4.10.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 299/1

—

Η ΕΟΚΕ καλεί τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και τις εθνικές κυβερνήσεις να ανανεώσουν την πολιτική τους δέσμευση για συνεργασία με όλους τους ενδιαφερόμενους εταίρους (το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Επιτροπή των Περιφερειών, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, τα εθνικά κοινοβούλια, τις περιφερειακές και τις τοπικές αρχές, τους κοινωνικούς εταίρους, την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών, τις εθνικές Οικονομικές και Κοινωνικές Επιτροπές ή παρεμφερείς οργανισμούς, τους δήμους και όλες τις άλλες μορφές τοπικής αυτοδιοίκησης), στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

—

Η ΕΟΚΕ αναλαμβάνει να συνεργαστεί με τις εθνικές Οικονομικές και Κοινωνικές Επιτροπές (ΟΚΕ) και παρεμφερείς οργανισμούς και με τους εθνικούς εκπροσώπους της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών και να αναδειχθεί σε ευρωπαϊκό σημείο επαφής που θα τους προσφέρει ένα εφαλτήριο για να προωθήσουν τις εργασίες τους με θέμα την στρατηγική «Ευρώπη 2020».

—

Μακροπρόθεσμα, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αναπτύξει ένα μακροπρόθεσμο όραμα για τον απώτερο στόχο της συμμετοχής των ενδιαφερομένων μερών και να εργαστεί για τη σταδιακή υλοποίησή του.

—

Βραχυπρόθεσμα, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι μια σειρά από μικρές αλλαγές θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην πρόοδο. Ειδικότερα, επείγει να επανεξεταστούν από τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το χρονοδιάγραμμα και τα επιμέρους βήματα των διαδικασιών, προκειμένου όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να μπορέσουν να συμμετάσχουν ουσιαστικά και να αναλάβουν από κοινού τις ευθύνες.

2.1

Στις 18 Απριλίου 2012, η μέλλουσα Κυπριακή Προεδρία ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να καταρτίσει γνωμοδότηση με θέμα την ενίσχυση των συμμετοχικών διαδικασιών και της συμμετοχής των ΟΤΑ, των ΜΚΟ και των κοινωνικών εταίρων στην εφαρμογή της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», λόγω της πρόθεσής της να αναδείξει το θέμα σε προτεραιότητα για την Προεδρία και για το άτυπο Συμβούλιο EPSCO («Απασχόληση, Κοινωνική Πολιτική, Υγεία και Καταναλωτές») τον Ιούλιο του 2012.

Με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο πλέον στο τρίτο έτος του, είναι η κατάλληλη στιγμή για να εξεταστούν οι συμμετοχικές διαδικασίες στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και να εξευρεθούν τρόποι ανάπτυξής τους.

2.2

Η συντονιστική επιτροπή της ΕΟΚΕ για τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» επιβλέπει τις εργασίες και συνδέει τις εθνικές ΟΚΕ και παρεμφερείς οργανισμούς στα κράτη μέλη προκειμένου να μοιραστούν εμπειρίες σχετικά με τη βελτίωση των συμμετοχικών διαδικασιών στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

2.3

Ο ρόλος της ΕΟΚΕ στην εφαρμογή της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» (1) έχει πλέον αναγνωριστεί πλήρως και η ΕΟΚΕ επιθυμεί να διαδώσει τις συστάσεις της σχετικά με τον τρόπο βελτίωσης των διαδικασιών συμμετοχής στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

3.1

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο πληθυσμός της βρίσκονται σήμερα αντιμέτωποι με μια σοβαρή οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση, με σοβαρό αντίκτυπο στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των πολιτών της. Πολλά κράτη μέλη έχουν βιώσει εξαιρετικά τεταμένες καταστάσεις και τα υψηλά επίπεδα ανεργίας παραμένουν ανησυχητικά. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ θεωρεί, όπως έχει εκφράσει επανειλημμένα στις γνωμοδοτήσεις της κατά την τελευταία τριετία, ότι η στρατηγική «Ευρώπη 2020» είναι πιο σημαντική από ποτέ, δεδομένου ότι προσφέρει μια ολοκληρωμένη ατζέντα για τη μεταρρύθμιση με στόχο τη διασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης και την οικοδόμηση μιας πιο στιβαρής Ευρωπαϊκής Ένωσης.

3.2

Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη αποτελεί την κατεξοχήν αναπτυξιακή στρατηγική που καθορίζει στόχους στους βασικούς τομείς πολιτικής σε επίπεδο τόσο ΕΕ όσο και σε εθνικό. Η στρατηγική έχει πολύ μεγάλη εμβέλεια και γενική φιλοδοξία την υποστήριξη της έξυπνης, διατηρήσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, καλύπτοντας τις εξελίξεις στην καινοτομία και την Ε&Α, την κλιματική αλλαγή, την ενέργεια, την ανεργία, τη βιομηχανική πολιτική και την κοινωνική και εδαφική συνοχή, την αντιμετώπιση της φτώχειας, την πολιτική συνοχή κ.ά.

3.3

Η διακυβέρνηση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» έχει ως στόχο να συνενώσει τις ευρωπαϊκές, εθνικές και κοινές αρμοδιότητες σε ένα πολυεπίπεδο σύστημα, συμβάλλοντας κατ' αυτό τον τρόπο στην ενίσχυση της νομιμότητας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Σε σύγκριση με τη στρατηγική της Λισαβόνας, η στρατηγική «Ευρώπη 2020» έχει αλληλένδετες εμβληματικές πρωτοβουλίες που εστιάζουν και στηρίζουν σημαντικούς θεματικούς τομείς, προτεραιότητες και πρωταρχικούς στόχους και παρέχουν ένα ισχυρό και αυστηρό σύστημα εποπτείας —με την επιλογή των κριτικών αξιολογήσεων των εξελίξεων (ή της απουσίας τους) σε εθνικό επίπεδο.

3.4

Σε σχέση με τη στρατηγική της Λισαβόνας, ο μηχανισμός υποβολής εκθέσεων είναι διαφορετικός, όχι μόνο επειδή είναι πολύ πιο επικεντρωμένος, αλλά και επειδή είναι πλέον ευθυγραμμισμένος με τις διαδικασίες στο πλαίσιο των νέων και βελτιωμένων συστημάτων οικονομικής διακυβέρνησης έτσι ώστε, για παράδειγμα, το πρόγραμμα σταθερότητας και σύγκλισης και το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων (που υποβάλλονται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ταυτόχρονα) να παρέχουν μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της κατάστασης των επιμέρους κρατών μελών και των προθέσεών τους.

3.5

Μια αλλαγή της διαδικασίας επισημάνθηκε για πρώτη φορά στο ίδιο το έγγραφο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», στο οποίο καθίστατο σαφές ότι «απαιτείται μεγαλύτερη ανάληψη ευθύνης» και ότι για τον σκοπό αυτό «θα πρέπει να ενισχυθεί η συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, καθώς και των κοινωνικών εταίρων». Επίσης, αναλήφθηκε ειδική δέσμευση για στενότερη συμμετοχή τόσο της ΕΟΚΕ όσο και της Επιτροπής των Περιφερειών. Η αναγκαιότητα των συμμετοχικών διαδικασιών έχει επισημανθεί επανειλημμένα, κυρίως στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Μαρτίου 2010 και στις «Οδηγίες για τη σύνταξη, εφαρμογή και παρακολούθηση των Εθνικών Προγραμμάτων Μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία υπογραμμίζει ότι «είναι σημαντικό να συνδεθούν στενά τα εθνικά κοινοβούλια, οι κοινωνικοί εταίροι, οι περιφέρειες και άλλοι ενδιαφερόμενοι φορείς στην προετοιμασία των ΕΠΜ, έτσι ώστε να αυξηθεί η ανάληψη ευθύνης έναντι της στρατηγικής».

4.1

Τρία χρόνια μετά την έναρξη της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», είναι σαφές ότι πολλά κράτη μέλη έχουν δεσμευτεί όσον αφορά τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και στις εθνικές διαδικασίες τους. Ωστόσο, η εφαρμογή αυτής της δέσμευσης είναι ανομοιογενής, με διαφορετικά επίπεδα δέσμευσης και, ακόμη και όπου έχει αναληφθεί η δέσμευση αυτή, τα επίπεδα της πραγματικής συμμετοχής των εταίρων στη διαδικασία διαφέρουν. Ενώ πολλά κράτη μέλη όντως ενημερώνουν και διαβουλεύονται με τους εταίρους τους, η διαδικασία στερείται συχνά εστίασης και, από τη σκοπιά των συμμετεχόντων, μπορεί να φαίνεται αποσπασματική ή χωρίς συνολική στρατηγική. Συγκεκριμένα, η ΕΟΚΕ και άλλοι φορείς έχουν εκφράσει ανησυχίες για τις πολύ μικρές προθεσμίες που, συχνά, δεν αφήνουν καθόλου χρόνο για πραγματική συζήτηση με τους κοινωνικούς εταίρους, τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ή τα περιφερειακά και τα εθνικά κοινοβούλια. Αυτές οι ανησυχίες δεν απαντώνται αποκλειστικά σε εθνικό επίπεδο. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, πολλές οργανώσεις διερωτώνται πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί η διαδικασία και η διακυβέρνηση του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου καθώς και η παρακολούθηση στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει διατυπώσει συστάσεις πολιτικής για να προσδιορίσει καλύτερα τον δικό του ρόλο και τη δυνατή συμβολή (2) του και η Επιτροπή των Περιφερειών ετοιμάζεται να εκδώσει σύντομα τις δικές της κατευθυντήριες γραμμές.

4.2

Στην ΕΟΚΕ, η συγκρότηση της συντονιστικής επιτροπής για την στρατηγική «Ευρώπη 2020» έδωσε στις εργασίες μας το επίκεντρο που είχαν ανάγκη: η ΕΟΚΕ διαθέτει πλέον μια ομάδα που έχει τη συνολική εποπτεία όλων των πτυχών της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και των συναφών προτάσεων και δεν την εξετάζει αποσπασματικά. Στις συνεδριάσεις της συντονιστικής επιτροπής λαμβάνουν τακτικά μέρος εκπρόσωποι της Επιτροπής και άλλοι ενδιαφερόμενοι παράγοντες. Για να ενισχυθεί η σύνδεση με τους εθνικούς φορείς, η συντονιστική επιτροπή προσκαλεί τακτικά τις εθνικές Οικονομικές και Κοινωνικές Επιτροπές και τους παρεμφερείς οργανισμούς στις σημαντικές συνεδριάσεις του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και διοργανώνει τοπικές εκδηλώσεις για τη στρατηγική «Ευρώπη 2020», σε συνεργασία με εθνικούς φορείς της κοινωνίας των πολιτών. Η δραστηριότητα αυτή πρέπει να εντατικοποιηθεί και να διευρυνθεί.

4.3

Ο ρόλος της ΕΟΚΕ ως συνδετικού κρίκου των εθνικών Οικονομικών και Κοινωνικών Επιτροπών και των παρεμφερών οργανισμών, αν και δεν επικεντρώνεται αποκλειστικά στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και στη στρατηγική «Ευρώπη 2020», έχει επίσης αποδειχθεί χρήσιμος για την ανάλυση και την κατανόηση —τόσο από την ΕΟΚΕ όσο και από τις ΟΚΕ— των διάφορων καταστάσεων που υπάρχουν ανά την Ευρωπαϊκή Ένωση και για την ενίσχυση των προτάσεων που υποβάλλουν.

5.1

Είναι σαφές ότι, προκειμένου να μεγιστοποιηθεί ο αντίκτυπος του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, η βελτίωση και η αύξηση των συμμετοχικών διαδικασιών στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» θα ωφελήσει την ίδια τη στρατηγική και, τελικά, την ευημερία των πολιτών.

5.2

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη συχνά πραγματοποιούν αναφορές στη χρησιμότητα των συμμετοχικών διαδικασιών και στη συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών. Οι κοινωνικοί εταίροι και το ευρύτερο κοινό έχουν θεσπίσει στην πράξη διάφορες διαδικασίες και συστήματα. Πρέπει να διασαφηνιστεί γιατί τούτο είναι πραγματικά πολύ σημαντικό και ποια οφέλη μπορούν ενδεχομένως να αποκτηθούν από ένα σύστημα που λειτουργεί σωστά και εξασφαλίζει μεγάλη συμμετοχή. Η εκ των προτέρων συζήτηση με τους κοινωνικούς εταίρους και την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών μπορεί να επιτύχει τα εξής:

6.1

Εξετάζοντας τις διαδικασίες που ακολουθούνται έως σήμερα τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να γίνουν πολλά ακόμη και ότι οι διαδικασίες αυτές μπορούν να συνδυαστούν, προκειμένου να αναπτυχθεί ένα σύστημα που θα προσφέρει μια πραγματική στερεή βάση συνεργασίας μεταξύ των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, των εθνικών κυβερνήσεων, των κοινωνικών εταίρων, των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, των εθνικών και περιφερειακών κοινοβουλίων και άλλων ενδιαφερομένων μερών. Για όλα αυτά, θα χρειαστεί επικεντρωμένη και συντονισμένη προσπάθεια και χρόνος. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα εν λόγω συστήματα θα πρέπει να αναπτυχθούν με την σταδιακή οικοδόμηση μιας στρατηγικής και συνεκτικής διαδικασίας πολυεπίπεδης εταιρικής σχέσης, ενώ, παράλληλα, να αναληφθούν απλές και ταχείες ενέργειες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε βραχυπρόθεσμες βελτιώσεις.

6.2

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ καλεί όλα τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και τις εθνικές κυβερνήσεις να ανανεώσουν την πολιτική τους δέσμευση να συμπεριλαμβάνουν πιο τακτικά και πιο συστηματικά στον διάλογο τους κοινωνικούς εταίρους, τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, τα εθνικά κοινοβούλια, τις περιφερειακές και τις τοπικές αρχές και όλα τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη και να διασφαλίζουν ότι τούτο υλοποιείται με όσο το δυνατόν πληρέστερο τρόπο εντός ισχυρών, βιώσιμων και αειφόρων συμμετοχικών διαδικασιών στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Η Συνθήκη της Λισαβόνας υπογραμμίζει την ανάγκη διαβούλευσης με την κοινωνία των πολιτών σε ευρωπαϊκό επίπεδο στο πλαίσιο της διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Για να αναλάβουν τα κράτη μέλη μεγαλύτερη ευθύνη και δέσμευση έναντι τόσο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» όσο και της ευρωπαϊκής διαδικασίας, θα πρέπει να έχουν την ίδια πειθαρχία και να διαβουλεύονται με τις ΟΚΕ και τους παρεμφερείς οργανισμούς όσο το δυνατόν συχνότερα.

7.1

Όσον αφορά τον δικό της ρόλο, η ΕΟΚΕ θεωρεί καίριο να συνεχίζει να εστιάζεται και να συνεργάζεται στρατηγικά με όλα τα μέρη της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», προκειμένου να διατηρήσει την ικανότητα να διακρίνει τις πιθανές συνέργειες που δημιουργούνται από τη στρατηγική και τα συστατικά της μέρη.

7.2

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το έργο που έχει αναλάβει η συντονιστική της επιτροπή για την «Ευρώπη 2020» πρέπει να συνεχιστεί και να αναπτυχθεί. Η συντονιστική επιτροπή πρέπει να διατηρήσει την εστίασή της στη στρατηγική και στις επιπτώσεις της στο ευρύ κοινό και να βασιστεί στην εσωτερική επικοινωνία της με εκείνα τα μέλη που δεν συμμετέχουν στις εργασίες της, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι θα ωφεληθούν όλοι από τις επισκοπήσεις και τις διαπιστώσεις της.

7.3

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το έργο που παράγει σταδιακά όσον αφορά τον συντονισμό των συνδέσεων και των εργασιών των εθνικών Οικονομικών και Κοινωνικών Επιτροπών, όπου υπάρχουν, είχε πολύ θετικό αντίκτυπο, ο οποίος θα μπορούσε όμως να βελτιωθεί. Πολλές από αυτές τις οργανώσεις μπορούν να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο και σε εθνικό επίπεδο στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», όπως και πολλά από τα μέλη τους. Όσον αφορά τη βελτίωση της συμμετοχής στη στρατηγική «Ευρώπη 2020», η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρόκειται για έναν τομέα όπου η ταχεία και απλή δράση θα μπορούσε να αποφέρει σημαντικά οφέλη. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι αποτελεί τον κατάλληλο φορέα για να αποτελέσει το ευρωπαϊκό σημείο επαφής των εθνικών Οικονομικών και Κοινωνικών Επιτροπών και παρεμφερών οργανισμών, ιδίως παρέχοντας στήριξη στο έργο τους στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Η ΕΟΚΕ είναι πρόθυμη να αναλάβει αυτή τη δέσμευση για περαιτέρω ανάπτυξη των σχέσεων και της συνεργασίας με τις εθνικές Οικονομικές και Κοινωνικές Επιτροπές και τους παρεμφερείς οργανισμούς και να δρομολογήσει αυτή τη διαδικασία όσο το δυνατόν συντομότερα, με τη διοργάνωση μιας εκδήλωσης με θέμα τη στρατηγική «Ευρώπη 2020».

8.1

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά την πρόθεση της Κυπριακής Προεδρίας να επικεντρωθεί στην ενίσχυση των συμμετοχικών διαδικασιών στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και να αφιερώσει σε αυτό το έργο μέρος του Άτυπου Συμβουλίου EPSCO («Απασχόληση, Κοινωνική Πολιτική, Υγεία και Καταναλωτές») τον Ιούλιο του 2012. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως την προσπάθεια αυτή και τη θεωρεί ισχυρή αφετηρία προκειμένου τα κράτη μέλη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσουν σφαιρικά τους τρόπους βελτίωσης των προσπαθειών τους.

8.2

Η ΕΟΚΕ καλεί όλα τα κράτη μέλη να παράσχουν διευκρινίσεις σχετικά με τους δημόσιους φορείς που είναι αρμόδιοι για κάθε μέτρο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» στο εθνικό επίπεδο, καθώς και σχετικά με τη σχέση μεταξύ των φορέων που είναι αρμόδιοι για τον συντονισμό ή την παρακολούθηση των Εθνικών Προγραμμάτων Μεταρρυθμίσεων και των φορέων που είναι αρμόδιοι για την πρακτική εφαρμογή τους. Ακόμη και αυτή η απλή διευκρίνιση σε κάθε κράτος μέλος θα επιτρέψει στους διάφορους παράγοντες να αλληλεπιδρούν με τους σωστούς φορείς και να επιτυγχάνεται καλύτερο αποτέλεσμα.

8.3

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η πλήρης διαφάνεια ως προς τις μορφές συμμετοχής που εφαρμόζονται σε κάθε κράτος μέλος, καθώς και οι περιγραφές των διαδικασιών και των μέσων που οι κυβερνήσεις προτίθενται να χρησιμοποιήσουν, θα καταστήσουν σε όλους σαφές το τι συμβαίνει, γιατί και πώς.

8.4

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη πρέπει να επανεξετάσουν επειγόντως το χρονοδιάγραμμα των διαφόρων δράσεων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Η πιο επίμονη πρόκληση, που επισημάνθηκε από όλα σχεδόν τα ενδιαφερόμενα μέρη που συμμετέχουν στις υφιστάμενες δομές, είναι η έλλειψη επαρκών προθεσμιών για τη διατύπωση εμπεριστατωμένης απάντησης ή διεξαγωγής ουσιαστικής συζήτησης. Είναι λοιπόν επείγον να εξετάσουν τα κράτη μέλη τις ισχύουσες προθεσμίες και να τις εξορθολογίσουν.

8.5

Η ΕΟΚΕ παροτρύνει θερμά τις περιφερειακές και τοπικές αρχές να συμμετέχουν περισσότερο στις διαδικασίες της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», τόσο εντός του εθνικού τους πλαισίου όσο και απευθείας σε επίπεδο ΕΕ. Η δημιουργία της πλατφόρμας παρακολούθησης της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» από την Επιτροπή των Περιφερειών αποτελεί εξαιρετικό βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι εθνικές κυβερνήσεις θα πρέπει να στηρίξουν αυτή τη μεγαλύτερη συμμετοχή. Οι γνώσεις των τοπικών και περιφερειακών αρχών σχετικά με τις τοπικές εξελίξεις και τις δυνητικές εφαρμογές τους αποτελεί μία από τις κύριες προϋποθέσεις προκειμένου η στρατηγική «Ευρώπη 2020» να επιτελέσει πλήρως το ρόλο της

9.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι εφαρμόζονται ήδη πολύ χρήσιμα πρότυπα για τη δημιουργία ισχυρών δομών μόνιμου διαλόγου. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο «Κώδικας ορθής πρακτικής για τη συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων»  (3) που επεξεργάστηκε το Συμβούλιο της Ευρώπης παρέχει ένα εξαιρετικό πλαίσιο και σύνολο αρχών για το έργο αυτό, το οποίο μπορεί να εφαρμοστεί και στη στρατηγική «Ευρώπη 2020». Με ένα τέτοιο σύνολο αρχών, η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη θα μπορέσουν να αναβαθμίσουν σταδιακά τις συζητήσεις από τη φάση της (πολύ χαμηλής) συμμετοχής με έμφαση στην παροχή πληροφοριών στη φάση της ανοιχτής διαβούλευσης, έπειτα στη φάση της ανάπτυξης του διαλόγου μεταξύ των συμμετεχόντων, μέχρι την τελική φάση της πραγματικής εταιρικής σχέσης —τα τέσσερα βασικά στάδια της συμμετοχικής διαδικασίας όπως περιγράφονται στον κώδικα. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι διαδικασίες στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» πρέπει να αρχίσουν σταδιακά να εξελίσσονται σύμφωνα με το ανωτέρω πρότυπο συμμετοχής. Ο Κώδικας προβλέπει και άλλα πολύ χρήσιμα εργαλεία που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στις διαδικασίες της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

9.2

Η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών στα κράτη μέλη θα πρέπει να συμμετέχει καθ’ όλη τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Μια βασική διαδικασία στον τομέα του σχεδιασμού είναι η επεξεργασία των Εθνικών Προγραμμάτων Μεταρρυθμίσεων. Η διαδικασία της κατάρτισής τους σε κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να βασίζεται σε έναν ευρύ και πιο συνεργατικό διάλογο με τους κοινωνικούς εταίρους και την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών. Οι φορείς αυτοί δεν παρέχουν μόνο εμπειρία όσον αφορά τη στοχοθεσία και τον σχεδιασμό προγραμμάτων και στρατηγικών σε τομείς όπως η απασχόληση, η εκπαίδευση και η κοινωνική ένταξη, αλλά είναι και βασικοί παράγοντες υλοποίησης αυτών των στρατηγικών.

9.3

Ένα άλλο βασικό στάδιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου είναι η δημοσίευση και η αναθεώρηση των συστάσεων ανά χώρα (ΣΑΧ). Είναι απαραίτητο να πραγματοποιείται ενημέρωση των ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων και της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών και να διοργανώνεται διαβούλευση μαζί τους σχετικά με τις συστάσεις αυτές. Στο πλαίσιο αυτό, οι προβλεπόμενες προθεσμίες είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να καθίσταται δυνατή η συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών ήδη από τα πρώτα στάδια της διαμόρφωσης των μελλοντικών προοπτικών για τους επόμενους κύκλους.

9.4

Η ΕΟΚΕ, σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, έχει προτείνει τη συγκριτική αξιολόγηση ως μέσο για τη μέτρηση της προόδου που σημειώνεται στην εφαρμογή της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Σύμφωνα με την πρακτική αυτή, κάθε εθνική ΟΚΕ ή παρεμφερής οργανισμός αναλύει και καθορίζει τα δικά του κριτήρια προτεραιότητας, με βάση στατιστικά στοιχεία που είναι ελεύθερα προσβάσιμα στον δικτυακό τόπο της Eurostat. Ορισμένες ΟΚΕ ήδη το εφαρμόζουν και οι υπόλοιπες πρέπει να ενθαρρυνθούν να συμμετάσχουν στην ίδια διαδικασία. Με αυτή τη συγκριτική αξιολόγηση, τα ενδιαφερόμενα μέρη παρακολουθούν συνεχώς την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων. Πρόκειται για μια πολύτιμη συμβολή στην αναθεώρηση των Εθνικών Προγραμμάτων Μεταρρυθμίσεων.

9.5

Θα πρέπει να αναληφθούν προσπάθειες ενεργοποίησης της συζήτησης σχετικά με την εφαρμογή της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» στα κράτη μέλη και οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αναπτύξουν αποτελεσματικότερες διαδικασίες ανατροφοδότησης σχετικά με τον αντίκτυπο του εντονότερου διαλόγου με τους πολίτες και του κοινωνικού διαλόγου όσον αφορά τη στρατηγική. Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στην παρακολούθηση μπορεί να είναι πολύτιμος. Χρήσιμη θα είναι η διοργάνωση τόσο τακτικών διασκέψεων στα κράτη μέλη με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων μερών όσο και ανοικτών ακροάσεων στο Κοινοβούλιο για την παρουσίαση των Εθνικών Προγραμμάτων Μεταρρυθμίσεων.

9.6

Υπάρχει μια αντίφαση μεταξύ της αυξανόμενης συνειδητοποίησης από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα της ανάγκης διαβούλευσης με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών και των δυσκολιών που αντιμετωπίζει σήμερα η πλειονότητα των εθνικών ΟΚΕ και παρεμφερών οργανισμών. Οι οργανώσεις αυτές χρηματοδοτούνται ως επί το πλείστον από τους δημόσιους προϋπολογισμούς. Σε πολλά κράτη μέλη, οι προϋπολογισμοί των ΟΚΕ έχουν περικοπεί, με αποτέλεσμα οι εθνικές Οικονομικές και Κοινωνικές Επιτροπές ή οι παρεμφερείς οργανισμοί να επικεντρώνονται αποκλειστικά στις εθνικές προτεραιότητες και να περιορίζουν τη συμμετοχή τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα πρέπει να εξετάσουν τρόπους στήριξης και βοήθειας προς τους οργανισμούς αυτούς, τουλάχιστον όσον αφορά τη συμβολή τους στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο.

9.7

Πολύ χρήσιμη είναι η διατήρηση του κύριου σημείου επαφής με τις εθνικές ΟΚΕ και τους παρεμφερείς οργανισμούς για την παρακολούθηση της συνέχειας που δίνεται ανά χώρα. Παράλληλα όμως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορούσε να αναθέσει στην ΕΟΚΕ να αναλάβει και να στηρίζει τη διοργάνωση διάσκεψης με όλες τις εθνικές ΟΚΕ ή παρεμφερείς οργανισμούς τουλάχιστον μία φορά το χρόνο, και εγκαίρως για να καλύπτει το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, προκειμένου να εξετάζεται το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, η στρατηγική «Ευρώπη 2020» και η συμβολή τους και οι βέλτιστες πρακτικές στον τομέα αυτό.

10.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα ενδιαφερόμενα μέρη θα μπορούσαν επίσης να ανανεώσουν τη δέσμευσή τους στις διαδικασίες της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Αν και πιστεύει ότι η ευθύνη βαρύνει πρωτίστως τα κράτη μέλη, τα οποία οφείλουν να επανεξετάσουν τις διαδικασίες για τη συμμετοχή των εταίρων, τα ίδια τα ενδιαφερόμενα μέρη θα μπορούσαν να μάθουν περισσότερα το ένα από το άλλο και να αποκτήσουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση εάν συνεργάζονταν άμεσα και με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, όπως με τις εθνικές κυβερνήσεις. Επίσης, παρά το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις οφείλουν να επανεξετάσουν επειγόντως το χρονοδιάγραμμα των διαδικασιών, τα ενδιαφερόμενα μέρη οφείλουν να βελτιώσουν τη δική τους ανταπόκριση στα στάδια του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

11.1

Στην αίτησή της προς την ΕΟΚΕ, η Κυπριακή Προεδρία υπογράμμισε ιδιαίτερα την ανάγκη συστάσεων για μεγαλύτερη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην υλοποίηση και την παρακολούθηση της εφαρμογής των αποφάσεων σε τομείς κοινωνικού χαρακτήρα όπως η φτώχεια και ο αποκλεισμός. Η ΕΟΚΕ έχει τη γνώμη ότι η συμμετοχή των φορέων αυτών σε έναν διαρθρωμένο και τακτικό διάλογο σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο θα επηρεάσει καθοριστικά τις δυνατότητες αποτελεσματικής επίλυσης αυτών των προβλημάτων.

11.2

Είναι χρήσιμο να εφαρμοστεί μια προσέγγιση που συνεκτιμά όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη (stakeholder approach) και να καλλιεργηθεί διαρθρωμένος διάλογος με τους φορείς της κοινωνίας των πολιτών κατά τη χάραξη, την εφαρμογή και την παρακολούθηση της πολιτικής, στο πλαίσιο των εργασιών της ευρωπαϊκής πλατφόρμας για την καταπολέμηση της φτώχειας. Συχνά, σε ζητήματα όπως η φτώχεια και ο αποκλεισμός, οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών είναι εκείνοι που καταγράφουν πρώτοι τις τάσεις και τις κοινωνικές εξελίξεις σε τοπικό επίπεδο και που αρχίζουν να ευαισθητοποιούν το ευρύτερο κοινό γύρω από αυτά τα θέματα. Οι σθεναρές προσπάθειές τους για την προβολή της οπτικής του χρήστη και την πρόληψη, αλλά και η ανάπτυξη και παροχή καινοτόμων υπηρεσιών για αυτές τις ομάδες-στόχους, προσφέρουν πολύτιμες γνώσεις και εμπειρίες για τις στρατηγικές προσπάθειες καταπολέμησης της φτώχειας και του αποκλεισμού. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ τονίζει τη στρατηγική σημασία του ρόλου που διαδραματίζουν η κοινωνική οικονομία και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις που εργάζονται για τον περιορισμό της φτώχειας, την προώθηση της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας και την ανάπτυξη υπηρεσιών που ανταποκρίνονται δημιουργικά στις ανάγκες της κοινωνίας.

11.3

Σε αυτό το πεδίο πολιτικής είναι σημαντικό να αναφερθούν οι εθνικές εκθέσεις για την κοινωνική κατάσταση, που συμπληρώνουν τα Εθνικά Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων και υποβάλλονται από την Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας. Σε αυτές τις εκθέσεις, οι οποίες βασίζονται στην ανοιχτή μέθοδο συντονισμού, αξιολογείται η κοινωνική διάσταση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Με σημείο αναφοράς την ετήσια στρατηγική για την προώθηση της ανάπτυξης, εντοπίζονται οι πιο επείγουσες μεταρρυθμίσεις και προτείνονται συγκεκριμένα μέτρα. Είναι σημαντικό να δημιουργηθεί μία διαδικασία που να επιτρέπει την καλύτερη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων φορέων στην κατάρτιση των εθνικών εκθέσεων για την κοινωνική κατάσταση, κάτι που δεν συμβαίνει ακόμη σε ικανοποιητικό βαθμό, και να επιτευχθεί καλύτερη σύνδεση με τα Εθνικά Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων. Εξαιρετική σημασία έχει, επίσης, η ενίσχυση της ανοιχτής μεθόδου συντονισμού όσον αφορά την κοινωνική προστασία, με βάση ολοκληρωμένες εθνικές στρατηγικές, ώστε να επιτευχθεί και η μέγιστη δυνατή σύνδεση με την ευρωπαϊκή πλατφόρμα για την καταπολέμηση της φτώχειας.

11.4

Μετά την ετήσια εκδήλωση που διοργανώνεται σε επίπεδο ΕΕ για την καταπολέμηση της φτώχειας και του αποκλεισμού θα πρέπει να ακολουθεί ανάλογη ακρόαση σε εθνικό επίπεδο, σε συνεργασία με τις δημόσιες υπηρεσίες, τους πολίτες που πλήττονται από τη φτώχεια, μη κυβερνητικές οργανώσεις, οργανώσεις της κοινωνικής οικονομίας, με τους κοινωνικούς εταίρους και με άλλους φορείς της κοινωνίας των πολιτών. Ο στόχος πρέπει να είναι να εντοπιστούν και να αναλυθούν από κοινού η πρόοδος και οι ελλείψεις που παρατηρούνται σε αυτό το πεδίο πολιτικής και να προταθούν μεταρρυθμίσεις. Η εκδήλωση αυτή θα πρέπει να συμπίπτει χρονικά με την κατάρτιση των Εθνικών Προγραμμάτων Μεταρρυθμίσεων.

11.5

Αλλά και οι τακτικές συναντήσεις διαλόγου και διαβουλεύσεων για συγκεκριμένα θέματα θα πρέπει επίσης να προγραμματίζονται αρκετά νωρίς, ώστε τα ενδιαφερόμενα μέρη να έχουν αρκετό χρόνο για να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους. Στο πλαίσιο της συνεκτίμησης όλων των ενδιαφερόμενων πλευρών (stakeholder approach), θα πρέπει επίσης να εξετάζεται ο κοινωνικός αντίκτυπος της Ετήσιας Επισκόπησης της Ανάπτυξης και η πρόοδος που έχει σημειωθεί.

11.6

Τα Εθνικά Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων και ο καθορισμός εθνικών στόχων συνιστούν καίριες συνιστώσες των προσπαθειών για την υλοποίηση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και των πολιτικών στρατηγικών για την καταπολέμηση της φτώχειας. Είναι σημαντικό να οριστεί ο στόχος της καταπολέμησης της φτώχειας έτσι ώστε να περιλαμβάνει και τις ομάδες που κινδυνεύουν να περιπέσουν σε φτώχεια και πολλαπλό αποκλεισμό, προκειμένου να προσαρμοστούν αποτελεσματικά οι στρατηγικές και οι μεταρρυθμίσεις στις ομάδες αυτές. Η συμμετοχή και η σύμπραξη των φορέων της κοινωνίας των πολιτών έχουν καθοριστική σημασία εδώ, επειδή οι φορείς αυτοί είναι συνήθως σε θέση να εντοπίσουν από νωρίς τις απειλούμενες ομάδες ή την αύξηση των κινδύνων για τους ήδη αποκλεισμένους πολίτες.

4.10.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 299/6

1.1

Βασική αποστολή του τραπεζικού τομέα, που αντιπροσωπεύει κατά μέσο όρο το 5 % του ΑεγχΠ της ΕΕ, πρέπει να είναι η χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας και, ιδιαίτερα, των καινοτόμων επιχειρήσεων και της ανάπτυξης μικρομεσαίων επιχειρήσεων ως κινητήριας δύναμης της ευρωπαϊκής οικονομίας, καθώς και η προστασία των καταθέσεων.

1.2

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κρατών μελών με στόχο την ενίσχυση του τραπεζικού τομέα και την πρόληψη μελλοντικών χρηματοπιστωτικών κρίσεων, μέσω του περιορισμού των κινδύνων και των επιπτώσεών τους.

1.3

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να αντληθούν διδάγματα από τις πρόσφατες οικονομικές και χρηματοπιστωτικές κρίσεις και να υιοθετηθεί μια νέα προσέγγιση που να βασίζεται σε μια αποτελεσματικότερη εποπτεία εκ μέρους των εθνικών, ευρωπαϊκών και διεθνών αρχών καθώς και στην αυξημένη αίσθηση ευθύνης των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.

1.4

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη λήψη μέτρων που αποσκοπούν στην ενίσχυση της διάρθρωσης του κεφαλαίου των τραπεζών και της ικανότητάς τους να χρηματοδοτούν την πραγματική οικονομία, εφιστώντας παράλληλα την προσοχή των στελεχών των τραπεζών στον πειρασμό της επιδίωξης πολύ γρήγορου κέρδους και στις κερδοσκοπικές δραστηριότητες που αποσταθεροποιούν τις αγορές.

