15.2.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/1

1.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι παρά τις ιδιαίτερα λεπτές και προς το παρόν απροσδιόριστες συνθήκες που επικρατούν στην Μεσόγειο υφίστανται οι προϋποθέσεις (1) για την έναρξη ενός πολυεπίπεδου διαλόγου μεταξύ της Επιτροπής, των κρατών μελών, των κρατών που συμμετέχουν στην ευρωμεσογειακή συνεργασία, των περιφερειακών και τοπικών αρχών, καθώς και της κοινωνίας των πολιτών για την κατάρτιση μιας μεσογειακής μακροπεριφερειακής στρατηγικής (χωριζόμενης σε δύο ενότητες), η οποία θα καλύψει τις ανάγκες της περιοχής ενδυναμώνοντας την ανταγωνιστικότητά της διεθνώς.

1.2

Η ΕΟΚΕ δέχεται ότι η λεκάνη της Μεσογείου αποτελεί μία ιδιαίτερα εκτεταμένη περιοχή με διαφορετικά οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά και με συμμετέχουσες χώρες με διαφορετικές δομές και υποδομές (κράτη μέλη της ΕΕ, μη κράτη μέλη της ΕΕ με το καθεστώς «υπό ένταξη χώρας», μη κράτη μέλη ΕΕ που συμμετέχουν στην Ευρωμεσογειακή Συνεργασία) και για τον λόγο αυτό προτείνει την κατάρτιση δύο υποπεριφερειακών πολιτικών (Ανατολική και Δυτική Μεσόγειος) οι οποίες θα αλληλοκαλύπτονται συνεργαζόμενες μεταξύ τους αλλά και με την μακροπεριφερειακή στρατηγική για το Ιόνιο και την Αδριατική.

1.3

Η ΕΟΚΕ λαμβάνει υπόψη τις αποφάσεις του Συμβουλίου και την εκπεφρασμένη σύμφωνη γνώμη του Κοινοβουλίου ότι μια μακροπεριφερειακή στρατηγική ναι μεν δεν απαιτεί πρόσθετες χρηματοδοτήσεις, νομοθετικές ρυθμίσεις και νέα όργανα διαχείρισης (η αρχή «των τριών όχι»), αλλά θεωρεί αναγκαία τη χρηματοδότηση τεχνικής βοήθειας για τη συγκέντρωση δεδομένων και την προώθηση των αναγκαίων διαρθρωτικών σχεδίων.

1.4

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η χρήση των σημαντικών πόρων που έχουν ήδη δεσμευτεί από την ΕΕ για την χρηματοδότηση των δράσεων και προγραμμάτων από τα διαρθρωτικά ταμεία και τα χρηματοδοτικά εργαλεία της ΕΤΕπ αποτελούν ικανοποιητικά μέσα, τα οποία πρέπει να χρησιμοποιηθούν με διαφάνεια αλλά και με τον πιο ευέλικτο τρόπο. Στηρίζει επίσης τη δημιουργία μιας ευρωμεσογειακής τράπεζας επενδύσεων μέσω της ΕΤΕπ αλλά και μια ανοιχτή πολιτική χρηματοδοτήσεων από διάφορα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (Kfw, ΕΤΑΑ, Παγκόσμια Τράπεζα, Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης και Ισλαμική Τράπεζα Ανάπτυξης).

1.5

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι προέχει η ενίσχυση της υπο-περιφερειακής συνεργασίας, μέσω της σύσφιξης των εμπορικών, τουριστικών και βιομηχανικών σχέσεων των χωρών της Ν. Μεσογείου.

1.6

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απααραίτητη τη λήψη των αναγκαίων πολιτικών αποφάσεων από το Συμβούλιο για την άμεση άρση των εκκρεμοτήτων ώστε η Ένωση για τη Μεσόγειο να καταστεί φορέας στρατηγικού σχεδιασμού και υλοποίησης της νέας μακροπεριφερειακής πολιτικής.

1.7

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η άμεση έγκριση από το Συμβούλιο της στρατηγικής για την Αδριατική και το Ιόνιο (συμπεράσματα 24ης Ιουνίου 2011) θα ανοίξει τον δρόμο για την θεσμοθέτηση της μακροπεριφερειακής στρατηγικής για τη Μεσόγειο.

1.8

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ιδιαίτερα σημαντικό τον ρόλο της Κύπρου και της Μάλτας σε οποιαδήποτε νέα στρατηγική εκπονηθεί από την ΕΕ αλλά και όλων των νησιών της Μεσογείου τα οποία βρίσκονται σε ιδιαίτερα δυσχερή θέση λόγω της ατελούς σύνδεσης και επικοινωνίας τους με τα κράτη μέλη της ηπειρωτικής ΕΕ.

1.9

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει την μεγάλη σημασία που έχει για την ευρύτερη Μεσόγειο η προώθηση της γεωργικής παραγωγής.

1.10

Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία τη γενική αναβάθμιση της ναυτιλιακής και αεροπορικής σύνδεσης των χωρών της Μεσογείου μεταξύ τους και ευρύτερα με την υπόλοιπη ΕΕ.

1.11

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι με τη γνωμοδότηση αυτή εγκαινιάζει τον διάλογο για τη νέα μακροστρατηγική στη Μεσόγειο και θέτει σε διαβούλευση τα σημαντικότερα θέματά της. Δηλώνει δε ότι θα συνεχίσει να εργάζεται στο εξαιρετικά σημαντικό αυτό θέμα με νέες γνωμοδοτήσεις οι οποίες θα εξειδικεύσουν και θα εμβαθύνουν όλα τα θέματα που περιγράφονται γύρω από τη γνωμοδότηση αυτή.

2.1

Με την ανάληψη της Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ για το β' εξάμηνο του 2012, η Κύπρος έθεσε ως προτεραιότητα την προετοιμασία γνωμοδότησης με τίτλο «Μακροπεριφερειακή στρατηγική για τη Μεσόγειο» με εξειδικευμένη προσέγγιση «Πώς θα μπορούσε να ωφελήσει τις μικρές νησιωτικές χώρες».

2.2

Η επιλογή της ΕΟΚΕ οφείλεται στο ρόλο που έχει διαδραματίσει στην εκπόνηση συμβουλευτικών γνωμοδοτήσεων, όπου εκφράζονται και ενσωματώνονται απόψεις από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών των κρατών μελών, ενδυναμώνοντας τη συμμετοχική δημοκρατία της ΕΕ.

2.3

Η επιλογή του θέματος ακολουθεί την επιτυχή εκπόνηση μακροστρατηγικών προσεγγίσεων για την περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας (2) – την οποία ακολούθησαν οι μακροστρατηγικές των περιοχών του Δούναβη της Αδριατικής και του Ιονίου και του Ατλαντικού – δεδομένου ότι η Μεσόγειος, αποτελεί μια περιφέρεια με ιδιαίτερες ιδιομορφίες και αντίστοιχες απαιτήσεις.

2.4

Η στρατηγική αυτή θα έχει ως στόχο τη δημιουργία συνδετικών πολιτικών που θα υποβοηθήσουν τις χώρες της περιοχής να συσφίξουν τις οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις τους και να συνεργαστούν για την επίλυση κοινών προβλημάτων επιτρέποντας στην περιοχή να καταστεί διεθνώς ανταγωνιστική, ευημερούσα, ασφαλής και περιβαλλοντικά βιώσιμη. Επίσης μία τέτοια μακροστρατηγική θα συντονίσει όλες τις πολιτικές, τους στόχους και τις δράσεις των θεσμικών οργάνων της ΕΕ με τα κράτη μέλη, τις περιφέρειες, τις τοπικές Οικονομικές και Κοινωνικές Επιτροπές και όλους όσοι ασχολούνται με την περιοχή της Μεσογείου ιδιαίτερα των μικρών και απομονωμένων νησιωτικών κρατών της Μεσογείου.

2.5

Επίσης, μέσω της στρατηγικής αναμένεται η επίλυση των προβλημάτων της σημερινής διεθνούς οικονομικής κρίσης με επιτάχυνση των ρυθμών ανάπτυξης, της δημιουργίας ευκαιριών απασχόλησης και μείωσης της ανεργίας.

2.6

Για το σκοπό αυτό η γνωμοδότηση υιοθετεί τον ορισμό της Επιτροπής (3) σχετικά με την μακροπεριφερειακή στρατηγική που προβλέπει: Μακροπεριφερειακή στρατηγική θεωρείται η στρατηγική για μια περιοχή που περιλαμβάνει εδάφη από διαφορετικές χώρες ή περιοχές που έχουν κοινά στοιχεία, όπως τον ίδιο θαλάσσιο ή άλλο χώρο ή αντιμετωπίζουν τις ίδιες προκλήσεις όπως προβλήματα ανάπτυξης, κλιματικής αλλαγής, περιορισμένες οικονομικές και πολιτιστικές ανταλλαγές κλπ. Οι μακροπεριφερειακές στρατηγικές αποτελούν προσεγγίσεις, που αξιοποιώντας τα ήδη υπάρχοντα εργαλεία, προγράμματα και χρηματοδοτήσεις τα εφαρμόζουν στην επίτευξη των εξειδικευμένων στόχων της μακροστρατηγικής της περιφέρειας και στοχεύουν να εντάξουν στο σχεδιασμό, δημόσιες και ιδιωτικές πηγές, ώστε να ευθυγραμμιστούν οι ευρύτερες πολιτικές με τη διαθέσιμη χρηματοδότηση (ευρωπαϊκή, εθνική, περιφερειακή). Πρόσθετα, επιτρέπουν τη σύγκλιση μεταξύ των πόρων των περιφερειών και των διαφόρων κρατών-μελών μέσω της εφαρμογής μιας συντονισμένης «διακυβέρνησης» και τη δημιουργία «αμοιβαίου οφέλους» για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.

2.7

Η ΕΕ αντιλαμβανόμενη το μεταβαλλόμενο και ιδιαίτερα ρευστό πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον που υφίσταται στις χώρες της Ν. Μεσογείου μετά τις επαναστάσεις, θέσπισε μία νέα προσέγγιση απέναντί τους που ονομάστηκε «εταιρική σχέση για την δημοκρατία και την κοινή ευημερία», η οποία θα επιβραβεύει τις χώρες εκείνες που προχωρούν στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις με συγκεκριμένους και μετρήσιμους στόχους (4).

3.1

Να σημειωθεί ότι, δεδομένου του πλήθους προγραμμάτων και πρωτοβουλιών που έχουν ήδη εκπονηθεί τόσο για την ευρύτερη Μεσόγειο (Ευρωπαϊκή Μεσογειακή Σχέση γνωστή και ως «διαδικασία της Βαρκελώνης») όσο και για πιο συγκεκριμένες περιοχές της Μεσογείου όπως το Ιόνιο και η Αδριατική (Εδαφική Συνεργασία στη Μεσόγειο μέσω της μακροπεριφέρειας της Αδριατικής και του Ιονίου), η νέα μακροστρατηγική πρέπει να περιλαμβάνει όλες τις χώρες της Μεσογείου, δηλαδή τα κράτη μέλη (Πορτογαλία, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Ελλάδα, Κύπρος, Σλοβενία, Μάλτα) και τρίτες χώρες (Κροατία, Μαυροβούνιο, Αλβανία, Τουρκία, Λίβανος, Συρία, Παλαιστίνη, Ιορδανία, Ισραήλ, Αίγυπτος, Λιβύη, Αλγερία, Τυνησία και Μαρόκο).

3.2

Πριν όμως περιγραφεί το πλαίσιο στόχων και πολιτικών, απαιτείται ο προσδιορισμός των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η περιοχή.

3.2.1

Πρώτον, η Μεσόγειος, και ιδιαίτερα η Ανατολική Μεσόγειος, έχει μεγάλη ιστορική σημασία και περιλαμβάνει κράτη μέλη της ΕΕ αλλά και τρίτες χώρες, που βρίσκονται σε διάφορα στάδια ανάπτυξης. Λόγω της μακραίωνης κατοίκησης, εκμετάλλευσης και της πυκνής κυκλοφορίας αγαθών, προσώπων και πλωτών μέσων (ναυτιλία), η περιοχή της Μεσογείου χαρακτηρίζεται από σημαντικές εμπορικές και ανθρώπινες μετακινήσεις, αλλά οι οικονομικές σχέσεις των χωρών της περιφέρειας παραμένουν ιδιαίτερα περιορισμένες (π.χ. δεν υφίστανται άμεσες αεροπορικές και ακτοπλοϊκές συνδέσεις μεταξύ των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου). Δεν είναι εκτός πραγματικότητας όσοι θεωρούν ότι η Ευρωμεσογειακή συνεργασία περιορίζεται ατυχώς στη συνεργασία μεταξύ των χωρών της Ν. Μεσογείου με την ΕΕ ή σε διμερές επίπεδο με ορισμένα κράτη μέλη.

3.2.2

Δεύτερον, λόγω των οικονομικών ανισορροπιών που επικρατούν, των διαφορετικών επιπέδων ανάπτυξης και ευημερίας αλλά και των συχνών εντάσεων που επικρατούν ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή, η κυκλοφορία προσώπων έχει προσλάβει διαστάσεις μόνιμης οικονομικής μετανάστευσης (νόμιμης ή παράνομης) (5) με αρνητικές επιπτώσεις τόσο στις χώρες προέλευσης όσο και στις χώρες προορισμού με ιδιαίτερα σοβαρή πτυχή τις μετακινήσεις ατόμων που ζητούν πολιτικό άσυλο.

3.2.3

Τρίτον, η περιοχή της Μεσογείου εξακολουθεί να αποτελεί εστία πολιτικής αστάθειας και πολεμικών συγκρούσεων με ανεπιθύμητες απώλειες ανθρώπινων ζωών, καταστροφές περιουσίας, επιπτώσεις στις οικονομικές και εμπορικές συναλλαγές και στο περιβάλλον. Επιπλέον, μετά την έναρξη των αραβικών επαναστάσεων δημιουργούνται ανάγκες για άμεση εκπόνηση μίας στρατηγικής για τη σύσφιξη των οικονομικών και κοινωνικών σχέσεων των χωρών της περιοχής με πρωτοβουλία της ΕΕ η οποία θα δομηθεί μέσα από έναν δημοκρατικό διάλογο με τα κράτη αλλά και την κοινωνία των πολιτών (6), αποδεικνύοντας ότι η ΕΕ στέκεται ουσιαστικά δίπλα στους λαούς της Ν. Μεσογείου (7).

3.2.4

Τέταρτον, η περιοχή αποτελεί πηγή πολλών και πολύτιμων πρώτων υλών με προεξάρχουσες τις ενεργειακές πηγές στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής. Σημαντικό γεγονός αποτελεί ο πρόσφατος εντοπισμός νέων πηγών φυσικού αερίου, κάτι που αναμένεται να συνοδευτεί από νέα προσφορά ενεργειακών πηγών για την ΕΕ, σε πιο σταθερή βάση. Απαιτείται όμως η εξασφάλιση συνθηκών ασφάλειας και η αναβάθμιση των θαλάσσιων, αεροπορικών και λοιπών συγκοινωνιών μεταξύ των χωρών της Μεσογείου και του υπόλοιπου κόσμου με έμφαση στην εμπορική ναυτιλία που αποτελεί σημαντική οικονομική δραστηριότητα για την περιφέρεια.

3.2.5

Πέμπτον, λόγω της μακραίωνης χρήσης, της γεωργικής εκμετάλλευσης, των πρόσφατων και συχνών συνθηκών ξηρασίας, της υπεραλίευσης αλλά και της πυκνής θαλάσσιας συγκοινωνίας, έχει προκληθεί ρύπανση με αρνητικά αποτελέσματα στη θαλάσσια ζωή και στις ακτές, με αρνητικές επιπτώσεις στην τουριστική δραστηριότητα. Οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις παράγουν συνεχώς λιγότερα και υποβαθμισμένα γεωργικά προϊόντα (8), o θαλάσσιος πλούτος έχει σταδιακά εξαντληθεί και παρατηρείται μείωση στις αποδόσεις των αλιευμάτων.

3.2.6

Έκτον, ένα κοινό χαρακτηριστικό για όλες τις χώρες της Μεσογείου είναι η μεγάλη σημασία που έχει αποκτήσει η τουριστική βιομηχανία, ως τομέας απασχόλησης και ανάπτυξης, γι’ αυτό και η προώθηση της τουριστικής συνεργασίας μεταξύ των χωρών της περιοχής θα πρέπει να αποτελέσει βασικό στοιχείο της στρατηγικής προς επίλυση σημαντικών προβλημάτων ιδιαίτερα της εποχικότητας.

3.2.7

Έβδομον, παρατηρείται περιορισμένη χρήση των τεχνολογικών μέσων Διαδικτύου, κυρίως στην νότια πλευρά της Μεσογείου, και απουσία ερευνητικής προσπάθειας και καινοτομίας, τομέων απαραίτητων για τη σύγχρονη οικονομία, ενώ η συνδεσιμότητα των χωρών της Μεσογείου μεταξύ τους είναι πολύ περιορισμένη.

3.3

Να σημειωθεί ότι οι οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των χωρών στο βόρειο τμήμα της Αφρικής βρίσκονται σε ιδιαίτερα χαμηλό επίπεδο εξέλιξης, έτσι ώστε η λεγόμενη Ευρωμεσογειακή συνεργασία στην ουσία, να περιορίζεται σε ορισμένες μόνο χώρες. Ταυτόχρονα, τα προγράμματα που η ΕΕ εφάρμοσε στην περιοχή είχαν περιορισμένη επιτυχία, λόγω έλλειψης ικανών τοπικών συνεργατών, διαφθοράς (9) αλλά και κακής εκτίμησης των τοπικών ηθών, παραδόσεων, και κοινωνικών αντιλήψεων. Η Διαδικασία της Βαρκελώνης, η οποία υφίσταται από το 1995 έχει χαμηλά αποτελέσματα, ενώ το πρόγραμμα MEDA αλλά και η Ένωση για τη Μεσόγειο (UfM) δεν παρήγαγαν μέχρι σήμερα τα αναμενόμενα αποτελέσματα για την ορθή προώθηση της συνεργασίας της ΕΕ με τις χώρες της Μεσογειακής Λεκάνης.

4.1

Με δεδομένες τις πιο πάνω προκλήσεις, προτείνονται οι ακόλουθοι στόχοι για τη μακροστρατηγική για τη Μεσόγειο:

4.1.1

Επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης με ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των οικονομιών των χωρών της περιοχής για την αντιμετώπιση της σημερινής διεθνούς οικονομικής κρίσης και τη δημιουργία ευκαιριών απασχόλησης και μείωση της ανεργίας.

4.1.2

Σύσφιξη των σχέσεων των χωρών της Μεσογείου και μετατροπή τους σε γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ ΕΕ, Μέσης Ανατολής και Αφρικής με στόχο την εμπέδωση συνθηκών ειρήνης, ευημερίας και περιφερειακής συνοχής.

4.1.3

Διαμόρφωση φιλόδοξης πολιτικής για την ενέργεια με στόχο την εξυπηρέτηση τόσο των κρατών της περιοχής όσο και της ΕΕ δεδομένης της ανάγκης της ΕΕ να εξασφαλίσει πολλαπλούς ενεργειακούς προμηθευτές και να μειώσει την εξάρτησή της από τη Ρωσία.

4.1.4

Ενδυνάμωση της ελεύθερης κυκλοφορίας αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίων και προσώπων μεταξύ των χωρών που δεν ανήκουν στην ΕΕ.

4.1.5

Αναβάθμιση της συνδεσιμότητας για γρήγορη και απρόσκοπτη πρόσβαση αγαθών, ατόμων και υπηρεσιών με έμφαση στην ασφαλή διακίνηση ενεργειακών αγαθών.

4.1.6

Ενίσχυση του ρόλου των μικρών νησιωτικών χωρών μελών της ΕΕ στη Μεσόγειο δηλ. της Κύπρου και της Μάλτας με την ανάθεση πρωτοβουλιών με στόχο την αναβάθμιση των σχέσεων με τους μεσογειακούς εταίρους ιδιαίτερα μέσω της επέκτασης της ηλεκτρονικής σύνδεσης των χωρών με τον υπόλοιπο κόσμο.

4.1.7

Προώθηση προγραμμάτων δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας για ομάδες που χρήζουν ιδιαίτερης μέριμνας (γυναίκες (10), νέοι, άτομα με ειδικές ανάγκες κλπ).

4.2

Η μακροστρατηγική για τη Μεσόγειο (χωριζόμενη σε υποπεριφερειακή στρατηγική για την Α. Μεσόγειο και για την Δ. Μεσόγειο) πρέπει να στοχεύει στην μετατροπή της περιοχής σε έναν πραγματικά πρωτοποριακό χώρο εμπορίου, τουρισμού, πολιτισμού, ιδεών, καινοτομίας, έρευνας και, εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, μετατρέποντάς την σε περιοχή ειρήνης για την επίτευξη κοινωνικής ανάπτυξης και ευημερίας.

5.1

Η πιο πάνω ανάλυση βοηθά να προσδιοριστούν τα κύρια στοιχεία στρατηγικής που εστιάζονται στους ακόλουθους έξι πυλώνες, οι οποίοι είναι συμβατοί με την ευρωπαϊκή στρατηγική «Ευρώπη 2020» (11):

5.1.1

O πρώτος πυλώνας αφορά την οικονομική συνεργασία και ανάπτυξη σε συνδυασμό με τους στόχους της αειφορίας με σοβαρές παρεμβάσεις στην οικονομία, όπως:

5.1.2

Ο δεύτερος πυλώνας αφορά την προστασία του περιβάλλοντος και την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών και συγκεκριμένα:

5.1.3

Ο τρίτος πυλώνας αφορά τις μεταφορές με στόχο την εξασφάλιση της αεροπορικής και ναυτιλιακής συνδεσιμότητας και ασφάλειας στη μεταφορά αγαθών και προσώπων. Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνονται:

5.1.4

Ο τέταρτος πυλώνας αφορά την ενεργειακή συνεργασία  (12) για τους υδρογονάνθρακες, το φυσικό αέριο, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ασφαλή μεταφορά από τις χώρες παραγωγής προς την ΕΕ και αλλού. Ο μακροπρόθεσμος στόχος της δημιουργίας μιας Ενεργειακής Κοινότητας ΕΕ – Νότιας Μεσογείου αποτελεί ένα πολύ τολμηρό αλλά αναγκαίο σχέδιο. Για τον σκοπό αυτό απαιτείται διαμόρφωση πολυεπίπεδης ενεργειακής πολιτικής για τη Μεσόγειο για:

5.1.5

Ο πέμπτος πυλώνας αφορά την καινοτομία και ανταγωνιστικότητα. Η στρατηγική θα πρέπει να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που προσφέρουν οι ήδη υπάρχουσες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες στους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας συνεισφέροντας στην ευημερία των λαών των χωρών της ευρύτερης περιοχής της Μεσογείου με:

5.1.6

Ο έκτος πυλώνας αφορά τη μετανάστευση και την κινητικότητα (13), με εφαρμογή για την προαγωγή της νομιμότητας, της διαχείρισης της μετανάστευσης, της τήρησης της διεθνούς νομοθεσίας περί ασύλου, της μείωσης της παράνομης μετανάστευσης, της καταπολέμησης των εγκληματικών δικτύων εμπορίας ανθρώπων, και της προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου κατά τον έλεγχο των συνόρων.

6.1

Η μακροστρατηγική της Μεσογείου (χωριζόμενη σε δύο υποπεριφερειακές) θα κινηθεί μέσα στα πλαίσια της ευρωπαϊκής στρατηγικής «Ευρώπη 2020», των υφιστάμενων προγραμμάτων και χρηματοδοτικών διευκολύνσεων της ΕΕ (14), και με τη χρήση ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών όπως το πρόγραμμα INTERACT για την παροχή τεχνικής βοήθειας και εκπαίδευσης (15). Θα απαιτηθεί όμως η δημιουργία νέας υποδομής για τη διαχείριση και την ενίσχυση της λειτουργικότητας των θεσμών. Η μακροπεριφερειακή στρατηγική θα πρέπει να προσφέρει νέες προσεγγίσεις που θα αποτελούν πλεονέκτημα για τις εμπλεκόμενες χώρες με πρόβλεψη για πρακτικά θέματα και πολιτικές που θα είναι σε θέση να εφαρμοστούν αποτελεσματικά.

6.2

Η χάραξη της στρατηγικής για τη Μεσόγειο (Ανατολική – Δυτική Μεσόγειος) θα χρησιμοποιήσει όλα τα υφιστάμενα μέσα και θα συνδεθεί με τις πτυχές που άπτονται των εξωτερικών σχέσεων της μεσογειακής προσέγγισης. Θα εστιάζεται στον πιο αποτελεσματικό συντονισμό των δράσεων και πολιτικών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με αυτές των κρατών μελών, των περιφερειών, των τοπικών αρχών και άλλων ενδιαφερόμενων φορέων για καλά αποτελέσματα.

6.3

Η ΕΕ αναγνωρίζοντας τον ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο της Μεσογείου στη Σύνοδο Κορυφής του Παρισιού για τη Μεσόγειο το 2008, αποφάσισε την άμεση αναβάθμισή της συνεργασίας με τη δημιουργία ενός μόνιμου μηχανισμού που ονομάστηκε Ένωση για την Μεσόγειο (16). Στον μηχανισμό αυτό που ιδρύθηκε στην Βαρκελώνη και στον οποίο τοποθετήθηκαν μεγάλες προσδοκίες ανατέθηκαν συγκεκριμένα έργα για τη θαλάσσια ρύπανση, την ασφάλεια της θάλασσας, την ενέργεια και την ανάπτυξη των οικονομικών σχέσεων μεταξύ όλων των χωρών που μετέχουν στην Ευρωμεσογειακή εταιρική σχέση. Δυστυχώς μέχρι σήμερα η Ένωση για την Μεσόγειο εμφανίζει ιδιαίτερα απογοητευτικά αποτελέσματα.

6.4

Οι μακροπεριφέρειες δεν έχουν αυστηρά προσδιορισμένα σύνορα επομένως τα θέματα που θα επιλεγούν για προώθηση πρέπει να εστιάζονται στις συμφωνηθείσες προκλήσεις και τα κοινά στοιχεία που επιτρέπουν την επίλυσή τους και να συνδεθούν και με άλλες μακροπεριφερειακές στρατηγικές, όπως τις έχει προσδιορίσει η ΕΕ εφαρμόζοντας περιορισμένο συνδυασμό πολιτικών και δράσεων, που επιλέγουν οι συμμετέχουσες χώρες.

7.1

Μέσα στα πιο πάνω πλαίσια, η προσέγγιση της μακροπεριφερειακής στρατηγικής για τη Μεσόγειο αναμένεται, πιο συγκεκριμένα, να περιλαμβάνει τα ακόλουθα επί μέρους μέτρα:

7.1.1

Τη δημιουργία κατάλληλου συντονιστικού - επιτελικού μηχανισμού για την εφαρμογή της μακροπεριφερειακής στρατηγικής, που θα είναι σε θέση να συντονίζει τον μεγάλο αριθμό ευρωπαϊκών υπηρεσιών και τοπικών φορέων που εμπλέκονται. Για τον λόγο αυτό προτείνονται τα εξής:

7.1.2

Την εφαρμογή της πολιτικής της ΕΕ για την καλή γειτονία. Η μέχρι τώρα προσέγγιση των μακροπεριφερειακών στρατηγικών περιορίστηκε στην εφαρμογή εσωτερικών πολιτικών της ΕΕ. Για να είναι επιτυχής όμως η εφαρμογή μιας τέτοιας στρατηγικής στην Μεσόγειο όπου εμπλέκονται πολλές εκτός της ΕΕ χώρες απαιτείται και η εφαρμογή εξωτερικών πτυχών διεθνούς πολιτικής με έμφαση φυσικά στις πολιτικές καλής γειτονίας της ΕΕ.

7.1.3

Την κατάρτιση πολιτικών:

7.1.3.1

εκπαίδευσης και κατάρτισης ανθρώπινου δυναμικού·

7.1.3.2

αναβάθμισης των διαδικτυακών και ηλεκτρονικών επικοινωνιών και τη συνεχή βελτίωση των διαδικτυακών εξυπηρετήσεων στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση·

7.1.3.3

κοινού προγραμματισμού στην έρευνα και την καινοτομία, για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την επαγγελματική κατάρτιση·

7.1.3.4

εξασφάλισης της ελεύθερης θαλάσσιας διέλευσης και κυκλοφορίας αγαθών, προσώπων και ενέργειας, με την εφαρμογή πολιτικής ασφαλών και φθηνών συγκοινωνιών και τη δημιουργία νέων θαλάσσιων διαδρόμων· και αναβάθμιση της εμπορικής ναυτιλίας·

7.1.3.5

αποτελεσματικής θαλάσσιας και αεροπορικής συνδεσιμότητας όλων των περιοχών της Μεσογείου και του υπόλοιπου κόσμου·

7.1.3.6

επέκτασης των εμπορικών και πολιτικών σχέσεων με δημιουργία ζωνών, ελεύθερων συναλλαγών με βάση τις υφιστάμενες ευρωμεσογειακές συμφωνίες και εξάλειψη των εισαγωγικών δασμών και με συντονισμένες δράσεις όπως η κανονιστική σύγκλιση·

7.1.3.7

λήψης μέτρων στους τομείς του ανταγωνισμού, τις δημόσιες συμβάσεις, την προστασία των επενδύσεων και τα υγειονομικά και φυτο-υγειονομικά ζητήματα.

7.1.4

Τα έργα διασυνοριακής και διαπεριφερειακής συνεργασίας μπορούν να χρηματοδοτηθούν από τους υφιστάμενους χρηματοδοτικούς πόρους (17), δηλ. τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ, από συνεισφορές κρατών μελών, από συνεισφορές άλλων δωρητριών χωρών (π.χ. Νορβηγία, Ελβετία), από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) (18) μέσω του FEMIP (19) (Ευρωμεσογειακός φορέας επενδύσεων και εταιρικής σχέσης), χρήση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ) και τα κονδύλια που έχουν προγραμματιστεί για την Ένωση για τη Μεσόγειο, με δυνατότητα συμμετοχής των τοπικών αρχών, φορέων ιδιωτών και ΜΚΟ.

7.1.5

Η νέα μακροπεριφερειακή στρατηγική πρέπει να συνδεθεί λειτουργικά με άλλες πολιτικές της ΕΕ όπως η στρατηγική «Ευρώπη 2020», η πολιτική συνοχής, η νέα Κοινή Αγροτική και Αλιευτική Πολιτική, η Διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη» και τα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών, τηλεπικοινωνιών και ενέργειας, το Πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», το Ψηφιακό Θεματολόγιο, το πρόγραμμα COSME και ιδιαίτερα η «Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική» καθώς και η πολιτική για το ΚΕΣΑ (20).

8.1

Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι μέχρι σήμερα δεν έχει καταρτιστεί σε επίπεδο ΕΕ μια ολοκληρωμένη πάγια στρατηγική που θα λαμβάνει ειδική μέριμνα για τα νησιωτικά κράτη μέλη της ΕΕ (την Κύπρο και την Μάλτα), που αντιμετωπίζουν προβλήματα στους τομείς των μεταφορών και της ενέργειας. Η έλλειψη προσβασιμότητας δεν επιτρέπει την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς.

8.2

Μέσα από μια νέα μακροπεριφερειακή στρατηγική για την Μεσόγειο η οποία θα καθορίζει επακριβώς τους τρόπους συνδεσιμότητας της Κύπρου και της Μάλτας και θα δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις για τη χρήση ευρωπαϊκών πόρων.

8.3

Η Κύπρος (Αν. Μεσόγειο) και η Μάλτα (Δ. Μεσόγειος) μπορούν να παίξουν έναν συγκεκριμένο ρόλο στην εφαρμογή και διαχείριση της νέας μακροπεριφερειακής στρατηγικής ως έδρες των όποιων επιτελικών οργάνων θεσμοθετούν ή μεταφερθούν στην περιοχή.

9.1

Η ΕΟΚΕ σε συνεργασία με τα Οικονομικά και Κοινωνικά Συμβούλια των κρατών μελών της Μεσογείου και τα παρεμφερή όργανα των χωρών της Β. Αφρικής (όπου υφίστανται), αλλά και με αντιπροσωπευτικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών έχει αποφασίσει την οργάνωση μιας Ευρωμεσογειακής Συνέλευσης των Οικονομικών και Κοινωνικών Συμβουλίων, που αναμένεται να κληθεί σύντομα.

9.2

Η ΕΟΚΕ έχει την εμπειρία και τις γνώσεις να αποτελέσει μέλος, εφόσον ιδρυθούν τα Φόρουμ για τη Μεσόγειο.

9.3

Η ΕΟΚΕ προτίθεται να συνεχίσει να εκπονεί εξειδικευμένες γνωμοδοτήσεις για την εμβάθυνση της μακροπεριφερειακής στρατηγικής για τη Μεσόγειο.

—

http://www.interact-eu.net/about_us/about_interact/22/2911

—

http://www.interact-eu.net/ipvalencia/ipvalencia/117/619 (το οποίο αφορά την εξειδικευμένη για την Μεσόγειο αντένα στην Βαλένθια).

15.2.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/9

1.1

Για τις χώρες και τις περιφέρειες της Ευρώπης, η «ενεργειακή απομόνωση» με την ευρύτερη έννοια του όρου, αποτελεί μειονέκτημα οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό διότι η εξάρτηση από μορφές ενέργειας από ορυκτές πηγές είναι συχνά πολύ έντονη. Συνεπώς, ευνοεί σημαντικές διαφορές στις τιμές, που στη συνέχεια προκαλούν ανισότητες όσον αφορά την αλληλεγγύη και την ομοιογενή ανάπτυξη των ευρωπαϊκών περιφερειών.

1.2

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τον στόχο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Φεβρουαρίου 2011 όσον αφορά την εξάλειψη του φαινομένου της ενεργειακής απομόνωσης. Για τον σκοπό αυτό, στηρίζει συγκεκριμένα τις πρωτοβουλίες ενίσχυσης, βάσει αξόνων προτεραιότητας, των ενεργειακών διασυνδέσεων μεταξύ των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η διασύνδεση των ενεργειακών νήσων με τα δίκτυα τρίτων χωρών μπορεί να αποτελεί προτεραιότητα όταν η επιλογή αυτή είναι η πιο πρόσφορη για τη διασφάλιση και τη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού τους.

1.3

Τα κράτη μέλη που θίγονται από την ενεργειακή απομόνωση δεν βρίσκονται όλα στην ίδια κατάσταση όσον αφορά την παραγωγή ή τις δυνατότητες εισαγωγής ενέργειας. Εκτός από την ανάπτυξη διασυνδέσεων – η οποία αποτελεί ανάγκη για το σύνολο των ενεργειακών νήσων αλλά και για άλλα κράτη μέλη της ΕΕ – οι λύσεις που προέρχονται από τις τοπικές πηγές ενέργειας πρέπει να προσαρμόζονται ανάλογα με την περίπτωση.

1.4

Όσον αφορά ειδικότερα τα κράτη της Βαλτικής και της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, η ΕΟΚΕ ζητεί την εξάλειψη των διαφορών ερμηνείας των αρχών που διέπουν την ενεργειακή αγορά και τον ενεργειακό εφοδιασμό μεταξύ ΕΕ και Ρωσίας, καθώς και τη σύναψη διεθνών συμφωνιών, μία από τις οποίες μπορεί να είναι μια νέα συμφωνία εταιρικής σχέσης και συνεργασίας με ιδιαίτερη έμφαση στην ενέργεια [βλ. ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 12ης Σεπτεμβρίου 2012 σχετικά με την Ετήσια Έκθεση του Συμβουλίου προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας, 12562/2011 – 2012/2050(INI)].

1.5

Όσον αφορά την Ενεργειακή κοινότητα της Νοτιοανατολικής Ευρώπη, η ΕΟΚΕ ζητεί να αναπτυχθεί μια πτυχή διαβούλευσης και ολοκλήρωσης προς τα έξω, καθώς και μια νέα διάσταση όσον αφορά τη «δράση της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών».

1.6

Ορισμένα νησιωτικά κράτη μέλη ή περιφέρειες βρίσκονται προφανώς σε ιδιαίτερη κατάσταση. Λόγω της γεωστρατηγικής της θέσης, η Κυπριακή Δημοκρατία θα μπορούσε να αναδειχθεί σε πραγματικό ενεργειακό κόμβο, τόσο για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όσο και για τις ροές φυσικού αερίου. Σε γενικές γραμμές, πρέπει να αναπτυχθεί στα νησιά η ενδογενής παραγωγή ενέργειας. Από την άποψη αυτή, μπορούν να αποτελέσουν εξαίρετες κλίνες δοκιμών (test-beds), για την απόδειξη και την επικύρωση νέων ενεργειακών τεχνολογιών. Κατά τη χορήγηση κοινοτικής χρηματοδότησης σε δραστηριότητες υπέρ της ανάπτυξης και της επίδειξης, θα μπορούσαν να εφαρμοστούν κριτήρια αξιολόγησης που να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες τους. Η συλλογική αυτή προσπάθεια θα μπορούσε να συμβάλλει στη διόρθωση των μειονεκτημάτων τους όσον αφορά την ενέργεια δεδομένου ότι είναι ανεπαρκώς συνδεδεμένα με την υπόλοιπη Ευρώπη.

1.7

Η ΕΟΚΕ συνιστά να ενθαρρυνθεί παράλληλα η ενίσχυση των διασυνδέσεων, η ανάπτυξη των ενδογενών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η ανάπτυξη μέτρων ενεργειακής απόδοσης και η βελτιστοποίηση της ενεργειακής ζήτησης. Τα κριτήρια αξιολόγησης που εφαρμόζονται στα προγράμματα της ΕΕ σε αυτούς τους τομείς θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τον στόχο της μείωσης της ενεργειακής απομόνωσης, ιδίως κατά την επιλογή των έργων ενεργειακής υποδομής κοινού ενδιαφέροντος.

1.8

Σε κάθε περίπτωση, εάν η ΕΕ -από κοινού με τα κράτη μέλη, τη βιομηχανία και την κοινωνία των πολιτών των ενδιαφερόμενων περιοχών- δεν αναλάβει σύντομα πρωτοβουλίες για τη σταδιακή εξάλειψη της ενεργειακής απομόνωσης, θα είναι πολύ πιο δύσκολο να επιτευχθούν εξ ολοκλήρου οι στόχοι της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και να αξιοποιηθούν πλήρως οι ήδη δρομολογημένες κοινές προσπάθειες υπέρ της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

1.9

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, στο πλαίσιο αυτό, η ενεργειακή πενία δεν μπορεί πλέον να θεωρείται αμιγώς εθνικό ή τοπικό πρόβλημα που αφορά μόνο την κοινωνική πολιτική. Δεδομένου ότι ορισμένες από τις σημαντικότερες αιτίες την εν λόγω πενίας υπερβαίνουν το εθνικό πλαίσιο, η ΕΟΚΕ ελπίζει ότι η ενεργειακή πολιτική της ΕΕ θα ασχοληθεί με τις μεγάλες ανισορροπίες που συντελούν στο φαινόμενο αυτό. Τα συγκεκριμένα πολιτικά μέτρα πρέπει πλέον να αξιολογούνται με βάση τον επιδιωκόμενο αντίκτυπο στους παράγοντες που μπορούν να αυξήσουν ή να μειώσουν την ενεργειακή πενία.

