21.11.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 341/1

1.1

Η παρούσα γνωμοδότηση εκθέτει το επιχείρημα ότι ένας αποτελεσματικός τρόπος ενίσχυσης των εταιρικών σχέσεων της κοινωνίας των πολιτών, ώστε να μπορέσουν να συμβάλουν στην υλοποίηση της στρατηγικής για την περιοχή της Βαλτικής θάλασσας, είναι η τήρηση της αρχής της εταιρικής σχέσης, όπως αυτή ορίζεται στον κώδικα δεοντολογίας της Επιτροπής για την εταιρική σχέση.

1.2

Ο κώδικας δεοντολογίας για την εταιρική σχέση έχει την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της Επιτροπής των Περιφερειών και της ΕΟΚΕ, αλλά δεν έχει εγκριθεί ακόμη από το Συμβούλιο. Το γεγονός αυτό εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική πρόκληση για τους υποστηρικτές της αρχής της εταιρικής σχέσης.

1.3

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι ο κώδικας δεοντολογίας δεν έχει εξασφαλίσει ακόμη την αμέριστη πολιτική στήριξη των κρατών μελών της Βαλτικής και ότι ο τρόπος με τον οποίο γίνεται αντιληπτή η εταιρική σχέση πρέπει να βελτιωθεί περαιτέρω.

1.4

Η ΕΟΚΕ συνιστά να συμπεριληφθεί στη στρατηγική για την περιοχή της Βαλτικής θάλασσας, σε ανεπίσημη βάση, η διαδικασία που περιγράφεται στον κώδικα δεοντολογίας και να προβλεφθεί η χρήση της στο πλαίσιο των τρεχουσών εξελίξεων και της εφαρμογής της στρατηγικής για τη Βαλτική.

1.5

Υπάρχει επαρκής οργανωτική εμπειρία και γνώση στην περιοχή της Βαλτικής θάλασσας που μπορούν να αξιοποιηθούν για την εκτέλεση των δράσεων ελέγχου που προβλέπονται βάσει του κώδικα δεοντολογίας.

1.6

Η Βαλτική θα μπορούσε να εμπνευστεί από τη στρατηγική για την περιοχή του Δούναβη και να δημιουργήσει ένα φόρουμ της κοινωνίας των πολιτών της περιοχής της Βαλτικής. Η ΕΟΚΕ διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του συγκεκριμένου φόρουμ και είναι έτοιμη να διαδραματίσει παρόμοιο συντονιστικό ρόλο στη Βαλτική.

2.1

Η έννοια της μακροπεριφέρειας εισήλθε για πρώτη φορά στο λεξιλόγιο της ΕΕ το 2007, ως μέρος της πολιτικής συζήτησης σχετικά με τις κατάλληλες μορφές εδαφικής διακυβέρνησης. Αυτό είχε ως συνέπεια να υιοθετηθούν μακροπεριφερειακές στρατηγικές συνεργασίας για την περιοχή της Βαλτικής (2009) και του Δούναβη (2011).

2.2

Η στρατηγική για την περιοχή της Βαλτικής, καθώς είναι η πρώτη απόπειρα συνεργασίας σε μακροπεριφερειακό επίπεδο, αποτέλεσε αρχικά μια δοκιμή αυτού του νέου προτύπου περιφερειακής συνεργασίας. Στηρίζεται στην απλή άποψη ότι σε μια περιοχή όπως η Βαλτική σοβαρά ζητήματα όπως η θαλάσσια ασφάλεια, η ρύπανση του περιβάλλοντος και η διασφάλιση της πρόσβασης μπορούν να αντιμετωπιστούν και να επιλυθούν μόνον μέσω μιας αποτελεσματικής συνεργασίας. Επιπλέον, η ακριβής γεωγραφία μιας μακροπεριφέρειας μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με τον ορισμό και τη φύση του προς αντιμετώπιση προβλήματος. Ένας πρώην Επίτροπος, αρμόδιος για την περιφερειακή πολιτική, έθεσε το ζήτημα λακωνικά, δηλώνοντας ότι η μακροπεριφερειακή στρατηγική ορίζεται «ανάλογα με τις προκλήσεις και τις διακρατικές ευκαιρίες που απαιτούν την ανάληψη συλλογικής δράσης».

2.3

Η στρατηγική για τη Βαλτική θέτει τρεις κύριους στόχους: την διάσωση της θάλασσας, την διασύνδεση της περιοχής και την αύξηση της ευημερίας. Προς τούτο, τα κράτη μέλη και η Επιτροπή συμφώνησαν την χάραξη ενός σχεδίου δράσης με 15 τομείς προτεραιότητας και περίπου 80 διαφορετικά εμβληματικά έργα.

2.4

Η στρατηγική για τη Βαλτική αξιοποιεί τα, ήδη υπάρχοντα στην περιοχή, επίπεδα συνεργασίας, τέθηκε δε σε εφαρμογή πριν τέσσερα χρόνια, επιτυγχάνοντας υψηλό επίπεδο συνεργασίας μεταξύ των χωρών και περιφερειών που συμμετέχουν σε αυτήν. Κάνει χρήση της μεθόδου της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης για τον συντονισμό μεταξύ εθνικών και περιφερειακών αρχών, με σκοπό τη βελτίωση της ασφάλειας στη θάλασσα και τη μείωση των επιπέδων ευτροφισμού στη Βαλτική. Η ΕΕ οργανώνει ετήσια φόρουμ της κοινωνίας των πολιτών στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ για την περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας (EUSBSR), ήδη από την θέσπισή της το 2009.

2.5

Οι οικονομικές επιδόσεις της περιοχής δεν επιβραδύνθηκαν από την επεξεργασία που απαίτησε η ολοκλήρωση της στρατηγικής. Η περιοχή της Βαλτικής θάλασσας ανέκαμψε οικονομικά, το 2010, ταχύτερα από άλλες περιοχές της Ευρώπης και διατήρησε σταθερούς ρυθμούς ανάπτυξης σε όλη τη διάρκεια του 2011. Το 2012 ο ρυθμός ανάπτυξης μειώθηκε στο 1,5 %, εξακολουθεί όμως να είναι αρκετά υψηλότερος από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι προοπτικές για το 2013 παραμένουν υποτονικές, αλλά η περιοχή αναμένεται ότι θα εξακολουθήσει να υπερέχει των ευρωπαίων εταίρων της, σύμφωνα με το Φόρουμ για την ανάπτυξη της Βαλτικής.

3.1

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει από καιρό την άποψη ότι για να είναι η πολιτική συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνολικά αποτελεσματική είναι απαραίτητο να αναπτυχθούν ουσιαστικές εταιρικές σχέσεις. Η εταιρική σχέση είναι ένα μέσο που διασφαλίζει την βιώσιμη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Κατοχυρώνεται στον μηχανισμό εφαρμογής της πολιτικής για τη συνοχή, ο δε επίσημος ορισμός της παρέχεται στο άρθρο 11 του γενικού κανονισμού.

3.2

Η ερμηνεία του άρθρου 11 από τα κράτη μέλη υπήρξε προβληματική, καθώς ορισμένα από αυτά επεδίωξαν να δώσουν την εντύπωση ότι τηρούν την αρχή της εταιρικής σχέσης, ενώ άλλα την τηρούσαν πλήρως. Τον Απρίλιο του 2012, η Επιτροπή πρότεινε έναν κώδικα δεοντολογίας για την εταιρική σχέση με σκοπό την χρήση του κατά την εφαρμογή του κοινού στρατηγικού πλαισίου, σε μια προσπάθεια να δημιουργηθεί ένας επίσημος μηχανισμός που να εγγυάται την αποτελεσματική συμμετοχή όλων των συντελεστών στην πολιτική για τη συνοχή.

3.3

Η προτεινόμενος από την Επιτροπή κώδικας δεοντολογίας για την εταιρική σχέση περιλαμβάνει μια σειρά ελάχιστων απαιτήσεων που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη μιας ποιοτικής εταιρικής σχέσης στο πλαίσιο της χρήσης των πόρων, αναγνωρίζοντας, παράλληλα, στα κράτη μέλη επαρκές περιθώριο ευελιξίας όσον αφορά τον τρόπο οργάνωσης της συμμετοχής των διαφόρων εταίρων. Ο ευρωπαϊκός κώδικας δεοντολογίας για την εταιρική σχέση αναφέρει ότι «οι δημόσιες αρχές, οι οικονομικοί και κοινωνικοί εταίροι και οι φορείς που εκπροσωπούν την κοινωνία των πολιτών μπορούν να θεσπίζουν –σε αντίστοιχους τομείς παρέμβασης– πλατφόρμες ή κεντρικές οργανώσεις για τη διευκόλυνση της συμμετοχής τους στην εταιρική σχέση. Μπορούν να ορίζουν έναν μοναδικό εκπρόσωπο για να παρουσιάζει τις απόψεις της πλατφόρμας ή της κεντρικής οργάνωσης στην εταιρική σχέση. Μεταξύ των αρχών που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη εκ μέρους των εταίρων κατά τον ορισμό των εκπροσώπων τους περιλαμβάνονται: βαθμός αρμοδιότητας, ικανότητα ενεργού συμμετοχής και κατάλληλο επίπεδο εκπροσώπησης».

3.4

Οι προτάσεις της Επιτροπής υποστηρίζονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την ΕΟΚΕ και την Επιτροπή των Περιφερειών. Το Συμβούλιο της ΕΕ, ωστόσο, διέγραψε τον κώδικα δεοντολογίας από το γενικό σύνολο των προτάσεων της Επιτροπής. Έτσι δημιουργήθηκε ατυχώς μία κατάσταση στασιμότητας, απαιτείται δε η ανάληψη συντονισμένης δράσης από όλους τους υποστηρικτές της αρχής της εταιρικής σχέσης για την αντιμετώπιση της στασιμότητας.

3.5

Ο κώδικας δεοντολογίας ορίζει τρεις κατηγορίες εταίρων που συνιστούν τις εταιρικές σχέσεις στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής:

3.6

Ορίζει επίσης ένα σύνολο αρχών που πρέπει να διέπουν τη συμμετοχή των διαφόρων κατηγοριών εταίρων στην κατάρτιση των προγραμμάτων, στην συλλογή των πληροφοριών που πρέπει να παρέχονται σχετικά με τη συμμετοχή τους, καθώς και στα διάφορα στάδια εφαρμογής της στρατηγικής. Σύμφωνα με την Επιτροπή, οι εταίροι θα πρέπει να συμμετέχουν:

3.7

Όσον αφορά τα προγράμματα προετοιμασίας, οι εταίροι θα πρέπει να συμμετέχουν:

3.7.1

Ο κώδικας περιέχει επίσης αναλυτική σειρά αρχών που θα πρέπει να ενσωματωθούν στους κανόνες που θα διέπουν τη συμμετοχή και τη διακυβέρνηση των εταιρικών σχέσεων και των επιτροπών παρακολούθησης.

3.7.2

Για να μπορέσουν πολλές από τις μικρότερες ΜΚΟ και άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να συμμετάσχουν με αποτελεσματικό τρόπο σε αυτή τη νέα διαδικασία εταιρικής σχέσης, θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε να τους παρασχεθεί κατάλληλη τεχνική και οικονομική υποστήριξη.

3.8

Αν και η στρατηγική για την περιοχή της Βαλτικής θάλασσας είναι αποτέλεσμα μιας πρωτοφανούς διαδικασίας διαβούλευσης με ενδιαφερόμενους, δικαίως μπορεί να υποστηριχθεί ότι η αρχή της εταιρικής σχέσης, όπως αυτή σκιαγραφείται στον κώδικα δεοντολογίας, απουσιάζει σε μεγάλο βαθμό από την εν λόγω στρατηγική. Σε ορισμένα κράτη μέλη θα πρέπει να πραγματοποιηθούν σημαντικές πολιτικές επενδύσεις στον τομέα αυτό.

3.9

Υπάρχουν αρκετοί φορείς και οργανισμοί που δραστηριοποιούνται με επιτυχία σε όλη την περιοχή της Βαλτικής θάλασσας, με ευρεία εκπροσώπηση των φορέων της κοινωνίας των πολιτών. Οι φορείς και οργανισμοί αυτοί θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση μιας εταιρικής σχέσης ή κεντρικής οργάνωσης της Βαλτικής, όπως προβλέπεται στον κώδικα δεοντολογίας. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να επαναληφθεί ό, τι υφίσταται ήδη.

3.10

Σε ό,τι αφορά τις σχέσεις συνεργασίας με τη Ρωσία, όπως η νέα στρατηγική για το βορειοδυτικό ομοσπονδιακό διαμέρισμα βασίστηκε στη στρατηγική για την περιοχή της Βαλτικής, μια νέα προσέγγιση εταιρικής σχέσης μεταξύ των κρατών μελών του Συμβουλίου της Βαλτικής Θάλασσας (CBSS) θα μπορούσε να έχει παρόμοια αποτελέσματα επίδειξης.

3.11

Εάν ο κώδικας δεοντολογίας εξασφαλίσει ευρεία υποστήριξη, αυτό θα βοηθήσει να ενθαρρυνθούν εκ νέου οι ενδιαφερόμενοι φορείς να υποστηρίξουν τη στρατηγική της Βαλτικής, ακόμη και κατά τη διάρκεια αυτής της πολύ δύσκολης περιόδου και κατά την προσεχή περίοδο. Ακριβώς όπως η στρατηγική για τη Βαλτική θεωρήθηκε μια δοκιμή της μακροπεριφερειακής συνεργασίας, η εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης θα είναι μια άλλη «πρώτη» για τη Βαλτική.

3.12

Στο Παράρτημα που ακολουθεί παρατίθεται η συμφωνία πολυεπίπεδης διακυβέρνησης της εταιρικής σχέσης μεταξύ του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η οποία θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση της κατ’ εξουσιοδότηση πράξης που θα καταστήσει εφαρμοστέο τον τροποποιημένο κώδικα δεοντολογίας για την εταιρική σχέση.

21.11.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 341/6

1.1

Η απασχόληση των γυναικών δεν θα πρέπει πλέον να αντιμετωπίζεται ως μία ακόμη συζήτηση για την ισότητα των φύλων, αλλά αντιθέτως ως οικονομική επιταγή για την επίτευξη ευημερίας και τη δημιουργία απασχόλησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση: ως κοινωνική αναγκαιότητα για την αντιμετώπιση των δημογραφικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων και την εξασφάλιση βιώσιμης ανάπτυξης.

1.2

Η αύξηση του ποσοστού απασχόλησης των γυναικών έχει ήδη συμβάλει σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη κατά τα τελευταία 50 χρόνια. Για να αξιοποιηθεί όμως πλήρως το δυναμικό της συμβολής των γυναικών στην οικονομική ανάπτυξη, χρειάζεται να εφαρμοστούν πιο εστιασμένα μέτρα, τόσο σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και σε εθνικό. Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό να ληφθεί μέριμνα ώστε οι σχετικές πολιτικές να είναι σφαιρικές και να καλύπτουν, όχι μόνο τα πλέον εμφανή οικονομικά εμπόδια, αλλά και πεδία όπως τα φορολογικά και τα συνταξιοδοτικά συστήματα, τα συστήματα κοινωνικών παροχών, τα δικαιώματα των εργαζομένων, οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων, η επιχειρηματικότητα, η εκπαίδευση, τα στερεότυπα και η βία. Είναι επίσης σαφές ότι θα πρέπει να διαδραματίσουν τον ρόλο που τους αναλογεί άνδρες και γυναίκες, να συμμετέχουν στο διάλογο και τη συνεργασία μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών, αλλά και στην εφαρμογή επιτυχημένων πρακτικών.

1.3

Πέρα από τις ειδικές συστάσεις που διατυπώνονται κατωτέρω και σε όλο το κείμενο της γνωμοδότησης, βασικές προϋποθέσεις για την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην απασχόληση και της συμβολής τους στην οικονομική ανάπτυξη είναι οι εξής:

2.1

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι η οικονομική ανάπτυξη από μόνη της δεν αρκεί πλέον για να εξασφαλιστεί πραγματική πρόοδος των κοινωνιών, εκτός και αν πρόκειται για ανάπτυξη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς. Η ισότητα των φύλων καθίσταται, επομένως, σημαντική προϋπόθεση για την επίτευξη αυτής της προόδου. Ταυτόχρονα, η μέτρηση του ΑΕγχΠ δεν θα πρέπει να βασίζεται πλέον αποκλειστικά στο πρότυπο της παραγωγής/κατανάλωσης, αλλά να περιλαμβάνει και δείκτες όπως η ευημερία και η (οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική) βιωσιμότητα, ώστε να διαμορφωθεί «μια πιο ισορροπημένη πολιτική» (3).

2.2

Η ισότητα των φύλων γίνεται συχνά αντιληπτή ως καταναγκασμός ή ως κόστος. Είναι, ωστόσο, απαραίτητο να αναγνωριστεί και το κόστος της μη ισότητας, καθώς και η θετική οικονομική συμβολή της ισότητας των φύλων, ως επένδυσης που ευνοεί την παραγωγικότητα.

2.3

Οι στόχοι της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» —και ιδιαίτερα η αύξηση του ποσοστού απασχόλησης των ατόμων 20-64 ετών σε 75 % έως το 2020 και η μείωση κατά τουλάχιστον 20 εκατομμύρια του αριθμού των ατόμων που πλήττονται ή που κινδυνεύουν από φτώχεια— είναι αδύνατο να επιτευχθούν χωρίς την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας και στον δημόσιο βίο. Επιπροσθέτως, η πλήρης σύγκλιση των ποσοστών συμμετοχής των δύο φύλων θα επέφερε αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ κατά περίπου 12 % έως το 2030 (4).

2.4

Δεδομένης της συρρίκνωσης του ενεργού πληθυσμού (5), η Ευρώπη δεν πρόκειται να επιτύχει την οικονομική ανάπτυξη που επιδιώκει χωρίς αύξηση των δυνατοτήτων ένταξης των γυναικών στην αγορά εργασίας. Το 2012, το ποσοστό απασχόλησης των ανδρών (20-64 ετών) ήταν 74,6 %, ενώ των γυναικών ήταν μόλις 62,4 %. Όταν η απασχόληση μετριέται σε ισοδύναμα πλήρους απασχόλησης, η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη, καθώς το σημερινό επίπεδο απασχόλησης των γυναικών ισοδυναμεί με το 53,5 % της πλήρους απασχόλησης του συνολικού γυναικείου εργατικού δυναμικού (6).

2.5

Η αύξηση του ποσοστού απασχόλησης των γυναικών έχει ήδη συμβάλει σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη κατά τα τελευταία 50 χρόνια. Είναι, όμως, σημαντικό να σημειωθεί ότι η εργασία που παρέχουν αμισθί οι γυναίκες στην οικογένεια δεν λαμβάνεται υπόψη ως συμβολή στην οικονομία. Η δημιουργία θέσεων εργασίας για την παροχή υπηρεσιών στις οικογένειες θα συνέβαλλε στη μετατροπή της άδηλης αυτής μορφής εργασίας σε αμειβόμενη απασχόληση και θα δημιουργούσε φορολογικά έσοδα, συνταξιοδοτικές εισφορές κλπ.

2.6

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι οι άνεργες γυναίκες δεν περιλαμβάνονται πάντοτε στις στατιστικές και δεν καταγράφονται πάντα μεταξύ των ανέργων, αλλά αποτελούν ένα όντως ανεκμετάλλευτο δυναμικό. Πράγματι, η μείωση της απασχόλησης των γυναικών δεν μεταφράζεται άμεσα σε ανεργία, αλλά σε αδράνεια και σε αδήλωτη εργασία, εφόσον το "αποθαρρυντικό" αποτέλεσμα είναι χαμηλότερη προσφορά εργασίας εκ μέρους των γυναικών. Συνεπώς, τα στατιστικά στοιχεία, σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δεν μπορούν να καταδείξουν την αληθινή και πραγματική κατάσταση. Η ΕΟΚΕ ζητά τα στατιστικά στοιχεία που συλλέγονται και υποβάλλονται σε επεξεργασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο σχετικά με την απασχόληση των γυναικών να διαχωρίζονται περισσότερο από τα στοιχεία του ιδιωτικού τομέα παροχής υπηρεσιών.

2.7

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι στην Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης θα πρέπει να καθορίζονται στόχοι για την απασχόληση των γυναικών (7), επειδή οι εστιασμένες πολιτικές μπορούν να μειώσουν τις ανισότητες μεταξύ των δύο φύλων και να προωθήσουν τη συμμετοχή όλων των ατόμων, αυξάνοντας έτσι σημαντικά το αναπτυξιακό δυναμικό της οικονομίας της ΕΕ (8). Οι πολιτικές αυτές —οι οποίες περιλαμβάνουν (αλλά δεν περιορίζονται σ)τη διαθεσιμότητα υπηρεσιών για τη φροντίδα εξαρτημένων μελών της οικογένειας και την άρση των οικονομικών αντικινήτρων για την εργασία των μελών που κερδίζουν το δεύτερο εισόδημα του νοικοκυριού— είναι ουσιώδεις για να αυξηθεί η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να χρησιμοποιούν αυτές τις πολιτικές για τη βελτίωση της απασχολησιμότητας και τη στήριξη της πρόσβασης στην απασχόληση και της επιστροφής στην εργασία.

2.8

Η αυστηρή λιτότητα έχει ως αποτέλεσμα περικοπές στον δημόσιο τομέα και στις υπηρεσίες· στο πλαίσιο αυτό, οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες να χάσουν τη δουλειά τους, καθώς αποτελούν την πλειονότητα των εργαζομένων του Δημοσίου. Η ομάδα που υφίσταται τη μεγαλύτερη επιδείνωση του επιπέδου διαβίωσής της λόγω των περικοπών των δημόσιων υπηρεσιών είναι οι μόνοι γονείς, η πλειονότητα των οποίων είναι πάλι γυναίκες. Ταυτόχρονα, οι γυναίκες αποτελούν την πλειοψηφία των παρόχων άμισθης φροντίδας, οπότε κατά πάσα πιθανότητα εκείνες είναι που θα πρέπει να καλύψουν το κενό από τις περικοπές των υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας (9). Η Επιτροπή θα πρέπει να εκπονήσει μια σφαιρική μελέτη σχετικά με τον αντίκτυπο της λιτότητας στην ισότητα των ευκαιριών, προκειμένου να εξεταστούν πιο ποιοτικές λύσεις και να ερευνήσει τον τρόπο με τον οποίο τα μέτρα λιτότητας έχουν επηρεάσει την ποσότητα και την ποιότητα της απασχόλησης των γυναικών τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα παροχής υπηρεσιών.

2.9

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι οι πολιτικοί ιθύνοντες της ΕΕ επικεντρώνονται μεν στη γενική απασχολησιμότητα, αλλά δεν προβλέπουν μέτρα για την αξιοποίηση του δυναμικού των οικονομικά ανενεργών γυναικών, οι οποίες θα μπορούσαν να παράσχουν σημαντική συμβολή στην οικονομική ανάπτυξη της ΕΕ.

2.10

Η ΕΟΚΕ συνιστά να κατανέμονται οι πόροι της ΕΕ με μεγαλύτερη ευαισθησία έναντι της διάστασης του φύλου και προτρέπει τόσο τα όργανα της ΕΕ όσο και τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν τις συστάσεις που διατυπώνονται στην «Αξιολόγηση της στήριξης της ισότητας των φύλων από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο» (10).

3.1

Οι βελτιώσεις του μορφωτικού επιπέδου είναι υπεύθυνες περίπου για το 50 % της αύξησης του ΑΕγχΠ των χωρών της ΕΕ στο διάστημα 1960-2008· το ήμισυ περίπου αυτής της αύξησης οφείλεται στη βελτίωση του μορφωτικού επιπέδου των γυναικών (11).

3.2

Οι εκθέσεις του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) (12) και του ΟΟΣΑ δείχνουν ότι οι γυναίκες, για διάφορους λόγους, έχουν λιγότερες ευκαιρίες απασχόλησης από τους άνδρες και ότι είναι πολύ πιθανό να λάβουν χαμηλότερη αμοιβή για την ίδια εργασία, παρότι το μορφωτικό τους επίπεδο είναι σήμερα υψηλότερο από των ανδρών στις περισσότερες χώρες της ΕΕ.

3.3

Οι συστηματικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων (13) κατά την επιλογή του αντικειμένου των σπουδών εμποδίζουν τις οικονομίες να αξιοποιήσουν στο έπακρο τη δεξαμενή των ταλέντων τους, με αποτέλεσμα κακή κατανομή του ανθρώπινου κεφαλαίου και απώλεια δυνατοτήτων καινοτομίας και οικονομικής ανάπτυξης. Τα όργανα και τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να εξαλείψουν τις ανισότητες μεταξύ των φύλων στην εκπαίδευση, προωθώντας μιαν αλλαγή νοοτροπίας των μαθητών, των εκπαιδευτικών, των γονέων και της κοινωνίας γενικότερα. Η παρέμβαση αυτή θα πρέπει να αρχίζει από τα πρώτα χρόνια της μαθητικής ζωής, πριν παγιωθούν μέσα τους στερεοτυπικές αντιλήψεις και στάσεις ως προς το πού διαπρέπουν τα αγόρια και πού τα κορίτσια και τι ικανοποιεί περισσότερο τα μεν και τα δε.

3.4

Η ΕΟΚΕ συνιστά να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις πρωτοβουλίες και τα έργα που χρηματοδοτούνται με κονδύλια της ΕΕ (ΕΚΤ, προγράμματα διά βίου μάθησης κλπ.). Τα χρηματοδοτικά αυτά μέσα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να αυξηθούν οι δυνατότητες αναβάθμισης των προσόντων και εξεύρεσης εργασίας των γυναικών που επιθυμούν να επιστρέψουν στον επαγγελματικό βίο ή/και για την επαγγελματική ανέλιξη των γυναικών.

4.1

Τα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ αντιμετωπίζουν το διττό πρόβλημα της γήρανσης του πληθυσμού και της υπογεννητικότητας. Οι παράγοντες αυτοί θα επιφέρουν συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού κατά τα επόμενα 20 έτη, αν παραμείνουν σταθερά τα ποσοστά συμμετοχής των ανδρών και των γυναικών στην αγορά εργασίας (14).

4.2

Είναι απαραίτητη η ριζική αλλαγή των ανισοτήτων που επικρατούν σήμερα μεταξύ των δύο φύλων στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Η στήριξη των ανδρών για την καλύτερη εξισορρόπηση του επαγγελματικού και του οικογενειακού τους βίου είναι ένα σημαντικό βήμα για την επίτευξη πιο ισότιμης κατανομής της μισθωτής και της άμισθης εργασίας μεταξύ γυναικών και ανδρών. Μια πιο ισότιμη κατανομή της γονικής άδειας μεταξύ των δύο γονέων θα μείωνε τα αντικίνητρα για την πρόσληψη γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία από τους εργοδότες.

4.3

Οι αλλαγές στη ζήτηση εργασίας —για παράδειγμα, λόγω της εμφάνισης νέων μεθόδων παραγωγής και διαφορετικών συνθηκών εργασίας και, ιδίως, της στροφής από τη βιομηχανία και τη γεωργία στις υπηρεσίες— αποτελούν σημαντικό παράγοντα διεύρυνσης της συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό και ευθύνονται για την αυξανόμενη ζήτηση εργαζόμενων γυναικών.

4.4

Παρότι η μερική απασχόληση ενθάρρυνε περισσότερες γυναίκες να ενταχθούν στην επίσημη αγορά εργασίας, η εργασία με μειωμένο ωράριο μπορεί μακροπρόθεσμα να μειώσει τις δυνατότητες κατάρτισης και τις προοπτικές σταδιοδρομίας, να επηρεάσει τις συνταξιοδοτικές παροχές των συνταξιούχων και να αυξήσει τον κίνδυνο φτώχειας τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και στην τρίτη ηλικία. Τούτο είναι ιδιαίτερα εμφανές στη μορφή «ακούσιας» μερικής απασχόλησης η οποία τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί (15) διότι, ως απάντηση στην κρίση, η σχέση εργασίας μερικής απασχόλησης παρέχεται αμέσως στις γυναίκες οι οποίες είναι υποχρεωμένες να τη δεχτούν επειδή ή δεν έχουν άλλη επιλογή από πλευράς εργασίας ή για να μην χάσουν την εργασία τους. Θα πρέπει να δοθεί προσοχή στη μεγάλη ανισορροπία που υπάρχει μεταξύ γυναικών και ανδρών όσον αφορά τη μερική απασχόληση (31,6 % και 8 % αντιστοίχως) και να αρθεί κάθε ενδεχόμενο εμπόδιο για τη μετάβαση από τη μερική απασχόληση σε εργασία πλήρους ωραρίου.

4.5

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι οι πολιτικές που ενθαρρύνουν τα νοικοκυριά να κερδίζουν δύο εισοδήματα και βοηθούν τους εργαζόμενους ενηλίκους να αντεπεξέλθουν στις οικογενειακές τους υποχρεώσεις είναι σημαντικοί παράγοντες προώθησης της συμμετοχής των γυναικών στον επαγγελματικό βίο. Ένα κατάλληλο μίγμα οικονομικής και πρακτικής υποστήριξης διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο.

4.6

Οι υψηλότεροι φορολογικοί συντελεστές για το μέλος που εξασφαλίζει το δεύτερο εισόδημα της οικογένειας μπορούν να μειώσουν τη συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό, καθώς αποθαρρύνουν την ένταξή τους στην αγορά εργασίας (16). Επομένως, τα συστήματα φορολόγησης και κοινωνικών παροχών πρέπει να προσαρμοστούν, έτσι ώστε να μην αποθαρρύνουν την εργασία του μέλους που αποκομίζει το δεύτερο εισόδημα.

4.7

Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην άτυπη, επισφαλή εργασία, συμπεριλαμβανομένης της ψευδοαυτοαπασχόλησης, η οποία πλήττει τις γυναίκες περισσότερο από ό,τι τους άνδρες και αυξάνει τις πιθανότητές τους να πέσουν θύμα εκμετάλλευσης. Τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να κυρώσουν χωρίς καθυστέρηση τη Σύμβαση αριθ. 189 της ΔΟΕ σχετικά με την αξιοπρεπή εργασία για το οικιακό προσωπικό, η οποία καθορίζει εργασιακά πρότυπα για τους απασχολούμενους σε οικιακές εργασίες (17).

5.1

Η ΕΟΚΕ προτρέπει τους πολιτικούς ιθύνοντες να μειώσουν τις ανισότητες μεταξύ των δύο φύλων εξαλείφοντας το μισθολογικό χάσμα ανάμεσά τους (που είναι 16,2 % κατά μέσον όρο), καθώς οι ίσες αμοιβές δεν θα ωφελήσουν μόνο τις γυναίκες, αλλά και το σύνολο της κοινωνίας. Σύμφωνα με την «Εκτίμηση της ευρωπαϊκής προστιθέμενης αξίας», η μείωση του μισθολογικού χάσματος μεταξύ των δύο φύλων κατά μία ποσοστιαία μονάδα θα αυξήσει την οικονομική ανάπτυξη κατά 0,1 % (18).

5.2

Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την ανησυχία της για το εξαιρετικά ευρύ χάσμα που υπάρχει μεταξύ των δύο φύλων όσον αφορά τις συντάξεις (39 % κατά μέσον όρο στην ΕΕ-27 (19)), το οποίο είναι υπερδιπλάσιο του μισθολογικού χάσματος. Ιδιαίτερα ανησυχητικός είναι ο αφανής χαρακτήρας του προβλήματος, το οποίο δεν συνίσταται μόνο στην ύπαρξη μεγάλων διαφορών στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, αλλά και στην εξαιρετική πολυπλοκότητά τους, επειδή εξαρτώνται από το ιστορικό απασχόλησης των εργαζομένων (ιδίως από τις διαφορές των αποδοχών και τις διαφορές των ωρών και των ετών εργασίας), από τα συνταξιοδοτικά συστήματα και, ιδιαίτερα, από τον αντίκτυπο των αποδοχών ολόκληρης της σταδιοδρομίας στις συνταξιοδοτικές παροχές και από τον βαθμό στον οποίο τα συνταξιοδοτικά συστήματα αντισταθμίζουν τις διακοπές της σταδιοδρομίας για τη φροντίδα παιδιών ή άλλων εξαρτώμενων συγγενών.

5.3

Η ΕΟΚΕ πιστεύει, επομένως, ότι οι ανισότητες μεταξύ των δύο φύλων ως προς τις συντάξεις θα μειωθούν, πρώτον, με τη γεφύρωση του μισθολογικού χάσματος και, δεύτερον, με την προσθήκη του «οικογενειακού χρόνου» —για τη φροντίδα παιδιών και ηλικιωμένων, την παροχή βοήθειας σε ένα μέλος της οικογένειας ενόσω πάσχει από μακροχρόνια ασθένεια κλπ.— στα συστήματα σώρευσης των συντάξεων τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών (20) (διασφαλίζοντας ταυτόχρονα τη δυνατότητα των εργαζομένων να λαμβάνουν άδεια για φριντίδα και παροχή βοήθειας).

6.1

Μια πρόσφατη μελέτη του ΟΟΣΑ (21) τονίζει ότι οι διαφορές μεταξύ των δύο φύλων όσον αφορά την επιχειρηματικότητα είναι μεγάλες και επίμονες σε πολλά επίπεδα, μεταξύ των οποίων οι υποκειμενικές προτιμήσεις για την επιχειρηματικότητα, το μέγεθος και οι οικονομικές επιδόσεις των επιχειρήσεων ή η πρόσβαση και η χρήση των χρηματοδοτικών κεφαλαίων. Οι γυναίκες επιχειρηματίες έχουν και άλλους στόχους, πέρα από τη μεγιστοποίηση του κέρδους, καθώς και ευρύτερους τρόπους μέτρησης των επιδόσεων, που προβάλλουν καλύτερα τη συμβολή τους στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη.

6.2

Η παροχή βοήθειας σε περισσότερες γυναίκες για να ανοίξουν τη δική τους επιχείρηση και η στήριξη για την ανάπτυξη ήδη υφιστάμενων επιχειρήσεων που διοικούνται από γυναίκες μπορούν να συμβάλουν (22) στη δημιουργία περισσότερων θέσεων εργασίας, στην προώθηση της καινοτομίας, στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της οικονομικής ανάπτυξης και στη μείωση του κοινωνικού αποκλεισμού. Είναι απαραίτητο να ληφθούν σημαντικά μέτρα για την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων των επιχειρήσεων για βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και δημιουργία θέσεων εργασίας στην Ευρώπη, ιδίως μετά την κρίση.

6.3

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη προτείνει να ληφθούν στο επίπεδο της ΕΕ τα ακόλουθα μέτρα για την προώθηση της γυναικείας επιχειρηματικότητας (23):

7.1

Διεθνείς μελέτες (24) επιβεβαιώνουν ότι οι γυναίκες σε διευθυντικές θέσεις έχουν θετικό αντίκτυπο στις οικονομικές επιδόσεις των επιχειρήσεων, στην επιχειρηματική νοοτροπία, στο ύφος της διαχείρισης και στην ανθεκτικότητα των επιχειρήσεων στην κρίση. Οι γυναίκες αναλαμβάνουν λιγότερους κινδύνους και δίνουν προτεραιότητα στη βιώσιμη ανάπτυξη· ωστόσο, τα εμπόδια για την επίτευξη της ισότητας των φύλων στη λήψη αποφάσεων είναι πολύ πιο βαθιά από όσο γίνεται ανοιχτά παραδεκτό.

7.2

Η ΕΟΚΕ ελπίζει να υιοθετηθεί από όλους τους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς λήψης αποφάσεων ένα ελάχιστο επίπεδο ίσης συμμετοχής σε αυτή τη διαδικασία, σε πνεύμα αυτορρύθμισης. Οι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο εταιρείες, καθώς και όλοι οι δημόσιοι οργανισμοί, θα πρέπει να προωθήσουν διαφανείς διαδικασίες υποβολής υποψηφιότητας και ορισμού των ανώτερων διευθυντικών στελεχών τους, σε πνεύμα καθολικής συμμετοχής και ελεύθερης επιλογής. Εντούτοις, ποτέ δεν θα μπορέσει να επιτευχθεί κάτι σημαντικό, αν δεν προθυμοποιηθούν τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες να αναλάβουν θετική δράση.