Η ευθύνη των διευθυντών των τραπεζών, των ελεγκτών σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο καθώς στο εσωτερικό των τραπεζών θα πρέπει να προσδιοριστεί καλύτερα, προκειμένου να προωθούνται δεοντολογικές συμπεριφορές βάσει σαφών κανόνων.

1.5

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στις δυσκολίες που συνεπάγεται η συσσώρευση ρυθμιστικών μέτρων αλλά και στις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν οι 8 000 ευρωπαϊκές τράπεζες για να συνεχίσουν τη χρηματοδότηση της οικονομίας σε ένα δύσκολο οικονομικό κλίμα, λόγω της δημοσιονομικής κρίσης της οποίας η έκταση και οι συνέπειες δεν έχουν ακόμη μετριαστεί.

1.6

Επιπλέον, οι ευρωπαϊκές τράπεζες αντιμετωπίζουν αυξημένο ανταγωνισμό από τις τράπεζες τρίτων χωρών οι οποίες δεν υπόκεινται, στη χώρα της έδρας τους, στους ίδιους νομοθετικούς και κανονιστικούς περιορισμούς.

1.7

Τα μέτρα για την ενίσχυση της διάρθρωσης του κεφαλαίου προβλέπουν υψηλότερα και ποιοτικότερα ίδια κεφάλαια, καλύτερη κάλυψη των κινδύνων, την καθιέρωση ενός δείκτη μόχλευσης και μια νέα προσέγγιση για τη ρευστότητα. Τα μέτρα αυτά είναι πιθανό να έχουν αντίκτυπο στους ισολογισμούς των τραπεζών, με αποτέλεσμα την αισθητή μείωση της απόδοσής τους.

1.8

Κατά συνέπεια, οι τράπεζες θα τείνουν να μειώσουν το μέγεθός τους ώστε να αυξήσουν την αντοχή τους και να προσανατολιστούν σε αποδοτικότερες δραστηριότητες και να περιορίσουν την προσφορά χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών,

προκειμένου να ελέγχουν καλύτερα την έκθεσή τους σε κινδύνους. Ορισμένες τράπεζες θεωρούν αναγκαία την επιστροφή στην αρχική τους αποστολή που είναι να δέχονται τις καταθέσεις των πελατών τους, να προστατεύουν τους καταθέτες, να χρηματοδοτούν την πραγματική οικονομία.

1.9

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι είναι ευκταία η σταδιακή επαναφορά του διαχωρισμού μεταξύ αφενός των εμπορικών και αφετέρου των χρηματοπιστωτικών και επενδυτικών δραστηριοτήτων των τραπεζών. Η παγκόσμια κρίση που διανύουμε σήμερα καταδεικνύει ότι ένα παγκοσμιοποιημένο χρηματοπιστωτικό σύστημα που βασίζεται σε απεριόριστες ελευθερίες, περικλείει κινδύνους εκτροχιασμού που οφείλονται στην κατάχρηση των ελευθεριών αυτών από τις αγορές.

1.10

Οι νέες απαιτήσεις όσον αφορά τα ίδια κεφάλαια, κυρίως δε η αύξηση του δείκτη ιδίων κεφαλαίων πολύ υψηλής ποιότητας στο 9 % στις 30 Ιουνίου 2012 για 60 τράπεζες συστημικού χαρακτήρα, και για τις υπόλοιπες τράπεζες από το 2015 έως το 2018, ενδέχεται να έχουν καταστροφικές συνέπειες για τις τοπικές και τις συνεταιριστικές τράπεζες, οι οποίες διευκολύνουν περισσότερο τις ΜΜΕ και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις. Οι κεφαλαιακές απαιτήσεις δεν θα πρέπει να εισάγουν διακρίσεις σε βάρος συγκεκριμένης κατηγορίας τραπεζών.

1.11

Τα νέα ομόλογα όσον αφορά τα ίδια κεφάλαια, κυρίως δε η αύξηση του δείκτη ιδίων κεφαλαίων πολύ υψηλής ποιότητας στο 9 % στις 30 Ιουνίου 2012 για 60 τράπεζες συστημικού χαρακτήρα, και για τις υπόλοιπες τράπεζες από το 2015 έως το 2018, ενδέχεται να έχουν καταστροφικές συνέπειες για τις τοπικές και τις συνεταιριστικές τράπεζες, οι οποίες διευκολύνουν βασικά τις ΜΜΕ και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις. Εντούτοις, για λόγους εξασφάλισης ισότιμων όρων ανταγωνισμού, δεν θα πρέπει να μεταβληθούν οι απαιτήσεις κεφαλαίου για συγκεκριμένες κατηγορίες τραπεζών.

1.12

Εάν οι τράπεζες αυτές αντιμετωπίσουν δυσκολίες άντλησης κεφαλαίων, οι ΜΜΕ θα έχουν δυσκολότερη πρόσβαση στην απαραίτητη χρηματοδότηση. Πρέπει να αποφευχθεί η συρρίκνωση της προσφοράς πιστώσεων και η αύξηση των τραπεζικών εξόδων. Η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή, την ΕΑΤ (Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών) και τις εθνικές εποπτικές αρχές θα εγγυηθούν ότι τα κεφαλαιακά αποθέματα ασφαλείας των μικρών τραπεζών να είναι προσαρμοσμένα στο οικονομικό τους πρότυπο.

1.13

Οι απαιτήσεις προληπτικής εποπτείας ήδη περιορίζουν και καθιστούν ακριβότερο τον δανεισμό μικρών επιχειρήσεων, ιδιαίτερα δε των νεοϊδρυθεισών και των καινοτόμων επιχειρήσεων, καθώς και των επιχειρήσεων που περικλείουν τους μεγαλύτερους κινδύνους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα επιτύχει τους στόχους της στρατηγικής ΕΕ 2020, του Ψηφιακού Θεματολογίου, του Europe Cloud Active ή του Small Business Act, εάν η χρηματοδότηση που προορίζεται για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις περιοριστεί μετά από την εφαρμογή νέων μέτρων προληπτικής εποπτείας. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις εξελίξεις των πιστώσεων και των τραπεζικών εξόδων για τις επιχειρήσεις και τους ιδιώτες.

1.14

Τα μέτρα που θα καταστήσουν αποτελεσματικότερη την εποπτεία της αγοράς από τις εθνικές, τις ευρωπαϊκές και τις διεθνείς αρχές, θα επηρεάσουν σημαντικά την οργάνωση των τραπεζών και τους εσωτερικούς ελέγχους. Αυτό θα οδηγήσει σε αυξημένη ευθύνη των φορέων διαχείρισης, στην υποχρέωση να αξιολογείται με μεγαλύτερη προσοχή η απόδοση των ιδίων κεφαλαίων και στην καλύτερη διαχείριση των κινδύνων. Οι τράπεζες πρέπει να διαμορφώνουν τις προβλέψεις πωλήσεων και τις στρατηγικές τους για την ανάπτυξη προϊόντων και των τραπεζικών εργασιών όχι μόνο από πλευράς απόδοσης, αλλά και από πλευράς εκτίμησης της ικανότητας απορρόφησης των ίδιων κεφαλαίων. Αυτό θα συντελέσει στην αναδιοργάνωση των δομών με την αύξηση της σημασίας και των θέσεων εργασίας των τμημάτων των ΤΠ, του ελέγχου και της διαχείρισης των κινδύνων σε βάρος άλλων, πιο παραδοσιακών τομέων.

1.15

Οι τράπεζες στην ΕΕ απασχολούν περισσότερο από 3 εκατομμύρια εργαζόμενους, κατά συντριπτική πλειοψηφία στις λιανικές τραπεζικές εργασίες. Από τις αρχές του 2011, έχουν καταργηθεί πάνω από 150 000 θέσεις εργασίας και έχουν κλείσει πολυάριθμα υποκαταστήματα. Υπάρχουν πολλές προβλέψεις για κατάργηση 100 000 επιπλέον θέσεων εργασίας εντός του 2012. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να προωθήσει τη βελτίωση του κλαδικού κοινωνικού διαλόγου και να αναπτύξει τις διαβουλεύσεις με τους κοινωνικούς εταίρους για τις πρωτοβουλίες που επηρεάζουν την εξέλιξη του επαγγέλματος.

1.16

Κατά την εφαρμογή των νέων ρυθμίσεων, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να ληφθεί υπόψη η διαφορετικότητα των κρατών μελών, ιδίως των νέων κρατών μελών της ΕΕ, στα οποία οι πιστωτικές αγορές δεν έχουν ακόμη αξιοποιήσει πλήρως το δυναμικό τους ενώ οι περισσότερες τράπεζές τους ανήκουν σε μεγάλους τραπεζικούς ευρωπαϊκούς και διεθνείς ομίλους. Για τη βελτίωση των ισολογισμών τους και για να ανταποκριθούν στις νέες τους υποχρεώσεις, οι όμιλοι αυτοί ενδέχεται να επιχειρήσουν μεταφορές κεφαλαίων από τις θυγατρικές τους και να περιορίσουν τις επενδύσεις τους, μειώνοντας σημαντικά τη χρηματοδότηση της οικονομίας των χωρών αυτών. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει σχετικά τη δέσμευση που απορρέει από την «Πρωτοβουλία της Βιέννης» σχετικά με την αποφυγή της απόσυρσης ρευστότητας. Είναι απολύτως αναγκαίο να προστατευθούν ορισμένα πρωτότυπα μοντέλα όπως οι συνεταιριστικές τράπεζες στη Γερμανία και την Πολωνία. Στον τομέα αυτόν ανήκουν περισσότερες από 300 τράπεζες μόνο στην Πολωνία. Είναι ένας τομέας που λειτουργεί με υγιή τρόπο και του οποίου η ριζική μεταρρύθμιση που συνεπάγονται οι νέοι κανόνες δεν θα πρέπει να πραγματοποιηθεί χωρίς μεταβατική περίοδο.

1.17

Είναι απολύτως απαραίτητο να ενισχυθούν οι αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών ώστε να στηριχθεί η διαδικασία της εναρμόνισης. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι η ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων εξασφαλίζεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ η ασφάλεια των καταθέσεων και η φερεγγυότητα των τραπεζών υπάγονται στη δικαιοδοσία των εθνικών αρχών. Οι ισχύοντες κανόνες διαφέρουν ανάλογα με το κράτος μέλος. Στις χώρες όπου η πίστωση δεν έχει αναπτυχθεί επαρκώς, η υπερβολικά γρήγορη κάλυψη του χρέους μπορεί να δημιουργήσει μια κερδοσκοπική φούσκα. Εάν οι κανόνες προληπτικής εποπτείας εφαρμοστούν ομοιόμορφα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι εθνικές αρχές δεν θα μπορούν να επέμβουν εγκαίρως. Ωστόσο, αξίζει να μελετηθεί η πρόταση που έχουν διατυπώσει πολλοί Ευρωπαίοι αρμόδιοι για τη σύσταση μιας ευρωπαϊκής τραπεζικής ένωσης, ώστε να θεσπιστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο η εποπτεία των συστημικών τραπεζών και η εγγύηση των καταθέσεων σε περίπτωση πτώχευσης.

1.18

Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι ευρωπαϊκές τράπεζες ενδέχεται να καταστούν ολοένα και λιγότερο ανταγωνιστικές σε σχέση με τους ανταγωνιστές τους. Για τις τράπεζες που αντλούν πρόσθετα ίδια κεφάλαια, τα περισσότερα κεφάλαια είναι διαθέσιμα σε τράπεζες και κρατικά επενδυτικά κεφάλαια της Ασίας και της Μέσης Ανατολής. Υπάρχει πραγματικός κίνδυνος η ιδιοκτησιακή δομή του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος ξεφύγει από τον έλεγχο των κρατών μελών της ΕΕ. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ ζητεί από τις ευρωπαϊκές αρχές να εντείνουν τις προσπάθειές τους προκειμένου οι ίδιοι κανόνες προληπτικής εποπτείας να ισχύουν διεθνώς, με στόχο να επιτευχθεί ουσιαστική ρύθμιση σε παγκόσμιο επίπεδο.

1.19

Οι νέες τεχνολογίες πληροφορικής όπως οι ηλεκτρονικές τραπεζικές συναλλαγές (e-Banking), οι τραπεζικές συναλλαγές μέσω προσωπικού υπολογιστή (home-banking), οι ασφαλείς εικονικές συναλλαγές (ηλεκτρονική υπογραφή) το υπολογιστικό νέφος (cloud computing), αποτελούν ήδη επαναστατικές αλλαγές για τις παραδοσιακές τραπεζικές υπηρεσίες. Οι τράπεζες θα έχουν το δύσκολο έργο της χρηματοδότησης της πραγματικής οικονομίας, ενώ παράλληλα θα πρέπει να αντιμετωπίσουν υψηλότερο κόστος χρηματοδότησης, λόγω της εισαγωγής των νέων τεχνολογιών, και χαμηλότερη απόδοση. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να ενθαρρυνθούν και να υποστηριχθούν οι φορείς του τραπεζικού κλάδου κατά τη διάρκεια αυτής της βαθιάς αλλαγής.

2.1

Η χρηματοοικονομική κρίση και οι συνέπειές της στην οικονομία οδήγησαν τις κυβερνήσεις και τις χρηματοοικονομικές αρχές να αναρωτηθούν σχετικά με τα βαθύτερα αίτια της κατάρρευσης ενός συστήματος το οποίο εθεωρείτο ότι διέθετε άρτια ρύθμιση και αποτελεσματικό έλεγχο.

2.2

Τα πρώτα μέτρα οικονομικής και νομισματικής φύσεως (σημαντική μείωση του βασικού επιτοκίου, ρευστότητα, κρατικές ενισχύσεις) ελήφθησαν κατεπειγόντως. Τα πιο μακροπρόθεσμα μέτρα είχαν ως στόχο την ενίσχυση της δομής των αγορών και την αποφυγή μελλοντικών συστημικών κρίσεων: εξ ου και ο ρυθμιστικός, εποπτικός ή φορολογικός χαρακτήρας τους. Οι υπερεθνικοί οργανισμοί - ΔΝΤ, G-20, ΤΔΔ, η Επιτροπή - έχουν υιοθετήσει μια στάση ανοικτή στη συνεργασία, αλλά με διιστάμενες απόψεις.

2.3

Μετά την κρίση του 2008, η ΕΕ ενέκρινε τουλάχιστον 50 νομοθετικά μέτρα. Το 99 % των προτεινόμενων μεταρρυθμίσεων θα έχουν πραγματοποιηθεί στα τέλη του 2011 ώστε να ξεκινήσει η εφαρμογή τους το 2013, με εξαίρεση τον δείκτη βασικών ιδίων κεφαλαίων (Tier 1) που πρέπει να τηρείται από την 30ή Ιουνίου 2012 από τις 60 τράπεζες συστημικού χαρακτήρα. Για τις υπόλοιπες τράπεζες, η έναρξη της ισχύος προβλέπεται για την περίοδο 2015 έως 2018.

2.4

Σύμφωνα με την τρίτη Συμφωνία της Βασιλείας, που δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2010, οι τράπεζες οφείλουν να διαθέτουν υψηλότερα ίδια κεφάλαια καλύτερης ποιότητας, προκειμένου να αντιμετωπίσουν μελλοντικές κρίσεις. Συγκεκριμένα οφείλουν τα εξής:

Βάσει της Σύμφωνα Βασιλεία ΙΙΙ καθιερώνονται ένας ελάχιστος δείκτης μόχλευσης της τάξης του 3 % και δύο δείκτες ρευστότητας: ένας δείκτης κάλυψης βραχυπρόθεσμης ρευστότητας, που υποχρεώνει μια τράπεζα να διατηρεί επαρκείς ποσότητες ρευστών στοιχείων ενεργητικού υψηλής ποιότητας για να μπορεί να καλύπτει τις συνολικές ανάγκες ρευστότητας για περίοδο 30 ημερών, και ένας δείκτης μακροπρόθεσμης ρευστότητας που να αντιστοιχεί σε ένα ελάχιστο ποσό σταθερής χρηματοδότησης το οποίο να υπερβαίνει τις ανάγκες ρευστότητας για περίοδο ενός έτους.

2.4.1

H Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε πρόταση σχετικά με τη μεταφορά της Συμφωνίας Βασιλεία ΙΙΙ σε μία οδηγία περί κεφαλαιακών απαιτήσεων (CRD IV), προκειμένου να ενισχυθεί ο ευρωπαϊκός τραπεζικός τομέας και να παροτρυνθούν οι τράπεζες να συνεχίσουν τη χρηματοδότηση της οικονομικής μεγέθυνσης. Ωστόσο, η Επιτροπή δεν έχει αναλάβει καμία συγκεκριμένη πρωτοβουλία για την ενθάρρυνση της δανειοδότησης.

2.5

Ο σκοπός είναι να ενθαρρυνθούν οι τράπεζες να διαθέτουν υψηλότερα ίδια κεφάλαια προκειμένου να μπορούν να αντιμετωπίσουν τις κρίσεις και να προταθεί στις εποπτικές αρχές ένα νέο μέσο ελέγχου των τραπεζών και επέμβασης σε περίπτωση εντοπισμού κινδύνων.

2.6

Η οδηγία CRD IV καλύπτει τους τομείς που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της ισχύουσας οδηγίας περί ιδίων κεφαλαίων, αλλά θα πρέπει να μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο με τρόπο που να λαμβάνει υπόψη την κατάσταση σε κάθε κράτος μέλος.

2.7

Παρά τις καθυστερήσεις και τις ατέλειες των κανόνων που εγκρίθηκαν, η πρόοδος προς μια νέα ρύθμιση είναι πραγματική, αλλά υπάρχουν ακόμη ορισμένα εκκρεμή ζητήματα:

3.1

Οι τράπεζες στην Ευρώπη διέρχονται επί του παρόντος μια περίοδο έντονων ρυθμιστικών και συγκυριακών αλλαγών, εξαιτίας των οποίων αμφισβητείται η ικανότητά τους να ασκούν τον ρόλο τους στη χρηματοδότηση της οικονομίας σε μια κακή συγκυρία λόγω της κρίσης χρέους, η οποία πλήττει κυρίως την ευρωζώνη.

3.2

Με την εφαρμογή των διατάξεων που αποφασίστηκαν από την Επιτροπή της Βασιλείας (Βασιλεία ΙΙΙ), οι τράπεζες οφείλουν να αυξήσουν τα ίδια κεφάλαιά τους, να διατηρήσουν σε πολύ υψηλά επίπεδα τους δείκτες μακροπρόθεσμης ρευστότητας (NSFR) και να δημιουργήσουν προληπτική κεφαλαιακή επάρκεια.

3.3

Οι δοκιμασίες αντοχής στις οποίες υποβλήθηκαν σε δύο φάσεις, δεν εξάλειψαν τις αμφιβολίες σχετικά με τον αντίκτυπο μίας αδυναμίας πληρωμής από ένα ή περισσότερα κράτη μέλη της ευρωζώνης.

3.4

Το κλίμα δυσπιστίας που έχει εδραιωθεί στη διεθνή οικονομική κοινότητα προκαλεί προβλήματα ρευστότητας στον διατραπεζικό τομέα και αναγκάζει τις τράπεζες να προσανατολίζονται προς ασφαλέστερες επενδύσεις.

3.5

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΚΤ επενέβη δύο φορές και προσέφερε συνολικά χρηματοδότηση ύψους 1 000 δισεκατομμυρίων ευρώ στον τραπεζικό τομέα, με επιτόκιο 1 % με περίοδο λήξης τριών ετών. Η διευκόλυνση αυτή ήταν καθοριστικής σημασίας για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην αγορά του διατραπεζικού τομέα και τη διατήρηση του όγκου δανειοδότησης της οικονομίας. Ωστόσο, σημαντικό μέρος των πιστώσεων αυτών επανακατατέθηκε στην ΕΚΤ, ενώ ένα άλλο μέρος χρησιμοποιήθηκε για την αγορά του δημόσιου χρέους. Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι η ΕΚΤ πρέπει να δημιουργήσει μηχανισμό για την εξακρίβωση της χρήσης αυτών των κεφαλαίων.

3.6

Η ανάγκη ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, η οποία εκτιμάται σε 100 δισ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών, καθίσταται ολοένα επιτακτικότερη.

3.7

Ο δανεισμός των επιχειρήσεων και ιδιαίτερα των ΜΜΕ, των ΟΤΑ και των ιδιωτών, υπόκειται σε ολοένα αυστηρότερους όρους. Παράλληλα, οι σχετικοί κίνδυνοι εξετάζονται λεπτομερώς από τις τράπεζες, με αποτέλεσμα να αυξάνεται το κόστος αυτής της χρηματοδότησης. Από την άλλη πλευρά, η εναλλακτική χρηματοδότηση των επιχειρήσεων από τις χρηματοπιστωτικές αγορές καθίσταται ακόμη δυσκολότερη. Η κατάσταση αυτή, σε συνδυασμό με τις πολιτικές λιτότητας, οδηγεί σε προβλέψεις χαμηλής ή μηδενικής ανάπτυξης, με ελάχιστες εξαιρέσεις, κατά το 2012, για το σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

4.1

Σε αυτό το πλαίσιο, πρέπει να υπενθυμίσουμε την κρίση των «subprime». Τα προειδοποιητικά σημάδια της εκδήλωσης της κρίσης των subprime θα έπρεπε να είχαν επισημάνει τον κίνδυνο στις αρχές ελέγχου. Κανείς δεν φαινόταν να αμφισβητεί την ορθότητα μιας επένδυσης που απέφερε οφέλη στις τράπεζες και τους πελάτες τους. Ωστόσο, η FDIC (Federal Deposits Insurance Corporation) είχε προειδοποιήσει για τον κίνδυνο που συνιστούσαν τα εν λόγω προϊόντα. Αλλά δεν λήφθηκε κανένα μέτρο από τη FED μεταξύ του 2002 και του 2006.

4.2

Η χρεοκοπία της τράπεζας Lheman Brothers θα είχε αποφευχθεί αν οι φορείς ελέγχου είχαν αντιληφθεί εγκαίρως τα σοβαρά προβλήματα ρευστότητας που αντιμετώπιζε το εν λόγω ίδρυμα. Ο κίνδυνος που συνιστούσε ένα ενυπόθηκο δάνειο που αντιστοιχούσε στο 100 % ή περισσότερο της αξίας της εγγύησης και μεταπωλείτο σε «πακέτα» από τους χρηματοοικονομικούς μεσολαβητές, δεν έγινε αντιληπτός από τους φορείς ελέγχου. Για να αποφευχθούν νέες κρίσεις είναι απαραίτητο να καθιερωθούν κανόνες σχετικά με την ατομική ευθύνη των διευθυντών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων σε περίπτωση ελλειμματικού ελέγχου.

4.3

Αληθεύει μεν ότι η κρίση προκλήθηκε από υπερβολικά περίπλοκα, τοξικά προϊόντα, είναι όμως βέβαιο ότι οι φορείς ελέγχου θα μπορούσαν να είχαν απαγορεύσει τη δημιουργία τους, αλλά και την κυκλοφορία τους, βάσει των υφιστάμενων κανόνων. Οι νέοι κανόνες δεν θα μπορούν να εγγυηθούν με απόλυτη βεβαιότητα ότι θα αποφευχθεί στο μέλλον μια νέα κρίση, εάν οι εποπτικές αρχές δεν διαθέτουν επαρκή μέσα για την άσκηση των καθηκόντων τους, καθώς και αν παραμείνουν αναποτελεσματικοί οι εσωτερικοί έλεγχοι.

4.4

Με δεδομένη την ελευθέρωση των χρηματοπιστωτικών αγορών, οι κυβερνήσεις πρέπει να σεβαστούν τις δεσμεύσεις τους περί συνεργασίας σε διεθνές επίπεδο προκειμένου να αποφευχθεί η εμφάνιση ζωνών στις οποίες ισχύουν διαφορετικές κανονιστικές ρυθμίσεις.

4.5

Οι νέα ρύθμιση θα πρέπει να βασίζεται στις ακόλουθες αρχές:

4.6

Η δραστηριότητα των αρχών εποπτείας πρέπει να υπόκειται σε περιοδική αξιολόγηση από ανεξάρτητο οργανισμό, ο οποίος να απαρτίζεται από εμπειρογνώμονες που δεν ασκούν πλέον επαγγελματική δραστηριότητα στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Κατά την αξιολόγηση αυτή θα πρέπει να δίνεται έμφαση στις επιπτώσεις που έχουν οι αποφάσεις τους στη διαχείριση των τραπεζών.

5.1

Μετά τις τελευταίες ρυθμίσεις, οι τράπεζες υπόκεινται σε σημαντικές πιέσεις, διότι αναγκάζονται να αναθεωρήσουν το επιχειρηματικό τους πρότυπο. Τα αποτελέσματα των κανόνων μαζί με τη δύσκολη χρηματοοικονομική συγκυρία προκάλεσαν στον τραπεζικό τομέα:

5.2

Το αποτέλεσμα είναι:

5.3

Οι νέοι κανόνες εφαρμόζονται αδιακρίτως και στα μεγάλα και στα μικρότερα τραπεζικά ιδρύματα. Οι κανόνες αυτοί ενδέχεται να αποδειχθούν ακατάλληλοι σε ορισμένα κράτη όπως για παράδειγμα στα νέα κράτη μέλη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, που παρουσιάζουν υψηλό δείκτη ανάπτυξης.

5.4

Οι κανόνες της χρηματοπιστωτικής αγοράς διαφέρουν ανάλογα με το κράτος μέλος. Στις χώρες όπου η πίστωση δεν έχει αναπτυχθεί επαρκώς η πολύ γρήγορη κάλυψη του χρέους μπορεί να δημιουργήσει μια κερδοσκοπική φούσκα. Εάν οι κανόνες προληπτικής εποπτείας εφαρμοστούν ομοιόμορφα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι εθνικές αρχές δεν θα μπορούν να επέμβουν εγκαίρως. Είναι απολύτως απαραίτητο να ενισχυθούν οι αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών ώστε να στηριχθεί η διαδικασία της εναρμόνισης.

5.5

Είναι αναγκαίο να ληφθούν υπόψη ορισμένα πρωτότυπα μοντέλα όπως οι συνεταιριστικές τράπεζες που λειτουργούν με υγιή και αυτόνομο τρόπο. Η μεταρρύθμιση που συνεπάγονται οι νέοι κανόνες δεν θα πρέπει να πραγματοποιηθεί χωρίς μεταβατική περίοδο. Οι συνεταιριστικές τράπεζες συνιστούν σημαντικό παράγοντα της τοπικής ανάπτυξης και ενεργούν προς το συμφέρον των μελών τους που είναι καταθέτες αλλά και δανειολήπτες: ΜΜΕ, γεωργοί, αρχές της τοπικής αυτοδιοίκησης και διάφοροι άλλοι τοπικοί παράγοντες.

5.6

Οι μεγάλες τράπεζες θα αναζητούν επενδύσεις με περιορισμένους κινδύνους οι οποίες να αποφέρουν μεγαλύτερα κέρδη. Σε αυτό πρέπει να προστεθούν και οι φόβοι για βαρύτερη φορολογία και οι ζημίες από τα κρατικά ομόλογα στο παθητικό ορισμένων ιδρυμάτων.

5.7

Η διαδικασία παγίωσης αναμένεται να επιταχυνθεί: τα ταμιευτήρια και οι συνεταιριστικές τράπεζες μπορούν να βασίζονται σε ορισμένες «αυτόνομες» πηγές χρηματοδότησης σε σχέση με τις κεφαλαιαγορές, εκείνες όμως οι οποίες πρέπει να καταφεύγουν στην αγορά για την αναχρηματοδότησή τους θα αναγκασθούν να συγχωνευθούν, πράγμα που θα έχει αρνητικές συνέπειες για τις ΜΜΕ και τους καταναλωτές. Ορισμένες τράπεζες εξαγοράστηκαν και μεταπωλήθηκαν μετά από την διάλυση του τοπικού ή περιφερειακού δικτύου τους. Η συγκέντρωση του τραπεζικού τομέα σε εθνικό επίπεδο ήταν ιδιαίτερα έντονη στον συνεταιριστικό και αλληλασφαλιστικό τομέα καθώς και στον τομέα των ταμιευτηρίων.

5.8

Η χαμηλότερη αποδοτικότητα των τραπεζών, που οφείλεται, μεταξύ άλλων, στο υψηλότερο κόστος χρηματοδότησης και στις πολύ περιοριστικές αρχές που διέπουν τη διαχείριση της ρευστότητας, μπορούν να επιφέρουν αύξηση των τραπεζικών εξόδων και των επιτοκίων στις προθεσμιακές καταθέσεις καθώς και στους ατομικούς λογαριασμούς των πελατών.

5.9

Στο πλαίσιο των νέων ρυθμίσεων, οι τράπεζες επισπεύδουν την αναδιάρθρωσή τους καθώς και την προσφυγή στις νέες τεχνολογίες (ηλεκτρονικές τραπεζικές συναλλαγές, εικονικό ταμείο, τραπεζικές συναλλαγές μέσω κινητού τηλεφώνου).

5.10

Αυτή η εξέλιξη των διαύλων διανομής θα οδηγήσει τελικά σε συρρίκνωση των δικτύων υποκαταστημάτων και σε μείωση της απασχόλησης. Η εφαρμογή της οδηγίας για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις (CRD IV) θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της απασχόλησης στα τμήματα πληροφορικής και τα τμήματα διαχείρισης κινδύνου των τραπεζών, εις βάρος των υπολοίπων τραπεζικών τομέων. Είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί ποιοτικός κοινωνικός διάλογος σε όλα τα επίπεδα, σχετικά με τα θέματα της απασχόλησης και της επαγγελματικής κατάρτισης ώστε να ελέγχονται καλύτερα οι τρέχουσες εξελίξεις.

6.1

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε την αρχή της επιβολής φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και η Επιτροπή μελετά την εφαρμογή του. Η συναίνεση των κρατών μελών κάθε άλλο παρά έχει επιτευχθεί, και η στάση των αμερικανικών αρχών είναι αρνητική. Το χαμηλό επίπεδο του προβλεπόμενου επιτοκίου δεν θα πρέπει να αποτελεί δυσβάστακτη επιβάρυνση για τις τράπεζες ούτε τροχοπέδη για την ανταγωνιστικότητα σε παγκόσμιο επίπεδο. Όπως υπογραμμίζεται σε δύο προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ (1), ο σκοπός του φόρου αυτού είναι διττός: αφενός, να αποφέρει νέα φορολογικά έσοδα -ιδίως για τη χρηματοδότηση της αναπτυξιακής βοήθειας- και, αφετέρου, να μεταβάλει τις πρακτικές των τραπεζών, ώστε να προκρίνεται η χρηματοδότηση της οικονομίας σε μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα έναντι των πολύ βραχυπρόθεσμων κερδοσκοπικών δραστηριοτήτων.

6.2

Ο διαχωρισμός των δραστηριοτήτων λιανικής τραπεζικής και των δραστηριοτήτων επιχειρηματικής και επενδυτικής τραπεζικής αποτελεί αντικείμενο μελέτης κατόπιν πρωτοβουλίας του Επιτρόπου Barnier, που θέτει εκ νέου υπό αμφισβήτηση το μοντέλο της τράπεζας γενικών συναλλαγών. Η συζήτηση εστιάζεται στον πλήρη διαχωρισμό, στη στεγανοποίηση (firewalling) των δραστηριοτήτων επενδυτικής τραπεζικής ή στην απαγόρευση για τις τράπεζες να επενδύουν για ίδιο λογαριασμό. Η συζήτηση εστιάζεται στον πλήρη διαχωρισμό, στην οριοθέτηση των επενδύσεων ιδίων κεφαλαίων ή στην απαγόρευση για τις τράπεζες να επενδύουν σε ίδια κεφάλαια. Ορισμένοι εμπειρογνώμονες κρίνουν αμφισβητήσιμο το σκεπτικό αυτό, υποστηρίζοντας ότι οι τράπεζες γενικών συναλλαγών εξασφαλίζουν το βάθος και τη ρευστότητα των αγορών και την καλύτερη χρηματοδότηση της οικονομίας.

6.3

Το μοντέλο ανάπτυξης του χρηματοοικονομικού κόσμου έχει αλλάξει δραστικά κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριάντα ετών: το άνοιγμα των αγορών οδήγησε στην παγκοσμιοποίηση του χρηματοπιστωτικού τομέα, η οποία με τη σειρά της συνέβαλε στην ανάπτυξη και στον πολλαπλασιασμό των φορολογικών και ρυθμιστικών παραδείσων. Ο αυξημένος ανταγωνισμός σε παγκόσμιο επίπεδο ευνόησε τη δημιουργία νέων μορφών χρηματοπιστωτικών ομίλων, νέων προϊόντων και νέων υπηρεσιών.

6.4

Οι μεγάλοι τραπεζικοί όμιλοι έδειξαν τις αδυναμίες και τα όρια μίας ανάπτυξης που υπερβαίνει τα όρια της χρηστής διακυβέρνησης. Στο μέλλον θα τείνουν να περιορίσουν το μέγεθός τους για να καταστούν πιο ανθεκτικές έτσι ώστε οι διακυμάνσεις των κερδών να είναι λιγότερο έντονες πιο προβλέψιμες και χωρίς σκανδαλώδη πριμ. Θα επικεντρώσουν τις δραστηριότητές τους στη βασική τους αποστολή, δηλαδή στην συγκέντρωση καταθέσεων και στην παροχή δανείων, περιορίζοντας ταυτόχρονα άλλες δραστηριότητες και την επέκτασή τους σε διεθνές επίπεδο καθώς και επικεντρώνοντας σε δραστηριότητά τους στις αγορές με εντονότερους ρυθμούς ανάπτυξης, γεγονός που θα μειώσει την αποδοτικότητά τους.

6.5

Χάρη στις νέες ρυθμίσεις οι χορηγήσεις πριμ και οι πρακτικές αμοιβής των στελεχών και των διοικητικών υπαλλήλων θα καταστούν πιο υπεύθυνες και θα υπόκεινται σε αυστηρότερους ελέγχους.

6.6

Η επέκταση του ελέγχου των τραπεζών σε όλα τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα επιτρέπει και τον έλεγχο της δραστηριότητας εξωτραπεζικών ιδρυμάτων (τύπου shadow banking).

6.7

Είναι απαραίτητο να καθιερωθούν αυστηροί κανόνες άσκησης του επαγγέλματος στον τραπεζικό τομέα, ώστε να επιλέγεται προσωπικό του οποίου ο επαγγελματισμός να εμπνέει εμπιστοσύνη στους πελάτες και στους επενδυτές.

6.8

Όταν θα καταργηθούν οι κρατικές και διεθνείς ενισχύσεις που χορηγήθηκαν λόγω της χρηματοπιστωτικής κρίσης, ο κλάδος θα εξελιχθεί αδιαμφισβήτητα ανάλογα με τη συγκυρία και την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών, αλλά πρωτίστως ακολουθώντας στρατηγικές που αναπτύσσει κάθε ορθά διαχειριζόμενη επιχείρηση. Οι τράπεζες θα έχουν το δύσκολο έργο να παραμείνουν αξιόπιστες ως χρηματοδότες της πραγματικής οικονομίας, ενώ παράλληλα θα έχουν να αντιμετωπίσουν υψηλότερο κόστος χρηματοδότησης και χαμηλότερη απόδοση.

4.10.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 299/12

—

στην επιτάχυνση της ανάπτυξης γνώσεων, της μεταφοράς τεχνολογίας και της χρησιμοποίησής της·

—

στη διατήρηση της ηγετικής θέσης που κατέχει η ΕΕ στον τομέα των χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα·

—

στην υποστήριξη της επιστήμης με σκοπό την εξέλιξη των ενεργειακών τεχνολογιών για την επίτευξη των στόχων που τίθενται όσον αφορά την ενέργεια και την κλιματική αλλαγή με ορίζοντα το 2020·

—

στη διευκόλυνση της παγκόσμιας μετάβασης προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα έως το 2050.