1.10

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ύπαρξη ενεργειακών νησιών έχει κόστος για το κοινωνικό σύνολο. Το κόστος αυτό πρέπει να αξιολογηθεί και οι λύσεις για τον περιορισμό του πρέπει να εντάσσονται σε μια συνολική προσέγγιση: θα πρέπει να ολοκληρωθεί η ευρωπαϊκή πολιτική ενέργειας και να αποκτήσει μέσα δράσης ανάλογα τόσο με τον βαθμό αλληλεξάρτησης των κρατών μελών όσο και με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν. Για να κατανοήσουμε τον πλήρη αντίκτυπο αυτού του φαινομένου, η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να καταρτίσει εμπεριστατωμένη μελέτη για το «κόστος της μη Ευρώπης στον τομέα της ενέργειας» που προκαλείται από την ύπαρξη «ενεργειακών νησιών».

1.11

Η ΕΟΚΕ ζητεί μια διαφανή, πλήρη και ακριβή αξιολόγηση του κόστους –περιλαμβανομένου του εξωτερικού– των ορυκτών καυσίμων και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των έμμεσων δαπανών που σχετίζονται με την ενίσχυση του δικτύου, την εφεδρική ικανότητα και την απαραίτητη στήριξη των πράσινων τεχνολογιών. Η αξιολόγηση αυτή είναι απαραίτητη για να καθοδηγήσει καλύτερα τις επενδυτικές και τις πολιτικές επιλογές, ιδίως στην προοπτική μιας ισχυρής ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε ορισμένα ενεργειακά νησιά ενόψει της εξαγωγής τους προς τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή σε τρίτες χώρες.

2.1

Η αίτηση της Κυπριακής Προεδρίας αποδεικνύει για μια ακόμη φορά την ανάγκη να οργανωθεί η ενεργειακή πολιτική σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να δημιουργηθεί μια «Ευρωπαϊκή Ένωση Ενέργειας», όπως έχει προτείνει η ΕΟΚΕ (1). Τούτο προϋποθέτει μια ενισχυμένη εδαφική αλληλεγγύη και ομοιογενή αντίληψη της ανάπτυξης των ευρωπαϊκών περιφερειών. Ο στόχος της καλύτερης σύνδεσης των «ενεργειακών νησιών» της ΕΕ συνάδει με τους συγκεκριμένους προσανατολισμούς για τη βελτίωση της συνεργασίας στον τομέα της ενέργειας, όπως είχε ζητήσει άλλωστε και η ΕΟΚΕ στη γνωμοδότησή της με θέμα «Συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη δημιουργία μιας μελλοντικής Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ενέργειας» (2) τον Ιανουάριο του 2012.

2.2

Στο πλαίσιο της αίτησης διαβούλευσης της Κυπριακής Προεδρίας και των συζητήσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο (βλ. ιδίως το σημείο 5 των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 4ης Φεβρουαρίου 2011, EUCO 2/1/11 REV 1), ο όρος «ενεργειακή απομόνωση» ή «ενεργειακή νήσος» παραπέμπει, στην παρούσα γνωμοδότηση, σε περιοχή που διαθέτει ελάχιστους ή καθόλου ενδογενείς ενεργειακούς πόρους, είναι ανεπαρκώς συνδεδεμένη με το δίκτυο μεταφοράς ενέργειας, και, συνεπώς, εξαρτάται από εξωτερικές πηγές ή εξωτερικούς προμηθευτές ενέργειας. Η ποικιλομορφία των ενεργειακών ισοζυγίων των κρατών μελών αφήνει να διαφανούν οι μεγάλες διαχωριστικές γραμμές μεταξύ τους. Η έννοια της «ενεργειακής νήσου» έχει επομένως τόσο τεχνική όσο και γεωπολιτική διάσταση (εξάρτηση από έναν μόνο προμηθευτή).

2.3

Ορισμένα από τα στοιχεία που πρέπει να ληφθούν υπόψη είναι η έλλειψη διασυνδέσεων, η εξάρτηση από μία μόνο πηγή και/ή έναν προμηθευτή ενέργειας, η γεωγραφική απόσταση από τους τόπους παραγωγής ή τους άξονες μεταφοράς ενέργειας, το κόστος των επενδύσεων σε σχέση με το μέγεθος της αγοράς, η δυσκολία τροποποίησης των ισχυρών τάσεων των εθνικών ενεργειακών πολιτικών και οι γεωγραφικές/κλιματικές ιδιαιτερότητες.

2.4

Με βάση τον ορισμό της Eurostat, η Ευρωπαϊκή Ένωση περιλαμβάνει εκατοντάδες ενεργειακά νησιά, διαφορετικού μεγέθους και καθεστώτος. Εκτός από τέσσερα κράτη μέλη, την Κύπρο, τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας, τη Μάλτα και το Ηνωμένο Βασίλειο, περισσότερα από 286 νησιά στην Ευρώπη αριθμούν πάνω από 10 εκατομμύρια κατοίκους: νησιά στη Βόρεια Θάλασσα και τη Βαλτική, στις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες τριών κρατών μελών (Κανάριοι Νήσοι της Ισπανίας, Μαδέρα και Αζόρες της Πορτογαλίας, Ρεϋνιόν, Μαγιότ, Γουιάνα, Μαρτινίκα, Γουαδελούπη και Saint-Martin της Γαλλίας). Τα διάφορα νησιά που συνδέονται με τα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων των εξόχως απόκεντρων περιφερειών, δεν εξετάζονται στην παρούσα γνωμοδότηση.

2.5

Υπάρχει μια άλλη μορφή «ενεργειακής απομόνωσης» που συνδέεται ουσιαστικά με την ιστορία του 20ού αιώνα. Η Ιβηρική Χερσόνησος αποτελεί ακόμη μια ενεργειακή νήσο, δεδομένου ότι τα καθεστώτα του Φράνκο και του Σαλαζάρ έδιναν προτεραιότητα στην ενεργειακή αυτάρκεια όσον αφορά τις περισσότερες πολιτικές δικτύου: μεταφορές, ιδίως σιδηροδρομικές, και ηλεκτρική ενέργεια με ελάχιστες συνδέσεις προς το εξωτερικό, κυρίως με την υπόλοιπη ευρωπαϊκή ήπειρο διαμέσου της Γαλλίας. Αυτή η κατάσταση δεν έχει βελτιωθεί τα τελευταία είκοσι χρόνια, λόγω της τοπικής αντίθεσης στα διάφορα σχέδια δημιουργίας δικτύων μέσω των Πυρηναίων. Το πρόβλημα αναμένεται να επιλυθεί και μια νέα ηλεκτρική σύνδεση συνεχούς ρεύματος θα επιτρέπει σύντομα περισσότερες συναλλαγές με τη νοτιο-δυτική Μεσόγειο. Ωστόσο, πέρα από την ενίσχυση της ηλεκτρικής διασύνδεσης μεταξύ Γαλλίας και Ισπανίας (όπου το 2014, η ικανότητα διαμετακόμισης θα αυξηθεί από 1 400 σε 2 800 MW), θα πρέπει ενδεχομένως να προβλεφθούν κατά τα επόμενα έτη και άλλοι άξονες ανταλλαγής ενέργειας μεταξύ της Ιβηρικής χερσονήσου και της υπόλοιπης Ευρώπης. Πρέπει να στηριχθεί ο στόχος να επιτευχθεί ικανότητα ανταλλαγής μεγέθους 4 000 MW έως το 2020, μέσω μιας νέας ηλεκτρικής διασύνδεσης κατά μήκος της όχθης του Ατλαντικού. Το έργο θα πρέπει να συμπεριληφθεί στον κατάλογο των έργων κοινού ενδιαφέροντος που θα αποφασιστεί στο πλαίσιο του κανονισμού για τους προσανατολισμούς όσον αφορά το διευρωπαϊκό δίκτυο υποδομών.

2.6

Οι χώρες της Βαλτικής (Λιθουανία, Λεττονία, Εσθονία) εξακολουθούν να αποτελούν «ενεργειακά νησιά», εφόσον τα δίκτυά τους είναι στραμμένα προς τον παλαιό τους «αποκλειστικό» εταίρο, τη Ρωσία (και σε μικρότερη κλίμακα την Λευκορωσία). Συνεπώς, πρόκειται για προτεραιότητα της ευρωπαϊκής ενεργειακής ολοκλήρωσης. Πράγματι, είναι παράδοξο το γεγονός ότι τα τρία κράτη της Βαλτικής αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της πολιτικής ένωσης χωρίς ωστόσο να ωφελούνται μέχρι σήμερα από τα πλεονεκτήματα της ενδοευρωπαϊκής ενεργειακής ολοκλήρωσης και αλληλεγγύης. Πώς μπορούμε να δεχτούμε ότι τα κράτη αυτά εξαρτώνται από τρίτη χώρα η οποία είναι πλέον μέλος του ΠΟΕ αλλά δεν πληροί τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές για την πρόσβαση στα δίκτυα, δεν έχει προσχωρήσει στη Συνθήκη για τον Ενεργειακό Χάρτη και δεν ευνοεί την ενίσχυση των διασυνδέσεων με τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (ΧΚΑΕ); Όσον αφορά ειδικότερα τα κράτη της Βαλτικής και της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, η ΕΟΚΕ ζητεί τη μείωση των ανισοτήτων μεταξύ της ενεργειακής αγοράς της ΕΕ και της Ρωσίας καθώς και τη σύναψη νέας φιλόδοξης και σφαιρικής συμφωνίας εταιρικής σχέσης και συνεργασίας που να περιλαμβάνει και ειδικό κεφάλαιο για την ενεργειακή συνεργασία [βλ. ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 12ης Σεπτεμβρίου 2012 σχετικά με την Ετήσια Έκθεση του Συμβουλίου προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας, 12562/2011 – 2012/2050(INI)].

2.7

Η Νοτιοανατολική Ευρώπη (Βαλκανική χερσόνησος) συνιστά περιοχή διαμετακόμισης και η πρόοδος που έχουν σημειώσει ορισμένα κράτη ενόψει της προσχώρησής τους στην ΕΕ (Κροατία αλλά και Σερβία, Μαυροβούνιο, ΠΓΔΜ...) καθιστά αναγκαία και μια εξέλιξη σε σχέση με τις γειτονικές τους χώρες, κράτη μέλη της ΕΕ (Ρουμανία, Βουλγαρία, Ελλάδα, Σλοβενία, Αυστρία και, σύντομα, Κροατία). Η δημιουργία μιας ενεργειακής κοινότητας σε αυτήν την περιοχή σχετίζεται με τη συνειδητοποίηση του προβλήματος και πρέπει να ενθαρρυνθεί και να εμπλουτιστεί, ιδίως μέσω της αποτελεσματικής και διαφανούς διαβούλευσης με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών της περιοχής όσον αφορά την ενεργειακή στρατηγική.

2.8

Σε γενικές γραμμές, όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ βρίσκονται σε κατάσταση πολύ στενής αλληλεξάρτησης. Ορισμένα από αυτά, αν και δεν αποτελούν με την αυστηρή έννοια «ενεργειακές νήσους», εξαρτώνται σε εξαιρετικό βαθμό από τα γειτονικά κράτη, κυρίως στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, ειδικότερα η Ουγγαρία. Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να ακολουθηθεί πλέον μια κοινή ενεργειακή πολιτική που να λαμβάνει υπόψη την κατάσταση. Στο πλαίσιο αυτό, επιβάλλεται να πραγματοποιηθεί μια συνολική εξέταση της Ένωσης για μια καλύτερη ενδοκοινοτική αλληλεγγύη. Η εν λόγω πτυχή αναφέρεται εξάλλου στο άρθρο 194 της ΣΛΕΕ.

3.1

Αν και το φαινόμενο της ενεργειακής απομόνωσης οφείλεται σε διαφορετικά αίτια, οι συνέπειές του είναι σχεδόν ίδιες, οποιαδήποτε και αν ήταν η αρχική κατάσταση. Οι επιπτώσεις της «απομόνωσης» αυτής εκφράζονται σχεδόν πάντα από:

3.2

Η ενεργειακή ζήτηση είναι ισχυρή και αυξανόμενη στα ενεργειακά νησιά όπως και στις υπόλοιπες περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι συνέπειες ενός δυνητικά λιγότερο αξιόπιστου και σε κάθε περίπτωση πολύ πιο ακριβού εφοδιασμού πλήττουν σοβαρά την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας των ενεργειακών νησιών. Ορισμένοι τομείς της βιομηχανίας και, συνεπώς, οι θέσεις εργασίας ενδέχεται να απειλούνται διότι ορισμένες δραστηριότητες δεν είναι επαρκώς αποδοτικές.

3.3

Παρομοίως, οι υψηλές τιμές της ενέργειας επιβαρύνουν τους προϋπολογισμούς των νοικοκυριών. Η ενεργειακή πενία εθεωρείτο για πολύ καιρό καθαρά εθνικό ή τοπικό πρόβλημα. Στην πράξη, οι άμεσες παρεμβάσεις υπέρ των πληττόμενων ατόμων αφορούσε αυτά τα επίπεδα. Ωστόσο, ορισμένες από τις σημαντικότερες αιτίες της ενεργειακής πενίας υπερβαίνουν το εθνικό πλαίσιο και, συνεπώς, η ενεργειακή πολιτική της ΕΕ αντιμετωπίζοντας τις σημαντικές ανισορροπίες, θα συμβάλει στη μείωση του φαινομένου αυτού.

3.4

Η εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, και ιδίως από το πετρέλαιο, είναι συχνά πολύ υψηλή και διατηρεί τις εκπομπές CO2 σε υψηλό επίπεδο. Λαμβάνοντας υπόψη τα περιβαλλοντικά πρότυπα (οδηγία για τις βιομηχανικές εκπομπές) και τη γενική επιθυμία προστασίας της ανθρώπινης υγείας, πρέπει να πραγματοποιηθούν σημαντικές επενδύσεις για τη μείωση των εκπομπών. Οι δαπάνες αυτές θα πρέπει επίσης να συμπεριληφθούν στο ενεργειακό κόστος των ενεργειακών νησιών.

3.5

Πρέπει να εκτιμηθούν καλύτερα οι συνέπειες της ενεργειακής απομόνωσης τόσο στην οικονομική ανάπτυξη, την ανταγωνιστικότητα και τη βιώσιμη ανάπτυξη των ενδιαφερόμενων περιοχών όσο και στην αλληλεγγύη, στη συνοχή και στο διαφυγόν κέρδος της υπόλοιπης ΕΕ λόγω της απουσίας μιας αγοράς ενέργειας πλήρους και λειτουργικής παντού στην ΕΕ. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ύπαρξη των ενεργειακών νησιών ενέχει κόστος για το κοινωνικό σύνολο. Το κόστος αυτό πρέπει να εκτιμηθεί και οι λύσεις για τη μείωσή του πρέπει να ενταχθούν σε μια συνολική προσέγγιση: θα πρέπει να ολοκληρωθεί η ευρωπαϊκή πολιτική ενέργειας και να αποκτήσει μέσα δράσης που να αντιστοιχούν στον βαθμό αλληλεξάρτησης των κρατών μελών και των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν.

3.6

Πέρα από την ανάδειξη των πλεονεκτημάτων μιας αυξημένης ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, στόχος είναι η προώθηση της βιομηχανικής ανάπτυξης και, ως εκ τούτου, της απασχόλησης. Η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες τους οποίους οι κυβερνήσεις δεν ελέγχουν καθόλου ή πολύ λίγο. Η πρόκληση είναι να ληφθεί μέριμνα ώστε η ενεργειακή πολιτική – στην οποία η ΕΕ μπορεί και πρέπει να δράσει – να μην καταστεί ανασταλτικός παράγοντας της ανάπτυξης και της απασχόλησης. Η ΕΟΚΕ καλεί, επομένως, τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μην καθυστερήσουν περαιτέρω την εφαρμογή των μέτρων που έχουν ήδη εντοπιστεί και που μπορούν να μειώσουν το ενεργειακό κόστος και τη βελτίωση της ασφάλειας εφοδιασμού, όπως π.χ.: καλύτερος συντονισμός των εθνικών αποφάσεων για την ενέργεια και κοινός σχεδιασμός των υποδομών και δικτύων, δημιουργία ευρωπαϊκών ομίλων αγοραστών για τα ορυκτά καύσιμα και, εάν χρειάζεται, ευρωπαϊκές εντολές διαπραγμάτευσης με εξωτερικούς εταίρους.

4.1

Δύο λύσεις φαίνεται να είναι, σε αυτό το στάδιο, οι πιο ενδεδειγμένες: αφενός, η αυξημένη διασύνδεση των «ενεργειακών νησιών» με την εσωτερική αγορά ενέργειας (υποδομές και οργάνωση της αγοράς) προκειμένου να αυξηθεί η αλληλεγγύη στην πράξη και να ευθυγραμμιστεί η τεχνική οργάνωση του ευρωπαϊκού δικτύου με τους στόχους και τις πολιτικές της νομοθεσίας της ΕΕ και, αφετέρου, η προώθηση άλλων εναλλακτικών πηγών ενέργειας και, συγκεκριμένα, η επιτόπια παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας. Προϋπόθεση είναι η ανάδειξη του διαθέσιμου δυναμικού και η πρόκριση δράσεων για την πλήρη και βιώσιμη αξιοποίησή του. Τέλος, η προώθηση της ενεργειακής απόδοσης και η διαχείριση της ζήτησης μέσω ευφυών δικτύων μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση της ενεργειακής ζήτησης.

4.2

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη δρομολογήσει σημαντική μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής πολιτικής για την ενίσχυση των ενεργειακών υποδομών και ιδιαίτερα των διασυνδέσεων (βλ. Connecting Europe Facility), για την οποία η ΕΟΚΕ έχει εκδώσει θετική γνωμοδότηση (3). Ωστόσο, θα ήταν ίσως σκόπιμο να επεκταθεί ακόμη περισσότερο ο κοινός προγραμματισμός των υποδομών, όπως προτείνει η ΕΟΚΕ στη γνωμοδότησή της για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ενέργειας (4). Όσον αφορά την ηλεκτρική ενέργεια, το 2002, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είχε ορίσει ως στόχο να δημιουργήσουν τα κράτη μέλη διασύνδεση που να ισοδυναμεί με το 10 % της εγκατεστημένης παραγωγικής ικανότητάς τους. Ακόμη, απέχουμε πολύ από την εκπλήρωση του στόχου αυτού σε ορισμένα ηλεκτρικά σύνορα της Ευρώπης τα οποία συνεχίζουν να παρουσιάζουν συμφόρηση.

4.3

Η μαζική ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη Βόρεια Θάλασσα, και της ηλιακής και αιολικής ενέργειας στη Νότια Ευρώπη θα απαιτήσει νέες πιο «έξυπνες» υποδομές, έτσι ώστε να ενσωματωθούν καλύτερα στο γενικό ευρωπαϊκό δίκτυο. Η πρόοδος των έξυπνων δικτύων θα μπορούσε να συμβάλει στη μείωση της κατανάλωσης κατά 9 % μέχρι το 2020 και στη μείωση των εκπομπών CO2 κατά 9-15 %. Η ανάπτυξη ευφυών δικτύων και μεθόδων διαχείρισης της ζήτησης μπορεί να είναι πιο εύκολη για μικρότερες αγορές και να παρέχει καλύτερα και ταχύτερα αποτελέσματα. Σε συνδυασμό με ενισχυμένα μέτρα ενεργειακής απόδοσης, μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη βελτιστοποίηση της ενεργειακής ζήτησης. Οι απαραίτητες επενδύσεις πρέπει να συσχετίζονται με τον συνολικό έλεγχο της δράσης σε αυτόν τον τομέα, τη μείωση του όγκου του ενεργειακού κόστους σε ένα πλαίσιο αύξησης των τιμών και τη μικρότερη ανάγκη για επενδύσεις σε ικανότητα παραγωγής από συμβατικές πηγές (μείωση του όγκου των περιθωρίων εκμετάλλευσης) ή από ανανεώσιμες.

4.4

Συνολικά, το ENTSO-E εκτιμά ότι μέσα στην επόμενη δεκαετία θα χρειαστεί να κατασκευαστούν στην Ευρώπη 52 300 χλμ. νέων γραμμών πολύ υψηλής τάσεως, μια συνολική επένδυση ύψους 104 δισεκατομμυρίων ευρώ σε περίπου εκατό έργα προτεραιότητας, το 80 % των οποίων θα αφορά την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η έννοια της κλίμακας σε ενεργειακά νησιά με δυναμικό σε αυτόν τον τομέα καθιστά την ολοκλήρωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ακόμη πιο δύσκολη, εάν το δίκτυο είναι μικρό. Η παραγωγική ικανότητα των βιομηχανικών εγκαταστάσεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (σε αντίθεση με την αποκεντρωμένη παραγωγή) μπορεί να αντιπροσωπεύει ένα σχετικά υψηλό ποσοστό της παραγωγής ή της κατανάλωσης, αλλά ειδικά ο διακεκομμένος χαρακτήρας τους τις καθιστά δύσκολα διαχειρίσιμες.

4.5

Η ενίσχυση των διασυνδέσεων είναι συνεπώς απαραίτητη για να ενισχυθεί η ασφάλεια του εφοδιασμού αλλά και για να εξισορροπηθεί καλύτερα η παραγωγή και η κατανάλωση ενέργειας σε ένα διευρυμένο δίκτυο σε ένα πλαίσιο ισχυρής ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Αυτό ισχύει και για τις συμβατικές ικανότητες που τίθενται σε λειτουργία σε περίπτωση διακοπής ή σημαντικής επιβράδυνσης της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.

4.6

Η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας απαιτεί ευέλικτη εφεδρική ικανότητα που να προσαρμόζεται και να λειτουργεί σε χαμηλή παραγωγή (χαμηλό βασικό φορτίο). Το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) μπορεί να αποτελέσει λύση στην εξάρτηση από έναν και μόνο προμηθευτή φυσικού αερίου και στις υψηλές τιμές που ζητά, παρέχοντας μια πιο ευέλικτη και λιγότερο δαπανηρή λύση από το πετρέλαιο, και επιτρέποντας παράλληλα την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η ανάπτυξη του υγροποιημένου φυσικού αερίου, ωστόσο, απαιτεί σημαντικές επενδύσεις σε λιμενικές υποδομές και εγκαταστάσεις αποθήκευσης.

4.7

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι το μέλλον του ευρωπαϊκού ενεργειακού συστήματος εξαρτάται κυρίως από καλύτερες διασυνδέσεις και από την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ειδικότερα για τα ενεργειακά νησιά, προκειμένου να βελτιωθεί η ασφάλεια του εφοδιασμού. Η χρήση ορυκτών καυσίμων θα συνεχίσει να κυριαρχεί, αλλά η αύξηση της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές θα καταστήσει απαραίτητη τη δραστική ενίσχυση του δικτύου σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο (βλ. στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ για τον ενεργειακό χάρτη πορείας το 2050 και στη γνωστή ως «αναμφιβόλως θετική» επιλογή) (5).

4.8

Ωστόσο, τούτο δεν θα υλοποιηθεί αποτελεσματικά χωρίς μια διαφανή, πλήρη και ακριβή εκτίμηση του κόστους. Η όσο το δυνατόν πιο αντικειμενική γνώση του κόστους – συμπεριλαμβανομένου του εξωτερικού– των ορυκτών καυσίμων και το επιπλέον κόστος που συνεπάγονται οι ανανεώσιμες πηγές θα πρέπει να είναι γνωστό προκειμένου να πραγματοποιηθούν οι καλύτερες επενδυτικές και πολιτικές επιλογές. Οι μελέτες για το έμμεσο κόστος είναι σε μεγάλο βαθμό αντιφατικές, γεγονός που καθιστά αυτή την ανάγκη ακόμα πιο επιτακτική.

4.9

Όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, είναι σημαντικό να εξεταστεί τόσο το ύψος των επενδύσεων στη νέα παραγωγική ικανότητα, όσο και το κόστος κατασκευής του δικτύου και το ύψος των ενδεχόμενων επιχορηγήσεων. Σχετικά με αυτό, μπορεί χρειαστεί να στηριχθούν περισσότερο οι περιοχές που εξαρτώνται περισσότερο από την ενέργεια και όπου οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι λιγότερο ανεπτυγμένες. Ωστόσο, είναι σημαντικό ο ρυθμός αύξησης της παραγωγής πράσινης ενέργειας να είναι συμβατός με αυτόν της ενίσχυσης του δικτύου. Είναι επίσης σημαντικό να καθοριστεί η απαραίτητη εφεδρική ικανότητα ανά πρόσθετη μονάδα παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας. Η εφεδρική ικανότητα μπορεί να εισάγεται, όμως αυτό προϋποθέτει διασυνδέσεις και αποτελεσματική περιφερειακή και ευρωπαϊκή συνεργασία. Οι όροι στήριξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη αυτήν την πτυχή, έτσι ώστε να βελτιστοποιηθεί ο ρυθμός ανάπτυξης και το κόστος που βαρύνει τους φορολογούμενους.

4.10

Όλες αυτές οι δαπάνες, όταν αξιολογούνται με ακρίβεια, θα πρέπει να συγκρίνονται με το ενεργειακό κόστος των εισαγόμενων ορυκτών καυσίμων, συμπεριλαμβανομένων όλων των δαπανών πολιτικών και περιβαλλοντικών. Τούτο είναι απαραίτητο προκειμένου να αξιολογηθεί ο θετικός ή αρνητικός αντίκτυπος στην ανταγωνιστικότητα της περιοχής. Ακόμη, στο πλαίσιο αυτό, μπορεί να αναπτυχθεί σημαντικά η παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας σε ορισμένα ενεργειακά νησιά με σκοπό την εξαγωγή σε άλλα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή σε τρίτες χώρες.

4.11

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να συμπεριληφθούν κατά προτεραιότητα σε αυτή τη δυναμική ενίσχυσης των υποδομών τα κράτη και οι περιφέρειες που θίγονται από τη ενεργειακή απομόνωση και, κατά τον καθορισμό των αξόνων προτεραιότητας, να ληφθεί υπόψη η αυξημένη εξάρτησή τους. Ως παράδειγμα, αναφέρουμε το Baltic Energy Market Interconnection Plan (BEMIP), που θα μπορούσε να θέσει τις βάσεις για έναν καλύτερο συντονισμό της ενεργειακής πολιτικής και του ενεργειακού μίγματος στην περιοχή. Αυτό θα επιτρέψει τον απεγκλωβισμό των ενεργειακών δικτύων, ιδιαίτερα στη Λιθουανία, τη Λεττονία και την Εσθονία.

4.12

Πρόσφατα, σημειώθηκε πρόοδος στη συνεργασία μεταξύ της Λιθουανίας και της Λεττονίας. Στον τομέα αυτό υφίσταται μια εμβληματική πρωτοβουλία: η Λιθουανία θα κατασκευάσει στο Klaïpeda έναν τερματικό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου που θα τροφοδοτεί τη δεξαμενή αποθήκευσης στο Incukalns, στη Λεττονία. Η Λιθουανία εκτιμά επιπλέον ότι η δεξαμενή αυτή θα μπορούσε να λειτουργήσει ως «περιφερειακή εφεδρία φυσικού αερίου». Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει την πρότασή της για την από κοινού αξιοποίηση των ορυκτών πηγών ενέργειας και τη δημιουργία ομίλου αγοράς φυσικού αερίου (6). Η Λιθουανία, η Λεττονία και η Εσθονία αναπτύσσουν και υλοποιούν έργα διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας (LitPol Link NordBalt και Estlink 2) με άλλες χώρες της ΕΕ, ιδίως με την Πολωνία. Παράλληλα, οι τρεις χώρες της Βαλτικής εργάζονται προς την κατεύθυνση μιας πραγματικής ένταξης στο ευρωπαϊκό ενεργειακό σύστημα που συνδυάζει τα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας με τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας της ηπειρωτικής Ευρώπης για συγχρονισμένη λειτουργία (επί του παρόντος πραγματοποιείται μελέτη σκοπιμότητας). Επίσης, οι χώρες της Βαλτικής αναπτύσσουν από κοινού τον πυρηνικό σταθμό Visaginas, ο οποίος θα μπορούσε να συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια των χωρών αυτών και να αποτελέσει ένα σημαντικό στοιχείο για την ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας.

4.12.1

Η νέα ενεργειακή διάσταση της Κύπρου (σημαντικές ανακαλύψεις φυσικού αερίου στα χωρικά της ύδατα) μπορεί να την καταστήσει σημαντικό περιφερειακό παράγοντα. Η σημαντική αύξηση της παραγωγικής ικανότητας σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η ενεργός συμμετοχή της στα ανωτέρω έργα θα μπορούσε να την αναδείξει σε «ενεργειακό κόμβο» προς την κατεύθυνση της μεγαλύτερης περιφερειακής ολοκλήρωσης καθώς και σε παράγοντα της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας στον τομέα της ενέργειας. Η πρόσφατη επιλογή φορέων μελλοντικής αξιοποίησης των κοιτασμάτων φυσικού αερίου της Κύπρου θα καταστήσει δυνατή την καλύτερη ενσωμάτωση στην Ένωση και ταυτόχρονα την ενεργό πολιτική γειτονίας.

4.13

Επίσης, η εξάρτηση από έναν μόνον προμηθευτή θα μπορούσε να περιοριστεί χάρη στην υλοποίηση της 3ης δέσμης μέτρων στον ενεργειακό τομέα. Καθοριστική σημασία έχει επίσης και το θέμα της οργάνωσης των αγορών: η Λιθουανία και η Εσθονία συμμετέχουν ήδη στο Nord Pool Spot, την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας των Βαλτικών και Βόρειων χωρών, ενώ η Λεττονία σκοπεύει να προσχωρήσει το 2013. Ακόμη, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τα κράτη της Βαλτικής να αναζητήσουν κοινές απαντήσεις στις ανάγκες τους και να αναπτύξουν περιφερειακό ενεργειακό διάλογο.

4.14

Θα πρέπει να αυξηθούν οι διασυνδέσεις με τρίτες όμορες χώρες της ΕΕ, οι οποίες είτε θα παράγουν και θα εξάγουν ενέργεια προς την ΕΕ, είτε θα εξασφαλίζουν τη διαμετακόμιση ενέργειας προς την ΕΕ από άλλους τόπους παραγωγής. Από αυτή την άποψη, είναι ιδιαίτερα σημαντικό, όσον αφορά τα έργα στον ενεργειακό τομέα στις όχθες της Μεσογείου (Μεσογειακό σχέδιο ηλιακής ενέργειας, Medgrid, Desertec, κλπ), να ζητηθεί η συμμετοχή των ενδιαφερόμενων χωρών (Κύπρος, Μάλτα) ή περιφερειών (Κρήτη, Σαρδηνία, Κορσική, Σικελία, Βαλεαρίδες Νήσοι…).

4.15

Όσον αφορά την ενεργειακή κοινότητα (Νοτιοανατολική Ευρώπη), η ΕΟΚΕ ζητεί να αναπτυχθεί μία διάσταση διαβούλευσης και ολοκλήρωσης προς τα έξω, καθώς και μια νέα διάσταση που να αφορά τη «δράση της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών». Σε αυτό το πλαίσιο, πρέπει να αναλάβουν έναν ρόλο τόσο οι μικτές συμβουλευτικές επιτροπές της ΕΟΚΕ (ΠΓΔΜ, Μαυροβούνιο, Κροατία), όσο και οι ΟΚΕ και παρεμφερείς οργανισμοί αυτών των χωρών.

4.16

Εξάλλου, θα μπορούσε να προαχθεί περισσότερο η επίδειξη και η ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ιδιαίτερα σε συνάρτηση με τον ενεργειακό χάρτη πορείας 2050 και την πρόσφατη ανακοίνωση σχετικά με την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην εσωτερική αγορά (COM(2012) 271 τελικό).

4.17

Είναι απαραίτητο να επιδιωχθούν συντονισμένες λύσεις και προτάσεις στους κόλπους της ΕΕ και στην περιφέρειά της με τη συμμετοχή:

4.18

Μόνο οι λύσεις που θα επιτευχθούν σε διακρατικό επίπεδο και με τη συνεργασία των φορέων μπορεί να είναι βιώσιμες. Η ενεργειακή πολιτική, όσον αφορά τον εφοδιασμό, την κατασκευή δικτύων, την έρευνα και την ανάπτυξη κλπ, δεν μπορεί να είναι υπόθεση μερικών μόνο κρατών μελών της ΕΕ που έχουν τη δυνατότητα να ασκούν «αυτόνομη» ενεργειακή πολιτική, διότι οι επιπτώσεις της πολιτικής αυτής θα είναι σημαντικές για τα υπόλοιπα κράτη μέλη. Είναι απαραίτητο να βελτιωθεί ακόμη περισσότερο το ενεργειακό μίγμα, π.χ. μεταξύ κρατών και περιφερειών που πλήττονται από το φαινόμενο των ενεργειακών νήσων και των οποίων η ενεργειακή πολιτική περιορίζεται σημαντικά από το γεγονός αυτό. Με αυτήν την έννοια, τα εν λόγω κράτη και περιφέρειες θα μπορούσαν μάλιστα να πρωτοπορήσουν επιτυγχάνοντας στενή συνεργασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και να υπερκεράσουν τον μονόπλευρο προσανατολισμό προς την «ενεργειακή κυριαρχία».

4.19

Όλες αυτές οι λύσεις όσον αφορά τις υποδομές, την παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τον ενισχυμένο συντονισμό των ενεργειακών πολιτικών μεταξύ κρατών και περιφερειών απαιτούν, ωστόσο, την εντατικότερη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών σε θέματα όπως το ενεργειακό μίγμα, η οργάνωση των αγορών, οι τιμές, η ανταγωνιστικότητα, τα περιβαλλοντικά ζητήματα ή ακόμη η αποδοχή της κοινωνίας. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει την πρότασή της να συσταθεί φόρουμ της κοινωνίας των πολιτών για ενεργειακά θέματα, όπως αυτή διατυπώθηκε στα πλαίσια των εργασιών της για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ενέργειας (7).

15.2.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/16

1.1

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι στην Ευρώπη, οι προσωπικές κοινωνικές, υγειονομικές και εκπαιδευτικές υπηρεσίες αποτελούν τον πυρήνα του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου. Οι εν λόγω αλληλεξαρτώμενες και αλληλοσυμπληρούμενες υπηρεσίες συνθέτουν το «χρυσό τρίγωνο» απαραίτητο για την ομαλή και ορθή λειτουργία της κοινωνίας.

1.2

Κατά την ΕΟΚΕ, αυτές οι υπηρεσίες αφ’ ενός διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην ένταξη του ατόμου στην κοινωνία, στη διαφύλαξη της κοινωνικής συνοχής, διασφαλίζοντας έτσι αποτελεσματική συμμετοχή στα κοινά και την κοινωνική δικαιοσύνη· αφ’ ετέρου, έχουν θεμελιώδη σημασία για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», από την άποψη της βιωσιμότητας, της έξυπνης δημιουργίας θέσεων εργασίας, καθώς και της εμπέδωσης της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής της ΕΕ.

1.3

Η ΕΟΚΕ πιστεύει πως πρέπει να γίνει πιο κατανοητό ότι, καθώς γηράσκει ο πληθυσμός και αυξάνεται η ζήτηση για υπηρεσίες περίθαλψης λόγω των όλο και λιγότερων ατόμων της οικογένειας που μπορούν να αναλάβουν αυτή τη φροντίδα (εξαιτίας, μεταξύ άλλων, της ολοένα αυξανόμενης συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας), έχει καταστεί ακόμα πιο σημαντική η βελτίωση του σχεδιασμού και του προγραμματισμού αφ’ ενός μεν των απαιτήσεων και της κατάρτισης του υγειονομικού προσωπικού, αφ’ ετέρου δε των προτεραιοτήτων χορήγησης των πιστώσεων του προϋπολογισμού.

1.4

Η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση της αρμοδιότητας των κρατών μελών στον τομέα, καθώς και της διακριτικής ευχέρειας που έχουν οι εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές στην παροχή τέτοιων υπηρεσιών. Εντούτοις εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ φέρουν από κοινού αντίστοιχη μεγάλη ευθύνη. Δεδομένων, ωστόσο, των σημαντικών τομών που εισήγαγε εν προκειμένω η Συνθήκη της Λισαβόνας με το Πρωτόκολλο για τις υπηρεσίες γενικού ενδιαφέροντος, το οποίο προσαρτήθηκε στη Συνθήκη, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει γίνει μια προσπάθεια εναρμόνισης των οικείων εθνικών διατάξεων προκειμένου να απαλειφθούν οι σημερινές ανισότητες και να κατοχυρωθεί η θεμελιώδης ελευθερία καθιέρωσης (με σεβασμό τουλάχιστον προς τις κοινωνικές κανονιστικές και συμβατικές ρυθμίσεις της χώρας υποδοχής) και παροχής τέτοιων υπηρεσιών.

1.5

Δεδομένης της συμβολής του τομέα στο ενωσιακό ΑΕγχΠ, της σημασίας του για την απασχόληση, των προοπτικών που ανοίγονται για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και νέων επιχειρήσεων, καθώς και της δυνατότητας του τομέα να συνεισφέρει με ρηξικέλευθες και ποιοτικές λύσεις στην εκπλήρωση των σχετικών στόχων της Συνθήκης της Λισαβόνας, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να προβούν στα εξής:

1.6

Στο επίπεδο της ΕΕ, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι θα ήταν σκόπιμο να διατεθεί μέρος των διαρθρωτικών ταμείων τόσο για την ανάπτυξη κοινωφελών υποδομών και υγειονομικών υπηρεσιών όπου διαπιστώνονται ανεπάρκειες, όσο και για τοπικές πρωτοβουλίες απασχόλησης στον κλάδο· ιδίως, πρέπει να προβλεφθεί ειδικό κονδύλιο για τις αγροτικές περιοχές. Το ίδιο ισχύει και για τα προγράμματα «Ορίζοντας 2020» και «Πολιτισμός», καθώς και για τα προγράμματα διά βίου μάθησης με αντικείμενο τις νέες τεχνολογίες που εφαρμόζονται στην κοινωνικο-υγειονομική υποστήριξη. Συν τοις άλλοις θα πρέπει να ενθαρρυνθούν η έρευνα για τη βελτιστοποίηση των αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών, η τεκμηρίωση και η εφαρμογή παραδειγμάτων προς μίμηση.

1.7

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να καθιερωθεί ένας εποικοδομητικός και καλά δομημένος διάλογος μεταξύ όλων των επιπέδων (τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό) στους τομείς των προσωπικών υπηρεσιών. Αυτός ο κοινωνικός διάλογος πρέπει να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο όσον αφορά τα ακόλουθα:

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει να παρέχουν συγκεκριμένη και ενεργό στήριξη για την καθιέρωση και την ανάπτυξη αυτού του κοινωνικού διαλόγου, καθώς και για την οργάνωση των εργασιών του. Σε ένα πρώτο στάδιο, η στήριξη αυτή θα μπορούσε να λάβει τη μορφή μελετών με θέμα τους συγκεκριμένους τομείς και διασκέψεων ευρωπαϊκής κλίμακας για τους κοινωνικούς εταίρους του κλάδου.

2.1

Σκοπός της παρούσας γνωμοδότησης είναι να εντοπίσει αφ’ ενός μεν τις αλλαγές στις τρέχουσες τάσεις και τις μελλοντικές εξελίξεις στους τομείς των προσωπικών κοινωνικών και υγειονομικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών εκπαίδευσης, κατάρτισης και των συναφών, αφ’ ετέρου δε να επισημάνει τις συγκεκριμένες προοπτικές δημιουργίας θέσεων εργασίας στον κλάδο.

