Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή

479η σύνοδος ολομέλειας της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012

Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή

479η σύνοδος ολομέλειας της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/2

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Νέοι με αναπηρία: απασχόληση, ένταξη και συμμετοχή στην κοινωνία» (διερευνητική γνωμοδότηση)

(2012/C 181/02)

Εισηγητής: ο κ. VARDAKASTANIS

Με επιστολή της 9ης Δεκεμβρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της ΣλΕΕ, η δανή Υπουργός Ένταξης και Κοινωνικών Υποθέσεων, κ. Karen Hækkerup, ζήτησε, εξ ονόματος της δανικής Προεδρίας, από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή την κατάρτιση διερευνητικής γνωμοδότησης με θέμα:

Νέοι με αναπηρία: απασχόληση, ένταξη και συμμετοχή στην κοινωνία.

Το ειδικευμένο τμήμα «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις και δικαιώματα του πολίτη», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 29 Φεβρουαρίου 2012.

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειας, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 28ης Μαρτίου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 148 ψήφους υπέρ και 3αποχές.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ:

1.1.1

Συνιστά να εφαρμοστεί η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (UN CRPD), ώστε τα άτομα αυτά, συμπεριλαμβανομένων των νέων γυναικών και ανδρών, να είναι σε θέση να ασκούν πλήρως τα θεμελιώδη δικαιώματά τους.

1.1.2

Καλεί τα κράτη μέλη να καταβάλουν προσπάθειες για να ενθαρρύνουν την πλήρη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία στην κοινωνία και την οικονομία, στα πλαίσια των εθνικών προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ) που προβλέπει η στρατηγική «Ευρώπη 2020», με τη θέσπιση αποτελεσματικών μέτρων κατά των διακρίσεων.

1.1.3

Ζητά μια προσβάσιμη και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση για τα άτομα με αναπηρία, σύμφωνα με το άρθρο 24 της UN CRPD. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι νέοι με αναπηρία θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης στην πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση σε ισότιμη βάση με τα άλλα άτομα, τονίζει δε ότι πρέπει να αναγνωρισθεί η σημασία της άτυπης εκπαίδευσης και η ανάγκη ύπαρξής της.

1.1.4

Απαιτεί την επαρκή διάδοση πληροφοριών σχετικά με πανεπιστήμια ή εκπαιδευτικές ευκαιρίες εναλλακτικής μορφής όπως το σύστημα Braille, οι οπτικοακουστικές ευανάγνωστες παραλλαγές ή το σύστημα μετατροπής ομιλίας σε κείμενο/σύστημα palantype. Οι βιβλιοθήκες πρέπει να διαθέτουν στη συλλογή τους βιβλία τυπωμένα σε σύστημα Braille και ακουστικά βιβλία.

1.1.5

Εκτιμά ότι οι τέχνες, ο αθλητισμός και η ψυχαγωγία διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και στην ενσωμάτωση των ατόμων με αναπηρία και, ως εκ τούτου, πρέπει να είναι πλήρως προσβάσιμα.

1.1.6

Καλεί τα κράτη μέλη και τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα να προωθήσουν και να εφαρμόσουν βέλτιστες πρακτικές και θετικές δράσεις για την ενσωμάτωση των ατόμων με αναπηρία στην εκπαίδευση και την απασχόληση. Στις εν λόγω πρακτικές και δράσεις πρέπει να συμπεριλαμβάνονται οι επενδύσεις στην κοινωνική επιχειρηματικότητα και στις ΜΜΕ, καθώς και η παροχή κινήτρων στους εργοδότες για την πρόσληψη νέων με αναπηρία.

1.1.7

Συνιστά στα κράτη μέλη, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να καταπολεμούν τις διακρίσεις σε βάρος των νέων με αναπηρία.

1.1.8

Ζητά προσβασιμότητα και εύλογες προσαρμογές με στόχο την ένταξη των νέων με αναπηρία στην αγορά εργασίας.

1.1.9

Πιστεύει ότι οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν να διαδραματίσουν ρόλο-κλειδί στην προώθηση της απασχόλησης των νέων με αναπηρία, ενσωματώνοντας στις διαπραγματεύσεις τους τα θέματα της προσβασιμότητας και των εύλογων προσαρμογών.

1.1.10

Συνιστά τη χρήση των πόρων των Διαρθρωτικών Ταμείων για να προωθηθεί η ένταξη των νέων με αναπηρία. Η ΕΟΚΕ ζητά η μεν τρέχουσα νομοθεσία να εφαρμόζεται σωστά, η δε μελλοντική να συμμορφώνεται με την UN CRPD και να περιλαμβάνει την προσβασιμότητα στο άρθρο 7 ως οριζόντια αρχή, μαζί με την καταπολέμηση των διακρίσεων και την ένταξη.

1.1.11

Καλεί τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν την οδηγία περί διαμόρφωσης γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία (1) και προτρέπει σε ερμηνεία της εν λόγω οδηγίας υπό το πρίσμα της UN CRPD.

1.1.12

Συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο να στηρίζουν τις οργανώσεις που εκπροσωπούν νέους με αναπηρία και να διαβουλεύονται με αυτές στις σχετικές πολιτικές διαδικασίες.

1.1.13

Υπενθυμίζει ότι η οικονομική κρίση και τα μέτρα λιτότητας δεν πρέπει να θίξουν τα δικαιώματα των νέων με αναπηρία και καλεί τα κράτη μέλη να λάβουν θετικά μέτρα προστασίας τους.

1.1.14

Συνιστά την προαγωγή του δικαιώματος των νέων ατόμων με αναπηρία να ζουν ανεξάρτητα και ζητά από τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να χρησιμοποιήσουν τα Διαρθρωτικά Ταμεία για να ενθαρρύνουν την αποϊδρυματοποίηση και τη φροντίδα σε επίπεδο τοπικής κοινότητας.

1.1.15

Χαιρετίζει τη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να εκπονήσει μια «Ευρωπαϊκή πράξη για την προσβασιμότητα» και συνιστά η εν λόγω νομοθεσία να εξασφαλίζει πλήρη προσβασιμότητα σε αγαθά, υπηρεσίες και στο δομημένο περιβάλλον στην ΕΕ.

1.1.16

Ζητά ένα ευρωπαϊκό σύστημα τυποποίησης χωρίς αποκλεισμούς και επικροτεί την έγκριση της Εντολής αριθ. 473 ως θετικού μέτρου για την προώθηση της προσβασιμότητας.

1.1.17

Επικροτεί την οδηγία για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων (2) και ζητά την ορθή εφαρμογή της (3).

1.1.18

Ζητά την αποτελεσματική εφαρμογή του κανονισμού για τα δικαιώματα των επιβατών λεωφορείων και πούλμαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση (4). Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να θέσουν σε ισχύ τον προαναφερόμενο κανονισμό και να υιοθετήσουν πρόσθετα μέτρα που θα διασφαλίζουν την ελεύθερη κυκλοφορία των νέων με αναπηρία (5).

1.1.19

Επικροτεί τη δέσμευση που ανέλαβε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο Ψηφιακό Θεματολόγιο να μεριμνήσει ώστε οι ιστότοποι του δημόσιου τομέα και οι ιστότοποι που παρέχουν βασικές υπηρεσίες στους πολίτες να είναι πλήρως προσβάσιμοι έως το 2015.

1.1.20

Εκτιμά ότι είναι κεφαλαιώδους σημασίας να συνεκτιμώνται οι ανάγκες των νέων με αναπηρία σε όλες τις ενωσιακές πολιτικές και προγράμματα για τη νεολαία, και ζητά να αναληφθούν θετικές ενέργειες για να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση σχετικά με τις ανάγκες τους.

2. Εισαγωγή

2.1 Η ΕΟΚΕ:

2.1.1

Τονίζει ότι οι νέοι με αναπηρία υπόκεινται σε διάφορες μορφές διακριτικής μεταχείρισης λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, εθνοτικής καταγωγής ή κοινωνικής προέλευσης, γενετικών χαρακτηριστικών, γλώσσας, θρησκείας ή πεποιθήσεων, πολιτικών φρονημάτων ή κάθε άλλης γνώμης, ιδιότητας μέλους εθνικής μειονότητας, περιουσίας, γέννησης, ηλικίας, αναπηρίας, γενετήσιου προσανατολισμού, καθώς και για άλλους λόγους.

2.1.2

Καλεί τα κράτη μέλη να προωθήσουν τις διαπραγματεύσεις για την οδηγία περί καταπολέμησης των διακρίσεων (6) προκειμένου να εξασφαλιστεί νομική προστασία από κάθε μορφή διάκρισης στην ΕΕ.

2.1.3

Αναγνωρίζει ότι οι νέοι με αναπηρία κινδυνεύουν να υποστούν βία δύο έως πέντε φορές περισσότερο απ' ό,τι οι συνομήλικοί τους χωρίς αναπηρία.

2.1.4

Εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι οι νέοι με αναπηρία έρχονται αντιμέτωποι με προκαταλήψεις και αρνητικές στάσεις στην κοινωνία που παρεμποδίζουν τη συμμετοχή, τον αυτοπροσδιορισμό και την ενσωμάτωσή τους.

2.1.5

Επιβεβαιώνει ότι οι νέες γυναίκες με αναπηρία, τα άτομα που έχουν ανάγκη από υψηλό επίπεδο υποστήριξης και τα άτομα με ψυχοκοινωνικές αναπηρίες έρχονται αντιμέτωπα με πολλές μορφές διακρίσεων.

2.1.6

Ζητά να αναγνωριστούν τα πολιτικά δικαιώματα των νέων με αναπηρία και να τους δοθεί η δυνατότητα να ασκούν τα δικαιώματα αυτά σε ισότιμη βάση με τους άλλους πολίτες, θεωρεί δε ότι θα πρέπει να εξασφαλίζονται προσβάσιμες διαδικασίες, εγκαταστάσεις και υλικό κατά τη διεξαγωγή ψηφοφοριών.

2.1.7

Προτείνει τη συνθεώρηση των πολιτικών για τους νέους με αναπηρία σε όλα τα σχετικά κονδύλια του προϋπολογισμού του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου, προκειμένου να εξασφαλιστούν επαρκείς πόροι για την προαγωγή της προσβασιμότητας και της ένταξης.

2.1.8

Προτείνει να συγκεντρωθούν στοιχεία για τον αντίκτυπο των εργαλείων πολιτικής που αφορούν τους νέους με αναπηρία και συνιστά να χρηματοδοτηθούν σε επίπεδο ΕΕ σχέδια, μελέτες και έρευνες σε αυτόν τον τομέα.

2.1.9

Υπενθυμίζει τις συστάσεις στις οποίες προέβη η ΕΟΚΕ σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της επί θεμάτων όπως, π.χ., η απασχόληση, η προσβασιμότητα, η στρατηγική για τα άτομα με αναπηρία και οι επιπτώσεις της δημογραφικής αλλαγής.

3. Απασχόληση και εκπαίδευση

Εκπαίδευση

3.1 Η ΕΟΚΕ:

3.1.1

Αναγνωρίζει τη σημασία μιας κανονικής εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς και ζητά τη διδασκαλία της νοηματικής γλώσσας στα δημοτικά σχολεία, την εισαγωγή τεχνολογιών μετατροπής ομιλίας σε κείμενο (σύστημα palantype) και τεχνολογιών επαγωγικών βρόγχων, την πρόσληψη καθηγητών εξοικειωμένων με τη μέθοδο ανάγνωσης Braille, καθώς και κάθε άλλη κατάλληλη υποστήριξη για τους μαθητές με αναπηρία, όπως η επαυξητική και εναλλακτική επικοινωνία (ACC).

3.1.2

Επικροτεί την εμβληματική πρωτοβουλία «Νεολαία σε κίνηση» και το πρόγραμμα «Νεολαία σε δράση» που υιοθέτησε η Επιτροπή στα πλαίσια της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και καλεί τα κράτη μέλη να μεριμνήσουν ώστε οι νέοι με αναπηρία να μπορούν να επωφεληθούν πλήρως από αυτά τα προγράμματα.

3.1.3

Επικροτεί τη χρήση του Erasmus για όλα τα ευρωπαϊκά προγράμματα στους τομείς της εκπαίδευσης, της κατάρτισης, της νεολαίας και του αθλητισμού, και συνιστά τη χρήση του Erasmus για την προώθηση της προσωπικής ανέλιξης και την αύξηση των ευκαιριών απασχόλησης των νέων με αναπηρία.

3.1.4

Ζητά τη λήψη αποτελεσματικών μέτρων για την αντιμετώπιση της πρόωρης αποχώρησης από το σχολείο, δεδομένου ότι τα άτομα με αναπηρία έχουν δύο φορές λιγότερες πιθανότητες από τα άλλα άτομα να φτάσουν έως την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να περιορισθούν οι αποκλεισμοί στα πανεπιστήμια και να εφαρμοστούν θετικές δράσεις, όπως υποτροφίες για φοιτητές με αναπηρία και συστήματα ποσοστώσεων.

3.1.5

Επιθυμεί να ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα για τη διευκόλυνση της μετάβασης των νέων με αναπηρία από το σχολείο στην απασχόληση.

3.1.6

Επιδοκιμάζει το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την κινητικότητα ατόμων με αναπηρία (7) και την εστίασή του στην εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς.

3.1.7

Αναγνωρίζει τη σημασία της άτυπης εκπαίδευσης (8) για τους νέους με αναπηρία και ζητά να αναπτυχθεί ένα Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Ποιότητας για τις περιόδους άσκησης, το οποίο να περιλαμβάνει κριτήρια προσβασιμότητας.

3.1.8

Αναγνωρίζει ότι οι νέοι με αναπηρία δικαιούνται να ωφεληθούν από τα προγράμματα ανταλλαγών της ΕΕ και τις δυνατότητες σπουδών και μάθησης στο εξωτερικό και, επομένως, να ωφεληθούν από τα μέσα της ΕΕ για την επικύρωση των δεξιοτήτων και την αναγνώριση των προσόντων.

3.1.9

Ζητά το εκπαιδευτικό περιεχόμενο, οι ΤΠΕ και τα κτίρια να είναι προσβάσιμα, ως προϋπόθεση για την άσκηση του δικαιώματος στην εκπαίδευση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενθαρρύνουν τα σχολεία, τα πανεπιστήμια και τις υπηρεσίες παροχής συμβουλών σε νέους ώστε να ενσωματώσουν την προσβασιμότητα στις δράσεις τους.

3.1.10

Ενθαρρύνει την επαρκή διάδοση πληροφοριών σχετικά με πανεπιστήμια ή εκπαιδευτικές ευκαιρίες εναλλακτικής μορφής όπως το σύστημα Braille, οι οπτικοακουστικές ευανάγνωστες παραλλαγές ή το σύστημα μετατροπής ομιλίας σε κείμενο/σύστημα palantype. Οι βιβλιοθήκες πρέπει να διαθέτουν στη συλλογή τους βιβλία τυπωμένα με σύστημα Braille και ακουστικά βιβλία.

3.1.11

Προκρίνει τη χρήση ευρωπαϊκής χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ) και της δια βίου εκπαίδευσης, προκειμένου να στηριχθεί η χρήση συμβούλων τόσο για τους μαθητές με αναπηρία όσο και για τους καθηγητές.

Απασχόληση

3.2 Η ΕΟΚΕ:

3.2.1

Αναγνωρίζει ότι τα άτομα με αναπηρία διατρέχουν διπλάσιο έως τριπλάσιο κίνδυνο ανεργίας απ' ό,τι τα άτομα χωρίς αναπηρία.

3.2.2

Υποστηρίζει τη χρήση των πόρων των Διαρθρωτικών Ταμείων ούτως ώστε να εξασφαλιστεί επαρκής χρηματοδοτική συνδρομή στην ευρωπαϊκή στρατηγική για την αναπηρία. Ειδικότερα, πρέπει να γίνεται αποδοτικότερη χρήση του ΕΚΤ για να αυξηθεί το ποσοστό απασχόλησης των νέων με αναπηρία και του ΕΤΠΑ προκειμένου να επιτευχθεί υψηλό επίπεδο προσβασιμότητας στην Ευρώπη.