—

Οι ΕΤΠ συνενώνουν όλους τους ενδιαφερομένους φορείς: ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια, βιομηχανία (επιχειρήσεις «μεγάλου βεληνεκούς» και ΜΜΕ), μη κερδοσκοπικές οργανώσεις και εμπορικούς οργανισμούς, ενώσεις, δημόσιες αρχές και συνδικαλιστικές οργανώσεις.

—

Σε κάθε πλατφόρμα υπάρχει σαφής καθορισμός των «ρόλων» και της ιεραρχίας στο εσωτερικό του εκάστοτε τομέα. Οι ενδιαφερόμενοι φορείς μοιράζονται ένα κοινό όραμα, έναν χάρτη πορείας και ένα σχέδιο εφαρμογής.

—

Οι ΕΤΠ ωφελούνται από την ουσιαστική συμβολή και τη σθεναρή υποστήριξη της βιομηχανίας, η οποία αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες της οικονομίας της ΕΕ. Οι ΕΤΠ καθοδηγούνται από τη βιομηχανία, πράγμα το οποίο διασφαλίζει την ευστοχία των πρωτοβουλιών τους για τον συγκεκριμένο κλάδο. Η συμβολή των ΕΤΠ δεν καλύπτει μόνο τις τεχνολογικές και ερευνητικές ανάγκες, αλλά και τις ανάγκες που σχετίζονται με τη μεταφορά τεχνολογίας.

—

Οι ΕΤΠ έχουν απλή δομή διαχείρισης και χαρακτηρίζονται από ευελιξία, με αποτέλεσμα την κινητοποίηση «δυνάμεων» και τη συγκέντρωση πόρων.

—

Οι συνδεδεμένοι με τις ΕΤΠ τομείς της βιομηχανίας κατέχουν κυρίαρχη θέση στην αλυσίδα αξίας: πολυάριθμες καινοτομίες εξαρτώνται από βασικές διεργασίες (παραδείγματος χάρη: παρασκευή και επεξεργασία, δασοκομία και ρομποτική) και υλικά (χημικά προϊόντα και χάλυβες). Ως εκ τούτου, λοιπόν, οι καινοτομίες από πλευράς διεργασιών και υλικών έχουν καταλυτική επίδραση στην καινοτομία της ΕΕ.

—

Οι ΕΤΠ ασχολούνται ήδη με την αντιμετώπιση κοινωνιακών προκλήσεων· καλύπτουν ένα πεδίο το οποίο έχει σημαντικό αντίκτυπο στην κοινωνία από την άποψη της οικονομικής μεγέθυνσης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας με προστιθέμενη αξία. Οι ΕΤΠ ανταποκρίνονται σε βασικά πολιτικά ζητήματα (όπως, παραδείγματος χάρη, η βιο-οικονομία, οι πρώτες ύλες και η αποδοτικότητα των πόρων).

—

Ορισμένες ΕΤΠ διαθέτουν εθνικές και περιφερειακές τεχνολογικές πλατφόρμες σε όλες τις χώρες της ΕΕ.

—

Η εκπαίδευση εκλαμβάνεται ως στρατηγική συνιστώσα των πλατφορμών.

—

Υφίστανται ήδη ορισμένα μέσα υλοποίησης προερχόμενα από υπάρχουσες ΕΤΠ (π.χ. ΣΔΙΤ, όμιλοι κλπ.)

—

Οι ΕΤΠ θα πρέπει να σκέφτονται στρατηγικά αποφεύγοντας συγχρόνως τη μετατροπή τους σε μικρές ομάδες πίεσης (lobby) και την απώλεια εστίασής τους. Οι ΕΤΠ ενδέχεται να αντιμετωπίσουν προβλήματα όσον αφορά την επικάλυψη ή την υπερβολική κατάτμηση της δραστηριότητάς τους.

—

Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι επιχειρήσεις «μεγάλου βεληνεκούς» ασκούν δεσποτική επιρροή στη δράση των ΕΤΠ.

—

Δεν είναι εύκολο να προσδιοριστεί και να αναγνωριστεί ο ρόλος των ΕΤΠ έναντι των τελικών εφαρμογών και των καινοτομιών:

—

Απαιτείται μεγαλύτερη προσπάθεια για την επικράτηση μιας πολυτομεακής προοπτικής εστιασμένης στον συγκερασμό των συμφερόντων των ενδιαφερομένων φορέων και στην αλληλεπίδρασή τους.

—

Οι ΕΤΠ θα ήταν σκόπιμο να βελτιώσουν τον τρόπο επικοινωνίας και διάδοσης των αποτελεσμάτων τους.

—

Οι ΕΤΠ διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο για την τόνωση της «βιομηχανικής πολιτικής» της ΕΕ. Οι εθνικές και οι περιφερειακές τεχνολογικές πλατφόρμες αντικατοπτρίζουν τη δομή των ΕΤΠ σε επίπεδο κρατών μελών, βελτιώνοντας τον συντονισμό και την αποτελεσματικότητα της εκάστοτε πλατφόρμας. Ο συντονισμός και η εναρμόνιση των ευρωπαϊκών, εθνικών και περιφερειακών προγραμμάτων Ε&Κ χρήζουν βελτίωσης σε συνεργασία με τις ΕΤΠ.

—

Ο ρόλος που διαδραματίζουν οι ΕΤΠ ως πάροχοι λύσεων έναντι των κοινωνιακών προκλήσεων θα τύχει μεγαλύτερης αναγνώρισης χάρη στην ενισχυμένη στρατηγική για την αντιμετώπιση της καινοτομίας, υπό το πρίσμα της ενισχυμένης στρατηγικής για την αντιμετώπιση της καινοτομίας επιπροσθέτως της έρευνας.

—

Για την προώθηση της καινοτομίας στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα καθορίστηκαν συγκεκριμένες προτεραιότητες: Αποδοτικότητα Πόρων και Ενέργειας στη Μεταποιητική Βιομηχανία (SPIRE), Συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα στη βιομηχανία βιο-προϊόντων, Ευρωπαϊκές Συμπράξεις Καινοτομίας για το Νερό, τις Πρώτες Ύλες, τις Έξυπνες Πόλεις (από κοινού με το σχέδιο SET και την πρωτοβουλία EMIRI).

—

Οι ΕΤΠ ζητούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αυξηθεί η χρήση των δράσεων συντονισμού/στήριξης για την προαγωγή της συνεργασίας εντός της αλυσίδας αξίας, καθώς και τη βελτίωση των προσπαθειών απλούστευσης. Η ενδυνάμωση της διεθνούς συνεργασίας, με την προσέλκυση των παγκοσμίως αρτιότερων γνώσεων προς εμπορική αξιοποίηση και εκμετάλλευση στην ΕΕ, θα μπορούσε να έχει αξιοσημείωτη συμβολή στο έργο των ΕΤΠ.

—

Οι ΕΤΠ θα πρέπει να συσχετίσουν τα συναρτώμενα με τη ζήτηση καινοτόμα μέσα με συμπληρωματικές ερευνητικές δράσεις, προκειμένου να επιταχυνθεί η αφομοίωσή τους στην αγορά.

—

Οι ΕΤΠ θα μπορούσαν να συμβάλουν στη βελτίωση της ενημέρωσης ως προς τη σπουδαιότητα των διαφόρων βιομηχανικών διεργασιών μεταποίησης για τη διατήρηση του πλούτου και της ευημερίας στην Ευρώπη.

—

Η ανθρωποκεντρική εκπαίδευση, μάθηση και κατάρτιση θα πρέπει να διατηρηθούν εντός του πεδίου δράσης των ΕΤΠ.

—

Οι ΕΤΠ αναφέρουν έλλειψη των απαιτούμενων χρηματοοικονομικών πόρων για τη λειτουργία των πλατφορμών.

—

Οι ΕΤΠ ενδέχεται να πληγούν από την παρακμή της βιομηχανίας της ΕΕ. Οι βιομηχανίες της ΕΕ χάνουν την ηγετική θέση που κατέχουν σε παγκόσμια κλίμακα και αντιμετωπίζουν πρόβλημα λόγω γενικής απροθυμίας ανάληψης κινδύνων στην ΕΕ, καθώς και λόγω ελλιπούς αναγνώρισης της επιχειρηματικότητας σε σύγκριση με άλλα μέρη του κόσμου.

—

Η αποτελεσματικότερη εφαρμογή του ενωσιακού κανονιστικού πλαισίου που διέπει τη διαδικασία απλούστευσης (συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής σε σχέδια της ΕΕ), η εντονότερη προσπάθεια για τον περιορισμό της κατάτμησης και του ανταγωνισμού μεταξύ των θεσμικών πρωτοβουλιών, καθώς και ο καλύτερος συντονισμός των πολιτικών και η αυξημένη ευκρίνεια σε θεσμικό επίπεδο στο μέλλον, θα μπορούσαν να μεγιστοποιήσουν την αποτελεσματικότητα των ΕΤΠ.

—

Οι διεργασίες μεταποίησης, καθώς και οι δραστηριότητες Ε&Κ στον εν λόγω τομέα, χάνουν την κοινωνιακή απήχησή τους έναντι της κοινής γνώμης και ιδιαίτερα της νεολαίας, πράγμα το οποίο αποτελεί επίσης απόρροια της μετεγκατάστασης των μεταποιητικών δραστηριοτήτων εκτός Ευρώπης.

—

θα ενισχύσει τη θέση της ΕΕ στον επιστημονικό τομέα·

—

θα ενδυναμώσει την ηγετική θέση της βιομηχανίας στον τομέα της καινοτομίας. Σε αυτό το πλαίσιο εμπίπτουν επίσης η πραγματοποίηση σημαντικών επενδύσεων σε βασικές τεχνολογίες, η παροχή μεγαλύτερης πρόσβασης σε κεφάλαια και η υποστήριξη των ΜΜΕ·

—

θα συμβάλει στην αντιμετώπιση των κυριότερων ανησυχιών που συμμερίζονται όλοι οι Ευρωπαίοι σχετικά με θέματα όπως η κλιματική αλλαγή, η ανάπτυξη βιώσιμων μεταφορών και η κινητικότητα.

4.10.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 299/17

1.1

Στον κόσμο συντελούνται ραγδαίες γεωπολιτικές αλλαγές. Η κυρίαρχη δύναμη του δυτικού κόσμου αμφισβητείται οικονομικά και πολιτικά. Ενώ πραγματοποιούνται περικοπές στους προϋπολογισμούς άμυνας σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι αμυντικές δαπάνες στην Κίνα, την Ινδία, τη Βραζιλία, τη Ρωσία και αλλού αυξάνονται. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ καλεί το Συμβούλιο και την Επιτροπή να πραγματοποιήσουν μια συνολική αξιολόγηση των καθοριστικών πτυχών της θέσης και του ρόλου της ΕΕ στον κόσμο, η οποία πρέπει να έχει ως αποτέλεσμα την πειστική επικαιροποίηση της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής, πολιτικής ασφάλειας και πολιτικής άμυνας.

1.2

Η πολιτική άμυνας προκύπτει από τα στρατηγικά συμφέροντα των χωρών, τις διαβλεπόμενες απειλές και τους πολιτικούς στόχους, που στην Ευρώπη καθορίζονται κυρίως με εθνικούς όρους. Οι παρωχημένες προσεγγίσεις οδηγούν εμφανώς σε αυξανόμενο κατακερματισμό, κενά, πλεονάζουσα ικανότητα και απουσία διαλειτουργικότητας στις ευρωπαϊκές αμυντικές ικανότητες. Τα επιχειρήματα υπέρ της βελτίωσης είναι συντριπτικά, είναι θέμα πολιτικής βούλησης. Αυτό έχει ήδη υποστηριχθεί με πειστικό τρόπο από το 1986! (1) Σήμερα η κατάσταση είναι πολύ πιο κρίσιμη, από πολιτική, οικονομική και αμυντική άποψη. Η ΕΟΚΕ καλεί το Συμβούλιο να εργαστεί σοβαρά για τη δημιουργία μίας προστατευτικής ασπίδας της ΕΕ.

1.3

Η πολιτική ασφαλείας και άμυνας θα πρέπει να ενισχύει την αυτοπεποίθηση της ΕΕ και των κρατών μελών. Θα πρέπει να εμπνέει εμπιστοσύνη στην κοινωνία και τους πολίτες, στους επαρκώς εξοπλισμένους στρατιώτες, στις επιχειρήσεις και στο εργατικό δυναμικό του τομέα. Οι πολίτες της ΕΕ έχουν το δικαίωμα να προστατεύονται επαρκώς. Οι ανεξάρτητοι ευρωπαϊκοί εξοπλισμοί καθίστανται ολοένα περισσότερο αναγκαίοι. Προς τούτο οι τρέχουσες μεμονωμένες πρακτικές των κρατών μελών είναι εντελώς ανεπαρκείς, ενώ σπαταλούν και τα χρήματα των φορολογούμενων.

1.4

Σε συμφωνία με τις τρέχουσες πολιτικές και πρακτικές στις ΗΠΑ και σε άλλους (αναδυόμενους) παγκόσμιους παράγοντες και δεδομένης της αποκλειστικής ευθύνης των κυβερνήσεων να προστατεύουν τους πολίτες και να διασφαλίζουν την ασφάλεια, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη καθορισμού των ευρωπαϊκών στρατηγικών συμφερόντων στο πλαίσιο της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ) (2). Σε τελική ανάλυση, το τρίπτυχο εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας, άμυνας και βιομηχανικής ικανότητας είναι αδιαίρετο και στηρίζει τη θέση της Ευρώπης στον κόσμο, τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα και τις αξίες της (ανθρώπινα δικαιώματα, δημοκρατία). Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) θα πρέπει να συμμετέχει άμεσα.

1.5

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι, αν η Ευρώπη επιθυμεί να διατηρήσει μια υγιή βιομηχανία ασφάλειας και άμυνας δημιουργώντας κρίσιμη μάζα για λόγους αποτελεσματικότητας και οικονομικής απόδοσης, απαιτείται ριζική αλλαγή νοοτροπίας και πολιτικών. Αποτέλεσμα αυτών θα πρέπει να είναι ένα σταθερό και προβλέψιμο μέλλον για τις ένοπλες δυνάμεις, σύμφωνα με το οικονομικό και τεχνολογικό βάρος της Ευρώπης. Δεδομένων των μεγάλων διαφορών μεταξύ των κρατών μελών, η ευθύνη σε αυτόν τον τομέα εναπόκειται πρωτίστως στις κύριες χώρες παραγωγούς.

1.6

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, υπάρχουν ισχυρά επιχειρήματα για την ενίσχυση του σχεδιασμού και του συντονισμού:

1.7

Πέραν των δράσεων του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας (ΕΟΑ) και της Δέσμης για την άμυνα του 2007 (3), η ΕΟΚΕ ζητά καλοσχεδιασμένη ευρωπαϊκή βιομηχανική πολιτική για τον αμυντικό κλάδο με τα ειδικά χαρακτηριστικά των κρατικών προδιαγραφών και της δημόσιας χρηματοδότησης. Στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», η εν λόγω βιομηχανική πολιτική πρέπει να βασίζεται σε κοινές αρμοδιότητες σε επίπεδο εθνικό και ΕΕ –με τον ΕΟΑ και την Επιτροπή ως πλήρεις εταίρους-, σε διαβουλεύσεις με την αμυντική βιομηχανία και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, μεταξύ των οποίων οι κοινωνικοί εταίροι, καθώς και στην ανάγκη καλά οργανωμένου κοινωνικού διαλόγου.

1.8

Οι ευρωπαϊκές πολιτικές και η χρηματοδότηση πρέπει να συνδέουν τις ευρωπαϊκές και εθνικές επενδύσεις μειώνοντας τον κατακερματισμό και την αλληλοεπικάλυψη των δημοσίων δαπανών και ενισχύοντας την ποιότητα και τη διαλειτουργικότητα.

1.9

Η Ε&Α αιχμής είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη εξοπλισμών "νέας γενιάς" που απαιτείται επειγόντως. Αυτή η Ε&Α δεν μπορεί ποτέ να αποτελεί αποκλειστικό ζήτημα της βιομηχανίας. Η κύρια ευθύνη εναπόκειται στις κυβερνήσεις. Συνεπώς, είναι πολύ ευάλωτη στις τρέχουσες περικοπές προϋπολογισμού. Το Συμβούλιο και οι φορείς θα πρέπει να καθορίσουν επειγόντως και να εγκαινιάσουν το συντομότερο δυνατό ερευνητικά προγράμματα που θα επιτρέψουν στην ευρωπαϊκή βιομηχανία να αντιμετωπίζει ανεπιθύμητες εξαρτήσεις από τρίτους. Η τεχνολογία «διπλής χρήσης» είναι αναγκαία. Το πρόγραμμα Ε&Α της ΕΕ θα πρέπει να παρέχει στήριξη. Θα πρέπει δε να διασφαλίζει την αποτελεσματική διασυνοριακή συνεργασία στον τομέα της Ε&Α.

1.10

Θα πρέπει να σχεδιαστεί το συντομότερο δυνατό η περαιτέρω ενίσχυση της τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης της ευρωπαϊκής άμυνας. Προς τούτο είναι αναγκαία τα κατάλληλα μέτρα σε επίπεδο ΕΕ (4).

1.11

Ο στενότερος συντονισμός μεταξύ της Επιτροπής, του ΕΟΑ και άλλων σχετικών φορέων της ΕΕ είναι αναγκαίος. Η ανανεωμένη δέσμευση του Προέδρου Barroso (5), του αντιπροέδρου Tajani και του Επιτρόπου Barnier καθώς και η θέσπιση της ειδικής ομάδας για την άμυνα είναι εξαιρετικά επίκαιρη. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει επίσης το μακρόπνοο ψήφισμα του ΕΚ του περασμένου Δεκεμβρίου για την ευρωπαϊκή άμυνα και το ευρύ φάσμα ζητημάτων που διακυβεύονται (6).

1.12

Στο ίδιο πνεύμα και με στόχο την ενίσχυση της πρωτοβουλίας της ειδικής ομάδας για την άμυνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να θέσει δημοσίως αυτά τα ζητήματα. Η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να εξετάσει την παροχή κατάλληλων στοιχείων απάντησης στις διαπιστώσεις που προκύπτουν από τις διαφορές στις βιομηχανικές και τεχνολογικές ικανότητες μεταξύ των κρατών μελών καθώς και από τις διαφορές στα επίπεδα των επενδύσεων στην έρευνα και στην άμυνα γενικότερα.

2.1

Το άρθρο 42 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση ορίζει ότι η κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας. Το άρθρο 42 παράγραφος 3 προσθέτει ότι τα κράτη μέλη θέτουν στη διάθεση της Ένωσης στρατιωτικές δυνατότητες για την εφαρμογή της ανωτέρω πολιτικής. Από το 2005 λειτουργεί ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας (ΕΟΑ) με στόχο την ενίσχυση της βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης του αμυντικού τομέα για την παροχή καλύτερου εξοπλισμού στους στρατιώτες. Ωστόσο, η πρόοδος είναι πολύ περιορισμένη.

2.2

Η ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς καθώς και ο αποτελεσματικός δημοσιονομικός συντονισμός αποτελούν πλέον υψηλές προτεραιότητες. Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» υποστηρίζει ενεργά και τους δύο στόχους. Αυτό το άλμα πρέπει να αποτελέσει έμπνευση για νέα βήματα στην ευρωπαϊκή άμυνα.

2.3

Ωστόσο, δεν παρατηρείται παρόμοια ανάπτυξη στον τομέα της άμυνας. Το στρατιωτικό σύμφωνο μεταξύ Γαλλίας και Ηνωμένου Βασιλείου το 1998 φαινόταν να σηματοδοτεί μια νέα νοοτροπία και μια νέα αρχή. Το ίδιο πνεύμα στενότερης συνεργασίας στον τομέα της άμυνας αποτυπώθηκε με την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Αεροναυτικής Άμυνας και Διαστήματος (EADS) το 2003. Ωστόσο, δεν ακολούθησε περαιτέρω ενοποίηση. Είναι σημαντικό ότι οι χώρες της Επιστολής Προθέσεων —η ομάδα χωρών με σημαντική παραγωγή, Γαλλία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία, Ισπανία και Σουηδία— σε αντίθεση με προηγούμενες προθέσεις, δεν έχουν καταλήξει σε μια βιώσιμη πρόταση για εξορθολογισμό ή ενοποίηση.

2.4

Η στασιμότητα οδήγησε σε εθνικές προσεγγίσεις και δόθηκε έμφαση στις εθνικές παραγωγές. Παρατηρείται ένας βαθμός επανεθνικοποίησης. Οι βιομηχανικές εταιρείες που εδρεύουν στην Ευρώπη εστιάζουν στις εξαγωγικές αγορές. Δεν υπάρχει καμία κοινή στρατηγική αντίληψη, ούτε μεταξύ των κυβερνήσεων ούτε μεταξύ των βιομηχανικών εταίρων.

2.5

Στο μεταξύ, νέες προκλήσεις θα επηρεάζουν ολοένα περισσότερο τις δυνητικές αγορές. Μια μεγάλη πρόκληση είναι η ανάπτυξη εξοπλισμών στις αναδυόμενες οικονομίες. Η Κίνα, η Ρωσία, η Ινδία και η Βραζιλία (η ομάδα BRIC), ακολουθούμενες από ορισμένες μικρότερες χώρες, ήδη προχωρούν. Ο προϋπολογισμός άμυνας της Κίνας αναμένεται να αυξηθεί από 120 δισ. ευρώ σήμερα στα 250 δισ. ευρώ έως το 2015. Η Ρωσία ανακοίνωσε σημαντική αύξηση του προϋπολογισμού της στον τομέα της άμυνας έως το 2015. Στις ΗΠΑ οι δαπάνες είναι υπερδιπλάσιες σε σχέση με το σύνολο των ευρωπαϊκών, 450 δισ. ευρώ έναντι 204 δισ. ευρώ (2007) ενώ ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός μειώνεται ολοένα περισσότερο. Ο συνολικός ευρωπαϊκός προϋπολογισμός Ε&Α ανέρχεται κατ’ ανώτατο όριο στο 20 % του αμερικανικού. Το 50 % του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού άμυνας προορίζεται για το προσωπικό έναντι 25 % στις ΗΠΑ. Η Ευρώπη έχει περισσότερο προσωπικό, αλλά με σαφώς λιγότερο εξοπλισμό. Οι συνθήκες παγκοσμίως δεν θα είναι ποτέ όπως στο παρελθόν. Ο χρόνος δεν είναι με το μέρος μας.

2.6

Τις τελευταίες δεκαετίες πολλές μελέτες υποστηρίζουν την αποτελεσματική προσαρμογή της αμυντικής βιομηχανίας στην παγκόσμια αγορά. Όλες υπογραμμίζουν διαρκείς αδυναμίες, καθώς οι αγορές στον τομέα της άμυνας αποδεικνύονται ατελείς και τα περισσότερα κράτη συνεχίζουν να υποστηρίζουν τη «δική» τους βιομηχανία. Προσπάθειες για βελτίωση των αγορών, όπως η δέσμη της ΕΕ για την άμυνα, του 2007, έχουν ως στόχο να αντιμετωπιστούν ορισμένες από τις ελλείψεις της αγοράς και τις αποκλίνουσες εθνικές πρακτικές.

2.7

Τα ζητήματα που διακυβεύονται είναι σύνθετα, μεταξύ άλλων λόγω της πολύ μεγάλης χρονικής καθυστέρησης από τη φάση της σύλληψης έως τη θέση των προϊόντων σε λειτουργία. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι μια ευρεία προσέγγιση από τεχνολογική, οικονομική και κοινωνική άποψη θα ήταν καταλληλότερη στο πλαίσιο του διαλόγου για τον συγκεκριμένο τομέα, αντί της θεώρησής του μόνο από την πλευρά της άμυνας.

2.8

Ένα βασικό σημείο είναι η απόκλιση των στρατηγικών αντιλήψεων μεταξύ των χωρών με σημαντική βιομηχανία εξοπλισμών, ειδικότερα όσον αφορά τον ορισμό των «ουσιωδών συμφερόντων εθνικής ασφάλειας», και τη σχέση μεταξύ της εθνικής ασφάλειας και των εξαγωγικών αγορών. Ορισμένες μικρότερες χώρες έχουν μια αρκετά καλά αναπτυγμένη βιομηχανία, ενώ άλλες ουσιαστικά δεν διαθέτουν καθόλου παραγωγικές εγκαταστάσεις. Αναγκαστικά, οι προσεγγίσεις όλων των χωρών διαφέρουν ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυνατότητές τους. Το αποτέλεσμα είναι ο κατακερματισμός και μια ανομοιογενής θεώρηση της αμυντικής βιομηχανίας. Επιχειρήσεις όπως αυτές στη Λιβύη καθιστούν με οδυνηρό τρόπο σαφή τα αυξανόμενα κενά στα διαθέσιμα οπλικά συστήματα. ΟΙ συνέπειες θα πρέπει να αναγνωριστούν ξεκάθαρα και να αξιολογηθούν.

2.9

Οι εξελίξεις αυτές αφορούν τόσο τις επενδύσεις όσο και την απασχόληση. Η αμυντική βιομηχανία είναι ένας τομέας υψηλής τεχνολογίας που απασχολεί άμεσα 600 000 καταρτισμένα άτομα και, έμμεσα, άλλα δύο εκατομμύρια. Ασκούνται ανησυχητικές πιέσεις για περισσότερες περικοπές. Συχνά οι εγκαταστάσεις παραγωγής παρουσιάζουν έντονη περιφερειακή συγκέντρωση και θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε κέντρα αριστείας, δυστυχώς όμως κινδυνεύουν να επηρεαστούν αρνητικά από τις δημοσιονομικές περικοπές. Οι εν λόγω εγκαταστάσεις θα πληγούν σημαντικά αν η αναδιοργάνωση και οι περικοπές δεν πραγματοποιηθούν κατά τρόπο σχεδιασμένο και συγκροτημένο.

2.10

Φυσικά, η απασχόληση σήμερα αποτελεί βασική πηγή ανησυχίας, μεταξύ άλλων για τις κυβερνήσεις. Και αυτή με τη σειρά της ενδέχεται να υπονομεύσει την ανάπτυξη κοινής θεώρησης που είναι αναγκαία για την ορθή αντιμετώπιση των κοινωνικών επιπτώσεων μιας φθίνουσας αμυντικής βιομηχανίας, συμπεριλαμβανομένης της απώλειας τεχνογνωσίας και των επιπτώσεών της στο ανθρώπινο δυναμικό. Αντιθέτως, η κοινή θεώρηση θα ευνοήσει την ισορροπημένη δημιουργία θέσεων εργασίας και θα συμβάλει στο να αποφευχθεί ο κίνδυνος διασποράς των υψηλής εξειδίκευσης επιστημονικών ερευνητών και τεχνικών σε τρίτες χώρες, που θα ερχόταν σε αντίθεση με τους στόχους που όρισε η ΕΕ στην στρατηγική Ευρώπη 2020.

2.11

Οι προσεγγίσεις της ΕΕ και το διακυβερνητικό πλαίσιο μπορούν και πρέπει να ακολουθούν την ίδια προοπτική. Όσο υπερισχύει η εθνική κυριαρχία, το αποτέλεσμα οποιουδήποτε κοινού πλαισίου θα αποφέρει περιορισμένους καρπούς, επιφέροντας ελάχιστη βελτίωση όσον αφορά την πλεονάζουσα ικανότητα, την αλληλοεπικάλυψη και τον κατακερματισμό. Οι αντιθέσεις μεταξύ της φιλοσοφίας της εθνικής κυριαρχίας, αφενός, και των χρηματοπιστωτικών, τεχνολογικών, οικονομικών και κοινωνικών αναγκών, αφετέρου, είναι έκδηλες.

2.12

Ως εκ τούτου, είναι ανησυχητικό ότι ο στόχος «συγκέντρωσης και ανταλλαγής», δηλ. η οργάνωση της ευρωπαϊκής αλληλεξάρτησης, δεν έχει τεθεί σε όρους κοινής στρατηγικής. Παρά τη γενικευμένη επίγνωση της αλλαγής στο διεθνές πλαίσιο, οι εξωτερικές πιέσεις δεν είναι αρκετά δυνατές για την προώθηση κοινών προσεγγίσεων και λύσεων. Αντιθέτως, αρκετά αξιοσημείωτη είναι η συνεχιζόμενη βούληση των ευρωπαϊκών χωρών να παραμένουν εξαρτημένες από τις ΗΠΑ για την προμήθεια αμυντικού εξοπλισμού αντί να προμηθεύονται από την Ευρώπη.

2.13

Αν η Ευρώπη επιθυμεί να διατηρήσει μια υγιή βιομηχανία ασφάλειας και άμυνας, ικανή να αναλάβει την ανάπτυξη και την παραγωγή συστημάτων αιχμής, εξασφαλίζοντας με αυτόν τον τρόπο τη δική της ασφάλεια, απαιτείται ριζική αλλαγή νοοτροπίας και πολιτικών. Αν περιμένει περισσότερο, θα επισπευστεί ο περιορισμός των ικανοτήτων σε επίπεδα τόσο χαμηλά από τα οποία η ΕΕ δεν θα μπορέσει να επανέλθει στο προσκήνιο σε κρίσιμους τομείς. Η κατάσταση θα γινόταν ακόμα πιο δύσκολη καθώς οι περικοπές στις δαπάνες Ε&Α θα επηρέαζαν άμεσα μια γενιά ερευνητών και ειδικευμένων εργαζομένων. Αν η Ευρώπη δεν επιτύχει, βιομηχανίες μπορεί να εξαφανιστούν, θέσεις εργασίας θα χαθούν και τεχνογνωσία θα εξανεμιστεί, αφήνοντας την Ευρώπη στο έλεος τρίτων. Απαιτείται κατεπείγουσα δράση από εκείνους που νοιάζονται για την Ευρώπη και την ευρωπαϊκή ασφάλεια.

3.1

Η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση ορθά υπογραμμίζει τον άρρηκτο δεσμό μεταξύ της εξωτερικής πολιτικής, της πολιτικής ασφάλειας και της πολιτικής άμυνας. Μια αποτελεσματική εξωτερική πολιτική πρέπει να βασίζεται σε πειστικές αμυντικές ικανότητες. Οι κατάλληλες αμυντικές ικανότητες, με τη σειρά τους, πρέπει να σχεδιάζονται και να αναπτύσσονται υπό το φως διαβλεπόμενων απειλών και συμφωνηθέντων στόχων σε ένα ιδιαίτερα περίπλοκο και εύθραυστο διεθνές πλαίσιο.

3.2

Όλα έχουν να κάνουν με τη θέση και τον ρόλο της ΕΕ στον κόσμο του αύριο, λαμβάνοντας υπόψη τις ταχύτατα μεταβαλλόμενες γεωπολιτικές πραγματικότητες από τις οποίες αναδύεται ένας αυξανόμενος αριθμός παραγόντων παγκοσμίου εμβέλειας. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ φρονεί πως έφτασε η στιγμή για τον συντονισμό των προσπαθειών στην Ευρώπη. Οι προηγούμενες και πρόσφατες εμπειρίες αποδεικνύουν ότι συνεχίζοντας τις παραδοσιακές προσεγγίσεις υπάρχει κίνδυνος η Ευρώπη και τα κράτη μέλη να μείνουν πίσω.

3.3

Η ΕΟΚΕ ζητά ένα σταθερό και προβλέψιμο μέλλον για τις ευρωπαϊκές ένοπλες δυνάμεις, ανάλογο με το τρέχον οικονομικό και τεχνολογικό βάρος της Ευρώπης. Οι μεγάλες χρονικές καθυστερήσεις από τη σύλληψη των συστημάτων έως τη θέση τους σε λειτουργία υπογραμμίζουν την ανάγκη λήψης αποφάσεων από φέτος.

3.4

Από κοινωνικοπολιτική άποψη, η ΕΟΚΕ επισημαίνει τέσσερις σημαντικές πτυχές της ανάγκης για αποτελεσματικές ευρωπαϊκές αμυντικές ικανότητες:

3.5

Βρίσκεται σε εξέλιξη διάλογος σχετικά με το μέλλον της ΚΠΑΑ, αν και σπάνια αναφέρεται με αυτούς τους όρους. Πολλά θέματα, όπως η χρήση μάχιμων μονάδων, η αντιπαράθεση σχετικά με τη δημιουργία ενός ενιαίου επιχειρησιακού στρατηγείου, η χρηματοδότηση των αποστολών ΚΠΑΑ της ΕΕ, η άντληση συνεισφορών για τις εν λόγω αποστολές, τα αιτήματα για αναθεώρηση της ευρωπαϊκής στρατηγικής ασφαλείας, ουσιαστικά αντιστοιχούν σε μια συζήτηση για την ΚΠΑΑ. Θα ήταν ένα βήμα προόδου αν αντιμετωπίζονταν υπό αυτό το πρίσμα. Επιπλέον, σε όλους τους συλλογισμούς σχετικά με αυτά τα σημαντικά θέματα, θα πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη οι βιομηχανικές επιπτώσεις των αποφάσεων (ή μη αποφάσεων). Θα αποδειχθεί επίσης ο ισχυρός δεσμός μεταξύ των βιομηχανικών ικανοτήτων και της εφαρμογής μιας ΚΠΑΑ. Η κύρια ευθύνη εναπόκειται στις κυβερνήσεις.

3.6

Η διατλαντική σχέση και το NATO είναι κρίσιμης σημασίας. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι Αμερικανοί επικρίνουν τον τρόπο με τον οποίο οι Ευρωπαίοι μεριμνούν για τις αμυντικές υποχρεώσεις τους εντός της Συμμαχίας. Γίνεται συνεχώς έκκληση και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού για τη δημιουργία ενός «ευρωπαϊκού πυλώνα» στο NATO. Έως τώρα η τάση ήταν αντίστροφη.

3.7

Η έλλειψη "Ευρωπαϊκού πυλώνα" έχει βαθιές πολιτικές ρίζες. Εξακολουθεί να μην υφίσταται επαρκής πολιτική βούληση στην Ευρώπη για τον καθορισμό ευρωπαϊκών "στρατηγικών" συμφερόντων ή κοινών βασικών αμυντικών ικανοτήτων. Αντιθέτως, οι ΗΠΑ και άλλες χώρες αξιοποιούν την έννοια των στρατηγικών δραστηριοτήτων που καλύπτουν όλους τους ερευνητικούς και βιομηχανικούς τομείς που συμβάλλουν στη γενική ασφάλεια των πολιτών τους, είτε πρόκειται για πολιτικούς είτε για στρατιωτικούς τομείς.

3.8

Σε αυτό το πλαίσιο η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, δημιουργώντας έναν «ευρωπαϊκό πυλώνα», η υπερβολική εξάρτηση των ευρωπαϊκών στρατιωτικών ικανοτήτων από τις ΗΠΑ θα αντικατασταθεί από μια πιο ισορροπημένη σχέση. Παράλληλα με την επιτακτική ανάγκη συζήτησης για τα κοινά ευρωπαϊκά στρατηγικά συμφέροντα, που αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα των κυβερνήσεων, θα πρέπει να ξεκινήσει σύντομα συντεταγμένος σχεδιασμός μέσω συνεργασίας μεταξύ των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, των κρατών μελών και των αμυντικών βιομηχανιών, καθώς και μια προοδευτική αναθεώρηση της πρακτικής των κρατών μελών να αγοράζουν αυτόματα τα «ετοιμοπαράδοτα» από τις ΗΠΑ.

3.9

Η βελτίωση των συνθηκών βιομηχανικής συνεργασίας με βιομηχανίες των ΗΠΑ σε πιο ισότιμη βάση θα είναι επωφελής τόσο από βιομηχανική όσο και από οικονομική σκοπιά.