7.3

Η ΕΟΚΕ προτρέπει τους πολιτικούς ιθύνοντες και τις επιχειρήσεις να επανεξετάσουν τα ακόλουθα ζητήματα, για να εξασφαλίσουν ότι υπάρχει ισορροπία των φύλων σε όλα τα όργανα λήψης αποφάσεων:

7.4

Για να υλοποιηθεί η στρατηγική για την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών (2010-2015) (25), η ΕΟΚΕ συνιστά ίση εκπροσώπηση ανδρών και γυναικών στον δημόσιο βίο και ιδίως στην πολιτική, διότι η τρέχουσα υποεκπροσώπηση των γυναικών περιορίζει τα δικαιώματα συμμετοχής τους (26). Τα όργανα και τα κράτη μέλη της ΕΕ, όπως και οι οργανώσεις των κοινωνικών εταίρων, θα πρέπει να δώσουν το καλό παράδειγμα και να θέσουν στόχους για την ισότητα των φύλων στα εσωτερικά πολιτικά τους όργανα και στις διοικητικές τους υπηρεσίες, ιδίως στα ανώτατα επίπεδα.

8.1

Ένας σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας είναι η πρόσβαση σε ολοήμερους παιδικούς και ιδίως βρεφονηπιακούς σταθμούς. Οι αυξήσεις των δημόσιων δαπανών για υπηρεσίες φροντίδας των παιδιών έχουν άμεση συνάρτηση με τις αυξήσεις της πλήρους απασχόλησης των γυναικών (27).

8.2

Η υλοποίηση των στόχων της Βαρκελώνης αποτελεί, συνεπώς, αναγκαιότητα. Ωστόσο, σύμφωνα με μία πρόσφατη έκθεση της Επιτροπής, το 2010 μόνο 10 κράτη μέλη είχαν επιτύχει τον στόχο της Βαρκελώνης για τα παιδιά κάτω των 3 ετών. Το ίδιο έτος, για την κατηγορία των παιδιών μεταξύ 3 ετών και έναρξης της υποχρεωτικής σχολικής φοίτησης, μόνο 11 κράτη μέλη είχαν επιτύχει τον στόχο του 90 % (28).

8.3

Αφού τα κράτη μέλη με τα υψηλότερα ποσοστά γεννήσεων είναι επίσης εκείνα που έχουν καταβάλει τις μεγαλύτερες προσπάθειες για τη διευκόλυνση του συνδυασμού επαγγελματικής και προσωπικής ζωής των γονέων, καθώς και εκείνα που παρουσιάζουν τα υψηλότερα ποσοστά απασχόλησης των γυναικών (29), τα κράτη μέλη θα πρέπει να παρέχουν πιο αποτελεσματική, οικονομικά προσιτή, προσβάσιμη και ποιοτική στήριξη στις οικογένειες με παιδιά, μέσω πολιτικών (30) όπως:

9.1

Παρά τη βελτίωση του μορφωτικού επιπέδου των κοριτσιών κατά τις τελευταίες δεκαετίες, που αύξησε τις δυνατότητες των γυναικών να κερδίζουν το δικό τους εισόδημα, η στάση της κοινωνίας έναντι της απασχόλησης των γυναικών και η σύγκρουση ανάμεσα στις οικογενειακές αξίες και την ισότητα εξακολουθούν να εμποδίζουν την ισόρροπη συμμετοχή των φύλων στην αγορά εργασίας.

9.2

Η ΕΟΚΕ ανησυχεί ιδιαίτερα για τις διακρίσεις εις βάρος των γυναικών που τυχαίνει να είναι ανάπηρες, μετανάστριες ή προερχόμενες από εθνοτική μειονότητα. Γι’ αυτό, ζητεί ταχεία εφαρμογή της οδηγίας για την ίση μεταχείριση (31).

9.3

Η βία κατά των γυναικών δεν είναι μόνο ένα απαράδεκτο κοινωνικό πρόβλημα, αλλά έχει και μεγάλο οικονομικό κόστος. Εκτιμάται ότι η βία εις βάρος γυναικών έχει ετήσιο κόστος τουλάχιστον 32 δισεκατομμύρια ευρώ στα 47 κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης (32). Οι δημόσιες πολιτικές για την εξάλειψη της σεξιστικής βίας μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Η παραδοσιακή εικόνα του ρόλου των γυναικών στην κοινωνία θα αλλάξει μόνο όταν οι γυναίκες θα έχουν πρόσβαση στην εξουσία επί ίσοις όροις με τους άνδρες.

9.4

Ο ρόλος της βιομηχανίας των μέσων μαζικής ενημέρωσης έχει καθοριστική σημασία για την προώθηση της ισότητας των φύλων. Τα ΜΜΕ δεν αντικατοπτρίζουν μόνο, αλλά και δημιουργούν κοινωνικο-πολιτιστικά πρότυπα και κανόνες και αποτελούν ισχυρό παράγοντα διαμόρφωσης της κοινής γνώμης και των πολιτιστικών αξιών. Επίσης, είναι ακριβώς το περιεχόμενο των ΜΜΕ εκείνο που προωθεί την ευρεία κατανόηση της πολύπλοκης φύσης της ισότητας των φύλων από όλους τους κοινωνικούς φορείς, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών ιθυνόντων και του κοινού· γι’ αυτό, πρέπει να εξαλειφθούν επειγόντως οι συνεχιζόμενες ανισότητες που παρουσιάζονται με τη μορφή υποεκπροσώπησης (ιδίως στα υψηλότερα κλιμάκια), εμποδίων στην επαγγελματική ανέλιξη και χαμηλότερης αμοιβής (συγκριτικά με τους άνδρες) στον τομέα των ΜΜΕ (33).

21.11.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 341/11

1.1

Η ΕΟΚΕ συνιστά τόσο στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα όσο και στην λεγόμενη «ανοιχτή ομάδα εργασίας», που συγκροτήθηκε από την 67η γενική συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στις 17 Δεκεμβρίου 2012, να απαιτήσουν και να εφαρμόσουν τη μέθοδο των εκ των προτέρων αξιολογήσεων του οικονομικού, κοινωνικού και περιβαλλοντικού αντικτύπου, τόσο κατά τη φάση προσδιορισμού των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης, όσο και κατά την παγκόσμια διαπραγμάτευση στόχων που θα κληθούν να αναδειχθούν ως οικουμενικά εφαρμοστέοι, και τούτο προκειμένου να υπάρξουν μέσα εξισορρόπησης των ευνοϊκών ή των δυσμενών διακυμάνσεων που ενδέχεται να προκύψουν ή να συνυπάρχουν μεταξύ κλάδων, γεωγραφικών περιοχών ή πεδίων δραστηριοτήτων.

1.2

Όλα τα κοινωνικά προγράμματα που είναι ουσιαστικής σημασίας για την επίτευξη κάθε στόχου βιώσιμης ανάπτυξης –τόσο αυτά που αφορούν την παιδεία ή την υγεία, όσο και αυτά που αφορούν την ανεργία των νέων– πρέπει να εξαιρούνται, κατά προτεραιότητα, από τις δημοσιονομικές περικοπές.

1.3

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη βούληση της ΕΕ να επιδιώξει την υλοποίηση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», αφενός, μέσω του ευρωπαϊκού εξαμήνου, αξιοποιώντας την ευκαιρία που της παρέχεται να του δώσει ιδιαίτερο νόημα προτείνοντας μια κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική στρατηγική απαλλαγμένη από στεγανά, και, αφετέρου, μέσω της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την ολοκληρωμένη βιώσιμη ανάπτυξη.

1.4

Συνιστά τη συμμετοχή της ευρωπαϊκής κοινωνίας πολιτών στην υλοποίηση της εν λόγω στρατηγικής, από κοινού με τις οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών (ΟΚΠ), τους κοινωνικούς εταίρους και τις εθνικές οικονομικές και κοινωνικές επιτροπές και παρεμφερείς οργανώσεις.

1.5

Καλεί τα κράτη μέλη και τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα:

1.6

Η ΕΟΚΕ προτρέπει την ΕΕ:

2.1

Η απόφαση να κινηθεί μια διαδικασία που θα οδηγήσει στη χάραξη στόχων βιώσιμης ανάπτυξης υπήρξε μια από τις κύριες αποφάσεις της διάσκεψης Ρίο+20. Η εν λόγω διαδικασία ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2013, με τη συγκρότηση ανοιχτής ομάδας μελέτης διακυβερνητικής δομής, που επιφορτίστηκε να υποβάλει έκθεση και πρόταση στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, στο διάστημα μεταξύ Σεπτεμβρίου 2013 και Σεπτεμβρίου 2014. Σύμφωνα με το τελικό έγγραφο της διάσκεψης Ρίο+20, η διαδικασία αυτή πρέπει να συντονιστεί με τις δραστηριότητες που σχετίζονται με το πρόγραμμα ανάπτυξης για την περίοδο μετά το 2015.

2.2

Η παρούσα γνωμοδότηση συνδέεται με την γνωμοδότηση πρωτοβουλίας του τμήματος NAT με τίτλο «Η πράσινη οικονομία – Προαγωγή της βιώσιμης ανάπτυξης στην ΕΕ» (1), που η ΕΟΚΕ υιοθέτησε τον Ιούνιο του 2013, και με την γνωμοδότηση του τμήματος REX σχετικά με την ανακοίνωση της Επιτροπής «Αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης για όλους: εξάλειψη της φτώχειας και εξασφάλιση βιώσιμου μέλλοντος για τον κόσμο» (2). Σε μια ευρωπαϊκή προοπτική βιώσιμης ανάπτυξης, πρέπει να διαφυλάσσεται και να ενισχύεται το ευρωπαϊκό κοινωνικό πρότυπο, ως στοιχείο άρρηκτα συνδεδεμένο με την επιτυχημένη μετάβαση σε μια πράσινη οικονομία. Η αναμονή μιας διεθνούς συμφωνίας σχετικά με τον προσδιορισμό των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) δεν μπορεί να αποτελεί πρόσχημα για την αναβολή ή την περιστολή των δεσμεύσεων που έχουν αναλάβει οι εκβιομηχανισμένες χώρες στα πλαίσια των πολιτικών αναπτυξιακής βοήθειας και συνεργασίας.

2.3

Σύμφωνα με την επιστολή της, με την οποία ζητά την εκπόνηση της παρούσας διερευνητικής γνωμοδότησης, η Επιτροπή συνδέει μεταξύ τους, τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης, την πράσινη οικονομία χωρίς αποκλεισμούς και την εξάλειψη της φτώχειας. Ζητά να προταθούν τρόποι ώστε η οικονομική, η κοινωνική και η περιβαλλοντική διάσταση να ενταχθούν επιτυχώς σε μελλοντικούς καθολικούς στόχους βιώσιμης ανάπτυξης. Επί του προκειμένου, η Επιτροπή θα επιθυμούσε να εμπλουτιστεί ο προβληματισμός με τις απόψεις των διεθνών ομόλογων της ΕΟΚΕ οργανώσεων.

2.4

Η ΕΟΚΕ, με την ευκαιρία δύο συνεδριάσεων του Παρατηρητηρίου Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΠΒΑ), προέβη σε ακρόαση εκπροσώπων των κύριων ομάδων (των λεγόμενων «Major Groups») που αναγνωρίστηκαν από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) κατά τη διάσκεψη Ρίο+20.

2.5

Τα Ηνωμένα Έθνη, από την πλευρά τους, συγκρότησαν ομάδα υψηλού επιπέδου, απαρτιζόμενη από εκπροσώπους κυβερνήσεων, η οποία θα προτείνει, τον Σεπτέμβριο του 2013, μία πρώτη έκθεση, ενώ ο κ. Achim Steiner, αναπληρωτής γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών και εκτελεστικός διευθυντής του προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP), πραγματοποίησε ομιλία στις 14 Μαΐου, απευθυνόμενος στα μέλη της ΕΟΚΕ και σε άλλους εκπροσώπους της κοινωνίας πολιτών, με θέμα «Προώθηση της ανάπτυξης μετά τη διάσκεψη Ρίο+20». Εξέφρασε την ανάγκη μιας εντελώς ανοιχτής διαδικασίας διαβούλευσης για τους ΣΒΑ, στην οποία θα συμμετέχουν κυβερνήσεις, κοινωνία πολιτών και ιδιωτικός τομέας. Η κ. Kitty van der Heijden, πρεσβευτής βιώσιμης ανάπτυξης για τις Κάτω Χώρες και μέλος της λεγόμενης «ανοιχτής» ομάδας εργασίας, ενημέρωσε επίσης την ομάδα εργασίας του ΟΗΕ σχετικά με την εμπειρία της.

—

να έχουν ως βάση το πρόγραμμα δράσης «21ος αιώνας» και το σχέδιο υλοποίησης του Γιοχάνεσμπουργκ·

—

να στηρίζονται στις ήδη αναληφθείσες δεσμεύσεις·

—

να αφορούν κυρίως τομείς προτεραιότητας με στόχο την υλοποίηση της βιώσιμης ανάπτυξης, σύμφωνα με το τελικό έγγραφο·

—

να λαμβάνουν υπόψη, κατά τρόπο ισόρροπο, τις τρεις πτυχές της βιώσιμης ανάπτυξης και τα στοιχεία που τις συνδέουν μεταξύ τους·

—

να συνάδουν με το αναπτυξιακό πρόγραμμα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για την περίοδο μετά το 2015 και να ενσωματώνονται σ’ αυτό·

—

να μην γίνουν αιτία να παραμεληθούν οι αναπτυξιακοί στόχοι της χιλιετίας (ΑΣΧ)·

—

να προβλέπουν την ενεργό συμμετοχή στη σχετική διαδικασία όλων των ενδιαφερομένων, ανάλογα με την περίπτωση, μερών.

3.3.1

Σύμφωνα με την οργάνωση Oxfam International (Oxfam, Post-2015 Development Goals: Oxfam International Position, January 2013), λόγου χάρη, το πλαίσιο για μετά το 2015 πρέπει να υποστηρίζει το όραμα αυτό, να προσδιορίζει ανάλογους στόχους και να υποδεικνύει λεπτομερώς την πορεία για την υλοποίησή του. Η επίτευξη της ευημερίας για όλους, με σεβασμό στις δυνατότητες του πλανήτη, θα απαιτήσει τον εκ βάθρων αναπροσανατολισμό της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ανάπτυξης.

3.3.2

Σύμφωνα με τον ίδιο πάντοτε ΜΚΟ, οι συζητήσεις σχετικά με την περίοδο μετά το 2015 χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα σχετικά με τον ρόλο που πρέπει να δοθεί σε ένα ενδεχόμενο «πλαίσιο» και με τον τρόπο κατά τον οποίο ένα τέτοιο πλαίσιο μπορεί να μεταβάλει στην πράξη την κατάσταση των ανθρώπων που ζουν σε συνθήκες φτώχειας. Καίρια σημασία έχει να υπάρξει συμφωνία ως προς τον τρόπο επίτευξης των στόχων, ώστε να μπορέσουν αυτοί να προσδιοριστούν επακριβώς. Οι στόχοι αυτοί πρέπει να τονώνουν την πολιτική βούληση και τις δημόσιες πρωτοβουλίες που αποβλέπουν στην εξάλειψη της φτώχειας και των ανισοτήτων και στη διαφύλαξη του πλανήτη, με βάση τα εξής:

3.4.1

Η βιώσιμη ανάκαμψη της πραγματικής οικονομίας προϋποθέτει κατ’ ανάγκη ένα πρότυπο παραγωγής με αποδοτικότερη χρήση των πόρων. Η Ευρώπη θα έπρεπε όχι μόνο να υποστηρίζει ένα πληρέστερο και πιο φιλόδοξο ευρωπαϊκό πολιτικό πλαίσιο για τα κλιματικά θέματα, ώστε να επιτευχθούν οι ευρύτεροι κλιματικοί στόχοι με ορίζοντα το 2050, αλλά παράλληλα να στηρίξει τη βιομηχανική της βάση και τους κλάδους και επαγγέλματα που συνδέονται μ’ αυτήν.

3.4.2

Οι κυριότερες προκλήσεις είναι πώς θα επιτευχθεί ο στόχος μιας οικονομίας με αποδοτική χρήση των πόρων και χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές και πώς θα γίνει η διαχείριση αυτής της μετάβασης. Πρέπει να δοθεί έμφαση σε δύο στοιχεία: αφενός, στη βιομηχανική πολιτική που θα πρέπει να εφαρμοστεί για την επίτευξη μιας πράσινης οικονομίας που να διατηρεί τη βιομηχανική της βάση και, αφετέρου, στις προοπτικές της απασχόλησης στα πλαίσια αυτά (Béla Galgóczi, Greening industries and creating jobs, European Trade Union Institue, 2012).

3.4.3

Η βιομηχανία επιτελεί πρωταγωνιστικό ρόλο σε θέματα έρευνας και ανάπτυξης, εμπορικών συναλλαγών και, σε μικρότερο βαθμό, επενδύσεων. Η μετάβαση προς μια ανάπτυξη χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, με βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, ανάδειξη του βιώσιμου έργου και προστασία της υγείας, αποκτά πλέον καίρια σημασία.

3.4.4

Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν από τους χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης που έχει ποτέ γνωρίσει από το 1929. Δύο στοιχεία είναι απολύτως αναγκαία για την επίτευξη των μελλοντικών στόχων και για μια βιώσιμη και διαρκή ανάπτυξη: 1) χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές και 2) δημοκρατία.

3.4.5

Η ΕΕ καλείται να συνεχίσει τις προσπάθειες έρευνας και ανάπτυξης, ώστε να δημιουργήσει τον αναγκαίο αριθμό θέσεων εργασίας για τον ενεργό της πληθυσμό, αντιμετωπίζοντας παράλληλα τις μελλοντικές αναπτυξιακές ανάγκες που προκαλεί ο υψηλότερος ρυθμός ανάπτυξης σε άλλες ηπείρους, και τούτο σε ποικίλους τομείς, όπως: υπηρεσίες, παιδεία, υγεία, περιβάλλον, μεταφορές, ενέργεια, στέγαση, αστικοποίηση, γεωργία, διατροφή κ.λπ.

3.5.1

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) έχει αναγνωρίσει ότι η «θεραπεία» της λιτότητας ήταν πιο επιθετική απ’ ό,τι είχε αρχικά υπολογίσει. Το συμπέρασμα που πρέπει να αντληθεί είναι ότι απαιτείται μείωση της δόσης. Όλα τα βασικά κοινωνικά προγράμματα, είτε αυτά αφορούν την παιδεία ή την υγεία είτε την ανεργία των νέων, πρέπει να εξαιρούνται από τις δημοσιονομικές περικοπές. Οι ανάγκες χρηματοδότησης στα κράτη μέλη της ΕΕ βρίσκονται σε κρίσιμα επίπεδα μετά τη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση, ενώ η αναχρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας δεν καλύπτεται επαρκώς με τη συμφωνία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) της ΕΕ. Τα μέτρα που συνιστούν η «τρόικα» Παγκόσμια Τράπεζα – ΔΝΤ – Συμβούλιο της ΕΕ δεν επιτρέπουν τη δημιουργία των απαραίτητων προϋποθέσεων για την αναθέρμανση μιας βιώσιμης και σταθερής οικονομικής ανάπτυξης.

3.5.2

Η ανάπτυξη έξυπνων κοινωνικών πολιτικών —όπως τα προγράμματα συνδρομής των ανέργων στην εξεύρεση απασχόλησης ή τα συστήματα που παρέχουν κοινωνική ασφάλιση στα πιο ευάλωτα μέλη της κοινωνίας μας— δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται αποκλειστικά ως κόστος. Συνιστά επένδυση για το μέλλον.

3.5.3

Οι νέοι έχουν πληγεί όλως ιδιαιτέρως, στο σύνολο της ζώνης του ευρώ, με ποσοστά ανεργίας που έχουν φθάσει το 22 % και που ξεπερνούν ακόμη και το 50 % σε χώρες όπως η Ισπανία και η Ελλάδα. Το 2010 το ποσοστό προσωρινής απασχόλησης των νέων ηλικίας 15-24 ετών ξεπερνούσε το 50 %, έφθασε δε σχεδόν το 70 % (Eurofound, Third European Quality of Life Survey, 2012 [Eurofound, Τρίτη Έρευνα για την ποιότητα ζωής στην Ευρώπη, 2012).

3.5.4

Ο πληθυσμός έχει παντού πληρώσει πολύ ακριβά για να επανορθωθούν οι καταστροφικές συνέπειες των πρακτικών των χρηματοπιστωτικών κύκλων που αποδείχθηκαν ανεύθυνες.

3.5.5

Η ΕΕ οφείλει να αποδώσει μεγαλύτερη σημασία στην κοινωνική διάσταση, ιδίως δε στον κοινωνικό διάλογο, όπως προβλεπόταν στον χάρτη πορείας που συνόδευε την ευρωπαϊκή Οικονομική και Νομισματική Ένωση. Πρέπει να συνδράμει τα κράτη μέλη ώστε να θεσπίσουν συστήματα εγγυήσεων για τη νεολαία, να βελτιώσουν τη διαφοροποίηση και την καινοτομία στη βιομηχανία, να ενισχύσουν την αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών της αγοράς εργασίας, να αυξήσουν τη δημιουργία απασχόλησης και να τονώσουν την κοινωνική επένδυση (ILO, Guy Ryder, Jobs, social inclusion and growth should top EU agenda, 14 February 2013 – ΔΟΕ, Guy Ryder, Απασχόληση, κοινωνική ενσωμάτωση και ανάπτυξη πρέπει να βρίσκονται στην κορφή της ατζέντας της ΕΕ, 14 Φεβρουαρίου 2013).

4.1

Από τις πρώτες ακροάσεις που διοργάνωσε η ΕΟΚΕ προκύπτει ότι η διάρθρωση μεταξύ των εισηγήσεων της κοινωνίας πολιτών που συγκέντρωσε η ΕΕ και αυτών που ζητούνται βάσει του συστήματος του ΟΗΕ, μέσω άμεσης διαβούλευσης, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως εύληπτη και διαφανής, όπως δικαιούταν να αναμένει ο Ευρωπαίος πολίτης. Οι εισηγήσεις των οργανώσεων που εκπροσωπούν την κοινωνία πολιτών βρίσκονται δίπλα σ’ εκείνες των ομάδων πίεσης που εκπροσωπούν ιδιωτικά συμφέροντα, στο ίδιο επίπεδο με τις εισηγήσεις των κυβερνήσεων, μέσα σ’ ένα χρονοδιάγραμμα που δεν αφήνει πολλά περιθώρια για την οργάνωση συζητήσεων με σεβασμό της ανεξαρτησίας των οργανώσεων και της αυτονομίας του κοινωνικού διαλόγου. Επιπλέον, σε όλη την παρακολούθηση των εργασιών της Διάσκεψης Ρίο+20, καθώς και των εργασιών της λεγόμενης «ανοιχτής» ομάδας, εμφανίζεται μια εικόνα που παραπέμπει σε προσπάθεια ανακίνησης ενός προκαθορισμένου προσανατολισμού, σαν να έχουν όλα ήδη παιχθεί κάπου αλλού.

4.2

Ευτυχώς, η ΕΕ αποφάσισε να εφαρμόσει όλη τη διαδικασία μέσα από την οικολογική στροφή της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και του ευρωπαϊκού εξαμήνου, προκειμένου να προταθεί μια εναρμονισμένη ευρωπαϊκή πρόταση, με βάση την οποία η Ευρώπη θα ενεργεί και θα εκφράζεται με μία ενιαία φωνή, σε παγκόσμιο επίπεδο.

4.3

Έχει μεγάλη σημασία σήμερα να ενταχθούν οι προβληματισμοί περί βιώσιμης ανάπτυξης στους κύριους τομείς της πολιτικής, οι οποίοι είναι προς το παρόν η στρατηγική «Ευρώπη 2020» και το ευρωπαϊκό εξάμηνο, ως κύριο μέσο διαχείρισής της.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις δηλώσεις της Επιτροπής και του Συμβουλίου, που διαβεβαιώνουν ότι τα συμπεράσματα και οι διαδικασίες που συμφωνήθηκαν στη διάσκεψη Ρίο+20 θα τεθούν σε εφαρμογή και θα αναπτυχθούν στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης χάρη στη στρατηγική «Ευρώπη 2020». Η ΕΟΚΕ θα επιδείξει άκρα επαγρύπνηση ώστε να βεβαιωθεί ότι αυτό θα επαληθευτεί (Council of the European Union, Rio+20: Outcome and follow-up to the UNCSD 2012 - Συμπεράσματα του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Οκτώβριος 2012) – 15477/12).

4.4

Η ΕΟΚΕ παρακολουθεί με ιδιαίτερη προσοχή τη διεύρυνση του κύκλου των φορέων που συμμετέχουν στη διαδικασία του ευρωπαϊκού εξαμήνου. Φέτος, η Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος συμμετέχει σε αυτήν πιο ενεργά παρά ποτέ. Τον περασμένο Δεκέμβριο, το Συμβούλιο Περιβάλλοντος συζήτησε για πρώτη φορά την ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης. Η ΕΟΚΕ θα συμβάλει ώστε η κοινωνία πολιτών να έχει τη δυνατότητα να εμπλουτίζει τη διαδικασία αυτή με ζητήματα που συνδέονται με τη βιώσιμη ανάπτυξη, και τούτο σε επίπεδο εθνικών οικονομικών και κοινωνικών επιτροπών, ορισμένες εκ των οποίων διαθέτουν πλέον ειδικές αρμοδιότητες επί του θέματος, καθώς επίσης και σε επίπεδο εθνικών συμβουλίων βιώσιμης ανάπτυξης.

4.5

Όσον αφορά την ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης, διαπιστώνεται ότι ο συσχετισμός μεταξύ των διαφόρων κρίσεων –δηλαδή της χρηματοπιστωτικής, της οικονομικής, της κοινωνικής, αλλά και της περιβαλλοντικής– δεν καθίσταται αρκετά σαφής, καθώς επίσης και ότι δεν είναι επαρκής η επίγνωση της απολύτως επείγουσας ανάγκης να υπάρξει σοβαρή πρόοδος προς αυξημένο οικολογικό προσανατολισμό, με βάση μια μεταστροφή του συνόλου της οικονομίας, και τούτο όχι «παρά την κρίση», αλλά επίσης και κυρίως λόγω της κρίσης. Δεν είναι πλέον δυνατό να συνεχίσουμε την ίδια πορεία.

4.6

Σχετικά με την ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης, πρέπει να υπάρξει έκκληση για ομοφωνία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΕΕ δεν μπορεί να δεσμεύεται στις διεθνείς διαπραγματεύσεις υπέρ του οικολογικού προσανατολισμού της οικονομίας και, από την άλλη πλευρά, να παραμελεί το ζήτημα αυτό στα κύρια έγγραφά της για την οικονομική πολιτική.

4.7

Επί του προκειμένου, η απουσία αναφοράς σε μια έννοια διακεκριμένης ανάπτυξης φαίνεται επίσης κάπως παράδοξη. Πώς μπορεί η ΕΕ να είναι πρωτοπόρος στον διεθνή προβληματισμό σχετικά με τους δείκτες πέρα από το ΑΕγχΠ, και στην έκθεσή της για την ανάπτυξη να αναφέρεται αποκλειστικά στο ΑΕγχΠ; Είναι αλήθεια ότι το έγγραφο εξετάζει τα κοινωνικά προβλήματα, δεν περιλαμβάνει όμως ρητή μνεία στον στόχο που συνίσταται στην ευημερία εντός των ορίων του πλανήτη μας (ο οποίος, ειρήσθω εν παρόδω, αποτελεί και τον τίτλο του έβδομου προγράμματος δράσης για το περιβάλλον).

4.8

Ο προβληματισμός σχετικά με τη σκοπιμότητα της θέσπισης άλλων δεικτών μπορεί ευτυχώς να τροφοδοτηθεί από πολλές αναλύσεις και πρέπει τώρα να καταλήξει σε μία λύση που θα στηρίζεται σε έναν διάλογο όπου θα συμμετέχουν ισότιμα οι θεσμικοί παράγοντες και οι εκπρόσωποι της κοινωνίας πολιτών, μέσα από μια διαδικασία ενσωμάτωσης όλων των ενδιαφερομένων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

4.9

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι η κατάργηση των επιζήμιων για το περιβάλλον επιδοτήσεων και η επιβολή περιβαλλοντικών φόρων αποτελούν, συστηματικά πλέον, στοιχεία της ετήσιας επισκόπησης της ανάπτυξης και των ειδικών συστάσεων προς τα κράτη μέλη, ενώ φέτος εξετάζονται επίσης τα ζητήματα της διαχείρισης των απορριμμάτων και των λυμάτων, καθώς και η βελτίωση της ανακύκλωσης.

5.1.1

Η μείωση της φτώχειας αποτελεί ζήτημα ισότητας και δικαιοσύνης, που καλύπτει την πρόσβαση σε υπηρεσίες όπως η υγεία και η παιδεία, καθώς και στην απασχόληση. Η ανάπτυξη των ΑΣΧ στηρίχτηκε υπερβολικά στους δωρητές. Για το μελλοντικό πλαίσιο, θα πρέπει να προβλεφθούν τα εξής:

5.1.2

Χάρη σε μια προσέγγιση περιορισμένη σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και προσανατολισμένη στα αποτελέσματα, οι ΑΣΧ είχαν σημαντική επίδραση στις πολιτικές διεθνούς ανάπτυξης. Η επικέντρωση σε ένα περιορισμένο φάσμα μετρήσιμων στόχων τους επέτρεψε να συμβάλουν στην αύξηση και στον αποτελεσματικότερο προσανατολισμό της αναπτυξιακής βοήθειας. Ωστόσο, όσο πλησιάζουμε στη λήξη της προθεσμίας, που είχε οριστεί για το 2015, καθίσταται προφανές ότι τα αποτελέσματα των στόχων θα είναι περιορισμένα, με επιτυχίες και αποτυχίες.

5.1.3

Οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) καλούνται να συμπληρώσουν το υπάρχον φάσμα των στόχων της χιλιετίας. Δύο είναι οι κύριες διαφορές ανάμεσα στους ΣΒΑ και τους ΑΣΧ: οι ΣΒΑ έχουν παγκόσμια εμβέλεια (σε αντίθεση με τους ΑΣΧ που αφορούν κυρίως τις χώρες του Νότου) και περιλαμβάνουν πτυχές πέρα από τον «μετακανόνα» της μείωσης της φτώχειας (φυσικοί πόροι, κατανάλωση, παραγωγή, ενέργεια, δικαιώματα του ανθρώπου κ.λπ.).

5.1.4

Τα δύο προσεχή έτη θα είναι καθοριστικά για τον προσδιορισμό του μελλοντικού προγράμματος δράσης για την ανάπτυξη. Οι δύο διαδικασίες —αναθεώρηση των ΑΣΧ και επισημοποίηση των ΣΒΑ— θα κληθούν να προτείνουν καίριους προσανατολισμούς που θα καθορίσουν τη δομή της βιώσιμης ανάπτυξης μετά το 2015.

Οι προσανατολισμοί αυτοί θα πρέπει να περιλαμβάνουν την εγγραφή της διάστασης της ισότητας των φύλων στον προϋπολογισμό των δημόσιων πολιτικών, κατά οριζόντιο τρόπο, ως πρωταρχικό παράγοντα καταπολέμησης της φτώχειας και των ανισοτήτων (4).

Η πρόκληση είναι τεράστια και θα πρέπει να στηριχτεί στην αναγνώριση πιο σημαντικού ρόλου στα δικαιώματα του ανθρώπου και στη συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών στις αποφάσεις, με στόχο μια πορεία που θα επικεντρώνεται στην οικονομία και στις υπηρεσίες ως μέσα ανθρώπινης ανάπτυξης (5).

21.11.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 341/16

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) θεωρεί ότι το ζήτημα της επισιτιστικής ασφάλειας πρέπει να τεθεί στο επίκεντρο των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως προϋπόθεση για μια στρατηγική παγκόσμιας σταθερότητας.

1.2

Στη συζήτηση σχετικά με το θέμα «τρόφιμα εναντίον καυσίμων», η ΕΟΚΕ, αν και συμφωνεί με την Ευρωπαϊκή Ένωση για την ανάγκη μείωσης της εξάρτησης από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων, καλεί την Επιτροπή να θέσει σε απόλυτη προτεραιότητα τον ασφαλή εφοδιασμό με τρόφιμα, την προστασία του εδάφους, την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής γεωργίας, την έμμεση αλλαγή της χρήσης γης (1) συσχετίζοντας άμεσα την επισιτιστική ασφάλεια με την παραγωγή βιοενέργειας (2).

1.3

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να βασίζεται στην κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική αειφορία και ότι η παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές θα πρέπει να συνδέεται στενά με την επίτευξη των στόχων αυτών.

1.4

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την απόφαση της Επιτροπής να συμπεριλάβει στις οδηγίες 98/70/ΕΚ και 2009/28/ΕΚ δεσμευτικές διατάξεις που να καλύπτουν την έμμεση αλλαγή της χρήσης γης, δεδομένου ότι προς το παρόν τα βιοκαύσιμα παράγονται από γεωργικές καλλιέργειες.

1.5

Η ΕΟΚΕ, επιβεβαιώνοντας την άποψη που έχει ήδη διατυπώσει στη γνωμοδότηση TEN/502 (3), εκφράζει την αντίθεσή της με την προσέγγιση που επέλεξε η Επιτροπή να αξιολογεί την «έμμεση αλλαγή της χρήσης γης» μέσω της σύγκρισης των ορυκτών και των βιογενών πηγών ενέργειας, εξετάζοντας μόνο το ισοζύγιο των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και υποβαθμίζοντας ζητήματα, όπως η ασφάλεια εφοδιασμού και ο αντίκτυπος των ορυκτών καυσίμων.

1.6

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση της Επιτροπής, λαμβανομένων υπόψη των επενδύσεων που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί, να μειωθεί η παραγωγή των βιοκαυσίμων που παράγονται από εδώδιμα φυτά και να υποστηριχθούν με τη θέσπιση κινήτρων τα «προηγμένα» καύσιμα. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ωστόσο ότι η παραγωγή καυσίμων δεύτερης γενιάς που χρησιμοποιούν ξύλο και άχυρα θα μπορούσε να μειώσει τους κύκλους απορρόφησης του άνθρακα, προκαλώντας κατά συνέπεια αύξηση των συγκεντρώσεων του διοξειδίου του άνθρακα (4).

1.7

Η εκτίμηση της ΕΟΚΕ θα ήταν διαφορετική αν ως πρώτη ύλη χρησιμοποιούνταν επίσης και μικροφύκη για την παραγωγή βιοκαυσίμων, αφού οι συγκεκριμένοι μικροοργανισμοί, παρόλο που δεν διατίθενται ακόμα στο εμπόριο, θα μπορούσαν στο μέλλον, σε αντίθεση με τα καύσιμα πρώτης γενιάς, να μετριάσουν τις ανησυχίες για τον ανταγωνισμό με τη γη και τους υδάτινους πόρους.

1.8

Για τα ζητήματα αυτά, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως το συμπέρασμα της διάσκεψης του 2011 της ΕΟΚΕ σχετικά με την επισιτιστική ασφάλεια: «η παραγωγή βιοκαυσίμων θα πρέπει να είναι συμβατή με τις κοινές αρχές και να υποβάλλεται σε μελέτες περιβαλλοντικού αντικτύπου σε στενή συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες προκειμένου να διασφαλίζεται ότι θα υπάρχει η δυνατότητα να λαμβάνεται δεόντως υπόψη το ζήτημα του δικαιώματος στην τροφή».

1.9

Με την εν λόγω εκτίμηση της ΕΟΚΕ, συνιστάται στην Επιτροπή να θεσπίσει σε ευρωπαϊκό επίπεδο μέσα όπως οι «Δείκτες Επιπέδου Δραστηριότητας» (Operator Level Indicators), ώστε να αξιολογείται ο ενδεχόμενος αντίκτυπος των δραστηριοτήτων παραγωγής βιοενέργειας για την επισιτιστική ασφάλεια σε επίπεδο επιμέρους κρατών μελών.

2.1.1

Το ενεργειακό σύστημα διανύει σε διεθνές επίπεδο μια πολύ δύσκολη περίοδο, η οποία δεν οφείλεται μόνο στην παγκόσμια οικονομική κρίση, αλλά κυρίως στη γεωπολιτική κατάσταση των χωρών της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής.