2.2

Οι κοινωνικές και υγειονομικές υπηρεσίες έχουν ως αποδέκτη το άτομο. Ο κλάδος περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών και εκτείνεται από ιδρύματα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης έως ιδρύματα που παρέχουν υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης, συν τα θεραπευτήρια, τις κλινικές ψυχικής υγείας και τα κέντρα παιδικής μέριμνας, φροντίδας των ηλικιωμένων και των ατόμων με αναπηρία.

2.3

Επιπλέον, ο τομέας χαρακτηρίζεται από σημαντικές εισροές μετανάστευσης με προέλευση χώρες εκτός της ΕΕ. Επίσης παρατηρείται σαφής τάση απασχόλησης ατόμων σε καθεστώς αδήλωτης εργασίας με όλες τις σχετικές αρνητικές συνέπειες τόσο για το άτομο όσο και για την κοινωνία εν γένει.

2.4

Η ΕΟΚΕ προτίθεται με την παρούσα γνωμοδότηση να σταθμίσει την προστιθέμενη αξία που προσδίδει ο τομέας υπηρεσιών με αποδέκτη το άτομο στη στρατηγική «Ευρώπη 2020». Επίσης, σκοπός της γνωμοδότησης είναι ο εντοπισμός των αναγκών σε ειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό και νέες ειδικότητες με στόχους τη δημιουργία καινοτόμων κοινωνικών προοπτικών, περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας, καθώς και την ευημερία όλων των πολιτών· όλα αυτά δε μέσω της περαιτέρω ολοκλήρωσης, η οποία με τη σειρά της θα προέλθει από την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής.

2.5

Στην ΕΕ οι προσωπικές κοινωνικές, υγειονομικές και εκπαιδευτικές υπηρεσίες αποτελούν τον πυρήνα του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου. Οι εν λόγω αλληλεξαρτώμενες και αλληλοσυμπληρούμενες υπηρεσίες συνθέτουν το «χρυσό τρίγωνο» απαραίτητο για την ομαλή και ορθή λειτουργία της κοινωνίας.

2.6

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ιδέα του λεγόμενου «χρυσού τριγώνου» των ολοκληρωμένων υπηρεσιών που στόχο έχουν την ποιοτική επιμόρφωση, την αποτελεσματική υγειονομική περίθαλψη και την πλήρη κοινωνική ένταξη, ως μέσο για την εξασφάλιση των υψηλότερων δυνατών επιπέδων ποιότητας και στους τρεις τύπους υπηρεσιών από την άποψη της διαθεσιμότητας, της καθολικής πρόσβασης, της έμφασης στον άνθρωπο, της καθολικότητας, της συνέχειας, της υψηλής ποιότητας με σαφή έμφαση στο αποτέλεσμα, του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων, της συμμετοχής και της σύμπραξης, της ενοποιημένης διαχείρισης, των επενδύσεων σε ανθρώπινο δυναμικό και σε κοινωνικές υποδομές, της υψηλής απόδοσης των επαγγελμάτων υψηλής ειδίκευσης και των καλών συνθηκών εργασίας, με προοπτικές σταδιοδρομίας, αλληλεγγύης και κοινωνικής συνοχής.

2.7

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, ακριβώς λόγω αυτών των χαρακτηριστικών, το χρυσό τρίγωνο των επαγγελματικών προσωπικών υπηρεσιών θα πρέπει να αποτελέσει βασική προτεραιότητα στην προσπάθεια επίτευξης των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» από την άποψη της βιωσιμότητας, της οικονομικής ανάπτυξης, της δημιουργίας θέσεων εργασίας, καθώς και της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής στην ΕΕ.

2.8

Η γνωμοδότηση βασίζεται σε διάφορες πηγές πληροφόρησης που περιλαμβάνουν από γενικές μελέτες έως συγκεκριμένα επιχειρηματικά παραδείγματα. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι οι δημογραφικές τάσεις και η ενεργός γήρανση, καθώς και οι επιπτώσεις της γήρανσης του πληθυσμού στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και κοινωνικής ασφάλισης αποτελούν ζητήματα τα οποία έχουν εξεταστεί σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ (1). Επιπλέον, η ίδια η ΕΟΚΕ ασχολείται με την κατάρτιση ενός χάρτη πορείας με αρκετές εμβληματικές πρωτοβουλίες για τα προβλήματα που συνδέονται με τη γήρανση – βάσει του 8ου προγράμματος-πλαισίου έρευνας και ανάπτυξης – και τη συμμετοχή των ηλικιωμένων στην κοινωνία (2).

2.9

Επιπλέον, σε αυτή τη γνωμοδότηση γίνεται αναφορά στις προσωπικές υπηρεσίες εκπαίδευσης μόνο στο μέτρο που αυτές σχετίζονται με την παροχή εξειδικευμένων και επικαιροποιημένων κοινωνικών και υγειονομικών υπηρεσιών. Η ΕΟΚΕ έχει εκπονήσει πολλές και εμπεριστατωμένες γνωμοδοτήσεις επί του θέματος (3), οι οποίες παρέχουν πιο λεπτομερή στοιχεία για τις υπηρεσίες διά βίου μάθησης και κατάρτισης.

3.1

Οι στατιστικές της Eurostat για την ΕΕ των 27 (4) το 2009 δείχνουν ότι περισσότερα από 21,5 εκατομμύρια άτομα στην ΕΕ εργάζονται στον τομέα παροχής υπηρεσιών κοινωνικής αρωγής και υγείας, καθώς και σε παρεμφερείς επιμορφωτικές υπηρεσίες. Ωστόσο, τα εν λόγω επαγγέλματα είναι περισσότερα στα παλαιά από ό,τι στα νέα κράτη μέλη, ενώ σε αυτά απασχολούνται ως επί το πλείστον γυναίκες (οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 78 % των εργαζομένων σε αυτόν τον τομέα) και άτομα εξαιρετικά νεαρής ηλικίας (περισσότερο από 43 % είναι κάτω των 40 ετών). Η συμβολή του τομέα στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στους κλάδους της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, της κοινωνικής και κατ’ οίκον φροντίδας ξεπέρασε για την περίοδο 2000-2010 τα 4 εκατ. και βρίσκεται σε απόλυτη αντίθεση με τη συντελούμενη μείωση της απασχόλησης στην ΕΕ εξαιτίας της οικονομικής κρίσης –την περίοδο 2008-2010 π.χ. καταγράφηκε συνεχής άνοδος με τη δημιουργία 770 000 νέων θέσεων εργασίας (5).

3.2

Όπως τονίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η υγειονομική περίθαλψη είναι ένας από τους ευρύτερους τομείς της οικονομίας, καθώς αντιπροσωπεύει περίπου το 10% του ΑΕγχΠ και απασχολεί το ένα δέκατο των εργαζομένων. Επίσης, χαρακτηρίζεται από υψηλότερο του μέσου όρου ποσοστό εργαζομένων, οι οποίοι είναι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (6). Λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και της διογκούμενης ζήτησης υπηρεσιών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των απασχολούμενων στον κλάδο (7). Το αποτέλεσμα είναι να απαιτείται περαιτέρω πανευρωπαϊκή εναρμόνιση των σχετικών ορισμών και προδιαγραφών επαγγελματικής κατάρτισης προκειμένου να είναι εφικτή η ενίσχυση τόσο της κινητικότητας των εργαζομένων, όσο και της δυναμικής του κλάδου με τη δυνατότητα παροχής ποιοτικών και αποτελεσματικών υπηρεσιών σε βάθος χρόνου σε όλη την επικράτεια της ΕΕ.

3.3

Μεταξύ των ειδικοτήτων που εντοπίστηκαν συγκαταλέγονται οι βοηθοί στον κλάδο της υγείας, οι νοσοκόμοι, οι κοινωνικοί λειτουργοί εν γένει και όσοι ασχολούνται με τους νέους, καθώς και οι ιατροί. Από πρόσφατες μελέτες (8) προκύπτει ότι, παρά τις χαμηλές απολαβές τους, οι εργαζόμενοι στον κλάδο της υγειονομικής περίθαλψης διατηρούν ακμαίο ηθικό στην εργασία και έχουν υψηλό αίσθημα ευθύνης Η μελέτη αποκαλύπτει επίσης ελλείψεις προσωπικού και αυξανόμενα προβλήματα πρόσληψης και διατήρησης κατάλληλου και ειδικευμένου διοικητικού προσωπικού έτοιμου να αναλάβει καθήκοντα.

3.4

Απαιτείται η χάραξη μιας ενωσιακής στρατηγικής υπό τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» (9), προς όφελος της καινοτομίας στις εφαρμοζόμενες τεχνικές και στις δομές, για τη μείωση των διαφόρων ειδών κόστους και προκειμένου να τονωθεί η ποιοτική απασχόληση, διευκολύνοντας την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη· τούτο δε κυρίως σε συγκεκριμένους κλάδους της υγείας, στους οποίους παρατηρείται έλλειψη προσωπικού σε εθνικό επίπεδο, δημιουργώντας πανευρωπαϊκά δίκτυα ιατρικών κέντρων με ειδικευμένο προσωπικό στην υπηρεσία των πολιτών της ΕΕ.

3.5

Τα μισθολογικά επίπεδα σε αυτόν τον τομέα βρίσκονται κάτω από τον εθνικό μέσο όρο για συγκρίσιμες θέσεις εργασίας. Οι εργαζόμενες γυναίκες, οι οποίες αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα των απασχολούμενων και είναι συχνά μετανάστριες, δεν αμείβονται επαρκώς (10) και εργάζονται με επισφαλείς συμβάσεις, ακόμα και αν είναι ειδικευμένες, σύμφωνα με μια έρευνα των συνδικάτων στους ακόλουθους υποτομείς (11): ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, παιδική μέριμνα, φροντίδα ηλικιωμένων, φροντίδα άλλων εξαρτώμενων ατόμων.

3.6

Επιπλέον, ο κλάδος έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που τον διαφοροποιούν από άλλους (12):

3.7

Εξάλλου, όπως επισημαίνεται σχετικά με τις προσωπικές υπηρεσίες, στο πλαίσιο του κοινωνικού διαλόγου με τους κοινωνικούς εταίρους και την κοινωνία των πολιτών πρέπει να λαμβάνονται υπόψη «τα ειδικά χαρακτηριστικά των μικρών επιχειρηματιών, οι οποίοι παρέχουν υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος, κοινωνικές και μη-κερδοσκοπικές υπηρεσίες, των οποίων ο μοναδικός χαρακτήρας και συμβολή στο γενικό συμφέρον πρέπει να λαμβάνονται περισσότερο υπόψη» (13).

3.8

Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα ανησυχητική στις αγροτικές περιοχές, όπου η έλλειψη κοινωνικών, ιατρικών και εκπαιδευτικών υποδομών οδηγεί συχνά το ειδικευμένο εργατικό δυναμικό στη μετανάστευση, η οποία έχει επιπτώσεις στην εγκατάσταση των επιχειρήσεων και την ανάπτυξη των εν λόγω περιοχών. Συνεπώς, θα πρέπει να εξασφαλιστεί πιο ισορροπημένη περιφερειακή ανάπτυξη και να προωθηθεί μεγαλύτερη τοπική συνοχή, ιδίως όσον αφορά τις υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας, υγειονομικής περίθαλψης και εκπαίδευσης για τα παιδιά και τα βρέφη (14).

3.9

Προκειμένου για την καλύτερη ένταξη των αλλοδαπών εργαζομένων πρέπει να ληφθούν χρηματοδοτικά και οργανωτικά μέτρα υποστήριξης όπως μαθήματα γλώσσας, αναβάθμιση της εικόνας των καθηκόντων τους, μέτρα για τη φιλοξενία και τη στέγαση, προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης στις μεθόδους φροντίδας, με την προοπτική της μεταγενέστερης επιστροφής των εκπαιδευόμενων στις χώρες προέλευσής τους, για να αποφευχθεί το φαινόμενο της «διαρροής εγκεφάλων» στον τομέα της υγείας (15).

3.10

Οι επενδυτικές δαπάνες στον τομέα είναι ως εκ τούτου αρκετά υψηλές και επίμαχες από άποψη βιωσιμότητας, αφού η χρηματοπιστωτική κρίση κατέδειξε την ανάγκη βελτίωσης της σχέσης κόστους-αποδοτικότητας των κοινωνικών και των υγειονομικών υπηρεσιών, τα δε κράτη μέλη δέχονται πιέσεις για να επιτύχουν τη σωστή ισορροπία μεταξύ της παροχής υγειονομικών υπηρεσιών για όλους και της τήρησης των δημοσιονομικών περιορισμών. Ωστόσο, συνεκτιμώντας τα αποτελέσματα που έχουν ήδη επιτευχθεί, συνάγεται με ευκολία ότι οι επενδύσεις σε αυτούς τους κλάδους υπηρεσιών είναι ιδιαίτερα παραγωγικές και κερδοφόρες· το εργατικό δυναμικό χαίρει καλύτερης υγείας, είναι αρτιότερα ενσωματωμένο και καταρτισμένο, πιο σταθερό και με περισσότερα κίνητρα.

3.11

Επιπλέον, η Συνθήκη της Λισαβόνας εισήγαγε σημαντικές καινοτομίες από αυτή την άποψη, με το Πρωτόκολλο σχετικά με τις υπηρεσίες γενικού συμφέροντος (ΥΓΣ) το οποίο προσαρτήθηκε στη Συνθήκη, «στον βαθμό που καλύπτει το σύνολο των ΥΓΣ και εισάγει, για πρώτη φορά σε μια Συνθήκη, την έννοια των υπηρεσιών γενικού συμφέροντος μη οικονομικού χαρακτήρα (ΥΓΜΟΣ), σε αντίθεση προς τις υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος» (16). Αναντίρρητα, οι προσωπικές υπηρεσίες έχουν οικονομικό και μη χαρακτήρα. Η μεν πτυχή του γενικού οικονομικού συμφέροντος συνδέεται με τη σημασία τους στην εύρυθμη λειτουργία όλων των τομέων της βιομηχανίας, της μεταποίησης και των εν γένει υπηρεσιών, ο δε μη οικονομικός χαρακτήρας αφορά τη βαρύτητά τους στην ενσωμάτωση όλων των ατόμων, αλλά και στην κοινωνική συνοχή.

3.12

Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι το πρωτόκολλο δεν αποτελεί μια απλή ερμηνευτική δήλωση των συνθηκών και των κοινών αξιών της Ένωσης σχετικά με τις ΥΓΣ αλλά συνιστά έναν οδηγό χρήσης για την ΕΕ και τα κράτη μέλη. Θέτει αποφασιστικά τον χρήστη, την ικανοποίηση των αναγκών του, τις προτιμήσεις του και τα δικαιώματά του στο επίκεντρο των διατάξεων και υποστηρίζει ορισμένες κοινές παραμέτρους όπως το υψηλό επίπεδο ποιότητας, ασφάλειας, το χαμηλό κόστος, η ίση μεταχείριση και η προώθηση της καθολικής πρόσβασης (17).

3.13

Επομένως, πρέπει πρωτίστως να διασφαλιστεί η πανευρωπαϊκή διάσταση του τομέα μέσα σε εναρμονισμένα ενωσιακά πλαίσια και με την υποστήριξη μιας ενωσιακής στρατηγικής δομικών δράσεων, μολονότι η ΕΟΚΕ έχει υπογραμμίσει τον ουσιώδη ρόλο και την «ευρεία διακριτική ευχέρεια των εθνικών, περιφερειακών και τοπικών αρχών όταν παρέχουν, αναθέτουν και οργανώνουν υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος όσο το δυνατόν εγγύτερα στις ανάγκες των χρηστών» (18).

4.1

Η δρομολόγηση μιας ενωσιακής στρατηγικής είναι, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, ζήτημα θεμελιώδους σημασίας για την πρόγνωση και την αντιμετώπιση των σημερινών μετασχηματισμών τόσο των κοινωνιών ανά την ΕΕ όσο και των οικονομικών και κοινωνικών μοντέλων τους· προϋποτίθεται λοιπόν να εντοπιστούν οι βασικές προτεραιότητες του κλάδου των προσωπικών κοινωνικών, υγειονομικών και εκπαιδευτικών υπηρεσιών ως προς τα εξής:

4.2

Το ανθρώπινο δυναμικό αποτελεί τον πρώτο πυλώνα του κλάδου των προσωπικών υπηρεσιών όπως φανερώνουν και τα σχετικά προβλεπόμενα κονδύλια της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Σκοπός είναι να παραμένουν οι πολίτες δραστήριοι κοινωνικά ενταγμένοι και υγιείς για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, προς όφελος της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας. Ο τομέας είναι μεταξύ των πρώτων που περιλαμβάνονται στην «Πρωτοβουλία για τις πρωτοπόρες αγορές στην Ευρώπη» και συνάμα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της εμβληματικής πρωτοβουλίας «Ατζέντα για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας».

4.2.1

Δεδομένης της συνάφεια του φαινομένου, η ενωσιακή στρατηγική για το ανθρώπινο δυναμικό πρέπει να χαραχθεί με γνώμονα τα ακόλουθα:

Αυτές οι παρεμβάσεις ενωσιακής εμβέλειας πρέπει να συνοδεύονται από μέτρα συνεχούς εποπτείας βασισμένα σε αυστηρές επιστημονικές αξιολογήσεις.

4.3

Η χρήση της κατάλληλης τεχνολογίας στον τομέα είτε στην υπηρεσία του παρόχου είτε του αποδέκτη των υπηρεσιών αποτελεί τον δεύτερο πυλώνα αυτής της στρατηγικής. Η εφαρμογή της καινοτομίας στις προσωπικές κοινωνικές και υγειονομικές υπηρεσίες μπορεί να διευκολύνει την επίτευξη του στόχου της αειφορίας ενόψει των συντελούμενων αλλαγών και της ολοκληρωμένης ανάπτυξης.

4.3.1

Οι τεχνολογίες επικοινωνίας και ενημέρωσης πρέπει να χρησιμοποιηθούν για να διευκολύνουν την αυτάρκεια, να τονώσουν το αίσθημα της υπευθυνότητας, την ατομική υγιεινή, καθώς και τον συντονισμό μεταξύ υγειονομικών και κοινωνικών υπηρεσιών, για την ανάπτυξη ολοένα και πιο ενοποιημένων υπηρεσιών που θέτουν τον άνθρωπο στο επίκεντρο μιας ολοκληρωμένης αλυσίδας υπεύθυνων υπηρεσιών.

4.3.2

Οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες στον τομέα της υγείας, ο πληροφορικός γραμματισμός και η τηλεϊατρική αποτελούν βασικό πυλώνα της προσπάθειας για καινοτομία στους τομείς των υπηρεσιών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και αποκατάστασης, καθότι δίνουν τη δυνατότητα στους πολίτες να μεταφέρουν, οπουδήποτε και αν βρίσκονται, το ιατρικό ιστορικό τους επωφελούμενοι έτσι μιας όσο το δυνατόν πιο εξατομικευμένης ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης (19).

4.3.3

Για να είναι αποτελεσματικά, τα συστήματα προσωπικών υπηρεσιών έχουν ανάγκη από μια προηγμένη τεχνολογική πλατφόρμα για την ανταλλαγή πρακτικών εγνωσμένης αξίας μεταξύ χρηστών και παρόχων μακροχρόνιας μέριμνας, την ανταλλαγή κατευθυντήριων γραμμών για τον προσανατολισμό της λήψης αποφάσεων και την εποπτεία της ποιότητας σε τοπικό επίπεδο· συν τοις άλλοις, απαιτείται καλύτερη χρήση των διαδικασιών προγραμματισμού της φροντίδας με σκοπό τη βελτίωση των συστημάτων επιμερισμού του κόστους των κοινωνικών, υγειονομικών και παραϊατρικών υπηρεσιών (20).

4.3.4

Πρέπει να είναι δυνατή η εκμετάλλευση στο έπακρο των τεχνολογιών του τομέα των πληροφοριών που εφαρμόζονται στις προσωπικές υγειονομικές, κοινωνικές και εκπαιδευτικές υπηρεσίες μέσω της έρευνας και της ανάπτυξης εθνικής και ενωσιακής εμβέλειας· τούτο δε με σκοπό την αξιοποίηση των νέων επαγγελματικών ειδικοτήτων, οι οποίες θα είναι προσαρμοσμένες στις διάφορες ανάγκες των παιδιών, των ΑμεΑ, των ηλικιωμένων και των ατόμων που πάσχουν από σωματικές ή ψυχικές ασθένειες.

4.4

Τρίτος πυλώνας: Πρέπει να εξεταστεί πολύ προσεκτικά το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός ενωσιακού πλαισίου παροχής ολοκληρωμένων υπηρεσιών, προκειμένου να απαλειφθούν οι σημερινές ανισότητες και να κατοχυρωθεί η θεμελιώδης ελευθερία καθιέρωσης (με σεβασμό τουλάχιστον προς τις κοινωνικές κανονιστικές και συμβατικές ρυθμίσεις της χώρας υποδοχής) και παροχής τέτοιων υπηρεσιών (ιδίως στον εν λόγω κλάδο)· το πλαίσιο αυτό θα έχει ξεχωριστή σημασία καθότι θα εγγυάται την απρόσκοπτη παροχή υπηρεσιών). Τούτο μπορεί να καταστεί εφικτό μέσω της αμοιβαίας αναγνώρισής τους, της διοικητικής συνεργασίας και, όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο, της εναρμόνισης προκειμένου να διασφαλιστεί η προσφορά υπηρεσιών σε πνεύμα υπευθυνότητας και με επίκεντρο τον άνθρωπο σε όλη την επικράτεια της ΕΕ. Για την υλοποίηση αυτού του στόχου, πρέπει η ΕΕ και τα κράτη μέλη της να αντεπεξέλθουν από κοινού στις σχετικές υποχρεώσεις τους.

4.4.1

Τίθεται η πρόκληση μετατροπής της ευρωπαϊκής οικονομίας σε μια καινοτόμο και σύγχρονη οικονομία, η οποία, βασιζόμενη τόσο στην πραγμάτωση της «τέταρτης ελευθερίας» (ελεύθερη παροχή υπηρεσιών), όσο και στην ανάπτυξη της «πέμπτης ελευθερίας», δηλαδή της πλήρους και ελεύθερης κυκλοφορίας της γνώσης, θα επιτρέψει στην ΕΕ να αξιοποιήσει το δημιουργικό δυναμικό της. Υπό αυτό το πρίσμα, πρέπει να παρακολουθούνται εκ του σύνεγγυς τα αποτελέσματα από την εφαρμογή καινοτόμων λύσεων στον τομέα των υγειονομικών και των κοινωνικών υπηρεσιών βάσει ενός ενωσιακής εμβέλειας συστήματος αξιολόγησης που θα δημιουργηθεί επί τούτου.

4.4.2

Στόχος είναι να διαμορφωθεί ένα αλληλέγγυο ενωσιακό πλαίσιο παροχής υπηρεσιών, μέσω του οποίου θα κατοχυρώνεται η πρόσβαση σε προσωπικές κοινωνικές, υγειονομικές και εκπαιδευτικές υπηρεσίες σε όλη την επικράτεια της ΕΕ. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί, μεταξύ άλλων, μέσω της εφαρμογής ενός «εθελοντικού ευρωπαϊκού ποιοτικού πλαισίου σε διάφορα κράτη μέλη και σε διάφορους τομείς» (21), με τη συμμετοχή των χρηστών στον ορισμό και την αξιολόγηση της ποιότητας.

4.4.3

Ένα σύστημα ολοκληρωμένων υπηρεσιών προϋποθέτει, εκτός των εναρμονισμένων προδιαγραφών ποιότητας, την αμοιβαία αναγνώριση των προσόντων των φορέων των υπηρεσιών, τον ποιοτικό έλεγχο των υπηρεσιών, καθώς και την προαγωγή του κοινωνικού διαλόγου σε διάφορα επίπεδα και πάντως πλησίον των πολιτών· στον διάλογο αυτό θα πρέπει να συμμετέχουν όλοι οι άμεσα ενδιαφερόμενοι για την ενίσχυση της συνεργασίας.

4.5

Οι πολιτικές υποστήριξης, δομών και υποδομών συνθέτουν τον τέταρτο πυλώνα στον οποίο θα πρέπει να στηρίζεται η ενωσιακή στρατηγική με αντικείμενο τον τομέα των προσωπικών υπηρεσιών.

4.5.1

Πέραν των υπαγόμενων στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» δράσεων, απαραίτητο στοιχείο αυτού του πυλώνα είναι η στοχευμένη ενεργοποίηση των ενωσιακών προγραμμάτων και διαρθρωτικών παρεμβάσεων, ιδίως σε ό,τι αφορά το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης, καθώς και τα ενωσιακά προγράμματα «Πολιτισμός» και «Ορίζοντας 2014/2020».

4.5.2

Συν τοις άλλοις, πρέπει να ληφθούν μέτρα σε επίπεδο ΕΕ για τη διαμόρφωση ενός πλαισίου που θα ρυθμίζει και θα ενθαρρύνει τις υψηλές επιδόσεις ως προς τα επαγγελματικά προσόντα, την ποιότητα των υπηρεσιών, τη σχετική τεκμηρίωση, την ανταλλαγή θετικών πρακτικών, τα ενιαία συστήματα εποπτείας της ποιότητας, του βαθμού ικανοποίησης των πελατών και της σχέσης κόστους-αξίας των υπηρεσιών. Όλα αυτά θα αφορούν τόσο τον επαγγελματισμό, τις συνθήκες εργασίες και τις προοπτικές σταδιοδρομίας του παρόχου των υπηρεσιών, τους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς και τους φορείς της κοινωνικής οικονομίας που δραστηριοποιούνται στον τομέα, τους αποδέκτες των υπηρεσιών, τις οικογένειές τους, την κοινωνική οικονομία.

4.5.2.1

Εν προκειμένω, η εθελοντική προσφορά καλύπτει σημαντικό τμήμα των παρεχόμενων υπηρεσιών και θα πρέπει να υποστηριχθεί και να προαχθεί με διάφορα κίνητρα επιδιώκοντας μια ποιοτική συμβολή, ιδίως ως προς την «ανθρώπινη», την κοινωνική και τη συναισθηματική πλευρά αυτών των υπηρεσιών· ιδιαίτερη προσοχή αξίζει να επιδειχθεί σε μέτρα ευρωπαϊκής εμβέλειας για την υποστήριξη της ανταλλαγής εμπειριών σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές που χαρακτηρίζουν την εθελοντική προσφορά εξατομικευμένων υπηρεσιών.

4.5.3

Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η χρησιμότητα των επενδύσεων και συγκεκριμένα η ανάγκη διαφοροποίησης της οικονομικής κάλυψης (φόροι, διάφορες μορφές εισφορών κοινωνικής πρόνοιας, ασφάλειες, αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών, συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα), συνεκτιμώντας ότι η πλειονότητα του πληθυσμού δεν μπορεί να επωμιστεί το κόστος μιας μακροχρόνιας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.

4.5.4

Σε επίπεδο ΕΕ, η ΕΟΚΕ θα ήταν σκόπιμο να διατεθεί ένα τμήμα των Διαρθρωτικών Ταμείων στην ανάπτυξη των κοινωνικών υποδομών και των υποστηρικτικών υπηρεσιών υγείας (όπου εντοπίζονται ελλείψεις), καθώς και στις τοπικές πρωτοβουλίες για την απασχόληση στον κλάδο. Ιδίως δε, θα πρέπει να εξασφαλιστεί μια γραμμή χρηματοδότησης για τις αγροτικές και άλλες μειονεκτούσες περιοχές, μέσω του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης και της πρωτοβουλίας Leader.

4.5.5

Επίσης πρέπει να αναθεωρηθούν σε επίπεδο ΕΕ τα μέτρα υπέρ των οικογενειακών πολιτικών, και της κατοχύρωσης πιο ελαστικών συμβάσεων απασχόλησης για όσους παρέχουν υπηρεσίες οικογενειακής.

5.1

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι «σε τομείς όπως η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, η παιδική μέριμνα ή η μέριμνα για τους ηλικιωμένους, η συνδρομή στα άτομα με αναπηρία ή η κοινωνική στέγαση, οι υπηρεσίες αυτές παρέχουν ένα ουσιαστικό δίχτυ ασφαλείας για τους πολίτες και συμβάλλουν στην προαγωγή της κοινωνικής συνοχής» (22).

5.2

Οι προσωπικές κοινωνικές, υγειονομικές και εκπαιδευτικές υπηρεσίες παρουσιάζουν γενικό –οικονομικό και μη– ενδιαφέρον και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εύρυθμη λειτουργία της ευρωπαϊκής κοινωνίας, συμβάλλοντας στην κοινωνική προστασία και ένταξη, καθώς και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Ταυτόχρονα, η ζήτηση για τέτοιες υπηρεσίες αυξάνεται, ενώ η δυνατότητα χρηματοδότησής τους περιορίζεται όλο και περισσότερο, ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης και, μακροπρόθεσμα, της γήρανσης του πληθυσμού.

5.3

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει με έμφαση τους στόχους της Συνθήκης της Λισαβόνας ως προς την εκπαίδευση, την κοινωνική πρόνοια και την υγεία· οι στόχοι αυτοί αντανακλούν τη συλλογική κοινωνική συνείδηση και την επιθυμία να αναβαθμιστεί το βιοτικό επίπεδο των πολιτών σε συνάρτηση με τις οικονομικές δυνατότητες όλων των κρατών μελών.

5.4

Επομένως, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, υπό τις παρούσες συνθήκες, η περαιτέρω ανάπτυξη σε αυτούς τους τομείς προϋποθέτει τα εξής:

15.2.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/23

1.1

Η ΕΟΚΕ πιστεύει σαφώς ότι μία γνήσια εταιρική σχέση η οποία προβλέπει τη συμμετοχή όλων των εταίρων και των ενδιαφερόμενων φορέων της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών (1) στην προετοιμασία, στην εκτέλεση και στην εκ των υστέρων αξιολόγηση των προγραμμάτων και έργων της πολιτικής της ΕΕ για τη συνοχή, συμβάλλει άμεσα στη βελτίωση της ποιότητας των εν λόγω προγραμμάτων και έργων και στην αποτελεσματική εφαρμογή τους. Η αρχή της εταιρικής σχέσης αποτελεί ένα εύγλωττο παράδειγμα του πώς η χρηστή διακυβέρνηση μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλες πολιτικές της ΕΕ, συμβάλλοντας, με τον τρόπο αυτό, στην αποτελεσματική εφαρμογή της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

1.2

Έχοντας ήδη ζητήσει τη θέσπιση ενός «κώδικα ορθής πρακτικής», η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ένθερμα την πρωτοβουλία της Επιτροπής και συμφωνεί, σε μεγάλο βαθμό, με τις προτεινόμενες συστάσεις της. Η ΕΟΚΕ εκφράζει μεν την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ΕΚ) και η Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ) υποστηρίζουν τον υπό εξέταση κώδικα, υπενθυμίζει, όμως, ότι θα πρέπει να διασφαλιστεί η ισότιμη πρόσβαση στην εταιρική σχέση όλων των φορέων του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα.

1.3

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκφράζει την μεγάλη απογοήτευσή της που το Συμβούλιο διέγραψε, στην παρούσα φάση, τον προτεινόμενο ευρωπαϊκό κώδικα δεοντολογίας σχετικά με την εταιρική σχέση (ΕΚΔΕΣ) από την πρόταση της Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση στην ΕΤΠ να αναλάβουν από κοινού δράση με σκοπό την προάσπιση του εν λόγω κώδικα δεοντολογίας.

1.4

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τον έντονο προβληματισμό της για την αυξανόμενη ανησυχία στους κόλπους της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών όσον αφορά την εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης. Εκθέσεις που έχουν καταρτιστεί σε ορισμένα κράτη μέλη καταδεικνύουν ότι παρατηρείται σήμερα μία τάση αποδυνάμωσης της αρχής της εταιρικής σχέσης και μείωση της συμμετοχής σε αυτήν της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών. Ένα άλλο ζήτημα που γεννά σημαντική ανησυχία είναι η διαγραφή του κώδικα δεοντολογίας από τις προτάσεις της Επιτροπής. Στην τρέχουσα περίοδο κρίσης, είναι απαραίτητο τόσο οι κοινωνικοί εταίροι όσο και οι άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να αναλάβουν ακόμη μεγαλύτερη δέσμευση ως προς το θέμα αυτό.

1.5

Μολονότι το υπό εξέταση έγγραφο δεν είναι, στο παρόν στάδιο, παρά ένα απλό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών (ΕΕΥ) της Επιτροπής, κοινοποιείται την κατάλληλη χρονική στιγμή, καθώς σε πολλά κράτη μέλη και περιφέρειες ο προγραμματισμός των Διαρθρωτικών Ταμείων για την περίοδο 2014-20 έχει ήδη αρχίσει. Συνεπώς, θα ήταν σκόπιμο το εν λόγω έγγραφο να διανεμηθεί ευρέως από την Επιτροπή, προκειμένου να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί από τους αντίστοιχους εταίρους. Η ΕΟΚΕ καλεί τα μέλη της να ενθαρρύνουν δυναμικά τις οργανώσεις τους να συμμετάσχουν ενεργά σε έργα και προγράμματα της πολιτικής συνοχής της ΕΕ, κάνοντας χρήση του κώδικα δεοντολογίας.

1.6

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ιδιαίτερα ότι τα επιχειρησιακά προγράμματα θα πρέπει να προωθούν δράσεις και μέτρα που είναι φιλικά προς την εταιρική σχέση. Η ισότιμη μεταχείριση και η πολυφωνία στις εταιρικές σχέσεις, οι στοχευμένες εταιρικές σχέσεις στην περίπτωση στοχευμένων προγραμμάτων και η ενίσχυση της ανάπτυξης ικανοτήτων θα πρέπει να αποτελούν κύριες κατευθυντήριες γραμμές.

1.7

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι επιτροπές παρακολούθησης θα πρέπει να συμπληρώνονται με άλλα μέσα εταιρικής σχέσης. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι η διατύπωση «να συνεργάζονται με τους εταίρους» που περιλαμβάνουν οι τροπολογίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το άρθρο 5 του ΚΚΔ θα πρέπει να αντικατασταθεί με τη διατύπωση «να προβλέπουν τη συμμετοχή των εταίρων».

1.8

Η ΕΟΚΕ προτείνει την καθιέρωση ενός «ελέγχου των εταιρικών σχέσεων» τη διαχείριση του οποίου να έχουν οι ίδιοι οι εταίροι. Ένα τέτοιο ευρωπαϊκό σύστημα παρακολούθησης, θα πρέπει να βασίζεται σε έναν απλό κατάλογο σημείων προς έλεγχο και σε αξιολογήσεις από ομότιμους, να θεσπιστεί δε από την Επιτροπή σε συνεργασία με τις ευρωπαϊκές οργανώσεις των ενδιαφερόμενων μερών. Η ΕΟΚΕ είναι πολύ πρόθυμη να συμμετάσχει ενεργά σε αυτή τη διαδικασία.

1.9

Η ορθή εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης, όπως αυτή ορίζεται στον κώδικα δεοντολογίας, θα πρέπει να αποτελεί προϋπόθεση για την υπογραφή εκ μέρους της Επιτροπής της εκάστοτε σύμβασης εταιρικής σχέσης με τα διάφορα κράτη μέλη. Για τοn λόγο αυτό, θα ήταν, ενδεχομένως, σκόπιμο οι πόροι που συνδέονται με τα επιχειρησιακά προγράμματα να είναι πλήρως εξασφαλισμένοι, ώστε το γεγονός αυτό να λειτουργεί ως κίνητρο για την κάλυψη της εν λόγω προϋπόθεσης.

2.1

Η εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης υπήρξε αποσπασματική και βραδεία από τότε που προωθήθηκε, το 1988. Η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών είχε συμπεριληφθεί στη διαδικασία, ιδιαίτερα μάλιστα οι κοινωνικοί εταίροι. Η αρχή υιοθετήθηκε πιο εύκολα σε χώρες στις οποίες οι εταιρικές σχέσεις αποτελούν σύμφυτο στοιχείο της διαδικασίας χάραξης πολιτικής. Η αρχή ενισχύθηκε όταν η Επιτροπή απέκτησε μεγαλύτερο μερίδιο άμεσης ευθύνης στον τομέα της πολιτικής συνοχής και όταν υιοθετήθηκαν κοινοτικές πρωτοβουλίες όπως το EQUAL και LEADER.

2.2

Σε πολλές περιπτώσεις, ωστόσο, οι εταιρικές σχέσεις είχαν απλώς τυπικό χαρακτήρα. Κατά την περίοδο προγραμματισμού 2006-2013, οι εταιρικές σχέσεις δεν ενθαρρύνθηκαν ενεργά, παρά το γεγονός ότι, την ίδια στιγμή, η συμμετοχή των ενδιαφερομένων φορέων απέβη ο ακρογωνιαίος λίθος της εφαρμογής της στρατηγικής της Λισσαβόνας. Η πολιτική συνοχής της ΕΕ αντιμετώπισε νέες προκλήσεις όταν 10 νέες χώρες προσχώρησαν στην ΕΕ το 2004, ακολουθούμενες από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία το 2007.

2.3

Η Επιτροπή διαπίστωσε ελλείψεις και οι εταίροι της κοινωνίας των πολιτών επέκριναν τις καθυστερήσεις που σημειώθηκαν. Καθώς οι σχέσεις μεταξύ κρατών μελών και Επιτροπής στον τομέα της διαχείρισης της πολιτικής της ΕΕ για τη συνοχή άλλαξαν, δόθηκε πλέον έμφαση στη διάδοση των ορθών πρακτικών.

2.4

Το 2009 η Επιτροπή ζήτησε από την ΕΟΚΕ να καταρτίσει διερευνητική γνωμοδότηση σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαν να προωθηθούν οι εταιρικές σχέσεις στο πλαίσιο των διαρθρωτικών ταμείων με τη βοήθεια ορθών πρακτικών. Η γνωμοδότηση που εξέδωσε τότε η ΕΟΚΕ συνοδευόταν από ένα έγγραφο με τίτλο «Η εταιρική σχέση είναι αμφίδρομη» στο οποίο παρουσιάζονταν επιλεγμένες περιπτώσεις εφαρμογής ορθών πρακτικών από διάφορα κράτη μέλη. Η πρόταση της ΕΟΚΕ για την καθιέρωση ενός κώδικα δεοντολογίας έγινε δεκτή από την Επιτροπή.

2.5

Η σημερινή κατάσταση καταδεικνύει ότι η εταιρική σχέση με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών εξελίσσεται στα περισσότερα κράτη μέλη. Η Πολωνία, π.χ., θα μπορούσε, ως προς ορισμένα θέματα, να χρησιμεύσει ως πρότυπο καθώς οι ορθές πρακτικές της εξελίσσονται. Η εφαρμογή της εταιρικής σχέσης αποτελεί σαφώς πρόκληση για τα κράτη μέλη που προσχώρησαν τελευταία στην ΕΕ, όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία, ή που θα προσχωρήσουν σύντομα, όπως η Κροατία. Αυτό ισχύει επίσης και στην περίπτωση ορισμένων κρατών μελών που προσχώρησαν το 2004, όπως και στην περίπτωση κρατών που είναι μέλη της ΕΕ από πολλά χρόνια, όπως η Πορτογαλία και η Ελλάδα.