4.1

Υπάρχει στενή σχέση μεταξύ της εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής άμυνας/ασφάλειας και των αμυντικών βιομηχανιών. Παρά την ιδιωτικοποίηση, οι κυβερνήσεις έχουν ισχυρό ρόλο στην αμυντική βιομηχανία ως πελάτες, ρυθμιστές και πάροχοι αδειών εξαγωγής.

4.2

Οι αμυντικές βιομηχανίες έχουν μεγάλα περιθώρια ελιγμού στις εξαγωγικές αγορές. Αυτό οφείλεται τόσο στην ιδιωτικοποίηση όσο και στην ενθάρρυνση από τις κυβερνήσεις: η οικονομική κρίση μετατρέπει ορισμένους υπουργούς άμυνας σε ρητούς υπέρμαχους των εξαγωγών. Όπως και να έχει, η κρίση αναγκάζει τον αμυντικό τομέα να θεωρεί τις εξαγωγές ως κεντρικό στοιχείο του επιχειρηματικού του μοντέλου. Κατά μέσο όρο, το 2011 ήταν ένα πολύ επικερδές έτος για τις ευρωπαϊκές βιομηχανίες. Επίσης, οι εταιρείες αναπτύσσουν με μεγάλη επιτυχία παραγωγές «διπλής χρήσης».

4.3

Παγκόσμιοι παράγοντες όπως η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία έχουν τις δικές τους φιλοδοξίες εξωτερικής πολιτικής, οι οποίες μεταξύ άλλων οδηγούν σε αυξανόμενους προϋπολογισμούς άμυνας. Επί του παρόντος αυτό δημιουργεί διαφαινόμενες ευκαιρίες για τις ευρωπαϊκές εξαγωγές. Πόσο θα διαρκέσει; Η βιομηχανία εξακολουθεί να εμφανίζει καλές επιδόσεις, ωστόσο αυτές οφείλονται σε μεγάλο βαθμό σε επενδύσεις που έγιναν 20 με 25 χρόνια πριν. Η περαιτέρω μείωση ή στασιμότητα των επενδύσεων σήμερα θα έχει μη αναστρέψιμες συνέπειες στο άμεσο μέλλον.

4.4

Επιπλέον, είναι ρεαλιστικό να αναμένεται ότι οι αναδυόμενες δυνάμεις θα αρχίσουν να αναπτύσσουν τη δική τους βιομηχανία ανεξάρτητα από τις δυτικές βιομηχανίες και, ως εκ τούτου, ότι ως μελλοντικοί ανταγωνιστές της Ευρώπης στις αγορές τρίτων χωρών, θα εμποδίζουν ολοένα περισσότερο τις εισαγωγές από δυτικές χώρες ή θα τις συνδέουν με όρους.

4.5

Αξίζει να σημειωθεί ότι, προς το παρόν, δεν έχει δρομολογηθεί η έναρξη κανενός νέου μεγάλου προγράμματος στην Ευρώπη, γεγονός το οποίο αδιαμφισβήτητα θα επηρεάσει την επιτυχία των μελλοντικών εξαγωγών. Επιπλέον, έχει περάσει αρκετός καιρός από τότε που μία μεγάλη αναδυόμενη χώρα χρειάστηκε ένα σημαντικό επίπεδο μεταφοράς τεχνολογίας και παραγωγής στο εσωτερικό της.

4.6

Συμβάσεις άπαξ εξαγωγής κατά πάσα πιθανότητα θα χρησιμοποιηθούν για την αντιγραφή τεχνολογίας από τις δυτικές βιομηχανίες. Γι’ αυτές μια εναλλακτική λύση στην παρακώλυση των εισαγωγών θα μπορούσε να είναι η δημιουργία εγκαταστάσεων παραγωγής (και ανάπτυξης) στις εν λόγω χώρες. Επί του παρόντος αποτελεί κατά κύριο λόγο θέμα εικασιών ο βαθμός στον οποίο η εξέλιξη αυτή θα επηρέαζε τις εγκαταστάσεις και τις ευκαιρίες εργασίας στην Ευρώπη. Μακροπρόθεσμα, θεωρείται ότι η θέση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, όπως είναι τώρα, θα υπονομευτεί από τους αναδυόμενους γίγαντες. Η βελτιωμένη τεχνολογία και παραγωγή σε αυτές τις χώρες θα επηρεάσει επίσης τις ευρωπαϊκές (δυνητικές) αγορές εξαγωγών σε άλλες τρίτες χώρες. Ο ανταγωνισμός στα προϊόντα καθώς και στις τιμές θα ενταθεί.

4.7

Λόγω των μεγάλων χρονικών καθυστερήσεων στην την ανάπτυξη και την παραγωγή καθώς και στις τεχνολογικές επενδύσεις και τη συνεχή καινοτομία, η Ευρώπη χρειάζεται στοχευμένο συντονισμό προκειμένου να εξασφαλιστεί μια σύγχρονη αυτόνομη αμυντική βιομηχανία. Όσο το μέγεθος της αγοράς καθορίζεται κυρίως από τα εθνικά σύνορα, σχεδόν αυτόματα τοποθετείται κάτω από την κρίσιμη μάζα, ακόμα και στα μεγάλα κράτη μέλη. Οι εξαγωγές σε τρίτες χώρες μπορεί να βοηθούν σε κάποιο βαθμό, αλλά το μέλλον είναι αβέβαιο και οι συνθήκες της αγοράς δεν είναι ποτέ σταθερές.

4.8

Οι σταθερά μειούμενοι προϋπολογισμοί που, στις παρούσες συνθήκες, υποδηλώνουν σημαντικούς περιορισμούς, θα πρέπει να θορυβήσουν. Επηρεάζουν τους προϋπολογισμούς για επενδύσεις και προμήθειες, ιδιαίτερα όταν οι λειτουργικές δαπάνες και οι δαπάνες συντήρησης παραμένουν στα ίδια επίπεδα ή αυξάνονται λόγω των συνεχιζόμενων στρατιωτικών επιχειρήσεων (Αφγανιστάν, Λιβύη, επιχειρήσεις για την καταπολέμηση της πειρατείας, για να αναφερθούν μερικές μόνο από αυτές).

4.9

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αναβολή ή ακόμα και την ακύρωση επενδύσεων που είναι ουσιώδεις για τη βιομηχανία προκειμένου να διασφαλιστεί η διατήρηση και η ανανέωση των ικανοτήτων παραγωγής και ανάπτυξης. Επίσης, σε δύσκολους καιρούς η ίδια η βιομηχανία είναι λιγότερο πρόθυμη να επενδύσει σε μια τέτοια διατήρηση ή σε νέες δραστηριότητες. Μόνο μέσω σχετικής συνεργασίας μπορούν να εξασφαλιστούν οι απαιτούμενες επενδύσεις.

4.10

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιας καλοσχεδιασμένης ευρωπαϊκής βιομηχανικής πολιτικής για τον αμυντικό τομέα, από τη σύλληψη των συστημάτων έως τη λειτουργική φάση. Είναι ζήτημα συγκεκριμένης βιομηχανικής πολιτικής. Πρόκειται για δημόσια αγορά από τη φύση της: η Ε&Α πρέπει να χρηματοδοτείται πέρα από το κεφάλαιο εκκίνησης λόγω των μη αποδοτικών περιθωρίων στην αρχή και λόγω των ειδικών κυβερνητικών απαιτήσεων. Αφορά τον προσδιορισμό βασικών ευρωπαϊκών βιομηχανικών ικανοτήτων, καθώς και πολιτικών επένδυσης για την προώθηση ισχυρών ευρωπαϊκών παραγωγών. Καθώς καμία μεμονωμένη χώρα δεν έχει επαρκείς πόρους διαθέσιμους για τη χρηματοδότηση εξοπλισμών «νέας γενιάς», αυτό σημαίνει ότι είναι αναγκαίος ο συνδυασμός των εθνικών και ευρωπαϊκών στόχων καθώς και των εθνικών και ευρωπαϊκών πόρων, τόσο σε οικονομικό όσο και βιομηχανικό επίπεδο. Η διακυβέρνηση θα πρέπει να βασιστεί σε κοινές αρμοδιότητες σε επίπεδο εθνικό και ΕΕ ακολουθώντας τη συμφωνημένη στρατηγική «Ευρώπη 2020». Αυτό αποτελεί επίσης ένα αποτελεσματικό πλαίσιο για τη βελτιστοποίηση του συντονισμού μεταξύ των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και εντός της Επιτροπής, τα αποτελέσματα του οποίου ακόμη υπολείπονται πολύ των δυνητικών. Σχετικά με το θέμα αυτό, η ειδική ομάδα που θα ξεκινήσει σύντομα ως πλατφόρμα – Επιτροπή, ΕΟΑ, ΕΥΕΔ – για συζήτηση των προτεραιοτήτων, των ικανοτήτων και των κενών, μπορεί να παράσχει σημαντική υποστήριξη.

4.11

Η Ε&Α αποτελεί κεντρικό θέμα. Η αμυντική βιομηχανία είναι μια βιομηχανική δραστηριότητα υψηλής τεχνολογίας και έντασης γνώσης, η οποία είναι μεταξύ άλλων αναγκαία για την πλήρη ανάπτυξη πρωτοτύπων. Η Ε&Α δεν αποτελεί σχεδόν ποτέ αποκλειστικό ζήτημα της βιομηχανίας. Οι κύκλοι ζωής της ανάπτυξης και των συστημάτων έχουν πολύ μεγάλη διάρκεια και οι δημοσιονομικές επιπτώσεις είναι πολύ μεγάλες για να αναλάβει η βιομηχανία όλους τους οικονομικούς κινδύνους. Η ιστορία έχει αποδείξει ότι όλα τα επιτυχημένα προγράμματα διεξάγονται από κοινού από τις κυβερνήσεις και τη βιομηχανία.

4.12

Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ένα πολύ υψηλό ποσοστό της Ε&Α στον τομέα της άμυνας παγκοσμίως προέρχεται από κυβερνήσεις είτε άμεσα είτε έμμεσα μέσω προμηθειών. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι αμυντικές βιομηχανίες γενικά αποφεύγουν τους μεγάλους οικονομικούς κινδύνους δεδομένης της φύσης των προϊόντων. Η αμυντική Ε&Α είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στις κυβερνητικές περικοπές.

4.13

Κατά συνέπεια, πέραν της ενοποίησης στη βιομηχανία, απαιτείται επαρκής χρηματοδότηση και συγκέντρωση πόρων, σε συμφωνία μεταξύ των κρατών μελών, της ΕΕ και της βιομηχανίας, για έρευνα, τεχνολογία και ανάπτυξη. Οι επενδύσεις στην άμυνα απαιτούν υψηλό βαθμό χρηματοδότησης της Ε&Α και των τεχνολογικών έργων. Επιπλέον, πρέπει να εξασφαλιστεί η πρόσβαση σε κρίσιμες τεχνολογίες. Αν οι τεχνολογίες κρίσιμης σημασίας για την ανάπτυξη και την παραγωγή δεν ήταν πλέον προσβάσιμες λόγω περιορισμών στις εξαγωγές, επιβεβλημένων από τρίτους, θα προέκυπταν σοβαρά προβλήματα για την επίτευξη των ευρωπαϊκών στόχων ασφάλειας.

4.14

Η Ε&Α που πραγματοποιείται εκτός των οργανισμών άμυνας διαδραματίζει ολοένα σημαντικότερο ρόλο λόγω της προόδου της ανεξάρτητης επιστήμης και τεχνολογίας σε πολλούς τομείς. Συχνά, μόνο στα τελευταία στάδια της ανάπτυξης μπορεί να καθοριστεί αν η τελική εφαρμογή της Ε&Α μπορεί να προσδιοριστεί ως «αμυντική» ή «πολιτική» Ε&Α. Η Ε&Α «διπλής χρήσης» έχει ολοένα αυξανόμενη σημασία για αμυντικές εφαρμογές όπως η πληροφορική. Επομένως, είναι μείζονος σημασίας για την Ευρωπαϊκή βιομηχανική και τεχνολογική βάση στον τομέα της άμυνας (ΕΒΤΒΑ) να προωθήσει την Ε&Α «διπλής χρήσης», ιδιαίτερα εφόσον παρέχει τη δυνατότητα χρηματοδότησης εκτός των κοινοτήτων άμυνας.

4.15

Η δημόσια χρηματοδότηση Ε&Α σε επίπεδο ΕΕ θα πρέπει να συμφωνηθεί μεταξύ των κρατών μελών. Μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω του προσεχούς 8ου προγράμματος πλαισίου (ΠΠ8) ή μέσω ενός χωριστού ταμείου, κατά προτίμηση μέσω δεσμών για τομείς προηγμένης έρευνας, όπως για παράδειγμα η νανοτεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη. Πρέπει να προβλεφθούν ειδικές διαδικασίες δεδομένης της σχέσης μεταξύ της αμυντικής βιομηχανίας και του δημόσιου τομέα.

4.16

Ο ΕΟΑ και η Επιτροπή θα πρέπει να έχουν εξέχοντα ρόλο, όπως προβλέπεται στο ευρωπαϊκό πλαίσιο συνεργασίας, μεταξύ άλλων για την αποφυγή πολιτικών παρεμβολών σε καθημερινή βάση. Ο ΕΟΑ θα πρέπει να έχει την ευκαιρία να διαδραματίσει πλήρως το ρόλο του όπως προβλέπεται στη Συνθήκη της Λισαβόνας (7).

4.17

Η ύπαρξη κατάλληλου εργατικού δυναμικού με επίκαιρες δεξιότητες είναι καθοριστικής σημασίας για ένα αμυντικό πρόγραμμα βιομηχανίας και Ε&Α (8). Αυτό αποτελεί άλλο ένα ισχυρό επιχείρημα υπέρ ενός σταθερού πλαισίου για την Ε&Α και τη βιομηχανία αντί της άτακτης αναδιάρθρωσης. Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι το εργατικό δυναμικό στον τομέα της άμυνας αποτελεί το θεμέλιο πάνω στο οποίο κτίζεται το μέλλον των αμυντικών ικανοτήτων. Οι διαβουλεύσεις και η επικοινωνία με τη βιομηχανία, τους οργανισμούς Ε&Α, την ανώτερη εκπαίδευση, τους στρατιωτικούς οργανισμούς και τις ενδιαφερόμενες συνδικαλιστικές οργανώσεις πρέπει να συνεισφέρουν ώστε τόσο η αναδιάρθρωση που βρίσκεται σε εξέλιξη όσο και η παραγωγή εξοπλισμών με προσανατολισμό στο μέλλον στην Ευρώπη να διεξαχθούν με έναν ορθά δομημένο τρόπο.

4.18

Οι δημοσιονομικοί περιορισμοί καθιστούν αναγκαία την αντιμετώπιση των αλληλοεπικαλύψεων και της αναποτελεσματικότητας. Η ελεγχόμενη ενοποίηση δεν ταυτίζεται απαραίτητα με τη δημιουργία μεγάλων εταιρειών. Σημαίνει τη δημιουργία επαρκούς κρίσιμης μάζας και ποιότητας, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, που εξασφαλίζει μια ανταγωνιστική θέση στις εγχώριες αγορές και στις τρίτες χώρες. Ο συντονισμός του σχεδιασμού συγκεκριμένων έργων σε ευρωπαϊκή κλίμακα από τις κυβερνήσεις, τους σχετικούς ευρωπαϊκούς φορείς και τη βιομηχανία καθίσταται ολοένα πιο αναγκαίος.

4.19

Οι διαφορές των βιομηχανιών σε μέγεθος και σε παραγωγή αποτελούν γεγονός. Τα κράτη μέλη διαφέρουν σε βιομηχανική σπουδαιότητα σε μεγάλο βαθμό. Στο πλαίσιο μιας συμφωνίας μεταξύ των συμμετεχουσών χωρών θα πρέπει να εξασφαλιστεί ότι οι βιομηχανίες στις χώρες εκτός της Επιστολής Προθέσεων (=κύριοι παραγωγοί) θα συνδέονται με σχετικά έργα. Η προσέγγιση αυτή δεν είναι μόνο πολιτικά επιθυμητή, αφορά επίσης ρητά τη γόνιμη σχέση μεταξύ μεγάλων και μικρότερων εταιρειών και ερευνητικών ιδρυμάτων. Οι ΜμΕ ως προμηθευτές θα πρέπει να συνεισφέρουν επιτυχώς σε έξυπνες αλυσίδες εξειδίκευσης.

4.20

Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην κατάσταση ορισμένων χωρών της Κεντρικής Ευρώπης, που θεωρείται ευάλωτη λόγω της εκτεθειμένης γεωγραφικής τους θέσης. Αναγνωρίζοντας τόσο την ανάγκη να αισθάνονται καλά προστατευμένοι οι πολίτες των χωρών αυτών όσο και τη σκοπιμότητα της πλήρους αξιοποίησης των ειδικών τεχνικών γνώσεων που διαθέτουν στον τομέα της άμυνας, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη κατάλληλης ενσωμάτωσης των γνώσεων και των δεξιοτήτων που υπάρχουν στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης στα τρέχοντα και στα μελλοντικά αμυντικά έργα.

4.21

Μια ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή αγορά για προϊόντα άμυνας θα δημιουργούσε σταθερότερη εσωτερική αγορά. Πέραν της συγκέντρωσης των υφιστάμενων εθνικών αγορών, μια ευρωπαϊκή αγορά θα ενθάρρυνε την εναρμόνιση ή, μάλλον, την τυποποίηση των απαιτήσεων και των κανόνων προμηθειών μεταξύ των διάφορων κρατών μελών. Ένας μεγαλύτερος βαθμός εναρμόνισης ή τυποποίησης θα βελτίωνε επίσης τις οικονομικές και δημοσιονομικές συνθήκες που θα ενίσχυαν την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών εταιρειών σε μια παγκόσμια αγορά.

4.22

Η ευρωπαϊκή αγορά στον τομέα της άμυνας θα διέθετε μια κρίσιμη μάζα. Με αυτό το υπόβαθρο, η ΕΟΚΕ επισημαίνει τις επιβλαβείς συνέπειες όταν τα κράτη μέλη συνεχίζουν να αγοράζουν «ετοιμοπαράδοτα» από το εξωτερικό, ιδιαίτερα από τις ΗΠΑ. Πρώτον, υπονομεύονται τα οφέλη μιας ευρωπαϊκής αγοράς για τη βιομηχανία, ως εκ τούτου οι τιμές γι’ αυτά τα προϊόντα άμυνας θα αυξάνονταν για τους ευρωπαίους πελάτες τους αν η βιομηχανία δεν μπορούσε να πωλήσει σε αγορές τρίτων χωρών όπου ο (κρατικός) ανταγωνισμός σίγουρα θα γίνεται ολοένα εντονότερος. Δεύτερον, οι ευρωπαϊκές χώρες που αγοράζουν «ετοιμοπαράδοτα» από τις ΗΠΑ πληρώνουν για τις αμερικανικές τεχνολογικές δαπάνες που συμπεριλαμβάνονται στην τιμή αυτών των προϊόντων.

4.23

Δεδομένων των οικονομικών και διεθνών πολιτικών προοπτικών, είναι απαραίτητο να διεξαχθεί θεμελιώδης ευρωπαϊκός διάλογος με επιχειρησιακά συμπεράσματα. Αν δεν είναι όλα τα κράτη μέλη πρόθυμα να συμμετάσχουν σε ένα κοινό πλαίσιο, θα πρέπει να υπερισχύσει η αρχή της «ενισχυμένης συνεργασίας». Περισσότερη ολοκλήρωση και μια θετική στάση για την αγορά ευρωπαϊκών προϊόντων θα αποδειχθεί ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούν να προσεγγιστούν μεγέθη αγοράς συγκρίσιμα με εκείνα των ΗΠΑ. Χωρίς την ύπαρξη αποτελεσματικής εγχώριας αγοράς, μπορεί να υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες για το αν θα έχει ελπίδες η ευρωπαϊκή βιομηχανία να είναι ανταγωνιστική σε παγκόσμια κλίμακα.

5.1

Το τοπίο του βιομηχανικού τομέα μεταξύ των διαφόρων κλάδων των ενόπλων δυνάμεων —στρατός ξηράς, ναυτικό, αεροπορία— διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα. Σε σειρά τομέων καμία χώρα δεν μπορεί να θεωρηθεί πλέον ικανή να αναπτύξει μόνη της νέες γενιές εξοπλισμών.

5.2

Στον τομέα ξηράς μόνο ένας περιορισμένος αριθμός μεγάλων εταιρειών ολοκλήρωσης συστημάτων είναι ικανές να αναπτύξουν και να παραγάγουν άρματα μάχης και ελαφρά στρατιωτικά οχήματα. Οι κύριοι ευρωπαίοι παραγωγοί είναι η Γαλλία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Υπάρχει ένα μεγάλο φάσμα κατασκευαστών υποσυστημάτων και προμηθευτών του τριτογενούς τομέα με υπο-εκπροσώπηση από την κεντρική Ευρώπη.

5.3

Πολλές χώρες αναπτύσσουν τη «δική» τους ναυπηγική βιομηχανία και κατασκευάζουν πολεμικά σκάφη με μεγάλη ποικιλία μεγέθους και πολυπλοκότητας από χώρα σε χώρα. Τα έθνη της Επιστολής Προθέσεων και οι Κάτω Χώρες κατέχουν ηγετικό ρόλο, μεταξύ άλλων στον σχεδιασμό της αρχικής ιδέας και στις σύνθετες εγκαταστάσεις ναυτικής έρευνας που διαφέρουν σημαντικά σε σχέση με τη ναυπήγηση μη πολεμικών πλοίων. Εδώ πάλι υπάρχει ένα ευρύ φάσμα κατασκευαστών υποσυστημάτων και προμηθευτών του τριτογενούς τομέα.

5.4

Στρατιωτικά αεροσκάφη αναπτύσσονται και παράγονται σε λίγες μόνο χώρες. Η βιομηχανία έχει συγκεντρωθεί σε ένα μικρό αριθμό πολυεθνικών κυρίως εταιρειών, οι οποίες δραστηριοποιούνται σε ευρωπαϊκή και ευρύτερη κλίμακα. Η βιομηχανία έχει συγκεντρωθεί κυρίως στις EADS, BEA-Systems, Dassault και Saab-Aircraft. Η προηγμένη έρευνα αεροδυναμικής περιορίζεται σε λίγες χώρες.

5.5

Ο τομέας της ηλεκτρονικής, συμπεριλαμβανομένων του κλάδου χειρισμού, επικοινωνίας και ελέγχου αποκτά ολοένα μεγαλύτερη σημασία για την άμυνα με σημαντικούς βιομηχανικούς παράγοντες, όπως οι Thales, BEA Systems και Finmecannica. Για τους μεγαλύτερους ευρωπαϊκούς βιομηχανικούς ομίλους ηλεκτρονικής, όπως η Philips και η Siemens, η άμυνα είναι λιγότερο σημαντική. Γι’ αυτές ο όγκος παραγωγής για οικονομικά αποδοτική, μαζική παραγωγή συγκεκριμένων ηλεκτρονικών εξαρτημάτων, όπως τα ολοκληρωμένα κυκλώματα για την άμυνα, είναι ούτως ή άλλως πολύ μικρός. Ωστόσο, η δέσμευση αυτών των μεγάλων βιομηχανικών ομίλων υπογραμμίζει τη σημασία της διπλής χρήσης στον συγκεκριμένο τομέα.

5.6

Όσον αφορά τα πυρομαχικά και τα εκρηκτικά, ο αριθμός των βιομηχανιών μειώνεται σταδιακά τις τελευταίες δεκαετίες, μεταξύ άλλων λόγω περιβαλλοντικών περιορισμών. Η ασφάλεια των πολιτών αναγκάζει αυτές τις βιομηχανίες είτε να μεταφέρουν τα παλαιότερα εργοστάσια παραγωγής τους είτε απλώς να τα κλείσουν.

5.7

Η πρόσβαση σε κρίσιμες τεχνολογίες είναι ζωτικής σημασίας και πρέπει να υποστηρίζεται στο πλαίσιο μιας Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ). Το ίδιο ισχύει και για ορισμένα υλικά όπως τα ανθρακονήματα ή υλικά για ηλεκτρονικά εξαρτήματα.

5.8

Η δέσμη μέτρων για την άμυνα του 2007, που εγκρίθηκε το 2009, μπορεί να παράσχει σημαντική υποστήριξη. Τα κράτη μέλη έπρεπε να είχαν μεταφέρει τις οδηγίες στο εθνικό τους δίκαιο το καλοκαίρι του 2011. Είναι πολύ νωρίς ακόμα για να είναι κανείς θετικός ή σκεπτικός σχετικά με τις επιπτώσεις τους για τη δημιουργία μιας εσωτερικής αγοράς. Η διαδικασία δεν έχει οριστικοποιηθεί ακόμα και η εφαρμογή του στόχου της ενδοκοινοτικής μεταφοράς αμυντικών προϊόντων καθώς και αντιλήψεων, όπως τα ουσιώδη συμφέροντα εθνικής ασφάλειας, απομένει να αποδειχθεί.

5.9

Το άρθρο 346 της ΣΛΕΕ παρέχει εξαίρεση από τους κανόνες συμβάσεων της ΕΕ για την προστασία ουσιωδών συμφερόντων ασφάλειας του κράτους μέλους. Αυτή η γενική διατύπωση ενδέχεται να εμποδίσει τις εξελίξεις της αγοράς, ιδίως σε επιθυμητές αλυσίδες εφοδιασμού. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ πιο συγκεκριμένης ερμηνείας του Άρθρου 346 που θα δημιουργεί επαρκείς ευκαιρίες για ευρωπαϊκές λύσεις και βέλτιστες ευρωπαϊκές αλυσίδες εφοδιασμού, θα καλλιεργεί την ασφάλεια εφοδιασμού, τις υφιστάμενες εξειδικεύσεις των κρατών μελών και τη σχέση αξίας/κόστους.

5.10

Η εθνική ασφάλεια πληροφοριών παρουσιάζει παρόμοια προβλήματα με εκείνα που αναφέρονται στην παράγραφο 5.9 και πρέπει επίσης να επανεξεταστεί. Επίσης αποτελεί ένα σημαντικό και ευαίσθητο ζήτημα για τη συμμετοχή των ευρωπαϊκών βιομηχανιών σε έργα στον τομέα της άμυνας στις ΗΠΑ.

5.11

Η «ανταλλαγή και συγκέντρωση», συμπεριλαμβανομένων κοινών προγραμμάτων κατάρτισης, θα πρέπει να αποτελεί ένα πρόγραμμα με προσανατολισμό στο μέλλον. Μια βασική προϋπόθεση είναι τα λόγια να αντικατασταθούν από συγκεκριμένο σχεδιασμό και μια στοχευμένη προσέγγιση με σαφώς καθορισμένα βήματα. Ωστόσο, όσο δεν υπάρχει συμφωνία για τα δόγματα άμυνας, θα είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί «ανταλλαγή και συγκέντρωση» με εφικτό τρόπο.

4.10.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 299/24

—

συμπερίληψη των ανδρών στη συζήτηση και στην επικοινωνία,

—

εξάλειψη των στερεοτύπων των φύλων, ιδίως στον τομέα της εκπαίδευσης και της σταδιοδρομίας,

—

προώθηση πανεπιστημιακών σπουδών που οδηγούν σε νέες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες των γυναικών,

—

διασφάλιση της δίκαιης και ισότιμης πρόσβασης στη χρηματοδότηση και τους πόρους,

—

βελτίωση της κοινωνικής προστασίας για τους αυτοαπασχολούμενους.

—

Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Καθοδήγησης για Γυναίκες Επιχειρηματίες εγκαινιάστηκε κατά τη διάρκεια της Πολωνικής Προεδρίας στις 15 Νοεμβρίου 2011. Το Δίκτυο αποτελεί μία από τις δράσεις που προτείνονται στην αναθεώρηση της Small Business Act 2011 και ενισχύει και συμπληρώνει τις δράσεις για την προώθηση, στήριξη και ενθάρρυνση της γυναικείας επιχειρηματικότητας.

—

Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ιθυνόντων για την Προώθηση της Γυναικείας Επιχειρηματικότητας (WES).

—

Η διαδικτυακή πύλη για την γυναικεία επιχειρηματικότητα (6).

—

εξάλειψη των παράνομων διακρίσεων και της παρενόχλησης λόγω φύλου,

—

προαγωγή της ισότητας ευκαιριών μεταξύ γυναικών και ανδρών.

5.1.3.1

Σύσταση ευρωπαϊκής υπηρεσίας «Women's Business Ownership» (Επιχειρήσεις Γυναικείας Ιδιοκτησίας) στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και στα αρμόδια υπουργεία στα κράτη μέλη. Κατά προτίμηση δεν θα πρέπει να ενσωματώνεται σε υπουργεία αρμόδια για θέματα ισότητας των φύλων, ώστε να γίνεται σαφής διάκριση μεταξύ οικονομικών δραστηριοτήτων και αρμοδιοτήτων ισότητας των φύλων. Θα πρέπει να έχει ισχυρή εντολή, συγκεκριμένους στόχους και ιδιαίτερους πόρους. Στη ΓΔ Επιχειρήσεις σήμερα μόνο 1 άτομο από προσωπικό 900 ασχολείται ειδικά με τη γυναικεία επιχειρηματικότητα στην Ευρώπη!

5.1.3.2

Σύσταση θέσης διευθυντή, απεσταλμένου ή εκπροσώπου υψηλού επιπέδου, αρμόδιου για θέματα γυναικείας επιχειρηματικότητας τόσο στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσο και στα υπουργεία των κρατών μελών που είναι αρμόδια για τις επιχειρήσεις. Ο ρόλος θα είναι διυπουργικός και θα έχει σκοπό την ευαισθητοποίηση για τα οικονομικά οφέλη που έχει η ενθάρρυνση περισσότερων γυναικών να ξεκινήσουν και να αναπτύξουν τις επιχειρήσεις τους. Οι θέσεις αυτές πρέπει να είναι προσωρινές (για 4 έως 10 χρόνια ανάλογα με τη διάρθρωση της οικονομίας και της χρηματοδότησης) και θα πρέπει να έχουν πολύ σαφή εντολή με συγκεκριμένους στόχους και λογοδοσία. Ο διευθυντής, ο απεσταλμένος ή ο εκπρόσωπος υψηλού επιπέδου που θα είναι αρμόδιος για θέματα γυναικείας επιχειρηματικότητας θα είναι επίσης αρμόδιος για την προώθηση των επαγγελματικών και πανεπιστημιακών σταδιοδρομιών που οδηγούν στην αύξηση της γυναικείας επιχειρηματικότητας, π.χ. έρευνα, επιστήμη, υψηλή τεχνολογία, απευθείας πωλήσεις και ανάπτυξη διαδικτυακών και εφαρμογών και ΤΠΕ.

5.1.3.3

Συλλογή σημαντικών δεδομένων που επιτρέπουν τη μέτρηση και την ποσοτικοποίηση των πόρων που χορηγούνται στις γυναίκες επιχειρηματίες, κύρια αιτία των διακρίσεων εις βάρος των γυναικών επιχειρηματιών, ιδίως όσον αφορά τις νεοσύστατες επιχειρήσεις. Ετήσια επικαιροποίηση της πολιτικής και της έρευνας σχετικά με την γυναικεία επιχειρηματικότητα στις ευρωπαϊκές περιφέρειες. Αύξηση της συλλογής και της πρόσβασης στα δεδομένα ανά φύλο στις κρατικές υπηρεσίες και οργανισμούς. Είναι σημαντικό η ΓΔ Επιχειρήσεις και τα υπουργεία των κρατών μελών που είναι αρμόδια για την οικονομική ανάπτυξη να πραγματοποιούν αξιολόγηση του αντικτύπου στα φύλα με τη συλλογή σχετικών δεδομένων τα οποία να περιλαμβάνουν τον αριθμό των γυναικών επιχειρηματιών, τον αριθμό των επιχειρήσεων γυναικείας ιδιοκτησίας, τον αριθμό των εργαζομένων σε αυτές τις επιχειρήσεις, την κατανομή των πόρων σε αυτές τις επιχειρήσεις και τους επιχειρηματίες. Είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ότι σε χώρες όπως η Αυστραλία, ο Καναδάς και οι ΗΠΑ έχουν αυξηθεί επιτυχώς τα επίπεδα της γυναικείας επιχειρηματικότητας μέσω της συλλογής και ανάλυσης των δεδομένων αυτών.

5.1.3.4

Εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας για θέματα ισότητας των φύλων. Πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι η ανεργία των γυναικών βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο μετά από 23 χρόνια σε όλη την Ευρώπη. Είναι επίσης πρωτοφανής ο αριθμός των νέων, συμπεριλαμβανομένων πολλών γυναικών αποφοίτων, οι οποίες δεν ασκούν οικονομική δραστηριότητα. Το χάσμα στις αμοιβές των δύο φύλων υπάρχει και η εκπροσώπηση των γυναικών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε όλη την Ευρώπη είναι ανεπαρκής. Είναι σημαντικό τόσο η ΕΕ όσο και τα κράτη μέλη να τηρούν την υποχρέωση ισότητας των φύλων με την αναλυτική παροχή δεδομένων ανά φύλο, ιδίως ως προς την συλλογή δεδομένων και τη χορήγηση πόρων.

5.2.1.1

Δεδομένου ότι όλες οι δραστηριότητες για την προώθηση της γυναικείας επιχειρηματικότητας και των επιχειρήσεων γυναικείας ιδιοκτησίας είναι κοινωνικά και οικονομικά επωφελείς για όλους, πρέπει οι άνδρες να ενθαρρυνθούν να συμμετάσχουν στη συζήτηση και να αναγνωρίσουν ότι η προώθηση της γυναικείας επιχειρηματικότητας προσφέρει προστιθέμενη αξία. Οι σχετικές ανακοινώσεις, τα δίκτυα και η κατάρτιση πρέπει να απευθύνονται και στα δύο φύλα και η κοινωνική προστασία πρέπει επίσης να διασφαλίζει ίση μεταχείριση σε όλα τα μέλη της κοινωνίας.

5.2.1.2

Προκειμένου να εξασφαλιστεί η δυνατότητα πρόσβασης της επιχειρηματικότητας σε όλους, πρέπει να εξαλειφθούν πλήρως σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες τα στερεότυπα που συνδέουν το φύλο με την επιχειρηματικότητα, με αλλαγή των εκφράσεων και των όρων που χρησιμοποιούνται για να περιγράφονται οι επιχειρηματίες. Παράλληλα, είναι απαραίτητο η στήριξη που προσφέρεται σήμερα στους επιχειρηματίες από τα πανεπιστήμια και τη μετασχολική εκπαίδευση να απευθύνεται και να χρησιμεύει και στις νέες γυναίκες, κλείνοντας το χάσμα μεταξύ του αριθμού των νέων ανδρών και των νέων γυναικών που ιδρύουν επιχειρήσεις.

5.2.1.3

Είναι απαραίτητο να προωθηθούν οι παραδοσιακές και οι μη παραδοσιακές σταδιοδρομίες για τις γυναίκες όλων των ηλικιών κατά τρόπο ουδέτερο ως προς το φύλο. Στην Ευρώπη υπάρχουν πολλές γυναίκες πτυχιούχοι με υψηλά προσόντα, πολλές από τις οποίες είναι άνεργες ως αποτέλεσμα της κρίσης και οι οποίες δεν έχουν ακόμη εξετάσει το ενδεχόμενο να ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση.