3.2.3

Καλεί τα κράτη μέλη να προωθήσουν την πρόσληψη νέων με αναπηρία παρέχοντας οικονομική υποστήριξη στους εργοδότες και επενδύοντας στις ΜΜΕ, την κοινωνική επιχειρηματικότητα και την ανεξάρτητη απασχόληση.

3.2.4

Συνιστά να γίνουν εύλογες προσαρμογές, να προβλεφθεί ελαστικό ωράριο εργασίας και να δοθεί πρόσβαση στην τηλεργασία και τις ΤΠΕ, με στόχο την υποστήριξη της πρόσληψης των νέων ατόμων με αναπηρία, τονίζει δε ότι η άρνηση διενέργειας εύλογων προσαρμογών αποτελεί πράξη δυσμενούς διακρίσεως (9).

3.2.5

Συνιστά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παρέχει την απαραίτητη προσβασιμότητα στους νέους εργαζόμενους και τους ασκούμενους με αναπηρία, προωθώντας και αναπτύσσοντας συγχρόνως τις διασυνοριακές επαγγελματικές και εκπαιδευτικές ευκαιρίες και περιορίζοντας τα εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων σε ολόκληρη την ΕΕ.

3.2.6

Πιστεύει ότι οι κοινωνικοί εταίροι θα πρέπει να διαδραματίσουν ρόλο-κλειδί στην προώθηση και προστασία της απασχόλησης των νέων με αναπηρία, εντάσσοντας αυτό το θέμα στις συλλογικές διαπραγματεύσεις τους.

3.2.7

Ζητά από τα κράτη μέλη να επενδύσουν στους νέους με αναπηρία και να τους βοηθήσουν να ανταπεξέλθουν στις συνέπειες της οικονομικής κρίσης, επειδή αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες εύρεσης εργασίας και παραμονής στην εργασία.

4. Συμμετοχή και ενσωμάτωση

4.1 Η ΕΟΚΕ:

4.1.1

Επιβεβαιώνει ότι οι νέοι με αναπηρία και ιδίως τα άτομα με διανοητική αναπηρία έχουν το δικαίωμα να αναγνωρίζονται παντού ως πρόσωπα ενώπιον του νόμου.

4.1.2

Ζητά να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση για την κατάσταση των ατόμων με αναπηρία, μέσω της συλλογής κατάλληλων πληροφοριών σύμφωνα με το άρθρο 31 της UN CRPD, και τονίζει ότι τα μέσα ενημέρωσης έχουν χρέος να καταπολεμούν τα στερεότυπα.

4.1.3

Συνιστά στα κράτη μέλη να αναγνωρίσουν το νομικό καθεστώς των νέων ανδρών και γυναικών με αναπηρία σε ισότιμη βάση με τα υπόλοιπα άτομα σε όλες τις πτυχές της ζωής.

4.1.4

Τονίζει την ανάγκη να ληφθεί μέριμνα ώστε οι νέοι με αναπηρία να διαθέτουν απόλυτη ελευθερία κυκλοφορίας και ελπίζει να υποβληθούν συγκεκριμένες προτάσεις για την άρση των εμποδίων στη δυνατότητα μεταφοράς των επιδομάτων αναπηρίας.

4.1.5

Καλεί τα κράτη μέλη να καταβάλουν προσπάθειες για να ενθαρρύνουν την πλήρη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία στην κοινωνία και την οικονομία στα πλαίσια των εθνικών τους προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ) που προβλέπει η στρατηγική «Ευρώπη 2020», με τη θέσπιση αποτελεσματικών μέτρων κατά των διακρίσεων.

4.1.6

Απευθύνει έκκληση για τη σύσταση μιας Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ατόμων με Αναπηρία (10) η οποία θα συμβάλει στις πολιτικές και τη νομοθεσία της Ένωσης προωθώντας τα θέματα ενσωμάτωσης και προσβασιμότητας των νέων με αναπηρία.

4.1.7

Τονίζει τον ουσιαστικό ρόλο που διαδραματίζει ο αθλητισμός στην προώθηση της συμμετοχής των νέων με αναπηρία και απευθύνει έκκληση για την οικονομική και πολιτική στήριξη θετικών πρωτοβουλιών όπως οι Παραολυμπιακοί Αγώνες.

4.1.8

Συνιστά να πραγματοποιηθούν αξιολογήσεις εξ ομοτίμων από την Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας, την Επιτροπή Απασχόλησης και την Επιτροπή Οικονομικής Πολιτικής με στόχο την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών σχετικά με την αρχή της ίσης μεταχείρισης των νέων με αναπηρία στο πλαίσιο της ανοιχτής μεθόδου συντονισμού, της στρατηγικής για την απασχόληση και των οικονομικών πολιτικών των ΕΠΜ.

4.1.9

Εύχεται να παρασχεθεί χρηματοδοτική και πολιτική στήριξη στις οργανώσεις που εκπροσωπούν τους νέους με αναπηρία προκειμένου να προωθηθεί η συμμετοχή και να καταπολεμηθούν οι προκαταλήψεις μέσω ευαισθητοποίησης.

4.1.10

Ζητά οι υπάλληλοι, οι εκπαιδευτικοί, οι εργοδότες και οι πάροχοι υπηρεσιών να διαθέτουν κατάρτιση που θα τους επιτρέπει να συμμορφώνονται με τη νομοθεσία σχετικά με την προσβασιμότητα και την ισότητα τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο.

4.1.11

Συνιστά την προαγωγή του δικαιώματος των ατόμων με αναπηρία να ζουν ανεξάρτητα και τη χρήση των πόρων των Διαρθρωτικών Ταμείων προκειμένου να στηριχθεί η αποϊδρυματοποίηση και να ενθαρρυνθεί η διαβίωση σε κοινότητα.

5. Προσβασιμότητα

5.1 Η ΕΟΚΕ:

5.1.1

Απευθύνει έκκληση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να συμπεριλάβουν την προσβασιμότητα ως οριζόντια προτεραιότητα στο άρθρο 7 του σχεδίου γενικού κανονισμού για τα Διαρθρωτικά Ταμεία την περίοδο 2014-2020.

5.1.2

Επικροτεί τα μέτρα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την υιοθέτηση μιας «Ευρωπαϊκής πράξης για την προσβασιμότητα» και επαναλαμβάνει ότι είναι επιτακτικά αναγκαία η θέσπιση μιας έντονα δεσμευτικής νομοθεσίας που θα εξασφαλίζει την πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία σε αγαθά, υπηρεσίες και το δομημένο περιβάλλον. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι θα πρέπει να προσδιοριστούν ισχυροί μηχανισμοί εφαρμογής και παρακολούθησης τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο.

5.1.3

Ζητά την αποτελεσματική εφαρμογή του κανονισμού για τα δικαιώματα των επιβατών λεωφορείων και πούλμαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση (11), και καλεί τα κράτη μέλη να θέσουν σε ισχύ τον σχετικό κανονισμό, υιοθετώντας ισχυρά μέτρα που θα διασφαλίζουν την ελεύθερη κυκλοφορία των νέων με αναπηρία.

5.1.4

Προκρίνει την εκπόνηση ειδικού σχεδίου ώστε να καταστούν όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ προσβάσιμα σε ό,τι αφορά τις υποδομές, τις διαδικασίες πρόσληψης, τις συνεδριάσεις, τους ιστοτόπους και την ενημέρωση.

5.1.5

Επικροτεί τη δέσμευση που ανέλαβε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο Ψηφιακό Θεματολόγιο να μεριμνήσει ώστε οι ιστότοποι του δημόσιου τομέα και οι ιστότοποι που παρέχουν βασικές πληροφορίες στους πολίτες να είναι πλήρως προσβάσιμοι έως το 2015.

5.1.6

Επικροτεί το ρυθμιστικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για δίκτυα και υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών και κρίνει ότι τα προϊόντα και οι υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών είναι ζωτικής σημασίας για να μπορούν ότι οι νέες γενιές χρηστών κινητής τηλεφωνίας να ενημερώνονται διαρκώς και να επικοινωνούν.

5.1.7

Αναγνωρίζει τη σημασία που έχει η πρόσβαση στην κοινωνία των πληροφοριών και στις τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ), συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε περιεχόμενο, ως θεμελιώδες δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία.

5.1.8

Αναγνωρίζει την προστιθέμενη αξία της οδηγίας για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων (12) και ζητά τη δέουσα εκτέλεση και εφαρμογή της, ιδίως σε ό,τι αφορά τα μέτρα για τα άτομα με αναπηρία.

5.1.9

Επικροτεί την πρόταση κανονισμού που υπέβαλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με την ευρωπαϊκή τυποποίηση (13), καθώς και την ανακοίνωση με θέμα «Ένα στρατηγικό όραμα για τα ευρωπαϊκά πρότυπα (14)».

5.1.10

Ζητά τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού συστήματος τυποποίησης χωρίς αποκλεισμούς και εκφράζει την ικανοποίησή της για την έγκριση της Εντολής αριθ. 473 ως ενός θετικού μέτρου για την προώθηση της προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρία.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) ΕΕ L 303, 2.12.2000, σ. 16–22.

(2) ΕΕ L 95, 15.4.2010, σ. 1–24, ΕΕ L 303, 2.12.2000, σ. 16–22.

(3) Βάσει της οδηγίας θα πρέπει να παρέχεται πρόσβαση στο οπτικό περιεχόμενο των επιγραμμικών μέσων.

(4) ΕΕ L 55, 28.2.2011, σ. 1–12.

(5) Όπως η προσβασιμότητα των λεωφορείων στις αγροτικές περιοχές, η οποία θα πρέπει να είναι υποχρεωτική.

(6) COM/2008/0426 final.

(7) 2010/2272(INI).

(8) Άτυπη εκπαίδευση δεν παρέχεται από ιδρύματα εκπαίδευσης ή κατάρτισης και δεν αποφέρει κανονικά πιστοποίηση.

(9) ΕΕ C 376, 22.12.2011, p. 81–86.

(10) ΕΕ C 376, 22.12.2011, σ. 81–86.

(11) ΕΕ L 55, 28.2.2011, σ. 1–12.

(12) ΕΕ L 95, 15.4.2010, σ. 1–24.

(13) COM(2011) 315 τελικό.

(14) COM(2011) 311 τελικό.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/7

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ειδικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα νησιά» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2012/C 181/03)

Εισηγητής: ο κ. José María ESPUNY MOYANO

Στις 20 Ιανουαρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού της, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

Ειδικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα νησιά.

Το ειδικευμένο τμήμα «Οικονομική και Νομισματική Ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 7 Μαρτίου 2012.

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειας, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 28ης Μαρτίου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 129 ψήφους υπέρ, 4 κατά και 8 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Οι νησιωτικές περιοχές παρουσιάζουν σε μόνιμη βάση κοινά χαρακτηριστικά και ιδιαιτερότητες, τα οποία αποτελούν την ειδοποιό διαφορά τους σε σχέση με τις ηπειρωτικές περιοχές. Στο άρθρο 174 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣλΕΕ) οι νησιωτικές περιοχές αναγνωρίζονται ως ζώνες με συγκεκριμένα μειονεκτήματα, οι οποίες χρήζουν ειδικής προσοχής. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ κρίνει απαραίτητο να συνεχιστούν οι προσπάθειες προκειμένου να ακολουθηθεί η κατάλληλη στρατηγική, η οποία θα ανταποκρίνεται στις ειδικές ανάγκες αυτών των νησιωτικών περιοχών.

1.2 Κατά την ΕΟΚΕ, ο ορισμός της έννοιας του «νησιού» που χρησιμοποιεί η ΕΕ είναι ανεπαρκής και γι’ αυτό πρέπει να αναθεωρηθεί και να επικαιροποιηθεί, λαμβάνοντας υπόψη τα νέα όρια της επικράτειας της ΕΕ, στα οποία περικλείονται πλέον και νησιωτικά κράτη μέλη. Σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (1), η ΕΟΚΕ πρότεινε να τροποποιηθεί αυτός ο ορισμός, πρόταση την οποία επαναλαμβάνει.

1.3 Τα μεταναστευτικά φαινόμενα ή τα προβλήματα που σχετίζονται με την πληθυσμιακή γήρανση ή ερήμωση είναι ζητήματα που αφορούν ιδιαζόντως τα νησιά. Αυτές οι καταστάσεις μπορούν να οδηγήσουν στην απώλεια της πολιτισμικής κληρονομιάς, στη διαταραχή των οικοσυστημάτων και σε σοβαρές οικονομικές επιπλοκές (ως προς την απασχόληση, τη νεολαία κ.λπ.).

1.4 Ορισμένα νησιά πρέπει να αντιμετωπίσουν το ζήτημα της μετανάστευσης των πληθυσμών τους σε άλλες πιο εύπορες περιοχές, σε άλλα εισρέουν μετανάστες οι οποίοι συμβάλουν στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας, υπάρχουν όμως και νησιά τα οποία, λόγω της γεωγραφικής τους θέσης, υποδέχονται περισσότερους μετανάστες από όσους μπορούν να απορροφήσουν.

1.5 Η ΕΟΚΕ θεωρεί απολύτως απαραίτητο να βελτιωθεί η πρόσβαση στα νησιά και οι συνδέσεις μεταξύ τους. Δεδομένου ότι η προσβασιμότητα αποτελεί στοιχείο ζωτικής σημασίας για να γίνουν οι νησιωτικές περιοχές πιο ελκυστικές, θα πρέπει να ελαττωθεί το κόστος μεταφοράς εμπορευμάτων και της μετακίνησης ατόμων με την εφαρμογή της αρχής της εδαφικής συνέχειας και τη βελτίωση του Κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 3577/92.

1.6 Η γεωργία, η κτηνοτροφία και η αλιεία, οι οποίες συνιστούν ένα σημαντικό μέρος της τοπικής οικονομίας και αποτελούν εν πολλοίς πηγή τροφοδοσίας του τομέα γεωργικών ειδών διατροφής, είναι ευπαθείς εξαιτίας της απόστασης, του μικρού μεγέθους των εκτάσεων εκμετάλλευσης, της περιορισμένης διαφοροποίησης της παραγωγής, καθώς και των κλιματικών συνθηκών.

1.7 Όλοι αυτοί οι παράγοντες αποδυναμώνουν τον τομέα γεωργικών ειδών διατροφής των νησιών, ο οποίος δυσκολεύεται να ανταγωνιστεί τα προϊόντα από την ηπειρωτική χώρα ή από το εξωτερικό, με αποτέλεσμα την περαιτέρω εξασθένιση του πρωτογενούς τομέα.

1.8 Η ΕΟΚΕ συνιστά τον χαρακτηρισμό των νησιών υπό την ΚΓΠ ως μειονεκτικών ζωνών, ομοίως με τις ορεινές περιοχές, δίνοντας ξεχωριστή έμφαση στον νησιώτικο χαρακτήρα κατά τη χρηματοδότησή τους.

1.9 Δεν είναι λίγα τα ευρωπαϊκά νησιά που βρήκαν στις τουριστικές δραστηριότητες έναν βασικό παράγοντα επιβίωσης του πληθυσμού και διατήρησης της ταυτότητας, των παραδόσεων, των πολιτισμικών αξιών και του τοπίου τους. O τουρισμός και οι συναφείς παρεχόμενες υπηρεσίες υπήρξαν φορέας οικονομικής ανάπτυξης, αύξησης της απασχόλησης και πολυμορφίας της οικονομικής βάσης. Εντούτοις, η οικονομία των νησιών κατέληξε να εξαρτάται υπερβολικά από αυτές τις δραστηριότητες, με αποτέλεσμα να κρίνεται απαραίτητη η διαφοροποίηση και η επέκταση των συμπληρωματικών προς τον τουρισμό επαγγελματικών δραστηριοτήτων· οι δραστηριότητες αυτές θα ενίσχυαν την ανάπτυξη των νησιωτικών οικονομιών εν μέσω κρίσεων όπως η τρέχουσα, η οποία επηρεάζει εν πολλοίς τον τουρισμό.

