάση την αμοιβαιότητα της ενημέρωσης. Πρέπει επίσης να ενισχυθούν οι πτυχές της διαφάνειας, της εντιμότητας και της αντικειμενικότητας ως προς την αξιολόγηση του προϊόντος ή της υπηρεσίας, πέρα από την απλή αυτόματη χρήση αλγορίθμων.

1.7.

Ακόμη, η ΕΟΚΕ συνιστά να συσταθεί ανεξάρτητη ευρωπαϊκή υπηρεσία αξιολόγησης για τις ψηφιακές πλατφόρμες, με εναρμονισμένες αρμοδιότητες σε όλα τα κράτη μέλη, ώστε να μπορεί να αξιολογείται ο τρόπος διαχείρισής τους από άποψη ανταγωνισμού, απασχόλησης και φορολογίας.

1.8.

Από την άλλη πλευρά, η προσέγγιση της συνεργατικής οικονομίας που υιοθετείται στην ανακοίνωση παραβλέπει ζητήματα ιδιαίτερα σημαντικά για τον χώρο της συνεργατικής οικονομίας, όπως αυτά που σχετίζονται με τα εικονικά και κοινωνικά νομίσματα ως λειτουργικά εργαλεία της οικονομίας αυτής, ή τα σχετικά με τη γνώση, την πληροφόρηση και την ενέργεια ως αντικείμενα της πρακτικής αυτής, ή ακόμη τον ρόλο που διαδραματίζουν για τη συνεργατική οικονομία η από κοινού δημιουργία και η τεχνολογική καινοτομία, μεταξύ άλλων.

1.9.

Καθώς, υπό τις σημερινές συνθήκες, η προσέγγιση της συνεργατικής οικονομίας είναι περίπλοκη, η ΕΟΚΕ συνιστά να υπάρξει μέριμνα για την ισορροπημένη συνύπαρξη διαφόρων προτύπων που να εγγυώνται την πλήρη ανάπτυξή της, χωρίς να προκαλούνται δυσμενείς εξωτερικές συνέπειες στην αγορά, ιδίως όσον αφορά την προστασία του ανταγωνισμού, της φορολογίας και της ποιοτικής απασχόλησης. Προς τον σκοπό αυτό, απαιτείται η χάραξη κατάλληλου πλαισίου παρακολούθησης και εποπτείας των νέων παραμέτρων της συνεργατικής οικονομίας, με τη συνδρομή των ενδιαφερόμενων μερών (εργοδοτικές και συνδικαλιστικές οργανώσεις, σύλλογοι καταναλωτών κ.λπ.).

1.10.

Τέλος, προκειμένου να μελετηθεί η μετάβαση προς μια νέα οικονομία με σημαντικές συστημικές προεκτάσεις, συνιστάται στην ΕΟΚΕ να συγκροτήσει μια μόνιμη δομή οριζόντιου χαρακτήρα για την εξέταση των νεοεμφανιζόμενων αυτών φαινομένων, η οποία θα συντονίζει τις προσπάθειές της με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών.

2.1.

Η κοινωνική παράδοση, οι καταναλωτικές συνήθειες και οι τρόποι ικανοποίησης των αναγκών των καταναλωτών διανύουν σήμερα μια φάση βαθειάς μεταβολής, αναμόρφωσης και εξορθολογισμού της κατανάλωσης σύμφωνα με μια οπτική με λιγότερους αποκλεισμούς, όπου οι παράγοντες της τιμής συνδυάζονται με την περιβαλλοντική επίπτωση και το κοινωνικό αποτύπωμα των προϊόντων και των υπηρεσιών, όλα αυτά δε υπό την ανατρεπτική επίδραση του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

2.2.

Η κατοχή αγαθών για προσωπική χρήση, τα ισχυρά νομίσματα και η σταθερή, μισθωτή και ασκούμενη επιτόπου εργασία θα υποχωρήσουν βαθμιαία, αφήνοντας τη θέση τους στις εικονικές συναλλαγές, την από κοινού πρόσβαση, το ψηφιακό χρήμα και την αυξημένη ευελιξία του εργατικού δυναμικού.

2.3.

Κατά τη μετάβαση προς νέα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης, ορισμένοι κλάδοι της οικονομικής δραστηριότητας συνταράχτηκαν από ισχυρούς κλονισμούς, που προκλήθηκαν από την εμφάνιση νέων παραγόντων, ορισμένοι εκ των οποίων εμπνέονται από ιδεώδη συνεργασίας και δέσμευσης υπέρ της κοινότητας, ενώ άλλοι ενεργούν απλώς με κίνητρο τις επιχειρηματικές ευκαιρίες (χωρίς να σέβονται πάντοτε τις ισότιμες συνθήκες ανταγωνισμού).

2.4.

Καθώς υψώθηκαν πολλές φωνές (3) που ζητούσαν ένα νέο πλαίσιο ρύθμισης της συνεργατικής κατανάλωσης (που να προωθεί τη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας για την αξιοποίηση της αποκεντρωμένης πλεονάζουσας ικανότητας, αντί να δημιουργεί νέα κεντρικά μονοπώλια), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να δρομολογήσει μια «ευρωπαϊκή ατζέντα για μια συνεργατική οικονομία», αφού διαπίστωσε ότι οι τοπικές και οι εθνικές αρχές της Ένωσης έχουν αρχίσει να αντιμετωπίζουν την κατάσταση δημιουργώντας ένα συνονθύλευμα διαφορετικών ρυθμιστικών μέτρων. Τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι η συνεργατική κατανάλωση παρουσιάζει διαφορετικά χαρακτηριστικά ανάλογα με τον εκάστοτε κλάδο.

2.5.

Αυτή η κατακερματισμένη προσέγγιση των νέων επιχειρηματικών προτύπων προκαλεί έλλειψη ασφάλειας (σε επίπεδο οικονομικό, ρυθμιστικό, εργασιακό κ.λπ.) και αβεβαιότητα (όσον αφορά την εμπιστοσύνη, τα νέα ψηφιακά μέσα όπως τα blockchains, τα δίκτυα ασφαλείας και την ιδιωτικότητα) ανάμεσα στους παραδοσιακούς φορείς, τους νέους παρόχους υπηρεσιών και τους καταναλωτές, με αποτέλεσμα να περιορίζεται η καινοτομία, η δημιουργία απασχόλησης και η οικονομική ανάπτυξη.

2.6.

Η Επιτροπή δημοσίευσε λοιπόν τις ακόλουθες κατευθύνσεις για να βοηθήσει στο έργο τους τους φορείς της αγοράς και τις δημόσιες αρχές των διαφόρων κρατών μελών:

3.1.

Η Επιτροπή δημιουργεί σύγχυση εξομοιώνοντας τις ψηφιακές πλατφόρμες με τη συνεργατική οικονομία, χωρίς να επιχειρεί μια εννοιολογική προσέγγιση που να συσχετίζει τη συνεργατική οικονομία με την κοινή ωφέλεια, με βάση την αναγνώριση των θετικών εξωτερικών της επιδράσεων όσον αφορά την εφαρμογή στην πράξη των αρχών της συνεργασίας και της αλληλεγγύης.

3.2.

Στην ανακοίνωσή της η Επιτροπή δεν επιτυγχάνει αυτό που θα έπρεπε να είναι ο κύριος στόχος της και δεν εκπληρώνει τις θεμιτές προσδοκίες των ενδιαφερομένων —δηλαδή τον προσδιορισμό του προτύπου και των παραμέτρων ενός σαφούς και διαφανούς νομικού πλαισίου, εντός του οποίου οι ποικίλες μορφές της συνεργατικής οικονομίας να μπορούν να αναπτυχθούν και να λειτουργούν στον ευρωπαϊκό χώρο, να υποστηρίζονται και να εφαρμόζονται με μεγαλύτερη αξιοπιστία και εμπιστοσύνη.

3.3.

Από την πλευρά του, το πρότυπο της ψηφιακής οικονομίας παρουσιάζει τέσσερις ιδιαιτερότητες: μετεγκατάσταση δραστηριοτήτων, κεντρικό ρόλος των ψηφιακών πλατφορμών, σημασία των δικτύων και μαζική άντληση δεδομένων (4). Παρ’ ότι πρόκειται για πεδία διαφορετικής φύσης, η ψηφιακή οικονομία έχει κοινά στοιχεία με τη συνεργατική οικονομία, δεδομένου ότι συχνά λειτουργούν σε παρεμφερή περιβάλλοντα: συμμετοχικά δίκτυα, ασαφή σύνορα μεταξύ προσωπικού και επαγγελματικού πεδίου, μεταξύ σταθερής και περιστασιακής απασχόλησης, μεταξύ αυτοαπασχόλησης και εξαρτημένης εργασίας κ.λπ.

3.4.

Για να διευκολύνει την εννοιολογική οριοθέτηση, η ΕΟΚΕ προτείνει να εισαγάγει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την έννοια της «μη αμοιβαίας φιλοκοινωνικής συμπεριφοράς» της συνεργατικής οικονομίας, να θεσπίσει σαφή διάκριση της μη κερδοσκοπικής κοινής χρήσης και να καθιερώσει έναν χώρο αλληλεπίδρασης για τη συνεργατική κατανάλωση, παραγωγή, χρηματοδότηση και γνώση.

3.5.

Εν κατακλείδι, το πρότυπο της συνεργατικής οικονομίας προϋποθέτει μια μεταλλαγή όχι απλώς σε οικονομικό, αλλά επίσης σε κοινωνικό και σε περιβαλλοντικό επίπεδο. Αυτό υποδεικνύεται στην ίδια την ανακοίνωση όταν γίνεται αναφορά στη βιωσιμότητα και στη μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία ή ακόμη όταν οι κοινωνικές αγορές περιγράφονται ως χαρακτηριστικοί χώροι της συνεργατικής οικονομίας.

3.6.

Η προβολή των στοιχείων αυτών δείχνει ότι προσεγγίζεται αποσπασματικά η σπουδαιότητα που έχουν σήμερα οι συνεργατικές πρωτοβουλίες, πράγμα που συμβαίνει επίσης όταν η ανάλυση περιορίζεται στην ανταλλαγή υπηρεσιών ή στις συνεργατικές πλατφόρμες, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη πτυχές όπως η επανακυκλοφορία και η ανταλλαγή αγαθών, η μεγιστοποίηση της χρήσης περιουσιακών στοιχείων ή η δημιουργία κοινωνικών δεσμών.

3.7.

Όσον αφορά τα ζητήματα που αφορούν την αβεβαιότητα ως προς την εφαρμογή νομικών πλαισίων για τη ρύθμιση των πρωτοβουλιών συνεργατικής οικονομίας, παρ’ ότι αληθεύουν οι δυσχέρειες που προβάλλει η Επιτροπή, εξίσου αληθεύει και η επιθυμία «τυποποίησης» και «ευθυγράμμισης» ενός νέου οικονομικού προτύπου προς τα «παραδοσιακά κριτήρια αξιολόγησης». Αυτό ενδέχεται να απαιτήσει προσπάθειες για τη διαμόρφωση νέων κριτηρίων και προτύπων για τη νομική, εργασιακή και φορολογική του αντιμετώπιση, ιδίως από την άποψη της μετάβασης προς ένα νέο πρότυπο παραγωγής και κατανάλωσης, που συνεπάγεται επαναπροσδιορισμό των εμπλεκόμενων παραγόντων.

3.8.

Ομοίως, για να γίνεται λόγος για μια νέα οικονομία, με λιγότερους αποκλεισμούς, που δημιουργεί κοινωνική συνοχή, θα πρέπει να αποκτήσουν όλοι οι πολίτες ψηφιακές και οικονομικές δυνατότητες ώστε να μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτήν και να επωφελούνται από αυτήν. Επιπλέον, οι δημόσιες πολιτικές πρέπει να μεριμνούν για τη δυνατότητα πλήρους πρόσβασης στη νέα οικονομία των πλέον ευάλωτων σε ψηφιακό αποκλεισμό ατόμων, ιδίως δε των ατόμων με αναπηρία.

3.9.

Τέλος, η ΕΟΚΕ δεν μπορεί να παραβλέψει τις παρακάτω πτυχές, που δεν εξετάζονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής:

4.1.1.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ —ειδικότερα δε με την οδηγία για τις υπηρεσίες και την οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο— και δεδομένου ότι η διεύρυνση του φάσματος της προσφοράς τονώνει την κατανάλωση, τα κράτη μέλη οφείλουν να προωθήσουν την πρόσβαση στις συνεργατικές αγορές θεσπίζοντας ενδεχομένως προϋποθέσεις αποκλειστικά για λόγους δημόσιου συμφέροντος, που θα πρέπει να αιτιολογούνται δεόντως. Αναμένεται να προκύψει σύγκρουση νομικών κανόνων, δεδομένου ότι η συνεργατική οικονομία δημιουργεί νέους τρόπους για την παροχή ήδη γνωστών υπηρεσιών, οι οποίες κατά παράδοση υπόκειντο σε αυστηρές ρυθμίσεις.

4.1.2.

Αξίζει να αναφερθεί επ’ αυτού ότι, καθώς η συνεργατική οικονομία λαμβάνει ποικίλες μορφές πρωτοβουλιών που δεν περιορίζονται ούτε τοπικά ούτε χρονικά, πρέπει αντιμετωπιστεί κατά τρόπο ανοιχτό και «μη τοπικό», και συνεπώς οποιοσδήποτε τυχόν περιορισμός που θα στηρίζεται σε εδαφικά κριτήρια αποκλεισμού ενδέχεται να προκαλέσει φορολογικό και κοινωνικό ανταγωνισμό που θα στρεβλώνει τη θετική της επίδραση.

4.1.3.

Επομένως, πέρα από την επίκληση του επιχειρήματος της διεθνικής πρόσβασης στην αγορά, η συνεργατική οικονομία θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως έκφραση χειραφέτησης των πολιτών (οφέλη σε ανθρώπινο δυναμικό), που συσχετίζεται με δύο βασικά ζητήματα: αφενός μεν, την αρχή της εναρμόνισης, ώστε να αποτραπούν αποκλίνουσες αντιμετωπίσεις που θα οδηγούσαν σε νέες ασυμμετρίες στην αγορά· αφετέρου δε, την ανάγκη προώθησης πρακτικών από κοινού ρύθμισης (5) (πρότυπα: ρύθμιση μεταξύ ομοτίμων, οργανισμοί αυτορρύθμισης και κατ’ εξουσιοδότηση ρύθμιση μέσω δεδομένων).

4.1.4.