5.2.1.4

Χρειάζεται να δημιουργηθούν επιχειρηματικά κέντρα για γυναίκες, τα οποία να προσφέρουν ουσιαστική επιχειρηματική ενημέρωση, δίκτυα, ανταλλαγή γνώσεων, εκπαίδευση και καθοδήγηση. Σε ορισμένες χώρες της ΕΕ δεν υπάρχουν τέτοια κέντρα και σε άλλες όπου υπάρχουν συχνά δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους και λειτουργούν στα πλαίσια επιχειρηματικών ενώσεων και εμπορικών επιμελητηρίων. Ωστόσο, αυτά τα κέντρα, εάν διαθέτουν ειδικούς πόρους, προωθούν πολύ αποτελεσματικά τη γυναικεία επιχειρηματικότητα. Πολλά παραδείγματα βέλτιστων πρακτικών παρατηρούνται στη Γερμανία.

5.2.1.5

Είναι απαραίτητο να εξασφαλιστεί η υποστήριξη και η πρόσβαση στις πληροφορίες, τη χρηματοδότηση και τους πόρους για την έρευνα, την επιστήμη και την τεχνολογία για τις γυναίκες που επιθυμούν να ιδρύσουν τη δική τους επιχείρηση ή να αναπτύξουν την έρευνα και τις καινοτομίες τους.

5.2.1.6

Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα οφείλουν να επανεξετάσουν την δημοσιοποίηση πληροφοριών σχετικά με τον δανεισμό σε σχέση με το φύλο. Υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι η δανειοδότηση γυναικών είναι χαμηλή και συχνά με πολύ υψηλότερα επιτόκια από ό,τι για τους άνδρες (15).

5.2.1.7

Πρέπει να αναθεωρηθούν οι ρυθμίσεις για την κοινωνική ασφάλιση όλων των επιχειρηματιών αλλά κυρίως οι πρακτικές πτυχές της όσον αφορά τις γυναίκες επιχειρηματίες εγκύους, μητέρες και υπεύθυνες για προστατευόμενα μέλη. Το σχέδιο δράσης της Επιτροπής: «Η ευρωπαϊκή ατζέντα για την επιχειρηματικότητα» (16) εφιστά την προσοχή στην ανάγκη βελτίωσης της κοινωνικής ασφάλισης αλλά δεν προτείνει συγκεκριμένες λύσεις.

5.2.1.8

Είναι ανάγκη να αναπτυχθεί και να εφαρμοστεί μια πανευρωπαϊκή πρακτική στη δημόσια ραδιοτηλεόραση που να ενθαρρύνει τους δημόσιους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς των κρατών μελών να δεσμευτούν στον καθορισμό στόχων για την ισόρροπη κάλυψη των φύλων από τα μέσα ενημέρωσης ως προς την επιχειρηματικότητα. Πρέπει τα θέματα των γυναικών να μην παρουσιάζονται μόνο στις ειδικές «γυναικείες σελίδες», αλλά να αποκτήσουν θέση στις οικονομικές σελίδες! Η έρευνα δείχνει ότι η κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης μπορεί να επηρεάσει σημαντικά και θετικά τις αντιλήψεις και τις στάσεις απέναντι στις γυναίκες επιχειρηματίες. Η αυξημένη κάλυψη των επιτυχημένων γυναικών επιχειρηματιών ως προτύπων προς μίμηση θα έχει μετρήσιμο αντίκτυπο στις κοινωνικές συμπεριφορές έναντι της γυναικείας επιχειρηματικότητας.

4.10.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 299/29

1.1

Οι δυνατότητες των γυναικών που εργάζονται ή/και αναπτύσσουν επιχειρηματική δραστηριότητα σε γεωργικές και αγροτικές περιοχές χρήζουν ανάλυσης, καταγραφής και αξιοποίησης σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ, χωρίς αρνητική αντιμετώπιση στο πλαίσιο ορισμένων εξ αυτών: η συγκεκριμένη προσέγγιση συνιστά βασικό προαπαιτούμενο προκειμένου να καταστούν οι γυναίκες φορείς ανάπτυξης και καινοτομίας, συμβάλλοντας στην έξοδο ολόκληρου του γεωργικού κλάδου από την κρίση.

1.2

Η ίση μεταχείριση, η ισότητα ευκαιριών και η ανάληψη δράσης για τη βελτίωση της θέσης της γυναίκας απαιτείται να διασφαλιστούν στο σύνολο της νομοθεσίας και των προγραμμάτων της ΕΕ χάρη στην εποικοδομητική συνεκτίμηση (mainstreaming) της διάστασης της ισότητας των δύο φύλων, στην απλούστευση των διαδικασιών για την απόκτηση πρόσβασης στους απαιτούμενους πόρους και στον περιοδικό έλεγχο των αποτελεσμάτων.

1.3

Οι γυναίκες πρέπει να συμμετέχουν στα σχέδια ανάπτυξης του γεωργικού κλάδου τόσο σε περιφερειακό όσο και σε τοπικό επίπεδο: αυτό προϋποθέτει ότι θα τους παρασχεθεί η δυνατότητα να συμμετέχουν ενεργά και να γνωστοποιούν τις ανάγκες, τις εμπειρίες και τα σχέδιά τους (ανάπτυξη ικανοτήτων - capacity building).

1.4

Τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα θα πρέπει να συνεργαστούν με τις ενδιαφερόμενες γυναίκες με σκοπό να αναλύσουν τις ανάγκες και τις δυνατότητες, να εξασφαλίσουν επιμορφωτικά και τεχνολογικά μέσα για την υποστήριξη της ανάπτυξης γυναικείων επιχειρήσεων και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής και εργασίας των γυναικών στη γεωργία.

1.5

Οι ΤΠΕ (1) κρίνονται ζωτικής σημασίας για την προαγωγή και τη βελτίωση της συμμετοχής των γυναικών στη γεωργία, υπό την προϋπόθεση να είναι αποτελεσματικές, δεόντως κατανεμημένες σε ολόκληρη την επικράτεια, προσιτές και φθηνές (ευρυζωνική κάλυψη), πράγμα το οποίο μπορεί να έχει επίσης ως αποτέλεσμα τη δημιουργία θέσεων εργασίας για ειδικευμένους τεχνικούς στον τομέα των ΤΠΕ.

1.6

Η δημιουργία δικτύων γυναικών, με τη βοήθεια αποτελεσματικών ΤΠΕ, συμβάλλει στην ανάπτυξη επαφών, στην ενθάρρυνση της συμμετοχής και στην προώθηση των σχέσεων και της ανταλλαγής ορθών πρακτικών μεταξύ ανδρών και γυναικών τόσο στην ΕΕ όσο και στις υποψήφιες προς ένταξη και στις τρίτες χώρες, με προφανή οφέλη για τη διεθνή συνεργασία και τις εμπορικές συναλλαγές.

1.7

Η κατάρτιση θα πρέπει να εστιάζεται στις ανάγκες και στις δυνατότητες των ενδιαφερομένων γυναικών, ενώ καινοτόμες μορφές διάδοσής της μπορούν να ανατεθούν απευθείας στις ίδιες τις γυναίκες (ομάδες συζήτησης και αυτοδιδασκαλίας, στήλες εφημερίδων, ενημερωτικές παρεμβάσεις σε εκπαιδευτικά ιδρύματα κλπ.).

1.8

Για την οργάνωση και τη συμμετοχή των γυναικών στην εκτύλιξη των δυνατοτήτων τους, υπάρχει ανάγκη αποτελεσματικών –προσιτών και ευπροσάρμοστων– υπηρεσιών, ικανών να τις απαλλάξουν από διάφορες φροντίδες εξασφαλίζοντάς τους περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Αυτό ισχύει όσον αφορά την υγεία, τις συγκοινωνίες, τις πιστώσεις, τη διανομή, την προώθηση προϊόντων (marketing), τη φροντίδα των ηλικιωμένων και των παιδιών, αλλά και ορισμένους τομείς του κράτους πρόνοιας για τη διασφάλιση κοινωνικής προστασίας σε όσες γυναίκες δεν την δικαιούνται ακόμη. Και σε αυτήν την περίπτωση, θα μπορούσε να ευνοηθεί η δημιουργία θέσεων εργασίας στο πλαίσιο των σχετικών υπηρεσιών.

1.9

Όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να προωθήσουν τη νομική αναγνώριση των συζύγων που εργάζονται ως βοηθοί στον αγροτικό τομέα προκειμένου να τους δοθεί δικαίωμα κοινωνικής ασφάλισης και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Σε επίπεδο ΕΕ, θα ήταν επίσης σκόπιμη η θέσπιση κανόνων περί συνδικαιούχων, ενδεχομένως στο πλαίσιο ενός ευρωπαϊκού καθεστώτος για τις γυναίκες που ζουν σε γεωργικο-αγροτικό περιβάλλον.

1.10

Εφόσον τους παρασχεθούν τα κατάλληλα γνωστικά και τεχνολογικά εργαλεία (οικολογικές τεχνολογίες, αποδοτική διαχείριση και χρήση των πόρων, παραγωγή καθαρής ενέργειας), οι γυναίκες μπορούν πράγματι να συμβάλουν στη βιωσιμότητα της γεωργίας και του περιβάλλοντός τους. Για την προώθηση τέτοιων –καινοτόμων και βιώσιμων– επιχειρήσεων, χρειάζεται να προβλεφθεί μια επισπευσμένη διαδικασία (fast track) για τη διευκόλυνση της πρόσβασης στους πόρους (κυρίως στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα της ΚΓΠ).

1.11

Οι γυναίκες μπορούν να αποτελέσουν κινητήρια δύναμη για την αναβίωση τόσο της χειροτεχνίας όσο και των ποιοτικών και βιολογικών παραδοσιακών προϊόντων, μεταξύ άλλων και με την επιδίωξη στενότερης αλληλεπίδρασης μεταξύ των γυναικών παραγωγών και καταναλωτών, η οποία χρήζει περαιτέρω μελέτης και αξιοποίησης (όπως στην περίπτωση της βραχείας αλυσίδας).

1.12

Η μεταρρύθμιση της ΚΓΠ και οι πολιτικές αγροτικής ανάπτυξης οφείλουν να συμβάλουν στην προαγωγή της εργασιακής απασχόλησης και της δραστηριότητας των γυναικών, κυρίως μέσω των θεματικών προγραμμάτων που προβλέπονται για τις γυναίκες (δεύτερος πυλώνας).

1.13

Τα κράτη μέλη, οι περιφέρειες, η τοπική αυτοδιοίκηση και οι κοινωνικοί εταίροι είναι συνυπεύθυνοι για την προώθηση των δυνατοτήτων των γυναικών που ζουν σε γεωργικο-αγροτικό περιβάλλον μέσω της διασφάλισης πλαισίου νομιμότητας και της εφαρμογής ενός κατάλληλου νομικού πλαισίου και με την εξασφάλιση, εντός του πλαισίου αυτού, της αρχής της ισότητας και της εκπροσώπησης στις εσωτερικές δομές τους. Τα θετικά παραδείγματα που υπάρχουν σε διάφορα κράτη μέλη θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως έρεισμα προκειμένου να εκπροσωπούνται οι γυναίκες ισότιμα σε όλα τα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά όργανα του γεωργικού τομέα, όπως ζητά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

2.1

Οι δυνατότητες που διαθέτουν οι γυναίκες στη γεωργία και στην ύπαιθρο έχουν υποτιμηθεί: στην έκθεση του 2010 για την ΚΓΠ (2) πραγματοποιείται αναφορά στις γυναίκες μόνο μέσω των στατιστικών στοιχείων της EUROSTAT, ενώ στην έκθεση του 2010 για την αγροτική ανάπτυξη επισημαίνεται επί τροχάδην το χάσμα που υφίσταται ως προς τα ποσοστά απασχόλησης των γυναικών και των ανδρών (76 % για τους άνδρες, 62 % για τις γυναίκες (3)). Ακόμη και στην ενδιαφέρουσα απόφαση του Συμβουλίου της 20ής Φεβρουαρίου 2006 σχετικά με τους ευρωπαϊκούς στρατηγικούς προσανατολισμούς για την αγροτική ανάπτυξη (4), οι γυναίκες αναφέρονται μόνο σε σχέση με την ανάγκη ενθάρρυνσης της πρόσβασης στην απασχόληση.

2.2

Αντίθετα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο –στο ψήφισμα του 2011 με θέμα «Ο ρόλος των γυναικών στον τομέα της γεωργίας και στις αγροτικές περιοχές» (5)– απαριθμεί επισταμένως τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στη γεωργία και στην ύπαιθρο και προτείνει ορισμένες στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές για την υποστήριξη της κοινωνικής και οικονομικής πραγματικότητας των γυναικών. Η ΕΟΚΕ ταυτίζεται με την ανάλυση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και συμμερίζεται τα συμπεράσματά του, υπενθυμίζοντας συγχρόνως μια σειρά δικές της σχετικές γνωμοδοτήσεις (6).

2.3

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση κανονισμού της Επιτροπής όσον αφορά τις κοινές διατάξεις για τα Διαρθρωτικά Ταμεία και τα συνοδευτικά της έγγραφα (7) εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής, καθώς και την ανακοίνωση όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Σύμπραξη Καινοτομίας για τη γεωργική παραγωγικότητα και βιωσιμότητα (8): τα έγγραφα αυτά περιέχουν ενδιαφέροντα στοιχεία τα οποία αφήνουν ελπίδες για την επίδειξη μεγαλύτερης προσοχής σε θέματα ισότητας των δύο φύλων, σε θεσμικό επίπεδο· η ΕΟΚΕ ελπίζει ότι θα επακολουθήσει η λήψη των ενδεδειγμένων αποφάσεων εκ μέρους του Συμβουλίου.

2.4

Η ΕΟΚΕ θεωρεί πολύ θετική τη δραστηριότητα των οργανώσεων αγροτισσών και συναφών δικτύων σε ορισμένα κράτη μέλη. Ορισμένες από τις οργανώσεις αυτές είναι αυτόνομες, άλλες είναι ενταγμένες στις Ενώσεις των γεωργών. Υπάρχουν επίσης αρκετές οργανώσεις νέων γεωργών με έντονη δράση υπέρ της ισότητας των δύο φύλων. Αυτό βοηθά τις γυναίκες να αποκτήσουν προσόντα και τις ενθαρρύνει να αναλαμβάνουν εντατικότερη επιχειρηματική, κοινωνική, επαγγελματική ή πολιτική δραστηριότητα. Σε αυτό οφείλεται μεγάλο μέρος των σημερινών επιτευγμάτων, όπως π.χ. η κοινωνική ασφάλιση της αγροτικής οικογένειας, Σε ορισμένες Ενώσεις γεωργών, στις οποίες κατά παράδοση πλειοψηφούν οι άνδρες, δραστηριοποιούνται σήμερα γυναίκες με σημαντική επιρροή (9). Τέτοια παραδείγματα πρέπει να αποτελούν πρότυπο για όλα τα κράτη μέλη.

2.5

Η παρούσα γνωμοδότηση αποσκοπεί στον καθορισμό, εκ παραλλήλου με τα προαναφερθέντα έγγραφα, ορισμένων κριτηρίων και μέτρων ικανών να βοηθήσουν τις γυναίκες να εκτυλίξουν τις δυνατότητες τους ως εργαζόμενες και ως επιχειρηματίες, αναλαμβάνοντας έναν καινοτόμο ρόλο για τη διασφάλιση βιώσιμης ανάπτυξης και ποιοτικών θέσεων εργασίας. Ο καλύτερος εντοπισμός των εργασιακών δυνατοτήτων και των αναγκών, καθώς και της γεωργικο-αγροτικής επιχειρηματικότητας των γυναικών, μπορεί να βελτιώσει την παραγωγή, να την αναβαθμίσει ποιοτικά, να της προσδώσει στρατηγική ώθηση, να την διαφοροποιήσει και να συμβάλει στην επίτευξη μεγαλύτερης συνοχής μεταξύ της ΚΓΠ και των πολιτικών αγροτικής ανάπτυξης και εδαφικής συνοχής.

3.1

Οι διαδοχικές μεταρρυθμίσεις της ΚΓΠ κατέστησαν ασαφή την εννοιολογική διάκριση των όρων «γεωργική οικονομία», «αγροτική οικονομία» και «διαχείριση/αξιοποίηση της εδαφικής επικράτειας», πράγμα το οποίο διευρύνει το πλαίσιο ανάλυσης (10) των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες και καθιστά συγχρόνως αναγκαία την ύπαρξη επακριβών, κατανεμημένων ανά κατηγορία και ποιοτικών στοιχείων, εμβαθύνοντας ακόμη περισσότερο τις προσπάθειες που καταβάλλονται ήδη από την EUROSTAT. Στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του 2011 εκτιμάται ότι «από τους 26,7 εκατομμύρια ανθρώπους που απασχολούνται κανονικά στον τομέα της γεωργίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 42 % [δηλαδή 11,2 εκατομμύρια] είναι γυναίκες», συμπεριλαμβανομένου του συνόλου των γεωργικών και αγροτικών δραστηριοτήτων οι οποίες αποτελούν πηγή διαφόρων μορφών εργασίας για τα άτομα αυτά (εργασίας η οποία ωστόσο συχνά δεν είναι ούτε η μοναδική ούτε η κύρια επαγγελματική τους δραστηριότητα). Αντίθετα, η EUROSTAT προβαίνει στον υπολογισμό της γεωργικής απασχόλησης εκλαμβάνοντας ως βάση τις Ετήσιες Μονάδες Εργασίας (ΕΜΕ), με αποτέλεσμα ο συνολικός αριθμός των ανδρών και γυναικών που εργάζονται με οποιαδήποτε ιδιότητα στον τομέα να εμφανίζεται μειωμένος σε 11,1 εκατομμύρια κατά το 2010 (για τη γεωργία, τη δασοκομία, τη θήρα και την αλιεία) και, ως εκ τούτου, ο αριθμός των γυναικών εργαζομένων να υπολογίζεται σε περίπου 4,7 εκατομμύρια (11).

3.2

Η εν λόγω αναφορά στη στατιστική μεθοδολογία καθιστά σαφές ότι το πρόβλημα δεν τίθεται μόνον όσον αφορά τα επίμαχα ποσοτικά στοιχεία, αλλά και όσον αφορά τη στρατηγική σημασία του γεωργικο-αγροτικού τομέα από την άποψη της αλληλεπίδρασής του με το αστικό και περιαστικό περιβάλλον και τη βιώσιμη (περιβαλλοντική και κοινωνική) ανάπτυξή του. Επομένως, η πραγματική κατάσταση των γυναικών στη γεωργία και στην ύπαιθρο χρήζει εξέτασης υπό διττή οπτική γωνία: λαμβάνοντας υπόψη, αφενός, το υψηλό επίπεδο των προτύπων παραγωγής της ευρωπαϊκής γεωργίας και, αφετέρου, τις δυνατότητες που διαθέτουν οι γυναίκες, οι οποίες μπορούν να εκτυλιχθούν με τη χρήση περιορισμένων πόρων αλλά κατά τρόπο αποτελεσματικό και στοχευμένο. Θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι διανύουμε ακόμη περίοδο σοβαρής κρίσης η οποία προκαλεί δυσκολίες –αλλά και διανοίγει ευκαιρίες– για τις γυναίκες που ζουν και εργάζονται σε γεωργικές και αγροτικές περιοχές.

4.1

Σύμφωνα με πρόσφατες αξιολογήσεις της κατάστασης που επικρατεί στον γεωργικο-αγροτικό τομέα υποδεικνύεται ότι, έπειτα από κάποια μείωση της παραγωγής και της απασχόλησης λόγω επιβράδυνσης της κατανάλωσης και των εξαγωγών, ο εν λόγω τομέας άρχισε να διαγράφει αναπτυξιακή τροχιά, με συνακόλουθη αύξηση του εισοδήματος. Ειδικότερα η εσωτερική αγορά εμφανίζει μια ορισμένη προτίμηση έναντι της ποιότητας και της βιωσιμότητας: παραδείγματος χάρη, η αγορά τοπικών προϊόντων (διανομή σε μηδενική χιλιομετρική απόσταση ή βραχεία αλυσίδα (12)) ή/και βιολογικών προϊόντων συγκεντρώνει ολοένα και περισσότερο την προτίμηση των καταναλωτών.

4.2

Από την άποψη της απασχόλησης, μεταξύ του 2007 και του 2008 χάθηκαν 900 χιλιάδες θέσεις εργασίας στη γεωργία, ενώ μεταξύ του 2008 και του 2009 το υπόλοιπο εκτιμάται σε -200 000 ΕΜΕ (13). Η φθίνουσα τάση της απασχόλησης θα μπορούσε λοιπόν να σταθεροποιηθεί σε τιμές που αντανακλούν μια φυσιολογική μείωση του αριθμού των απασχολούμενων οφειλόμενη στον εξορθολογισμό των επιχειρήσεων, με μείωση του ανειδίκευτου εργατικού δυναμικού προς όφελος πιο εξειδικευμένων επαγγελματιών.

4.3

Παρά τα εν λόγω ελπιδοφόρα στοιχεία, δεν έχει βεβαίως επιτευχθεί η έξοδος από την κρίση ούτε έχει βελτιωθεί η κατάσταση των γυναικών: στην πλειονότητα των γεωργικών παραγωγικών δραστηριοτήτων το γυναικείο εργατικό δυναμικό εξακολουθεί να απασχολείται ατύπως, με συνακόλουθα ισχυρά μειονεκτήματα τόσο για την πλήρη απασχόληση (26 % των γυναικών έναντι 52 % των ανδρών) όσο και για τη μερική απασχόληση (9,7 % των ανδρών έναντι 11,8 % των γυναικών) (14)· πέραν αυτών των δεδομένων υπάρχει επίσης ο τομέας της εποχιακής εργασίας (που αντιπροσωπεύει ένα τεράστιο ποσοστό απασχολούμενων έναντι του μειωμένου ποσοστού των απασχολούμενων αόριστου χρόνου), της άτυπης και της παράνομης εργασίας που αποτελεί εκτεταμένο αόρατο φαινόμενο ή μη ποσοτικοποιημένο πρόβλημα που χρήζει αντιμετώπισης με την παροχή κινήτρων για την ανάδειξη του ζητήματος της αδήλωτης εργασίας και, όπου αυτό είναι δυνατό, με τη σταθεροποίηση της γυναικείας απασχόλησης.

4.3.1

Εξαιρετικά ανησυχητική είναι η κατάσταση των μεταναστριών (τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ), οι οποίες συχνά στερούνται ακόμη και τα πλέον στοιχειώδη δικαιώματα, αρχής γενομένης από την καθυστερημένη καταβολή ή την άδικη και αδικαιολόγητη μείωση του μισθού τους. Η κατάσταση αυτή έχει επιδεινωθεί περαιτέρω από την έναρξη της κρίσης, και δεν δικαιολογείται από τις δυσκολίες στις οποίες προσκρούει η χορήγηση δανείων προς τις μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις και τις μεταποιητικές επιχειρήσεις· υπάρχουν πολλές περιπτώσεις κατά τις οποίες οι εργαζόμενες υποχρεώθηκαν να επιστρέψουν στη χώρα καταγωγής τους χωρίς να έχουν πληρωθεί ή βρέθηκαν στο έλεος εκμεταλλευτών, εγκληματιών και εμπόρων εργατικού δυναμικού οι οποίοι δυστυχώς δεν υφίστανται ποινικές κυρώσεις σε ορισμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

4.3.2

Ο εδαφικός κατακερματισμός των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και οι περιορισμένες διαστάσεις πολλών εξ αυτών περιπλέκουν τη διενέργεια ελέγχων για την εξακρίβωση της νομιμότητας των εργασιακών σχέσεων. Ωστόσο, η προσεκτική διαχείριση εκ μέρους των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, από κοινού με τους κοινωνικούς εταίρους και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, μπορεί να αποτελέσουν αφετηρία για την καταπολέμηση παρατυπιών και εγκληματικών ενεργειών, διασφαλίζοντας τα δικαιώματα και την ασφάλεια των πάντων.

5.1

Η ποιοτική διάσταση της γεωργικής παραγωγής αποτελεί σημαντική πτυχή της εργασίας των γυναικών, είτε ως παραγωγών, είτε ως συζύγων που εργάζονται ως βοηθοί στον αγροτικό τομέα, είτε ως καταναλωτριών, είτε ως φορέων μεταλαμπάδευσης των παραδόσεων, του δημιουργικού πνεύματος και των αυθεντικών πρακτικών. Για την αξιοποίηση αυτής της πραγματικής συμβολής απαιτούνται συντονισμένες επιλογές σε ολόκληρη την εδαφική επικράτεια.

5.2

Η ανάπτυξη και η εφαρμογή προηγμένων μεθόδων παραγωγής, η έρευνα, ο επαγγελματικός προσανατολισμός και η κατάρτιση προϋποθέτουν αλληλεπίδραση των ερευνητικών κέντρων και των πανεπιστημίων με τις γεωργικές και αγροτικές περιοχές, μέσω τόσο της ενσωμάτωσης των αναγκών των γυναικών στις μελέτες τους όσο και της ανάλυσης των δυνατοτήτων τους.

5.3

Συχνά επικρατεί η άποψη ότι οποιοδήποτε πρόβλημα σχετικό με την ποιοτική βελτίωση και την προαγωγή της ανταγωνιστικότητας μπορεί να επιλυθεί με την παροχή κάποιας μορφής κατάρτισης. Η άποψη αυτή μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την ποσοτική και όχι την ποιοτική και στοχευμένη εξάπλωση της παρεχόμενης κατάρτισης, η οποία πολλές φορές δεν ανταποκρίνεται επαρκώς στις συγκεκριμένες ανάγκες της οικονομίας και των ενδιαφερομένων κοινωνικών φορέων, αλλά ούτε και στις συμμετοχικές στρατηγικές βιώσιμης ανάπτυξης. Για την ανάπτυξη του γεωργικο-αγροτικού τομέα απαιτούνται δεόντως προετοιμασμένες εργαζόμενες και γυναίκες επιχειρηματίες, αλλά η κατάρτιση δεν επαρκεί από μόνη της για την άμεση αναβάθμιση την εργασίας, της δραστηριότητας και της διαβίωσης εάν δεν υποστηρίζεται από κατάλληλες δομές και υπηρεσίες, καθώς και από βιώσιμες και ποιοτικές θέσεις εργασίας.

6.1

Κάθε παρέμβαση η οποία αποσκοπεί σε κατάρτιση, παροχή υπηρεσιών ή εκλογίκευση οφείλει να εκπορεύεται από την ενδελεχή εξέταση των συγκεκριμένων συνθηκών και των διαθέσιμων δυνατοτήτων των γυναικών που ζουν και εργάζονται σε γεωργικο-αγροτικό περιβάλλον. Προς το σκοπό αυτό επιβάλλεται η προσεκτική ανάλυση τόσο της εδαφικής επικράτειας όσο και των δυνατοτήτων και των προσδοκιών του πληθυσμού, η οποία απαιτείται να διενεργηθεί με την ενεργό συμμετοχή των ενδιαφερομένων γυναικών. Η συμμετοχή αποτελεί δυναμική διαδικασία η οποία καθιστά περισσότερο υπεύθυνες τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές, αλλά και τις κοινωνικοεπαγγελματικές οργανώσεις. Οι συνολικές δυνατότητες που διαθέτει μια εδαφική περιοχή μπορούν να πολλαπλασιαστούν με την ελευθέρωση των δυνατοτήτων του γυναικείου πληθυσμού της. Η υλοποίηση στοχοθετημένων και αποτελεσματικών προγραμμάτων για την προώθηση της καινοτομίας, της επιχειρηματικότητας και της απασχόλησης των γυναικών μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία θέσεων εργασίας (κυρίως για τη νεολαία), επιβραδύνοντας και ενίοτε ακόμη και αντιστρέφοντας την τάση εγκατάλειψης της υπαίθρου.

6.1.1

Για την ανάλυση των εν λόγω δυνατοτήτων προϋποτίθεται η αλληλεπίδραση μεταξύ πανεπιστημιακής κοινότητας και εδαφικής επικράτειας: τα ερευνητικά κέντρα οφείλουν να συμμετέχουν στον σχεδιασμό και στην αξιολόγηση των σχεδίων ανάπτυξης. Προς το σκοπό αυτό, απαιτείται η διασφάλιση αποτελεσματικών διασυνδέσεων –μέσω προηγμένων και προσιτών ΤΠΕ– μεταξύ των πανεπιστημίων και των γυναικών με στόχο την πραγματοποίηση εμπεριστατωμένων ερευνών και την επιτόπια πειραματική δοκιμή τους (15).

6.1.2

Τα σχέδια εδαφικής ανάπτυξης θα πρέπει να εμπεριέχουν ειδικές δράσεις κατάρτισης εστιασμένες στις εργαζόμενες, στις συμβοηθούσες συζύγους και στις γυναίκες επιχειρηματίες, με σκοπό την ενδυνάμωση της ικανότητάς τους να προσαρμόζονται, να καινοτομούν και να μεταδίδουν τις γνώσεις και τις προσεγγίσεις τους. Οι γυναίκες που αποκτούν κάποια μορφή κατάρτισης θα πρέπει να ενθαρρύνονται να την μεταλαμπαδεύουν και σε άλλες γυναίκες τόσο δια της επίσημης οδού (στο πλαίσιο συνεταιρισμών, δομών που συμμετέχουν στη λήψη των αποφάσεων σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, ομάδων δράσης για την ανάπτυξη της υπαίθρου κλπ.) όσο και δια της ανεπίσημης οδού (συμμετοχή σε ομάδες συζήτησης και αυτοδιδασκαλίας, παρεμβάσεις σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές, στήλες εφημερίδων, κοινωνικές επιχειρήσεις κλπ.). Τα απαιτούμενα κίνητρα δεν συνίστανται απλώς στην εξασφάλιση οικονομικών πόρων, αλλά και στην εξοικονόμηση του χρόνου των γυναικών, με την επιτόπια παροχή διευκολύνσεων και υπηρεσιών (άδειες μετ’ αποδοχών, παιδικοί σταθμοί, αποτελεσματικές και δωρεάν συγκοινωνίες (16), προσωρινή αντικατάσταση για δραστηριότητες παροχής φροντίδων, βρεφονηπιακούς σταθμούς στην ύπαιθρο κλπ.).

6.2

Η αποτελεσματική, γρήγορη (ευρυζωνική) και οικονομικά προσιτή διαδικτυακή κάλυψη συνιστά προαπαιτούμενο, δεδομένου ότι σε ολόκληρες χώρες της ΕΕ ποσοστό χαμηλότερο του 60 % των κατοικιών διαθέτουν δικτυακή σύνδεση. Η ευρύτερη χρήση των ΤΠΕ μπορεί επίσης να διευκολύνει την κατάρτιση εξ αποστάσεως, καθώς και την επικοινωνία μεταξύ απομακρυσμένων περιοχών της επικράτειας, ενώ αποτελεί κίνητρο για την επικοινωνία με γυναίκες προερχόμενες από τους γεωργικο-αγροτικούς τομείς άλλων χωρών, ευνοώντας επίσης την επίδειξη ενδιαφέροντος για την εκμάθηση γλωσσών και την ανταλλαγή εμπειριών.

6.2.1

Επιπλέον, οι ΤΠΕ διευκολύνουν τη δημιουργία δικτύων γυναικών επιχειρηματιών, συμβοηθουσών συζύγων και εργαζομένων γυναικών τα οποία, ενισχυόμενα από την παρουσία μεταναστριών εκτός ΕΕ, επικοινωνούν και αλληλεπιδρούν επίσης με γυναίκες προερχόμενες από υποψήφιες προς ένταξη και τρίτες χώρες. Τα δίκτυα αυτά μπορούν να αποτελέσουν αφετηρία γόνιμης ανταλλαγής εμπειριών, καλύτερης συνεργασίας για την ανάπτυξη ή ακόμη και μεγαλύτερης εμπορικής ολοκλήρωσης, αλλά και να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της πρόκλησης της επισιτιστικής ασφάλειας σε παγκόσμια κλίμακα.

6.3

Η υγεία των γυναικών που ζουν σε γεωργικο-αγροτικό περιβάλλον αποτελεί προτεραιότητα. Η διασφάλιση αποτελεσματικών υπηρεσιών υγείας –σε συνδυασμό με μονάδες τηλεϊατρικής και τηλεδιάγνωσης– και ποιοτικών ιατροφαρμακευτικών προϊόντων συντελεί στην παρακολούθηση της υγείας, της ασφάλειας και των επαγγελματικών ασθενειών στους χώρους εργασίας, πράγμα το οποίο μπορεί να έχει επίσης ως αποτέλεσμα τη δημιουργία θέσεων εργασίας για εξειδικευμένο προσωπικό. Οι εν λόγω υπηρεσίες (ιδίως όσον αφορά την αναπαραγωγική υγεία και την πρόληψη των γυναικολογικών παθήσεων) θα πρέπει να παρέχονται δωρεάν· εν πάση περιπτώσει, όμως, το κόστος θα πρέπει να καθορίζεται πάντοτε σε συνάρτηση με το οικογενειακό εισόδημα και τα οικογενειακά βάρη. Καθοριστική παράμετρο αποτελεί ο μεγάλος αριθμός ηλικιωμένων γυναικών: σε ορισμένες χώρες με έντονη γεωργικο-αγροτική διάσταση το προσδόκιμο επιβίωσης των γυναικών είναι πολύ υψηλότερο από εκείνο των ανδρών, με αποτέλεσμα να πλειοψηφούν οι γυναίκες μεταξύ του πληθυσμού ηλικίας άνω των εξήντα ετών (17). Για τις γυναίκες αυτές, η παροχή υπηρεσιών υγείας, περίθαλψης και συνοδευτικής φροντίδας είναι κεφαλαιώδους σημασίας, μεταξύ άλλων και προκειμένου να μην υποχρεώνονται οι νεότερες γυναίκες να αναλάβουν ακόμη περισσότερα οικογενειακά βάρη.

6.4

Η κατάσταση των συμβοηθουσών συζύγων εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται πολύ διαφορετικά από χώρα σε χώρα. Επισήμως οι γυναίκες αυτές δεν αναγνωρίζονται ως εργαζόμενες, παρότι εργάζονται σκληρά στον εν λόγω κλάδο, και σε ορισμένα κράτη μέλη εξακολουθούν να μην δικαιούνται ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης ούτε σύνταξης (πέραν του συστήματος καθολικής κάλυψης, όπου αυτό προβλέπεται από το κράτος πρόνοιας). Απαιτούνται ενδεδειγμένα μέσα προκειμένου να εξασφαλιστεί η παροχή κάλυψης σε αυτές τις γυναίκες μέσω, παραδείγματος χάρη, ειδικών συνταξιοδοτικών ταμείων υπό την ώθηση των κοινωνικών εταίρων ή των τοπικών και περιφερειακών αρχών. Θα ήταν επίσης σκόπιμη η θέσπιση κανόνων περί συνδικαιούχων, ενδεχομένως στο πλαίσιο ενός ευρωπαϊκού καθεστώτος για τις γυναίκες που ζουν σε γεωργικο-αγροτικό περιβάλλον

6.5

Οι γυναίκες διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο για την ορθολογική χρήση της ενέργειας και τη διάθεση των αποβλήτων, με την ιδιότητά τους ως διαχειρίστριες των οικονομικών της οικογένειάς τους. Η συλλογή διαχωρισμένων απορριμμάτων και η προώθηση κατάλληλων εγκαταστάσεων λιπασματοποίησης και μετασχηματισμού (βιομάζα) μπορούν να συνυπάρξουν τόσο με τους στόχους περί εξοικονόμησης ενέργειας όσο και με τον ενάρετο κύκλο γεωργικής και βιολογικής παραγωγής που είναι εκ των πραγμάτων ενεργειακά αυτάρκης. Θεωρείται σκόπιμο να διευκολυνθεί η πρόσβαση σε νέες οικολογικές (πράσινες) τεχνολογίες για την παραγωγή και την αποδοτική χρήση των πόρων και να προβλεφθούν ειδικά κίνητρα για τις επιχειρήσεις και τις επαγγελματικές δραστηριότητες που τελούν υπό γυναικεία διαχείριση.