1.10 Η ΕΟΚΕ προσυπογράφει το ψήφισμα της 27ης Σεπτεμβρίου 2011 (2) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με αντικείμενο την εκπόνηση ειδικών στρατηγικών για τα νησιά, τις ορεινές περιοχές και άλλες ευαίσθητες ζώνες στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας της Επιτροπής που προβλέπει την «ανάπτυξη μιας στρατηγικής για έναν βιώσιμο παράκτιο και θαλάσσιο τουρισμό».

1.11 Η ΕΟΚΕ εντοπίζει δυσκολίες στην προσπάθεια των νησιών να συμμετέχουν σε ενωσιακά προγράμματα έρευνας, ανάπτυξης και καινοτομίας, εξαιτίας της μικρής εσωτερικής αγοράς τους και των περιορισμένων αναπτυξιακών και ερευνητικών δυνατοτήτων των υποδομών τους. Επίσης, η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι η ΕΕ θα πρέπει να εξακολουθήσει να ενισχύει την ανάπτυξη των ΤΠΕ στα νησιά, να στηρίζει τη δημιουργία ερευνητικών και αναπτυξιακών υποδομών, καθώς και να ευνοεί τη συμμετοχή των νησιωτικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων στα προγράμματα έρευνας, ανάπτυξης και καινοτομίας, αν αυτό κριθεί αναγκαίο, ακόμα και μέσω των Διαρθρωτικών Ταμείων.

1.12 Η ενωσιακή ενεργειακή πολιτική, σε συνδυασμό με τις νησιωτικές περιοχές, θα πρέπει να θέσει ως προτεραιότητα α) την ασφάλεια εφοδιασμού των τελευταίων, β) τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης και την υλοποίηση προγραμμάτων παραγωγής ενέργειας με τη χρήση νέων τεχνολογιών και πηγών ανανεώσιμης ενέργεια και γ) την προαγωγή της αποδοτικής χρήσης της ενέργειας με σεβασμό προς το περιβάλλον και τη φύση.

1.13 Η ΕΕ θα πρέπει να συμπεριλάβει τη λειψυδρία, την αφαλάτωση των θαλάσσιων υδάτων και τις λοιπές τεχνικές δυνατότητες συλλογής των υδάτων και υδροδότησης στο πλαίσιο της περιφερειακής πολιτικής, με γνώμονα πάντα τις ιδιαιτερότητες των νησιωτικών περιοχών.

1.14 Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι ένα από τα βασικά ζητούμενα είναι η εκπόνηση ειδικών προγραμμάτων συνεχούς επιμόρφωσης των εργαζομένων που απασχολούνται σε διάφορους τομείς της οικονομίας ενός νησιού και δη στον τουριστικό, ο οποίος αντιπροσωπεύει μία από τις πιο βαρύνουσες οικονομικά δραστηριότητες σε αυτές τις ζώνες. Τα προγράμματα αυτά θα πρέπει να χρηματοδοτούνται από Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και το Ταμείο Συνοχής με την υποστήριξη των κρατών μελών, των θεσμικών οργάνων και των κοινωνικοοικονομικών φορέων.

1.15 Η εκπαίδευση, η επαγγελματική κατάρτιση και η διά βίου μάθηση έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα στην οικονομική και κοινωνική στρατηγική της ΕΕ (στρατηγική της Λισαβόνας και στρατηγική «Ευρώπη 2020»). Η ΕΟΚΕ ζητά να ληφθούν υπόψη οι ιδιαιτερότητες των νησιωτικών περιοχών προκειμένου να ενταχθούν η εκπαίδευση και οι ευκαιρίες διά βίου μάθησης –σε όλες τις περιοχές και για όλους τους κατοίκους– στις εθνικές στρατηγικές.

1.16 Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της υλοποίησης των μέτρων του Ανακοινωθέντος της Μπριζ σχετικά με τον συντονισμό των συστημάτων επαγγελματικής κατάρτισης στην Ευρώπη (το εν λόγω ανακοινωθέν υιοθετήθηκε από τους υπουργούς Παιδείας όλων των κρατών μελών και τους αρμόδιους Ευρωπαίους κοινωνικούς εταίρους).

1.17 Η ΕΟΚΕ ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβεί στη σύσταση μιας ειδικής διυπηρεσιακής ομάδας για τα νησιά ή τουλάχιστον τη συμμετοχή της σε άλλες ήδη υπάρχουσες διυπηρεσιακές ομάδες.

1.18 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να προβλέψει ειδικές διατάξεις για τις νησιωτικές περιοχές στο νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για την περίοδο 2014-2020 και να μεριμνήσει έτσι ώστε αυτές οι περιφέρειες να υπαχθούν σε ειδικά προγράμματα περιφερειακής ανάπτυξης που ανταποκρίνονται περισσότερο στις ιδιαιτερότητές τους. Θα πρέπει δε να εξεταστεί η δυνατότητα αύξησης του ποσοστού συγχρηματοδότησης από πλευράς της ΕΕ στους τομείς προτεραιότητας για την ανάπτυξη των νησιών.

1.19 Δεδομένου ότι η στρατηγική «Ευρώπη 2020» θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό τις μελλοντικές δράσεις της ΕΕ, η ΕΟΚΕ κρίνει απαραίτητο να εξεταστεί αφ’ ενός μεν η επίδρασή της στις νησιωτικές περιοχές, αφ’ ετέρου δε ο τρόπος με τον οποίο η εν λόγω στρατηγική συντείνει στον μετριασμό των εγγενών μειονεκτημάτων των νησιών.

Δεδομένου του εποχικού χαρακτήρα των τουριστικών δραστηριοτήτων στα νησιά, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να δώσουν ώθηση στο πρόγραμμα CALYPSO για τον κοινωνικό τουρισμό, όπως επισημαίνει και στη γνωμοδότησή της με τίτλο «Καινοτομία στον τουρισμό: Χάραξη στρατηγικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη των νησιών» (3)· το πρόγραμμα αυτό, με τη συνεργασία και των κοινωνικών εταίρων, μπορεί να ενισχύσει τον τουριστικό τομέα και κατ’ επέκταση άλλες οικονομικές δραστηριότητες.

2. Εισαγωγή

2.1 Οι νησιωτικές περιοχές

2.1.1 Σύμφωνα με τον ορισμό της Eurostat, ως νησί ορίζεται οποιοδήποτε έδαφος πληροί τα πέντε ακόλουθα κριτήρια:

—	έχει έκταση τουλάχιστον ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου·

—	βρίσκεται σε απόσταση τουλάχιστον ενός χιλιομέτρου από την ηπειρωτική χώρα·

—	έχει μόνιμο πληθυσμό τουλάχιστον 50 κατοίκων·

—	δεν έχει μόνιμη σύνδεση με την ηπειρωτική χώρα και

—	δεν βρίσκεται σε πρωτεύουσα κράτους μέλους της ΕΕ.

2.1.2 O ορισμός της έννοιας του «νησιού» πρέπει να παραπέμπει στη Δήλωση 33 της ΣλΕΕ βάσει της οποίας η [Διακυβερνητική] «Διάσκεψη θεωρεί ότι η αναφορά του άρθρου 174 σε “νησιωτικές περιοχές” μπορεί να περιλαμβάνει και νησιωτικά κράτη στο σύνολό τους, εφόσον ικανοποιούνται τα αναγκαία κριτήρια».

2.1.3 Όπως έχει ήδη επισημάνει η ΕΟΚΕ σε προηγούμενη γνωμοδότησή της (4), αυτός ο ορισμός δεν λαμβάνει υπόψη τη νέα πραγματικότητα της διευρυμένης Ευρωπαϊκής Ένωσης, που περιλαμβάνει νησιωτικά κράτη μέλη.

2.1.4 Σύμφωνα με αυτό τον ορισμό, 14 (5) από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ έχουν νησιά στην επικράτειά τους. Η σημασία τους πρέπει να αξιολογηθεί από την άποψη του σημαντικού αριθμού κατοίκων που ζουν στα διάφορα νησιά της ΕΕ, ο οποίος ανέρχεται σε 21 εκατομμύρια άτομα. Πρόκειται περίπου για το 4 % του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ των 27 κρατών μελών.

2.1.5 Οι νησιωτικές περιοχές παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά και ιδιαιτερότητες που εκδηλώνονται με μόνιμο τρόπο και τις διαχωρίζουν σαφώς από τα ηπειρωτικά εδάφη.

2.1.6 Όλα τα νησιά της ΕΕ διαθέτουν χαρακτηριστικά στοιχεία που τα διακρίνουν το ένα από το άλλο. Ωστόσο, τα κοινά σημεία των νησιωτικών περιοχών της ΕΕ είναι σημαντικότερα από τις διαφορές τους και προπαντός, έχουν μεγάλη σημασία σε θέματα όπως οι μεταφορές, το περιβάλλον, ο τουρισμός και η πρόσβαση στις βασικές δημόσιες υπηρεσίες.

2.1.7 Το άρθρο 174 της ΣλΕΕ περιλαμβάνει μια νέα παράγραφο, σύμφωνα με την οποία αποδίδεται «ιδιαίτερη προσοχή στις περιοχές που πάσχουν από σοβαρά και μόνιμα φυσικά ή δημογραφικά προβλήματα, όπως οι υπερβόρειες περιοχές που είναι ιδιαίτερα αραιοκατοικημένες και οι νησιωτικές, διασυνοριακές και ορεινές περιοχές».

2.1.8 Με αυτό το άρθρο, αναγνωρίζεται γενικά ότι οι νησιωτικές περιοχές αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα μειονεκτήματα στα οποία αξίζει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή.

3. Δημογραφική κατάσταση των νησιωτικών περιοχών

3.1 Τα μεταναστευτικά φαινόμενα ή τα προβλήματα που σχετίζονται με τη γήρανση και τη μείωση του πληθυσμού είναι ζητήματα που πλήττουν ιδιαίτερα τα νησιά.

3.2 Ορισμένα νησιά ή νησιωτικές περιοχές αντιμετωπίζουν σήμερα σοβαρές απειλές μείωσης του πληθυσμού τους, λόγω της αποχώρησης του ενεργού πληθυσμού –ως επί το πλείστον των νέων–, της γήρανσης των κατοίκων ή των αντίξοων καιρικών συνθηκών. Αυτή η κατάσταση μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια της πολιτιστικής κληρονομιάς και την αποδυνάμωση των οικοσυστημάτων.

3.3 Άλλα νησιά, λόγω της γεωγραφικής τους θέσης στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, αντιμετωπίζουν πρόβλημα εισροής πληθυσμού και είναι εκτεθειμένα σε παράνομη μετανάστευση από τρίτες χώρες, η οποία είναι συχνά δυσανάλογη με την ικανότητα υποδοχής τους.

3.3.1 Σε ορισμένα νησιά έχουν ανακύψει προβλήματα έκτακτης ανθρωπιστικής ανάγκης, τα οποία πρέπει να αντιμετωπιστούν υπό το πρίσμα της ενωσιακής αλληλεγγύης, δηλαδή με τη συνέχεια του καταμερισμού των συνακόλουθων λειτουργικών καθηκόντων με συνδυασμένη χρήση των εθνικών και των ενωσιακών πόρων.

3.3.2 Η ΕΟΚΕ έχει ήδη προτείνει σε παλαιότερες γνωμοδοτήσεις της την τροποποίηση του κανονισμού του Δουβλίνου –στο πλαίσιο της κοινής πολιτικής ασύλου– με σκοπό τη διευκόλυνση των μετακινήσεων των αιτούντων άσυλο εντός της ΕΕ.

3.4 Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν νησιά με ισχυρή παρουσία αλλοδαπών με μεγάλη αγοραστική δύναμη, οι οποίοι συμβάλλουν μεν στην τοπική οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, αλλά στην περίπτωση που η στεγαστική αγορά είναι κορεσμένη, μπορεί να προκαλέσουν την αύξηση των τιμών της, δυσχεραίνοντας έτσι την πρόσβαση σε αυτήν του γηγενούς πληθυσμού με περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες.

4. Πρόσβαση και νησιωτικός χαρακτήρας

4.1 Ορισμένοι περιορισμοί των νησιωτικών περιοχών οφείλονται στην «εδαφική ασυνέχεια» και την απομακρυσμένη γεωγραφική θέση τους. Αυτά τα μειονεκτήματα αντικατοπτρίζονται στο υψηλότερο κόστος μεταφοράς, διανομής και παραγωγής, στη μεγαλύτερη αβεβαιότητα του εφοδιασμού και στην ανάγκη για περισσότερα αποθέματα και αύξηση της ικανότητας αποθήκευσης.

4.2 Απόδειξη αυτού είναι η απόλυτη εξάρτησή τους από τις θαλάσσιες και τις εναέριες μεταφορές. Έτσι, οι νησιωτικές περιοχές βρίσκονται σε δυσμενέστερη θέση από άλλες περιοχές για να επωφεληθούν από τα πλεονεκτήματα της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς ως ομοιογενούς χώρου ανταγωνιστικών οικονομικών σχέσεων, ιδιαίτερα όσον αφορά τη μείωση του μεγέθους των εταιρειών που απαιτείται για την καινοτομία, καθώς και την επίτευξη οικονομιών κλίμακας και εξωτερικών οικονομιών.

4.3 Από αυτήν την άποψη, είναι σημαντικό να υπενθυμιστεί ότι στο πλαίσιο της ενωσιακής πρωτοβουλίας «Ενιαίος Ευρωπαϊκός Ουρανός» θα μπορούσαν να αναλυθούν μηχανισμοί διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας με ιδιαίτερη έμφαση στην εξασφάλιση της διαρκούς προσβασιμότητας των νησιών.

4.4 Δεν πρέπει να λησμονείται η κατάσταση που προκλήθηκε σε πολλά τμήματα του ευρωπαϊκού εναέριου χώρου τον Απρίλιο και τον Μάιο του 2010 από το σύννεφο ηφαιστειακής τέφρας του ισλανδικού ηφαιστείου Εϊγιαφιαλαγιοκούλ και είχε ως αποτέλεσμα το κλείσιμο πολλών αεροδρομίων στην κεντρική, βόρεια και νότια Ευρώπη.

4.5 Το πιο ανησυχητικό πρόβλημα δεν ήταν τόσο η διακοπή των αφίξεων τουριστών, όσο η αδυναμία όσων βρίσκονταν στα νησιά να επιστρέψουν στις χώρες τους και η αβεβαιότητα γύρω από τη διάρκεια του προβλήματος.

4.6 Αυτή η συγκεκριμένη περίπτωση ανέδειξε την ευάλωτη κατάσταση των νησιωτικών περιοχών σε τέτοιες περιπτώσεις: παρότι το κλείσιμο του ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου επηρέασε σχεδόν όλη την Ευρώπη, είχε σημαντικότερες (αρνητικές) επιπτώσεις στις εν λόγω νησιωτικές περιοχές.

4.6.1 Ένα άλλο θέμα που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η επιβολή του φόρου επί του διοξειδίου του άνθρακα στις αεροπορικές μεταφορές, ο οποίος, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θα τεθεί σε ισχύ το 2012. Εάν τελικά επιβληθεί ο φόρος αυτός, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να βρει μια ειδική λύση για τις νησιωτικές περιοχές, δεδομένου ότι εξαρτώνται πολύ περισσότερο από τις αεροπορικές μεταφορές και, συνεπώς, η επιβολή του θα όξυνε τα εγγενή μειονεκτήματά τους.

4.7 Η δυνατότητα πρόσβασης έχει ζωτική σημασία για την αύξηση της ελκυστικότητας των νησιωτικών περιοχών. Τα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών (ΔΕΔ-Μ) πρέπει να περιλαμβάνουν μια πραγματική πολυτροπική πολιτική, η οποία πρέπει να εφαρμόζεται και στα νησιά. Η δημιουργία θαλάσσιων οδών και αεροδιαδρόμων μεταξύ της ηπειρωτικής Ευρώπης και των νησιών, μέσω της χρηματοδότησης σταθερών και κινητών υποδομών, μπορεί να συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση.