Η ΕΟΚΕ, όπως ακριβώς και η Επιτροπή, τάσσεται υπέρ μιας πιο ευέλικτης ρύθμισης των αγορών υπηρεσιών (νέοι ορισμοί της εργασίας στη συνεργατική οικονομία)· υποστηρίζει λοιπόν ότι πρέπει να σταθμίζεται στο κάθε κράτος μέλος η αιτιολόγηση και η αναλογικότητα της εφαρμοστέας στη συνεργατική οικονομία νομοθεσίας, με γνώμονα στόχους δημοσίου συμφέροντος (ρύθμιση για την αντιμετώπιση αδυναμιών της αγοράς χάρη στην τόνωση της εμπιστοσύνης) και με συνεκτίμηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των διαφόρων επιχειρηματικών προτύπων και των μέσων που σχετίζονται με την πρόσβαση, την ποιότητα και την ασφάλεια.

4.1.5.

Ομοίως, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι το συγκεκριμένο πρότυπο, λόγω των εγγενών χαρακτηριστικών του, οδηγεί στη δημιουργία εργαλείων αξιολόγησης της φήμης και διαβάθμισης των παρόχων, τα οποία, παρ’ ότι πληρούν τον στόχο δημοσίου συμφέροντος να μειώνουν τους κινδύνους για τους καταναλωτές που συνδέονται με την ασύμμετρη πληροφόρηση, μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε «δυσμενή επιλογή» και σε «ηθικό κίνδυνο». Επί του προκειμένου, οι δημόσιες αρχές και οι φορείς που διαχειρίζονται τις ψηφιακές πλατφόρμες οφείλουν να μεριμνούν για την ποιότητα και την αξιοπιστία των πληροφοριών, των αξιολογήσεων και των διαβαθμίσεων που αφορούν τις συνεργατικές πλατφόρμες, προσφεύγοντας σε ανεξάρτητους οργανισμούς ελέγχου.

4.1.6.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η θέσπιση κατώτατων ορίων για τη διάκριση, ανά κλάδο, της παροχής υπηρεσιών σε επαγγελματική βάση από την παροχή υπηρεσιών σε μη επαγγελματική βάση μπορεί να οδηγήσει σε μια μεθοδολογία χρήσιμη για την υπέρβαση του κατακερματισμού των αγορών της ΕΕ. Ωστόσο, αυτό ενδέχεται να μην αποδειχθεί τόσο αποτελεσματικό όσο εικάζεται για την ενσωμάτωση των μη επαγγελματικών σχέσεων μεταξύ ομοτίμων.

4.2.1.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η διατήρηση του ισχύοντος καθεστώτος ευθύνης των μεσαζόντων (6) είναι καθοριστική για την ανάπτυξη της ψηφιακής οικονομίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

4.2.2.

Προκειμένου να ενισχυθεί η αξιοπιστία και η εμπιστοσύνη, ζήτημα καίριας σημασίας για την ανάπτυξη της συνεργατικής οικονομίας, η ΕΟΚΕ επιμένει, όπως και η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, να υιοθετούν οι πλατφόρμες εθελοντικά περιοριστικά μέτρα για την καταπολέμηση του παράνομου διαδικτυακού περιεχομένου μέσω επικουρικών ή βασικών δραστηριοτήτων, χωρίς ωστόσο να αποποιούνται την απαλλαγή ευθύνης.

4.2.3.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι η συνεργατική δραστηριότητα θα ήταν σκόπιμο να εξετάζεται υπό την ευρεία έννοια, ανεξάρτητα από τον κεντρικό ρόλο που αποδίδεται στις ψηφιακές πλατφόρμες, για να μην απομακρύνεται από το πνεύμα της μέριμνας για τα κοινά το οποίο την εμπνέει.

4.3.1.

Σε μια νέα κατάσταση πραγμάτων, όπου τα όρια μεταξύ παραγωγού και καταναλωτή διαχέονται («σύμβουλοι χειραφέτησης, συνδημιουργοί, συλλογικοί μικροχρηματοδότες, ομότιμοι, πελάτες»), η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ένα σύστημα που να εγγυάται τα δικαιώματα των καταναλωτών. Εντούτοις, λαμβανομένων υπόψη των ιδιαιτεροτήτων της συνεργατικής οικονομίας, δεν πρέπει να περιχαρακωθεί σε στενά πλαίσια η ποικιλομορφία των πρωτοβουλιών που αυτή προσφέρει.

4.3.2.

Επομένως, στις πολυμερείς σχέσεις που δημιουργεί θα πρέπει να περιληφθούν και εκείνες που προκύπτουν από την εμφάνιση της μορφής του παραγωγού καταναλωτή (πρόκειται για την πλέον σημαντική οικονομική συνεισφορά στη συνεργατική οικονομία, πρέπει λοιπόν να προστατευθεί, να διασφαλιστεί και να προσδιοριστεί), η οποία καλείται να αναλάβει έντονα πρωταγωνιστικό ρόλο στη συνεργατική οικονομία, όπως επίσης και οι διαδικασίες δημιουργίας κοινής αξίας, κυρίως υπό το πρίσμα της κυκλικής οικονομίας και της οικονομίας της λειτουργικότητας.

4.3.3.

Η ΕΟΚΕ ανέκαθεν τάσσεται υπέρ των ισότιμων συνθηκών ανταγωνισμού. Σύμφωνα με τις αρχές που περιλαμβάνονται στο έγγραφο κατευθύνσεων σχετικά με τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, οι παράγοντες που πρέπει να σταθμίζονται για να διακρίνεται ο καταναλωτής από τον εμπορευόμενο είναι —κατά τρόπο μη περιοριστικό (7)— οι εξής: η συχνότητα παροχής των υπηρεσιών, ο κερδοσκοπικός ή μη σκοπός και το ύψος του κύκλου εργασιών.

4.3.4.

Η ΕΟΚΕ εγκρίνει την τοποθέτηση αυτή, παρ’ ότι προειδοποιεί ότι θα χρειαστεί να επανεξεταστεί η οπτική της, καθώς και η ενδεχόμενη σκοπιμότητα συμπερίληψης και άλλων παραγόντων κατά την εφαρμογή κριτηρίων για μια σωστή κατηγοριοποίηση, χωρίς φιλοδοξία εξαντλητικής θεώρησης, δεδομένου ότι η συνεργατική οικονομία μπορεί να εκφράζεται με πολύ σύνθετους και ποικίλους τρόπους και το μέλλον της είναι δύσκολο να προσδιοριστεί σαφώς (το πρότυπο θα πρέπει να είναι ανεξάρτητο, μεταβιβάσιμο, καθολικό και ανοιχτό στην καινοτομία).

4.3.5.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι η καλύτερη μέθοδος για την τόνωση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών είναι η αύξηση της αξιοπιστίας και της εμπιστοσύνης των υπηρεσιών μεταξύ ομοτίμων (ένας «ασφαλής λιμένας» για ειδικές πλατφόρμες συνεργατικής οικονομίας που να καθιστά δυνατή την παροχή υπηρεσιών, την κατάρτιση, την ασφάλιση και άλλες μορφές προστασίας) μέσω κατάλληλων υπηρεσιών (8) διαδικτυακής αξιολόγησης και εξωτερικής πιστοποίησης (σήμανση ποιότητας) και ενός νέου συστήματος «αστικής διαιτησίας». Η παραδοχή αυτή συνδέεται άμεσα με την εμπιστοσύνη και τη φήμη που αποδίδεται στην αρμονική ανάπτυξη της συνεργατικής οικονομίας μέσα σε ένα νέο πλέγμα οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών δεδομένων.

4.4.1.

Στα πλαίσια του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ανεπιφύλακτα την αναθεώρηση του νομικού κεκτημένου με στόχο την εξασφάλιση δίκαιων εργασιακών συνθηκών και κατάλληλης κοινωνικής προστασίας, με βάση τα εξής κριτήρια (αθροιστικά): σχέση εξάρτησης του προσφέροντος την υπηρεσία· φύση της εργασίας· ύπαρξη αμοιβής.

4.4.2.

Πιο συγκεκριμένα, τηρουμένων των εθνικών αρμοδιοτήτων, πρέπει να θεσπιστεί νομικό πλαίσιο για τους εργαζομένους που θα προσδιορίζει επακριβώς το εργασιακό τους καθεστώς: αξιοπρεπή αμοιβή και δικαίωμα συμμετοχής σε συλλογικές διαπραγματεύσεις, προστασία ενάντια στην αυθαιρεσία, δικαίωμα αποσύνδεσης ώστε να οριοθετείται ο χρόνος ψηφιακής απασχόλησης εντός των ορίων της αξιοπρέπειας κ.λπ.

4.4.3.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι πρέπει να μελετηθούν περαιτέρω τα εργασιακά πρότυπα της συνεργατικής οικονομίας που συνδέονται με τη μη αμοιβαία φιλοκοινωνική συμπεριφορά.

4.4.4.

Η ιδιαιτερότητα της συνεργατικής οικονομίας ως μοχλού απασχόλησης πρέπει να αντιμετωπιστεί κατά ομοιόμορφο τρόπο σε όλα τα κράτη μέλη, ούτως ώστε οι πολιτικές που θα εφαρμοστούν να μην υπονομεύουν τη συνεργατική πρακτική και να διαπνέονται από πιο έντονο επιχειρηματικό πνεύμα όσον αφορά την εκκόλαψη νέων επιχειρήσεων, την ανεξαρτησία και τις υποδομές.

4.5.1.

Η ΕΟΚΕ, έχοντας επίγνωση των κινδύνων του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού και της φορολογικής αδιαφάνειας στον χώρο της ψηφιακής οικονομίας, πιστεύει ότι πρέπει να οικοδομηθεί ένα σύστημα ελέγχου των εμπορικών ροών μέσα από τις ψηφιακές πλατφόρμες, δεδομένου ότι αυτές είναι που μπορούν να παρακολουθήσουν τα ίχνη του προϊόντος ή της υπηρεσίας και να διευκολύνουν την είσπραξη των φόρων. Η περίπτωση της Εσθονίας όσον αφορά τις πλατφόρμες από κοινού χρήσης οχημάτων αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση και για τα λοιπά κράτη μέλη.

4.5.2.

Η προσαρμογή των διαφόρων μορφών φορολόγησης, ιδίως του ΦΠΑ, στα πρότυπα της συνεργατικής οικονομίας θα απαιτήσει σημαντικές τροποποιήσεις. Επίσης, οι ψηφιακές πλατφόρμες —τα κέρδη των οποίων προέρχονται κατά μεγάλο μέρος από την πώληση των δεδομένων ιδιωτών σε εμπορικές επιχειρήσεις— πρέπει να υπόκεινται πλήρως στη φορολογία επιχειρήσεων εκεί όπου ασκείται η δραστηριότητα, ώστε να αποτρέπεται ο φορολογικός ανταγωνισμός μεταξύ κρατών μελών.

4.5.3.

Η ΕΟΚΕ, γνωρίζοντας τη σημασία της χρηστής φορολογικής διαχείρισης, τάσσεται υπέρ της δημιουργίας ειδικών μέσων (ενιαίων θυρίδων και ηλεκτρονικής ανταλλαγής πληροφοριών), καθώς και μέτρων διοικητικής απλούστευσης, εναρμόνισης, διαφάνειας και συνεργασίας μεταξύ φορολογικών αρχών.

4.6.1.

Οι δραστηριότητες ελέγχου που προτείνονται στην ανακοίνωση είναι κατάλληλες για τον επιδιωκόμενο σκοπό. Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την ενίσχυση του διαλόγου μεταξύ ενδιαφερόμενων μερών (εργοδοτικών και συνδικαλιστικών οργανώσεων, συλλόγων καταναλωτών κ.λπ.) με στόχο τον εντοπισμό ορθών πρακτικών και την ανάπτυξη πρωτοβουλιών αυτορρύθμισης και από κοινού ρύθμισης που να συνεκτιμούν τα νέα χαρακτηριστικά της συνεργατικής οικονομίας (9) σε ευρωπαϊκή κλίμακα (π.χ. στους κλάδους της διαμονής, των μεταφορών, των εμπορικών ακινήτων, της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και της παροχής ενέργειας).

10.3.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 75/40

Μόνη εισηγήτρια:

η κ. Elżbieta SZADZIŃSKA

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) χαιρετίζει το ετήσιο πρόγραμμα εργασιών της Ένωσης για την ευρωπαϊκή τυποποίηση για το 2017, το οποίο εντάσσεται σε μια ευρεία δέσμη πρωτοβουλιών για την τυποποίηση.

1.2.

Το ετήσιο πρόγραμμα που υπέβαλε η Επιτροπή αποτελεί τη συνέχεια και συμπληρώνει τα προτεινόμενα μέτρα του αντίστοιχου προγράμματος για το 2016, για τα οποία η ΕΟΚΕ έχει ήδη διατυπώσει τις απόψεις της σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (1).

1.3.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει εκ νέου τη σημασία των προτύπων προκειμένου η ενιαία αγορά να καταστεί πιο ανταγωνιστική και να αναπτυχθούν νέα προϊόντα και νέες υπηρεσίες, και επίσης για να ενισχυθεί η ποιότητα και η ασφάλειά τους προς όφελος των καταναλωτών, των επιχειρήσεων και του περιβάλλοντος.

1.4.

Ως εκπρόσωπος της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ ενός τέτοιου συστήματος τυποποίησης, το οποίο ανταποκρίνεται στις ανάγκες τόσο της κοινωνίας όσο και της οικονομίας

1.5.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει εκ νέου ότι η διασφάλιση του πλουραλισμού ενός ευρωπαϊκού συστήματος τυποποίησης με τη συμπερίληψη σε αυτό των οργανώσεων που αναφέρονται στο παράρτημα III του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1025/2012 εγγυάται μεγαλύτερη διαφάνεια και καλύτερη πρόσβαση στο σύστημα αυτό. Η συμμετοχή των εκπροσώπων της κοινωνίας στο σύστημα τυποποίησης δεν θα πρέπει να περιορίζεται στο επίπεδο της ΕΕ. Οι ενδιαφερόμενοι φορείς θα πρέπει να μπορούν να συμμετέχουν επίσης στα εθνικά συστήματα τυποποίησης.

1.6.

Τα πρότυπα αναπτύσσονται για να υποστηριχθούν οι ενωσιακές νομοθεσίες και πολιτικές (πρότυπα σε σχέση με τη «νέα νομοθετική προσέγγιση», σχετικά με την ενεργειακή ένωση κ.λπ.). Επιπλέον, η ανάπτυξη της ψηφιοποίησης στον κλάδο της βιομηχανίας, στην αλυσίδα εφοδιασμού και στον τομέα των υπηρεσιών σημαίνει ότι τα πρότυπα στον τομέα των ΤΠΕ και τα πρότυπα για τις υπηρεσίες διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην άσκηση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων σε διάφορους οικονομικούς κλάδους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει στο πλαίσιο αυτό το γεγονός ότι η λήψη μέτρων σε αμφότερους τους προαναφερόμενους τομείς θα αποτελέσει μείζονα προτεραιότητα, στοιχείο το οποίο επικροτείται από την ΕΟΚΕ.