2.6

Υπάρχει πράγματι στους κόλπους της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών μία αυξανόμενη ανησυχία όσον αφορά την εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης. Οι προσδοκίες των πολιτών παραμένουν ανεκπλήρωτες. Εκθέσεις που έχουν καταρτιστεί σε ορισμένα κράτη μέλη καταδεικνύουν ότι παρατηρείται σήμερα μία τάση αποδυνάμωσης της συγκεκριμένης αρχής, μία μείωση της συμμετοχής σε αυτήν της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, ενώ το Συμβούλιο διαγράφει τον κώδικα δεοντολογίας. Σε ορισμένες χώρες, ο προγραμματισμός για την περίοδο 2014-20 άρχισε ήδη χωρίς οι ιδιωτικοί φορείς να προσκληθούν επισήμως. Οι δισταγμοί αυτοί του πολιτικού επιπέδου θα πρέπει να περιοριστούν, ώστε να καταστεί δυνατή η ορθή εφαρμογή του ΕΚΔΕΣ.

3.1

Σύμφωνα με τις προτάσεις της Επιτροπής για την εφαρμογή των Ταμείων του ΚΣΠ κατά την περίοδο 2014-2020, τα κράτη μέλη θα έχουν τη σαφή υποχρέωση να αναπτύσσουν εταιρικές σχέσεις. Οι σχέσεις αυτές θα υποστηρίζονται από έναν ευρωπαϊκό κώδικα δεοντολογίας σχετικά με την εταιρική σχέση (ΕΚΔΕΣ), ο οποίος θα περιλαμβάνει τους στόχους και τα κριτήρια που θα ισχύουν για την εφαρμογή των συμφωνιών εταιρικής σχέσης και θα διευκολύνει την ανταλλαγή πληροφοριών, εμπειριών και ορθών πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών. Ο ΕΚΔΕΣ πρόκειται να υιοθετηθεί από την Επιτροπή ως κατ' εξουσιοδότηση πράξη εντός 3 μηνών από την έγκριση του σχετικού Κανονισμού Κοινών Διατάξεων (ΚΚΔ).

3.2

Το ΕΕΥ της Επιτροπής αποτελεί το πρώτο βήμα για τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας της αρχής της εταιρικής σχέσης. Περιλαμβάνει 6 επικεφαλίδες και 18 αναλυτικές κατευθυντήριες γραμμές. Οι έξι επικεφαλίδες αυτές είναι οι εξής:

3.3

Πρέπει να σημειωθεί ότι ο προτεινόμενος ΕΚΔΕΣ έχει μεταφραστεί σε όλες τις γλώσσες της ΕΕ, γεγονός που θα διευκολύνει τη διάδοση και τη χρήση του.

4.1

Η ΕΟΚΕ, μετά από ρητή αίτηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ασχολήθηκε με την αρχή της εταιρικής σχέσης το 2010 (ECO/258 – Εισηγητής: ο κ. Jan Olsson) (2) και έχει υποβάλει αναλυτικές παρατηρήσεις για τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την εταιρική σχέση στη γνωμοδότησή της για τον ΚΚΔ (ECO/314 – Εισηγητής: ο κ. Ιωάννης Βαρδακαστάνης).

4.2

Η ΕΟΚΕ υποστήριξε ότι η θέσπιση ενός κώδικα ορθής πρακτικής θα πρέπει να βασίζεται σε μια σειρά από κατευθυντήριες γραμμές από τις οποίες σχεδόν όλες έχουν ληφθεί υπόψη στο ΕΕΥ της Επιτροπής:

4.3

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι οι εταιρικές σχέσεις οι οποίες προϋποθέτουν τη συμμετοχή όλων των εταίρων που απαριθμούνται στο άρθρο 5 (1) του ΚΚΔ στην προετοιμασία, στην εφαρμογή και στην εκ των υστέρων αξιολόγηση των έργων που αναλαμβάνονται στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής της ΕΕ, συμβάλλουν άμεσα στην επιτυχία των εν λόγω έργων. Επικροτεί την πρόοδο στο άρθρο 5 της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με βάση το οποίο οι εταιρικές σχέσεις καθίστανται υποχρεωτικό στοιχείο της πολιτικής συνοχής, υπενθυμίζει δε ότι η συμμετοχή των εταίρων θα πρέπει να είναι ουσιαστική σε όλα τα στάδια της χρήσης των ταμείων, πράγμα που επιβάλλεται να ισχύει και για τους εταίρους με δικαίωμα ψήφου στις επιτροπές παρακολούθησης.

4.4

Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση στην Επιτροπή των Περιφερειών για την ανάληψη κοινής δράσης με σκοπό την προάσπιση του ΕΚΔΕΣ και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να μεριμνήσουν για την ακύρωση της απόφασης διαγραφής του την οποία έλαβε το Συμβούλιο· εξάλλου, η ΕΟΚΕ υποστήριξε σθεναρά την ίδια άποψη κατά την ανεπίσημη σύνοδο Υπουργών που πραγματοποιήθηκε στη Λευκωσία στις 6 Νοεμβρίου 2012.

5.1

Το Συμβούλιο απέρριψε την πρόταση της Επιτροπής να υιοθετηθεί ένας κώδικας δεοντολογίας, πράγμα που αναμφισβήτητα θα οδηγήσει στην εξασθένηση της εφαρμογής της αρχής της εταιρικής σχέσης στην πράξη.

5.2

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρότεινε μια ουσιώδη τροπολογία για τον κώδικα δεοντολογίας που προβλέπει την προσθήκη νέας παραγράφου στο άρθρο 5 του ΚΚΔ σύμφωνα με την οποία πρέπει να τηρούνται εννέα προδιαγραφές. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει αυτή την προσέγγιση. Η εν λόγω τροποποίηση παρατίθεται πιο κάτω (3). Η ΕΟΚΕ, ωστόσο, ανησυχεί μήπως το ΕΚ κάνει διάκριση μεταξύ ιδιωτικών και δημοσίων εταίρων κι αυτό ενδέχεται να οδηγήσει σε άνιση μεταχείριση των εταίρων.

5.3

Η ΕτΠ υποστηρίζει την υιοθέτηση του ΕΚΔΕΣ και καλεί τους ενδιαφερόμενους εδαφικούς φορείς να αναπτύξουν εταιρικές σχέσεις. Τονίζει, μεταξύ άλλων, ότι θα πρέπει να συνθεωρηθούν οι ειδικές συνθήκες που ισχύουν στα επιμέρους κράτη μέλη, η σημασία των αρχών επικουρικότητας και της αναλογικότητας, καθώς και η διαδικασία της επιλογής εταίρων που υποστηρίζουν την πολυφωνία, ώστε να διασφαλιστεί και η συμμετοχή περιθωριοποιημένων ομάδων. Η ΕτΠ θέτει με τον τρόπο αυτό το ζήτημα των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων των εταίρων, κάνοντας, παράλληλα, διάκριση μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών εταίρων.

6.1

Η ευρωπαϊκή οργανωμένη κοινωνία των πολιτών φρονεί ότι η απουσία εταιρικών σχέσεων υπήρξε ένας από τους κύριους λόγους που τα αποτελέσματα των Διαρθρωτικών Ταμείων κατά την περίοδο 2007-2013 υπήρξαν περιορισμένα σε αρκετά κράτη μέλη.

6.2

Θα πρέπει να αναφέρεται με μεγαλύτερη σαφήνεια ότι η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών εκπροσωπεί το γενικό συμφέρον, από κοινού με τις δημόσιες αρχές.

6.3

Η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών αποκλείεται συχνά από μία ουσιαστική και αυθεντική εταιρική σχέση εξαιτίας των εμποδίων που θέτουν οι κανόνες συγχρηματοδότησης, ο διοικητικός φόρτος και οι ανεπαρκείς στόχοι των εθνικών επιχειρησιακών προγραμμάτων, καθώς και το γεγονός ότι δεν προβλέπεται η συμμετοχή τους στην παρακολούθηση των Ταμείων.

6.4

Η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών αναγνωρίζει τις προσπάθειες που καταβάλλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την απλοποίηση των διαδικασιών, αλλά θεωρεί ότι εξακολουθούν να είναι ανεπαρκείς για την έγκαιρη και ευχερή απορρόφηση των πόρων του ιδιωτικού τομέα υπό την ευρεία έννοια. Παραμένουν πολλά περίπλοκα ζητήματα και διοικητικά εμπόδια, η δε γραφειοκρατία θα πρέπει να περιοριστεί. Θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ακόλουθες πτυχές:

6.5

Η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών υπογραμμίζει τη σημασία της ανάπτυξης των ικανοτήτων των εταίρων και ζητά να συμπεριληφθεί στην πρόταση ένας ορισμός των ικανοτήτων. Οι ικανότητες θα πρέπει να νοούνται ως μέσα ενίσχυσης της συμμετοχής των εταίρων στην προετοιμασία, στην εφαρμογή και στην παρακολούθηση των Διαρθρωτικών Ταμείων σε όλα τα προβλεπόμενα στάδια.

6.6

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη να αναπτυχθεί μια ευρεία εταιρική σχέση που να διασφαλίζει την εκπροσώπηση ενός ευρέος φάσματος διαφορετικών συμφερόντων. Θα πρέπει να καθορισθούν σαφείς τρόποι προσδιορισμού των αρμοδιοτήτων και των καθηκόντων των διαφορετικών αυτών εταίρων.

7.1

Η αποτελεσματική εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης αποτελεί μια συνεχή διαδικασία. Η πρόταση της Επιτροπής συνιστά ένα πρώτο βήμα προς την επισημοποίηση και την κωδικοποίηση της αρχής της εταιρικής σχέσης στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της που τόσο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και η Επιτροπή των Περιφερειών υποστηρίζουν μια αποτελεσματική αρχή εταιρικής σχέσης. Η αρχή της εταιρικής σχέσης αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα του πώς η χρηστή διακυβέρνηση μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλες πολιτικές της ΕΕ, συμβάλλοντας, με τον τρόπο αυτό, στην αποτελεσματική εφαρμογή της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

7.2

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη βαθιά ανησυχία της που το Συμβούλιο επιθυμεί τον περιορισμό της αρχής της εταιρικής σχέσης και την επιστροφή στους τρέχοντες, πιο περιοριστικούς, κανόνες της περιόδου προγραμματισμού 2006-13· για τον λόγο αυτό καλεί την Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να συμβάλουν στην ανατροπή αυτής της εξέλιξης.

8.1

Καθώς ο προγραμματισμός των διαρθρωτικών ταμείων για την περίοδο 2014-2020 έχει ήδη αρχίσει σε αρκετά κράτη μέλη, είναι σημαντικό τόσο οι δημόσιες διοικήσεις όσο και η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών να αξιοποιήσουν το ΕΕΥ της Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι ο κώδικας δεοντολογίας μεταφράστηκε σε όλες τις γλώσσες της ΕΕ. Η Επιτροπή θα πρέπει να προβάλει δυναμικά τις προτάσεις της στα κράτη μέλη, σε συνεννόηση τόσο με τη δημόσια διοίκηση όσο και με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών.

8.2

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το ζήτημα της παρακολούθησης δεν έχει αναπτυχθεί επαρκώς στις προτάσεις της Επιτροπής. Ένα ευρωπαϊκό σύστημα παρακολούθησης, που θα βασίζεται σε έναν απλό κατάλογο σημείων προς έλεγχο και σε αξιολογήσεις από ομότιμους, θα πρέπει να θεσπιστεί από την Επιτροπή σε συνεργασία με τις ευρωπαϊκές οργανώσεις των ενδιαφερόμενων μερών. Η ΕΟΚΕ είναι πολύ πρόθυμη να συμμετάσχει ενεργά σε αυτή τη διαδικασία.

8.3

Ο κατάλογος σημείων προς έλεγχο θα πρέπει να βασιστεί στις ισχύουσες ελάχιστες προδιαγραφές, ιδιαίτερα όσον αφορά την επιλογή των εταίρων, τη συμμετοχή τους στα διάφορα προβλεπόμενα στάδια και την ανάπτυξη των ικανοτήτων τους. Επίσης, θα πρέπει να αξιολογείται ο τρόπος επίλυσης των συγκρούσεων συμφερόντων. Οι εν λόγω προδιαγραφές θα μπορούσαν να υποστηρίζονται με μια ανάλυση SWOT (που εστιάζεται στα πλεονεκτήματα, τις αδυναμίες, τις ευκαιρίες και τις απειλές), ώστε να μπορούν να γίνονται βελτιώσεις.

8.4

Στο πλαίσιο του συστήματος αυτού, οι ιδιωτικοί φορείς/εταίροι θα πρέπει να προβαίνουν σε έναν «έλεγχο της εταιρικής σχέσης», με βάση τον προαναφερθέντα κατάλογο σημείων προς έλεγχο. Η ΕΟΚΕ προτείνει ένα απλό σύστημα αξιολόγησης με τρία επίπεδα βαθμολόγησης: ανεπαρκής/επαρκής/εξαιρετική. Ένας τέτοιος έλεγχος θα ενισχύσει τη συμμετοχή των εταίρων στην αξιολόγηση, όπως προτείνεται στο ΕΕΥ της Επιτροπής.

8.5

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι η προτεινόμενη σε τροπολογία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου διατύπωση, στο άρθρο 5 του ΚΚΔ, «να συνεργάζονται με τους εταίρους» θα πρέπει να αντικατασταθεί με τη διατύπωση «να προβλέπουν τη συμμετοχή των εταίρων».

8.6

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την παλαιότερη θέση της ότι οι περιφέρειες που επιθυμούν να μοιραστούν την εμπειρία τους και να διαδώσουν τις ορθές πρακτικές τους θα ήταν σκόπιμο να δημιουργήσουν ένα δίκτυο «περιοχών αριστείας στην εταιρική σχέση».

8.7

Οι ορθές πρακτικές που παρουσιάζονται στο φυλλάδιο της ΕΟΚΕ «Η εταιρική σχέση είναι αμφίδρομη» εκτιμήθηκαν ευρέως· τα παραδείγματα που παρουσιάζονται θα μπορούσαν να αποδειχθούν χρήσιμα για πειραματισμούς σε άλλες χώρες (ακόμα και εάν η εταιρική σχέση χρειάζεται να προσαρμοστεί στο εκάστοτε εθνικό πλαίσιο). Η ΕΟΚΕ προτείνει το εν λόγω φυλλάδιο να επικαιροποιηθεί και να προταθεί ως αναθεωρημένη έκδοση, να συμπεριληφθούν δε σε αυτό τα διδάγματα που αποκομίστηκαν από την εφαρμογή κακών πρακτικών.

8.8

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι είναι σημαντικό οι εταίροι να συμμετέχουν, ήδη από τα πρώτα στάδια, σε έναν διάλογο στο πλαίσιο, αφενός, ενός προγράμματος εργασίας (ενημέρωση/διαβούλευση/σχέδιο συμμετοχής) και, αφετέρου, ενός ακριβούς «οδικού χάρτη», όπως πρότεινε η ΕΟΚΕ· πρόταση την οποία υποστήριξε η Επιτροπή. Η ίδια διαδικασία θα πρέπει επίσης να καθοριστεί στη σύμβαση εταιρικής σχέσης. Η ορθή εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης, όπως αυτή ορίζεται στον κώδικα δεοντολογίας, θα πρέπει να αποτελεί προϋπόθεση για την υπογραφή εκ μέρους της Επιτροπής της εκάστοτε σύμβασης εταιρικής σχέσης με τα διάφορα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ προτείνει οι πόροι που προορίζονται για τα επιχειρησιακά προγράμματα να χρησιμοποιούνται για την ενίσχυση της ανάπτυξης των ικανοτήτων των εταίρων, ώστε αυτό να λειτουργεί ως κίνητρο για την κάλυψη της εν λόγω προϋπόθεσης.

8.9

Η επιλογή των εταίρων θα πρέπει να γίνεται με βάση την «πολυφωνία στην εταιρική σχέση». Παράλληλα με τους οικονομικούς και κοινωνικούς εταίρους και τις συναφείς οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, θα πρέπει να προβλεφθεί η συμμετοχή και άλλων φορέων –π.χ. από καινοτόμους, αναδυόμενους ή περιθωριοποιημένους τομείς της κοινωνίας– οι οποίοι μάλιστα θα πρέπει να έχουν πρόσβαση, καθώς και ένα ρόλο να διαδραματίσουν, στην εταιρική σχέση. Στους συγκεκριμένους τομείς, το πρότυπο που παρέχουν οι συντονιστικές πλατφόρμες είναι πολύ χρήσιμο. Επίσης, θα πρέπει να προβλεφθεί η συμμετοχή των μικροεπιχειρήσεων (οι οποίες διαθέτουν υψηλό δυναμικό παραγωγής θέσεων εργασίας) και της κοινωνικής οικονομίας (για να δοθεί συνέχεια στην πρωτοβουλία για την κοινωνική επιχειρηματικότητα) ως οικονομικών εταίρων στην εταιρική σχέση.

8.10

Η προτεινόμενη θεματική συγκέντρωση στα προγράμματα, καθώς και άλλου τύπου στοχεύσεις των προγραμμάτων –με βάση τη γεωγραφική θέση, τις διάφορες ομάδες, τους επιμέρους κλάδους– θα διευκολύνουν την καλύτερη εστίαση και την αποτελεσματικότητα της εταιρικής σχέσης.

8.11

Το έργο των επιτροπών παρακολούθησης είναι συχνά πολύ τυπικό και δεν καλύπτει την ανάγκη ανάπτυξης μιας γνήσιας εταιρικής σχέσης. Θα πρέπει συνεπώς να συνδυαστεί με δράσεις συμβουλευτικών οργάνων, ομάδων εργασίας και άλλων μέσων εταιρικής σχέσης, προκειμένου να ενισχυθεί η διαδικασία εταιρικής σχέσης.

8.12

Χρειάζεται να αναπτυχθούν οι ικανότητες των εταίρων σε όλα τα κράτη μέλη, ώστε να μπορούν να συμβάλλουν ουσιαστικά στη διαδικασία. Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να προβλεφθεί η παροχή τεχνικής βοήθειας σε αυτούς, αλλά και η χρήση χρηματοδοτικών πόρων από τα ίδια τα κράτη μέλη.

3α.

Ο ευρωπαϊκός κώδικας δεοντολογίας πρέπει να περιγράφει, μεταξύ άλλων, τις ακόλουθες προδιαγραφές:

15.2.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/28

1.1

Η ΕΟΚΕ παροτρύνει το Συμβούλιο να δώσει νέα ώθηση στις διαπραγματεύσεις που θα καταλήξουν στη σύναψη του Προαιρετικού Πρωτοκόλλου της Σύμβασης του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (εφεξής: Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ), προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι Ευρωπαίοι με αναπηρία θα μπορούν να απολαύουν πλήρως των οφελών που απορρέουν από την εν λόγω Σύμβαση.

1.2

Η ΕΟΚΕ καλεί τους Προέδρους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, να διοργανώσουν μία δεύτερη εκδήλωση για την «Κατάσταση της Ένωσης όσον αφορά την αναπηρία», τον Δεκέμβριο του 2013, στην οποία να συμπροεδρεύσει το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία, με σκοπό την επανεξέταση της εφαρμογής της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ.

1.3

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει το γεγονός ότι η Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ περιλαμβάνει υποχρεώσεις που απαιτούν αλλαγές στη νομοθεσία και στις πολιτικές, τόσο στο επίπεδο της ΕΕ όσο και των κρατών μελών, και υποστηρίζει ότι η τρέχουσα οικονομική κατάσταση δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως άλλοθι για τυχόν καθυστέρηση της δράσης υπέρ των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία.

1.4

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να προβεί σε λεπτομερή και συμμετοχική επανεξέταση της εφαρμογής της στρατηγικής για την αναπηρία ως αναπόσπαστο στοιχείο της μελλοντικής συνολικής στρατηγικής της ΕΕ, η οποία θα περιλαμβάνει και μία αναθεώρηση της ισχύουσας νομοθεσίας, των υφιστάμενων πολιτικών και προγραμμάτων, καθώς και τη διατύπωση νέων προτάσεων.

1.5

Η ΕΟΚΕ καλεί, συνεπώς, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, να επινοήσει, μέσω της Γενικής Γραμματείας της, ένα μέσο για την εκτίμηση των επιπτώσεων της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ.

1.6

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη θέσπιση, εκ μέρους του Συμβουλίου, ενός ανεξάρτητου πλαισίου για την προώθηση, την προάσπιση και την παρακολούθηση της εφαρμογής της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ, ζητά δε να προβλεφθούν γι' αυτό ειδικές γραμμές του προϋπολογισμού, πράγμα που θα επιτρέψει στους συμμετέχοντες στο πλαίσιο να ασκούν τα καθήκοντά τους με κάθε ανεξαρτησία έναντι του σημείου επαφής.

1.7

Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα ζητήσει τη γνώμη της σχετικά με την πρότασή της για μία φιλόδοξη Ευρωπαϊκή Πράξη για την Προσβασιμότητα με το ευρύτερο δυνατό πεδίο εφαρμογής, η οποία θα περιλαμβάνει, αφενός, απαιτήσεις για τους φορείς παροχής υπηρεσιών και τους κατασκευαστές του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, προκειμένου να διασφαλίζεται η πλήρης προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρία, και, αφετέρου, έναν σαφή και εκτεταμένο ορισμό της έννοιας «προσβασιμότητα».

1.8

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι στο Ψηφιακό Θεματολόγιο της νομοθεσίας για την προσβασιμότητα συμπεριελήφθησαν δημόσιοι δικτυακοί τόποι και διαδικτυακοί τόποι που παρέχουν βασικές υπηρεσίες στο κοινό, και αναμένει με ανυπομονησία την υποβολή ισχυρής νομοθεσίας το 2012.

1.9

Η ΕΟΚΕ καλεί το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να ενισχύσουν ή να διατηρήσουν τις διατάξεις υπέρ των ατόμων με αναπηρία στους κανονισμούς των Διαρθρωτικών Ταμείων, στη διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη» (1), στους κανονισμούς των ΔΕΔ-Μ και στην πρωτοβουλία «Ορίζων 2020» (2), στο πρόγραμμα «Θεμελιώδη δικαιώματα και ιθαγένεια», καθώς και στα προγράμματα του τομέα της αναπτυξιακής συνεργασίας και της ανθρωπιστικής βοήθειας, λαμβάνοντας μέτρα που θα εξασφαλίζουν τη συμμετοχή σε αυτά ατόμων με αναπηρία, μέσω χρηματοδοτήσεων και της ανάπτυξης ικανοτήτων.

1.10

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο, να εξασφαλίσουν την ενσωμάτωση των αρχών της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ στις εξωτερικές σχέσεις και στη διεθνή συνεργασία, καθώς και στις διεθνείς εμπορικές συμφωνίες, μεριμνώντας, μεταξύ άλλων, για τον συντονισμό των θέσεων της ΕΕ και των κρατών μελών ως προς τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία στα διάφορα όργανα του ΟΗΕ.

1.11

Η ΕΟΚΕ καλεί τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα για την εφαρμογή της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ εντός της ΕΕ, μέσω μιας αναθεώρησης των πρακτικών που η ΕΕ έχει υιοθετήσει όσον αφορά την απασχόληση, τις συνθήκες εργασίας, τις προσλήψεις, την κατάρτιση, την προσβασιμότητα των διάφορων χώρων, το περιβάλλον εργασίας και τα εργαλεία επικοινωνίας, καθώς και των απαιτήσεων που ισχύουν για τους φορείς που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ.

1.12

Η ΕΟΚΕ λαμβάνει υπό σημείωση τη δέσμευση του κ. Barroso, τον Δεκέμβριο του 2011, να συζητηθεί η εφαρμογή της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ κατά τη διάρκεια συνεδρίασης του Σώματος των Επιτρόπων και των Γενικών Διευθυντών, και ζητά το θέμα αυτό να περιλαμβάνεται στην ημερήσια διάταξη κάθε χρόνο.

1.13

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την οργάνωση ενός φόρουμ εργασίας που θα συγκεντρώνει εκπροσώπους από τα κυβερνητικά σημεία επαφής, τους μηχανισμούς συντονισμού και τους ανεξάρτητους μηχανισμούς της ΕΕ και των κρατών μελών, που είναι επιφορτισμένοι με την εφαρμογή της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ, καθώς και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών, και εκδηλώνει το ενδιαφέρον της να συμμετάσχει στις μελλοντικές συνεδριάσεις του.

1.14

Η ΕΟΚΕ αναμένει με ανυπομονησία να συμβάλει, με γνωμοδότησή της, στην έκθεση που η ΕΕ θα υποβάλει το 2013 στην Επιτροπή του ΟΗΕ σχετικά με τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία.

1.15

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα πρέπει να λάβει τα κατάλληλα μέτρα: για την εφαρμογή της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ εντός της ΕΟΚΕ και τη συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτήν, ενθαρρύνοντας την πρόσληψη ατόμων με αναπηρία στην ΕΟΚΕ· την διασφάλιση ότι κατά τη διαδικασία πρόσληψης δεν θα ασκούνται διακρίσεις κατά των ατόμων με αναπηρία· τη βελτίωση των δυνατοτήτων πρόσβασης σε κτήρια, δικτυακούς τόπους, εργαλεία ΤΠΕ και έγγραφα· την πρόβλεψη των κατάλληλων προσαρμογών για τους υπαλλήλους, τα μέλη και τους εμπειρογνώμονες· τη διοργάνωση προγραμμάτων κατάρτισης για το προσωπικό της· την σύνταξη, μεταξύ άλλων, ενός φυλλαδίου για τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ· καθώς και την ενσωμάτωση της διάστασης της αναπηρίας στις δραστηριότητες της.

1.16

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη μιας συστηματικής εφαρμογής και παρακολούθησης της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ εκ μέρους των οργάνων της ΕΕ, και συνεπώς αναλαμβάνει τη δέσμευση να δημιουργήσει μια διευθύνουσα επιτροπή για την εφαρμογή και την παρακολούθηση της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ. Η εν λόγω επιτροπή θα καλεί τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να υποβάλλουν έκθεση σχετικά με το έργο τους στον συγκεκριμένο τομέα και να συγκεντρώνουν αντιδράσεις ατόμων με αναπηρία, μέσω των αντιπροσωπευτικών τους οργανώσεων, καθώς και εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών, προκειμένου να διαμορφώνεται μια ανεξάρτητη γνώμη σχετικά με την πρόοδο της εφαρμογής της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ.

1.17

Η ΕΟΚΕ προτείνει να διοργανωθεί μια συνάντηση στην οποία να συμμετάσχουν εκπρόσωποι των εθνικών οικονομικών και κοινωνικών συμβουλίων, των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και των εθνικών ιδρυμάτων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, με θέμα με την εφαρμογή της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ.

1.18

Η ΕΟΚΕ καλεί τους κοινωνικούς εταίρους να συμπεριλάβουν το ζήτημα της εφαρμογής της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ στις συλλογικές διαπραγματεύσεις, με βάση κατευθυντήριες γραμμές που θα συμφωνηθούν.

2.1

Στα άτομα με αναπηρία περιλαμβάνονται τα άτομα με μακροχρόνιες σωματικές, ψυχικές, νοητικές ή αισθητηριακές αναπηρίες οι οποίες, σε συνδυασμό με διάφορα εμπόδια, δυσχεραίνουν ενδεχομένως την πλήρη και ουσιαστική συμμετοχή των ατόμων αυτών στην κοινωνία σε ισότιμη βάση με τα άλλα άτομα.

2.2

Σήμερα υπάρχουν 80 εκατομμύρια άτομα με αναπηρία στην Ευρώπη, σύμφωνα δε με τα στοιχεία της Eurostat, τα άτομα αυτά είναι δύο έως τρεις φορές πιο πιθανό να είναι άνεργα από ό,τι τα άτομα χωρίς αναπηρία. Εξάλλου, μόνον το 20 % των ατόμων με σοβαρή αναπηρία εργάζονται, σε σύγκριση με το 68 % των ατόμων χωρίς αναπηρία. Τα άτομα με αναπηρία έχουν 50 % λιγότερες πιθανότητες να φθάσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, σε σχέση με τα άτομα χωρίς αναπηρία που έχουν 50 % περισσότερες πιθανότητες. Μόνον το 38 % των ατόμων με αναπηρία ηλικίας 16-34 ετών έχει εισόδημα από εργασία, αντί του 64 % στην περίπτωση των ατόμων χωρίς αναπηρία.

2.3

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τη γνωμοδότησή της για την «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Ευρωπαϊκή στρατηγική για την αναπηρία 2010-2020: Ανανέωση της δέσμευσης για μια Ευρώπη χωρίς εμπόδια» (3) και τη διερευνητική γνωμοδότησή της με θέμα «Νέοι με αναπηρία: απασχόληση, ένταξη και συμμετοχή στην κοινωνία» (4).

2.4

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ και το προαιρετικό της Πρωτόκολλο, υιοθετήθηκαν στις 13 Δεκεμβρίου 2006 στην έδρα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, άνοιξαν προς υπογραφή στις 30 Μαρτίου 2007 και τέθηκαν σε ισχύ στις 3 Μαΐου 2008.

2.5

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ χαίρει ευρείας διεθνούς στήριξης και μέχρι σήμερα έχει υπογραφεί από 154 συμβαλλόμενα μέρη και κυρωθεί από 125. Το προαιρετικό πρωτόκολλο έχει υπογραφεί από 90 συμβαλλόμενα μέρη μέχρι σήμερα και έχει κυρωθεί από 76. Και τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ έχουν προσυπογράψει τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ και 24 από αυτά έχουν ήδη προβεί στην κύρωσή της.

2.6

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ αποτελεί ένα πλήρες μέσο προάσπισης των δικαιωμάτων του ανθρώπου το οποίο καλύπτει τα ατομικά, πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και μορφωτικά δικαιώματα. Επιβεβαιώνει εκ νέου ότι όλα τα άτομα με αναπηρία θα πρέπει να απολαύουν πλήρως των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών.

2.7

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ καλύπτει όλα τα άτομα με αναπηρία και αναγνωρίζει ρητά ότι οι πολλαπλές διακρίσεις που βασίζονται ταυτόχρονα στην αναπηρία και σε άλλους παράγοντες –όπως η εθνική καταγωγή, το φύλο ή η οικονομική κατάσταση– αποτελούν σοβαρό πρόβλημα το οποίο μπορεί να αντιμετωπιστεί αποκλειστικά και μόνον μέσω της υιοθέτησης μιας πολυτομεακής προσέγγισης που θα λαμβάνει υπόψη τα διάφορα αίτια του σύνθετου αυτού τύπου άσκησης διακρίσεων.

2.8

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ περιλαμβάνει διατάξεις σχετικά, μεταξύ άλλων, με τα εξής θέματα: ισότητα και απαγόρευση των διακρίσεων, προσβασιμότητα, δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και ιθαγένεια, πρόσβαση στη δικαιοσύνη, απαγόρευση άσκησης βίας, ανεξάρτητη διαβίωση και ένταξη στην κοινότητα, δικαίωμα στην οικογενειακή ζωή, ατομική κινητικότητα, εκπαίδευση, απασχόληση, υγεία, κοινωνική προστασία, διεθνής συνεργασία, πολιτική προστασία· προβλέπει, επίσης, τη συμμετοχή στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων ατόμων με αναπηρία, μέσω των αντιπροσωπευτικών οργανώσεών τους, και αναγνωρίζει, επιπλέον, και τα δικαιώματα των γυναικών και των παιδιών με αναπηρία.

2.9

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ εισάγει μία αλλαγή προτύπου, αντιμετωπίζοντας τα άτομα με αναπηρία όχι ως «αντικείμενα» φιλανθρωπίας ή θεραπευτικής αγωγής, αλλά ως «υποκείμενα» με δικαιώματα, ικανά να διεκδικούν την τήρησή τους και να λαμβάνουν αποφάσεις ζωής οι οποίες βασίζονται σε ελεύθερη και εν επιγνώσει συναίνεση. Η αποκατάσταση του δικαιώματος λόγου, η διεύρυνση των επιλογών και η αύξηση των ευκαιριών αποτελούν βασικά θέματα της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ.

2.10

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ αποσαφηνίζει και επεξηγεί τους τρόπους με τους οποίους όλες οι κατηγορίες δικαιωμάτων του ανθρώπου ισχύουν εξίσου για τα άτομα με αναπηρία και προσδιορίζει τους τομείς στους οποίους είναι απαραίτητο να γίνουν αλλαγές, ώστε να διασφαλίζεται η αποτελεσματική άσκηση και προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία.

2.11

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑ αποτελεί την πρώτη σύμβαση για τα ανθρώπινα δικαιώματα που μπορεί να υπογραφεί από οργανισμούς περιφερειακής ολοκλήρωσης, όπως η ΕΕ, και εφιστά την προσοχή στην απόφαση του Συμβουλίου της 26ης Νοεμβρίου 2009, με βάση την οποία η Ευρωπαϊκή Κοινότητα συνήψε την Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ (5) και η οποία ορίζει την Επιτροπή ως το σημείο επαφής για τα θέματα που άπτονται της τήρησης της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ.

2.12

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η απόφαση περιλαμβάνει έναν κατάλογο των τομέων που εμπίπτουν στις αποκλειστικές ή στις συντρέχουσες αρμοδιότητες της Ένωσης: ο κατάλογος αυτός έχει εξελικτικό χαρακτήρα και προβλέπεται να επεκταθεί συν τω χρόνω. Στους τομείς αποκλειστικής αρμοδιότητας περιλαμβάνονται η συμβατότητα των κρατικών ενισχύσεων με την κοινή αγορά και το κοινό δασμολόγιο. Στους τομείς συντρέχουσας αρμοδιότητας περιλαμβάνονται οι δράσεις για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω αναπηρίας, η ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων, προσώπων, υπηρεσιών και κεφαλαίων· η γεωργία· οι σιδηροδρομικές, οδικές, θαλάσσιες και αεροπορικές μεταφορές· η φορολογία· η εσωτερική αγορά· η ίση αμοιβή ανδρών και γυναικών εργαζομένων για την παροχή εργασίας ίσης αξίας· η πολιτική για τα διευρωπαϊκά δίκτυα· οι στατιστικές.

2.13

Η ΕΟΚΕ λαμβάνει υπόψη τον κώδικα δεοντολογίας που υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο, τα κράτη μέλη και την Επιτροπή (6) με σκοπό τη θέσπιση εσωτερικών ρυθμίσεων, ο οποίος καλύπτει διάφορες πτυχές της εφαρμογής της Σύμβασης, καθώς και θέματα όπως: η εκπροσώπηση του Συμβουλίου, των κρατών μελών και της Επιτροπής στα όργανα που θεσπίζονται με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ· οι διαδικασίες που ισχύουν για την κατάρτιση της έκθεσης της ΕΕ προς την επιτροπή του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία· και η διαδικασία μέσω της οποίας θα διαμορφωθεί ένα πλαίσιο για την παρακολούθηση ενός ή περισσοτέρων μηχανισμών στους οποίους θα συμμετέχει η κοινωνία των πολιτών.

3.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, προβαίνοντας στη σύναψη της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ στις 23 Δεκεμβρίου 2010, κατέστη, για πρώτη φορά στην ιστορία της, συμβαλλόμενο μέρος μιας διεθνούς σύμβασης για τα δικαιώματα του ανθρώπου. Αναγνωρίζει τον ηγετικό ρόλο που η ΕΕ και τα κράτη μέλη της διαδραματίζουν, από κοινού με το ευρωπαϊκό κίνημα για την αναπηρία (μέσω του Ευρωπαϊκού Φόρουμ των Ατόμων με Αναπηρία), στην κατάρτιση της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ, και θεωρεί ότι η ΕΕ έχει ιδιαίτερη ευθύνη να ενισχύσει τις προσπάθειες για την εφαρμογή και παρακολούθηση της τήρησης της Σύμβασης, θα πρέπει δε να αποτελέσει ένα πρότυπο για τους άλλους στον κόσμο.

3.2

Η ΕΟΚΕ παροτρύνει το Συμβούλιο να δώσει νέα ώθηση στις διαπραγματεύσεις που θα καταλήξουν στη σύναψη του Προαιρετικού Πρωτοκόλλου της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ, πράγμα που θα επιτρέψει, αφενός, σε άτομα ή ομάδες να υποβάλλουν καταγγελίες στην επιτροπή του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ –όταν κάθε άλλο μέσο έννομης προστασίας εντός της ΕΕ έχει εξαντληθεί, όπως πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2008– και, αφετέρου, να αποφευχθεί το ενδεχόμενο να υπάρξουν κενά στην προστασία των ατόμων με αναπηρία, να καλυφθούν δε τα ήδη υπάρχοντα, στις περιπτώσεις παραβίασης των δικαιωμάτων των εν λόγω ατόμων σε τομείς που υπάγονται στην αρμοδιότητα της ΕΕ.

3.3

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εξετάσει το ενδεχόμενο κύρωσης άλλων συμβάσεων για τα δικαιώματα του ανθρώπου, όπως η Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού και η Σύμβαση για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών, συμπεριλαμβανομένων των προαιρετικών πρωτοκόλλων. Ζητά από την ΕΕ να συμμετάσχει στις συζητήσεις που διεξάγονται σήμερα στους κόλπους της ομάδας εργασίας ανοιχτής σύνθεσης του ΟΗΕ που εξετάζει το ζήτημα της κατάρτισης μιας νέας θεματικής Σύμβασης του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ηλικιωμένων και να διασφαλίσει ότι το έργο της ευθυγραμμίζεται πλήρως με την Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ.

3.4

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι, ως συμβαλλόμενο μέρος της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να συμμορφώνεται με όλες τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτήν στο μέτρο των αρμοδιοτήτων της, συμπεριλαμβανομένης της υποχρέωσης της υποβολής έκθεσης, σε περιοδική βάση, στην επιτροπή του ΟΗΕ που είναι αρμόδια για τη Σύμβαση για τα ΔΑΑ.

3.5

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι τα άρθρα 10 και 19 της ΣλΕΕ και τα άρθρα 21 και 26 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνιστούν σαφείς αναφορές στην προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία (7).

3.6

Η ΕΟΚΕ καλεί τα ευρωπαϊκά όργανα να προβούν στη θέσπιση νομοθετικών ρυθμίσεων και στη χάραξη πολιτικών και προγραμμάτων που θα συμμορφώνονται πλήρως με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ ως προς τα θέματα που εμπίπτουν στις αποκλειστικές και στις συντρέχουσες αρμοδιότητες της Ένωσης και να αναθεωρήσουν την υφιστάμενη νομοθεσία και τις πολιτικές της Ένωσης στον τομέα αυτό, ώστε να διασφαλιστεί ότι όλα τα άτομα με αναπηρία στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα απολαύουν πλήρους προστασίας.

3.7

Η ΕΟΚΕ καλεί τους Προέδρους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να διοργανώσουν, σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Φόρουμ των Ατόμων με Αναπηρία, μία δεύτερη εκδήλωση για την «Κατάσταση της Ένωσης όσον αφορά την αναπηρία», τον Δεκέμβριο του 2013, με έμφαση στην εφαρμογή της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ (8).

3.8

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την διοργάνωση εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, από κοινού με το Ευρωπαϊκό Φόρουμ των Ατόμων με Αναπηρία, ενός Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ατόμων με αναπηρία τον Δεκέμβριο του 2012, στο πλαίσιο της συμβολής του στην έκθεση της ΕΕ προς την επιτροπή του ΟΗΕ που είναι αρμόδια για τη Σύμβαση για τα ΔΑΑ.