2.1.2

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ, το 2009 η κατανάλωση ενέργειας σημείωσε πτώση κατά 4,4 % σε παγκόσμιο επίπεδο, κατά 5 % στις ΗΠΑ και κατά 5,5 % στην ΕΕ, ενώ στις χώρες που δεν ανήκουν στον ΟΟΣΑ η ζήτηση αυξήθηκε κατά 2 %. Στις εκτιμήσεις αυτές ήρθε να προστεθεί το ατύχημα που συνέβη στον πυρηνικό σταθμό της Φουκουσίμα στην Ιαπωνία, το οποίο οδήγησε ορισμένα κράτη, μεταξύ αυτών και τη Γερμανία, να εγκαταλείψουν τη χρήση πυρηνικών αντιδραστήρων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

2.1.3

Αυτή τη στιγμή η Ευρώπη εισάγει το 80 % του πετρελαίου, το 60 % του φυσικού αερίου και το 40 % του άνθρακα για να καλύψει τις ενεργειακές της ανάγκες, οι οποίες υπολογίζονται σε 1 583,3 ΤΙΠ (τόνοι ισοδύναμου πετρελαίου- Nomisma). Οι μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αντιστοιχούν στο 91 % του ενεργειακού μίγματος (πετρέλαιο 36,6 %, φυσικό αέριο 15,7 %, πυρηνική ενέργεια 13,6 %), ενώ οι ανανεώσιμες πηγές στο 9 % (6,1 % βιομάζα, βιοαέριο, αστικά απόβλητα, 1,7 % υδροηλεκτρική ενέργεια, 0,7 % αιολική ενέργεια, 0,3 % γεωθερμική ενέργεια, 0,1 % φωτοβολταϊκή και ηλιακή ενέργεια).

2.1.4

Η Ευρώπη εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από τις εισαγωγές ενέργειας. Η ΕΕ των 28 το 2030 θα εισάγει για τις ανάγκες της το 84 % του φυσικού αερίου, το 59 % του άνθρακα και το 94 % του πετρελαίου (EREC - European Renewable Energy Council (Ευρωπαϊκό συμβούλιο για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας). Με αναφορά το έτος 2009, οι μεταφορές αποτελούν τον τομέα με το πιο υψηλό ποσοστό κατανάλωσης ενέργειας, το οποίο ανέρχεται σε 33 %, ο οικιακός τομέας αντιπροσωπεύει το 26,5 %, η βιομηχανία το 24,2 %, ενώ οι υπηρεσίες το 14 %· τελευταία ακολουθεί η γεωργία με 2,3 %.

2.1.5

Οι επιδιωκόμενοι στόχοι της ΕΕ μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:

2.2.1

Τα τελευταία χρόνια, το ενεργειακό σύστημα που βασίζεται στη χρήση ορυκτών καυσίμων εμφανίζει πολλές αδυναμίες οι οποίες υπονομεύουν τη μελλοντική του βιωσιμότητα και την ασφάλεια του εφοδιασμού, γίνεται δε αισθητή η ανάγκη διαφύλαξης ασφαλών πηγών ενέργειας σε ένα ελεγχόμενο σύστημα εισαγωγής ενέργειας.

Λόγω της συνεχούς αύξησης της ζήτησης ενέργειας (IEA - Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας), η μελλοντική και συνεχής εξάντληση των ορυκτών καυσίμων θέτει σε κίνδυνο την ικανότητα κάλυψης των αυξανόμενων ενεργειακών αναγκών. Η εξάντληση αυτή οφείλεται στην αδυναμία ανανέωσης των ίδιων των ορυκτών πόρων· η διεργασία μετασχηματισμού τους απαιτεί υπερβολικά μεγάλο χρονικό διάστημα, το οποίο δεν συνάδει με τις ενεργειακές απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας.

2.2.2

Οι βασικές κατηγορίες ανανεώσιμων μορφών ενέργειας είναι:

Είναι πιθανό να υπάρχουν και άλλες μορφές ενέργειας, αν μάλιστα ληφθούν υπόψη τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας.

2.2.3

Με τον όρο «βιοενέργεια» ορίζεται η ενέργεια που προέρχεται από τη βιομάζα, η οποία ανάλογα με τη φυσική της σύσταση διακρίνεται:

2.2.4

Η βιομάζα είναι μια ανανεώσιμη πηγή που χρησιμοποιείται ήδη με αποδοτικό τρόπο για ενεργειακούς σκοπούς. Βιομάζα είναι κάθε οργανική ύλη η οποία κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της φωτοσύνθεσης της χλωροφύλλης έχει συσσωρεύσει με άμεσο ή έμμεσο τρόπο ηλιακή ενέργεια. Η βιομάζα παράγεται από ενεργειακές καλλιέργειες ή από οργανικά κατάλοιπα που προέρχονται από δασικά προϊόντα και από την τεχνολογική επεξεργασία των γεωργικών και άλλων προϊόντων.

2.2.5

Σε παγκόσμιο επίπεδο, περίπου το 50 % των δυνάμει διαθέσιμων αποβλήτων παράγεται από τον δασικό τομέα και το υπόλοιπο 50 % προέρχεται από τον γεωργικό τομέα όπου ξεχωριστό ρόλο διαδραματίζουν οι εγκαταστάσεις που τροφοδοτούνται με βιομάζα από γεωργικές και ζωοτεχνικές εφαρμογές (ΙΕΑ).

—

Πρωτόκολλο του Κιότο, το οποίο τέθηκε σε ισχύ την 21η Μαρτίου του 1994·

—

Πρόγραμμα Altener για την προαγωγή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (απόφαση του Συμβουλίου 1993/500/EOK)·

—

Πράσινη Βίβλος για τις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας (1996)·

—

Λευκή Βίβλος που καθορίζει ως στόχο τη χρησιμοποίηση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές σε ποσοστό 12 % μέχρι το 2010·

—

Οδηγία 2001/77/ΕΚ για την προαγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές·

—

Οδηγία 2003/30/ΕΚ σχετικά με την προώθηση της χρήσης βιοκαυσίμων·

—

Οδηγία 2003/96/ΕΚ σχετικά με την αναδιάρθρωση του κοινοτικού πλαισίου φορολογίας των ενεργειακών προϊόντων και της ηλεκτρικής ενέργειας·

—

COM(2005) 628 τελικό - Σχέδιο δράσης για τη βιομάζα·

—

COM(2006) 34 τελικό - Στρατηγική της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα·

—

Πράσινη Βίβλος - Ευρωπαϊκή στρατηγική για αειφόρο, ανταγωνιστική και ασφαλή ενέργεια (2006)·

—

Δέσμη μέτρων πολιτικής για το κλίμα και την ενέργεια (20-20-20), Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 9ης Μαρτίου 2007·

—

Οδηγία 2009/28/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Απριλίου 2009, σχετικά με την προώθηση της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και την τροποποίηση και τη συνακόλουθη κατάργηση των οδηγιών 2001/77/ΕΚ και 2003/30/ΕΚ (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ)·

—

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο - Χάρτης πορείας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας - Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας τον 21ο αιώνα: συμβολή στην ενίσχυση της αειφορίας COM (2006) 848 final·

—

Ανακοίνωση της Επιτροπής - Στήριξη της ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας SEC (2005) 1571 – COM (2005) 627 final.

3.1.1

Ο κοινωνικοοικονομικός αντίκτυπος της βιοενέργειας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το κόστος των κινήτρων, το κόστος των διαρθρωτικών αδυναμιών και τα οφέλη: αντίκτυπος στο ΑΕγχΠ από τη μείωση του διοξειδίου του άνθρακα, αντίκτυπος στην απασχόληση, μείωση των κινδύνων που συνδέονται με την τιμή των καυσίμων, αποφυγή του κόστους διάθεσης αποβλήτων, παραγωγής λιπασμάτων και άλλων υποπροϊόντων (ALTHESYS). Επίσης, όταν οι τιμές του πετρελαίου υπερβαίνουν τα 70 δολάρια ΗΠΑ ανά βαρέλι, η παραγωγή βιοενέργειας γίνεται ανταγωνιστική.

3.1.2

Το σημερινό σύστημα παραγωγής βιομάζας για ενεργειακούς σκοπούς έχει επιπτώσεις στη γη, στην οικονομία, στις τιμές και σε ολόκληρη την κοινωνία. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι επιπτώσεις αυτές πρέπει να αξιολογηθούν για να διορθωθούν οι αδυναμίες και οι στρεβλώσεις.

3.1.3

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η ανάπτυξη της βιοενέργειας έχει αντίκτυπο στην επισιτιστική ασφάλεια για λόγους που συνδέονται άμεσα με τις τιμές και τη χρήση της γης. Η πρώτη άμεση επίπτωση στις τιμές προκύπτει από τη ζήτηση βιοκαυσίμων, καθώς οι αγορές της ενέργειας είναι πιο μεγάλες από τις γεωργικές αγορές από άποψη αξίας. Οι τιμές της ενέργειας καθορίζουν τις γεωργικές τιμές των ενεργειακών καλλιεργειών, καθώς η αύξηση της ζήτησης για ενέργεια η οποία συνδέεται με τα γεωργικά προϊόντα καθορίζει, αφενός την ελάχιστη τιμή της ζάχαρης, του αραβοσίτου και της αγριοκράμβης, και αφετέρου, τη μέγιστη τιμή τους η οποία, αν ξεπεραστεί, καθιστά μη ανταγωνιστική τη χρήση γεωργικών καλλιεργειών σε σύγκριση με άλλες πηγές ενέργειας, όπως π.χ. αιολική, φωτοβολταϊκή, γεωθερμική. Θα πρέπει επίσης να υπενθυμιστεί ότι το γενικό πρόβλημα της αύξησης των τιμών της ενέργειας αυξάνει το κόστος των γεωργικών εισροών.

3.1.4

Η βιοενέργεια παρουσιάζεται ως μια πιθανή λύση η οποία μπορεί να αναζωογονήσει περιθωριακές οικονομικά και αναξιοποίητες γεωργικά περιοχές, ιδίως σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη των κλάδων που συμμετέχουν στα διάφορα στάδια της παραγωγής, της συγκομιδής, τη μεταφοράς και της επεξεργασίας. Ωστόσο, και σε επίπεδο οικονομίας και απασχόλησης είναι δυνατό να επιτευχθούν θετικοί στόχοι: σύμφωνα με την ανακοίνωση της Επιτροπής «Σχέδιο δράσης για τη βιομάζα» (COM(2005) 628 final), οι νέες άμεσες θέσεις εργασίας το 2010 υπολογίστηκαν σε 300 000, κυρίως στις αγροτικές περιοχές.

3.1.5

Η χρησιμοποίηση δασικών εκτάσεων για ενεργειακούς σκοπούς μπορεί να συμβάλει στην αποκατάσταση των γεωργικών και δασοκομικών τοπικών κοινοτήτων μέσω της αύξησης της προστασίας της γης και της διαφύλαξης των δασικών εκτάσεων. Επίσης, θα μπορούσε να ενισχυθεί η ικανότητα των δασικών οικοσυστημάτων να επιτελούν τις βασικές τους λειτουργίες, οι οποίες συνίστανται στην παραγωγή ξυλώδους βιομάζας και στην προστασία της φυσικής κληρονομιάς και της γονιμότητας του εδάφους.

3.2.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι, όπως συνέβη και τα προηγούμενα χρόνια με το πετρέλαιο, πλούσιες χώρες που στερούνται καλλιεργήσιμης γης για να εξασφαλίσουν τον εφοδιασμό του πληθυσμού τους, των πολυεθνικών ή ακόμη και των κρατικών επενδυτικών ταμείων πραγματοποιούν σημαντικές επενδύσεις στις τρίτες χώρες με σκοπό την εκμετάλλευση της γης τους. Με τον τρόπο αυτό όμως υπάρχει κίνδυνος να εμφανιστεί το φαινόμενο της «αρπαγής της γης» με αποτέλεσμα να αποδιαρθρωθούν οι αγροτικές κοινότητες και να πληγούν οι γεωργικοί και δασικοί πόροι των τοπικών πληθυσμών. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η κατάσταση απέχει πολύ από το να είναι ένα παράδειγμα της αειφόρου ανάπτυξης από οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική σκοπιά.

3.2.2

Η διαμάχη για τη χρήση της γης λαμβάνει εκρηκτικές διαστάσεις στην περίπτωση κυρίως των αναπτυσσόμενων χωρών ή των χωρών με αχανείς και αραιοκατοικημένες εκτάσεις (όπως η Βραζιλία ή η πολιτεία Αιόβα στις ΗΠΑ). Η έννοια της διαμάχης για τη χρήση της γης, αν και προφανής, μπορεί να γίνει πιο σαφής αν ληφθεί υπόψη ότι για την παραγωγή 25 γαλονιών βιοαιθανόλης, χρειάζεται μια ποσότητα αραβόσιτου αρκετή για να θρέψει έναν άνθρωπο για έναν χρόνο (World Watch Institute).

3.2.3

Η διαμάχη για τη χρήση του εδάφους είναι ένα πρόβλημα που συνδέεται με την εισαγωγή των βιοκαυσίμων εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τον εφοδιασμό με τρόφιμα των αναπτυσσόμενων χωρών, κυρίως των χωρών της Αφρικής και της νοτιοανατολικής Ασίας, λόγω των εντάσεων που δημιουργούνται με αφορμή την κατοχή της γης δεδομένου ότι στις χώρες αυτές δεν υπάρχει κτηματολόγιο και εθιμικό δίκαιο.

3.2.4

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη στρατηγική της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα (COM(2006) 34 final), κυρίως σε ό,τι αφορά το σημείο εκείνο στο οποίο διακηρύσσεται ότι είναι ουσιώδες να εφαρμόζονται τα ενδεδειγμένα ελάχιστα περιβαλλοντικά πρότυπα στην παραγωγή πρώτων υλών για βιοκαύσιμα και δια του οποίου διασκεδάζονται οι ανησυχίες σχετικά με τη χρησιμοποίηση γης που τελεί σε αγρανάπαυση λόγω των δυνητικών επιπτώσεων στη βιοποικιλότητα και το έδαφος.

3.3.1

Σε έναν ολοένα και περισσότερο αναπτυγμένο κόσμο η ανεξέλεγκτη χρήση των υδάτινων πόρων είναι σε συνεχή αύξηση. Τούτο οφείλεται στην αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού και στην κατανομή του, στις αλλαγές των συνηθειών διατροφής και στο βάρος των βιοκαυσίμων. Η υφιστάμενη στρατηγική για την ανάπτυξη των βιοκαυσίμων θα επιδεινώσει αναμφίβολα το πρόβλημα της λειψυδρίας, ενώ η πρόσβαση στους υδάτινους πόρους ενδέχεται να αποτελέσει περιοριστικό παράγοντα για την ανάπτυξη της παραγωγής πρώτων υλών, όπως ο αραβόσιτος και το ζαχαροκάλαμο.

3.3.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι όσον αφορά τις καλλιέργειες που διατίθενται για την παραγωγή βιοκαυσίμων θα πρέπει να υπάρξει στροφή προς τις μη αρδευόμενες καλλιέργειες οι οποίες θα μπορούν να αναπτύσσονται ακόμα και σε περίκλειστες ή και μειονεκτικές περιοχές εφόσον για να παραχθεί ένα λίτρο βιοντίζελ, απαιτούνται 4 000 λίτρα νερού για την άρδευση των καλλιεργειών και τη χημική διαδικασία επεξεργασίας.

3.4.1

Η στρεβλή χρήση του εδάφους και κυρίως των γεωργικών εκτάσεων συνεπάγεται κινδύνους τόσο για την παραγωγή τροφίμων όσο και για την παραγωγή βιοενέργειας, όπως:

3.4.2

Αντίθετα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι μια ορθολογική χρήση του εδάφους η οποία θα συνδέεται στενά με τις ορθές γεωργικές πρακτικές που χρησιμοποιούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι οποίες βασίζονται στην παραγωγή διαφόρων μορφών βιοενέργειας μπορεί σε κάθε περίπτωση να αυξήσει τη βιοποικιλότητα και να περιορίσει την ομογενοποίηση του τοπίου. Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, ο δρόμος αυτός είναι χωρίς επιστροφή για την Ευρώπη.

3.4.3

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ πρέπει να επικεντρωθεί στα βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς, έστω κι αν οι γεωργοί, επειδή ακριβώς τα βιοκαύσιμα αυτά προσφέρονται για βιομηχανική και εντατική διαχείριση, υποχρεωθούν να περιέλθουν στον ρόλο των προμηθευτών πρώτων υλών χωρίς καμία εγγύηση για την οικονομική τους ανταπόδοση. Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία την επανεξισορρόπηση του ρόλου των γεωργών σε σχέση με την παραγωγή και την εμπορία των ενεργειακών καλλιεργειών προκειμένου να ευνοηθούν οι οργανώσεις των παραγωγών σε όλη την παραγωγική αλυσίδα, εφόσον οι οργανώσεις αυτές μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικής σημασίας ρόλο στις διαπραγματεύσεις ισόρροπων συμβάσεων με τους φορείς εκμετάλλευσης.

3.5.1

Η εκτεταμένη χρήση χερσαίων ενεργειακών καλλιεργειών προϋποθέτει μια βιώσιμη διαχείριση των δασικών και γεωργικών εκτάσεων. Η παραγωγή βιομάζας για ενεργειακούς σκοπούς μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο στο περιβάλλον εφόσον πραγματοποιείται με ορθό τρόπο. Παραδείγματος χάρη, η εγκατάλειψη των αγροτικών περιοχών ευνόησε την εμφάνιση αποσταθεροποιητικών φυσικών παραγόντων. Οι εκτάσεις που δεν συντηρούνται από θετικές ανθρωπογενείς δραστηριότητες έχουν πολλές πιθανότητες να κινδυνεύσουν από κατολισθήσεις, ερημοποίηση και πυρκαγιές.

3.5.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, για να ενθαρρυνθεί η ολοκληρωμένη ανάπτυξη της βιοενέργειας στο έδαφος, είναι απαραίτητη η ανάπτυξη ενός προτύπου αποκεντρωμένης παραγωγής και μικρών ενεργειακών αλυσίδων, με μικρής κλίμακας εγκαταστάσεις οι οποίες θα επεξεργάζονται τη βιομάζα που παράγεται σε τοπικό επίπεδο και θα αποφέρουν έτσι οφέλη όσον αφορά τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο και την πραγματική δυνατότητα των γεωργών να συμμετέχουν άμεσα στην παραγωγική αλυσίδα (μεμονωμένα ή σε ομάδες).

3.5.3

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις κατευθυντήριες γραμμές για τις ορθές πρακτικές, τις οποίες παρουσίασε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος και οι οποίες αφορούν μεταξύ άλλων:

3.5.4

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ορθή ανάπτυξη της γεωργίας για ενεργειακούς σκοπούς μπορεί να ενθαρρύνει τη σταθερή και αδιάλειπτη παρουσία του ανθρώπου στη γη, διασφαλίζοντας την προστασία και την αξιοποίηση των πόρων, και ειδικότερα των δασικών πόρων.

3.5.5

Επίσης, η παραγωγή βιοενέργειας στον γεωργικό τομέα θεωρείται ως μερική και ελεγχόμενη ένταξη στη γεωργική παραγωγή τροφίμων, συμβάλλοντας στη διαφοροποίηση των διαύλων της αγοράς, διευκολύνοντας τη μετάβαση σε μια ολοένα και πιο ανταγωνιστική γεωργία και προσφέροντας μη αμφιλεγόμενες λύσεις για τη διανομή γεωργικών προϊόντων από τα νέα κράτη μέλη.

3.6.1

Για τη μελέτη των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της βιοενέργειας χρησιμοποιούνται διάφορες μέθοδοι, μεταξύ των οποίων η ΕΟΚΕ διακρίνει δύο:

3.6.2

Κατά την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η αξιολόγηση του κύκλου ζωής LCA («Life Cycle Assessment») επιτρέπει τον προσδιορισμό και τον υπολογισμό των πραγματικών και πιθανών ενεργειακών φορτίων που βρίσκονται στα διάφορα στάδια του κύκλου παραγωγής και κατανάλωσης της βιοενέργειας. Η συγκεκριμένη τεχνική επιτρέπει την σύγκριση των περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών των διαφόρων μορφών βιοενέργειας με τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά της ορυκτής ενέργειας που επιτελεί ανάλογες λειτουργίες.

3.6.3

Η ΕΟΚΕ θεωρεί συμβατή με τις αρχές που εκτέθηκαν ανωτέρω τη θέση των χωρών που συμμετέχουν στην εταιρική σχέση βιοενέργειας σε παγκόσμιο επίπεδο (Global Bioenergy Partnership), μεταξύ των οποίων βρίσκονται οι ΗΠΑ και η Κίνα, οι οποίες υπέγραψαν μια διεθνή συμφωνία σχετικά με την ελεγχόμενη χρήση των βιοκαυσίμων και τον αντίκτυπό τους στο περιβάλλον και την επισιτιστική ισορροπία. Κάθε κράτος θα είναι σε θέση να υπολογίσει την περιβαλλοντική βιωσιμότητα της βιοενέργειας μέσω 24 προαιρετικών κριτηρίων και δεικτών.

3.6.4

Στο πλαίσιο αυτό, για την ΕΟΚΕ, όταν χρησιμοποιούνται επιπλέον εκτάσεις για την καλλιέργεια πρώτων υλών με σκοπό την παραγωγή βιοενέργειας κρίνεται σκόπιμο, όχι μόνο να προσδιορίζονται οι περιβαλλοντικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί περιορισμοί, αλλά και να εξακριβώνεται μέσω του παράγοντα της έμμεσης αλλαγής της χρήσης γης (Indirect Land Use Change) αν η έκταση που προορίζεται για ενεργειακές καλλιέργειες μπορεί να προκαλέσει αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα.

3.6.5

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την προσέγγιση της Επιτροπής να παρακολουθεί τους κινδύνους που συνδέονται με τα βιοκαύσιμα στον τομέα των μεταφορών (Οδηγία 28/2009), να περιορίσει τη συμβολή των βιοκαυσίμων και βιορευστών που παράγονται από καλλιέργειες ειδών διατροφής ανάλογα με τον βαθμό τελειοποίησης των διαφόρων τεχνολογιών και να ενθαρρύνει την παραγωγή βιοενέργειας από προϊόντα που δεν δημιουργούν επιπρόσθετη ζήτηση για εκτάσεις, όπως π.χ. η καύση των αστικών αποβλήτων.

3.6.6

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η χρήση βιοκαυσίμων πρώτης γενιάς δεν πρέπει να εμποδίσει την Ευρωπαϊκή Ένωση να επενδύσει στην πραγματοποίηση ερευνών για νέες καθαρές πηγές ενέργειας (5).

21.11.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 341/21

1.1

Οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος, του αερίου, του πετρελαίου και άλλων καυσίμων αυξάνονται σημαντικά και η κατάσταση έχει επιδεινωθεί πολύ, μέσα σε ένα περιβάλλον κοινωνικο-οικονομικής κρίσης που πλήττει αυξανόμενο αριθμό ατόμων. Η παρούσα γνωμοδότηση δεν επιχειρεί να προσδιορίσει τα αίτια της αύξησης των τιμών. Αποβλέπει στη διερεύνηση προτάσεων για την προώθηση μιας συντονισμένης ευρωπαϊκής δράσης, τηρουμένης της αρχής της επικουρικότητας, με στόχο την πρόβλεψη και την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας, την προώθηση της αλληλεγγύης στο πεδίο αυτό και την καλύτερη προστασία των ευάλωτων πολιτών (Ευρωπαίων και μη).

1.2

Ενώπιον αυτής της μείζονος πολιτικής πρόκλησης, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιας «ευρωπαϊκής δέσμευσης για την ενεργειακή ασφάλεια και αλληλεγγύη», στα πλαίσια μιας Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ενέργειας, που η ΕΟΚΕ εύχεται να συσταθεί.

1.3

Η ευρωπαϊκή δέσμευση για την ενεργειακή ασφάλεια και αλληλεγγύη (στο εξής: η Δέσμευση) θα προωθήσει μια πραγματική ευρωπαϊκή πολιτική για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας και την αλληλεγγύη, με κύριο πυλώνα την αναγνώριση του δικαιώματος καθολικής πρόσβασης στην ενέργεια, την οποία η ΕΟΚΕ θεωρεί ως βασικό κοινό αγαθό, αναγκαίο για μια αξιοπρεπή διαβίωση. Στόχοι της Δέσμευσης θα είναι, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα:

1.4

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι πρέπει να θεσπιστούν ευρωπαϊκοί δείκτες της ενεργειακής φτώχειας και να εναρμονιστούν οι στατιστικές, ώστε να διευκολυνθεί η καλύτερη διερεύνηση, πρόληψη και αντιμετώπιση του προβλήματος σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να αναπτυχθεί μια ευρωπαϊκή αλληλεγγύη στον τομέα αυτόν.

1.5

Η ΕΟΚΕ συνιστά τη συγκρότηση ευρωπαϊκού παρατηρητηρίου της φτώχειας, με ειδική έμφαση στην ενεργειακή φτώχεια, στο οποίο θα πρέπει να συμμετέχουν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη και το οποίο θα συντελέσει στον προσδιορισμό των ευρωπαϊκών δεικτών ενεργειακής φτώχειας (σε συνεργασία με την Eurostat), στην εξαγωγή απολογισμού της κατάστασης, στον εντοπισμό των βέλτιστων πρακτικών και στη διατύπωση συστάσεων για την καλύτερη πρόληψη και διευθέτηση του προβλήματος και για την καθιέρωση ευρωπαϊκής αλληλεγγύης στον τομέα αυτόν.

1.6

Η ΕΟΚΕ συνιστά στο ενεργειακό φόρουμ πολιτών (το λεγόμενο φόρουμ του Λονδίνου) να δεχθεί στους κόλπους του εκπροσώπους της ΕΟΚΕ και να συνεργάζεται στενά με τις εθνικές οικονομικές και κοινωνικές επιτροπές ή παρεμφερείς οργανισμούς των κρατών μελών.

1.7

Η ΕΟΚΕ προσδοκά μια αγορά της ενέργειας που να επικεντρώνεται περισσότερο στους καταναλωτές και γενικότερα στους πολίτες (Ευρωπαίους ή μη), ιδίως δε τους ασθενέστερους. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει οποιονδήποτε μηχανισμό θα μπορούσε να τους επιτρέψει να ανακτήσουν οι ίδιοι την ευθύνη του ενεργειακού τους βίου. Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εντάξει στην έκθεση που της έχει ζητηθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (έως τα τέλη του 2013) μια ανάλυση της ενεργειακής φτώχειας στην Ένωση —συμπεριλαμβανομένων των παραγόντων που καθιστούν τα άτομα πιο ευάλωτα— και να προτείνει μια ευρωπαϊκή στρατηγική και έναν χάρτη πορείας για την πρόληψη και την εξάλειψή της. Το σημαντικότερο ζήτημα είναι να αποτραπεί οιαδήποτε αύξηση κόστους θα μπορούσε να αποφευχθεί με την εφαρμογή εναρμονισμένης και αποτελεσματικής ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής (βλ. γνωμοδότηση TEN/508, «Οι οικονομικές επιπτώσεις των συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας που λειτουργούν με αυξημένη και διαλείπουσα παροχή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας», CESE 2599/2012) (1).

1.8

Η ΕΟΚΕ συνιστά τα βασικά μέτρα ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ και των κρατών μελών να υποβάλλονται, πριν από την έγκρισή τους, σε ανάλυση του επιμερισμού των οικονομικών τους επιπτώσεων στις διάφορες κατηγορίες καταναλωτών (π.χ. σε συνάρτηση με τα εισοδήματα και τη σύνθεση του εκάστοτε νοικοκυριού ή με τον τρόπο θέρμανσης). Εν προκειμένω, το ζητούμενο θα ήταν να αναθεωρούνται οι κατηγορίες καταναλωτών των οποίων ο λογαριασμός ενέργειας θα αυξανόταν δυσανάλογα σε σχέση με τον μέσο όρο του πληθυσμού και να προτείνονται, στις περιπτώσεις αυτές, αντισταθμιστικά μέτρα (προσαρμογή της νομοθεσίας, βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κατοικιών κ.λπ.) προς όφελος των πλέον ευάλωτων καταναλωτών.

1.9

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μελετήσει τη δυνατότητα σύστασης ευρωπαϊκού ταμείου ενεργειακής αλληλεγγύης, το οποίο θα προορίζεται να αποτελέσει τον μηχανισμό εγκάρσιου συντονισμού όλων των σχετικών ευρωπαϊκών δράσεων, ώστε να αναπτυχθεί καταλλήλως η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη επί του θέματος.

1.10

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να καθιερώσει μια ετήσια συνάντηση της κοινωνίας πολιτών όπου θα συζητούνται θέματα ενεργειακής φτώχειας και ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, θα ανταλλάσσονται πληροφορίες σχετικά με τις τοπικές, εθνικές και ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες και θα διατυπώνονται —σε συνεργασία με το ευρωπαϊκό παρατηρητήριο της φτώχειας στην Ευρώπη— πρακτικές συστάσεις, οι οποίες θα απευθύνονται στους αρμόδιους φορείς λήψης αποφάσεων σε ευρωπαϊκό, εθνικό και τοπικό επίπεδο, σε θεσμικούς φορείς, ενώσεις και βιομηχανικούς κύκλους.

1.11

Δεδομένου ότι η καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας και η ανάπτυξη της αλληλεγγύης στον τομέα αυτόν αποτελούν ζητήματα κοινής ωφέλειας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο να αναδειχθεί η θεματική αυτή σε αντικείμενο ενός ευρωπαϊκού έτους («ευρωπαϊκό έτος ενεργειακής αλληλεγγύης»), με στόχο να ευαισθητοποιηθεί η κοινή γνώμη και οι αρμόδιοι φορείς λήψης αποφάσεων στο ζήτημα αυτό, που αποτελεί μείζον ευρωπαϊκό μέλημα.

1.12

Με την προοπτική αυτή, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να οργανώσει ευρωπαϊκή ενημερωτική εκστρατεία —η οποία θα διαφοροποιείται ανά κράτος μέλος και κατά τόπους— με θέμα την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας και την ανάπτυξη της αλληλεγγύης στον τομέα αυτόν, προκειμένου να προωθηθούν κυρίως η εκπαίδευση στην ενεργειακή απόδοση, η διαμόρφωση πολιτών που να είναι υπεύθυνοι καταναλωτές και ενεργοί παράγοντες του ενεργειακού τους βίου, η ανάληψη ευθυνών και η ενεργός δέσμευση των βιομηχανικών κύκλων κ.λπ.

2.1

Η ενέργεια συνιστά βασικό κοινό αγαθό, λόγω του ζωτικού της ρόλου σε όλες τις καθημερινές δραστηριότητες, ενώ παρέχει στον καθένα τη δυνατότητα αξιοπρεπούς διαβίωσης. Η έλλειψη πρόσβασης στην ενέργεια οδηγεί σε δράματα. Η ενεργειακή φτώχεια σκοτώνει σωματικά και κοινωνικά! Στην Ευρώπη, πλήττει περισσότερα από 50 εκατομμύρια άτομα (ευρωπαϊκό σχέδιο European Fuel Poverty and Energy Efficiency – 2009). Πρέπει να δοθεί τέρμα στην απαράδεκτη αυτή κατάσταση. Η ΕΟΚΕ ζητά επείγουσες δράσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο και τάσσεται υπέρ μιας ευρωπαϊκής δέσμευσης για την ενεργειακή ασφάλεια και αλληλεγγύη, προκειμένου να προωθηθεί μια πραγματική ευρωπαϊκή πολιτική για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας και την ανάπτυξη της αλληλεγγύης στον τομέα αυτόν. Στόχοι θα είναι:

2.2

Η ευρωπαϊκή δέσμευση θα παρέχει τη δυνατότητα να αναπτυχθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο κοινή και συντονισμένη δράση για τη μείωση του ενεργειακού χάσματος, ενώ θα στηρίζεται στην αναγνώριση του δικαιώματος καθολικής πρόσβασης στην ενέργεια (ώστε να μπορεί ο καθένας να έχει αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης), το οποίο η ΕΟΚΕ επιθυμεί να περιληφθεί στη Συνθήκη της Λισαβόνας. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί, επίσης, όλες οι ευρωπαϊκές πολιτικές, ιδίως δε η ενεργειακή πολιτική, να συμπεριλάβουν στους στόχους τους την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας και την προώθηση της αλληλεγγύης στον τομέα αυτόν. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι, ως βασικό κοινό αγαθό, η ενέργεια πρέπει να τυγχάνει ανάλογης διαχείρισης, με τις υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας που αυτό συνεπάγεται. Εξάλλου, η παροχή ενέργειας από τις επιχειρήσεις υπάγεται στις οικονομικού χαρακτήρα υπηρεσίες κοινής ωφέλειας (υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος), των οποίων ο ρόλος για την κοινωνική και εδαφική συνοχή της Ευρώπης αναγνωρίζεται στη Συνθήκη της Λισαβόνας (άρθρο 14 της ΣΛΕΕ και πρωτόκολλο αριθ. 26). Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναγνωρίζει το δικαίωμα κοινωνικής αρωγής και στεγαστικής βοήθειας για την εξασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης (άρθρο 34), την υποχρέωση εξασφάλισης υψηλού επιπέδου προστασίας των καταναλωτών (άρθρο 38) και το θεμελιώδες δικαίωμα πρόσβασης στις δημόσιες υπηρεσίες (άρθρο 36).

2.3

Η Ένωση θα δώσει έτσι νέα πνοή στην αρχή της αλληλεγγύης, έναν από τους πυλώνες της οικοδόμησής της, και θα ενισχύσει το νόημα του ευρωπαϊκού εγχειρήματος ενώπιον των πολιτών που την αντιμετωπίζουν με ολοένα μεγαλύτερη απογοήτευση και σκεπτικισμό. Εξάλλου, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι το 81 % των ερωτηθέντων Ευρωπαίων πολιτών υποστηρίζουν την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας (Ευρωβαρόμετρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, 2011).

2.4

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το ενδιαφέρον που επέδειξε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 22ας Μαΐου 2013 για τα ζητήματα κόστους και τιμών της ενέργειας και επίπτωσής τους στα νοικοκυριά, ιδίως τα ασθενέστερα. Τα ζητήματα αυτά έχουν μεγάλο πολιτικό κόστος· για παράδειγμα, στη Βουλγαρία, η κυβέρνηση οδηγήθηκε σε παραίτηση στις 20 Φεβρουαρίου 2013, μετά από διαδηλώσεις των πολιτών, η δυσαρέσκεια των οποίων αποκρυσταλλώθηκε με την απότομη και πρωτοφανή αύξηση των τιμολογίων του ηλεκτρικού ρεύματος (άνω του 20 % μεταξύ Δεκεμβρίου 2012 και Ιανουαρίου 2013) που ακολούθησε τα εθνικά μέτρα ανοίγματος της αγοράς, και ενώ ο μέσος μισθός είναι κατώτερος των 400 ευρώ (το 17,3 % των εισοδημάτων διατίθεται για την κάλυψη των λογαριασμών ηλεκτρικού, σύμφωνα με το εθνικό στατιστικό ινστιτούτο).

2.5

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι οι τιμές της ενέργειας αυξάνονται συνεχώς: μεταξύ 2011 και 2012 οι τιμές του ηλεκτρικού αυξήθηκαν κατά 6,6 % στην ΕΕ, ιδίως δε στην Κύπρο (+ 21 %), την Ελλάδα (+ 15 %), την Ιταλία (+ 11 %), την Ιρλανδία και την Πορτογαλία (+ 10 %), τη Βουλγαρία, την Ισπανία και την Πολωνία (+ 9 %). Οι τιμές του αερίου για τα νοικοκυριά αυξήθηκαν κατά 10,3 % στην ΕΕ, και ιδίως στη Λετονία (+ 21 %), την Εσθονία (+ 19 %), τη Βουλγαρία (+ 18 %) (Eurostat, Μάιος 2013).

3.1

Στην Ευρώπη, τα παλαιότερα προβλήματα της πρόσβασης στην ενέργεια έχουν επιλυθεί, σε παγκόσμιο, όμως, επίπεδο 1,2 δισεκατομμύρια άτομα εξακολουθούν να μην έχουν πρόσβαση στον ηλεκτρισμό, ενώ 2,8 δισεκατομμύρια άτομα εξακολουθούν να θερμαίνονται ή να μαγειρεύουν καίγοντας ξύλα ή άλλων μορφών βιομάζα (Παγκόσμια Τράπεζα / Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας, Μάιος 2013). Το πρόβλημα της πρόσβασης σε σύγχρονες ενεργειακές υπηρεσίες είναι τόσο ευρύ που ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) κήρυξε το 2012 «Διεθνές Έτος αειφόρου ενέργειας για όλους» και πρότεινε να αποτελέσει η «βιώσιμη, ασφαλής ενέργεια» έναν από τους 12 παγκόσμιους στόχους αειφόρου ανάπτυξης (ΣΑΑ), οι οποίοι, για πρώτη φορά, προορίζονται τόσο για τις αναπτυσσόμενες όσο και για τις ανεπτυγμένες χώρες.