1.7.

Συγχρόνως, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η ανταγωνιστικότητα των ΜΜΕ θα πρέπει να υποστυλωθεί με τη συμμετοχή τους στη διαδικασία κατάρτισης και εφαρμογής των προτύπων, καθώς και με τη δρομολόγηση των ενδεδειγμένων μέτρων ευαισθητοποίησης όσον αφορά τα οφέλη που απορρέουν από αυτά τα πρότυπα.

1.8.

Στις διαπραγματεύσεις για τη διατλαντική εταιρική σχέση συναλλαγών και επενδύσεων (TTIP — Transatlantic Trade and Investment Partnership) που διεξάγει επί του παρόντος η Επιτροπή, καθώς και στις ήδη ολοκληρωθείσες διαπραγματεύσεις για τη συνολική οικονομική και εμπορική συμφωνία ΕΕ — Καναδά (ΣΟΕΣ) (Comprehensive Economic and Trade Agreement — CETA), το θέμα της τυποποίησης βρίσκεται στο επίκεντρο των συζητήσεων, λόγω των εκάστοτε διαφορετικών συστημάτων. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι ενδιαφερόμενοι φορείς θα πρέπει να ενημερώνονται σχετικά με τις διαφορές μεταξύ των συστημάτων τυποποίησης των διαπραγματευόμενων μερών, ενώ θα πρέπει να αναδεικνύονται επίσης οι πιθανοί κίνδυνοι και τα οφέλη που προκύπτουν από αυτές τις διαφορές.

1.9.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει την πρόταση για την καθιέρωση ενός ευρωπαϊκού διοργανικού διαλόγου σχετικά με την τυποποίηση, άποψη την οποία έχει ήδη εκφράσει σε προηγούμενη γνωμοδότησή της (2).

1.10.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την πρόταση της Επιτροπής να διερευνηθεί ο οικονομικός και κοινωνικός αντίκτυπος της τυποποίησης.

2.1.

Σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1025/2012, η Επιτροπή υποβάλλει στην υπό εξέταση ανακοίνωση το ετήσιο πρόγραμμα εργασιών της Ένωσης για την ευρωπαϊκή τυποποίηση για το 2017.

2.2.

Το ετήσιο πρόγραμμα εργασιών αποτελεί μέρος μιας ολοκληρωμένης δέσμης πρωτοβουλιών για την τυποποίηση, στην οποία συμπεριλαμβάνονται επίσης η ανακοίνωση της Επιτροπής με θέμα «Ευρωπαϊκά πρότυπα για τον 21ο αιώνα», ένα έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής για την τυποποίηση στον τομέα των υπηρεσιών, καθώς και η ανακοίνωση για την έκθεση, βάσει του άρθρου 24, σχετικά με την εφαρμογή του προαναφερόμενου κανονισμού.

2.3.

Το πρόγραμμα εργασιών για την τυποποίηση για το 2017 συμπληρώνει τις δράσεις που είχαν περιληφθεί στο πρόγραμμα εργασιών για το 2016, οι περισσότερες από τις οποίες βρίσκονται στο στάδιο της υλοποίησης.

2.4.

Οι στρατηγικές προτεραιότητες για την ευρωπαϊκή τυποποίηση για το 2017 είναι οι ακόλουθες:

2.5.

Για να ενισχυθεί η τεκμηρίωση του ετήσιου κύκλου διακυβέρνησης της πολιτικής τυποποίησης της ΕΕ, η Επιτροπή θα αναλάβει επίσης τις εξής δύο πρωτοβουλίες:

3.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της σχετικά με το τρέχον πρόγραμμα εργασιών για την τυποποίηση, δεδομένου ότι η εφαρμογή προτύπων στην παραγωγή και στον τομέα των υπηρεσιών συμβάλλει —όπως έχει ήδη πολλάκις υπογραμμίσει— στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας στην ενιαία αγορά.

3.2.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι τα μέτρα που πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο προηγούμενο ετήσιο πρόγραμμά της θα συνεχιστούν, στοιχείο το οποίο διασφαλίζει μια συνέχεια, αλλά και την υλοποίηση των προτεραιοτήτων της στρατηγικής για την εσωτερική αγορά.

3.2.1.

Στο ετήσιο πρόγραμμα εργασιών για το 2017 διασαφηνίζονται και εμπλουτίζονται οι προτεραιότητες που βρίσκονται ήδη στο στάδιο της υλοποίησης. Στην προκειμένη περίπτωση στόχο αποτελεί η προσαρμογή του ευρωπαϊκού συστήματος τυποποίησης στη μεταβαλλόμενη διεθνή κατάσταση και στις προκλήσεις της παγκόσμιας αγοράς.

4.1.

Σε μια εποχή ταχείας ανάπτυξης των τεχνολογιών των πληροφοριών, είναι ζωτικής σημασίας να καταρτιστούν τα ενδεδειγμένα πρότυπα ούτως ώστε να εξασφαλιστεί η διαλειτουργικότητα και η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο.

4.1.1.

Τεχνολογίες όπως οι επικοινωνίες 5G, η νεφοϋπολογιστική, το διαδίκτυο των αντικειμένων και οι τεχνολογίες μαζικών δεδομένων χρησιμοποιούνται σε τομείς όπως: η ηλεκτρονική υγεία, η έξυπνη ενέργεια, οι έξυπνες πόλεις, οι προηγμένες βιομηχανικές μέθοδοι και τα διασυνδεδεμένα και αυτοματοποιημένα οχήματα, και για τους σκοπούς αυτούς απαιτούνται κατάλληλα πρότυπα για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και κατευθυντήριες γραμμές όσον αφορά τη διαχείριση του κινδύνου και τους ελέγχους για τις εποπτικές αρχές και τους ρυθμιστικούς φορείς.

4.1.2.

Το επίπεδο ασφάλειας, προστασίας των δεδομένων και πρόσβασης στο διαδίκτυο των αντικειμένων χρειάζεται ακόμη να βελτιωθεί. Η τυποποίηση στον συγκεκριμένο τομέα μπορεί να αποτελέσει βασικό προαπαιτούμενο για τη διαλειτουργικότητα του διαδικτύου των αντικειμένων, καθώς και για τη διασφάλιση της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο, την προστασία των δεδομένων και την προσβασιμότητα για τους καταναλωτές.

4.2.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι η Επιτροπή θα ζητήσει από τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης (ΕΟΤ) να προβούν σε μια επανεξέταση των υφιστάμενων κατάλληλων προτύπων προτού ζητήσει την ανάπτυξη νέων προτύπων.

4.2.1.

Ταυτοχρόνως, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, προς όφελος των μελλοντικών εργασιών, θα ήταν σκόπιμο να κοινοποιούνται στους ενδιαφερόμενους φορείς οι εν εξελίξει εντολές που έχει λάβει η Επιτροπή για την κατάρτιση προτύπων, καθώς και οι εντολές που έχουν ολοκληρωθεί ή ανεστάλησαν.

4.2.2.

Κατά την αξιολόγηση των ισχυόντων προτύπων θα πρέπει να εξετάζεται κατά πόσον αυτά τα πρότυπα ανταποκρίνονται στις ειδικές ανάγκες των ευάλωτων ομάδων, π.χ. των ατόμων με αναπηρίες. Ένα παράδειγμα θα μπορούσαν να αποτελέσουν τα πρότυπα σχετικά με την ηλεκτρονική υπογραφή, τα οποία δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες των καταναλωτών με αναπηρίες. Σε αυτήν την περίπτωση θα ήταν αιτιολογημένη η κατάρτιση ενός νέου προτύπου.

4.2.3.

Όταν δρομολογούνται νέες διαδικασίες τυποποίησης, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, όπου αυτό είναι σκόπιμο, οι ειδικές ανάγκες των ευάλωτων ομάδων —όπως, για παράδειγμα, των ατόμων με αναπηρίες— ως μέρος του ορισμού των όρων που απαιτούνται για τη διαδικασία τυποποίησης. Θα πρέπει να θεσπιστεί μια νέα διαδικασία χάρη στην οποία οι εμπειρογνώμονες για θέματα προσβασιμότητας και οι εκπρόσωποι οργανώσεων ατόμων με αναπηρία να μπορούν, κατά περίπτωση, να συμμετέχουν χωρίς κόστος στις σχετικές διαδικασίες τυποποίησης.

4.3.

Η ΕΟΚΕ έχει επανειλημμένα υπογραμμίσει τον καθοριστικό αντίκτυπο που έχουν τα πρότυπα στην ποιότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών στην ενιαία αγορά. Επιδοκιμάζει επομένως τα σχέδια της Επιτροπής να βελτιώσει την ανάπτυξη των προτύπων για τις υπηρεσίες μέσα από την εποπτεία των εθνικών προτύπων και των απαιτήσεων της αγοράς και με τον προσδιορισμό των τομέων όπου πρέπει να εκπονηθούν καινούργια πρότυπα.

4.3.1.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη σύσταση της Επιτροπής σύμφωνα με την οποία οι εθνικοί οργανισμοί τυποποίησης θα πρέπει να αποφασίζουν αν, όταν αναπτύσσουν ένα εθνικό πρότυπο υπηρεσιών, θα εξετάζουν την ευρωπαϊκή διάσταση ή αν θα ήταν καλύτερο να αναπτυχθεί, αντ’ αυτού, ένα ευρωπαϊκό πρότυπο υπηρεσιών. Αυτό θα μπορούσε να συμβάλλει στην κατάργηση των εμποδίων και των δυνητικά συγκρουόμενων προτύπων στον τομέα των υπηρεσιών.

4.4.

Η ολοένα και μεγαλύτερη διάδοση των επιγραμμικών υπηρεσιών, τόσο των ιδιωτικών όσο και των δημόσιων (νοσοκομεία, ιδρύματα παροχής φροντίδας, έξυπνες μεταφορές κ.λπ.) απαιτεί την εφαρμογή ευφυών λύσεων, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται μεγαλύτερη ανωνυμία για τους καταναλωτές και να περιοριστεί ο κίνδυνος μιας υπέρμετρα εκτεταμένης επεξεργασίας των δεδομένων τους.

4.5.

Οι μελλοντικές εργασίες για την τυποποίηση θα πρέπει να συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας, της προσβασιμότητας και της ασφάλειας των υπηρεσιών μεταφορών, καθώς και στον περιορισμό της περιβαλλοντικής ρύπανσης που προκαλεί ο τομέας των μεταφορών.

4.6.

Στον ενεργειακό τομέα τα μέτρα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στοχεύουν στη διασύνδεση των υποδομών, στη διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών, στη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και στην προώθηση φιλικών προς το περιβάλλον τεχνολογιών.

4.6.1.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη ότι η κατάρτιση ομοιόμορφων προτύπων για τα ευφυή ενεργειακά δίκτυα βελτιώνει τη διαλειτουργικότητα των δικτύων και ότι η βελτιστοποίηση όλων των παραμέτρων των δικτύων αυτών συμβάλλει στη μείωση του κόστους και στην αύξηση της αποδοτικότητας, αλλά συγχρόνως και στην ολοκλήρωση των κατανεμημένων πηγών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Εντέλει αυτό θα προσφέρει στους τελικούς χρήστες τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν πλήρως τα έξυπνα ενεργειακά συστήματα.

4.7.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι στο έγγραφο της Επιτροπής θίγονται τα ακόλουθα ζητήματα: η βιοαποικοδομησιμότητα των πλαστικών για συσκευασίες, η παραγωγή βιώσιμων χημικών από δευτερογενείς πρώτες ύλες και οι μέθοδοι αξιολόγησης του κινδύνου μη καταλογογραφημένων ουσιών, οι οποίες όμως χρησιμοποιούνται για την παραγωγή πλαστικών υλικών που προορίζονται να έρθουν σε επαφή με τρόφιμα.

4.7.1.

Λαμβανομένων υπόψη των υψηλών ενεχόμενων κινδύνων, τα πρότυπα για τους προαναφερόμενους τομείς θα πρέπει να περιλαμβάνουν αυστηρές απαιτήσεις με σκοπό την προστασία αφενός της υγείας των καταναλωτών και αφετέρου του περιβάλλοντος.

5.1.

Η Επιτροπή ενθαρρύνει τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης να προωθήσουν τα διεθνή και τα ευρωπαϊκά πρότυπα σε όλες τις περιοχές του κόσμου, προκειμένου να στηριχθεί η ευρωπαϊκή βιομηχανία και να καταστεί ευκολότερη η πρόσβαση στην αγορά.

5.2.

Σε μια περίοδο κατά την οποία οι διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία ΣΟΕΣ (CETA) με τον Καναδά αναδεικνύονται σε επίμαχο ζήτημα στα κράτη μέλη της ΕΕ και τη στιγμή που οι διαπραγματεύσεις για την TTIP βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη, ο ρόλος που διαδραματίζουν τα πρότυπα στις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές πρέπει να υπογραμμίζεται διαρκώς.

5.2.1.

Ο διάλογος με μη ευρωπαϊκούς εταίρους (Κίνα, Ινδία κ.λπ.) δεν θα αποφέρει απλώς οφέλη υπέρ της άρσης των τεχνικών φραγμών, αλλά θα πρέπει επίσης να συμβάλλει στη διάδοση του ευρωπαϊκού συστήματος τυποποίησης, στην ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των ευρωπαϊκών και των εθνικών οργανισμών τυποποίησης και στην εφαρμογή των προτύπων ISO και IEC (International Electrotechnical Commission — Διεθνής Ηλεκτροτεχνική Επιτροπή). Μάλιστα, σε τομείς στους οποίους η διεθνής τυποποίηση είναι ανεπαρκής ή απουσιάζει, ο διάλογος αυτός θα συμβάλλει στην ανάπτυξη και στην εφαρμογή των ευρωπαϊκών προτύπων.

6.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση για υποστήριξη της τυποποίησης μέσω της έρευνας και μέσω της χρήσης της επιστήμης στα πρότυπα.

6.2.

Ο διάλογος μεταξύ των ερευνητικών ιδρυμάτων και των τεχνικών επιτροπών CEN (Ευρωπαϊκής Επιτροπής Τυποποίησης — Comité européen de normalisation) και Cenelec (Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ηλεκτροτεχνικής Τυποποίησης — Comité européen de normalisation électrotechnique), καθώς και του ETSI (Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Τηλεπικοινωνιακών Προτύπων — European Telecommunications Standards Institute) στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» θα συμβάλει στην ενδυνάμωση της καινοτομίας.

10.3.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 75/44

Γενικός εισηγητής:

ο κ. Daniel MAREELS

1.1.