5. Γεωργία και αλιεία

5.1 Η γεωργία, η κτηνοτροφία και η αλιεία στα νησιά αποτελούν σημαντικό τμήμα της τοπικής οικονομίας, ιδίως όσον αφορά την απασχόληση, και παρέχουν σημαντική υποστήριξη στις τοπικές βιομηχανίες γεωργικών ειδών διατροφής, που αντιπροσωπεύουν το σημαντικότερο τμήμα της βιομηχανικής παραγωγής των νησιών.

5.2 Εντούτοις, η γεωργική και αλιευτική παραγωγή των νησιών είναι εξαιρετικά εύθραυστη, στοιχείο το οποίο οφείλεται κυρίως στις δυσκολίες που προκύπτουν από τη μεγάλη γεωγραφική απόσταση, το μικρό μέγεθος των εκμεταλλεύσεων, την ανεπαρκή διαφοροποίηση της παραγωγής, την εξάρτηση από τις τοπικές αγορές, τον κατακερματισμό τους και τις κλιματικές συνθήκες. Όλα αυτά τα στοιχεία επιδρούν στον τομέα των γεωργικών ειδών διατροφής των νησιών, ο οποίος βασίζεται στην τοπική παραγωγή. Η αδυναμία της τοπικής γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής καθιστά με τη σειρά της πιο ευπαθή τον τομέα των γεωργικών ειδών διατροφής των νησιών.

5.2.1 Όλοι αυτοί οι παράγοντες συμβάλλουν στη σημαντική μείωση της ανταγωνιστικότητάς τους σε σχέση με την ηπειρωτική παραγωγή και αυτή που προέρχεται από τρίτες χώρες.

5.3 Επιπλέον, η τοπική γεωργία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το εξωτερικό, τόσο για την προμήθεια πρώτων υλών και συντελεστών παραγωγής όσο και για την εμπορία των προϊόντων, καθότι οι νησιωτικές περιοχές είναι απομακρυσμένες τόσο από τις πηγές προμήθειας όσο και από τις αγορές.

5.4 Κατά συνέπεια, οι γεωργοί στα νησιά δεν ανταγωνίζονται επί ίσοις όροις τους παραγωγούς σε άλλες περιοχές. Οι τοπικοί παραγωγοί πρέπει να τυγχάνουν της απαραίτητης βοήθειας για να μπορέσει η γεωργία των νησιωτικών περιοχών να λειτουργεί σε ισότιμο καθεστώς· τούτο μπορεί να επιτευχθεί, λόγου χάρη, με τη βοήθεια ειδικών μέσων της ΚΓΠ για τα νησιά ή χάρη στην περαιτέρω ενίσχυση και αναγνώριση των τοπικών παραγωγών.

5.5 Όσον αφορά τη λήψη μέτρων που προορίζονται ειδικά να καλύψουν τα μειονεκτήματα του νησιωτικού χαρακτήρα σε αυτό το πεδίο, η καταλληλότερη λύση θα ήταν η θέσπιση ειδικού νομοθετικού προγράμματος. Αυτό αφορά τον πρωτογενή τομέα, ο οποίος έχει ιδιαίτερη σημασία στα νησιά. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας δεν προβλέπει ειδικές παρεμβάσεις, εκτός από αυτές προς όφελος των απόκεντρων περιοχών ή των μικρών νήσων του Αιγαίου πελάγους.

5.6 Το ίδιο ισχύει και για τα καθεστώτα άμεσης στήριξης υπό τη ΚΓΠ. Στις πιο πρόσφατες μεταρρυθμίσεις των καθεστώτων άμεσης στήριξης της ΚΓΠ, της αγροτικής ανάπτυξης και του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) δεν ελήφθη υπόψη ο νησιωτικός χαρακτήρας.

6. Εσωτερική αγορά και τουρισμός

6.1 Το περιορισμένο μέγεθος των νησιωτικών περιοχών, σε σύγκριση με εκείνο των ηπειρωτικών, καθορίζει σημαντικά την παραγωγή και τη διάρθρωση των αγορών. Το μεγαλύτερο μέρος της τοπικής παραγωγής αυτών των περιοχών αποτελείται από μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις που είναι πιο ευάλωτες από τις μεγάλες.

6.2 Ο τουρισμός ήταν και παραμένει βασική πηγή της οικονομίας πολλών νησιωτικών περιοχών. Παρά τις πολλές διαφορές μεταξύ των νησιών της Ευρώπης αυτή η δραστηριότητα είναι απαραίτητη για την επιβίωση του τοπικού πληθυσμού, της ταυτότητας, των παραδόσεων, των πολιτιστικών αξιών και του τοπίου πολλών από αυτά.

6.3 Η έλευση του τουρισμού στις ευρωπαϊκές νησιωτικές περιοχές υπήρξε πηγή οικονομικής ανάπτυξης και απασχόλησης γι’ αυτές τις περιοχές και συνέβαλε στη σημαντική διαφοροποίηση της οικονομικής βάσης τους, μέσω της παροχής υπηρεσιών συναφών με τον τουρισμό. Επίσης, επέτρεψε την ανάκτηση και την προστασία του πολιτισμού, των τοπικών παραδόσεων, των φυσικών περιοχών και της πολιτιστικής κληρονομιάς τους.

6.4 Αν και σε γενικές γραμμές ο τουρισμός υπήρξε σαφώς θετικός παράγοντας, πρέπει να αναγνωριστούν οι επιπτώσεις που είχε για ορισμένες νησιωτικές περιοχές, μεταξύ των οποίων μπορούμε να αναφέρουμε την εργασιακή επισφάλεια, τον εποχικό χαρακτήρα της απασχόλησης, τη χαμηλή ειδίκευση των εργαζομένων, τις κερδοσκοπικές πολεοδομικές δραστηριότητες και την αύξηση του κόστους ζωής για τον τοπικό πληθυσμό. Επίσης, δημιούργησε σοβαρά προβλήματα υδροδότησης και δυσκόλεψε την παροχή βασικών υπηρεσιών στον πληθυσμό (διαχείριση αποβλήτων, υγεία κλπ.), επιβαρύνοντας σε μεγάλο βαθμό το περιβάλλον. Πλέον, η οικονομία των νησιών εξαρτάται υπερβολικά από τον τουρισμό, με αποτέλεσμα να κρίνεται απαραίτητη η διαφοροποίηση και η επέκταση των επαγγελματικών δραστηριοτήτων σε άλλους τομείς, όχι απαραιτήτως συμπληρωματικούς προς τον τουρισμό. Οι δραστηριότητες αυτές θα ενίσχυαν την ανάπτυξη των νησιωτικών οικονομιών εν μέσω κρίσεων όπως η τρέχουσα, η οποία επηρεάζει εν πολλοίς τον τουρισμό.

6.5 Μετά την έγκριση της ΣλΕΕ, αναγνωρίζεται πλέον ρητά η σημασία του τουρισμού στην ΕΕ. Τον Ιούνιο του 2010 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε ανακοίνωση η οποία προωθεί ένα νέο πλαίσιο για συντονισμένη δράση εντός της ΕΕ, με σκοπό την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της δυνατότητας για βιώσιμη ανάπτυξη του ευρωπαϊκού τουρισμού (6)· Η αναγνώριση αυτή αποτελεί ευκαιρία για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του ευρωπαϊκού τουριστικού τομέα, συμβάλλοντας έτσι στη νέα στρατηγική «Ευρώπη 2020» για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη.

6.6 Στο σημείο 55 του ψηφίσματος της 27ης Σεπτεμβρίου 2011 (7), το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο «επικροτεί την πρωτοβουλία της Επιτροπής σχετικά με την ανάπτυξη μιας στρατηγικής για έναν βιώσιμο παράκτιο και θαλάσσιο τουρισμό και ζητά να αναπτυχθούν ανάλογες ειδικές στρατηγικές για τα νησιά, τις ορεινές περιοχές και άλλες ευαίσθητες περιοχές».

7. Έρευνα, ανάπτυξη και καινοτομία

7.1 Η καινοτομία αποτελεί βασικό στόχο της οικονομικής πολιτικής, τόσο σε ευρωπαϊκό (με τη στρατηγική της Λισαβόνας και τη στρατηγική «Ευρώπη 2020») όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, με την αύξηση του ποσοστού δημοσίων επενδύσεων στους τομείς της έρευνας, της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, καθώς και την υποστήριξη των «πλέον καινοτόμων τομέων» (μεταξύ άλλων, των τομέων των μεταφορών, της ενέργειας, της «πράσινης» βιομηχανίας κ.λπ.). Αυτό ισχύει και για τις υπηρεσίες, ιδιαίτερα εκείνες που προϋποθέτουν ένα επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων που θεωρείται κανονικό στις περισσότερες τουριστικές δραστηριότητες (μεταξύ άλλων, στέγαση, εστίαση, υπηρεσίες ακινήτων κ.λπ.).

7.2 Πρέπει να προωθηθούν και να ενισχυθούν η κοινωνία της πληροφορίας και οι νέες τεχνολογίες, που αποτελούν για τα νησιά μέσο για τη διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων τους και την εξέλιξη της γνώσης. Η χρήση των ΤΠΕ μετριάζει την απομόνωση, βελτιώνοντας τις διαδικασίες και τα συστήματα διοίκησης των επιχειρήσεων καθώς και τις εξωτερικές σχέσεις, στοιχείο που ευνοεί την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας.

7.3 Η κύρια δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι νησιωτικές περιφέρειες στην ανάπτυξη της ικανότητάς τους για καινοτομία έγκειται στην αδυναμία του επιχειρηματικού τους ιστού, στο επίπεδο εκπαίδευσης, στην πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά, στις περιορισμένες επενδύσεις σε υποδομές έρευνας κ.λπ. Η καινοτομία στις νησιωτικές περιοχές πρέπει να εξεταστεί υπό μια ευρεία έννοια, που καλύπτει για παράδειγμα τη μεταποίηση, τις μεθόδους προώθησης προϊόντων, καθώς και καινοτόμες τεχνικές διοίκησης ή οργάνωσης των επιχειρήσεων. Στόχος των οι επιχειρήσεων των νησιωτικών περιοχών θα πρέπει να είναι η βελτίωση της παραγωγικής τους ικανότητας και της ποιότητας των προϊόντων τους, καθώς και η διευκόλυνση της πρόσβασης στις ευρωπαϊκές αγορές υπό συνθήκες ανταγωνισμού παρόμοιες με αυτές που επικρατούν στις ηπειρωτικές περιοχές της ΕΕ.

7.4 Από την άλλη πλευρά, πρέπει να τονιστούν οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα νησιά κατά τη συμμετοχή τους στα προγράμματα έρευνας, ανάπτυξης και καινοτομίας της ΕΕ. Το μικρό μέγεθος της εγχώριας αγοράς, η περιορισμένη δυναμικότητα των εγκαταστάσεων που διατίθενται για την έρευνα και την ανάπτυξη έχουν ως αποτέλεσμα ότι είναι πολύ πιο δύσκολο για τις νησιωτικές περιοχές να συμμετάσχουν σε αυτά τα προγράμματα.

8. Ενέργεια και ύδατα

8.1 Λόγω της υψηλής εξάρτησης των νησιών από τις εισαγωγές καυσίμων, οι μεταβολές του ενεργειακού κόστους πλήττουν περισσότερο τις νησιωτικές περιοχές.

8.2 Όσον αφορά τις νησιωτικές περιοχές, η ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική πρέπει να δώσει προτεραιότητα στην ασφάλεια του εφοδιασμού των νησιών, στη χρηματοδότηση της ανάπτυξης και στην υλοποίηση έργων για την παραγωγή ενέργειας με τη χρήση νέων τεχνολογιών και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και στην προώθηση της αποδοτικής χρήσης της ενέργειας, προστατεύοντας παράλληλα το περιβάλλον και τη φύση.

8.3 Η παραγωγή, αποθήκευση και διανομή ηλεκτρικής ενέργειας δεν είναι σημαντικές μόνο για την κάλυψη των βασικών ενεργειακών αναγκών, αλλά και για την αφαλάτωση των θαλάσσιων υδάτων, στοιχείο το οποίο θα μπορούσε να δώσει λύση στο πρόβλημα της τροφοδοσίας πολλών νησιών με πόσιμο νερό.

8.4 Εξαιτίας της περιορισμένης έκτασης των νησιών και της κυρίως βραχώδους μορφολογίας του εδάφους τους, τα περισσότερα από αυτά πλήττονται από λειψυδρία. Τούτο παρεμποδίζει την οικονομική ανάκαμψη (ιδίως του τουρισμού) και επιδρά αρνητικά στην υγεία, στη γεωργία και στην κτηνοτροφία.

9. Κατάρτιση και απασχόληση

9.1 Σύμφωνα με την πρόσφατη μελέτη «Euroislands» (8), το ανθρώπινο κεφάλαιο αποτελεί σημαντικό πρόβλημα για τα ευρωπαϊκά νησιά, ιδίως στη Μεσόγειο. Το επίπεδο εκπαίδευσης είναι ιδιαίτερα χαμηλό, ακόμα και στα νησιά με μεγαλύτερο κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ και στα οποία λειτουργεί πανεπιστήμιο. Στα νησιά της βόρειας Ευρώπης, οι κάτοικοι είναι καλύτερα προετοιμασμένοι για να αντιμετωπίσουν τις νέες προκλήσεις, αλλά και εκεί ακόμα, η μετατροπή των παραδοσιακών επαγγελμάτων κάθε άλλο παρά δεδομένη είναι.

9.2 Η εκπαίδευση, η επαγγελματική κατάρτιση, η διά βίου μάθηση και η γνώση ξένων γλωσσών διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην οικονομική και κοινωνική στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στη διαδικασία της Λισαβόνας και στη στρατηγική «Ευρώπη 2020». Η εξασφάλιση της εκπαίδευσης και των ευκαιριών διά βίου μάθησης σε όλες τις περιφέρειες και για όλους τους κατοίκους πρέπει να γίνει ακρογωνιαίος λίθος των εθνικών στρατηγικών. Η έλλειψη προσωπικού και η ανάγκη παροχής ευρέος φάσματος υπηρεσιών προϋποθέτουν πολλαπλές δεξιότητες τις οποίες θα πρέπει να διαθέτουν οι κάτοικοι των νησιών· τις δεξιότητες αυτές θα μπορούν να τις αποκτούν χάρη σε κατάλληλα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης που θα χρηματοδοτεί η ΕΕ.

10. Περιφερειακή πολιτική

10.1 Η περιφερειακή πολιτική είναι το κύριο ενωσιακό μέσο που έχουν στη διάθεση τους οι νησιωτικές περιοχές για να αντιμετωπίσουν τους διαρθρωτικούς περιορισμούς τους και να εκμεταλλευτούν το δυναμικό τους για ανάπτυξη και οικονομική μεγέθυνση. Παρ’ όλα αυτά, πρέπει να βελτιωθεί, ώστε τα νησιά, τα οποία αποτελούν μέρος της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς, να επωφεληθούν στον μέγιστο βαθμό, τόσο στον οικονομικό όσο και στον κοινωνικό τομέα.

10.2 Σε γενικές γραμμές, οι νησιωτικές περιοχές βρίσκονται σε μειονεκτική θέση έναντι των περιοχών της ηπειρωτικής χώρας. Ο νησιωτικός χαρακτήρας δεν αποτελεί προτεραιότητα στην ημερήσια διάταξη ούτε της περιφερειακής πολιτικής ούτε και της ενωσιακής πολιτικής για τη συνοχή. Επιπλέον, η διεύρυνση άλλαξε δραστικά τις προτεραιότητες της ευρωπαϊκής ατζέντας της περιφερειακής πολιτικής και της πολιτικής για τη συνοχή, καθώς οι ευρωπαϊκές πολιτικές για τον νησιωτικό χαρακτήρα δεν βγήκαν ενισχυμένες από αυτήν τη διαδικασία.