3.9

Η ΕΟΚΕ καλεί τα ευρωπαϊκά όργανα να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα για την τήρηση της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ. Σε αυτά περιλαμβάνονται:

4.1

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει, με το ψήφισμά της τής 21ης Σεπτεμβρίου 2011, την ευρωπαϊκή στρατηγική για την αναπηρία κατά την περίοδο 2010-2020, ως θεμελιώδες μέσο πολιτικής που διασφαλίζει την εφαρμογή της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και ταυτόχρονα ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διασφαλίσει ότι τόσο η ισχύουσα όσο και μία δευτερεύουσα μελλοντική νομοθεσία θα τηρούν τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ και θα προβλέπουν τη συμμετοχή και δραστηριοποίηση των ατόμων με αναπηρία (9).

4.2

Η ΕΟΚΕ ζητά να προβλεφθεί μία διεξοδική και συμμετοχική αναθεώρηση της εφαρμογής της στρατηγικής για τα άτομα με αναπηρία, μέσω, μεταξύ άλλων, του καθορισμού νέων σκοπών και στόχων.

4.3

Η ΕΟΚΕ καλεί το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να ενσωματώσουν την εφαρμογή της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ, διασφαλίζοντας ότι ούτε ένα ευρώ δεν θα δαπανάται για έργα ή υποδομές που δεν εξασφαλίζουν την πρόσβαση σε αυτά των ατόμων με αναπηρία.

4.4

Η ΕΟΚΕ καλεί το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο:

4.5

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δημιουργήσει έναν μηχανισμό που να επιβραβεύει την αριστεία στον τομέα της συμμόρφωσης έργων που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ με την Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ, πιο συγκεκριμένα μάλιστα την ανάπτυξη λύσεων που εξασφαλίζουν την πρόσβαση και την συμμετοχή σε αυτά ατόμων με αναπηρία.

4.6

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τις προβλέψεις για τα άτομα με αναπηρία που περιλαμβάνονται, αφενός, στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» –ιδιαίτερα δε την αναφορά σε «Κοινωνίες χωρίς αποκλεισμούς» (τρίτη προτεραιότητα)– και, αφετέρου, στο ψηφιακό θεματολόγιο, και ζητά να διασφαλιστεί η ενσωμάτωση της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ σε όλες τις εμβληματικές πρωτοβουλίες.

4.7

Η ΕΟΚΕ ανησυχεί για τον αρνητικό αντίκτυπο που τα μέτρα λιτότητας που εφαρμόζονται σήμερα σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ έχουν, μεταξύ άλλων, στα άτομα με αναπηρία και στις οικογένειές τους, με αποτέλεσμα την επιδείνωση των φαινομένων του κοινωνικού αποκλεισμού, της άσκησης διακρίσεων, της άνισης μεταχείρισης και της ανεργίας, τονίζει δε ότι η κρίση δεν θα πρέπει να χρησιμεύσει ως άλλοθι για τη μετάθεση, σε μεταγενέστερη φάση, της θέσης σε εφαρμογή της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ.

4.8

Η ΕΟΚΕ καλεί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να υιοθετήσει μία πραγματική στρατηγική για την ανάπτυξη η οποία να προβλέπει τη λήψη μέτρων υπέρ των μειονεκτουσών ομάδων, όπως τα άτομα με αναπηρία, συμπεριλαμβανομένων μέτρων που να οδηγούν, αφενός, σε αύξηση των ευκαιριών απασχόλησης – μέσω της προώθησης υπηρεσιών που προάγουν την αυτόνομη διαβίωση και τη συμμετοχή στην τοπική κοινότητα– και, αφετέρου, στη δημιουργία υποδομών με εύκολη πρόσβαση· εξάλλου, θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη η κατάσταση των ατόμων που καθίστανται ανάπηρα σε μεγάλη ηλικία.

4.9

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να λάβουν μέτρα που να διασφαλίζουν την πρόσβαση στην αγορά εργασίας των ατόμων με αναπηρία, όπως φορολογικά κίνητρα για τις επιχειρήσεις, μέτρα προώθησης της επιχειρηματικότητας, δυνατότητες ευελιξίας για τους εργαζομένους σε σχέση με τη θέση εργασίας τους, μέτρα για την εξασφάλιση της ίσης πρόσβασης όλων στην κοινωνική προστασία και αναγνώριση σε όλους των δικαιωμάτων των εργαζομένων.

4.10

Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα ζητήσει τη γνώμη της σχετικά με την πρότασή της για μία φιλόδοξη Ευρωπαϊκή Πράξη για την Προσβασιμότητα με το ευρύτερο δυνατό πεδίο εφαρμογής, η οποία θα περιλαμβάνει, αφενός, απαιτήσεις για τους φορείς παροχής υπηρεσιών και τους κατασκευαστές του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, προκειμένου να διασφαλίζεται η πλήρης προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρία, και, αφετέρου, έναν σαφή και εκτεταμένο ορισμό της έννοιας «προσβασιμότητα», ο οποίος να καλύπτει τόσο το εικονικό όσο και το δομημένο περιβάλλον, να διασφαλίζει τη διαλειτουργικότητα και τη συμβατότητα με υποβοηθητικές τεχνολογίες και να συνδέεται με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.

4.11

Η ΕΟΚΕ καλεί το Συμβούλιο να συνεχίσει το έργο της κατάρτισης μιας πρότασης οδηγίας που να διασφαλίζει την τήρηση της αρχής της ίσης μεταχείρισης των ατόμων ανεξάρτητα από το φύλο, τη θρησκεία ή τις πεποιθήσεις, την αναπηρία, την ηλικία ή τον γενετήσιο προσανατολισμό, και να μεριμνήσει για την ευθυγράμμισή της με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ, μέσω της ενσωμάτωσης σε αυτήν συγκεκριμένου ορισμού της αναπηρίας και των διακρίσεων στις οποίες αυτή οδηγεί· της απαγόρευσης των διακρίσεων όσον αφορά την πρόσβαση σε χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές υπηρεσίες· της διασφάλισης της πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία στην εκπαίδευση· και του σαφούς διαχωρισμού της έννοιας των κατάλληλων διευκολύνσεων για τη διασφάλιση της εξατομικευμένης πρόσβασης από την έννοια της προσβασιμότητας που συνεπάγεται υποχρεώσεις πρόβλεψης σε επίπεδο ομάδων.

4.12

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι οι ανάγκες των ατόμων με αναπηρία θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη σε όλα τα προγράμματα, τις στρατηγικές και τις πολιτικές που καταρτίζονται στο επίπεδο της ΕΕ και τα οποία αφορούν γυναίκες, παιδιά ή ομάδες που αντιμετωπίζουν κοινωνικό αποκλεισμό, όπως εθνοτικές ή θρησκευτικές μειονότητες, ομοφυλόφιλοι άνδρες και γυναίκες και ηλικιωμένα άτομα.

4.13

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί η μεγαλύτερη δυνατή συμφωνία με τις εσωτερικές ρυθμίσεις και πολιτικές της ΕΕ, μέσω της ενσωμάτωσης των αρχών της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ στις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ και στην αναπτυξιακή και ανθρωπιστική βοήθεια που παρέχει, με τη βοήθεια, μεταξύ άλλων, ειδικών κατευθυντήριων γραμμών.

4.14

Πιο συγκεκριμένα, η ΕΟΚΕ ζητά από την ΕΕ να συντονίσει τη θέση της με αυτήν των κρατών μελών στις συζητήσεις που διεξάγονται στους κόλπους του ΟΗΕ και έχουν αντίκτυπο στα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, διασφαλίζοντας π.χ. ότι η θέση που θα λάβει η ΕΕ στο πλαίσιο που θα διαμορφωθεί μετά την ολοκλήρωση της περιόδου των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας, θα έχει ενσωματώσει τα ανθρώπινα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και ότι η αναθεώρηση της τετραετούς ολοκληρωμένης πολιτικής του ΟΗΕ θα περιλαμβάνει αναφορά στα άτομα με αναπηρία.

4.15

Η ΕΟΚΕ ζητά από την ΕΕ να διευρύνει τη δέσμευση που έχει αναλάβει έναντι της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ και σε άλλα τρέχοντα πολυμερή φόρα, όπως π.χ. στις διαπραγματεύσεις που διεξάγει σήμερα η Παγκόσμια Οργάνωση Πνευματικής Ιδιοκτησίας με αντικείμενο τη μεταρρύθμιση και την ελευθέρωση της νομοθεσίας περί πνευματικής ιδιοκτησίας.

4.16

Η ΕΟΚΕ επαινεί το έργο που έχει επιτελεστεί μέχρι σήμερα στο πλαίσιο της ανταλλαγής απόψεων πολιτικής που προβλέπει το Νέο Διατλαντικό Θεματολόγιο μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ με θέμα τη μεταρρύθμιση της πολιτικής για τα άτομα με αναπηρία, ενόψει δε της επικείμενης κύρωσης της Σύμβασης εκ μέρους των ΗΠΑ, ζητά να εξεταστεί το ενδεχόμενο περαιτέρω ενίσχυσης του διατλαντικού διαλόγου σχετικά με την πολιτική για τα άτομα με αναπηρία, ώστε να προωθηθεί περαιτέρω η διαδικασία γενικής μεταρρύθμισης της σχετικής πολιτικής.

4.17

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξασφαλίσει ότι οι αρμόδιες υπηρεσίες κάθε Γενικής Διεύθυνσης θα αναλάβουν να ενσωματώνουν τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ στις πολιτικές και τις νομοθετικές ρυθμίσεις της ΕΕ, ήδη κατά το στάδιο της χάραξης και της κατάρτισης τους.

4.18

Η ΕΟΚΕ καλεί τη Γενική Γραμματεία της Επιτροπής να αναπτύξει ένα μέσο ανάλυσης του αντίκτυπου της τήρησης των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία και να συμπεριλάβει μία ενότητα για τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ στα προγράμματα κατάρτισης του νεοπροσληφθέντος προσωπικού και στα προγράμματα επανεκπαίδευσης.

4.19

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι, σύμφωνα με την παράγραφο (ξ) του Προοιμίου και την παράγραφο 3 του άρθρου 4 της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ «τα άτομα με αναπηρία θα πρέπει να έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για τις πολιτικές και τα προγράμματα, συμπεριλαμβανομένων αυτών που τα αφορούν άμεσα» και καλεί τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τις εθνικές κυβερνήσεις των κρατών μελών να θεσπίσουν τις κατάλληλες διαδικασίες.

5.1

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι το άρθρο 33, παράγραφος 2, της Σύμβασης υποχρεώνει τα συμβαλλόμενα μέρη να καθορίζουν ή να θεσπίζουν, εντός του κράτους μέλους, έναν ή περισσότερους ανεξάρτητους μηχανισμούς «για να προωθήσουν, να διασφαλίσουν και να εποπτεύσουν την εφαρμογή της […] Σύμβασης».

5.2

Η ΕΟΚΕ καλεί το Συμβούλιο να προβεί επισήμως, μέσω απόφασης, στη σύσταση ενός τέτοιου πλαισίου.

5.3

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι κατά τον καθορισμό ή την θέσπιση ενός μηχανισμού αυτού του είδους, τα συμβαλλόμενα κράτη πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το καθεστώς και τη λειτουργία των εθνικών οργανισμών προστασίας και προαγωγής των δικαιωμάτων του ανθρώπου.

5.4

Η ΕΟΚΕ ζητά, ειδικότερα, το εν λόγω πλαίσιο να είναι ανεξάρτητο από τα σημεία επαφής και τον μηχανισμό συντονισμού που έχουν θα οριστεί εντός της ΕΕ, καθώς και να καθοριστεί μία εντολή για κάθε φορέα του πλαισίου και να προβλεφθούν πόροι που να επιτρέπουν στους φορείς αυτούς να εκτελούν τα καθήκοντά τους.

5.5

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι είναι απαραίτητο να θεσπιστούν σαφείς κανόνες για τη διαρθρωμένη διαβούλευση των φορέων του πλαισίου ανάλογα με τις αρμοδιότητές τους, κυρίως όσον αφορά την κατάρτιση νομοθεσίας.

5.6

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι σύμφωνα με το άρθρο 33, παράγραφος 3, της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ, η κοινωνία των πολιτών, ιδιαίτερα δε τα άτομα με αναπηρία και οι οργανώσεις που τα εκπροσωπούν, πρέπει να συνεργάζονται και να συμμετέχουν πλήρως στη διαδικασία παρακολούθησης, συμπεριλαμβανομένων των σημείων επαφής και του μηχανισμού συντονισμού που θα έχει ορίσει το Συμβούλιο για την εφαρμογή της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ.

5.7

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι το Ευρωπαϊκό φόρουμ για την αναπηρία, το οποίο αποτελεί την ευρωπαϊκή κεντρική οργάνωση που εκπροσωπεί 80 εκατομμύρια πολίτες με αναπηρία στην Ευρώπη, θα πρέπει να συμμετέχει στην παρακολούθηση σε ευρωπαϊκή κλίμακα της εφαρμογής της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ, καθώς και σε όλες τις διαδικασίες χάραξης πολιτικής και λήψης αποφάσεων, στο ευρωπαϊκό επίπεδο, που αφορούν τη ζωή των ατόμων με αναπηρία.

5.8

Η ΕΟΚΕ έχει την πεποίθηση ότι οι εταιρικές σχέσεις αποτελούν ένα μέσο που επιτρέπει την διασφάλιση μιας βιώσιμης οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, πρέπει δε να βασίζονται σε μία μακροπρόθεσμη προοπτική πραγματικής συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών που, μεταξύ άλλων, θα προβλέπει τη συνεχή ανάπτυξη των ικανοτήτων των εταίρων, καθώς και πόρους επαρκείς για τη συμμετοχή τους (13).

5.9

Η ΕΟΚΕ ζητά από την ΕΕ να συμπεριλάβει, στο μελλοντικό χρηματοδοτικό της πρόγραμμα «Θεμελιώδη δικαιώματα και ιθαγένεια», πόρους για την υποστήριξη της εφαρμογής της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ, μεταξύ άλλων δε για την εξασφάλιση της δημιουργίας ικανοτήτων και την επαρκή κάλυψη των αναγκών των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων των ατόμων με αναπηρία.

5.10

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τη σημασία του ορισμού ενός ευρωπαϊκού πλαισίου συμβατού με την Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ, ώστε οι χώρες εκτός ΕΕ, ιδιαίτερα δε αυτές που ανήκουν σε περιφερειακές οργανώσεις, να μπορούν, π.χ., να αναγνωρίζουν το εν λόγω ευρωπαϊκό πλαίσιο ως υπόδειγμα.

5.11

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η ΕΕ πρέπει να υποβάλει την πρώτη περιοδική της έκθεση στην επιτροπή του ΟΗΕ που είναι αρμόδια για τη Σύμβαση για τα ΔΑΑ πριν από τις αρχές του 2013 και ευελπιστεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα ζητήσει τη γνώμη της κατά την κατάρτισή της, στο πλαίσιο της οποίας προβλέπεται ευρεία διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους φορείς, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνίας των πολιτών, ιδιαίτερα δε των εκπροσώπων του κινήματος υπέρ των ατόμων με αναπηρίες.

5.12

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει όλες τις δράσεις που προτείνουν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Eurostat για τη βελτίωση και την ενίσχυση της συλλογής στοιχείων και αναλυτικών στατιστικών και δεικτών για την αναπηρία, με σκοπό την ανάπτυξη αποτελεσματικότερων πολιτικών και τη βελτίωση της παρακολούθησης της εφαρμογής τους. Η ΕΟΚΕ προσβλέπει στη δημοσίευση των στοιχείων της έρευνας του 2011 για το ευρωπαϊκό εργατικό δυναμικό εκ μέρους της σχετικής ενότητας ad hoc και ενθαρρύνει την Επιτροπή, την Eurostat, τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και τα κράτη μέλη, να περιλαμβάνουν συστηματικά τα θέματα που άπτονται της αναπηρίας σε όλες τις βασικές έρευνες, να αναπτύξουν δε εξειδικευμένες έρευνες και δείκτες που να επιτρέπουν την μέτρηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ ατόμων με αναπηρία και των φραγμών που τίθενται στην καθημερινή ζωή τους, καθώς και τη μέτρηση του αντίκτυπου των μέσων πολιτικής που έχουν σχεδιαστεί ακριβώς για την άρση των εν λόγω φραγμών.

5.13

Η ΕΟΚΕ παροτρύνει την ΕΕ και τα κράτη μέλη να διοργανώσουν εκστρατείες ευαισθητοποίησης ως προς τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη Σύμβαση του ΟΗΕ τα ΔΑΑ, οι οποίες να απευθύνονται στις δημόσιες αρχές όλων των επιπέδων, στις ιδιωτικές εταιρείες, τα μέσα ενημέρωσης, τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα, τα σχολεία, τις κοινωνικές και τις υγειονομικές υπηρεσίες.

5.14

Η ΕΟΚΕ καλεί όλα τα κράτη μέλη να μεριμνήσουν για την τήρηση της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ στα διάφορα επίπεδα λήψης αποφάσεων, μέσω της ενσωμάτωσης των διατάξεών της στη νομοθεσία, τις πολιτικές και τις διοικητικές αποφάσεις και της ανάπτυξης σχεδίων δράσης για τα άτομα με αναπηρία που να είναι συμβατά με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ.

5.15

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την ανάπτυξη εταιρικών σχέσεων μεταξύ συνδικαλιστικών ενώσεων, οργανώσεων εργοδοτών, οργανώσεων κοινωνικής οικονομίας και οργανώσεων ατόμων με αναπηρία, με σκοπό την προώθηση της πρόσβασης στην απασχόληση των ατόμων με αναπηρία κατά τρόπο που να είναι συμβατός με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ.

6.1

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι θα πρέπει να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για την εφαρμογή της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ στο εσωτερικό του οργάνου και να διασφαλιστεί η συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτήν. Τα μέτρα αυτά θα μπορούσαν, μεταξύ άλλων, να καλύπτουν τους εξής τομείς:

6.2

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι το θέμα των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία θα πρέπει να διαπερνά κατά τρόπο εγκάρσιο όλες τις γνωμοδοτήσεις που έχουν αντίκτυπο στη ζωή των ατόμων με αναπηρία.

6.3

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι τα δικαιώματα που περιλαμβάνονται στη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στις εργασίες όλων των τμημάτων της, δεδομένου ότι άπτονται όλων των τομέων κοινωνικής, μορφωτικής και οικονομικής δραστηριότητας.

6.4

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει σχετικά ότι είναι απαραίτητο να συσταθεί μία διευθύνουσα επιτροπή για την εφαρμογή και παρακολούθηση της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ. Η εν λόγω επιτροπή θα καλεί τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να υποβάλλουν εκθέσεις για το έργο τους και θα συγκεντρώνει τις απόψεις της κοινωνίας των πολιτών, ειδικότερα δε του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία ως του οργάνου που εκπροσωπεί τα άτομα με αναπηρία, με σκοπό να λαμβάνονται αυτές υπόψη κατά την κατάρτιση και παρουσίαση της εκάστοτε έκθεσης της ΕΕ στην Επιτροπή για τα ΔΑΑ. Με τη συμμετοχή των διαφόρων αυτών μερών, η διευθύνουσα επιτροπή θα είναι σε θέση να διαμορφώνει μία ανεξάρτητη εικόνα της προόδου που σημειώνεται στον τομέα της εφαρμογής της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ.

6.5

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τον ρόλο που η ίδια διαδραματίζει στην ενίσχυση της δημοκρατικής νομιμότητας της ΕΕ, καθώς δίνει έμφαση στη συμμετοχική δημοκρατία και στον ρόλο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

6.6

Η ΕΟΚΕ ζητά να συσταθεί ένα όργανο για την ενθάρρυνση και τον συντονισμό του διαλόγου μεταξύ, αφενός, των οργάνων της ΕΕ και, αφετέρου, των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών με αντικείμενο την τήρηση της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΔΑΑ στο ευρωπαϊκό επίπεδο.

6.7

Η ΕΟΚΕ προσφέρεται να συνεισφέρει με γνωμοδότησή της στην έκθεση που θα υποβάλει η ΕΕ στην επιτροπή του ΟΗΕ σχετικά με τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία.

15.2.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/36

1.1

Η ψυχική υγεία είναι ένα βασικό συστατικό της ποιότητας ζωής και της ευημερίας όλων των ανθρώπων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ορίζει την ψυχική υγεία ως «μια κατάσταση ευεξίας στην οποία το άτομο πραγματοποιεί τις δυνατότητές του, μπορεί να αντιμετωπίσει τα κανονικά άγχη της ζωής, μπορεί να εργαστεί παραγωγικά και γόνιμα, και είναι σε θέση να συμβάλει στην κοινότητά του« (1). Τούτο δεν μπορεί να γίνει πλήρως αντιληπτό με βάση οικονομικά στοιχεία όπως το ΑΕΠ. Η τρέχουσα κρίση έχει βυθίσει εκατομμύρια ανθρώπους σε υπαρξιακή αγωνία, κρίση αξιών και ανεργία, στοιχεία που αυξάνουν τον κίνδυνο αυτοκτονίας. Πλέον, η διασφάλιση της ψυχολογικής σταθερότητας, και όχι τα αφηρημένα οικονομικά ζητήματα, κατέχει κεντρική σημασία για την ευτυχία πολλών ανθρώπων. Στο ατομικό επίπεδο, η ψυχική υγεία αποτελεί προϋπόθεση για την ανάπτυξη του πνευματικού και του συναισθηματικού δυναμικού. Στο κοινωνικό επίπεδο, η ψυχική υγεία αποτελεί παράγοντα για την κοινωνική συνοχή και τη βελτίωση της κοινωνικής πρόνοιας και της οικονομικής ευημερίας.

1.2

Η πρωτοβουλία αποσκοπεί στην βελτίωση της ψυχικής υγείας και στην γενικότερη ευαισθητοποίηση του κοινού. Εκτός από τις οξείες και τις χρόνιες ψυχικές ασθένειες ή αναπηρίες, περιλαμβάνονται επίσης καταστάσεις που δεν ταξινομούνται ως ασθένειες και οι οποίες μπορεί να έχουν αίτια ή επιπτώσεις σωματικού χαρακτήρα. Το ζήτημα της ψυχικής υγείας περιλαμβάνει πολλές και διαφορετικές εκφάνσεις που, μέσω ιατρικών ή κοινωνικών παραγόντων, διαμορφώνουν διάφορες πτυχές της ζωής όπως εργασία, νεότητα, γήρας και φτώχεια.

1.3

Οι διαταραχές μπορούν να έχουν διάφορες αιτίες και συνέπειες, όπως ψυχικό τραύμα, αγχωτικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας, χρήση ναρκωτικών, ψυχική φόρτιση, ανεργία, έλλειψη στέγης, αποκλεισμό - σε συνδυασμό με γενετική προδιάθεση. Συνεπώς, τόσο οι λύσεις όσο και οι σχετικοί τομείς πολιτικής παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλομορφία. Τα αίτια αυτά υπόκεινται συχνά σε επιρροές και, συνεπώς, πρέπει να συνεκτιμούνται κατάλληλα στο πλαίσιο μιας πολιτικής και μιας οικονομίας χωρίς αποκλεισμούς. Η κοινωνική οικονομία, η κοινωνία πολιτών καθώς και οι νέες προσεγγίσεις της κοινωνικής επιχειρηματικότητας μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Η πρόληψη, η έγκαιρη διάγνωση και η θεραπεία των ψυχικών νοσημάτων πρέπει να είναι πολυδιάστατες (ψυχοθεραπευτική, ιατρική και κοινωνικοοικονομική προσέγγιση). Ακόμη, οι ψυχικές διαταραχές και ασθένειες πρέπει να ληφθούν περισσότερο υπόψη στη γενική εκπαίδευση των επαγγελματιών του τομέα της υγείας, των εκπαιδευτικών, των καθηγητών και του ανώτερου διοικητικού προσωπικού. Η δημόσια προαγωγή της υγείας και μια σύγχρονη εταιρική νοοτροπία μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα με αναπηρίες και να ελαχιστοποιήσουν την εμφάνιση προβλημάτων που σχετίζονται με την εργασία.

1.4

Κεντρικό ρόλο διαδραματίζει η ενίσχυση των δικτύων πολιτών, των εθελοντικών, οικογενειακών και επαγγελματικών δικτύων, καθώς και η συμμετοχή των ενδιαφερομένων και των ενώσεών τους. Η πρόληψη και η ευαισθητοποίηση αποτελούν κοινωνική ευθύνη. Με τις υπηρεσίες εξωτερικών ιατρείων κοντά στο σπίτι και υποβοηθούμενης διαβίωσης, μπορούν συχνά να μειωθούν οι περιπτώσεις περιορισμού της ελευθερίας και παραμονής σε ιδρύματα. Οι σχετικές ευρωπαϊκές συστάσεις και καλές πρακτικές είναι ιδιαίτερα σημαντικές και πρέπει να οδηγήσουν σε επαρκή μείωση της ψυχιατρικής νοσηλείας και της χορήγησης φαρμάκων, προκειμένου να συμβάλλουν στην ενίσχυση της κοινωνικής στήριξης και άλλων εναλλακτικών μορφών βοήθειας. Επίσης, θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί περισσότερο η επιστήμη και η έρευνα για τη διατήρηση της ψυχικής υγείας. Ακόμη και στα οικονομικά ασθενέστερα κράτη μέλη είναι δυνατή η αναδιάρθρωση και η θέσπιση νέων προτεραιοτήτων.

1.5

Θα πρέπει να προωθηθεί σε ολόκληρη την ΕΕ η ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού για το θέμα αυτό, π.χ. στους παιδικούς σταθμούς και στα σχολεία, στις επιχειρήσεις, στους γιατρούς και στα ιδρύματα φροντίδας. Το Ευρωπαϊκό Έτος Ψυχικής Υγείας θα μπορούσε να επικεντρωθεί σε εκστρατείες για την εξάλειψη του στίγματος της ψυχικής ασθένειας και για τη χρήση μιας απαλλαγμένης από διακρίσεις γλώσσας στα μέσα ενημέρωσης, με στόχο τη μείωση των διακρίσεων που υφίστανται τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας. Η ψυχική ασθένεια έχει επίσης σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις, οι οποίες είναι μάλλον δευτερεύουσες σε σχέση με τις πιο σοβαρές προσωπικές επιπτώσεις (2). Ακόμη, πρέπει να διερωτηθούμε ποιες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές δομές και συμφέροντα επιδεινώνουν το πρόβλημα και με ποιον τρόπο μπορεί να προωθηθεί ενεργά η ένταξη μέσω της ανάπτυξης αποτελεσματικών υγειονομικών συστημάτων προσανατολισμένων στο άτομο και με τη στήριξη των οικογενειών που είναι ο πρώτος χώρος μάθησης στη ζωή ενός ανθρώπου. Είναι απαραίτητο να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή και να προωθηθεί εντονότερα η ουσιαστική ιατρική πρόοδος, η επαγγελματική και η εθελοντική υποστήριξη καθώς και το επιχειρηματικό πρότυπο προληπτικής υγειονομικής φροντίδας.

2.1

Οι πιο κοινές ψυχικές ασθένειες στην Ευρώπη είναι οι αγχώδεις διαταραχές, η κατάθλιψη και οι εθισμοί. Σύμφωνα με μελέτες του 2010, το 38 % των Ευρωπαίων υποφέρει από προβλήματα ψυχικής υγείας (3). Το ποσοστό αυτό ήταν ήδη 27 % το 2005 (4). Κάθε χρόνο, 58 000 άνθρωποι αυτοκτονούν. Μέχρι το 2020, η κατάθλιψη θα έχει αναδειχθεί στη δεύτερη σε συχνότητα ασθένεια στις βιομηχανικές χώρες (5). Σύμφωνα με τα στοιχεία για τους ασφαλισμένους σε ένα μεγάλο γερμανικό ταμείο ασφάλισης (6), μεταξύ 2006 και 2009, οι ψυχικές ασθένειες αντιπροσωπεύουν αύξηση 38 % σε χαμένες ώρες εργασίας μεταξύ του ενεργού πληθυσμού και 44 % μεταξύ των ανέργων. Κατά την ίδια περίοδο, η απότομη αύξηση των ψυχικών νόσων αντικατοπτρίζεται στην αύξηση κατά 33 % της συνταγογράφησης «φαρμάκων για τη θεραπεία του νευρικού συστήματος«, στα οποία περιλαμβάνονται αντικαταθλιπτικά (7). Στη Βρετανία, το 44 % των εργοδοτών ανέφεραν αύξηση των προβλημάτων ψυχικής υγείας και 40 % αύξηση των απουσιών λόγω στρες (8).

2.2

Τα ευρωπαϊκά έτη δεν εστίασαν μέχρι σήμερα στην ψυχική υγεία και ευημερία Ωστόσο, οι προκαταλήψεις σχετικά με τα προβλήματα ψυχικής υγείας και τις ψυχοκοινωνικές αναπηρίες, καθώς και ο στιγματισμός π.χ. στην κοινωνία ή στην εργασία, είναι ένα καθημερινό φαινόμενο. Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» ζητεί τη μεγαλύτερη κοινωνική ένταξη αυτής της ομάδας και τη θέσπιση κατάλληλων ενωσιακών προγραμμάτων για την υγεία που θα επιδιώκουν μια βιώσιμη ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς. Επιπλέον, η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, η οποία υπεγράφη από την ΕΕ ως το πρώτο διεθνές εργαλείο ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην ιστορία, παρέχει ένα σαφές πλαίσιο δικαιωμάτων για τα άτομα με ψυχοκοινωνικές αναπηρίες. Τα δικαιώματα που περιλαμβάνονται στην εν λόγω σύμβαση πρέπει να τηρούνται και να εφαρμόζονται μέσω όλων των συναφών ενωσιακών πολιτικών και δραστηριοτήτων. Συνεπώς, η αφιέρωση ενός ευρωπαϊκού έτους στην ψυχική υγεία και ευημερία θα αποτελέσει μέσο ώστε να δοθεί η δέουσα προσοχή στα εν λόγω αιτήματα

2.3

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, η ψυχική υγεία έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών συγκεκριμένων πρωτοβουλιών της ευρωπαϊκής πολιτικής για την υγεία όπου κατέχει σημαντική θέση (9). Το 2005, η Επιτροπή δρομολόγησε διαβούλευση με βάση την Πράσινη Βίβλο για την ψυχική υγεία (10).

2.4

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τις θέσεις που διατύπωσε στη γνωμοδότησή  (11) της για την Πράσινη Βίβλο και υπογραμμίζει την κοινωνική και ατομική σημασία της ψυχικής υγείας ως βασικής συνιστώσας της έννοιας της υγείας. Για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία θεωρείται κοινότητα αξιών, η ψυχική υγεία αποτελεί σημαντικό παράγοντα κοινωνικής συνοχής και καθολικής συμμετοχής. Αυτό υποστηρίζεται επίσης από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, η οποία επιδιώκει να διασφαλίσει, μέσω διατάξεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ότι τα άτομα με αναπηρία συμμετέχουν και προβάλλονται από σφαιρική άποψη.

2.5

Στο ίδιο πλαίσιο, η Επιτροπή εξετάζει και ζητήματα που σχετίζονται με την πολιτική για την οικονομία, την απασχόληση και την δημόσια υγεία. Η εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας της υγείας αποτελεί μία από τις οριζόντιες αρμοδιότητες της ΕΕ, όπως αναφέρεται στο άρθρο 168 της ΣΛΕΕ. Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Έτος Ψυχικής Υγείας θα επιτρέψει στην ΕΕ να εκπληρώσει την αποστολή που ορίζεται στο άρθρο 6 της ΣΛΕΕ, δηλαδή «να αναλαμβάνει δράσεις για να υποστηρίζει, να συντονίζει ή να συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών [… για] την προστασία και βελτίωση της υγείας του ανθρώπου«, σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

2.6

Η στρατηγική της ΕΕ για την ψυχική υγεία προώθησε, μεταξύ άλλων, το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο του 2008 για την υγεία και την ευημερία (12), το οποίο αποτέλεσε τη βάση για τα συμπεράσματα του Συμβουλίου του Ιουνίου 2011 (13).

2.7

Ωστόσο, οι σχετικές διασκέψεις που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ δεν επικεντρώθηκαν επαρκώς στην ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού και την ανάδειξη των ζητημάτων ψυχικής υγείας στην Ευρώπη. Τούτο, όμως, μπορεί να επιτευχθεί με το Ευρωπαϊκό Έτος για την ψυχική υγεία. Οι δημόσιες αρχές σε όλα τα επίπεδα καθώς και οι φορείς της κοινωνίας πολιτών μέσω των διαφόρων ρόλων τους π.χ. εμπειρογνώμονες, φορείς διάδοσης και κοινωνικές επιχειρήσεις θα επικεντρωθούν στο θέμα αυτό. Το Ευρωπαϊκό Έτος για την ψυχική υγεία πρέπει να συνάδει, πρώτα απ 'όλα, με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (CRPD). Οι άνθρωποι με προβλήματα ψυχικής υγείας ή με αναπηρία πρέπει να αναγνωρισθούν ως ισότιμα υποκείμενα δικαίου και σε όλους τους τομείς της ζωής να απολαμβάνουν πλήρη νομική και πρακτική ελευθερία (βλ. άρθρο 12 της CRPD).

2.8

Από τεχνική και δεοντολογική άποψη, πολλοί άνθρωποι με προβλήματα ψυχικής υγείας συχνά δεν λαμβάνουν τις απαραίτητες μορφές θεραπείας, αποκατάστασης και στήριξης ώστε να μπορέσουν να συμμετάσχουν στην κοινωνία, αν και η ιατρική και οι κοινωνικές υπηρεσίες έχουν σημειώσει μεγάλη πρόοδο σε αυτό τον τομέα. Συχνά, η ψυχική υγεία δεν αποτελεί προτεραιότητα της πολιτικής για την υγεία. Σε δύσκολες δημοσιονομικές περιστάσεις, και ιδίως σε περιόδους κρίσης, παρατηρείται συχνά η τάση να καταργούνται ή να ακριβαίνουν οι απαραίτητες υπηρεσίες και οι διαθέσιμες θεραπείες αντί να αναπτύσσονται οι δομές στήριξης. Αντίθετα, και ειδικά σε περιόδους οικονομικής κρίσης, απαιτούνται επενδύσεις στον τομέα της εκπαίδευσης και συμμετοχή στην κοινωνική οικονομία. Σε περιόδους κρίσης, το κράτος δεν πρέπει να αποσύρεται από τον τομέα της κοινωνικής πρόνοιας.

Όταν τα προβλήματα οξύνονται, οι λίστες αναμονής και οι μεγάλες αποστάσεις αποδεικνύονται αντιπαραγωγικές. Θα πρέπει να μειωθούν στο ελάχιστο οι περιπτώσεις παροχής φροντίδας σε ιδρύματα και περιορισμού της ελευθερίας, προς όφελος της παροχής υπηρεσιών σε εξωτερικά ιατρεία, των σημείων συνάντησης, των κέντρων παροχής συμβουλών και των δυνατοτήτων θεραπείας σε κοντινή απόσταση. Η αυτονομία των ενδιαφερομένων θα πρέπει να ενισχυθεί με νομικά δικαιώματα και έννοιες που δεν υποκαθιστούν τις δικές τους αποφάσεις, αλλά τους βοηθούν να λάβουν οι ίδιοι τις αποφάσεις αυτές, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων για τις ανάγκες βοήθειας και τη θεραπεία τους, έτσι ώστε, τελικά, να μην περιορίζεται η δικαιοπρακτική τους ικανότητα. Η ταξινόμηση σε κατηγορίες ασθενειών, η μονομερής ένταξη στο μηχανισμό της ψυχιατρικής, η χορήγηση ψυχοτρόπων φαρμάκων και η χρήση πειθαναγκασμού πρέπει να υποβάλλονται συστηματικά σε κριτική και να ισχύει το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Σε όλους τους τύπους ιδρυμάτων και διευθετήσεων διαβίωσης, η συμμετοχή στην κοινωνία, η ουσιαστική απασχόληση και ο ημερήσιος προγραμματισμός πρέπει να αποτελούν τμήμα της συνολικής αντιμετώπισης. Ακόμη, θα πρέπει να εξεταστούν καλύτερα οι επιδράσεις των ψυχοτρόπων φαρμάκων τόσο στην ικανότητα συμμετοχής όσο και στη νοσηρότητα. Η πρόσβαση στη στήριξη δεν θα πρέπει να περιορίζεται από τον κατακερματισμό των δομών και τις γραφειοκρατικές και χρονοβόρες διαδικασίες εφαρμογής. Η άμεση επέμβαση και η πρόληψη των αυτοκτονιών απαιτούν εύκολα προσβάσιμες, εξειδικευμένες υπηρεσίες. Τα διάφορα τηλέφωνα έκτακτης ανάγκης και άλλες πρακτικές δυνατότητες παρέμβασης που ισχύουν σε εθνικό επίπεδο θα πρέπει να επεκταθούν σε όλη την Ευρώπη.

2.9

Παράλληλα, πρέπει να λαμβάνονται πάντοτε υπόψη οι αλληλοενισχυόμενες κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες, η ανεργία και τα βάρη της ασθένειας. Επιπλέον, υπάρχουν άνθρωποι με ψυχιατρικά νοσήματα που χρειάζονται πόρους και στήριξη για να έχουν μια καλή ποιότητα διαβίωσης. Αυτό σημαίνει ότι κατά τον καθορισμό των προτεραιοτήτων για το Ευρωπαϊκό Έτος Ψυχικής Υγείας, πρέπει να ληφθούν υπόψη η προώθηση των ευκαιριών για συμμετοχή και η ενίσχυση του νομικού καθεστώτος των ατόμων με χρόνιες ψυχικές ασθένειες και νοητικές αναπηρίες.

2.10

Η βοήθεια για τα άτομα με ψυχικές διαταραχές θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις φιλοσοφικές, θρησκευτικές, πνευματικές και ποιμαντικές ανάγκες και εμπειρίες.

2.11

Οι κοινωνικοί παράγοντες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ψυχικής υγείας. Κεντρικό ρόλο διαδραματίζουν οι προσπάθειες για την παροχή μιας σημαντικής αίσθησης ταυτότητας. Σε κάποιο βαθμό ωστόσο, οι καθημερινές συνθήκες διαβίωσης και εργασίας δεν διέπονται πλέον από αξιόπιστες πολιτιστικές παραδόσεις και από τοπικές, δημοκρατικές αποφάσεις, αλλά από συγκεντρωτικές οικονομικές δομές και φορείς. Η οικονομική και η διαρθρωτική πολιτική πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την ψυχική υγεία των ανθρώπων και τους στόχους της επίτευξης αξιοπρεπών και χωρίς αποκλεισμούς γειτονιών και συνθηκών εργασίας.

2.12

Οι σύγχρονοι άνθρωποι βλέπουν νέες ευκαιρίες σε μια κοινωνία πολλαπλών επιλογών, μέσων ενημέρωσης και κατανάλωσης, αλλά και νέους παράγοντες άγχους. Σε αυτό το πλαίσιο, τα εκπαιδευτικά συστήματα δεν είναι συχνά σε θέση να ανταποκριθούν στην επείγουσα ανάγκη για υψηλής ποιότητας ηθική, γνωστική και κοινωνική εκπαίδευση. Μια τέτοια εκπαίδευση θα μπορούσε, ωστόσο, να προωθήσει την ανεξαρτησία και την απαραίτητη ψυχική ευεξία. Οι κοινωνικές σχέσεις συνεχίζουν να αποδυναμώνονται, με αποτέλεσμα την απώλεια εξωτερικών πόρων, όπως φίλοι, οικογένεια και συνεργάτες. Οι συχνές αλλαγές εργασίας και κατοικίας, η ανεργία και η χαλάρωση των προσωπικών δεσμών δεν συμβάλλουν στην ανάπτυξη κοινωνικών δικτύων με τον περίγυρο. Ακόμη πιο σημαντική είναι η υποχρεωτική συμμετοχή των ενδιαφερομένων και των ενώσεών τους στον σχεδιασμό των δομών και των δικτύων βοήθειας.