3.2

Στην Ευρώπη, η ενεργειακή φτώχεια αφορά όλο και μεγαλύτερο αριθμό ατόμων (άνω των 50 εκατομμυρίων, σύμφωνα με το ευρωπαϊκό πρόγραμμα European Fuel Poverty and Energy Efficiency – 2009), τα οποία δυσκολεύονται να εξοφλήσουν τον λογαριασμό ενέργειας ή έχουν περιορισμένη πρόσβαση στην ενέργεια λόγω: χαμηλών εισοδημάτων, ανεπαρκούς θερμομόνωσης της κατοικίας, εγκαταστάσεων χαμηλής απόδοσης (θέρμανση, μαγείρεμα, ζεστό νερό), υψηλού κόστους της ενέργειας. Οι μετακινήσεις επιβαρύνουν επίσης τον προϋπολογισμό των νοικοκυριών που συχνά διαμένουν μακριά από το κέντρο των πόλεων και η απασχόληση των οποίων εξαρτάται από τις μεταφορές. Όλα αυτά αφορούν τα ηλικιωμένα άτομα, τις μονογονεϊκές οικογένειες, τους ανέργους, τους δικαιούχους κοινωνικών επιδομάτων κ.λπ. Οι συνέπειες είναι ποικίλες: η περιορισμένη κινητικότητα έχει επίπτωση στην απασχόληση, η έλλειψη θέρμανσης πλήττει την υγιεινή, την υγεία (δίλημμα φαΐ ή θέρμανση, αναπνευστικές παθήσεις κ.λπ.) και συχνά οδηγεί σε υπερθνησιμότητα, υπερχρέωση, κοινωνική και γεωγραφική απομόνωση.

3.3

Η ενεργειακή φτώχεια, ως παράγοντας που καθιστά τα άτομα πιο ευάλωτα, προστίθεται σε άλλους ανάλογους παράγοντες, καθώς οι δυσχέρειες αλληλεπιδρούν μεταξύ τους σε έναν φαύλο κύκλο επιδείνωσης και πλήττουν τα άτομα που βρίσκονται σε κατάσταση γενικής φτώχειας. Και ο κίνδυνος της φτώχειας αυξάνεται (Eurostat, Δεκέμβριος 2012): 119,6 εκατομμύρια άτομα απειλούνται με κοινωνικό αποκλεισμό στην ΕΕ των 27 το 2011, λόγω κινδύνου φτώχειας, σοβαρής υλικής στέρησης ή επειδή ζουν σε νοικοκυριά με πολύ μικρή ένταση εργασίας. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι η στρατηγική «Ευρώπη 2020» αποβλέπει στη μείωση κατά 20 εκατομμύρια τουλάχιστον του αριθμού των ατόμων που πλήττονται από φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό.

3.4

Η καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας και η ανάπτυξη της αλληλεγγύης στον τομέα αυτό επιβάλλονται περισσότερο από ποτέ ως μείζων εγκάρσια ευρωπαϊκή πολιτική προτεραιότητα που πρέπει να διέπει όλες τις ευρωπαϊκές πολιτικές, καθώς μετέχει του κοινωνικού πεδίου, του πεδίου της δημόσιας υγείας, του περιβάλλοντος, της οικονομίας και της πολιτικής.

4.1

Ενεργειακή φτώχεια / επισφαλής ενεργειακή κατάσταση: Η επισφαλής κατάσταση παραπέμπει σε προσωρινά ιδιαίτερα ευάλωτη κατάσταση. Η ενεργειακή φτώχεια παραπέμπει σε κοινωνικές συνθήκες που επηρεάζονται από εξωτερικούς παράγοντες (τιμές της ενέργειας, ενεργειακή απόδοση της κατοικίας κ.λπ.) και από εσωτερικούς παράγοντες (γήρανση, εισοδήματα κ.λπ.). Η ΕΟΚΕ θα χρησιμοποιήσει τον όρο ενεργειακή φτώχεια αναφερόμενη αδιακρίτως και στις δύο πτυχές.

4.2

Μόνον η Ιρλανδία, η Γαλλία, η Σλοβακία και το Ηνωμένο Βασίλειο διαθέτουν σχετικό ορισμό.

4.3

Στο Ηνωμένο Βασίλειο η ενεργειακή φτώχεια ορίζεται με αντικειμενικά κριτήρια – «fuel poverty»: κατάσταση ενός νοικοκυριού που πρέπει να δαπανά άνω του 10 % των εισοδημάτων του για να έχει ικανοποιητικό επίπεδο θέρμανσης στην κατοικία του (21 βαθμούς στον κύριο χώρο διαβίωσης και 18 βαθμούς στους λοιπούς χώρους, σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας). Λαμβάνονται υπόψη τρία στοιχεία: το εισόδημα του νοικοκυριού, η τιμή της ενέργειας και η κατανάλωση ενέργειας. Ο ορισμός αυτός, στον οποίο δεν λαμβάνονται υπόψη οι λοιπές οικιακές ανάγκες σε ενέργεια, βρίσκεται επί του παρόντος υπό αναθεώρηση από την κυβέρνηση.

4.4

Στη Γαλλία, ο νόμος «Grenelle II» ορίζει την επισφαλή ενεργειακή κατάσταση ως εκείνη κατά την οποία «ένα άτομο αντιμετωπίζει ιδιαίτερες δυσχέρειες προκειμένου να διαθέτει κατοικία με επαρκή παροχή ενέργειας για την ικανοποίηση των στοιχειωδών του αναγκών, λόγω της αναντιστοιχίας των εισοδημάτων του ή των συνθηκών στέγασης» (άρθρο 11 παράγραφος 4).

4.5

Παρά την απουσία ορισμού, ορισμένα κράτη προβλέπουν ειδικούς μηχανισμούς. Το Βέλγιο έχει θεσπίσει καθεστώς «προστατευόμενου πελάτη», το οποίο εξασφαλίζει κοινωνικά τιμολόγια και δωρεάν μηχανισμούς (μετρητές με σύστημα προπληρωμής, εγγύηση βασικής παροχής) σε όλους τους δικαιούχους κοινωνικών ενισχύσεων. Η Ιταλία και η Ισπανία διαθέτουν μηχανισμούς έκπτωσης («bonus elettrico», «bono social»). Στη Γερμανία, τα τοπικά κοινωνικά τιμολόγια που εισήγαγαν τα κρατίδια (Länder) βαρύνουν τις τοπικές ή περιφερειακές επιχειρήσεις ενέργειας. Στη Σουηδία, το σύστημα καθολικής κοινωνικής προστασίας αναλαμβάνει τους ανεξόφλητους λογαριασμούς. Περισσότερα από τα μισά κράτη μέλη προβλέπουν προστασία από τη διακοπή της παροχής ενέργειας, βάσει νομοθεσίας ή δεοντολογικών κανόνων των προμηθευτών ενέργειας (έκθεση 2009 ERGEG).

4.6

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν διαθέτει ούτε ορισμό ούτε δείκτες για την ενεργειακή φτώχεια, ούτε και ειδική ευρωπαϊκή πολιτική για το πρόβλημα αυτό, το οποίο προσεγγίζεται αποσπασματικά.

4.7

Μέσω της ευρωπαϊκής πλατφόρμας για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, ενός ειδικού μηχανισμού της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αντιμετωπίζει την ενεργειακή φτώχεια, «η οποία είναι δυνατόν να στερήσει από τα νοικοκυριά όχι μόνο τη θέρμανση ή την ψύξη αλλά και το ζεστό νερό, τον φωτισμό και άλλες βασικές οικιακές ανάγκες», ως «άλλη μια εκδήλωση σοβαρής στέρησης».

4.8

Οι οδηγίες για την εσωτερική αγορά της ενέργειας (Ιούλιος 2009) αναγνωρίζουν την ενεργειακή φτώχεια —χωρίς όμως να δίδουν ορισμό ούτε και να θεσπίζουν ευρωπαϊκή υποχρέωση— και καλούν τα κράτη μέλη να «μεριμνούν ιδίως ώστε να υπάρχουν επαρκείς εγγυήσεις για την προστασία των ευάλωτων πελατών» και να ορίσουν «την έννοια των ευάλωτων πελατών, η οποία μπορεί να αναφέρεται στην ενεργειακή πενία και, μεταξύ άλλων, στην απαγόρευση αποσύνδεσης των πελατών αυτών σε κρίσιμες περιόδους». Στην ανακοίνωσή της για την εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ενέργειας (15 Νοεμβρίου 2012), η Επιτροπή δηλώνει ότι «θα υποστηρίξει τα κράτη μέλη στον καθορισμό της ενεργειακής τρωτότητας καταναλωτών και των αιτίων της, και στη διευκόλυνση της ανταλλαγής των βέλτιστων πρακτικών».

4.9

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ορίζει μόνο την έννοια του ευάλωτου καταναλωτή, προτείνοντας να ξεπεραστεί η ευρέως διαδεδομένη έννοια (βάσει της ενδογενούς τρωτότητας), προκειμένου να συμπεριληφθούν και οι «καταναλωτές που είναι σε κατάσταση τρωτότητας» επειδή «ευρίσκονται σε κατάσταση προσωρινής αδυναμίας η οποία προκύπτει από το χάσμα μεταξύ της ατομικής τους κατάστασης και των χαρακτηριστικών τους, αφενός, και του εξωτερικού περιβάλλοντος, αφετέρου», δεδομένου ότι «όλοι οι καταναλωτές, σε μια στιγμή της ζωής τους, μπορεί να γίνουν ευάλωτοι λόγω εξωτερικών παραγόντων και των αλληλεπιδράσεών τους με την αγορά […] και, ως εκ τούτου, να χρειάζονται ειδική προστασία» (ψήφισμα της 22ας Μαΐου 2012). Το Κοινοβούλιο «καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να συνεργαστούν για την έγκριση ευρύτερης και συνεκτικής πολιτικής και νομοθετικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση της τρωτότητας, λαμβάνοντας υπόψη την ποικιλία και τον περίπλοκο χαρακτήρα όλων των σχετικών καταστάσεων» (ψήφισμα της 22ας Μαΐου 2012). Ζητά επίσης τη λήψη ειδικών μέτρων για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας (ψήφισμα της 14ης Μαρτίου 2013 σχετικά με τον Ενεργειακό Χάρτη Πορείας για το 2050). Στο ψήφισμά του της 11ης Ιουνίου 2013 σχετικά με ένα νέο θεματολόγιο για την ευρωπαϊκή πολιτική καταναλωτών, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστηρίζει ότι η Ένωση και τα κράτη μέλη πρέπει να μεριμνήσουν «για την παροχή κατάλληλων εγγυήσεων με στόχο την προστασία των [ευάλωτων ομάδων] καταναλωτών», ιδίως σε θέματα ενέργειας. Στο ψήφισμά του της 11ης Ιουνίου 2013 σχετικά με την κοινωνική στέγαση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο παροτρύνει τα κράτη μέλη «να ορίσουν την ενεργειακή πενία βάσει κοινών παραμέτρων που να προσαρμόζονται όμως για έκαστο κράτος μέλος για να λαμβάνεται υπόψη η εθνική κατάσταση εκάστου».

4.10

Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία την ύπαρξη κοινών ευρωπαϊκών δεικτών και ενδείξεων για την ενεργειακή φτώχεια, στους οποίους να εμπεριέχεται η διάσταση της τρωτότητας, ώστε να μπορούν, πέρα από την απλή διαπίστωση των συμπτωμάτων, να εντοπιστούν και να μελετηθούν καλύτερα τα αίτια και να καταστεί δυνατή μια ευρωπαϊκή στρατηγική για την καλύτερη διευθέτηση του προβλήματος. Η ΕΟΚΕ έχει προτείνει στο παρελθόν (TEN/420) έναν ορισμό για την ενεργειακή φτώχεια: η δυσκολία ή αδυναμία ενός νοικοκυριού να διατηρεί την κατοικία του σε ικανοποιητικά επίπεδα θερμοκρασίας καθώς και να διαθέτει άλλες βασικές υπηρεσίες ενέργειας σε λογική τιμή. Συνιστά, λοιπόν, να χρησιμοποιηθεί ο ορισμός αυτός ως βάση για περαιτέρω εμβάθυνση, με συνυπολογισμό του δικαιώματος καθολικής πρόσβασης στο βασικό κοινό αγαθό που συνιστά η ενέργεια. Το έργο αυτό θα μπορούσε να αναλάβει το ευρωπαϊκό παρατηρητήριο της φτώχειας, που η ΕΟΚΕ επιθυμεί να συγκροτήσει. Θα μπορούσε επίσης να διαμορφώσει κοινούς ευρωπαϊκούς δείκτες και ενδείξεις που θα χρησιμεύουν στα κράτη μέλη ως σημεία αναφοράς για τον προσδιορισμό της ενεργειακής φτώχειας, έτσι ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι εθνικές ιδιαιτερότητες. Για την καλύτερη εναρμόνιση των υφιστάμενων στατιστικών, η Eurostat και οι εθνικές στατιστικές υπηρεσίες θα πρέπει να υιοθετήσουν ομοιογενή μεθοδολογία για τον ποσοτικό προσδιορισμό του προβλήματος σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

5.1

Η ΕΟΚΕ συνιστά να συσταθεί ευρωπαϊκό παρατηρητήριο της φτώχειας, με ιδιαίτερη έμφαση στην ενεργειακή φτώχεια, στο οποίο να συμμετέχουν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη: εθνικά παρατηρητήρια, διαμεσολαβητές, ρυθμιστικές αρχές, προμηθευτές ενέργειας, διάφορες ενώσεις (από τον χώρο της υγείας, της οικοδομής, της ενέργειας, των καταναλωτών, της καταπολέμησης του αποκλεισμού, της τοπικής αυτοδιοίκησης κ.λπ.), κοινωνικοί εταίροι κ.λπ. Θα προβαίνει σε απολογισμό του αντίκτυπου της ελευθέρωσης των αγορών ενέργειας επί των ευάλωτων καταναλωτών, θα προτείνει δείκτες ενεργειακής φτώχειας, συστάσεις, μεθοδολογίες και κατευθύνσεις προς διερεύνηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με βάση τις βέλτιστες πρακτικές που έχουν εντοπιστεί σε τοπικό και σε εθνικό επίπεδο. Θα συνεργάζεται με το φόρουμ του Λονδίνου. Εξάλλου, η ΕΟΚΕ επιθυμεί τη συμμετοχή μελών της ΕΟΚΕ στο φόρουμ του Λονδίνου, καθώς και τη συνεργασία του με τις οικονομικές και κοινωνικές επιτροπές ή παρεμφερείς οργανισμούς, με στόχο την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας.

6.1

Το άνοιγμα των αγορών της ενέργειας δεν μείωσε τις τιμές της ενέργειας για τους πολίτες. Το 60 % των πολιτών έχει διαπιστώσει αύξηση των τιμών του προμηθευτή ενέργειας, ενώ μόνο το 3-4 % διαπίστωσε μείωση. Το 7 % άλλαξε προμηθευτή αερίου και το 8 % προμηθευτή ηλεκτρικού. Η ενέργεια είναι ο κλάδος που αντιπροσωπεύει τις μεγαλύτερες δαπάνες για τους καταναλωτές (5,7 % του προϋπολογισμού), ιδίως δε το ηλεκτρικό (2,1 %) (2ος ετήσιος πίνακας αποτελεσμάτων για τους καταναλωτές, 2009). Τα τελευταία χρόνια τα ποσοστά αυτά έχουν αυξηθεί.

6.2

Οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 22ας Μαΐου 2013 οδεύουν προς τη σωστή κατεύθυνση: αναπροσανατολισμός της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής με επίκεντρο τους καταναλωτές, ώστε να τους εξασφαλιστεί ασφαλής και βιώσιμος εφοδιασμός, σε τιμές και κόστος προσιτό και ανταγωνιστικό· ενίσχυση του ρόλου και των δικαιωμάτων των καταναλωτών και καλύτερη προστασία των ευάλωτων καταναλωτών· επείγουσα μεταφορά στο εθνικό δίκαιο της 3ης δέσμης μέτρων για την ενέργεια. Έως τα τέλη του 2013, η Επιτροπή θα παρουσιάσει μελέτη σχετικά με τη δομή των τιμών και του κόστους της ενέργειας, με έμφαση στον αντίκτυπο επί των νοικοκυριών. Το σημαντικότερο ζήτημα είναι να αποτραπεί οιαδήποτε αύξηση κόστους θα μπορούσε να αποφευχθεί με την εφαρμογή εναρμονισμένης και αποτελεσματικής ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής (βλ. γνωμοδότηση TEN/508, «Οι οικονομικές επιπτώσεις των συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας που λειτουργούν με αυξημένη και διαλείπουσα παροχή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας», CESE 2599/2012) (2).

6.3

Η ΕΟΚΕ συνιστά τα βασικά μέτρα ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ και των κρατών μελών να υποβάλλονται, πριν από την έγκρισή τους, σε ανάλυση του επιμερισμού των οικονομικών τους επιπτώσεων στις διάφορες κατηγορίες καταναλωτών (π.χ. σε συνάρτηση με τα εισοδήματα και τη σύνθεση του εκάστοτε νοικοκυριού ή με τον τρόπο θέρμανσης). Εν προκειμένω, το ζητούμενο θα ήταν να αναθεωρούνται οι κατηγορίες καταναλωτών των οποίων ο λογαριασμός ενέργειας θα αυξανόταν δυσανάλογα σε σχέση με τον μέσο όρο του πληθυσμού και να προτείνονται, στις περιπτώσεις αυτές, αντισταθμιστικά μέτρα (προσαρμογή της νομοθεσίας, βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κατοικιών κ.λπ.) προς όφελος των πλέον ευάλωτων καταναλωτών.

6.4

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι απαιτείται η πλήρης μεταφορά των προαναφερόμενων οδηγιών στο εθνικό δίκαιο και η εξασφάλιση της καθολικής υπηρεσίας, της τήρησης των υποχρεώσεων δημόσιας υπηρεσίας, της προστασίας των ευάλωτων ατόμων και της εγγύησης λογικών, συγκρίσιμων και διαφανών τιμών. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να συμπεριλάβει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην έκθεση που θα υποβάλει στα τέλη του 2013 απολογισμό της κατάστασης και ανάλυση της ενεργειακής φτώχειας στην Ένωση και να προτείνει ευρωπαϊκή στρατηγική για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας και την αλληλεγγύη στον τομέα αυτόν, καθώς και χρηματοδοτικά μέσα που θα εξασφαλίζουν τη λειτουργικότητά της.

6.5

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να αναδείξει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την όλη θεματολογία σε εγκάρσια προτεραιότητα για όλες τις ευρωπαϊκές πολιτικές και να τη λαμβάνει περισσότερο υπόψη στις μελλοντικές της πρωτοβουλίες (π.χ. κατευθυντήριες γραμμές για την εσωτερική αγορά, εφαρμογή της οδηγίας του 2012 για την ενεργειακή απόδοση, δικαιώματα των καταναλωτών κ.λπ.).

6.6

Η ΕΟΚΕ συνιστά η πολιτική για την ενεργειακή αλληλεγγύη και την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας να αποτελέσει αναπόσπαστο μέρος της πολιτικής για την ενεργειακή μετάβαση της ΕΕ προς μια κοινωνία με απαλλαγμένη από ανθρακούχες εκπομπές ενέργεια. Η ΕΟΚΕ συμβουλεύει να ελέγχει αυστηρά η Επιτροπή κατά πόσον τα κράτη μέλη τηρούν τις ευρωπαϊκές ρυθμίσεις που μπορούν να συμβάλουν στη μείωση της ενεργειακής φτώχειας. Η ΕΟΚΕ εύχεται να συμπεριληφθεί στη Συνθήκη το δικαίωμα καθολικής πρόσβασης στην ενέργεια (η οποία πρέπει να θεωρείται ως βασικό κοινό αγαθό και η διαχείρισή της να γίνεται αναλόγως) και να ενταχθεί στους στόχους των ευρωπαϊκών πολιτικών, ιδίως της ενεργειακής πολιτικής, η καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας και η αλληλεγγύη στον τομέα αυτόν. Η ΕΟΚΕ υποδεικνύει να ενσωματωθούν στις εργασίες του ευρωπαϊκού εξαμήνου η καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας και η ενεργειακή αλληλεγγύη, ούτως ώστε η σχετική θεματολογία να λαμβάνεται υπόψη στα εθνικά μεταρρυθμιστικά προγράμματα των κρατών μελών.

6.7

Η ΕΟΚΕ θεωρεί καθοριστική την προώθηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο οιουδήποτε μηχανισμού μπορεί να καταστήσει τον ευάλωτο καταναλωτή ενεργό παράγοντα διαχείρισης του ενεργειακού του βίου, χάρη στη λιγότερη και καλύτερη κατανάλωση (για σταθερό επίπεδο ενεργειακών υπηρεσιών), με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του, και χάρη στην προώθηση της αποκεντρωμένης παραγωγής βιώσιμης ενέργειας όπου αυτή ενδείκνυται από οικονομική και τεχνική άποψη. Η ενημέρωση, η κατάρτιση και η εκπαίδευση μπορούν να αυξήσουν τη συνειδητοποίηση των νοικοκυριών και την ενδεικνυόμενη συμπεριφορά (σβήσιμο των συσκευών σε κατάσταση αναμονής, επιλογή ενεργειακά αποδοτικών συσκευών, κατάλληλη ανανέωση κ.λπ.). Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να υποστηρίζει η Ένωση οιοδήποτε διεθνικό σχέδιο προς αυτή την κατεύθυνση, ιδίως με την ίδρυση του ευρωπαϊκού ταμείου ενεργειακής αλληλεγγύης, να ενθαρρύνει τις ανταλλαγές εμπειρογνωσίας της κοινωνίας πολιτών και τη σύνδεση σε διεθνικό δίκτυο, να γενικεύσει την παραγωγή και τη διάδοση της σχετικής πληροφόρησης, της κατάρτισης και των ορθών πρακτικών που προκύπτουν ειδικότερα από τα διεθνικά έργα που χρηματοδοτεί η ΕΕ.

6.8

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι τα ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα πρέπει να προωθήσουν καινοτόμους μηχανισμούς, επικεντρωμένους στη βέλτιστη χρήση από όλους τους καταναλωτές, ιδίως δε τους πλέον ευάλωτους. Η ΕΟΚΕ συνιστά, για παράδειγμα, οι ευφυείς μετρητές, για να είναι πλήρως αποτελεσματικοί και χρήσιμοι για τους καταναλωτές, να παρέχουν σε πραγματικό χρόνο ευνόητη και διαφανή πληροφόρηση σχετικά με την κατανάλωση ενέργειας, χωρίς πρόσθετο κόστος. Έτσι, θα αποτελέσουν χρήσιμο μηχανισμό πρόληψης που θα βοηθά τους καταναλωτές να αποκτήσουν καλύτερη επίγνωση του επιπέδου κατανάλωσής τους και να ενεργούν καταλλήλως, να συμπεριφέρονται, δηλαδή, ως ενεργοί παράγοντες διαχείρισης του ενεργειακού τους βίου.

6.9

Η ΕΟΚΕ συνιστά τη δημιουργία ενιαίων τοπικών θυρίδων ενεργειακής αλληλεγγύης, με στόχο την ανάπτυξη των συνεργειών και τη συνεννόηση μεταξύ όλων των ενδιαφερομένων μερών, συμπεριλαμβανομένων των προμηθευτών ενέργειας, ώστε να επιτευχθεί καλύτερος συντονισμός και, επομένως, καλύτερη πρόληψη και διευθέτηση των προβλημάτων, καλύτερη παροχή συμβουλών, κατευθύνσεων και βοήθειας του κοινού, ιδίως του πλέον ευάλωτου. Η ΕΟΚΕ συνιστά την κατάρτιση του προσωπικού της θυρίδας αυτής (αλλά και των διοικητικών και τραπεζικών υπηρεσιών, των βιομηχανικών φορέων κ.λπ.), ώστε να ευαισθητοποιηθούν στις θεματικές του ευάλωτου κοινού, να διαχειρίζονται καλύτερα τις υποθέσεις που το αφορούν και να το βοηθούν να εντοπίζει σε πρώιμο στάδιο τις καταστάσεις που ενέχουν κινδύνους. Η θυρίδα αυτή θα πρέπει να έχει σφαιρική και ολοκληρωμένη προσέγγιση, προληπτική και διορθωτική, όσον αφορά τις παρεμβάσεις των ενώσεων, της τοπικής αυτοδιοίκησης, των επιχειρήσεων κ.λπ. Αποτρέποντας τη δημιουργία νοοτροπίας εξάρτησης, καθώς και τον κοινωνικό στιγματισμό, θα επιτρέπει σε κάθε πολίτη να καταστεί ενεργός παράγων διαχείρισης του ενεργειακού του βίου.

6.10

Η ΕΟΚΕ προτείνει να ενισχυθούν και να γενικευθούν οι μηχανισμοί (ιδίως οι μηχανισμοί στους οποίους συμμετέχουν ενεργά οι προμηθευτές ενέργειας) όπως η εγγύηση της παροχής ενέργειας στις ευάλωτες οικογένειες κατά τις ευαίσθητες εποχές του χρόνου (χειμερινή αναστολή), η απαγόρευση της διακοπής της παροχής ενέργειας σε περίπτωση δυσχερειών πληρωμής, η πρόληψη των οφειλών κ.λπ. Η ΕΟΚΕ συνιστά, λόγου χάρη, να ενισχυθεί η ενεργός συμμετοχή των βιομηχανικών φορέων, ενεργειακών και άλλων, στις στρατηγικές για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας (τόσο για την πρόληψη όσο και για την αντιμετώπιση των προβλημάτων) και για την ανάπτυξη της αλληλεγγύης, ούτως ώστε να υπάρξει πρόοδος πέραν των δεοντολογικών κωδίκων.

6.11

Η ΕΟΚΕ υποδεικνύει να ρυθμιστούν περαιτέρω οι πρακτικές των φορέων παροχής ενέργειας, ούτως ώστε οι καταναλωτές με χαμηλά εισοδήματα να μην πλήττονται διπλά («τίμημα της φτώχειας») με την επιβολή υψηλότερης τιμής μονάδας για την ίδια παρεχόμενη υπηρεσία. Θα μπορούσε π.χ. να θεσπιστεί πλαίσιο για τα συστήματα προπληρωμής, ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος να θίγονται οι πλέον ευάλωτοι χρήστες.

6.12

Η ΕΟΚΕ ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ορίσει Ευρωπαϊκό Έτος της ενεργειακής αλληλεγγύης, ώστε να διεξαχθεί ευρωπαϊκή εκστρατεία ενημέρωσης (με διαφοροποιήσεις σε εθνικό και τοπικό επίπεδο) και να αναπτυχθούν δράσεις με ειδικό σήμα για την ευαισθητοποίηση όλων των ενδιαφερομένων στη σημασία που έχουν η εξάλειψη της ενεργειακής φτώχειας, η διαμόρφωση πολιτών που να είναι ενεργοί παράγοντες διαχείρισης του ενεργειακού τους βίου και η ενίσχυση της ενεργειακής αλληλεγγύης.

7.1

Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μελετήσει τη σύσταση ευρωπαϊκού ταμείου ενεργειακής αλληλεγγύης, το οποίο θα στηρίζει τις δράσεις που προτείνει η ΕΟΚΕ, ειδικότερα δε τα εξής: ενημέρωση και εκπαίδευση των καταναλωτών· σύνδεση των τοπικών έργων σε ευρωπαϊκό δίκτυο· στήριξη των ανταλλαγών, της μεταφοράς και της γενίκευσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο των ορθών πρακτικών που δοκιμάστηκαν σε διεθνικά έργα, είτε αυτά χρηματοδοτήθηκαν από την ΕΕ είτε προωθήθηκαν σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Για παράδειγμα: οι μηχανισμοί που έχουν θεσπίσει τα κράτη ή η τοπική αυτοδιοίκηση με στόχο τη χρηματοδοτική ενίσχυση για πληρωμή λογαριασμών (κοινωνικά τιμολόγια, επιταγές ενέργειας κ.λπ.), τη χειμερινή αναστολή, τη δημιουργία ενιαίας θυρίδας· η κατάρτιση συμβούλων ενεργειακής απόδοσης (π.χ. ευρωπαϊκό πρόγραμμα Achieve)· η ανάπλαση συνοικιών· η θέσπιση ενισχύσεων ή τεχνικής βοήθειας για εργασίες ενεργειακής απόδοσης (π.χ. μηχανισμός ELENA – ευρωπαϊκή τοπική βοήθεια για την ενέργεια) και για τη μικρο-παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας· καθώς και τα κατάλληλα για ευάλωτα νοικοκυριά χρηματοδοτικά σχήματα (π.χ. ευρωπαϊκό σχέδιο FinSH – Financial and Support Instruments for Fuel Poverty in Social Housing).

8.1

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι το 2007 η Ένωση όρισε τους στόχους «20/20/20» για το 2020, στους οποίους περιλαμβάνεται η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας κατά 20 %. Η οδηγία του 2012 για την ενεργειακή απόδοση προβλέπει μακροπρόθεσμη στρατηγική (έως το 2050) με στόχο την κινητοποίηση επενδύσεων για την ανακαίνιση δημόσιων και ιδιωτικών κατοικιών, κτιρίων κατοικιών και εμπορικών κτιρίων. Τα κράτη μέλη καλούνται να υποβάλουν έως τις 30 Απριλίου 2014 τα εθνικά σχέδια δράσης για την εφαρμογή της στρατηγικής αυτής. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τη σημασία των μέτρων ενεργειακής απόδοσης για τη μείωση των ανθρακούχων εκπομπών, τη δημιουργία απασχόλησης, αλλά και την αποτελεσματική δράση για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας.

8.2

Πράγματι, η ενεργειακή φτώχεια οφείλεται κυρίως σε κατοικίες με κακή μόνωση, που συχνά εκμισθώνονται σε υπερβολικές τιμές σε ευάλωτα νοικοκυριά. Η καλή μόνωση μιας κατοικίας περιορίζει την κατανάλωση, και συνεπώς το ύψος του λογαριασμού (σε συνδυασμό με την κατάλληλη ενεργειακή συμπεριφορά). Τα νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα, είτε είναι ενοικιαστές είτε ιδιοκτήτες, δεν έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν εργασίες θερμομόνωσης και να αντικαταστήσουν τις εγκαταστάσεις θέρμανσης, λόγω έλλειψης αποταμίευσης ή δυσχερειών πρόσβασης σε τραπεζική πίστωση.

8.3

Η ΕΟΚΕ προτείνει να θεσπιστεί μηχανισμός που, αφενός, θα αποτελέσει ισχυρό κίνητρο για τους ιδιοκτήτες εκμισθωτές (π.χ. ύψος του μισθώματος εξαρτώμενο από το επίπεδο θερμικής απόδοσης κ.ά.) προκειμένου να πραγματοποιήσουν εργασίες θερμομόνωσης, ενώ θα τους συνδράμει παράλληλα στο έργο αυτό και, αφετέρου, θα οδηγήσει στον σταδιακό αποκλεισμό από την ευρωπαϊκή αγορά ενοικίασης των κατοικιών που εμφανίζουν επίπεδα θερμομόνωσης κατώτερα από ένα προβλεπόμενο όριο. Η ΕΟΚΕ συνιστά να μπορούν τα κράτη μέλη να εντάσσουν την ενεργειακή απόδοση στον ορισμό και τα κριτήρια της ανθυγιεινής κατοικίας, της ευπρέπειας ή της αξιοπρέπειας μιας κατοικίας προς μίσθωση.

8.4

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να μελετήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καινοτόμους μεθόδους και μηχανισμούς χρηματοδότησης για τη στήριξη των κρατών μελών στην προσπάθεια ενεργειακής απόδοσης υπέρ των νοικοκυριών με τα χαμηλότερα εισοδήματα, με συνυπολογισμό των οικονομικών τους δυσχερειών.

8.5

Η βελτίωση της θερμομόνωσης των κατοικιών των ευάλωτων νοικοκυριών πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα σε όλα τα ευρωπαϊκά προγράμματα και δράσεις. Η Επιτροπή πρέπει να εξακριβώνει κατά πόσον τα εθνικά σχέδια ενεργειακής απόδοσης αποδίδουν προτεραιότητα στις επενδύσεις σε κατοικίες των πλέον ευάλωτων νοικοκυριών.

8.6

Η ΕΟΚΕ συνιστά τα διαρθρωτικά ταμεία να λάβουν περισσότερο υπόψη την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας και την ενεργειακή αλληλεγγύη στον προγραμματισμό για την περίοδο 2014-2020 και οι πιστώσεις που θα εκχωρηθούν για την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας να είναι πιο σημαντικές, κατ’ αναλογία προς τις προκλήσεις.

8.7

Εξάλλου, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της στήριξης της αποκεντρωμένης παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας, καθώς αυτή μπορεί να επιλύσει το ζήτημα της πρόσβασης στην ενέργεια, ιδίως για τα πλέον ευάλωτα άτομα.

21.11.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 341/27

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) λαμβάνει γνώση της πρότασης της Επιτροπής για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1083/2006 προκειμένου να αυξηθούν οι πληρωμές με εφαρμογή επιπλέον ποσοστού δέκα εκατοστιαίων μονάδων στα ποσοστά συγχρηματοδότησης που εφαρμόζονται για τους άξονες προτεραιότητας των χωρών που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση και λαμβάνουν οικονομική βοήθεια στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοοικονομικής Σταθεροποίησης (EFSM) ή από τον Μηχανισμό Στήριξης των Ισοζυγίων Πληρωμών (BoP) για το διάστημα που υπάγονται στους ανωτέρω μηχανισμούς στήριξης. Ωστόσο, η συνολική χρηματοδότησή τους σύμφωνα με την πολιτική συνοχής της ΕΕ για την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013 δεν αυξάνεται, μολονότι η αποτελεσματικότητα διατηρείται χάρη στη συγχρηματοδότηση.

1.2

Η ΕΟΚΕ λαμβάνει γνώση της πρότασης της Επιτροπής να τροποποιηθεί ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1083/2006, ούτως ώστε η Ρουμανία και η Σλοβακία να μπορέσουν να υποβάλουν αιτήσεις πληρωμής έως το τέλος του 2014, και όχι έως το τέλος του 2013 (για τις αναλήψεις υποχρεώσεων του 2011), και έως το κλείσιμο, και όχι έως το τέλος του 2014 (για τις αναλήψεις υποχρεώσεων του 2012), χωρίς ωστόσο να αυξηθεί η συνολική χρηματοδότησή τους σύμφωνα με την πολιτική συνοχής της ΕΕ για την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013. Κατ' αυτόν τον τρόπο περιορίζεται ο κίνδυνος αυτόματης αποδέσμευσης των αναλήψεων υποχρεώσεων του 2011 και του 2012.

1.3

Η ΕΟΚΕ επικροτεί αυτήν την πρόταση στο πνεύμα και των προηγούμενων σχετικών της γνωμοδοτήσεων υπό την προϋπόθεση ότι εξακολουθούν να διατηρούνται η συνοχή και η αποτελεσματικότητα κατά τη χρήση των δημοσιονομικών πόρων.

2.1

Σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, επτά χώρες που σήμερα υπάγονται στους μηχανισμούς EFSM και BoP θα έχουν τη δυνατότητα να συνεισφέρουν λιγότερο στα προγράμματα που συγχρηματοδοτούνται στο πλαίσιο της πολιτικής της ΕΕ για τη συνοχή. Έτσι, τα κράτη μέλη δεν θα είναι υποχρεωμένα να αναζητήσουν τα απαραίτητα κονδύλια μόνον από ιδίους πόρους, στοιχείο που θα συμβάλει σημαντικά στην ανάκαμψη αυτών των διαταραγμένων λόγω κρίσης οικονομιών σε περίοδο έντονων πιέσεων στα εγχώρια δημοσιονομικά τους. Με τη συγχρηματοδότηση θα αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των χορηγούμενων ενισχύσεων. Η μείωση της συγχρηματοδότησης εγκυμονεί τον κίνδυνο περιορισμού της αποτελεσματικότητας των ενισχύσεων - εντούτοις, ο κίνδυνος αυτός θα πρέπει να διατηρηθεί με όλα τα διαθέσιμα μέσα στο ελάχιστο δυνατό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την πρόταση της Επιτροπής, η οποία συνάδει με τις προηγούμενες σχετικές γνωμοδοτήσεις της (1).