6.6

Σε μεγάλο αριθμό χωρών, η ανάληψη πρωτοβουλίας εκ μέρους ομάδων γυναικών οδήγησε στην αποκόμιση θετικών εμπειριών στον τομέα του αγροτουρισμού, κυρίως στο πλαίσιο συνεταιρισμών, με άριστα αποτελέσματα από πλευράς διαχείρισης. Λαμβανομένου υπόψη του διαρκώς αυξανόμενου ενδιαφέροντος για τη συγκεκριμένη μορφή τουρισμού, καλό θα ήταν να επιδιωχθεί τόσο η δικτύωση των εν λόγω δραστηριοτήτων όσο και η διάδοση των βέλτιστων πρακτικών.

6.7

Για να είναι σε θέση να συμβάλει στη βιώσιμη ανάπτυξη και στην προώθηση της γυναικείας επαγγελματικής δραστηριότητας (η οποία συχνά ασκείται σε μικρά αγροτεμάχια), η διανομή των προϊόντων πρέπει να είναι υψηλής ποιότητας, λειτουργική και ευπροσάρμοστη: οι χαμηλού κόστους τοπικοί διανεμητικοί συνεταιρισμοί θα μπορούσαν να διευκολύνουν την πώληση ποιοτικών παραδοσιακών προϊόντων σε πιο προσιτές τιμές· χρήσιμη αποδείχθηκε επίσης η διοργάνωση ειδικών εκδηλώσεων για την προώθηση συναφών προϊόντων.

6.8

Ιδιαίτερα σημαντική θεωρείται η προβολή των χειροτεχνικών και των παραδοσιακών προϊόντων που απειλούνται με εξαφάνιση. Η ανάληψη στοχευμένων δράσεων ενημέρωσης και προώθησης προϊόντων (marketing) μπορεί να συντελέσει στη διατήρηση ή στη δημιουργία θέσεων εργασίας και επαγγελματικών δραστηριοτήτων, αναχαιτίζοντας την εγκατάλειψη της υπαίθρου και την υποβάθμιση της ποιότητας των προϊόντων που προκαλούνται εξαιτίας των μαζικών εισαγωγών. Καθίσταται επομένως αναγκαία η διασφάλιση ικανοποιητικής αλληλεπίδρασης μεταξύ υπηρεσιών, τεχνολογιών και ενδεδειγμένων μέσων μεταφοράς για τη σύνδεση των αγροτικών και των γεωργικών περιοχών με τις αγορές των αστικών κέντρων (18).

6.9

Η βελτίωση της πρόσβασης σε πιστώσεις είναι απαραίτητη για τη δημιουργία βιοτεχνικών και γεωργικών επιχειρήσεων και συνεταιρισμών, επιδιώκοντας την πιο υπεύθυνη ανάμειξη των παραδοσιακών τραπεζών (ειδικότερα των γεωργικών ταμείων και των τοπικών ταμιευτηρίων), καθώς και την προώθηση προγραμμάτων χορήγησης μικροπιστώσεων που να απευθύνονται πρωτίστως στις γυναίκες.

7.1

Εν αναμονή της έγκρισης της πρότασης κανονισμού περί κοινών διατάξεων για τα Διαρθρωτικά Ταμεία (19), υπενθυμίζεται ότι στον κανονισμό ΕΓΤΑΑ τονίζεται η ανάγκη χρησιμοποίησης των πόρων του Ταμείου για την προαγωγή της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών και προβλέπεται η ενημέρωση και η συμμετοχή των οργανώσεων που δραστηριοποιούνται για την επίτευξη του εν λόγω στόχου (20). Ο νέος κανονισμός περί καθορισμού κοινών διατάξεων θα μπορούσε να ενισχυθεί με την εισαγωγή μιας επισπευσμένης διαδικασίας (fast track) για τις γυναίκες που προβαίνουν στη σύσταση καινοτόμων και βιώσιμων γεωργικο-αγροτικών ή βιοτεχνικών επιχειρήσεων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να ισχυροποιηθεί και να μεγιστοποιηθεί η ικανότητα υποβολής προτάσεων στους κοινωνικούς φορείς που συμμετέχουν στην εταιρική σχέση η οποία αναφέρεται στο άρθρο 6 της προαναφερθείσας νομοθετικής πράξης.

7.2

Όσον αφορά την πρόταση κανονισμού περί καθορισμού κοινών διατάξεων για τα Διαρθρωτικά Ταμεία, ο οποίος έχει ήδη αποτελέσει αντικείμενο γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ (21), επιβεβαιώνεται η εκδήλωση έντονης ανησυχίας σχετικά με τις επιπτώσεις που θα μπορούσαν να έχουν οι μακροοικονομικοί όροι (άρθρο 21) σε ορισμένα σχέδια που εστιάζονται στην ανάπτυξη πρωτοβουλιών προς όφελος των γυναικών. Η ΕΟΚΕ ζητά να αποφευχθούν, δυνάμει ειδικής νομοθετικής διάταξης, οι άμεσες ή έμμεσες αρνητικές συνέπειες εις βάρος των πλέον αδύναμων μελών της κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών.

7.3

Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι η Επιτροπή, πέραν της δέσμευσης που έχει ήδη αναληφθεί με τις προαναφερθείσες προτάσεις, θα μεριμνήσει για τον ταχύτερο εντοπισμό των αλλαγών και των αναγκών των γυναικών, αποφεύγοντας πρωτίστως την ακαμψία –από πλευράς περιεχομένου και μεθοδολογίας– των προγραμμάτων που αποσκοπούν στη βελτίωση της θέσης της γυναίκας στο γεωργικο-αγροτικό περιβάλλον.

7.4

Η ενδυνάμωση και η βελτίωση της συμμετοχής των γυναικών στην γεωργικο-αγροτική ανάπτυξη της υπαίθρου θα πρέπει επίσης να επιδιώκεται συστηματικά στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών προγραμμάτων στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης, της κατάρτισης (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο κ.ά.) και της κινητικότητας των εργαζομένων, αλλά και, φυσικά, κατά την εφαρμογή της πολιτικής οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής.

7.5

Το σύνολο των κανόνων, των προγραμμάτων και των σχεδίων που σχετίζονται με τον δεύτερο πυλώνα θα πρέπει να υπόκειται σε περιοδικούς ελέγχους, στο πλαίσιο των διαδικασιών παρακολούθησης της ΚΓΠ, με σκοπό την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς τους ως προς την επίτευξη ισότητας ευκαιριών, καθώς και ως προς τη δέουσα χρήση των χορηγούμενων πόρων.

7.6

Κρίνεται επίσης σκόπιμο να προβλεφθούν θεματικά υποπρογράμματα για τις γυναίκες στο πλαίσιο των πολιτικών αγροτικής ανάπτυξης και να επιδιωχθεί η ορθή αξιοποίηση και διάδοση των εμπειριών που απορρέουν από το πρόγραμμα LEADER.

7.7

Για την ανάπτυξη προγραμμάτων τα οποία θα εμπεριέχουν ως πρωταρχικό τους μέλημα την εκτύλιξη των δυνατοτήτων που διαθέτουν οι γυναίκες, η εδαφική επικράτεια –υπό τη φυσική, τη διοικητική και την κοινωνιολογική έννοια του όρου– οφείλει να ηγηθεί μιας δυναμικής συμμετοχικής προσέγγισης. Οι οργανώσεις των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών απαιτείται να είναι άμεσα συνυπεύθυνες για τις διάφορες επιλογές και για την εφαρμογή τους. Προς το σκοπό αυτό, θα πρέπει επίσης να αποδείξουν ότι είναι σε θέση να εκπροσωπούν έμπρακτα και αποτελεσματικά τις ανάγκες των γυναικών και να προάγουν τη συμμετοχή τους σε όλα τα επίπεδα των σχετικών οργανώσεων, μεριμνώντας παράλληλα για την ενίσχυση των ιδιαίτερων ικανοτήτων τους (capacity building).

7.7.1

Η ΕΟΚΕ καλεί όλες τις οργανώσεις που εκπροσωπούνται στους κόλπους της να εστιάσουν την προσοχή τους στις γυναίκες που ζουν και εργάζονται σε γεωργικο-αγροτικό περιβάλλον, να γίνουν εκφραστές των αναγκών και των φιλοδοξιών τους και να προωθούν συστηματικά τη συμμετοχή τους στις διάφορες οριζόντιες και κάθετες δομές εταιρικής σχέσης.

4.10.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 299/34

1.1

Έχοντας επίγνωση του αμοιβαίου οφέλους που συνεπάγεται η προσέγγιση μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Μολδαβίας, η ΕΟΚΕ, σε συνέχεια της αποστολής που πραγματοποίησε τον Μάρτιο του 2012, διατυπώνει, στην παρούσα γνωμοδότηση, τις ακόλουθες συστάσεις με σκοπό:

1.2

Απευθυνόμενη προς την Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η ΕΟΚΕ συνιστά να καταβληθούν οι απαραίτητες προσπάθειες για τη σύναψη μιας ισορροπημένης συμφωνίας ελευθέρων συναλλαγών με τη συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σε όλα τα στάδια της διαδικασίας. Για τη σύναψη της εν λόγω συμφωνίας, οι ενέργειες της Επιτροπής πρέπει να συντονισθούν με τις αντίστοιχες της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ). Η ΕΟΚΕ συνιστά:

1.3

Απευθυνόμενη προς τις μολδαβικές δημόσιες αρχές, η ΕΟΚΕ καλεί την κυβέρνηση και το Κοινοβούλιο:

1.4

Απευθυνόμενη προς τις οργανώσεις της μολδαβικής κοινωνίας των πολιτών, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να αναπτύξει τις σχέσεις της μαζί της στο πλαίσιο της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης. Υποβάλλει στην κοινωνία των πολιτών τις ακόλουθες προτάσεις, τις οποίες θα επιθυμούσε να εκθέσει επιτόπου στα πλαίσια σύσκεψης για την συγκεκριμενοποίηση του άξονα «Επαφή με τους λαούς της Εταιρικής Σχέσης». Εκτός από τη δημιουργία ΜΟΚΠΕ, η ΕΟΚΕ συνιστά στους κοινωνικούς εταίρους και τους εταίρους της κοινωνίας των πολιτών να διασφαλίσουν:

2.1

Η μολδαβική κοινωνία των πολιτών συμμετέχει ήδη μέσω συγκεκριμένων υφιστάμενων μηχανισμών στην πολιτική προσέγγισης με την ΕΕ. Ένα 30μελές συμβουλευτικό σώμα, το Εθνικό Συμβούλιο Συμμετοχής (ΕΣΣ), το οποίο συστάθηκε τον Ιανουάριο του 2011, συνεργάζεται με την κυβέρνηση, υφίσταται δε και έτερο συμβουλευτικό όργανο στο Κοινοβούλιο. Η Εθνική Συνέλευση για την Ευρωπαϊκή Ένταξη, που ιδρύθηκε τον Νοέμβριο του 2010, συγκεντρώνει πολλές οργανώσεις με στόχο την υποβολή προτάσεων και την ενημέρωση σχετικά με τη διαδικασία ευρωπαϊκής ένταξης, έτσι ώστε να διασφαλίζεται ο άμεσος και ανοιχτός διάλογος με τους ενδιαφερόμενους φορείς. Επιπλέον, έχουν εμφανισθεί πολλές θεματικές πλατφόρμες οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σε εθνικό επίπεδο.

2.2

Μολδαβικές οργανώσεις συμμετέχουν στις διάφορες ομάδες του φόρουμ της κοινωνίας των πολιτών της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης: «Δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα, χρηστή διακυβέρνηση και σταθερότητα», «Γενικές συστάσεις», «Περιβάλλον, ενέργεια και κλιματική αλλαγή» και «Επαφές μεταξύ των λαών». Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να ενθαρρύνει την ανάπτυξη της 5ης ομάδας εργασίας («Κοινωνικός διάλογος») για τη γενικότερη εξέταση των οικονομικών και κοινωνικών ζητημάτων (3).

2.3

Οι κοινωνικοί εταίροι κατέχουν καθοριστικό ρόλο στην προσέγγιση ΕΕ-Μολδαβίας. Η ανεξαρτησία των συνδικαλιστικών ενώσεων, που αναγνωρίζεται από το Σύνταγμα, πλαισιώνεται με νόμο του Ιουλίου 2000 που εγγυάται την ελευθερία του συνδικαλίζεσθαι, τη συλλογική διαπραγμάτευση και την προστασία των περιουσιακών τους στοιχείων. Το συνδικαλιστικό τοπίο έχει αλλάξει σημαντικά τα τελευταία χρόνια: τα δύο υφιστάμενα συνδικάτα, CSRM και Solidaritate, συγχωνεύθηκαν σε ενιαίο κεντρικό συνδικάτο, την Εθνική Συνομοσπονδία Συνδικάτων της Μολδαβίας (ΕΣΣΜ). Έχοντας προσχωρήσει στη Διεθνή Συνδικαλιστική Συνομοσπονδία, η ΕΣΣΜ αρχίζει να ενεργοποιείται στις διεθνείς δραστηριότητες και συνεδριάσεις. Θα μπορούσε επίσης να ζητήσει καθεστώς παρατηρητή στην Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικαλιστικών Οργανώσεων.

2.3.1

Η αντιπροσωπευτικότερη οργάνωση της εργοδοσίας είναι η Εθνική Συνομοσπονδία Εργοδοτών της Μολδαβίας, που ιδρύθηκε το 1996, αποτελείται από 32 μέλη και αυτοπροσδιορίζεται ως μη πολιτική και ανεξάρτητη. Ο εθνικός οργανισμός απασχόλησης του εργατικού δυναμικού διαχειρίζεται το πρόγραμμα «Mobility Partnership» μεταξύ της ΕΕ και της Μολδαβίας, προκειμένου να προχωρήσει ομαλά η ολοκλήρωση της μολδαβικής αγοράς εργασίας. Οι εργοδοτικές οργανώσεις συμμετέχουν σε αυτήν την ολοκλήρωση εφαρμόζοντας τις αποφάσεις του προγράμματος σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.

2.3.2

Θα ήταν, συνεπώς, χρήσιμο να ενισχυθούν οι πυρήνες ενημέρωσης για ζητήματα σχετικά με τη ΣΕΣΕΣ στους κόλπους των κοινωνικών εταίρων, σε συνεργασία με τους Ευρωπαίους συναδέλφους τους ή με τα κράτη μέλη.

2.4

Η κατάσταση ορισμένων κατηγοριών του πληθυσμού, κυρίως στην ύπαιθρο, παραμένει εύθραυστη. Η επιδείνωση της κοινωνικής κατάστασης πλήττει κυρίως τις γυναίκες: υψηλή ανεργία, έλλειψη ειδίκευσης, μείωση των μισθών, εποχική εργασία ή ισχνές κοινωνικές παροχές. Οι γυναίκες έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους άντρες, αλλά είναι πιο ευάλωτες στην αγορά εργασίας. Εξ άλλου, οι γυναίκες δεν αποτελούν παρά το 14 % των Μολδαβών επιχειρηματιών. Ο αγροτικός πληθυσμός συνεχίζει να υπερεκπροσωπείται μεταξύ όσων ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας (4), ενώ το ποσοστό φτώχειας στην ύπαιθρο αυξήθηκε το 2009. Η κατάσταση των παιδιών στη Μολδαβία, που είναι εκτεθειμένα σε δεινά όπως η έλλειψη μόνιμης στέγης, η παιδική εργασία, η διακίνηση και η πορνεία, είναι ανησυχητική. Το φαινόμενο των «κοινωνικών ορφανών», δηλαδή παιδιών που δίνονται από τις οικογένειές τους στα ορφανοτροφεία λόγω φτώχειας, παραμένει σε υψηλό επίπεδο.

2.5

Η λειτουργία των μέσων μαζικής ενημέρωσης έχει βελτιωθεί εδώ και αρκετά χρόνια. Το συμβούλιο ραδιοτηλεοπτικού συντονισμού υιοθέτησε νέα μεθοδολογία εποπτείας της πολιτικής κάλυψης από τα ΜΜΕ στα τέλη Οκτωβρίου 2010, με τη βοήθεια της ΕΕ και του Συμβουλίου της Ευρώπης. Επίσης, δύο νέοι τηλεοπτικοί σταθμοί έκαναν την εμφάνισή τους το 2010 (Jurnal TV και Publika TV) Η κατάρτιση των δημοσιογράφων σε ευρωπαϊκά ζητήματα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα. Η πρόοδος στον τομέα της ελευθερίας της έκφρασης θα επιτρέψει την καλύτερη ενημέρωση των πολιτών και του επιχειρηματικού κόσμου, ιδίως δε των αγροτών, σχετικά με τις προκλήσεις της προσέγγισης.

2.6

Παρά την αδιαμφισβήτητη πρόοδο, η κοινωνία των πολιτών παρουσιάζει ακόμα σοβαρές δυσκολίες οργάνωσης. Οι εδαφικές ανισότητες παραμένουν: ο μη κυβερνητικός τομέας είναι ενεργός στα μεγάλα κέντρα, όπως το Chisinau, το Balti, το Cahul και το Ungheni, αλλά δεν δραστηριοποιείται ιδιαίτερα σε μεγάλο μέρος της χώρας. Αντιθέτως, τα συνδικάτα διαθέτουν καλύτερη εδαφική κάλυψη. Λόγω του συνεχιζόμενου διαχωρισμού, η συνεργασία μεταξύ των δύο όχθεων του Δνειστέρου παραμένει περιορισμένη. Επίσης, οι ΜΚΟ εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από εξωτερικούς χορηγούς, πράγμα που υπονομεύει την ανεξαρτησία και τη βιωσιμότητά τους. Τέλος, αν και ποιοτικά, τα δίκτυα εμπειρογνωσίας βασίζονται σε υπερβολικά περιορισμένο κύκλο εμπειρογνωμόνων, καθώς ο κατάλογος των μεγάλων ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στη χώρα δεν έχει εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια.

3.1

Η προετοιμασία ΣΠΣΕΣ ΕΕ-Μολδαβίας αφορά αγαθά, υπηρεσίες και επενδύσεις, ωστόσο ο πλήρης και ενδελεχής χαρακτήρας της οδηγεί στη μεταφορά και την εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου όσον αφορά το εμπόριο. Προϋποθέτει κατάλληλα συνοδευτικά μέτρα και σημαντικές μεταρρυθμίσεις. Η μολδαβική οικονομία πάσχει από έλλειψη ανταγωνιστικότητας λόγω διαφόρων παραγόντων: έλλειψη μεταφορικών (ιδίως οδικών) υποδομών, μικρή εσωτερική αγορά, ελάχιστα καινοτόμο περιβάλλον, χρόνια πολιτική αστάθεια, δύσκολη πρόσβαση στη χρηματοδότηση και διαφθορά. Οι εξαγωγές δεν στρέφονται πλέον αποκλειστικά στις πρώην σοβιετικές αγορές. Η στροφή του εξωτερικού εμπορίου προς την Ευρώπη είναι εμφανής: σχεδόν το ήμισυ των εξαγωγών κατευθύνεται προς αυτόν τον προορισμό. Αυτό οφείλεται στην αύξηση του μεριδίου της κλωστοϋφαντουργίας στις εξαγωγές (από 10 % το 1999 σε 22,7 % το 2008) (5) λόγω του χαμηλού κόστους του εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού.

3.2

Με την έναρξη των διαπραγματεύσεων άρχισε να καταρτίζεται και μία μελέτη αντικτύπου όσον αφορά τη βιώσιμη ανάπτυξη, η οποία και αναμένεται, έως τον Σεπτέμβριο του 2012, να παράσχει στοιχεία για τις θετικές και τις αρνητικές επιπτώσεις ενός παρόμοιου εμπορικού ανοίγματος (6). Σύμφωνα με τη συγγραφή υποχρεώσεων του συμβούλου (7), πρέπει να ζητηθεί η γνώμη της ΕΟΚΕ σχετικά με τις προκλήσεις αυτής της διαπραγμάτευσης και τη συμβολή στη δημόσια διαβούλευση. Επίσης, η ΕΟΚΕ θα αποδώσει ιδιαίτερη προσοχή στο «έγγραφο θέσης» που θα εκπονήσει η Επιτροπή σε συνέχεια αυτής της εκτίμησης αντικτύπου, ενώ θα βρίσκεται σε επαγρύπνηση όσον αφορά τα συνοδευτικά μέτρα.

3.3

Οι κίνδυνοι για την ΕΕ που συνδέονται με τη συμφωνία έχουν προσδιοριστεί: αφορούν πρωτίστως υγειονομικούς και φυτοπροστατευτικούς κανόνες και την εγγύηση των επενδύσεων. Η αναγκαία βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος για την προσέλκυση ευρωπαϊκών επενδύσεων συνεπάγεται εντονότερη καταπολέμηση της διαφθοράς. Ο δείκτης αντίληψης της διαφθοράς του 2011 εμφανίζει τη Μολδαβία στη 112η θέση παγκοσμίως, με επίδοση 2,9 στα 10 (8). Οι σχετικοί οργανισμοί συνίστανται στο Κέντρο Καταπολέμησης του Οικονομικού Εγκλήματος και της Διαφθοράς και στη μονάδα του ειδικού εισαγγελέα κατά της διαφθοράς. Η ισχύουσα νομοθεσία είναι επαρκής, ωστόσο η εφαρμογή της πολιτικής κατά της διαφθοράς παραμένει ελλιπής. Για αυτό ευθύνονται η έλλειψη χρηματοδότησης της πολιτικής ζωής, η μάλλον μοιρολατρική στάση των πολιτών και η ανεπαρκής παρουσία της κοινωνίας των πολιτών σχετικά με αυτά τα ζητήματα. Η καταπολέμηση της διαφθοράς αποτελεί μέρος των κύριων προτεραιοτήτων των διεθνών χορηγών (Συμβούλιο της Ευρώπης, ΕΕ, SIDA, Παγκόσμια Τράπεζα, UNDP, USAID κλπ). Πολυάριθμες ενώσεις ΜΚΟ έχουν επίσης επενδύσει σε αυτόν τον τομέα (κέντρο για την ανάλυση και την πρόληψη της διαφθοράς, Διεθνής Διαφάνεια Μολδαβίας, συμμαχία κατά της διαφθοράς, καθώς και το Κέντρο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας). Η πολιτική εναλλαγή δεν έχει οδηγήσει μέχρι στιγμής σε απτά αποτελέσματα επί του ζητήματος.

3.4

Η ΣΠΣΕΣ θα έχει πολυάριθμες συνέπειες στον κοινωνικό τομέα. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία του κοινωνικού διαλόγου για την ανάπτυξη της χώρας. Συνιστά την υιοθέτηση του πρωτοκόλλου για τις συλλογικές αγωγές του Κοινωνικού Χάρτη του Συμβουλίου της Ευρώπης, τη βελτίωση της επιθεώρησης εργασίας και τη δημιουργία εργατοδικείων. Οι μολδαβικές αρχές συνεργάζονται με τη ΔΟΕ ως προς τη μαύρη εργασία, προκειμένου να προσεγγίσουν τα ευρωπαϊκά επίπεδα, ενώ συμμετέχουν στο Ευρωπαϊκό Έτος Ενεργού Γήρανσης και Αλληλεγγύης μεταξύ των Γενεών το 2012. Κρίνεται επίσης σκόπιμη η βελτίωση της υποδοχής των παλιννοστούντων Μολδαβών και η προώθηση των δικαιωμάτων των απόδημων Μολδαβών. Η κατάρτιση και η επανειδίκευση του εργατικού δυναμικού πρέπει επίσης να ενθαρρυνθούν.

3.5

Ο γεωργικός τομέας είναι ουσιαστικής σημασίας για τη Μολδαβία κατά τη διαπραγμάτευση της συμφωνίας. Η μολδαβική γεωργία χρήζει προόδου όσον αφορά την πιστοποίηση της προέλευσης, τον έλεγχο της συμμόρφωσης με τους υγειονομικούς και φυτοπροστατευτικούς κανόνες ή τον σεβασμό των κανόνων ανταγωνισμού, προκειμένου να εξάγει προϊόντα στις ευρωπαϊκές αγορές και να διασφαλίσει την ασφάλεια τροφίμων της. Μέχρι σήμερα, οι κανόνες υιοθετήθηκαν, αλλά η εφαρμογή τους αποτελεί μακρά και δαπανηρή διαδικασία, ιδίως όσον αφορά τη ζωική παραγωγή (το 2008, το μόνο εξαγώγιμο ζωικό προϊόν της Μολδαβίας ήταν το μέλι). Η ευθυγράμμιση με τους ευρωπαϊκούς κανόνες συνεπάγεται υψηλότερο κόστος για τους μικρούς παραγωγούς. Για αυτό το λόγο, οι αρχές πρέπει να υλοποιήσουν πολιτική θεσμικών μεταρρυθμίσεων και στήριξης του γεωργικού και του αμπελοοινικού τομέα. Προς τούτο θα εκτιμηθούν προγράμματα με χρηματοδότηση από τον μηχανισμό «Βοήθεια για το εμπόριο» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

3.6

Η επί μακρόν φθίνουσα βιομηχανία φαίνεται ότι μπορεί να επωφεληθεί της προνομιακής σχέσης ανταγωνιστικότητας/τιμής και της εγγύτητάς της στις ευρωπαϊκές αγορές, όπως δείχνει η ραγδαία πρόοδος της κλωστοϋφαντουργίας. Αυτή η ελαφρά βιομηχανία μπορεί να εγκατασταθεί σε όλη την επικράτεια, ιδίως στις μειονεκτικές περιοχές του Νότου. Η αυτοκινητοβιομηχανία πραγματοποίησε πρόσφατα άνοιγμα στον Βορρά της χώρας, χάρη σε Γερμανούς επενδυτές. Η συμμετοχή της Μολδαβίας στη στρατηγική για την περιοχή του Δούναβη και ο εκσυγχρονισμός των μεγάλων βιομηχανικών εγκαταστάσεων (ιδίως όσων βρίσκονται στην ανατολική όχθη του Δνειστέρου) θα αποτελέσουν εργαλεία ανάπτυξης.

3.7

Προκειμένου να είναι σφαιρική και πλήρης συμφωνία, μια παρόμοια συμφωνία ελευθέρων συναλλαγών με την ΕΕ πρέπει να διαμορφωθεί με βάση την ικανότητα που διαθέτει η Μολδαβία να ευθυγραμμισθεί με το κοινοτικό κεκτημένο. Η απαίτηση αυτή θα επιφέρει επαρκή οικονομική στήριξη. Οι αλλεπάλληλες διευρύνσεις της εσωτερικής αγοράς έχουν καταδείξει επαρκώς τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζουν τα διαρθρωτικά ταμεία για την εξασφάλιση της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής. Η ΕΟΚΕ συνιστά, κατά συνέπεια, να προβλεφθούν ισοδύναμα συνοδευτικά μέτρα για να μειωθούν οι κίνδυνοι αυξήσεως των κοινωνικών ή εδαφικών ανισοτήτων. Για το σκοπό αυτό, η επιτροπή παρακολούθησης της συμφωνίας θα αποδώσει ιδιαίτερη προσοχή στην εφαρμογή του ευρωπαϊκού προγράμματος γειτονίας για τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη (ENPARD).

3.8

Ο οικολογικός απολογισμός της Μολδαβίας αποτελεί πηγή ανησυχίας για το μέλλον (έδαφος, νερό, ενέργεια) που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης της Συμφωνίας. Η σχετική σοβιετική κληρονομιά αποτελεί ιδιαίτερο βάρος, ιδίως όσον αφορά τη διαχείριση τοξικών αποβλήτων. Οι περίοδοι ξηρασίας που επικράτησαν τα τελευταία χρόνια δείχνουν πως η μολδαβική οικονομία είναι ευάλωτη στην περιβαλλοντική και κλιματική υποβάθμιση. Επίσης, η πλειονότητα του υδροφόρου ορίζοντα είναι μολυσμένη, ενώ τα υπόγεια ύδατα καλύπτουν τα δύο τρίτα των αναγκών του πληθυσμού σε πόσιμο νερό. Η περιβαλλοντική πολιτική χαρακτηρίζεται από τη στενότητα των διατεθέντων πόρων, παρά τις διεθνείς δεσμεύσεις όπως αυτές της ΕΤΕπ. Επιπλέον, είναι επιτακτική η ανάγκη ευαισθητοποίησης του συνόλου των οικονομικών φορέων που δεν έχουν ακόμα επίγνωση των προκλήσεων στους τομείς των μεταφορών ή των κατασκευών. Η Μολδαβία, που προσχώρησε στην ευρωπαϊκή ενεργειακή κοινότητα, είναι επίσης ιδιαίτερα εξαρτημένη από εισαγόμενες ορυκτές πηγές ενέργειας, ενώ η ενεργειακή της απόδοση παραμένει χαμηλή. Η ΕΟΚΕ συνιστά τη στήριξη των περιβαλλοντικών οργανώσεων όσον αφορά την ενεργειακή εξοικονόμηση, τη συνετή χρήση των πόρων και τη διαχείριση των αποβλήτων.

3.9

Κατά την εκτίμηση αντικτύπου πρέπει να δοθεί ειδική έμφαση στην κατάσταση της Υπερδνειστερίας προκειμένου να εκτιμηθούν οι δυνητικές επιπτώσεις της ΣΠΣΕΣ στην ασφάλεια των συνόρων και στις οικονομικές και περιβαλλοντικές πτυχές. Αυτή η συμφωνία θα μπορούσε να συμβάλει στην άμβλυνση των εσωτερικών διαφορών και στη διασφάλιση της εδαφικής ακεραιότητας.

4.1

Για την ενθάρρυνση της προόδου της κοινωνίας των πολιτών προς την κατεύθυνση περισσότερου διαλόγου και διαβούλευσης, η ΕΟΚΕ συνιστά τη δημιουργία ΜΟΚΠΕ στα πρότυπα όσων συνέβησαν στις άλλες χώρες της περιοχής. Η μελέτη των διαφορετικών ευρωπαϊκών εμπειριών θα επιτρέψει τη χάραξη πορείας προσαρμοσμένης στη Μολδαβία.

4.2

Η ΜΟΚΠΕ θα αποτελέσει απάντηση στην ανάγκη διάρθρωσης της κοινωνίας των πολιτών και θα ενισχύσει την επιρροή και τη σημασία της. Η σημερινή πληθώρα δομών ad hoc δημιουργεί ελαστικό και πειραματικό πλαίσιο, ωστόσο η μακροβιότητά τους είναι αμφίβολη και η λειτουργία τους εύθραυστη. Η συμπαράθεση των θέσεων των κοινωνικών εταίρων και των συλλογικών κινημάτων ή των ΜΚΟ υπονομεύει την βαρύτητά τους στον δημόσιο διάλογο.

4.3

Η ΜΟΚΠΕ θα παράσχει ενδιαφέρουσα συμβολή στην επίτευξη κοινωνικής συναίνεσης, επιτρέποντας τον συνυπολογισμό των διαφόρων ενδιαφερόντων στο αναπτυξιακό πρότυπο. Το από κοινού έργο που θα βασίζεται στον διάλογο θα πρέπει να οικοδομηθεί γύρω από τους τρεις πυλώνες της αειφορίας. Πρόκειται επίσης για σημαντικό βήμα προς μια βιώσιμη στρατηγική επανένταξης της Υπερδνειστερίας.

4.4

Η ΜΟΚΠΕ επιτρέπει τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας των αναλύσεων, προφυλάσσοντάς τες από συντεχνιακές διαμάχες και από τις πηγές χρηματοδότησης και επιτρέποντας παράλληλα την αντιπαράθεση διαφορετικών απόψεων. Επίσης θα είναι σκόπιμο να ασχοληθεί με ζητήματα καταπολέμησης των διακρίσεων βάσει φύλου, προέλευσης ή θρησκείας.

4.5

Η ΜΟΚΠΕ θα αποτελεί απάντηση στην ανάγκη αξιολόγησης των δημόσιων πολιτικών που συνδέοναι με τη μεταφορά του κοινοτικού κεκτημένου. Το όργανο αυτό θα μπορούσε να φιλοξενήσει την επιτροπή παρακολούθησης της εμπορικής συμφωνίας σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή.

4.10.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 299/39

4.10.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 299/45

3.2.1

Αντιστροφή της «πυραμίδας της παραγωγής» με έμφαση στους διακρατικούς συνεταιρισμούς, η κρίσιμη μάζα των οποίων εγγυάται την απαραίτητη κλίμακα και έκταση. Με αφετηρία τον μεμονωμένο ή τον οικογενειακό παραγωγό, πρέπει να προωθηθεί η δημιουργία ενώσεων ή συνεταιρισμών της βάσης —που είναι ο κινητήριος μοχλός της αγροτικής οικονομίας— και η ενσωμάτωσή τους σε μεγαλύτερες δομές —περιφερειακά δίκτυα και ανταγωνιστικούς πόλους— οι οποίες φέρνουν τους παραγωγούς πιο κοντά στα τμήματα των διαύλων εμπορίας που έχουν μεγαλύτερη συνολική αξία. Αυτή η συνεταιριστική διάρθρωση θα επιτρέψει τη μεγιστοποίηση των αποδόσεων και την ικανοποίηση της ποικιλομορφίας της ζήτησης, συντομεύοντας τις εμπορικές διαδρομές μεταξύ των κόμβων παραγωγής και κατανάλωσης (8). Η ολοκλήρωση μεταξύ των συνεταιρισμών (9) διασφαλίζει επίσης μεγαλύτερη ιχνηλασιμότητα καθ’όλη τη διαδικασία, τόσο στο πεδίο της ποιότητας όσο και σε εκείνο της διαμόρφωσης των τιμών, γεγονός που με τη σειρά του επιφέρει βελτιστοποίηση των πόρων και μεγαλύτερη αποδοτικότητα.

3.2.2

Κοινωνικές επιστροφές του συνεταιρισμού. Τα κέρδη που παράγει το δίκτυο των συνεταιρισμών επιστρέφουν στους ίδιους τους συνεταιρισμούς που συμμετέχουν, γεγονός που αυξάνει τις δυνατότητές τους να ενισχύσουν τη θέση τους στην αγορά, για καλύτερες ευκαιρίες απασχόλησης και καθολικότερη πρόσβαση στους βασικούς πόρους, υπό ευνοϊκότερες συνθήκες για τους παραγωγούς και τους καταναλωτές, γεγονός που ευνοεί τις συνέργειες στο νέο πλαίσιο εμπορικών σχέσεων.

3.2.3

Συγκέντρωση της ζήτησης  (10). Μέσω των συνεταιρισμών των καταναλωτών, πέρα από την προώθηση δικτύων των καταναλωτών που συγκεντρώνουν τη ζήτηση των πολιτών, επιδιώκεται και η διευκόλυνση της πρόσβασης στα προϊόντα με πιο ευνοϊκούς όρους τιμής και ποιότητας. Η άμεση επικοινωνία με τους παραγωγούς αρχίζει από τις τοπικές αγορές και τη γειτονιά και σταδιακά κατευθύνεται προς την τελειοποίηση των ηλεκτρονικών εμπορικών συνδιαλλαγών στο Διαδίκτυο. Αυτή η προσέγγιση συμπίπτει με τους στόχους που έχουν εκφραστεί από τις κυριότερες αγροτικές οργανώσεις και τους συνεταιρισμούς γεωργικών προϊόντων διατροφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης: «Στόχος είναι η προώθηση/στήριξη των πρωτοβουλιών των αγροτών σχετικά με την απευθείας πώληση των προϊόντων τους στους τελικούς καταναλωτές (για παράδειγμα απευθείας πωλήσεις επιτόπου, μέσω αγροτικών συνεταιρισμών· στις τοπικές αγορές, μέσω συλλογικών πλατφορμών ή επιχειρήσεων που ελέγχονται από τους παραγωγούς)» (11).