Υπό τις συνθήκες και τους όρους που περιγράφονται παρακάτω, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) συμφωνεί με την πρόταση της Επιτροπής να αναβληθεί κατά ένα έτος, δηλαδή έως την 1η Ιανουαρίου 2018, η έναρξη της εφαρμογής του κανονισμού για τα συσκευασμένα επενδυτικά προϊόντα για ιδιώτες επενδυτές και τα βασιζόμενα σε ασφάλιση επενδυτικά προϊόντα (PRIIP) (1).

1.2.

Ο κανονισμός PRIIP περιλαμβάνει μέτρα για την ενίσχυση της προστασίας των ιδιωτών πελατών και επενδυτών και την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών στον κλάδο των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, με βάση την αύξηση της διαφάνειας στην αγορά επενδύσεων για ιδιώτες επενδυτές. Ειδικότερα, επιβάλλει στους παραγωγούς PRIIP να καταρτίζουν έγγραφο βασικών πληροφοριών [KID (2)].

1.3.

Η αναβολή προτάθηκε κατόπιν αιτήματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της πλειονότητας των κρατών μελών μετά από την απόρριψη, εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στις 14 Σεπτεμβρίου 2016 κατ’ εξουσιοδότηση πράξης (3) της Επιτροπής που αφορούσε τα PRIIP. Η εν λόγω κατ’ εξουσιοδότηση πράξη είχε ως αντικείμενο τον καθορισμό ρυθμιστικών τεχνικών προτύπων για το έγγραφο βασικών πληροφοριών για τα PRIIP, με βάση το σχέδιο που είχαν καταρτίσει από κοινού οι ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές.

1.4.

Σε προηγούμενη γνωμοδότησή της σχετικά με τα PRIIP (4) η ΕΟΚΕ είχε τοποθετηθεί ευνοϊκά, τόνιζε δε τη σημασία μιας νομοθετικής πράξης που να ρυθμίζει, για πρώτη φορά, όλα τα είδη περίπλοκων χρηματοπιστωτικών προϊόντων και να εξασφαλίζει τη συγκρισιμότητά τους, ανεξάρτητα αν ο παραγωγός του προϊόντος είναι τράπεζα, ασφαλιστική επιχείρηση ή εταιρεία επενδύσεων.

1.5.

Στην ίδια γνωμοδότηση η ΕΟΚΕ υποστήριζε επίσης τη δημιουργία μιας ενιαίας χρηματοπιστωτικής αγοράς, στην οποία θα κυκλοφορούν σαφείς, ακριβείς και συγκρίσιμες πληροφορίες. Ακόμη, προέβαλλε το επιχείρημα ότι ένα ομοιογενές, απλοποιημένο και τυποποιημένο σύστημα πληροφοριών καθιστά δυνατή τη σύγκριση και την κατανόηση των πληροφοριών, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η διαφάνεια και η αποτελεσματικότητα της αγοράς (5).

1.6.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι, εάν τελικά δεν επιλεγεί η αναβολή, υπάρχει κίνδυνος να υπονομευθούν οι κύριοι επιδιωκόμενοι στόχοι (βλέπε παραπάνω και παρακάτω) και κάτι τέτοιο είναι σαφώς αποτρεπτέο. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η αύξηση της διαφάνειας που προβλέπεται από τον κανονισμό PRIIP και η εναρμόνιση της υποχρέωσης σχετικά με την παροχή πληροφοριών είναι ευνοϊκές για την εσωτερική αγορά χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, καθώς δημιουργούν ένα πεδίο όπου μπορούν να ανταγωνίζονται επί ίσοις όροις τα διάφορα προϊόντα και δίαυλοι διανομής. Επομένως, ο υπό εξέταση κανονισμός δεν θα είναι απλώς επωφελής για τους ιδιώτες πελάτες και επενδυτές, αλλά θα συμβάλει και στην περαιτέρω αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών στον κλάδο των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Επιπλέον, η απόρριψη της κατ’ εξουσιοδότηση πράξης λιγότερο από τέσσερις μήνες πριν από την ημερομηνία έναρξης της εφαρμογής των κειμένων θα εξέθετε τους φορείς της αγοράς σε έλλειψη ασφάλειας δικαίου και σε σοβαρότατα προβλήματα εφαρμογής.

1.7.

Όσον αφορά την επιλογή περιόδου ενός έτους, η ΕΟΚΕ εκτιμά, για τους ίδιους λόγους, ότι είναι αποδεκτή, πόσο μάλλον που έτσι θα συμπέσει η έναρξη της εφαρμογής με την έναρξη της εφαρμογής της αναθεωρημένης οδηγίας για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων (MiFID II). Η ΕΟΚΕ κρίνει απαραίτητο η αναβολή αυτή να έχει εξαιρετικό χαρακτήρα, να χορηγηθεί μία μόνο φορά και το ενδιάμεσο διάστημα να αξιοποιηθεί για την κατάρτιση και έκδοση της οριστικής κατ’ εξουσιοδότηση πράξης το συντομότερο δυνατό. Τούτο δε επειδή το ζητούμενο είναι να επιτευχθεί όσο το δυνατόν ταχύτερα η παροχή σαφήνειας και ασφάλειας στους φορείς της αγοράς, καθώς και στους ιδιώτες πελάτες και επενδυτές.

1.8.

Κατά την ΕΟΚΕ, δεν τίθεται ζήτημα με την αναβολή αυτή να υπονομευθούν οι στόχοι και οι επιτεύξεις του κανονισμού PRIIP. Γι’ αυτό οι τυχόν προσαρμογές της κατ’ εξουσιοδότηση πράξης θα πρέπει να εντάσσονται στο προαναφερόμενο πλαίσιο. Πόσο μάλλον που η επανεξέταση του κανονισμού PRIIP θα γίνει μόλις έναν χρόνο μετά και που ενδέχεται να ανακύψουν τότε ερωτήματα υπό το φως των πρώτων εμπειριών από την εφαρμογή και την παρακολούθηση. Οι προαναφερόμενες προσαρμογές θα πρέπει να συντελούν άμεσα στην πραγματική αύξηση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών. Παράλληλα, απαιτείται να συνάδουν με τους κανόνες που θα προβλεφθούν στην προσεχή οδηγία MiFID.

2.1.

Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1286/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (6) (κανονισμός PRIIP) θεσπίζει διατάξεις για την αύξηση της διαφάνειας στην αγορά επενδύσεων για ιδιώτες επενδυτές. Ειδικότερα, επιβάλλει στους παραγωγούς PRIIP να καταρτίζουν έγγραφο βασικών πληροφοριών (KID).

2.2.

Ο κανονισμός εξουσιοδοτεί τις ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές (7) (ΕΕΑ) να καταρτίζουν ρυθμιστικά τεχνικά πρότυπα όπου διευκρινίζονται τα στοιχεία του εγγράφου βασικών πληροφοριών.

2.3.

Αφού οι ΕΕΑ τής κοινοποίησαν το κοινό τους σχέδιο ρυθμιστικών τεχνικών προτύπων, η Επιτροπή υιοθέτησε στα τέλη Ιουνίου του 2016 τον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό που έθετε σε εφαρμογή τα εν λόγω πρότυπα.

2.4.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με ψήφισμα της 14ης Σεπτεμβρίου 2016, διατύπωσε αντιρρήσεις έναντι του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού της Επιτροπής (8). Ζήτησε από την Επιτροπή να προβεί σε αξιολόγηση των διατάξεων που αφορούν τα PRIIP πολλαπλών επιλογών, τα σενάρια επιδόσεων και την προειδοποίηση σχετικά με τη δυσκολία κατανόησης.

2.5.

Ακόμη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπως εξάλλου και μεγάλη πλειονότητα των κρατών μελών, ζήτησε να αναβληθεί η εφαρμογή του κανονισμού.

2.6.

Με την πρόταση κανονισμού που υποβάλλεται τώρα προς εξέταση προτείνεται να αναβληθεί για έναν χρόνο, έως την 1η Ιανουαρίου 2018, η έναρξη της εφαρμογής του κανονισμού στο σύνολό του.

3.1.

Γενικά, στόχος του κανονισμού PRIIP είναι να προστατεύονται καλύτερα οι ιδιώτες πελάτες και επενδυτές, ειδικότερα δε όσοι επενδύουν σε PRIIP. Εξάλλου, η αύξηση της διαφάνειας που προβλέπεται στον κανονισμό και η εναρμόνιση της υποχρέωσης σχετικά με την παροχή πληροφοριών είναι ευνοϊκές για την εσωτερική αγορά χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, καθώς δημιουργούν ένα πεδίο όπου μπορούν να ανταγωνίζονται επί ίσοις όροις τα διάφορα προϊόντα και δίαυλοι διανομής. Ως εκ τούτου, ο κανονισμός θα συμβάλει επίσης στην περαιτέρω αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών στον κλάδο των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών.

3.2.

Για την εκπλήρωση αυτών των στόχων, ο κανονισμός απαιτεί από τους παραγωγούς PRIIP να συμμορφώνονται με μια σειρά προϋποθέσεις που αφορούν την πληροφόρηση για τα προϊόντα τους, ενώ καθιστά υποχρεωτικό να λαμβάνουν οι ιδιώτες πελάτες και επενδυτές το έγγραφο βασικών πληροφοριών για τα προϊόντα που τους προτείνονται. Επομένως, αναμένεται να μπορούν οι ιδιώτες επενδυτές να σχηματίσουν πληρέστερη εικόνα της οικονομικής φύσης και των κινδύνων που ενέχει ένα συγκεκριμένο προϊόν και να συγκρίνουν τις διάφορες προσφορές.

3.3.

Η έναρξη της εφαρμογής του κανονισμού, σύμφωνα με την αρχική του εκδοχή, προβλεπόταν για το τέλος του 2016. Κατ’ αρχήν, η ημερομηνία αυτή ισχύει και για τις «διατάξεις εφαρμογής» που αποφάσισε η Επιτροπή στα μέσα του 2016, μέσω κατ’ εξουσιοδότηση πράξης, με βάση τα σχέδια ρυθμιστικών τεχνικών προτύπων που είχαν καταρτίσει οι ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές (ΕΕΑ). Τα εν λόγω σχέδια ρυθμιστικών προτύπων αφορούν την παρουσίαση και το περιεχόμενο του εγγράφου βασικών πληροφοριών, την τυποποιημένη μορφή του, τη μεθοδολογία για την παρουσίαση των κινδύνων και των αποδόσεων και τον υπολογισμό των δαπανών, καθώς επίσης και τους όρους και την ελάχιστη συχνότητα επανεξέτασης του περιεχομένου του εν λόγω εγγράφου και τους όρους που πρέπει να τηρούνται για να εκπληρώνεται η υποχρέωση παροχής του εγγράφου αυτού στους ιδιώτες επενδυτές.

3.4.

Το μεν Συμβούλιο δεν εξέφρασε αντιρρήσεις σχετικά με τον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό της Επιτροπής κατά το διάστημα της εξέτασης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όμως τον απέρριψε, με ψήφισμα της 14ης Σεπτεμβρίου 2016 (9).

3.5.

Παρά το γεγονός ότι ο κανονισμός είναι άμεσα εφαρμοστέος από το τέλος του 2016 και ότι η κατάρτιση εγγράφου βασικών πληροφοριών δεν συνδέεται με την υιοθέτηση του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με την ίδια ευκαιρία ζήτησε να αναβληθεί η εφαρμογή του κανονισμού PRIIP. Η μεγάλη πλειονότητα των κρατών μελών κατέθεσαν επίσης ανάλογο αίτημα αναβολής. Επεσήμαναν, επί του προκειμένου, ότι η απουσία τεχνικών προτύπων θα παρεμπόδιζε την απρόσκοπτη εφαρμογή του κανονισμού.

3.6.

Υπό τις ιδιαίτερες αυτές συνθήκες, η ΕΟΚΕ συντάσσεται με την άποψη να αναβληθεί η έναρξη της εφαρμογής του κανονισμού. Εάν δεν αναβληθεί, θα υπάρχει κίνδυνος να μην επιτευχθούν —ή να υλοποιηθούν σε ανεπαρκή βαθμό— οι επιδιωκόμενοι στόχοι (βλέπε παραπάνω και παρακάτω). Επιπλέον, η κατ’ εξουσιοδότηση πράξη απορρίφθηκε λιγότερο από τέσσερις μήνες πριν από την ημερομηνία έναρξης της εφαρμογής των κειμένων, και επομένως οι φορείς της αγοράς θα αντιμετώπιζαν έλλειψη ασφάλειας δικαίου, καθώς και σοβαρότατα προβλήματα εφαρμογής.

3.7.

Εξάλλου, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τη γνωμοδότηση που είχε ήδη εκδώσει σχετικά με τα PRIIP, στην οποία είχε τοποθετηθεί υπέρ των σχετικών προτάσεων και της διαδικασίας που είχε επιλεγεί (10). Με την ευκαιρία εκείνη η ΕΟΚΕ τόνιζε τη σημασία μιας νομοθετικής πράξης που να ρυθμίζει, για πρώτη φορά, όλα τα είδη περίπλοκων χρηματοπιστωτικών προϊόντων και να εξασφαλίζει τη συγκρισιμότητά τους, ανεξάρτητα αν ο παραγωγός του προϊόντος είναι τράπεζα, ασφαλιστική επιχείρηση ή εταιρεία επενδύσεων.

3.8.

Η ΕΟΚΕ υποστήριζε επίσης, στον τομέα αυτόν, τη δημιουργία ενιαίας χρηματοπιστωτικής αγοράς, στην οποία θα κυκλοφορούν σαφείς, ακριβείς και συγκρίσιμες πληροφορίες (11). Προέβαλλε επίσης το επιχείρημα ότι ένα ομοιογενές, απλοποιημένο και τυποποιημένο σύστημα πληροφοριών καθιστά δυνατή τη σύγκριση και την κατανόηση των πληροφοριών, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η διαφάνεια και η αποτελεσματικότητα της αγοράς (12). Σήμερα η ΕΟΚΕ συμπληρώνει τις παρατηρήσεις αυτές διευκρινίζοντας ότι τα μελλοντικά ρυθμιστικά τεχνικά πρότυπα θα πρέπει να συντελούν άμεσα στην αύξηση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών. Θα πρέπει λοιπόν να μπορούν οι καταναλωτές να διακρίνουν σαφώς ποια προϊόντα είναι περίπλοκα και να λαμβάνουν τις αποφάσεις τους όντας ενημερωμένοι, ενώ ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δίδεται στα ζητήματα κόστους και απόδοσης. Ωστόσο, για την αποφυγή ασυνεπειών, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι κανόνες που προβλέπονται στις διατάξεις της προσεχούς οδηγίας MiFID (13).

3.9.