10.3 Πρέπει να δημιουργηθεί ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο που να αντισταθμίζει αποτελεσματικά τους περιορισμούς που αντιμετωπίζουν τα νησιά της ΕΕ. Γι’ αυτό, είναι απαραίτητο οι σχετικές αξιολογήσεις αντικτύπου να προηγούνται των μέτρων και των πολιτικών που ενδέχεται να επηρεάσουν τα νησιά, όπως και στην περίπτωση των άκρως απόκεντρων περιοχών. Με αυτό τον τρόπο θα αποφευχθούν οι επιπτώσεις και οι αντιφάσεις και θα ενισχυθεί η εδαφική συνοχή. Αυτή η αξιολόγηση αντικτύπου είναι ιδίως αναγκαία στην περίπτωση των πολιτικών για τις μεταφορές το περιβάλλον και την ενέργεια.

10.4 Για την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013 το κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ χρησιμοποιήθηκε ως μοναδικός δείκτης για να προσδιοριστεί η επιλεξιμότητα των περιφερειών στο πλαίσιο των στόχων της περιφερειακής πολιτικής. Αυτός ο δείκτης αγνοεί το γεγονός ότι η συνοχή αποτελεί μια πολύ ευρύτερη διάσταση που περιλαμβάνει κοινωνικές, περιβαλλοντικές και εδαφικές συνιστώσες, καθώς και άλλες που σχετίζονται με την καινοτομία και την εκπαίδευση. Η χρήση νέων δεικτών που χρησιμοποιούν πιο σχετικές στατιστικές θα παρέχει ακριβή απεικόνιση του επιπέδου ανάπτυξης των νησιών, καθώς και καλή κατανόηση των περιοχών που εμφανίζουν μόνιμα γεωγραφικά μειονεκτήματα.

10.4.1 Υπό αυτό το πρίσμα, οι δείκτες αναφοράς της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» πρέπει να ενσωματωθούν ως αναφορά και να συνάδουν με το γενικό πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ.

10.5 Αν και για την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013 αναγνωρίστηκε ότι τα νησιά της ΕΕ μπορούν να ενταχθούν στη διασυνοριακή συνεργασία, εξαιτίας του κριτηρίου της μέγιστης απόστασης των 150 χλμ από τα όρια της περιφέρειας, 3 νησιωτικά συμπλέγματα (Κυκλάδες, Εβρίδες και Βαλεαρίδες) δεν θεωρούνται προς το παρόν επιλέξιμα.

10.6 Η ΕΟΚΕ συνιστά την κατάργηση του εν λόγω κριτηρίου των 150 χλμ. για την κατηγοριοποίηση των νησιών ως παραμεθόριων περιφερειών επιλέξιμων για χρηματοδότηση από τα προγράμματα διασυνοριακής συνεργασίας στο πλαίσιο της εδαφικής συνεργασίας της πολιτικής συνοχής ή στο πλαίσιο της ενωσιακής πολιτικής γειτονίας.

10.7 Κρίνεται απαραίτητο να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα νησιά που πάσχουν, όχι μόνο από ένα, αλλά από διάφορα μειονεκτήματα που αναφέρονται στο άρθρο 174, όπως τα ορεινά ή τα αραιοκατοικημένα νησιά. Η ίδια παρατήρηση ισχύει και για τα αρχιπελάγη με διπλό ή πολλαπλό νησιωτικό χαρακτήρα. Αυτές οι περιοχές εμφανίζουν πρόσθετα μειονεκτήματα που προκύπτουν από τον κατακερματισμό και το περιορισμένο γεωγραφικό μέγεθός τους. Επίσης, αξίζει να αναφερθεί η κατάσταση πολλών παράκτιων νησιών, τα οποία παρουσιάζουν σοβαρά μειονεκτήματα που οφείλονται στο πολύ μικρό μέγεθός τους. Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα να αυξάνονται οι περιορισμοί που επιβάλλει ο νησιωτικός χαρακτήρας και να υποφέρει ο πληθυσμός από έλλειψη υπηρεσιών.

10.8 Ως εκ τούτου, τα νησιά χρειάζονται από την εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης των διαφόρων πολιτικών, τόσο οριζόντια (μέσω μιας διατομεακής προσέγγισης για τις κύριες πολιτικές με περιφερειακό αντίκτυπο –ΚΓΠ, ΚΑλΠ, κρατικές ενισχύσεις κ.λπ.) όσο και κάθετα (σε συνδυασμό με την περιφερειακή, εθνική και ενωσιακή διάσταση). Αυτή η προσέγγιση θα πρέπει να αντικατοπτρίζει επίσης τις νέες πολιτικές κατευθύνσεις που ορίζει η Συνθήκη της Λισαβόνας, καθώς και τη σημασία που αποδίδεται σε συγκεκριμένους τομείς όπως η ενέργεια και το κλίμα, η εξωτερική προβολή της EE και η δικαιοσύνη και οι εσωτερικές υποθέσεις (9)·

11. Πλεονεκτήματα και ελκυστικότητα των νησιωτικών περιοχών

11.1 Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης «Euroislands» του Δικτυακού Παρατηρητηρίου της Ευρωπαϊκής Χωροταξίας (ESPON) (10), ως κύρια πλεονεκτήματα των νησιών ξεχωρίζουν η ποιότητα ζωής και τα φυσικά και πολιτιστικά αγαθά τους. Τα νησιά διαθέτουν υψηλό φυσικό και πολιτιστικό κεφάλαιο και μια ισχυρή πολιτιστική ταυτότητα. Ωστόσο, υπάρχει ένας σημαντικός περιορισμός, καθότι η πολιτιστική και η φυσική κληρονομιά είναι αναντικατάστατες και μη ανανεώσιμες.

11.2 Συνεχίζοντας τις συστάσεις της, η εν λόγω μελέτη αναφέρει ότι, στα νησιά, οι νέες τεχνολογίες στους τομείς της επικοινωνίας και της πληροφόρησης μειώνουν τον αρνητικό αντίκτυπο του νησιωτικού χαρακτήρα (μικρή κλίμακα και απομόνωση). Οι νέες τεχνολογίες μπορούν επίσης να ωφελήσουν τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, καθώς και υπηρεσίες όπως την εκπαίδευση και την έρευνα, τις υπηρεσίες υγείας, την ενημέρωση, τον πολιτισμό και άλλες δημιουργικές δραστηριότητες. Άλλες τεχνολογικές αλλαγές (ανάπτυξη νέων μορφών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τεχνολογίες μερικής αντικατάστασης των φυσικών πόρων, εξελίξεις στον τομέα των μεταφορών κ.λπ.) μπορούν να μετριάσουν τους περιορισμούς που προκαλούνται από τον νησιωτικό χαρακτήρα.

11.3 Οι νησιωτικές περιοχές προσφέρουν αναρίθμητα παραδείγματα καλών πρακτικών:

—

Πρωτοβουλίες στον επιχειρηματικό τομέα: παρά της σχετικά υψηλές τιμές τους, διάφορα γεωργικά και μεταποιημένα προϊόντα των νησιών (ποτά και είδη διατροφής) έχουν «αντέξει» στον ανταγωνισμό στην ΕΕ και στην παγκόσμια αγορά, χάρη στην ποιότητά τους (τοπικές συντελεστές και παραδοσιακές μέθοδοι παραγωγής) και/ή της μοναδικότητάς τους, τη δημιουργία ενός εμπορικού σήματος.

—

Πρωτοβουλίες που έχουν αναληφθεί για την αντιμετώπιση περιβαλλοντικών προβλημάτων όπως η κλιματική αλλαγή ή συγκεκριμένων προβλημάτων που σχετίζονται με τον νησιωτικό χαρακτήρα: στην περίπτωση των εφαρμογών για την παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας ξεχωρίζουν η Κύθνος (Κυκλάδες), τα νησιά Σάμσε (Δανία), Έϊγκ (Σκωτία), Γκέτλαντ (Σουηδία), Μπόρνχολμ (Δανία), τα Κανάρια νησιά κ.λπ.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) «Η καλύτερη ενσωμάτωση στην εσωτερική αγορά ως πρωταρχικός παράγοντας για τη συνοχή και την ανάπτυξη των νησιωτικών περιοχών», ΕΕ C 27 της 3.2.2009, σ. 123, και «Καινοτομία στ ον τουρισμό: Χάραξη στρατηγικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη των νησιών», ΕΕ C 44 της 11.2.2011, σ. 75.

(2) Βλ. γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: «Η Ευρώπη, ο πρώτος τουριστικός προορισμός στον κόσμο – ένα νέο πλαίσιο πολιτικής για τον ευρωπαϊκό τουρισμό» ΕΕ C 376 της 22.12.2011, σ. 44, καθώς και το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με θέμα: «Η Ευρώπη, ο πρώτος τουριστικός προορισμός στον κόσμο – ένα νέο πλαίσιο πολιτικής για τον ευρωπαϊκό τουρισμό» 2010/2206 (INI).

(3) ΕΕ C 44 της 11.2.2011, σελ. 75.

(4) «Η καλύτερη ενσωμάτωση στην εσωτερική αγορά ως πρωταρχικός παράγοντας για την συνοχή και την ανάπτυξη των νησιωτικών περιοχών», ΕΕ C 27 της 3ης Φεβρουαρίου 2009, σελ. 123, σημείο 2.2.

(5) Ισπανία, Ιρλανδία, Γαλλία, Δανία, Ιταλία, Φινλανδία, Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ελλάδα, Κάτω Χώρες, Μάλτα, Κύπρος, Εσθονία και Πορτογαλία.

(6) Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: «Η Ευρώπη, ο πρώτος τουριστικός προορισμός στον κόσμο – ένα νέο πλαίσιο πολιτικής για τον ευρωπαϊκό τουρισμό» COM(2010) 352 final.

(7) Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με θέμα: «Η Ευρώπη, ο πρώτος τουριστικός προορισμός στον κόσμο – ένα νέο πλαίσιο πολιτικής για τον ευρωπαϊκό τουρισμό» 2010/2206 (INI).

(8) Μελέτη «Euroislands - Ανάπτυξη των νησιών – Ευρωπαϊκά νησιά και πολιτική συνοχής» (Ευρωπαϊκό πρόγραμμα ESPON 2013).

(9) Τομείς που προσδιορίζονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, την Επιτροπή των Περιφερειών και τα εθνικά κοινοβούλια με θέμα «H επανεξέταση του προϋπολογισμού της ΕΕ», COM(2010) 700 final.

(10) Μελέτη «Euroislands - Ανάπτυξη των νησιών - Ευρωπαϊκά νησιά και πολιτική συνοχής» (Ευρωπαϊκό πρόγραμμα ESPON 2013).

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/14

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πέραν του ΑΕγχΠ - Η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην επιλογή συμπληρωματικών δεικτών» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2012/C 181/04)

Εισηγητής: ο κ. PALMIERI

Στις 20 Ιανουαρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 29, παράγραφος 2, του Εσωτερικού Κανονισμού της, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

Πέραν του ΑΕγχΠ - Η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην επιλογή συμπληρωματικών δεικτών

Το ειδικευμένο τμήμα «Οικονομική και νομισματική ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 7 Μαρτίου 2012.

Κατά την 479η σύνοδο της ολομέλειάς της, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 29ης Μαρτίου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 172 ψήφους υπέρ, 5 κατά και 12 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επαναλαμβάνει τα όσα αναφέρονται στο σημείο 8 του κοινού μηνύματος της διάσκεψης «Βιώσιμες επιδιώξεις, υπεύθυνη στάση - Η κοινωνία των πολιτών καθ’ οδόν προς το Ρίο+20 (Go sustainable, be responsible! European civil society on the road to Rio+20) που διοργανώθηκε στις 7 και 8 Φεβρουαρίου 2012, ότι δηλαδή «εκτιμά ότι στο προσχέδιο αναγνωρίζονται οι περιορισμοί του ΑΕγχΠ ως μέσου μέτρησης της ευημερίας και ζητά τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην επείγουσα ανάπτυξη συμπληρωματικών δεικτών».

1.2 Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει την πρόοδο που σημειώθηκε τα τελευταία χρόνια στην κατάρτιση των συμπληρωματικών δεικτών στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕγχΠ) σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο, κυρίως στη μελέτη αντιπροσωπευτικών δεικτών της ποιότητας ζωής και των κοινωνικών συνθηκών των πολιτών, σε σχέση με τη βιωσιμότητα των οικονομικών συστημάτων.

1.2.1 Η ΕΟΚΕ δεν έπαυσε να πιστεύει ότι είναι απαραίτητη η ανάπτυξη της εν λόγω προβληματικής, κυρίως με μια σφαιρική προσέγγιση που θα καθιστά πρωτοπόρο την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), ενόψει των διεθνών συναντήσεων (Ρίο+20) και, προπαντός, λαμβάνοντας υπόψη τις πιθανές εξελίξεις στις νέες ευρωπαϊκές στρατηγικές για τη σταθερότητα και την οικονομική ανάπτυξη, καθώς επίσης στις στρατηγικές για την κοινωνική ανάπτυξη και συνοχή, για την αειφορία του περιβάλλοντος. Το πρώτο θέμα στο οποίο θα υπολογιστεί η κατάρτιση των συμπληρωματικών δεικτών στο ΑΕγχΠ είναι η στρατηγική Ευρώπη 2020.

1.3 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι η περίπλοκη διαδρομή που οδηγεί σε έναν επανακαθορισμό της κοινωνικής ευημερίας και προόδου –η οποία είναι ευρύτερη της απλής οικονομικής ανάπτυξης– δεν μπορεί να συνθλίβεται από τις συγκυριακές ευρωπαϊκές πολιτικές αντιμετώπισης των νέων συνεπειών της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης.

1.3.1 Για την οικονομική ανάκαμψη και την αντιμετώπιση της κρίσης, είναι αναγκαίο να αλλάξει το πλαίσιο αναφοράς, στηρίζοντας την ανάπτυξη στην ευημερία και την πρόοδο της κοινωνίας. Μόνον κατ’ αυτόν τον τρόπο μπορούμε να εστιάσουμε καλύτερα στα αίτια που προκάλεσαν την κρίση και την πρόσφατη υφεσιακή της επιδείνωση στην Ευρώπη, έτσι ώστε να είναι μετρήσιμα και να μπορούν να εκπονηθούν οι καταλληλότερες βραχυπρόθεσμες και μεσο-μακροπρόθεσμες πολιτικές. Από την άποψη αυτή, οι πολιτικές της ΕΕ αντιπροσωπεύουν μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα πρόκληση.

1.4 Η ΕΟΚΕ επισημαίνει συνεπώς ότι θα πρέπει να καμφθούν οι αντιστάσεις και οι προσπάθειες περιορισμού της θέσπισης και της παρακολούθησης από τα θεσμικά όργανα δεικτών οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, παράλληλα με τους, υπό τη στενότερη έννοια, οικονομικούς και δημοσιονομικούς δείκτες, με σκοπό τον περιορισμό και την καλύτερη διαχείριση της τρέχουσας κρίσης.

1.5 Η απόσταση μεταξύ των οικονομικών πολιτικών και των πολιτικών για την κοινωνική ευημερία και πρόοδο, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, έχει αυξηθεί σημαντικά. Δεδομένης, όμως, της εκτεταμένης πλέον χρήσης των συμπληρωματικών δεικτών στο ΑΕγχΠ εκ μέρους των εθνικών στατιστικών υπηρεσιών, η δυνατότητα μείωσης της απόστασης αυτής εξαρτάται από την ικανότητα μετατροπής του πλήθους των διαθέσιμων πληροφοριών σε γνώση και εμπειρία των ευρωπαίων πολιτών.

1.5.1 Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να προωθηθεί ο διάλογος σχετικά με το νόημα της προόδου, ο οποίος, εκτός από τον επαναπροσδιορισμό της έννοιας της ανάπτυξης, θα εισάγει και στοιχεία πολιτικής ευθύνης. Η νέα αυτή προσέγγιση απαιτεί τον προσδιορισμό των διαφορετικών μεγεθών που συνθέτουν την πρόοδο με:

i)	την επέκταση των εθνικών λογαριασμών στα κοινωνικά και περιβαλλοντικά φαινόμενα·

ii)	τη χρήση σύνθετων δεικτών·

iii)	τη δημιουργία βασικών δεικτών.

