2.2.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 34/1

Εισηγητής:

ο κ. Petr ZAHRADNÍK

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) πιστεύει ότι ο προϋπολογισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) μπορεί να αποτελέσει καθοριστικό εργαλείο που θα επιτρέψει στην ΕΕ να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα και στις διαρθρωτικές μεταβολές της. Ωστόσο, απαιτείται να αναλύεται και να αξιολογείται προσεκτικά το για πού προορίζονται οι δαπάνες των χρηματοδοτικών της μέσων, πώς πραγματοποιούνται οι εν λόγω δαπάνες, πώς αξιολογούνται οι επιδόσεις των μέσων αυτών και πώς δημοσιοποιείται η ενημέρωση για τα επιτευχθέντα αποτελέσματα (1). Υπό τις προϋποθέσεις αυτές, ο προϋπολογισμός της ΕΕ μπορεί να επιληφθεί των πρωταρχικών προκλήσεων της ΕΕ και να συντελέσει στην αναγέννηση της πίστης των ευρωπαίων πολιτών στην ΕΕ, ακόμη κι εάν υπάρξει μείωση του συνολικού του ύψους σε συγκριτικούς ή και σε απόλυτους όρους.

1.2.

Παράλληλα, απαραίτητη προϋπόθεση για την τόνωση των επιδόσεων του προϋπολογισμού της ΕΕ είναι να προσδιοριστούν επίσης σαφώς καθορισμένοι στόχοι προτεραιότητας προς όφελος των πολιτών της ΕΕ, αντίστοιχοι συγκεντρωτικοί δείκτες, καθώς και ένα αξιόπιστο σύστημα λογοδοσίας, σε συνάρτηση με τις συγκεκριμένες δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, ώστε να μπορεί να επιτυγχάνεται η βέλτιστη σχέση κόστους-οφέλους. Προς τούτο μπορούν να χρησιμοποιηθούν εκ των προτέρων προϋποθέσεις, χρηματοδοτικά μέσα ή ευελιξία και ικανότητα αντιμετώπισης αιφνίδιων προκλήσεων (2). Πέρα από την κυρίως ποσοτική πτυχή του προϋπολογισμού της ΕΕ, που έχει ιδιαίτερη σημασία, και κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, για τον προσδιορισμό των βασικών προτεραιοτήτων και των αντίστοιχων πολιτικών, πρέπει επίσης να εξετάζεται και η ποιοτική του διάσταση.

1.3.

Η ΕΟΚΕ ενστερνίζεται την προσέγγιση σύμφωνα με την οποία, σε θέματα δαπανών του προϋπολογισμού της ΕΕ, δεν αρκεί απλώς να εξασφαλίζεται η τήρηση των κανόνων νομιμότητας και κανονικότητας των διαδικασιών, αλλά είναι επίσης σημαντικό να επικεντρώνονται οι δαπάνες, κατά τρόπο στοχευμένο και συστηματικό, στα αποτελέσματα και τις επιδόσεις που επιτυγχάνει ο προϋπολογισμός κατά την κάλυψη των τομέων προτεραιότητας της ΕΕ.

1.4.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η υιοθέτηση των κανόνων του πνεύματος επιδόσεων όσον αφορά τον προϋπολογισμό της ΕΕ προϋποθέτει να εξασφαλιστεί στενή διασύνδεση μεταξύ, αφενός μεν, του ύψους και της φύσης των δαπανών, αφετέρου δε, ενός συνεπούς συνόλου συγκεντρωτικών δεικτών για τη μέτρηση των επιδόσεων και των αποτελεσμάτων.

1.5.

Παράλληλα, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η υιοθέτηση του εν λόγω πνεύματος επιδόσεων δεν περιορίζεται στη λήψη ενός μεμονωμένου μέτρου· συνιστά εξελικτική διαδικασία που απαιτεί ένα πρόσφορο νομικό πλαίσιο, αλλά και ένα επιλεγμένο σύνολο μηχανισμών που να στρέφουν τις ενέργειες των κύριων παραγόντων προς την επιθυμητή κατεύθυνση. Επιπλέον, οι επικείμενες συζητήσεις, καθώς και η εφαρμογή ενός προϋπολογισμού της ΕΕ με άξονα στις επιδόσεις, θα πρέπει να διευκρινίσουν περαιτέρω το περιεχόμενο του εν λόγω προϋπολογισμού.

1.6.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι ένας προϋπολογισμός της ΕΕ με άξονα τις επιδόσεις είναι ικανός να εξασφαλίσει την επίτευξη αποτελεσμάτων και επιδράσεων που θα προσφέρουν σαφώς αναγνωρίσιμη προστιθέμενη αξία στους τομείς προτεραιότητας της ΕΕ. Επομένως, η συζήτηση σχετικά με έναν προϋπολογισμό της ΕΕ που θα βασίζεται στις επιδόσεις είναι παράλληλα μια συζήτηση σχετικά με τις πολιτικές προτεραιότητας της ΕΕ που θα σταθούν ικανές να εξασφαλίσουν τις αναγκαίες διαρθρωτικές μεταλλαγές.

1.7.

Μέχρι σήμερα, έχουν αναπτυχθεί πειραματικά εγχειρήματα για τη μέτρηση της επίδρασης του προϋπολογισμού της ΕΕ επί της υλοποίησης των προτεραιοτήτων και των ποσοτικοποιημένων στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η μέθοδος αυτή συνιστά θετική πρόοδο προς τη σωστή κατεύθυνση και ότι πρέπει να συνεχιστεί ακόμη πιο συστηματικά και σαφώς πιο σφαιρικά. Από τη διενέργεια δοκιμών, κατέστη προφανής ο μεγάλος βαθμός αναντιστοιχίας μεταξύ επιδιωκόμενων στόχων και σχετικών αποτελεσμάτων, καθώς και πολλές περιπτώσεις αναποτελεσματικής χρήσης των χρηματοδοτικών μέσων της ΕΕ και ελλείψεων των σχετικών διαδικασιών.

1.8.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη συνέχιση της βελτίωσης και της σύσφιγξης των σχέσεων και των διασυνδέσεων μεταξύ της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο 2014-2020 —ή και των οικείων επιμέρους οικονομικών ετών της ΕΕ—, με τη βοήθεια των δεικτών ανάλυσης του αντικτύπου και της ερμηνείας τους. Με την ευκαιρία αυτή, θα ήταν σκόπιμο να διεξαχθεί ένας προβληματισμός σχετικά με τη στρατηγική «Ευρώπη 2020», ώστε να εξακριβωθεί κατά πόσον αυτή εστιάζεται όντως, και για το δεύτερο ήμισυ της τρέχουσας δεκαετίας, στις πραγματικές προτεραιότητες της ΕΕ σε θέματα ανάπτυξης.

1.9.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την ιδέα να εξασφαλιστεί ότι οι συμφωνίες σύμπραξης και τα λειτουργικά προγράμματα θα είναι σε θέση να επιτελούν αποτελεσματικά τον ρόλο τους ως δίαυλοι μετάδοσης που θα μετατρέπουν τους στόχους και τις προτεραιότητες της ΕΕ σε λειτουργικούς στόχους εφαρμοζόμενους στο επίπεδο του καθενός από τα κράτη μέλη, είτε πρόκειται για τη βελτίωση της από κοινού διαχείρισης, είτε για τη βελτίωση των διαδικαστικών κανόνων των προγραμμάτων που διαχειρίζεται άμεσα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο καθένα από τα κράτη μέλη.

1.10.

Η ΕΟΚΕ συνιστά να παροτρυνθούν τα κράτη μέλη να συμπεριλάβουν στις συμφωνίες σύμπραξης και στα λειτουργικά προγράμματά τους ένα συνεκτικό και συγκρίσιμο σύνολο μετρήσιμων αποτελεσμάτων, τα οποία θα πρέπει να επιτευχθούν χάρη στη συνδρομή των πόρων από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και τα οποία θα πρέπει στη συνέχεια να υποβληθούν σε αξιολόγηση. Σε όλες τις συμφωνίες σύμπραξης και τα λειτουργικά προγράμματα θα πρέπει να προβλέπονται κοινοί δείκτες αποτελεσμάτων, σε εγκάρσια ή οριζόντια βάση, και να προβάλλεται ευκρινώς η συμβολή του κάθε ταμείου, καθώς και των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ) στο σύνολό τους· θα πρέπει δε οι εν λόγω δείκτες να έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να επιτρέπουν την παρακολούθηση των προόδων που επιτυγχάνονται στο επίπεδο της ΕΕ, του κάθε κράτους μέλους και της καθεμιάς από τις περιφέρειές τους.

1.11.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ενδιάμεση αναθεώρηση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2014-2020 μπορεί να αποτελέσει την ευκαιρία για πιο δυναμική εφαρμογή μιας προσέγγισης με βάση τις επιδόσεις και στόχο τα αποτελέσματα, η οποία αναμένεται να εκφραστεί πλήρως στη συνέχεια, στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για την περίοδο από το 2021 και ύστερα.

1.12.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο που θα ξεκινήσει το 2021 θα πρέπει να αποτελέσει —σε συνδυασμό με τη νέα στρατηγική ανταγωνιστικότητας και ανάπτυξης και με τη βάση ελάχιστων κοινωνικών δικαιωμάτων που είναι υπό εκπόνηση— μια καίρια μεσοπρόθεσμη στρατηγική πλατφόρμα (με τον ίδιο χρονικό ορίζοντα με τη στρατηγική ανταγωνιστικότητας), στην οποία η δομή και η στάθμιση των διαφόρων κονδυλίων του προϋπολογισμού θα έχουν προσαρμοστεί στις πραγματικές ανάγκες και προτεραιότητες, πράγμα που αναμένεται, παράλληλα, να παρέχει αυξημένες δυνατότητες ευελιξίας για την αντιμετώπιση των νέων αναγκών που θα εμφανίζονται. Η ΕΟΚΕ θα θεωρούσε επίσης ευκταία μια τροποποίηση των διατυπώσεων εκτέλεσης των χρηματοδοτικών μέσων του προϋπολογισμού της ΕΕ, με κατεύθυνση προς την αύξηση της αποτελεσματικότητας, χάρη στην ευρύτερη εφαρμογή επιστρεπτέων χρηματοπιστωτικών μέσων και στην αναζήτηση συμπληρωματικότητας μεταξύ των εν λόγω μέσων και των πιστώσεων επιδότησης. Επιπλέον, υπάρχουν ακόμη ευρέα περιθώρια βελτίωσης των τρόπων αξιολόγησης του προϋπολογισμού της ΕΕ και της αποτελεσματικότητάς του. Ο παράγοντας της δημοσιονομικής ευελιξίας είναι απολύτως καθοριστικός από την άποψη της ικανότητας του προϋπολογισμού της ΕΕ να ανταποκρίνεται στις νέες πρωτοβουλίες, απειλές και ευκαιρίες που εμφανίζονται, και από την άποψη της διατήρησης της ικανότητας δράσης της ΕΕ (μπορούν να αναφερθούν, λόγου χάρη, η μεταναστευτική κρίση, η ανάγκη αντιμετώπισης οικονομικών κλυδωνισμών ή η αλλαγή του αριθμού των μελών της ΕΕ και ο αντίκτυπός της στις δημοσιονομικές ροές, μια κατάλληλη βάση πόρων του Ταμείου Αλληλεγγύης σε περίπτωση φυσικών καταστροφών)· πρόκειται δε για παράγοντα που δεν αφορά αποκλειστικά τον όγκο και τη διάρθρωση των δαπανών του προϋπολογισμού της ΕΕ, αλλά και το σκέλος των εσόδων.

1.13.

Η ΕΟΚΕ συνιστά να προβλεφθεί στη δημοσιονομική πολιτική της ΕΕ για την περίοδο μετά το 2020 ότι στο σκέλος των εσόδων του προϋπολογισμού της ΕΕ θα εντοπίζεται το αντίστοιχο ποσό και ο τρόπος με τον οποίο αυτό προσδιορίστηκε (πρέπει να βρεθεί ένας ισορροπημένος και αλληλέγγυος συνδυασμός συνεισφορών των κρατών μελών και ίδιων δημοσιονομικών πόρων).

1.14.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόσθετη διεύρυνση των δυνατοτήτων που προσφέρει μια ενεργός δημοσιονομική πολιτική, όπως, για παράδειγμα, τη δυνατότητα έκδοσης ευρωπαϊκών ομολόγων. Προς τούτο, θα ήταν ευκταίο να βελτιωθεί το πλαίσιο και η διαδικασία του προϋπολογισμού της ΕΕ, καθώς επίσης και να επιλυθεί ικανοποιητικά το ζήτημα της εμβέλειας της δημοσιονομικής πολιτικής της ΕΕ έναντι, αφενός, των κρατών της ευρωζώνης και, αφετέρου, των λοιπών κρατών μελών της ΕΕ.

2.1.1.

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ συνιστά σημαντικό και καίριο εργαλείο χρηματοδότησης των προτεραιοτήτων της ΕΕ. Το ύψος του αντιπροσωπεύει περίπου 1 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕγχΠ) της ΕΕ και, για τη χρήση 2015, ανήλθε σε 145,3 δισεκατ. ευρώ. Συντελεί σε αρκετά σημαντικό βαθμό στην εξασφάλιση της οικονομικής πολιτικής στο καθένα από τα κράτη μέλη, όπου αντιπροσωπεύει κατά μέσον όρο 1,9 % των δημόσιων δαπανών. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, η αναλογία αυτή υπερβαίνει σαφώς το 10 %.

2.2.1.

Όταν πρόκειται για χρηματοδοτικά μέσα τέτοιου ύψους, είναι σημαντικό να υπάρχει μέριμνα ώστε να διατίθενται όχι μόνο σύμφωνα με τους κανόνες νομιμότητας και κανονικότητας, αλλά επιπλέον, και παράλληλα, πέρα από την τήρηση της πρώτης αυτής προϋπόθεσης, να διατίθενται κατά τρόπον ώστε να επιτρέπουν κυρίως την επίτευξη των αντίστοιχων στόχων και αποτελεσμάτων και την τήρηση των αρχών της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης και του πνεύματος επιδόσεων. Η προβολή της πραγματικής επίδρασης που αποφέρει η εκτέλεση του προϋπολογισμού της ΕΕ, η οποία υπολογίζεται βάσει κατάλληλων μακροοικονομικών δεικτών και κριτηρίων, βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο όλων των πολιτικών προβληματισμών σχετικά με τη δημοσιονομική πολιτική της ΕΕ.

2.2.2.

Τον προϋπολογισμό της ΕΕ και την εκτέλεσή του θα πρέπει να διέπουν οι ακόλουθες προτεραιότητες:

2.2.3.

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ ενέχει ορισμένα νέα στοιχεία που συνδέονται με τη λειτουργία του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο 2014-2020 και είναι σημαντικά όσον αφορά την ενίσχυση της προσέγγισης με βάση τις επιδόσεις και με άξονα τα αποτελέσματα:

2.2.4.

Το ζητούμενο για την ΕΕ είναι να προσαρμοστεί καλύτερα στις ανάγκες της η δημοσιονομική της πολιτική και η λειτουργία στην πράξη του προϋπολογισμού της, χάρη στην επίτευξη μιας πιο πρόσφορης ισορροπίας ανάμεσα, αφενός, στις διαδικαστικές και τυπικές πτυχές της εκτέλεσης του προϋπολογισμού της ΕΕ και, αφετέρου, στις προσεγγίσεις που στηρίζονται στις επιδόσεις και επικεντρώνονται στα αποτελέσματα. Υπό το πρίσμα αυτό των επιδόσεων και αποτελεσμάτων, φαίνεται αναγκαία μια προσέγγιση που θα αποβλέπει σε κοινή αντίληψη και κατανόηση της εν λόγω έννοιας.

2.2.5.

Για τη μέτρηση της μη τήρησης των τυπικών κανόνων, εδώ και καιρό χρησιμοποιείται ο δείκτης του ποσοστού σφάλματος. Ο δείκτης αυτός ανέρχεται σε περίπου 4 % (4 % σχεδόν από τις δαπάνες του προϋπολογισμού της ΕΕ δεν πραγματοποιούνται με τήρηση των τυπικών κανόνων, γεγονός που δεν συνιστά αφ’ εαυτού κακό αποτέλεσμα· ωστόσο, σε απόλυτα μεγέθη, το ποσοστό αυτό αντιπροσωπεύει περίπου 6 δισεκατ. ευρώ). Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζεται η εξέλιξη του συνολικού ποσοστού σφάλματος κατά τα τελευταία έτη:

2.2.6.

Η κύρια αρχή του προϋπολογισμού της ΕΕ έγκειται στον «υγιή» χαρακτήρα των χρηματοδοτικών ροών και των συγκεκριμένων προγραμμάτων και έργων που αυτές χρηματοδοτούν, χάρη στον οποίο μπορεί να εκτιμηθεί η βέλτιστη χρήση των πόρων της ΕΕ υπό όλες τις πτυχές τους. Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τη σύγχρονη τάση για ενίσχυση της έμφασης στις επιδόσεις και τα αποτελέσματα, η οποία εφαρμόζεται στις δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (με τη μορφή της πρωτοβουλίας της για έναν προϋπολογισμό με άξονα τα αποτελέσματα (4)) και του Ελεγκτικού Συνεδρίου (με τη μορφή της διάρθρωσης της ετήσιας έκθεσής του για τη χρήση 2014 (5) και του κεφαλαίου που αφιέρωσε ειδικά στις επιδόσεις· τα αποσπάσματα που αφορούν την κοινή διαχείριση περιλαμβάνουν ως συμπεράσματα την αξιολόγηση των επιδόσεων των προγραμμάτων, η οποία διενεργήθηκε μετά από πειραματική δοκιμή).

2.2.7.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την προσέγγιση που υιοθετήθηκε κατά την πειραματική δοκιμή, η οποία επιχειρεί την ανάλυση των σχέσεων και των διασυνδέσεων μεταξύ της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και των συμφωνιών σύμπραξης —ή, κατά περίπτωση, των λειτουργικών προγραμμάτων—, δεδομένου ότι αυτά συνιστούν κύρια εργαλεία για την υλοποίηση της πολιτικής της ΕΕ για τη συνοχή, καθώς επίσης και σημαντικά συστατικά στοιχεία του σκέλους των δαπανών του προϋπολογισμού της ΕΕ. Το εγχείρημα αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως απαρχή μιας σφαιρικής αντίληψης για την αξιολόγηση των επιδόσεων και των αποτελεσμάτων του προϋπολογισμού της ΕΕ (6).

2.2.8.

Για να επιτευχθεί η ισορροπημένη παρακολούθηση των τυπικών πτυχών και των πτυχών απόδοσης που συνδέονται με τον προϋπολογισμό της ΕΕ, καίριο ρόλο διαδραματίζει η διαδικασία επεξεργασίας, διαχείρισης και κοινοποίησης των δεδομένων και των πληροφοριών μεταξύ των θεσμικών και λοιπών οργάνων της ΕΕ (κατά κύριο λόγο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) και των κρατών μελών. Η εκτέλεση του προϋπολογισμού της ΕΕ συνοδεύεται από τεράστιο όγκο δεδομένων και πληροφοριών που, ωστόσο, στην πράξη, αξιοποιούνται ελάχιστα, προκειμένου να εξασφαλίζεται η δυνατότητα αντικειμενικής αξιολόγησης τόσο του ποσοστού σφάλματος όσο και, κυρίως, της υλοποίησης των αποτελεσμάτων που επιτυγχάνονται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, και καθιέρωσης των αναγκαίων διαδικασιών για τη βελτίωση της υφιστάμενης κατάστασης.

3.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι κύριος λόγος ύπαρξης του προϋπολογισμού της ΕΕ είναι να προσφέρει πλεονεκτήματα στους πολίτες της ΕΕ, προστατεύοντας ταυτόχρονα τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ. Τα πλεονεκτήματα που προσφέρει λαμβάνουν τη μορφή χρηματοδοτικής στήριξης βασιζόμενης στην τήρηση των προτεραιοτήτων σε θέματα ανάπτυξης και λειτουργίας, και συμβατής με το πλαίσιο της οικονομικής πολιτικής και με τις πραγματικές και προσδοκώμενες οικονομικές επιδόσεις. Η προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ συνίσταται στη δέουσα πραγματοποίηση των δαπανών που εγγράφονται στον προϋπολογισμό, με σεβασμό των κανόνων, χωρίς σφάλματα και χωρίς δόλιες πράξεις. Η τρέχουσα πολιτική προσέγγιση αναμένεται να συντελέσει στην επίτευξη αυτής της πλήρους τήρησης και αυτής της αμοιβαίας ισορροπίας.

3.2.

Κατά την ΕΟΚΕ, ο προσανατολισμός προς έναν προϋπολογισμό με άξονα τις επιδόσεις δεν μπορεί να λάβει τη συγκεκριμένη μορφή ενός επιμέρους μέτρου. Οι θεμελιώδεις νομικοί κανόνες και οι στόχοι του προϋπολογισμού της ΕΕ και της πολιτικής είναι σημαντικό να σχεδιαστούν σε συνάρτηση με τη βούληση τήρησης των ποιοτικών δεικτών και επίτευξης μετρήσιμων αποτελεσμάτων.

3.3.

Σημαντική συμβολή στην επικέντρωση του προϋπολογισμού της ΕΕ στις επιδόσεις θα μπορούσε να προσφερθεί εάν συντονιστεί η δημοσιονομική περίοδος (ήτοι, σήμερα, το επταετές δημοσιονομικό πλαίσιο) με την περίοδο της κύριας αναπτυξιακής στρατηγικής της ΕΕ (ήτοι, σήμερα, της δεκαετούς στρατηγικής «Ευρώπη 2020»). Από την άποψη αυτή, το έτος 2021 θα προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία για να καθιερωθεί η χρονική αυτή σύμπτωση και να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για τη βέλτιστη λειτουργία ενός προϋπολογισμού της ΕΕ που θα εστιάζεται στα αποτελέσματα και τις επιδόσεις.

3.4.

Η ΕΟΚΕ λαμβάνει υπό σημείωση —και συμμερίζεται— τα συμπεράσματα της ετήσιας έκθεσης για το οικονομικό έτος 2014 που δημοσίευσε το Ελεγκτικό Συνέδριο, στην οποία επισημαίνονται μια σειρά από προβληματικά στοιχεία για τα οποία η διασύνδεση μεταξύ της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και των συμφωνιών σύμπραξης —ή, κατά περίπτωση, των λειτουργικών προγραμμάτων— δεν επιτυγχάνεται κατά τον βέλτιστο τρόπο. Στην έκθεση διαπιστώνεται ότι τα διάφορα αυτά εργαλεία δεν έχουν σχεδιαστεί κατά τρόπο που να επιτρέπουν τη συστηματική μετάφραση των πολιτικών στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» σε συγκεκριμένους επιχειρησιακούς στόχους (προσδιοριζόμενους στις συμφωνίες σύμπραξης και τα λειτουργικά προγράμματα) (7).

3.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι τα δυνητικά οφέλη από τις συνέργειες μεταξύ των πέντε Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ), στα πλαίσια του όλου συστήματος ρύθμισης και διαχείρισης και μιας συμφωνίας σύμπραξης ανά κράτος μέλος, αναμένονται ακόμη, ενώ συνεχίζεται η εφαρμογή διαφορετικών κανόνων για το καθένα από τα ταμεία αυτά, με αποτέλεσμα τον κατακερματισμό του προγραμματισμού (αντί της επίτευξης των αναγκαίων συνεργειών).

3.6.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι ένα ευρύ περιθώριο βελτίωσης της προσέγγισης με βάση τις επιδόσεις και τα αποτελέσματα προκύπτει από την ύπαρξη δύο νέων στοιχείων όσον αφορά την αξιοποίηση των χρηματοδοτικών μέσων της ΕΕ για την περίοδο 2014-2020: πρόκειται για τις προϋποθέσεις και για το αποθεματικό επιδόσεων. Η εφαρμογή μακροοικονομικών προϋποθέσεων είναι ακριβώς εκείνη που αναμένεται να εξασφαλίσει ότι οι δαπάνες του προϋπολογισμού της ΕΕ θα πραγματοποιούνται σε κάθε κράτος μέλος μέσα σε επαρκώς υγιές μακροοικονομικό περιβάλλον και ότι ένα κράτος μέλος που δεν καταβάλλει προσπάθειες για την επίλυση των μακροοικονομικών του προβλημάτων δεν θα μπορεί να χρησιμοποιεί πλήρως τα μέσα αυτά. Η ύπαρξη του αποθεματικού επιδόσεων αναμένεται επίσης να ενθαρρύνει δεόντως τα κράτη μέλη ώστε να επιτύχουν επιδόσεις που θα επικεντρώνονται στην υλοποίηση των στρατηγικών στόχων της ΕΕ, με τη βοήθεια του προϋπολογισμού της.

3.7.

Ωστόσο, κατά την ΕΟΚΕ, το πειραματικό εγχείρημα για τη δοκιμή ενός προϋπολογισμού της ΕΕ που θα εστιάζεται στις επιδόσεις και τα αποτελέσματα, με βάση τη σύνδεση του προϋπολογισμού με τις προτεραιότητες της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», θα πρέπει να διευρυνθεί κατόπιν και σε άλλα κατάλληλα πεδία, ούτως ώστε η αξιολόγηση του εν λόγω προσανατολισμού του προϋπολογισμού της ΕΕ προς τις επιδόσεις και τα αποτελέσματα να είναι πραγματικά συνεπής και σφαιρική. Για παράδειγμα, θα πρέπει να εξεταστούν οι συστάσεις ανά χώρα και η συνέπειά τους με τους δείκτες που προκύπτουν από την εφαρμογή του ευρωπαϊκού εξαμήνου.

3.8.

Η ΕΟΚΕ συνιστά, στα πλαίσια των προβληματισμών σχετικά με τη λειτουργία του προϋπολογισμού της ΕΕ, να διεξαχθεί ανάλυση της έννοιας της ανεπάρκειας της αγοράς, δεδομένου ότι τα δημοσιονομικά μέσα της ΕΕ πρέπει να προσανατολίζονται προς την εξάλειψη της ανεπάρκειας αυτής. Οι εκδηλώσεις ανεπάρκειας της αγοράς (ατέλειες ή αποτυχίες της αγοράς) μπορεί λόγου χάρη να λάβουν τη μορφή ασύμμετρης πληροφόρησης, ενδεχομένως ως προς τον τρόπο κατά τον οποίο τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αξιολογούν την αποδοτικότητα των επενδύσεων σε εμπορικό επίπεδο, και ο οποίος υπονομεύει τη χρηματοδότηση ορισμένων ειδών έργων, επειδή δεν λαμβάνονται υπόψη ορισμένα θετικά εξωτερικά οφέλη ούτε τα ευρύτερα κοινωνικά πλεονεκτήματα που προσφέρουν, και τα οποία δεν εντάσσονται στην καθαρά εμπορική θεώρηση, είναι όμως σημαντικά υπό το πρίσμα της στήριξης που προσφέρει η χρηματοδότηση από την ΕΕ.

3.9.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τη διαπίστωση ότι πρέπει να βελτιωθεί σημαντικά το πεδίο της από κοινού διαχείρισης από τα θεσμικά και λοιπά όργανα της ΕΕ (κατά πρώτο λόγο την Ευρωπαϊκή Επιτροπή) και τα κράτη μέλη. Το 76 % των συνολικών δαπανών του προϋπολογισμού της ΕΕ πραγματοποιούνται διά της οδού της από κοινού διαχείρισης. Όσο περισσότερο υλοποιούν τους ποσοτικούς στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» στο εσωτερικό τους τα κράτη μέλη, τόσο περισσότερο θα συνδέεται ο προϋπολογισμός της ΕΕ με τους στόχους της στρατηγικής αυτής, τόσο περισσότερο οι εν λόγω στόχοι θα ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες της ΕΕ σε οικονομικό, κοινωνικό, εδαφικό ή περιβαλλοντικό επίπεδο, και τόσο περισσότερο θα επιτυγχάνεται η δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος υγιούς δημοσιονομικής διαχείρισης για την απρόσκοπτη διασύνδεση Ευρωπαϊκής Επιτροπής και κρατών μελών.

3.10.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι μια σημαντική εκδήλωση της αυξανόμενης σημασίας των επιδόσεων και του προσανατολισμού του προϋπολογισμού της ΕΕ προς τα αποτελέσματα συνίσταται στην έμφαση που δίνεται στην αυξημένη χρήση των μέσων χρηματοοικονομικής τεχνικής ή των καινοτόμων μέσων χρηματοδότησης, η φύση των οποίων μεταβάλλει εκ βάθρων τον τρόπο αξιοποίησης των δημόσιων πόρων της ΕΕ, καθώς και τις σχετικές προσδοκίες. Παρά το αδιαμφισβήτητο δυναμικό των μέσων χρηματοοικονομικής τεχνικής, μόνον 65 % περίπου του ύψους των πόρων που εγκρίθηκαν για τον σκοπό αυτό κατά την περίοδο 2007-2013 έφθασαν στους τελικούς αποδέκτες τους (το υπόλοιπο παρέμεινε απλώς δεσμευμένο στα μέσα χρηματοδοτικής τεχνικής, για να βεβαιωθεί σε τυπικό επίπεδο η χρήση τους). Το ζήτημα αυτό αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία για την περίοδο μετά το 2020 —λαμβανομένης υπόψη και της ανάγκης ενίσχυσης της συμπληρωματικότητας με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ)— και αναδεικνύεται σε καίριο στρατηγικό προβληματισμό σε σχέση με τον προσανατολισμό των κοινών δημοσιονομικών μέσων της ΕΕ από τη χρήση 2021 και εφεξής.

3.11.

Παράλληλα, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ενίσχυση του προσανατολισμού προς τις επιδόσεις και τα αποτελέσματα δεν πρέπει, βέβαια, να σημαίνει ότι θα παραμελείται η νομιμότητα και η κανονικότητα των διαδικασιών. Δεν είναι δυνατόν να περάσει σε δεύτερη μοίρα η σημασία της τήρησης των νομικών και των διαδικαστικών κανόνων. Δεδομένου ότι το ποσοστό σφάλματος περιλαμβάνει όλες τις περιπτώσεις όπου δεν θα έπρεπε να είχαν καταβληθεί χρηματοδοτικοί πόροι, επειδή δεν χρησιμοποιήθηκαν σύμφωνα προς τους κανόνες, συνάγεται κατά κάποιον τρόπο αυτομάτως ότι οι κανόνες αυτοί είναι σωστοί και ότι δεν περιλαμβάνουν οι ίδιοι εσωτερικές αντιφάσεις ή ανεπιθύμητα στοιχεία. Για τον ίδιο λόγο, για να τηρούνται σε μια διαδικασία οι κανόνες της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης, θα έπρεπε να προβλέπεται η εξακρίβωση του αντικτύπου των κανόνων αυτών, ώστε να δοκιμάζεται η συμβατότητα και η συνέπειά τους με τις ανάγκες και τους στόχους της ΕΕ (8).

3.12.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι οι πρακτικές διατυπώσεις για την εκτέλεση του προϋπολογισμού της ΕΕ είναι ιδιαίτερα περίπλοκες. Οι προσπάθειες που καταβάλλονται επί του παρόντος για την απλούστευση όλων των δραστηριοτήτων που συνδέονται με τον προϋπολογισμό της ΕΕ αφορούν τόσο διαδικαστικά όσο και ουσιαστικά ζητήματα, συμβάλλουν δε παράλληλα στην τήρηση της απαίτησης για χρηστή δημοσιονομική διαχείριση. Οι προσπάθειες αυτές θα πρέπει να οδηγήσουν σε μείωση του υπερβολικού διοικητικού φόρτου και σε περιορισμό της πρακτικής του «κανονιστικού υπερθεματισμού» στο καθένα από τα κράτη μέλη.

3.13.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι προτάσεις που διατυπώνονται στο τμήμα 1 της παρούσας γνωμοδότησης —οι οποίες και οδηγούν στα συμπεράσματα και τις συστάσεις του τμήματος 1— συνιστούν καίριους ιδεολογικούς προβληματισμούς σχετικά με τη μελλοντική δημοσιονομική πολιτική της ΕΕ, οι οποίοι μπορούν να εφαρμοστούν εν μέρει κατά τη διαδικασία ενδιάμεσης αναθεώρησης του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2014-2020, αλλά θα μπορέσουν να μεταφερθούν πλήρως στους κανόνες του προϋπολογισμού μόνο από τη χρήση 2021 και έπειτα. Η έννοια των αναγκαίων προοπτικών και μεταρρυθμίσεων σχετικά με τον προϋπολογισμό και με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο μετά το 2020 μπορεί να στηριχθεί στις πρόσφατες σχετικές γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ ή να εγγραφεί ως συνέχειά τους (9).

2.2.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 34/8

Εισηγητής: ο κ.

José Antonio MORENO DÍAZ

Συνεισηγητής:

ο κ. Ákos TOPOLÁNSZKY

1.1.

Η ΕΕ δεν είναι μόνο μια κοινή αγορά· είναι μια ένωση κοινών αξιών, όπως προκύπτει από το άρθρο 2 της Συνθήκης. Επιπλέον, αναγνωρίζει τα δικαιώματα, τις ελευθερίες και τις αρχές που καθορίζονται στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Οι αξίες αυτές, στις οποίες βασίζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση, αποτελούν θεμελιώδες στοιχείο της ολοκλήρωσης και τμήμα της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Πέραν του γεγονότος ότι συνιστούν κριτήρια προσχώρησης, πρέπει κατόπιν να τηρούνται στην πράξη από τα κράτη μέλη. Συνεπώς, η εφαρμογή των διαδικασιών της Συνθήκης είναι ζωτικής σημασίας όταν οι αξίες αυτές δέχονται πλήγματα. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα θα πρέπει να υιοθετήσουν μια προορατική και προληπτική προσέγγιση στο πλαίσιο των πολιτικών τους δραστηριοτήτων, προκειμένου να προλαμβάνονται και να αποφεύγονται ενδεχόμενα προβλήματα.

1.2.

Όπως πολλές ευρωπαϊκές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, η ΕΟΚΕ ανησυχεί επίσης σοβαρά για την επιδείνωση της κατάστασης όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα, για τη διάδοση της ολίσθησης προς τον λαϊκισμό και τον αυταρχισμό και για τον επακόλουθο κίνδυνο που ελλοχεύει όσον αφορά την ποιότητα της δημοκρατίας και την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, δικαιωμάτων τα οποία κατοχυρώνονται τόσο από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων όσο και από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και συνιστούν γενικές αρχές του δικαίου της ΕΕ (1).

1.3.

Οι προαναφερθείσες αξίες δέχονται πλήγματα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Πολλές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών καταδικάζουν την κατάσταση σε αρκετά κράτη μέλη και ελπίζουν ότι η ΕΟΚΕ θα υιοθετήσει νέες πρωτοβουλίες προκειμένου τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να αντιδράσουν με αποφασιστικότητα. Δεν κινδυνεύει μόνο η Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και η εμπιστοσύνη των πολιτών στους εθνικούς και ευρωπαϊκούς δημοκρατικούς θεσμούς. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο κίνδυνος είναι πολύ σοβαρός και συστημικός ως προς τη φύση του.

1.4.

Το συγκεκριμένο περιεχόμενο των αρχών και των κανόνων που απορρέουν από το κράτος δικαίου μπορεί να διαφέρει σε εθνικό επίπεδο, ανάλογα με το συνταγματικό σύστημα κάθε κράτους μέλους. Ωστόσο, η νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, καθώς και τα έγγραφα που καταρτίζονται από το Συμβούλιο της Ευρώπης, και ειδικότερα από την Επιτροπή της Βενετίας, καθορίζουν τις συγκεκριμένες αρχές και αξίες της ΕΕ. Στις αρχές αυτές περιλαμβάνονται η νομιμότητα, η οποία συνεπάγεται τα εξής: διαφανή, υπεύθυνη, δημοκρατική και πλουραλιστική νομοθετική διαδικασία· απαγόρευση της αυθαιρεσίας των εκτελεστικών εξουσιών· ανεξάρτητα και αμερόληπτα δικαστήρια· αποτελεσματικό δικαστικό έλεγχο, συμπεριλαμβανομένου του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων· ισότητα ενώπιον του νόμου· και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες.

1.5.

Τόσο το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχουν επιβεβαιώσει ότι οι αρχές αυτές δεν συνιστούν αμιγώς τυπικές και διαδικαστικές απαιτήσεις αλλά, αντιθέτως, αποτελούν τα μέσα για τη διασφάλιση της τήρησης και του σεβασμού της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το κράτος δικαίου είναι συνταγματική αρχή με διαδικαστικά και ουσιαστικά συστατικά στοιχεία.

1.6.

Ο σεβασμός του κράτους δικαίου είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τον σεβασμό της δημοκρατίας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων: δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατία και προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων χωρίς σεβασμό του κράτους δικαίου, και αντιστρόφως: τα θεμελιώδη δικαιώματα είναι αποτελεσματικά μόνον εάν είναι αγώγιμα. Η δημοκρατία προστατεύεται μέσω του θεμελιώδους ρόλου του δικαστικού σώματος, συμπεριλαμβανομένων των συνταγματικών δικαστηρίων. Αξίζει να προστεθεί ότι πρόκειται για δικαιώματα των ατόμων και όχι των κρατών μελών ή των κυβερνήσεων· κατά συνέπεια, η προάσπισή τους θα πρέπει να καταστεί επιτακτική προτεραιότητα.

1.7.

Σύμφωνα με τις εργασίες της επιτροπής συνταγματικών υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και λαμβάνοντας υπόψη τις εκθέσεις της Επιτροπής και το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 27ης Φεβρουαρίου 2014 σχετικά με την κατάσταση των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμο —εν ευθέτω χρόνω— να τροποποιηθεί το άρθρο 51 (2) του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προκειμένου να επεκταθεί το πεδίο εφαρμογής του και να διασφαλιστεί ότι όλες οι διατάξεις του Χάρτη τίθενται σε ισχύ στα κράτη μέλη (3).

1.8.

Μεταξύ του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διεξάγεται τακτικός διάλογος, ο οποίος μπορεί να ενισχυθεί περαιτέρω εάν η ΕΕ προσυπογράψει την ευρωπαϊκή σύμβαση για την προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών (ΕΣΔΑ). Η ΕΟΚΕ προτείνει να υποβάλει η Επιτροπή, κατά το πρώτο εξάμηνο του 2017, πρόταση για την προσχώρηση της ΕΕ στη σύμβαση αυτή, η οποία προβλέπεται στο άρθρο 6 παράγραφος 2 της Συνθήκης.

1.9.

Οι υποχρεώσεις που βαρύνουν τις υποψήφιες χώρες στο πλαίσιο των κριτηρίων της Κοπεγχάγης πρέπει να συνεχίσουν να εφαρμόζονται στα κράτη μέλη μετά την ένταξή τους στην ΕΕ, δυνάμει του άρθρου 2 της Συνθήκης, και, ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι όλα τα κράτη μέλη θα πρέπει να αξιολογούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα προς επαλήθευση της αδιάλειπτης συμμόρφωσής τους με τις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ και προς αποφυγή ρηγμάτων στο κλίμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης.

1.10.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα θεσμικά όργανα της ΕΕ πρέπει να ενισχύσουν τις διαδικασίες και τους μηχανισμούς με στόχο τη διαφύλαξη και την προάσπιση της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων σε όλα τα κράτη μέλη. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, και κυρίως πριν από το 2014, διαπιστώθηκε με ανησυχία ότι η Επιτροπή —παρ’ ότι σε ορισμένες περιπτώσεις κίνησε διαδικασίες επί παραβάσει— παρέλειψε να εκπληρώσει τον ρόλο της ως θεματοφύλακας των Συνθηκών και δεν κατόρθωσε να αντιδράσει ικανοποιητικά σε παραβιάσεις των ευρωπαϊκών αρχών και αξιών που σημειώθηκαν σε αρκετά κράτη μέλη.

1.11.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Επιτροπή να υιοθετήσει ενεργή προσέγγιση για την προστασία και την προάσπιση των αξιών και των αρχών της ΕΕ, όπως ορίζονται στο άρθρο 2 της ΣΕΕ, σε όλα τα κράτη μέλη και να χρησιμοποιήσει το υφιστάμενο πλαίσιο του 2014 στον μέγιστο δυνατό βαθμό.

1.12.

Η ΕΟΚΕ προτείνει την υιοθέτηση κοινής προσέγγισης εκ μέρους των τριών βασικών θεσμικών οργάνων της ΕΕ (της Επιτροπής, του Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου). Ο διάλογος και η συνεργασία μεταξύ των θεσμικών οργάνων είναι ζωτικής σημασίας για ένα τόσο σημαντικό θέμα. Η ΕΟΚΕ συνιστά στο Συμβούλιο να υποστηρίξει το υφιστάμενο πλαίσιο της Επιτροπής με την έκδοση απόφασης του Συμβουλίου για την ενίσχυση του πλαισίου και την υποστήριξη της περαιτέρω ενδυνάμωσης του κράτους δικαίου.

1.13.

Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην προώθηση των δημοκρατικών αξιών, στην εύρυθμη λειτουργία του κράτους δικαίου και στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Λόγω της συρρίκνωσης του δημοκρατικού χώρου και των περιορισμών στους οποίους προσκρούουν οι ΜΚΟ στα κράτη μέλη, ο θετικός ρόλος που διαδραματίζουν οι ΜΚΟ σε επίπεδο βάσης είναι αξιοθαύμαστος. Η ΕΟΚΕ συνεργάζεται ενεργά με τους κοινωνικούς εταίρους και με τις ΜΚΟ για την προάσπιση τόσο των θεμελιωδών δικαιωμάτων όσο και των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, των προσφύγων και των μεταναστών.