2.13

Όταν η διαταράσσεται η ισορροπία μεταξύ προσωπικής ευθύνης και κοινωνικής ασφάλισης, αυξάνεται ο κίνδυνος ψυχικής ασθένειας. Τούτο αφορά, για παράδειγμα, τα κίνητρα για την είσοδο στην αγορά εργασίας, τα οποία δεν έχουν εμφανή επίδραση, λόγω της έλλειψης θέσεων εργασίας και της διαρθρωτικής έλλειψης ευκαιριών για τις νεοϊδρυόμενες επιχειρήσεις. Επίσης, η έλλειψη στέγης και ψυχικές διαταραχές συχνά συνδέονται στενά μεταξύ τους, έτσι ώστε η βοήθεια χρειάζεται να επικεντρωθεί σε δύο προβλήματα. Οι γονείς σε επισφαλείς συνθήκες απασχόλησης και τα παιδιά τους υφίστανται πολλαπλές επιβαρύνσεις λόγω της ανασφάλειας, της φτώχειας και των εκπαιδευτικών αναγκών, των χρονικών περιορισμών και του άγχους της οικογένειας. Η βοήθεια θα πρέπει να είναι ποικιλόμορφη και αντίστοιχα πρέπει να περιλαμβάνει, για παράδειγμα, δημόσια εκπαιδευτική υποστήριξη και οικογενειακές εγκαταστάσεις αναψυχής. Τα υψηλά επίπεδα δημόσιου χρέους και οι οικονομικές δυσκολίες, καθώς και οι περικοπές στην κοινωνική ασφάλιση και η υψηλή ανεργία αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο κατάθλιψης, άγχους και εξαρτήσεων. Για παράδειγμα, τα ποσοστά αυτοκτονιών σε έντεκα κράτη μέλη της ΕΕ σημείωσαν αύξηση άνω του 10 % κατά το πρώτο εξάμηνο του 2011. Οι κατάλληλες επενδύσεις στην κοινωνική ασφάλιση και τις κοινωνικές υπηρεσίες θα ανακουφίσουν σημαντικά την κατάσταση αυτή (14).

3.1.1

Η διακεκομμένη απασχόληση, οι συχνές αναδιαρθρώσεις, η ανάγκη να είναι κανείς διαθέσιμος ανά πάσα στιγμή, οι απαιτητικοί χρονικοί περιορισμοί, ο υπερβολικός φόρτος εργασίας και οι αυξανόμενες απαιτήσεις για ευελιξία και κινητικότητα: όλα αυτά έχουν συχνά επιπτώσεις για την ψυχική υγεία (15). Τα «στατιστικά στοιχεία για τις αναπηρίες« στις Κάτω Χώρες δείχνουν ότι το 2010 τα προβλήματα ψυχικής υγείας ήταν ο κύριος λόγος για μακροχρόνια αναρρωτική άδεια (περίπου 55 ημέρες). Στη Μεγάλη Βρετανία, οι εκτιμήσεις της HSE (16) ότι περίπου 9,8 εκατομμύρια ημέρες εργασίας χάθηκαν λόγω εργασιακού άγχους (2009 - 2010) και, κατά μέσο όρο, κάθε άτομο που πάσχει από εργασιακό άγχος ασθένησε κατά 22,6 ημέρες. Την περίοδο 2010-2011, χάθηκαν 10,8 εκατομμύρια ημέρες εργασίας (17). Η αδυναμία συμβιβασμού του επαγγελματικού βίου με τον οικογενειακό, τη φροντίδα για τους συγγενείς, το χρόνο για πολιτιστική, πνευματική και σωματική αναψυχή δημιουργεί περαιτέρω κινδύνους. Ορισμένες χώρες έχουν θεσπίσει μέτρα που προβλέπουν δικαίωμα απουσίας από την εργασία και την παροχή ειδικής άδειας στους εργαζομένους προκειμένου να φροντίσουν ένα συγγενή. Συχνά, οι επιχειρήσεις έχουν να αντιμετωπίσουν προβλήματα που δεν εμφανίζονται σε ένα λειτουργικό πλαίσιο. Θα πρέπει να προωθηθούν εντονότερα τα δημόσια πρότυπα που ακολουθούνται στις επιχειρήσεις όσον αφορά την προληπτική προσέγγιση σε θέματα υγείας, κοινωνικής ένταξης, κατάλληλων μορφών μερικής απασχόλησης, παροχής βοήθειας στην εργασία και συνεχούς εκπαίδευσης τόσο για τα στελέχη όσο και τους υπαλλήλους. Επίσης, οι καινοτόμες εταιρικές νοοτροπίες μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα της εργασίας και των προϊόντων. Η προορατική διαχείριση του κινδύνου του άγχους που στηρίζεται στην έρευνα για την απάλειψη και τη μείωση του παράγοντα άγχους πρέπει να αποτελούν μέρος μιας συνεπούς προληπτικής στρατηγικής κατ' εφαρμογή των διατάξεων της Συνθήκης, της οδηγίας πλαίσιο 89/391/ΕΟΚ σχετικά με την εφαρμογή μέτρων για την προώθηση της βελτίωσης της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία και της συμφωνίας πλαίσιο για το εργασιακό άγχος που συνάφθηκε μεταξύ των ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων το 2004.

Η αβεβαιότητα σχετικά με τις θέσεις εργασίας και την επιβίωση και οι ισχυρές διαρθρωτικές μεταβολές στην αγορά εργασίας δημιουργούν πρόσθετους κινδύνους. Πρέπει να υπάρχουν σαφή όρια στον ανταγωνισμό μεταξύ εργαζομένων να ξεπεράσουν ο ένας τον άλλο όσον αφορά την παραγωγικότητα, και ο ανταγωνισμός αυτός να μην υπονομεύει τις συνθήκες εργασίας. Οι χαμένοι στην αγορά εργασίας φέρουν συχνά το στίγμα, ακόμη και αν δεν είναι υπεύθυνοι. Οι απαιτήσεις των εργοδοτών απαιτούν από τους εργαζόμενους να δείξουν την επιδιωκόμενη λογική ευελιξία έρχονται σε αντίθεση με τα αιτήματα των εργαζομένων για ευελιξία έτσι ώστε να μπορούν να ασχολούνται με τις οικογένειές τους, να φροντίζουν κοντινά τους πρόσωπα και να ασχολούνται με τα ατομικά τους προβλήματα, στη βάση των ίσων δικαιωμάτων (φροντίδα εκ μέρους του εργοδότη και «προσωποκεντρική« προσέγγιση). Τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να στερηθούν την εργασία τους ή δεν είναι σε θέση να εργαστούν λόγω της ασθένειάς τους. Και εδώ, οι κοινωνικές προκαταλήψεις διαδραματίζουν καίριο ρόλο. Τούτο οδηγεί σε απώλειες όσον αφορά τους εργαζομένους, τους πόρους και τη δημιουργία πλούτου.

3.1.1.1

Οι ισχύοντες κανόνες ποσόστωσης για τα άτομα με αναπηρίες σε ορισμένες χώρες, για παράδειγμα, δεν είναι καθόλου επαρκείς ως μέσα. Αυτό που χρειάζεται για να βοηθηθούν οι πολλοί άνθρωποι που είναι σήμερα αποκλεισμένοι και για να βοηθηθεί η κοινωνία είναι μια τολμηρή πολιτική απασχόλησης

3.1.2

Μια πιο ανοιχτή προσέγγιση στο θέμα αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με τη σύσταση δημόσιων φορέων παροχής συμβουλών και έννομης προστασίας, με βάση την ισότιμη εκπροσώπηση. Θα πρέπει να υπάρχουν ενδοεπιχειρησιακοί ή εξωτερικοί φορείς που να εκπροσωπούν τα συμφέροντα των ατόμων με αναπηρία και με προβλήματα ψυχικής υγείας στην απασχόληση. Επιπλέον, οι κίνδυνοι θα πρέπει να περιοριστούν με την κατάλληλη προστασία από την απόλυση, με τη νομική προστασία της εργασίας, την στήριξη κατά της ανεργίας, ένα δημόσιο σύστημα διαχείρισης της επαγγελματικής υγείας, σχέδιο επιστροφής στην εργασία και μια ενεργό αγορά εργασίας και οικογενειακή πολιτική. Προς όφελος των εργοδοτών και ιδίως των ΜΜΕ, η ανταγωνιστικότητα πρέπει να διαφυλαχθεί, η γραφειοκρατία να εξαλειφθεί και οι δημόσιες δομές στήριξης να είναι αξιόπιστες. Οι κοινωφελείς υπηρεσίες και ενώσεις κοινωνικής πρόνοιας και άλλοι φορείς της κοινωνίας των πολιτών μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην παροχή πολιτικής και πρακτικής στήριξης στους ενδιαφερόμενους, τις επιχειρήσεις και τις υπηρεσίες απασχόλησης (18).

3.2.1

Δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου ακριβή στατιστικά στοιχεία για τα προβλήματα ψυχικής υγείας παιδιών και νέων διότι συχνά είναι δύσκολο να γίνει διάκριση μεταξύ αρρώστων και ατόμων με προβλήματα συμπεριφοράς, με ανάγκη από συμβουλές, εκπαίδευση ή θεραπεία. Αυτό σημαίνει ότι, σε γενικές γραμμές, είναι σχεδόν αδύνατο να γίνει διάκριση μεταξύ αυτών των αναγκών διότι υπάρχουν μεταβάσεις από τη μία κατάσταση στην άλλη. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τη γερμανική Ένωση ψυχοθεραπευτών (Psychotherapeutenkammer), η ετήσια συχνότητα είναι μεταξύ 9,7 % (ψυχικά ασθενείς) και 21,9 % (προβλήματα συμπεριφοράς) (19). Όσον αφορά την κατάθλιψη, αυξάνεται ο κίνδυνος πρώτης εμφάνισης της ασθένειας, ενώ η ηλικία πρώτης εμφάνισης τείνει να μικραίνει. Οι ειδικοί παρατηρούν αύξηση του άγχους και των διαταραχών συμπεριφοράς και σαφή αύξηση της κατανάλωσης ψυχοτρόπων φαρμάκων από τα παιδιά και νέους.

3.2.2

Παράλληλα, οι παιδικοί σταθμοί και τα σχολεία αναφέρουν αύξηση του αριθμού των παιδιών και των νέων που εγκαταλείπουν τη μάθηση (14,4 % στην ΕΕ) και τα οποία παρουσιάζουν προβλήματα συμπεριφοράς, δυσκολία συγκέντρωσης ή τάσεις βίας. Συχνά, υπάρχει συνδυασμός προβλημάτων και συνοδεύεται από διαταραχές της ψυχικής υγείας, αδυναμία αντίστασης στα καταναλωτικά προϊόντα (20) και στα μέσα ψυχαγωγίας, στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές ή σε άλλους εθισμούς, καθώς και γενικότερη υστέρηση στην ανάπτυξη. Ανησυχητική είναι η αύξηση της κατανάλωσης αντικαταθλιπτικών, μεθυλφαινιδάτης και άλλων φαρμάκων από παιδιά και νέους. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη για την κατάρτιση στατιστικών σε όλη την Ευρώπη και την ανάπτυξη εναλλακτικών λύσεων.

3.2.3

Η αυξανόμενη αβεβαιότητα που βιώνουν τα παιδιά, οι νέοι και οι γονείς τους αποτελεί πρόβλημα που η παιδική και εφηβική ψυχιατρική δεν είναι σε θέση να λύσει, τουλάχιστον μόνη της. Η παροχή βοήθειας από την πρώιμη παιδική ηλικία και η στήριξη των οικογενειών στον καίριο ρόλο τους είναι εξίσου σημαντικές με την διασφάλιση επαγγελματικών δεξιοτήτων για κέντρα παιδικής μέριμνας, παιδίατρους και σχολεία. Επομένως, δεν είναι χρήσιμο κάθε πρόβλημα συμπεριφοράς να χαρακτηρίζεται πρόβλημα ψυχικής υγείας ή ψυχική ασθένεια και τα σύνθετα ατομικά και κοινωνικά προβλήματα να μετατρέπονται μονομερώς σε ιατρικά προβλήματα (21). Η εξατομίκευση, τα διαφορετικά επίπεδα πρόσβασης στη σχολική εκπαίδευση, η ανεργία, η φτώχεια, ο κοινωνικός αποκλεισμός, η προσωπική ντροπή και η αδυναμία των γονέων, καθώς και εκπαιδευτικά συστήματα που βασίζονται στον αυξανόμενο ανταγωνισμό ήδη από την παιδική ηλικία και στον περιορισμό των ευκαιριών των παιδιών που δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στους ρυθμούς αυτού του ανταγωνισμού, αποτελούν παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη σε μια προληπτική προσέγγιση. Το ζητούμενο είναι η κοινή ευθύνη όλων των κοινωνικών φορέων έτσι ώστε να επιτευχθεί ένα δυναμικό περιβάλλον διαβίωσης, κατάλληλα σχέδια εκπαίδευσης των νέων, καλά εξοπλισμένα σχολεία και παιδικοί σταθμοί, τυποποιημένη παροχή μη εμπορικών δραστηριοτήτων αναψυχής, ομάδες νέων, σύλλογοι, πολιτιστικές εκδηλώσεις και εκτεταμένο δίκτυο επαγγελματικής διεπιστημονικής βοήθειας, όπως εκπαιδευτική συμβουλευτική και μη τυπική εκπαίδευση. Η χρήση ναρκωτικών πρέπει να αντιμετωπιστεί κατάλληλα με έγκαιρη ανίχνευση, πρόληψη, παροχή συμβουλών, θεραπείες καθώς και με τον έλεγχο των διαύλων εφοδιασμού. Οι επενδύσεις στον τομέα αυτό περιορίζουν την τεράστια προσωπική και κοινωνική ζημία. Η ένταξη στην εκπαίδευση, την εργασία και σε άλλες μορφές χρήσιμης απασχόλησης πρέπει να διασφαλίζεται νομικά για τους εφήβους και τους νεαρούς ενήλικες. Σε όλους αυτούς τους τομείς, οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, οι υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας και οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών κατέχουν ειδικό πολιτικό και πρακτικό ρόλο.

3.3.1

Το αυξημένο και συνεχώς αυξανόμενο προσδόκιμο ζωής αποτελεί μία από τις κρίσιμες εξηγήσεις για τη συνολική αύξηση του αριθμού των προβλημάτων ψυχικής υγείας. Η συννοσηρότητα των σωματικών ασθενειών αυξάνεται σε μεγάλη ηλικία και συνοδεύεται από ενισχυμένο κίνδυνο κατάθλιψης. Επιπλέον, η κατάθλιψη είναι συχνή παρενέργεια ορισμένων ασθενειών που σχετίζονται με τη γήρανση, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ και η νόσος του Πάρκινσον. Ένα δυναμικό περιβάλλον διαβίωσης που να ευνοεί τη συμμετοχή, προσβάσιμες κοινωνικές υπηρεσίες και εξωτερικά ιατρεία, ευκαιρίες εθελοντισμού, κατάλληλες μορφές συμμετοχής του εργατικού δυναμικού και συμμετοχή σε επιχειρήσεις και κατάλληλος προσανατολισμός των υγειονομικών ιδρυμάτων: όλοι αυτοί είναι βασικοί παράγοντες πρόληψης της μοναξιάς και προληπτικής υγειονομικής περίθαλψης. Τα κέντρα ανοιχτής προστασίας, οι υπηρεσίες περίθαλψης και οι γιατροί πρέπει να διαθέτουν εξειδίκευση σε θέματα ψυχιατρικής υγείας των ηλικιωμένων. Επίσης, θα πρέπει να εξεταστεί καλύτερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο η διατύπωση προτύπων βέλτιστων πρακτικών, ιδίως για τα άτομα που υποφέρουν από άνοια.

3.3.2

Οι ηλικιωμένοι συνήθως παρακολουθούνται από τους γενικούς ιατρούς οι οποίοι συχνά δεν παραπέμπουν αρκετές περιπτώσεις σε νευροψυχιάτρους. Όμως, για τις περιπτώσεις άνοιας και κατάθλιψης, η έγκαιρη διάγνωση είναι σημαντική· συνεπώς, υπάρχει ανάγκη οριζόντιας προσέγγισης στην υγειονομική περίθαλψη. Στους περισσότερους οίκους ευγηρίας, δεν υφίσταται τακτική ψυχιατρική περίθαλψη. Ελλείψεις υπάρχουν και σε άλλες υπηρεσίες για ηλικιωμένους, όπως τα συμβουλευτικά κέντρα. Η ιατρική πρόοδος, γενικά, και στην γεροντολογία, ειδικότερα, και η τεχνική βοήθεια πρέπει να χρησιμοποιηθούν κατάλληλα, προς όφελος όλων των ενδιαφερομένων.

3.3.3

Συνολικά, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της παιδικής, εφηβικής και γηριατρικής ψυχιατρικής πρέπει να συνεκτιμηθούν καλύτερα στα προγράμματα κατάρτισης τόσο της γενικής ιατρικής και ψυχιατρικής όσο της γενικής ψυχοθεραπείας.

4.1

Καίρια σημασία έχει μια προσέγγιση με βάση τα ανθρώπινα δικαιώματα σε ένα Ευρωπαϊκό έτος ψυχικής υγείας. Οι υπηρεσίες ιατρικής και ψυχοκοινωνιακής περίθαλψης πρέπει να στηρίζουν τα άτομα, να τα επικουρούν και να ενισχύουν τις δυνατότητές τους για αυτοβοήθεια μέσω της ενδυνάμωσης. Η αξιοπρέπεια και τα νομικά δικαιώματα του ατόμου θα διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο, παρέχοντας προσανατολισμό σε εκείνους που στηρίζουν τον ασθενή κατά την φάση κρίσης. Επιπλέον, χρειάζεται ανάπτυξη των ικανοτήτων των επαγγελματιών στους διαφόρους κλάδους παροχής υπηρεσιών, προκειμένου να αυξηθεί η εκ μέρους τους κατανόηση των προβλημάτων ψυχικής υγείας και των ψυχοσωματικών διαταραχών

4.2

Οι άνθρωποι που διανύουν ψυχική κρίση συχνά δεν αντιμετωπίζουν τις ασθένειές τους, λόγω του κοινωνικού στίγματος. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης επιδρούν σημαντικά σε αυτό. Η εικόνα που μεταφέρεται για την ψυχική ασθένεια συχνά δημιουργεί φόβο στο ευρύ κοινό και να κάνει τους ανθρώπους να αντιδρούν αμυντικά και να δυσπιστούν σε χρήσιμες μορφές θεραπείας. Χρειάζονται επειγόντως πανευρωπαϊκές εκστρατείες για την εξάλειψη του στίγματος της ψυχικής ασθένειας. Θα πρέπει να οργανώνονται σε μακροπρόθεσμη βάση και να επικεντρώνονται στην πρόληψη. Οι εκστρατείες αυτές πρέπει να περιλαμβάνουν και άτομα που απασχολούνται σε όλους τους νομικά εμπλεκόμενους τομείς (δικαιοσύνη, αστυνομία, δημόσιες αρχές κλπ.), με στόχο τη βελτίωση των τεχνικών και των επαγγελματικών συνθηκών για την αντιμετώπιση των ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας. Ο στιγματισμός πρέπει να αποφεύγεται όσο είναι δυνατόν, και στην οργάνωση και τη χρηματοδότηση της βοήθειας. Ειδικότερα, οι δυνατότητες για την ενίσχυση των δεξιοτήτων διαχείρισης της ζωής θα πρέπει να προσφέρονται στο σύνολο του πληθυσμού. Η προώθηση των συναντήσεων και των ανταλλαγών μεταξύ των ασθενών και των ανθρώπων χωρίς ψυχιατρική εμπειρία θα πρέπει να αποτελεί βασικό στοιχείο μιας τέτοιας πολιτικής.

4.3

Όσον αφορά την απασχόληση, πρέπει να αποφευχθεί η δημιουργία ξεχωριστών κόσμων για τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας, όπου δεν λαμβάνονται υπόψη οι επιθυμίες και το δικαίωμα τους να επιλέγουν. Πρώτα απ' όλα, οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να μπορούν να αποφασίζουν οι ίδιοι εάν θα εργάζονται σε προστατευμένο περιβάλλον εργασίας ή σε γενικό περιβάλλον εργασίας. Σε πολλές περιπτώσεις, η προστατευόμενη απασχόληση που επιτρέπει στους ενδιαφερόμενους να επιστρέψουν στην εργασία αυξάνει τις πιθανότητες αποκατάστασης της απασχολησιμότητάς τους («supported employment«) (23). Σε γενικές γραμμές, πρέπει να καταβάλλεται ένας βασικός μισθός ο οποίος θα πρέπει να αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης με τους κοινωνικούς εταίρους. Η καταβολή «συμβολικής αμοιβής» για την κάλυψη των βασικών αναγκών δεν ενδείκνυται για άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας ή αναπηρίες. Ένα σχετικά επιτυχημένο πρότυπο για την σταδιακή επανένταξη είναι το λεγόμενο πρότυπο του Αμβούργου (24).

4.4

Έχουν επισημανθεί στην ΕΕ οι ακόλουθες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εις βάρος των ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας: υπερβολικοί περιορισμοί της ελευθερίας και αναγκαστική θεραπεία χωρίς τη συγκατάθεση του ενδιαφερομένου, και ενίοτε δεν υπάρχουν δυνατότητες ένστασης. Είναι σημαντικός ο ρόλος των προγραμμάτων αποϊδρυματισμού, υπηρεσιών εγγύτητας για εξωνοσοκομειακή περίθαλψη, εξάλειψη της γραφειοκρατίας για την πρόσβαση στη στήριξη, συμβάσεις θεραπείας που να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και πολιτική για την εξάλειψη του στίγματος που να περικλείει και τους άμεσα ενδιαφερόμενους οι οποίοι γνωρίζουν πολύ καλά τα προβλήματά τους.

4.5

Η στρατηγική της ΕΕ για την ψυχική υγεία πρέπει να αναθεωρηθεί. Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι χρειάζεται να εξεταστεί το ζήτημα του αποκλεισμού των ατόμων με ψυχική ασθένεια από την κοινωνία, γενικά, και από την αγορά εργασίας, ειδικότερα. Σχετικά, πρέπει να εξετασθούν τρόποι για να αποφεύγεται η πλήρης ή μερική ανικανότητα για εργασία μέσω της πρόληψης ή της κατάλληλης φροντίδας. Επίσης, πρέπει να εξεταστεί πώς η χρήση της γλώσσας στην ιατρική, τα μέσα ενημέρωσης και την κοινωνία δυσχεραίνει ή εμποδίζει την ένταξη.

4.6

Η πρωτοβουλία αυτή θα αυξήσει τις πιθανότητες για ευρύτερη δημοσιότητα στα θέματα ψυχικής υγείας. Θα επηρεάσει τις θεματικές προτεραιότητες της πολιτικής ατζέντας και θα δημιουργήσει ένα καλό κλίμα για την προώθηση καινοτόμων ιδεών για το κοινό όφελος.

4.7

Στην προώθηση του Ευρωπαϊκού Έτους Ψυχικής Υγείας, πρέπει να συμμετάσχουν, εκτός από την ίδια την ΕΟΚΕ, οι ενδιαφερόμενους φορείς της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των ομάδων και των συλλόγων που δραστηριοποιούνται στον χώρο της ψυχιατρικής και των υπηρεσιών υγείας, καθώς και οι σχετικές Γενικές Διευθύνσεις της Επιτροπής, τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Επιτροπής των Περιφερειών. Σε εθνικό επίπεδο, πρέπει να συμμετάσχουν τα αρμόδια υπουργεία, καθώς και τα μέλη των σχετικών εθνικών κοινοβουλευτικών επιτροπών. Συνολικά, χρειάζεται μεγαλύτερη συμμετοχή των ενδιαφερομένων στη διαμόρφωση των σχετικών πολιτικών.

4.8

Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η πρωτοβουλία θα έχει συγκεκριμένο αντίκτυπο στα κράτη μέλη, πρέπει να χρησιμοποιηθεί παράλληλα το πλαίσιο δράσης για την ψυχική υγεία, με σκοπό την ανάπτυξη κοινά αποδεκτών πλαισίων αναφοράς για την ανάληψη δράσης στον τομέα της ψυχικής υγείας μέσω των συστημάτων υγείας και της κοινωνικής πολιτικής, καθώς και σε συναφή περιβάλλοντα όπως τα σχολεία και οι χώροι εργασίας. Ως μέσο αμοιβαίας μάθησης, πρέπει να χρησιμοποιηθούν οι αξιολογήσεις από ομοτίμους, όπως ισχύει στην ανοιχτή μέθοδο συντονισμού. Τα μέτρα αυτά πρέπει να λάβουν τη μορφή νομοθεσίας, δημοσιονομικών κανόνων και δράσεων στο πλαίσιο του ΕΚΤ, καθώς και δικαιωμάτων για τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας και για τις επιχειρήσεις. Θα πρέπει να εξεταστεί κατά πόσον ένα μόνιμο παρατηρητήριο μπορεί να παρέχει συνεχή παρακολούθηση του θέματος. Οι εκθέσεις της ΕΕ για την υγεία πρέπει να περιλαμβάνουν πιο λεπτομερή ευρωπαϊκά στοιχεία για τις ψυχικές διαταραχές και ειδικά για το είδος της βοήθειας, τον αριθμό των ασθενών σε ψυχιατρικές μονάδες και την κατανάλωση ψυχοφαρμάκων. Πιθανοί εταίροι από όλο το φάσμα της κοινωνίας θα πρέπει να κινητοποιηθούν ως σταθεροί υποστηρικτές. Ο αντίκτυπος της πρωτοβουλίας και το ευρωπαϊκό έτος δεν πρέπει να έχουν περιορισμένο χρονικό πλαίσιο. Αντίθετα, θα πρέπει να οδηγήσουν σε μια διαρκή και βιώσιμη ευαισθητοποίηση σε θέματα ψυχικής υγείας και να έχουν απτά αποτελέσματα για τους ενδιαφερομένους.

15.2.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/44

1.1

Η κοινωνική γεωργία συνιστά καινοτόμο προσέγγιση που συνδυάζει δύο πτυχές: την πολύ-λειτουργική γεωργία και τις κοινωνικές υπηρεσίες και υπηρεσίες περίθαλψης σε τοπικό επίπεδο. Συμβάλλει, στα πλαίσια της παραγωγής γεωργικών προϊόντων, στην καλή διαβίωση και την κοινωνική ένταξη ατόμων με συγκεκριμένες ανάγκες. Η αυξανόμενη σημασία της κοινωνικής γεωργίας ώθησε την ΕΟΚΕ να καταρτίσει σχετική γνωμοδότηση πρωτοβουλίας.

1.2

Η κοινωνική γεωργία διαδόθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη με παραλλαγές που εμφανίζουν κοινά χαρακτηριστικά, αλλά και πολλές διαφορές από άποψη προσέγγισης, σχέσεων με τους λοιπούς κλάδους και χρηματοδότησης.

1.3

Εντούτοις κρίνεται αναγκαία η καθιέρωση ενός ορισμού πανευρωπαϊκής εμβέλειας της κοινωνικής γεωργίας, στον οποίο θα καθορίζονται οι συναφείς δραστηριότητες και ένα σύνολο κριτηρίων — συμπεριλαμβανομένων των ποιοτικών — τα οποία θα πρέπει να ικανοποιεί μια δραστηριότητα προκειμένου να μπορεί να χρηματοδοτηθεί από τις διάφορες πολιτικές. Πάντως, αυτός ο ορισμός δεν πρέπει να είναι πολύ περιοριστικός προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο να απεικονίζει στατικά μια κατάσταση, η οποία όμως στην πραγματικότητα βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη.

1.4

Σήμερα, δεν υφίσταται ρυθμιστικό πλαίσιο για την κοινωνική γεωργία ούτε σε ενωσιακό ούτε σε εθνικό επίπεδο, γεγονός που καταλήγει σε απουσία συντονισμού ανάμεσα στις διάφορες σχετικές πολιτικές και/ή ενδιαφερόμενους φορείς. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και οι αρμόδιες εθνικές και περιφερειακές αρχές και όργανα οφείλουν να ενθαρρύνουν και να στηρίξουν την κοινωνική γεωργία, θεσπίζοντας ένα κατάλληλο και ευνοϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο και λαμβάνοντας τα μέτρα που εκτίθενται παρακάτω.

1.5

Οι διαθέσιμες στατιστικές στον τομέα της κοινωνικής γεωργίας είναι σπάνιες και αποσπασματικές και, κατά την ΕΟΚΕ, θα ήταν χρήσιμο να δρομολογηθεί ένα πρόγραμμα στατιστικής έρευνας για να μελετηθεί πιο εμπεριστατωμένα, από ποσοτική και ποιοτική άποψη, η ύπαρξη ανάλογων πρωτοβουλιών στα κράτη μέλη και οι διάφορες μορφές που αυτές λαμβάνουν. Η σχετική βάση δεδομένων θα μπορούσε να επεκταθεί ώστε να προωθηθούν προγράμματα ερευνών στο εκάστοτε κράτος μέλος.

1.6

Η κοινωνική γεωργία πρέπει να υποστηριχθεί με διακλαδική έρευνα σε διάφορους κλάδους, ώστε να επικυρωθούν τα εμπειρικά πορίσματα, να αναλυθούν ο αντίκτυπός της και τα πλεονεκτήματά της υπό διάφορες οπτικές γωνίες (κοινωνική, οικονομική, προσωπική, υγείας κ.λπ.) και να εξασφαλιστεί η διάδοση των γνώσεων που αποκομίζονται από την πρακτική. Από την άποψη αυτή, η προσπάθεια συνεργασίας που ξεκίνησε σε ευρωπαϊκό επίπεδο χάρη στις πρωτοβουλίες SoFar και COST Action πρέπει να προωθηθεί και να αναπτυχθεί περαιτέρω εντός του προγράμματος πλαισίου Ορίζων 2020 για την περίοδο 2014-2020.

1.7

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι έχει εξίσου καίρια σημασία να συσταθούν και να ενισχυθούν δίκτυα κοινωνικής γεωργίας, με στόχο τις ανταλλαγές αντληθέντων διδαγμάτων και εμπειριών και την περαιτέρω ευαισθητοποίηση των ενδιαφερομένων. Συν τοις άλλοις, θα ήταν σκόπιμες τόσο η κοινή εκπροσώπηση των συμφερόντων της κοινωνικής γεωργίας σε πολιτικό επίπεδο, όσο και η συγκρότηση μιας κεντρικής οργάνωσης εμβέλειας ΕΕ. Έτσι αναμένεται να ενισχυθούν οι ανταλλαγές μεταξύ των παραγόντων της κοινωνικής γεωργίας και ο ρόλος των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών.

1.8

Ακόμη, για να εξασφαλιστεί υψηλό επίπεδο ποιότητας και ικανοτήτων στις δραστηριότητες της κοινωνικής γεωργίας, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην κατάρτιση των ενδιαφερομένων — τόσο των παρόχων υπηρεσιών όσο και των δικαιούχων, καθώς και των ατόμων με συγκεκριμένες ανάγκες.

1.9

Για να αναπτυχθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη, η κοινωνική γεωργία χρειάζεται ευνοϊκό περιβάλλον, μεγαλύτερη συμμετοχή της κοινωνίας πολιτών και εποικοδομητική συνεργασία μεταξύ των διαφόρων τομέων πολιτικής και διοικητικών υπηρεσιών (υγεία, κοινωνικές υποθέσεις, γεωργία, απασχόληση), σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Αυτό σημαίνει ότι οι δημόσιες αρχές πρέπει να αναγνωρίσουν την κοινωνική γεωργία και να την υποστηρίξουν συγκεκριμένα, προσφέροντάς της τη δυνατότητα διαρκούς πρόσβασης σε χρηματοδοτικά μέσα που να καλύπτουν διάφορες πτυχές αυτού του είδους γεωργίας.

1.10

Θα μπορούσε επίσης να αποδειχθεί χρήσιμη η σύσταση, εκ μέρους της Επιτροπής, μιας μόνιμης δομής που να συνδέει όλες τις ενδιαφερόμενες Γενικές Διευθύνσεις. Ανάλογοι μηχανισμοί θα μπορούσαν να δημιουργηθούν και στα κράτη μέλη. Εξάλλου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να ενθαρρύνει τη διεξαγωγή συγκριτικής μελέτης των συστημάτων κοινωνικής προστασίας των κρατών μελών και του κόστους του καθενός, ώστε να αυξηθούν οι ενδεχόμενες εφικτές οικονομίες κατά την υλοποίηση σχεδίων κοινωνικής γεωργίας.

1.11

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με ικανοποίηση ότι οι προτάσεις της Επιτροπής για την περίοδο 2014-2020 διανοίγουν νέες προοπτικές για την κοινωνική γεωργία. Ωστόσο, φαίνεται ότι απαιτείται ακόμη να υποστηριχθεί περισσότερο κατά την προσεχή περίοδο προγραμματισμού. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να συντονίσουν την προσφυγή στις διάφορες πολιτικές που σχετίζονται με την κοινωνική γεωργία. Κατά την ΕΟΚΕ, πρέπει τα κράτη μέλη και οι αρμόδιες για τη διαχείριση των ενωσιακών κονδυλίων (εθνικές και τοπικές) αρχές να ενισχύσουν τη συνεργασία τους, προκειμένου να εξαλειφθούν οι φραγμοί που εμποδίζουν την πρόσβαση στα διαρθρωτικά ταμεία και να διευκολυνθεί η σχετική χρηματοδότηση των επαγγελματιών του κλάδου.

1.12

Το κοινό στρατηγικό πλαίσιο προσφέρει τη δυνατότητα συνδυασμού διαφόρων ταμείων, στα πλαίσια μιας στρατηγικής πολλαπλής χρηματοδότησης. Η Επιτροπή θα πρέπει, λοιπόν, να καλέσει τα κράτη μέλη να συμπεριλάβουν την κοινωνική γεωργία στον προγραμματισμό τους και να καταρτίσουν, με τρόπο σφαιρικό, ειδικά προγράμματα που θα επιτρέπουν στον κλάδο αυτόν να επωφελείται περισσότερο από τα διάφορα διαρθρωτικά ταμεία. Επίσης, άλλες δυνατότητες είναι η εφαρμογή θεματικών υπο-προγραμμάτων κοινωνικής γεωργίας ή η υποστήριξη σχετικών σχεδίων LEADER.

2.1

Η κοινωνική γεωργία αναπτύσσεται λίγο πολύ παντού στην ύπαιθρο της ΕΕ από τα τέλη του 20ού αιώνα, ως νέα οικονομικά βιώσιμη πρακτική και οι πρωτοβουλίες στον τομέα αυτόν αυξάνονται συνεχώς. Για το σύνολο των σχετικών δραστηριοτήτων χρησιμοποιείται η γενική ονομασία «κοινωνική γεωργία», ενώ άλλες ονομασίες που χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν τις δραστηριότητες αυτές είναι «Farming for health», «Care Farming», «Green care» ή ακόμη «Green therapies». Όλες αυτές οι ονομασίες αναφέρονται σε διάφορες πρακτικές ή δραστηριότητες στον τομέα της περίθαλψης, της κοινωνικής επανένταξης, της κατάρτισης και της αποκατάστασης μειονεκτούντων ατόμων ή της κατάρτισης ατόμων με συγκεκριμένες ανάγκες. Οι δραστηριότητες αυτές προσφέρουν τη δυνατότητα σε άτομα που αντιμετωπίζουν δυσχέρειες να ανακτήσουν επαφή με μια δραστηριότητα παραγωγής και με τη φύση, ενώ παράλληλα συμβάλλουν στην καλή τους διαβίωση, στη βελτίωση της κατάστασης της υγείας τους και στην κοινωνική τους ένταξη. Διευκολύνουν, επίσης, τη μάθηση, την αύξηση της αυτοεκτίμησης και, ως εκ τούτου, τη συμμετοχή στον κοινωνικό βίο.

Από αυτή την άποψη, η κοινωνική γεωργία συνιστά καινοτόμο προσέγγιση που συνδυάζει δύο πτυχές: την πολύ-λειτουργική γεωργία και τις κοινωνικές υπηρεσίες και υπηρεσίες περίθαλψης σε τοπικό επίπεδο. Αφ’ ενός, συνδέεται στενά με την πολύ-λειτουργική φύση της γεωργίας και εγγράφεται πλήρως στην έννοια της αγροτικής ανάπτυξης, προσφέροντας στους γεωργούς τη δυνατότητα διαφοροποίησης των εισοδημάτων τους. Αφ’ ετέρου, είναι επωφελής για την κοινωνία, δεδομένου ότι προσφέρει κοινωνικές υπηρεσίες και βελτιώνει τις υφιστάμενες υπηρεσίες προς όφελος των κατοίκων της υπαίθρου, αξιοποιώντας τους γεωργικούς και αγροτικούς πόρους, με την ευρεία έννοια του όρου.

2.2

Παρότι οι πρακτικές κοινωνικής γεωργίας στην ΕΕ παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες, υπό την έννοια ότι συνδέονται στενά με παραδοσιακές δραστηριότητες της αγροτικής οικονομίας και αναπτύσσονται μέσα στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις (βιολογικά αγροκτήματα, υψηλή ένταση εργατικού δυναμικού, μεγάλος βαθμός πολύ-λειτουργικότητας, άνοιγμα στην περιοχή, υψηλή διαφοροποίηση και ευελιξία), υπάρχουν επίσης πολλές διαφορές ανάλογα με τη χώρα, σε συνάρτηση με την ιστορία, την προσέγγιση και τους προσανατολισμούς της καθεμιάς. Συνοπτικά, χωρίς να παραγνωρίζεται η ποικιλομορφία των προσεγγίσεων, θα μπορούσαμε να τις ομαδοποιήσουμε σε τρία είδη:

2.3

Διαφέρουν επίσης οι προσανατολισμοί: στην Ιταλία και τη Γαλλία, η κοινωνική γεωργία συνδέεται κυρίως με τον κοινωνικό κλάδο και τον κλάδο της περίθαλψης, στις Κάτω Χώρες έχει πιο στενές σχέσεις με το σύστημα υγείας, στη Φλάνδρα με τον κλάδο της γεωργίας, ενώ στη Γερμανία, τη Μεγάλη Βρετανία, την Ιρλανδία και τη Σλοβενία ο προσανατολισμός στρέφεται μεταξύ του κοινωνικού/υγειονομικού κλάδου και του κλάδου της υγείας.

2.4

Ο τρόπος χρηματοδότησης παρουσιάζει επίσης διαφορές ανάλογα με τις χώρες:

Εντούτοις, στην πραγματικότητα οι τρόποι χρηματοδότησης παρουσιάζουν συχνά πολύ μεγαλύτερη ποικιλομορφία.