2.2

Με την παράταση της δυνατότητας υποβολής αιτήσεων πληρωμής έως το τέλος του 2014 εξασφαλίζεται στη Σλοβακία και στη Ρουμανία ευρύτερο πεδίο χειρισμών προκειμένου να υλοποιήσουν με μεγαλύτερη επιτυχία τα έργα που συγχρηματοδοτούνται στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής της ΕΕ. Η παράταση της προθεσμίας αυτόματης αποδέσμευσης είναι επίσης αναλογική, καθώς επικεντρώνεται στα κράτη μέλη για τα οποία, την περίοδο 2014-2020, θα ίσχυε το συγκεκριμένο ανώτατο όριο που έχει καθοριστεί από τη συμφωνία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Η παράταση της προθεσμίας αποδέσμευσης των αναλήψεων υποχρεώσεων διενεργήθηκε κατόπιν παρότρυνσης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το οποίο, στα συμπεράσματά του της 8ης Φεβρουαρίου 2013, κάλεσε την Επιτροπή να διερευνήσει πρακτικές λύσεις για τον περιορισμό του κινδύνου αυτόματης αποδέσμευσης των πιστώσεων από τα εθνικά κονδύλια της περιόδου 2007-2013 για τη Ρουμανία και τη Σλοβακία, συμπεριλαμβανομένης της τροποποίησης του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1083/2006.

2.3

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται επίσης την άποψη ότι είναι ζωτικής σημασίας να ενισχυθούν η ευημερία και η ανταγωνιστικότητα στα κράτη μέλη που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση και, ως εκ τούτου, τάσσεται υπέρ της ανωτέρω πρότασης.

2.4

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση τα συνολικά κονδύλια που προβλέπεται να διατεθούν κατά το εν λόγω χρονικό διάστημα από τα Ταμεία προς τις οικείες χώρες και για τα οικεία προγράμματα να μην μεταβληθούν.

21.11.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 341/29

1.1

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει θερμά τη βιομηχανική πολιτική της ΕΕ στον διαστημικό τομέα (1). Επικροτεί επίσης τα παρεχόμενα κονδύλια ύψους 11 δισεκατομμυρίων ευρώ για το Galileo, το Copernicus και την Ε&Α στον Ορίζοντα 2020 για την περίοδο 2014–2020, επιπλέον του υφιστάμενου ετήσιου προϋπολογισμού των 4 δισεκατομμυρίων ευρώ του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ΕΟΔ). Οι εν λόγω αποφάσεις είναι σύμφωνες με τις πάγιες θέσεις της ΕΟΚΕ (2).

1.2

Η διαστημική πολιτική της ΕΕ, η οποία υποστηρίζεται από πολιτική βούληση σε ολόκληρη την Ευρώπη, θα πρέπει να εξασφαλίσει την ανεξάρτητη πρόσβαση της Ευρώπης στο διάστημα σε ολόκληρη την αλυσίδα αξίας, ήτοι από τη φάση της επινόησης μέχρι την ανάπτυξη, την εφαρμογή και την αξιοποίηση. Οι μακροπρόθεσμες δραστηριότητες υψηλού κινδύνου απαιτούν την προβλεψιμότητα, τη βεβαιότητα και τη διαρκή δέσμευση.

1.3

Η ΕΕ χρειάζεται «κρίσιμη μάζα». Μία εσωτερική αγορά για το διάστημα απαιτεί τη διαχείριση ενός σαφώς καθορισμένου πλαισίου ισότιμων όρων ανταγωνισμού στην Ευρώπη, τόσο για εσωτερικούς, όσο και για εξωτερικούς λόγους.

1.4

Απαιτείται προορατική βιομηχανική πολιτική λόγω της ύπαρξης μεγάλων θεσμικών αγορών ανά τον κόσμο, οι οποίες έχουν αυξημένο στρατηγικό και τεχνολογικό αντίκτυπο. Η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας πρέπει να ενισχυθεί. Εσωτερικά εμπόδια που είναι ακόμη σημαντικά πρέπει να αρθούν προοδευτικά.

1.5

Η βιομηχανική πολιτική της ΕΕ πρέπει να συγκεντρώσει διαφορετικές στρατηγικές των κρατών μελών και να ενσωματώσει τις εθνικές προτιμήσεις σε ενιαίο πλαίσιο.

1.6

Όλοι οι φορείς πρέπει να εργαστούν προς την ίδια κατεύθυνση. Ο ΕΟΔ κατέχει ειδική θέση. Η απόδοσή του είναι ιδιαιτέρως επιτυχημένη και αδιαμφισβήτητη. Στο νέο πλαίσιο ο ΕΟΔ, πέραν του παραδοσιακού του ρόλου, θα καταστεί φορέας διευκόλυνσης διαστημικών προγραμμάτων που θα διέπονται από κανόνες της ΕΕ. Θα δημιουργηθούν νέες μέθοδοι και σχέσεις, οι οποίες απαιτούν ανεπτυγμένο και ακριβή συντονισμό μεταξύ όλων των φορέων, ήτοι τις υπηρεσίες της Επιτροπής, τον ΕΟΔ και τα κράτη μέλη.

1.7

Απαιτούνται ρυθμίσεις για διαβούλευση με τη βιομηχανία, ιδίως όσον αφορά τις ΜΜΕ. Πρέπει να διατεθεί επαρκές μέρος του προϋπολογισμού του προγράμματος Copernicus για νέες υπηρεσίες και εφαρμογές.

1.8

Ο διαστημικός τομέας απαιτεί εργατικό δυναμικό με εξαιρετικά προσόντα, βάσει κατάλληλων συμβάσεων. Απαιτείται διαρκής προσοχή για κατάλληλες ικανότητες, οι οποίες να διασφαλίζονται από εκσυγχρονισμένη εκπαίδευση και κατάρτιση, με διευκόλυνση της κινητικότητας.

1.9

Τα ζητήματα στρατηγικής ασφάλειας και άμυνας αποτελούν τις κινητήριες δυνάμεις της διαστημικής πολιτικής σε όλες τις χώρες. Οι νέες διαστημικές πολιτικές και δραστηριότητες της ΕΕ βασίζονται στο άρθρο 173 και, ιδίως, στο άρθρο 189 της ΣΛΕΕ. Πρέπει να ενσωματωθούν σε μία στενότερη συμφωνία μεταξύ κρατών μελών που θα αφορά την ασφάλεια και την άμυνα και, κατά συνέπεια, σε μία ευρύτερη προοπτική εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ. Από την άλλη πλευρά, οι εμπειρίες στη διαστημική πολιτική μπορούν, σε ορισμένους σαφώς καθορισμένους τομείς, να προσφέρουν παραδείγματα για την ευρωπαϊκή άμυνα. Αυτό θα πρέπει να ληφθεί υπόψη στον επικείμενο διάλογο για την ευρωπαϊκή άμυνα.

1.10

Η διαστημική βιομηχανική πολιτική της ΕΕ μπορεί να δώσει ώθηση σε μία ανταγωνιστική, σταθερή, αποδοτική και ισορροπημένη βιομηχανική βάση στην Ευρώπη, υποστηρίζοντας κυβερνητικές υπηρεσίες, καθώς και επιχειρήσεις και πολίτες. Ο τομέας είναι ακόμη ευαίσθητος. Η κρίση προσθέτει νέους παράγοντες αβεβαιότητας. Το ζήτημα πλέον είναι η υλοποίηση!

1.11

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ εγκρίνει πλήρως τους πέντε στόχους που καθορίζονται από την Επιτροπή: ένα συνεκτικό και σταθερό κανονιστικό πλαίσιο, μία ισχυρή βιομηχανική βάση, περιλαμβανομένων των ΜΜΕ, ανταγωνιστικότητα και οικονομική αποδοτικότητα, αγορές για εφαρμογές και υπηρεσίες, καθώς και τεχνολογική μη εξάρτηση και ανεξάρτητη πρόσβαση στο διάστημα (3).

1.12

Η θέση της Ευρώπης στον κόσμο πρέπει να σταθεροποιηθεί και να ενισχυθεί, με την προώθηση της επίδοσης και της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, την διατήρηση της ανταγωνιστικότητας ως προς τους στόχους άλλων χωρών που διαθέτουν διαστημικές πολιτικές και τεχνολογία παγκοσμίου επιπέδου, την προώθηση αποδοτικότητας ως προς το κόστος στις αλυσίδες παραγωγής, καθώς και την ανάπτυξη αγορών για τις διαστημικές εφαρμογές και υπηρεσίες.

2.1

Λόγω ζητημάτων που αφορούν την ασφάλεια και την άμυνα, η διαστημική πολιτική αναπτύχθηκε εκτός του πλαισίου της Συνθήκης ΕΕ. Τα κράτη μέλη διέθεταν τις δικές τους διαστημικές στρατηγικές. Τα κοινά ευρωπαϊκά συμφέροντα προωθούνταν, έως έναν βαθμό, μέσω της Ε&A και των βιομηχανικών προγραμμάτων του ΕΟΔ.

2.2

Το 2003, μία νέα φάση άρχισε με τη συμφωνία πλαίσιο μεταξύ ΕΟΔ και ΕΕ. Το ΠΠ7 ενεπλάκη σε ερευνητικά προγράμματα και έτσι κατέστη δυνατή μία τομεακή βιομηχανική πολιτική της ΕΕ. Οι επενδύσεις σε πρωτογενείς και δευτερογενείς τομείς εντατικοποιήθηκαν, ο ανταγωνισμός αυξήθηκε, οι ειδικευμένες ιδιωτικές επιχειρήσεις ανέπτυξαν νέες εφαρμογές και υπηρεσίες.

2.3

Η ΕΟΚΕ επικρότησε με έμφαση τη στρατηγική της ΕΕ που συνδυάζει την ιδέα του ΕΟΔ με τη στενότερη συμμετοχή των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, καθώς και τις συγκεκριμένες προτάσεις και αποφάσεις για τον σκοπό αυτόν (4).

2.4

Σε επόμενες γνωμοδοτήσεις, η ΕΟΚΕ έδωσε έμφαση στη σημασία των ενωσιακών διαστημικών πολιτικών για τις δημόσιες υπηρεσίες, τις επιχειρήσεις και, ιδίως, τους πολίτες. Επικρότησε τα βήματα προόδου σε διάφορους συγκεκριμένους τομείς, όπως είναι το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Παρακολούθησης της Γης (GMES), η διαστημική συνιστώσα του και η Διαστημική στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην υπηρεσία του πολίτη (5).

2.5

Το 2012 η ΕΟΚΕ υποστήριξε την ένταξη της χρηματοδότησης του GMES εντός του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΠΔΠ) για το 2014-2020 (6). Στις 8 Φεβρουαρίου του 2013, το Συμβούλιο αποφάσισε ανάλογα, χορηγώντας 3,78 εκατομμύρια ευρώ για το GMES –ονομαζόμενο πλέον Copernicus–, 6,3 δισεκατομμύρια ευρώ για το Galileo και 1,7 δισεκατομμύρια ευρώ για την Ε&Α εντός του Ορίζοντα 2020. Η απόφαση πρέπει ακόμη να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ΕΚ).

2.6

Η πρόσφατη ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τη βιομηχανική πολιτική στον διαστημικό τομέα αποτελεί περαιτέρω βήμα, το οποίο απαιτείται διότι «η Ευρώπη χάνει επί του παρόντος έδαφος σε σχέση με τις περισσότερες, αν όχι όλες, τις χώρες που διαθέτουν διαστημικό πρόγραμμα» (7).

3.1

Οι συνθήκες έχουν μεταβληθεί δραστικά. Οι παγκόσμιες επενδύσεις από νέες χώρες που διαθέτουν διαστημικά προγράμματα αυξάνονται με ταχύ ρυθμό. Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να αποτελούν τον ισχυρότερο παράγοντα. Ο αμερικανικός κύκλος εργασιών στον τομέα είναι περίπου δεκαπλάσιος από ό,τι ο ευρωπαϊκός. Η Κίνα και η Ινδία καθίστανται ισχυροί ανταγωνιστές. Προσφάτως, η Ρωσία ανακοίνωσε την ουσιαστική αύξηση του προϋπολογισμού της για το διάστημα.

3.2

Επικρατούν στρατηγικά ζητήματα που αφορούν την αυτονομία και την αυτάρκεια. Οι αγορές στην Κίνα, την Ινδία, την Ιαπωνία και –σχεδόν πλήρως– στη Ρωσία είναι 100 % θεσμικές. Στις ΗΠΑ το ποσοστό ανέρχεται στο 70 %. Η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική στην Ευρώπη, όπου το 50 % της αγοράς εξαρτάται από τον ιδιωτικό τομέα. Πρέπει να σημειωθεί ότι, όσον αφορά τον όγκο, το μερίδιο 20 % της αγοράς στον ιδιωτικό τομέα στις ΗΠΑ αντιπροσωπεύει μεγαλύτερο μέγεθος από ό,τι το μερίδιο 50 % της ιδιωτικής αγοράς στην Ευρώπη.

3.3

Η παγκόσμια αγορά αναπτύσσεται και ο ανταγωνισμός εντείνεται λόγω της προσθήκης νέων χωρών που δραστηριοποιούνται στον τομέα του διαστήματος. Αυτό απειλεί τη θέση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, η οποία κατακτήθηκε δύσκολα, ενώ δημιουργούνται εμπόδια καθώς οι νέοι φορείς της αγοράς εφαρμόζουν επιθετικές πολιτικές εξαγωγών. Λόγω μειώσεων στον προϋπολογισμό της άμυνας, ο αμερικανικός τομέας του διαστήματος στρέφεται επίσης σε εξαγωγές παγκοσμίως.

3.4

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως τον στόχο διατήρησης της ευρωπαϊκής ανεξάρτητης πρόσβασης στο διάστημα, όπως προωθείται σε σειρά συμπερασμάτων του Συμβουλίου και ανακοινώσεων της Επιτροπής. Το Συμβούλιο και η Επιτροπή τονίζουν δικαίως, περισσότερο από ό,τι στο παρελθόν, την ανάγκη ευρωπαϊκής αυτονομίας σε στρατηγικούς κλάδους του τομέα του διαστήματος, προωθώντας και εξασφαλίζοντας την ανεξάρτητη ευρωπαϊκή πρόσβαση στο διάστημα.

3.5

Η Ευρώπη εξαρτάται, επί του παρόντος, ακόμη σημαντικά από τις αμερικανικές τεχνολογίες. Οι προσπάθειες ώστε να μειωθεί η εν λόγω εξάρτηση, με τις οποίες θα εξασφαλιστεί η αδιάκοπη παροχή γνώσης και υλικών υψηλής τεχνολογίας, απαιτούν μεγάλη προσπάθεια από τις κυβερνήσεις, τον ΕΟΔ και την ΕΕ.

3.6

Για τη διαχείριση μακροπρόθεσμων δραστηριοτήτων υψηλού κινδύνου, η προβλεψιμότητα, η βεβαιότητα και η διαρκής δέσμευση είναι απαραίτητες. Κατευθυνόμενος προς την πλήρη ωριμότητα, ο εν λόγω τομέας είναι ακόμη ευαίσθητος, ιδίως όσον αφορά τις ΜΜΕ, οι οποίες είναι εξαιρετικά σημαντικές για την ανάπτυξη εφαρμογών. Η υφιστάμενη κρίση εντείνει τον ευάλωτο χαρακτήρα του.

4.1

Στο πλαίσιο του εν λόγω κλίματος προκλήσεων, η Επιτροπή παρουσίασε την πρότασή της για μία ενεργό ενωσιακή βιομηχανική πολιτική, βάσει των άρθρων 173 και 189 της ΣΛΕΕ.

4.2

Για πρώτη φορά η Επιτροπή διεξήγαγε σε βάθος ανάλυση των προκλήσεων ως αποτέλεσμα των διαβουλεύσεων με διάφορους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς. Η εν λόγω ευρέως αποδεκτή ανάλυση αποτελεί βασικό συστατικό στοιχείο για το άλμα, από τον τρέχοντα προϋπολογισμό 4 δισεκατομμυρίων ευρώ του ΕΟΔ, στα πρόσθετα 11 δισεκατομμύρια ευρώ για τον διαστημικό προϋπολογισμό κατά την περίοδο 2014-2020. Δεδομένων των επιθετικών πολιτικών από άλλες χώρες που δραστηριοποιούνται στο διάστημα, αυτό αποτελεί αποφασιστικό βήμα προόδου.

4.3

Η πρόσθετη χρηματοδότηση αποτελεί και καλό σημείο εκκίνησης σε έναν τομέα που τείνει να αυξηθεί σημαντικά κατά την προσεχή δεκαετία για δύο λόγους:

4.4

Αυξανόμενος αριθμός δραστηριοτήτων ωφελείται από διαστημικές υπηρεσίες: η ασφάλεια, η γεωργία, οι μεταφορές, η περιφερειακή ανάπτυξη, η παρακολούθηση των ωκεανών, η μετεωρολογία, οι τηλεπικοινωνίες, οι εκπομπές, η γεφύρωση του ψηφιακού χάσματος.

4.5

Επιπροσθέτως, ο τομέας του διαστήματος θα υποστηρίξει αρκετά παγκόσμια ζητήματα, όπως είναι η αλλαγή του κλίματος, η επισιτιστική ασφάλεια, η αλιεία, η αποδάσωση, η παρακολούθηση φυσικών πόρων και η παρακολούθηση καταστροφών. Η Ευρώπη θα πρέπει να είναι εξοπλισμένη με το δικό της παγκόσμιο σύστημα, ώστε να διαδραματίσει πλήρως τον ρόλο της, σύμφωνα με την οικονομική της θέση στον κόσμο. Θα πρέπει να υπάρξει ευαισθητοποίηση των πολιτών.

4.6

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως την απόφαση να αξιοποιήσει η ΕΕ τις ευκαιρίες μίας προορατικής βιομηχανικής πολιτικής, δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες. Θεωρεί ότι πρόκειται για μία συγκεκριμένη διαμόρφωση μίας ευρύτερης έννοιας της ενωσιακής βιομηχανικής πολιτικής, όπως αυτή καθορίστηκε στις ανακοινώσεις της Επιτροπής για τη βιομηχανική πολιτική το 2010 και το 2012.

4.7

Θα πρέπει να εξασφαλίσει ανεξάρτητη ευρωπαϊκή πρόσβαση –και τις σχετικές τεχνολογίες– στο διάστημα με τη σύλληψη και την ανάπτυξη διαστημικών συστημάτων, καθώς και την έναρξη και αξιοποίηση προγραμμάτων. Η αυτάρκεια και η αυτόνομη επαλήθευση δεδομένων είναι εξαιρετικά σημαντικές, ιδίως όσον αφορά την Κίνα, αλλά ακόμα και φιλικά διακείμενες χώρες, όπως τις ΗΠΑ, με τις οποίες η Ευρώπη βρίσκεται κατ’ ανάγκη σε ανταγωνισμό.

4.8

Το βασικό μέρος των βιομηχανικών πολιτικών, το οποίο καθοδηγείται από εθνικές στρατηγικές, παραμένει ακόμα στα κράτη μέλη. Οι εν λόγω στρατηγικές αποτελούν μέρος του ευρύτερου τομέα ασφάλειας και πολιτικής για την άμυνα, γεγονός που εξηγεί και τον στενό σύνδεσμο μεταξύ κυβερνήσεων, εθνικής έρευνας και βιομηχανιών. Αυτί οδηγεί σε εθνικούς φραγμούς και, κατά συνέπεια, σε κατακερματισμό και αποσπασματικές προσπάθειες, καθώς και στην υστέρηση της Ευρώπης.

4.9

Αυτό υπογραμμίζει την ανάγκη να υπάρχουν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού ως προαπαιτούμενο για κάθε ενωσιακή βιομηχανική πολιτική. Η Επιτροπή θα πρέπει να καταρτίσει σαφή κριτήρια για να καθορίσει επακριβώς την έννοια των «ισότιμων όρων ανταγωνισμού». Μία τέτοια σαφώς καθορισμένη έννοια είναι επίσης εξαιρετικά σημαντική για κάθε μέτρο «αμοιβαιότητας» κατά το αμοιβαίο άνοιγμα διεθνών αγορών με τρίτες χώρες.

4.10

Η ΕΟΚΕ επιμένει ότι οι ισότιμοι όροι ανταγωνισμού και ο διαφανής εσωτερικός ανταγωνισμός εντός της Ένωσης πρέπει να αποτελούν τον ύψιστο στόχο. Θα βοηθήσουν ώστε να διατηρηθεί επίπεδο ανάλογο με αυτό του υπόλοιπου κόσμου.

4.11

Όσον αφορά την πολιτική Ε&Α της Επιτροπής, η ΕΟΚΕ αναφέρει δύο σημαντικά ζητήματα που πρέπει να ληφθούν υπόψη:

4.12

Τα εν λόγω ζητήματα πρέπει να εξεταστούν σε συνδυασμό με τους περιοριζόμενους πόρους Ε&Α στα κράτη μέλη. Τα συνολικά έξοδα παραμένουν περίπου ίδια λόγω της αντισταθμιστικής χρηματοδοτικής συμβολής της Επιτροπής. Μόνη εξαίρεση είναι η Γερμανία, η οποία προσφάτως αύξησε τον προϋπολογισμό της για την Ε&Α σχετικά με το διάστημα κατά 10 %.

4.13

Όπως έχει τονίσει σε διάφορες περιστάσεις η ΕΟΚΕ, η επιτυχημένη βιομηχανική πολιτική είναι εγκάρσια: ο συντονισμός πρέπει να εξασφαλίζεται μεταξύ των διαφόρων Γενικών Διευθύνσεων της Επιτροπής, προκειμένου να επιτευχθούν όλοι οι στόχοι που καθορίζονται από τη ΓΔ Επιχειρήσεων, για παράδειγμα με τη ΓΔ Connect όσον αφορά τις δορυφορικές επικοινωνίες και με τη ΓΔ Εμπορίου όσον αφορά το άνοιγμα των αγορών και την ασφάλεια εφοδιασμού με κρίσιμα συστατικά στοιχεία.

5.1

Η επιστήμη και η τεχνολογία είναι βασικά στοιχεία. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει εκ νέου τη μεγάλη σημασία του ΕΟΔ για την ευρωπαϊκή διαστημική πολιτική. Δεδομένων των εμποδίων που πρέπει να αντιμετωπιστούν σε κάθε διακυβερνητικό πλαίσιο, οι προηγούμενες και οι τρέχουσες επιδόσεις του ΕΟΔ είναι αδιαμφισβήτητες. Εξ αρχής συνέβαλε σημαντικά στις ευρωπαϊκές δραστηριότητες για το διάστημα με τη μορφή που έχουν σήμερα. Ο ΕΟΔ διαδραμάτισε εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην Ε&Α για το διάστημα και, σε ορισμένο βαθμό, σε βιομηχανικές δραστηριότητες, ιδίως λόγω της καλής σχέσης κόστους-ποιότητας των προϊόντων.

5.2

Ο ΕΟΔ αποτελεί καλά εξοπλισμένο εταίρο για τις εθνικές κυβερνήσεις και τις βιομηχανίες. Αντιστοίχως, τα επιτεύγματά του αποτελούν ιδιαιτέρως σημαντικό μέρος της αλυσίδας που δημιουργεί και ενισχύει τη βάση για την ευρωπαϊκή βιομηχανία. Επιπλέον, το ισχύον σύστημα της «δίκαιης ανταπόδοσης» έχει ενθαρρύνει κυβερνήσεις να παρακολουθούν τη συνολική απόδοση σε Ε&Α και τις επακόλουθες δραστηριότητες στις αντίστοιχες χώρες.

5.3

Ωστόσο, σταδιακά κατέστη σαφές ότι θα πρέπει να δημιουργηθούν νέες κατευθύνσεις εάν η ΕΕ επιθυμεί πραγματικά να καταστεί ανταγωνιστικός παγκόσμιος φορέας. Η Συμφωνία Πλαίσιο του 2003 μεταξύ του ΕΟΔ και της ΕΕ άρχισε να προσθέτει ενωσιακές πολιτικές και χρηματοδοτικούς πόρους, καθώς και να ενισχύσει τον ανταγωνισμό και την ανταγωνιστικότητα. Άρχισε μία επιτυχημένη εταιρική σχέση μεταξύ του ΕΟΔ και της ΕΕ. Μία συνεχής δέσμευση του ΕΟΔ θα αποτελέσει σταθερό συστατικό στοιχείο για κάθε βιομηχανική πολιτική της ΕΕ για το διάστημα.

5.4

Ωστόσο, οι ταχέως μεταβαλλόμενες συνθήκες απαιτούν αξιολόγηση των διαδικασιών με ακρίβεια και βέλτιστη χρήση των χρηματοδοτικών πόρων για την υποστήριξη της διαρκούς ανταγωνιστικότητας και της ανθεκτικότητας των ευρωπαϊκών εταιριών.

5.5

Ο ρόλος του ΕΟΔ στη δημιουργία σταθερής βάσης για την αξιοποίηση ίδιων διαστημικών συστημάτων της Ευρώπης μέσω ειδικών και ολοκληρωμένων εφαρμογών αναγνωρίζεται, ωστόσο η υποστήριξη που μπορεί να παρασχεθεί σε ενωσιακές πολιτικές δεν έχει ακόμη επιτευχθεί πλήρως. Η στενότερη συνεργασία ΕΕ/ΕΟΔ μπορεί να δημιουργήσει σημαντική ώθηση στο πλαίσιο αυτό.

5.6

Απαιτούνται νέες προσεγγίσεις και μηχανισμοί για τη διατήρηση μίας συνειδητής πολιτικής επιτυχούς ανάπτυξης και διατηρήσιμης αξιοποίησης των επιχειρησιακών διαστημικών συστημάτων. Επίσης, πρέπει να πραγματοποιηθεί αποτελεσματικός εξευρωπαϊσμός των πόρων, προκειμένου να υποστηριχθούν τρεις στόχοι:

5.7

Οι πρόσφατες αποφάσεις είναι σύμφωνες με τον εκσυγχρονισμό που υποστήριξε η ΕΟΚΕ στη γνωμοδότηση του 2008 (8). Η ΕΟΚΕ είχε τότε τονίσει ότι η αυξανόμενη ωρίμανση της διαστημικής αγοράς θα απαιτήσει περισσότερη ευελιξία, η οποία, σε μία εποχή ακόμη ταχύτερων τεχνολογικών κύκλων και αυξημένων συνεργειών και εφαρμογών, δεν εξασφαλίζεται, κατά κανόνα, από σταθερά σχήματα συνεργασίας που προκύπτουν από την αρχή της δίκαιης ανταπόδοσης, όπως εφαρμόζεται από τον ΕΟΔ (9).

5.8

Οι απότομες αλλαγές πρέπει να αποφευχθούν. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ προώθησε την ανάλυση και τον διάλογο σχετικά με την επιθυμητή απόδοση της Ευρώπης εντός δεκαετίας: «ο διάλογος θα πρέπει να περιλαμβάνει τον τρόπο χρηματοδότησης του ΕΟΔ, τη δυναμική συμβολή των εταιριών μεσαίου μεγέθους και τη διατήρηση του υψηλότερου επιπέδου ανταγωνισμού» (10).

5.9

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το ψήφισμα του Συμβουλίου τον Νοέμβριο του 2012 όσον αφορά τη σχέση μεταξύ ΕΕ και ΕΟΔ (11), σε συνδυασμό με το νέο δημοσιονομικό πλαίσιο που υιοθετήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου, αποτελεί συγκεκριμένο παράδειγμα εφαρμογής της σύστασης που διατύπωσε το 2008. Η ΕΕ εισέρχεται σε νέα φάση.

5.10

Όσον αφορά την εφαρμογή των αποφάσεων, ο ΕΟΔ, επωφελούμενος από τη μακρά του εμπειρία, θα καταστεί αρμόδιος για την επιχειρησιακή διαχείριση, βασιζόμενος ωστόσο στους κανόνες της ΕΕ. Εάν υπάρξει ορθή εφαρμογή, θα επιτευχθεί βέλτιστη ισορροπία μεταξύ των αρμοδιοτήτων του ΕΟΔ και τον συνήθη μηχανισμό αγοράς της ΕΕ.

5.11

Δεν μπορεί ακόμη να προβλεφθεί ο τρόπος με τον οποίο θα λειτουργήσουν οι συμφωνηθείσες μέθοδοι εργασίας, ιδίως όχι κατά την πρώτη φάση. Παρά τις μικρές αλλαγές την τελευταία διετία, κατά την οποία προωθήθηκαν οι προσεγγίσεις της αγοράς, πρέπει να δημιουργηθεί νέα σχέση με την επιστήμη και την έρευνα στο διάστημα. Η ΕΟΚΕ επικροτεί, ως εκ τούτου, την ανάπτυξη ορίων διάκρισης μεταξύ της αρχής της δίκαιης ανταπόδοσης που συνήθως τηρείται από τον ΕΟΔ (η οποία έχει ως στόχο την ανάπτυξη και την αξιοποίηση μιας διαφοροποιημένης ευρωπαϊκής διαστημικής βιομηχανίας) και των δεσμευτικών για την Επιτροπή κανόνων που διέπουν την ενιαία αγορά της ΕΕ, με στόχο την περαιτέρω ανάπτυξη της εποικοδομητικής συνεργασίας μεταξύ ΕΟΔ και Επιτροπής για την περαιτέρω ενίσχυση της ευρωπαϊκής διαστημικής βιομηχανίας.

5.12

Το θέμα αυτό έχει επίσης μελετηθεί στη συμπληρωματική γνωμοδότηση της CCMI. Εν τω μεταξύ, ορισμένα κρίσιμα σημεία που επισημάνθηκαν στο έγγραφο εκείνο έχουν διευκρινιστεί επαρκώς.

6.1

Κατά τον σχεδιασμό της διαστημικής πολιτικής σύμφωνα με το άρθρο 189, οι παράλληλες αρμοδιότητες Επιτροπής και κρατών μελών θα πρέπει να εφαρμοστούν όσο το δυνατόν περισσότερο. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να αναλαμβάνουν πρωτοβουλία ώστε να συνεργάζονται μεταξύ τους σε συγκεκριμένα ζητήματα. Οι εν λόγω διαδικασίες μπορούν να επιβλέπονται από την Επιτροπή.

6.2

Σε ένα μεταβαλλόμενο ανταγωνιστικό και δυναμικό περιβάλλον, πρέπει να καθοριστούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις υπέρ της υποστήριξης μίας σταθερής ανταγωνιστικής βάσης για τη βιομηχανία της ΕΕ. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι πρέπει πλέον να δοθεί στη βιομηχανία επίσημη θέση στα συμβουλευτικά όργανα, ιδίως όσον αφορά τομείς στους οποίους δραστηριοποιούνται μικρότερες εταιρίες. Οι προϋποθέσεις πρέπει να καθοριστούν με ανοικτό και διαφανή τρόπο.

6.3

Μεταξύ των ζητημάτων που πρόκειται να συζητηθούν είναι η πολιτική για τα ελεύθερα και ανοικτά δεδομένα, η ποιότητα, τα πρότυπα και η πιστοποίηση. Οι υπηρεσίες παρέχονται τόσο από όργανα του δημοσίου τομέα όσο και από ιδιωτικούς φορείς, γεγονός που καθιστά αναγκαία την αποτελεσματική παρακολούθηση.

6.4

Οι τεράστιες δυνατότητες των ΜΜΕ θα υποστηριχθούν από σταθερούς μηχανισμούς διαβούλευσης. Πρέπει να διατεθεί επαρκές μέρος του προϋπολογισμού των προγραμμάτων Copernicus και Galileo για να αναπτυχθούν νέες υπηρεσίες και εφαρμογές.

6.5

Λόγω του χαρακτήρα υψηλής τεχνολογίας, το εργατικό δυναμικό διαθέτει, κατά μέσο όρο, εξαιρετικά προσόντα. Παγκοσμίως, ο κλάδος του διαστήματος απασχολεί 800 000 εργαζομένους, εκ των οποίων 25 % στις ΗΠΑ και 4 % (!) στην Ευρώπη. Υπάρχει αυξημένη ανάγκη για πτυχιούχους υπαλλήλους, ώστε να ενισχυθούν οι δυνατότητες της Ευρώπης και να δημιουργηθούν επωφελείς συνέργειες. Οι αξιοπρεπείς συμβάσεις εργασίας θα πρέπει να αποτελούν τον κανόνα, προκειμένου να ενισχυθεί η ελκυστικότητα του τομέα.

6.6

Το διάστημα τροφοδοτεί τη φαντασία των νέων. Η ΕΟΚΕ ζητεί εκ νέου μία ενεργό πολιτική για την αγορά εργασίας, η οποία να βασίζεται στην εκσυγχρονισμένη εκπαίδευση και κατάρτιση και να προωθείται στην ανώτερη τεχνική εκπαίδευση, περιλαμβανομένης μίας στενής σχέσης με την έρευνα και την καινοτομία. Αυτό θα ενισχύσει και την επιθυμητή και κατάλληλη κινητικότητα.

6.7

Δεδομένης της εξαιρετικής σημασίας της θεσμικής αγοράς, η βιομηχανική πολιτική στον τομέα του διαστήματος συνδέεται στενά με τις πολιτικές για τις δημόσιες συμβάσεις. Οι τελευταίες θα πρέπει να πληρούν υψηλές απαιτήσεις όσον αφορά την ποιότητα και τη διαφάνεια. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η βιομηχανία θα επικροτήσει θερμά την προπαρασκευή συγκεκριμένης πολιτικής για τις δημόσιες συμβάσεις στον τομέα του διαστήματος, όπου η ΕΕ εμπλέκεται άμεσα, εφόσον καθοριστεί το πεδίο εφαρμογής της μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών.

6.8

Η εν λόγω πολιτική θα ανοίξει τον δρόμο ώστε να αναλάβει η ΕΕ τον ρόλο του ιδιοκτήτη ευρωπαϊκών διαστημικών υποδομών και του πελάτη για διαστημικές υπηρεσίες, ώστε να υλοποιηθεί ευρύ φάσμα δημοσίων πολιτικών.

6.9

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τον σημαντικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι περιφέρειες και η αποφασιστικότητά τους για την προώθηση των δραστηριοτήτων ανάπτυξης της διαστημικής βιομηχανίας. Ο ρόλος των περιφερειών είναι υποτιμημένος. Πρέπει να είναι ενημερωμένες και κατάλληλα εξοπλισμένες, προκειμένου να ωφελούνται από τον ενδεχόμενο θετικό αντίκτυπο της αποτελεσματικής χρήσης διαστημικών υπηρεσιών.

6.10

Υπάρχει έλλειψη ικανοποιητικών ποσοτικών μετρήσεων της αγοράς, με αποτέλεσμα την έλλειψη αξιόπιστων δεδομένων σχετικά με τον τελικό αντίκτυπο της διαστημικής έρευνας στις δευτερογενείς εφαρμογές. Η αναλυτική γνώση των πρωτογενών και δευτερογενών φάσεων πρέπει να εμβαθυνθεί.

6.11

Μία ανάλυση της Euroconsult, στην οποία, μεταξύ άλλων, υποστηρίζεται ότι στις ΗΠΑ οι πρωτογενείς επενδύσεις δημιουργούν δύο φορές πιο κερδοφόρες δευτερογενείς δραστηριότητες από ό,τι στην Ευρώπη, αμφισβητείται, αλλά δεν έχει απορριφθεί βάσει στοιχείων (12). Για την ΕΕ, ένα άλλο ενδιαφέρον πρότυπο, μοναδικό στο είδος του, είναι η επικαιροποιημένη ανάλυση σχετικά με τον οικονομικό αντίκτυπο των διαφόρων τμημάτων της διαστημικής βιομηχανίας του Ηνωμένου Βασιλείου (13).

6.12

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Επιτροπή, τον ΕΟΔ και τα κράτη μέλη να διεξαγάγουν από κοινού αναλύσεις των διαφόρων τμημάτων του τομέα και να τις εξετάσουν υπό παγκόσμια προοπτική. Τα συγκεντρωτικά στοιχεία για τις (νέες) θέσεις εργασίας, τα ποσοστά ανάπτυξης και τις εφαρμογές θα ενισχύσουν τη σημασία που αποδίδεται στον τομέα και θα ενισχύσουν την υφιστάμενη δημόσια στήριξη.