1.14.

Η ΕΟΚΕ, ως όργανο εκπροσώπησης της ευρωπαϊκής οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, επιθυμεί να ξεκινήσει διάλογο με το Συμβούλιο, την Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με στόχο τη βελτίωση της διακυβέρνησης και την ενίσχυση του συντονισμού της πολιτικής μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των κρατών μελών, σε συνδυασμό με την καθιέρωση συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης.

1.15.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι ζωτικής σημασίας να προβλεφθεί ένας νομικά δεσμευτικός ευρωπαϊκός μηχανισμός, ένα πλαίσιο με την ενεργό συμμετοχή της Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, εντός του οποίου η ΕΟΚΕ θα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο εκπροσωπώντας την κοινωνία των πολιτών. Ο μηχανισμός αυτός θα λειτουργεί συμπληρωματικά προς το πλαίσιο της Επιτροπής και προς τον διακυβερνητικό διάλογο που δρομολόγησε το Συμβούλιο. Θα μπορούσε να ονομαστεί «νέος μηχανισμός της Κοπεγχάγης» (4) και να υπόκειται σε δημοκρατική και δικαστική εποπτεία (5).

Ο εν λόγω μηχανισμός θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να επικεντρωθεί στην εξέταση πτυχών όπως η νομιμότητα, η ιεράρχηση των κανόνων, η ασφάλεια δικαίου, η ισότητα, η απαγόρευση των διακρίσεων, η ελεύθερη πρόσβαση στη δικαιοσύνη και το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη, η πρόληψη της κατάχρησης δικαιώματος και της αυθαιρεσίας εκ μέρους των δημόσιων αρχών, ο διαχωρισμός των εξουσιών, ο σεβασμός και η διαφύλαξη του πολιτικού πλουραλισμού, των μειονοτήτων, της κοινωνικής και της γενετήσιας διαφορετικότητας κ.ά., ο σεβασμός της ελευθερίας της έκφρασης και ελευθερίας του Τύπου, με στόχο να εντοπιστούν οι υφιστάμενες ελλείψεις και να επιδιωχθεί η δέουσα αντιμετώπισή τους.

1.16.

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να εγκριθεί το σχέδιο έκθεσης που συζητείται από την Επιτροπή LIBE του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και να επιτευχθεί διοργανική συμφωνία σχετικά με την εφαρμογή του συμφώνου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα. Σε γενικές γραμμές, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση, διότι παρέχει τη βάση για την εφαρμογή διοργανικής συμφωνίας που θα είναι νομικά δεσμευτική και θα ενισχύει την ευρωπαϊκή διακυβέρνηση και τον συντονισμό της πολιτικής μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των κρατών μελών. Η ΕΟΚΕ θα πρέπει να συμπεριληφθεί σε αυτό το σύμφωνο, το οποίο καθιστά δυνατή την πραγματοποίηση διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών εντός της ΕΟΚΕ, αλλά και να διαδραματίσει συγκεκριμένο ρόλο στο προτεινόμενο Εξάμηνο δημοκρατίας, κράτους δικαίου και θεμελιωδών δικαιωμάτων (ΔΚΘ).

1.17.

Ο μηχανισμός θα πρέπει να στηρίζεται σε δείκτες που θα βασίζονται, και αυτοί με τη σειρά τους, σε ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία:

1.18.

Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία των τίτλων Ι, ΙΙ, ΙΙΙ και IV του Χάρτη για την κατάρτιση δεικτών, λαμβάνοντας υπόψη ότι τα θεμελιώδη οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα είναι «αδιαίρετα» από τα αστικά και πολιτικά δικαιώματα.

1.19.

Είναι σημαντικό, τόσο τα κράτη μέλη όσο και τα θεσμικά και λοιπά όργανα και οι οργανισμοί της ΕΕ, να σέβονται τα θεμελιώδη δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών δικαιωμάτων, ακόμη και σε περιόδους κρίσης. Αυτό θα πρέπει επίσης να διαπνέει τις σχέσεις και τις συμφωνίες με τρίτες χώρες όσον αφορά όχι μόνο την τήρηση των εν λόγω δικαιωμάτων, αλλά και τη διασφάλιση της εφαρμογής τους.

1.20.

Ο μηχανισμός απαιτεί τη θέσπιση συστήματος παρακολούθησης και αξιολόγησης με διαφανείς διαδικασίες. Ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (ΟΘΔ) θα πρέπει να λάβει σαφή εντολή για την παροχή βοήθειας σε έναν τέτοιο μηχανισμό. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της πρότασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη δημιουργία ομάδας ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων (6), υπό την προεδρία της επιστημονικής επιτροπής του ΟΘΔ της ΕΕ.

1.21.

Η ΕΟΚΕ προτείνει να συμμετάσχει και η ίδια στην εν λόγω ομάδα· προτείνει επίσης οι εμπειρογνώμονες που θα διοριστούν από τις εκάστοτε κυβερνήσεις να είναι οι Συνήγοροι του Πολίτη κάθε κράτους μέλους.

1.22.

Με βάση τους δείκτες και σύμφωνα με διαφανείς διαδικασίες, η ομάδα εμπειρογνωμόνων θα εξετάζει και θα αξιολογεί την κατάσταση σε κάθε κράτος μέλος. Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ μπορεί να συνεισφέρει με τη διοργάνωση αποστολών στα κράτη μέλη για την εξέταση της κατάστασης, σε συνεργασία με την τοπική κοινωνία των πολιτών, και για την κατάρτιση εκθέσεων.

1.23.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την εφαρμογή του Εξαμήνου ΔΚΘ. Με βάση τις εκθέσεις των εμπειρογνωμόνων, η Επιτροπή θα συντάσσει κάθε χρόνο ειδικές ανά χώρα εκθέσεις, σε συνδυασμό με συστάσεις· το Κοινοβούλιο θα διοργανώνει διακοινοβουλευτική συζήτηση και θα συντάσσει ψήφισμα· το Συμβούλιο θα πραγματοποιεί τον ετήσιο διάλογο και θα εγκρίνει συμπεράσματα. Ο μηχανισμός πρέπει να λειτουργεί στο πλαίσιο ενός νέου ετήσιου κύκλου πολιτικής, με στόχο τη διασφάλιση κοινής και συνεκτικής προσέγγισης στην ΕΕ.

1.24.

Η ΕΟΚΕ θα ήθελε να συμμετάσχει στην προετοιμασία της διοργανικής συμφωνίας και ενδέχεται να εξετάσει το ενδεχόμενο σύστασης μιας μόνιμης ομάδας για τη διοργάνωση ακροάσεων με την κοινωνία των πολιτών και για την κατάρτιση γνωμοδοτήσεων και εκθέσεων επί του θέματος.

1.25.

Στο πλαίσιο του Εξαμήνου ΔΚΘ και σε συνεργασία με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, η ΕΟΚΕ θα μπορούσε να διοργανώνει ένα ετήσιο φόρουμ για την επανεξέταση της κατάστασης της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων και να καταρτίζει προτάσεις και συστάσεις που θα διαβιβάζονται στην Επιτροπή, στο Συμβούλιο και στο Κοινοβούλιο. Η ΕΟΚΕ θα μπορούσε επίσης να συνεργαστεί με τα άλλα θεσμικά όργανα για την εκπόνηση αξιολογήσεων αντικτύπου.

2.1.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών έχει γίνει αισθητή η έλλειψη ενδεδειγμένων μηχανισμών για την προστασία των αξιών που καθορίζονται στο άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ), το οποίο αναφέρει ότι «η Ένωση βασίζεται στις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες. Οι αξίες αυτές είναι κοινές στα κράτη μέλη εντός κοινωνίας που χαρακτηρίζεται από τον πλουραλισμό, την απαγόρευση των διακρίσεων, την ανοχή, τη δικαιοσύνη, την αλληλεγγύη και την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών».

2.2.

Η Ένωση βασίζεται σε αυτές τις αξίες, στις οποίες περιλαμβάνονται ο σεβασμός της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ΕΕ έχει δυνατότητα ελέγχου της συμμόρφωσης με τις αξίες αυτές κατά την ενταξιακή πορεία ενός κράτους στην ΕΕ, στο πλαίσιο των γνωστών ως «κριτηρίων της Κοπεγχάγης» ή «κριτηρίων προσχώρησης» (7). Η ιδιότητα του μέλους προϋποθέτει ότι η υποψήφια χώρα διασφαλίζει τη σταθερότητα των θεσμών που εγγυώνται τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα, καθώς και τον σεβασμό και την προστασία των μειονοτήτων.

2.3.

Ωστόσο, μετά την προσχώρηση των υποψήφιων κρατών μελών δεν προβλέπεται η εφαρμογή παρόμοιου μηχανισμού. Η έλλειψη μηχανισμού για την παρακολούθηση της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων, καλείται «δίλημμα της Κοπεγχάγης».

2.4.

Η εύρυθμη λειτουργία της ΕΕ βασίζεται στην «αμοιβαία εμπιστοσύνη» μεταξύ των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και των κρατών μελών, καθώς και μεταξύ των ίδιων των κρατών μελών, στο αίσθημα εμπιστοσύνης στο γεγονός ότι οι νόμοι και οι αποφάσεις πολιτικής που υιοθετούνται πληρούν τις ίδιες αρχές όσον αφορά το κράτος δικαίου, τη δημοκρατία και τα θεμελιώδη δικαιώματα. Το γεγονός αυτό δημιουργεί ίσους όρους ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά την ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων, αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων. Επίσης, επιτρέπει στις κυβερνήσεις να συνεργάζονται στους τομείς της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων, μεταξύ άλλων σε θέματα ποινικού δικαίου, ασύλου και μετανάστευσης.

2.5.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργήθηκε για τη διασφάλιση της ειρήνης και της ευημερίας σε όλα τα κράτη μέλη της και για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των λαών της· πρόκειται για στόχο ο οποίος δεν εξαρτάται μόνον από την ύπαρξη ελεύθερου εμπορίου, αλλά και από την προστασία των θεμελιωδών αξιών της ΕΕ. Οι εν λόγω θεμελιώδεις αξίες διασφαλίζουν ότι οι πολίτες της ΕΕ μπορούν να ζήσουν ελεύθεροι και χωρίς καταπίεση και μισαλλοδοξία, με δημοκρατικά εκλεγμένες και υπεύθυνες κυβερνήσεις που ενεργούν σύμφωνα με το κράτος δικαίου.

2.6.

Κατά τα τελευταία έτη πολιτικές και νομοθετικές αποφάσεις που ελήφθησαν σε διάφορα κράτη μέλη έχουν δώσει λαβή για συζητήσεις και διαφωνίες με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, καθώς και με άλλα κράτη μέλη, και η «αμοιβαία εμπιστοσύνη» έχει διαρραγεί. Σε πολλές περιπτώσεις δεν επιδείχθηκε η δέουσα προσοχή στις αρχές της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν κατόρθωσε να αντιδράσει ικανοποιητικά.

2.7.

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με μεγάλη ανησυχία ότι σε διάφορα κράτη μέλη υιοθετείται νομοθεσία και εφαρμόζονται πολιτικές που υποδηλώνουν σοβαρή υποβάθμιση της ποιότητας της δημοκρατίας: παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδίως των δικαιωμάτων των μειονοτήτων· έλλειψη ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας και των συνταγματικών δικαστηρίων· περιορισμούς σχετικά με τον διαχωρισμό των εξουσιών· περιορισμούς στην ελευθερία του Τύπου, στην ελευθερία της γνώμης, στην ελευθερία του συνέρχεσθαι, περιορισμούς στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι, στην ελευθερία της πληροφόρησης, στη συλλογική διαβούλευση και διαπραγμάτευση, καθώς και περιορισμούς στην άσκηση άλλων θεμελιωδών ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Σε αρκετές περιπτώσεις η Ευρωπαϊκή Ένωση βρέθηκε αντιμέτωπη με κρίσεις σε ορισμένα κράτη μέλη λόγω συγκεκριμένων θεμάτων σχετικών με το κράτος δικαίου, και η Επιτροπή αντέδρασε στα φαινόμενα αυτά με την άσκηση πολιτικής πίεσης και με την κίνηση διαδικασιών επί παραβάσει.

2.8.

Μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει χρήση των προληπτικών μηχανισμών που βασίζονται σε κυρώσεις και περιλαμβάνονται στο άρθρο 7 της ΣΕΕ, το οποίο είναι το μόνο προβλεπόμενο άρθρο των Συνθηκών για την αντιμετώπιση παραβιάσεων της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων σε τομείς εκτός της νομοθετικής αρμοδιότητας της ΕΕ. Υπάρχουν δύο προσεγγίσεις, μία προληπτική και μία βασισμένη στην επιβολή κυρώσεων. Ωστόσο, οι μηχανισμοί αυτοί δεν έχουν χρησιμοποιηθεί ποτέ στην πράξη λόγω του πολιτικού αντικτύπου τους και των αυστηρών απαιτήσεων που διέπουν την εφαρμογή τους: μόνο σε περίπτωση «σαφούς κινδύνου»«σοβαρής και διαρκούς παραβίασης».

2.9.

Η Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορούν να παρέμβουν σε προληπτικό στάδιο. Σε δεύτερο στάδιο, το Συμβούλιο μπορεί να επιβάλει κυρώσεις στο κράτος μέλος με την αναστολή ορισμένων δικαιωμάτων, μεταξύ άλλων των δικαιωμάτων ψήφου των εκπροσώπων του στο Συμβούλιο.

2.10.

Ωστόσο το Συμβούλιο έχει ευρεία διακριτική ευχέρεια κατά την εφαρμογή τους, δεδομένου ότι δεν διαθέτει συγκεκριμένα και διαφανή κριτήρια για την ενεργοποίηση της διαδικασίας, για τον προσδιορισμό των δεικτών που θα χρησιμοποιήσει ή για την επιλογή των διαδικασιών αξιολόγησης. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) έχουν πολύ περιορισμένη εντολή σε αυτές τις περιπτώσεις (8)· ομοίως, δεν υπάρχει πρόβλεψη για διαβούλευση με την ΕΟΚΕ.

3.1.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Ένα νέο πλαίσιο της ΕΕ για την ενίσχυση του κράτους δικαίου» [COM(2014) 158] τον Μάρτιο του 2014. Το προτεινόμενο πλαίσιο θα ενεργοποιείται σε περιπτώσεις κατά τις οποίες τα κράτη μέλη λαμβάνουν μέτρα ή ανέχονται καταστάσεις που έχουν συστηματικό χαρακτήρα και ενδέχεται να επηρεάζουν αρνητικά την ακεραιότητα, τη σταθερότητα ή την ομαλή λειτουργία των θεσμών και των μηχανισμών διασφάλισης που έχουν θεσπιστεί σε εθνικό επίπεδο για τη διασφάλιση του κράτους δικαίου. Το πλαίσιο αυτό θα αφορά θέματα που σχετίζονται με τις συνταγματικές δομές, τον διαχωρισμό των εξουσιών, την ανεξαρτησία ή την αμεροληψία της δικαστικής εξουσίας ή με το σύστημα δικαστικού ελέγχου των κρατών μελών, συμπεριλαμβανομένης της συνταγματικής δικαιοσύνης.

3.2.

Το πλαίσιο της Επιτροπής στοχεύει στην αντιμετώπιση απειλών κατά του κράτους δικαίου στα κράτη μέλη πριν από την εκπλήρωση των προϋποθέσεων ενεργοποίησης των μηχανισμών που προβλέπονται στο άρθρο 7 της ΣΕΕ. Το εν λόγω πλαίσιο εμπίπτει στην αρμοδιότητα της Επιτροπής και έχει σχεδιαστεί για τη γεφύρωση του χάσματος. Δεν αποτελεί εναλλακτική λύση, αλλά μηχανισμό που προηγείται και συμπληρώνει τους μηχανισμούς του άρθρου 7 της ΣΕΕ. Σε περίπτωση που υπάρχουν σαφείς ενδείξεις συστημικής απειλής για το κράτος δικαίου σε ένα κράτος μέλος, το πλαίσιο αυτό θα διευκολύνει τη διεξαγωγή διαρθρωμένου διαλόγου μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του κράτους μέλους. Η διαδικασία της μεταξύ τους ανταλλαγής περιλαμβάνει τρία κύρια στάδια: γνωμοδότηση της Επιτροπής, σύσταση της Επιτροπής και παρακολούθηση της σύστασης. Η Επιτροπή μπορεί να συμβουλεύεται εμπειρογνώμονες κατά τη διενέργεια της αξιολόγησής της (9).

3.3.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το πλαίσιο που εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με σκοπό την ενίσχυση του κράτους δικαίου. Ωστόσο το πλαίσιο αυτό εμπεριέχει μια σειρά από περιορισμούς.

3.3.1.

Η αξιολόγηση δεν περιλαμβάνει περιοδικές συγκριτικές αναλύσεις των προβλημάτων και των διαφορών που υποδεικνύουν τα κράτη μέλη σε σχέση με τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα. Εξ ορισμού, το πλαίσιο αυτό μπορεί να ενεργοποιηθεί μόνον όταν το πρόβλημα έχει καταστεί «συστημικό», γεγονός το οποίο θέτει ένα υψηλό όριο. «Συστημική» απειλή ενδέχεται να προκύψει όταν η δικαστική εξουσία δεν είναι πλέον σε θέση να διασφαλίσει ότι η κυβέρνηση ενεργεί εντός των ορίων του νόμου, πράγμα το οποίο συνήθως συμβαίνει κατόπιν εορτής.

3.3.2.

Ο τρόπος κατά τον οποίο η Επιτροπή αναλύει τα παρεχόμενα στοιχεία πρέπει να είναι διαφανής, με χρήση ειδικών δεικτών ή αντικειμενικών διαδικασιών· πρέπει επίσης να προβλέπει τη θέσπιση πρωτοκόλλων διαβούλευσης με την κοινωνία των πολιτών και με την ΕΟΚΕ.

3.3.3.

Το πλαίσιο αυτό δεν προβλέπει κανέναν συγκεκριμένο ρόλο για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, μολονότι το Κοινοβούλιο προωθεί τις δικές του πολιτικές πρωτοβουλίες επί του θέματος.

3.3.4.

Ούτε προβλέπει κάποιο μοντέλο ενισχυμένης διοργανικής συνεργασίας.

3.4.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για την έλλειψη παρακολούθησης στο Συμβούλιο σχετικά με το πλαίσιο που αποσκοπεί στην ενίσχυση του κράτους δικαίου.

3.4.1.

Κατά τη συνεδρίασή του στις 16 Δεκεμβρίου 2014, το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων ενέκρινε συμπεράσματα σχετικά με τον ρόλο του Συμβουλίου στη διασφάλιση του σεβασμού του κράτους δικαίου. Το Συμβούλιο μερίμνησε για την καθιέρωση ετήσιου διαλόγου μεταξύ των κρατών μελών, ο οποίος θα πραγματοποιείται στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων και θα προετοιμάζεται από την ΕΜΑ. Η λουξεμβουργιανή προεδρία εγκαινίασε τον εν λόγω διάλογο τον Νοέμβριο του 2015 με σκοπό να καλυφθούν διάφορα συγκεκριμένα θέματα που δεν δημοσιοποιήθηκαν: οι κυβερνήσεις κλήθηκαν να επιλέξουν όποια πτυχή του κράτους δικαίου προτιμούν και να παραθέσουν ένα παράδειγμα ικανοποιητικών επιδόσεων και ένα παράδειγμα κάποιας πρόκλησης που αντιμετωπίζουν. Το αποτέλεσμα ήταν μάλλον μια σειρά μονολόγων, παρά ένας διάλογος. Τα κράτη δεν συνεργάστηκαν για την παροχή υποστήριξης, βοήθειας ή κριτικής, δεν διατυπώθηκαν ούτε παραλήφθηκαν συστάσεις και δεν υπήρξε καμία δέσμευση για τη λήψη μέτρων παρακολούθησης με στόχο τη βελτίωση των προκλήσεων που διαπιστώθηκαν. Στα τέλη του 2016, υπό σλοβακική προεδρία, το Συμβούλιο θα προβεί σε αξιολόγηση του εν λόγω εγχειρήματος.

3.4.2.

Στα συμπεράσματα του Συμβουλίου δεν συνεκτιμήθηκε ούτε αναφέρθηκε το πλαίσιο της Επιτροπής για το κράτος δικαίου. Τα συμπεράσματα δεν παρέχουν σαφή εικόνα του επακριβούς ρόλου που θα διαδραματίσουν σε αυτόν τον διάλογο η Επιτροπή, το Κοινοβούλιο και η ΕΟΚΕ.

3.5.

Η Επιτροπή Juncker αναγνώρισε το κράτος δικαίου ως μία από τις προτεραιότητές της και διόρισε τον κ. Timmermans αντιπρόεδρο αρμόδιο για θέματα κράτους δικαίου και θεμελιωδών δικαιωμάτων. Δεν είναι γνωστό όμως εάν η Επιτροπή θα διαμορφώσει κριτήρια και δείκτες για την εφαρμογή του πλαισίου για το κράτος δικαίου.

3.6.

Η Επιτροπή ενεργοποίησε για πρώτη φορά το εν λόγω πλαίσιο κινώντας δικαστική διαδικασία κατά της Πολωνίας για παραβίαση των κανόνων της ΕΕ, λαμβάνοντας υπόψη μια κριτική αξιολόγηση της κατάστασης από την Επιτροπή της Βενετίας, όργανο του Συμβουλίου της Ευρώπης (10).

3.7.

Η Επιτροπή LIBE του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου συζητά επί του παρόντος σχέδιο έκθεσης πρωτοβουλίας (11) με θέμα «Συστάσεις προς την Επιτροπή σχετικά με τη θέσπιση μηχανισμού της ΕΕ για τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα» [2015/2254 (INL) — εισηγήτρια: Sophia in 't Veld], το οποίο μεταξύ άλλων «ζητεί από την Επιτροπή να υποβάλει, έως το τέλος του 2016, βάσει του άρθρου 295 ΣΛΕΕ, πρόταση για τη σύναψη ενός συμφώνου της ΕΕ για τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα (ΔΚΘ) με τη μορφή διοργανικής συμφωνίας που θα καθορίζει ρυθμίσεις για τη διευκόλυνση της συνεργασίας των θεσμικών οργάνων της Ένωσης και των κρατών μελών της στο πλαίσιο του άρθρου 7 ΣΕΕ, ενσωματώνοντας, ευθυγραμμίζοντας και συμπληρώνοντας τους υφιστάμενους μηχανισμούς, και ακολουθώντας τις λεπτομερείς συστάσεις που περιλαμβάνονται στο παράρτημα του [συγκεκριμένου] κανονισμού».

3.7.1.

Το παράρτημα περιλαμβάνει το ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΟΡΓΑΝΙΚΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ: ΣΥΜΦΩΝΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, το οποίο πρέπει να συμφωνηθεί μεταξύ του Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής.

3.7.2.

Το σύμφωνο περιλαμβάνει πίνακα αποτελεσμάτων, ετήσια διακοινοβουλευτική συζήτηση και ρυθμίσεις για την αντιμετώπιση πιθανών κινδύνων και παραβιάσεων, καθώς και για την ενεργοποίηση των προληπτικών ή διορθωτικών σκελών του άρθρου 7.

3.7.3.

Το Κοινοβούλιο προτείνει την καθιέρωση διοργανικού Εξαμήνου δημοκρατίας, κράτους δικαίου και θεμελιωδών δικαιωμάτων (ΔΚΘ), στο οποίο θα περιλαμβάνεται το πλαίσιο της Επιτροπής, ο ετήσιος διάλογος του Συμβουλίου και η διακοινοβουλευτική συζήτηση. Αυτό το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο θα επικουρείται από γραμματεία και ομάδα εμπειρογνωμόνων της οποίας θα προεδρεύει ο πρόεδρος της επιστημονικής επιτροπής του ΟΘΔ, ο οποίος θα καταρτίσει δείκτες και θα αξιολογήσει την κατάσταση στα κράτη μέλη, καθώς και τις συστάσεις.

3.7.4.

Ο κύκλος πολιτικής ΔΚΘ θα περιλαμβάνει τις ετήσιες εκθέσεις της Επιτροπής, του Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου και τη σύσταση διοργανικής ομάδας εργασίας για την αξιολόγηση των επιπτώσεων.

2.2.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 34/15

Εισηγητής:

ο κ. Ιωάννης ΒΑΡΔΑΚΑΣΤΑΝΗΣ

1.1.

Η επικύρωση της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (ΣΗΕΔΑΑ) από την Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί ορόσημο για τα δικαιώματα των αναπήρων, τόσο για την ΕΕ όσο και τα κράτη μέλη της. Με την επισκόπηση των πολιτικών της ΕΕ από την Επιτροπή για τη ΣΗΕΔΑΑ το 2015 ολοκληρώνεται η πρώτη περίοδος εφαρμογής της σύμβασης. Στις καταληκτικές παρατηρήσεις της Επιτροπής για τη ΣΗΕΔΑΑ εκφράζεται η απαίτηση τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους, δεδομένου ότι θα πρέπει να οργανώσουν και να συντονίσουν την εφαρμογή της ΣΗΕΔΑΑ σύμφωνα με τις καταληκτικές παρατηρήσεις. Με τις καταληκτικές παρατηρήσεις επιβεβαιώνεται εκ νέου ότι η χάραξη πολιτικής της ΕΕ στον τομέα της αναπηρίας απαιτεί βαθύ μετασχηματισμό στον τρόπο με τον οποίο καταρτίζονται οι πολιτικές μέχρι σήμερα. Μέχρι στιγμής η ΕΕ δεν έχει ουσιαστικά επιχειρήσει να προσαρμόσει πραγματικά τη χάραξη πολιτικής της στον νέο αυτόν μετασχηματισμό που απαιτείται από τη ΣΗΕΔΑΑ.

1.2.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να εντάξουν τις καταληκτικές παρατηρήσεις στην υφιστάμενη και μελλοντική κοινοτική νομοθεσία και στη χάραξη πολιτικής. Ζητεί επίσης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει αναφορά στην Επιτροπή για τη ΣΗΕΔΑΑ έως το φθινόπωρο του 2016.

1.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ΣΗΕΔΑΑ και οι καταληκτικές παρατηρήσεις της Επιτροπής συνιστούν μοναδική ευκαιρία για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παρουσιάσει μια συνολική στρατηγική της Ένωσης για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (ΑμεΑ). Οι καταληκτικές παρατηρήσεις έχουν δημιουργήσει δυναμική που θα πρέπει να κεφαλαιοποιηθεί από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και να οδηγήσει σε συστηματική συμπερίληψη των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρίες σε όλη τη νομοθεσία, τις πολιτικές και τα προγράμματα της ΕΕ.

1.4.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι, προκειμένου να ενσωματωθούν τα δικαιώματα των ατόμων αυτών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να αναλάβει μια διατομεακή και ολοκληρωμένη άσκηση χαρτογράφησης σε όλο της το δίκαιο, τις πολιτικές και τα προγράμματα, ώστε να διασφαλιστεί πλήρης εναρμόνιση με τις διατάξεις της ΣΗΕΔΑΑ και η ενεργός συμμετοχή αντιπροσωπευτικών οργανώσεων των ΑμεΑ (DPO) σε αυτήν τη διαδικασία. Αυτή η άσκηση χαρτογράφησης θα πρέπει να συνοδεύεται από ανάλυση των διαφορών με εκτίμηση των χασμάτων μεταξύ της ισχύουσας νομοθεσίας, της χάραξης πολιτικής και της ενσωμάτωσης της διάστασης των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία και της ΣΗΕΔΑΑ. Η άσκηση χαρτογράφησης και η ανάλυση των διαφορών θα πρέπει να περιλαμβάνονται ρητά στην αναθεωρημένη ευρωπαϊκή στρατηγική για την αναπηρία (ΕΣΑ).

1.5.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή την υποχρέωσή της να προχωρήσει άμεσα στην αναθεώρηση και επικαιροποίηση της δήλωσης αρμοδιοτήτων και του καταλόγου των μέσων της. Θα πρέπει επίσης να αναλάβει από μόνη της τη δέσμευση να επανεξετάσει και να αναθεωρήσει τη δήλωση αρμοδιοτήτων τουλάχιστον μία φορά κατά τη διάρκεια της θητείας της.

1.6.

Η ΕΟΚΕ παραδέχεται ότι η επισκόπηση των πολιτικών της ΕΕ από την Επιτροπή για τη ΣΗΕΔΑΑ έλαβε χώρα στα μέσα της περιόδου προγραμματισμού 2014-2020 και αναγνωρίζει τις δυσκολίες στην ενσωμάτωση του νέου θεματολογίου για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία που απορρέουν από τις καταληκτικές παρατηρήσεις για την ΕΕ στις ενδιάμεσες αξιολογήσεις των στρατηγικών, πολιτικών, προγραμμάτων και χρηματοδοτικών μέσων. Ωστόσο, συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την ενσωμάτωση και συμπερίληψη των καταληκτικών παρατηρήσεων στις εν λόγω διαδικασίες αναθεώρησης και να διαθέσει τους απαραίτητους πόρους για την εκτέλεση των υποχρεώσεων που απορρέουν από αυτές βάσει της ΣΗΕΔΑΑ.

1.7.

Η ΣΗΕΔΑΑ προβλέπει ρητά ότι οι αντιπροσωπευτικές DPO πρέπει να εκφράσουν απόψεις και να συμμετάσχουν στη διαδικασία υλοποίησης και παρακολούθησης της σύμβασης. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διεξαγάγει πραγματικό και ουσιαστικό διαρθρωμένο διάλογο με το ευρωπαϊκό κίνημα ατόμων με αναπηρία (σύμφωνα με τα άρθρα 4.3 και 33.3). Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να θεσπίσει πρόγραμμα ανάπτυξης ικανοτήτων των DPO προκειμένου να μπορέσουν να εκπληρώσουν τα θεμελιώδη καθήκοντά τους.

1.8.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η συνεργασία και η σύμπραξη των οργάνων της ΕΕ στην εφαρμογή της ΣΗΕΔΑΑ είναι υψίστης σημασίας. Ως εκ τούτου, συνιστά να τεθεί σε εφαρμογή διοργανικός μηχανισμός συντονισμού προκειμένου να διευκολυνθεί η ταχεία και ομαλή εφαρμογή των καταληκτικών παρατηρήσεων και της ΣΗΕΔΑΑ, συμπεριλαμβανομένης της διαβούλευσης και της συμμετοχής των DPO.

1.9.

Οι καταληκτικές παρατηρήσεις απαιτούν ριζική επανεξέταση και αναθεώρηση της ΕΣΑ. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταγράψει τις εξελίξεις στα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και να διευρύνει το πεδίο εφαρμογής της ΕΣΑ με την εισαγωγή περισσότερων τομέων δράσης και τη σύνδεσή της με την επανεξέταση και αναθεώρηση πολιτικών, προγραμμάτων και μέσων χρηματοδότησης (π.χ. «Ευρώπη 2020», τη στρατηγική για την ισότητα των φύλων, τη στρατηγική για τα δικαιώματα των παιδιών, τις υποχρεώσεις εξωτερικής δράσης της ΕΕ), με σαφές χρονοδιάγραμμα υλοποίησης, προϋπολογισμό και ειδικά και συγκεκριμένα κριτήρια και δείκτες.

1.10.

Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να εφαρμόσει πλήρως τους στόχους της αειφόρου ανάπτυξης που παρατίθενται στο θεματολόγιο των Ηνωμένων Εθνών με ορίζοντα το 2030 και πρέπει να διασφαλίσει την πλήρη υιοθέτηση των καταληκτικών παρατηρήσεων και των διατάξεων της ΣΗΕΔΑΑ από την ΕΕ, τόσο στο εσωτερικό της όσο και εκτός αυτής. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ συνιστά ένθερμα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συμπεριλάβει την εφαρμογή του θεματολογίου με ορίζοντα το 2030 στην αναθεωρημένη ΕΣΑ με τη θέσπιση ευρωπαϊκών στόχων και δράσεων με σκοπό την επίτευξη όλων των στόχων της αειφόρου ανάπτυξης εντός της ΕΕ και για τα ΑμεΑ.

1.11.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι η ΕΕ θα πρέπει να παρεμποδίσει τη χρήση κοινοτικής χρηματοδότησης είτε για τη δημιουργία είτε για τη συνέχιση της λειτουργίας δομών ιδρυματοποίησης. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως τη χρήση της χρηματοδότησης της ΕΕ για τη δημιουργία υπηρεσιών για τα ΑμεΑ σε επίπεδο κοινοτήτων ώστε να μπορούν να ζουν ανεξάρτητα στις κοινότητές τους. Η ιδρυματοποίηση των ΑμεΑ αποτελεί παραβίαση των δικαιωμάτων τους και η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προωθήσει την αποϊδρυματοποίηση πιο συστηματικά και αποτελεσματικά μέσω συγκεκριμένων πολιτικών, προγραμμάτων και χρηματοδοτικών μέσων.

1.12.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προχωρήσει άμεσα στην κύρωση του προαιρετικού πρωτοκόλλου της ΣΗΕΔΑΑ, της συνθήκης του Μαρακές και της σύμβασης της Κωνσταντινούπολης του Συμβουλίου της Ευρώπης.

1.13.

Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τη δημιουργία σημείων επαφής σε όλες τις ΓΔ, οργανισμούς και φορείς της, με την πλήρη ενσωμάτωση και συμμετοχή DPO στη διαδικασία χάραξης πολιτικής, προκειμένου να δημιουργηθούν οριζόντιες και κάθετες δομές που να προωθούν την πλήρη ένταξη και ενσωμάτωση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία στο δίκαιο, στις πολιτικές και στα προγράμματα της ΕΕ.

1.14.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να κινήσει τη διαδικασία σε συνεργασία με άλλα θεσμικά όργανα, οργανισμούς και φορείς της ΕΕ ώστε να προετοιμαστεί προσεκτικά και να αναπτυχθεί το νέο παγκόσμιο θεματολόγιο για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία 2020-2030, το οποίο θα πρέπει να ενσωματωθεί πλήρως και να ενταχθεί στις παγκόσμιες κοινωνικές και μακροοικονομικές στρατηγικές (π.χ. στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» και στους μηχανισμούς εφαρμογής της), και συνιστά να συσταθεί ομάδα εργασίας με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων και των DPO για τη διεξαγωγή και την υλοποίηση αυτής της πρωτοβουλίας. Η ΕΟΚΕ προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ξεκινήσει την εφαρμογή του παγκόσμιου θεματολογίου για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία 2020-2030 με το ευρωπαϊκό έτος δικαιωμάτων ατόμων με αναπηρία 2021.

1.15.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τις θετικές πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στον τομέα της προσβασιμότητας, ιδιαίτερα τη συμφωνία στον τριμερή διάλογο σχετικά με την οδηγία για την προσβασιμότητα των ιστοτόπων οργανισμών του δημόσιου τομέα και την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την ευρωπαϊκή πράξη για την προσβασιμότητα (ΕΑΑ) και καλεί τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να ολοκληρώσουν τις διαπραγματεύσεις. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της σχετικά με την οριζόντια οδηγία για την ίση μεταχείριση και ζητεί να επανεκκινήσουν οι διαπραγματεύσεις λαμβανομένων υπόψη σε αυτήν τη νέα φάση των καταληκτικών παρατηρήσεων και της ΣΗΕΔΑΑ.

1.16.

Η ΕΟΚΕ καλεί όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να διασφαλίσουν ότι τα μέτρα λιτότητας δεν θα επηρεάσουν την ικανότητα των ατόμων με αναπηρία να ασκούν τα δικαιώματά τους όπως κατοχυρώνονται στη ΣΗΕΔΑΑ και, ως εκ τούτου, ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δημιουργήσει τα απαραίτητα κατώτατα όρια κοινωνικής προστασίας για την επίτευξη του στόχου αυτού, καθώς και να σεβαστεί το δικαίωμά τους σε ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης και κοινωνικής προστασίας.

1.17.

Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τη Eurostat την ανάπτυξη στατιστικών εργαλείων για τη μέτρηση του αντίκτυπου της εφαρμογής της ΣΗΕΔΑΑ επί των ΑμεΑ σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Θεωρεί επίσης ότι η συλλογή δεδομένων με βάση την προσέγγιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για τα άτομα με αναπηρία, με ανάλυση ανά είδος αναπηρίας, ηλικία και φύλο, θα έχει θετική επίδραση στην ανάπτυξη και στην εφαρμογή της νομοθεσίας, των πολιτικών και των προγραμμάτων της ΕΕ.

1.18.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η ΕΕ έχει την αρμοδιότητα να επικουρεί τα εθνικά μέτρα ώστε να διασφαλίζεται ότι όλοι οι πολίτες της ΕΕ είναι ίσοι ενώπιον του νόμου και ότι όχι μόνο δεν στερούνται της δικαιοπρακτικής ικανότητας και των δικαιωμάτων τους, αλλά και ότι είναι σε θέση να λαμβάνουν μέρος στις ευρωεκλογές και σε όλες τις εκλογές σε ολόκληρη την ΕΕ σε ισότιμη βάση με τους άλλους. Ως εκ τούτου, καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και συγκεκριμένα τη ΓΔ Δικαιοσύνης να υιοθετήσει ένα πρόγραμμα με βάση την ανοικτή μέθοδο συντονισμού προκειμένου να διευκολυνθεί η σύγκλιση των κρατών μελών προς την αρχή της ίσης αναγνώρισης ενώπιον του νόμου.

1.19.

Η ΕΟΚΕ δεσμεύεται να δώσει το παράδειγμα όσον αφορά την εφαρμογή των ειδικών υποχρεώσεων που επισημαίνονται από την Επιτροπή για τη ΣΗΕΔΑΑ και πρέπει να πληρούνται από την ΕΕ ως δημόσια διοίκηση, διασφαλίζοντας ότι το ανθρώπινο δυναμικό της, τα δικαιώματα των μελών της ΕΟΚΕ και τα μέσα επικοινωνίας συνάδουν με τη ΣΗΕΔΑΑ.

2.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις καταληκτικές παρατηρήσεις που ενέκρινε η Επιτροπή για τη ΣΗΕΔΑΑ (1), καθώς παρέχουν ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ώστε η ΕΕ να μεταστρέψει τη χάραξη της πολιτικής της προς την κατεύθυνση μιας ανθρωποκεντρικής προσέγγισης της αναπηρίας, με βάση τα ανθρώπινα δικαιώματα.

2.2.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι το σχέδιο πρότασης για την οδηγία περί ίσης μεταχείρισης υποβλήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή πριν από τη σύναψη της ΣΗΕΔΑΑ. Επιπλέον, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της ΕΕ έχουν εισαγάγει σταδιακά τροποποιήσεις που δεν συνάδουν με τις υποχρεώσεις της ΣΗΕΔΑΑ. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εισαγάγει στις τρέχουσες διοργανικές διαπραγματεύσεις πρόταση για την προσαρμογή του σχεδίου πρότασης οδηγίας με σκοπό τη συμμόρφωση προς τη ΣΗΕΔΑΑ και, φυσικά, με τις καταληκτικές παρατηρήσεις σε θέματα αναπηρίας και να συμπεριλάβει την απαγόρευση των πολλαπλών και διατομεακών διακρίσεων, καθώς και των συλλογικών διακρίσεων.

2.3.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι τα μέτρα λιτότητας είχαν αρνητικό αντίκτυπο στις συνθήκες διαβίωσης των ΑμεΑ και των οικογενειών τους. Τα επίπεδα της φτώχειας, του αποκλεισμού, των διακρίσεων και των ανισοτήτων έχουν αυξηθεί ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης, η οποία σε πολλά κράτη μέλη έχει μετατραπεί σε κρίση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αφήνοντας μεγάλο αριθμό ΑμεΑ και τις οικογένειές τους χωρίς καμιά προστασία. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ να θεσπίσει κατώτατα όρια κοινωνικής προστασίας προκειμένου να προστατευθούν τα δικαιώματα των ΑμεΑ και να τους εξασφαλιστεί ένα επαρκές βιοτικό επίπεδο και κοινωνική προστασία. Ο μηχανισμός αυτός θα πρέπει να περιλαμβάνεται στη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

2.4.

Επιπλέον, η Επιτροπή για τη ΣΗΕΔΑΑ συνέστησε η ΕΕ να δημιουργήσει μια συνολική στρατηγική ΣΗΕΔΑΑ που θα ισχύει για όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ με συγκεκριμένα κονδύλια του προϋπολογισμού ενσωματωμένα στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι απαραίτητη μια υψηλού επιπέδου συνάντηση των ηγετών των θεσμικών οργάνων και οργανισμών της ΕΕ ώστε να ξεκινήσει η διαδικασία κατάρτισης και έγκρισης ενός διοργανικού θεματολογίου ΣΗΕΔΑΑ με συγκεκριμένους στόχους και σκοπούς που πρέπει να επιτευχθούν. Η συνολική στρατηγική θα πρέπει να καθορίζει αρμοδιότητες για κάθε θεσμικό όργανο της ΕΕ όσον αφορά την εφαρμογή της ΣΗΕΔΑΑ.

2.5.