2.5

Η κοινωνική γεωργία οργανώνεται σύμφωνα με διάφορες μορφές. Μπορεί να πρόκειται είτε για ιδιωτικές γεωργικές εκμεταλλεύσεις, υπό διαχείριση ιδιώτη επιχειρηματία, στον οποίο η κοινωνική γεωργία προσφέρει τη δυνατότητα να διαφοροποιεί τις πηγές εισοδήματος ενώ παράλληλα συνεχίζει μια κανονική παραγωγή απευθυνόμενη στην αγορά, είτε για κοινωνικές επιχειρήσεις ή συνεταιρισμούς, για ενώσεις, για ιδρύματα —δηλ. για οργανώσεις μη κερδοσκοπικού σκοπού. Σε άλλες περιπτώσεις, η κοινωνική γεωργία — μολονότι εφαρμόζεται σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις — εξαρτάται από δημόσιους οργανισμούς ή από φορείς του κλάδου της υγείας.

3.1

Η κοινωνική γεωργία δεν είναι εύκολο να οριστεί, επειδή περιλαμβάνει ευρύ φάσμα διαφορετικών πρακτικών. Ωστόσο, αποδεικνύεται αναγκαίο να δοθεί ένας ορισμός της κοινωνικής γεωργίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε να προσδιοριστούν οι δραστηριότητες που υπάγονται σε αυτήν και να καθοριστεί ένα πλαίσιο και κριτήρια, συμπεριλαμβανομένων κριτηρίων ποιότητας, στα οποία θα πρέπει να ανταποκρίνονται οι σχετικές δραστηριότητες για να μπορούν να δικαιούνται στήριξη βάσει των διαφόρων πολιτικών. Ο ορισμός αυτός θα πρέπει να μην είναι πολύ περιοριστικός, ώστε να μην περιχαρακωθεί δεσμευτικά μια πραγματικότητα που βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη. Αντίθετα, θα πρέπει να προτείνει ένα πλαίσιο που να διατηρεί την αναγκαία ευελιξία ώστε να μπορούν να περιληφθούν οι ποικίλες δραστηριότητες της κοινωνικής γεωργίας και η προσέγγιση από τη βάση προς την κορυφή.

3.2

Μολονότι οι συναφείς με την κοινωνική γεωργία δραστηριότητες ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό, έχουν πάντοτε τα εξής δύο κοινά στοιχεία: οι δραστηριότητες ασκούνται α) μέσα σε γεωργική εκμετάλλευση και β) από άτομα που έχουν προσωρινά ή μόνιμα συγκεκριμένες ανάγκες (μη εξαιρουμένης της εκπαίδευσής τους). Έτσι, η κοινωνική γεωργία συμβάλλει αφ’ ενός μεν στην πρόοδο και στην ευημερία του ατόμου, αφ’ ετέρου δε στην ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών και στην καλύτερη σύνδεση της πόλης με την ύπαιθρο.

3.3

Επομένως, σε μια πρώτη φάση, η κοινωνική γεωργία θα μπορούσε να οριστεί ως ένα σύνολο δραστηριοτήτων που χρησιμοποιούν τους γεωργικούς πόρους, φυτικούς και ζωικούς, για την προώθηση (ή τη δημιουργία) κοινωνικών υπηρεσιών, σε αγροτικές ή περιαστικές περιοχές, όπως λ.χ. επανορθωτική ή θεραπευτική αγωγή, προστατευόμενες θέσεις εργασίας, διά βίου μάθηση και άλλες δραστηριότητες που συμβάλλουν στην κοινωνική ένταξη (σύμφωνα με τον ορισμό, ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας - δράση Cost Action 866 Green Care initiative - Coopération européenne en science et technologie). Το ζητούμενο είναι, μεταξύ άλλων, να δημιουργηθούν, μέσα σε μια γεωργική εκμετάλλευση, οι συνθήκες που θα επιτρέπουν τη συμμετοχή στις καθημερινές δραστηριότητες του αγροκτήματος ατόμων με ιδιαίτερες ανάγκες, με στόχο να εξασφαλιστεί η ανάπτυξη των προσώπων αυτών, η ένταξή τους στην κοινωνία και, συνεπώς, η μείωση της περιθωριοποίησής τους, του αισθήματος του ανικανοποίητου, της αδιαφορίας τους και της απομόνωσής τους μέσα στην κοινωνία

3.4

Υπό την παρούσα κατάσταση, μπορούν να διακριθούν τέσσερα κύρια πεδία της κοινωνικής γεωργίας:

4.1

Χάρη στις δραστηριότητες θεραπείας, ένταξης στην εργασία, κοινωνικής ένταξης ή και στις παιδαγωγικές της δραστηριότητες, η κοινωνική γεωργία προσφέρει αναντίρρητα μεγάλης αξίας δημόσιες υπηρεσίες και συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη. Εξάλλου, χάρη στη διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων που προωθεί και στη δυναμική της, μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στην τοπική ανάπτυξη.

4.2

Πολλές σχετικές εμπειρίες έχουν αναπτυχθεί σύμφωνα με μια διαδικασία από τη βάση προς την κορυφή, δημιουργώντας τοπικά δίκτυα που συντελούν στη σφαιρική ανάπτυξη των κατά τόπους περιοχών. Για όλους αυτούς τους λόγους, η κοινωνική γεωργία συνάδει με την έκδοση του ΟΟΣΑ The New Rural Paradigm (Το νέο αγροτικό πρότυπο, 2006) και αναφέρεται ρητώς στα Rural Policy Reviews (Ανασκοπήσεις της αγροτικής πολιτικής) για τις χώρες του ΟΟΣΑ (λ.χ. την Ιταλία). Η κοινωνική γεωργία εξετάστηκε, επίσης, κατά τη διάσκεψη του ΟΟΣΑ για την αγροτική ανάπτυξη στο Κεμπέκ (2009). Ορισμένες πρωτοβουλίες κοινωνικής γεωργίας χρηματοδοτούνται βάσει των πολιτικών αγροτικής ανάπτυξης 2007-2013 (άξονες ΙΙΙ και IV του προγράμματος LEADER) και των μέτρων του Κοινωνικού Ταμείου για την κοινωνική ένταξη.

4.3

Η συνειδητοποίηση του δυναμικού που ενέχει η κοινωνική γεωργία αυξάνεται όλο και περισσότερο, σε όλα τα επίπεδα, ενώ οι γεωργικές οργανώσεις, οι τοπικές κοινότητες, καθώς και οι θεσμοί κοινωνικού χαρακτήρα και υγείας αντιμετωπίζουν την κοινωνική γεωργία υπό νέα οπτική γωνία. Ωστόσο, λίγες μόνο χώρες έχουν θεσπίσει κλαδικές ρυθμίσεις, είτε σε εθνικό είτε σε περιφερειακό επίπεδο (Γαλλία, Ιταλία, Κάτω Χώρες). Από την άλλη πλευρά, διαπιστώνεται παντού έλλειψη διασύνδεσης ανάμεσα στις διάφορες πολιτικές και/ή τους ενδιαφερόμενους θεσμούς.

Εντούτοις, οι φορείς της κοινωνικής γεωργίας αρχίζουν να οργανώνονται για την ανταλλαγή των εμπειριών τους και πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο ρόλος των αυθόρμητων δικτύων κοινωνικών γεωργών είναι καθοριστικός.

4.4

Τα τελευταία χρόνια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υλοποίησε αρκετές πρωτοβουλίες για την υποστήριξη αυτών των δραστηριοτήτων, μεταξύ των οποίων η δράση Cost Action 866 – Green care ή το πρόγραμμα SOFAR (πρωτοβουλία χρηματοδοτούμενη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα πλαίσιο του 6ου προγράμματος-πλαισίου έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης). Επίσης, τον Δεκέμβριο του 2009 δρομολογήθηκε μια θεματική πρωτοβουλία με τη συμμετοχή 7 κρατών μελών υπό το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Αγροτικής Ανάπτυξης με σκοπό την ανάλυση των δυνατοτήτων και των προβλημάτων των συγχρηματοδοτούμενων από το ΕΓΤΑΑ εθνικών και περιφερειακών σχεδίων αγροτικής ανάπτυξης. Στα πλαίσια του σχεδίου SoFar, η Γερμανία πρότεινε το 2008 ένα συγκεφαλαιωτικό έγγραφο για την κοινωνική γεωργία (καθ. Thomas VAN ELSEN), το οποίο ενημερώθηκε το 2009.

5.1.1

Λαμβανομένων υπόψη των δημόσιων αγαθών που παράγει και της συμβολής της στη βιώσιμη ανάπτυξη, η κοινωνική γεωργία θα έπρεπε να προωθείται και να στηρίζεται από τα ενωσιακά όργανα και από τις κυβερνήσεις. Αυτό συμπεριλαμβάνει τη χάραξη, σε διάφορα επίπεδα, κατάλληλου και ευνοϊκού ρυθμιστικού πλαισίου, την αναγνώριση της προστιθέμενης αξίας της κοινωνικής γεωργίας, τη βελτίωση της διαχείρισης της κοινωνικής γεωργίας, καθώς και τη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος και την εποικοδομητική συνεργασία μεταξύ των διαφόρων πολιτικών πεδίων και των διοικήσεων (υγεία, κοινωνικός τομέας, γεωργία, απασχόληση) σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Ακόμη, θα ήταν ευκταία η ειδικά στοχοθετημένη στήριξη εκ μέρους των δημοσίων αρχών και η ολοκληρωμένη χρήση των διαρθρωτικών ταμείων υπέρ της κοινωνικής γεωργίας, καθώς επίσης και η προώθηση και στήριξη της διακλαδικής έρευνας ή ακόμη η ενίσχυση της επικοινωνίας και της ανταλλαγής εμπειριών.

5.1.2

Κατά τη χάραξη ενός ρυθμιστικού πλαισίου, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στα ζητήματα που συνδέονται με την ποιότητα της κοινωνικής γεωργίας, ούτως ώστε να καθοριστούν τα γενικά κριτήρια που οφείλουν να πληρούν οι σχετικές δράσεις, συμπεριλαμβανομένων κριτηρίων ποιότητας. Με το ίδιο σκεπτικό, πρέπει να σχεδιαστούν τα μέτρα που απαιτούνται για την εξασφάλιση της κατάλληλης παρακολούθησης των δραστηριοτήτων κοινωνικής γεωργίας.

5.1.3

Επιπλέον, θα μπορούσε να φανεί χρήσιμη μια μόνιμη δομή που θα μπορούσε να συστήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων Γενικών Διευθύνσεων, επιφορτισμένη να ενθαρρύνει, να παρακολουθεί και να συντονίζει την εξέλιξη της κοινωνικής γεωργίας στην Ευρώπη. Ανάλογες δομές θα μπορούσαν να συσταθούν στα κράτη μέλη.

5.3.1

Η συνεργασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που ξεκίνησε με το πρόγραμμα SoFar και τη δράση Cost Action 866 Green Care στη γεωργία, θα πρέπει να προωθηθεί και να αναπτυχθεί περαιτέρω. Και τούτο επειδή η παραγωγή και η ανταλλαγή επιστημονικών, επαγγελματικών και πρακτικών γνώσεων ανά την Ευρώπη έχει ύψιστη σημασία.

Προκειμένου να διεξαχθούν πιο εμπεριστατωμένες έρευνες, η κοινωνική γεωργία χρειάζεται τη στήριξη της έρευνας στους τομείς της θεραπείας και της ιατρικής, της κοινωνικής εργασίας στη γεωργία, καθώς και της γεωργίας και κατάρτισης. Η έρευνα αυτή πρέπει να διεξάγεται σε στενή επαφή με το πρακτικό έργο. Τα θετικά εμπειρικά αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί σε θεραπείες με φυτά και ζώα πρέπει να επικυρωθούν βάσει αυστηρών επιστημονικών ερευνών, προκειμένου να αναγνωρίζονται από τους ιατρικούς κύκλους. Τα διδάγματα που έχουν αντληθεί από τις σχετικές εμπειρίες όσον αφορά την αποδοτικότητα της ένταξης των ατόμων στον ημερήσιο και ετήσιο ρυθμό της εργασίας στο αγρόκτημα πρέπει να τεκμηριωθούν και να αξιοποιηθούν για περαιτέρω ανάπτυξη της κοινωνικής γεωργίας.

5.3.2

Μια διακλαδική έρευνα που θα μελετά τον αντίκτυπο και τα πλεονεκτήματα της κοινωνικής γεωργίας υπό διάφορες οπτικές γωνίες (κοινωνική, οικονομική, υγείας, προσωπικής ανάπτυξης), που θα εξασφαλίζει τη μεταφορά της γνώσης που αντλήθηκε από πρακτικές εμπειρίες και που θα ενσωματώνει τους φορείς που δρουν επί τόπου μπορεί να οδηγήσει σε καινοτόμες ιδέες και να ενισχύσει τη δέσμευση υπέρ της κοινωνικής γεωργίας. Το επιστημονικό υπόβαθρο για πρότυπα προγράμματα μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη προτύπων που θα στηρίζονται σε ατομικές ή συνεταιριστικές επιχειρήσεις για μια ολόκληρη περιφέρεια. Πρέπει να δρομολογηθούν διακλαδικές μελέτες και έρευνες για την ανάλυση της επίδρασης της κοινωνικής γεωργίας αφ’ ενός μεν ως προς τη δυνητική εξοικονόμηση δαπανών για τα ασφαλιστικά ταμεία, αφ ετέρου δε για τη βελτίωση της υγείας και της ευημερίας των ασφαλισμένων που δραστηριοποιούνται στον κλάδο της κοινωνικής γεωργίας. Αυτά τα ζητούμενα έχουν ήδη αναλυθεί και μελετηθεί σε ορισμένες χώρες, ιδίως δε τις Κάτω Χώρες.

5.3.3

Οι έρευνες αυτές θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν στο προσεχές πρόγραμμα πλαίσιο Ορίζων 2020 (2014-2020), δεδομένου ότι το πρόγραμμα αυτό λαμβάνει υπόψη τις κοινωνικές πτυχές στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας. Είναι σαφώς ευκταίος ο συντονισμός και η υποστήριξη της κοινωνικής γεωργίας από το πρόγραμμα Ορίζων 2020 εφόσον το εν λόγω πρόγραμμα μπορεί να διευκολύνει τις επαφές και τις ανταλλαγές μεταξύ ερευνητών διαφόρων κλάδων που σχετίζονται με αυτή τη μορφή γεωργίας.

5.5.1

Τα καινοτόμα σχέδια στον τομέα της κοινωνικής γεωργίας αναπτύσσονται συχνά απομονωμένα, χωρίς γνώση των λοιπών ανάλογων σχεδίων ή ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ τους. Ωστόσο, η δημιουργία και ενίσχυση των δικτύων κοινωνικής γεωργίας έχει καθοριστική σημασία για την ανταλλαγή εμπειριών, τη συμβολή στη διάδοση των διαφόρων σχεδίων και την αξιολόγηση των βέλτιστων πρακτικών. Ένα πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή πραγματοποιήθηκε με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Αγροτικής Ανάπτυξης. Η σύσταση τέτοιου είδους δικτύων αξίζει να ενισχυθεί.

5.5.2

Επίσης, πρέπει να προωθηθούν η συνεργασία, οι κοινές δημοσιεύσεις και η παρουσία στο Διαδίκτυο.

5.5.3

Εξάλλου, θα ήταν σκόπιμες αφ’ ενός μεν η επιδίωξη της κοινής εκπροσώπησης των συμφερόντων της κοινωνικής γεωργίας σε πολιτικό επίπεδο, αφ’ ετέρου δε η εγκαθίδρυση μιας κεντρικής οργάνωσης εμβέλειας ΕΕ. Μια τέτοια οργάνωση, που θα συμπεριλαμβάνει την κοινωνία πολιτών, θα μπορεί να διευκολύνει τις ανταλλαγές μεταξύ των παραγόντων της κοινωνικής γεωργίας και να τους παρέχει τόσο διοικητική όσο και τεχνική υποστήριξη, προάγοντας τα συμφέροντα της κοινωνικής γεωργίας στην πολιτική. Υπό αυτήν την έννοια, κρίνεται σημαντικός ο ρόλος των γεωργικών οργανώσεων.

5.5.4

Όλες αυτές οι δραστηριότητες θα μπορούσαν να προγραμματιστούν και να υλοποιηθούν στα πλαίσια της νέας πολιτικής για την αγροτική ανάπτυξη 2014-2020 και να στηριχθούν, ειδικότερα, στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Αγροτικής Ανάπτυξης και στα δίκτυα αγροτικής ανάπτυξης των κρατών μελών. Έτσι επεκτείνεται η προαναφερθείσα θεματική πρωτοβουλία για την κοινωνική γεωργία και σε άλλα κράτη μέλη.

5.6.1

Στα πλαίσια της τρέχουσας πολιτικής για την αγροτική ανάπτυξη, η κοινωνική γεωργία επωφελήθηκε από κάποια στήριξη, κυρίως βάσει των αξόνων ΙΙΙ (διαφοροποίηση) και IV του προγράμματος LEADER, καθώς και του άξονα «κοινωνική ένταξη» του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ). Η αναγνώριση της κοινωνικής γεωργίας ως παράγοντα ανάπτυξης της αγροτικής οικονομίας αναμένεται να της επιτρέψει να επωφελείται από όλες τις δράσεις που προωθούνται και χρηματοδοτούνται από τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία (Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης – ΕΓΤΑΑ, Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης – ΕΤΠΑ, ΕΚΤ) και να έχει, συνεπώς, πρόσβαση σε νέες πηγές χρηματοδότησης.

5.6.2

Παρότι οι προτάσεις της Επιτροπής για την προσεχή περίοδο προγραμματισμού των διαρθρωτικών ταμείων διανοίγουν κάποιες νέες προοπτικές — δεδομένου ότι η καταπολέμηση της φτώχιας, η κοινωνική ένταξη και η διαφοροποίηση των γεωργικών δραστηριοτήτων αναφέρονται ως ρητοί στόχοι της πολιτικής αυτής (οι οποίοι ιδανικά θα μπορούσαν να συνδυαστούν με την κοινωνική γεωργία) — είναι μάλλον αναγκαίο να τονιστεί καλύτερα ο ρόλος της κοινωνικής γεωργίας, τόσο στον προσεχή προγραμματισμό όσο και στη σύμβαση εταιρικής σχέσης με σκοπό την καλύτερη ενίσχυση της πρώτης. Από αυτή την άποψη, η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να συντονίσουν την προσφυγή στις διάφορες πολιτικές που άπτονται της κοινωνικής γεωργίας. Κατά την ΕΟΚΕ, πρέπει τα κράτη μέλη και οι αρμόδιες για τη διαχείριση των ενωσιακών κονδυλίων (εθνικές και τοπικές) αρχές να ενισχύσουν τη συνεργασία τους, προκειμένου να εξαλειφθούν οι φραγμοί που εμποδίζουν την πρόσβαση στα διαρθρωτικά ταμεία και να διευκολυνθεί η σχετική χρηματοδότηση των επαγγελματιών του κλάδου.

5.6.3

Το νέο πλαίσιο προγραμματισμού προσφέρει στην κοινωνική γεωργία τη δυνατότητα να εξασφαλίσει χρηματοδότηση από διάφορα ταμεία και για πολλά έτη. Πράγματι, το κοινό στρατηγικό πλαίσιο προσφέρει τη δυνατότητα συνδυασμού των διαφόρων ταμείων για μια στρατηγική πολλαπλής χρηματοδότησης. Θα πρέπει τα κράτη μέλη να κληθούν να προβλέπουν την κοινωνική γεωργία στον προγραμματισμό τους και να καταρτίσουν ειδικά προγράμματα που θα της επιτρέπουν να επωφελείται περισσότερο από τα διάφορα διαρθρωτικά ταμεία, καθώς έχει καίρια σημασία να πεισθούν οι εθνικές και τοπικές αρχές να αξιοποιούν πραγματικά αυτές τις δυνατότητες χρηματοδότησης.

Δεδομένου του πολυδιάστατου και πολύ-λειτουργικού χαρακτήρα της, η κοινωνική γεωργία και οι άμεσα σχετιζόμενοι παράγοντες θα μπορούσαν να αντλήσουν σημαντικά οφέλη από μια αυθεντικά σφαιρική προσέγγιση, χάρη στην οποία θα διευκολύνονται και θα συντονίζονται καλύτερα τόσο η προσφυγή στα διάφορα ταμεία όσο και οι σχετικές διαδικασίες ή διατυπώσεις.

5.6.4

Προς τούτο, θα ήταν ενδεχομένως ιδιαίτερα χρήσιμο, στα πλαίσια της αγροτικής ανάπτυξης, να καθιερωθεί μια πολιτική επικοινωνίας προς όφελος των κρατών μελών, η οποία να καλύπτει επίσης τις δραστηριότητες παρακολούθησης και εκπόνησης εκθέσεων. Μια άλλη δυνατότητα θα ήταν να προβλεφθεί ένα θεματικό υπο-πρόγραμμα βάσει του άρθρου 8 ή ακόμη να ενισχυθούν τα σχέδια Leader με αντικείμενο την κοινωνική γεωργία.

5.6.5

Τέλος, οι διάφορες Γενικές Διευθύνσεις θα πρέπει να ενισχύσουν τη συνεργασία τους, ώστε να διευκολυνθεί η πρόσβαση της κοινωνικής γεωργίας σε όλα τα διαρθρωτικά ταμεία και να εξαλειφθούν οι δυσχέρειες που μέχρι στιγμής εμπόδιζαν την πρόσβαση των γεωργών στις περιφερειακές πολιτικές.

15.2.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/49

1.1

Η παρούσα γνωμοδότηση αφορά τις σιδηροδρομικές μεταφορές επιβατών. Συντάχθηκε και πρέπει να αναγνωσθεί υπό το φως των στόχων που τίθενται στο άρθρο 14 και στο πρωτόκολλο 26 της Συνθήκης της Λισαβόνας σχετικά με τις υπηρεσίες γενικού συμφέροντος. Ακολουθεί τις συστάσεις που διατυπώνονται στη Λευκή Βίβλο για τις μεταφορές με την οποία επιβεβαιώνεται η αναγκαιότητα να επιτευχθούν οι στόχοι σχετικά με τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου και να διασφαλιστούν βιώσιμες μετακινήσεις που να σέβονται το περιβάλλον.

1.2

Πέρα από τον βαθμό εκπλήρωσης των στόχων κινητικότητας από τους ενδιαφερόμενους φορείς, και τα δικαιώματα και υποχρεώσεις που συνεπάγονται οι στόχοι αυτοί, η γνωμοδότηση φιλοδοξεί επίσης να εξετάσει το θέμα της πρόσβασης των ευρωπαίων πολιτών στις υπηρεσίες γενικού συμφέροντος που προσφέρει ο σιδηρόδρομος στην ΕΕ, καθώς και την ποιότητα των υπηρεσιών αυτών.

1.3

Δεδομένου ότι η ποιότητα των υπηρεσιών των σιδηροδρομικών μεταφορών αποτελεί αναγκαία αλλά όχι επαρκή προϋπόθεση για την ανάπτυξη αυτού του μέσου μεταφοράς, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητά τους για να καταστούν πιο ελκυστικές οι μεταφορές αυτές, με βάση την παρατήρηση πραγματικών στοιχείων που μπορεί να συμβάλουν στη βελτίωση.

1.4

Η ΕΟΚΕ ζητά να αποτελέσουν οι πιστώσεις για επενδύσεις και συντήρηση των υποδομών αντικείμενο πολυετούς προγραμματισμού και να ληφθούν μέτρα ώστε να διατηρηθούν μακροπρόθεσμα οι πιστώσεις αυτές. Πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη τα ζητήματα της χωροταξίας, της διατήρησης της διαθεσιμότητας των υποδομών και των πόρων που πρέπει ή μπορούν να κινητοποιηθούν βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα.

1.5

Η ΕΟΚΕ απευθύνει επίσης έκκληση προς τις κοινοτικές, εθνικές και περιφερειακές αρχές να επαναπροσδιορίσουν τους όρους χρηματοδότησης των διαφόρων τμημάτων των υποδομών με βάση την αρχή της επικουρικότητας και με στόχο την ενίσχυση της αλληλεγγύης μεταξύ των περιφερειών. Για το σκοπό αυτόν, συνιστά τον αναπροσανατολισμό των πιστώσεων που χορηγούνται στον τομέα των μεταφορών στα πλαίσια της περιφερειακής πολιτικής, η οποία μπορεί να επιφέρει σημαντικό αποτέλεσμα μόχλευσης όσον αφορά τη χωροταξία.

1.6

Η ΕΟΚΕ ζητά να διενεργηθεί, από ανεξάρτητη αρχή σε ευρωπαϊκό επίπεδο, έρευνα σχετικά με την ικανοποίηση των χρηστών, με βάση πραγματικά στοιχεία αξιολόγησης (χρονική ακρίβεια, συχνότητα των δρομολογίων, τιμολόγηση, καθαριότητα, προσβασιμότητα …). Η αξιολόγηση αυτή θα πρέπει να διεξαχθεί σύμφωνα με μεθοδολογία που θα ορίζει μία επιτροπή καθοδήγησης με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών (χρήστες, αρμόδιες αρχές, φορέας εκμετάλλευσης, εργαζόμενοι …) και ικανή να αναλάβει και τον έλεγχο.

1.7

Η ΕΟΚΕ ανησυχεί για την πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αναθεωρήσει τον κανονισμό 1370/2007/CE (δημόσιες επιβατικές σιδηροδρομικές και οδικές μεταφορές) που είναι αποτέλεσμα ενός δύσκολου συμβιβασμού σε θεσμικό επίπεδο. Τονίζει ότι ο κανονισμός αυτός προσφέρει στα κράτη μέλη ευρεία περιθώρια οργάνωσης με σεβασμό των αρχών της αναλογικότητας και της επικουρικότητας, καθώς και ότι η ισορροπία που δημιουργεί θα πρέπει να αξιολογηθεί και υπό το φώς των πρακτικών εμπειριών, όπως προβλέπει το άρθρο 8.2 του κανονισμού αυτού.

1.8

Με βάση τις διατάξεις του κανονισμού 1371/2007/CE και τις πιθανές μελλοντικές εξελίξεις, η ΕΟΚΕ παροτρύνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μελετήσει τις ακόλουθες δυνατότητες βελτίωσης:

1.9

Επίσης, η ΕΟΚΕ ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη να εξετάσουν από κοινού τις ακόλουθες δυνατότητες βελτίωσης:

1.10

Επίσης, με βάση την αρχή της επικουρικότητας, ΕΟΚΕ ζητά από τα κράτη μέλη να εξετάσουν τις ακόλουθες δυνατότητες βελτίωσης:

2.1.1

Είναι εξαιρετικά δύσκολο να αξιολογηθεί ο βαθμός ικανοποίησης των ταξιδιωτών και να επιτευχθεί κοινή θέση σχετικά, εφόσον οι επιχειρήσεις είναι εκείνες που διαθέτουν τα βασικά στοιχεία για την ανάλυση, προσδιορίζουν οι ίδιες μονομερώς τα πρότυπα ποιότητας των υπηρεσιών τους και αξιολογούν τις δραστηριότητές τους με βάση αυτά τα πρότυπα (Άρθρο 28, κανονισμός 1370/2007/CE). Η τήρηση υποχρεώσεων όσον αφορά την ακρίβεια του ωραρίου, την συχνότητα της υπηρεσίας, την καθαριότητα, την υποδοχή, την ενημέρωση, τη σύνθεση των τιμολογίων, κλπ., αποτελούν μερικά μόνο παραδείγματα.

2.1.2

Μεγάλο μέρος των επιβατών που αντιμετωπίζουν προβλήματα όσον αφορά τις σιδηροδρομικές υπηρεσίες, παραπονούνται για τον πολλαπλασιασμό παραγόντων διαταραχής της κυκλοφορίας, για απρόοπτα που είναι δύσκολο να προβλεφθούν σε πραγματικό χρόνο και ελλειμματική πληροφόρηση σε περίπτωση διαταραχών. Έχουν την εντύπωση ότι συντελείται συνεχής υποβάθμιση σε ορισμένα κράτη μέλη. Οι σιδηροδρομικές υπηρεσίες οι οποίες, σύμφωνα με τον κανονισμό 1371/2007/ΕΚ, οφείλουν να παράσχουν αποζημιώσεις δεν διευκολύνουν την πρόσβαση των επιβατών σε αυτές τις διαδικασίες.

2.1.3

Όσον αφορά τις σιδηροδρομικές υπηρεσίες που υπόκεινται σε υποχρεώσεις δημόσιας υπηρεσίας και προσφέρουν μεγάλο μέρος των καθημερινών μεταφορών, σε πολλές περιπτώσεις χρειάστηκε η παρέμβαση των οργανωτικών ή άλλων αρμόδιων αρχών, προκειμένου να διασφαλιστεί το επίπεδο της υπηρεσίας.

2.1.4

Ο πολλαπλασιασμός των υπηρεσιών που προσφέρονται και εκτελούνται από διαφορετικούς φορείς, χωρίς καμία σύνδεση ή συνοχή όσον αφορά την εκμετάλλευση του δικτύου, σε ένα οργανωτικό περιβάλλον που έχει υποστεί ριζικές διαρθρωτικές αλλαγές και χαρακτηρίζεται από έλλειψη σταθερότητας και διαφάνειας, οδήγησε σε μία λειτουργία βασιζόμενη στις αντιδράσεις των τοπικών φορέων εκμετάλλευσης οι οποίοι δεν διαθέτουν τις απαιτούμενες πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο με αποτέλεσμα να προκαλούνται δυσλειτουργίες και κατ’ επέκταση η δυσαρέσκεια των επιβατών. Υπό το φως αυτών των διαπιστώσεων, κρίνεται αναγκαίο να πραγματοποιηθεί απολογισμός της κατάστασης που επικρατεί στον τομέα σε εθνικό επίπεδο, προκειμένου να εντοπισθούν πιθανές δυνατότητες προόδου.

—

προβληματική πρόσβαση σε πληροφορίες, ελλιπής ή ακατάλληλη σήμανση,

—

δυσανάγνωστα ή ασαφή τιμολόγια,

—

το απρόβλεπτο των ταξιδιών πριν από την ημερομηνία αναχώρησης της αμαξοστοιχίας σε σχέση με τις μέγιστες προθεσμίες κράτησης,

—

προβλήματα που οφείλονται στην υπερκράτηση,

—

ακατάλληλοι χώροι υποδοχής των επιβατών στο τρένο, στους σταθμούς και ακατάλληλα διαμορφωμένες αποβάθρες (συμφόρηση των αιθουσών αναμονής) ή μη τήρηση των κανόνων υγιεινής, απουσία τουαλέτας,

—

δύσκολη πρόσβαση για άτομα με αναπηρίες στις αποβάθρες και στους σταθμούς, στις εγκαταστάσεις παροχής υπηρεσιών, στα τρένα, υπερβολικά μεγάλος χρόνος αναμονής για την παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών (48 ώρες), ή υπερβολικά αυστηρά κριτήρια για την παροχή της υπηρεσίας (όριο συνολικού βάρους),

—

ανασφάλεια στα τρένα και στους σταθμούς,

—

καθυστερημένη διάθεση υλικού, δεν λαμβάνεται υπόψη η αλλαγή αποβάθρας στις ανταποκρίσεις,

—

δύο τρένα με κοντινές ώρες αναχώρησης στην ίδια αποβάθρα ενώ υπάρχουν αχρησιμοποίητες αποβάθρες,

—

ανεπαρκής χώρος αποσκευών,

—

δεν λαμβάνονται υπόψη οι δυνατότητες συνδυασμένων μεταφορών (δυσκολία μεταφοράς ποδηλάτων, κακή οργάνωση και διαχείριση ή απουσία ανταποκρίσεων με άλλα μέσα μεταφοράς, απουσία ενημέρωσης σχετικά με τις υπηρεσίες και έλλειψη ενσωμάτωσής τους στο τιμολόγιο),

—

ανακρίβεια του ωραρίου, ελλειμματική συχνότητα εξυπηρέτησης διαδρομών, κατάργηση τρένων χωρίς προειδοποίηση,

—

κακή εξυπηρέτηση επιβατών σε περίπτωση διαταραχής της μεταφοράς, ανεπαρκής αποζημίωση ή άρνηση αποζημίωσης,

—

κατάργηση ή αναδιοργάνωση των υπηρεσιών και των δρομολογίων χωρίς προηγούμενη διαβούλευση με τους χρήστες, τους εκπροσώπους τους, ή τις ενδιαφερόμενες τοπικές και περιφερειακές αρχές, (π.χ. κατάργηση των νυκτερινών αμαξοστοιχιών, τροποποίηση του ωραρίου, της συχνότητας δρομολογίων…),

—

αύξηση του χρόνου διαδρομής μεταξύ δύο στάσεων,

—

δύσκολη πρόσβαση στα δίκτυα πωλήσεων και διανομής.

—

Κακοκαιρία: - Δεν γίνονται προληπτικά οι απαραίτητες τεχνικές προσαρμογές και δεν εφαρμόζονται οι διαδικασίες που επιτρέπουν την προσφορά ποιοτικής υπηρεσίας.

—

Προβλήματα όσον αφορά το υλικό: - Συνέπεια της ακατάλληλης παρακολούθησης του κύκλου ζωής των υλικών, της διάρκειάς τους, της πρόληψης της φθοράς τους και της απουσίας προγραμματισμού και διατήρησης του προϋπολογισμού για τη συντήρηση.

—

Προβλήματα που οφείλονται στον ανθρώπινο παράγοντα: αυτοκτονίες, ενέργειες που εμποδίζουν την πρόσβαση σε ευάλωτες εγκαταστάσεις, των οποίων η ΕΟΚΕ δεν επιθυμεί να σχολιάσει τις επιπτώσεις και τα αίτια στο πλαίσιο αυτής της γνωμοδότησης.

—

Υψηλό επίπεδο ασφάλειας των προσώπων και της κυκλοφορίας,

—

Επαγγελματισμός του προσωπικού,

—

Δυνατότητα συμβολής του σιδηρόδρομου στη χωροταξία και στην ανάπτυξη των περιφερειών.

3.1

Η Επιτροπή σεβάστηκε την αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας των πολιτών όπως θεσπίζεται από τη Συνθήκη και στήριξε την αρχή της βιώσιμης κινητικότητας. Ο σιδηρόδρομος αναγνωρίζεται ως αποτελεσματικό δημόσιο μέσο μαζικών μεταφορών, ευπροσάρμοστο στις απαιτήσεις των αρμόδιων αρχών, που σέβεται το περιβάλλον, ικανό να χρησιμοποιήσει τις ακόμη σε μεγάλο βαθμό διαθέσιμες και καλά συντηρημένες υποδομές, ή τις υποδομές που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν εύκολα.

3.2

Η ΕΕ έχει καθορίσει ένα ευρωπαϊκό δίκτυο διεθνών γραμμών. Έχουν πραγματοποιηθεί και θα πραγματοποιηθούν και στο μέλλον σημαντικές επενδύσεις για την συμπλήρωση του δικτύου αυτού. Ωστόσο η πρωτοβουλία αυτή της Ένωσης θα πρέπει να βασίζεται στη σύγκλιση των επενδυτικών επιλογών των κρατών μελών, ώστε να διατίθεται στους ευρωπαίους επιβάτες η δυνατότητα μεταφοράς από πόρτα σε πόρτα, χωρίς υπερβολικό αριθμό μετεπιβιβάσεων.

3.3

Η εξέταση της κατάστασης όσον αφορά την εξυπηρέτηση των δήμων και των περιφερειών και τη χωροταξία τους, συντέλεσε συχνά σε αυθαίρετες στρατηγικές επιλογές, χωρίς να ληφθεί υπόψη η ανάγκη μελέτης των μεταφορών με γνώμονα τη μείωση των μετεπιβιβάσεων, πράγμα που επιδρά αρνητικά στη χρήση των δημόσιων μεταφορών.

3.4

Αυτή η προκαταρκτική εξέταση πριν από την επιλογή λύσεων με σοβαρές συνέπειες, πραγματοποιείται ολοένα συχνότερα από τις αρμόδιες αρχές, οι οποίες αντιμετωπίζουν ωστόσο το πρόβλημα μίας χρηματοδότησης απρόβλεπτης και ασταθούς, τόσο μεσοπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα.

3.5

Οι μεταφορές επιβαρύνουν, ωστόσο, σημαντικά τους προϋπολογισμούς των κρατών και των περιφερειών. Οι πολίτες, έχοντας επίγνωση της κατάστασης, ιδιαίτερα λόγω της σημερινής κρίσης, επιθυμούν πραγματική διαφάνεια και αξιόπιστη πληροφόρηση. Επισημαίνουν και πάλι την έλλειψη διασταυρωμένης πραγματογνωμοσύνης για τα νέα σχέδια μεγάλης εμβέλειας. Όπως επισήμανε η ΕΟΚΕ και στη γνωμοδότησή της TEN/479, ο διάλογος μεταξύ των αρχών και της κοινωνίας των πολιτών αποτελεί πολύ σημαντικό ζήτημα, κυρίως όσον αφορά τις επενδύσεις στις υποδομές των μεταφορών.

4.1

Η γνωμοδότηση πρωτοβουλίας συμπληρώνει τις εξής προγενέστερες εργασίες:

4.2

Όπως ήταν λογικό, η βούληση για την δημιουργία ευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών συνέβαλε στην κινητοποίηση κεφαλαίων για τις κύριες γραμμές. Η δυναμική αυτή συνοδεύτηκε από επιλογές που έδιναν προτεραιότητα στη δημιουργία γραμμών υψηλής ταχύτητας, ορισμένες φορές σε βάρος του εκσυγχρονισμού άλλων υφιστάμενων αξόνων, λόγω των δημοσιονομικών περικοπών. Οι δημόσιες αρχές θα πρέπει να αυξήσουν την προσφορά σιδηροδρομικών μεταφορών όσον αφορά την προσφορά δημόσιων μεταφορών, και μάλιστα να τον καταστήσουν σε ορισμένες περιπτώσεις σπονδυλική στήλη ενός συνεκτικού πολυτροπικού συστήματος. Από αυτήν την άποψη θα ήταν σκόπιμο να συγκλίνουν τα ευρωπαϊκά ταμεία προς μία συνεκτική πολιτική βιώσιμης κινητικότητας (χορήγηση των πόρων που διαθέτει η ΓΔ Περιφέρειες για τις μεταφορές)

4.3

Η ΕΟΚΕ ζητά συνεπώς να αξιολογηθεί με αντικειμενικό τρόπο η σημερινή κατάσταση των σιδηροδρομικών μεταφορών (πλεονεκτήματα/μειονεκτήματα). Η Επιτροπή θα πρέπει να διενεργήσει αυτή την αξιολόγηση με διαφάνεια, διασφαλίζοντας την απαραίτητη πληροφόρηση και καλώντας τους πολίτες να διατυπώσουν τις προσδοκίες τους σχετικά με το θέμα αυτό, που αφορά τους περισσότερους (διαδρομή εργασία-σπίτι, ευκαιριακές επαγγελματικές μετακινήσεις, οικογενειακές εκδρομές, διακοπές …)

5.1

Σε αυτήν την περίοδο κρίσης και περικοπών των διαθέσιμων δημόσιων πόρων, μία πολιτική ανάκαμψης, στηριζόμενη σε μία στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης θα ωφελούσε την απασχόληση και την ποιότητα των θέσεων εργασίας, την εκπλήρωση των στόχων όσον αφορά τον αναπροσανατολισμό της χρήσης μέσων μεταφοράς, και την προσβασιμότητα των υπηρεσιών γενικού συμφέροντος στον τομέα των μεταφορών για τους πολίτες. Επομένως, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι τα μεγάλα έργα θα πρέπει να εντάσσονται σε αυτήν την γενικότερη στρατηγική.