1.6 Η ΕΟΚΕ θεωρεί, συνεπώς, ότι η στατιστική έχει αποκτήσει αποφασιστικό ρόλο για την κάλυψη του γνωστικού χάσματος, το οποίο εξακολουθεί να υφίσταται:

—	μεταξύ των οικονομικών και κοινωνικών διαδικασιών που προκαλούν οι πολιτικές αποφάσεις και οι απαιτήσεις στον τομέα της ευημερίας και της κοινωνικής προόδου

—	μεταξύ των πολιτικών οργάνων και των αιτημάτων των πολιτών, πολύ περισσότερο δε σήμερα, με τις εξελίξεις στους τομείς των πληροφοριών και της επικοινωνίας.

1.7 Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η διαφάνεια των δημοκρατικών διαδικασιών λήψης των αποφάσεων απαιτεί μια ανεξάρτητη στατιστική διακυβέρνηση που θα ανακτήσει τον βασικό της ρόλο στροφής των μετρήσεων και των μεθόδων του προς τα φαινόμενα που επιβάλλουν οι νέες απαιτήσεις οικονομικού, κοινωνικού και περιβαλλοντικού χαρακτήρα. Στο πλαίσιο αυτό, η Eurostat πρόκειται να διαδραματίσει έναν καίριο ρόλο στην ολοκλήρωση και εναρμόνιση των εθνικών και περιφερειακών στατιστικών.

1.8 Η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης ότι η κοινωνία των πολιτών, από κοινού με τους λοιπούς κοινωνικούς και θεσμικούς εταίρους, πρέπει να προσδιορίσει τα πλαίσια παρέμβασης στα οποία καθορίζεται η πρόοδος μιας κοινωνίας, καθορίζοντας συγκεκριμένους τομείς και σημαντικά φαινόμενα (στον οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό τομέα). Τούτο μπορεί να επιτευχθεί μέσω ειδικών οργάνων ενημέρωσης, διαβούλευσης και συμμετοχής.

1.8.1 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η νομιμότητα των αποφάσεων των δημόσιων αρχών δεν μπορεί να βασίζεται και να διασφαλίζεται αποκλειστικά από τις εγγυήσεις και από τα επίσημα όργανα –θεσμικά, νομικά, συνταγματικά– της χώρας, αλλά πρέπει αναγκαστικά να στηρίζεται στη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών.

1.8.2 Η ειδική συμβολή της κοινωνίας των πολιτών στον προσδιορισμό των προοπτικών της ανάπτυξης και της ευημερίας, είναι μια αναγκαία πολιτική συνεισφορά, όχι μόνον για να συνυφανθεί η συμμετοχική με τη γνωστική διάσταση, αλλά και για την ίδια την επίτευξη των μελλοντικών στόχων.

1.9 Ωστόσο, αυτό που απουσιάζει είναι η ανάπτυξη των αναγκαίων μηχανισμών συμμόρφωσης και λογοδοσίας για να δεσμεύονται από τους εν λόγω δείκτες οι πολιτικές αποφάσεις και, κυρίως, της οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής.

1.10 Η ΕΟΚΕ, λαμβάνοντας υπόψη τις εμπειρίες διαβούλευσης και συμμετοχής σε διάφορες χώρες, θεωρεί ότι το πλαίσιο λήψης των αποφάσεων (διαδικασία ανταλλαγής πληροφοριών και απόψεων που αφορά μια κοινή απόφαση σε διαλογική διάσταση μέσω της οποίας σχηματίζονται και εκφράζονται οι συλλογικές προτιμήσεις), βάσει του οποίου θα πρέπει να διαμορφωθεί η κατάρτιση των δεικτών ευημερίας και προόδου, πρέπει να βασίζεται:

—	στην ισότιμη συνεργασία μεταξύ των θεσμικών οργάνων και των αντιπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών,

—	στην ενσωμάτωση στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων όλων των συμφερόντων που επηρεάζονται από την καθιέρωση των μεθόδων μέτρησης και επίτευξης της ευημερίας και της κοινωνικής προόδου,

—	στον προσανατολισμό προς το κοινό όφελος και, ειδικότερα, στη σύνθεση που ακολουθεί τη διαλεκτική λογική.

1.11 Η ΕΟΚΕ θα συνεχίσει να παρακολουθεί τις δραστηριότητες που σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο συνεπάγονται τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην κατάρτιση των συμπληρωματικών δεικτών στο ΑΕγχΠ.

1.12 Η ΕΟΚΕ επιβεβαιώνει τη διαθεσιμότητά της να αποτελέσει το σημείο επαφής μεταξύ της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών και των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων στο πλαίσιο μιας διαδικασίας συμμετοχής και λήψης αποφάσεων για τον καθορισμό και την κατάρτιση δεικτών προόδου για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

2. Εισαγωγή

2.1 Με την παρούσα γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να συμβάλει στον διάλογο όσον αφορά τις μεθόδους συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στις διαδικασίες κατάρτισης των δεικτών ευημερίας ή προόδου μιας κοινωνίας, ενόψει τόσο της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την αειφόρο ανάπτυξη: Διάσκεψη κορυφής για τον πλανήτη Ρίο +20, η οποία θα διεξαχθεί από τις 20 έως τις 22 Ιουνίου 2012 στο Ρίο ντε Τζανέιρο (1), όσο και του τέταρτου παγκόσμιου φόρουμ του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) που θα διεξαχθεί από τις 16 έως τις 19 Οκτωβρίου 2012 στο Νέο Δελχί της Ινδίας με θέμα «Statistics, Knowledge and Policies Measuring Well-Being and Fostering the Progress of Societies» (Στατιστική, γνώση και πολιτικές για τη μέτρηση της ευημερίας και την προώθηση της προόδου των κοινωνιών).

2.2 Η ΕΟΚΕ προτίθεται να συνεχίσει την πορεία κατάρτισης που χάραξε με τις δύο προηγούμενες γνωμοδοτήσεις, συνεχίζοντας τη διαδικασία παρακολούθησης της προόδου που συντελείται –σε ευρωπαϊκό επίπεδο– στην κατάρτιση των συμπληρωματικών δεικτών στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕγχΠ). Οι εν λόγω δείκτες θα πρέπει να μπορούν να εκφράσουν την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη στο πλαίσιο του πλήρους σεβασμού της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας (2).

2.3 Ήδη με τη γνωμοδότηση «Πέραν του ΑΕγχΠ - μέτρα υπέρ της βιώσιμης ανάπτυξης» (3), η ΕΟΚΕ είχε διατυπώσει σκέψεις σχετικά με τα όρια του ΑΕγχΠ, τις πιθανές διορθώσεις και συμπληρώσεις και, συνεπώς, την ανάγκη θέσπισης νέων κριτηρίων για τον καθορισμό συμπληρωματικών δεικτών ευημερίας και βιωσιμότητας (οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής) «προς μια ισορροπημένη πολιτική».

2.4 Δύο χρόνια αργότερα, δίνοντας συνέχεια στη συζήτηση και στις μελέτες που διεξήχθησαν σε ευρωπαϊκό πλαίσιο, η ΕΟΚΕ, με τη γνωμοδότηση «ΑΕγχΠ και πέρα από αυτό - Η μέτρηση της προόδου σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο» (4), επικροτούσε την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (5), επισημαίνοντας την ανάγκη μιας μακροπρόθεσμης προοπτικής στην επιλογή των παραμέτρων αναφοράς και των καταλληλότερων στατιστικών μέσων για την επέκταση των εθνικών λογαριασμών σε θέματα με περισσότερο κοινωνικό και περιβαλλοντικό χαρακτήρα, επίσης σε συνάρτηση με τις στρατηγικές επιλογές των θεσμικών πολιτικών παραγόντων.

2.4.1 Στην εν λόγω γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ επεσήμαινε την ανάγκη μιας εις βάθος μελέτης των αντιπροσωπευτικών δεικτών της ποιότητας ζωής και των κοινωνικών συνθηκών των πολιτών, υιοθετώντας μια σφαιρική προσέγγιση που θα έθετε στην πρώτη γραμμή αυτής της πρωτοβουλίας την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).

3. Από την οικονομική ανάπτυξη στην κοινωνική πρόοδο: μια σύνθετη διαδρομή

3.1 Επί πενήντα και πλέον έτη συνεχίζεται η κατάρτιση νέων συνοπτικών, εναλλακτικών ή περισσότερο συμπληρωματικών δεικτών, σε σχέση με τον καθιερωμένο δείκτη της οικονομικής ανάπτυξης, το ΑΕγχΠ. Ο εν λόγω δείκτης αποτελεί ένα «εξειδικευμένο» μέσο μέτρησης σε έναν συγκεκριμένο τομέα δραστηριότητας μιας κοινωνίας και, κυρίως, της αγοράς. Πρόκειται για έναν δείκτη που μόνο με μια «νωθρή» ερμηνεία θα μπορούσε να θεωρηθεί «δείκτης ευημερίας μιας κοινωνίας» και όχι «δείκτης παραγωγής» (6).

3.1.1 Μεταξύ των δεκαετιών του 1960 και του 1990 καταρτίστηκαν δείκτες κοινωνικού χαρακτήρα, συμπληρωματικοί ή εναλλακτικοί του ΑΕγχΠ, οι οποίοι μπορούσαν να διαμορφώσουν συμπληρωματικά πλαίσια έρευνας πέραν του καθιερωμένου πλαισίου οικονομικού χαρακτήρα. Η εν λόγω περίοδος μπορεί να χαρακτηρισθεί ως «κοινωνικό στάδιο» των δεικτών προόδου μιας κοινωνίας.

3.1.2 Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, η έκθεση Brundtland (1987) έφερε το ζήτημα της βιώσιμης ανάπτυξης στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος (7). Στη συνέχεια, με τη Διάσκεψη για το περιβάλλον και την ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών του 1992 (Διάσκεψη Κορυφής της Γης στο Ρίο), το περιβαλλοντικό ζήτημα εντάχθηκε στη διεθνή πολιτική ατζέντα, σηματοδοτώντας τη μετάβαση σε ένα «σφαιρικό στάδιο» –έρευνας και κατάρτισης δεικτών– με δυνατότητα μέτρησης της προόδου της κοινωνίας (8).

3.2 Ωστόσο, η ανάγκη μέτρησης του επιπέδου ευημερίας μιας κοινωνίας διασφαλίζοντας παράλληλα την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητά της, επικράτησε και εδραιώθηκε κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας.

3.3 Την περίοδο αυτή, θεμελιώδη ρόλο διαδραμάτισε ο ΟΟΣΑ με το «Παγκόσμιο Σχέδιο για τη Μέτρηση της Προόδου των Κοινωνιών» που παρουσιάστηκε το 2003 (9). Το Παγκόσμιο Σχέδιο αποτέλεσε και αποτελεί ακόμη ένα πλαίσιο «συμμετοχικής» διαβούλευσης σε παγκόσμιο επίπεδο, με το οποίο έγινε κατανοητή η ανάγκη μεταβολής του πλαισίου αναφοράς για την πρόοδο της κοινωνίας και του συνεπακόλουθου προτύπου συνολικής ανάπτυξης.

3.3.1 Μέσω του Παγκόσμιου Σχεδίου δημιουργήθηκε ένα δίκτυο ιδιωτικών και δημόσιων φορέων που ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν σε έναν έντονο διάλογο i) για τις έρευνες και τις αναλύσεις που αφορούν τις στατιστικές για την κοινωνική ευημερία, την περιβαλλοντική βιωσιμότητα και την οικονομική ανάπτυξη· ii) για τα μέσα των τεχνολογιών ενημέρωσης και επικοινωνίας, τα οποία μπορούν να επιτρέψουν τη μετατροπή των στατιστικών στοιχείων από πληροφορία σε γνώση (10).

3.4 Στις 20 Αυγούστου 2009 δημοσιεύθηκε η σημαντική ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «ΑΕγχΠ και πέρα από αυτό: η μέτρηση της προόδου σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο» (11), σύμφωνα με την οποία αναγνωρίζεται η ανάγκη συμπλήρωσης του ΑΕγχΠ με περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς δείκτες, με τον καθορισμό ενός προγράμματος εργασίας έως το 2012.

3.5 Σχεδόν ένα μήνα αργότερα (12) δημοσιεύθηκε η έκθεση της Επιτροπής για τη Μέτρηση της Οικονομικής Επίδοσης και της Κοινωνικής Προόδου (κοινώς γνωστή ως έκθεση της επιτροπής Stiglitz, Sen και Φυτούση) (13), με τους σαφείς στόχους:

α)	καθορισμού των ορίων χρήσης του ΑΕγχΠ ως δείκτη της οικονομικής επίδοσης και της κοινωνικής προόδου·

β)	αξιολόγησης της δυνατότητας χρήσης εναλλακτικών μέσων μέτρησης της κοινωνικής προόδου·

γ)	προώθησης ενός προβληματισμού για την προβολή των στατιστικών στοιχείων με τον κατάλληλο τρόπο.

3.5.1 Για τον σκοπό αυτόν, η έκθεση περιελάμβανε 12 συστάσεις για την εκπόνηση μέσων μέτρησης, με τα οποία να αποτυπώνεται η κοινωνική ευημερία, υλική και μη υλική, στις πολλαπλές διαστάσεις της (14).

3.6 Στις 25 Σεπτεμβρίου 2009, η συζήτηση σχετικά με το ΑΕγχΠ και την ανάγκη για συμπληρωματικούς δείκτες κοινωνικής και περιβαλλοντικής ευημερίας απέκτησε ακόμη μεγαλύτερο κύρος στο πλαίσιο της συνόδου της G20 στο Πίτσμπεργκ. Στην τελική δήλωσή της επιβεβαιώνεται η ακόλουθη δέσμευση: «Αναλαμβάνοντας τη δέσμευση να καθιερώσουμε ένα νέο και βιώσιμο πρότυπο ανάπτυξης, πρέπει να ενθαρρύνουμε τη θέσπιση νέων μεθόδων μέτρησης, οι οποίες θα μπορούν να λαμβάνουν καλύτερα υπόψη τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις της οικονομικής ανάπτυξης».

3.7 Τον Δεκέμβριο του 2010, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Πέμπτη έκθεση για την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή (15), η οποία περιέχει μία ενότητα «Ενίσχυση της ευημερίας και μείωση του αποκλεισμού», στο κεφάλαιο 1 «Οικονομικές, κοινωνικές και εδαφικές καταστάσεις και τάσεις» σελ. 73-117 στην οποία περιλαμβάνεται μια σειρά δεικτών ευημερίας.

3.8 Παρά το ανανεωμένο ενδιαφέρον για την πρόοδο μιας κοινωνίας, φαίνεται ότι εξακολουθούν να υπάρχουν ισχυρές αντιστάσεις –σε ευρωπαϊκό θεσμικό επίπεδο– για τη χρήση των εν λόγω δεικτών κοινωνικού και περιβαλλοντικού χαρακτήρα.

3.8.1 Μεταξύ άνοιξης και φθινοπώρου του 2010, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε ένα σχέδιο ενίσχυσης της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης με σκοπό την αποκατάσταση των φορολογικών και μακροοικονομικών ανισορροπιών των κρατών μελών της ΕΕ (16). Το σύστημα αυτό θα έπρεπε να βασίζεται σε ένα σύνολο δεικτών (πίνακα επιδόσεων) οι οποίοι θα μπορούν να εντοπίζουν τα όρια συναγερμού αυτών των ανισορροπιών και θα επιτρέπουν την εφαρμογή κατάλληλων διορθωτικών παρεμβάσεων στα εν λόγω κράτη μέλη (17). Δυστυχώς, η συζήτηση για το σύστημα των δεικτών προς εφαρμογή ήταν εντελώς αδιαφανής. Στην επιλογή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποκλείσθηκαν πλήρως οι οικονομικοί δείκτες που είναι σημαντικοί για την κατανόηση των οικονομικών ανισορροπιών, καθώς και οι δείκτες κοινωνικού και περιβαλλοντικού χαρακτήρα.