3.2.4

Κυκλικό  (12) μοντέλο αγοράς με συντόμευση των εμπορικών διαδρομών. Προκειμένου να αντισταθμιστεί το υπερβολικό βάρος των φορέων που δεν προσθέτουν αξία στην αλυσίδα εμπορικής διάθεσης των γεωργικών προϊόντων διατροφής, πρέπει να προαχθεί η επιλογή διαύλων εμπορίας που φέρνουν όσο το δυνατόν κοντύτερα τις μονάδες παραγωγής και κατανάλωσης, με τις οποίες νοούνται οι πρωτογενείς παραγωγοί και οι τελικοί καταναλωτές αντίστοιχα (13). Έτσι διευκολύνεται η εμφάνιση «βρόχων αγοράς» που καθιστούν δυνατή την κατάλληλη προσαρμογή των μέσων και του κόστους στις ανάγκες του πληθυσμού και στους παραγωγικούς πόρους, αποτρέποντας πλεονάσματα ή ελλείμματα, τα οποία θα μπορούσαν επιπλέον να προκαλέσουν τεχνητές διακυμάνσεις των τιμών. Όλα τα ανωτέρω στοιχεία θα οδηγήσουν σε μια πιο δίκαιη, διαφανή και ισορροπημένη λειτουργία της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων, η οποία θα συμβάλει στην εξάλειψη διάφορων καταχρηστικών και αθέμιτων πρακτικών που θέτουν σε κίνδυνο τον θεμιτό ανταγωνισμό.

3.2.5

Νέες τεχνολογίες  (14). Η τεχνολογική καινοτομία αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο στον οποίο θα οικοδομηθεί μια πιο συνεταιριστική αγορά, τόσο με την έννοια της καινοτόμου εξέλιξης των τεχνικών παραγωγής των γεωργικών προϊόντων διατροφής όσο και από την πλευρά του αναγκαίου σχεδιασμού της εφοδιαστικής για να βελτιστοποιηθεί η αποδοτικότητα των διαδικασιών επικοινωνίας κατά την υλοποίηση έξυπνων δικτύων παραγωγής, διανομής και κατανάλωσης (ως μορφών οργάνωσης που διαθέτουν υψηλό επίπεδο αυτοοργάνωσης και εξελικτικής ευελιξίας και έχουν την ικανότητα να μαθαίνουν νέες συμπεριφορές για την επίτευξη των στόχων τους). Η μεταδοτικότητα, η διαλειτουργικότητα και η αμοιβαία συνδεσιμότητα των εν λόγω δικτύων σε ένα ψηφιοποιημένο περιβάλλον θα επιτρέψει την αντικατάσταση των περιττών μεσολαβητών. Κατά συνέπεια, οι νέες τεχνολογίες θα πρέπει να είναι τα εργαλεία με τα οποία θα διαμορφωθεί μια διαδικασία που θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη συλλογική αποδοτικότητα, μέσω της εφαρμογής της καινοτομίας στις αλυσίδες εμπορικής διάθεσης των τροφίμων και στην αξία της επεξεργασίας τους.

3.3.1

Θέσπιση μέτρων στο πλαίσιο των κοινοτικών πολιτικών. Πρέπει να προωθηθούν, μέσω της μεταρρύθμισης του νομικού πλαισίου και μιας κατάλληλης πολιτικής κινήτρων, μέτρα στήριξης της σύστασης συνεταιρισμών μέσω αναπτυξιακών οργανισμών, χρηματοδοτικών πιστώσεων κλπ., μέτρα ολοκλήρωσης και διεθνοποίησης των συνεταιρισμών, μέτρα κοινωνικής συνοχής και καινοτομίας και μέτρα ενίσχυσης των εταιρικών σχέσεων μεταξύ δημόσιων αρχών και μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, συνεταιρισμών, ενώσεων καταναλωτών και άλλων ομάδων.

3.3.2

Ανάθεση δημόσιων συμβάσεων σε συνεταιρισμούς  (15). Η πρόοδος που έχει συντελεστεί τα τελευταία χρόνια στο πλαίσιο των «πράσινων» δημόσιων συμβάσεων και, πιο πρόσφατα, στην εισαγωγή κριτηρίων δεοντολογίας στις διαδικασίες ανάθεσης των δημόσιων συμβάσεων από τις δημόσιες αρχές έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην κοινωνική και οικονομική προβολή των δράσεων βιωσιμότητας και συνεργασίας. Ο παραδειγματισμός που χαρακτηρίζει τις δημόσιες συμβάσεις, καθώς και ο μεγάλος όγκος αγορών που συνεπάγονται, αποτελούν αναμφίβολα ένα απαράμιλλο μέσο προώθησης των επιδιωκόμενων στόχων. Η ενίσχυση της κυκλοφορίας των ροών της αγοράς μεταξύ των δημόσιων διοικήσεων και των δικτύων συνεταιρισμών μπορεί να διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση ενός νέου μοντέλου βιώσιμης παραγωγής και κατανάλωσης.

3.3.3

Σήματα ποιότητας  (16). Τα σήματα ποιότητας είναι έμμεσα εργαλεία προώθησης που πιστοποιούν την προέλευση, τα χαρακτηριστικά και τις μεθόδους παραγωγής των εμπορικών προϊόντων· σε αυτή την περίπτωση ξεχωρίζει η προστιθέμενη αξία του κοινωνικού στοιχείου που συνοδεύει την συνεταιριστική παραγωγή («σήμα συνεταιρισμού»). Το γόητρο αυτού του σήματος προσφέρει φήμη και επιτρέπει στους αγροτικούς συνεταιρισμούς να μεταστρέψουν τον προσανατολισμό τους από την παραγωγή στην αγορά.

3.3.4

Διαφάνεια και ενημέρωση των καταναλωτών  (17). Η διαφάνεια, ιδίως όσον αφορά την ποιότητα και την ιχνηλασιμότητα, σε συνδυασμό με εκστρατείες ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης των πολιτών σχετικά με τη λήψη αποφάσεων αγοράς στο πλαίσιο μιας συνεταιριστικής αγοράς, αποτελεί εξισορροπητικό παράγοντα στην αξιακή αλυσίδα, που οδηγεί σε μεγαλύτερη ενημερωτική συμμετρία και σε συντονισμένη δράση μεταξύ της παραγωγής και της κατανάλωσης (στοιχεία απαραίτητα για την αποδοτικότητα ενός μοντέλου που βασίζεται στη βιωσιμότητα), καθώς συνδέει χρονικά και χωρικά την προσφορά και τη ζήτηση, με ολοκλήρωση των αντίστοιχων διαδικασιών εμπορίας. Επίσης, πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στη συνένωση των καταναλωτών, καθώς και στη χάραξη των οδών που οδηγούν στη συγκέντρωση της τελικής ζήτησης των γεωργικών προϊόντων διατροφής.

3.3.5

Εκπαίδευση και κατάρτιση στην κοινωνική επιχειρηματικότητα και το συνεταιριστικό μοντέλο  (18). Παρότι πρόκειται για ένα σαφώς προληπτικό εργαλείο, τα αποτελέσματα του οποίου δεν παρατηρούνται άμεσα, είναι ωστόσο θεμελιώδες για την εδραίωση των αλλαγών που συντελούνται στην αγορά. Η γνώση και η αφομοίωση των αρχών του συνεταιρισμού στα εκπαιδευτικά ιδρύματα, όχι μόνο δημιουργεί από νωρίς θετική στάση έναντι του συνεταιριστικού μοντέλου και της συνεργασίας ως πηγής εμπιστοσύνης, αλλά διαδίδει την πρακτική εφαρμογή τους και στους γονείς, καθώς τα παιδιά τους ωθούν προς καταναλωτικά πρότυποα που συνάδουν με τις ενέργειες που τους προτείνουν. Πρωταρχική σημασία εδώ έχει η προώθηση του επιχειρηματικού πνεύματος μεταξύ των νέων και η παροχή ώθησης και κινήτρων για τη σύσταση και την εδραίωση συνεταιρισμών, στην παραγωγική, εμπορική ή καταναλωτική φάση. Σε όλα αυτά θα συμβάλουν, αναμφίβολα, η γνώση, η ανταλλαγή και η διάδοση των ορθών πρακτικών των συνεταιρισμών.

3.3.6

Διαφοροποιημένη φορολογική μεταχείριση  (19). Απαιτείται μια πιο δίκαιη φορολόγηση, που να προσανατολίζει την κατανάλωση προς μια αποδοτική χρήση των πόρων (20), όπου θα συνεκτιμώνται καλύτερα οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις κάθε προϊόντος και η κοινωνική προστιθέμενη αξία του βάσει του συνεταιριστικού μοντέλου. Με αφετηρία ένα συγκεκριμένο φορολογικό πλαίσιο, τα φορολογικά κίνητρα και οι ενισχύσεις αποζημίωσης είναι μερικά από τα πιο άμεσα εργαλεία με τις μεγαλύτερες δυνατότητες επίτευξης των προβλεπόμενων στόχων. Όπως δείχνει η πείρα του παρελθόντος σε διάφορα κράτη μέλη, η υιοθέτηση διαφοροποιημένης φορολογικής μεταχείρισης προωθεί την οικονομική αυτονομία και ανεξαρτησία, αλλά, όπως και για άλλες πρωτοβουλίες που είχαν προταθεί στο παρελθόν, απαιτείται εκ των προτέρων ανάλυση των επιπτώσεών της.

3.3.7

Τεχνολογική εφαρμογή. Η τεχνολογική πρόοδος και η καθολική πρόσβασή της αποτελούν την καλύτερη ώθηση για την επίτευξη των επιδιωκόμενων στόχων. Εδώ αξίζει να αναφερθούν οι ακόλουθες πρωτοβουλίες: η έρευνα και η καινοτομία και η εφαρμογή τους στην παραγωγή γεωργικών προϊόντων διατροφής, η δημιουργία νέων χώρων και διαύλων εμπορικής διάθεσης και, τέλος, η αναπτυσσόμενη πιστοποίηση της ποιότητας, με χορήγηση πρόσθετων μονάδων ανάλογα με τη διατροφική αξία, τις εγγυήσεις εφοδιασμού και άλλα δημόσια οφέλη και αφαίρεση μονάδων, μεταξύ άλλων, για το αρνητικό εξωτερικό κοινωνικό και περιβαλλοντικό κόστος, ούτως ώστε να μπορούν να συνυπολογίζονται κριτήρια όπως η υγιεινή και η ασφάλεια των τροφίμων ή το οικολογικό και το κοινωνικό αποτύπωμα και να αξιολογούνται από τους καταναλωτές μαζί με την τιμή και το κόστος παραγωγής και εμπορίας. Για την εφαρμογή αυτού του εργαλείου πιστοποίησης θα χρειαστεί η συμβολή στοιχείων όπως τα έξυπνα τηλέφωνα, ειδικές εφαρμογές πληροφορικής και τα κοινωνικά δίκτυα.

3.4.1

Οικονομικός: σταθερή και ασφαλής πρόσβαση των προϊόντων των αγροτών στις αγορές, βιώσιμη χρηματοδότηση, κοινωνικά υπεύθυνες επενδύσεις, δυναμισμός της αγοράς, προάσπιση του ανταγωνισμού, προστασία των δικαιωμάτων και των συμφερόντων των καταναλωτών κλπ.

3.4.2

Κοινωνικός: χωροταξία, αγροτική ανάπτυξη και ενσωμάτωση, πολιτιστική κληρονομιά και τοπική και περιφερειακή ταυτότητα, επισιτιστική κυριαρχία και ασφάλεια, απουσία υπερπαραγωγής, προσβασιμότητα των τροφίμων, κοινωνική ιχνηλασιμότητα των προϊόντων, μη μετεγκατάσταση επιχειρήσεων, εγγύηση αξιοπρεπών αποδοχών και βελτίωση των συνθηκών εργασίας, κοινωνική ευθύνη και υπεύθυνη κατανάλωση, κοινοτική υγεία και υγιεινοί τρόποι ζωής, άμεση συμμετοχή των πολιτών στη λήψη αποφάσεων των οργάνων που τους εκπροσωπούν κλπ.

3.4.3

Περιβαλλοντικός: εξοικονόμηση ενέργειας, προστασία των οικοσυστημάτων, οικολογικό αποτύπωμα, αγροοικολογία και μόνιμη καλλιέργεια (permaculture), ορθολογική και υπεύθυνη χρήση των πρώτων υλών και των φυσικών πόρων, κύκλος ζωής των γεωργικών προϊόντων διατροφής, δημιουργία πράσινης απασχόλησης ως στρατηγική διάδοσης της αγοράς κλπ.

4.10.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 299/49

—

υποστηρίζει ότι πρέπει να υπάρχει ένα τυποποιημένο ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο για ολόκληρο τον αεροπορικό τομέα, το οποίο να αποτρέπει τις ανεξέλεγκτες πρακτικές χορήγησης επιδοτήσεων και να διασφαλίζει ίσους όρους ανταγωνισμού για όλους τους συμμετέχοντες στην αγορά και σε τοπικό επίπεδο,

—

συμφωνεί, ότι κατά γενική αρχή, οι ιδιωτικές επενδύσεις δεν μπορούν να θεωρούνται ως κρατικές ενισχύσεις. Ταυτόχρονα, ένας δημόσιος φορέας μπορεί να ενεργήσει ως ιδιώτης επενδυτής αν η επένδυση είναι εμπορικά βιώσιμη,

—

συνιστά να είναι δυνατή η χορήγηση κρατικών ενισχύσεων για επενδύσεις σε υποδομές αερολιμένων και ενισχύσεων εκκίνησης σε αεροπορικές εταιρείες μόνο σε αυστηρά καθορισμένες περιπτώσεις, και να περιορίζονται ανάλογα με την χρονική περίοδο και την ένταση,

—

υποστηρίζει ότι πρέπει να είναι απολύτως γνωστές οι ενισχύσεις που διατίθενται στα αεροδρόμια και τους μεταφορείς και οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες μπορούν να καταβληθούν,

—

ζητά την περαιτέρω τόνωση του κοινωνικού διαλόγου και την αποφυγή του κοινωνικού ντάμπινγκ στον τομέα,

—

υπογραμμίζει την σημασία της ορθής εφαρμογής των κατευθυντήριων γραμμών των οποίων η τήρηση έχει ύψιστη σημασία,

—

ζητά τη χάραξη μακροπρόθεσμης πολιτικής όσον αφορά την ανάπτυξη των περιφερειακών αεροδρομίων. Η επιτυχής εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για τις αεροπορικές μεταφορές μπορεί να εξασφαλιστεί μόνον εφόσον υπάρξει συμφωνία για σαφείς πολιτικές προτεραιότητας όσον αφορά την ανάπτυξη των περιφερειακών αεροδρομίων.

—

απλούστευση και μεγαλύτερη διαφάνεια των κατευθυντήριων γραμμών,

—

υποστήριξη για την καλύτερη εφαρμογή των κανόνων που διέπουν τη χορήγηση κρατικών ενισχύσεων στις αεροπορικές εταιρείες και στα αεροδρόμια,

—

νέα κατηγορία κανόνων για να αποφευχθεί η στρέβλωση του ανταγωνισμού μεταξύ των αερολιμένων που βρίσκονται στην ίδια ζώνη προσέλκυσης.

—

μεγαλύτερη σαφήνεια και προβλεψιμότητα σχετικά με τους κανόνες για τις επενδυτικές ενισχύσεις (σαφείς ορισμοί των χρηματοπιστωτικών παραμέτρων).

—

δεν πρέπει να υπάρχει στρέβλωση του ανταγωνισμού,

—

θα πρέπει να βελτιωθεί η ανάπτυξη και η προσβασιμότητα των περιφερειών μέσω της ενίσχυσης των περιφερειακών αεροπορικών μεταφορών,

—

πρέπει να αποφεύγεται ο διπλασιασμός των μη κερδοφόρων αεροδρομίων,

—

πρέπει να αποφεύγεται η δημιουργία και διατήρηση πλεονάζουσας παραγωγικής ικανότητας.

4.10.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 299/54

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ), θα ήθελε να επισημάνει κατά πρώτον ότι η επιχείρηση αποτελεί, εξ ορισμού, τον βασικό παράγοντα των στρατηγικών προσαρμογής των μονάδων που λειτουργούν στις αγορές, και ως εκ τούτου η επιχείρηση βρίσκεται στο επίκεντρο των διαδικασιών αναδιάρθρωσης.

1.2

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία του ρόλου που έχει διαδραματίσει και συνεχίζει να διαδραματίζει η Συμβουλευτική Επιτροπή Βιομηχανικών Μεταλλαγών (CCMI) σε θέματα βιομηχανικών αναδιαρθρώσεων, ως βήμα εποικοδομητικού διαλόγου και ανάπτυξης ιδεών και προτάσεων προς την Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

1.3

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι η αλλαγή, σε γενικές γραμμές, είναι μια πολύπλοκη διαδικασία. Η πρόβλεψη της αλλαγής σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι θα είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τις νέες προκλήσεις, ελαχιστοποιώντας τον κοινωνικό αντίκτυπο της αλλαγής, μεγιστοποιώντας τις ευκαιρίες για επιτυχία, δημιουργώντας ένα κλίμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης και ενθαρρύνοντας, με αποφασιστικότητα, τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών.

1.4

Οι εργαζόμενοι και οι επιχειρήσεις της ΕΕ βρίσκονται αντιμέτωποι με:

1.5

Η ΕΟΚΕ θεωρεί συνεπώς επίκαιρη και ενδεδειγμένη την παρουσίαση της Πράσινης Βίβλου, και ελπίζει ότι η έναρξη παρόμοιων προβληματισμών και συζητήσεων θα συνοδευτεί από στοιχεία συγκεκριμένης και αποτελεσματικής δράσης, καθώς και από ολοκληρωμένη προσέγγιση σε όλα τα επίπεδα της παραγωγής, της κατανάλωσης και των υπηρεσιών. Αυτό απαιτεί να υπάρχει αλληλεπίδραση και ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των διαφόρων επιπέδων της αλυσίδας παραγωγής και διανομής η οποία θα συνοδεύεται από την ανταλλαγή ορθών πρακτικών στον τομέα αυτό και από χρονοδιάγραμμα με ακριβείς προθεσμίες για την εφαρμογή των προτύπων, των κατευθυντήριων γραμμών και των πλαισίων αναφοράς, που έχουν δημιουργηθεί με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα και τις κοινές αξίες.

1.6

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ουσιώδη, στις διαδικασίες πρόβλεψης και αναδιάρθρωσης, την αξιοποίηση του ρόλου των κοινωνικών εταίρων, της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, των καταναλωτών, σε ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο επιχείρησης, και τη συμμετοχή των τοπικών αρμόδιων φορέων και των δικτύων γνώσεων και δεξιοτήτων.

1.7

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι ο κοινωνικός διάλογος, η διαπραγμάτευση και η συμμετοχή, όχι μόνο αποτελούν θεμελιώδεις αξίες του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου, αλλά και εργαλεία που στηρίζουν με επιτυχία και προωθούν την κοινωνική συνοχή, την ποιοτική απασχόληση, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την ενίσχυση της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών οικονομιών.

1.8

Οι διαρθρωτικές πολιτικές και οι πολιτικές συνοχής της ΕΕ καθώς και οι πολιτικές καινοτομίας και έρευνας θα πρέπει, σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, να προσανατολίζονται στην ενεργητική υποστήριξη μηχανισμών πρόβλεψης και παρακολούθησης των αναδιαρθρώσεων, ώστε να μετατραπούν σε συστήματα επωφελή για τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις.

1.9

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη τη μεγαλύτερη συμμετοχή των οικονομικών και κοινωνικών φορέων στα όργανα παρακολούθησης των διαρθρωτικών ταμείων προκειμένου να εξασφαλιστεί η επιτυχία της ευρωπαϊκής διαρθρωτικής πολιτικής.

1.10

Η ΕΟΚΕ συνιστά τα μέτρα της διαρθρωτικής πολιτικής να είναι στενά συνδεδεμένα και να συντονίζονται με τα μέτρα στήριξης της έρευνας και της καινοτομίας, και να συμβάλουν με επενδύσεις και βιομηχανικές πολιτικές στη μετάβαση προς μια ευρωπαϊκή οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

1.11

Τα προγράμματα της ΕΕ για την εκπαίδευση, την επαγγελματική κατάρτιση και τη διά βίου μάθηση θα πρέπει, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, να αποτελούν πρόσφορα εργαλεία των δημόσιων αρχών και των επιχειρήσεων, προκειμένου να προβλέπουν την αλλαγή, παράλληλα με την συνεχή προσπάθεια των οικονομικών φορέων, ιδίως των ΜΜΕ και των εργαζομένων.

1.12

Η ΕΟΚΕ συνιστά, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, να υπάρχει στενότερος συντονισμός των πολιτικών και των υπηρεσιών της Επιτροπής, των οργανισμών και των πολυάριθμων παρατηρητών, προκειμένου να υποστηριχθούν με ενιαίο και συνεκτικό τρόπο οι επιλογές των υπό αναδιάρθρωση επιχειρήσεων. Ειδικότερα, οι ΜΜΕ και οι πολύ μικρές επιχειρήσεις που έχουν προφανείς δυσκολίες στην πρόβλεψη των αναδιαρθρώσεων, πρέπει να επωφελούνται κατάλληλων μηχανισμών υποστήριξης και καθοδήγησης.

1.13

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι οι κρατικές ενισχύσεις, που προβλέπονται για τη στήριξη της απασχόλησης σε επιχειρήσεις που πλήττονται από τα προβλήματα που συνδέονται με την παγκοσμιοποίηση, πρέπει να χορηγούνται υπό όρους που να διασφαλίζουν τον ελεύθερο και θεμιτό ανταγωνισμό.

1.14

Η ΕΟΚΕ ζητά, τέλος, να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή πολιτική που στηρίζει την ανάπτυξη συμμετοχικών διαδικασιών πρόβλεψης (foresight), σε εδαφικό και τομεακό επίπεδο, προκειμένου να πραγματοποιηθεί ένα κοινό όραμα χάρη σε μεγαλύτερη αξιοποίηση του εδάφους και να δημιουργηθούν περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας σε υγιείς και ανταγωνιστικές επιχειρήσεις.

1.15

Δεδομένων των δημογραφικών εξελίξεων στην Ευρώπη, η ΕΟΚΕ θεωρεί ιδιαίτερα σημαντική μια ενεργό πολιτική για τη γήρανση και την αποκαλούμενη «πολιά οικονομία», με την προσαρμογή της παραγωγής και των υπηρεσιών σε αυτές τις νέες ευκαιρίες.

2.1

Η ευρωπαϊκή οικονομία θα απαιτήσει πολύ χρόνο για να ανακάμψει και να εξέλθει από τη πλέον βαθειά ύφεση των τελευταίων δεκαετιών που έχει πλήξει την Ευρώπη. Η κρίση ασκεί στα δημόσια οικονομικά και στις εθνικές κυβερνήσεις έντονες πιέσεις και προκαλεί στην πραγματική οικονομία ορθολογική οργάνωση, αναδιαρθρώσεις και εκποιήσεις επιχειρήσεων με δραματικές συνέπειες στην ανεργία.

2.2

Οι αναδιαρθρώσεις πραγματοποιούνται μέσω πολύπλοκων διαδικασιών που παρουσιάζονται με πολυδιάστατες μορφές και συνεπάγονται αλλαγές στις στρατηγικές των επιχειρήσεων όσον αφορά την οργάνωση, το σχήμα, το μέγεθος και τις επιχειρηματικές δραστηριότητες.

2.2.1

Ειδικά σε τομεακό επίπεδο πρέπει να τεθούν πολλαπλοί οικονομικοί και λειτουργικοί στόχοι σε σχέση με την κατάσταση των παγκόσμιων αγορών και των τομέων στους οποίους δραστηριοποιείται η επιχείρηση.

2.3

Η διαδικασία αυτή θα πρέπει να υλοποιηθεί – λαμβανομένων υπόψη των συμφερόντων και των συμπεριφορών των καταναλωτών – με την πρόβλεψη δυνατοτήτων απασχόλησης σε νέους τομείς δίδοντας ιδιαίτερη έμφαση στις ΜΜΕ, οι οποίες πλήττονται περισσότερο από τη σημερινή κρίση.

2.4

Η πρόβλεψη της αλλαγής σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι πρέπει να είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τις μελλοντικές εξελίξεις, αλλά και να προβλέψουν την αναγκαία αναδιάρθρωση για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, με την ελαχιστοποίηση του κοινωνικού αντικτύπου της αλλαγής, με την εξασφάλιση σταθερότητας και μείωσης του κόστους, με την προστασία του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης: οι ευρωπαϊκές τεχνολογικές πλατφόρμες και οι μελέτες που πραγματοποίησαν, μπορούν να δώσουν συγκεκριμένες προοπτικές τόσο για τους εργαζομένους όσο και για την επιχείρηση.

2.5

Κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών, σημειώθηκε επιτάχυνση των φαινομένων επανατοποθέτησης της αγοράς, μετεγκαταστάσεων, αναδιαρθρώσεων και / ή διακοπής λειτουργίας παραγωγικών μονάδων, συγχωνεύσεων, εξαγορών, και / ή εξωτερικής ανάθεσης δραστηριοτήτων· ωστόσο τα τελευταία τέσσερα χρόνια, κατέστη ολοένα και περισσότερο επιτακτική, στην Ευρώπη, η ανάγκη ενίσχυσης της ικανότητας πρόβλεψης αυτών των διαδικασιών, σε σχέση με την ταχύτητα των αλλαγών και τον επείγοντα χαρακτήρα της αναδιάρθρωσης, που κατέστη αναγκαία λόγω της επιδείνωσης της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης των αγορών. Ακόμα και η έκρηξη φαινομένων, όπως η αύξηση των πωλήσεων μέσω του Διαδικτύου και των διασυνοριακών πωλήσεων επηρεάζουν τις αγορές των διαφόρων χωρών.

2.6

Η χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση όχι μόνο επιτάχυνε τις διαδικασίες αναδιάρθρωσης, σε διάφορα επίπεδα, αλλά οδήγησε επίσης στη λήψη μέτρων λιτότητας και στη μείωση των δημοσίων δαπανών, με αποτέλεσμα την απώλεια σημαντικού αριθμού θέσεων εργασίας στον δημόσιο τομέα· εξάλλου υπονόμευσε, σε πολλές χώρες, τις διάφορες δικλείδες ασφαλείας για τις τοπικές κοινότητες, τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις.

2.7

Στόχος της Επιτροπής, όσον αφορά την αναδιάρθρωση, είναι να συμβάλει στην ενίσχυση και στην προώθηση του πνεύματος της πρόβλεψης και της καινοτομίας σύμφωνα με τον τρόπο που υλοποιείται η ίδια η αναδιάρθρωση: η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει την ευθύνη από κοινού με τα κράτη μέλη για την επίτευξη των στόχων του άρθρου 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (άρθρο 145 ΣλΕΕ).

2.8

Ήδη στην ανακοίνωσή της, του 2005, για την αναδιάρθρωση και την απασχόληση, η Επιτροπή είχε αναγνωρίσει τα προβλήματα που συνδέονται με το κοινωνικό κόστος της αναδιάρθρωσης, όχι μόνο για τους ίδιους τους εργαζόμενους, οι οποίοι βιώνουν μια ολοένα και μεγαλύτερη αβεβαιότητα για τις συνθήκες εργασίας τους, αλλά και για διάφορους τομείς της οικονομίας.

2.9

Εάν η αναδιάρθρωση είναι ουσιαστικά αντικείμενο ρυθμίσεων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, η Ένωση έχει μεγάλη ευθύνη για τη διαχείριση, τον έλεγχο, την επιτάχυνση της αναδιάρθρωσης, δεδομένου ότι υποχρεούται να διασφαλίσει τόσο την εύρυθμη λειτουργία του σχετικού ενωσιακού κανονιστικού πλαισίου, όσο και την ενημέρωση και τη διαβούλευση καθώς και την προστασία των εργαζομένων (1) - και να διαδραματίσει ενεργό ρόλο, στη βάση κυρίως της στρατηγικής Ευρώπη 2020 και των υποχρεώσεων που ορίζει η Συνθήκη.

2.10

Εάν η ΕΕ θέλει να ανταποκριθεί με επιτυχία στις προκλήσεις που θέτει η χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση, η παγκοσμιοποίηση, η κλιματική αλλαγή, οι δημογραφικές τάσεις και οι αυξανόμενες ανισότητες που προκύπτουν από το κοινωνικό κόστος των προγραμμάτων λιτότητας, πρέπει να αναπτύξει και να προωθήσει δυναμικές στρατηγικές όσον αφορά την πρόβλεψη και τη διαχείριση των αναδιαρθρώσεων, με βάση ένα κοινό πλαίσιο αξιών και πρακτικών που να συνάδουν με τους μεγάλους κοινωνικούς και οικονομικούς στόχους της Συνθήκης.

2.11

Στο πλαίσιο των «Ολοκληρωμένων Κατευθυντήριων Γραμμών» για την Ευρώπη 2020 (οι οποίες εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο στις 22/4/2010), η Ένωση και τα κράτη μέλη πρέπει να εφαρμόσουν μεταρρυθμίσεις που να στοχεύουν στην «έξυπνη ανάπτυξη» η οποία στηρίζεται στη γνώση και την καινοτομία, με επίκεντρο τις ανάγκες και τις συμπεριφορές των καταναλωτών, για:

2.12

Η υποστήριξη της αναδιάρθρωσης των επιχειρήσεων και των τομέων πραγματοποιείται μέσω των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης (βλ. Ευρωπαϊκό Εποπτικό Όργανο Αναδιαρθρώσεων - ERM) των επιχειρήσεων, ως προϋπόθεση για τον αποτελεσματικό σχεδιασμό των διαδικασιών αναδιάρθρωσης, που είναι κοινές για όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς, ώστε να καταστεί δυνατή η κατάλληλη εκ νέου ειδίκευση των εργαζομένων, αλλά και να εξασφαλιστεί η ανάπτυξη των τομεακών και διατομεακών δικτύων, τα οποία να είναι σε θέση να διαχειριστούν την αλλαγή με ολοκληρωμένο τρόπο, με τη βοήθεια των επαγγελματικών κατευθυντήριων γραμμών, οι οποίες να εξασφαλίζουν υψηλά επίπεδα απασχολησιμότητας.

2.13

Η Επιτροπή, στις 18 Απριλίου 2012, παρουσίασε στο Στρασβούργο τη νέα δέσμη μέτρων για την απασχόληση - επί της οποίας θα αποφανθεί σχετικά η ΕΟΚΕ – στην οποία ζητεί από τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τις εθνικές πολιτικές απασχόλησης και εκφράζει τη βούληση να ενταθεί ο συντονισμός και η παρακολούθηση των πολιτικών απασχόλησης.

3.1

Η Επιτροπή έχει ξεκινήσει μια δημόσια διαβούλευση σχετικά με την αναδιάρθρωση των επιχειρήσεων και την πρόβλεψη της αλλαγής, με στόχο «την ενημέρωση των θετικών βημάτων που έχουν υλοποιηθεί στον τομέα αυτό».

3.2

Στην Πράσινη Βίβλο διατυπώνονται διάφορα ερωτήματα για τα διδάγματα από την κρίση όσον αφορά τις πιθανές οικονομικές και βιομηχανικές προσαρμογές, την ικανότητα προσαρμογής των επιχειρήσεων και των εργαζομένων, τον ρόλο των περιφερειακών και τοπικών διοικήσεων, τον ρόλο της επαγγελματικής κατάρτισης στη διαχείριση των ανθρώπινων πόρων και στο διάλογο μεταξύ των οικονομικών και κοινωνικών φορέων.

4.1

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, η Πράσινη Βίβλος (ΠΒ) πρέπει να θεωρηθεί συνέχεια της ανακοίνωσης του 2005 για τις αναδιαρθρώσεις και την απασχόληση, η οποία αποσκοπούσε στη διευκρίνιση του ρόλου της ΕΕ στην πρόβλεψη και πλαισίωση των αναδιαρθρώσεων για την ανάπτυξη της απασχόλησης.

4.2

Η ανακοίνωση του 2005 συνέβαλε, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, στην θετική εξέλιξη των διαφόρων δραστηριοτήτων σε επίπεδο ΕΕ για την προώθηση μιας ευρωπαϊκής προσέγγισης για την πρόβλεψη και την αναδιάρθρωση, όπως είναι τα πολυάριθμα υψηλού επιπέδου θεματικά συνέδρια και τα σεμινάρια εμπειρογνωμόνων (Φόρουμ «Αναδιαρθρώσεις»), οι πρωτοβουλίες του ΕΚΤ, οι διάφορες συγκριτικές μελέτες, η ανάπτυξη «εργαλειοθηκών» και οι κατευθυντήριες γραμμές των οποίων απτό παράδειγμα αποτελεί το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής «Αναδιάρθρωση στην Ευρώπη 2011» που συνοδεύει την Πράσινη Βίβλο.

4.3

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει με ανησυχία ότι η προσέγγιση της Πράσινης Βίβλου δεν περιέχει προτάσεις για δράσεις, που να περιλαμβάνονται σε ένα πρόγραμμα με συγκεκριμένες και κοντινές προθεσμίες, σε απάντηση προς τη σοβαρότητα της κρίσης, αλλά ανοίγει μια σειρά θεμάτων χωρίς να προσδιορίζει χρόνο και όρους εφαρμογής. Αντίθετα, αποδεικνύονται πιο αποφασιστικά τα μέτρα που προβλέπονται σε άλλα μέσα, όπως η δέσμη για την απασχόληση, που ξεκίνησε το Μάιο του 2012, και επί της οποίας η ΕΟΚΕ θα έχει την ευκαιρία να αποφανθεί.

4.4

Η επιχείρηση αποτελεί, εξ ορισμού, τον κεντρικό φορέα των στρατηγικών προσαρμογής και τοποθέτησης των λειτουργικών μονάδων της στην αγορά, και κατά συνέπεια των διαδικασιών αναδιάρθρωσης που προκύπτουν από τις εν λόγω επιχειρησιακές στρατηγικές, χωρίς ωστόσο να μπορεί να διαχωριστεί από τα ακόλουθα:

4.5

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τα όσα έχει εκφράσει σε προηγούμενη γνωμοδότηση προκειμένου να υλοποιηθεί μια στρατηγική ανάπτυξης (2): οι κοινωνικοί εταίροι και η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών στο σύνολό της θα πρέπει να επιδιώξουν τη δημιουργία μιας κοινωνικά υπεύθυνης περιοχής (ΚΥΠ), στο πλαίσιο της οποίας θα είναι δυνατή η εφαρμογή συντονισμένων στρατηγικών, μεταξύ των οποίων, και οι εξής:

4.6

Οι διαρθρωτικές πολιτικές και οι πολιτικές συνοχής της ΕΕ καθώς και οι πολιτικές καινοτομίας και έρευνας θα πρέπει, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, να προσανατολίζονται στην υποστήριξη δραστικότερων μηχανισμών πρόβλεψης και πλαισίωσης των αναδιαρθρώσεων, προκειμένου να μετατραπούν σε συστήματα επωφελή για τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις. Τα διαρθρωτικά ταμεία, ιδιαίτερα το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Ταμείο προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση, μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην αύξηση της απασχολησιμότητας των εργαζομένων και στην ελαχιστοποίηση των κοινωνικών επιπτώσεων των απολύσεων λόγω πλεονάζοντος προσωπικού.

4.7

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη τη μεγαλύτερη συμμετοχή των οικονομικών και κοινωνικών φορέων και των φορέων της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στα όργανα εταιρικής σχέσης και παρακολούθησης των διαρθρωτικών ταμείων, και τονίζει ότι προϋπόθεση για να εξασφαλιστεί η επιτυχία της ευρωπαϊκής διαρθρωτικής πολιτικής, είναι οι ειδικές δεξιότητες των επί τόπου ευρισκόμενων ενδιαφερομένων φορέων.