7.1

Όπως συμβαίνει και με τις διαστημικές πολιτικές των ανταγωνιστών της Ευρώπης, μία διαστημική πολιτική της ΕΕ θα είναι, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, πιο αποτελεσματική εάν ενταχθεί σε μία εξελισσόμενη συμφωνία μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά στρατηγικά ζητήματα άμυνας και ασφάλειας και, κατά συνέπεια, σε μία ευρύτερη προοπτική εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ. Αυτή η σύνδεση θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη, κατά περίπτωση, στον επικείμενο διάλογο για την ευρωπαϊκή άμυνα.

7.2

Η ευρωπαϊκή συνεργασία είναι ιδιαιτέρως πιο ανεπτυγμένη για το διάστημα από ό,τι για οποιονδήποτε κλάδο της άμυνας. Οι διαστημικές δραστηριότητες που σχετίζονται με την άμυνα ενδέχεται επίσης να συνδέονται με τη χάραξη πολιτικής της ΕΕ για την άμυνα, αποτελώντας πρότυπα πρωτοπορίας ή παραδείγματα για προγράμματα κοινής άμυνας. Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι μία τέτοια πρόταση έχει ήδη υποβληθεί από το 1987! Ωστόσο, δεν δόθηκε ποτέ συνέχεια σε αυτήν.

21.11.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 341/35

1.1

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την απόφαση της Επιτροπής να δημοσιεύσει, για δεύτερη συνεχή χρονιά, έκθεση για την Κατάσταση της Ένωσης καινοτομίας, στην οποία σημειώνεται σημαντική πρόοδος, ενώ συγκεκριμένα το 80 % των δεσμεύσεων της εμβληματικής πρωτοβουλίας υλοποιούνται σύμφωνα με τον σχεδιασμό. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί πως επετεύχθη πρόοδος, ιδίως όσον αφορά την πολιτική πλαισίου σχετικά με την υλοποίηση συγκεκριμένων δεσμεύσεων. Προσδοκά, συνεπώς, ότι και οι 34 δεσμεύσεις θα έχουν υλοποιηθεί έως το τέλος του 2014.

1.2

Παρά την πρόοδο που σημειώθηκε το 2012 σε πολυάριθμους σημαντικούς τομείς, όπως το ενιαίο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και οι νέοι κανόνες για τα επιχειρηματικά κεφάλαια, δεν συντρέχουν λόγοι εφησυχασμού. Η Ένωση καινοτομίας δεν αποφέρει ακόμα αποτελέσματα στους τομείς της οικονομικής ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας, ούτε παρατηρείται σημαντική πρόοδος όσον αφορά την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα του Ευρωπαϊκού χώρου έρευνας.

1.3

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει με ιδιαίτερη ανησυχία την τάση μείωσης των δαπανών Ε&Α στην πλειονότητα των προϋπολογισμών των κρατών μελών για δεύτερο συναπτό χρόνο. Εξίσου ανησυχητικό είναι το διευρυνόμενο χάσμα καινοτομίας μεταξύ κρατών μελών και μεταξύ μεμονωμένων περιφερειών. Θα πρέπει να επανεξεταστεί η αποτελεσματικότητα της πολιτικής για την περιφερειακή συνοχή και των Διαρθρωτικών Ταμείων σε σχέση με την Ένωση καινοτομίας, ιδίως όσον αφορά τη διαφυγή ταλέντων από τις μειονεκτικές περιοχές της Ευρώπης προς καθιερωμένα ερευνητικά κέντρα.

1.4

Η κρίση έχει ήδη αναγκάσει την Ευρώπη να εμβαθύνει την ολοκλήρωσή της προκειμένου να διασφαλισθεί η μακροοικονομική σταθερότητα και η λειτουργία της νομισματικής ένωσης. Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι απαιτείται επίσης περισσότερη και βαθύτερη ολοκλήρωση στον τομέα της Ε&Κ, εάν επιθυμούμε πραγματικά το εγχείρημα της Ένωσης καινοτομίας να οδηγήσει σε μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα του ευρωπαϊκού τομέα γνώσης, οικονομική ανάπτυξη και δημιουργία θέσεων εργασίας. Η ΕΟΚΕ καλεί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να στηρίξει την εμβάθυνση της έννοιας της Ένωσης καινοτομίας στα συμπεράσματα της συνόδου του Οκτωβρίου.

1.5

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η Ένωση καινοτομίας, ακόμα και αν υλοποιηθούν και οι 34 δεσμεύσεις, πρέπει να προχωρήσει περισσότερο, και προς τούτο στηρίζει τις συστάσεις του ΣΕΧΕΚ (1) και την απάντηση της Επιτροπής. Ταυτόχρονα, καλεί την Επιτροπή να καταρτίσει το συντομότερο δυνατό κατάλογο μέτρων και τομέων όπου η εμβάθυνση είναι δυνατή και επιτακτική. Η ΕΟΚΕ εντοπίζει δυνατότητες εμβάθυνσης ιδίως όσον αφορά την περαιτέρω βελτίωση του περιβάλλοντος για ταχέως αναπτυσσόμενες καινοτόμες επιχειρήσεις, την καινοτομία στον δημόσιο τομέα, την κοινωνική οικονομία και τα νέα, καινοτόμα επιχειρηματικά μοντέλα που θα μπορούσαν να αλλάξουν ριζικά τις υφιστάμενες νοοτροπίες και προσεγγίσεις καινοτόμων επιλογών.

1.6

Ένας λειτουργικός Ευρωπαϊκός χώρος έρευνας αποτελεί αναπόσπαστο συστατικό της Ένωσης καινοτομίας. Παρά την πλήρη στήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η ΕΟΚΕ αμφιβάλλει ως προς την υλοποίησή του έως το τέλος του 2014, καθώς δεν παρατηρεί ικανή πρόοδο στους κύριους τομείς: κινητικότητα των ερευνητών, αποτελεσματικότητα των εθνικών συστημάτων έρευνας, βελτιστοποίηση της χρήσης ερευνητικών υποδομών, ανταγωνιστική χρήση των εθνικών κονδυλίων για την έρευνα, ολοκλήρωση της αγοράς δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας κλπ. Για αυτό, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να μεριμνήσουν το συντομότερο δυνατό για την πλήρωση όλων των προϋποθέσεων ανάπτυξης του ΕΧΕ, όπως προτείνεται από την Επιτροπή στην ανακοίνωσή της (2).

1.7

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόοδο στην οικοδόμηση άριστης ποιότητας ερευνητικών υποδομών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και τα ενθαρρυντικά πρώτα αποτελέσματα των Ευρωπαϊκών συμπράξεων καινοτομίας. Εκτιμά ότι οι συμπράξεις καινοτομίας αποτελούν ενίοτε μη δοκιμασμένα και ημιτελή μοντέλα, καλεί δε την Επιτροπή να καταρτίσει, βάσει της μέχρι τώρα εμπειρίας, ολοκληρωμένη ανάλυση της αποτελεσματικότητάς τους, καθώς και ενιαίους κανόνες λειτουργίας και χρηματοδότησής τους.

1.8

Το σύστημα υποστήριξης της έρευνας και της καινοτομίας στην Ευρώπη παραμένει ιδιαίτερα πολύπλοκο, πράγμα που απωθεί ιδίως τις πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις από τα ερευνητικά προγράμματα της ΕΕ. Εκτός των πολύπλοκων και χρονοβόρων διοικητικών απαιτήσεων, συναντώνται επίσης σημαντικές διαφορές στις διαδικασίες μεταξύ των προγραμμάτων σε περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

1.9

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι υφίσταται αξιόλογο δυναμικό τόνωσης της καινοτομίας μέσω μιας πιο καινοτόμου στόχευσης στις δημόσιες συμβάσεις. Καλεί συνεπώς τα κράτη μέλη να εντείνουν τη χρήση προεμπορικών δημοσίων συμβάσεων και την ανταλλαγή εμπειριών και προτύπων για φιλικές προς την καινοτομία δημόσιες συμβάσεις. Αυτό αφορά επίσης τις δημόσιες συμβάσεις που χρηματοδοτούνται από τα Διαρθρωτικά Ταμεία.

1.10

Η μεταρρύθμιση των εκπαιδευτικών συστημάτων θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να παράγει πολύ περισσότερους υψηλά ειδικευμένους επιστήμονες και μηχανικούς (3). Η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμο να συμπεριληφθούν στα προγράμματα σπουδών τους η επιχειρηματική κατάρτιση και οι διευθυντικές δεξιότητες, καθώς έχουν καθοριστική σημασία για την αποτελεσματική μετατροπή καλών ιδεών σε επιτυχή εγχειρήματα. Ζητεί επίσης τη συμμετοχή των επιχειρήσεων και των κοινωνικών εταίρων στην προετοιμασία των προγραμμάτων σπουδών και τη λειτουργία προγραμμάτων διδακτορικών διατριβών.

1.11

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει εκ νέου τον ιδιαίτερο ρόλο της κοινωνικής καινοτομίας, που θα μπορούσε να συμβάλει σημαντικά στην αντιμετώπιση της κρίσης και των λοιπών προκλήσεων της σύγχρονης κοινωνίας. Προς τούτο, θα πρέπει να αναπτυχθούν οι μηχανισμοί στήριξης που είναι προσβάσιμοι στους δυνητικούς φορείς κοινωνικής καινοτομίας στην κοινωνία των πολιτών και τον τομέα της κοινωνικής οικονομίας. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να υλοποιήσει το συντομότερο δυνατό μηχανισμούς στήριξης για τη δημιουργία φυτωρίων καινοτόμων κοινωνικών εγχειρημάτων.

2.1

Η Ένωση καινοτομίας είναι μία από τις επτά εμβληματικές πρωτοβουλίες που έχουν ανακοινωθεί στο πλαίσιο της στρατηγικής Ευρώπη 2020. Σκοπός της είναι να δημιουργήσει φιλικότερο προς την καινοτομία περιβάλλον στην Ευρώπη και επομένως να διασφαλίσει τη μετατροπή καινοτόμων ιδεών σε προϊόντα και υπηρεσίες που θα δημιουργήσουν ανάπτυξη και απασχόληση. Αναλύσεις δείχνουν ότι οι χώρες που έχουν επενδύσει περισσότερα στην Ε&Κ στο παρελθόν ανακάμπτουν πολύ πιο γρήγορα και εμφανίζουν υψηλότερους δείκτες απασχόλησης (4).

2.2

Στην ανακοίνωσή της για την Κατάσταση της Ένωσης καινοτομίας το 2012 (5), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνοψίζει για δεύτερο συναπτό έτος τα επιτεύγματα σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο όσον αφορά την υλοποίηση της Ένωσης καινοτομίας, μίας εκ των κυρίων εμβληματικών πρωτοβουλιών της στρατηγικής ΕΕ 2020.

2.3

Σε γενικές γραμμές, η Επιτροπή αναφέρει σημαντική πρόοδο στην υλοποίηση της Ένωσης καινοτομίας. Πάνω από 80 % των πρωτοβουλιών υλοποιούνται σύμφωνα με τον σχεδιασμό. Τα κράτη μέλη επικεντρώνονται ολοένα περισσότερο στη δημιουργία επιχειρηματικού περιβάλλοντος που να ευνοεί την καινοτομία: μειώνουν τους φόρους για τις επενδύσεις στην έρευνα και τα κέρδη από ευρεσιτεχνίες, διευκολύνουν την αξιολόγηση των κεφαλαίων κινδύνου κλπ.

2.4

Ωστόσο, η ανακοίνωση αναφέρει σειρά ανησυχητικών τάσεων, οι περισσότερες εκ των οποίων αποτελούν συνέπεια της οικονομικής κρίσης και των μεγάλων δημοσιονομικών ελλειμμάτων:

2.5

Βασικό εύρημα της ανακοίνωσης είναι ότι η Ευρώπη πρέπει να επιταχύνει τον ρυθμό υλοποίησης της δέσμευσής της για ανάπτυξη βασισμένη στην καινοτομία. Προς τούτο, η Ένωση καινοτομίας πρέπει οπωσδήποτε να αναπτυχθεί περαιτέρω. Μέχρι στιγμής δεν είναι σαφές σε ποιούς τομείς, με ποια μέτρα και με ποια μέσα θα υλοποιηθεί αυτή η ανάπτυξη και εμβάθυνση.

3.1

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την απόφαση της Επιτροπής να καταρτίζει κάθε χρόνο ανάλυση της Κατάστασης της Ένωσης καινοτομίας. Πρόκειται για μια από τις εμβληματικές πρωτοβουλίες της στρατηγικής ΕΕ 2020. Η έγκαιρη ανάλυση των αποτελεσμάτων διευκολύνει τη λήψη διορθωτικών μέτρων στους τομείς όπου τα πράγματα δεν βαίνουν προς τη σωστή κατεύθυνση.

3.2

Το διάστημα των δύο ετών κρίνεται, δεδομένης της συνήθους πρακτικής όσον αφορά την εφαρμογή νέας νομοθεσίας της ΕΕ, υπερβολικά βραχύ για την πραγματική αξιολόγηση των αποτελεσμάτων που επιτεύχθηκαν (6). Παρ' όλα αυτά, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι το πολιτικό πλαίσιο για την Ένωση καινοτομίας έχει σε γενικές γραμμές υλοποιηθεί, αν και τα αποτελέσματα όσον αφορά την οικονομική ανάπτυξη και τις νέες θέσεις εργασίας δεν είναι ακόμα εμφανή.

3.3

Με τη συζήτηση για τα ελλείμματα των δημοσίων προϋπολογισμών να περικλείει τα πάντα και να κυριαρχεί στην παρούσα συγκυρία, όπου παρατηρούνται επίσης διόλου δημοφιλή μέτρα λιτότητας και γενική μείωση της εμπιστοσύνης στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, η Ένωση καινοτομίας αποτελεί ένα από τα θετικότερα και πιο επιτυχή εγχειρήματα. Οι περισσότερες δεσμεύσεις της Ένωσης καινοτομίας βαίνουν καλώς. Η ΕΟΚΕ ευλόγως προσδοκά, συνεπώς, ότι και οι 34 δεσμεύσεις θα έχουν υλοποιηθεί έως το τέλος του 2014.

3.4

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόοδο στην οικοδόμηση ερευνητικών υποδομών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο χάρη στον αποδοτικό ρόλο και τις δραστηριότητες του ESFRI (7). Επί συνόλου 48 έργων στον κατάλογο του ESFRI, τα 27 βρίσκονται ήδη στο στάδιο υλοποίησης, πράγμα που αποτελεί καλό οιωνό για την επίτευξη του στόχου κατασκευής 60 % των ευρωπαϊκών ερευνητικών υποδομών προτεραιότητας έως το 2015 (8). Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η Ευρώπη εξακολουθεί να μην πράττει τα δέοντα για τον συντονισμό και τη βελτιστοποίηση της χρήσης των ερευνητικών της υποδομών.

3.5

Τα μηνύματα από τη νέα έννοια των Ευρωπαϊκών συμπράξεων καινοτομίας, τα αρχικά πιλοτικά προγράμματα της οποίας αποσκοπούν στην αντιμετώπιση βασικών κοινωνιακών αλλαγών (9), είναι μέχρι στιγμής ενθαρρυντικά. Οι ΕΣΚ αποσκοπούν στη συνεργασία φορέων από όλα τα επίπεδα, στην υπέρβαση του κατακερματισμού και στη δημιουργία κρίσιμης μάζας. Παρά τα θετικά σημεία, οι Ευρωπαϊκές συμπράξεις αποτελούν ενίοτε μη δοκιμασμένα και ημιτελή μοντέλα. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να καταρτίσει, βάσει της μέχρι τώρα εμπειρίας, ολοκληρωμένη ανάλυση της αποτελεσματικότητάς τους το συντομότερο δυνατό, καθώς και να θεσπίσει ενιαίους κανόνες λειτουργίας και χρηματοδότησής τους στο μέλλον.

3.6

Παρά την αδιαμφισβήτητη πρόοδο σε ορισμένους τομείς, δεν υπάρχουν περιθώρια εφησυχασμού. Η ΕΟΚΕ θα περιγράψει παρακάτω τους τομείς όπου οι βελτιώσεις δεν ήταν μέχρι στιγμής επαρκείς και όπου απαιτείται ταχεία και αποτελεσματική δράση.

3.7

Το σύστημα υποστήριξης της έρευνας και της ανάπτυξης στην Ευρώπη παραμένει ιδιαίτερα πολύπλοκο. Οι δυνητικοί δικαιούχοι βρίσκονται αντιμέτωποι με αποθαρρυντικό αριθμό υφιστάμενων μέσων (εθνικών και περιφερειακών προγραμμάτων, διακρατικών πρωτοβουλιών και διαδικασιών Ενωσιακής χρηματοδότησης), ενώ ούτε η γραφειοκρατία μειώθηκε σημαντικά. Αυτό εμποδίζει τη διασυνοριακή συνεργασία και αποθαρρύνει τις ΜμΕ και ιδίως τις πολύ μικρές επιχειρήσεις από τη συμμετοχή τους σε ερευνητικά προγράμματα της ΕΕ. Εκτός από το διοικητικό φόρτο, υφίστανται επίσης σημαντικές αποκλίσεις όσον αφορά τις διαδικασίες.

3.8

Η αφετηρία για την Ένωση καινοτομίας πρέπει να είναι η οικοδόμηση ενός άριστου, σύγχρονου εκπαιδευτικού συστήματος σε όλα τα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένης της μεταρρύθμισης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Οι επιχειρήσεις εξακολουθούν να μη συμμετέχουν παρά ελάχιστα στην κατάρτιση των προγραμμάτων σπουδών και τη λειτουργία προγραμμάτων διδακτορικών διατριβών Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ ζητά εκ νέου να επιτραπεί στους κοινωνικούς εταίρους να συμμετέχουν ενεργά στον σχεδιασμό των εκπαιδευτικών συστημάτων του μέλλοντος.

Η ΕΟΚΕ ζητά επίσης να συμπεριληφθεί στα προγράμματα σπουδών των μελλοντικών μηχανικών και επιστημόνων η επιχειρηματική κατάρτιση και οι διευθυντικές δεξιότητες, προκειμένου να διευκολυνθεί και να προωθηθεί η μετατροπή καλών ιδεών σε επιτυχή εμπορικά εγχειρήματα.

3.9

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει έναν ευρύ ορισμό της καινοτομίας, που μπορεί να καλύπτει πολυάριθμους τομείς. Στις προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, επεσήμανε επανειλημμένα τον ειδικό ρόλο της κοινωνικής καινοτομίας  (10), που συχνά πηγάζει απευθείας από τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Πολλές πτυχές των ευρωπαϊκών συστημάτων πρόνοιας αποτελούν καρπό καινοτόμων ιδεών φορέων της κοινωνίας των πολιτών και της κοινωνικής οικονομίας. Κατά συνέπεια, η στήριξη της καινοτομίας πρέπει να περιλαμβάνει όλους τους τομείς της κοινωνίας, και οι μηχανισμοί χρηματοδότησης πρέπει να ανακλούν την εκπληκτική πολυμορφία της καινοτομίας.

3.10

Δεν είμαστε ακόμα αποτελεσματικοί όσον αφορά την εμπορευματοποίηση καινοτόμων ιδεών: η πρόσβαση στη χρηματοδότηση, ιδίως για μικρές, καινοτόμες επιχειρήσεις, παραμένει δυσχερής (έλλειψη κεφαλαίων κινδύνου λόγω της χρηματοπιστωτικής κρίσης). Η επιχειρηματικότητα και η καινοτομία συχνά είναι αλληλένδετες. Στην Ευρώπη, έχουμε παραδοσιακά μικρότερη ανοχή στην επιχειρηματική αποτυχία. Είμαστε ακόμα πιο συγκρατημένοι όσον αφορά ριψοκίνδυνα, καινοτόμα εγχειρήματα. Η ενιαία αγορά κεφαλαίου (ιδίως κεφαλαίων κινδύνου) εξακολουθεί να μην αποδίδει. Οι νέες μορφές χρηματοδότησης καινοτόμων επιχειρήσεων, όπως η συλλογική χρηματοδότηση και οι "επιχειρηματικοί άγγελοι", αναπτύσσονται υπερβολικά αργά. Η Χρηματοδοτική διευκόλυνση καταμερισμού του κινδύνου αποτέλεσε καλή εμπειρία, αλλά δυστυχώς δεν μπορεί να καλύψει τη ζήτηση.

3.11

Η ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς καινοτομίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ορθή λειτουργία της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς. Η τελευταία συνεχίζει να αντιμετωπίζει πολυάριθμους φραγμούς και ελλείψεις, ιδίως στον τομέα της ελεύθερης κυκλοφορίας υπηρεσιών και κεφαλαίου (11). Η ΕΟΚΕ συνιστά εκ νέου στην Επιτροπή να εξετάσει τη σκοπιμότητα θέσπισης πανευρωπαϊκής ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων (υπό μορφή μηχανής αναζήτησης) που θα περιέχει ειδικές γνώσεις από μεμονωμένες επιχειρήσεις και ερευνητικά ιδρύματα για τη διευκόλυνση της ταχύτερης δικτύωσης επιχειρήσεων και άλλων οργανισμών και της σύνδεσής τους με καινοτόμα εγχειρήματα (ενδεχομένως στο πλαίσιο του υφιστάμενου Ευρωπαϊκού δικτύου επιχειρήσεων) (12).

3.11.1

Οι φραγμοί στην ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς όσον αφορά τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας υπάγονται στην ίδια κατηγορία. Ενώ το ενιαίο ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ήρθε επιτέλους στο φως, πράγμα σημαντικό, οι διαδικασίες δεν είναι ακόμα λειτουργικές.

3.12

Η Ευρώπη υστερεί επίσης όσον αφορά την ολοκλήρωση αγορών καινοτόμων συμβάσεων, ιδίως όσον αφορά τους μηχανισμούς δημοσίων συμβάσεων (13). Στην ΕΕ, είναι απελπιστικά ελάχιστες οι δημόσιες συμβάσεις που σχεδιάστηκαν έτσι ώστε να ενθαρρύνουν την καινοτομία. Η ΕΟΚΕ καλεί κατά συνέπεια τα κράτη μέλη να αυξήσουν σημαντικά τη χρήση προεμπορικών δημοσίων συμβάσεων, πράγμα που σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής θα επιτρέψει την ανάπτυξη της αγοράς συμβάσεων κατά 10 δισ. Ευρώ. Προς τούτο, η ΕΟΚΕ παραπέμπει επίσης στις προτάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον εκσυγχρονισμό των δημοσίων συμβάσεων (14). Θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν περισσότερο οι δημόσιες συμβάσεις που συγχρηματοδοτούνται από τα Διαρθρωτικά Ταμεία για να αυξηθεί η ζήτηση καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών.

3.13

Ένας λειτουργικός Ευρωπαϊκός χώρος έρευνας, συνώνυμος με την ενιαία αγορά έρευνας και καινοτομίας, αποτελεί μία από τις βασικές προϋποθέσεις για την πλήρη υλοποίηση της έννοιας της Ένωσης καινοτομίας. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει θέσει ως προθεσμία ολοκλήρωσής του το 2014 (15). Αυτό σημαίνει πως μέχρι τότε όλοι οι κύριοι φραγμοί στην κινητικότητα και τη διασυνοριακή συνεργασία θα έχουν εξαλειφθεί μέσω, μεταξύ άλλων, μιας ανοιχτής αγοράς εργασίας για τους ερευνητές, της θέσπισης ταμείων επικουρικής σύνταξης, της βελτιστοποιημένης ροής της γνώσης και των ερευνητικών ευρημάτων και της ανταγωνιστικότερης χρήσης των εθνικών ερευνητικών πόρων. Η ΕΟΚΕ έχει εκφραστεί λεπτομερέστερα επί της ολοκλήρωσης του ΕΧΕ σε γνωμοδότηση (16) όπου εξέφραζε την ανησυχία ότι η προθεσμία του 2014 ήταν ιδιαίτερα φιλόδοξη.

3.14

Η προτεραιότητα της χρηματοδότησης και τόνωσης της καινοτομίας πρέπει να αντικατοπτρίζεται σε όλα τα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των Ταμείων Συνοχής, και όχι μόνο στο πρόγραμμα για την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία. Η ΕΟΚΕ καλεί κατά συνέπεια τα κράτη μέλη να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που προσφέρει ο νέος Κανονισμός για τα Διαρθρωτικά Ταμεία (17).

3.15

Για τη σωστή λειτουργία της Ένωσης καινοτομίας απαιτούνται συνεχείς προσπάθειες και πραγματική συνεργασία σε κάθε επίπεδο - ενωσιακό, εθνικό και τοπικό. Απαιτείται μεγαλύτερη εστίαση στο ρόλο της πολιτικής περιφερειακής καινοτομίας, η οποία θα μπορούσε να συνεισφέρει σημαντικά στην αντιμετώπιση της διαρροής ταλέντων από τις περιοχές περιορισμένων δυνατοτήτων προς καθιερωμένα ευρωπαϊκά ερευνητικά κέντρα.

4.1

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η υλοποίηση των 34 δεσμεύσεων της εμβληματικής πρωτοβουλίας αποτελεί απλά το πρώτο βήμα για την επίτευξη πραγματικής Ένωσης καινοτομίας. Αν επιθυμούμε η τελευταία να συμβάλει ουσιαστικά στην έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, η εμβάθυνση θα είναι αναγκαία κατά το επόμενο στάδιο, πράγμα που σημαίνει περισσότερη ολοκλήρωση και συντονισμός εθνικών πολιτικών Ε&Α με τις πολιτικές και δραστηριότητες της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να καταρτίσει το συντομότερο δυνατό κατάλογο συγκεκριμένων μέτρων και τομέων όπου η εμβάθυνση δεν είναι απλώς εφικτή αλλά και αναγκαία.

4.2

Η ΕΟΚΕ εκτιμά πως υφίσταται περιθώριο εμβάθυνσης σε πολυάριθμους τομείς, μεταξύ των οποίων και οι ακόλουθοι:

4.3

Η ΕΟΚΕ στηρίζει τα ευρήματα και τις συστάσεις του ERIAB, το οποίο πραγματοποίησε το πρώτο "τεστ αντοχής" της Ένωσης καινοτομίας (18). Στην εν λόγω έκθεση, εκφράζεται η ανάγκη ριζικής αναθεώρησης της μελλοντικής ευρωπαϊκής αναπτυξιακής στρατηγικής που θα βασίζεται περισσότερο στη γνώση και την καινοτομία. Μεταξύ των κύριων προκλήσεων, αναφέρονται:

4.4

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να εξετάσει τη θέσπιση συγκεκριμένων μέσων για την προώθηση της ανάπτυξης νέων, καινοτόμων επιχειρηματικών μοντέλων. Μια ιδέα θα ήταν η χρήση των αποκαλούμενων "κουπονιών καινοτομίας".

4.5

Η ΕΟΚΕ προσεκλήθη στις εμβληματικές πρωτοβουλίες να ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις, τους κοινωνικούς εταίρους και τις ΜΚΟ που εκπροσωπεί να στηρίξουν την Ένωση καινοτομίας και να συμβάλει στη διάδοση των βέλτιστων πρακτικών. Προτείνουμε η ΕΟΚΕ, και ειδικότερα η συντονιστική επιτροπή ΕΕ 2020, να καταρτίσει συγκεκριμένο κατάλογο πρωτοβουλιών και δραστηριοτήτων χάρη στις οποίες θα μπορέσει, μέσω των κοινωνικών εταίρων, των εθνικών οικονομικών και κοινωνικών επιτροπών και των λοιπών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, να συνεισφέρει περισσότερο στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης στην Ένωση καινοτομίας.

21.11.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 341/40

1.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Επιτροπής που αποσκοπεί στην εξασφάλιση της πρόσβασης κάθε Ευρωπαίου πολίτη σε τραπεζικό λογαριασμό και στη βελτίωση της συγκρισιμότητας των τελών και της κινητικότητας, αναγνωρίζοντας ότι αποβλέπει στην καταπολέμηση του χρηματοοικονομικού αποκλεισμού και στη διευκόλυνση της συμμετοχής των καταναλωτών στην ενιαία αγορά.

1.2

Θεωρεί ότι η οδηγία αποτελεί το πλέον πρόσφορο μέσο για την εφαρμογή αυτών των μέτρων, τα οποία ωφελούν τόσο τους καταναλωτές όσο και τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών. Θα συμβάλουν στην ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και στην άρση των εμποδίων για την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων, των εμπορευμάτων, των υπηρεσιών και των κεφαλαίων. Ωστόσο, η άσκηση αυτού του δικαιώματος θα πρέπει να υπόκειται στους κανόνες της ΕΕ για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας και δεν θα πρέπει να ευνοεί τη φοροδιαφυγή. Επιπροσθέτως, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι θα πρέπει να δοθεί η μέγιστη προσοχή στις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας.

1.3

Η ΕΟΚΕ λυπάται, εντούτοις, για τον περιορισμό του πεδίου εφαρμογής ορισμένων μέτρων. Συνιστά να καλύψει η εναρμόνιση της ορολογίας όλα τα τέλη και να μην περιορίζεται το δελτίο πληροφόρησης μόνο στον κατάλογο των πλέον αντιπροσωπευτικών υπηρεσιών. Πιστεύει ότι δεν μπορούν να γίνουν συνειδητοποιημένες επιλογές παρά μόνο έπειτα από σύγκριση των τελών που επιβάλλονται για όλες τις συνήθεις συναλλαγές, αφού κάθε καταναλωτής έχει διαφορετικές ανάγκες.

1.4

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις διατάξεις που αποσκοπούν στην αύξηση της διαφάνειας, ιδίως σε σχέση με τις υπηρεσίες που προσφέρονται στο πλαίσιο ενός «πακέτου», διότι ο καταναλωτής πρέπει να είναι σε θέση να συγκρίνει τις διάφορες επιλογές που προτείνουν οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών και να αποφαίνεται ποια είναι η πιο συμφέρουσα και η πιο κατάλληλη για την κατάστασή του.

1.5

Η ΕΟΚΕ είναι υπέρ της καθιέρωσης της υποχρέωσης να χορηγείται στους καταναλωτές δήλωση τελών και θα επιθυμούσε να συμπληρωθεί αυτή η διάταξη με την υποχρέωση εκ των προτέρων ενημέρωσης των καταναλωτών σε περίπτωση χρέωσης έκτακτων τελών στον λογαριασμό τους, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να λάβουν τα δέοντα μέτρα ή να αμφισβητήσουν τα εν λόγω τέλη.

1.6

Για τον ίδιο λόγο της διαφάνειας, είναι υπέρ της ανάπτυξης ανεξάρτητων δικτυακών τόπων σύγκρισης και συνιστά να παρέχεται στους καταναλωτές, μέσω του μητρώου απογραφής αυτών των δικτυακών τόπων, πρόσβαση σε πληροφορίες για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που υπάρχουν σε όλα τα κράτη μέλη.

1.7

Η ΕΟΚΕ επικροτεί, επίσης, τις προτάσεις που αφορούν την κινητικότητα στον τραπεζικό τομέα. Πιστεύει, εντούτοις, ότι θα πρέπει να μελετηθεί κατά πόσο είναι δυνατή η καθιέρωση «φορητών» αριθμών λογαριασμού και να εφαρμοστεί σε γενική βάση ένα σύστημα αυτόματης αναπομπής των συναλλαγών (1). Προτού υλοποιηθούν οι εν λόγω προτάσεις θα πρέπει να διενεργηθεί ανεξάρτητη μελέτη.

1.8

Εφιστά, ακόμη, την προσοχή στη σημασία της κατάρτισης του προσωπικού των παρόχων υπηρεσιών πληρωμών, διότι η ενημέρωση είναι απαραίτητη, αλλά όχι επαρκής. Επιμένει, επίσης, στην ανάγκη χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης, η οποία θα παρέχεται ιδίως από τις ανεξάρτητες ενώσεις των καταναλωτών (2).

1.9

Η ΕΟΚΕ δεν μπορεί παρά να υποστηρίξει τις διατάξεις που αποσκοπούν στην κατοχύρωση του δικαιώματος πρόσβασης κάθε Ευρωπαίου πολίτη σε τραπεζικό λογαριασμό με ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά, αφού η ένταξη στο τραπεζικό σύστημα αποτελεί αναγκαιότητα στον σύγχρονο κόσμο.

1.10

Διατηρεί επιφυλάξεις όσον αφορά τον περιορισμό σε «τουλάχιστον έναν πάροχο» σε κάθε κράτος μέλος, γεγονός που μπορεί στην πράξη να εκμηδενίσει κάθε δυνατότητα επιλογής του καταναλωτή, αφού δεν θα υπάρχει καμία ανταγωνιστική προσφορά.

1.11

Πιστεύει ότι για τον καθορισμό του «εύλογου» χαρακτήρα των τελών που συνδέονται με τη διατήρηση και διαχείριση τραπεζικού λογαριασμού, σε περίπτωση που δεν προσφέρονται δωρεάν, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το πραγματικό κόστος και υπογραμμίζει την ανάγκη οριοθέτησης των τελών που θα επιβάλλονται για τις καθυστερήσεις των πληρωμών.

1.12

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής ότι είναι απαραίτητο να προβλεφθούν έλεγχοι και αποτρεπτικές κυρώσεις για τις παραβάσεις των διατάξεων που προβλέπονται από την οδηγία. Υπογραμμίζει ότι η αποτελεσματικότητα αυτών των ελέγχων θα εξαρτηθεί από τη διάθεση επαρκών μέσων για την εκπλήρωση των προβλεπόμενων καθηκόντων.

1.13

Υπενθυμίζει ότι είναι υπέρ των συστημάτων εναλλακτικής επίλυσης των διαφορών, υπό τον όρο ότι θα είναι ανεξάρτητα.

2.1

Στις 8 Μαΐου 2013 η Επιτροπή παρουσίασε πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη συγκρισιμότητα των τελών που συνδέονται με λογαριασμούς πληρωμών, την αλλαγή λογαριασμού πληρωμών και την πρόσβαση σε λογαριασμούς πληρωμών με βασικά χαρακτηριστικά.

2.2

Η πρόταση αυτή αποτελεί συνέχεια των πρωτοβουλιών που έχουν αναληφθεί τα τελευταία χρόνια για τη συνέχιση της ανάπτυξης μιας ενιαίας αγοράς των υπηρεσιών πληρωμών, η οποία είναι πρωταρχικής σημασίας για την ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης.

2.3

Η πρόταση βασίζεται στο άρθρο 114 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο αποσκοπεί στην άρση των εμποδίων για την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων, των εμπορευμάτων, των υπηρεσιών και των κεφαλαίων.

2.4

Η Επιτροπή επισημαίνει ότι, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, 58 εκατομμύρια καταναλωτές της ΕΕ δεν διαθέτουν τραπεζικό λογαριασμό, ενώ περίπου 25 εκατομμύρια από αυτούς θα ήθελαν να ανοίξουν τέτοιο λογαριασμό.

2.5

Η Επιτροπή παρατηρεί ότι η οικονομία οδεύει προς τη γενίκευση των πληρωμών σε λογιστική μορφή, χωρίς τη χρήση μετρητών, και ότι η τάση αυτή αφορά τόσο τις επιχειρήσεις όσο και τους καταναλωτές και τις δημόσιες διοικήσεις, αλλά δεν προτείνει κανένα μέτρο για να αυξηθεί η χρήση των μη χρηματικών συναλλαγών.

2.6

Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή θεωρεί ότι η δυνατότητα ανοίγματος τραπεζικού λογαριασμού και η πρόσβαση στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες είναι απαραίτητες για να μπορέσουν οι καταναλωτές να ωφεληθούν από όλα τα πλεονεκτήματα της ενιαίας αγοράς και για να εξασφαλιστεί η οικονομική και η κοινωνική τους ένταξη.

2.7

Η Επιτροπή επισημαίνει, εξάλλου, ότι οι υφιστάμενες συνθήκες της ενιαίας αγοράς μπορεί να αποτρέψουν ορισμένους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών από τις επενδύσεις σε νέες αγορές.

2.8

Η Επιτροπή επιθυμεί την άρση αυτών των εμποδίων και προτείνει προς τούτο τα εξής:

2.9

Τα μέτρα αυτά, κατά την άποψη της Επιτροπής, θα συμβάλουν στην εξασφάλιση της πλήρους λειτουργικότητας της εσωτερικής αγοράς στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και στην ανάπτυξή της. Οι καταναλωτές θα μπορούν να συγκρίνουν πιο εύκολα τις προσφορές που υπάρχουν ανά την ΕΕ και να μετακινούνται ευκολότερα στο εσωτερικό της. Οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών θα αντιμετωπίζονται ισότιμα και θα μπορούν να επωφεληθούν από την απλοποίηση των διαδικασιών και την εναρμόνιση των κανόνων για να αναζητήσουν νέες αγορές.