Ακόμη, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η επιλογή περιόδου ενός έτους είναι αποδεκτή, υπό τον όρο η αναβολή να έχει εξαιρετικό χαρακτήρα, να χορηγηθεί μία μόνο φορά και το ενδιάμεσο διάστημα να αξιοποιηθεί για την κατάρτιση και έκδοση της οριστικής κατ’ εξουσιοδότηση πράξης. Οι ενέργειες αυτές πρέπει να ολοκληρωθούν όσο το δυνατόν πιο σύντομα, ώστε να εξασφαλιστεί το ταχύτερο σαφήνεια και ασφάλεια για τους φορείς της αγοράς και για τους ιδιώτες πελάτες και επενδυτές.

3.10.

Εξάλλου, εφόσον επιλεγεί περίοδος αναβολής ενός έτους, η έναρξη της εφαρμογής του κανονισμού PRIIP θα συμπέσει και πάλι με την έναρξη της εφαρμογής της οδηγίας MiFID II (14), που συνεπάγεται επίσης πλεονεκτήματα για τους καταναλωτές. Η εφαρμογή της οδηγίας MiFID II είχε επίσης αναβληθεί κατά ένα έτος (15), και η ΕΟΚΕ είχε συμφωνήσει με την αναβολή αυτή (16).

3.11.

Κατά τη διαδικασία αυτή δεν είναι δυνατό να υπονομευθούν οι στόχοι που είχαν ταχθεί και τους οποίους η ΕΟΚΕ είχε υποστηρίξει. Γι’ αυτό οι τυχόν προσαρμογές της κατ’ εξουσιοδότηση πράξης θα πρέπει να εντάσσονται στο προαναφερόμενο πλαίσιο.

3.12.

Ως προς τα υπόλοιπα, και στον βαθμό που αυτό είναι αναγκαίο, κρίνεται προτιμότερο να περιμένουμε την επανεξέταση του κανονισμού PRIIP, η οποία λόγω της προτεινόμενης αναβολής της εφαρμογής του θα πραγματοποιηθεί πλέον μόλις έναν χρόνο μετά την έναρξη της εφαρμογής του (17). Έτσι, θα υπάρχει η δυνατότητα να ληφθούν υπόψη με την ευκαιρία αυτή τα πρώτα συμπεράσματα από την εφαρμογή και την παρακολούθησή του.

«Α.

λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι ουσιώδες οι πληροφορίες για τους καταναλωτές σχετικά με τα επενδυτικά προϊόντα να είναι συγκρίσιμες προκειμένου να προάγονται οι ισότιμοι όροι ανταγωνισμού στην αγορά, ανεξάρτητα από την κατηγορία ενδιάμεσου χρηματοπιστωτικού οργανισμού που παράγει ή διαθέτει στην αγορά τα εν λόγω προϊόντα·

Β.

λαμβάνοντας υπόψη ότι η αφαίρεση του πιστωτικού κινδύνου από τον υπολογισμό της κατηγοριοποίησης επικινδυνότητας των ασφαλιστικών προϊόντων θα ήταν παραπλανητική για τους επενδυτές·

Γ.

λαμβάνοντας υπόψη ότι η μεταχείριση των προϊόντων πολλαπλών επιλογών εξακολουθεί να χρειάζεται αποσαφήνιση, ιδίως σε σχέση με τη ρητή απαλλαγή των κεφαλαίων ΟΣΕΚΑ βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1286/2014·

Δ.

λαμβάνοντας υπόψη ότι η κατ’ εξουσιοδότηση πράξη που εκδόθηκε από την Επιτροπή περιέχει σφάλματα στη μεθοδολογία υπολογισμού των σεναρίων μελλοντικών επιδόσεων και, συνεπώς, δεν πληροί την απαίτηση βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1286/2014 να παρέχει πληροφορίες που είναι “ακριβείς, δίκαιες, σαφείς και δεν είναι παραπλανητικές” και, συγκεκριμένα, δεν δείχνει για ορισμένα PRIIP, ακόμα και στην περίπτωση του δυσμενούς σεναρίου, και ακόμα και για προϊόντα που έχουν σταθερά καταγράψει απώλειες κατά τη διάρκεια της ελάχιστης συνιστώμενης περιόδου διακράτησης, ότι οι επενδυτές θα μπορούσαν να χάσουν χρήματα·

Ε.

λαμβάνοντας υπόψη ότι η έλλειψη λεπτομερούς καθοδήγησης στο πλαίσιο του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού για την “προειδοποίηση σχετικά με την κατανόηση” δημιουργεί σοβαρό κίνδυνο ασυνεπούς εφαρμογής αυτού του στοιχείου στο έγγραφο βασικών πληροφοριών στην ενιαία αγορά·

ΣΤ.

λαμβάνοντας υπόψη ότι το Κοινοβούλιο εξακολουθεί να θεωρεί ότι η αποστολή των ρυθμιστικών τεχνικών προτύπων (RTS) θα πρέπει να συμπεριλάβει την περαιτέρω τυποποίηση όσον αφορά το πότε θα χρησιμοποιείται η προειδοποίηση σχετικά με την κατανόηση·

Ζ.

λαμβάνοντας υπόψη ότι, εάν δεν εφαρμοστεί αυτή η αλλαγή, υπάρχει κίνδυνος οι κανόνες που ορίζονται στον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό να αντιβαίνουν στο πνεύμα και τον σκοπό της νομοθεσίας, που είναι η παροχή σαφών, κατανοητών και μη παραπλανητικών πληροφοριών σχετικά με τα PRIIP στους ιδιώτες επενδυτές·

Η.

λαμβάνοντας υπόψη ότι, στην από 30 Ιουνίου 2016 επιστολή του προέδρου της Επιτροπής Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής προς την Επιτροπή, η διαπραγματευτική ομάδα του Κοινοβουλίου ζήτησε από την Επιτροπή να αξιολογήσει κατά πόσον θα πρέπει να καθυστερήσει η εφαρμογή του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1286/2014·».

10.3.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 75/48

Εισηγητής:

ο κ. Giuseppe GUERINI

Συνεισηγητής:

ο κ. Michael IKRATH

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επιδοκιμάζει τις προσπάθειες που καταβάλλουν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη τα τελευταία χρόνια για την αντιμετώπιση της οικονομικής στασιμότητας. Εντούτοις, η ΕΟΚΕ δεν μπορεί να μην απαιτήσει μεγαλύτερη αποφασιστικότητα από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ όσον αφορά τον καθορισμό και την εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής για τη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας.

1.2.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι οι ευρωπαϊκές επενδύσεις θα ωφελήσουν, κυρίως, την πραγματική οικονομία, η οποία χαρακτηρίζεται από καινοτομία, ανάπτυξη και κοινωνική ευθύνη.

1.3.

Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) είναι η ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής οικονομίας. Ως εκ τούτου, η διασφάλιση ικανοποιητικής πρόσβασης σε χρηματοδότηση των ΜΜΕ και των ταχέως αναπτυσσόμενων επιχειρήσεων αποτελεί καθοριστικής σημασίας προϋπόθεση τόσο για την ανάπτυξη των εν λόγω επιχειρήσεων όσο και για την καινοτομία, την οικονομική ανάπτυξη, την απασχόληση, τη διασφάλιση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας και την εφαρμογή της κοινωνικής ευθύνης. Η βασική πηγή χρηματοδότησης των ΜΜΕ στην ΕΕ είναι η τραπεζική πίστη. Με δεδομένη την ανάγκη να δημιουργηθούν νέα πεδία ανάπτυξης και να αναδειχθεί η Ευρώπη σε ηγέτιδα δύναμη στον τομέα της καινοτομίας, απαιτείται να δημιουργηθούν νέοι δίαυλοι χρηματοδότησης για να υποστηριχθούν οι νεοφυείς επιχειρήσεις, οι καινοτόμες ΜΜΕ και οι ταχέως αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις (scale-ups).

1.4.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της επέκτασης των ευρωπαϊκών ταμείων επιχειρηματικών κεφαλαίων (EuVECA) και των ευρωπαϊκών ταμείων κοινωνικής επιχειρηματικότητας (EuSEF), και επισημαίνει ότι πρέπει να παρέχεται προστασία στους επενδυτές.

1.5.

Επομένως, η ΕΟΚΕ κρίνει ότι η παραδοσιακή χρηματοδότηση μέσω δανεισμού των εταιρειών που αναφέρονται στο σημείο 1.2 πρέπει να συμπληρωθεί με εναλλακτικές μεθόδους χρηματοδότησης, όπως επιχειρηματικά κεφάλαια (venture capital), συμμετοχική χρηματοδότηση (crowdfunding), ιδιωτικά μετοχικά κεφάλαια (private equity) κ.λπ. Ως εκ τούτου, η ΕΕ πρέπει να λάβει συγκεκριμένα και συνεκτικά μέτρα, αφενός για να επιτρέψει εκ νέου στις τράπεζες να ανταποκριθούν στη βασική τους αποστολή —αυτή της χρηματοδότησης της πραγματικής οικονομίας— και, αφετέρου, για να βελτιώσει σημαντικά τις δυνατότητες χρηματοδότησης μέσω ιδίων κεφαλαίων και χρηματαγορών, και μέσω της άρσης των εμποδίων που υφίστανται στη δημιουργία μιας ένωσης κεφαλαιαγορών.

1.6.

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει και υποστηρίζει την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να επισπεύσει την επανεξέταση των κανονισμών σχετικά με τις ευρωπαϊκές εταιρείες επιχειρηματικού κεφαλαίου (EuVECA — European venture capital fund) και τα ευρωπαϊκά ταμεία κοινωνικής επιχειρηματικότητας (EuSEF — European social entrepreneurship fund).

1.7.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το νομικό μέσο του κανονισμού τείνει να περιορίζει τον κίνδυνο διαφορετικής ερμηνείας σε εθνικό επίπεδο και, ως εκ τούτου, μπορεί να προάγει την οικοδόμηση ένωσης κεφαλαιαγορών. Επίσης, συστήνει να εξαλειφθούν οι διαφορές ερμηνείας που υφίστανται σε εθνικό επίπεδο.

1.8.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Ένωση να υποστηρίξει την ενίσχυση των συνεργιών μεταξύ των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», όπως η ψηφιακή ενιαία αγορά και η ενεργειακή ένωση, η COP 21, καθώς και των 17 στόχων των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη, ώστε οι μακροπρόθεσμες επενδύσεις να αποκτήσουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Η εμβάθυνση της οικονομικής ολοκλήρωσης για να διασφαλιστεί η παγκόσμια ανταγωνιστικότητα της ΕΕ πρέπει επίσης να αποτελέσει πρώτιστη προτεραιότητα κάθε επενδυτικής στρατηγικής.

1.9.

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι τμήματα του χρηματοπιστωτικού κλάδου αντί να κατευθύνονται στην πραγματική οικονομία προτιμούν εναλλακτικούς επενδυτικούς στόχους. Αυτοί επιδιώκουν συνήθως τη μεγιστοποίηση της απόδοσης των τοποθετήσεων, ενέχουν όμως υψηλό κερδοσκοπικό κίνδυνο. Προς αυτή την κατεύθυνση συμβάλλουν εξάλλου και οι κανονισμοί για τα ίδια κεφάλαια των ευρωπαϊκών τραπεζών, οι οποίοι ευνοούν σαφώς τις επενδύσεις σε κινητές αξίες, κυρίως κρατικά ομόλογα, έναντι των χρηματοδοτήσεων των επιχειρήσεων με δανειακά κεφάλαια. Θα πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι η νομοθεσία της ΕΕ έχει μέχρι σήμερα συμβάλει ελάχιστα, σε ανησυχητικό βαθμό, στη ρύθμιση των αμιγώς κερδοσκοπικών χρηματοπιστωτικών εταιρειών (αμοιβαία κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνου, σκιώδες τραπεζικό σύστημα). Επομένως, η ΕΟΚΕ συνιστά στα θεσμικά όργανα της ΕΕ να προωθήσουν με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα τις παραγωγικές επενδύσεις στην πραγματική οικονομία και να αντιμετωπίσουν τη χρηματοπιστωτική κερδοσκοπία που ενέχει υψηλό προφίλ κινδύνου. Ένα επίκαιρο παράδειγμα αυτής της εξέλιξης είναι το γεγονός ότι, κατά τη φετινή συνεδρίαση του ΔΝΤ στην Ουάσινγκτον, κεντρικό θέμα ήταν η χρηματοδότηση της πράσινης οικονομίας («πράσινη χρηματοδότηση» — «Green Finance»). Οι Κινέζοι αναγνώρισαν από πολύ νωρίς αυτό το νέο πεδίο και το ανέδειξαν και στο πλαίσιο της προεδρίας της ομάδας G20, την οποία κατείχε η Κίνα το 2016. Η ΕΕ οφείλει, συνεπώς, να λάβει συναφή μέτρα και στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών ταμείων επιχειρηματικών κεφαλαίων (EuVECA) και των ευρωπαϊκών ταμείων κοινωνικής επιχειρηματικότητας (EuSEF), τα οποία να ενθαρρύνουν και να ενισχύουν τη χρηματοδότηση της πράσινης οικονομίας (σε συνέχεια της COP 21), ούτως ώστε να αντιμετωπίσει ευθύς εξαρχής τη χρηματοπιστωτική κερδοσκοπία στον συγκεκριμένο τομέα (πράσινη χρηματοδότηση) (1).

1.10.

Όσον αφορά τον υπό εξέταση κανονισμό, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι υπάρχουν πλέον σε επίπεδο ΕΕ πολλές σημαντικές πηγές χρηματοδότησης, όπως το μέσο InnovFin (Χρηματοδοτήσεις της ΕΕ για την Καινοτομία — EU Finance for Innovators) στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», το πρόγραμμα COSME ή το πρόγραμμα EaSI, για να αναφέρουμε μόνο τα σημαντικότερα πέραν των ΕΔΕΤ ή του ΕΤΣΕ. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ προσδοκά ότι, στο πλαίσιο του αναπροσανατολισμού των εταιρειών EuVECA και των ταμείων EuSEF, θα επιτευχθεί στενός συντονισμός. Στην προκειμένη περίπτωση, θα πρέπει να συνεκτιμηθεί ότι τα μέχρι σήμερα πολύ περιορισμένα κριτήρια πρόσβασης, καθώς και οι λοιποί περιοριστικοί όροι που έχουν επιβληθεί από την Επιτροπή, πρέπει να χαλαρώσουν ουσιαστικά, ώστε να βελτιωθεί αισθητά η αποτελεσματικότητα των ταμείων με γνώμονα πάντοτε τους στόχους που έχουν τεθεί. Κατευθυντήρια γραμμή πρέπει να είναι η ύπαρξη υψηλού βαθμού ευελιξίας.

1.11.

Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι η αναθεώρηση θα επιφέρει επίσης τροποποιήσεις των πιστωτικών κανόνων των Συμβάσεων της Βασιλείας III, έτσι ώστε, εκτός του λεγόμενου συντελεστή υποστήριξης των ΜΜΕ (SME Supporting Factor), να καθιερωθεί και ο συντελεστής υποστήριξης των κοινωνικών επιχειρήσεων (Social Enterprises Supporting Factor). Με τον τρόπο αυτό, αναμένεται να καταστεί εφικτή η μείωση των κεφαλαιακών απαιτήσεων για τον πιστωτικό κίνδυνο σε περίπτωση δημοσιονομικής δέσμευσης σε κοινωνικές επιχειρήσεις.

1.12.

Προκειμένου να διευρυνθεί η συμμετοχή σε αυτού του είδους τα επενδυτικά ταμεία, η ΕΟΚΕ συνιστά να καταστεί δυνατή η δημιουργία «ταμείων χαρτοφυλακίου». Αυτά τα ταμεία θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ενίσχυση της δραστηριοποίησης μη θεσμικών επενδυτών —μεταξύ άλλων με τη μορφή ενώσεων των ενδιαφερομένων— ιδρύοντας «ταμεία εγγυήσεων», τα οποία θα στηρίζονται στην παροχή δημόσιων πόρων και θα διοικούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτού του είδους τα ταμεία θα μπορούσαν να στηρίξουν τις επενδύσεις σε επιχειρήσεις και οργανισμούς με έντονα κοινωνικό προσανατολισμό.

1.13.

Εξίσου σημαντική θεωρεί η ΕΟΚΕ τη διαμόρφωση ενός πλαισίου κανόνων, μέσα στο οποίο θα μπορούσαν να αναπτυχθούν με θετικό τρόπο οι στόχοι χρηματοδότησης των κοινωνικών επενδυτικών κεφαλαίων, όπως κοινωνικές επιχειρήσεις (ΚΕ) και οργανισμοί κοινωνικού τομέα (ΟΚΤ). Τούτο απαιτεί την άρση παρεμφερών εμποδίων, τα οποία δυσχεραίνουν σημαντικά τη δυνατότητα αυτών των παραγόντων να λειτουργήσουν σε ισότιμη βάση σε περιβάλλον αγοράς. Ειδικότερα, χρειάζεται να θεσπιστούν καινοτόμα μέσα που να επιτρέπουν στον δημόσιο τομέα να αναλαμβάνει κοινωνικές πρωτοβουλίες στο πλαίσιο των εμπορικών εταιρικών σχέσεων με ΚΕ και ΟΚΤ.

1.14.

Επιπλέον η ΕΟΚΕ ζητεί, κατά την έννοια της γνωμοδότησης TEN/584 «Δυναμικό των e-ηλικιωμένων» και στο πλαίσιο των εταιρειών EuVECA και των ταμείων EusSEF, να διευκολυνθεί η πρόσβαση στη χρηματοδότηση για τη λεγόμενη «οικονομία της τρίτης ηλικίας». Συνακόλουθα, αυτό θα έχει επίσης θετικό αντίκτυπο στους προϋπολογισμούς των κρατών μελών, λόγω της ελάφρυνσης του συνταξιοδοτικού συστήματος από ενεργούς, μεγαλύτερους σε ηλικία ιδρυτές νέων επιχειρήσεων. Θα διαμορφωθεί, έτσι, μια νέα αξιακή αλυσίδα η οποία θα δημιουργήσει νέες πηγές εσόδων για το κράτος. Το ίδιο ισχύει και για τις γυναίκες (2) επιχειρηματίες και ιδρύτριες νεοφυών επιχειρήσεων, επιχειρηματίες του κοινωνικού τομέα κ.λπ.

2.1.

Η πρόταση επιδιώκει τον συντονισμό των πόρων των EuVECA και EuSEF με μέτρα που έχουν ήδη συμφωνηθεί σε επίπεδο ΕΕ με σκοπό την τόνωση της οικονομικής ανάκαμψης (δηλαδή, το επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη, το σχέδιο δράσης για την οικοδόμηση Ένωσης Κεφαλαιαγορών, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων).

2.2.

Σύμφωνα με την Επιτροπή, η πρόσβαση σε επιχειρηματικά κεφάλαια και κεφάλαια κοινωνικής επιχειρηματικότητας είναι το κλειδί για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης των νεοφυών επιχειρήσεων στην ΕΕ, των καινοτόμων ΜΜΕ και των κοινωνικών επιχειρήσεων.

2.3.

Ωστόσο, η ΕΕ εξακολουθεί να υπολείπεται των ΗΠΑ στην αγορά επιχειρηματικών κεφαλαίων, αντί να καλύπτει αυτή την υστέρηση.

2.4.

Επομένως, η Επιτροπή τροποποιεί το πλαίσιο των εταιρειών EuVECA και των ταμείων EuSEF πριν από την αρχικά προγραμματισμένη επανεξέταση (2017), έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι και τα δύο θα συμβάλλουν περισσότερο —σε συντονισμό με άλλες δράσεις— στην υποστήριξη των επιχειρηματικών κεφαλαίων και των κοινωνικών επενδύσεων σε ολόκληρη την ΕΕ.

2.5.

Η πρόταση τροποποίησης επικεντρώνεται στα εξής: i) πώς επενδύουν τα ταμεία σε περιουσιακά στοιχεία· ii) πώς οι διαχειριστές κεφαλαίων διαχειρίζονται τα κεφάλαια· iii) πώς και οι δύο κανονισμοί αλληλεπιδρούν με άλλους υφιστάμενους νόμους σχετικά με επενδυτικά κεφάλαια· iv) ποιες απαιτήσεις πρέπει να πληρούν τα ταμεία προκειμένου να αξιοποιήσουν το διασυνοριακό διαβατήριο.

2.6.

Η πρόταση της Επιτροπής βασίζεται, αφενός, στο άρθρο 114 της ΣΛΕΕ και, αφετέρου, σε ολοκληρωμένη μελέτη αντίκτυπου (3).

3.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να επισπεύσει την επανεξέταση των κανονισμών σχετικά με τις ευρωπαϊκές εταιρείες επιχειρηματικού κεφαλαίου (EuVECA) και τα ευρωπαϊκά ταμεία κοινωνικής επιχειρηματικότητας (EuSEF)· η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφραστεί θετικά και για τους δύο κανονισμούς με αφορμή τις πρώτες προτάσεις για την υιοθέτησή τους το 2012 στις γνωμοδοτήσεις της με θέμα «Ευρωπαϊκές εταιρείες επιχειρηματικού κεφαλαίου» (4) και «Ευρωπαϊκά ταμεία κοινωνικής επιχειρηματικότητας» (5). Αυτό ισχύει κυρίως βάσει του «Σχεδίου δράσης της ΕΕ για την οικοδόμηση ένωσης κεφαλαιαγορών» (6).

3.2.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί και υποστηρίζει την προσπάθεια να ενισχυθεί η χρηματοδότηση των νέων επιχειρήσεων. Ομάδα στόχος είναι οι ΜΜΕ, ιδίως οι νεοφυείς επιχειρήσεις, οι μονοπρόσωπες εταιρείες, με δυναμικό καινοτομίας. Οι παρεμβάσεις θα αφορούν όχι μόνο το αρχικό στάδιο, αλλά κυρίως το δεύτερο και το τρίτο στάδιο ανάπτυξης. Συγκεκριμένα, στο επίκεντρο πρέπει να βρεθούν οι ΜΜΕ που μπορούν να αναπτυχθούν ταχέως αλλά είναι πολύ μικρές για την κεφαλαιαγορά και δεν πληρούν τα κριτήρια για δανεισμό. Εξίσου σημαντικό είναι να δοθεί προτεραιότητα σε επιχειρήσεις με κοινωνικούς στόχους και βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο (επιχειρηματίες κοινωνικού τομέα).

3.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία τη λήψη μέτρων από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη για την ανάπτυξη των κεφαλαιοποιητικών, επενδυτικών και χρηματοδοτικών μέσων για επιχειρηματικές δραστηριότητες οι οποίες χρησιμεύουν ως συμπλήρωμα των τραπεζικών πιστώσεων. Εντούτοις, πρέπει να αναγνωριστεί ότι πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες —ιδίως περιφερειακές τράπεζες, όπως συνεταιριστικές και ταμιευτήρια στα κράτη μέλη— έχουν λάβει μέτρα για τη στήριξη νέων επιχειρήσεων και συγκαταλέγονται μεταξύ των σημαντικότερων χρηματοδοτών για επιχειρηματίες του κοινωνικού τομέα και καινοτόμες νεοφυείς επιχειρήσεις (7).

3.4.

Ωστόσο, πρέπει να επισημανθεί ότι, συχνά, όχι μόνο οι ΜΜΕ, αλλά και οι επιχειρηματίες του κοινωνικού τομέα και οι νεοφυείς επιχειρήσεις διαθέτουν εξαιρετικά περιορισμένη ευχέρεια κεφαλαίου. Συνεπώς, οι επιχειρήσεις αυτές δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν στα κριτήρια πιστοληπτικής ικανότητας των τραπεζικών πιστώσεων, τα οποία αυστηροποιήθηκαν ιδίως μέσω των ΟΚΑ IV/ΚΚΑ. Αυτή η διόλου ικανοποιητική κατάσταση κινδυνεύει να οξυνθεί περαιτέρω λόγω της Βασιλείας IV.

3.5.

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η επικαιροποίηση των κανονισμών EuVECA και EuSEF είναι σκόπιμη, ωστόσο δεν αποτελεί το μοναδικό απαραίτητο μέτρο. Πέρα από τη βελτίωση των εν λόγω κανονισμών, πρέπει να ληφθούν πρόσθετα μέτρα, ώστε να δημιουργηθεί μια πιο δυναμική επενδυτική νοοτροπία, η οποία θα απευθύνεται σε όλους τους τύπους επιχειρήσεων που εκπροσωπούνται σήμερα στην αγορά. Έτσι, θα ενισχυθεί, αφενός, η επιχειρηματικότητα και, αφετέρου, θα βοηθηθεί η πραγμάτωση του κοινωνικού πυλώνα της ΕΕ.

3.6.

Είναι κρίσιμο να επισημανθεί ότι ένα τμήμα του χρηματοπιστωτικού κλάδου δεν έχει απολύτως κανένα ενδιαφέρον για τη βιώσιμη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας, αλλά επενδύει αποκλειστικά εκεί όπου μπορεί να επιτύχει άμεσα υψηλή απόδοση, και μάλιστα συχνά σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, όπως για παράδειγμα μεταξύ της αγοράς και της μεταπώλησης επιχειρήσεων. Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ έχουν καταβάλει ελάχιστη προσπάθεια για να περιορίσουν τον αντίκτυπο παρόμοιων αμιγώς κερδοσκοπικών επενδυτικών ταμείων/επενδυτικών τραπεζών (αμοιβαία κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνου, σκιώδες τραπεζικό σύστημα) και να τα εντάξουν σε ένα συνεκτικό ρυθμιστικό καθεστώς.

3.7.

Επίσης, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα πρέπει να διασφαλίσουν την αυξανόμενη ελκυστικότητα των επενδύσεων σε επιχειρηματικές δραστηριότητες της πραγματικής οικονομίας —και όχι μόνο στα χρηματοπιστωτικά μέσα— μέσω κινήτρων καθώς και να διαμορφώσουν ένα φιλόδοξο αναπτυξιακό θεματολόγιο.

3.8.

Η ΕΟΚΕ, όπως και η Επιτροπή, φρονεί ότι, με την περαιτέρω ανάπτυξη των εταιρειών EuVECA και των ταμείων EuSEF, οι καινοτόμες επιχειρήσεις και οι επιχειρηματίες του κοινωνικού τομέα, καθώς και οι ΜΜΕ, θα αποκτήσουν εντέλει πρόσβαση σε τραπεζικές πιστώσεις και η χρηματοδότηση μέσω πιστώσεων και επιχειρηματικών κεφαλαίων θα μπορούσαν να συνδυαστούν μεταξύ τους για την επίτευξη θετικής μόχλευσης. Η ΕΟΚΕ συνιστά την προώθηση μιας ευρωπαϊκής αντίληψης όσον αφορά τα επιχειρηματικά κεφάλαια (European way of venture capital fundings).

3.9.

Στην ανάλυση της ευρωπαϊκής εταιρείας επιχειρηματικού κεφαλαίου, πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι 8 από τις 11 πιο ενεργές εταιρείες στηρίζονται σε δημόσιους πόρους ή, εν πάση περιπτώσει, στη σημαντική συμμετοχή δημόσιων φορέων, με το κάθε κράτος μέλος να συμπεριφέρεται διαφορετικά. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ συνιστά τα βασικά ευρωπαϊκά προγράμματα, όπως τα σχέδια δράσης για την ενιαία ψηφιακή αγορά και για την ενεργειακή ένωση, καθώς και η καθιέρωση του κοινωνικού πυλώνα της ΕΕ να ληφθούν υπόψη στον προσανατολισμό του ταμείου.

3.10.

Είναι ανάγκη ο αναπροσανατολισμός των μέτρων EuVECA και EuSEF να συντονιστεί το συντομότερο δυνατό με τα ακόλουθα μέσα: α) το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων· β) την πρωτοβουλία για την ένωση κεφαλαιαγορών· γ) το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (το οποίο αποκτά ολοένα μεγαλύτερη σημασία, ωστόσο θα έπρεπε ενδεχομένως να ληφθεί περισσότερο υπόψη από τα εθνικά οικονομικά και τραπεζικά συστήματα, τα οποία δεν έχουν ακόμη αξιοποιήσει πλήρως το δυναμικό του).

3.11.

Η πρόταση για την επανεξέταση των κανονισμών EuVECA και EuSEF συμβάλλει στην επίτευξη του βασικού στόχου της πολιτικής της ΕΕ: στη βελτίωση των δυνατοτήτων πρόσβασης των ΜΜΕ και των κοινωνικών επιχειρήσεων σε χρηματοδότηση. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι συναφείς πιστωτικοί κανόνες της σύμβασης της Βασιλείας III, οι οποίοι ενσωματώθηκαν στο δίκαιο της ΕΕ με μια οδηγία (ΟΚΑ 4) και έναν κανονισμό (ΚΚΑ), πρέπει να τροποποιηθούν· στο πλαίσιο αυτό, πρέπει, εκτός από τον λεγόμενο συντελεστή υποστήριξης των ΜΜΕ («SME Supporting Factor»), να υιοθετηθεί και ο συντελεστής υποστήριξης των κοινωνικών επιχειρήσεων («Social Enterprises Supporting Factor») στον ΚΚΑ, προκειμένου να περιοριστούν δραστικά οι κεφαλαιακές απαιτήσεις για τον πιστωτικό κίνδυνο κατά την ανάληψη οικονομικών δεσμεύσεων σε κοινωνικές επιχειρήσεις. Πρόκειται για εύκολα προσδιορίσιμους συντελεστές, οι οποίοι δεν βαρύνουν τα δημόσια οικονομικά των κρατών μελών. Αυτό φαίνεται ότι είναι ζωτικής σημασίας για την ΕΟΚΕ, δεδομένου ότι οι ΜΜΕ αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας της ΕΕ και διασφαλίζουν την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα της ΕΕ. Κατά συνέπεια, αποτελούν καίριο στοιχείο για την ανάπτυξη και την απασχόληση.