Είναι απαραίτητο η ΕΕ να θεσπίσει έναν πραγματικό και ουσιαστικό δομημένο διάλογο με τις ευρωπαϊκές αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των ΑμεΑ (DPO), διασφαλίζοντας τόσο την ικανότητά τους να συμμετέχουν αποτελεσματικά και ουσιαστικά στη νομοθεσία και την πολιτική λήψης αποφάσεων της ΕΕ όσο και να διοργανώνουν δυναμικές εκστρατείες στήριξης της ΣΗΕΔΑΑ. Επιπλέον, η ΕΕ πρέπει να διασφαλίσει ότι οι DPO διαθέτουν την οικονομική δυνατότητα να στηρίξουν το έργο τους. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να θεσπιστεί ειδικό κονδύλιο του προϋπολογισμού για την ανάπτυξη ικανοτήτων των DPO.

2.6.

Η συνολική και εγκάρσια ενσωμάτωση και εφαρμογή των διατάξεων της ΣΗΕΔΑΑ από την ΕΕ, αλλά και η ανάπτυξη ενός νέου θεματολογίου ΣΗΕΔΑΑ της ΕΕ, απαιτεί τη δημιουργία συμμετοχικού πλαισίου διακυβέρνησης και εταιρικής σχέσης, μέσω του οποίου όλοι οι κύριοι φορείς και τα ενδιαφερόμενα μέρη θα είναι σε θέση να συμμετέχουν πλήρως στη χάραξη πολιτικής, μαζί με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, χωρίς αποκλεισμούς.

2.7.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να αναλάβει άμεσα και επειγόντως άσκηση χαρτογράφησης και ανάλυση των διαφορών όλων των εσωτερικών και εξωτερικών πολιτικών και προγραμμάτων της ΕΕ, διασφαλίζοντας ότι πληρούν τις διατάξεις της ΣΗΕΔΑΑ. Επιπλέον, όλες οι σφαιρικές στρατηγικές και πολιτικές της ΕΕ πρέπει να συνάδουν με τις καταληκτικές παρατηρήσεις, συμπεριλαμβανομένης της στρατηγικής για το 2020 και του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, του θεματολογίου των Ηνωμένων Εθνών με ορίζοντα το 2030 και των μέσων χρηματοδότησης, όπως τα ΕΔΕΤ.

2.8.

Είναι υψίστης σημασίας η εφαρμογή των καταληκτικών παρατηρήσεων από την ΕΕ να εξεταστεί στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να συμπεριλάβει στο πρόγραμμα εργασίας του 2017 πρωτοβουλία πολιτικής ειδικά αφιερωμένη σε αυτόν τον σκοπό. Η πλήρης ενσωμάτωση και ένταξη των καταληκτικών παρατηρήσεων στις πολιτικές και στα προγράμματα της ΕΕ προϋποθέτει την εκπόνηση συνολικής στρατηγικής ΣΗΕΔΑΑ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να κινήσει κατεπειγόντως τη διαδικασία για την επίτευξη της συνολικής στρατηγικής ΣΗΕΔΑΑ, με πλήρη διαβούλευση και συμμετοχή των DPO.

2.9.

Το 2021 θα είναι η 10η επέτειος της σύναψης της ΣΗΕΔΑΑ από την ΕΕ. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι η κατάλληλη χρονιά για να γίνει το δεύτερο ευρωπαϊκό έτος ΑμεΑ. Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι το πρώτο ευρωπαϊκό έτος ΑμεΑ διοργανώθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2003. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ προτείνει τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να αρχίσουν την προετοιμασία αμέσως και να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για την ανακήρυξη του 2021 ως δεύτερου ευρωπαϊκού έτους ΑμεΑ.

3.1.1.

Παρά το γεγονός ότι η ΕΕ έχει επικυρώσει τη ΣΗΕΔΑΑ, δεν έχει αναλάβει ακόμη μια εγκάρσια και συνολική αναθεώρηση της νομοθεσίας, των πολιτικών και των προγραμμάτων της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβεί στην εν λόγω αναθεώρηση επειγόντως. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να ορίσει ένα σημείο επαφής για τη ΣΗΕΔΑΑ σε κάθε Γενική Διεύθυνση, με την εντολή εκτέλεσης του καθήκοντος αυτού.

3.1.2.

Είναι λυπηρό το γεγονός ότι η ΕΕ δεν έχει επικυρώσει ακόμη το προαιρετικό πρωτόκολλο της σύμβασης. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ να προβεί χωρίς άλλη καθυστέρηση στην κύρωση του προαιρετικού πρωτοκόλλου, ανοίγοντας τον δρόμο στα ΑμεΑ για την κατάθεση καταγγελιών στην Επιτροπή για τη ΣΗΕΔΑΑ σε περίπτωση παραβίασης των δικαιωμάτων τους, όπως κατοχυρώνονται στη σύμβαση.

3.1.3.

Η ΕΕ θα πρέπει να ενστερνιστεί πλήρως και να ενσωματώσει στη νομοθεσία και στη χάραξη πολιτικής της την προσέγγιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για τα άτομα με αναπηρία. Η ΕΟΚΕ καλεί τη νομική υπηρεσία των θεσμικών οργάνων της ΕΕ να προβεί σε ολοκληρωμένη μελέτη όσον αφορά τις επιπτώσεις της ΣΗΕΔΑΑ επί του νομικού συστήματος της ΕΕ προκειμένου να το υιοθετήσει ως επαρκές πλαίσιο νόμου και χάραξης πολιτικής. Οι νομικές υπηρεσίες της ΕΕ δεν λαμβάνουν επαρκώς υπόψη τις υποχρεώσεις της ΕΕ έναντι της ΣΗΕΔΑΑ.

3.1.4.

Η ΕΟΚΕ καλεί τον γενικό γραμματέα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αναθεωρήσει τις κατευθυντήριες γραμμές για την αξιολόγηση των επιπτώσεων και να τις τροποποιήσει ώστε να περιλαμβάνουν πληρέστερο κατάλογο θεμάτων και ερωτήσεων, προκειμένου να αξιολογηθεί καλύτερα η συμμόρφωση με τη σύμβαση.

3.1.5.

Η Επιτροπή για τη ΣΗΕΔΑΑ ζήτησε από την ΕΕ να υποβάλει αναθεώρηση της δήλωσης αρμοδιοτήτων και του καταλόγου των μέσων της έως το φθινόπωρο του 2016, λαμβάνοντας υπόψη την ολοκληρωμένη εικόνα που προκύπτει από την καταληκτική παρατήρηση 17. Η αναθεώρηση της προαναφερθείσας δήλωσης θα πρέπει να λαμβάνει χώρα τουλάχιστον μία φορά ανά θητεία.

3.2.1.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει θέσει σε εφαρμογή κοινοτική στρατηγική για την ισότητα και κατά των διακρίσεων εις βάρος των ΑμεΑ που να πληροί τις διατάξεις της ΣΗΕΔΑΑ και τις καταληκτικές παρατηρήσεις και, ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβει άμεση δράση όσον αφορά την οριζόντια οδηγία για την ίση μεταχείριση (βλέπε σημείο 2.2), αλλά και να προχωρήσει σε αναθεώρηση της οδηγίας 2000/78/ΕΚ για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση.

3.2.2.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να συμπεριλάβει την προοπτική γυναικών και κοριτσιών με αναπηρία στην πολιτική της για την ισότητα των φύλων, συμπεριλαμβανομένων των προσπαθειών συλλογής δεδομένων του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων. Επιπλέον, η στρατηγική δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ισότητα των φύλων 2016-2019 και το νομοθετικό έργο και τα μέτρα πολιτικής της για την εξισορρόπηση επαγγελματικής και προσωπικής ζωής θα πρέπει να ενσωματώνουν πλήρως τα δικαιώματα των γυναικών και των κοριτσιών με αναπηρία. Η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ να επικυρώσει άμεσα τη σύμβαση της Κωνσταντινούπολης του Συμβουλίου της Ευρώπης.

3.2.3.

Η ΕΕ θα πρέπει να συμπεριλάβει και να ενσωματώσει στο ανανεωμένο θεματολόγιο της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού μια ολοκληρωμένη στρατηγική με βάση τα δικαιώματα των αγοριών και των κοριτσιών με αναπηρία, καθώς και να ενσωματώσει τα δικαιώματα των παιδιών με αναπηρία σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ για την αναπηρία. Τα παιδιά με αναπηρίες και οι οικογένειές τους θα πρέπει επίσης να συμμετέχουν σε όλες τις αποφάσεις της ΕΕ, σύμφωνα με το άρθρο 4.3 της ΣΗΕΔΑΑ.

3.2.4.

Η ΕΕ πρέπει επίσης να αναγνωρίσει την ιδιαίτερη κατάσταση των νεαρών ατόμων με αναπηρία και το γεγονός ότι συχνά αντιμετωπίζουν πολλαπλές μορφές διακρίσεων στον καθημερινό τους βίο, ιδίως όσον αφορά την ισότητα των ευκαιριών για τους νέους στην αγορά εργασίας και την ενεργό συμμετοχή των νέων με αναπηρία στην κοινωνία ευρύτερα. Η ΕΕ θα πρέπει, ως εκ τούτου, να αξιολογήσει την ιδιαίτερη κατάσταση των νέων με αναπηρία που ζουν στην ΕΕ και να εισηγηθεί σχετικές βελτιώσεις (2). Επιπλέον, η ΕΕ θα πρέπει να διασφαλίσει ότι αυτή η προοπτική περιλαμβάνεται στην επόμενη στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία.

3.2.5.

Η ΕΕ θα πρέπει να οργανώσει και να πραγματοποιήσει μια ολοκληρωμένη εκστρατεία ενημέρωσης σχετικά με τη σύμβαση σε συνεργασία με τα δημόσια μέσα ενημέρωσης (συμπεριλαμβανομένων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης) για την καταπολέμηση των προκαταλήψεων σε βάρος των ΑμεΑ. Είναι υψίστης σημασίας σε αυτήν την εκστρατεία να συμμετέχουν τα ίδια τα ΑμεΑ μέσω των αντιπροσωπευτικών τους οργανώσεων.

3.2.6.

Η ΕΕ πρέπει να προωθήσει, να διευκολύνει και να χρηματοδοτήσει την εκπαίδευση του προσωπικού στις μεταφορές και τον τουρισμό σε θέματα ευαισθητοποίησης και ισότητας των ατόμων με αναπηρία και να ενθαρρύνει τη συνεργασία και την ανταλλαγή ορθών πρακτικών μεταξύ των ευρωπαϊκών οργανισμών που δραστηριοποιούνται στον τομέα των ατόμων με αναπηρία και των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων που είναι αρμόδιοι για τις μεταφορές. Όλο το υλικό σχετικά με την ανάπτυξη ικανοτήτων, την κατάρτιση, την ευαισθητοποίηση και τις δημόσιες δηλώσεις, μεταξύ άλλων, θα πρέπει να διατίθεται με προσβάσιμο μορφότυπο.

3.2.7.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την ευρωπαϊκή πράξη για την προσβασιμότητα (ΕΑΑ), η οποία πρέπει να συνάδει πλήρως με το άρθρο 9 και άλλες διατάξεις της ΣΗΕΔΑΑ, σε συνδυασμό με αποτελεσματικούς και προσιτούς εθνικούς μηχανισμούς επιβολής και υποβολής καταγγελιών. Καλεί τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να λάβουν υπόψη τα συμπεράσματα και τις συστάσεις της γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ σχετικά με την ΕΑΑ (3) και να διασφαλίσουν τη συμμετοχή των ΑμεΑ μέσω των αντιπροσωπευτικών τους οργανώσεων στο πλαίσιο της διαδικασίας έγκρισης.

3.2.8.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη διοργανική συμφωνία στον τριμερή διάλογο σχετικά με την πρόταση οδηγίας για την προσβασιμότητα των ιστοτόπων οργανισμών του δημόσιου τομέα και καλεί τα θεσμικά όργανα να τη μετατρέψουν σε απόφαση και τις εθνικές κυβερνήσεις να μεταφέρουν επειγόντως τις διατάξεις της πρότασης στην εθνική νομοθεσία. Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης το γεγονός ότι σημαντικός αριθμός συστάσεων που υιοθετήθηκαν στη γνωμοδότησή της (4) έχουν ενσωματωθεί στο τελικό κείμενο της οδηγίας.

3.2.9.

Η ΕΕ ουσιαστικά δεν έχει συμπεριλάβει ακόμη επαρκή μέτρα για τα ΑμεΑ στις στρατηγικές μείωσης του κινδύνου καταστροφών. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για την έγκριση πλαισίου από το Συμβούλιο της ΕΕ με στόχο τη μείωση των κινδύνων καταστροφών για τα ΑμεΑ στην Ευρώπη.

3.2.10.

Η ΕΕ πρέπει να θέσει σε εφαρμογή όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε ο αριθμός έκτακτης ανάγκης 112 να καταστεί προσιτός σε όλους. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει επίσης την ανάγκη να ληφθούν επειγόντως τα κατάλληλα μέτρα για τη διασφάλιση της προσβασιμότητας στα εθνικά σημεία έκτακτης ανάγκης.

3.2.11.

Η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να υιοθετήσουν την προσέγγιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις πολιτικές για τη μετανάστευση και τους πρόσφυγες, όσον αφορά τα ΑμεΑ. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει το γεγονός ότι η αναπηρία μπορεί συχνά να αποτελεί λόγο διώξεων και διακρίσεων σε ορισμένες χώρες και, ως εκ τούτου, καλεί τις αρχές της ΕΕ να αναπτύξουν κατευθυντήριες γραμμές και να διεξαγάγουν ενημερωτικές εκστρατείες (προσβάσιμες στα ΑμεΑ) για τους οργανισμούς και τα κράτη μέλη της σχετικά με την αναπηρία, τη μετανάστευση και το άσυλο, καθώς και να ενσωματώνουν συστηματικά την αναπηρία στις πολιτικές της ΕΕ για τη μετανάστευση και τους πρόσφυγες.

3.2.12.

Η ΕΕ θα πρέπει να ενστερνιστεί την προσέγγιση της αναπηρίας με βάση τις αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε καταστάσεις κινδύνου και έκτακτης ανάγκης, υιοθετώντας σχέδιο εφαρμογής σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου του Φεβρουαρίου 2015 με αντικείμενο τη συμπερίληψη της αναπηρίας στη διαχείριση καταστροφών και στο Πλαίσιο του Sendai. Επιπλέον, υπάρχει ανάγκη αύξησης της ευαισθητοποίησης και παροχής πληροφοριών σε ΑμεΑ και στελέχη υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης και πολιτικής προστασίας όσον αφορά τις πρωτοβουλίες μείωσης των κινδύνων καταστροφής.

3.2.13.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στον τομέα της δικαιοσύνης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ΑμεΑ. Η ΕΟΚΕ ζητεί τη διεξαγωγή ευρωπαϊκής διάσκεψης υπό την αιγίδα της ΓΔ Δικαιοσύνης με στόχο όλες τις υπηρεσίες δικαιοσύνης στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου προβληματισμού σχετικά με τα δικαιώματα πρόσβασης στη δικαιοσύνη για τα ΑμεΑ και του τρόπου με τον οποίο τα δικαιώματα αυτά συνδέονται με άλλα δικαιώματα, όπως η δικαιοπρακτική ικανότητα και η ίση αναγνώριση ενώπιον του νόμου.

3.2.14.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να παράσχει την απαραίτητη χρηματοδότηση για την κατάρτιση των κοινοτικών και εθνικών στελεχών δικαιοσύνης όσον αφορά τη νομοθεσία της ΕΕ και τη ΣΗΕΔΑΑ. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ και τα εθνικά δικαστήρια να εφαρμόζουν τους εσωτερικούς τους κανόνες και τις οδηγίες κατά τρόπο που να διευκολύνει την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για τα ΑμεΑ. Θα πρέπει επίσης κατά την απονομή της δικαιοσύνης, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο, να λαμβάνονται υπόψη οι γενικές συστάσεις της Επιτροπής για τη ΣΗΕΔΑΑ. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ συνιστά η ΓΔ Δικαιοσύνης να χρησιμοποιήσει την ανοικτή μέθοδο συντονισμού προκειμένου να επιτευχθεί ισορροπημένη και συντονισμένη προσέγγιση από τα κράτη μέλη στο πολύ σημαντικό αυτό ζήτημα, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για μια ευρωπαϊκή απάντηση στην ίση αναγνώριση ενώπιον του νόμου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να δημιουργήσει ευρωπαϊκά πρότυπα και να προωθήσει τη συγκριτική αξιολόγηση όσον αφορά την πρόσβαση στη δικαιοσύνη.

3.2.15.

Η ΕΟΚΕ ζητεί από τα όργανα της ΕΕ και από τα κράτη μέλη να καταργήσουν τους νόμους περί επιτροπείας που εισάγουν διακρίσεις, προκειμένου να μπορούν όλα τα άτομα με αναπηρία να ασκούν τα πολιτικά τους δικαιώματα σε ισότιμη βάση με τους υπόλοιπους πολίτες. Σημειώνει ότι είναι απαραίτητο να γίνουν εύλογες προσαρμογές και να διασφαλιστεί η προσβασιμότητα σε σχέση με τις διαδικασίες ψηφοφορίας, τις εγκαταστάσεις και τα υλικά.

3.2.16.

Δυστυχώς, άγνωστος αριθμός Ευρωπαίων με αναπηρία στερούνται ελευθερίας και ασφάλειας και υπόκεινται σε αναγκαστική θεραπεία και κράτηση, μεταξύ άλλων και σε αναγκαστική στείρωση. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λάβει αποτελεσματικά μέτρα ώστε να σταματήσει αυτή η αφόρητη κατάσταση, να παραγάγει μέσω της Eurostat αξιόπιστα στοιχεία και να θέσει σε εφαρμογή αποτελεσματικό μηχανισμό αξιολόγησης.

3.2.17.

Η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ να αναθεωρήσει τις κατευθυντήριες γραμμές της δεοντολογίας της σχετικά με την έρευνα και, ιδίως, να θέσει παραδείγματα καλής πρακτικής, με την κατάρτιση εντύπων συναίνεσης σε προσιτή και εύκολη στην ανάγνωση μορφή, καθώς και να αποτρέψει τη λήψη αποφάσεων εκ μέρους τρίτων στον τομέα αυτόν.

3.2.18.

Η ΕΕ θα πρέπει να υιοθετήσει νομοθεσία για την εναρμόνιση της προστασίας και την καταπολέμηση της βίας, της κακοποίησης και της εκμετάλλευσης, καθώς και να επικυρώσει τη σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας εις βάρος των γυναικών (5). Η ΕΕ πρέπει να αναλάβει ευρωπαϊκή νομοθετική και πολιτική δράση κατά των διασυνοριακών δραστηριοτήτων στις χώρες της ΕΕ που αφορούν την εμπορία γυναικών και παιδιών με αναπηρίες, η δε ΕΟΚΕ ζητεί από την ΕΕ την καταπολέμηση της βίας κατά των παιδιών με αναπηρίες μέσω συγκεκριμένων μέτρων και προσβάσιμων υπηρεσιών υποστήριξης.

3.2.19.

Η πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων θα πρέπει να ενσωματώνει πλήρως και να υιοθετεί τις διατάξεις της ΣΗΕΔΑΑ και να δημιουργεί τα απαραίτητα κατώτατα όρια κοινωνικής προστασίας, καθώς και αποτελεσματικούς μηχανισμούς για την πρόληψη και την ανακούφιση της φτώχειας, της ευπάθειας και του κοινωνικού αποκλεισμού των ΑμεΑ και των οικογενειών τους, με ιδιαίτερη έμφαση στις γυναίκες, τα παιδιά και τα ηλικιωμένα ΑμεΑ.

3.2.20.

Υπάρχει σαφής ανάγκη ανάπτυξης ενός ευρωπαϊκού συστήματος συντονισμού των παροχών κοινωνικής ασφάλισης στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου ενός σαφούς πλαισίου για τη δυνατότητα μεταφοράς των δικαιωμάτων με μέγιστο αριθμό ημερών για τη διαδικασία αναγνώρισης της αναπηρίας.

3.2.21.

Η ΕΕ θα πρέπει να επεξεργαστεί και να εφαρμόσει την πολυαναμενόμενη και από όλους επιθυμητή ευρωπαϊκή στρατηγική αποϊδρυματοποίησης (6), η οποία θα πρέπει κατά κύριο λόγο να περιλαμβάνει πολύ αυστηρή παρακολούθηση της χρήσης της χρηματοδότησης των ΕΔΕΤ, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι χρησιμοποιείται αυστηρά για την ανάπτυξη υπηρεσιών υποστήριξης ώστε τα ΑμεΑ να ζουν ανεξάρτητα στις τοπικές κοινότητες. Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης τη δημιουργία αυτοσυντηρούμενου ευρωπαϊκού ταμείου αποϊδρυματοποίησης.

3.2.22.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει ακόμη καταρτίσει ανάλυση των επιπτώσεων των ΕΔΕΤ επί των ΑμεΑ σύμφωνα με την υποχρέωση που προβλέπεται από τον κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου για την ετήσια υποβολή εκθέσεων σχετικά με τα μέτρα που έχουν ληφθεί στον τομέα της αναπηρίας. Θα πρέπει να περιλαμβάνεται ενίσχυση της παρακολούθησης της χρήσης των ΕΔΕΤ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σύμφωνα με τη ΣΗΕΔΑΑ και σε διαβούλευση με τις οργανώσεις που εκπροσωπούν τα ΑμεΑ, καθώς και διαδικασίες επί παραβάσει (αναστολή, ανάκληση, ανάκτηση) που κινούνται από την ΕΕ για τη μη συμμόρφωση με τους εκ των προτέρων όρους.

3.2.23.

Υπάρχει ανάγκη οι εθνικοί φορείς επιβολής να καταστούν αποτελεσματικότεροι: οι αρμοδιότητές τους πρέπει να εναρμονιστούν και να ενισχυθούν ώστε να διευκολυνθεί η επιβολή των δικαιωμάτων των επιβατών σε όλα τα μέσα μεταφοράς, ενώ και η διαδικασία υποβολής καταγγελιών θα πρέπει να απλοποιηθεί. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εγγυηθεί δωρεάν μετακίνηση για τους φροντιστές σε όλα τα μέσα μεταφοράς, συμπεριλαμβανομένων των αεροπορικών ταξιδιών, όπως συμβαίνει ήδη στο πλαίσιο του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1371/2007 (7) και του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1177/2010 (8).

3.2.24.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να αναγνωρίσει πλήρως, άμεσα και επίσημα τη νοηματική γλώσσα και το σύστημα Braille και να προβεί σε αξιολόγηση των διαύλων επικοινωνίας και των εσωτερικών διαδικασιών τους προκειμένου να παραχθούν και να παρουσιαστούν πληροφορίες κατά τρόπο προσβάσιμο για τα ΑμεΑ. Θα πρέπει να περιλαμβάνονται διάφορες προσβάσιμες μορφές, όπως η νοηματική γλώσσα, το σύστημα Braille και βοηθητικά και εναλλακτικά μέσα επικοινωνίας, μεταξύ άλλων η ευανάγνωστη μορφή. Η ΕΕ πρέπει να διασφαλίσει ότι όλα τα ΑμεΑ, ανεξάρτητα από την οικονομική τους ικανότητα, έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς.

3.2.25.

Η ΕΕ θα πρέπει να υιοθετήσει ένα ποιοτικό πλαίσιο ανταλλαγής υποχρεωτικής εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς, με τη θέσπιση ελάχιστων κριτηρίων πρόσβασης για τη διασφάλιση της κινητικότητας των νεαρών σπουδαστών με αναπηρία στην ΕΕ για τη δευτεροβάθμια, τριτοβάθμια και επαγγελματική εκπαίδευση. Όλα τα συνεργαζόμενα πανεπιστήμια στο πλαίσιο του προγράμματος ανταλλαγής φοιτητών Erasmus θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την προσβασιμότητα στα εκπαιδευτικά προγράμματα και τις εγκαταστάσεις τους, διασφαλίζοντας την πλήρη συμμετοχή των νεαρών σπουδαστών με αναπηρία.

3.2.26.

Η ΕΕ πρέπει να επικυρώσει τη συνθήκη του Μαρακές του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας (ΠΟΔΙ) και να διευκολύνει και να ενθαρρύνει την επικύρωσή της σε εθνικό επίπεδο από τα κράτη μέλη, επιτρέποντας έτσι την ελεύθερη ροή προσιτών εκδόσεων έντυπου υλικού για άτομα με προβλήματα όρασης και δυσκολίες στην ανάγνωση εντύπων.

3.2.27.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκπονήσει και να εφαρμόσει συγκεκριμένη πρωτοβουλία για την εφαρμογή του θεματολογίου με ορίζοντα το 2030 και των στόχων της αειφόρου ανάπτυξης για τα ΑμεΑ εντός της ΕΕ, καθώς και στις εξωτερικές πολιτικές της, συμπεριλαμβανομένης της συνεργασίας για την ανάπτυξη και του διεθνούς εμπορίου.

3.3.1.

Η ΕΟΚΕ καλεί τη Eurostat να διοργανώσει διάσκεψη προκειμένου να συμφωνηθεί ενιαίος μηχανισμός για τις στατιστικές υπηρεσίες όλων των κρατών μελών της ΕΕ με βάση την καταληκτική παρατήρηση 71. Είναι ανάγκη να δημιουργηθεί ευρωπαϊκός μηχανισμός στατιστικών στοιχείων για τα ανθρώπινα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, κατανεμημένων κατά είδος αναπηρίας, φύλο και ηλικία, για τη συλλογή επιχειρησιακών πληροφοριών για τις ευρωπαϊκές και εθνικές πολιτικές που απευθύνονται σε ΑμεΑ.

3.3.2.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να ενσωματώνει συστηματικά τα δικαιώματα των ΑμεΑ σε όλες τις πολιτικές και τα προγράμματα διεθνούς συνεργασίας της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ επικροτεί το πιλοτικό πρόγραμμα της ΕΕ με θέμα «Bridging the Gap» (γεφύρωση του χάσματος) και ζητεί την υιοθέτηση ευρωπαϊκού προγράμματος χρηματοδότησης για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες. Το εν λόγω πρόγραμμα χρηματοδότησης θα πρέπει να εφαρμοστεί, όπως συμβαίνει σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, σε στενή συνεργασία με ευρωπαϊκές DPO ως ενδιάμεσους φορείς, και θα είναι υπεύθυνο για τη διεύθυνση, τη διαχείριση και τον καθορισμό των προτεραιοτήτων όσον αφορά τις πολιτικές και τη χρηματοδότηση. Είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση δεν χορηγείται σε έργα που δεν συνάδουν με τις διατάξεις της ΣΗΕΔΑΑ.

3.3.3.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να συμμορφωθεί πλήρως με την καταληκτική παρατήρηση 75, με τη δημιουργία και θέσπιση σημείων επαφής σε όλες τις Γενικές Διευθύνσεις, οργανισμούς και φορείς. Όλα τα σημεία επαφής θα πρέπει να διοργανώνουν τουλάχιστον τρεις συναντήσεις κάθε χρόνο με την παρουσία και πλήρη συμμετοχή εκπρόσωπων των DPO. Στις 3 Δεκεμβρίου κάθε έτους, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να εκδίδει την ετήσια έκθεσή της για την εφαρμογή της ΣΗΕΔΑΑ από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της.

3.3.4.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αποσύρει το ανεξάρτητο πλαίσιο παρακολούθησης, ανοίγοντας τον δρόμο για τη δημιουργία ενός πραγματικά ανεξάρτητου μηχανισμού υπό την επίβλεψη διοικητικού οργάνου που θα αποτελείται από τα μέλη της ανεξάρτητης αρχής. Για να είναι ωστόσο σε θέση η αρχή της ΕΕ να εκτελεί αποτελεσματικά τα καθήκοντά της, πρέπει να διατεθούν επειγόντως οικονομικοί και ανθρώπινοι πόροι.

3.4.1.

Είναι σαφέστατη η ανάγκη τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να αναθεωρήσουν τις πολιτικές τους περί ανθρώπινου δυναμικού και να τις ευθυγραμμίσουν με τις διατάξεις της ΣΗΕΔΑΑ προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα ΑμεΑ και οι εργαζόμενοι με συγγενείς με αναπηρία απολαύουν εύλογων προσαρμογών και στήριξης ώστε να επιτυγχάνουν σωστή ισορροπία μεταξύ επαγγελματικών και οικογενειακών υποχρεώσεων. Η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ να αναθεωρήσει το κοινό της σύστημα ασθένειας και ασφάλισης, το συνταξιοδοτικό σύστημα και τα μέτρα κοινωνικής ασφάλισης και κοινωνικής προστασίας που σχετίζονται με τα άτομα με αναπηρία, προκειμένου να διασφαλιστεί η αποφυγή διακρίσεων και η παροχή ίσων ευκαιριών σε όλα τα ΑμεΑ, μεταξύ άλλων αναγνωρίζοντας ότι οι σχετικές με την αναπηρία ανάγκες περίθαλψης είναι διακριτές από την ασθένεια και προωθώντας την ανεξάρτητη διαβίωση και εργασία μέσω της παροχής πλήρους αποζημίωσης για το επιπρόσθετο κόστος είτε του αναγκαίου εξοπλισμού είτε της αναγκαίας υπηρεσίας.

3.4.2.

Είναι πολύ σημαντικό όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να αναλάβουν ενεργά πρωτοβουλίες ώστε να συμμορφωθούν με τις διατάξεις περί προσβασιμότητας της οδηγίας για την πρόσβαση σε ιστοτόπους οργανισμών του δημόσιου τομέα μέσα σε συγκεκριμένη προθεσμία, θέτοντας ένα καλό παράδειγμα σε αυτόν τον θεμελιώδη τομέα των δικαιωμάτων της αναπηρίας.

3.4.3.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το διοικητικό συμβούλιο των ευρωπαϊκών σχολείων να υιοθετήσουν σχέδιο και να διαθέσουν τους απαραίτητους οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους για την ανάπτυξη και εφαρμογή ποιοτικού εκπαιδευτικού συστήματος χωρίς αποκλεισμούς σε όλα τα επίπεδα στα ευρωπαϊκά σχολεία, διασφαλίζοντας εύλογες προσαρμογές, στήριξη και πολιτική μη απόρριψης για όλους τους μαθητές με ειδικές ανάγκες στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

3.4.4.

Δεδομένου ότι η απασχόληση των ΑμεΑ στην ΕΕ είναι σε χαμηλό επίπεδο, η ΕΟΚΕ καλεί τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να θέσουν σε εφαρμογή σύστημα απασχόλησης θετικής δράσης (συμπεριλαμβανομένων ειδικών διαγωνισμών) ώστε να αυξηθεί ο αριθμός των ΑμεΑ που απασχολούνται στις υπηρεσίες τους, με την παροχή εύλογων προσαρμογών και υποστήριξης. Η εφαρμογή της πολιτικής αυτής πρέπει να αναθεωρείται κάθε δύο έτη προκειμένου να αξιολογείται κατά πόσον χρειάζονται διορθωτικά μέτρα.

3.4.5.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα θεσμικά όργανα, τους οργανισμούς και τους φορείς της ΕΕ να διασφαλίσουν την πλήρη και αποτελεσματική εφαρμογή των υφιστάμενων κανονισμών περί προσωπικού σύμφωνα με τη ΣΗΕΔΑΑ, καθώς και την ανάπτυξη εσωτερικών κανόνων και διατάξεων εφαρμογής σε πλήρη συμμόρφωση με τις διατάξεις της σύμβασης.

3.4.6.

Η ΕΟΚΕ δεσμεύεται να αναπτύξει δομή για την εκτέλεση των καταληκτικών παρατηρήσεων στον τρόπο λειτουργίας της όσον αφορά την πολιτική ανθρωπίνων πόρων, τις εγκαταστάσεις επικοινωνίας με τους πολίτες και τα μέλη της ΕΟΚΕ, καθώς και την πλήρη ένταξη και ισότητα των μελών της ΕΟΚΕ με ειδικές ανάγκες. Θα διασφαλίσει επίσης την προαγωγή των ανωτέρω στις σχέσεις της με την επιχειρηματική κοινότητα, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και την κοινωνία των πολιτών. Αυτή η νέα πολιτική θα πρέπει να αναπτυχθεί σε στενή συνεργασία με τη μόνιμη ομάδα μελέτης της για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία

2.2.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 34/24

Εισηγητής: ο κ.

Antonello PEZZINI

Συνεισηγητής: ο κ.

Enrico GIBELLIERI

1.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι ποικίλες μορφές σύμπραξης δημοσίου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) (1) στο πεδίο της έρευνας και της καινοτομίας (Ε-Κ) συνιστούν άριστη συνταγή και ισχυρό μέσο για την αντιμετώπιση των βασικών ζητημάτων που επηρεάζουν την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, καθώς επίσης και ότι μπορούν να ανταποκριθούν με αποτελεσματικό τρόπο στις κοινωνικοοικονομικές προκλήσεις και στις προκλήσεις που αφορούν την απασχόληση και την περιβαλλοντική αειφορία.

1.2.

Η Ε-Κ δεν είναι μια γραμμική μονοδιάστατη διαδικασία. Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, η πλήρης ενσωμάτωση της τεχνολογικής, περιβαλλοντικής και κοινωνικής διάστασης στις συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» απαιτεί μια νέα προσέγγιση που θα βασίζεται στη μεγαλύτερη διαφάνεια όσον αφορά τα επιτευχθέντα αποτελέσματα και τον κοινωνικοοικονομικό αντίκτυπο.

1.3.

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, θα πρέπει να διασφαλιστεί μια ευρύτερη αντίληψη για την καινοτομία στο πλαίσιο των συμπράξεων, η οποία θα λαμβάνει υπόψη τις καινοτομίες στις υπηρεσίες, τις κοινωνικές καινοτομίες, την αναγκαία αναβάθμιση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων στην κοινωνική οικονομία για την περαιτέρω ενσωμάτωσή τους σε όλα τα στάδια επίδειξης και ανάπτυξης των εφαρμογών.

1.4.

Η κοινωνική εμπέδωση της καινοτομίας θα πρέπει να ευνοείται στις ΚΤΠ και στις συμβατικές ΣΔΙΤ, ενισχύοντας τη συμμετοχή των οικονομικά ασθενέστερων μερών (συνδικαλιστικές οργανώσεις, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, ΜΚΟ) στον προσανατολισμό και στον στρατηγικό προγραμματισμό των δραστηριοτήτων Ε-Κ —σύμφωνα με τις διατάξεις του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1025/2012 σχετικά με την τυποποίηση— και ιδίως στις στρατηγικές και στην επιλογή των έργων και στο κοινωνικό τους όφελος.

1.5.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαίο να ενισχυθεί ο προσανατολισμός προς την αγορά των ΣΔΙΤ με έμφαση σε πτυχές όπως η διαλειτουργικότητα, η τυποποίηση, η εναρμόνιση και οι διακρατικές ανταλλαγές τεχνολογίας, προκειμένου να καταστούν τα αποτελέσματα βιώσιμα σε τοπικό επίπεδο και να μπορούν να μεταφερθούν σε ολόκληρη την ΕΕ.

1.6.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι ΚΤΠ και οι συμβατικές ΣΔΙΤ πρέπει να υλοποιούνται έτσι ώστε:

1.7.

Η ΕΟΚΕ συνιστά την εκπόνηση νέων καινοτόμων μέτρων από ΚΤΠ και συμβατικές ΣΔΙΤ για να υπάρχει μεγαλύτερη αλληλεπίδραση με πρωτοπόρους επενδυτές για τη δημιουργία καινοτόμων επιχειρηματικών προτύπων και προηγμένων επαγγελματικών ειδικοτήτων, την ανάπτυξη φόρουμ με τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και την παροχή μεγαλύτερης στήριξης στην άμεση αξιοποίηση της αγοράς μετά την ολοκλήρωση του έργου.

1.8.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να ενισχυθεί η παρακολούθηση των ικανοτήτων και της λογικής αλληλουχίας των ΚΤΠ και συμβατικών ΣΔΙΤ με νέα, πιο ευέλικτα όργανα που θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες της αγοράς, καθώς και με πιο δυναμικές προσεγγίσεις στη διασφάλιση της ποιότητας, όπως μεταξύ άλλων με ένα πλήρες σύστημα βασικών δυναμικών δεικτών επιδόσεων (ΒΔΔΕ) που θα είναι συγκρίσιμοι μεταξύ των διαφόρων πρωτοβουλιών, ώστε να καταστεί δυνατή η δημιουργία ενός πλαισίου ετήσιας συνοπτικής αξιολόγησης όλων των ΚΤΠ και των συμβατικών ΣΔΙΤ, το οποίο θα πρέπει να παρουσιάζεται στα ευρωπαϊκά και εθνικά όργανα και στους ευρωπαίους φορολογουμένους.

1.9.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες για τη διασφάλιση εσωτερικής συνάφειας μεταξύ στόχων και προτεραιοτήτων του 9ου προγράμματος-πλαίσιο (ΠΠ) της Ε-Κ της ΕΕ και των στρατηγικών της Ε-Κ του βιομηχανικού τομέα που εκφράζονται με ΚΤΠ και συμβατικές ΣΔΙΤ σε συντονισμό με όλες τις άλλες μορφές εταιρικής σχέσης που συνάπτονται για την καινοτομία και υπάρχουν σε άλλες περιφερειακές, εθνικές και κοινοτικές πολιτικές.

1.10.

Συν τοις άλλοις, η ΕΟΚΕ προτείνει τη θέσπιση ενός ευρωπαϊκού συμβουλίου καινοτομίας, με ισχυρή βιομηχανική και κοινωνική συνιστώσα και πανευρωπαϊκά δίκτυα στήριξης υποδομών καινοτομίας, ως χρήσιμου μέσου ενίσχυσης του συντονισμού των πρωτοβουλιών, μεταξύ άλλων τόσο με τις κατευθυντήριες γραμμές των άλλων ευρωπαϊκών και διεθνών οργανώσεων Ε-Κ όσο και με τις συναφείς διεθνείς συμπράξεις (2).

1.11.

Η ΕΟΚΕ προτρέπει τις περιφερειακές αρχές και τους δήμους να προσδώσουν υψηλή προτεραιότητα στην καινοτομία σχετικών ΚΤΠ και συμβατικών ΣΔΙΤ στο πλαίσιο του σχεδιασμού τους και της εφαρμογής μέτρων, όπως οι στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης, τα επιχειρησιακά προγράμματα και τα προγράμματα συνεργασίας για την πολιτική συνοχής, τα προγράμματα έρευνας, καινοτομίας και ανάπτυξης των έργων εφαρμογής σχεδίων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.

1.12.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι στρατηγικές, έξυπνες και έγκαιρες επενδύσεις τόσο σε κατάλληλες καινοτόμες λύσεις που σέβονται το περιβάλλον όσο και σε πράσινες υποδομές αποτελούν τη βάση ανάκαμψης μιας υγιούς και αποτελεσματικής διαδικασίας επανεκβιομηχάνισης που θα βασίζεται στην Ε-Κ και στις εφαρμογές τους στην αγορά.

1.13.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη για «σύγκλιση των διαφόρων μέσων και των θεματολογίων για την έρευνα και την καινοτομία στην Ευρώπη» με το προσεχές πρόγραμμα-πλαίσιο για «να διασφαλιστεί η συνέχεια των επενδύσεων σε τομείς όπου η Ευρώπη κατέχει ηγετική θέση στον κόσμο» (3), με βάση μια προοπτική σταθερότητας που θα εξαρτάται από περιοδικούς ελέγχους αποτελεσματικότητας.

1.14.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να προβούν σε κοινό προβληματισμό με στόχο την οργάνωση, το συντομότερο δυνατόν, μιας διοργανικής διάσκεψης με θέμα τον ρόλο των τεχνολογικών ΣΔΙΤ στην επανεκβιομηχάνιση της ΕΕ, ενόψει του επόμενου ΠΠ Ε-Κ μετά το 2020.

2.1.

Οι ΚΤΠ αποτελούν συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα σε κρίσιμους τομείς της ευρωπαϊκής Ε-Κ που προβλέπονται με την απόφαση αριθ. 1982/2006/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (4). Ήδη από το 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο, τα παραδοσιακά μέσα είχαν αποδειχθεί αναποτελεσματικά για την επίτευξη των στόχων μεγαλύτερης και καλύτερης ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας. Οι βιομηχανικές συμπράξεις στοχεύουν στην Ε-Κ και περιλαμβάνουν τα εξής: σαφείς εμπορικούς βιομηχανικούς στόχους, καλύτερη συγκέντρωση χρηματοοικονομικών και ανθρώπινων πόρων και κίνητρα ικανά να δώσουν αποφασιστική ώθηση στην ταχύτερη ενσωμάτωση επιστημονικών και τεχνολογικών ανακαλύψεων σε καινοτομίες της αγοράς.

2.2.

Με το ισχύον ΠΠ «Ορίζοντας 2020» έχουν εισαχθεί ουσιαστικές καινοτομίες στη δομή του, με αποτέλεσμα να διευρύνονται τα περιθώρια για επιδράσεις και συνέργειες με τη βιομηχανία και τα κράτη μέλη, μέσω διαφόρων ειδών ΣΔΙΤ που υποστηρίζουν τομείς οι οποίοι:

2.3.

Για την υποστήριξη διαφόρων μορφών συμπράξεων οι οποίες αφορούν τον βιομηχανικό τομέα, υποστηρίζονται από επιστημονικές κοινότητες ή κατευθύνονται από δημόσιες αρχές, έχουν αναληφθεί διάφορες πρωτοβουλίες.