3.8.2 Η ίδια επιλογή φαίνεται να έχει γίνει με το σύμφωνο Euro Plus ή το πρόσφατο Fiscal Compact (δημοσιονομικό σύμφωνο), προκειμένου να αντιμετωπιστεί η χρηματοοικονομική κερδοσκοπία και να διασφαλιστεί η ανταγωνιστικότητα του ευρώ.

3.8.3 Η ΕΟΚΕ, όπως είχε επισημάνει ήδη –τόσο στη γνωμοδότηση σχετικά με την ενίσχυση του συντονισμού των ευρωπαϊκών πολιτικών (18) όσο και στη γνωμοδότηση για τις μακροοικονομικές ανισορροπίες (19)– θεωρεί ότι, εάν ως μακροοικονομικές ανισορροπίες εννοούνται οι χρονίζουσες ανισότητες μεταξύ συνολικής προσφοράς και ζήτησης (που οδηγούν σε πλεονάσματα ή ελλείμματα στη συνολική αποταμίευση μιας οικονομίας), θα ήταν τουλάχιστον σκόπιμο να εισαχθούν και δείκτες κοινωνικού χαρακτήρα, όπως, για παράδειγμα: ο δείκτης ανισότητας των εισοδημάτων και του πλούτου· ο αντίκτυπος των χαμηλότερων αμοιβών· το ποσοστό των επονομαζόμενων «φτωχών εργαζόμενων»· το ποσοστό των αμοιβών και των εσόδων ως προς το ΑΕγχΠ κ.λπ. (20). Οι εν λόγω δείκτες αποκαλύπτουν την ύπαρξη μακροοικονομικών ανισορροπιών που οφείλονται σε υπερβολική αποταμίευση των υψηλότερων εισοδημάτων και υπερχρέωση των μεσαίων και χαμηλότερων εισοδημάτων. Το γεγονός αυτό αποτελεί αδιαμφισβήτητη αιτία της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης που ξέσπασε το 2008 (21).

3.8.4 Με άλλα λόγια, σχεδόν δύο χρόνια από την προαναφερθείσα ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (22), η ίδια η Επιτροπή, αν και ακολουθεί νέες διαδρομές επεξεργασίας της ανάπτυξης και της κοινωνικής προόδου, εστιάζοντας στον ρόλο διαχείρισης, συντονισμού και, προπαντός, ελέγχου των κρατών μελών, εξακολουθεί να χρησιμοποιεί τα καθιερωμένα όργανα και τις προσεγγίσεις, δίνοντας προτεραιότητα σε ορισμένες μόνο διαστάσεις της οικονομικής πτυχής και αποκλείοντας την κοινωνική και περιβαλλοντική πτυχή.

3.8.5 Λαμβάνοντας υπόψη τις καταστάσεις αυτές, η ΕΟΚΕ, από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Επιτροπή των Περιφερειών, θεωρεί ότι η συζήτηση για την ιδέα της κοινωνικής προόδου δεν μπορεί να περιορίζεται σε συγκεκριμένους τομείς, αλλά θα πρέπει οπωσδήποτε να επεκτείνεται σε όλη την κοινωνία.

3.9 Από όλες τις εθνικές και διεθνείς μελέτες για τους συμπληρωματικούς δείκτες στο ΑΕγχΠ προκύπτει ότι, εάν είχε δοθεί μεγαλύτερη προσοχή σε δείκτες οικονομικής, κοινωνικής, περιβαλλοντικής, διαγενεακής και δημόσιας ή ιδιωτικής δημοσιονομικής βιωσιμότητας, η σημερινή κρίση θα μπορούσε να είχε προβλεφθεί εγκαίρως και, συνεπώς, να ελεγχθεί καλύτερα.

3.9.1 Η μέτρηση της ευημερίας και της προόδου δεν αποτελούν αποκλειστικά τεχνικό πρόβλημα. Η ίδια η έννοια της ευημερίας εξαρτάται από τις προτιμήσεις και τις βασικές αξίες μιας κοινωνίας και των ατόμων που τη συνθέτουν.

3.9.2 Από τις σημαντικότερες πτυχές των μελετών και των συζητήσεων σχετικά με τα αίτια της κρίσης και τη δυνατότητα «μέτρησής» της με αναλυτικότερους δείκτες, ξεχωρίζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το ζήτημα της συνολικής ζήτησης (και όχι μόνον της προσφοράς). Όσον αφορά την υλική ευημερία, η διεθνής συζήτηση εστιάζει στην ανάγκη μεγαλύτερου ενδιαφέροντος για το εισόδημα και την κατανάλωση, σε σχέση με την παραγωγή· στην εξέταση και των δεικτών συγκέντρωσης του πλούτου· επισημαίνεται η επίδραση της ποιότητας των αγαθών στην ευημερία και αποδίδεται ιδιαίτερη έμφαση στις ανισότητες, στη μέτρησή τους και στην ανάγκη να μην λαμβάνεται υπόψη μόνον ο μέσος όρος.

3.9.3 Αναμφίβολα, η παράταση της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008-2009 έως τη σημερινή διπλή ύφεση καθιστά όσο ποτέ άλλοτε σκόπιμη αυτήν τη συζήτηση, ιδίως όσον αφορά την προέλευση της κρίσης και τον επανακαθορισμό της ανάπτυξης και της προόδου που επιθυμούν να εφαρμόσουν τα ποικίλα εθνικά συστήματα και, γενικότερα, η κοινωνία.

4. Το νέο πλαίσιο αναφοράς: η πρόοδος της κοινωνίας

4.1 Η συζήτηση σχετικά με τη χρήση νέων δεικτών που θα μπορούν να διευρύνουν τη σφαίρα της οικονομίας και να λάβουν υπόψη τα προβλήματα κοινωνικού και περιβαλλοντικού χαρακτήρα, αποκτά σήμερα νέα προοπτική, καθώς έχει μεταβληθεί το πλαίσιο αναφοράς της κοινωνίας. Σήμερα, η οικονομική ανάπτυξη –η οποία αποτελεί σε κάθε περίπτωση εξαιρετικά σημαντικό παράγοντα για μια χώρα– δεν αρκεί για να διασφαλίσει την πραγματική πρόοδο για την κοινωνία, εάν δεν χαρακτηρίζεται από απουσία αποκλεισμών και δεν είναι βιώσιμη.

4.1.1 Η έννοια της οικονομικής ανάπτυξης υποστηρίζει την έννοια της προόδου. Πρόκειται για μια πολύ πιο ευρεία και πολύ πιο σύνθετη έννοια, ο πολυδιάστατος χαρακτήρας της οποίας αφορά ένα πλήθος: i) στόχων προς επίτευξη· ii) πολιτικών και παρεμβάσεων προς υλοποίηση· iii) και, συνεπώς, δεικτών για παρακολούθηση της κατάστασης προόδου προς τους εν λόγω στόχους. Η ίδια έννοια της προόδου μπορεί να αφορά, σε διαφορετικές χώρες, διαφορετικές ερμηνείες και νοήματα για διαφορετικούς λαούς, πολιτισμούς και θρησκείες.

4.2 Η μεταβολή του πλαισίου αναφοράς από την οικονομική ανάπτυξη στην πρόοδο, δεν απλοποιεί, αλλά, αντιθέτως, περιπλέκει τα πράγματα. Για τον λόγο αυτόν, είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαία η προώθηση μιας συζήτησης σχετικά με τη σημασία της προόδου, η οποία, εκτός από τον επανακαθορισμό της έννοιας της ανάπτυξης με τον καθορισμό των στόχων προς επίτευξη και των μέσων για την επίτευξή τους, θα εισάγει και στοιχεία πολιτικής ευθύνης. Με άλλα λόγια, μια συζήτηση η οποία θα επιτρέψει στην κοινωνία –με όλους τους συντελεστές της– να επικεντρωθεί σε στοιχεία που θεωρεί θεμελιώδη για την ύπαρξή της.

4.3 Η εντελώς νέα αυτή προσέγγιση απαιτεί τον προσδιορισμό των διαφορετικών μεγεθών που συνθέτουν την πρόοδο, για να καταστεί εν συνεχεία εφικτή η κατάρτιση των σχετικών δεικτών. Οι τρεις βασικές προσεγγίσεις για τη μέτρηση της προόδου αφορούν:

1)	την επέκταση των εθνικών λογαριασμών στα κοινωνικά και περιβαλλοντικά φαινόμενα·

2)	τη χρήση σύνθετων δεικτών·

3)	τη δημιουργία βασικών δεικτών.

4.4 Στο πλαίσιο της πιο πρόσφατης και πληρέστερης προσέγγισης που αφορά την πρόοδο μιας κοινωνίας, εξετάζονται κατά κύριο λόγο δύο συστήματα: το ανθρώπινο σύστημα και το οικοσύστημα (23). Πρόκειται για δύο συστήματα που συνδέονται στενά μεταξύ τους μέσω δύο διαφορετικών διαύλων: ο πρώτος αφορά τη «διαχείριση των περιβαλλοντικών πόρων» και ο δεύτερος τις «υπηρεσίες του οικοσυστήματος» (24).

4.4.1 Εντός αυτού του πλαισίου, «η ανθρώπινη ευημερία» (στην ατομική και κοινωνική της διάσταση) αποκτά κυρίαρχο ρόλο και αντιπροσωπεύει τον θεμελιώδη στόχο για την πρόοδο της κοινωνίας. Η ανθρώπινη ευημερία υποστηρίζεται κατ’ αυτόν τον τρόπο από τρεις τομείς δραστηριότητας: τον οικονομικό, τον πολιτιστικό και της διακυβέρνησης (που με τη σειρά τους μπορούν να θεωρηθούν ως «ενδιάμεσοι στόχοι»). Το οικοσύστημα αποτελείται και αυτό από έναν τομέα δραστηριότητας, ο οποίος αφορά την «κατάσταση του οικοσυστήματος» (βλ. εικ. 1).

4.4.2 Στο πλαίσιο αυτό, μπορεί να ορισθεί ως «ευημερία μιας κοινωνίας» το άθροισμα της ανθρώπινης ευημερίας και της κατάστασης του οικοσυστήματος και ως «πρόοδος της κοινωνίας», η βελτίωση της ανθρώπινης ευημερίας και της κατάστασης του οικοσυστήματος. Η αξιολόγηση αυτή απαιτεί ωστόσο διόρθωση, συμπληρώνοντας την επίδραση που ασκούν οι ανισότητες στην ανθρώπινη ευημερία και στην κατάσταση του οικοσυστήματος. Οι ανισότητες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη είναι: μεταξύ των κοινωνιών και των γεωγραφικών περιοχών· εντός αυτών· μεταξύ διαφορετικών γενεών. Με τον τρόπο αυτόν μπορεί να καθοριστεί η δίκαιη και βιώσιμη πρόοδος μιας κοινωνίας.

4.5 Στο πλαίσιο της προσέγγισης αυτής εντάσσεται η συζήτηση για τους συμπληρωματικούς δείκτες στο ΑΕγχΠ. Εάν σήμερα η συζήτηση αυτή επανέρχεται στο προσκήνιο και τίθεται η ανάγκη μέτρησης άλλων φαινομένων (που δεν αφορούν απλώς την οικονομική ανάπτυξη), είναι γιατί η κατανόηση της σημασίας αυτών των φαινομένων τα εντάσσει στην πολιτική ατζέντα. Η μέτρησή τους επιτρέπει την κατανόηση και, συνεπώς, τη διαχείρισή τους.

4.5.1 Τα φαινόμενα αυτά αντιπροσωπεύουν πολιτικές επιλογές και είναι συνεπώς σκόπιμη η παρακολούθησή τους που θα επιτρέπει την κατάλληλη ενημέρωση των πολιτών. Για αυτόν τον λόγο, αποκτά θεμελιώδη ρόλο η ανεξάρτητη και ποιοτική επίσημη στατιστική.

5. Ενημέρωση, διαβούλευση και συμμετοχή στις διαδικασίες κατάρτισης των δεικτών προόδου

5.1 Η επαναφορά της συζήτησης για την κατάρτιση συμπληρωματικών δεικτών στο ΑΕγχΠ στηρίζεται κυρίως στο γεγονός ότι, κατά την τελευταία δεκαετία, διαπιστώθηκε ένα πραγματικό χάσμα μεταξύ:

—	των μετρήσεων που χρησιμοποιεί η επίσημη στατιστική (η οποία περιλαμβάνει τις εθνικές και υπερεθνικές στατιστικές υπηρεσίες) για τον εντοπισμό ορισμένων φαινομένων·

—	και των τάσεων οικονομικού, κοινωνικού και περιβαλλοντικού χαρακτήρα που αφορούν την κοινωνία και τις οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν καθημερινά οι ευρωπαίοι πολίτες.

Το χάσμα αυτό ενισχύθηκε επίσης από τις καταστροφικές συνέπειες οικονομικού και κοινωνικού χαρακτήρα που προκάλεσε η παγκόσμια κρίση.

5.1.1 Με άλλα λόγια, η ύπαρξη ενός χάσματος μεταξύ της κατάστασης που προκύπτει και εκφράζεται από τις επίσημες στατιστικές (μέσω των καθιερωμένων δεικτών της, εκ των οποίων το ΑΕγχΠ είναι ο πλέον αντιπροσωπευτικός) και της πραγματικότητας που αντιλαμβάνονται οι πολίτες, εγείρει αναπόφευκτα μια σειρά προβλημάτων για τον ρόλο που θα πρέπει να έχει η επίσημη στατιστική στον 21ο αιώνα.

5.2 Όλα αυτά συμβαίνουν ενώ, με τις εξελίξεις των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ), συντελείται μια πραγματική επανάσταση στην επικοινωνία, η οποία μπορεί να επιτρέψει την αύξηση του όγκου των διαθέσιμων πληροφοριών. Το κατά πόσον όλα αυτά μεταφράζονται στην πράξη σε πραγματική γνώση για το σύνολο, αντιπροσωπεύει το πραγματικό κεντρικό ζήτημα και εδώ ακριβώς είναι που η επίσημη στατιστική καλείται να διαδραματίσει έναν καίριο ρόλο. Ο στόχος πρέπει να είναι η μετάβαση από την πληροφορία στη γνώση.

5.2.1 Η αύξηση των διαθέσιμων πληροφοριών ευνοεί τη διαφάνεια των δημοκρατικών διαδικασιών λήψης αποφάσεων (για παράδειγμα, οι στατιστικοί δείκτες ευνοούν την κατανόηση της δυναμικής που αποκτούν ορισμένα φαινόμενα, όπως η απασχόληση, η ανεργία, ο πληθωρισμός κ.λπ.). Όμως η μεγάλη ροή πληροφοριών μπορεί να προκαλέσει σύγχυση στους χρήστες, είτε πρόκειται για πολίτες είτε για υπευθύνους χάραξης των πολιτικών (καθώς η μεγαλύτερη ροή πληροφοριών δεν μεταφράζεται κατ’ ανάγκην σε καλύτερη γνώση).

5.3 Από αυτόν ακριβώς τον προβληματισμό προκύπτει η ανάγκη για μια ανεξάρτητη και ποιοτική στατιστική διακυβέρνηση. Μια στατιστική που θα ανακτήσει τον θεμελιώδη της ρόλο κατεύθυνσης των μετρήσεων και της μεθοδολογίας τους προς τα φαινόμενα που επιβάλλουν οι νέες απαιτήσεις οικονομικού, κοινωνικού και περιβαλλοντικού χαρακτήρα (25).

5.3.1 Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμη την ανακοίνωση της Επιτροπής «Για μια αυστηρή διαχείριση της ποιότητας στον τομέα των ευρωπαϊκών στατιστικών (26)», όπου επιβεβαιώνεται ότι η σημερινή στατιστική, εκτός από την κατανόηση των φαινομένων, πρέπει να επιτρέπει τη διαχείρισή τους σήμερα και στο μέλλον. Στο πλαίσιο αυτό, οι πολίτες πρέπει να μπορούν να επιλέγουν με τρόπο ενημερωμένο, ορθολογικό και δημοκρατικό.