3.12.

Πρέπει να υπενθυμιστεί ότι σε πάρα πολλές περιπτώσεις όχι μόνο οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας αλλά και διάφορες ΜΜΕ χαρακτηρίζονται από έναν ισχυρό δεσμό με τις τοπικές κοινωνίες· οι επιχειρήσεις αυτές θα μπορούσαν να επιδείξουν ενδιαφέρον για επενδύσεις, π.χ. σε οργανισμούς κοινωνικού χαρακτήρα ή στον συνεταιριστικό ενεργειακό εφοδιασμό από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (8). Η τρέχουσα συγκρότηση των κανονισμών για τις εταιρείες EuVECA και τα ταμεία EuSEF επιτρέπει αποκλειστικά τη συμμετοχή επαγγελματιών επενδυτών. Εφόσον όμως στόχος είναι να αυξηθούν περαιτέρω οι επενδύσεις, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα ήταν ευκταία η διεύρυνση της βάσης των δυνητικών επενδυτών που θα επιδείκνυαν σχετικό ενδιαφέρον.

3.13.

Ανεξάρτητα από την ανάγκη να διασφαλιστεί η κατάλληλη προστασία των επενδυτών, θα μπορούσε να επιτραπεί σε επενδυτές που επιδεικνύουν επενδυτική διάθεση, παρότι είναι μη θεσμικοί, να συμμετέχουν στα εν λόγω ταμεία. Αυξάνονται ήδη οι εναλλακτικές προσπάθειες «συγκέντρωσης κεφαλαίων», όπως, για παράδειγμα, η συμμετοχική χρηματοδότηση (crowdfunding), οι οποίες εφαρμόζονται συχνά εντελώς άτυπα και χωρίς σαφές πλαίσιο. Κατά συνέπεια, ένα ήπιο άνοιγμα των εταιρειών EuVECA και των ταμείων EuSEF και σε μη θεσμικούς επενδυτές ενδέχεται να παρουσιάζει ενδιαφέρον, καθώς μάλιστα θα μπορούσε να προβλέπει τη δυνατότητα οι μη θεσμικοί επενδυτές να οργανώνονται σε ενιαίες ομάδες.

3.14.

Επιθυμητή είναι επίσης η προσοχή που πρέπει να δοθεί στις επιχειρήσεις μεσαίου μεγέθους (με έως και 499 εργαζομένους)· δεν επιτρέπεται σε καμία περίπτωση να αγνοηθούν, έτσι ώστε η ανάπτυξή τους —η οποία συχνά οφείλεται στην εξέλιξη των επιχειρήσεων που αρχικά ξεκίνησαν ως ΜΜΕ— να εδραιωθεί και να ενισχυθεί περαιτέρω στο μέτρο του δυνατού.

3.15.

Η αρχή της επικουρικότητας λαμβάνεται δεόντως υπόψη στην υπό εξέταση πρόταση· κατά συνέπεια, επικροτούνται τα μέτρα σε επίπεδο ΕΕ (αντί σε εθνικό επίπεδο) με την αξιοποίηση των εταιρειών EuVECA και των ταμείων EuSEF, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα εναρμονισμένο πλαίσιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο, χωρίς να περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό η ελευθερία των κρατών μελών σχετικά με τη γενική προσέγγιση στο θέμα του επιχειρηματικού κεφαλαίου. Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την επιλογή του νομικού μέσου των κανονισμών. Ένα πιο εναρμονισμένο πλαίσιο θα μπορούσε να αναχαιτίσει τη συγκέντρωση των επιχειρηματικών κεφαλαίων σε ορισμένα μόνο κράτη μέλη και να συμβάλει στη μεγαλύτερη γεωγραφική τους εξάπλωση και στην αύξηση του αντίκτυπού τους. Σήμερα, οι πραγματοποιηθείσες επενδύσεις με τη μορφή επιχειρηματικών κεφαλαίων αντιπροσωπεύουν μόλις το 0,1 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ και επικεντρώνονται σε ορισμένα μόνο κράτη μέλη.

3.16.

Το να επιτραπεί στους διαχειριστές εναλλακτικών επενδυτικών κεφαλαίων, σύμφωνα με την οδηγία 2011/61/ΕΕ, να έχουν πρόσβαση στις εταιρείες EuVECA και τα ταμεία EuSEF, φαίνεται να είναι η ενδεδειγμένη λύση, έτσι ώστε να επιτευχθεί η εφαρμογή και ο αντίκτυπος αυτών των ταμείων μέσω της παραπομπής σε ήδη υφιστάμενους κανόνες σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

3.17.

Για τον λόγο αυτό, η ποιοτική και ποσοτική αναβάθμιση των δυνατοτήτων πρόσβασης των επιχειρήσεων στα ταμεία είναι πλήρως εναρμονισμένη με τη γενική προσέγγιση που ακολουθείται από την Επιτροπή για την ενίσχυση και των δύο αυτών ταμείων.

3.18.

Σκόπιμη κρίνεται επίσης η απόφαση για την ύπαρξη ενός κατώτατου ορίου επενδύσεων για την πρόσβαση στα ταμεία. Εντούτοις, θα πρέπει να ενθαρρυνθούν οι μηχανισμοί που αποσκοπούν στη διεύρυνση των συμμετοχών: μια πιθανή πρόταση θα μπορούσε να διευκολύνει τη σύσταση «ταμείου χαρτοφυλακίου» —μια δυνατότητα η οποία, συν τοις άλλοις, αναφέρεται στην ανάλυση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που επισυνάπτεται στην πρόταση για την επανεξέταση αυτών των κανονισμών.

3.19.

Ιδιαιτέρως αξιέπαινη είναι η προτεινόμενη μείωση των διοικητικών εξόδων καταχώρισης, ιδίως στο μέτρο που αυτή αποσκοπεί στην άρση γραφειοκρατικών εμποδίων, προκειμένου να αξιοποιηθούν πλήρως τα μέτρα που επιλέγονται προς χρηματοδότηση από την Επιτροπή, με στόχο τα έξοδα πρόσβασης για τους εν δυνάμει ενδιαφερόμενους επενδυτές να μη λειτουργούν αποτρεπτικά. Οι εν λόγω επενδυτές θα πρέπει να μπορούν να εστιάσουν στο αναπτυξιακό δυναμικό των επιχειρήσεων, που παρέχει πρόσβαση σε επιχειρηματικά κεφάλαια, και όχι στις δαπάνες πρόσβασης σε ένα υπερβολικά πολύπλοκο σύστημα.

3.20.

Οι τεχνικοί κανόνες σχετικά με τα ίδια κεφάλαια που πρέπει να διαθέτουν οι επενδυτές ώστε να αποκτήσουν πρόσβαση στα ταμεία ανατίθενται ορθά σε μια τεχνική αρχή όπως η ΕΑΚΑΑ. Η αρχή αυτή είναι η πλέον κατάλληλη για να διασφαλίσει ένα υψηλό επίπεδο κανονιστικών ρυθμίσεων σε έναν άκρως τεχνικό τομέα. Η ΕΟΚΕ προσδοκά ότι αυτή η δευτερεύουσα ρύθμιση σχετικά με την υλοποίηση μπορεί να επιτευχθεί σε συνεννόηση με τους ενδιαφερόμενους φορείς και με τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, εφόσον έχουν τη δυνατότητα να υποβάλουν παρατηρήσεις και σχόλια επί μιας προσωρινής έκδοσης των κειμένων, μεταξύ άλλων, σε σχέση με την απλούστευση των ενίοτε υπερβολικών κανόνων.

3.21.

Στο πλαίσιο των υφιστάμενων προτεραιοτήτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η ευρύτερη ανάπτυξη των EuVECA και EuSEF θα επέτρεπε, κυρίως στις καινοτόμες επιχειρήσεις και στις επιχειρήσεις της κοινωνικής καινοτομίας και της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας (ενεργειακή ένωση, ψηφιακή ενιαία αγορά και μέτρα της COP 21) να διαδραματίσουν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στον προσανατολισμό και τον χαρακτηρισμό των επενδύσεων. Εξαιρετικά χρήσιμη θα μπορούσε να αποδειχθεί εν προκειμένω η σύσταση «ταμείων εγγυήσεων» για τη στήριξη και χρηματοδότηση επενδύσεων σε τομείς με εξαιρετικά υψηλή κοινωνική, εργασιακή και περιβαλλοντική αξία, τα οποία θα τροφοδοτούνται με δημόσιους πόρους και η διαχείρισή τους θα διενεργείται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ τονίζει, τέλος, ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να υποστηρίξει συνολικά μέτρα που θα προωθούν την ανάπτυξη, στοχεύοντας στην πλήρη εφαρμογή μιας γενικότερης και ολοκληρωμένης στρατηγικής, καθόσον μάλιστα το σύνολο των εξειδικευμένων μέτρων δεν επαρκεί πλέον για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών οικονομιών σε ένα ολοένα και πιο περίπλοκο παγκόσμιο περιβάλλον.

10.3.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 75/53

Εισηγητής:

ο κ. Petru Sorin DANDEA

1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί και υποστηρίζει την πρωτοβουλία της Επιτροπής, στην οποία προτείνεται να παραταθεί το υφιστάμενο ευρωπαϊκό στατιστικό πρόγραμμα για την περίοδο 2018-2020.

1.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η επιλογή πολιτικής που προτιμά η Επιτροπή είναι εκείνη που ανταποκρίνεται καλύτερα στα αιτήματα των χρηστών των στατιστικών στοιχείων και μπορεί να συμβάλει στην κατάρτιση στατιστικών προϊόντων χρήσιμων για τους πολιτικούς ιθύνοντες, οι οποίοι θα μπορούσαν έτσι να διαθέτουν πιο συνεκτική στατιστική υποστήριξη για τη χάραξη πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

1.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η βελτίωση των υφιστάμενων προϊόντων και η ανάπτυξη νέων προϊόντων που απαιτούνται για τη μέτρηση της προόδου της ΕΕ υπό το πρίσμα των 17 στόχων και των 169 υποστόχων της στρατηγικής βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για το ευρωπαϊκό στατιστικό σύστημα (ΕΣΣ).

1.4.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει παλαιότερη πρόταση (1) και συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αξιοποιήσει τη δυνατότητα που παρέχει ο υπό εξέταση κανονισμός για την προσθήκη μέτρων όσον αφορά τη δημιουργία ενός μέσου στατιστικής έρευνας σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών, το οποίο θα αξιολογεί την οικονομική αξία που δημιουργήθηκε από την εθελοντική εργασία. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η μεθοδολογική προσέγγιση πρέπει να βασίζεται στο έγγραφο για τη μέτρηση της εργασίας σε εθελοντική βάση που έχει σχεδιαστεί από τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας.

1.5.

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι είναι σκόπιμο, στο πλαίσιο των νέων στατιστικών προϊόντων που προτείνονται από την Επιτροπή με σκοπό τη μέτρηση της παγκοσμιοποίησης, να συνυπολογιστούν οι στατιστικές έρευνες για τη μέτρηση του θετικού ή αρνητικού αντικτύπου στην ενιαία αγορά, του αντικτύπου των μετεγκαταστάσεων στην αγορά εργασίας της ΕΕ, της πίεσης που ασκεί ο αθέμιτος ανταγωνισμός με βάση τη χρήση φθηνού εργατικού δυναμικού και του μη σεβασμού των κανόνων της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) στον τομέα των εργασιακών σχέσεων, και πιο συγκεκριμένα στη βιομηχανία και στον τομέα των υπηρεσιών στην Ευρώπη.

1.6.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση της Επιτροπής να δρομολογηθεί μια ερευνητική δραστηριότητα με στόχο τη μελλοντική κοινωνική έρευνα σε επίπεδο ΕΕ. Μια τέτοια έρευνα θα πρέπει επίσης να συλλέγει δεδομένα σχετικά με την επάρκεια των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης και τη βιωσιμότητά τους στο νέο δημογραφικό πλαίσιο.

1.7.

Στο πλαίσιο της εντατικοποίησης των μεταναστευτικών ροών, η ΕΟΚΕ συνιστά να εντοπιστούν γρήγορα και να διορθωθούν οι αδυναμίες των στατιστικών ερευνών για τη μετανάστευση και το άσυλο. Επιβάλλεται να τεθεί πλήρως σε εφαρμογή το πρόγραμμα για την ενσωμάτωση των στατιστικών μετανάστευσης, σε συνεργασία με τις εθνικές στατιστικές υπηρεσίες.

1.8.

Η ΕΟΚΕ συνιστά στα κράτη μέλη να αυξήσουν τις επενδύσεις για την ανάπτυξη του ΕΣΣ προκειμένου να μπορέσει να ανταποκριθεί στην αυξανόμενη ζήτηση δεδομένων και να επιταχύνει την παραγωγή και τη διάδοσή τους.

1.9.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει το αίτημα που έχει διατυπώσει σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις (2) ότι τόσο η Eurostat όσο και οι εθνικές στατιστικές υπηρεσίες πρέπει να διαθέτουν ενισχυμένους ανθρώπινους και υλικούς πόρους αλλά και μέσα πληροφορικής απαραίτητα για την εκπλήρωση των ολοένα και σημαντικότερων αποστολών που απαιτεί η παραγωγή στατιστικών πληροφοριών ποιότητας σε ολοένα και πιο σύντομα χρονικά διαστήματα.

1.10.

Η ΕΟΚΕ συνιστά οι προσπάθειες της Επιτροπής και του ΕΣΣ για μια ποιοτική βελτίωση των στατιστικών στοιχείων και ανάπτυξη νέων στατιστικών προϊόντων να μην οδηγήσουν σε υπερβολική αύξηση των διοικητικών πιέσεων στους φορείς παροχής δεδομένων, στα νοικοκυριά ή στις επιχειρήσεις.

1.11.

Δεδομένης της σημαντικής συμβολής των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σε ό,τι αφορά τη βελτίωση των στατιστικών προϊόντων ώστε να ανταποκρίνονται καλύτερα στις απαιτήσεις δεδομένων, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση της Επιτροπής που προβλέπει την καθιέρωση τακτικού διαλόγου μεταξύ των χρηστών στατιστικών στοιχείων και του ΕΣΣ.

2.1.

Η πρόταση κανονισμού (3) της Επιτροπής αφορά την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 99/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το ευρωπαϊκό στατιστικό πρόγραμμα 2013-2017, και την παράτασή του για την περίοδο 2018-2020.

2.2.

Σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 223/2009, το ευρωπαϊκό στατιστικό πρόγραμμα παρέχει το πλαίσιο για την ανάπτυξη, την παραγωγή και τη διάδοση των ευρωπαϊκών στατιστικών, καθορίζοντας τα κύρια πεδία και τους στόχους των προβλεπόμενων ενεργειών για περίοδο αντίστοιχη του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου. Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 99/2013 καλύπτει μόνο την περίοδο 2013-2017, ενώ το τρέχον πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο εκτείνεται ως το 2020. Θα πρέπει συνεπώς το ευρωπαϊκό στατιστικό πρόγραμμα να παραταθεί έως το 2020.

2.3.

Στόχος της πρότασης είναι η παράταση του ευρωπαϊκού στατιστικού προγράμματος για την περίοδο 2018-2020 και η παροχή στο ΕΣΣ της χρηματοδοτικής συνδρομής που έχει ανάγκη προκειμένου να είναι σε θέση:

2.4.

Μετά τη διενέργεια αξιολόγησης αντικτύπου και διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη (4), η Επιτροπή προέβη στην επιλογή πολιτικής από τις πέντε που είχαν διατυπωθεί αρχικά. Η επιλογή 2γ, που προτιμήθηκε, αναμένεται να έχει τις πλέον θετικές επιπτώσεις στην επικαιροποίηση των δεδομένων με νέες δράσεις που θα εστιάζουν στη βελτίωση της έγκαιρης υποβολής στατιστικών για την ανισότητα, τη φτώχεια και την υλική στέρηση, καθώς επίσης για την ενέργεια και τα περιβαλλοντικά δεδομένα.

2.5.

Ο προϋπολογισμός που διατίθεται για την παράταση του ευρωπαϊκού στατιστικού προγράμματος την περίοδο 2018-2020 ανέρχεται σε 218,1 εκατ. ευρώ.

3.1.

Δεδομένης της ανάγκης η περίοδος που καλύπτει το ευρωπαϊκό στατιστικό πρόγραμμα να αντιστοιχεί στην περίοδο που καλύπτει το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, η ΕΟΚΕ συμφωνεί και υποστηρίζει την πρωτοβουλία της Επιτροπής, στην οποία προτείνεται να παραταθεί το υφιστάμενο ευρωπαϊκό στατιστικό πρόγραμμα για την περίοδο 2018-2020.

3.2.

Η επιλογή πολιτικής που προτιμά η Επιτροπή προϋποθέτει καλύτερη διάρθρωση των στατιστικών δεικτών με τις δέκα πολιτικές προτεραιότητες της Επιτροπής και η οποία θα επιτευχθεί με τη βελτίωση των υφιστάμενων στατιστικών εργαλείων και την ανάπτυξη νέων προϊόντων. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η εν λόγω επιλογή ανταποκρίνεται καλύτερα στα αιτήματα των χρηστών των στατιστικών στοιχείων και μπορεί να συμβάλει στην κατάρτιση στατιστικών προϊόντων χρήσιμων για τους πολιτικούς ιθύνοντες, οι οποίοι θα μπορούσαν έτσι να διαθέτουν πιο συνεκτική στατιστική υποστήριξη για τη χάραξη πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

3.3.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρωτοβουλία της Επιτροπής να συμπεριλάβει, στο πλαίσιο των νέων στατιστικών προϊόντων, τις έρευνες μέτρησης της προόδου με βάση τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ. Η βελτίωση των υφιστάμενων προϊόντων και η ανάπτυξη νέων προϊόντων που απαιτούνται για τη μέτρηση της προόδου της ΕΕ υπό το πρίσμα των 17 στόχων και των 169 υποστόχων της στρατηγικής βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για το ευρωπαϊκό στατιστικό σύστημα (ΕΣΣ).

3.4.

Για μεγάλο χρονικό διάστημα ο στατιστικός δείκτης που χρησιμοποιούνταν, σε παγκόσμιο επίπεδο, για τη μέτρηση του επιπέδου ανάπτυξης, ήταν το ΑΕγχΠ (ακαθάριστο εγχώριο προϊόν). Η Επιτροπή έχει αναγνωρίσει σε ανακοίνωσή της του 2009 (5) τα περιορισμένα όρια του δείκτη αυτού όσον αφορά την ορθή αξιολόγηση του επιπέδου κοινωνικής και περιβαλλοντικής ανάπτυξης. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τις προτάσεις που διατυπώνονται στις τότε και μεταγενέστερες γνωμοδοτήσεις της (6), τις οποίες θεωρεί εξαιρετικά σημαντικές στο πλαίσιο του κανονισμού που προτείνει η Επιτροπή.

3.5.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει παλαιότερη πρόταση (7) και συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αξιοποιήσει τη δυνατότητα που παρέχει ο υπό εξέταση κανονισμός για την προσθήκη μέτρων όσον αφορά τη δημιουργία ενός μέσου στατιστικής έρευνας σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών, το οποίο θα αξιολογεί την οικονομική αξία που δημιουργήθηκε από την εθελοντική εργασία. Η μεθοδολογική προσέγγιση πρέπει να βασίζεται στο έγγραφο για τη μέτρηση της εργασίας σε εθελοντική βάση που έχει σχεδιαστεί από τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας. Περιέχει ένα περιγραφικό ορισμό του εθελοντισμού, που τονίζει τρία βασικά χαρακτηριστικά: η εργασία σε εθελοντική βάση ορίζεται ως δραστηριότητες οι οποίες περιλαμβάνουν παραγωγική εργασία, δεν είναι αμειβόμενες, είναι εθελοντικές και δεν εκτελούνται προς όφελος ατόμων που ανήκουν στο νοικοκυριό του εθελοντή.

3.6.

Είναι αναγκαίο να ενσωματωθούν καλύτερα οι κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί δείκτες στο πλαίσιο των εθνικών λογαριασμών. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Επιτροπή να συνεχίσει τις προσπάθειές της στον τομέα αυτό στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού στατιστικού προγράμματος για την περίοδο 2018-2020.

3.7.

Όσον αφορά τα νέα στατιστικά προϊόντα που προτείνονται με σκοπό τη μέτρηση της παγκοσμιοποίησης, η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμο να συνυπολογιστούν οι στατιστικές έρευνες για τη μέτρηση του θετικού ή αρνητικού αντικτύπου στην ενιαία αγορά, του αντικτύπου των μετεγκαταστάσεων στην αγορά εργασίας της ΕΕ, της πίεσης που ασκεί ο αθέμιτος ανταγωνισμός με βάση τη χρήση φθηνού εργατικού δυναμικού και του μη σεβασμού των κανόνων της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) στον τομέα των εργασιακών σχέσεων, και πιο συγκεκριμένα στη βιομηχανία και στον τομέα των υπηρεσιών στην Ευρώπη.

3.8.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η εμπιστοσύνη των χρηστών στα στατιστικά στοιχεία μπορεί να αυξηθεί εάν οι κυβερνήσεις των κρατών μελών εφαρμόσουν τη σύσταση (8) που διατύπωσε ο ευρωπαϊκός συμβουλευτικός φορέας για τη διακυβέρνηση στον τομέα της στατιστικής (ESGAB) σχετικά με την εκπόνηση των δεσμεύσεων για την αξιοπιστία των στατιστικών.

3.9.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση της Επιτροπής να δρομολογηθεί μια ερευνητική δραστηριότητα με στόχο τη μελλοντική κοινωνική έρευνα σε επίπεδο ΕΕ. Δεδομένης της γήρανσης του πληθυσμού της Ευρώπης, μια τέτοια έρευνα θα πρέπει επίσης να συλλέγει δεδομένα σχετικά με την επάρκεια των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης και τη βιωσιμότητά τους στο νέο δημογραφικό πλαίσιο. Ομοίως, θα πρέπει να πραγματοποιηθούν χωρίς καθυστέρηση η καταγραφή και η διόρθωση των αδυναμιών των στατιστικών ερευνών για τη μετανάστευση και το άσυλο.

3.10.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει το αίτημα που έχει διατυπώσει σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις (9) ότι τόσο η Eurostat όσο και οι εθνικές στατιστικές υπηρεσίες πρέπει να διαθέτουν τους καλύτερους ανθρώπινους και υλικούς πόρους αλλά και μέσα πληροφορικής απαραίτητα για την εκπλήρωση των ολοένα και σημαντικότερων αποστολών που απαιτεί η παραγωγή στατιστικών πληροφοριών ποιότητας σε ολοένα και πιο σύντομα χρονικά διαστήματα. Η ΕΟΚΕ συνιστά στα κράτη μέλη να αυξήσουν τις επενδύσεις για την ανάπτυξη του ΕΣΣ, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στην αυξανόμενη ζήτηση δεδομένων και να επιταχύνει την παραγωγή και τη διάδοσή τους.

3.11.

Η ΕΟΚΕ συνιστά οι προσπάθειες της Επιτροπής και του ΕΣΣ για μια ποιοτική βελτίωση των στατιστικών στοιχείων και ανάπτυξη νέων στατιστικών προϊόντων να μην οδηγήσουν σε υπερβολική αύξηση των διοικητικών πιέσεων στους φορείς παροχής δεδομένων, στα νοικοκυριά ή στις επιχειρήσεις.

3.12.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση της Επιτροπής η οποία προβλέπει την καθιέρωση τακτικού διαλόγου μεταξύ των χρηστών των στατιστικών στοιχείων και του ΕΣΣ. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στη βελτίωση των στατιστικών προϊόντων ώστε να ανταποκρίνονται καλύτερα στις απαιτήσεις δεδομένων. Ο ESGAB διατύπωσε σχετική πρόταση στην έκθεσή του για το 2016.

10.3.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 75/57

Εισηγητής:

ο κ. Alberto MAZZOLA

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) υποστηρίζει θερμά την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να παρατείνει τη λειτουργία και να ενισχύσει τη χρηματοδοτική ικανότητας του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ), με τους στόχους και τη σημασία του οποίου συμφωνεί όσον αφορά την επίτευξη σταθερότητας και ασφάλειας για τους επενδυτές και φορείς έργων. Η ΕΟΚΕ είναι επίσης υπέρ της επέκτασης των όρων και της χρηματοδότησης του ΕΤΣΕ για την εξασφάλιση πιο μακρόπνοης προοπτικής που θα εγγυάται τη συστηματική προσέγγιση και συνέχεια των μέτρων.

1.2.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την επιτυχία του πρώτου έτους λειτουργίας του ΕΤΣΕ ως προς την άμεση ενεργοποίηση της αξίας των επενδύσεων, σύμφωνα με τις προβλέψεις και θεωρεί ιδιαίτερη επιτυχία το σκέλος χρηματοδότησης των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ). Το Παρατηρητήριο της ενιαίας αγοράς της ΕΟΚΕ θα πρέπει να μεριμνήσει για τη διαρκή εποπτεία των μέτρων του ΕΤΣΕ υπέρ των ΜΜΕ με τη βοήθεια δεικτών αντικτύπου.

1.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το ΕΤΣΕ 2.0 θα πρέπει να αποσκοπεί στη συμμετοχή ολοένα και περισσότερων ιδιωτικών κεφαλαίων, ξεπερνώντας το 62 % που είχε επιτευχθεί κατά το πρώτο έτος. Επ’ αυτού η ΕΟΚΕ προτείνει να εξεταστεί σοβαρά το ενδεχόμενο επέκτασης του πεδίου δραστηριοτήτων του σε άλλους χρηματοπιστωτικούς τομείς πέραν του τραπεζικού, όπως η αγορά ομολόγων, τα ασφαλιστικά ταμεία και συνταξιοδοτικά κεφάλαια. Τα ευρωπαϊκά και διεθνή ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά ταμεία θα μπορούσαν να συμβάλουν καθοριστικά στις επενδύσεις.

1.4.

Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της διατήρησης της έμφασης στην αγορά, της προσεκτικής εξέτασης του αντικτύπου του ΕΤΣΕ στην απασχόληση και την κοινωνία και της ενίσχυσης της συμπληρωματικότητας του ΕΤΣΕ σε σύγκριση με άλλα μέσα της ΕΕ και τις συνήθεις δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Τράπεζας επενδύσεων (ΕΤΕπ). Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι το ΕΤΣΕ δεν εξασφαλίζει την επένδυση των πόρων στις χώρες με τις μεγαλύτερες ανάγκες. Υποστηρίζει δε ότι το ΕΤΣΕ πρέπει να εξασφαλίσει μια ισορροπημένη γεωγραφική κάλυψη της ΕΕ, με κριτήριο και τη συνολική οικονομική δραστηριότητα κάθε χώρας, τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και τον χαρακτήρα της πρωτοβουλίας με γνώμονα τη ζήτηση και την αγορά, χωρίς την επιβολή προκαθορισμένων ποσοστώσεων και διατηρώντας επαρκή επίπεδα ευελιξίας μεταξύ των τομέων παρέμβασής του.

1.5.

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, οι παρεμβάσεις του το ΕΤΣΕ 2.0 πρέπει να εστιάζουν σε τομείς του μέλλοντος όπως η βιομηχανία 4.0, τα ευφυή δίκτυα ενεργειακών υποδομών, τα ψηφιακά δίκτυα και τα δίκτυα μεταφορών, η προστασία του περιβάλλοντος, τα διεθνή έργα —συμπεριλαμβανομένων ευρωπαϊκών έργων ευρείας κλίμακας σε πεδία με τους υψηλότερους οικονομικούς πολλαπλασιαστές ΑΕγχΠ— με βάση τον όγκο των πιθανών επενδύσεων, χωρίς να παραμελείται η γεωργία, έτσι ώστε να μεγιστοποιηθεί η επίδραση της ανάπτυξης και της απασχόλησης, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα διάθεσης και άλλων ενωσιακών κονδυλίων —συμπεριλαμβανομένων των διττών τεχνολογιών που σχετίζονται με τους κλάδους της ασφάλειας και της άμυνας— και με την ανάλογη προσαρμογή του καταλόγου των αποκλεισμένων τομέων της ΕΤΕπ.

1.6.

Η ΕΟΚΕ συνιστά την ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Κόμβου Επενδυτικών Συμβουλών (ΕΚΕΣ), έτσι ώστε να ενισχυθούν οι δραστηριότητές του στις επιμέρους χώρες και να διαδραματίσει —ιδίως στις λιγότερο ευνοημένες περιοχές— ενεργό ρόλο, να ενδυναμωθεί η λειτουργία των εθνικών τραπεζών προώθησης, καθώς και τη δημιουργία κατά τόπους βάσεων συνδρομής. Επίσης πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα χρησιμοποίησης των διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων για τη συγχρηματοδότηση έργων του ΕΤΣΕ χωρίς προσκόμματα και γραφειοκρατικές επιπλοκές και η προαγωγή καλύτερου διαλόγου με τις τοπικές και περιφερειακές αρχές

1.7.