2.4.

Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ παρείχαν σημαντική υποστήριξη στις ευρωπαϊκές τεχνολογικές πλατφόρμες που δημιουργήθηκαν με βιομηχανική πρωτοβουλία για να καθορίσουν κοινούς στόχους και στρατηγικές προτεραιότητες με μια διαδικασία από τη βάση προς την κορυφή.

2.5.

Οι υφιστάμενες 38 ευρωπαϊκές τεχνολογικές πλατφόρμες —στις οποίες προστίθενται τρεις οριζόντιες πρωτοβουλίες— έχουν στρατηγικό ρόλο κινητοποίησης και διάδοσης. Για να εκπληρώσουν τον ρόλο τους, επικεντρώνονται στις ακόλουθες κύριες δραστηριότητες:

2.6.

Οι ΚΤΠ συνενώνουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα κράτη μέλη, την πανεπιστημιακή κοινότητα και τη βιομηχανία σε επιστημονικούς και τεχνολογικούς τομείς υψηλής αξίας για την κοινωνία, υποστηρίζοντας ειδικότερα τη συνεργατική έρευνα και την καινοτομία στην Ευρώπη και προσδιορίζοντας με σαφήνεια τους κοινούς τεχνολογικούς και οικονομικούς στόχους.

2.7.

Ο κύριος στόχος των ΚΤΠ είναι να ενισχύσουν την επίδραση των δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων στις ερευνητικές δραστηριότητες και να εδραιώσουν τον ευρωπαϊκό χώρο έρευνας και καινοτομίας, συμβάλλοντας στην ενίσχυση πρωτοποριακών επιστημονικών και τεχνολογικών καινοτομιών στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

2.8.

Η αντίληψη που αποτελεί τη βάση των ΚΤΠ είναι να καταστεί δυνατή η πρόσβαση σε νέους συμμετέχοντες έτσι ώστε να μπορούν να επικοινωνούν με ευρύ κοινό και να ενθαρρυνθούν φαινόμενα μόχλευσης με ευρωπαϊκές οικονομικές εισφορές μέσω μιας διακριτής δομής, η οποία θα είναι ικανή να ενθαρρύνει τη βιομηχανία, τις ΜΜΕ, την κοινωνική οικονομία και τα κράτη μέλη να αυξήσουν τη συμμετοχή τους και τις επενδύσεις τους.

2.9.

Οι ΚΤΠ είναι καταρχάς αποτέλεσμα των εργασιών των διαφόρων μορφών ευρωπαϊκής τεχνολογικής πλατφόρμας  — επί των οποίων η ΕΟΚΕ είχε την ευκαιρία να διατυπώσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας (5) — και είναι σε θέση να θέτουν κοινά οράματα για την εξέλιξη των τομέων, επισημαίνοντας τα ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν.

2.10.

Τα κριτήρια για τον προσδιορισμό των τομέων στους οποίους είναι αναγκαία η δημιουργία ΚΤΠ είναι: η στρατηγική σημασία του τομέα και η σαφήνεια των στόχων· η υψηλή προστιθέμενη αξία της δράσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο· η μόχλευση για σημαντικές και μακροπρόθεσμες επενδύσεις· οι επαρκείς και άμεσες απαντήσεις στις προκλήσεις ανάπτυξης, βιωσιμότητας και κλίματος.

2.11.

Για την αξιολόγηση της έντασης της καινοτομίας δεν αρκεί να λαμβάνονται υπόψη τα κεφάλαια που επενδύονται, αλλά πρέπει να διαθέτουμε και τους δείκτες των οικονομικών επιδόσεων και της αγοράς που αντιστοιχούν στις συγκεκριμένες δαπάνες. Οι συμβατικές ΣΔΙΤ οφείλουν να υποβάλλουν ετήσιες εκθέσεις σχετικές με: τις δραστηριότητες που αναπτύσσουν, τις πραγματικές αυξήσεις ευρωπαϊκής προστιθέμενης αξίας, την απόδοση των καινοτόμων χρηματοδοτικών μέσων της μόχλευσης, την ποιοτική και ποσοτική επίτευξη των κοινωνικοοικονομικών στόχων βάσει προκαθορισμένων δεικτών.

2.12.

Σκοπός της παρούσας γνωμοδότησης είναι αφενός μεν να καταδειχθεί ότι η βιομηχανική πολιτική και οι βιομηχανικές μεταλλαγές επηρεάζονται από την άμεση συμμετοχή των βιομηχανικών τομέων στην Ε-Κ που χρηματοδοτείται από την ΕΕ μέσω των μεθόδων των θεσμικών συμπράξεων — ΚΤΠ και των συμβατικών συμπράξεων — ΣΔΙΤ, αφετέρου δε να διατυπωθούν βελτιωτικές προτάσεις.

3.1.

Η εμπειρία των ΠΠ στον τομέα της Ε-Κ της ΕΕ έδειξε ότι ήταν δύσκολο να ληφθούν υπόψη οι πραγματικές ανάγκες της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, για τις οποίες υφίσταται συχνά ο κίνδυνος να αγνοούνται τόσο κατά τον καθορισμό των γενικών στόχων όσο και στα προγράμματα εργασίας, με συνέπεια να επιτείνεται το ευρωπαϊκό παράδοξο της υψηλής ευρωπαϊκής επιστημονικής αξίας και της περιορισμένης ικανότητας μετατροπής της —ιδίως ταχέως— σε καινοτομία στην αγορά σε σύγκριση με τους παγκόσμιους ανταγωνιστές.

3.2.

Το έργο και η δράση της εκάστοτε ευρωπαϊκής τεχνολογικής πλατφόρμας επέφεραν σταδιακές αλλαγές σε αυτήν την προσέγγιση. Η ευρωπαϊκή βιομηχανία κατόρθωσε να καθορίσει στόχους και προτεραιότητες για τους μεγαλύτερους μεταποιητικούς τομείς, οι οποίοι ενσωματώθηκαν σε μεγάλο βαθμό στη δομή και στους στόχους του «Ορίζοντα 2020».

3.3.

Η προσέγγιση από την κορυφή προς τη βάση έδωσε τη θέση της σε μια προσέγγιση από τη βάση προς την κορυφή, για να καλύπτεται ολόκληρος ο κύκλος της καινοτομίας και να τίθενται στόχοι σε υψηλότερο επίπεδο τεχνολογικής ετοιμότητας (TRL) με σκοπό τη δημιουργία νέων τεχνολογιών παραγωγής, νέων προϊόντων και νέων ειδικοτήτων.

3.4.

Οι συμβατικές ΣΔΙΤ και οι ΚΤΠ αποτελούν καίρια μέσα για την ενεργό δραστηριοποίηση των βιομηχανικών τομέων στον πολυετή προγραμματισμό και την εφαρμογή των κοινοτικών δράσεων στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020». Ο ιδιωτικός τομέας έχει αναλάβει επενδύσεις περίπου 10 δισεκατ. ευρώ σε κοινές τεχνολογικές πρωτοβουλίες για να ενισχυθεί η καινοτομία σε επτά τομείς, συμβάλλοντας στην αντιστροφή της φθίνουσας πορείας της ευρωπαϊκής μεταποιητικής βιομηχανίας.

4.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι οι διάφορες μορφές σύμπραξης στον τομέα της Ε-Κ συνιστούν άριστη συνταγή για την ανάπτυξη και ισχυρό μέσο για την αντιμετώπιση των βασικών ζητημάτων που επηρεάζουν την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ.

4.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι ΚΤΠ και οι συμβατικές ΣΔΙΤ αποτελούν θετικές πρακτικές για τη δημιουργία συμπράξεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, εάν μπορούν να συγκεντρώνουν σε ένα πολυετές πλαίσιο ενωσιακούς, εθνικούς και ιδιωτικούς πόρους, τεχνογνωσία και ικανότητα έρευνας και καινοτομίας, με στόχο τη διάδοση των γνώσεων και βασικών καινοτομιών σε πεδία σημαντικά για την επιτυχία στην παγκόσμια αγορά.

4.3.

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, οι ΚΤΠ και οι συμβατικές ΣΔΙΤ πρέπει να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στις ευθύνες τους ως προς:

Η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και καινοτομίας από τη βιομηχανία πρέπει να οδηγεί σε ποιοτική κατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού και σε νέες προηγμένες επαγγελματικές ικανότητες, ενώ η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και των τοπικών αρχών στον καθορισμό και στην εφαρμογή των στρατηγικών κατευθυντήριων γραμμών του τομέα πρέπει να είναι ευρύτερη και περισσότερο συστηματική.

4.4.

Από τις τελευταίες εκθέσεις που δημοσίευσε το 2016 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (6), τα αρχικά αποτελέσματα (7) των ποιοτικών ερευνών καταδεικνύουν ότι, ενώ το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» φαίνεται να ανταποκρίνεται επαρκώς στην ανάγκη στροφής στις ΣΔΙΤ, οι εν λόγω μορφές σύμπραξης δεν φαίνεται να ανταποκρίνονται πάντα πλήρως στις απαιτήσεις της εξωστρέφειας και της τόνωσης της συμμετοχής νέων ενδιαφερομένων, ενώ και οι δυνατότητές τους για τη στήριξη της απασχόλησης, της ανάπτυξης, των επενδύσεων και της ταχείας εξέλιξης της ψηφιακής ενιαίας αγοράς δεν τυγχάνουν καθολικής αποδοχής, σε αντίθεση με τη δυνατότητα αντιμετώπισης των ενεργειακών και κλιματικών προβλημάτων.

4.5.

Παρομοίως, η ικανότητα των ΚΤΠ και των συμβατικών ΣΔΙΤ να αλληλεπιδρούν επιτυχώς με άλλα ενωσιακά χρηματοδοτικά μέσα όπως τα ΕΔΕΤ και το ΕΤΣΕ αποδεικνύεται εξαιρετικά μικρή, μολονότι ορισμένες ΚΤΠ έχουν υπογράψει σχετικά πρωτόκολλα. Η ΕΟΚΕ θεωρεί πολύ σημαντικό να δημιουργηθούν συνέργειες που θα προωθούν τη συμμετοχή περιφερειακών και τοπικών παραγόντων, διευκολύνοντας την εναρμόνιση με κοινά λειτουργικά πρότυπα.

4.6.

Δεδομένου ότι ο δείκτης απόρριψης των προτάσεων φαίνεται να κυμαίνεται από 7 έως 1 στο πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» —αυξημένος δηλαδή σε σύγκριση με το 7ο ΠΠ, στο οποίο κυμάνθηκε από 5 έως 1— κρίνεται σκόπιμη η εξισορρόπηση της σύνθεσης της ομάδας ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων-αξιολογητών, στην οποία υποβάλλονται τα υποψήφια σχέδια συμμετοχής, καθότι η συμμετοχή της βιομηχανίας στους πρώτους διαγωνισμούς συμβατικών ΣΔΙΤ του «Ορίζοντα 2020» υπερβαίνει το 50 %, αλλά την ίδια στιγμή οι μισοί και πλέον εμπειρογνώμονες-αξιολογητές προέρχονται από τον πανεπιστημιακό τομέα, ενώ από τον ιδιωτικό τομέα προέρχεται μόλις λίγο παραπάνω από το ένα πέμπτο των εμπειρογνωμόνων.

4.7.

Τα διαθέσιμα πλαίσια για τις ΚΤΠ και τις συμβατικές ΣΔΙΤ παρουσιάζουν σημαντικά θετικά χαρακτηριστικά για τη βιωσιμότητα και την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Οι δραστηριότητες διαμορφώθηκαν από τους ιδιώτες εταίρους μέσω μιας ευρείας και ανοιχτής διαδικασίας διαβούλευσης στο πλαίσιο της οποίας εκπονήθηκαν τα προγράμματα εργασίας και οι σχετικοί διαγωνισμοί σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες της βιομηχανίας, ενώ παρατηρήθηκε υψηλή κινητοποίηση και υψηλή μόχλευση, η οποία κυμάνθηκε από 3 έως 9.

4.8.

Όσον αφορά το πλαίσιο «τμηματικοί διαγωνισμοί από ΚΤΠ το 2014», αυτή η μορφή σύμπραξης πρέπει να καταδείξει με μεγαλύτερη σαφήνεια τη θεσμική της υπόσταση και τα επίπεδα διοίκησης, έτσι ώστε να λογοδοτεί στον ευρωπαίο φορολογούμενο και στα θεσμικά όργανα της ΕΕ.

4.9.

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, οι ΚΤΠ και οι συμβατικές ΣΔΙΤ πρέπει να ανταποκρίνονται, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο των μηχανισμών εξωστρέφειας και αύξησης της συμμετοχής, σε πρωταρχικές ανάγκες που συναφείς με μια ισχυρή πολιτική ανάπτυξης και με την πλήρη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων.

4.10.

Πράγματι, οι ΚΤΠ και οι συμβατικές ΣΔΙΤ συμμετέχουν σε έναν παγκόσμιο ανταγωνισμό για να πρωταγωνιστήσουν στην ανάπτυξη και στην εμπορική αξιοποίηση νέων τεχνολογιών του μέλλοντος και, συνεπώς, απαιτείται η ανάπτυξη και η υλοποίηση σαφών στόχων βιομηχανικής στρατηγικής σχετικών με:

4.11.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη συμμετοχής όλων των παραγόντων των καίριων βιομηχανικών κλάδων του ευρωπαϊκού στερεώματος, τόσο ανά είδος προϊόντων και ανά μέγεθος επιχείρησης όσο και από την πλευρά του προσωπικού, της κατάρτισης, της ανάπτυξης και της εκπροσώπησής τους, προκειμένου να βελτιωθεί η ολοκλήρωση των κοινωνικών πτυχών και των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και η συμμετοχή των ενδιαφερομένων στα προγράμματα Ε-Κ.

4.12.

Για τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να δημιουργηθούν ειδικά κοινωνικά όργανα κατάρτισης και να παρακολουθούνται, μέσω βασικών δυναμικών δεικτών επιδόσεων (key performance dynamic indicators — ΒΔΔΕ) όχι μόνον τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και οι επιστημονικές δημοσιεύσεις, αλλά, κυρίως, η εξέλιξη του αντικτύπου στον κοινωνικοοικονομικό τομέα και στη δημιουργία νέων επαγγελματικών ειδικοτήτων.

4.13.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, για να επιτευχθούν οι στόχοι ανάπτυξης και απασχόλησης της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», και κυρίως ο στόχος του 3 % των επενδύσεων σε Ε-Κ, θα πρέπει οπωσδήποτε να κινητοποιηθούν με ισχυρό αποτέλεσμα μόχλευσης οι επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα, με αφετηρία τη δημόσια χρηματοδότηση.

4.14.

Οι δραστηριότητες καινοτομίας με υψηλότερο επίπεδο τεχνολογικής ετοιμότητας θα πρέπει να εξακολουθήσουν να υποστηρίζονται από σχέδια στήριξης των επενδύσεων που θα βασίζονται σε προοπτικές σταθερότητας, συνδεδεμένα με περιοδικούς ελέγχους αποτελεσματικότητας για βιομηχανικές υποδομές και εγκαταστάσεις, ως συνέχεια του ΕΤΣΕ του κ. JUNKER.

4.15.

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, θα ήταν σκόπιμη η μεγαλύτερη συμμετοχή παραγόντων από τον βιομηχανικό τομέα στα προγράμματα Ε-Κ και στις διάφορες επιτροπές προγράμματος που συνιστούν καίριο παράγοντα για την ανάπτυξη της εκτεταμένης συμμετοχής της βιομηχανίας σε κάθε κράτος μέλος.

4.16.

Τέλος, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα κράτη μέλη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει —όπου αυτό κρίνεται εφικτό και σκόπιμο— να αναθεωρήσουν και να εναρμονίσουν το βιομηχανικό κανονιστικό πλαίσιο των τομέων στους οποίους οι ΚΤΠ και οι συμβατικές ΣΔΙΤ πρέπει να μεγιστοποιήσουν την προστιθέμενη αξία από άποψη περιβαλλοντικών, οικονομικών, κοινωνικών και εργασιακών οφελών, καθώς και να προσφέρουν έξυπνα επιχειρηματικά πρότυπα και λύσεις σε ολοκληρωμένες εδαφικές ενότητες, νέες ειδικότητες και κοινωνικές καινοτομίες (8).

4.17.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η ανάπτυξη διαφόρων μορφών σύμπραξης Ε-Κ που δημιουργούνται σε πολλές ενωσιακές πολιτικές ακόμη και πέραν του «Ορίζοντα 2020» πρέπει να χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη λογική αλληλουχία και καλύτερο συντονισμό των δράσεων Ε-Κ που εντάσσονται σε ένα γενικότερο ενωσιακό όραμα, τόσο ως προς τις εξωτερικές όσο και ως προς τις εσωτερικές τους διαστάσεις. Η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού συμβουλίου καινοτομίας με έντονο βιομηχανικό και κοινωνικό χαρακτήρα, σε συνδυασμό με πανευρωπαϊκά δίκτυα στήριξης υποδομών καινοτομίας, θα μπορούσε να ευνοήσει ένα αποτελεσματικότερο πλαίσιο.

4.18.

Ενόψει του 9ου ΠΠ (9), η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να καθοριστεί ένα διαφανές πλαίσιο ποιοτικής και ποσοτικής αξιολόγησης της οικονομικής-καινοτομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής επιτυχίας ή αποτυχίας των δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται από τις υφιστάμενες ΚΤΠ και συμβατικές ΣΔΙΤ, στο οποίο θα συμμετέχουν τελικοί βιομηχανικοί χρήστες, κοινωνικοί εταίροι και εκπρόσωποι των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και της κοινωνίας πολιτών προκειμένου να αξιολογούν τις στρατηγικές προτεραιότητες και να σχεδιάζουν εκ νέου τις μελλοντικές συμπράξεις που θα αποτελέσουν το επίκεντρο των προσπαθειών με ορίζοντα το 2030.

2.2.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 34/31

Εισηγήτρια: η

κ. Madi SHARMA

Συνεισηγητής: ο

κ. Dirk JARRÉ

1.1.

Η Ευρώπη διαδραμάτιζε ανέκαθεν καθοριστικό ρόλο στην παραγωγή, στην καινοτομία και στην ανάπτυξη προϊόντων προσωπικής φροντίδας, σωματικής υγιεινής και καλλωπισμού. Πιο πρόσφατα, η ηγετική της θέση στον κλάδο άρχισε σταδιακά να κλονίζεται λόγω του παγκόσμιου ανταγωνισμού και του πλαισίου συνθηκών που δεν συνεκτιμά ούτε την πίεση που ασκείται από την τεχνολογική καινοτομία ούτε την εμπορική πραγματικότητα εντός της οποίας πρέπει να διατηρηθεί η ανταγωνιστικότητα.

1.2.

Η παρούσα γνωμοδότηση εξετάζει το θέμα της ενίσχυσης του ευρωπαϊκού βιομηχανικού τομέα προϊόντων προσωπικής φροντίδας, σωματικής υγιεινής και καλλωπισμού, και πιο συγκεκριμένα των προϊόντων που υπάγονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1223/2009 για τα καλλυντικά προϊόντα. Ως «καλλυντικό προϊόν» νοείται κάθε ουσία ή μείγμα που προορίζεται να έλθει σε επαφή με εξωτερικά μέρη του ανθρώπινου σώματος (επιδερμίδα, τριχωτό του σώματος και της κεφαλής, νύχια, χείλη και εξωτερικά γεννητικά όργανα) ή με τα δόντια και τους βλεννογόνους της στοματικής κοιλότητας, με αποκλειστικό ή κύριο σκοπό τον καθαρισμό τους, τον αρωματισμό τους, τη μεταβολή της εμφάνισής τους, την προστασία τους, τη διατήρησή τους σε καλή κατάσταση ή τη διόρθωση των σωματικών οσμών. Αντιθέτως, κάθε ουσία ή μείγμα που προορίζεται να ληφθεί από το στόμα, με εισπνοή, με ένεση ή με εμφύτευση στο ανθρώπινο σώμα δεν θεωρείται καλλυντικό προϊόν.

1.3.

Οι κλάδοι που δραστηριοποιούνται στα χαρτιά υγείας, στα χαρτομάντιλα και στις πάνες υγιεινής κάθε είδους δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού για τα καλλυντικά προϊόντα· ωστόσο θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν σε πολλές από τις συστάσεις λόγω της προστιθεμένης αξίας των κλάδων αυτών στον κλάδο της προσωπικής υγιεινής.

1.4.

Η γνωμοδότηση δεν πραγματεύεται τα φαρμακευτικά προϊόντα, τα τατουάζ, το μόνιμο μακιγιάζ, τις υπηρεσίες αισθητικής, τα προϊόντα που χορηγούνται μέσω χειρουργικής επέμβασης ή τα εργαλεία, ούτε τα προϊόντα για τη φροντίδα της επιδερμίδας των ζώων. Εντούτοις, η ΕΟΚΕ συστήνει να εξεταστούν όλα αυτά σε χωριστό έγγραφο λόγω των αυξανόμενων ανησυχιών των καταναλωτών σχετικά με τις επιβλαβείς χημικές ουσίες.

1.5.

Παρ’ ότι η ικανότητα καινοτομίας των εξειδικευμένων επιχειρήσεων της Ευρώπης είναι εντυπωσιακή, η καινοτομία αυτή καθαυτή και, ως εκ τούτου, η παραγωγή και η εμπορευματοποίηση ευρωπαϊκών εφευρέσεων έχουν μεταφερθεί σε άλλα μέρη του κόσμου, προκαλώντας σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Η διαμόρφωση ευνοϊκού περιβάλλοντος για την υπέρβαση της «βιομηχανίας 4.0», με βάση την εξελιγμένη βιοτεχνολογική πρόοδο και μέσω κατάλληλων στρατηγικών, θα οδηγήσει σε σημαντικές συνεισφορές στην επανεγκατάσταση των βιομηχανιών και στην ανάπτυξη νέων προϊόντων.

1.6.

Η ΕΟΚΕ προβαίνει στις ακόλουθες ειδικές συστάσεις για τον τομέα, δεχόμενη ότι είναι ήδη καλά ρυθμιζόμενος ώστε να διασφαλίζονται η προστασία και η ασφάλεια του καταναλωτή. Ως εκ τούτου, θεωρείται περιττή η θέσπιση συμπληρωματικής νομοθεσίας, αν και θα μπορούσε να εξεταστεί το ενδεχόμενο βελτίωσης της διαφάνειας μέσω των εξής:

2.1.

Τα καλλυντικά προϊόντα και τα προϊόντα προσωπικής φροντίδας αποτελούν απαραίτητα στοιχεία της καθημερινής ζωής πάνω από 500 εκατ. ευρωπαίων καταναλωτών όλων των ηλικιακών ομάδων. Τα προϊόντα ποικίλλουν από προϊόντα καθημερινής υγιεινής, όπως σαπούνι, σαμπουάν, αποσμητικά και οδοντόπαστα, μέχρι πολυτελή προϊόντα καλλωπισμού, όπως αρώματα και μακιγιάζ. Η αξία του τομέα αποτιμάται στα 77 δισεκατ. ευρώ (2015) και ήταν ένας από τους λίγους που δεν επλήγη από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Η ΕΕ έχει καθιερωθεί ως παγκόσμιος ηγέτης στον κλάδο και κυρίαρχος εξαγωγέας καλλυντικών προϊόντων. Οι εμπορικές συναλλαγές εκτός Ευρώπης ανήλθαν σε 17,2 δισεκατ. ευρώ το 2015.

2.2.

Η αναγνώριση της επωνυμίας στον τομέα των καλλυντικών προϊόντων είναι σημαντική λόγω του μεγάλου ανταγωνισμού. Η πίστη των πελατών βασίζεται στην αξιόπιστη διαφήμιση, στην ποιότητα, στην ασφάλεια και στην ανάπτυξη νέων προϊόντων και μπορεί να συγκριθεί με τη βιομηχανία μόδας, η οποία έχει μεταβαλλόμενες τάσεις ανάλογα με την εποχή.

2.3.

Ο κλάδος απαρτίζεται από εταιρείες κάθε μεγέθους, με πάνω από 4 600 ΜΜΕ (μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις) στον τομέα καλλυντικών προϊόντων στην Ευρώπη. Το μερίδιο των ΜΜΕ εκτιμάται στο 30 % της αγοράς, αλλά σε ορισμένα κράτη μέλη φτάνει έως και στο 98 %. Το χαρτοφυλάκιο προϊόντων κυμαίνεται από τουλάχιστον 20 000 προϊόντα για τις μεγάλες εταιρείες έως 160 περίπου για τις μικρότερες. Ένας μεγάλος κατασκευαστής καλλυντικών προϊόντων διαθέτει χαρτοφυλάκιο περίπου 2 000 συστατικών και οι ΜΜΕ 600, ενώ κάθε εταιρεία προσθέτει περίπου 4 % νέα συστατικά ετησίως. Αυτά τα νέα συστατικά έχουν σημαντική επίδραση στην κερδοφορία και στη μεγέθυνση.

2.4.

Τουλάχιστον 2 εκατ. άτομα απασχολούνται σε ολόκληρη την αλυσίδα προστιθέμενης αξίας ανά την Ευρώπη, από την παρασκευή έως το λιανικό εμπόριο. Μόνο ο κλάδος της παρασκευής απασχολούσε 152 000 εργαζομένους το 2015 (1), με τις γυναίκες εργαζόμενες (56 %) να υπερτερούν αριθμητικά κατά τι των ανδρών (44 %). Την τελευταία πενταετία η άμεση και έμμεση απασχόληση στον κλάδο αυξήθηκε κατά 2,3 %, ποσοστό που αντιστοιχεί σε πάνω από 39 000 θέσεις εργασίας (2).

2.5.

Το 2015 οι δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη (Ε & Α) εκτιμώνται στα 1,27 δισεκατ. ευρώ. Το στοιχείο αυτό ποικίλλει πολύ ανά χώρα. Ο κλάδος απασχολεί πάνω από 26 000 επιστήμονες που ερευνούν νέα επιστημονικά πεδία, εργάζονται με νέα συστατικά, αναπτύσσουν παρασκευάσματα και διεξάγουν αξιολογήσεις ασφάλειας, με αποτέλεσμα να έχουμε έναν εντυπωσιακό αριθμό διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στην ΕΕ κάθε χρόνο.

2.6.

Η αξία της βιομηχανίας χάρτου, και ιδίως του χάρτου υγιεινής, στην ΕΕ υπερβαίνει τα 10 δισεκατ. ευρώ ετησίως και αντιπροσωπεύει το 25 % της παγκόσμιας αγοράς χαρτομάντιλων. Η αυξημένη χρήση ποιοτικών προϊόντων χαρτιού όπως χαρτοπετσέτες, χαρτομάντιλα, χαρτί υγείας κ.λπ. είναι σημαντικό στοιχείο της βελτιωμένης ποιότητας ζωής και των εν γένει συνθηκών υγιεινής εντός και εκτός σπιτιού και, ως εκ τούτου, αποτελεί σημαντικό παράγοντα για τον τομέα της προσωπικής φροντίδας.

2.7.

Στον τομέα καλλυντικών στην ΕΕ πιστώνεται η ανάληψη ηγετικού ρόλου στην πλήρη απαγόρευση των δοκιμών σε ζώα, παράλληλα με την προώθηση της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας. Η σημερινή αγορά κινείται με γνώμονα την ασφάλεια όσο και την καινοτομία, με νέα χρωματολόγια, εξειδικευμένες θεραπείες για το δέρμα, αντιγηραντικά προϊόντα και μοναδικά παρασκευάσματα. Οι καταναλωτές απαιτούν διαρκώς περισσότερες επιλογές, μεγαλύτερη εξατομίκευση και ακόμη περισσότερη αποτελεσματικότητα. Στην προσπάθεια να ανταποκρίνονται αποτελεσματικότερα στις προτιμήσεις και στις προσδοκίες των χρηστών, οι ομάδες και οι οργανώσεις καταναλωτών συμμετέχουν τακτικά στα πρώιμα στάδια ανάπτυξης.

3.1.

Η εποπτεία των συστατικών και των κριτηρίων δοκιμών —συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης των δοκιμών σε ζώα—, η περιβαλλοντική προστασία και η επισήμανση υπόκεινται στη νομοθεσία και στις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ. Το κανονιστικό πλαίσιο για την πρόσβαση στην αγορά, οι διεθνείς εμπορικές σχέσεις και η κανονιστική σύγκλιση παρακολουθούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

3.2.

Ο κανονισμός για τα καλλυντικά προϊόντα [κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1223/2009] τέθηκε σε ισχύ το 2013, αντικαθιστώντας την οδηγία 76/768/ΕΟΚ, που είχε εκδοθεί το 1976. Στόχος του είναι η εναρμόνιση των κανόνων για την επίτευξη μιας εσωτερικής αγοράς καλλυντικών προϊόντων και υψηλού επιπέδου προστασίας της ανθρώπινης υγείας.

3.3.

Ανεξάρτητα από τις διεργασίες παραγωγής ή τους διαύλους διανομής, τα καλλυντικά προϊόντα που διατίθενται στην αγορά της ΕΕ πρέπει να είναι ασφαλή. Ο κανονισμός για τα καλλυντικά προϊόντα (συμπεριλαμβανομένων των παραρτημάτων του) και οι τροποποιήσεις του περιέχουν τις κανονιστικές απαιτήσεις και τους περιορισμούς που ισχύουν για όλες τις ουσίες που χρησιμοποιούνται στα καλλυντικά. Ο «υπεύθυνος» ενός καλλυντικού προϊόντος είναι αρμόδιος για την ασφάλεια του προϊόντος και πρέπει να μεριμνά ώστε το προϊόν να υποβάλλεται σε επιστημονική αξιολόγηση ασφαλείας από εμπειρογνώμονα πριν από την πώλησή του. Μια βάση δεδομένων με πληροφορίες για τις ουσίες και τα συστατικά των καλλυντικών προϊόντων, η CosIng, παρέχει εύκολη πρόσβαση σε δεδομένα σχετικά με τις εν λόγω ουσίες. Η εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας της ανθρώπινης υγείας και της ασφάλειας των καταναλωτών συνεπάγεται επίσης ότι οι αρμόδιες επιστημονικές επιτροπές θα πρέπει να λαμβάνουν ιδιαίτερα υπόψη τους δυνητικούς κινδύνους για την υγεία σε συγκεκριμένες επαγγελματικές ομάδες (π.χ. κομμωτές/κομμώτριες και αισθητικούς) οι οποίες χρησιμοποιούν τα καλλυντικά προϊόντα σε καθημερινή βάση, ιδίως στο πλαίσιο των επαγγελματικών τους δραστηριοτήτων, και ως εκ τούτου εκτίθενται σε αυτά περισσότερο απ’ ό,τι το ευρύ κοινό.

4.1.

Για να παραμείνουν ανταγωνιστικοί, οι κατασκευαστές πρέπει να καινοτομούν διαρκώς, έτσι ώστε να ανακαλύπτουν νέα συστατικά, να αξιοποιούν τα υφιστάμενα συστατικά σε νέες εφαρμογές και να δημιουργούν πιο εξατομικευμένα προϊόντα. Ωστόσο δεν μπορούν να εργάζονται απομονωμένοι, επομένως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι εθνικές κυβερνήσεις και λοιποί συναρμόδιοι, ιδίως οι εκπρόσωποι των καταναλωτών και των εργαζομένων, οφείλουν να συνεργάζονται για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος ευνοϊκού για την ανάπτυξη.

4.2.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι οι βασικές προκλήσεις μεγέθυνσης στον τομέα είναι συγκρίσιμες με εκείνες όλων των βιομηχανικών κλάδων και προβαίνει στις ακόλουθες συστάσεις ειδικά για τους τομείς των προϊόντων προσωπικής φροντίδας και καλλυντικών:

4.2.1.

Η μεγαλύτερη σύγκλιση στον τομέα της μηχανικής βιολογικών επιστημών —συμπεριλαμβανομένης της προσέγγισης της έρευνας των γονιδιωμάτων με τον τομέα καλλωπισμού και φροντίδας— θα υποστηρίξει καλύτερα την αύξηση της ποικιλομορφίας των προϊόντων. Μολονότι το δέρμα αποτελεί το μεγαλύτερο όργανο του ανθρώπινου σώματος, η διάκριση μεταξύ της επιδερμικής χρήσης καλλυντικών και των αντίστοιχων θεραπειών με ιατρικά προϊόντα τείνει να εξαφανιστεί. Ορισμένες επιπτώσεις όπως ερεθισμοί, αλλεργίες και καρκίνοι του δέρματος πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη. Πρωτοβουλίες όπως η σύμπραξη «EIT Health» (ΕΙΚΤ Υγεία) (3) καλύπτουν βασικούς τομείς της υγειονομικής περίθαλψης, όπως η φαρμακευτική, η ιατρική τεχνολογία, η βιοτεχνολογία και η ψηφιακή υγεία, και αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα συνεργασίας. Τα καλλυντικά προϊόντα συντείνουν στην καλύτερη προσωπική υγιεινή, ωφελούν την ευζωία ή ακόμη είναι δηλωτικά του τρόπου ζωής (με θετική επίδραση που δεν αποτυπώνεται σε κανονισμούς, όπως η μείωση του άγχους, η τόνωση της αυτοπεποίθησης και η βελτίωση του ύπνου). Αν και τα καλλυντικά δεν συγκαταλέγονται στα φαρμακευτικά προϊόντα, βασίζονται ωστόσο σε προηγμένες επιστημονικές έρευνες με αντικείμενο το δέρμα και τη λειτουργία του. Επομένως η πρόοδος σε άλλα πεδία της επιστήμης της βιολογίας —ιδίως στη φαρμακοβιομηχανία— μπορεί συμβάλει στη βελτίωση των καλλυντικών. Θα πρέπει λοιπόν να ενθαρρύνεται η συνεργασία στην έρευνα, έτσι ώστε να δίνεται έμφαση στην εξατομίκευση και στην παρασκευή ειδικών προϊόντων τρόπου ζωής και ευζωίας.

4.2.2.

Η βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ μεγάλων και μικρών εταιρειών, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη εξειδικευμένων στον τομέα αυτό φυτωρίων επιχειρήσεων (4) ή συνεργατικών σχηματισμών θα ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη. Όλα τα καλλυντικά προϊόντα υπόκεινται σε επιστημονικές αξιολογήσεις της ασφάλειας από εμπειρογνώμονες προτού διατεθούν προς πώληση στην αγορά, στοιχείο που μπορεί να δρα περιοριστικά από διοικητικής και οικονομικής άποψης για τις μικρότερες επιχειρήσεις. Αν και είναι σημαντικό να διατηρηθούν οι αξιολογήσεις της ασφάλειας, θα πρέπει οι μικρότερες καινοτόμες εταιρείες να υποστηρίζονται με διάφορα επιχειρηματικά μέτρα κατά την περίοδο ανάπτυξης μεταξύ της διαδικασίας καινοτομίας, της ανάπτυξης νέων προϊόντων και της επιτυχούς διάθεσης του τελικού προϊόντος στην αγορά, έτσι ώστε να μειώνεται ο κίνδυνος αποτυχίας. Τέτοια μέτρα μπορούν να είναι η βελτίωση της ανταλλαγής πληροφοριών μέσω μεταφοράς τεχνολογίας και γνώσεων, η συνεργασία για την αξιοποίηση των επενδυτικών ευκαιριών, οι αναλύσεις μείωσης του κόστους, καθώς και η διευκόλυνση της χρηματοδότησης (5). Επιπλέον, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αλλάξουν νοοτροπία όσον αφορά την κατασκευή, υποστηρίζοντας την τοπική παραγωγή και τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην Ευρώπη.

4.2.3.

Η καλύτερη κατανόηση της αγοράς και η παροχή δεδομένων από την πανεπιστημιακή κοινότητα, τη βιομηχανία και τους καταναλωτές θα ενισχύσουν την ανάπτυξη μέσω της μεταφοράς γνώσης. Οι προτιμήσεις όσον αφορά την προσωπική φροντίδα έχουν μετατεθεί προς τα βιολογικά και φυσικά προϊόντα, τα αντηλιακά προστασίας από την υπεριώδη ακτινοβολία UVΒ και UVΑ και τα προϊόντα πρόληψης και καταπολέμησης της γήρανσης, με αποτέλεσμα την επέκταση του πεδίου της καινοτομίας. Σήμερα η καινοτομία στο αντικείμενο της εμμηνόπαυσης και της γήρανσης προσφέρουν ένα πεδίο ανάπτυξης για τον τομέα των προϊόντων καλλωπισμού, με στόχο την πώληση σε σημαντικό αριθμό ατόμων προϊόντων που τα βοηθούν να δείχνουν και να νιώθουν καλύτερα. Χάρη στην επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο στον προσδιορισμό της αλληλουχίας του ανθρώπινου γονιδιώματος και στην πρόοδο που έχει σημειωθεί στην κατανόηση των διαφόρων λειτουργιών του και της απόλυτης ατομικότητάς του, το μέλλον της βιομηχανίας καλλυντικών θα βασιστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό στην ακραία εξατομίκευση των προϊόντων. Υπό αυτό το πρίσμα, η έρευνα και οι επενδύσεις, σε συνεργασία με τα ιατρικά επαγγέλματα και τον πανεπιστημιακό χώρο, αποτελούν βασικό ζήτημα για τον τομέα.

4.2.4.

Η ενθάρρυνση της μεγαλύτερης συμμετοχής των εργαζομένων. Οι εργαζόμενοι βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της καινοτομίας προϊόντων, δεδομένου ότι συμμετέχουν στην επισκόπηση του τομέα ήδη από το στάδιο της ανάπτυξης του προϊόντος έως και την καταγραφή των παρατηρήσεων των καταναλωτών. Επομένως, έχοντας πιο ενεργό ρόλο στις διαβουλεύσεις, συμπεριλαμβανομένης της προαγωγής του επιχειρηματικού πνεύματος στο πλαίσιο των εταιρειών, θα μπορούσαν να στηρίξουν την ανάπτυξη της επιχείρησης. Ο κλάδος είναι διαφοροποιημένος όσον αφορά τις ευκαιρίες απασχόλησης και θα καταστεί ελκυστικότερος με τη βελτίωση της επικοινωνίας για την επίδειξη των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων που απαιτούνται για την τρέχουσα όσο και για τη μελλοντική ανάπτυξη. Περισσότεροι από 514 000 σπουδαστές βιοεπιστημών ανά την Ευρώπη (6) προάγουν με το έργο τους την έρευνα και δημιουργούν νέες ευκαιρίες για ενισχυμένη συνεργασία σε όλους τους τομείς. Κι εδώ, η συνεργασία μεταξύ των πανεπιστημίων και του τομέα θα βοηθήσει στην προσέλκυση ευρύτερου φάσματος εργαζομένων.

4.2.5.

Συνεπώς, για τη διατήρηση της ανάπτυξης είναι απαραίτητα τα εξής: πλαίσιο για την έρευνα και την ανάπτυξη, επενδύσεις, δαπάνες για Ε & Α και πλαίσιο για την ασφάλεια. Θα μπορούσε να εξεταστεί η χρήση ιδιωτικών και δημόσιων μηχανισμών χρηματοδότησης για Ε & Α, καταχωρίσεις διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και ανάπτυξη νέων προϊόντων για παρασκευή εντός της ΕΕ.

4.2.6.

Οι παραβιάσεις διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και τα προϊόντα παραποίησης/απομίμησης απειλούν σοβαρά την κερδοφορία τόσο των μεγάλων όσο και των μικρών εταιρειών της ΕΕ, καθώς και την υγεία των καταναλωτών. Το 2006 οι απομιμήσεις αρωμάτων και καλλυντικών κόστισαν στην ΕΕ 3 δισεκατ. ευρώ σε διαφυγόντα κέρδη. Η προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας για τις επωνυμίες θα μπορούσε να κατοχυρωθεί με την αναγραφή στο προϊόν της χώρας παρασκευής του.

4.2.7.

Δέσμευση για κανονιστικές ρυθμίσεις «βάσει κινδύνου»: Επί του παρόντος, οι ουσίες δεν ρυθμίζονται με κριτήριο τις εγγενείς ιδιότητές τους (π.χ. ερεθιστικές), αλλά με κριτήριο το κατά πόσον η ιδιότητα της ουσίας θα εκδηλωθεί όντως σε πραγματικές συνθήκες χρήσης (π.χ. αν χρησιμοποιείται σε συγκέντρωση κάτω του ορίου ερεθισμού). Η προσέγγιση αυτή είναι δυνατή διότι η χρήση καλλυντικών προϊόντων ορίζεται σαφώς και είναι δυνατή η διεξαγωγή ολοκληρωμένων εκτιμήσεων κινδύνου. Αυτό διαφέρει από τη νομοθεσία για τα χημικά προϊόντα (χωρίς προσδιορισμένη χρήση), όπου οι εγγενείς ιδιότητες «επικινδυνότητας» αποτελούν το βασικό κριτήριο της νομοθεσίας. Είναι καίριας σημασίας για τη μελλοντική ικανότητα καινοτομίας και ανάπτυξης της βιομηχανίας να διατηρηθεί στη νομοθεσία και στις πολιτικές της ΕΕ μια κατάλληλη διάκριση μεταξύ επικινδυνότητας και κινδύνου.

4.2.8.