5.2

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι ορισμένες αλλαγές όσον αφορά τα τρένα ή τα ωράρια υποβαθμίζουν την υπηρεσία και ενδεχομένως αναγκάζουν τους πολίτες να αλλάξουν τόπο κατοικίας ή εργασίας. Αυτή η αναγκαστική κινητικότητα δεν ανταποκρίνεται στην κινητικότητα που επιθυμούν οι συμπολίτες μας. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η εξέλιξη αυτή συνεπάγεται συχνά και την προτίμηση άλλου μέσου μεταφοράς (ιδιωτικό αυτοκίνητο ή αεροπλάνο) κάτι που είναι αντίθετο με την επιδιωκόμενη πολιτική.

5.3

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να μελετήσει και να προετοιμάσει ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα αποκατάστασης σιδηροδρομικών δικτύων και/ή να στηρίξει τα μελλοντικά προγράμματα των κρατών μελών. Ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα που θα αποσκοπούσε στην ικανοποίηση των προσδοκιών των πελατών των σιδηροδρομικών εταιρειών θα μπορούσε εύκολα να ενταχθεί στις ευρωπαϊκές στρατηγικές (στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη, Ορίζοντας 2020 …). Ο διάλογος με την κοινωνία των πολιτών όσον αφορά την πολιτική μεταφορών θα είχε πολύ θετική ανταπόκριση εκ μέρους των πολιτών. Ο αναπροσανατολισμός των πιστώσεων που χορηγούνται στον τομέα των μεταφορών στα πλαίσια της περιφερειακής πολιτικής, θα είχε σημαντικό αποτέλεσμα μόχλευσης όσον αφορά τη στρατηγική αυτή.

15.2.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/53

1.1

Το δικαίωμα στέγασης αποτελεί διεθνή υποχρέωση των κρατών μελών, την οποία πρέπει να λάβει υπόψη η Ευρωπαϊκή Ένωση. Πράγματι, αυτό το δικαίωμα αναγνωρίζεται στην Παγκόσμια Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, στην οποία ορίζεται ότι «Καθένας έχει δικαίωμα σε ένα βιοτικό επίπεδο ικανό να εξασφαλίσει στον ίδιο και στην οικογένειά του υγεία και ευημερία, και ειδικότερα τροφή, ρουχισμό, κατοικία, ιατρική περίθαλψη όπως και τις απαραίτητες κοινωνικές υπηρεσίες». Στον αναθεωρημένο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη του Συμβουλίου της Ευρώπης προβλέπεται ότι προκειμένου να εξασφαλίσουν την αποτελεσματική άσκηση του δικαιώματος στην κατοικία, τα μέρη δεσμεύονται να λάβουν μέτρα με στόχο: την προώθηση της πρόσβασης σε κατάλληλη στέγαση, την πρόληψη και τη μείωση του φαινομένου των αστέγων με σκοπό τη σταδιακή εξάλειψή του, τη διαμόρφωση τιμών στέγασης προσιτών σε όσους δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους. Το δικαίωμα στην κατοικία αναγνωρίζεται από τα Συντάγματα πολλών κρατών μελών και/ή αποτελεί το αντικείμενο συγκεκριμένων νόμων που αποσκοπούν στην αποτελεσματική εφαρμογή του.

1.2

Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορίζει πως η Ένωση, προκειμένου να καταπολεμηθεί ο κοινωνικός αποκλεισμός και η φτώχεια, αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα κοινωνικής αρωγής και στεγαστικής βοήθειας προς εξασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης σε όλους όσοι δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους, σύμφωνα με τους κανόνες που ορίζονται στο δίκαιο της Ένωσης και τις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές.

1.3

Η εφαρμογή αυτών των δικαιωμάτων πραγματοποιείται στην πλειονότητα των κρατών μελών, μέσω μιας υπηρεσίας γενικού οικονομικού συμφέροντος (ΥΓΟΣ), σύμφωνα με το άρθρο 36 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, το οποίο προβλέπει ότι «Η Ένωση αναγνωρίζει και σέβεται την πρόσβαση στις υπηρεσίες γενικού οικονομικού ενδιαφέροντος, όπως αυτό προβλέπεται στις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές, σύμφωνα με τη Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, προκειμένου να προαχθεί η κοινωνική και εδαφική συνοχή της Ένωσης».

1.4

Σύμφωνα με το άρθρο 106 παρ.2 της ΣλΕΕ και, αφ’ ης στιγμής η καθολική πρόσβαση στην κατοικία χαρακτηρίζεται ως υπηρεσία γενικού οικονομικού συμφέροντος, οι επιχειρήσεις που είναι επιφορτισμένες με τη διαχείριση της εν λόγω υπηρεσίας υπόκεινται στους κανόνες των Συνθηκών, ιδίως δε στους κανόνες ανταγωνισμού, κατά το μέτρο που η εφαρμογή των κανόνων αυτών δεν εμποδίζει νομικά ή πραγματικά την εκπλήρωση της ιδιαίτερης αποστολής που τους έχει ανατεθεί από τις τοπικές, περιφερειακές ή εθνικές αρχές. Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της 20ής Δεκεμβρίου 2011 (απόφαση για τις ΥΓΟΣ) περιορίζει την παροχή επιχορηγουμένων κοινωνικών κατοικιών στους πολίτες που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση ή ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, που λόγω των απαιτήσεων φερεγγυότητας δεν είναι σε θέση να βρουν κατοικία υπό τους όρους της αγοράς.

1.5

Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο 26 το οποίο προσαρτήθηκε στη Συνθήκη της Λισαβόνας, η κύρια αρμοδιότητα στον τομέα της ανάθεσης, παροχής, χρηματοδότησης και οργάνωσης των υπηρεσιών ΓΟΣ, εναπόκειται στα κράτη μέλη και στις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές τους, που διαθέτουν σχετικά μεγάλη διακριτική ευχέρεια επί του θέματος και ελευθερία δημοκρατικών επιλογών.

1.6

Το εν λόγω Πρωτόκολλο επιβάλλει, μεταξύ άλλων, στα κράτη μέλη να μεριμνούν για την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου οικονομικής προσιτότητας, και για την προώθηση της καθολικής πρόσβασης των ΥΓΟΣ τους.

1.7

Η εφαρμογή του δικαιώματος στέγασης είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την εφαρμογή θεμελιωδών δικαιωμάτων όπως το δικαίωμα στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, στην προστασία της ιδιωτικής ζωής και της κατοικίας, στην οικογένεια, στην πρόσβαση στο ύδωρ, στην υγεία, στην ενέργεια, κλπ. Για να αναπτυχθεί και να ενταχθεί στην κοινωνία, ένα άτομο χρειάζεται αξιοπρεπή στέγη.

1.8

Η αποτελεσματικότητα του δικαιώματος στέγασης εξαρτάται τις περισσότερες φορές από την επαρκή προσφορά. Το δικαίωμα στέγασης σημαίνει τις περισσότερες μορφές δικαίωμα πρόσβασης σε αξιοπρεπή και οικονομικά προσιτή στέγη.

1.9

Η εξασφάλιση της πρόσβασης σε στέγη σπανίως συνεπάγεται υποχρέωση των δημόσιων αρχών να παρέχουν στέγαση σε κάθε πρόσωπο που υποβάλλει αίτηση. Το κράτος ή η αρμόδια δημόσια αρχή έχουν πολιτικό καθήκον να βελτιώσουν - μέσω των πολιτικών και των προγραμμάτων τους - την πρόσβαση σε στέγη για όλους.

1.10

Στο πλαίσιο της εφαρμογής αυτού του θεμελιώδους δικαιώματος, δηλαδή της εξασφάλισης της πρόσβασης κάθε πολίτη σε αξιοπρεπή και οικονομικά προσιτή στέγη, τα κράτη μέλη επεμβαίνουν με πολύ διαφορετικό τρόπο και σε πολύ διαφορετικό βαθμό στη λειτουργία των οικείων αγορών κατοικίας. Η κατάλληλη συμμετοχή των μελλοντικών ενοίκων στην κατασκευή κοινωνικών κατοικιών θα καταστήσει πιο προσιτό από οικονομική άποψη αυτό το είδος στέγασης ενώ παράλληλα θα βελτιωθούν οι προοπτικές απασχόλησης αυτών των ανθρώπων.

1.11

Από αυτή την άποψη, η κατοικία αποτελεί αγαθό (δημόσιο, ή ιδιαίτερης κοινωνικής σημασίας) για το οποίο τα κράτη μέλη ορίζουν - ανάλογα με τις πολιτικές επιλογές και τις συλλογικές προτιμήσεις τους - ελάχιστες προδιαγραφές χώρου και άνεσης, συγκεκριμένους κανόνες πολεοδομίας και κατασκευής και ποσοστά μέγιστης δυνατής προσπάθειας. Ορισμένα κράτη μέλη (όπως η Γερμανία) πλαισιώνουν την αύξηση των τιμών των ακινήτων ή ακόμα και θεσπίζουν μηχανισμούς χορήγησης κοινωνικών ή φορολογικών ενισχύσεων με σκοπό να συνδράμουν τα νοικοκυριά σε αυτή την υποχρεωτική δαπάνη.

2.1

Πρέπει να σημειωθεί ότι, παρά τους μηχανισμούς αυτούς, η πρόσβαση πολλών πολιτών της Ένωσης σε κατάλληλη στέγη δεν είναι πλέον οικονομικά εφικτή. Το 2010, το 5,7 % του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης αντιμετώπιζε το πρόβλημα στέρησης στέγης (Πηγή: Europe Information Service S.A.) - παρά το γεγονός ότι ο αναθεωρημένος Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης του Συμβουλίου της Ευρώπης προβλέπει τη μείωση του φαινομένου των αστέγων με σκοπό τη σταδιακή εξάλειψή του - το 17,86 % του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαβίωνε σε υπερπλήρεις ή ακατάλληλες κατοικίες και το 10,10 % των νοικοκυριών υφίστατο τις συνέπειες της αύξησης του κόστους κατοικίας, η οποία ξεπερνούσε το 40 % του διαθέσιμου εισοδήματός τους.

2.2

Πολλά κράτη μέλη έχουν επίσης επιλέξει να ορίσουν και να οργανώσουν μια παράλληλη προσφορά κατοικιών, τις λεγόμενες «κοινωνικές κατοικίες», για να συμπληρώσουν την «αυθόρμητη» προσφορά στον ιδιωτικό τομέα. Οι εν λόγω κοινωνικές κατοικίες παρέχονται υπό συγκεκριμένες συνθήκες, κυρίως από φορείς χωρίς κερδοσκοπικό σκοπό, οι οποίοι έχουν δημιουργηθεί ειδικά για αυτόν το σκοπό, αλλά και από επενδυτές του ιδιωτικού τομέα - φυσικά ή νομικά πρόσωπα που έχουν εξουσιοδοτηθεί για αυτόν τον σκοπό και τα οποία επιχορηγούν οι εθνικές, περιφερειακές ή τοπικές δημόσιες αρχές.

2.3

Όλα τα κράτη μέλη εκτός από την Ελλάδα, διαθέτουν ένα απόθεμα κοινωνικών κατοικιών. Έτσι, 25 εκατομμύρια νοικοκυριά στην Ένωση στεγάζονται σε κοινωνικές κατοικίες, για τις οποίες οι συνθήκες πρόσβασης και εδαφικού προγραμματισμού, καθώς και οι τιμές, καθορίζονται άμεσα από τις δημόσιες αρχές των κρατών μελών.

2.4

Αυτή η παράλληλη προσφορά κατοικιών συμβάλλει ιδίως στον μετριασμό της έκτασης των κύκλων της αγοράς ακινήτων και των φαινομένων στεγαστικής «φούσκας», λόγω της σταθερότητάς της και των τιμών της. Ως αποτέλεσμα, τα κράτη μέλη που διαθέτουν σημαντικό απόθεμα κοινωνικών κατοικιών, κατάφεραν να αποφύγουν το φαινόμενο της στεγαστικής «φούσκας» και τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του.

2.5

Η κοινωνική στέγαση είναι ένας τρόπος (μεταξύ πολλών) με τον οποίο οι δημόσιες αρχές μπορούν να απαντήσουν στην αδυναμία της αγοράς κατοικίας να καλύψει το σύνολο των αναγκών στέγασης και να εξασφαλίσει σε όλους την πρόσβαση σε κατάλληλη στέγη, σε προσιτή τιμή/ενοίκιο. Η κατάλληλη συμμετοχή των μελλοντικών ενοίκων στην κατασκευή κοινωνικών κατοικιών επιτρέπει να γίνει πιο προσιτή η τιμή τους και να βελτιωθεί η σχέση των ενοίκων με τη στέγη που τους παρέχεται, ενώ τους προσφέρει τη δυνατότητα να αποκτήσουν ή να ενισχύσουν εργασιακές συνήθειες και δεξιότητες που βελτιώνουν τις προοπτικές τους στην αγορά εργασίας.

2.6

Η αδυναμία της αγοράς να καλύψει τις ανάγκες όλων δεν επηρεάζει μόνο αυτούς που δεν έχουν πρόσβαση σε στέγη, αλλά και εκείνους που διαβιώνουν σε ανθυγιεινές, υπερπλήρεις ή ακατάλληλες κατοικίες, ή ακόμα, εκείνους που δαπανούν το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους για την πληρωμή του ενοικίου ή της μηνιαίας δόσης του δανείου τους.

2.7

Αυτές οι ανάγκες στέγης είναι διαφορετικές σε κάθε κράτος μέλος, στα κράτη της δυτικής και της ανατολικής Ευρώπης, αλλά και στο εσωτερικό του κάθε κράτους μέλους - μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών - ή ακόμα στο εσωτερικό των αστικών περιοχών, μεταξύ κέντρου και προαστίων.

2.8

Τα κράτη μέλη της Ένωσης χρησιμοποιούν τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

3.1

Δεδομένου ότι οι δυνάμεις της αγοράς δεν μπορούν από μόνες τους να εξασφαλίσουν κατάλληλη στέγη σε κάθε πολίτη, η κοινωνική κατοικία μπορεί να θεωρηθεί - στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δικαίου - ως υπηρεσία γενικού οικονομικού συμφέροντος, αφ’ ης στιγμής χαρακτηρισθεί ως τέτοια από το ενδιαφερόμενο κράτος μέλος και μπορεί, σε αυτήν την περίπτωση, να τύχει δημόσιας επιχορήγησης ή αντιστάθμισης.

3.2

Το Πρωτόκολλο 26, το οποίο προσαρτήθηκε στη Συνθήκη της Λισαβόνας, επιβεβαιώνει τον ουσιαστικό ρόλο και την ευρεία διακριτική ευχέρεια των εθνικών, περιφερειακών και τοπικών αρχών σε ό,τι αφορά την παροχή, την επιφόρτιση με έργο και την οργάνωση των υπηρεσιών ΓΟΣ κατά τρόπο που να ανταποκρίνεται όσο το δυνατόν περισσότερο στις ανάγκες των χρηστών. Οι κοινωνικές κατοικίες υπόκεινται σε υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας που ορίζονται από τις εθνικές, τις περιφερειακές και τις τοπικές κυβερνήσεις, ιδίως σε ό,τι αφορά τον προγραμματισμό, τις τιμές, καθώς και τις προϋποθέσεις επιλεξιμότητας και μίσθωσης. Το εν λόγω Πρωτόκολλο επιβάλλει, μεταξύ άλλων, στα κράτη μέλη να μεριμνούν για την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου οικονομικής προσιτότητας, την ίση μεταχείριση και την προώθηση της καθολικής πρόσβασης και των δικαιωμάτων των χρηστών των ΥΓΟΣ τους.

3.3

Δεδομένου ότι η στέγαση θεωρείται υπηρεσία γενικού οικονομικού συμφέροντος, υπάγεται στις διατάξεις των άρθρων 14 και 106.2 της ΣλΕΕ και στο πρωτόκολλό της αριθ. 26, το οποίο θεσπίζει ιδίως την αρχή των συλλογικών προτιμήσεων, κοινωνικής και πολιτισμικής φύσης, καθώς και την αρχή της ικανοποίησης των αναγκών, όπως αυτή εκφράζεται σε τοπικό επίπεδο όσον αφορά τον καθορισμό των υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος από τα κράτη μέλη. Αυτές οι διατάξεις δίνουν προτεραιότητα στην εκτέλεση της αποστολής της κοινωνικής κατοικίας, έναντι των κανόνων ανταγωνισμού και των κανόνων της εσωτερικής αγοράς, υπό ορισμένες προϋποθέσεις που θέτει η απόφαση για τις ΥΓΟΣ (όπως αναφέρεται στο σημείο 3.6).

3.4

Η εφαρμογή αυτών των διατάξεων της ΣλΕΕ οδήγησε την Επιτροπή στο να εξαιρέσει από την υποχρέωση προηγούμενης γνωστοποίησης, τις κρατικές ενισχύσεις που χορηγούνται στους οργανισμούς κοινωνικής στέγασης.

3.5

Ο χαρακτηρισμός της κοινωνικής στέγασης ως υπηρεσίας γενικού οικονομικού συμφέροντος από τα κράτη μέλη υπόκειται μόνο σε έλεγχο πρόδηλης πλάνης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπό την αιγίδα του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

3.6

Εν προκειμένω, επειδή η «δημόσια υπηρεσία έχει κοινωνικό χαρακτήρα», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι η κοινωνική στέγαση θα πρέπει να ορίζεται «σε άμεση σχέση με τα μειονεκτούντα άτομα ή με τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες» και όχι με βάση την ποικιλομορφία των αναγκών στέγασης, όπως αυτές εκφράζονται στις τοπικές αγορές κατοικιών. Πρόκειται για μια μόνιμη πηγή σύγκρουσης μεταξύ της Επιτροπής και ορισμένων κρατών μελών, οργανισμών κοινωνικής στέγασης και εκπροσώπων των ενοίκων κοινωνικών κατοικιών, που διαφωνούν με την άποψη της Επιτροπής, ενώ κάποιοι άλλοι την ενστερνίζονται.

4.1

Η πρακτική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε ό,τι αφορά τον έλεγχο του πρόδηλου σφάλματος στον χαρακτηρισμό της κοινωνικής στέγασης ως υπηρεσίας γενικού οικονομικού συμφέροντος από τα κράτη μέλη, είχε ως αποτέλεσμα να διαφοροποιηθούν οι επιλογές πολιτικής ορισμένων κρατών μελών όσον αφορά την οργάνωση και τη χρηματοδότηση της κοινωνικής κατοικίας, και έχει προκαλέσει δικαστικές διαμάχες.

4.2

Στις Κάτω Χώρες, η εφαρμογή αυτής της πρακτικής οδήγησε στο να εξαιρεθούν από την πρόσβαση στην κοινωνική στέγη περίπου 400 000 νοικοκυριά, καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκρινε ότι είναι πολύ πλούσια για να έχουν πρόσβαση στην κοινωνική στέγαση. Ωστόσο, στην πράξη, τα εν λόγω νοικοκυριά δεν είναι αρκετά πλούσια για να αποκτήσουν πρόσβαση σε στέγη υπό τις συνθήκες της αγοράς.

4.3

Στη Σουηδία, η άρνηση να εφαρμοστεί αυτή η πρακτική λήψεως αποφάσεων οδήγησε τις δημόσιες αρχές να εξαιρέσουν την κοινωνική στέγαση από το πεδίο των υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος και έθεσε σε κίνδυνο τη χρηματοδότησή τους με τη μορφή αντιστάθμισης δημόσιας υπηρεσίας, η οποία είναι η μόνη συμβατή μορφή με την αρχή της απαγόρευσης των κρατικών ενισχύσεων στο πλαίσιο της Συνθήκης.

4.4

Στη Γαλλία, η Εθνική Ένωση ιδιοκτητών Ακινήτων υπέβαλε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταγγελία κατά του γαλλικού κράτους, ιδίως για τον λόγο ότι τα επίπεδα των ορίων εισοδήματος για πρόσβαση σε κοινωνική στέγη ήταν πολύ υψηλά και καθιστούσαν αδύνατη τη συμμόρφωση με τις πρακτικές λήψης αποφάσεων της Επιτροπής.

4.5

Οι προτεινόμενες οδηγίες για τις δημόσιες συμβάσεις και τις παραχωρήσεις έχουν ως αποτέλεσμα να διέπεται η συνεργασία μεταξύ οργανισμών κοινωνικής κατοικίας που εντάσσονται στις κοινωνικές επιχειρήσεις και οργανισμών δημοσίου δικαίου, από τις διατάξεις αυτών των οδηγιών και από προσκλήσεις για υποβολή προσφορών. Επεκτείνοντας στο σύνολο των αναθετουσών αρχών τη νομολογία σχετικά με τη συνεργασία μεταξύ δημόσιων αρχών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συντελεί ώστε να τεθούν υπό αμφισβήτηση οι πρακτικές συνεργασίας και συγκέντρωσης των μέσων που απαιτούνται για τον εκσυγχρονισμό της κοινωνικής στέγασης, τη χρηστή διαχείρισή της και την τοπική εδραίωσή της.

4.6

Αυτά τα συγκεκριμένα παραδείγματα αντανακλούν τον άμεσο αντίκτυπο του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις συνθήκες προσδιορισμού, οργάνωσης και χρηματοδότησης της κοινωνικής στέγασης από τα κράτη μέλη και αναδεικνύουν την ανάγκη σχεδιασμού ενός νομικού πλαισίου το οποίο θα ευνοεί την ανάπτυξη της κοινωνικής στέγασης στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

4.7

Λόγω των πολλαπλών διαστάσεών της και της σημασίας της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η κοινωνική στέγαση διαδραματίζει σημαντικότατο ρόλο στην υλοποίηση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Πράγματι, συμβάλλει ενεργά στην επίτευξη του στόχου να καταστεί η ΕΕ μια έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομία, καθώς βοηθά να εξασφαλιστούν υψηλά επίπεδα απασχόλησης, παραγωγικότητας, κοινωνικής ένταξης και συνοχής και συμβάλλει ενεργά στην καταπολέμηση της φτώχειας, της κλιματικής αλλαγής και της ενεργειακής πενίας.

4.8

Αν και κάθε κράτος μέλος πρέπει να χαράξει τους δικούς του εθνικούς στόχους σε κάθε έναν από αυτούς τους τομείς (στους οποίους συμπεριλαμβάνεται η εξασφάλιση προσφοράς κοινωνικής στέγασης), η στρατηγική «Ευρώπη 2020» θα πρέπει να βασίζεται σε συγκεκριμένες δράσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται ο τομέας της κοινωνικής στέγασης.

5.1

Η κοινωνική κατοικία συμβάλλει ενεργά στην επίτευξη πολλών στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», οι οποίοι αφορούν την υποστήριξη της στρατηγικής για την ανάπτυξη και την ελκυστικότητα των περιφερειών, τις επενδύσεις που παράγονται και τη δημιουργία θέσεων εργασίας που δεν μπορούν να μετεγκατασταθούν, την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού και τη δέσμευση για καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και της ενεργειακής πενίας.

5.2

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι έτσι ο δεύτερος παγκόσμιος δημιουργός κοινωνικής στέγης, μετά την Κίνα, η οποία έχει αναγάγει την κοινωνική κατοικία σε πολιτική υποστήριξης της οικονομικής και αστικής ανάπτυξης και μετριασμού των φαινομένων «φούσκας» ακινήτων στον ιδιωτικό τομέα.

5.3

Η κοινωνική κατοικία είναι απολύτως επιλέξιμη για χρηματοδότηση από τα Διαρθρωτικά Ταμεία για την περίοδο 2014-2020, όπως πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ιδίως σε ό,τι αφορά την ανανέωση των συστημάτων θέρμανσης και την προώθηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, στον τομέα των ολοκληρωμένων δράσεων για βιώσιμη αστική ανάπτυξη, αντιμετώπιση του αποκλεισμού από την πρόσβαση σε στέγη των περιθωριοποιημένων κοινοτήτων και πρόσβαση σε οικονομικά προσιτές και ποιοτικές κοινωνικές υπηρεσίες.

5.4

Το ζήτημα της κοινωνικής στέγασης αποτελεί συγκεκριμένη και αποτελεσματική απάντηση στη βούληση της Επιτροπής και του Συμβουλίου να ενισχύσουν την οικονομική διακυβέρνηση της ζώνης του ευρώ και ιδίως την εποπτεία των στεγαστικών «φουσκών» και των καταστρεπτικών αποτελεσμάτων τους στις μακροοικονομικές και κοινωνικές ισορροπίες. Η ανάπτυξη παράλληλης προσφοράς κοινωνικών κατοικιών συμβάλλει στον μετριασμό του μεγέθους αυτών των φαινομένων «φουσκών» και κύκλων των αγορών κατοικίας.

5.5

Εάν, για δημοσιονομικούς λόγους, ή λόγω μιας υπερβολικά περιοριστικής ερμηνείας του ορισμού των κοινωνικά μειονεκτούντων ατόμων ή όσων ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, ένα κράτος μέλος δεν είναι πλέον σε θέση να προσαρμόσει την προσφορά κοινωνικών κατοικιών στις πραγματικές ανάγκες των πολιτών του, σύμφωνα με τις διεθνείς δεσμεύσεις που έχει αναλάβει στον τομέα του δικαιώματος στέγασης, η καθολική πρόσβαση σε αξιοπρεπή και οικονομικά προσιτή στέγαση θα επιτευχθεί μόνο μέσω έντονης κυβερνητικής παρέμβασης στην ιδιωτική αγορά.

6.1

Η κοινωνική κατοικία πρέπει να αντιμετωπίσει τις νέες κλιματικές συνθήκες και την ανάγκη βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης του οικιστικού αποθέματος και της νέας κτιριακής προσφοράς. Οι πολιτικές επενδύσεων στον τομέα της ενέργειας που υλοποιούνται από τους οργανισμούς κοινωνικής κατοικίας πρέπει να υποστηριχθούν δημοσίως, καθώς βοηθούν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και της ενεργειακής πενίας των νοικοκυριών με χαμηλό εισόδημα, καθώς και στην προώθηση της απασχόλησης σε τοπικό επίπεδο και της οικονομικής ανάπτυξης των περιοχών. Η πολιτική συνοχής μπορεί να συμβάλει ενεργά σε αυτή τη δυναμική και να αποτελέσει μοχλό για την κινητοποίηση συμπληρωματικής χρηματοδότησης.

6.2

Η γήρανση του πληθυσμού αποτελεί επίσης μείζονα πρόκληση, καθώς δημιουργείται η ανάγκη προσαρμογής του αποθέματος κοινωνικών κατοικιών στις ανάγκες των ηλικιωμένων και εξαρτημένων ατόμων, ενώ απαιτείται ανάπτυξη νέων ολοκληρωμένων υπηρεσιών που θα επιτρέπουν την παραμονή των εξαρτημένων ατόμων στην κατοικία τους και την πρόσβαση σε κοινωνικές κατοικίες.

6.3

Η αυξανόμενη αβεβαιότητα των νοικοκυριών που δικαιούνται και/ή ζητούν κοινωνικές κατοικίες, αυξάνει την απαίτηση για κοινωνική πολυμορφία και για ποιότητα σε ό,τι αφορά την παροχή κοινωνικών κατοικιών στις περιφέρειες, καθώς και την ανάπτυξη ολοκληρωμένων προσεγγίσεων της αειφόρου αστικής ανάπτυξης που θα καλύπτουν τις κοινωνικές, οικονομικές, αστικές και περιβαλλοντικές πτυχές, οι οποίες διατυπώνονται στην πρόταση κανονισμού ΕΤΠΑ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

7.1

Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει πρωτίστως να εξασφαλίσει ένα ευνοϊκό νομικό πλαίσιο για την ανάπτυξη της κοινωνικής στέγασης στα κράτη μέλη, τόσο σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση της προσφοράς, όσο και τους τρόπους καθορισμού και λειτουργίας. Αυτό το ευνοϊκό νομικό πλαίσιο περιλαμβάνει τον έλεγχο πρόδηλης πλάνης στον χαρακτηρισμό μιας τέτοιας προσφοράς ως υπηρεσίας γενικού οικονομικού συμφέροντος, τον έλεγχο της συμβατότητας των κρατικών ενισχύσεων που χορηγούνται στους οργανισμούς κοινωνικής κατοικίας, την εφαρμογή των διατάξεων σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις και τη συνεργασία μεταξύ οργανισμών κοινωνικής κατοικίας, αλλά και την εφαρμογή μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ (καθώς πρόκειται για αγαθά πρώτης ανάγκης).

7.2

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να επανεξετάσει την πρακτική λήψης αποφάσεών της σε ό,τι αφορά τον έλεγχο πρόδηλου σφάλματος στον χαρακτηρισμό της κοινωνικής στέγασης ως υπηρεσίας γενικού οικονομικού συμφέροντος, καθώς δεν είναι πάντα προσαρμοσμένη στις ιδιαιτερότητες του τομέα. Θα πρέπει να δοθεί στα κράτη μέλη η αρμοδιότητα καθορισμού των όρων πρόσβασης και των τιμών των κοινωνικών κατοικιών, σε σχέση με τις τοπικές ανάγκες και προτιμήσεις, καθώς και τις πραγματικές ανάγκες των μειονεκτούντων πολιτών ή των λιγότερο προνομιούχων κοινωνικών ομάδων, σύμφωνα με τις διατάξεις του πρωτοκόλλου 26 για τις υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος.

7.3

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να ανανεώσει την εξαίρεση από την υποχρέωση κοινοποίησης κρατικών ενισχύσεων με τη μορφή αντιστάθμισης για την παροχή δημόσιας υπηρεσίας που χορηγούνται σε οργανισμούς κοινωνικής στέγασης και σημειώνει με ικανοποίηση ότι η απόφαση λαμβάνει υπόψη ορισμένα στοιχεία, τα οποία αφορούν ειδικότερα τη διάρκεια της εντολής και τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις.

7.4

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόθεση που εξέφρασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε ανακοίνωσή της σχετικά με την κοινωνική επιχειρηματικότητα, να προωθήσει ένα περιβάλλον που να ευνοεί την ανάπτυξη των κοινωνικών επιχειρήσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε στέγαση, καθώς και τη δημιουργία ταμείων επενδύσεων αλληλεγγύης. Τονίζει ότι πρέπει να διατηρηθεί ο ρόλος των κοινωνικών εταίρων σε εκείνα τα κράτη μέλη όπου λόγω εθνικών παραδόσεων αυτοί συμμετέχουν στη διαχείριση της κοινωνικής στέγασης.

7.5

Η Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο θα πρέπει να συμπεριλάβουν στις προτάσεις οδηγιών σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις και τις παραχωρήσεις, τη συνεργασία μεταξύ οργανισμών κοινωνικής στέγασης με την ιδιότητά τους ως οργανισμών δημοσίου δικαίου και κοινωνικών επιχειρήσεων, εντάσσοντάς τους στο πεδίο συνεργασίας δημοσίου-δημοσίου τομέα, δεδομένου του σκοπού δημοσίου συμφέροντος αυτών των φορέων και της δημόσιας ή ιδιωτικής συμμετοχής τους.

7.6

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να επανεξετάσει τις προτάσεις της σε όσον αφορά το μέλλον του κοινού συστήματος ΦΠΑ, διατηρώντας τη δυνατότητα των κρατών μελών να εφαρμόζουν μειωμένο συντελεστή στην οικοδόμηση και την ανακαίνιση κοινωνικών κατοικιών –είτε από δημόσιους και κοινωνικούς είτε από ιδιωτικούς φορείς–, καθώς πρόκειται για αγαθά πρώτης ανάγκης με τοπικό χαρακτήρα, τα οποία δεν επηρεάζουν ούτε το εμπόριο μεταξύ κρατών μελών, ούτε και την καλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς.

7.7

Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει επίσης να υποστηρίξει τα κράτη μέλη να αναπτύξουν την προσφορά κοινωνικών κατοικιών τους και να την εκσυγχρονίσουν κατά τρόπον ώστε να ανταπεξέλθουν στις νέες δημογραφικές, κοινωνικές και κλιματικές προκλήσεις και έτσι να συμβάλουν ενεργά στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

7.8

Για αυτόν τον λόγο, η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Επιτροπής σχετικά με τους κανονισμούς ΕΤΠΑ και ΕΚΤ, η οποία προβλέπει να γίνουν επιλέξιμες για τα Διαρθρωτικά Ταμεία την περίοδο 2014-2020 οι επενδύσεις προτεραιότητας σε ό,τι αφορά τη θερμική ανακαίνιση των κοινωνικών κατοικιών, ολοκληρωμένες δράσεις για την εξασφάλιση βιώσιμης αστικής ανάπτυξης, η πρόσβαση σε ποιοτική και προσιτή κοινωνική στέγη για τις περιθωριοποιημένες κοινότητες και η προώθηση των κοινωνικών επιχειρήσεων. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι ο στόχος είναι να μπορεί να προταθεί μια ποιοτική κοινωνική κατοικία σε όσους τη χρειάζονται.

7.9

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι τέτοια μέτρα είναι αναγκαία και πρέπει να συνοδεύουν τις διατάξεις της πρότασης οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία επιβάλλει στους οργανισμούς κοινωνικής κατοικίας να αποκαθιστούν θερμικά το 4 % του κτιριακού αποθέματος των κοινωνικών κατοικιών τους. Μια τέτοια υποχρέωση πρέπει να συνοδεύεται από συγκεκριμένα μέτρα χρηματοδότησης των επενδύσεων, ιδίως μέσω του ΕΤΠΑ, αλλά και μέσω της δημιουργίας ενός ταμείου επενδύσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

7.10

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο θα πρέπει να υιοθετήσουν τις προτάσεις της Επιτροπής σχετικά με τους κανονισμούς ΕΤΠΑ και ΕΚΤ οι οποίες εντάσσονται στο πλαίσιο της υλοποίησης της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και αναγνωρίζουν για πρώτη φορά μέσω των κανονισμών, τα Διαρθρωτικά Ταμεία, τον πρωταρχικό ρόλο της κατοικίας σε ό,τι αφορά τις πολιτικές επενδύσεων των κρατών μελών στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2014-2020.

7.11

Η ρύθμιση των αγορών κατοικίας στα κράτη μέλη αποτελεί σημαντική πρόκληση για τη σταθερότητα της ζώνης του ευρώ, δεδομένου του μακροοικονομικού και κοινωνικού αντικτύπου των φαινομένων στεγαστικής «φούσκας». Η κοινωνική κατοικία συμβάλλει στη σταθεροποίηση της αγοράς ακινήτων και στη ρύθμιση των κύκλων της.

7.12

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Επιτροπής να θεσπίσει μεγαλύτερη μακροοικονομική εποπτεία στην ευρωζώνη και να συμπεριλάβει ένα τμήμα σχετικά με τις μακροοικονομικές επιπτώσεις των στεγαστικών φουσκών. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι αυτό το σύστημα ενισχυμένης παρακολούθησης θα πρέπει να συνοδεύεται από μέτρα για την προώθηση μηχανισμών έξυπνης ρύθμισης των αγορών ακινήτων στα κράτη μέλη και την ανάπτυξη μιας προσφοράς κοινωνικών και ιδιωτικών κατοικιών που σταθεροποιούν και μετριάζουν τους κύκλους της αγοράς ακινήτων και συμφωνούν με τις αρχές της αειφόρου αστικής ανάπτυξης.

7.13

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι απαραίτητο να ξεκινήσει ένας προβληματισμός σχετικά με τα ευρωπαϊκά αποθέματα για τη σταθεροποίηση της χρηματοδότησης της κοινωνικής στέγασης, που αποτελεί μέρος του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου. Θα μπορούσε να εξεταστεί η ιδέα ενός ευρωπαϊκού λογαριασμού ταμιευτηρίου με ανώτατο όριο για την κοινωνική στέγαση. Ένας τέτοιος λογαριασμός θα μπορούσε να ανοίξει επιγραμμικά στην ΕΤΕπ, η οποία θα επιφορτιζόταν με τη διαχείριση αυτών των πόρων. Μια τέτοια διαδικασία θα εκπληρώνει τη διπλή αποστολή της σταθεροποίησης των επενδύσεων για κοινωνική στέγαση και της δημιουργίας έντονης αίσθησης του ανήκειν σε όσους ωφελούνται από αυτήν.

15.2.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/59

1.1

H ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να μεριμνήσει για τη συμμετοχή της ΕΟΚΕ στις διάφορες ομάδες εργασίας που έχουν συσταθεί στο πλαίσιο του τρίτου πυλώνα: του «διαλόγου μεταξύ των λαών». Η ΕΟΚΕ, ως φορέας του διαλόγου της κοινωνίας των πολιτών σε ενωσιακό επίπεδο, διαθέτει ήδη αξιοσημείωτη τεχνογνωσία και εμπειρία, που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για την ανάπτυξη αντίστοιχου διαλόγου με την Κίνα. Η ΕΟΚΕ έχει τονίσει από το 1999 ότι «…ο πολιτισμός διαμορφώνει και το πεδίο δράσης της κοινωνίας των πολιτών» (1) και συνεπώς, σύμφωνα με τον ορισμό που έχει δώσει στην έννοια αυτή, αξιολογεί τον πολιτισμό ως οριζόντιο θέμα. Από αυτήν την άποψη, η ΕΟΚΕ αποτελεί τον πλέον ενδεδειγμένο φορέα για την πλαισίωση και την στήριξη, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, της πολιτικής «ήπιας δύναμης» και «διαπολιτισμικής διπλωματίας» των δύο εταίρων, ΕΕ και Κίνα.

1.2

Οι πρωτοβουλίες για τον «διάλογο μεταξύ των λαών» θα πρέπει να εντατικοποιηθούν πρωτίστως στο χαμηλότερο επίπεδο, μέσω μίας ενισχυμένης ανταλλαγής φοιτητών, ενδεχομένως μέσω ειδικών προγραμμάτων πρακτικής άσκησης, καθώς και μέσω συμπράξεων πόλεων και κοινοτήτων.

1.3

Πρέπει να δοθεί προσοχή στην ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού. Είναι αποδεδειγμένο ότι ο πολιτιστικός τουρισμός όχι μόνο συμβάλλει στην αναζωογόνηση της οικονομίας, αλλά βελτιώνει επίσης μακροπρόθεσμα την αμοιβαία κατανόηση.

1.4

Πρέπει να απαιτηθεί η εφαρμογή διεθνών προτύπων σε θέματα όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι δημοκρατικές και θεμελιώδεις ελευθερίες, που συνιστούν σημαντική προϋπόθεση για την πολιτισμική έκφραση, τις πολιτιστικές ανταλλαγές και την πολιτισμική πολυμορφία.

1.5

Ο τομέας της εκπαίδευσης και κατάρτισης (συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης ενηλίκων) θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει και κοινές δραστηριότητες, διότι ο διαπολιτισμικός διάλογος προσφέρει πολλές δυνατότητες, από την εκμάθηση ξένων γλωσσών και την εκπαίδευση των καταναλωτών μέχρι την ενημέρωση σε περιβαλλοντικά θέματα, κ.ά.

1.6

Με σκοπό την μακροπρόθεσμη ευαισθητοποίηση, η ΕΟΚΕ προτείνει την ετήσια διεξαγωγή μίας «Ημέρας συνάντησης μεταξύ ΕΕ και Κίνας» που να προβλέπει τη διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων και από τις δύο πλευρές.