4.8

Ειδικότερα η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντική την ολοκλήρωση των πολιτικών αναδιάρθρωσης και των βιομηχανικών πολιτικών μετάβασης σε μια ευρωπαϊκή οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, που να σέβεται τις επιταγές του κλίματος και του περιβάλλοντος, ικανή να αναπτύξει, με την κατάλληλη χρηματοδότηση, νέες θέσεις εργασίας και νέα «πράσινα» επαγγέλματα, όπως είχε την ευκαιρία να τονίσει η ΕΟΚΕ σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (4).

4.8.1

Ακόμη και όσον αφορά την ανακήρυξη του 2012 ως Ευρωπαϊκού Έτους Ενεργού Γήρανσης, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι σημαντική η ανάπτυξη του επαγγελματισμού στον τομέα των υπηρεσιών των ΜΚΟ, της κοινωνικής οικονομίας και των επιχειρήσεων, για την υποστήριξη της υγιούς, ενεργού και αξιοπρεπούς γήρανσης, καθώς και για την ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες του συγκεκριμένου καταναλωτή (5).

4.9

Τα προγράμματα της ΕΕ για την εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση καθώς και για τη διά βίου μάθηση θα πρέπει επίσης, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, να αποτελούν τα κατ' εξοχήν εργαλεία για την πρόβλεψη της αλλαγής, παράλληλα με τη συνεχιζόμενη προσπάθεια των επιχειρήσεων και των εργαζομένων: όπως αναφέρει η Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Επιχειρήσεων (Businesseurope) «το 72 % των επιχειρήσεων της ΕΕ έχει επισημάνει την ανάγκη συστηματικής κατάρτισης του προσωπικού τους και το 32 % των εργαζομένων στην ΕΕ συμμετείχε το 2010 σε προγράμματα κατάρτισης, τα οποία χρηματοδοτήθηκαν από τους εργοδότες τους».

4.10

Οι εθνικές δέσμες μέτρων τόνωσης της οικονομίας, όσον αφορά την κοινωνική απάντηση στην κρίση, και οι προτάσεις που μέχρι σήμερα υιοθετήθηκαν αποδείχτηκαν ανεπαρκείς. Είναι ελλιπής η αντιμετώπιση της αναγκαιότητας δημιουργίας θέσεων εργασίας, ή λήψης των αναγκαίων μέτρων για την τόνωση της ζήτησης (όπως συντονισμένες δέσμες φορολογικών κινήτρων και μισθολογικές πολιτικές).

4.10.1

Οι κρατικές ενισχύσεις και η χρηματοδότηση στο πλαίσιο των διαρθρωτικών ταμείων για τη στήριξη της απασχόλησης στις επιχειρήσεις που πλήττονται από προβλήματα συναφή με την παγκοσμιοποίηση και την πίστωση, θα πρέπει να διέπονται από όρους που να διασφαλίζουν ότι οι ενισχύσεις αυτές δεν δημιουργούν εμπόδια στον ελεύθερο ανταγωνισμό, ότι υπάρχουν δεσμεύσεις πρωτίστως για τη διατήρηση της απασχολησιμότητας και ότι τηρούνται οι συλλογικές συμβάσεις. Πρέπει να εξεταστεί το μοντέλο «Αυτοαπασχολούμενος χωρίς προσωπικό» που εφαρμόζεται με μεγάλη επιτυχία στην Ολλανδία. Με το σύστημα αυτό οι άνεργοι έχουν την ευκαιρία να διαθέσουν την τεχνογνωσία τους και να δημιουργήσουν τις δικές τους θέσεις εργασίας.

4.11

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, πρέπει σε ευρωπαϊκό επίπεδο να υπάρχει στενότερος συντονισμός μεταξύ των πολιτικών και των υπηρεσιών της Επιτροπής, προκειμένου να υποστηριχθούν ομοιόμορφα και με συνοχή οι επιλογές των επιχειρήσεων που βρίσκονται σε φάση αναδιάρθρωσης.

4.12

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ζωτικής σημασίας την ενίσχυση του ρόλου των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σε όλα τα επίπεδα: κοινωνικός διάλογος, διαπραγμάτευση και συμμετοχή δεν είναι μόνο θεμελιώδεις αξίες του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου, που πάντα υποστηρίζει η ΕΟΚΕ, αλλά και τα εργαλεία που με επιτυχία συμβάλλουν στην κοινωνική συνοχή, στην ποιοτική απασχόληση, στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην ενίσχυση της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών οικονομιών.

4.13

Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει το ρόλο που διαδραματίζει η Συμβουλευτική Επιτροπή Βιομηχανικών Μεταλλαγών (CCMI) ως προνομιούχο βήμα εποικοδομητικού διαλόγου και ανάπτυξης ιδεών και προτάσεων χάρη στην εμπειρία που απέκτησε επιτυχώς από την περίοδο της Συνθήκης ΕΚΑΧ.

4.14

Όπως αποδεικνύεται από πολλές μελέτες και αναλύσεις ορθών πρακτικών, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε επίπεδο κρατών μελών, οι σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ των κοινωνικών εταίρων και ο αποτελεσματικός κοινωνικός διάλογος αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την πρόβλεψη και τη βέλτιστη διαχείριση της αλλαγής.

4.15

Η ΕΟΚΕ φρονεί, ιδίως, ότι ο διάλογος, η διαβούλευση και η διαπραγμάτευση αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για μεταρρυθμίσεις και διαδρομές «ευελιξίας με ασφάλεια». Θα πρέπει, αφενός, να δημιουργηθούν συνθήκες πλαίσια που θα επιτρέψουν στις επιχειρήσεις – με την ποικιλομορφία των εθνικών καταστάσεων – να προσαρμοστούν με ταχύτητα και ευελιξία στις καινοτομίες, στις αγορές και στις απαιτήσεις των χρηστών / καταναλωτών και, αφετέρου, να υποστηριχτεί και να διευκολυνθεί η προσαρμοστικότητα και η επαγγελματική εξέλιξη των εργαζομένων.

4.16

Εξάλλου, όπως ήδη η ΕΟΚΕ έχει υπογραμμίσει, η «ευελιξία με ασφάλεια» μπορεί να λειτουργήσει μόνον εάν οι εργαζόμενοι έχουν καλή επαγγελματική κατάρτιση· πράγματι η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας συνδέεται στενά με νέες δεξιότητες. Εξάλλου, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα μέτρα που αποσκοπούν στη βελτίωση της συνιστώσας «ασφάλεια» (με την ευρύτερη έννοια) – με σταθερές θέσεις εργασίας – συνιστούν, σήμερα, ύψιστη προτεραιότητα.

4.17

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό οι δημόσιες αρχές, τα ιδρύματα εκπαίδευσης και κατάρτισης και οι επιχειρήσεις να ενώσουν τις δυνάμεις τους για τη βελτίωση της προσφοράς εργασίας και κατάρτισης, αναπτύσσοντας νέα προφίλ και πολυδύναμες επαγγελματικές ικανότητες, και υποστηρίζοντας τη δια βίου μάθηση.

4.18

Εν προκειμένω η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη θεμελιώδη σημασία που έχει η εξασφάλιση μηχανισμών πρόσβασης στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, με στόχο την κάλυψη των αναγκών των νέων επαγγελματικών προφίλ και των νέων δεξιοτήτων, ιδίως για τους νέους, σύμφωνα με τις θέσεις που περιγράφονται στην Ατζέντα για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας επί της οποίας η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφέρει γνώμη (6).

4.19

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη σημασία της ενισχυμένης συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φορέων σε τοπικό επίπεδο, δεδομένου ότι, ειδικά σε αυτό το επίπεδο η ύπαρξη ενός καλού κοινωνικού διαλόγου σε κλίμα εμπιστοσύνης και μια θετική στάση για την αλλαγή είναι σημαντικοί παράγοντες πρόληψης ή ελαχιστοποίησης των αρνητικών κοινωνικών συνεπειών.

4.20

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, ιδιαίτερης προσοχής χρήζουν οι ΜΜΕ, οι οποίες θα πρέπει να επωφελούνται από τα κατάλληλα μέτρα, εκ μέρους των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων (όπως ενώσεις εργοδοτών και επαγγελματιών, εμπορικά επιμελητήρια, βιομηχανία και βιοτεχνία και άλλοι φορείς), κυρίως σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, μέσω διαύλων που διευκολύνουν την πρόσβαση σε πιστώσεις και σε διαδικασίες κατάρτισης, καθώς και από κατάλληλες παρεμβάσεις με στόχο τις γραφειοκρατικές και διοικητικές απλουστεύσεις.

4.21

Περαιτέρω διαβουλεύσεις και ορισμοί μιας πολιτικής πρόβλεψης και αναδιάρθρωσης θα πρέπει να βασίζονται στα αποτελέσματα των περισσότερων από επτά χρόνια μελετών, συζητήσεων και εκθέσεων, που πραγματοποιήθηκαν σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

4.22

Εάν, στο παρελθόν, η προσοχή εστιαζόταν σαφώς στην ανάλυση και στην ανταλλαγή πληροφοριών για τις βέλτιστες πρακτικές (7) και τις καινοτόμες εμπειρίες, στο μέλλον, η ΕΕ πρέπει να επικεντρωθεί περισσότερο σε συγκεκριμένες ενέργειες, δηλαδή στην ανάπτυξη και την μεγέθυνση και να ενθαρρύνει την εφαρμογή κοινών κατευθυντήριων γραμμών, προτύπων και πλαισίων αναφοράς, που έχουν δημιουργηθεί με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα και τις κοινές αξίες.

4.23

Εν κατακλείδι, η ΕΟΚΕ τονίζει ιδιαιτέρως τη σημασία του ανθρώπινου παράγοντα: τα άτομα - και οι οικογένειες - θύματα της αναδιάρθρωσης της βιομηχανίας και των επιχειρήσεων, αντιμετωπίζουν συχνά ανθρώπινα δράματα που δεν λαμβάνονται πάντοτε δεόντως υπόψη. Θα πρέπει να προβλέπονται συνοδευτικά μέτρα ψυχολογικής και κοινωνικής στήριξης, πέραν της απαραίτητης ανάκαμψης των επενδύσεων και της επιστροφής στην ανάπτυξη και στη βιώσιμη απασχόληση.

4.10.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 299/60

—

Με ορισμένες μορφές των Ομολόγων Σταθερότητας, η δημοσιονομική πειθαρχία θα περιοριστεί ή θα απολεσθεί πλήρως αφού τα κράτη μέλη της ευρωζώνης θα ομαδοποιήσουν τον πιστωτικό κίνδυνο για το σύνολο ή μέρος του δημόσιου χρέους τους. Ως εκ τούτου, υπάρχει ένας δυνητικός ηθικός κίνδυνος που οφείλεται στο γεγονός ότι ο πιστωτικός κίνδυνος που προκύπτει από τη μεμονωμένη έλλειψη δημοσιονομικής πειθαρχίας θα κατανέμεται από κοινού σε όλους τους συμμετέχοντες,

—

δεδομένου ότι η έκδοση Ομολόγων Σταθερότητας ενδέχεται να εξασθενήσει την πειθαρχία της αγοράς, θα απαιτηθούν σημαντικές αλλαγές του πλαισίου της οικονομικής διακυβέρνησης της ευρωζώνης, γεγονός που θα επηρεάσει τη δημοσιονομική εθνική κυριαρχία,

—

τα Ομόλογα Σταθερότητας θα πρέπει να διαθέτουν υψηλή πιστωτική ποιότητα για να γίνουν αποδεκτά από τους επενδυτές,

—

η επίτευξη υψηλής πιστωτικής ποιότητας θα είναι επίσης σημαντική για την εξασφάλιση της αποδοχής των Ομολόγων Σταθερότητας από όλα τα κράτη μέλη της ευρωζώνης,

η πιστωτική αξιολόγηση των Ομολόγων Σταθερότητας θα εξαρτηθεί πρωτίστως από την πιστωτική ποιότητα των συμμετεχόντων κρατών μελών και τη βασική δομή των εγγυήσεων.

3.2.1.1

Προσέγγιση αριθ. 1: Πλήρης υποκατάσταση των εθνικών ομολόγων από Ομόλογα Σταθερότητας με από κοινού και εις ολόκληρον εγγυήσεις

Η εν λόγω προσέγγιση προβλέπει ότι η κρατική χρηματοδότηση της ευρωζώνης θα καλυφθεί πλήρως με την έκδοση Ομολόγων Σταθερότητας με διακοπή της έκδοσης εθνικών ομολόγων. Η πιστωτική αξιολόγηση των μεγαλύτερων κρατών μελών της ευρωζώνης είναι πολύ πιθανόν ότι θα κυριαρχήσει στον προσδιορισμό της αξιολόγησης του Ομολόγου Σταθερότητας, γεγονός που υποδεικνύει ότι ένα Ομόλογο Σταθερότητας που θα εκδιδόταν σήμερα είναι δυνατόν να αναμένεται ότι θα έχει υψηλή αξιολόγηση. Η παρούσα προσέγγιση θα είναι η πλέον αποτελεσματική για την αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων της έκδοσης Ομολόγων Σταθερότητας αλλά, ταυτόχρονα, συνδέεται με τη μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης ηθικού κινδύνου. Απαιτεί ένα πολύ αυστηρό πλαίσιο εφαρμογής της δημοσιονομικής πειθαρχίας και της οικονομικής ανταγωνιστικότητας και μείωσης των μακροοικονομικών ανισορροπιών σε εθνικό επίπεδο.

3.2.1.2

Προσέγγιση αριθ. 2: Μερική υποκατάσταση των εθνικών ομολόγων από Ομόλογα Σταθερότητας με από κοινού και εις ολόκληρον εγγυήσεις

Στο πλαίσιο αυτής της προσέγγισης, η έκδοση των Ομολόγων Σταθερότητας θα ενισχυθεί με από κοινού και εις ολόκληρον εγγυήσεις, αλλά θα αντικαταστήσει μικρό μόνο μέρος της έκδοσης εθνικών ομολόγων.

Το τμήμα της έκδοσης που δεν θα αφορά Ομόλογα Σταθερότητας θα εξακολουθήσει να καλύπτεται από τις αντίστοιχες εθνικές εγγυήσεις. Συνεπώς, η αγορά κρατικών ομολόγων της ευρωζώνης θα αποτελείται από δύο διακριτά μέρη: τα Ομόλογα Σταθερότητας και τα εθνικά κρατικά ομόλογα. Ζήτημα ζωτικής σημασίας στην παρούσα προσέγγιση θα είναι τα συγκεκριμένα κριτήρια καθορισμού της σχετικής αναλογίας των εκδόσεων Ομολόγων Σταθερότητας και των εθνικών εκδόσεων.

3.2.1.3

Προσέγγιση αριθ. 3: Μερική υποκατάσταση των εθνικών ομολόγων από Ομόλογα Σταθερότητας με εγγυήσεις εις ολόκληρον αλλά όχι από κοινού

Βάσει της παρούσας προσέγγισης, τα Ομόλογα Σταθερότητας θα υποκαταστήσουν πάλι μόνο εν μέρει τα εθνικά ομόλογα και θα ενισχυθούν από κατ’ αναλογία εγγυήσεις των κρατών μελών της ευρωζώνης. Η προσέγγιση αυτή διαφέρει από την προσέγγιση αριθ. 2 επειδή τα κράτη μέλη θα διατηρήσουν την ευθύνη για τα αντίστοιχα μερίδιά τους στις εκδόσεις Ομολόγων Σταθερότητας καθώς και για τα εθνικά τους ομόλογα.

4.10.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 299/72

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επαναλαμβάνει τη στήριξή της στην ευρωπαϊκή διαστημική πολιτική και ειδικότερα στα μείζονα ευρωπαϊκά προγράμματα Galileo και GMES τα οποία θεωρεί στρατηγικής σημασίας για την οικονομική και επιστημονική ανάπτυξη της Ευρώπης. Σε όλες τις σχετικές γνωμοδοτήσεις της (1) η ΕΟΚΕ υποστήριξε ότι είναι αναγκαίο να αφιερωθούν μεγαλύτερη προσοχή και περισσότεροι πόροι στις διαστημικές δραστηριότητες, στις οποίες η ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να διατηρεί την κυρίαρχη θέση της.

1.2

Η ΕΟΚΕ αντιτίθεται σαφώς στην πρόταση της Επιτροπής να εκχωρήσει σε τρίτους, μέσω ειδικού ταμείου, την αναγκαία χρηματοδότηση για την ανάπτυξη και την ολοκλήρωση του προγράμματος GMES.

1.3

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι είναι απαραίτητο και επείγον να εξασφαλίζεται η συνέχεια κάθε προγράμματος που εισέρχεται στο στάδιο λειτουργίας του, διότι διαφορετικά το πρόγραμμα κινδυνεύει να αποτύχει. Όσα προτείνονται περί καινοτομιών στους μηχανισμούς χρηματοδότησης, διαχείρισης και διακυβέρνησης που διαφέρουν από τα συνήθη και παγιωμένα σε επίπεδο ΕΕ μοιάζουν άκαιρα, αδικαιολόγητα και εξαιρετικά ριψοκίνδυνα. Η δημιουργία νέων οργανισμών και συστημάτων χρηματοδότησης προϋποθέτει την είσοδο σε εξαντλητικές και αβέβαιες διαδικασίες διαπραγματεύσεων και μελετών που σίγουρα θα απαιτήσουν πολλά χρόνια, γεγονός ασυμβίβαστο με τη λειτουργία ενός προγράμματος όπως το GMES και άσκοπο, εφόσον η Επιτροπή και οι άλλοι ευρωπαϊκοί οργανισμοί διαθέτουν όλες τις αρμοδιότητες και εξουσίες που απαιτούνται για την ανάπτυξη του προγράμματος.

1.4

Η ΕΟΚΕ ζητά την επανένταξη της χρηματοδότησης του προγράμματος στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2014-2020 και τη διάρθρωση της διαχείρισής του κατά τρόπον ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι υφιστάμενες δυνατότητες στην Ευρώπη και να αποφεύγεται ο κατακερματισμός των φορέων διαχείρισης και η δημιουργία νέων οντοτήτων που δε θα είναι κατάλληλες για τη διαχείριση ενός προγράμματος που αναπτύχθηκε καθ' όλη την τελευταία δεκαετία. Αυτό το αίτημα έχει ήδη επαναληφθεί σε παλαιότερη γνωμοδότηση (2).

1.5

Η ανακοίνωση για τις εφαρμοστικές διατάξεις της πρότασης διακυβερνητικής συμφωνίας για τις λειτουργίες του GMES (3) η οποία παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια της συζήτησης επί της παρούσας γνωμοδότησης δεν μεταβάλλει τα συμπεράσματα της τελευταίας. Αντιθέτως, τα ενισχύει καθώς επιτρέπει στην ΕΟΚΕ να επισημάνει για άλλη μια φορά τον υψηλό κίνδυνο που ενέχει η καθυστερημένη εισαγωγή νέου και μη δοκιμασμένου συστήματος χρηματοδότησης και διαχείρισης, έξω από το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο και τα πάγια συστήματα διαχείρισης της ΕΕ.

1.6

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την έντονη ανησυχία της για το συγκεκριμένο κίνδυνο να αντιμετωπίσει το πρόγραμμα GMES σειρά δυσχερειών, ακυρώνοντας έτσι στην πράξη τις ήδη πραγματοποιηθείσες επενδύσεις της τάξης των 3,2 δισεκατομμυρίων ευρώ. Σύμφωνα με τις συζητήσεις μεταξύ των κρατών μελών, δεν πρόκειται πλέον για κίνδυνο αλλά μάλλον για βεβαιότητα.

1.7

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι, λιγότερο από ένα χρόνο από την προβλεπόμενη θέση του προγράμματος GMES σε λειτουργία (το 2013 προβλέπεται η εκτόξευση των δορυφόρων A των σχηματισμών Sentinel-1, Sentinel-2 και Sentinel-3), ο ανακαθορισμός ενός σύνθετου μηχανισμού χρηματοδότησης και διαχείρισης του προγράμματος όπως περιγράφεται στην εν λόγω ανακοίνωση κρίνεται ιδιαίτερα ριψοκίνδυνος και αδικαιολόγητος, δεδομένης της στρατηγικής σημασίας του προγράμματος για την ΕΕ.

1.8

Η ανακοίνωση δεν περιέχει ανάλυση σκοπιμότητας που να επιτρέπει την εκτίμηση του εφικτού του εγχειρήματος όσον αφορά την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητά του. Η αιτιολόγηση της ανάγκης νέου μηχανισμού είναι, με τη σειρά της, ασαφής.

1.9

Η ΕΟΚΕ τονίζει τη διαφορετική μεταχείριση των δύο εμβληματικών προγραμμάτων του ευρωπαϊκού διαστημικού σχεδιασμού, Galileo και GMES, με το πρώτο να περιλαμβάνεται στο Πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) και το δεύτερο να βρίσκεται εκτός.

1.10

Προκαλεί δε έκπληξη, όσον αφορά τη διαχείριση του προγράμματος, η περιθωριοποίηση σε αυτό το σύνθετο σύστημα του δικού μας Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ΕΟΔ) ο οποίος μέχρι σήμερα συνέλαβε, διαχειριζόταν και λειτουργούσε το μεγαλύτερο μέρος των ευρωπαϊκών δορυφορικών υποδομών ενώ παρείχε, σε σύμπραξη με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το σύνολο σχεδόν της χρηματοδότησης έως τώρα. Η αντικατάστασή του από νέους ή άπειρους οργανισμούς διαχείρισης των δορυφορικών συστημάτων και των δεδομένων που αυτά συλλέγουν κρίνεται αβάσιμη.

1.11

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, λιγότερο από ένα χρόνο πριν από τη θέση σε λειτουργία του συστήματος χρηματοδότησης του προγράμματος GMES, ένας τόσο ριζικός ανακαθορισμός των αρμοδιοτήτων του προγράμματος, όπως αυτός που προτείνεται στην ανακοίνωση, συνιστά ιδιαίτερα μεγάλο κίνδυνο για τη λειτουργία του συστήματος.

1.12

Η ΕΟΚΕ τονίζει τον αβέβαιο και ασαφή χαρακτήρα της πρότασης διαχείρισης που παρουσίασε η Επιτροπή. Είναι εμφανείς οι αδυναμίες του προτεινόμενου συστήματος, όπως ο τεχνικός συντονισμός που ανατίθεται σε οργανισμούς που δεν έχουν ουδεμία εξοικείωση με διαστημικές δραστηριότητες ούτε κοινή εργασιακή νοοτροπία με άλλους οργανισμούς. Εξάλλου, άνω του 80 % των προβλεπόμενων δραστηριοτήτων του προγράμματος GMES είναι διαστημικές δραστηριότητες. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να επανεξετάσει το προτεινόμενο σύστημα και να διατηρήσει ενιαία διαχείριση, συνεχίζοντας να εμπιστεύεται στον ΕΟΔ την τεχνική ευθύνη του προγράμματος, υπό την εποπτεία και τον έλεγχο της Επιτροπής όπως προβλεπόταν αρχικά.

2.1

Η εν λόγω ανακοίνωση της 30ής Νοεμβρίου 2011 εμπεριέχει την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη χρηματοδότηση, εκτός του πολυετές δημοσιονομικού πλαισίου 2014-2020 (4), της λειτουργικής φάσης του στρατηγικού προγράμματος γεωσκόπησης GMES μέχρι την οριστική του εφαρμογή. Περιλαμβάνει επίσης την πρόταση διαχείρισης. Πρόκειται για ανακοίνωση θεμελιώδους σημασίας σχετικά με το πρόγραμμα GMES.

2.2

Η μεταγενέστερη ανακοίνωση που αφορά ορισμένες λεπτομέρειες εφαρμογής της πρότασης διακυβερνητικής συμφωνίας για τη λειτουργία του προγράμματος GMES (5) που εκδόθηκε κατά τη διάρκεια της συζήτησης για την παρούσα γνωμοδότηση δε μεταβάλλει τις παρατηρήσεις ή τα συμπεράσματα για την εν λόγω ανακοίνωση, καθώς πρόκειται για προσάρτημα που αναλύει τις χρηματοοικονομικές πτυχές του προτεινόμενου ταμείου και εισάγει νέο οργανισμό, το συμβούλιο GMES, όπου επαναλαμβάνονται οι αρμοδιότητες που ήδη υφίσταντο κατά τη διαχείριση των ευρωπαϊκών διαστημικών προγραμμάτων, πράγμα που δημιουργεί σαφείς συγκρούσεις αρμοδιοτήτων και αλληλοεπικαλύψεις των δομών λήψης αποφάσεων στην Ευρώπη.

2.3

Το πρόγραμμα παγκόσμιας παρακολούθησης του περιβάλλοντος και της ασφάλειας (GMES) είναι, μαζί με το Galileo, ένα από τα εμβληματικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο διαστημικό τομέα. Έχει ζωτικό ρόλο στη γεωσκόπηση και παρέχει τα μέσα για την κατανόηση και την παρακολούθηση της κλιματικής αλλαγής, την πολιτική προστασία και ασφάλεια, την αειφόρο ανάπτυξη και τη διαχείριση κρίσεων.

2.4

Η μη ένταξη της χρηματοδότησης του στρατηγικού προγράμματος παγκόσμιας παρακολούθησης του περιβάλλοντος και της ασφάλειας GMES στο προτεινόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2014-2020 δημιούργησε έντονο προβληματισμό για τον σαφή κίνδυνο απώλειας ενός στρατηγικής σημασίας προγράμματος για την Ευρώπη στο οποίο μέχρι σήμερα έχει αναλωθεί μια δεκαετία εργασιών και επενδύσεις άνω των 3 δισεκατομμυρίων ευρώ.

2.5

Η ΕΟΚΕ, στην ανάλυσή της το Δεκέμβριο του 2011 (6) εξέφρασε ήδη την έντονη ανησυχία της ως προς το μέλλον αυτού του προγράμματος, ελλείψει συνέχειας στη χρηματοδότησή του.

2.6

Το Φεβρουάριο του 2012, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τόνισε μέσω του ψηφίσματός του για το μέλλον του GMES (7) πως "δεν πιστεύει ότι η χρηματοδότηση του GMES εκτός του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ) - με τη δομή χρηματοδότησης και διαχείρισης που προτείνει η Επιτροπή στην ανακοίνωση της - αποτελεί βιώσιμη επιλογή".

2.7

Το διαστημικό σκέλος του GMES βασίζεται σε τρεις σχηματισμούς δορυφόρων, τους Sentinel-1, 2 και 3 και σε επιστημονικά όργανα (Sentinel 4 και 5) που φιλοξενούνται πάνω σε άλλους δορυφόρους. Οι πρώτοι δορυφόροι των τριών σχηματισμών θα εκτοξευθούν το 2013. Επείγει συνεπώς ο καθορισμός του χρηματοδοτικού πλαισίου που θα διασφαλίζει τη χρηματοδότηση των επικείμενων επιχειρήσεων.

2.8

Ελλείψει πρότασης, ο γενικός διευθυντής του ΕΟΔ επανέλαβε στη συνέντευξη Τύπου της 9ης Ιανουαρίου 2012 πως εάν δε ληφθεί απόφαση για τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων του GMES, ο ΕΟΔ προτίθεται να μην πραγματοποιήσει τις προβλεπόμενες εκτοξεύσεις (8).

2.9

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει, μέσω της εν λόγω ανακοίνωσής της, τη συγκέντρωση της αναγκαίας χρηματοδότησης για την υλοποίηση και τη λειτουργία του συνόλου των υποδομών μέσω της σύστασης νέου ταμείου, ειδικά για το GMES, για την οποία θα απαιτηθεί διακυβερνητική συμφωνία μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ που θα συνεδριάσουν στην έδρα του Συμβουλίου.

2.10

Στο ταμείο θα πρέπει να συνεισφέρουν και τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ βάσει του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματός τους (ΑΕΕ). Η ανακοίνωση περιέχει πρότυπο συμφωνίας, το οποίο διευκρινίζεται περαιτέρω στην μεταγενέστερη ανακοίνωση (9).

2.11

Η πρόταση διαχείρισης που περιέχεται στην ανακοίνωση, η οποία είναι εξίσου σημαντική με την πρόταση χρηματοδότησης, ορίζει πολυάριθμους φορείς που θα κληθούν να αναλάβουν τις διαφορετικές πτυχές και τομείς δραστηριότητας του προγράμματος GMES.

2.12

Η εισαγωγή ενός νέου και πολύπλοκου συστήματος χρηματοδότησης και ενός νέου οργανισμού διαχείρισης ενός διαστημικού προγράμματος (του συμβουλίου GMES) δεν κρίνεται δικαιολογημένη ενώ είναι όψιμη, μόλις ένα χρόνο πριν από την εκτόξευση των πρώτων δορυφόρων.

3.1

Το πρόγραμμα GMES για την παγκόσμια παρακολούθηση της Γης και της ασφάλειας και το πρόγραμμα GALILEO για τη δορυφορική πλοήγηση αποτελούν τα μείζονα στρατηγικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω των οποίων επιδιώκεται η ανεξαρτησία και η ηγετική της θέση στον διαστημικό τομέα.

3.2

Η διατήρηση ισχυρής πρωτοκαθεδρίας και ανεξαρτησίας στον διαστημικό τομέα κρίνεται στρατηγικής σημασίας για το μέλλον της Ευρώπης, λόγω των εκτεταμένων και ουσιαστικών οικονομικών, τεχνολογικών, γεωπολιτικών και πολιτιστικών συνεπειών των δραστηριοτήτων στον διαστημικό τομέα με την ευρύτερη έννοια.

3.3

Το πρόγραμμα GMES αποτελεί στρατηγικό πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως αναφέρεται στον Κανονισμό (ΕΕ) 911/2010 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου.

3.4

Στην ανακοίνωση αναφέρεται ότι "για να αντιμετωπίσει τις συνεχώς διευρυνόμενες προκλήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, η Ευρώπη πρέπει να διαθέτει ένα καλά συντονισμένο και αξιόπιστο σύστημα γεωσκόπησης. Αυτό το σύστημα είναι το πρόγραμμα GMES."

3.5

Η ανακοίνωση προτείνει νέο σύστημα χρηματοδότησης, εκτός του ενοποιημένου συστήματος διαχείρισης του προϋπολογισμού της ΕΕ, το οποίο απαιτεί ειδική παρέμβαση και έγκριση από το σύνολο των 27 κρατών μελών στο πλαίσιο ενός μηχανισμού που, στην παρούσα οικονομική συγκυρία (βλ. για παράδειγμα, μεταξύ άλλων, την κατάσταση στην Ελλάδα και την ενδεχόμενη αδυναμία της Γαλλίας και της Ιταλίας) καθιστά εξαιρετικά πιθανή, αν όχι βέβαια, την απόρριψή του, πράγμα που θα σήμαινε το τέλος του προγράμματος GMES.

4.1

Η ανακοίνωση προβλέπει την εξαίρεση του προγράμματος GMES από το ΠΔΠ 2014-2020.

4.2

Αντ' αυτού, η χρηματοδότηση θα πραγματοποιείται μέσω εσωτερικής συμφωνίας μεταξύ των εκπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών μελών που θα συνεδριάσουν στην έδρα του Συμβουλίου.

4.3

Η συμφωνία προβλέπει ότι κάθε κράτος μέλος της Ένωσης πρέπει πρώτα να ολοκληρώσει τις διαδικασίες που απαιτούνται για τη θέση της σε ισχύ, και να ενημερώσει σχετικά τη γενική γραμματεία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

4.4

Η επικύρωση από όλα τα κράτη μέλη αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την έναρξη ισχύος της συμφωνίας.

4.5

Η συμφωνία μπορεί να τεθεί σε ισχύ μόνο μετά την έγκρισή της από το τελευταίο κράτος μέλος. Λόγω της σημερινής οικονομικής κατάστασης της Ευρώπης εν γένει και ορισμένων κρατών μελών ειδικότερα, αυτή η ρήτρα κρίνεται από μόνη της ικανή να οδηγήσει στην αποτυχία του προγράμματος GMES.

4.6

Ο χρόνος και οι λεπτομέρειες που αφορούν τη σύγκλιση αυτού του Συμβουλίου δεν έχουν οριστεί μέχρι σήμερα, πράγμα επικίνδυνο δεδομένης της επικείμενης εκτόξευσης των δορυφόρων Sentinel 1-2-3 (2013).

4.7

Όσον αφορά τον προγραμματισμό, τη διαχείριση και την υλοποίηση του ταμείου GMES, η ανακοίνωση προβλέπει την υιοθέτηση από το Συμβούλιο κανονισμού βάσει πρότασης της Επιτροπής. Μέχρι στιγμής δεν είναι διαθέσιμο το σχέδιο αυτού του κανονισμού.

4.8

Όσον αφορά τον χρηματοδοτικό κανονισμό του ταμείου GMES, όπου καθορίζονται οι κανόνες για τη συγκρότηση και τη χρηματοδοτική υλοποίηση των πόρων του ταμείου GMES, καθώς και για την παρουσίαση και τον έλεγχο των λογαριασμών, η ανακοίνωση προβλέπει την υιοθέτησή του από το Συμβούλιο βάσει πρότασης της Επιτροπής. Το σχέδιο αυτού του κανονισμού δεν είναι ακόμη διαθέσιμο.

4.9

Μέχρι στιγμής, στην ανάπτυξη του προγράμματος αναλώθηκαν πόροι περίπου 3,2 δισεκατομμυρίων ευρώ, που διατέθηκαν σχεδόν αποκλειστικά από τον ΕΟΔ (1 890 εκατομμύρια) και την ΕΕ (1 300 εκατομμύρια).

4.10

Η λειτουργία του προγράμματος στο σύνολό του, συμπεριλαμβανομένης της συντήρησης, ανάπτυξης και επικαιροποίησής του θα έχει εκτιμώμενο κόστος για την περίοδο 2014-2020 ύψους 5,8 δισεκατομμυρίων ευρώ, δηλαδή 0,6 % του συνολικού προϋπολογισμού της Ένωσης για την ίδια περίοδο ο οποίος ανέρχεται σε 1 025 δισεκατομμύρια ευρώ, όπως προβλέπεται στο ΠΔΠ 2014-2020. Είναι χρήσιμο να υπενθυμιστεί επίσης ότι ο προϋπολογισμός της Ένωσης αποτελεί με τη σειρά του 1 % περίπου του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος (ΑΕΕ).

4.11

Η πρόταση χρηματοδότησης του GMES εκτός του προϋπολογισμού της Ένωσης δεν μοιάζει συνεπώς να αποφέρει οικονομικά οφέλη, καθότι τα 27 κράτη μέλη θα πρέπει να εγγυηθούν τη χρηματοδότησή του μέσω διαφορετικού διαύλου χρηματοδότησης που θα βασίζεται σε μια πολύπλοκη διακυβερνητική συμφωνία. Δεν γίνεται αντιληπτός ο λόγος προς τούτο.

4.12

Όσον αφορά το διαστημικό σκέλος, ο ΕΟΔ διαθέτει τον προϋπολογισμό που απαιτείται για την εκτόξευση του συνόλου των δορυφόρων "Α" των σχηματισμών Sentinel-1, 2 και 3. Για το Sentinel-1 η εκτόξευση έχει ήδη πληρωθεί, ενώ για την εκτόξευση των άλλων δύο δεν προβλέπεται να υπάρξουν προβλήματα χρηματοδότησης. Ο προϋπολογισμός μετά το 2013 περιλαμβάνει επομένως την ανάπτυξη του συνόλου των σχηματισμών, όπως προβλέπεται προκειμένου να διασφαλιστεί η επίτευξη του σκοπού για τον οποίο προγραμματίστηκαν.