Προώθηση ειδικών ανά επικράτεια συστατικών. Η διευκόλυνση της έρευνας και της πιστοποίησης ειδικών ανά περιφέρεια φυσικών προϊόντων μέσω της προστατευόμενης γεωγραφικής ένδειξης (7) (π.χ.: «Immortelle της Κορσικής») θα επιτρέψει την προώθηση περιφερειακών προϊόντων της ΕΕ που θα προσδίδουν έμφαση σε τοπικά εμπορεύματα και βιοτεχνικά προϊόντα. Επί του παρόντος, για τους επιχειρηματίες και τις ΜΜΕ είναι απαγορευτικό το κόστος ανίχνευσης ισοτόπων ή εργαστηριακής ανάλυσης των φυσικών προϊόντων.

4.2.9.

Απαγόρευση χρήσης πειραματόζωων: Με τον κανονισμό για τα καλλυντικά θεσπίζονται απαγορεύσεις δοκιμών (απαγόρευση των δοκιμών τελικών καλλυντικών προϊόντων και συστατικών καλλυντικών προϊόντων σε ζώα) και απαγορεύσεις διάθεσης στην αγορά (απαγόρευση της διάθεσης στην αγορά της ΕΕ τελικών καλλυντικών προϊόντων και συστατικών τα οποία έχουν δοκιμαστεί σε ζώα). Μολονότι η άρση αυτών των απαγορεύσεων δεν κρίνεται σκόπιμη, οι παραγωγοί έρχονται αντιμέτωποι με τις ακόλουθες προκλήσεις όσον αφορά την καινοτομία, την ανάπτυξη νέων προϊόντων και τις εξαγωγές:

4.2.10.

Διαχείριση πόρων και αποβλήτων: Η αύξηση του πληθυσμού και της κατανάλωσης καθώς και η εξάντληση των πόρων, ιδίως των υδάτων, είναι ζητήματα που προκαλούν ανησυχία τόσο στους καταναλωτές όσο και στον τομέα όσον αφορά τη βιώσιμη κατανάλωση και την εταιρική κοινωνική ευθύνη. Η παραγωγή φιλικών προς το περιβάλλον προϊόντων που λαμβάνει υπόψη τη διαχείριση των αποβλήτων και των πόρων αποτελεί προτεραιότητα για τον τομέα. Η δέσμη μέτρων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την κυκλική οικονομία και οι κατευθυντήριες γραμμές της Cosmetics Europe για τις εταιρείες καλλυντικών προϊόντων, και ιδίως τις ΜΜΕ (2012) είναι πολύτιμες, αλλά χρειάζονται περαιτέρω μέτρα, καθώς ορισμένα σημαντικά προβλήματα εξακολουθούν να υφίστανται. Με το ζήτημα της διαφύλαξης των πόρων συνδέεται η ανάγκη προστασίας της βιοποικιλότητας ως κοινού αγαθού για την παρούσα και τις μελλοντικές γενιές. Η αναζήτηση νέων προϊόντων δεν πρέπει να γίνεται σε βάρος των αυτόχθονων πληθυσμών και της πνευματικής τους παραγωγής. Κρίνεται ευεργετική και σαφώς απαραίτητη η διάδοση των αρχών του θεμιτού εμπορίου και των κωδίκων περιβαλλοντικής συμπεριφοράς στις επιχειρήσεις του τομέα. Εξίσου σημαντική είναι η στάση των καταναλωτών, οι οποίοι πρέπει να απορρίπτουν τα προϊόντα που παρασκευάζονται κατά τρόπο αντίθετο προς τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης.

4.2.11.

Βελτιωμένη διαφάνεια: Η εποπτεία της αγοράς είναι καίρια για τη διασφάλιση της προστασίας των καταναλωτών. Η αύξηση της συνεργασίας σε εθνικό επίπεδο μεταξύ των εθνικών αρχών προστασίας του καταναλωτή, των συναφών οργανώσεων καταναλωτών, των χρηστών και των επαγγελματιών από τους κλάδους της υγείας θα αυξήσει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και τη διαφάνεια. Οι διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη θα πρέπει να γίνονται καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας καινοτομίας και ανάπτυξης προϊόντων. Χάρη στην κοινοποίηση προϊόντων μέσω του συστήματος RAPEX, οι καταναλωτές μπορούν να ζητούν βελτίωση της ασφάλειας σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού, αλλά επιμένουν ότι η κοινοποίηση σοβαρών κινδύνων πρέπει να γίνεται το συντομότερο δυνατόν. Οι καταναλωτές δηλώνουν ότι απαιτείται μεγαλύτερη διαφάνεια ως προς τα εξής:

4.2.12.

Οι ευκαιρίες που παρέχουν οι νέες αγορές (καθώς και οι ευκαιρίες που αναδύονται από τις μεταβαλλόμενες καταναλωτικές συνήθειες, όπως ηλεκτρονικό εμπόριο και απευθείας πωλήσεις) διαμορφώνουν νέα πρότυπα πώλησης παράλληλα με το διασυνοριακό εμπόριο. Στα αρχικά ευρήματα μιας έρευνας στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου διαπιστώθηκε ότι οι μισές εταιρείες που συμμετείχαν στην έρευνα από τον τομέα των καλλυντικών προϊόντων και της υγείας στην ΕΕ δεν ασκούσαν διασυνοριακή δραστηριότητα. Αν και οι εταιρείες καλλυντικών έχουν προσαρμοστεί στην ψηφιακή εποχή, η δραστηριότητά τους περιορίζεται εξαιτίας εξειδικευμένων εθνικών κανονιστικών απαιτήσεων, όπως η υποχρέωση επισήμανσης στη γλώσσα της εκάστοτε χώρας, οι νόμοι ως προς τη χρήση πειραματόζωων και η επαγρύπνηση για τα καλλυντικά προϊόντα.

4.2.13.

Εμπορικοί φραγμοί: Η ΕΕ έχει να επιδείξει ικανοποιητικό εμπορικό πλεόνασμα στον τομέα των καλλυντικών προϊόντων, ωστόσο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να συνεχίσει να ασκεί πιέσεις για σύγκλιση σε φόρουμ όπως το «International Cooperation on Cosmetics Regulation» και στις εμπορικές διαπραγματεύσεις όπου η σχετική ενωσιακή νομοθεσία έχει αναχθεί σε διεθνή προδιαγραφή. Ο κανονισμός της ΕΕ για τα καλλυντικά προϊόντα εξακολουθεί να αποτελεί πηγή έμπνευσης σε θέματα ασφάλειας καταναλωτών στις αναδυόμενες περιοχές του πλανήτη (Σύνδεσμος Κρατών της Νοτιοανατολικής Ασίας, Ρωσία, Λατινική Αμερική, Κίνα). Το γεγονός αυτό δίνει την ευκαιρία στις ρυθμιστικές αρχές της ΕΕ και στον ίδιο τον τομέα να συμβάλλουν στη θέσπιση κανονιστικών πλαισίων στις βασικές εξαγωγικές αγορές, τα οποία θα είναι άκρως συμβατά με το πλαίσιο της ΕΕ.

2.2.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 34/38

Εισηγητής:

ο κ. Martin SIECKER

Συνεισηγητής:

ο κ. Richard ADAMS

1.1.

Οι πλοιοκτήτες της ΕΕ ελέγχουν περίπου το 40 % του παγκόσμιου εμπορικού στόλου. Αντιπροσωπεύουν επίσης περίπου το ένα τρίτο των πλοίων στο τέλος του κύκλου ζωής τους που προσαράζουν σε υποβαθμισμένα ναυπηγεία στη Νότια Ασία. Η ΕΕ είναι η μεγαλύτερη αγορά από αυτές που αποστέλλουν πλοία στο τέλος του κύκλου ζωής τους για επικίνδυνη και ρυπογόνα διάλυση. Ως ο τόπος με τη μεγαλύτερη κοινότητα πλοιοκτητών, η ΕΕ φέρει και αυτή ιδιαίτερη ευθύνη για τη ρύθμιση της ανακύκλωσης πλοίων.

1.2.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι υπάρχει ισχυρό κοινωνικό και ηθικό επιχείρημα για την εξάλειψη των καταχρήσεων της αλόγιστης διάλυσης πλοίων με την καθιέρωση ενός συστήματος το οποίο δημιουργεί για τα πλοία που βρίσκονται στο τέλος του κύκλου ζωής τους προστιθέμενη αξία η οποία είναι επαρκής για να καλυφθεί το υψηλότερο κόστος της υπεύθυνης ανακύκλωσης. Το μεγαλύτερο μέρος της ανακύκλωσης πλοίων θα συνεχίσει πιθανόν στις χώρες με χαμηλό κόστος εργασίας, αλλά με βελτιωμένες εργασιακές και περιβαλλοντικές συνθήκες. Κατά τον τρόπο αυτό, τα ναυπηγεία διάλυσης της ΕΕ θα έχουν επίσης τη δυνατότητα να γίνουν πιο ανταγωνιστικά.

1.3.

Η δράση που ανέλαβε ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΔΝΟ) δεν είχε το αναμενόμενο αποτέλεσμα μέχρι σήμερα, αν και πρέπει να συνεχιστούν οι προσπάθειες έως ότου υλοποιηθεί ένα παγκόσμιο, νομικά δεσμευτικό μέσο με τη βοήθεια του φόρουμ αυτού. Η ΕΕ, στη διαδικασία αυτή, μπορεί να ασκήσει επιρροή και να προσδώσει δυναμική. Η αναζήτηση μιας αποτελεσματικής λύσης για την αλόγιστη διάλυση πλοίων βρίσκεται στο θεματολόγιο της ΕΕ πολλά χρόνια, γεγονός που οδήγησε μέχρι στιγμής στον κανονισμό της ΕΕ για την ανακύκλωση πλοίων, ο οποίος θα τεθεί σε πλήρη ισχύ το αργότερο μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2018. Ωστόσο η βασική αδυναμία έγκειται στο ότι οι πλοιοκτήτες μπορούν εύκολα να αποφύγουν τον κανονισμό για την ανακύκλωση πλοίων της ΕΕ, νηολογώντας απλώς σε τρίτη χώρα.

1.4.

Ένα στοιχείο που λείπει από τον κανονισμό είναι ένα οικονομικό μέσο που θα επέτρεπε στην Επιτροπή να επηρεάζει τις εξελίξεις προς την επιθυμητή κατεύθυνση. Σε μια πολύ λεπτομερή έκθεση έχει αναπτυχθεί ένα σχέδιο για τέτοιο μέσο, χάρη στην καθιέρωση ενός «συστήματος αδειοδότησης για την ανακύκλωση πλοίων». Μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους η Επιτροπή θα υποβάλει πρόταση με βάση αυτήν την ιδέα, με στόχο να δίνεται κίνητρο στους πλοιοκτήτες να διαλύουν τα σκάφη που βρίσκονται στο τέλος της χρήσιμής τους ζωής σε εγκαταστάσεις εγκεκριμένες από την ΕΕ, όπου η διάλυση θα γίνεται με τρόπους κοινωνικά και περιβαλλοντικά αποδεκτούς.

1.5.

Ένα πλεονέκτημα του προτεινόμενου χρηματοδοτικού μηχανισμού είναι η συνέργεια που θα επιτυγχάνεται με το υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο. Οι μηχανισμοί ελέγχου δεν θα παρεμβαίνουν με εκείνους του κανονισμού για την ανακύκλωση πλοίων της ΕΕ. Υφίστανται ήδη όργανα της ΕΕ που διαχειρίζονται και θέτουν σε εφαρμογή τέτοιου είδους άδειες. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή να αξιολογήσει επειγόντως κατά πόσο οι εμπορικοί εταίροι της ΕΕ ενδέχεται να θεωρήσουν ότι η υπό εξέταση πρόταση αποτελεί επιζήμια παρέμβαση στον ανταγωνισμό κατά την εκτέλεση των διεθνών θαλάσσιων μεταφορών.

1.6.

Μόνο η αναγνώριση της ευθύνης του πλοιοκτήτη μέσω της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» και η μετατροπή του κόστους ανακύκλωσης σε λειτουργικό κόστος πλοίου θα μπορέσουν να εξαλείψουν τις υφιστάμενες επιβλαβείς πρακτικές. Οι φορείς λειτουργίας και οι χρήστες των μεταφορών χύδην, εμπορευμάτων και επιβατών έχουν όλοι έναν σημαντικό ρόλο. Πρώτον, χρειάζεται να αναγνωρίσουν ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα και, δεύτερον, να στηρίξουν έναν προοδευτικό, εφαρμόσιμο χρηματοδοτικό μηχανισμό, όπως η άδεια ανακύκλωσης πλοίων, ο οποίος έχει τη δυνατότητα παγκόσμιας επέκτασης υπό την αιγίδα του ΔΝΟ, και να πραγματοποιήσουν ενημερωτική εκστρατεία που να υπερβαίνει τα σύνορα της ΕΕ.

1.7.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην προσπάθεια αυτή. Εκτός από το ότι εμπίπτει στην πολιτική της ΕΕ για την κοινωνία της ανακύκλωσης, μπορεί επίσης να αποτελέσει σημαντικό βήμα προς τη μεταρρύθμιση της επικίνδυνης και ρυπογόνου βιομηχανίας διάλυσης πλοίων στη Νότια Ασία και στην πρόληψη της μη επανεγκατάστασής της σε άλλα μέρη. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει το δυναμικό της σύμβασης του Χονγκ Κονγκ υπό την προϋπόθεση ότι ενσωματώνει τις αρχές του κανονισμού της ΕΕ για την ανακύκλωση πλοίων (EU SRR) και υπογραμμίζει την αναγκαιότητα ενός χρηματοδοτικού μέσου. Ενθαρρύνει την ΕΕ να παράσχει τεχνική βοήθεια στα ναυπηγεία σε ολόκληρο τον κόσμο προκειμένου να ανταποκριθούν σε αυτές τις απαιτήσεις.

2.1.

Χωρίς τη ναυτιλία η παγκόσμια οικονομία δεν μπορεί να λειτουργήσει. Κάθε χρόνο, περίπου 1 000 μεγάλα ωκεανοπόρα πλοία (δεξαμενόπλοια, πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, φορτηγά και επιβατικά πλοία) πωλούνται με σκοπό τη διάλυση. Περισσότερο από το 70 % των πλοίων αυτών στο τέλος του κύκλου ζωής τους καταλήγουν στις ακτές της Ινδίας, του Μπανγκλαντές και του Πακιστάν για επικίνδυνες εργασίες διάλυσης. Τα υπόλοιπα διαλύονται κυρίως στην Κίνα και στην Τουρκία, όπου η ύπαρξη κατάλληλων υποδομών είναι πιο ευνοϊκή για καθαρές και ασφαλείς πρακτικές, υπό την προϋπόθεση ότι εφαρμόζονται οι κατάλληλες διαδικασίες (1).

2.2.

Τα περισσότερα παροπλισμένα πλοία διαλύονται με απαράδεκτο τρόπο, με τη μέθοδο της «προσάραξης». Η μέθοδος αυτή προϋποθέτει την προσάραξη των πλοίων σε αμμώδεις παραλίες, όπου αυτά διαλύονται από ανειδίκευτους εργάτες (με καταγεγραμμένες περιπτώσεις παιδικής εργασίας στο Μπανγκλαντές), χωρίς τον πλήρως κατάλληλο εξοπλισμό και με ελάχιστη ή καμία προστασία έναντι των μεγάλων ποσοτήτων επικίνδυνων ουσιών που απελευθερώνονται (2).

2.3.

Ο κλάδος ανακύκλωσης πλοίων μεταφέρθηκε στην Ανατολική Ασία (Κίνα και Ταϊβάν) τη δεκαετία του 1970, όταν εφαρμόστηκαν στην Ευρώπη αυστηρότερα πρότυπα για το περιβάλλον και την υγιεινή στον χώρο εργασίας. Κατά τη δεκαετία του 1980 ο κλάδος αντιμετώπισε επίσης αυστηρότερη νομοθεσία στην Ανατολική Ασία και, στη συνέχεια, μεταφέρθηκε στη Νότια Ασία. Κατά τα τελευταία 30 έτη έχουν καταγραφεί 470 θάνατοι στην Ινδία. Το 2014 σημειώθηκαν 25 θάνατοι και 50 σοβαροί τραυματισμοί στα διαλυτήρια της Νότιας Ασίας. Κατά το προηγούμενο έτος 16 εργάτες έχασαν τη ζωή τους στα διαλυτήρια του Μπανγκλαντές και μέχρι στιγμής δώδεκα εργαζόμενοι έχουν χάσει φέτος τη ζωή τους στην εν λόγω χώρα. Πολλοί περισσότεροι είναι οι εργαζόμενοι που τραυματίστηκαν σοβαρά ή αρρώστησαν από τους τοξικούς καπνούς και υπέστησαν οδυνηρό θάνατο λόγω καρκίνου από την έκθεση σε επικίνδυνα υλικά όπως ο αμίαντος. Το φυσικό περιβάλλον γύρω από αυτές τις εγκαταστάσεις «προσάραξης» είναι σοβαρά υποβαθμισμένο (3).

3.1.

Στο επίκεντρο της ανακύκλωσης πλοίων το πρόβλημα είναι η έλλειψη ουσιαστικής διεθνούς διακυβέρνησης για την επίτευξη συνολικής λύσης. Ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΔΝΟ), ένα όργανο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, έχει συντάξει τη διεθνή σύμβαση του Χονγκ Κονγκ για την ασφαλή και φιλική προς το περιβάλλον ανακύκλωση πλοίων (σύμβαση του Χονγκ Κονγκ), η οποία δεν έχει επικυρωθεί ακόμη και δεν είναι βέβαιο ότι θα έχει αποτελέσματα. Όπως και σε πολλούς άλλους τομείς, η ΕΕ, με την προώθηση ορθών πρακτικών και εφαρμόσιμων λύσεων, μπορεί να προσφέρει ένα ρυθμιστικό και νομικό πλαίσιο που να δίνει τη δυνατότητα θετικών αποτελεσμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο και να είναι αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση των εξειδικευμένων εξωεδαφικών θεμάτων που επικρατούν στον κλάδο της ναυτιλίας.

3.2.

Το διεθνές δίκαιο απαιτεί κάθε εμπορικό πλοίο να είναι νηολογημένο σε κάποια χώρα. Η Unctad (διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το εμπόριο και την ανάπτυξη) έχει αναφέρει ότι περίπου το 73 % του παγκόσμιου στόλου είναι νηολογημένο με σημαία άλλης χώρας από αυτήν όπου είναι εγγεγραμμένος ο πραγματικός δικαιούχος του σκάφους. Οι λόγοι νηολόγησης του πλοίου σε ξένη χώρα συμπεριλαμβάνουν τη φοροαποφυγή, τη δυνατότητα αποφυγής της εθνικής περιβαλλοντικής και εργατικής νομοθεσίας και τη δυνατότητα πρόσληψης ναυτικών από χώρες με χαμηλότερους μισθούς. Πολλά από αυτά τα ανοιχτά νηολόγια ονομάζονται επίσης FOC ή FONC (σημαία ευκαιρίας ή μη συμμόρφωσης). Αυτού του είδους οι σημαίες ανήκουν σε χώρες με πολύ ισχνές επιδόσεις επιβολής του διεθνούς δικαίου. Περίπου το 40 % των πλοίων στο τέλος του κύκλου ζωής τους που είναι προσαραγμένα στη Νότια Ασία εισήχθηκαν υπό σημαία ευκαιρίας ή μη συμμόρφωσης (FOC ή FONC), όπως για παράδειγμα σημαίες από τον Άγιο Χριστόφορο και Νέβις, τις Κομόρες και το Τουβαλού. Οι εν λόγω σημαίες του «τέλους του κύκλου ζωής» χρησιμοποιούνται σπάνια κατά τη διάρκεια ζωής των πλοίων και προσφέρουν ειδικές εκπτώσεις για τα τελευταία δρομολόγια και ταχεία και βραχυπρόθεσμη νηολόγηση χωρίς απαιτήσεις ιθαγένειας.

3.3.

Μόνο ένας μικρός αριθμός πλοιοκτητών έχει λάβει εθελοντικά μέτρα για την εξασφάλιση καθαρής και ασφαλούς ανακύκλωσης των απαρχαιωμένων σκαφών τους. Λιγότερο από το 8 % των πλοίων που πωλούνται για διάλυση έχουν ακόμη ευρωπαϊκή σημαία και ως επί το πλείστον καταστρέφονται με ασφαλή και βιώσιμο τρόπο. Τα περισσότερα σκάφη που φτάνουν στο τέλος της λειτουργικής τους ζωής πωλούνται στους λεγόμενους «αγοραστές τοις μετρητοίς», οι οποίοι μεταφέρουν το σκάφος στον τελικό του προορισμό στη Νότια Ασία. Οι περισσότεροι πλοιοκτήτες δεν ασχολούνται οι ίδιοι με τις εγκαταστάσεις ανακύκλωσης. Επιλέγουν τη βολική λύση να μην ασχοληθούν με τον παροπλισμό του πλοίου και τον αναθέτουν στους προαναφερθέντες αγοραστές τοις μετρητοίς, οι οποίοι ειδικεύονται στα πλοία που βρίσκονται στο τέλος του κύκλου της ζωής τους και ενεργούν ως μεσίτες μεταξύ των πλοιοκτητών και των ναυπηγείων διάλυσης. Στις υπηρεσίες τους περιλαμβάνεται η μετάβαση και η επάνδρωση του σκάφους για το τελευταίο ταξίδι, η διευθέτηση των διοικητικών διαδικασιών και οι επαφές με τις αρχές του προορισμού διάλυσης.

Τόσο οι ιδιώτες όσο και οι δημόσιοι πλοιοκτήτες καταφεύγουν στις πρακτικές αυτές.

3.4.

Αυτή η επιχειρηματική δραστηριότητα είναι κερδοφόρα:

3.5.

Αν και, ήδη από το 2009, οι πλοιοκτήτες έχουν αναλάβει εθελοντικές συντονισμένες δράσεις (όπως η δέσμη κατευθυντήριων γραμμών για την κατάρτιση καταλόγων επικίνδυνων ουσιών και άλλα μέτρα για το τέλος του κύκλου ζωής των πλοίων), το 2015 το Μπανγκλαντές, όπου οι συνθήκες είναι οι χειρότερες, ήταν ο προτιμώμενος προορισμός των πλοίων στο τέλος του κύκλου ζωής τους (4).

4.1.

Το 2009 ο ΔΝΟ υιοθέτησε ένα ιδιαίτερο νομικό μέσο για τη ναυτιλία, τη σύμβαση του Χονγκ Κονγκ, η οποία διαμορφώνει ένα πλαίσιο κανονισμών με απώτερο σκοπό την επίτευξη των απαιτούμενων βιώσιμων ίσων όρων ανταγωνισμού στις δραστηριότητες ανακύκλωσης πλοίων παγκοσμίως. Στην πραγματικότητα, ο ισχυρισμός αυτός δεν ευσταθεί. Παρόλο που με τον τρόπο αυτό σημειώνεται ένα μικρό βήμα προόδου, η εφαρμογή και η επιβολή των διατάξεων είναι ανεπαρκείς, προσφέρουν ευρύ περιθώριο ερμηνείας, ενώ δεν προβλέπεται ανεξάρτητη πιστοποίηση ή έλεγχος, και η προσάραξη εξακολουθεί να επιτρέπεται στην πράξη.

4.2.

Η σύμβαση του Χονγκ Κονγκ θα τεθεί σε ισχύ 24 μήνες μετά την επικύρωσή της από 15 μέλη που εκπροσωπούν το 40 % της παγκόσμιας χωρητικότητας και ετήσιο δυναμικό ανακύκλωσης πλοίων τουλάχιστον το 3 % της συνολικής χωρητικότητας των υπογραφόντων. Μέχρι στιγμής πέντε μόνο χώρες έχουν κυρώσει τη σύμβαση του Χονγκ Κονγκ, με τον Παναμά να είναι το μόνο σημαντικό κράτος σημαίας που προέβη σε αυτήν την κύρωση. Εντούτοις, καμία από αυτές της χώρες δεν πληροί το απαιτούμενο δυναμικό ανακύκλωσης πλοίων προκειμένου να τεθεί σε ισχύ η εν λόγω σύμβαση. Ως εκ τούτου, η έναρξη ισχύος της σύμβασης δεν αναμένεται σύντομα.

4.3.

Μια άλλη πρωτοβουλία του ΔΝΟ —το Διεθνές Ταμείο Ανακύκλωσης Πλοίων— δεν έχει λάβει διεθνή στήριξη. Μολονότι ο ΔΝΟ έχει επιτύχει θετικές μεταρρυθμίσεις σε πολλούς τομείς της ναυτιλίας, η αποτελεσματική δράση για τη διάλυση πλοίων δεν συγκαταλέγεται σε αυτές. Ο κλάδος ανακύκλωσης πλοίων παρουσιάζει τάση εγκατάστασης ή μετεγκατάστασης σε χώρες με χαμηλό κόστος εργασίας, όπου οι προδιαγραφές για το περιβάλλον, την υγιεινή και την ασφάλεια όχι μόνο είναι χαμηλές αλλά δεν εφαρμόζονται καν. Οι «διευκολύνσεις» που παρέχουν τα κράτη αυτά θα μπορούσαν να εξαλειφθούν μόνο εάν για κάθε πλοίο χωριστά υφίσταται ένα ταμείο με δεσμευμένο περιεχόμενο το οποίο είναι ανακτήσιμο, εφόσον το πλοίο ανακυκλωθεί υπεύθυνα. Η ναυτιλία είναι παγκόσμιος κλάδος, ενώ η διάλυση των πλοίων —με το 70 % όλων των πλοίων να διαλύονται σε τρεις παραλίες της Νότιας Ασίας— αποτελεί σκάνδαλο για όλη την περιοχή και χρήζει αποτελεσματικής λύσης.

4.4.

Εντός της ΕΕ τα παροπλισμένα πλοία θεωρούνται επικίνδυνα απόβλητα και υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής της σύμβασης της Βασιλείας, η οποία ρυθμίζει όλα τα είδη μεταφοράς επικίνδυνων αποβλήτων και έχει μεταφερθεί στο επίπεδο της ΕΕ μέσω του κανονισμού για τις μεταφορές αποβλήτων. Αυτό θα έπρεπε θεωρητικά να αποτρέπει τη διάλυση των πλοίων από την ΕΕ με τρόπο ανεύθυνο. Οι κανόνες της σύμβασης και του κανονισμού για τις μεταφορές αποβλήτων παρακάμπτονται επίσης συστηματικά από τους πλοιοκτήτες, μέσω της πώλησης των σκαφών που βρίσκονται στο τέλος του κύκλου ζωής στους αγοραστές τοις μετρητοίς μόλις τα εν λόγω σκάφη εγκαταλείψουν τα ύδατα της ΕΕ για το τελευταίο τους ταξίδι. Ωστόσο, μετά τη θέση σε ισχύ εντός της ΕΕ του κανονισμού της ΕΕ για την ανακύκλωση πλοίων (SRR — Ship Recycling Regulation), τα παροπλισμένα πλοία τα οποία φέρουν τη σημαία κράτους μέλους της ΕΕ θα εξαιρεθούν από την εφαρμογή του κανονισμού της ΕΕ για τις μεταφορές αποβλήτων και από τη σύμβαση της Βασιλείας —η οποία ρυθμίζει όλα τα είδη μεταφοράς επικίνδυνων αποβλήτων— από το 2019 και μετά.

4.5.

Μετά από εξέταση, η ΕΕ και τα κράτη μέλη κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι συμβάσεις του Χονγκ Κονγκ και της Βασιλείας φαίνεται να παρέχουν ισοδύναμο επίπεδο ελέγχου και επιβολής για τα πλοία που ταξινομούνται ως απόβλητα. Διάφορες ΜΚΟ παγκοσμίως, ο ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα τοξικά απόβλητα όπως και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η ΕΟΚΕ έχουν καταγγείλει τη σύμβαση του Χονγκ Κονγκ για τη μη παροχή των κατάλληλων λύσεων.

4.6.

Η αναζήτηση μιας αποτελεσματικής λύσης βρίσκεται στο θεματολόγιο της ΕΕ πολλά χρόνια. Το 2007 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε σχετική πράσινη βίβλο (5), κατόπιν, το 2008 ανακοίνωση (6) και, τέλος, το 2012 πρόταση κανονισμού για την ανακύκλωση πλοίων της ΕΕ (7). Ο κανονισμός τέθηκε σε ισχύ στις 30 Δεκεμβρίου 2013, αλλά η απαίτηση για τη θέση του σε πλήρη εφαρμογή δεν προβλέπεται παρά για τις 31 Δεκεμβρίου 2018. Ο κανονισμός θέτει σε ισχύ νωρίτερα ορισμένες από τις απαιτήσεις της σύμβασης του Χονγκ Κονγκ. Επιπλέον, ο κανονισμός για την ανακύκλωση πλοίων της ΕΕ θεσπίζει ευρωπαϊκό κατάλογο εγκεκριμένων μονάδων ανακύκλωσης όπου τα σκάφη με σημαία ΕΕ θα πρέπει να διαλύονται. Οι μονάδες αυτές πρέπει να πιστοποιηθούν και να ελεγχθούν χωριστά. Επίσης, ο κανονισμός για την ανακύκλωση πλοίων της ΕΕ υπερβαίνει τη σύμβαση του Χονγκ Κονγκ μέσω της θέσπισης αυστηρότερων προτύπων για τις εγκαταστάσεις ανακύκλωσης και συνεκτιμά την κατάντη διαχείριση αποβλήτων καθώς και τα εργασιακά δικαιώματα.

4.7.

Ωστόσο, ο κανονισμός για την ανακύκλωση πλοίων της ΕΕ αντανακλά ελάχιστα τόσο την πράσινη βίβλο όσο και τη σχετική ανακοίνωση, οι οποίες είχαν δημοσιευθεί νωρίτερα. Τα δύο έγγραφα παρείχαν εξαιρετική ανάλυση των προβλημάτων που σχετίζονται με την ανακύκλωση πλοίων στη Νότια Ασία και εξέφραζαν την άποψη ότι πρέπει να ληφθούν αυστηρά μέτρα προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι απαράδεκτες συνθήκες που επικρατούν σε αυτές τις χώρες. Ωστόσο τα μέτρα του κανονισμού της ΕΕ για την ανακύκλωση πλοίων δεν επιλύουν τα εν λόγω προβλήματα. Ενώ ο κανονισμός της ΕΕ θέτει υψηλές προδιαγραφές για τις μονάδες ανακύκλωσης πλοίων που αποκλείουν την ακατάλληλη μέθοδο της προσάραξης, παρ’ όλα αυτά είναι πολύ εύκολο για τους πλοιοκτήτες να παρακάμψουν αυτά τα πρότυπα με τη μεταβίβαση της ιδιοκτησίας ή απλώς με την εγκατάλειψη των κοινοτικών νηολογίων, επιλέγοντας σημαία εκτός ΕΕ. Όπως είχε συμπεράνει η ΕΟΚΕ, απουσιάζει παντελώς η πολιτική βούληση για να αναζητηθούν οι ευθύνες του ναυτιλιακού κλάδου, και θεωρεί ότι η Επιτροπή θα έπρεπε να είχε υποβάλει μια καλύτερη, πιο δημιουργική και πιο τολμηρή πρόταση, με περισσότερες πρωτοβουλίες και αντίστοιχη του επιπέδου φιλοδοξίας των προηγούμενων εγγράφων της Επιτροπής (8).

5.1.

Ένα στοιχείο που λείπει από τον κανονισμό είναι ένα οικονομικό μέσο που θα επέτρεπε στην Επιτροπή να επηρεάζει τις εξελίξεις προς την επιθυμητή κατεύθυνση. Η κύρια αδυναμία συνίσταται στο ότι οι πλοιοκτήτες μπορούν εύκολα να αποφύγουν τον κανονισμό για την ανακύκλωση πλοίων της ΕΕ με απλή εγκατάλειψη των κοινοτικών νηολογίων και επιλογή σημαίας τρίτης χώρας. Τούτο αναγνωρίστηκε από την Επιτροπή, στην αρχική της πρόταση του 2012, η οποία συμπεριελάμβανε ρήτρα σχετικά με την «ευθύνη της προτελευταίας ιδιοκτησίας». Ενώ η ρήτρα απορρίφθηκε κατά τη διάρκεια των τριμερών διαπραγματεύσεων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξασφάλισε τη συμπερίληψη ενός άρθρου στον κανονισμό με το οποίο καλείται η Επιτροπή να εξετάσει πιθανούς εναλλακτικούς χρηματοδοτικούς μηχανισμούς.

5.2.

Τον Ιούλιο η Επιτροπή δημοσίευσε νέα μελέτη, που εκπόνησε η Ecorys, το DNV-GL και το πανεπιστήμιο Erasmus του Ρότερνταμ, με θέμα την «άδεια ανακύκλωσης πλοίων», η οποία αποσκοπεί να δώσει κίνητρο στους πλοιοκτήτες να επωμισθούν επιτέλους τις ευθύνες τους όσον αφορά την καθαρή και ασφαλή διάλυση των πλοίων.

5.3.

Η άδεια ανακύκλωσης πλοίων θα συστήνει ειδικό ταμείο για κάθε πλοίο, το οποίο θα διατηρείται υπό μεσεγγύηση σε ένα μεγάλο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα το οποίο θα συγκεντρώνει το κεφάλαιο για τη χρηματοδότηση ασφαλούς και βιώσιμης ανακύκλωσης. Το ποσό της άδειας θα καθορίζεται από έναν συνδυασμό της χωρητικότητας, του τύπου μεταφοράς, της συχνότητας κατάπλου σε λιμένες της ΕΕ, του σχεδιασμού με βάση την αρχή «από λίκνο σε λίκνο» και της παρουσίας τοξικών ουσιών επί του πλοίου. Το κεφάλαιο δημιουργείται από τους πλοιοκτήτες, οι οποίοι κάθε φορά που ένα από τα πλοία τους φθάνει σε λιμένα της ΕΕ καταβάλλουν στο ταμείο το ενδεδειγμένο τέλος που σχετίζεται με το συγκεκριμένο πλοίο.

5.4.

Στο τέλος του κύκλου ζωής το ποσό του εν λόγω ταμείου θα μπορεί να ανακτηθεί, εφόσον το πλοίο ανακυκλώθηκε πράγματι σε εγκεκριμένα από την ΕΕ ναυπηγεία διάλυσης και, ως εκ τούτου, να υποκαταστήσει τις απώλειες εισοδήματος που απορρέουν από την επιλογή για υπεύθυνη διάλυση. Μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους η Επιτροπή θα υποβάλει την επίσημη θέση της για την εν λόγω μελέτη.

5.5.

Ένα σημαντικό πλεονέκτημα του προτεινόμενου χρηματοδοτικού μηχανισμού είναι η συνέργεια που θα επιτευχθεί με το υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο. Ειδικότερα, οι μηχανισμοί ελέγχου στο πλαίσιο του προτεινόμενου χρηματοδοτικού μηχανισμού θα συνδυάζονται πολύ καλά με τους υφιστάμενους μηχανισμούς ελέγχου στο πλαίσιο του κανονισμού για την ανακύκλωση πλοίων της ΕΕ, όπως ο τόπος επιθεωρήσεων των εγκαταστάσεων, οι οποίες θα διενεργούνται πριν και μετά τη συμπερίληψη στον ευρωπαϊκό κατάλογο. Οι άδειες θα μπορούσαν επίσης να συμπεριληφθούν στον κατάλογο των πιστοποιητικών τα οποία πρέπει να ελέγχονται τακτικά από το κράτος του λιμένα, στο πλαίσιο των ήδη υφιστάμενων υποχρεώσεων. Παρομοίως, ο υφιστάμενος ευρωπαϊκός οργανισμός για την ασφάλεια στη θάλασσα (EMSA) φέρεται να είναι η καταλληλότερη επιλογή για την εκπλήρωση των καθηκόντων ελέγχου και την έκδοση αδειών, ενώ ένα από τα ευρωπαϊκά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) ή το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (ΕΤΕ), φαίνεται να είναι το πλέον κατάλληλο για να διαχειρίζεται τα έσοδα από ενδεχόμενη άδεια ανακύκλωσης πλοίων. Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή να αξιολογήσει επίσης το κατά πόσο οι εμπορικοί εταίροι της ΕΕ ενδέχεται να θεωρήσουν ότι η υπό εξέταση πρόταση αποτελεί επιζήμια παρέμβαση στον ανταγωνισμό κατά την εκτέλεση των διεθνών θαλάσσιων μεταφορών.

5.6.

Το εν λόγω ταμείο θα συμβάλει κατά κάποιον τρόπο στην πρόταση της ΕΟΚΕ που στηρίζει μια πιο εκτεταμένη και βιώσιμη βιομηχανία ανακύκλωσης πλοίων στην Ευρώπη. Υπάρχει επαρκής παραγωγική ικανότητα στην ΕΕ, η οποία δεν χρησιμοποιείται πλέον για τη ναυπήγηση και την επισκευή πλοίων, και θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για τη διάλυση και την ανακύκλωση. Αυτό συνάδει απόλυτα με τη φιλοδοξία της ΕΕ να αναδειχθεί σε βιώσιμη «κοινωνία ανακύκλωσης» σε μια κυκλική οικονομία, στην οποία τα απόβλητα θα μετατρέπονται σε πρώτες ύλες μέσω ενός προηγμένου και καλοσχεδιασμένου συστήματος ανακύκλωσης. Η προοπτική αυτή θα μπορούσε να αποδειχθεί ωφέλιμη για ολόκληρη την Ευρώπη, λόγω των άλλοτε ασταθών και άλλοτε σταθερά αυξανόμενων τιμών των πρώτων υλών, λόγω της υψηλής ανεργίας σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ και λόγω του ότι διάφορες εξέδρες άντλησης πετρελαίου στα ύδατα της ΕΕ φθάνουν στο τέλος της οικονομικά βιώσιμης ζωής τους. Επιπλέον, ο κλάδος ανακύκλωσης πλοίων στο τέλος του κύκλου ζωής τους θα μπορούσε να παρέχει ευκαιρίες για την ανάπτυξη των παραθαλάσσιων περιοχών και κατάρτιση των νέων και των ανέργων σε ανερχόμενα επαγγέλματα.

5.7.

Στις 12 Απριλίου 2016 η Επιτροπή δημοσίευσε τεχνικές κατευθυντήριες γραμμές για τις μονάδες ανακύκλωσης πλοίων που ζητούν έγκριση δυνάμει του κανονισμού για την ανακύκλωση πλοίων της ΕΕ. Οι μονάδες που επιθυμούν να συμπεριληφθούν στον κατάλογο των εγκεκριμένων εγκαταστάσεων στην ΕΕ πρέπει να εξασφαλίσουν τις κατάλληλες συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας στην εργασία, έλεγχο της ρύπανσης —υμπεριλαμβανομένης της κατάλληλης κατάντη διαχείρισης αποβλήτων— και επιβολή των διεθνών συμβάσεων για τα εργατικά δικαιώματα. Μονάδες εντός και εκτός της ΕΕ μπορούν να υποβάλουν αίτηση για να εγγραφούν στον κατάλογο. Εκτός από τις μονάδες της ΕΕ, τα καλύτερα ναυπηγεία της Κίνας και της Τουρκίας θα περιλαμβάνονται κατά πάσα πιθανότητα στον κατάλογο, ο οποίος θα δημοσιευθεί μέχρι το τέλος του έτους. Οι μονάδες ανακύκλωσης που χρησιμοποιούν τη μέθοδο προσάραξης έχουν ήδη υποβάλει αίτηση για να συμπεριληφθούν στον κατάλογο της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με το Κοινοβούλιο και την Επιτροπή ότι η ισχύουσα μέθοδος προσάραξης δεν θα πρέπει να γίνει δεκτή στον κατάλογο της ΕΕ.

5.8.

Εάν η Ευρώπη επιθυμεί να διαλύονται τα πλοία της με υπεύθυνο τρόπο, είναι λογικό να εξασφαλίσει ότι το σχετικό κόστος θα ενσωματωθεί στο λειτουργικό κόστος του πλοίου. Σε μια οικονομία της αγοράς τίποτα δεν είναι δωρεάν· όλα έχουν κάποιο κόστος. Όταν ένα πλοίο διαλύεται με υπεύθυνο τρόπο, η τιμή καταβάλλεται σε μετρητά. Σε περίπτωση διάλυσης με ανεύθυνο τρόπο, ένα μέρος του τιμήματος είναι η καταστροφή του τοπικού περιβάλλοντος και η απώλεια ανθρώπινων ζωών. Δεδομένου ότι η ΕΕ δεν επιθυμεί να αποδεχθεί το τίμημα αυτό ως νόμιμο μέσο πληρωμής, δεν πρέπει να το δέχεται ως νόμιμο μέσο για τις συναλλαγές της με τρίτες αναπτυσσόμενες χώρες.

5.9.

Σε μια περίοδο πλεονάζουσας ικανότητας και χαμηλών κερδών στον κλάδο, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι οι πλοιοκτήτες, στη μεγάλη πλειονότητά τους, αντιστέκονται σε όλα τα μέτρα που θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν υψηλότερο κόστος. Ωστόσο ο αντίκτυπος για τους πλοιοκτήτες θα είναι περιορισμένος. Για να αλλάξει η συμπεριφορά του 42 % των πλοιοκτητών, εκτιμάται ότι τα μέτρα για την επίτευξη του εν λόγω στόχου θα αυξήσουν κατά 0,5 % το λειτουργικό κόστος των μικρότερων πλοίων και κατά 2 % περίπου των μεγαλύτερων κατηγοριών πλοίων. Εάν οι συντελεστές των τελών για άδεια ανακύκλωσης πλοίων αυξάνονται και/ή εάν η διάρκεια της συσσώρευσης κεφαλαίων μειώνεται, το ποσοστό των πλοίων που πωλούνται για βιώσιμη ανακύκλωση θα αυξηθεί έως το 68 %. Μακροπρόθεσμα, η έκθεση εκτιμά ότι έως και το 97 % των πλοίων που επιχειρούν σε ευρωπαϊκούς λιμένες θα είναι σε θέση να συγκεντρώσει επαρκή κεφάλαια για να καλύψει τα κενά της χρηστής ανακύκλωσης (9).