3.1

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την ανάλυση της Επιτροπής ως προς τα επισημανθέντα εμπόδια και την ανάγκη ολοκλήρωσης της ενιαίας αγοράς χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Πιστεύει ότι κάθε καταναλωτής πρέπει να έχει το δικαίωμα να ανοίξει τραπεζικό λογαριασμό και τα μέσα για να τον χρησιμοποιεί, καθότι η τραπεζική ένταξη είναι απαραίτητη για την επίτευξη του επιδιωκόμενου στόχου.

3.2

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί, επίσης, με τις προτάσεις που αποσκοπούν στην άρση της αδιαφάνειας των τραπεζικών τελών και στη βελτίωση της κινητικότητας στον τραπεζικό τομέα. Πιστεύει ότι θα συμβάλουν στην ενίσχυση του ανταγωνισμού, προς όφελος των καταναλωτών και των παρόχων υπηρεσιών πληρωμών.

3.3

Θεωρεί ότι η υιοθέτηση οδηγίας αποτελεί το πλέον πρόσφορο μέσο, αφού η Επιτροπή ορθώς επεσήμανε ότι η σύσταση δεν είχε το αναμενόμενο αποτέλεσμα και ότι οι οικειοθελείς πρωτοβουλίες ήταν πολύ ανεπαρκείς.

4.1.1

Ορολογία. Η ΕΟΚΕ επικροτεί πλήρως την πρόταση της Επιτροπής να εναρμονιστεί η ορολογία που χρησιμοποιείται για τα τέλη. Η εναρμόνιση αυτή είναι απαραίτητη για να βελτιωθεί η κατανόηση από πλευράς των καταναλωτών και η συγκρισιμότητα. Η ΕΟΚΕ διερωτάται, εντούτοις, γιατί περιορίζεται το πεδίο εφαρμογής αυτού του μέτρου και συνιστά να καλύψει η εναρμόνιση της ορολογίας όλα τα τέλη.

4.1.1.1

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι οι αρμόδιες αρχές, που θα οριστούν σε κάθε κράτος μέλος, θα αναλάβουν να καταρτίσουν τους προσωρινούς καταλόγους, οι οποίοι θα διαβιβαστούν στην Επιτροπή. Θεωρεί απαραίτητο να συμμετάσχουν στην κατάρτιση αυτών των καταλόγων οι ενώσεις των καταναλωτών, οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών, καθώς και οι ίδιοι οι καταναλωτές, ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι όροι που επιλέχθηκαν είναι πραγματικά κατανοητοί από όλους.

4.1.1.2

Υπογραμμίζει ότι κάθε χρησιμοποιούμενος όρος θα πρέπει να καλύπτει τις ίδιες υπηρεσίες σε κάθε ίδρυμα.

4.1.2

Δελτίο πληροφόρησης περί τελών και γλωσσάριο. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την υποχρέωση, που επιβάλλεται στους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών, να παρέχουν στον καταναλωτή, πριν από την υπογραφή της σύμβασης μαζί του, ένα δελτίο πληροφόρησης περί τελών με τον κατάλογο των πλέον αντιπροσωπευτικών υπηρεσιών. Επικροτεί επίσης τη διάταξη που επιτρέπει τη δωρεάν και ανά πάσα στιγμή πρόσβαση σε αυτό το δελτίο, ιδίως μέσω της δημοσίευσής του σε ηλεκτρονική μορφή στους δικτυακούς τόπους των ιδρυμάτων. Συνιστά να εναρμονιστεί η μορφή παρουσίασης του καταλόγου. Προτείνει, επίσης, να συμπληρωθεί αυτός ο μηχανισμός ενημέρωσης με την υποχρέωση να χορηγείται στους καταναλωτές νέο δελτίο πληροφόρησης σε περίπτωση αλλαγής των εφαρμοζόμενων τελών.

4.1.2.1

Η ΕΟΚΕ πιστεύει, εντούτοις, ότι το δελτίο πληροφόρησης πρέπει να καλύπτει όλα τα τέλη. Θεωρεί ότι ο περιορισμός του μόνο στα πλέον αντιπροσωπευτικά τέλη δεν επιτρέπει στους καταναλωτές να συγκρίνουν αποτελεσματικά τις προσφορές των διάφορων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, αφού αυτή η σύγκριση πρέπει να γίνεται με βάση τις ανάγκες τους. Κάθε καταναλωτής έχει ιδιαίτερες ανάγκες, οι οποίες δεν περιλαμβάνονται αυτομάτως στον κατάλογο.

4.1.2.2

Εφόσον συμπεριληφθούν στο δελτίο πληροφόρησης όλα τα τέλη, η ΕΟΚΕ συνιστά να εναρμονιστεί η παρουσίαση των διάφορων επικεφαλίδων του. Συνιστά μάλιστα αυτή η εναρμόνιση της παρουσίασης των πληροφοριών να γίνει με βάση τον τύπο της πράξης (ανά μήνα, ανά έτος, ανά συναλλαγή), προκειμένου να διευκολυνθεί η σύγκριση.

4.1.2.3

Για λόγους διαφάνειας και επειδή θεωρεί ότι ο καταναλωτής πρέπει να μπορεί να αξιολογήσει κατά πόσο τον συμφέρει να συνάψει σύμβαση για «πακέτο» χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών ανάλογα με τις ανάγκες του, η ΕΟΚΕ σημειώνει με ικανοποίηση την υποχρέωση αναλυτικής αναφοράς αυτών των υπηρεσιών στο δελτίο πληροφόρησης.

4.1.2.4

Επικροτεί επίσης την υποχρέωση να χρησιμοποιείται η εναρμονισμένη ορολογία στο δελτίο πληροφόρησης και στη δήλωση τελών, ώστε να διευκολύνεται η κατανόηση.

4.1.2.5

Η ΕΟΚΕ, τέλος, λαμβάνει υπό σημείωση την υποχρέωση σύνταξης γλωσσαρίων. Πιστεύει, ωστόσο, ότι θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στη χρήση σαφών και κατανοητών όρων στα δελτία πληροφόρησης.

4.1.3

Δήλωση τελών. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την προβλεπόμενη υποχρέωση των παρόχων υπηρεσιών πληρωμών να παρέχουν στους καταναλωτές, τουλάχιστον μία φορά ετησίως, δήλωση όλων των τελών που τους έχουν χρεώσει. Η ενημέρωση αυτή επιτρέπει στους καταναλωτές να υπολογίσουν το κόστος των προσφερόμενων υπηρεσιών και να επιλέξουν τα κατάλληλα προϊόντα. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρόκειται για το ελάχιστο αναγκαίο και ότι αυτή η δήλωση πρέπει να χορηγείται δωρεάν.

4.1.3.1

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει, εντούτοις, ότι θα ήταν ενδιαφέρον να συμπληρωθεί αυτό το μέτρο με την υποχρέωση εκ των προτέρων ενημέρωσης των καταναλωτών για ενδεχόμενα έκτακτα τέλη, πριν χρεωθούν στον λογαριασμό τους από τον πάροχο των υπηρεσιών πληρωμών, ώστε να μπορούν οι καταναλωτές να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα πριν από τη χρέωση, να εφοδιάσουν τον λογαριασμό τους ή και να αμφισβητήσουν τα τέλη, αν χρειάζεται.

4.1.4

Δικτυακοί τόποι σύγκρισης. Η ΕΟΚΕ είναι υπέρ της δημοσίευσης πληροφοριών για τα τραπεζικά τέλη σε διαπιστευμένους ή δημόσιους εθνικούς διαδικτυακούς τόπους. Το μέτρο αυτό θα συμβάλει στην καλύτερη ενημέρωση των καταναλωτών, εφόσον ο δικτυακός τόπος είναι πλήρης και παρέχει εχέγγυα ανεξαρτησίας. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι πρέπει να δοθεί προσοχή στους τρόπους χρηματοδότησης αυτών των δικτυακών τόπων. Διερωτάται, μάλιστα, πώς θα εφαρμοστούν στην πράξη αυτά τα εργαλεία και, ιδιαίτερα, τι είδους δεδομένα θα παρέχουν, καθώς και αν θα παρουσιάζουν μόνο τις τιμές των διάφορων πράξεων και υπηρεσιών ανά μονάδα ή θα επιτρέπουν και υπολογισμούς σε εξατομικευμένη βάση.

4.1.4.1

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι απαιτείται ιδιαίτερη επαγρύπνηση σε σχέση με τους όρους χορήγησης των διαπιστεύσεων στους ιδιωτικούς φορείς. Πιστεύει ότι οι διαπιστεύσεις αυτές θα πρέπει να χορηγούνται από τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών.

4.1.4.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί, επίσης, απαραίτητο να χρησιμοποιούνται και στους δικτυακούς τόπους σύγκρισης οι ίδιοι όροι της εναρμονισμένης ορολογίας.

4.1.4.3

Τέλος, η ΕΟΚΕ συνιστά να περιέχεται στο μητρώο των διαπιστευμένων δικτυακών τόπων αναφορά ή σύνδεσμος προς τα μητρώα των άλλων κρατών μελών, ούτως ώστε οι καταναλωτές να έχουν εύκολα πρόσβαση στα τέλη που εφαρμόζουν όλα τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της ΕΕ —πρόσβαση ιδιαίτερα σημαντική για τις «διακινούμενες» ομάδες του πληθυσμού.

4.2.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προτάσεις της Επιτροπής που συντείνουν στην αύξηση της κινητικότητας στον τραπεζικό τομέα, στοιχείου απαραίτητου για να εξαλειφθούν οι ψυχολογικοί και οι τεχνικοί φραγμοί που περιορίζουν την κινητικότητα.

4.2.2

Πιστεύει, εντούτοις, ότι θα πρέπει να διενεργηθεί ανεξάρτητη μελέτη όσον αφορά τη δυνατότητα καθιέρωσης «φορητών» αριθμών λογαριασμού, πράγμα που θα αποτελούσε την καλύτερη λύση για να καταστεί πλήρως λειτουργική η κινητικότητα.

4.2.3

Πιστεύει ότι θα πρέπει να καθιερωθεί, τουλάχιστον, από όλα τα ιδρύματα παροχής υπηρεσιών πληρωμών, ένα σύστημα αυτόματης αναπομπής για περίοδο 15 μηνών, ώστε να ληφθούν υπόψη οι ενδεχόμενες πληρωμές που επαναλαμβάνονται ετησίως.

4.2.4

Η ΕΟΚΕ χαίρεται που η Επιτροπή προβλέπει συγκεκριμένα μέτρα για τη χρέωση των τελών που συνδέονται με την αλλαγή λογαριασμού, ώστε να μην έχουν αποτρεπτικό χαρακτήρα.

4.2.5

Υπογραμμίζει ότι εξακολουθούν να υπάρχουν και άλλα εμπόδια, όπως το κόστος μεταφοράς ορισμένων αποταμιευτικών προϊόντων ή η διατήρηση ενυπόθηκου δανείου.

4.2.6

Επισημαίνει ότι η ενημέρωση σχετικά με την ύπαρξη αυτών των μηχανισμών στήριξης της κινητικότητας έχει καθοριστικό χαρακτήρα. Πιστεύει ότι ο καταναλωτής αρκεί να συνομιλεί μόνο με την τράπεζα που έχει επιλέξει.

4.2.7

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι απαραίτητη η κατάρτιση του προσωπικού των παρόχων υπηρεσιών πληρωμών —και ιδίως του προσωπικού υποδοχής στα διάφορα υποκαταστήματα— στη στήριξη της τραπεζικής κινητικότητας, όπως και η παροχή χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης, ιδίως από τις ενώσεις των καταναλωτών.

4.3.1

Η ΕΟΚΕ δεν μπορεί παρά να υποστηρίξει την πρωτοβουλία της Επιτροπής. Πιστεύει ότι κάθε καταναλωτής πρέπει να έχει πρόσβαση σε έναν τραπεζικό λογαριασμό με ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά, ώστε να μπορεί να χρησιμοποιήσει όλες τις τραπεζικές υπηρεσίες που είναι απαραίτητες στην καθημερινή ζωή, όπου η αποϋλοποίηση εξαπλώνεται όλο και περισσότερο. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της δημοσιοποίησης της ύπαρξης αυτής της υπηρεσίας από τις τράπεζες.

4.3.2

Έχει, αντίθετα, επιφυλάξεις όσον αφορά τον περιορισμό σε «τουλάχιστον έναν πάροχο υπηρεσιών πληρωμών» σε κάθε κράτος μέλος. Αν ο λογαριασμός αυτός προσφέρεται από ένα μόνο ίδρυμα, το ίδρυμα αυτό θα επωμιστεί ένα βαρύ φορτίο, που θα στιγματίζει τόσο το ίδιο όσο και τους καταναλωτές που θα είναι πελάτες του. Τέλος, η έλλειψη ανταγωνισμού θα καταργούσε κάθε δυνατότητα επιλογής των καταναλωτών και θα τους υποχρέωνε να δεχθούν τους επιβαλλόμενους όρους, ιδίως όσον αφορά τα τέλη.

4.3.3

Πιστεύει ότι ο κατάλογος των βασικών υπηρεσιών που αναφέρονται στο άρθρο 16 πρέπει να αποτελεί το ελάχιστο αναγκαίο και κάθε κράτος μέλος να έχει την ευχέρεια να προσθέσει και άλλες υπηρεσίες, ιδίως συνδεόμενες με τις ιδιαίτερες εθνικές του συνθήκες.

4.3.4

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι εναπόκειται στην τράπεζα να αποφασίσει αν θα παράσχει ή όχι κατάλληλες δυνατότητες υπερανάληψης.

4.3.5

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την παροχή αυτής της βασικής υπηρεσίας δωρεάν ή με περιορισμένα τέλη.

4.4.1

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής ότι είναι απαραίτητο να προβλεφθούν έλεγχοι και αποτρεπτικές κυρώσεις για τις παραβάσεις των διατάξεων που προβλέπονται από την οδηγία. Υπογραμμίζει δε ότι η αποτελεσματικότητα αυτών των ελέγχων θα εξασφαλιστεί μόνο αν οι αρμόδιες αρχές διαθέτουν επαρκή μέσα για την εκπλήρωση των καθηκόντων που τους ανατίθενται.

4.4.2

Υπενθυμίζει ότι είναι υπέρ των συστημάτων εναλλακτικής επίλυσης των διαφορών, υπό τον όρο ότι θα είναι ανεξάρτητα.

4.5.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ανάθεση της εξουσίας έκδοσης κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων στην Επιτροπή, με την προϋπόθεση ότι θα προσδιοριστούν σαφώς οι όροι άσκησής της και θα εξασφαλίζεται η διαφάνειά της.

4.5.2

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πολιτική της Επιτροπής όσον αφορά την αξιολόγηση.

21.11.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 341/44

1.1

Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής συμβάλλει στην ουσιαστική βελτίωση της πρακτικής εφαρμογής του νέου κανονισμού για τα βιοκτόνα από την 1η Σεπτεμβρίου 2013 και εξής, αποσαφηνίζει τη λειτουργία των μεταβατικών μέτρων και παρέχει στους φορείς του κλάδου μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου.

1.2

Η ΕΟΚΕ λυπάται για το γεγονός ότι, κατά τη διάρκεια της μακράς και περίπλοκης διαδικασίας έγκρισης της νέας ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τα βιοκτόνα, η Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο δεν προβληματίστηκαν εκ των προτέρων για τις στρεβλώσεις που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν οι συγκεχυμένοι και ασαφείς μεταβατικοί κανόνες.

1.3

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την ανάγκη να τροποποιηθεί ο κανονισμός για τα βιοκτόνα πριν τεθεί σε ισχύ (1), προκειμένου να διευκολυνθεί η ομαλή μετάβαση από την οδηγία 98/8/ΕΚ στον εν λόγω κανονισμό. Για να εξασφαλιστεί η εύρυθμη λειτουργία του συστήματος, είναι απαραίτητο ένα συνεκτικό πλαίσιο, με μεταβατικά μέτρα για την προοδευτική αλλαγή συστήματος από τους φορείς και τα κράτη μέλη.

1.4

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις τροποποιήσεις που επέρχονται στα μεταβατικά μέτρα για τα κατεργασμένα αντικείμενα και την αξιολόγηση της υφιστάμενης δραστικής ουσίας και των βιοκτόνων προϊόντων. Οι τροποποιήσεις αυτές θα αποτρέψουν στην πράξη την αναστολή της διάθεσης στην αγορά πολλών νέων κατεργασμένων αντικειμένων (2) και θα επιτρέψουν τη διάθεσή τους στην αγορά υπό τον όρο ότι θα έχει υποβληθεί πλήρης φάκελος αξιολόγησης της δραστικής ουσίας που περιέχουν, έως την 1η Σεπτεμβρίου 2016 (3). Οι τροποποιήσεις αυτές θα συμβάλουν επίσης σε μία πιο ομαλή μετάβαση προς το εναρμονισμένο σύστημα έγκρισης των υφιστάμενων βιοκτόνων προϊόντων.

1.5

Όσον αφορά την καινοτόμο διάταξη περί υποχρεωτικής κοινοχρησίας των μελετών της πορείας και της περιβαλλοντικής συμπεριφοράς για τις ουσίες που απαριθμούνται το παράρτημα II του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1451/2007, η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να διασφαλίσει ότι η νέα αυτή υποχρέωση δεν θα προξενήσει στρεβλώσεις του ανταγωνισμού και δεν θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ικανότητα καινοτομίας ορισμένων επιχειρήσεων.

1.6

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί να εξεταστούν στο πλαίσιο αυτής της νομοθετικής τροποποίησης και άλλα σημαντικά ζητήματα όπως η πρόσβαση στις πληροφορίες, ο ορισμός των προϊόντων που εμπίπτουν στην οικογένεια των βιοκτόνων και η υποχρέωση κοινοχρησίας των δεδομένων.

2.1

Βιοκτόνο είναι κάθε δραστική ουσία ή μείγμα που περιέχει μία ή περισσότερες δραστικές ουσίες, στη μορφή υπό την οποία παραδίδεται στον χρήστη, το οποίο έχει σκοπό να καταστρέψει, να εμποδίσει, να καταστήσει αβλαβή, να προλάβει τη δράση ή να ασκήσει άλλη περιοριστική επίδραση σε οποιονδήποτε επιβλαβή οργανισμό με χημικά ή βιολογικά μέσα· θεωρείται επίσης βιοκτόνο κάθε ουσία, μείγμα ή προϊόν που διατίθεται στο εμπόριο με σκοπό την παραγωγή δραστικών ουσιών (4). Τα βιοκτόνα αποτελούν μέρος της καθημερινότητάς μας: προλαμβάνουν τη μετάδοση ασθενειών και εξασφαλίζουν υψηλό επίπεδο υγιεινής σε περιβάλλοντα μεγάλης πληθυσμιακής πυκνότητας.

2.2

Η οδηγία 98/8/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου θέσπισε κανόνες για την εμπορική διάθεση των βιοκτόνων στο εσωτερικό της Κοινότητας (5). Η οδηγία αυτή εναρμονίζει τη νομοθεσία για τα εν λόγω προϊόντα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, καθιερώνοντας κοινές αρχές αξιολόγησης και έγκρισης των βιοκτόνων και αίροντας έτσι τα οικονομικά/ διοικητικά εμπόδια.

2.3

Στις 16 Μαΐου 2013 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε νέα πρόταση κανονισμού για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 528/2012 σχετικά με τη διάθεση στην αγορά και τη χρήση βιοκτόνων, όσον αφορά ορισμένες προϋποθέσεις πρόσβασης στην αγορά (6). Ο κανονισμός 528/2012, ο επονομαζόμενος «κανονισμός για τα βιοκτόνα», εγκρίθηκε στις 22 Μαΐου 2012 (7) και προβλέπεται να τεθεί σε ισχύ από την 1η Σεπτεμβρίου 2013. Θα επιφέρει την κατάργηση της οδηγίας 98/8/ΕΚ και είναι καρπός εκτενούς δημόσιας διαβούλευσης και αναλυτικής εκτίμησης του αντικτύπου που διενεργήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (8).

2.4

Σκοπός του κανονισμού 528/2012 είναι η βελτίωση της ελεύθερης κυκλοφορίας των βιοκτόνων στο εσωτερικό της Ένωσης και η διασφάλιση υψηλού επίπεδου προστασίας τόσο της υγείας των ανθρώπων και των ζώων όσο και του περιβάλλοντος. Ο κανονισμός διατηρεί τη διάρθρωση της οδηγίας 98/8 και βασίζεται στην αρχή της προφύλαξης, ώστε να εξασφαλιστεί ότι η παρασκευή και η διάθεση δραστικών ουσιών και βιοκτόνων στην αγορά δεν θα έχουν επιβλαβείς επιδράσεις στην υγεία ή στο περιβάλλον.

2.5

Το νομοθέτημα αυτό αποσκοπεί στην κάλυψη των κενών που είχαν διαπιστωθεί στο προηγούμενο νομοθετικό πλαίσιο και στη βελτίωση της λειτουργίας του συστήματος εγκρίσεων, μέσω της απλοποίησης, της άρσης των εμποδίων για την εμπορική διάθεση των βιοκτόνων και της εναρμόνισης ορισμένων διατάξεων.

2.6

Πριν τεθεί σε ισχύ ο κανονισμός 528/2012 για τα βιοκτόνα, η Επιτροπή αποφάσισε να παρουσιάσει επίσημη πρόταση τροποποίησής του, επειδή διαπιστώθηκε ότι ορισμένες διατάξεις του θα μπορούσαν να προξενήσουν στρεβλώσεις στη λειτουργία του. Η τροποποίηση αυτή έχει κατά βάση τους εξής στόχους:

3.1

Η ΕΟΚΕ υιοθέτησε το 2010 τη γνωμοδότησή της για τον κανονισμό αριθ. 528/2012 σχετικά με τη διάθεση στην αγορά και τη χρήση βιοκτόνων (9). Στη γνωμοδότηση εκείνη, η ΕΟΚΕ είχε ταχθεί υπέρ της αντικατάστασης της οδηγίας για τα βιοκτόνα με κανονισμό, ώστε να επιτευχθεί απλοποίηση και εναρμόνιση της νομοθεσίας.

3.2

Παρά την εκτίμηση αντικτύπου, τη δημόσια διαβούλευση και τις διάφορες εκθέσεις που καταρτίστηκαν κατά τη διαδικασία έγκρισης του κανονισμού για τα βιοκτόνα, οι προειδοποιήσεις, κυρίως από μικρούς και μεσαίους προμηθευτές, για το ενδεχόμενο να προκληθούν σημαντικοί περιορισμοί και δυσλειτουργίες της αγοράς λόγω της εφαρμογής του κανονισμού δικαιολογούν την επείγουσα αντίδραση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και την πρόταση μιας σειράς τροποποιήσεων, οι οποίες αίρουν τις επιζήμιες συνέπειες των φραγμών που θα μπορούσε να δημιουργήσει στην αγορά η ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα βιοκτόνα και, ειδικότερα, οι μεταβατικές διατάξεις της.

3.3

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την απόφαση της Επιτροπής να προβεί στην τροποποίηση ορισμένων άρθρων, για να διευκολύνει μια πιο ορθολογική εφαρμογή της νομοθεσίας για τα βιοκτόνα. Ωστόσο, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, εφόσον ξεκίνησε η διαδικασία αναθεώρησης του κανονισμού, θα έπρεπε να εξεταστούν ευρύτερα και συστηματικότερα ορισμένες ελλείψεις της αρχικής νομοθεσίας όσον αφορά την πρόσβαση στις πληροφορίες, την υποχρεωτική ανταλλαγή δεδομένων και τον ορισμό των προϊόντων που ανήκουν στην οικογένεια των βιοκτόνων.

3.4

Οι τροποποιήσεις των μεταβατικών μέτρων, που συγκεντρώνονται κυρίως στα άρθρα 86, 89 και 94 του κανονισμού 528/2012, θα εμποδίζουν την παράλυση της αγοράς για ορισμένες υπάρχουσες δραστικές ουσίες ή τη de facto απαγόρευση των νέων κατεργασμένων με βιοκτόνα αντικειμένων μεταξύ της 1ης Σεπτεμβρίου 2013 και της έγκρισης της τελευταίας δραστικής ουσίας που περιέχουν αυτά τα αντικείμενα. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι αυτές οι τροποποιήσεις των μεταβατικών κανόνων θα αποτρέψουν σημαντικές ζημίες και παράπλευρες απώλειες που θα είχε προκαλέσει η αρχική διατύπωση των προαναφερόμενων άρθρων.

4.1

Το άρθρο 89 παράγραφος 4 και το άρθρο 93 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 528/2012 προβλέπουν προθεσμίες για τη σταδιακή κατάργηση των βιοκτόνων στα οποία δεν χορηγήθηκε άδεια. Το νέο κείμενο που προτείνεται συνιστά να ισχύουν οι ίδιες προθεσμίες και για εκείνα τα βιοκτόνα που κυκλοφορούν ήδη στην αγορά, στην περίπτωση που χορηγείται άδεια, αλλά οι όροι της άδειας απαιτούν αλλαγή του προϊόντος.. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, σε αυτήν την τελευταία περίπτωση, πρέπει να προβλεφθεί παρέκκλιση των προθεσμιών από τον γενικό κανόνα που εφαρμόζεται σε περίπτωση απόρριψης της αίτησης άδειας. Συνιστά να προβλεφθεί μεγαλύτερη προθεσμία για τα προϊόντα που εγκρίνονται με αλλαγές, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούνται και να διατίθενται στην αγορά μέχρι την εξάντλησή τους.

4.2

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Χημικών Προϊόντων πρέπει να φροντίζει ώστε ο κατάλογος που δημοσιεύει, σύμφωνα με το άρθρο 95, να περιλαμβάνει πληροφορίες μόνο για τους προμηθευτές που εγκρίνουν την ανανέωση δεδομένης δραστικής ουσίας.

4.3

Όσον αφορά την πρόσβαση σε πληροφορίες σύμφωνα με το άρθρο 66 παράγραφος 3, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι πρέπει να διασφαλιστεί σωστή στάθμιση ανάμεσα στο δημόσιο συμφέρον και στα θεμιτά συμφέροντα των ιδιωτών. Η αυτόματη και συστηματική κοινοποίηση του ονόματος και της διεύθυνσης του παραγωγού μιας δραστικής ουσίας σε οποιονδήποτε τρίτο τα ζητήσει μπορεί να θίξει τα εμπορικά συμφέροντα του κατόχου της άδειας.

4.4

Στη γνωμοδότησή της σχετικά με τον κανονισμό για τα βιοκτόνα, η ΕΟΚΕ είχε επικροτήσει την κοινοχρησία των δεδομένων που αφορούν δοκιμές σε ζώα. Πραγματικά, μία από τις πιο θετικές πτυχές της νέας ρύθμισης έγκειται στην αποφυγή της άσκοπης ταλαιπωρίας των σπονδυλωτών με τη συνεχή υποβολή τους σε αλλεπάλληλες τοξικολογικές μελέτες. Σε κάθε περίπτωση, η Επιτροπή θα πρέπει να αξιολογήσει κατά πόσο είναι ισορροπημένη και κατά πόσο συμβάλλει στην ανάπτυξη νέων δραστικών ουσιών η υποχρέωση κοινοχρησίας των δεδομένων που προκύπτουν, όχι μόνο από την τοξικολογική και οικοτοξικολογική μελέτη, αλλά και από τη μελέτη της πορείας και της περιβαλλοντικής συμπεριφοράς των ουσιών που απαριθμούνται στο παράρτημα ΙΙ του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1451/2007. Μια αποτελεσματική αποζημίωση και η προστασία των δεδομένων έως το 2025 είναι ουσιώδεις για να αποφευχθεί η αθέμιτη εκμετάλλευση ξένης εργασίας.

4.5

Η ΕΟΚΕ θεωρεί λογική την αύξηση της προθεσμίας που παρέχεται στα κράτη μέλη για να αποφασίσουν σχετικά με την έγκριση ή μη ενός βιοκτόνου, από 2 σε 3 έτη μετά τη λήψη της απόφασης για την έγκριση συγκεκριμένης δραστικής ουσίας για συγκεκριμένο τύπο προϊόντων (άρθρο 89 του κανονισμού 528/2012). Χωρίς την τροποποίηση αυτή, λόγω των διάφορων φάσεων της διαδικασίας έγκρισης, θα υπήρχε κίνδυνος συστηματικής καταπάτησης των προθεσμιών, με τη συνακόλουθη παράλυση της διαδικασίας.

21.11.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 341/47

1.1

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι 28 000 άτομα έχασαν τη ζωή τους και 1,5 εκατομμύρια τραυματίστηκαν στους δρόμους της ΕΕ το 2012. Είναι δε πεπεισμένη ότι η μείωση του αριθμού των θανάτων από τροχαία είναι εξαιρετικά σημαντική για την κοινωνία και συμφωνεί με το φιλόδοξο στόχο της Επιτροπής να μειωθεί κατά το ήμισυ ο αριθμός των ατυχημάτων σε σχέση με τα επίπεδα του 2010 κατά την περίοδο 2011 έως 2020.

1.2

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση απόφασης και κανονισμού της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή του eCall, που προβλέπουν ότι από τον Οκτώβριο του 2015 όλα τα νέα μοντέλα επιβατικών αυτοκινήτων και ελαφρών εμπορικών οχημάτων θα πρέπει να είναι εφοδιασμένα με το σύστημα κλήσης 112 eCall, καθώς επίσης τη δημιουργία της απαραίτητης υποδομής για την ορθή λήψη και επεξεργασία των e-κλήσεων στα κέντρα κλήσεων έκτακτης ανάγκης (κέντρα κλήσεων έκτακτης ανάγκης: PSAPs), εξασφαλίζοντας έτσι τη συμβατότητα, τη διαλειτουργικότητα και τη συνέχεια της πανευρωπαϊκής υπηρεσίας eCall.

1.3

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τα συμπεράσματα της εκτίμησης των επιπτώσεων του συστήματος eCall, σύμφωνα με την οποία η υποχρεωτική εισαγωγή του συστήματος eCall είναι ο μόνος τρόπος που επιτρέπει στους πολίτες της Ένωσης να επωφεληθούν από τα θετικά του συστήματος αυτού. Η ΕΟΚΕ είχε επισημάνει σε πολλές γνωμοδοτήσεις της υπόψη της Επιτροπής ότι η εθελοντική προσέγγιση δεν πρόκειται να αποδώσει.

1.4

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι προτάσεις θα ισχύουν μόνο για νέους τύπους οχημάτων που θα ταξινομηθούν για πρώτη φορά από την 1η Οκτωβρίου 2015 και μετά, ενώ τα υπάρχοντα μοντέλα μπορούν να συνεχίσουν να κατασκευάζονται και να πωλούνται χωρίς eCall μετά την ημερομηνία αυτή. Παρότι λαμβάνει υπόψη το πιθανό οικονομικό κόστος για τους κατασκευαστές αυτοκινήτων, η ΕΟΚΕ τους καλεί να αρχίσουν το συντομότερο δυνατό την εγκατάσταση της νέας τεχνολογίας eCall και στους υπάρχοντες τύπους οχημάτων που πρόκειται να κατασκευαστούν μετά τον Οκτώβριο του 2015.

1.5

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι οι προτάσεις δεν περιλαμβάνουν την παροχή της τεχνολογίας eCall σε μοτοσικλέτες και άλλα μηχανοκίνητα δίκυκλα οχήματα. Δεδομένου ότι ο κίνδυνος θανάτου ή τραυματισμού για τους οδηγούς και τους επιβάτες των οχημάτων αυτού του τύπου αποτελεί σημαντικό πρόβλημα, η ΕΟΚΕ ζητεί από τους κατασκευαστές και τα κράτη μέλη να επεκτείνουν το συντομότερο δυνατό το σύστημα eCall και στα μηχανοκίνητα δίκυκλα.

1.6

Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης εκ νέου την Επιτροπή να υποβάλει το συντομότερο δυνατό προτάσεις ειδικά για τη βελτίωση της ενεργητικής και παθητικής ασφάλειας των μηχανοκίνητων δικύκλων.

1.7

Η ΕΟΚΕ έχει εντυπωσιαστεί από την επιτυχία των αρχών οδικής ασφάλειας που έχουν συσταθεί σε ορισμένα κράτη μέλη για την εποπτεία της εφαρμογής της εθνικής στρατηγικής οδικής ασφάλειας, την παροχή συμβουλών σχετικά με την πολιτική για την οδική ασφάλεια και την προώθηση βέλτιστων πρακτικών στον τομέα αυτό. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να συσταθεί ένας ευρωπαϊκός οργανισμός οδικής ασφάλειας για την εναρμόνιση και την προαγωγή της οδικής ασφάλειας σε όλη την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της εφαρμογής του συστήματος eCall. Το όργανο αυτό θα περιλαμβάνει εμπειρογνώμονες στην οδική ασφάλεια που θα ορίζονται από τα κράτη μέλη

1.8

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή της Επιτροπής σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, στις οποίες έχει συζητήσει το θέμα της οδικής ασφάλειας, και οι οποίες αναφέρονταν στην ανάγκη της υποχρεωτικής εισαγωγής του συστήματος eCall (1).

2.5.1

Οι κατασκευαστές επιβατικών αυτοκινήτων και ελαφρών επαγγελματικών οχημάτων πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι νέοι τύποι αυτών των κατηγοριών οχημάτων θα κατασκευάζονται και θα εγκρίνονται με συμβατά συστήματα eCall από τον Οκτώβριο του 2015.

2.5.2

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξασφαλίσουν ότι από την 1 Οκτωβρίου 2015 οι νέοι τύποι οχημάτων που καλύπτονται από τον προτεινόμενο κανονισμό θα λαμβάνουν έγκριση τύπου πλήρους οχήματος της ΕΕ.

2.5.3

Οι αρμόδιες για την έγκριση τύπου αρχές πρέπει να εξασφαλίσουν ότι τα οχήματα αυτά πληρούν τα προκαθορισμένα πρότυπα πριν εκδώσουν ένα πιστοποιητικό έγκρισης τύπου.

2.5.4

Οι κατασκευαστές πρέπει να εξασφαλίσουν ότι η τεχνολογία eCall δεν θα επιτρέπει τη διαρκή παρακολούθηση των οχημάτων.

2.5.5

Χρειάζονται επαρκείς εγγυήσεις κατά της παρακολούθησης και θα πρέπει να παρέχονται στους χρήστες πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο επεξεργασίας των δεδομένων που χρησιμοποιούνται από το σύστημα.

2.5.6

Η Επιτροπή μπορεί να εκδίδει κατ 'εξουσιοδότηση πράξεις για τον καθορισμό των τεχνικών απαιτήσεων των συστημάτων που εγκαθίστανται στα οχήματα, για τον καθορισμό των απαιτήσεων σε σχέση με την προστασία της ιδιωτικής ζωής των χρηστών και, με βάση την ανάλυση κόστους/οφέλους, για την απαλλαγή ορισμένων κατηγοριών επιβατηγών αυτοκινήτων και ελαφρών εμπορικών οχημάτων.

3.1

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι 28 000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και 1,5 εκατομμύρια τραυματίστηκαν στους δρόμους της ΕΕ το περασμένο έτος. Όταν οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης καλούνται σε ένα τροχαίο ατύχημα, κάθε λεπτό που περνάει είναι κρίσιμο για να σωθούν ζωές και να μειωθεί η σοβαρότητα των τραυματισμών. Ωστόσο, οι τραυματίες από τροχαίο δεν έχουν είναι πάντα σε θέση να καλέσουν τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης.

3.2

Η τεχνολογία eCall αντιμετωπίζει αυτό το πρόβλημα με την ειδοποίηση των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης, ακόμη και αν ο οδηγός ή ο επιβάτης είναι αναίσθητος ή δε μπορεί να τις καλέσει. Η ΕΟΚΕ σημειώνει επίσης ότι η τεχνολογία eCall αναμένεται να επιταχύνει την άφιξη των ομάδων έκτακτης ανάγκης κατά περίπου 40 % στις αστικές περιοχές και 50 % στις αγροτικές περιοχές, και ότι από τη στιγμή που θα είναι ευρέως διαδεδομένη, η θα σώζει εκατοντάδες ζωές κάθε χρόνο στην Ευρώπη, μειώνοντας τη σοβαρότητα των τραυματισμών και το ενδεχόμενο τραυματισμού σε δεκάδες χιλιάδες περιπτώσεις.