5.10.

Το ταμείο που θα συγκεντρώνει τα έσοδα από την άδεια ανακύκλωσης πλοίων θα πρέπει ωστόσο να πληροί, αποδεδειγμένα, το κόστος της υπεύθυνης ανακύκλωσης και να διασφαλίζει ότι τα τέλη εφαρμόζονται και επιβάλλονται ισότιμα σε όλους τους παρόχους που καταπλέουν σε λιμένες της ΕΕ. Ωστόσο, ένα περιφερειακό (σε επίπεδο ηπείρου) μέτρο όπως το σύστημα αδειοδότησης της ΕΕ για την ανακύκλωση πλοίων δεν μπορεί να εφαρμοστεί αποτελεσματικά σε διεθνές επίπεδο χωρίς τη συνεργασία των πλοιοκτητών και του ΔΝΟ. Ένα χρηματικό μέσο της ΕΕ, το οποίο θα εφαρμόζεται σε κάθε πλοίο που φθάνει σε λιμένα της ΕΕ, θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει έναυσμα για μια τέτοια λύση σε παγκόσμιο επίπεδο, και θα μπορούσε να επεκταθεί στον ΔΝΟ. Οι κυβερνήσεις των κρατών μελών με σημαντικό αριθμό τοπικών ιδιοκτητών στόλων πρέπει να καταβάλουν αξιόλογες προσπάθειες για την προώθηση της σχετικής νομοθεσίας και την ευθυγράμμισή της με την πολιτική κατά της απάτης και με τις κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΕ.

5.11.

Η πολιτική βούληση μπορεί επίσης να προέρχεται και να υποστηρίζεται από την ενημερωμένη κοινή γνώμη. Η δημοσιοποίηση των εξωφρενικών συνθηκών στις περισσότερες εγκαταστάσεις ανακύκλωσης στη Νότια Ασία έχει επιφέρει κάποιο αποτέλεσμα, αλλά προς το παρόν δεν υπάρχει τρόπος να επηρεαστεί άμεσα ο ναυτιλιακός κλάδος από τους ενδιαφερόμενους πολίτες μέσω της αγοράς ή της αποχής από σχετικές ναυτιλιακές υπηρεσίες. Η αλλαγή μπορεί να επέλθει με το να ενθαρρυνθούν οι μεγάλοι εταιρικοί χρήστες θαλάσσιων εμπορευματικών μεταφορών να απαιτούν τη μεταφορά των εμπορευμάτων τους με πλοία που τηρούν υπεύθυνες και αμετάκλητες πολιτικές για το τέλος του κύκλου ζωής.

5.12.

Όπως και σε πολλούς άλλους τομείς, η ΕΕ, με την προώθηση ορθών πρακτικών και εφαρμόσιμων λύσεων, μπορεί να διαδραματίσει καίριο ρόλο και να προσφέρει ένα υποστηρικτικό ρυθμιστικό πλαίσιο που να επιτυγχάνει θετικά αποτελέσματα παγκοσμίως και να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τα εξειδικευμένα εξωεδαφικά ζητήματα που επικρατούν στον κλάδο της ναυτιλίας.

2.2.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 34/44

Εισηγητής:

Janusz PIETKIEWICZ

1.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ευρεία ανάπτυξη της αποκεντρωμένης παραγωγής ενέργειας από παραγωγούς-καταναλωτές πρέπει να αποτελεί σημαντικό και μόνιμο στοιχείο της ενεργειακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η λύση αυτή είναι επωφελής, και μάλιστα ίσως αποδειχθεί εντελώς απαραίτητη υπό το πρίσμα της ενεργειακής ασφάλειας και του περιβάλλοντος, αλλά και για κοινωνικούς λόγους.

1.2.

Η αναλογία της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών στη συνολική παραγωγή ενέργειας πρέπει να προσαρμοστεί στις ιδιαιτερότητες των διαφόρων κρατών μελών. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ προτείνει να αναπτύξει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ένα πλαίσιο κανόνων για την ενέργεια παραγωγών-καταναλωτών, ενώ οι επιμέρους σχετικές ρυθμίσεις πρέπει να παραμείνουν αρμοδιότητα του κάθε κράτους μέλους.

1.3.

Το ευρύ φάσμα μορφών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές μπορεί να αποτελέσει τη βάση της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών και η πρακτική αυτή μπορεί να λειτουργήσει άρτια σε όλες τις περιοχές ανεξάρτητα από τις εκάστοτε κλιματικές συνθήκες.

1.4.

Το γεγονός ότι οι παραγωγοί-καταναλωτές έχουν εμφανιστεί στην αγορά σε ευρεία κλίμακα κατέστη δυνατό χάρη στις νέες τεχνολογίες, στην ψηφιακή επανάσταση και στις προσδοκίες των καταναλωτών όσον αφορά την άμεση συμμετοχή στις οικονομικές διαδικασίες.

1.5.

Για να γίνει καλύτερα κατανοητή στα κράτη μέλη η έννοια του «παραγωγού-καταναλωτή» (prosumer), προτείνεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δημιουργήσει έναν ορισμό-πλαίσιο για τον παραγωγό-καταναλωτή ο οποίος να περιέχει όλα τα βασικά κοινά χαρακτηριστικά, όπως: το μέγεθος της εγκατάστασης, την ατομική και συλλογική παραγωγή ενέργειας, το ιδιοκτησιακό καθεστώς της εγκατάστασης και το ζήτημα της πλεονάζουσας παραγόμενης ενέργειας.

1.6.

Παραγωγός-καταναλωτής μπορεί να είναι οποιοσδήποτε, ανεξάρτητα από τον αν έχει είναι ιδιοκτήτης κάποιου ακινήτου, εγκαταστάσεων ή εξοπλισμού. Για παράδειγμα, παραγωγός-καταναλωτής μπορεί να είναι τόσο ο ιδιοκτήτης μιας μονοκατοικίας όσο και ο ενοικιαστής ενός διαμερίσματος σε μια πολυκατοικία.

1.7.

Τα οικονομικά οφέλη από την ενέργεια που παράγουν οι παραγωγοί-καταναλωτές —κυρίως όσον αφορά το χαμηλότερο κόστος μεταφοράς ενέργειας, την καλύτερη χρήση των τοπικών πηγών ενέργειας και την επαγγελματική ενεργοποίηση των τοπικών κοινωνιών— πρέπει μεσοπρόθεσμα να καταστήσουν εφικτή τη συγκεκριμένη μορφή παραγωγής ενέργειας χωρίς πρόσθετους μηχανισμούς στήριξης.

1.8.

Οι εξοικονομήσεις και τα κοινωνικά οφέλη που προκύπτουν από μια περισσότερο συνειδητή και ενεργή κατανάλωση, η αποκεντρωμένη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η μείωση των απωλειών δικτύου και η αποτελεσματικότητα που προκύπτει από τη συνεργασία μπορούν γρήγορα να αποφέρουν υψηλές αποδόσεις από τις επενδύσεις σε μονάδες ιδιοπαραγόμενης ενέργειας, ανάπτυξη της μεταφοράς ενέργειας, της διανομής και των τοπικών δικτύων καθώς και του συστήματος διαχείρισής τους, καθώς και ανάπτυξη των συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας.

1.9.

Το καθεστώς στήριξης των παραγωγών-καταναλωτών δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να στρεβλώνει τον ανταγωνισμό στην αγορά ενέργειας, ούτε να εκτοπίζει άλλους παράγοντες· ταυτόχρονα, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι στην ίδια αγορά βρίσκονται και καταναλωτές ενέργειας που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να είναι παραγωγοί-καταναλωτές.

1.10.

Τα οικονομικά μέσα που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τους παραγωγούς-καταναλωτές, όπως είναι οι φόροι, οι δασμοί και άλλες επιβαρύνσεις, πρέπει να είναι φιλικά προς αυτούς. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να γίνονται διακρίσεις σε βάρος των παραγωγών-καταναλωτών στην αγορά ενέργειας.

1.11.

Η βάση για τη δυναμική ανάπτυξη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών είναι η δημιουργία καλών, εταιρικών σχέσεων μεταξύ των παραγωγών-καταναλωτών, των άλλων παραγωγών ενέργειας και των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στη μεταφορά και τη διανομή της ενέργειας. Πρέπει να δημιουργηθούν οι απαραίτητες προϋποθέσεις ώστε όλοι οι παράγοντες που συμμετέχουν στην αγορά ενέργειας να έχουν οφέλη από την ανάπτυξη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών. Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκπονήσει μελέτες για να βρεθούν λύσεις στον τομέα αυτόν.

1.12.

Είναι απαραίτητο να ληφθούν μέτρα που θα προστατεύουν τους παραγωγούς-καταναλωτές από τις μονοπωλιακές μεθοδεύσεις τόσο των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στη μεταφορά και τη διανομή ενέργειας όσο και των μεγάλων παραγωγών ενέργειας.

1.13.

Γενικά, ο παραγωγός-καταναλωτής παράγει ενέργεια για την εξυπηρέτηση των δικών του αναγκών (ατομική χρήση, κάλυψη αναγκών ομάδων πολιτών, νοικοκυριών, αγροκτημάτων ή μικρών επιχειρήσεων). Η ακριβής προσαρμογή της ισχύος της εγκατάστασης στις δικές του ενεργειακές ανάγκες δεν είναι δυνατή. Για τον λόγο αυτόν, είναι εξαιρετικά σημαντικό να λυθεί το πρόβλημα της διαχείρισης του πλεονάσματος ενέργειας. Μάλιστα το ζήτημα αυτό καθίσταται ακόμη πιο σημαντικό αν επιθυμούμε —και πρέπει πάντα να επιθυμούμε— να ενθαρρύνουμε τους παραγωγούς-καταναλωτές να μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας.

1.14.

Η διαδικασία βελτιστοποίησης της κατανάλωσης ενέργειας από τους παραγωγούς-καταναλωτές πρέπει να υποστηρίζεται με συστήματα έξυπνης διαβίωσης (smart living). Η ΕΟΚΕ προτείνει το συγκεκριμένο σύστημα να συμπεριληφθεί στα συστημικά μέτρα που επεξεργάζεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

1.15.

Δεδομένης της μικρής κλίμακας ενέργειας που παράγεται από τους ατομικούς παραγωγούς-καταναλωτές, η πρόσβαση των παραγωγών-καταναλωτών στο δίκτυο δεν πρέπει να περιορίζεται.

1.16.

Η ανάπτυξη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών σχετίζεται με την ορθή προσαρμογή και λειτουργία των δικτύων διανομής και μεταφοράς. Αν οι παραγωγοί-καταναλωτές συμμετέχουν στην κάλυψη του σχετικού κόστους, επιβάλλεται να καθοριστούν διαφανείς κανόνες συμμετοχής στα έξοδα αυτά.

1.17.

Απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών είναι η ταυτόχρονη ανάπτυξη έξυπνων δικτύων στην εκάστοτε περιοχή. Η ΕΟΚΕ θεωρεί τη διάδοση των ευφυών μετρητών μέρος της υποδομής του δικτύου και, ως εκ τούτου, το οικονομικό κόστος δεν πρέπει να επιβαρύνει άμεσα τους καταναλωτές. Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στην ανάγκη να εξασφαλιστεί η προστασία των δεδομένων που συλλέγονται.

1.18.

Τα οφέλη από την ενέργεια παραγωγών-καταναλωτών θα αυξηθούν ραγδαία, ως αποτέλεσμα της ανάπτυξης μικρών αποθηκευτικών χώρων ενέργειας. Η ΕΟΚΕ προτείνει οι ερευνητικές εργασίες να επικεντρωθούν περαιτέρω στη βελτίωση των υφιστάμενων τεχνολογιών και στην αναζήτηση νέων τεχνολογιών αποθήκευσης ενέργειας.

1.19.

Η σύσταση ενεργειακών συνεταιρισμών παραγωγών-καταναλωτών ή άλλων μορφών ομαδοποίησης των παραγωγών-καταναλωτών αποτελεί μέσο περαιτέρω αύξησης της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών. Οι παραγωγοί-καταναλωτές που δραστηριοποιούνται σε ομάδες είναι πιο αποδοτικοί και, κατά συνέπεια, έχουν μεταξύ άλλων, μειωμένο κόστος παραγωγής ενέργειας, ενισχυμένη θέση στην αγορά ενέργειας και άμεση συμμετοχή στη βελτίωση της τοπικής ενεργειακής ασφάλειας.

1.20.

Μια ομάδα παραγωγών-καταναλωτών μπορεί να βελτιώσει περισσότερο την ισορροπία μεταξύ της ενέργειας που παράγει και των ενεργειακών αναγκών της. Η ισορροπία αυτή μειώνει περαιτέρω τη μεταφορά ενέργειας και συνακόλουθα μειώνεται το κόστος της ενέργειας για τα μέλη της ομάδας. Μια ομάδα παραγωγών-καταναλωτών επηρεάζει περισσότερο από ό,τι ένας μεμονωμένος παραγωγός-καταναλωτής τα δίκτυα μεταφοράς και διανομής λόγω των μικρότερων διακυμάνσεων της προσφοράς και της ζήτησης.

1.21.

Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αποδώσει τεράστια σημασία στην ανάπτυξη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών στο πλαίσιο των μέτρων που σχετίζονται με την κατασκευή κτιρίων μηδενικής σχεδόν κατανάλωσης ενέργειας.

1.22.

Η ΕΟΚΕ εισηγείται επίσης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει τα ζητήματα της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών σε δύο πρωτοβουλίες που είναι σε εξέλιξη, δηλαδή την πρόταση για τον σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και την επανεξέταση της δέσμης μέτρων για τις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας.

1.23.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι τα οφέλη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών πρέπει να αξιοποιούνται σε μια ενεργή πολιτική για τη μείωση της ενεργειακής πενίας και την προστασία των ιδιαίτερα ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, καθώς και για την επίλυση προβλημάτων που σχετίζονται με την οικονομία της τρίτης ηλικίας (silver economy) και τη γήρανση του πληθυσμού. Υπό το πρίσμα αυτό, είναι σημαντική η συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

1.24.

Η ευρεία ανάπτυξη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών αποτελεί επίσης ευκαιρία για την ενεργοποίηση των τοπικών επιχειρήσεων και, κατά συνέπεια, για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στην παραγωγή του απαραίτητου εξοπλισμού και των υπηρεσιών.

1.25.

Η συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στη διαδικασία αυτή έχει τεράστια βαρύτητα για την περαιτέρω ανάπτυξη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών. Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει το ζήτημα αυτό στο πλαίσιο του συμφώνου των δημάρχων.

1.26.

Λαμβάνοντας υπόψη τα διαφορετικά επίπεδα ανάπτυξης της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών στα επιμέρους κράτη μέλη, κρίνεται σκόπιμο να οργανωθούν διάφορες μορφές ανταλλαγής εμπειριών. Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παρακολουθήσει την εξέλιξη της ενεργειακής ιδιοπαραγωγής στα κράτη μέλη και να συμπεριλάβει τα πορίσματά της στην ετήσια έκθεση για την Ενεργειακή Ένωση. Τα στοιχεία που συλλέγονται θα είναι εξαιρετικά χρήσιμα για τις προσπάθειες που καταβάλλουν τα κράτη μέλη.

1.27.

Η ευρεία αξιοποίηση της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών αποτελεί σύνθετη, πολύπλευρη και μακροχρόνια διαδικασία. Για τον λόγο αυτό είναι σημαντικό τα μέτρα που ενισχύουν την ανάπτυξη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών να έχουν βιώσιμο χαρακτήρα σε βάθος χρόνου.

2.1.

Η πρόσβαση στις πηγές ενέργειας, η ασφάλεια του εφοδιασμού, η τιμολογιακή πολιτική με γνώμονα τα συμφέροντα των κοινωνικών ομάδων και των καταναλωτών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες αποτελούν βασικά ζητούμενα τόσο για τις κοινωνίες και όλες τις πολιτικές αρχές όσο και για τους μεμονωμένους καταναλωτές.

2.2.

Μέχρι πρόσφατα, η ανθρωπότητα δεν μπορούσε να παράγει αποτελεσματικά ενέργεια με άλλον τρόπο πλην της καύσης, με την εξαίρεση ίσως της υδροηλεκτρικής ενέργειας. Η τεχνολογική πρόοδος επέτρεψε την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε μεγάλη κλίμακα χωρίς την ανάγκη κανενός είδους καύσης. Ο άνθρωπος έμαθε να παράγει ενέργεια στην πιο αγνή της μορφή, δηλαδή από την ηλιακή ακτινοβολία, χωρίς να ρυπαίνει το περιβάλλον. Η συγκεκριμένη πηγή ενέργειας είναι δωρεάν και ανεξάντλητη, ενώ μοναδικό κόστος της είναι οι εγκαταστάσεις.

2.3.

Εξίσου αποτελεσματικά μπορεί να παραχθεί ηλεκτρική ενέργεια από την αιολική ενέργεια, δηλαδή από την ίδια πηγή, τον ήλιο, ο οποίος θερμαίνοντας διαφορετικά το έδαφος προκαλεί τη ροή του αέρα. Το ίδιο ισχύει και για τη βιομάζα, αφού η φωτοσύνθεση αποτελεί την κύρια αιτία ανανέωσής της.

2.4.

Η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι αναπόφευκτη λόγω της περιορισμένης διαθεσιμότητας των ορυκτών καυσίμων, η οποία οφείλεται στη συνεχόμενη αύξηση της κατανάλωσης τους, στην εξάρτηση πολλών χωρών από τις εισαγωγές, στην υπερθέρμανση του πλανήτη και στη ρύπανση της ατμόσφαιρας. Ως αποτέλεσμα η Ευρώπη, και μαζί της οι περισσότερες από τις μεγάλες οικονομίες, αρχίζουν να επενδύουν στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

2.5.

Το 1992, στη διάσκεψη του Ρίο ντε Τζανέιρο για τη Γη, εγκρίθηκαν οι θεμελιώδεις αρχές της κοινωνικο-οικονομικής πολιτικής που υπαγορεύουν την προστασία του περιβάλλοντος —μεταξύ άλλων και η σύμβαση-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή.

2.6.

Τον Σεπτέμβριο του 2015 η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ). Ένας από αυτούς αφορά τη διασφάλιση της πρόσβασης στη βιώσιμη ενέργεια για όλους (στόχος 7). Σήμερα 1,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη δεν έχουν πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια.

2.7.

Περισσότεροι από 120 εκατομμύρια πολίτες της ΕΕ διατρέχουν τον κίνδυνο της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού. Το 10 % των Ευρωπαίων ζουν σε οικιακά νοικοκυριά, όπου κανείς δεν έχει εργασία· ο δε αριθμός των αστέγων αυξάνεται. Τα στοιχεία αυτά σημαίνουν ταυτόχρονα και ενεργειακή πενία.

2.8.

Η κοινωνία των πολιτών υποστηρίζει με ιδιαίτερη θέρμη τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώθηκε το 2015 με την εγκύκλιο για το περιβάλλον του πάπα Φραγκίσκου και τις δηλώσεις των μουσουλμάνων, ινδουιστών και βουδιστών θρησκευτικών ηγετών για την κλιματική αλλαγή. Οι θρησκευτικοί ηγέτες κάλεσαν τις θρησκευτικές κοινότητες να συμβάλουν στην οικοδόμηση ενός μέλλοντος με χαμηλές ή μηδενικές ανθρακούχες εκπομπές.

2.9.

Η ανάγκη εγκατάλειψης των ορυκτών πηγών ενέργειας επιβεβαιώνεται από την έγκριση των στόχων της 21ης διάσκεψης (COP 21) στο Παρίσι το 2015, στην οποία συμμετείχαν σχεδόν 200 χώρες. Πρόκειται κυρίως για τη φιλοδοξία να «περιοριστεί η αύξηση της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας της επιφάνειας της Γης κάτω από 2 oC σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή και να συνεχιστούν οι προσπάθειες για να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας στο 1,5 oC».

3.1.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων πενήντα χρόνων, ο ανθρώπινος πληθυσμός έχει τριπλασιαστεί. Η αδυναμία του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος απείλησε με μακροπρόθεσμη στασιμότητα την παγκόσμια οικονομία. Το υψηλό επίπεδο ανεργίας και η αύξηση του κόστους ενέργειας έχουν προκαλέσει αστάθεια σε πολλές χώρες· αυξήθηκαν τα λειτουργικά έξοδα για τις επιχειρήσεις και οι επιπλέον επιβαρύνσεις για τους καταναλωτές.

3.2.

Ο κόσμος βρέθηκε αντιμέτωπος με την ανάγκη να αλλάξει το οικονομικό πρότυπο και να μετασχηματιστούν τα επιχειρηματικά μοντέλα, συμπεριλαμβανομένου του κοινωνικού πεδίου. Τα μέσα του νέου συστήματος αναδείχθηκαν ως αποτέλεσμα της ψηφιακής και διαδικτυακής επανάστασης.

3.3.

Μέχρι το 2020 θα λειτουργούν στην αγορά περισσότερες από 50 δισεκατομμύρια συσκευές συνδεδεμένες με το διαδίκτυο, δηλαδή επτά φορές περισσότερες από τον ανθρώπινο πληθυσμό. Το έξυπνο τηλέφωνο, και όχι ο προσωπικός ηλεκτρονικός υπολογιστής, έχει ήδη γίνει το σημαντικότερο παράθυρο επικοινωνίας με τον κόσμο. Το 2020 στην αγορά θα υπάρχουν περίπου 6,1 δισεκατομμύρια έξυπνα τηλέφωνα.

3.4.

Το διαδίκτυο των πραγμάτων επιτρέπει σε εκατομμύρια ανθρώπους να συμμετέχουν στα κοινωνικά δίκτυα. Δημιουργήθηκε το πρότυπο της συνεργατικής οικονομίας (sharing economy), το οποίο είναι καλύτερα προσαρμοσμένο στην οργανωτική δομή της κοινωνίας και αποσκοπεί στην κοινωνική συνοχή. Η οικονομία αρχίζει να μεταβαίνει από τους άνωθεν και κεντρικά διαχειριζόμενους οργανισμούς στην ιδέα της συνεργατικής δράσης, ενώ πολλές αποκλεισμένες κοινωνικές ομάδες έχουν την ευκαιρία να συμμετάσχουν ενεργά στην οικονομική ζωή.

3.5.

Χάρη στις διαδικτυακές πλατφόρμες, ο καταναλωτής μπορεί να γίνει παραγωγός που παράγει και διανέμει μόνος του πληροφορίες και προϊόντα με τη χρήση τρισδιάστατων εκτυπωτών. Οι πλατφόρμες αυτές επιτρέπουν τον διαμοιρασμό αυτοκινήτων, στέγης, ρούχων και άλλων πραγμάτων. Ο καταναλωτής-παραγωγός μπορεί να παρέχει εκπαίδευση μέσω του διαδικτύου, να λαμβάνει ιατρικές συμβουλές και να αναζητεί τεχνίτη για την ανακαίνιση του σπιτιού του. Οι επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στην κοινωνική οικονομία, παρακάμπτοντας τα τραπεζικά ιδρύματα χάρη στην πληθοχρηματοδότηση (crowdfunding), μπορούν να χρηματοδοτούν τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες σε μια νέα οικονομία βασισμένη στη συνεργατική προσέγγιση.

3.6.

Στον κόσμο των ψηφιακών ευκαιριών το κοινωνικό κεφάλαιο γίνεται το ίδιο σημαντικό με το χρηματοδοτικό κεφάλαιο, η πρόσβαση είναι σημαντικότερη από την ιδιοκτησία, ενώ η «ανταλλακτική αξία» στις καπιταλιστικές αγορές αντικαθίσταται ολοένα και περισσότερο από την «αξία διαμοιρασμού» εντός μιας συνεργατικής κοινότητας.

3.7.

Χάρη στην ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας και στα νέα επιχειρηματικά μοντέλα στον τομέα της ενέργειας, συμπεριλαμβανομένου του μοντέλου της αποκεντρωμένης παραγωγής ενέργειας, οι αγροτικές περιοχές, τα προάστια των αστικών συγκροτημάτων, οι περιοχές μονοκατοικιών, οι οικισμοί μονοκατοικιών και οι στεγαστικοί συνεταιρισμοί μπορούν να αντιμετωπίζονται ως μεγάλοι σταθμοί παραγωγής ενέργειας με τεράστιες δυνατότητες. Το ίδιο ισχύει για τη συστάδα των αποκεντρωμένων πηγών, οι οποίες συνθέτουν το νέο δόγμα της ενεργειακής ασφάλειας, το οποίο οικοδομείται από κάτω —από το νοικοκυριό, το αγρόκτημα, τη μικρή επιχείρηση ή τον μικρό συνεταιρισμό.

3.8.

Στον τομέα της ενέργειας, το διαδίκτυο, στο πλαίσιο της συνεργατικής οικονομίας (sharing economy), επιτρέπει τη συμμετοχή σε κοινωνικά δίκτυα εκατομμυρίων ανθρώπων που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια στο σπίτι τους, σε κτίρια γραφείων και στις στέγες των αποθηκών τους, και στη συνέχεια τον διαμοιρασμό της ενέργειας μέσω του «διαδικτύου ενέργειας», όπως ακριβώς σήμερα δημιουργούμε και ανταλλάσσουμε πληροφορίες στο διαδίκτυο. Στοιχεία του συστήματος αυτού, τα οποία πρέπει ακόμη να αναπτυχθούν πολύ περισσότερο είναι η αποθήκευση ενέργειας, η «δικτυοποίηση» των ενεργειακών δικτύων και τα ηλεκτρικά οχήματα.

4.1.

Η παραγωγή καθαρής ενέργειας που λειτουργεί συμπληρωματικά στην αγορά και η αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων έχουν καταστήσει αναγκαίο τον μετασχηματισμό των ενεργειακών συστημάτων και τη θέσπιση κανόνων για τη συμμετοχή νέων παραγόντων στη συγκεκριμένη αγορά.

4.2.

Σύμφωνα με τις διατάξεις της Συνθήκης της Λισαβόνας (άρθρο 2 παράγραφος 3), η βιώσιμη ανάπτυξη στην Ευρώπη συντελείται σε μια κοινωνική οικονομία της αγοράς. Σημαντικό ρόλο εν προκειμένω διαδραματίζουν οι εταίροι της κοινωνίας των πολιτών, ενώ η κοινωνική αποδοχή του μετασχηματισμού των ενεργειακών συστημάτων, ιδίως σε τοπικό επίπεδο, είναι ζωτικής σημασίας.

4.3.

Η ΕΕ έχει καθορίσει στόχους για το έτος 2030 όσον αφορά την ενέργεια και τη μετάβαση της ΕΕ σε μια οικονομία ιδιαίτερα αποδοτική και με χαμηλές εκπομπές CO2. Δύο βασικοί στόχοι είναι η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 40 % και η αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 27 %, χωρίς να προσδιορίζεται ο συγκεκριμένος δείκτης σε εθνικό επίπεδο. Με την οικονομία χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας διασφαλίζονται η ενεργειακή ασφάλεια και η οικονομική ανάπτυξη με χαμηλές εκπομπές CO2 και, μακροπρόθεσμα, η ανάπτυξη της παραγωγής και της κατανάλωσης της τοπικά παραγόμενης ενέργειας. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, χάρη στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας κατέστη δυνατόν να μειωθούν παγκοσμίως το 2014 οι εκπομπές CO2 κατά 380 μεγατόνους.

4.4.

Μεταξύ των επιμέρους στόχων που έχει θέσει η ΕΕ για το 2030 περιλαμβάνεται η μείωση των δαπανών για την ενέργεια από τους ιδιώτες καταναλωτές και τις επιχειρήσεις. Οι τελευταίοι θα ενταχθούν ενεργά στην αγορά ενέργειας χάρη στις δυνατότητες που παρέχουν οι νέες τεχνολογίες.

4.5.

Το ενεργειακό ισοζύγιο στην ΕΕ εξαρτάται από τις εμπορικές συναλλαγές. Περισσότερο από το ήμισυ της ετήσιας ακαθάριστης εσωτερικής κατανάλωσης ενέργειας στην ΕΕ αξίας 400 δισεκατ. ευρώ προέρχεται από τις εισαγωγές. Από ορισμένες αναλύσεις προκύπτει ότι, το 2030, η εξάρτηση της ΕΕ από τον εφοδιασμό με ενέργεια εκτός της ΕΕ μπορεί να φτάσει το 70 %. Εκτιμάται ότι, χάρη στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η χρήση ορυκτών καυσίμων περιορίστηκε παγκοσμίως το 2014 κατά 114 εκατ. τόνους ισοδύναμου πετρελαίου (Mtep).

4.6.

Η βελτίωση του ενεργειακού ισοζυγίου της ΕΕ έχει καταστεί καίριο ζήτημα. Μια λύση είναι η παραγωγή ενέργειας από πολλές τοπικές πηγές απευθείας από τους μεμονωμένους καταναλωτές. Χωρίς την ευρεία στήριξη στη βάση της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές για την κάλυψη των τοπικών αναγκών, πολλές χώρες ενδέχεται να αντιμετωπίσουν προβλήματα ως προς την ασφάλεια των συστημάτων τους.

4.7.

Η ανάπτυξη των τεχνολογιών παραγωγής ενέργειας σε οικιακές εγκαταστάσεις, οι όλο και πιο αποδοτικές λύσεις για την αποθήκευση ενέργειας με τον συγκεκριμένο εξοπλισμό, η μεταφορά της μέσω έξυπνων δικτύων, η μέτρησή της με ευφυείς μετρητές και η διαχείριση της τοπικής ζήτησης ενέργειας έχουν αποτέλεσμα οι εγκαταστάσεις των καταναλωτών να μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά το ενεργειακό μείγμα κάθε χώρας.

4.8.

Ο τομέας της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές αποτελεί σημαντικό παράγοντα τεχνολογικών καινοτομιών. Είναι απαραίτητος για τον θεμελιώδη μετασχηματισμό του ενεργειακού συστήματος της Ευρώπης στο πλαίσιο της στρατηγικής για την ψηφιακή ενιαία αγορά.

4.9.

Η μετατροπή των παθητικών καταναλωτών σε ενεργούς παραγωγούς-καταναλωτές (prosumers) σε διάφορους τομείς και η δυνατότητα ενσωμάτωσης των μικρών επιχειρήσεων και της στρατηγικής της ενιαίας αγοράς στην ψηφιακή εποχή του «διαδικτύου των πραγμάτων» περιγράφονται στην εξαγγελθείσα τον Μάιο του 2016 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στρατηγική για την ψηφιακή ενιαία αγορά [COM(2015) 192 final], η οποία βασίζεται σε τρεις πυλώνες: 1) στην καλύτερη διαδικτυακή πρόσβαση σε ψηφιακά προϊόντα και υπηρεσίες, 2) στη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για την ανάπτυξη ψηφιακών δικτύων και υπηρεσιών και 3) στην ψηφιοποίηση ως κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης. Η στρατηγική αυτή θα μπορούσε να αποφέρει στην οικονομία της ΕΕ 415 δισεκατ. ευρώ ετησίως και να δημιουργήσει εκατοντάδες χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας, μεταξύ άλλων και στον κλάδο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

4.10.

Η αγορά, η οποία κυριαρχείται από μεγάλους παραγωγούς και διανομείς ενέργειας, πρέπει να ανοίξει για τους ατομικούς παράγοντες και να γίνει περισσότερο αποκεντρωμένη. Η ηλεκτρική ενέργεια δεν θα «ρέει» μόνο «από την κορυφή προς τη βάση» με κεντρικά ελεγχόμενο τρόπο από τους μεγάλους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής προς τους καταναλωτές· θα παράγεται από μια σειρά αποκεντρωμένων πηγών ανανεώσιμης ενέργειας.

4.11.

Ο βαθμός της αποκέντρωσης της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να προσαρμόζεται στις ιδιαιτερότητες των καταναλωτών ενέργειας. Οι διαφορές εν προκειμένω συνδέονται κατά κύριο λόγο με τη λειτουργία ενεργοβόρων βιομηχανιών στην εκάστοτε χώρα.

4.12.

Η ενεργειακή ασφάλεια σήμερα εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από τη θωράκιση του ενεργειακού συστήματος έναντι των τρομοκρατικών επιθέσεων. Όταν αναπτύσσεται η αποκεντρωμένη παραγωγή, ενισχύεται ταυτόχρονα η ενεργειακή ασφάλεια, καθότι η αποκεντρωμένη παραγωγή είναι λιγότερο ευάλωτη στις τρομοκρατικές απειλές.

4.13.

Οι αποκεντρωμένες πηγές ενέργειας επιτρέπουν την αντιμετώπιση του προβλήματος του συνεχόμενου ενεργειακού εφοδιασμού των καταναλωτών που ασκούν οικονομική δραστηριότητα εξαρτώμενη σε μεγάλο βαθμό από το ηλεκτρικό ρεύμα (π.χ. πτηνοτροφεία, εργοστάσια μεταποίησης, ψυκτικές αποθήκες). Σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ, οι διακοπές ηλεκτρικού ρεύματος ανέρχονται σε είκοσι λεπτά ανά έτος, ενώ σε άλλα κράτη, ο μέσος όρος των διακοπών κυμαίνεται από 450 έως 500 λεπτά. Οι μικρές εγκαταστάσεις για την παραγωγή ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών αποτελούν για τους συγκεκριμένους παραγωγούς εγγύηση για τη συνέχεια της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας.

4.14.

Οι ευκαιρίες που δημιουργούνται από την ευρεία ανάπτυξη της αποκεντρωμένης ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών μπορούν να αξιοποιηθούν σε σημαντικά κοινωνικά πεδία της ΕΕ υπό το πρίσμα της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»: επίλυση των δημογραφικών προβλημάτων του γηράσκοντας πληθυσμού και καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

4.14.1.

Ένας από τους στόχους της στρατηγικής είναι η μείωση —τουλάχιστον κατά 20 εκατομμύρια— του τεράστιου αριθμού των 122 εκατ. ατόμων που πλήττονται από τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Προς την κατεύθυνση αυτή μπορούν να βοηθήσουν τα επιχειρησιακά προγράμματα στήριξης, τα ενεργητικά μέτρα για την αγορά εργασίας και τα στοχευμένα κονδύλια, συμπεριλαμβανομένου τουλάχιστον του 20 % των κονδυλίων από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο. Η υλικοτεχνική και οικονομική στήριξη των εν λόγω ατόμων, έτσι ώστε να μπορούν να ιδρύουν μικρούς ενεργειακούς συνεταιρισμούς ή/και να συμμετέχουν στις υφιστάμενες τοπικές επιχειρήσεις στο διαδίκτυο των πραγμάτων μπορούν να ανοίξουν τον δρόμο για την επαγγελματική και κοινωνική ένταξη και να καταστήσουν δυνατή την αντιμετώπιση του κινδύνου της φτώχειας.

4.14.2.

Παρόμοιο είναι και το ζητούμενο όσον αφορά την οικονομία της τρίτης ηλικίας. Η ΕΕ αντιμετωπίζει μια ιστορική πρόκληση που δεν είχε εμφανιστεί ποτέ σε καμία κοινωνία, δηλαδή την ταχέως αυξανόμενη μακροζωία και, ταυτόχρονα, την ευρεία ψηφιοποίηση της ζωής, οι οποίες χρήζουν μη τυποποιημένων οικονομικών λύσεων, καθώς και νέων κοινωνικών στρατηγικών.

4.14.3.

Το έτος 2060 σε κάθε νέο θα αντιστοιχούν τουλάχιστον δύο ηλικιωμένοι (1). Οι ηλικιωμένοι και οι εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας πρέπει να αντιμετωπίζονται όχι ως απειλή και κοινωνικό βάρος, αλλά ως ευκαιρία στην εποχή της ψηφιακής επανάστασης για τη δημιουργία μιας οικονομίας στο εσωτερικό της οποίας υπάρχουν πολλές θέσεις εργασίας (job-rich economy). Στην οικονομία αυτή θα χρησιμοποιούνται η μεγάλη πείρα και ο ελεύθερος χρόνος των ηλικιωμένων, όπως επίσης και το —έστω και μικρό— κεφάλαιό τους σε ασφαλείς επενδύσεις της ψηφιακής εποχής. Οι ηλικιωμένοι θα μπορούσαν, π.χ., να συμμετέχουν σε επαγγελματικές δραστηριότητες του τομέα της ενέργειας, μεταξύ άλλων σε συνεταιριστικές συνοικιακές μονάδες παραγωγής ενέργειας ή σε μονάδες εγκατεστημένες σε πολυκατοικίες.

5.1.

Χαρακτηριστικό γνώρισμα του σύγχρονου καπιταλισμού ήταν ο ορισμός της έννοιας της κατανάλωσης σε σχέση με την παραγωγή και η εμπορευματοποίησή της όταν η κατανάλωση έπαψε να είναι προνόμιο των πλούσιων ελίτ και έγινε μαζικό φαινόμενο.

5.2.

Ο όρος «prosumer» («παραγωγός-καταναλωτής») επινοήθηκε από τον συγγραφέα και φουτουριστή καλλιτέχνη Alvin Toffler το 1980. Στο βιβλίο του Το τρίτο κύμα όριζε το φαινόμενο των παραγωγών-καταναλωτών ως αποτέλεσμα της σχετικοποίησης του διαχωρισμού στην αγορά ανάμεσα στον κόσμο της παραγωγής και σε αυτόν της κατανάλωσης. Αυτό το τρίτο κύμα συνίστατο ως διεργασία στη συμμετοχή των ατόμων ή των οργανωμένων ομάδων παραγωγών-καταναλωτών στην παραγωγή ενός προϊόντος που προοριζόταν για προσωπική χρήση και στη συνακόλουθη μετατόπιση των ορίων μεταξύ των παραγωγών και των καταναλωτών.

5.3.

Η έννοια της αγοράς, στην οποία οι καταναλωτές, συμπεριλαμβανομένων των νοικοκυριών, θεωρούνταν αποκλειστικά παθητικοί συμμετέχοντες στην αγορά, δεν ανταποκρινόταν στις προκλήσεις της τεχνολογικής ανάπτυξης. Ο Marshall McLuhan και ο Barrington Nevitt προέβλεψαν το 1972 ότι με την ανάπτυξη της ηλεκτρικής τεχνολογίας ο καταναλωτής θα μπορούσε να καταστεί παραγωγός.

5.4.

Βάση της σύγχρονης κοινωνίας είναι η παροχή ενέργειας στους καταναλωτές με ασφαλή τρόπο και σε προσιτές τιμές, λαμβάνοντας υπόψη την ανάγκη για προστασία των ευάλωτων ομάδων στο πλαίσιο καταπολέμησης της ενεργειακής πενίας.

5.5.

Οι παραγωγοί-καταναλωτές είναι μεμονωμένα άτομα, ομάδες πολιτών, νοικοκυριά ή αγροτικές εκμεταλλεύσεις που μπορεί να λειτουργήσουν σε οργανωμένες μορφές, όπως ενώσεις, ιδρύματα, συνεταιρισμούς· είναι δε ταυτόχρονα παραγωγοί και καταναλωτές της ενέργειας που παράγεται σε μικρές εγκαταστάσεις που εντοπίζονται στις αυλές των σπιτιών ή σε κτίρια κατοικιών και επαγγελματικής χρήσης (μικρές ανεμογεννήτριες, πίνακες φωτοβολταϊκών συστοιχιών, ηλιακούς συλλέκτες, αντλίες θερμότητας). Παραγωγοί-καταναλωτές μπορεί επίσης να είναι μικρές επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων και των τοπικών αρχών.

5.6.

Στην έννοια της ιδιοπαραγόμενης ενέργειας περιλαμβάνεται, εκτός από την ηλεκτρική ενέργεια, και η παραγωγή θερμότητας και ψύξης.

5.7.

Ο παραγωγός-καταναλωτής ενεργεί ουσιαστικά για δική του χρήση· γίνεται, δηλαδή, συμπαραγωγός των αγαθών που καταναλώνει. Παραγωγοί-καταναλωτές θεωρούνται επίσης όσοι παράγουν και καταναλώνουν την ίδια περίπου ποσότητα ενέργειας, ακόμα και όταν αυτό δεν γίνεται ταυτόχρονα. Μπορεί, π.χ., να παράγουν ενέργεια κυρίως κατά τη διάρκεια της ημέρας και να καταναλώνουν σχετικά μικρή ποσότητα της ενέργειας αυτής για τις δικές τους ανάγκες, πωλώντας το πλεόνασμα σε άλλους καταναλωτές ή, αντίστοιχα, να καταναλώνουν το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας τις ώρες στις οποίες οι ίδιοι παράγουν τη μικρότερη ποσότητα.

5.8.

Η ατομικά παραγόμενη ενέργεια παραγωγών-καταναλωτών έχει ως αποτέλεσμα τη διαφορετική οργάνωση της ζωής. Το γεγονός αυτό συνδέεται κυρίως με τη δυσαρέσκεια των ανθρώπων για τη μαζική και τυποποιημένη παραγωγή. Οι σύγχρονοι καταναλωτές στην ψηφιακή εποχή θέλουν να αντιμετωπίζονται ως υποκείμενα, προσβλέποντας στην ικανοποίηση των ατομικών αναγκών και φιλοδοξιών τους από τους ίδιους. Συμμετέχουν συνειδητά σε έργα που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος και την καταπολέμηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

5.9.

Οι παραγωγοί-καταναλωτές συνδέουν τη μετάβαση στη σύγχρονη παραγωγή ενέργειας με την πρόοδο, την ανάγκη για δημιουργικότητα και την ανεξαρτησία. Η πιο δραστήρια στην αγορά ομάδα παραγωγών-καταναλωτών είναι η λεγόμενη γενιά του διαδικτύου. Η γενιά αυτή διακρίνεται από το γεγονός ότι δεν αντιλαμβάνεται τον κόσμο υπό το πρίσμα της κατανάλωσης, αλλά υπό το πρίσμα της δημιουργίας. Αυτή η γενιά επιδιώκει να ικανοποιήσει ανάγκες που σχετίζονται με την ελευθερία, την κοινωνική αξιοπιστία, τον γρήγορο ρυθμό ζωής και την καινοτομία.

5.10.

Οι πρώτες προσπάθειες παραγωγής ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών έχουν τις ρίζες τους στις απλές εργασίες αυτοεξυπηρέτησης, στις υπηρεσίες και στο ηλεκτρονικό εμπόριο, καθώς και στην αποσύνδεση του καταναλωτή από τη λογική της αγοράς. Η παραγωγή ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών ενθαρρύνθηκε επίσης από τις αλλαγές στην αγορά εργασίας, την ηλεκτρονική αυτοματοποίηση των καθημερινών δραστηριοτήτων, τη δυνατότητα εργασίας στο σπίτι (τηλεργασία), τον αυξημένο ελεύθερο χρόνο και την ανάγκη χρήσης του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

5.11.

Αιτία συναφής με την αγορά για την ανάπτυξη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών, όχι μόνο στον τομέα της ενέργειας, αποτέλεσε η μείωση του εισοδήματος των νοικοκυριών κατά τη διάρκεια της κρίσης, η αύξηση των τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών, η ανάγκη καθημερινών εξοικονομήσεων, η παροχή υπηρεσιών ή η παραγωγή προϊόντων για ιδιοχρησία και οικονομικούς λόγους.

5.12.

Πολλές χώρες αναγνωρίζουν τα οφέλη της παράλληλης ανάπτυξης των αποκεντρωμένων πηγών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των μικρών εγκαταστάσεων. Συνήθως, το ανώτερο όριο της ισχύος τους είναι 50-100 kW. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις εγκαταστάσεις ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών.

5.13.

Η ενέργεια παραγωγών-καταναλωτών μπορεί να θεωρηθεί σημαντικό στοιχείο της μετάβασης στην αποκεντρωμένη παραγωγή, δηλαδή σε μια κατά κανόνα επιθυμητή λύση από την άποψη της ενεργειακής ασφάλειας, για περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς λόγους.

5.14.

Η ευρεία εφαρμογή της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών θα πρέπει να διευκολύνει σημαντικά την εκτέλεση των καθηκόντων που απορρέουν από τα συμφωνηθέντα στην COP 21 στο Παρίσι.

5.15.

Η ΕΕ έθεσε τους καταναλωτές στο επίκεντρο της ενεργειακής πολιτικής της, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν ενεργά τις νέες τεχνολογίες. Τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκαν νέες τεχνολογίες στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τόσο όσον αφορά τις εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας όσο και τα μικρά έργα, μειώνοντας ταυτόχρονα σημαντικά τη βάση του κόστους της επένδυσης. Για παράδειγμα, το κόστος των ηλιακών φωτοβολταϊκών συστοιχιών μειώθηκε κατά την περίοδο 2008-2012 κατά 80 %. Το αποτέλεσμα ήταν οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά να μπορέσουν να ξεκινήσουν με οικονομικά αποδοτικό τρόπο να παράγουν και να καταναλώνουν το δικό τους ηλεκτρικό ρεύμα.

5.16.

Με δεδομένα τα οφέλη από την ανάπτυξη της ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών, είναι λογικό να ενθαρρύνεται η δράση των δυνητικών παραγωγών καταναλωτών στον τομέα αυτόν. Η στήριξη αυτή μπορεί να περιλαμβάνει την άρση των εμποδίων και την απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών, διευκολύνσεις ως προς τη σύνδεση στο δίκτυο ή ευνοϊκές συνθήκες για την πώληση της πλεονάζουσας ενέργειας.

6.1.

Οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί συνιστούν εθελοντική ένωση απεριόριστου αριθμού ατόμων, η οποία διαθέτει νομική προσωπικότητα και στόχος της είναι η κοινή κάλυψη των ενεργειακών αναγκών των μελών της.

6.2.

Παραγωγός-καταναλωτής μπορεί να είναι κάποιος μεμονωμένα ή σε συνεργασία με τους γείτονές του στην πολυκατοικία. Ο συνεταιρισμός υφίσταται όταν στην επένδυση σε εγκαταστάσεις ενέργειας παραγωγών-καταναλωτών συμμετέχουν περισσότερα άτομα. Μπορεί δε να συσταθεί μια ομάδα κατοίκων μιας περιοχής. Τα άτομα αυτά επικεντρώνονται στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ή θερμότητας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για τις δικές τους ανάγκες, διοχετεύοντας την ενδεχόμενη πλεονάζουσα ποσότητα στο δίκτυο. Στη Γερμανία αρκεί εν προκειμένω να υπάρχουν τρία φυσικά πρόσωπα άτομα και στην Πολωνία δέκα φυσικά ή τρία νομικά πρόσωπα.

6.3.

Η εμπειρία των τελευταίων ετών στη Γερμανία καταδεικνύει ότι σκοπός των συνεταιρισμών δεν είναι η μεγιστοποίηση των κερδών, αλλά κυρίως η οικονομική βοήθεια και υποστήριξη των μελών τους. Από τους σχεδόν χίλιους συνεταιρισμούς, το ένα τέταρτο χρηματοδοτήθηκε μόνο από τις συμμετοχές των μελών του. Στους υπόλοιπους, τα δύο τρίτα των κεφαλαίων προέρχονταν από συνεταιριστικές τράπεζες. Κάθε μέλος έχει μία ψήφο, ανεξάρτητα από το ποσό χρηματοδοτικής συνεισφοράς του. Συνήθως, αυτό δεν είναι μεγάλο ποσό, καθορίζεται όμως στο καταστατικό. Όταν ο συνεταιρισμός παρουσιάσει ζημίες, η συμμετοχή σε αυτές είναι ανάλογη της συνεισφοράς του καθενός.

6.3.1.

Οι συνεταιρισμοί είναι υποχρεωμένοι να λειτουργούν αποτελεσματικά με οικονομικούς όρους, όπως όλες οι επιχειρήσεις. Πλεονέκτημα του συνεταιρισμού ήταν ότι η συγκεκριμένη μορφή δραστηριότητας εμφάνισε πολύ μικρό ποσοστό πτωχεύσεων (περίπου 0,1 % επί του συνόλου των πτωχεύσεων στη Γερμανία). Μετά την αρχική περίοδο, όπου κατά μέσο όρο το μέρισμα ανερχόταν σε 5-6 %, σήμερα κυμαίνεται στο 2-3 %.

6.3.2.

Οι δήμοι στη Γερμανία αποτελούν σημαντικούς εταίρους των ενεργειακών συνεταιρισμών, και όχι μόνο λόγω της διάθεσης στεγών και δημοτικών κτιρίων για την πραγματοποίηση επενδύσεων· συχνά οι δήμαρχοι αναλαμβάνουν την πρωτοβουλία σύστασης ενός ενεργειακού συνεταιρισμού και προσπαθούν να πείσουν τους κατοίκους.

6.4.

Ιδιαίτερα απτό αποτέλεσμα της σύστασης ενός ενεργειακού συνεταιρισμού είναι η δυνατότητα παραγωγής ενέργειας με χαμηλότερο κόστος από ό,τι μεμονωμένα.

6.5.

Ο ενεργειακός συνεταιρισμός ενισχύει ιδιαίτερα τη θέση των παραγωγών-καταναλωτών σε σύγκριση με τους μεγάλους παράγοντες στην αγορά ενέργειας.

6.6.

Οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί εντάσσουν άμεσα τους πολίτες στη διαδικασία αύξησης της ενεργειακής ασφάλειας της περιοχής τους. Η διαδικασία αυτή έχει καίρια σημασία για τη βελτιστοποίηση και την προσαρμογή των λύσεων στις ανάγκες και τις συνθήκες των τοπικών κοινοτήτων.

6.7.

Το συνεταιριστικό κίνημα, ιδιαίτερα στα παλαιότερα κράτη μέλη της ΕΕ, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην προώθηση της ανάπτυξης και στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, στη στήριξη των ευρωπαϊκών αξιών της αλληλεγγύης, της αυτοδιοίκησης και της δημοκρατίας. Το οικονομικό δυναμικό των συνεταιρισμών στα παλαιότερα κράτη μέλη της ΕΕ είναι ακόμη τεράστιο. Στις χώρες του πρώην υπαρκτού σοσιαλισμού της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης, η σοσιαλιστική καταγωγή του συνεταιριστικού κινήματος και η τότε πολιτική υπαγωγή των συνεταιρισμών στις κεντρικές και τοπικές αρχές αποδεικνύεται σήμερα τροχοπέδη και επηρεάζει άδικα το κλίμα γύρω από τους συνεταιρισμούς παραγωγών-καταναλωτών.

6.8.

Το μοντέλο της ιδιοκατανάλωσης άνοιξε τον δρόμο για τη μείωση του κόστους της ενέργειας, ιδίως για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, για τις οποίες οι υψηλές τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας αποτελούσαν μεγάλο βάρος. Στα σπίτια ορισμένων καταναλωτών χρησιμοποιήθηκαν νέα μοντέλα: από συστήματα φωτοβολταϊκών στις στέγες της προσωπικής οικίας ή αυτής τρίτων προσώπων, μέχρι τα έργα που υλοποιούνται από συνεταιρισμούς πολιτών στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

2.2.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 34/53

Εισηγητής: ο κ.

Stéphane BUFFETAUT

1.1.

Εδώ και πολλά χρόνια, επιστήμονες και μηχανικοί εργάζονται για την εκμετάλλευση της ενέργειας των ωκεανών. Ρεύματα, παλίρροιες και η δύναμη των κυμάτων προσφέρουν επ’ αόριστον ανανεώσιμα αποθέματα ενέργειας. Στη Γαλλία, η μονάδα παραγωγής παλιρροϊκής ενέργειας της Rance του εθνικού γαλλικού δικτύου παραγωγής και διανομής ηλεκτρικού ρεύματος (EDF), που εγκαινιάστηκε το 1966 από τον στρατηγό de Gaulle, αναπτύσσει ικανότητα 240 MW, με 24 τουρμπίνες που παράγουν ενέργεια 10 MW έκαστη. Οι ανεμογεννήτριες τελευταίας γενιάς αναπτύσσουν το πολύ 8 MW. Συνεπώς, η τεχνολογία αυτή είναι αποτελεσματική, ακόμη και αν το φράγμα της Rance παραμείνει για πολύ καιρό το μοναδικό παγκόσμιο παράδειγμα εξοπλισμού τέτοιου τύπου. Σήμερα, υπάρχει άλλο ένα παράδειγμα συγκρίσιμης εγκατάστασης στη λίμνη Sihwa της Νότιας Κορέας, η ικανότητα της οποίας ανέρχεται σε 254 MW. Αντίστοιχα σχέδια υπήρχαν στη Μεγάλη Βρετανία, όμως διακόπηκαν ή αναβλήθηκαν λόγω αντιδράσεων για οικολογικούς λόγους.

1.2.

Εντούτοις, τέτοιου είδους επενδύσεις ενδείκνυνται όταν εγκαθίστανται σε ευνοϊκές γεωγραφικές περιοχές, με ισχυρούς συντελεστές παλίρροιας, και θα πρέπει να λαμβάνονται περισσότερο υπόψη στα εθνικά ενεργειακά μείγματα.

1.3.

Έχουν πραγματοποιηθεί οι πρώτες βιομηχανικές εφαρμογές αποδεικνύοντας ότι οι τεχνικές αυτές θα πρέπει να θεωρούνται όχι ως επικίνδυνα πειράματα, αλλά ως καθαρές πηγές ενέργειας που πρέπει να αναπτυχθούν.

1.4.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει πως θα ήταν ενδιαφέρον να αναπτυχθεί αυτός ο τύπος ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές και να μην εστιάζεται το ενδιαφέρον μόνο στις τεχνολογίες αιολικής ή ηλιακής ενέργειας. Ασφαλώς, δεν είναι δυνατή η εκμετάλλευση της θαλάσσιας ενέργειας παντού, όμως θα ήταν ζημιογόνο να αγνοείται μια προβλέψιμη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας με μικρό ή διαχειρίσιμο αντίκτυπο στο περιβάλλον. Είναι ευρέως γνωστό ότι το ενεργειακό μέλλον θα βασίζεται σε πλήθος πηγών εφοδιασμού.

1.5.

Η Γερμανία, το Βέλγιο, η Δανία, η Γαλλία, η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, η Νορβηγία, οι Κάτω Χώρες και η Σουηδία αποφάσισαν στις 6 Ιουνίου 2016 να ενισχύσουν τη συνεργασία τους στον τομέα της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας. Υπέγραψαν, μάλιστα, μαζί με τους αρμόδιους για την ενεργειακή ένωση και το κλίμα επιτρόπους της ΕΕ, ένα ειδικό σχέδιο δράσης για τις θάλασσες της Βόρειας Ευρώπης. Η συνεργασία αυτή θα μεταφραστεί κυρίως στην εναρμόνιση των κανονισμών και του συστήματος επιδότησης της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας και στη διασύνδεση των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας.

1.5.1.

Η ΕΟΚΕ συνιστά ένθερμα να ακολουθηθεί παρόμοια προσέγγιση όσον αφορά τη θαλάσσια ενέργεια, είτε πρόκειται για υποβρύχιες ανεμογεννήτριες ή για παλιρροϊκά φράγματα, και να καθιερωθεί συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών ή των γειτονικών χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που διαθέτουν τοποθεσίες ευνοϊκές για τέτοιου τύπου εγκαταστάσεις — πρόκειται κυρίως για χώρες με διέξοδο στον Ατλαντικό και στη Βόρεια Θάλασσα.

1.6.

Θεωρεί πως δεν πρέπει επίσης να παραβλέπονται τεχνικές που δεν έχουν ωριμάσει ακόμη, όπως η κυματική ενέργεια ή η θερμική ενέργεια των ωκεανών, όμως σε περιόδους έλλειψης δημόσιων πόρων η κατανομή τους πρέπει να ανταποκρίνεται σε κριτήρια αποτελεσματικότητας και, επομένως, επιβάλλεται να δοθεί προτεραιότητα στις από χρονική άποψη πλέον υποσχόμενες τεχνολογίες.

1.7.

Υπογραμμίζει ότι η πραγματοποίηση επενδύσεων στον εν λόγω τομέα θα επέτρεπε στην Ευρωπαϊκή Ένωση να καταστεί, μακροπρόθεσμα, πρωτοπόρος στις νέες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις κατέχουν ήδη το 40 % των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η ΕΟΚΕ συνιστά τη συνέχιση των προσπαθειών έρευνας και ανάπτυξης στον τομέα της θαλάσσιας ενέργειας, αλλά και της αποθήκευσης ενέργειας που παράγεται από διαλείπουσες πηγές ενέργειας προκειμένου να εξομαλυνθεί η παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας.

1.8.

Εφιστά την προσοχή στην πρόκληση της χορήγησης επιδοτήσεων μόνο στις κλασικές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, συμπεριφορά που τείνει να μειώνει το πεδίο των δυνατοτήτων και να στρεβλώνει την οικονομία της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές προς όφελος τεχνικών που προωθούνται από ένα αποτελεσματικό λόμπι.

2.1.

Ο πλανήτης μας καλύπτεται στο μεγαλύτερο μέρος του από τους ωκεανούς και θα ήταν ακριβέστερο να ονομαζόταν «πλανήτης Θάλασσα» παρά «πλανήτης Γη». Ανέκαθεν ο άνθρωπος χρησιμοποιούσε τους αλιευτικούς πόρους ως τροφή. Πρόσφατα, οι επιστήμονες κατόρθωσαν να εκμεταλλευτούν τους πόρους που βρίσκονται στον πυθμένα της θάλασσας ή κάτω από αυτόν (πολυμεταλλικοί κόνδυλοι, πετρέλαιο κ.λπ.). Όσον αφορά την ενέργεια των ωκεανών, χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες, σε βιοτεχνική όμως κλίμακα, με τη χρήση παλιρροϊκών μύλων που συναντάμε σε ορισμένες ακτές.

2.2.

Σήμερα, η ανάγκη καταπολέμησης της πάσης φύσεως ρύπανσης και μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα έπρεπε να μας οδηγήσει να ενδιαφερθούμε για τις δυνατότητες παραγωγής ενέργειας από τη θάλασσα. Επομένως, πώς θα μπορούσαν η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη με διέξοδο στη θάλασσα να παραβλέψουν τις ευκαιρίες που μπορούν να προσφέρουν οι ωκεανοί στον τομέα της ενέργειας;

2.3.

Ουσιαστικά, το μέγεθος του ευρωπαϊκού θαλάσσιου τομέα είναι σημαντικό και, παρ’ όλα αυτά, η εκμετάλλευση των πόρων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από αυτές τις αχανείς εκτάσεις βρίσκεται ακόμη σε πολύ εμβρυϊκό στάδιο. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να συμβάλουν στην προώθηση της εφαρμογής νέων τεχνικών εκμετάλλευσης της θαλάσσιας ενέργειας από καινοτόμες επιχειρήσεις και βιομηχανικούς ομίλους που δραστηριοποιούνται στον τομέα της ενέργειας. Αυτό φιλοδοξεί να επιτύχει το φόρουμ θαλάσσιας ενέργειας.

2.4.

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας των ωκεανών ποικίλλουν: κύματα, ρεύματα, παλίρροια, διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ των επιφανειακών υδάτων, άνεμοι. Κάθε τεχνική, κάθε μέθοδος έχει συγκεκριμένες γεωγραφικές και οικολογικές απαιτήσεις, πράγμα που σημαίνει ότι κατά την εφαρμογή αυτών των καινοτόμων τεχνικών πρέπει, σε κάθε περίπτωση, να λαμβάνονται υπόψη οι περιορισμοί και οι συνέπειες που συνεπάγονται.

3.1.

Όλοι όσοι σκέφτονται τον ωκεανό, ήρεμο ή ταραγμένο, ξέρουν ότι αυτή η απεραντοσύνη βρίσκεται σε διαρκή κίνηση και ότι αναπτύσσονται δυνάμεις. Είναι, λοιπόν, φυσικό να αναρωτηθεί κανείς κατά πόσον είναι δυνατή η εκμετάλλευση της ενέργειας που αναπτύσσεται στη θάλασσα.

3.2.

Ποιες είναι, στην πράξη, οι τεχνικές που έχουν μελετηθεί ή τεθεί σε εφαρμογή;

3.3.

Στην πράξη, η πλέον υποσχόμενη τεχνική φαίνεται να είναι κυρίως η εκμετάλλευση των παλιρροϊκών ρευμάτων. Ωστόσο, το δυναμικό των τεχνικών αυτών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τόπο εγκατάστασής τους. Πράγματι, οι περιοχές του Ατλαντικού και της Βόρειας Θάλασσας όπου παρατηρούνται οι ισχυρότεροι συντελεστές παλίρροιας παρουσιάζουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Τα σημαντικότερα αποτελέσματα εντοπίζονται, μάλιστα, στις περιοχές με το μεγαλύτερο εύρος παλίρροιας. Το τεράστιο πλεονέκτημα της εκμετάλλευσης αυτού του τύπου είναι ο εφοδιασμός σε ενέργεια κατά τρόπο τακτικό και προβλέψιμο, καθώς η παλίρροια είναι ένα αδιάκοπο φαινόμενο, σχετικά γνωστής εκ των προτέρων έκτασης.

Σύμφωνα με την EDF, το αξιοποιήσιμο δυναμικό για την Ευρωπαϊκή Ένωση ανέρχεται σε περίπου 5 GW (εκ των οποίων 2,5 στις ακτές της Γαλλίας), το ισοδύναμο, δηλαδή, 12 πυρηνικών αντιδραστήρων 10 800 MW. Εντούτοις, η εκμετάλλευση των παλιρροϊκών ρευμάτων βρίσκεται σε στάδιο τεχνολογικής έρευνας και δεν έχει τεθεί ακόμη σε εφαρμογή, εκτός από την περίπτωση του φράγματος της Rance.

3.4.

Ποιες είναι οι τεχνολογίες υποβρύχιων ανεμογεννητριών που βρίσκονται υπό δοκιμή;

4.1.

Υπάρχει πλήθος λύσεων κυματικής ενέργειας· ορισμένα πρωτότυπα είναι βυθισμένα, άλλα εγκατεστημένα στην επιφάνεια, στην ακτή ή στα ανοιχτά. Τα συστήματα δέσμευσης ενέργειας ποικίλλουν μεταξύ των πρωτοτύπων: δέσμευση μηχανικής ενέργειας στην επιφάνεια (κυματισμός) ή κάτω από την επιφάνεια του νερού (παράλληλη ή περιστροφική μετατόπιση), δέσμευση των διακυμάνσεων της πίεσης με το πέρασμα των κυμάτων (διακυμάνσεις της στάθμης του νερού) ή ακόμη δέσμευση μιας ποσότητας νερού με κατακράτηση.

4.2.

Το βασικό μειονέκτημα είναι ότι, αντίθετα με την ενέργεια των παλιρροϊκών ρευμάτων, η κυματική ενέργεια δεν είναι ιδιαίτερα προβλέψιμη. Σήμερα, η εκμετάλλευση της κυματικής ενέργειας βρίσκεται σε στάδιο τεχνολογικής έρευνας και δεν έχει τεθεί ακόμη σε εφαρμογή. Ωστόσο, υποβάλλονται σε δοκιμή έξι διαφορετικές τεχνικές:

5.1.

Πρόκειται για την εκμετάλλευση της διαφοράς θερμοκρασίας μεταξύ των επιφανειακών υδάτων και των βαθέων υδάτων των ωκεανών. Ένα ακρωνύμιο που χρησιμοποιείται συχνά είναι το «OTEC», που σημαίνει «ocean thermal energy conversion». Τα κείμενα της Ευρωπαϊκής Ένωσης χρησιμοποιούν τον όρο «υδροθερμική ενέργεια» για την «ενέργεια που αποθηκεύεται υπό μορφή θερμότητας στα επιφανειακά ύδατα».

5.2.

Στην επιφάνεια, χάρη στην ηλιακή ενέργεια, η θερμοκρασία του νερού ανεβαίνει και μπορεί να ξεπεράσει τους 25 oC στην ενδοτροπική ζώνη, ενώ βαθύτερα, λόγω της έλλειψης ηλιακής ακτινοβολίας, το νερό είναι ψυχρό, με θερμοκρασίες που κυμαίνονται στους 2 έως 4 oC, εξαιρουμένων των κλειστών θαλασσών όπως η Μεσόγειος. Επιπλέον, τα ψυχρά στρώματα δεν αναμειγνύονται με τα θερμά. Μια θερμική μηχανή μπορεί να εκμεταλλευτεί αυτή τη διαφορά θερμοκρασίας. Η μηχανή αυτή χρειάζεται μια ψυχρή πηγή και μια θερμή πηγή για να παράγει ενέργεια και χρησιμοποιεί, αντίστοιχα, ως πηγές τα βαθέα και τα επιφανειακά ύδατα.

5.3.

Για να μπορέσει, όμως, να λειτουργήσει με βέλτιστο και αποδοτικό τρόπο, η εκμετάλλευση της θερμικής ενέργειας των θαλασσών αυτού του τύπου πρέπει να είναι εγκατεστημένη σε συγκεκριμένες περιοχές στις οποίες παρατηρείται συγκεκριμένη θερμοκρασία των επιφανειακών υδάτων και συγκεκριμένη θερμοκρασία των βαθέων υδάτων. Ουσιαστικά, οι απαραίτητες σωληνώσεις μπορεί να φτάνουν έως και σε 1 000 μέτρα βάθος περίπου, εγκατάσταση που απαιτεί υψηλό κόστος και εξειδικευμένη τεχνολογία. Ως εκ τούτου, αντενδείκνυται η εκμετάλλευση της θερμικής ενέργειας των θαλασσών να εκτοπιστεί χιλιόμετρα από τις ακτές, απαιτώντας μεγαλύτερους σε μήκος αγωγούς και, άρα, επιπλέον έξοδα. Στην πράξη, η βέλτιστη περιοχή βρίσκεται ανάμεσα στον Τροπικό του Καρκίνου και στον Τροπικό του Αιγόκερω, δηλαδή + 30 και — 30o γεωγραφικό πλάτος, για την Ευρωπαϊκή Ένωση, δηλαδή, στις αποκαλούμενες εξόχως απόκεντρες περιφέρειες.

6.1.

Μολονότι δεν πρόκειται για θαλάσσια ενέργεια αυτή καθαυτή, πρέπει να αναφέρουμε τις ανεμογεννήτριες που είναι στερεωμένες στον πυθμένα ή σε πλωτήρες (προφανώς αγκυροβολημένους), οι οποίες είναι μακράν οι πιο ανεπτυγμένες υπεράκτιες τεχνολογίες και μοιάζουν σχεδόν συμβατικές σε σχέση με τις τεχνικές που αναλύθηκαν ανωτέρω. Ωστόσο, δεν στερούνται περιβαλλοντικού και οπτικού αντικτύπου. Συχνά τίθεται το ζήτημα της σύγκρουσης λόγω χρήσης με τους αλιείς. Στην πράξη, τα αιολικά πάρκα η βάση των οποίων είναι στερεωμένη στον βυθό αποτελούν θαλάσσια καταφύγια στα οποία πολλαπλασιάζονται τα ψάρια. Εμμέσως οι εγκαταστάσεις αυτές είναι επίσης επωφελείς για τους αλιείς λόγω της ανασύστασης των αποθεμάτων στις ζώνες αυτές όπου απαγορεύεται η αλιεία και όπου τα θεμέλια των ιστών λειτουργούν ως τεχνητοί ύφαλοι.

6.2.

Είναι η μέθοδος με τα υψηλότερα ποσοστά χρήσης σήμερα στην Ευρώπη και ταχείς ρυθμούς ανάπτυξης. Μέχρι σήμερα, έχουν εγκατασταθεί σχεδόν 100 σταθμοί αιολικής ενέργειας, κυρίως στη Βόρεια Θάλασσα, στον Ατλαντικό ωκεανό (Μεγάλη Βρετανία) και στη Βαλτική. Στη Μεσόγειο, βαθιά θάλασσα με περιορισμένη ή καθόλου υφαλοκρηπίδα, υπάρχουν λίγες εγκαταστάσεις ή σχέδια.

6.3.

Ακολουθεί μια σύνοψη των σημαντικότερων φάσεων υλοποίησης των τεχνικών αυτών:

6.4.

Υπάρχουν επίσης δύο σημαντικά έργα ανοιχτά των γαλλικών ακτών, ένα στη Βρετάνη και ένα μεταξύ του Noirmoutier και της νήσου Yeu. Έχουν δημοσιευθεί οι προκλήσεις υποβολής προσφορών και έχουν επιλεγεί οι κοινοπραξίες των φορέων εκμετάλλευσης.

6.5.

Η οικονομική απόδοση των υπεράκτιων αιολικών πάρκων εξαρτάται από την τοποθεσία και, κυρίως, από την ισχύ και τη σταθερή εμφάνιση ανέμων· συνεπώς, κυμαίνεται από απλή έως διπλάσια. Ενίοτε, σε περιόδους χαμηλής ζήτησης, η πλεονάζουσα ενέργεια που παράγεται από την ανεμογεννήτρια πωλείται σε αρνητικές τιμές στις αγορές άμεσης παράδοσης. Έτσι, η αξιοσημείωτη ανάπτυξη αυτού του τύπου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ενδέχεται να οδηγήσει σε πλεόνασμα που είναι δύσκολο να αξιοποιηθεί διότι συνδέεται υπερβολικά με τυχαία και κατά τόπους μετεωρολογικά φαινόμενα (βλέπε γνωμοδότηση του καθηγητή Wolf σχετικά με τις διαλείπουσες πηγές ενέργειας).

6.6.

Η ανάπτυξη αυτής της μεθόδου και η τεχνολογική πρόοδος που συνδέεται με την εκμετάλλευση της αιολικής ενέργειας την τελευταία εικοσαετία μειώνει το κόστος των επενδύσεων και της εκμετάλλευσης. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, το κόστος της παραγόμενης μεγαβατώρας ήταν 190 ευρώ· σήμερα ανέρχεται σε 140 έως 160 ευρώ. Συγκριτικά, ένας σύγχρονος πυρηνικός αντιδραστήρας τύπου EPR παράγει μία μεγαβατώρα με κόστος 130 ευρώ, όμως η παραγωγή είναι σταθερή και προβλέψιμη.

6.7.

Είναι προφανές ότι οι υπόλοιπες τεχνικές θαλάσσιας εκμετάλλευσης θα πρέπει να μπορούν να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας προκειμένου να αναπτυχθούν σε βιομηχανική κλίμακα και να αποδείξουν ότι προσφέρουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα σε σχέση με τις υπεράκτιες ανεμογεννήτριες που απαιτούν σημαντικά έξοδα συντήρησης και εποπτείας. Σήμερα, οι υποβρύχιες ανεμογεννήτριες και τα φράγματα στις εκβολές των ποταμών φαίνεται πως είναι τα αποτελεσματικότερα και αποδοτικότερα συστήματα. Ένα από τα πλεονεκτήματά τους είναι η παραγωγή ενέργειας κατά τρόπο τακτικό και προβλέψιμο.

7.1.

Οι υπεράκτιες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, που συνιστούν πράσινες ενέργειες, είναι επιλέξιμες για διάφορα συστήματα στήριξης, ευρωπαϊκά ή εθνικά, κυρίως προτιμησιακή τιμή αγοράς. Εντούτοις, για τις τεχνολογίες αυτές, πλην των υπεράκτιων ανεμογεννητριών, εκκρεμούν ακόμη δοκιμές πλήρους κλίμακας. Ευελπιστούμε ότι ο όποιος οικολογικός συντηρητισμός δεν θα αντικρούσει τις νέες πειραματικές τεχνικές. Ως γνωστόν, τα φράγματα στις εκβολές των ποταμών δεν κατόρθωσαν να αναπτυχθούν κυρίως λόγω των έντονων αντιδράσεων οικολόγων και αλιέων. Κάθε εξοπλισμός έχει περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Επομένως, επιβάλλεται να είμαστε σε θέση να τις υπολογίσουμε όσο το δυνατόν ακριβέστερα προκειμένου να εκτιμήσουμε την πραγματική ισορροπία μεταξύ κόστους και οφέλους.

7.2.

Πριν από λίγο καιρό, εμβαπτίστηκε μεταξύ Paimpol και της νήσου Bréhat το πρώτο πάρκο υποβρύχιων ανεμογεννητριών. Τα παλιρροϊκά ρεύματα πλημμυρίδας και άμπωτης περιστρέφουν τα πτερύγια των γεννητριών· κάθε μηχάνημα μπορεί να αναπτύξει ισχύ 1 MW, ενώ οι υποβρύχιες ανεμογεννήτριες θα μπορούν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες σε ηλεκτρική ενέργεια 3 000 νοικοκυριών.

7.3.

Τέλος, όλες ανεξαιρέτως οι τεχνικές εκμετάλλευσης της θαλάσσιας ενέργειας εξαρτώνται, όσον αφορά την αποτελεσματικότητά τους, από την τοποθεσία τους. Δεν αποτελούν, συνεπώς, μια καθολικά αποτελεσματική πηγή ενέργειας. Πρέπει λοιπόν να δείξουμε περισσότερη λογική σε αυτό τον τομέα από ό,τι για ορισμένες άλλες επιδοτούμενες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως, παραδείγματος χάρη, τα ηλιακά πάνελ, που ενίοτε εγκαθίστανται περισσότερο για λόγους φορολογικών ελαφρύνσεων παρά για λόγους αποτελεσματικότητας. Πρέπει επίσης να υπογραμμιστεί ότι η φορολόγηση του CO2 θα συμβάλει στο να γίνουν ελκυστικές από οικονομική άποψη τεχνικές παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές που σήμερα βρίσκονται σε αρχικό στάδιο.

2.2.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 34/58

Εισηγητής: ο κ.

Ιωάννης ΒΑΡΔΑΚΑΣΤΑΝΗΣ

1.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το Θεματολόγιο του 2030 διότι περιλαμβάνει ένα σύνολο φιλόδοξων στόχων και επιδιώξεων που αποσκοπούν στο να μεταμορφώσουν τον κόσμο μας και σηματοδοτεί μια ιστορική καμπή στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι οικονομικές, οι κοινωνικές και οι περιβαλλοντικές ανισότητες σε παγκόσμιο επίπεδο. Δεδομένου ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) διαδραματίζει σημαντικό διεθνή ρόλο στον τομέα της διπλωματίας, της προαγωγής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του εμπορίου, της αναπτυξιακής και της ανθρωπιστικής βοήθειας και συνεργάζεται με πολυμερείς οργανισμούς και, σε διμερές επίπεδο, με τρίτες χώρες, μπορεί να επηρεάσει σημαντικότατα τη διαδικασία επίτευξης των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) σε παγκόσμιο επίπεδο. Εντούτοις, η εθελοντική υποβολή εκθέσεων μπορεί να υπονομεύσει τη συνεκτική, αποτελεσματική και μετρήσιμη εφαρμογή του Θεματολογίου του 2030. Η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ να προσεγγίσει την εφαρμογή του Θεματολογίου του 2030 ως υποχρέωση και ως ευκαιρία για τη διαμόρφωση μελλοντικών ενωσιακών πολιτικών και προγραμμάτων. Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης ότι η ΕΕ θα πρέπει να υιοθετήσει το Θεματολόγιο του 2030 διότι προσφέρει και διασφαλίζει ένα νέο μακρόπνοο αφήγημα προκειμένου να καταστεί η ΕΕ μια ένωση βιώσιμης ανάπτυξης και να παρουσιάσει, συνεπώς, στους πολίτες της ΕΕ και στον υπόλοιπο κόσμο ένα νέο όραμα ανθρώπινης ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς.

1.2.

Το Θεματολόγιο του 2030 αντικατοπτρίζει πλήρως τις ευρωπαϊκές αξίες της ευημερίας για όλους, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της καταπολέμησης της φτώχειας, της δημοκρατικής διακυβέρνησης, της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς και της προστασίας του περιβάλλοντος. Συνεπώς, η ΕΕ αναμένεται να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην εφαρμογή του Θεματολογίου του 2030 και να συμβάλει στην επίτευξη των ΣΒΑ σε παγκόσμιο επίπεδο. Έτσι, η ΕΕ θα αναγνωριστεί ως ηγετικός παράγοντας όσον αφορά τόσο την προώθηση της περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά υπεύθυνης και βιώσιμης ανάπτυξης, όσο και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την ισότητα των φύλων, την καταπολέμηση των διακρίσεων και την παροχή υποστήριξης στις ευάλωτες ομάδες. Η εξάλειψη της φτώχειας θα πρέπει να αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα στις πολιτικές και στα προγράμματα της ΕΕ. Επιπλέον, οι αρχές της κλιματικής δικαιοσύνης και της «δίκαιης μετάβασης» θα πρέπει να ενσωματωθούν και να ενταχθούν πλήρως και εποικοδομητικά στη σφαιρική στρατηγική για την εφαρμογή του Θεματολογίου του 2030.

1.3.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η ΕΕ θα είναι σε θέση να εκπληρώσει τη δέσμευσή της για βιώσιμη ανάπτυξη σε παγκόσμιο επίπεδο και, ως εκ τούτου, να προωθήσει ουσιαστικά και αποτελεσματικά την εφαρμογή του Θεματολογίου του 2030 μόνο εάν προβεί στις απαραίτητες αλλαγές προκειμένου να προσαρμόσει τις πολιτικές και τα προγράμματά της στους τρεις πυλώνες των ΣΒΑ κατά ισορροπημένο και χωρίς αποκλεισμούς τρόπο. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη έχουν ηθική και πολιτική υποχρέωση τόσο προς τους πολίτες της ΕΕ όσο και προς τον υπόλοιπο κόσμο να αντιμετωπίσουν την εφαρμογή του Θεματολογίου του 2030 με πολιτικά συνεκτικό και συντονισμένο τρόπο. Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει επειγόντως να αποφασίσουν, στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο, την πορεία που θα ακολουθηθεί με τη σύναψη διοργανικής συμφωνίας μεταξύ της Επιτροπής, του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, έτσι ώστε να τεθούν στέρεα θεμέλια για περαιτέρω πολιτική δράση (1). Η συμφωνία αυτή σχετικά με την υλοποίηση των ΣΒΑ θα πρέπει να αποτελέσει τη βάση για μια σφαιρική στρατηγική ενσωμάτωσης του Θεματολογίου του 2030 με στόχο να καταστεί η ΕΕ μια ένωση βιώσιμης ανάπτυξης.

1.4.

Όπως και σε προγενέστερη γνωμοδότησή της (2), η ΕΟΚΕ ζητεί να συγκροτηθεί ένα φόρουμ της κοινωνίας των πολιτών για τη βιώσιμη ανάπτυξη με σκοπό την προώθηση και την παρακολούθηση της εφαρμογής του Θεματολογίου του 2030, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνοχή των εσωτερικών και των εξωτερικών πολιτικών και προγραμμάτων της ΕΕ. Στο φόρουμ αυτό θα πρέπει να συμμετέχουν πλήρως ως βασικοί παράγοντες όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς, συμπεριλαμβανομένου του Συμβουλίου, της Επιτροπής, του Κοινοβουλίου και της κοινωνίας των πολιτών, έτσι ώστε να υπάρχει διαφάνεια και λογοδοσία προς τους ευρωπαίους πολίτες σχετικά με το έργο του φόρουμ. Η ΕΟΚΕ είναι πρόθυμη να διευκολύνει αυτή τη διαδικασία.

1.5.

Η ίδια η ΕΕ θα πρέπει να υποβάλλει προορατικά περιοδική οικειοθελή αξιολόγηση στη σύνοδο του Υψηλού Επιπέδου Πολιτικού Φόρουμ (ΥΕΠΦ) του ΟΗΕ σχετικά με τις εσωτερικές και τις εξωτερικές πολιτικές και προγράμματα, ξεκινώντας από το 2017. Η ΕΕ θα είναι ο πρώτος περιφερειακός οργανισμός που θα το πράξει. Πέραν αυτού, η ΕΕ θα πρέπει να καταρτίζει ετήσιες θεματικές εκθέσεις σύμφωνα με τις ετήσιες θεματικές επανεξετάσεις του ΥΕΠΦ του ΟΗΕ. Η κοινωνία των πολιτών θα πρέπει να συμπεριλαμβάνεται πλήρως στην εν λόγω διαδικασία υποβολής εκθέσεων μέσω του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Βιώσιμης Ανάπτυξης. Η ΕΟΚΕ προτίθεται να διευκολύνει τη διαδικασία αυτή (3).

1.6.

Η ΕΕ υποχρεούται να συμμορφώνεται πλήρως με τις διεθνείς και τις ευρωπαϊκές συνθήκες και συμφωνίες για τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των οικονομικών, κοινωνικών και μορφωτικών δικαιωμάτων. Ως εκ τούτου, η διεθνής και η ευρωπαϊκή νομοθεσία θα πρέπει να υποστηρίζουν την προσέγγιση της ΕΕ ως προς την εφαρμογή, την παρακολούθηση και την επανεξέταση του Θεματολογίου του 2030. Ο οικειοθελής χαρακτήρας του Θεματολογίου του 2030 δεν θα πρέπει να υπονομεύει την υποχρέωση πλήρους και αποτελεσματικής ενσωμάτωσης και ένταξης της υποχρέωσης της ΕΕ έναντι του διεθνούς και του ευρωπαϊκού δικαίου στη σφαιρική ενωσιακή στρατηγική για την υλοποίηση των ΣΒΑ. Αυτό θα πρέπει να ισχύει για όλες τις πολιτικές και όλα τα προγράμματα της ΕΕ.

1.7.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να ασχοληθεί με τον τρόπο με τον οποίο τα μέσα εξωτερικής δράσης συμβάλλουν στο Θεματολόγιο του 2030. Η χαρτογράφηση των εξωτερικών πολιτικών είναι το πρώτο βήμα, το οποίο δεν είναι όμως αρκετό και πρέπει να συνοδεύεται από λεπτομερή και ολοκληρωμένη ανάλυση και αξιολόγηση των ελλείψεων προκειμένου να προσδιοριστούν οι πραγματικές ελλείψεις οι οποίες υπάρχουν μεταξύ των υφιστάμενων πολιτικών και προγραμμάτων και των μελλοντικών πολιτικών και προγραμμάτων που θα πρέπει να περιλαμβάνουν, να ενσωματώνουν και να εντάσσουν πλήρως, με ισορροπημένο και δίκαιο τρόπο, τον οικονομικό, τον κοινωνικό και τον περιβαλλοντικό πυλώνα του Θεματολογίου του 2030. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να αναλάβει συγκεκριμένη δράση για τη συμπερίληψη αυτής της παραμέτρου στην επικείμενη ανακοίνωση σχετικά με την υλοποίηση των ΣΒΑ.