3.3

Ορισμένα κράτη μέλη έχουν συστήσει αρχές για την οδική ασφάλεια με την εθνική εντολή να αξιολογήσουν τη στρατηγική οδικής ασφάλειας και συμβουλεύσουν τις κυβερνήσεις τους σχετικά με τις δράσεις προτεραιότητας. Ένας Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Οδική Ασφάλεια, με σαφή εντολή για όλους τους τομείς της οδικής ασφάλειας (υποδομές, οχήματα και χρήστες) σε όλη την Ένωση θα μπορούσε να συμβάλει στη βελτίωση της εφαρμογής της εναρμονισμένης στρατηγικής οδικής ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ένας τέτοιος οργανισμός θα μπορούσε να έχει συγκεκριμένα καθήκοντα όσον αφορά τον εντοπισμό, τα χαρακτηριστικά, την εγκατάσταση και την προώθηση βέλτιστων πρακτικών, καθώς και την ενίσχυση της διασυνοριακής ανταλλαγής πληροφοριών και τη συνεργασία.

4.1

Η πρόταση ισχύει μόνο για την έγκριση τύπου των νέων επιβατικών αυτοκινήτων και ελαφρών φορτηγών οχημάτων, και δεν θα επιβληθεί η υποχρέωση να διασφαλιστεί η εγκατάσταση του eCall πριν την πρώτη καταχώριση, πράγμα που σημαίνει ότι οι υφιστάμενοι τύποι των οχημάτων αυτών μπορούν να συνεχίσουν να κατασκευάζονται και να πωλούνται χωρίς eCall. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, λόγω αυτής της πολιτικής, μέχρι την πλήρη διείσδυση της υπηρεσίας eCall, θα έχουμε φτάσει στο 2033. Ενώ κατανοεί την ανάγκη να ληφθούν υπόψη οι δημοσιονομικές επιπτώσεις και τα προβλήματα σχεδιασμού που θα μπορούσαν να προκύψουν για τους κατασκευαστές αυτοκινήτων, η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε να εγκαταστήσουν οι κατασκευαστές την τεχνολογία eCall το συντομότερο δυνατό και στους υφιστάμενους τύπους οχημάτων που πρόκειται να κατασκευαστούν μετά τον Οκτώβριο του 2015.

4.2

Ο κανονισμός σχετικά με τις απαιτήσεις έγκρισης τύπου για την εγκατάσταση του συστήματος eCall στο όχημα δεν θα εφαρμόζεται στα μηχανοκίνητα δίκυκλα (μοτοσικλέτες, κλπ.). Σε σύγκριση με τους οδηγούς αυτοκινήτων, οι οδηγοί μηχανοκίνητων δικύκλων διατρέχουν 18 έως 20 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να υποστούν σοβαρό τραυματισμό στο δρόμο. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται για την αντιμετώπιση των θεμάτων οδικής ασφάλειας αυτής της υψηλού κινδύνου κατηγορίας οχημάτων. Εκτός από την εγκατάσταση της τεχνολογίας eCall, χρειάζεται να υποβληθούν το συντομότερο δυνατόν προτάσεις για τη βελτίωση της ενεργητικής και παθητικής ασφάλειας των μηχανοκίνητων δικύκλων.

21.11.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 341/50

1.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και θεωρεί αναγκαία την αναθεώρηση των δύο οδηγιών προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι δημογραφικές και οι οικονομικές προκλήσεις.

1.2

Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται άμεσα μια ευφυή και αξιόπιστη πολιτική μετανάστευσης εφόσον επιθυμεί να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», καθώς και άλλων σημαντικών πρωτοβουλιών. Εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση επιθυμεί να παραμείνει ένας ισχυρός κόμβος καινοτομίας και βιομηχανίας θα πρέπει να προσελκύσει τα ταλέντα και να εξασφαλίσει την αποτελεσματική «κυκλοφορία εγκεφάλων».

1.3

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η πολιτική για την προώθηση της μετανάστευσης και της κινητικότητας πρέπει να εδράζεται στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Οι αρχές του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων θα πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή σε όλα τα επίπεδα.

1.4

Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αξιολογήσουν τα τρωτά σημεία των υπηκόων τρίτων χωρών. Οι καταστάσεις διακριτικής μεταχείρισης πρέπει να καταπολεμηθούν με αποφασιστικότητα και σε όλα τα επίπεδα.

1.5

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις δράσεις ανάπτυξης διμερών εταιρικών σχέσεων κινητικότητας, οι οποίες θα παρέχουν ένα πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των χωρών εκτός ΕΕ, ιδίως εκείνων που γειτνιάζουν με την ΕΕ.

1.6

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να λάβουν υπόψη τη διάσταση του φύλου και να αναπτύξουν προγράμματα με στόχο την ενθάρρυνση της μεγαλύτερης συμμετοχής των γυναικών σε αυτά.

1.7

Είναι απαραίτητο να αξιολογηθούν προσεκτικά τα εμπόδια, ανεξάρτητα από τη φύση τους, τα οποία παρακωλύουν τις διαδικασίες χορήγησης θεωρήσεων και να καθοριστούν τα μέτρα για την εξάλειψή τους. Οι διαδικασίες χορήγησης θεωρήσεων θα πρέπει να είναι απλές, ακριβείς, προσβάσιμες και χωρίς διακρίσεις.

1.8

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στην αρχή της ίσης μεταχείρισης των υπηκόων τρίτων χωρών με εκείνη που ισχύει για τους υπηκόους του κράτους μέλους υποδοχής όσον αφορά την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες.

1.9

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη να εξασφαλιστεί επαρκής προστασία των σπουδαστών, των ερευνητών, των εθελοντών και όσων απασχολούνται ως εσωτερικοί άμισθοι βοηθοί (au pair) στις περιπτώσεις όπου ασκούν αμειβόμενη δραστηριότητα ή δραστηριοποιούνται στην αγορά εργασίας. Συχνά, οι αμειβόμενες δραστηριότητες συγκαλύπτουν εργασιακές σχέσεις, ενώ κρίνεται απαραίτητο να αποφευχθούν οι καταχρήσεις που μπορεί να επιφέρει η κατάσταση αυτή με την εξασφάλιση της ίσης μεταχείρισης όλων των προαναφερόμενων κατηγοριών. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στα άτομα που παρέχουν οικιακή εργασία υπό το καθεστώς εσωτερικών άμισθών βοηθών (au pair) και κυρίως στις γυναίκες.

1.10

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το άρθρο 24, σύμφωνα με το οποίο παρέχεται στους υπηκόους τρίτων χωρών το δικαίωμα αναζήτησης απασχόλησης για περίοδο 12 μηνών μετά την ολοκλήρωση έρευνας ή σπουδών. Ωστόσο, οι διατάξεις σχετικά με την ίση μεταχείριση που προβλέπονται στην οδηγία 2011/98 συμπεριλαμβάνουν ρήτρες εξαίρεσης, οι οποίες δεν φαίνεται να ανταποκρίνονται στους στόχους της πρότασης αναθεώρησης των δύο οδηγιών.

1.11

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η επικοινωνία συνιστά βασικό παράγοντα εξασφάλισης της επιτυχίας της πολιτικής αυτής. Τα κράτη μέλη και τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα πρέπει να επικοινωνούν με τους υπηκόους τρίτων χωρών και να τους εξασφαλίζουν την πρόσβαση σε πληροφορίες ποιότητας.

2.1

Η ΕΕ αντιμετωπίζει σημαντικές διαρθρωτικές προκλήσεις δημογραφικής και οικονομικής φύσης. Ο ενεργός πληθυσμός μειώνεται, ενώ οι επιχειρήσεις εξασφαλίζουν δύσκολα ειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό.

2.2

Η σφαιρική προσέγγιση της ΕΕ στους τομείς της μετανάστευσης και της κινητικότητας δημιουργεί το γενικό πλαίσιο για τη χάραξη της πολιτικής της ΕΕ όσον αφορά τη μετανάστευση. Ομοίως, με αυτήν την προσέγγιση καθορίζεται ο τρόπος με τον οποίο η ΕΕ οργανώνει τον διάλογο και τη συνεργασία με τις τρίτες χώρες.

2.3

Επίσης, η ΕΕ βρίσκεται σε κατάσταση άμεσης ανάγκης σε ό,τι αφορά την καινοτομία. Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» και η εμβληματική πρωτοβουλία «Ένωση καινοτομίας» καθορίζουν ως στόχο την αύξηση των επενδύσεων στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, γεγονός που προϋποθέτει, κατά τις εκτιμήσεις, τη δημιουργία ενός επιπλέον εκατομμυρίου θέσεων έρευνας. Η μετανάστευση από χώρες εκτός της ΕΕ αποτελεί μια πηγή εισροής ατόμων υψηλής ειδίκευσης και ταλέντων, τα οποία μπορούν και πρέπει να προσελκύσουν τα κράτη μέλη.

2.4

Το άρθρο 79 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) αναθέτει στην Ένωση την ανάπτυξη μιας κοινής μεταναστευτικής πολιτικής που αποσκοπεί στη διασφάλιση της αποτελεσματικής διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών και στη δίκαιη μεταχείριση των υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν νόμιμα στα κράτη μέλη.

2.5

Η οδηγία 2004/114/ΕΚ για τους σπουδαστές θεσπίζει υποχρεωτικούς κανόνες για την εισδοχή σπουδαστών υπηκόων τρίτων χωρών, παρέχοντας τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να εφαρμόσουν την οδηγία για τους μαθητές, τους εθελοντές και τους άμισθους ασκούμενους. Η οδηγία 2005/71/ΕΚ για τους ερευνητές προβλέπει μια ταχεία διαδικασία εισδοχής ερευνητών από τρίτες χώρες που έχουν συνάψει σύμβαση υποδοχής με ερευνητικό οργανισμό, εγκεκριμένο από το κράτος μέλος.

2.6

Όσον αφορά την εφαρμογή αυτών των δύο οδηγιών, η Επιτροπή υπέβαλε το 2011 στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο εκθέσεις οι οποίες κατέδειξαν την ύπαρξη σειράς ελλείψεων.

2.7

Το βασικό πρόβλημα αυτών των δύο οδηγιών συνίσταται στην έκδοση αδειών εισόδου και διαμονής στην ΕΕ για τους υπηκόους τρίτων χωρών (θεωρήσεις μακράς διάρκειας, άδειες διαμονής). Οι σχετικές νομικές διατάξεις είναι συχνά πολύπλοκες και ασαφείς, ενώ οι διαδικασίες χαρακτηρίζεται από υπερβολική διάρκεια και η εφαρμογή τους δεν είναι πάντα δίκαιη ούτε συνεπής. Οι υφιστάμενοι κανόνες για τη μετανάστευση δεν προωθούν επαρκώς τα προγράμματα της Ένωσης που προβλέπουν μέτρα κινητικότητας, όπως το Erasmus Mundus ή το πρόγραμμα Marie Curie.

2.8

Όσον αφορά την αγορά εργασίας, οι πτυχιούχοι τρίτων χωρών δεν έχουν, μόλις ολοκληρώσουν αισίως τις σπουδές τους, επαρκείς ευκαιρίες εξεύρεσης εργασίας και το ίδιο ισχύει και για τους ερευνητές που έχουν ολοκληρώσει τα ερευνητικά τους σχέδια. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι υπήκοοι τρίτων χωρών δεν μπορούν να εργασθούν σε πανεπιστήμια, διότι αυτά θεωρούνται ιδρύματα του δημοσίου τομέα. Θα πρέπει να τεθεί ως προτεραιότητα η ενθάρρυνση των γυναικών σε επιστημονικά επαγγέλματα με την εξάλειψη κάθε άμεσης ή έμμεσης διάκρισης ή άλλων εμποδίων σε ό,τι αφορά την πρόσβασή τους σε θέσεις υψηλής ειδίκευσης στον επιστημονικό τομέα.

3.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και θεωρεί αναγκαία την αναθεώρηση των δύο οδηγιών.

3.2

Για την Ευρωπαϊκή Ένωση, το άνοιγμα προς τον έξω κόσμο εξακολουθεί να αποτελεί προτεραιότητα, ακόμη και αν ο στόχος αυτός είναι δύσκολο να επιτευχθεί υπό τις παρούσες συνθήκες. Η ΕΕ θα πρέπει να διευκολύνει την κινητικότητα και να χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της προκειμένου να καταστήσει ευκολότερη την πρόσβαση των υπηκόων τρίτων χωρών σε εκπαιδευτικές και ερευνητικές δραστηριότητες καθώς και στην αγορά εργασίας.

3.3

Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται μια νέα προσέγγιση της οικονομικής μετανάστευσης, η οποία να επιτρέπει στους υπηκόους τρίτων χωρών την απόκτηση γνώσεων και ικανοτήτων. Στο πλαίσιο της συνεργασίας με τις τρίτες χώρες θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η «κυκλοφορία εγκεφάλων», η οποία αποφέρει οφέλη τόσο για τις χώρες υποδοχής, όσο και για τις χώρες καταγωγής.

3.4

Τον Οκτώβριο του 2010 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε πρωτοβουλία στην οποία προτείνεται μια σειρά θαρραλέων και αναγκαίων δράσεων και πολιτικών, οι οποίες θα μετατρέψουν την Ευρωπαϊκή Ένωση σε μια «Ένωση καινοτομίας». Υπό αυτό το πνεύμα, η ΕΕ θα πρέπει να απλοποιήσει τους κανόνες εισόδου και διαμονής ων υπηκόων τρίτων χωρών.

3.5

Οι υπήκοοι τρίτων χωρών μπορούν να ενισχύσουν τον δυναμισμό και την ποικιλομορφία των εκπαιδευτικών, επιστημονικών, πολιτιστικών και οικονομικών δραστηριοτήτων στην Ευρώπη. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η διευκόλυνση της κινητικότητας των υπηκόων τρίτων χωρών συνιστά μία από τις απαντήσεις στις προκλήσεις της δημογραφίας και της οικονομικής ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πιστεύει, επίσης, ότι η πολιτική αυτή πρέπει να εδράζεται στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα.

3.6

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη δέσμευση που έχει αναληφθεί προκειμένου να ενοποιηθούν και να απλοποιηθούν οι διαδικασίες που συνεπάγεται η πρόσβαση στο έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι οικονομικές και πολιτικές συνθήκες που επικρατούν σήμερα είναι πιθανό να οδηγήσουν σε μια κατάσταση στεγανοποίησης όσον αφορά τα καθεστώτα, τις πολιτικές και τις εθνικές νομοθεσίες που αφορούν τους υπηκόους τρίτων χωρών.

3.7

Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνίσταται στην ενθάρρυνση των συζητήσεων, στην εξεύρεση κοινών λύσεων, στην προώθηση ορθών πρακτικών και στην υποστήριξη των προσπαθειών των κρατών μελών της, των τρίτων χωρών και των υπηκόων τους.

3.8

Εξίσου επίκαιρη είναι η αποσαφήνιση των κατηγοριών των πολιτών των τρίτων χωρών, οι οποίοι τυγχάνουν ευκολότερης πρόσβασης στο έδαφος της Ένωσης. Η πρωτοβουλία αυτή καθιστά τα πράγματα σαφέστερα και προβλέψιμα, τόσο για τα κράτη μέλη όσο και για τους υπηκόους τρίτων χωρών. Ακόμη και αν οι προϋποθέσεις εισόδου και διαμονής διαφέρουν ανάλογα με την κατηγορία, το γεγονός ότι περιλαμβάνονται όλες στη νέα οδηγία συμβάλλει στην προώθηση βασικών διατομεακών θεμάτων, όπως ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

3.9

Οι υπήκοοι τρίτων χωρών έχουν δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις που οφείλουν να γνωρίζουν και να ασκούν οι υπήκοοι τρίτων χωρών.

3.10

Η ΕΟΚΕ εκτιμά την προσπάθεια που καταβάλλεται για αποτελεσματικότερο συντονισμό της πρόσβασης των υπηκόων τρίτων χωρών με τους βασικούς τομείς παρέμβασης που σχετίζονται με τη μετανάστευση, την εκπαίδευση και την έρευνα, ιδιαίτερα δε όσον αφορά αναγνωρισμένα προγράμματα όπως το Erasmus Mundus και το Marie Curie.

3.11

Η ΕΟΚΕ σημειώνει επίσης με ικανοποίηση τη θέση που καταλαμβάνουν τα θεμελιώδη δικαιώματα των υπηκόων τρίτων χωρών. Ωστόσο, θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στα μέτρα που πρέπει να ενεργοποιηθούν ώστε να εξασφαλίζεται η δίκαιη αντιμετώπισή τους. Στην πράξη, οι υπήκοοι τρίτων χωρών είναι συχνά σε ευάλωτη κατάσταση, ιδίως οι σπουδαστές και οι εσωτερικοί άμισθοι βοηθοί. Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ να αξιολογήσουν αυτά τα τρωτά σημεία των υπηκόων τρίτων χωρών και να προτείνουν στα κράτη μέλη ενεργά μέτρα για την εξάλειψή τους.

3.12

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ανησυχητική την εξάπλωση ρατσιστικών και ξενοφοβικών συμπεριφορών έναντι των υπηκόων τρίτων χωρών. Η διευκόλυνση της κινητικότητάς τους χωρίς περιορισμό τέτοιου είδους συμπεριφορών μπορεί να θέσει σε κίνδυνο το σύνολο των πολιτικών στόχων.

3.13

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η πρόταση περιλαμβάνει ειδικές διατάξεις που διευκολύνουν την ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών στον ευρωπαϊκό χώρο της έρευνας και της εκπαίδευσης καθώς και στην αγορά εργασίας.

3.14

Θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η πρόσβαση των υπηκόων τρίτων χωρών σε μορφές απασχόλησης που συνδυάζουν την εργασία με την εκπαίδευση και την κατάρτιση. Είναι σημαντικό να ενισχυθεί η αρχή της ίσης μεταχείρισης όσον αφορά την απασχόληση και το καθεστώς απασχόλησης των ατόμων που υπάγονται στις υπό εξέταση οδηγίες.

3.15

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να λάβουν υπόψη τη διάσταση του φύλου και να αναπτύξουν προγράμματα με στόχο την ενθάρρυνση της μεγαλύτερης συμμετοχής των γυναικών. Πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην επίτευξη του στόχου αυτού όσον αφορά την κινητικότητα των σπουδαστών και ειδικότερα των ερευνητών.

3.16

Η ΕΟΚΕ παροτρύνει τα κράτη μέλη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να εξετάσουν ένα ευρύτερο φάσμα πιθανών αλληλεπιδράσεων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αναπτύσσονται στους τομείς της έρευνας, της εκπαίδευσης και της απασχόλησης. Ο ευρωπαϊκός χώρος είναι τέτοιος που η καλλιτεχνική παραγωγή και οι δημιουργικές βιομηχανίες αποτελούν παράγοντα ένταξης και κοινωνικής προόδου αλλά και οικονομικής ανάπτυξης.

3.17

Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να ενισχύσουν την προστασία της εργασίας και τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας των υπηκόων τρίτων χωρών που εισέρχονται με σκοπό τις σπουδές, την έρευνα ή την απασχόληση ως εσωτερικοί άμισθοι βοηθοί (au pair). Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι ρήτρες εξαίρεσης της οδηγίας αριθ. 2011/98 όσον αφορά την ίση μεταχείριση δεν πρέπει να εφαρμόζονται για τους σπουδαστές, τους ερευνητές και τους εσωτερικούς άμισθους βοηθούς.

4.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να επεκταθεί το συνολικό πεδίο εφαρμογής της οδηγίας ώστε να καλύπτει τους έμμισθους ασκούμενους και τους εσωτερικούς άμισθους βοηθούς.

4.2

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι, στην πράξη, υπάρχουν ακόμη πολλά διαδικαστικά και θεσμικά εμπόδια στην κινητικότητα. Αυτά αφορούν κυρίως τις διαδικασίες χορήγησης θεωρήσεων που είναι χρονοβόρες, απρόβλεπτες και μάλιστα αυθαίρετες. Αντιπροσωπεύουν ένα υψηλό κόστος για τους αιτούντες, γεγονός που τις καθιστά σχεδόν απρόσιτες. Οι δυνατότητες πρόσβασης σε πρεσβείες ή σε προξενικά γραφεία είναι συχνά περιορισμένες. Είναι απαραίτητο να αξιολογηθούν προσεκτικά τα εμπόδια, όποια κι αν είναι η φύση τους, τα οποία παρακωλύουν τις διαδικασίες χορήγησης θεωρήσεων και να καθοριστούν τα μέτρα για την εξάλειψή τους. Οι διαδικασίες για τη χορήγηση θεωρήσεων θα πρέπει να είναι απλές, ακριβείς, προσβάσιμες και χωρίς διακρίσεις.

4.3

Ο ιδιωτικός τομέας διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην υλοποίηση των στόχων που σχετίζονται με τη χρηματοδότηση και την ανάπτυξη της έρευνας. Θα πρέπει να ενθαρρυνθούν οι επιχειρήσεις να υιοθετήσουν μια δυναμική προσέγγιση για την προσέλκυση ερευνητών. Ομοίως, οι αρχές των κρατών μελών πρέπει να σχεδιάσουν συγκεκριμένα μέτρα, σε συνεργασία με τα ιδρύματα και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, για να εξαλείψουν τα πρακτικά εμπόδια που ορθώνονται κατά τη διαδικασία ένταξης των υπηκόων τρίτων χωρών. Για παράδειγμα, η διαδικασία ανοίγματος ενός τραπεζικού λογαριασμού μπορεί να είναι μακρά και πολύπλοκη.

4.4

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι για τα άτομα που ασχολούνται με τον εθελοντισμό, η χορήγηση θεωρήσεων παρουσιάζει δυσκολίες διαδικαστικής φύσεως. Πρόκειται για μια ιδιαίτερη δραστηριότητα, η οποία δεν θεωρείται ούτε εργασία ούτε σπουδές, αλλά συνδέει, σε κάποιο βαθμό, αυτές τις δύο διαστάσεις. Ο εθελοντισμός πρέπει να αναγνωριστεί επίσημα ως δραστηριότητα που αιτιολογεί τη χορήγηση θεώρησης.

4.5

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα ήταν επωφελής η συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών σε αυτή την προσπάθεια.

4.6

Επίσης, η διάταξη που παρέχει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να χορηγούν ευνοϊκότερους όρους για τα πρόσωπα στα οποία εφαρμόζεται η προτεινόμενη οδηγία είναι ιδιαίτερα ικανοποιητική για την ΕΟΚΕ, εφόσον μπορεί να επιτρέπει στις χώρες αυτές να χαράσσουν ειδικές πολιτικές για την προσέλκυση υπηκόων τρίτων χωρών στην επικράτειά τους. Ακόμη και αν το πεδίο εφαρμογής δεν έχει αλλάξει, δεν θα πρέπει οι πολιτικές των κρατών μελών να οδηγούν σε διακρίσεις εις βάρος ορισμένων κατηγοριών υπηκόων ή μεμονωμένων υπηκόων ειδικότερα.

4.7

Στο πλαίσιο της πολιτικής αυτής, η ΕΟΚΕ στηρίζει την ανάπτυξη εταιρικών σχέσεων κινητικότητας και υπογραμμίζει την ανάγκη να βελτιωθεί η συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και των τρίτων χωρών προκειμένου να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική «κυκλοφορία εγκεφάλων». Δεν είναι αποδεκτό η ανάπτυξη της εκπαίδευσης και της έρευνας στην Ευρωπαϊκή Ένωση να πραγματοποιείται στερώντας από τις τρίτες χώρες τις δεξιότητες των πολιτών τους. Από την πρόταση της Επιτροπής δεν προκύπτουν σαφώς ποιες συγκεκριμένες δράσεις έχουν αναληφθεί προς αυτή την κατεύθυνση.

4.8

Όσον αφορά την κατάσταση των σπουδαστών και τη νεοσυσταθείσα κατηγορία των έμμισθων ασκουμένων, η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση σύμφωνα με την οποία θα μπορούν να διαμένουν σε ένα δεύτερο κράτος μέλος για μια περίοδο τριών έως έξι μηνών εφόσον πληρούν τις γενικές απαιτήσεις που προβλέπει η οδηγία.

4.9

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη βελτίωση της πρόσβασης των σπουδαστών στην αγορά εργασίας, σύμφωνα με τους όρους που καθορίζονται από την οδηγία, η οποία τους παρέχει τη δυνατότητα να εργάζονται τουλάχιστον 20 ώρες την εβδομάδα. Κάθε κράτος μέλος καθορίζει, στο πλαίσιο του κοινωνικού διαλόγου με τους κοινωνικούς εταίρους, τον ανώτατο εβδομαδιαίο αριθμό ωρών ή ετήσιο αριθμό ημερών ή μηνών κατά τις οποίες επιτρέπεται η δραστηριότητα αυτή και οι οποίες δεν υπερβαίνουν τις 20 ώρες την εβδομάδα ή το αντίστοιχό τους σε ημέρες ή μήνες κατ’ έτος. Λαμβανομένου, ωστόσο, υπόψη ότι η ολοκλήρωση των σπουδών αποτελεί πρωταρχικό στόχο, η επιτρεπόμενη περίοδος απασχόλησης θα πρέπει ευλόγως να περιορίζεται στον σκοπό αυτό. Σχετικά με την πρόοδο των σπουδών θα πρέπει να προσκομίζονται αποδεικτικά στοιχεία σε τακτά χρονικά διαστήματα."

4.10

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι είναι σημαντικό να τηρείται η αρχή της ίσης μεταχείρισης για τους υπηκόους τρίτων χωρών όπως εφαρμόζεται για τους υπηκόους του κράτους μέλους υποδοχής όσον αφορά την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες.

4.11

Στη γνωμοδότηση με θέμα «Πράσινη Βίβλος - Για μια κοινοτική προσέγγιση της διαχείρισης της κοινοτικής μετανάστευσης», η οποία υιοθετήθηκε το 2006 (1) και στη γνωμοδότηση σχετικά με ενιαία διαδικασία υποβολής αίτησης για τη χορήγηση στους υπηκόους τρίτων χωρών ενιαίας άδειας διαμονής και εργασίας στην επικράτεια κράτους μέλους, η οποία υιοθετήθηκε το 2008 (2), η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της κατοχύρωσης του δικαιώματος πρόσβασης των νόμιμων μεταναστών στην εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση, καθώς και υπέρ της ίσης μεταχείρισης στην εργασία (συνθήκες απασχόλησης, μισθοί, απολύσεις, υγεία και ασφάλεια στον χώρο εργασίας, το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι, κλπ.).

4.12

Τα κράτη μέλη οφείλουν να εξασφαλίζουν ότι, στην πράξη, τα θεμελιώδη δικαιώματα των υπηκόων τρίτων χωρών γίνονται πράγματι σεβαστά.

4.13

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η επικοινωνία συνιστά βασικό παράγοντα εξασφάλισης της επιτυχίας της πολιτικής αυτής. Τα κράτη μέλη και τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα πρέπει να επικοινωνούν με τους υπηκόους τρίτων χωρών και να τους εξασφαλίζουν την πρόσβαση σε πληροφορίες ποιότητας.

4.14

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή θα συνεχίσει το έργο που έχει σταθερά αναπτύξει ως θεσμός που συνδέει την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και προτίθεται να προωθεί συνεχώς τις καλές πρακτικές στον τομέα της μετανάστευσης και της κοινωνικής ένταξης.

21.11.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 341/54

1.1

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει πως, από τις τέσσερις ελευθερίες που αναφέρονται στη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων είναι εκείνη που εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τα μεγαλύτερα πρακτικά εμπόδια.

1.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί πως η άσκηση του δικαιώματος ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων, χωρίς φραγμούς ή διακρίσεις, θα συμβάλει στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και θα βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ, την παραγωγικότητα των επιχειρήσεων και την ποιότητα της απασχόλησης των εργαζομένων, αποτελώντας πυλώνα της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

1.3

Η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων στην ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να αποτελεί πολιτική προτεραιότητα για την ΕΕ. Η ΕΟΚΕ εκτιμά πως η οδηγία θα συμβάλει στη δίκαιη και ισορροπημένη κινητικότητα.

1.4

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση οδηγίας της Επιτροπής, η οποία θα διευκολύνει την ίση και μη διακριτική λόγω εθνικότητας μεταχείριση των Ευρωπαίων εργαζομένων που ασκούν το δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας. Ωστόσο, παραμένουν άλλοι φραγμοί που δυσχεραίνουν την κινητικότητα, όπως έχει επισημάνει η ΕΟΚΕ σε άλλες γνωμοδοτήσεις.

1.5

Για να μειωθούν περαιτέρω τα υφιστάμενα εμπόδια στην κινητικότητα, θα πρέπει να ληφθούν πρόσθετα μέτρα, τα οποία να αποσκοπούν στην παροχή στους διακινούμενους εργαζομένους εύκολα κατανοητών πληροφοριών σχετικά με την εργατική και την κοινωνική νομοθεσία, στην εθνική τους γλώσσα. Επιπλέον, θα πρέπει να θεσπιστεί για τους εργαζομένους αυτοτελές δικαίωμα σε παροχή συμβουλών. Οι αντίστοιχοι συμβουλευτικοί φορείς θα πρέπει να συνεργάζονται στενά με τους κοινωνικούς εταίρους και με το δίκτυο EURES και να εξασφαλίζουν ότι οι διακινούμενοι εργαζόμενοι ενημερώνονται ήδη στις χώρες καταγωγής τους σχετικά με τις κοινωνικές και τις νομικές συνθήκες που υπάρχουν στις χώρες προορισμού.

1.6

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τους στόχους που επιδιώκει η Επιτροπή μέσω της οδηγίας, όπως: η προστασία των δικαιωμάτων που απορρέουν από την αρχή της ίσης μεταχείρισης των εργαζομένων και των οικογενειών τους όσον αφορά την απασχόληση και άλλων κοινωνικών δικαιωμάτων, μέσω διοικητικών και δικαστικών διαδικασιών· η δράση των ενώσεων, των οργανώσεων και άλλων νομικών προσώπων· η θέσπιση δομών υποστήριξης και εποπτείας σε εθνικό επίπεδο· ο κοινωνικός διάλογος· και η βελτίωση της ενημέρωσης των επιχειρήσεων και των εργαζομένων. Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι η μεταφορά στις εθνικές νομοθεσίες θα διεξαχθεί με σεβασμό στις εθνικές νομικές διαδικασίες και πρακτικές.

1.7

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη θέσπιση υπηρεσιών ενημέρωσης και παροχής συμβουλών σχετικά με την άσκηση του δικαιώματος στην ελεύθερη κυκλοφορία και την κινητικότητα, για τη στήριξη των εργαζομένων. Θεωρεί επίσης απαραίτητη την επαρκή ενημέρωση των εργοδοτών.

1.8

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την τροποποίηση και τη διεύρυνση του ρόλου του EURES για τη διευκόλυνση της κινητικότητας και τη βελτίωση της αντιστοιχίας μεταξύ των προσόντων και των αναγκών της αγοράς εργασίας.

2.1

Η έκθεση του κ. Monti τον Μάιο του 2010 («Μια νέα στρατηγική για την ενιαία αγορά») υπογραμμίζει το γεγονός ότι η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων αποτελεί επιτυχία από νομική άποψη, αλλά είναι η λιγότερο αξιοποιημένη από τις τέσσερις ελευθερίες της ενιαίας αγοράς. Η απόσταση μεταξύ θεωρίας και πράξης αντανακλάται επίσης στις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές για την περίοδο 2010-2014 που παρουσίασε ο Πρόεδρος της Επιτροπής, κ. Barroso.

2.2

Η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση οδηγίας με στόχο τη βελτίωση της εφαρμογής της ενωσιακής νομοθεσίας και τη διευκόλυνση της άσκησης των δικαιωμάτων που αναγνωρίζονται στους εργαζομένους ως προς την ελεύθερη κυκλοφορία. Η Συνθήκη και η ισχύουσα ενωσιακή νομοθεσία δίνουν σε κάθε Ευρωπαίο πολίτη το δικαίωμα ελεύθερης μετακίνησης σε άλλο κράτος μέλος για λόγους εργασίας ή διαμονής, ενώ τον προστατεύουν από τη διακριτική μεταχείριση λόγω εθνικότητας στην εργασία και του εγγυώνται ίση μεταχείριση.

2.3

Τα τελευταία χρόνια τέθηκαν σε ισχύ τρία σχέδια δράσης (1) για την κινητικότητα των εργαζομένων, το 1997, το 2002 και το 2007. Ωστόσο, οι Ευρωπαίοι εργαζόμενοι που ασκούν το δικαίωμα στην κυκλοφορία εντός της ΕΕ αποτελούν μόλις το 3 %. Η Επιτροπή, το Κοινοβούλιο, η Επιτροπή των Περιφερειών, η ΕΟΚΕ και οι κοινωνικοί εταίροι έχουν επισημάνει τους φραγμούς που δυσχεραίνουν την πρακτική άσκηση του δικαιώματος αυτού, ήτοι:

2.4

Λόγω αυτών των προβλημάτων, σε πολλές περιπτώσεις η διακριτική μεταχείριση λόγω εθνικότητας συνεχίζει να αποτελεί σοβαρότατο φραγμό για τους διακινούμενους εργαζόμενους στην ΕΕ.

2.5

Η Επιτροπή υλοποίησε ευρύ πρόγραμμα διαβουλεύσεων με τα κράτη μέλη, τους κοινωνικούς εταίρους, την κοινωνία πολιτών και τους ειδικούς οργανισμούς και κατέληξε στο συμπέρασμα πως για τη διευκόλυνση της άσκησης του δικαιώματος των εργαζομένων στην ελεύθερη κυκλοφορία, καταλληλότερο νομικό μέσο είναι η οδηγία, προκειμένου να ασκούνται κατά τρόπο ομοιόμορφο τα δικαιώματα που απορρέουν από το άρθρο 45 της Συνθήκης (ΣΛΕΕ) και από τα άρθρα 1 έως και 10 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 492/2011.

2.6

Το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας αφορά τις πτυχές της ελεύθερης κυκλοφορίας εργαζομένων που περιλαμβάνονται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 492/2011, ο οποίος εγγυάται την ίση και μη διακριτική μεταχείριση όσον αφορά:

2.7

Η οδηγία θα υποχρεώσει τα κράτη μέλη:

3.1

Η ΕΕ πρέπει να κινητοποιήσει όλες τις δυνάμεις της αγοράς εργασίας για να τονώσει την ανάπτυξη και την απασχόληση, να αναπτύξει πλήρως το δυναμικό της ενιαίας αγοράς και να δημιουργήσει μια δυναμική ευρωπαϊκή αγορά εργασίας χωρίς αποκλεισμούς και με καλύτερες μακροπρόθεσμες προοπτικές απασχόλησης. Προς τούτο είναι αναγκαία η άρση των φραγμών στην ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων και η κατοχύρωση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων των εργαζομένων και των επιχειρήσεων.

3.2

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι, κατά το «Ευρωπαϊκό έτος των πολιτών», η Επιτροπή υιοθέτησε την παρούσα πρόταση οδηγίας για τη διευκόλυνση της ελεύθερης κυκλοφορίας των Ευρωπαίων εργαζομένων. Η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων αποτελεί μία από τις τέσσερις θεμελιώδεις ελευθερίες (ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών, κεφαλαίων και υπηρεσιών) στις οποίες βασίζεται η ενιαία αγορά και κατοχυρώνεται από τη Συνθήκη, η οποία εγγυάται στους πολίτες της ΕΕ που μετακινούνται για λόγους εργασίας σε άλλο κράτος μέλος το δικαίωμα μη διακριτικής μεταχείρισης για λόγους εθνικότητας.

3.3

Η ΕΟΚΕ κατήρτισε το 2011 διερευνητική γνωμοδότηση (2) κατόπιν αιτήματος της βελγικής Προεδρίας, στην οποία ανέλυε τον ρόλο της μετανάστευσης στην ΕΕ από δημογραφική σκοπιά. Το συμπέρασμα της ΕΟΚΈ ήταν πως, λόγω της δυσμενούς δημογραφικής κατάστασης και των ανισοτήτων στις αγορές εργασίας, η ΕΕ πρέπει να βελτιώσει την εσωτερική κινητικότητα των Ευρωπαίων εργαζομένων και να διευκολύνει τη μετανάστευση από τρίτες χώρες.