1.8.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να ενσωματώσει και να εντάξει πλήρως το Θεματολόγιο του 2030 στην εξωτερική δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΕΕ αποτελεί σημαντικό παγκόσμιο παράγοντα που αλληλεπιδρά με άλλους ενδιαφερόμενους φορείς (δημόσιους, διακυβερνητικούς, ιδιωτικούς και μη κυβερνητικούς) μέσω της εξωτερικής της δράσης και των σχετικών μέσων. Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να αξιοποιήσει στο έπακρο τομείς εξέχουσας σημασίας, όπως η εμπορική και η αναπτυξιακή πολιτική, η πολιτική γειτονίας, οι περιβαλλοντικές πολιτικές και η δράση για το κλίμα, η εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας, η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία, η προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η ανθρωπιστική βοήθεια, η μείωση του κινδύνου καταστροφών και οι μεταφορές τεχνολογίας, για να προαχθεί προορατικά η εφαρμογή του Θεματολογίου του 2030. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να εντάξει πλήρως και να αξιοποιήσει στο έπακρο το Θεματολόγιο του 2030 στην «Ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη» και η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι το Θεματολόγιο δεν ενσωματώθηκε επαρκώς στη «Συνολική στρατηγική της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας» (4). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να συμπεριλάβει στην πολυαναμενόμενη και πολύ καθυστερημένη ανακοίνωση σχετικά με το Θεματολόγιο του 2030 ένα ουσιαστικό πρόγραμμα για την επίτευξη συνοχής και συντονισμού των πολιτικών στις εξωτερικές της δράσεις και στα εξωτερικά της προγράμματα προκειμένου να διασφαλίσει μια προσέγγιση βιώσιμης ανάπτυξης η οποία εντάσσεται σε όλες τις εξωτερικές πολιτικές.

1.9.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ειδικότερα η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας θα πρέπει να θεσπίσουν αποτελεσματικούς μηχανισμούς για τον συνεκτικό συντονισμό της Επίσημης Αναπτυξιακής Βοήθειας (ΕΑΒ) και του Προγράμματος Δράσης της Αντίς Αμπέμπα, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η ΕΑΒ παρέχεται σε εταιρικές σχέσεις και σε συγκεκριμένα προγράμματα και έργα που αναπτύσσονται σύμφωνα με τους τρεις πυλώνες του Θεματολογίου του 2030, λαμβάνοντας πλήρως υπόψη τις αρχές της εξάλειψης της φτώχειας, του «κανείς δεν μένει πίσω», της κλιματικής δικαιοσύνης, της δίκαιης μετάβασης, της χωρίς αποκλεισμούς οικονομικής μεγέθυνσης και ανάπτυξης, προωθώντας τον εκσυγχρονισμό, την ανάπτυξη υποδομών και τις βιώσιμες επιχειρήσεις, καταπολεμώντας τις ανισότητες και διασφαλίζοντας τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

1.10.

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να χρησιμοποιήσει την προσέγγιση αιρεσιμότητας των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων κατά τη διαδικασία ένταξης του Θεματολογίου του 2030 στα μέσα εξωτερικής δράσης και, ως εκ τούτου, να εφαρμόσει μια προσέγγιση αιρεσιμότητας παρόμοια με εκείνη του Θεματολογίου του 2030 σε όλες τις πολιτικές και τα προγράμματα που σχετίζονται με τους ΣΒΑ.

1.11.

Οι αντιπροσωπείες της ΕΕ σε τρίτες χώρες θα πρέπει να πραγματοποιούν έρευνες για τη μέτρηση του βαθμού ευαισθητοποίησης και κατανόησης της κοινής γνώμης σχετικά με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να διοργανώσει και να υλοποιήσει δράσεις και εκστρατείες ευαισθητοποίησης, με σκοπό το Θεματολόγιο του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη να καταστεί ευρωπαϊκό θεματολόγιο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να αναλαμβάνει περιοδικές έρευνες Ευρωβαρόμετρου για τη μέτρηση του βαθμού ευαισθητοποίησης και κατανόησης σχετικά με τους ΣΒΑ μεταξύ των πολιτών της ΕΕ. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών έχουν να διαδραματίσουν καίριο ρόλο στη διαδικασία αυτή.

1.12.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκδίδει ετήσια έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της εξωτερικής δράσης και των κονδυλίων αναφορικά με το Θεματολόγιο του 2030. Αυτή η ετήσια έκθεση θα πρέπει να αποτελεί μέρος των προγραμματισμένων ετήσιων εκθέσεων της ΕΕ για την υλοποίηση των ΣΒΑ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει επίσης να διαμορφώσει και να συμπεριλάβει ένα σύνολο δεικτών και σημείων αναφοράς σχετικά με το Θεματολόγιο του 2030 στις εξωτερικές της πολιτικές και στα εξωτερικά της προγράμματα προκειμένου να διευκολύνει την εκτίμηση, την αξιολόγηση και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με το πόσο αποτελεσματικά τα εξωτερικά μέσα της ΕΕ διοχετεύουν χρηματοδότηση σε έργα και προγράμματα που σχετίζονται με τους ΣΒΑ, και πιο συγκεκριμένα σχετικά με τον τρόπο ενσωμάτωσης του οικονομικού, του κοινωνικού και του περιβαλλοντικού πυλώνα του Θεματολογίου του 2030 στα μέσα εξωτερικής δράσης της ΕΕ.

1.13.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να προωθήσει το μοντέλο πολυμερούς διακυβέρνησης στις εξωτερικές πολιτικές και στα εξωτερικά της προγράμματα, καθιστώντας τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σε τρίτες χώρες πραγματικούς εταίρους στην υλοποίηση των ΣΒΑ. Αυτή η νέα προσέγγιση των διαβουλεύσεων και της συμμετοχικής λήψης αποφάσεων θα πρέπει να διαπνέεται από διαφάνεια, λογοδοσία και σύμπραξη. Η δημοκρατική εφαρμογή του Θεματολογίου του 2030 απαιτεί πλήρη συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σε όλα τα στάδια, συμπεριλαμβανομένης της παρακολούθησης και της επανεξέτασης.

1.14.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενσωματώσει την οικοδόμηση δεξιοτήτων των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών τόσο στα χρηματοδοτικά της μέσα όσο και στις εξωτερικές της πολιτικές και στα εξωτερικά της προγράμματα. Η Επιτροπή θα πρέπει να θεσπίσει ένα ειδικό πρόγραμμα και μια ειδική γραμμή χρηματοδότησης για την υποστήριξη της ανάπτυξης ικανοτήτων των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ) προκειμένου να είναι σε θέση να συμμετάσχουν πλήρως στη διαδικασία. Τα υφιστάμενα προγράμματα ανάπτυξης ικανοτήτων πρέπει να είναι κατά τρόπο σαφέστερο ανοιχτά σε ΟΚΠ που χτίζουν γέφυρες μεταξύ των τοπικών ζητημάτων και των ζητημάτων διακυβέρνησης (5).

1.15.

Δεδομένου ότι η ΕΟΚΕ αλληλεπιδρά με διάφορους εταίρους σε πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο, είναι διατεθειμένη να διευκολύνει την πραγματική και ουσιαστική συμμετοχή όλων των εταίρων (κυρίως από την κοινωνία των πολιτών) στην υλοποίηση και στην παρακολούθηση των ΣΒΑ και, για τον σκοπό αυτό, δεσμεύεται να διευκολύνει τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην υλοποίηση σε εθνικό επίπεδο.

2.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη δέσμευση με τίτλο «Αλλάζουμε τον κόσμο μας» που ανέλαβαν οι παγκόσμιοι ηγέτες στις 25 Σεπτεμβρίου 2015 απέναντι στο Θεματολόγιο του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη, το οποίο καθορίζει ένα σύνολο στόχων για την εξάλειψη της φτώχειας, την προστασία του πλανήτη και τη διασφάλιση ευημερίας για όλους. Κάθε στόχος περιλαμβάνει επιμέρους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν κατά την επόμενη δεκαπενταετία. Ως εκ τούτου, το Θεματολόγιο του 2030 αναμένεται να προωθήσει τη δημιουργία και την καθιέρωση ισχυρών και χωρίς αποκλεισμούς εταιρικών σχέσεων μεταξύ όλων των ενδιαφερόμενων φορέων, κατά τρόπο ώστε να υποστηρίζει σθεναρά την επίτευξη ενός νέου μοντέλου διακυβέρνησης σε παγκόσμιο επίπεδο.

2.2.

Το Θεματολόγιο του 2030 χαρακτηρίζεται από μια καθολική, αδιαίρετη και ενοποιημένη προσέγγιση όσον αφορά τον οικονομικό, τον κοινωνικό και τον περιβαλλοντικό πυλώνα, επιτυγχάνοντας μια μοναδική ισορροπία μεταξύ των τριών διαστάσεων της βιώσιμης ανάπτυξης. Για αυτό τον λόγο, το Θεματολόγιο του 2030 αποτελεί ιστορική καμπή στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι οικονομικές, οι κοινωνικές και οι περιβαλλοντικές ανισότητες ανά τον κόσμο.

2.3.

Το Θεματολόγιο του 2030 είναι ένα σχέδιο δράσης για τους ανθρώπους, τον πλανήτη και την ευημερία. Θέτει 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) και 169 επιμέρους στόχους που εστιάζονται εξίσου στην οικονομική, την περιβαλλοντική και την κοινωνική διάσταση της βιώσιμης ανάπτυξης προκειμένου να διασφαλιστεί ευημερία για όλους, να αξιοποιηθούν τα επιτεύγματα των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας (ΑΣΧ), να αντιμετωπιστούν οι ελλείψεις και οι ανεπάρκειες των ΑΣΧ και να προσφερθεί στον κόσμο ένα νέο όραμα για τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη χωρίς αποκλεισμούς οικονομική μεγέθυνση που θα ωφελήσει όλα τα στρώματα του πληθυσμού. Το Θεματολόγιο του 2030 αποσκοπεί επίσης στην προστασία, στην προώθηση και στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ισότητας για όλους, με μεγαλύτερη έμφαση στην ισότητα των φύλων (στόχος 5).

2.4.

Η ΕΟΚΕ αποδέχεται και υποστηρίζει πλήρως τη σημασία της αρχής «κανείς δεν μένει πίσω», που ισχύει για όλους τους ΣΒΑ και τους επιμέρους στόχους και η οποία, συνεπώς, θα πρέπει να ενσωματώνεται πλήρως κατά την ανάπτυξη εταιρικών σχέσεων, πολιτικών και δράσεων για την εφαρμογή και την παρακολούθηση του Θεματολογίου του 2030.

2.5.

Το Θεματολόγιο του 2030 καθιέρωσε μια δομή διακυβέρνησης υψηλού επιπέδου στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών με την ονομασία Υψηλού Επιπέδου Πολιτικό Φόρουμ (ΥΕΠΦ), μια πολυμερή πλατφόρμα επιφορτισμένη να διενεργεί συστηματικές αξιολογήσεις και να παρακολουθεί την εφαρμογή του Θεματολογίου του 2030. Η πρώτη σύνοδος του ΥΕΠΦ, μετά την υπογραφή του Θεματολογίου του 2030, πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2016 και 22 κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένων τεσσάρων κρατών μελών της ΕΕ, υπέβαλαν τις πρώτες οικειοθελείς εθνικές αξιολογήσεις (ΟΕΑ), παρουσιάζοντας τις προσπάθειες εφαρμογής του Θεματολογίου του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη στις χώρες τους (οι χώρες αυτές ήταν η Εσθονία, η Φινλανδία, η Γαλλία και η Γερμανία, καθώς και η Κίνα, η Κολομβία, η Αίγυπτος, η Γεωργία, η Μαδαγασκάρη, το Μεξικό, το Μαυροβούνιο, το Μαρόκο, η Νορβηγία, οι Φιλιππίνες, η Δημοκρατία της Κορέας, η Σαμόα, η Σιέρα Λεόνε, η Ελβετία, το Τόγκο, η Τουρκία, η Ουγκάντα και η Βενεζουέλα).

2.6.

Κατά την εφαρμογή του Θεματολογίου του 2030, μεγαλύτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στις δράσεις, στις πολιτικές, στα προγράμματα και στην καθιέρωση πολυμερών, διαφανών και συμμετοχικών εταιρικών σχέσεων για την εξάλειψη των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών διαφορών ανά τον κόσμο, με βάση τις αρχές της καθολικότητας, του αδιαιρέτου, της διαφάνειας, της λογοδοσίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

2.7.

Ο καθολικός και αδιαίρετος χαρακτήρας του Θεματολογίου του 2030 ισχύει εξίσου για τις αναπτυσσόμενες και για τις ανεπτυγμένες χώρες και η εφαρμογή του απαιτεί μετασχηματιστικές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές αλλαγές από όλες τις πλευρές. Δεδομένου ότι η ΕΕ αναμένεται να δώσει πρώτη το παράδειγμα για την εφαρμογή του Θεματολογίου του 2030, η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να ευθυγραμμίσουν το σύνολο των πολιτικών και των προγραμμάτων με σκοπό την καταπολέμηση της φτώχειας και των ανισοτήτων, την προστασία του πλανήτη και τη δημιουργία μιας χωρίς αποκλεισμούς οικονομικής μεγέθυνσης κατά τρόπο ισορροπημένο και συνεπή, ωφελώντας εξίσου όλα τα στρώματα του πληθυσμού και ενσωματώνοντας και εντάσσοντας και τους τρεις πυλώνες των ΣΒΑ.

2.8.

Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα πρέπει να κινήσουν διαδικασίες υψηλού επιπέδου που θα οδηγήσουν σε πολιτικές αποφάσεις υψηλού επιπέδου, προκειμένου να καταστεί η ΕΕ μια ένωση βιώσιμης ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, είναι υψίστης σημασίας να αναπτυχθεί μια σφαιρική στρατηγική για την υλοποίηση των ΣΒΑ με σκοπό την ισορροπημένη προώθηση, επίτευξη και ενσωμάτωση της συνοχής και του συντονισμού στις πολιτικές και στα προγράμματα της ΕΕ, λαμβάνοντας εξίσου υπόψη τους τρεις πυλώνες του Θεματολογίου του 2030.

3.1.

Η μεγαλύτερη πρόκληση που θέτει η εφαρμογή του Θεματολογίου του 2030 είναι η εξάλειψη της φτώχειας σε όλες τις μορφές της, συμπεριλαμβανομένης της ακραίας φτώχειας. Η εξάλειψη της φτώχειας συνιστά επίσης βασική διατομεακή αρχή και αξία που κατοχυρώνεται στις Συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αποτελεί προαπαιτούμενο για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης (στόχος 1). Η ΕΕ διαθέτει ισχυρή παγκόσμια παρουσία, με αποτέλεσμα να έχει καταστεί εκ των πραγμάτων σημαντικός παράγοντας με μεγάλη επιρροή στις πολιτικές οικονομικής μεγέθυνσης και ανάπτυξης παγκοσμίως. Ως εκ τούτου, έχει μια μοναδική ευκαιρία για να κατευθύνει τις εξωτερικές της πολιτικές και τα εξωτερικά της προγράμματα προς την εφαρμογή του Θεματολογίου του 2030 σε παγκόσμιο επίπεδο διασφαλίζοντας ότι οι τρεις πυλώνες του Θεματολογίου του 2030 θα ενσωματωθούν κατά τρόπο ισορροπημένο σε όλα τα μέσα εξωτερικής δράσης της ΕΕ. Δεδομένου του καθολικού και αδιαίρετου χαρακτήρα του Θεματολογίου του 2030, η ΕΕ θα πρέπει να αναμένει ότι θα υποβληθεί σε ενδελεχή έλεγχο, πρωτίστως σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει η ίδια την πρόκληση αυτή.

3.2.

Η ΕΕ θα πρέπει να αναζητήσει μηχανισμούς επιμερισμού των επιβαρύνσεων και των ωφελημάτων της κλιματικής αλλαγής που έχει αντίκτυπο στα ανθρώπινα δικαιώματα, στη φτώχεια και στην ισότητα. Ένας τέτοιος μηχανισμός είναι η «κλιματική δικαιοσύνη», που χρησιμοποιείται για την καθιέρωση της υπερθέρμανσης του πλανήτη ως δεοντολογικού και πολιτικού ζητήματος, αντί απλού περιβαλλοντικού ή φυσικού ζητήματος. Αυτό γίνεται συσχετίζοντας τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής με τις έννοιες της δικαιοσύνης, και δη της περιβαλλοντικής και κοινωνικής δικαιοσύνης, και εξετάζοντας ζητήματα όπως η ισότητα, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα συλλογικά δικαιώματα και οι ιστορικές ευθύνες για την κλιματική αλλαγή. Μια θεμελιώδης πρόταση της κλιματικής δικαιοσύνης είναι ότι εκείνοι που ευθύνονται λιγότερο για την κλιματική αλλαγή πλήττονται περισσότερο από αυτήν.

3.3.

Εξίσου καθοριστικής σημασίας είναι η ενσωμάτωση και η ένταξη στις εξωτερικές και εσωτερικές πολιτικές και στα προγράμματα της ΕΕ της έννοιας της «δίκαιης μετάβασης» που συμβάλλει στη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ανθρώπων και των εργαζομένων (π.χ. αξιοπρεπής εργασία), εκσυγχρονίζοντας και μετατρέποντας τις εθνικές οικονομίες και τους επιχειρηματικούς φορείς σε παράγοντες φιλικούς προς το περιβάλλον και κοινωνικά υπεύθυνους με τη βοήθεια εξωτερικών ενωσιακών μέσων.

3.4.

Η δίκαιη εφαρμογή του οικονομικού, του κοινωνικού και του περιβαλλοντικού πυλώνα του Θεματολογίου του 2030 μέσω της εξωτερικής δράσης της ΕΕ θα πρέπει να περιλαμβάνει στρατηγικές για την προώθηση οικονομιών χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, κυκλικών και συνεργατικών οικονομιών, της βιώσιμης παραγωγής και κατανάλωσης τροφίμων, της πραγματοποίησης επενδύσεων στην καινοτομία και στον μακροπρόθεσμο εκσυγχρονισμό των υποδομών και της ενθάρρυνσης βιώσιμων επιχειρήσεων (6).

3.5.

Το Θεματολόγιο του 2030 βασίζεται σε μια αρχή και μια προσέγγιση εθελοντικού χαρακτήρα και το γεγονός αυτό μπορεί να παρακωλύσει την πλήρη και ταχεία εφαρμογή του. Εντούτοις, η ΕΕ θα πρέπει να καταστήσει την εφαρμογή του Θεματολογίου του 2030 υποχρεωτική διαδικασία, τόσο στο εσωτερικό της όσο και εκτός της επικράτειάς της· οι 17 στόχοι του είναι απόλυτα συμβατοί με τις αρχές και τις αξίες της ΕΕ όπως κατοχυρώνονται στις Συνθήκες και, ως εκ τούτου, πρέπει να ενσωματωθούν και να εφαρμοστούν μέσω των πολιτικών και των προγραμμάτων της ΕΕ. Η εξωτερική δράση της ΕΕ θα πρέπει να βασίζεται σε αυτές τις αρχές και τις αξίες.

3.6.

Η πλήρης εφαρμογή του Θεματολογίου του 2030 από την ΕΕ απαιτεί πραγματική δέσμευση στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη προκειμένου να ενσωματωθούν, να ενταχθούν και να συμπεριληφθούν αποτελεσματικά και γρήγορα οι ΣΒΑ σε όλες τις πολιτικές και σε όλα τα προγράμματα της ΕΕ.

3.7.

Η καθολικότητα του Θεματολογίου του 2030 και οι δεσμεύσεις των χωρών ανά τον κόσμο, ανεξαρτήτως του επιπέδου οικονομικής και κοινωνικής τους ανάπτυξης και του βιοτικού τους επιπέδου, αποτελούν μια πολύ σημαντική πρόκληση για την ΕΕ, η οποία θα πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο και να προσφέρει καθοδήγηση για την προοδευτική εφαρμογή του Θεματολογίου του 2030 σε παγκόσμιο επίπεδο. Εντούτοις, για να επιτύχει το γεγονός αυτό και να καταστεί κινητήρια δύναμη με ορίζοντα το 2030, η ΕΕ πρέπει να λάβει τις απαραίτητες αποφάσεις και να προβεί στις αναγκαίες αλλαγές στις πολιτικές και στα προγράμματά της.

3.8.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι έχει περάσει ένας χρόνος από τη συμφωνία για το Θεματολόγιο του 2030, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αντιμετωπίζει σε μεγάλο βαθμό την εφαρμογή του εν λόγω Θεματολογίου κατά διόλου συνεπή και συντονισμένο τρόπο. Η πρώτη σύνοδος του ΥΕΠΦ πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2016, σε επίπεδο Ηνωμένων Εθνών, και τέσσερα κράτη μέλη (Εσθονία, Φινλανδία, Γαλλία και Γερμανία) υπέβαλαν τις οικειοθελείς αξιολογήσεις τους. Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν παρουσίασε μια συνεκτική και συντονισμένη στρατηγική στην πρώτη σύνοδο του ΥΕΠΦ για να διευκολύνει τον καλύτερο συντονισμό και τη δημιουργία συνεργιών τόσο μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ όσο και μεταξύ των κρατών μελών και των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.

3.9.

Αυτή η έλλειψη συντονισμού αντικατοπτρίζεται και στα έγγραφα διαβούλευσης σχετικά τόσο με τη συνολική στρατηγική για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφαλείας όσο και με τη νέα συναίνεση για την ανάπτυξη, αποδεικνύοντας την περιορισμένη ενσωμάτωση και ένταξη του Θεματολογίου του 2030. Στις αρχές του έτους, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε διαβούλευση σχετικά με τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων χωρίς καμία αναφορά στο Θεματολόγιο του 2030 και πιο συγκεκριμένα στον κοινωνικό πυλώνα του. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ΕΟΚΕ καταρτίζει επί του παρόντος γνωμοδότηση σχετικά με τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, στην οποία εκθέτει τις απόψεις της. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ιδιαίτερα ότι το Θεματολόγιο του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη δεν μπορεί και δεν πρέπει να εφαρμοστεί από την ΕΕ περιχαρακωμένο στο δικό του πλαίσιο.

3.10.

Η αναπτυξιακή βοήθεια που παρέχεται από την ΕΕ και τα κράτη μέλη κατανέμεται σε περίπου 150 χώρες· η ΕΕ και τα κράτη μέλη είναι οι μεγαλύτεροι χορηγοί επίσημης αναπτυξιακής βοήθειας (ΕΑΒ), σε ποσοστό που υπερβαίνει το 50 % της συνολικής ΕΑΒ που χορηγείται ετησίως. Τα πρώτα στοιχεία δείχνουν ότι η συνολική ΕΑΒ της ΕΕ (θεσμικά όργανα της ΕΕ και κράτη μέλη) αυξήθηκε σε 68 δισεκατ. ευρώ το 2015 — σημειώνοντας αύξηση για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, της τάξης του 15 % σε σχέση με το 2014, αγγίζοντας το υψηλότερο μέχρι σήμερα επίπεδο. Η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη να αυξήσουν τη συνολική ΕΑΒ: το 2015 η ΕΑΒ ανήλθε στο 0,47 % του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος (ΑΕΠ) της ΕΕ, αλλά οφείλει ακόμη να εκπληρώσει τον στόχο του 0,7 %.

3.11.

Η έρευνα του Ευρωβαρόμετρου δείχνει ότι σχεδόν εννέα στους δέκα πολίτες της ΕΕ υποστηρίζουν την αναπτυξιακή βοήθεια (89 % — αύξηση τεσσάρων ποσοστιαίων μονάδων από το 2014). Περισσότεροι από τους μισούς λένε ότι η ΕΕ θα πρέπει να χορηγήσει τη βοήθεια που έχει υποσχεθεί (7). Οι ευρωπαίοι πολίτες αναμένουν από την ΕΕ να τηρήσει τις δεσμεύσεις της ως προς τους ΣΒΕ, παρέχοντας ένα νέο όραμα για μια βιώσιμη Ευρώπη, και να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της ως προς την εφαρμογή τους.

3.12.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να προβεί στην επανεξέταση των πολιτικών και των προγραμμάτων που εστιάζονται σε τρίτες χώρες, προκειμένου να διασφαλίσει ότι συνάδουν με το Θεματολόγιο του 2030. Η χαρτογράφηση που διενεργεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να συνοδεύεται από ολοκληρωμένη και λεπτομερή ανάλυση των ελλείψεων προκειμένου να προσδιοριστούν οι ατέλειες και οι αντιφάσεις μεταξύ των πολιτικών και των προγραμμάτων της ΕΕ που προσανατολίζονται σε τρίτες χώρες και των ΣΒΑ.

3.13.

Υπάρχει έλλειψη αξιόπιστων και συγκεντρωτικών δεδομένων σχετικά με την κατάσταση των ευάλωτων ομάδων ανά τον κόσμο. Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να υποστηρίξει το έργο της Διοργανικής Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για τους Δείκτες των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης. Η Eurostat οφείλει να ενισχύσει την ικανότητά της σχετικά με τη μέτρηση του αντικτύπου του Θεματολογίου του 2030 στις ευάλωτες ομάδες που βρίσκονται στο εσωτερικό της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ ζητεί να εκδίδεται ετήσια έκθεση σχετικά με την εφαρμογή των δράσεων και των κονδυλίων που αφορούν το Θεματολόγιο του 2030. Αυτή η ετήσια έκθεση θα πρέπει να αποτελεί μέρος των προγραμματισμένων ετήσιων εκθέσεων της Eurostat σχετικά με την υλοποίηση των ΣΒΑ για την Ευρώπη.

3.14.

Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα πρέπει να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα έτσι ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθούν στην πρόκληση της εφαρμογής της αρχής «κανείς δεν μένει πίσω» και να ενσωματώσουν πλήρως την εν λόγω αρχή στις πολιτικές και στα προγράμματά τους. Για να επιτευχθεί αυτό, απαιτούνται πολλά συγκεντρωτικά, αξιόπιστα και προσβάσιμα δεδομένα.

3.15.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να επιδιώκει πάντα την ενεργό συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και τη διαβούλευση μαζί της κατά τη διεξαγωγή της ολοκληρωμένης επανεξέτασης ή κατά τη θέσπιση διαδικασιών για την παρακολούθηση της εφαρμογής του Θεματολογίου του 2030. Εντούτοις, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να ενσωματώσει δραστηριότητες ανάπτυξης ικανοτήτων της κοινωνίας των πολιτών σε όλες τις πολιτικές και τα προγράμματά της και να καταστήσει, κατά αυτόν τον τρόπο, την κοινωνία των πολιτών πραγματικό εταίρο στην υλοποίηση των ΣΒΑ, παρέχοντας χρηματοδότηση για διεθνή συνεργασία στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που εδρεύουν στην ΕΕ και σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών άλλων περιοχών. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποστηρίξει τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Βιώσιμης Ανάπτυξης, όπως προτείνεται στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ευρωπαϊκό φόρουμ της κοινωνίας πολιτών για τη βιώσιμη ανάπτυξη» (8).

3.16.

Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα πρέπει να δημιουργήσουν έναν διοργανικό μηχανισμό συντονισμού για την αποτελεσματική, ταχεία και συνεκτική ένταξη και ενσωμάτωση των στόχων και των επιμέρους στόχων του Θεματολογίου του 2030 σε όλες τις πολιτικές και τα προγράμματα εξωτερικής δράσης της ΕΕ. Η ανάληψη ολοκληρωτικής δέσμευσης από την ΕΕ για την υλοποίηση των ΣΒΑ σε παγκόσμιο επίπεδο απαιτεί στρατηγικό σχεδιασμό για το μέλλον των εξωτερικών πολιτικών και προγραμμάτων της ΕΕ. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ καλεί:

3.16.1.

την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παρουσιάσει στην προσεχή ανακοίνωση σχετικά με το Θεματολόγιο του 2030 ένα εποικοδομητικό πρόγραμμα για την επίτευξη συνοχής και συντονισμού των πολιτικών στις εξωτερικές της δράσεις και στα εξωτερικά της προγράμματα. Μια ανακοίνωση χωρίς ουσιαστικό σχέδιο για τον μετασχηματισμό των εξωτερικών πολιτικών της ΕΕ σε πολιτικές βάσει του Θεματολογίου του 2030 δεν θα ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των λαών ολόκληρου του κόσμου. Το σχέδιο αυτό θα πρέπει να αποτελεί μέρος μιας σφαιρικής στρατηγικής της ΕΕ που θα καλύπτει τα απαραίτητα μέτρα και θα προβαίνει στις αναγκαίες αλλαγές για τη συνεπή εφαρμογή του Θεματολογίου του 2030 στις πολιτικές και στα προγράμματα της ΕΕ σε παγκόσμιο επίπεδο. Το μοντέλο πολυμερούς διακυβέρνησης θα πρέπει να αποτελεί βασικό συστατικό της σφαιρικής στρατηγικής, διασφαλίζοντας την πλήρη συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών κατά την υλοποίηση των ΣΒΑ (9)·

3.16.2.

την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διασφαλίσει ότι η συνολική στρατηγική της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφαλείας θα αποτελεί έναν ευρύτερο μηχανισμό μέσω του οποίου θα καταστεί δυνατή η υλοποίηση του Θεματολογίου του 2030 σε τομείς όπως το εμπόριο, η ανάπτυξη, η δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ανθρωπιστική βοήθεια, η μείωση του κινδύνου καταστροφών, η διάδοση τεχνολογίας και η δράση για το κλίμα·

3.16.3.

την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξασφαλίσει ότι η πρόταση σχετικά με τη μελλοντική συναίνεση για την ανάπτυξη θα επιτύχει πραγματικό συντονισμό μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των κρατών μελών, παρέχοντας συνδρομή σε τρίτες χώρες. Αυτός ο συντονισμός θα πρέπει να περιλαμβάνει μια διαδικασία συγκέντρωσης πόρων. Η συναίνεση θα πρέπει να προβλέπει αποτελεσματικό διμερή συντονισμό μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών σχετικά με τις εθνικές τους προτεραιότητες, εταιρικές σχέσεις με την ΕΕ, καθώς και συμπερίληψη άλλων δημόσιων και ιδιωτικών χορηγών. Αυτό αναμένεται να έχει πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα για την επίτευξη του Θεματολογίου του 2030, μειώνοντας τον αρνητικό αντίκτυπο του κατακερματισμού και της αλληλεπικάλυψης της βοήθειας, όπως συμβαίνει σήμερα·

3.16.4.

την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προωθήσει την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία μέσω των εξωτερικών της πολιτικών και προγραμμάτων. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία ευθυγραμμίζεται πλήρως με την επίτευξη των ΣΒΑ και, ως εκ τούτου, αυτός ο τομέας της οικονομίας μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ισορροπημένη υλοποίηση του οικονομικού, του κοινωνικού και του περιβαλλοντικού πυλώνα του Θεματολογίου του 2030·

3.16.5.

την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αποσαφηνίσει και να προσδιορίσει τα μέσα που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για την εφαρμογή του Θεματολογίου του 2030, επιδιώκοντας παράλληλα ισχυρές συνεργίες με το πρόγραμμα δράσης της Αντίς Αμπέμπα και με το φόρουμ για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης.

3.17.

Η νέα ολιστική προσέγγιση του Θεματολογίου του 2030, με τον καθολικό και αδιαίρετο χαρακτήρα των τριών αλληλένδετων πυλώνων, καταδεικνύει ένα πιο ολοκληρωμένο μοντέλο ανθρώπινης ανάπτυξης και, ως εκ τούτου, τα αποτελέσματα της εφαρμογής του Θεματολογίου του 2030 δεν μπορούν να μετρηθούν με τον παραδοσιακό τρόπο, χρησιμοποιώντας αποκλειστικά το ΑΕΠ για τον υπολογισμό της οικονομικής μεγέθυνσης και της χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης.

3.18.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να καταρτίσει και να εφαρμόσει συγκεκριμένες πολιτικές και προγράμματα με σκοπό την πλήρη εφαρμογή του Θεματολογίου του 2030, εστιάζοντας ιδιαίτερα στην προώθηση της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των περιβαλλοντικών πολιτικών, του κράτους δικαίου και της χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης με πραγματική βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ευάλωτων ομάδων. Αυτά θα πρέπει να είναι τα βασικά συστατικά τόσο της εξωτερικής δράσης όσο και των εξωτερικών πολιτικών και προγραμμάτων της ΕΕ, με έμφαση στην προώθηση της ισορροπημένης εφαρμογής των τριών πυλώνων του Θεματολογίου του 2030.

3.19.

Η Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης θα πρέπει επίσης να καταρτίσει και να εφαρμόσει ένα συνεκτικό σχέδιο για τη συμπερίληψη μετρήσιμων δράσεων και πρωτοβουλιών. Στόχος θα πρέπει να είναι η ανάληψη ηγετικού ρόλου από την ΕΕ για τη συνεκτική ενσωμάτωση του Θεματολογίου του 2030 στις δράσεις, στις πολιτικές και στα προγράμματά της, προκειμένου να θεωρείται από τον υπόλοιπο κόσμο ότι η ΕΕ ανοίγει τον δρόμο προς μια ισορροπημένη και δίκαιη εφαρμογή του Θεματολογίου του 2030.

3.20.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα ήταν σκόπιμο να επιδιώξει την εφαρμογή αιρεσιμότητας σχετικά με το Θεματολόγιο του 2030, η οποία θα πρέπει να διαμορφωθεί σύμφωνα με τους 17 στόχους του Θεματολογίου και να συμπεριληφθεί σε όλες τις πολιτικές και τα προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ μέσω της εξωτερικής της δράσης. Οι αποδέκτες των σχετικών προγραμμάτων θα πρέπει να είναι υπεύθυνοι για την εκπλήρωση αυτής της αιρεσιμότητας κατά την εφαρμογή τους. Αναμφίβολα, η αιρεσιμότητα του Θεματολογίου του 2030 πρέπει να εφαρμόζεται πλήρως και εξίσου σε όλες τις πολιτικές και τα προγράμματα της ΕΕ. Η αρχή της αιρεσιμότητας έχει ήδη συμπεριληφθεί στο κανονιστικό πλαίσιο των Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων της ΕΕ (10).

3.21.

Είναι ευρέως αποδεκτό ότι το Θεματολόγιο του 2030 επιφέρει υποδειγματική στροφή στο αναπτυξιακό θεματολόγιο, πράγμα το οποίο θα πρέπει να αντικατοπτρίζεται πλήρως στα προγράμματα αναπτυξιακής συνεργασίας της ΕΕ. Ως εκ τούτου, οι 17 στόχοι του Θεματολογίου του 2030 θα πρέπει να ενσωματωθούν, να ενταχθούν και να συμπεριληφθούν πλήρως στο πρόγραμμα δράσης της ΕΕ για την αναπτυξιακή συνεργασία. Η ΕΕ θα πρέπει επίσης, κατά την ανάπτυξη και εφαρμογή εξωτερικών δράσεων (11), να σέβεται απόλυτα και να λαμβάνει πλήρως υπόψη τις διεθνείς Συνθήκες, συμπεριλαμβανομένων των Συνθηκών για το περιβάλλον και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

3.22.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να συμπεριλάβει στις εξωτερικές της πολιτικές και στα εξωτερικά της προγράμματα μέτρα για την αξιολόγηση του βαθμού κατανόησης και συνειδητοποίησης του αντικτύπου της εφαρμογής του Θεματολογίου του 2030 από την κοινή γνώμη. Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να διενεργήσει έρευνα του Ευρωβαρόμετρου στα κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς και συναφείς έρευνες στις χώρες εταίρους. Θα πρέπει να σημειωθεί και να υπογραμμισθεί ότι, σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, μόνο το ένα τρίτο των Ευρωπαίων έχουν ακούσει ή διαβάσει για τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (36 %).

4.1.

Το Θεματολόγιο του 2030 απαιτεί παγκόσμια μετάβαση προς ένα μοντέλο πολυμερούς διακυβέρνησης, με ανάθεση σημαντικότερου ρόλου στην κοινωνία των πολιτών. Αυτό συνεπάγεται νέες, πιο συνεργατικές και χωρίς αποκλεισμούς μεθόδους εργασίας, βασισμένες στη συμμετοχική λήψη αποφάσεων.

4.2.

Η διαδικασία διαπραγματεύσεων για το Θεματολόγιο του 2030 κινητοποίησε και προσέλκυσε νέους παράγοντες προερχόμενους από την κοινωνία των πολιτών και, ως εκ τούτου, αυτή η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών χρειάζεται να αξιοποιηθεί, να ενισχυθεί και να επισημοποιηθεί κατά τη διαδικασία εφαρμογής. Στην πραγματικότητα, οι θετικές και αποτελεσματικές συνεισφορές των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών κατά τις διαπραγματεύσεις για το Θεματολόγιο του 2030 έχουν καταστήσει αναπόδραστο τον ρόλο της κοινωνίας των πολιτών στην εφαρμογή του Θεματολογίου, μετατρέποντας εκ των πραγμάτων την κοινωνία των πολιτών σε εταίρο στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας.

4.3.

Η κοινωνία των πολιτών θα διαδραματίσει καίριο ρόλο κατά την εφαρμογή του Θεματολογίου του 2030 σε παγκόσμιο, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Πρέπει να διασφαλιστεί ότι η κοινωνία των πολιτών θα διαδραματίσει επίσης ρόλο σε εθνικό επίπεδο στα κράτη μέλη της ΕΕ και στις χώρες εταίρους. Για την απτή μετουσίωση αυτή της σύμπραξης και της συμμετοχής, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εντάξει, να ενσωματώσει και να συμπεριλάβει στις πολιτικές και στα προγράμματά της δραστηριότητες ανάπτυξης ικανοτήτων της κοινωνίας των πολιτών.

4.4.

Η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση των περιορισμών, των φραγμών και των εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σε πολλά μέρη του κόσμου, καθώς και του γεγονότος ότι αυτή η ατυχής κατάσταση παρακωλύει την ουσιαστική και αποτελεσματική συμμετοχή τους στη συγκεκριμένη διαδικασία. Καλεί, συνεπώς, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταστήσει υποχρεωτικό για τις χώρες εταίρους να διευκολύνουν την πραγματική συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών μέσω συστηματικών διαβουλεύσεων και συμμετοχής στον σχεδιασμό, στην υλοποίηση και στην παρακολούθηση έργων και προγραμμάτων που σχετίζονται με το Θεματολόγιο του 2030, και δη των έργων και προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ. Για να το πετύχει αυτό, η αντιπροσωπεία της ΕΕ στις χώρες εταίρους θα πρέπει να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς την κατάσταση και να υποβάλλει εκθέσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στην Ύπατη Εκπρόσωπο της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας. Οι αντιπροσωπείες των Ηνωμένων Εθνών στις χώρες εταίρους θα πρέπει να διοργανώνουν επίσης συνεδριάσεις διαβούλευσης με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σχετικά με τα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ.

4.5.

Εντούτοις, η κοινωνία των πολιτών θα πρέπει να επιδιώκει ενεργά την προσαρμογή στις απαιτήσεις του Θεματολογίου του 2030 προκειμένου να ασκεί αποτελεσματική επιρροή στην εφαρμογή του. Είναι σαφές ότι το Θεματολόγιο του 2030 καλεί τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να καταστούν πραγματική κινητήρια δύναμη για την εφαρμογή του, πράγμα το οποίο αυτό σημαίνει ότι η κοινωνία των πολιτών θα πρέπει να προσεγγίσει τη διαδικασία αυτή ως υποδειγματική στροφή όσον αφορά τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας της. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο αν η κοινωνία των πολιτών προετοιμαστεί και αναδιαρθρωθεί έτσι ώστε να είναι σε θέση να συμμετέχει πλήρως στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να είναι αντιπροσωπευτικές, δημοκρατικές, διαφανείς και υπόλογες.

4.6.

Το Φόρουμ Βιώσιμης Ανάπτυξης που θα συγκροτηθεί στο μέλλον αντιπροσωπεύει ικανοποιητικό μοντέλο πλατφόρμας που θα μπορούσε να αναπαραχθεί σε άλλες περιοχές και χώρες του κόσμου, δεόντως προσαρμοσμένο στις τοπικές συνθήκες (12).

4.7.

Η ΕΟΚΕ είναι πρόθυμη να διευκολύνει την εποικοδομητική συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην εφαρμογή, στην παρακολούθηση και στην επανεξέταση του Θεματολογίου του 2030 σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ΕΟΚΕ μπορεί να στηρίξει τη συμμετοχή αυτή αξιοποιώντας στο έπακρο το ευρύ δίκτυο επαφών, εταίρων και ενδιαφερόμενων φορέων της σε πολλές περιοχές του κόσμου. Καλεί επίσης την Επιτροπή να εντάξει και να ενσωματώσει τη διαρθρωτική και ουσιαστική στήριξη στις εξωτερικές πολιτικές και στα εξωτερικά της προγράμματα προκειμένου να δώσει τη δυνατότητα στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών τρίτων χωρών να συμμετέχουν ως πλήρεις εταίροι στη διαδικασία εφαρμογής του Θεματολογίου του 2030.