5.3.2 Η Eurostat πρόκειται συνεπώς να διαδραματίσει έναν καίριο ρόλο στην ολοκλήρωση και εναρμόνιση των εθνικών και περιφερειακών στατιστικών –των 27 κρατών μελών της ΕΕ–, κυρίως σε ζητήματα που αφορούν την ποιότητα ζωής, τη βιωσιμότητα και την κατανομή του εισοδήματος και του κεφαλαίου, για να μετρά τις μεταβολές στην ευημερία που οφείλονται στις αποφάσεις των δημόσιων αρχών.

5.3.3 Η Eurostat θα πρέπει να προσφέρει μεθοδολογική υποστήριξη ικανή να παράσχει στους θεσμικούς και κοινωνικούς φορείς, καθώς και στους ευρωπαίους πολίτες, τα μέσα για ορθή ενημέρωση και διαβούλευση, έτσι ώστε να μπορούν να συμμετέχουν ενεργά στη δημόσια συζήτηση (27).

5.4 Στο νέο αυτό πλαίσιο, ενώ η κοινωνία των πολιτών, από κοινού με τους λοιπούς κοινωνικούς και θεσμικούς εταίρους, πρέπει να προσδιορίσει –μέσω διαβουλεύσεων στρογγυλής τραπέζης και φόρουμ– τα πλαίσια παρέμβασης στα οποία καθορίζεται η πρόοδος μιας κοινωνίας, καθορίζοντας συγκεκριμένους τομείς και σημαντικά φαινόμενα (τα διάφορα πεδία στον οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό τομέα), η στατιστική αναλαμβάνει τον ρόλο της «τεχνικής» υποστήριξης με την παροχή της κατάλληλης μεθοδολογίας και την εκπόνηση αποτελεσματικών δεικτών για την παρακολούθηση των εν λόγω φαινομένων.

5.5 Η συμμετοχή των πολιτών επιτρέπει τη δημιουργία «μορφών συλλογικής νοημοσύνης», οι οποίες, καθιστώντας δυνατές τις πρακτικές των ενεργών πολιτών, συμβάλλουν στον επαναπροσδιορισμό της δημοκρατίας:

—	πρώτον, της «συμμετοχικής δημοκρατίας» με μεγαλύτερη αλληλεπίδραση και χώρους για τη διατύπωση των προτεραιοτήτων με μια σταδιακή κατανόηση και στάθμιση των διαφορετικών απόψεων σε σχέση με το γενικό συμφέρον (28) ·

—

δεύτερον, της «διαβουλευτικής δημοκρατίας», για τον προσδιορισμό των κριτηρίων που καθορίζουν την έννοια της ευημερίας ως κοινά αποδεκτό στόχο κοινωνικής προόδου, προσδιορίζοντας τις κατάλληλες παραμέτρους για την κατάρτιση δεικτών που θα χρησιμεύουν στη μέτρηση της ευημερίας και καθορίζοντας πορείες προόδου της κοινωνίας που θα είναι κατανοητές στους ενδιάμεσους φορείς και θα μπορούν συνεπώς να ευνοήσουν τη συμμετοχή τους στην αναζήτηση της γενικής ευημερίας (29).

5.5.1 Μέσω αυτής της πρακτικής αναπτύσσεται η έννοια του «κοινωνικού κεφαλαίου» (30), η οποία αποτελεί τη βάση των ευρωπαϊκών στόχων για την οικονομία της γνώσης και της κοινωνικής συνοχής. Ήτοι, η ικανότητα τελειοποίησης της έννοιας της ευημερίας όλων με μεγαλύτερη εμπιστοσύνη, κατανόηση και συνεργασία της κοινωνίας των πολιτών με τη δημόσια διοίκηση. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την ισχυρή πολιτική και κοινωνική συμμετοχή, την οποία θα πρέπει να ενισχύει η δημόσια διοίκηση με πρακτικές διαβούλευσης (31).

5.5.2 Μια πολυπληθής ομάδα χωρών ξεκίνησε πρόσφατα σύνθετες διαδικασίες λήψης αποφάσεων που προβλέπουν τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών (Αυστραλία, Καναδάς, Γαλλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Μεξικό, Κάτω Χώρες, Ηνωμένο Βασίλειο, Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, Ελβετία).

5.5.3 Από τις εμπειρίες αυτές προκύπτουν ουσιαστικές διαφορές στη διάρθρωση και στην έκταση των διαδικασιών συμμετοχής των παραγόντων της κοινωνίας των πολιτών, οι οποίες εκδηλώνονται περισσότερο στο στάδιο της επικοινωνίας ή της διαλεκτικής (δημόσια διαβούλευση και καθορισμός των αξιών και των προτεραιοτήτων), παρά στο πρώτο στάδιο της διαβούλευσης.

5.5.4 Το στάδιο της διαβούλευσης διεξάγεται συχνά με εντατική χρήση ειδικών ιστοσελίδων, με τη δημιουργία ομάδων εργασίας που αναλαμβάνουν ειδικούς θεματικούς τομείς και με προγράμματα διαβούλευσης που προβλέπουν την εκτεταμένη χρήση τόπων κοινωνικής δικτύωσης, ιστολογίων και δημοσκοπήσεων (κυρίως στο Διαδίκτυο). Ωστόσο, σε καμία χώρα δεν επετεύχθη έως τώρα ένας τυπικός ή ουσιαστικός δεσμός ανάμεσα στη διαδικασία κατάρτισης των δεικτών και στις διαδικασίες οικονομικού και δημοσιονομικού προγραμματισμού.

5.5.5 Η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στον εντοπισμό των δεικτών ευημερίας ή προόδου, επιτυγχάνεται με την ενεργό ανάμιξή της τόσο στην επιλογή των πολιτικών προτεραιοτήτων, όσο και στην επιλογή των πληροφοριών προς παρακολούθηση.

Βρυξέλλες, 29 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) http://www.earthsummit2012.org/

(2) Βλ.: γνωμοδότηση πρωτοβουλίας της ΕΟΚΕ με θέμα «Πέραν του ΑΕγχΠ - μέτρα υπέρ της βιώσιμης ανάπτυξης, ΕΕ C 100/09 της 30.4.2009, σ. 53· και τη γνωμοδότηση σχετικά με την ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο – ΑΕγχΠ και πέρα αυτού - Η μέτρηση της προόδου σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο, ΕΕ C 18 της 19.1.2011, σ. 64.

(3) ΕΕ C 100 της 30.4.2009, σ. 53.

(4) ΕΕ C 18 της 19.1.2011, σ. 64.

(5) COM(2009) 433 τελικό.

(6) Ο ίδιος ο Simon Kuznets –στον οποίο οφείλεται η διάδοση του ΑΕγχΠ στις Ηνωμένες Πολιτείες– είχε προειδοποιήσει για τις πιθανές καταχρήσεις ή τις παρερμηνείες που θα μπορούσε να προκαλέσει η στρεβλή χρήση αυτού του μέσου, φροντίζοντας να καθορίσει τα όρια παρέμβασης. Costanza, R., Hart, M., Posner, S., Talberth, J., 2009, Beyond GDP: The Need for New Measures of Progress (ΑΕγχΠ και πέρα αυτού: Η ανάγκη λήψης νέων μέτρων προόδου), Πανεπιστήμιο της Βοστώνης.

(7) Ηνωμένα Έθνη, 1987, Έκθεση της Παγκόσμιας Επιτροπής για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη.

(8) Μια δραστηριότητα έρευνας που εστίαζε κυρίως σε τέσσερις διαφορετικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις: i) δείκτες διόρθωσης του ΑΕγχΠ· ii) εναλλακτικοί δείκτες· iii) συνοπτικοί (ή σύνθετοι) δείκτες· iv) σύστημα δεικτών.

(9) Το σχέδιο παρουσιάστηκε στο Palermo το 2004, στο πλαίσιο του πρώτου παγκόσμιου φόρουμ του ΟΟΣΑ με θέμα «Statistics, knowledge and policy» (Στατιστική, γνώση και πολιτική), τρία χρόνια αργότερα διεξήχθη το δεύτερο φόρουμ (2007) στην Κωνσταντινούπολη με θέμα «Measuring and fostering the progress of society» (Μέτρηση και προώθηση της κοινωνικής προόδου) όπου υπεγράφη η «δήλωση της Κωνσταντινούπολης» από τους εκπροσώπους της ΕΕ, του ΟΟΣΑ, του ΟΗΕ, του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNDP), της Παγκόσμιας Τράπεζας και της Οργάνωσης της Ισλαμικής Διάσκεψης. Το 2009 διεξήχθη στο Busan (Νότιος Κορέα) το τρίτο φόρουμ του ΟΟΣΑ με θέμα «Charting progress, building vision, improving life» (Καταγραφή της προόδου, ανάπτυξη οράματος, βελτίωση της ζωής).

(10) Στο πλαίσιο του ετήσιου φόρουμ της 24ης και 25ης Μαΐου 2011, ο ΟΟΣΑ παρουσίασε τον δείκτη βελτίωσης της ζωής (Better life index), ο οποίος μετρά τον πλούτο, την ευημερία και την ποιότητα ζωής με τη βοήθεια 11 παραμέτρων (κατοικία, εισόδημα, εργασία, κοινωνική ζωή, εκπαίδευση, περιβάλλον, διακυβέρνηση, υγεία, προσωπική ικανοποίηση, ασφάλεια, ισορροπία προσωπικής/επαγγελματικής ζωής): ΟΟΣΑ, 2011, How’s Life? Measuring Weel-Being (Πώς είναι η ζωή; Μέτρηση της ευημερίας), Πρωτοβουλία του ΟΟΣΑ για την ευημερία. http://www.oecdbetterlifeindex.org/.

(11) COM(2009) 433 τελικό.

(12) 14 Σεπτεμβρίου 2009.

(13) http://www.stiglitz-sen-fitoussi.fr/en/index.htm.

(14) Στις 12 Οκτωβρίου 2011, στο Παρίσι, διεξήχθη μια διάσκεψη που διοργάνωσε ο ΟΟΣΑ, το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής και Οικονομικών Μελετών (INSEE) και το γαλλικό Υπουργείο Οικονομίας, Οικονομικών και Βιομηχανίας: «Two Years after the release of the Stiglitz-Sen-Fitoussi Report» (Δύο έτη μετά από τη δημοσίευση της έκθεσης Stiglitz-Sen-Φυτούση).

INSEE, 2011, «Two years after the Stiglitz-Sen-Fitoussi report: What well-being and sustainability measures?» (Δύο έτη μετά από τη δημοσίευση της έκθεσης Stiglitz-Sen-Φυτούση: Ποια μέτρα ευημερίας και βιωσιμότητας;), ανακοινώσεις του INSEE, Παρίσι.

(15) http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docoffic/official/reports/cohesion5/index_el.cfm.

(16) Ενίσχυση του συντονισμού των οικονομικών πολιτικών για τη σταθερότητα, την ανάπτυξη και την απασχόληση - Εργαλεία για ισχυρότερη οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ, COM(2010) 367 τελικό.

Ενίσχυση του συντονισμού της οικονομικής πολιτικής, COM(2010) 250 τελικό.

(17) Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τα κατασταλτικά μέτρα για τη διόρθωση των υπερβολικών μακροοικονομικών ανισορροπιών στην ευρωζώνη, COM(2010) 525 τελικό - 2010/0279 (COD).

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την πρόληψη και τη διόρθωση των υπερβολικών μακροοικονομικών ανισορροπιών, COM(2010) 527 τελικό - 2010/0281 (COD).

(18) Γνωμοδότηση σχετικά με την ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Ενίσχυση του συντονισμού των οικονομικών πολιτικών για τη σταθερότητα, την ανάπτυξη και την απασχόληση – Εργαλεία για ισχυρότερη οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ, ΕΕ C 107 της 6.4.2011, σ. 7.

(19) Γνωμοδότηση σχετικά με την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με κατασταλτικά μέτρα για τη διόρθωση των υπερβολικών μακροοικονομικών ανισορροπιών στην ευρωζώνη, COM(2010) 525 τελικό - 2010/0279 (COD), και την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την πρόληψη και τη διόρθωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών, COM(2010 527 τελικό - 2010/0281 (COD) ΕΕ C 218 της 23ης Ιουλίου 2011 σ. 53.

(20) Όπως προτείνεται και στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την πρόληψη και τη διόρθωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών, εισηγήτρια Elisa FERREIRA (2010/0281(COD)) της 16ης Δεκεμβρίου 2010.

(21) ΔΟΕ-ΔΝΤ, «The Challenges of Growth, Employment and Social Cohesion» (Οι προκλήσεις της ανάπτυξης, της απασχόλησης και της κοινωνικής συνοχής), έγγραφο συζήτησης για την κοινή διάσκεψη ΔΟΕ-ΔΝΤ, Όσλο, 13 Σεπτεμβρίου 2010, σ. 67-73).

(22) Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο – ΑΕγχΠ και πέρα από αυτό – Η μέτρηση της προόδου σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο, COM(2009) 433 τελικό.

(23) Hall J., Giovannini E., Morrone A., Ranuzzi G., 2010, «A Framework to Measure the Progress of Societies» (Ένα πλαίσιο για τη μέτρηση της προόδου των κοινωνιών). Διεύθυνση στατιστικών, έγγραφο εργασίας αριθ. 34, ΟΟΣΑ, STD/DOC (2010)5, Παρίσι.

(24) Ενώ η διαχείριση των πόρων είναι το αποτέλεσμα της δράσης του ανθρώπινου συστήματος στο οικοσύστημα (εκμετάλλευση φυσικών πόρων, ρύπανση), οι υπηρεσίες του οικοσυστήματος συνδέουν τα δύο συστήματα (το ανθρώπινο και το οικοσύστημα) και προς τις δύο κατευθύνσεις (προμήθεια τροφής, νερού, αέρα, συνέπειες φυσικών καταστροφών κ.λπ.), Hall J., Giovannini E., Morrone A., Ranuzzi G., 2010.

(25) Giovannini, E., 2007, «Statistics and Politics in a Knowledge Society» (Στατιστική και πολιτικές στην κοινωνία της γνώσης), ΟΟΣΑ, STD/DOC(2007)2, 29 Μαΐου 2007, ανάρτηση της 28ης Ιανουαρίου 2010 στην ιστοσελίδα: http://www.2007oecd.org/dataoecd/39/53/41330877.pdf.

Giovannini, E. 2009, «Measuring Society's Progress: A key issue for policy making and democratic governance» (Μέτρηση της προόδου της κοινωνίας: Ένα καίριο ζήτημα για τη χάραξη πολιτικής και τη δημοκρατική διακυβέρνηση), ανάρτηση της 28ης Ιανουαρίου 2010 στην ιστοσελίδα: http://www.oecd.org/dataoecd/6/34/41684236.pdf.

(26) COM(2011) 211 τελικό.

(27) Για τον σκοπό αυτόν, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού στατιστικού συστήματος, δημιουργήθηκε η διευθυντική ομάδα «Μέτρηση της προόδου, της ευημερίας και της βιώσιμης ανάπτυξης» με εντολή να συντονίζει τις δραστηριότητες για το ζήτημα και να εφαρμόζει τις συστάσεις της επιτροπής Stiglitz, Sen και Φυτούση, λαμβάνοντας δεόντως υπόψη τους στόχους της στρατηγικής Ευρώπη 2020.

(28) Για περαιτέρω ανάλυση του θέματος, βλ. διάσκεψη της ΕΟΚΕ για τη συμμετοχική δημοκρατία «Η συμμετοχική δημοκρατία, για την καταπολέμηση της ευρωπαϊκής κρίσης εμπιστοσύνης». Υπενθυμίζονται επίσης: Το Εγχειρίδιο του Πολίτη (The Citizen's Handbook) (http://www.vcn.bc.ca/citizens-handbook) και η Πρωτοβουλία των Ευρωπαίων Πολιτών (European Citizens' Initiative) (http://www.citizens-initiative.eu/) - Εκστρατεία για την προώθηση των δικαιωμάτων συμμετοχής των πολιτών της ΕΕ.

(29) Κατά την ανάλυση της δυναμικής της συμμετοχικής δημοκρατίας υπάρχει η διάκριση μεταξύ διαδικασιών του τύπου «top-down» και του τύπου «bottom-up». Η χρήση, και στις δύο περιπτώσεις, της αναφοράς σε αλληλεπιδράσεις ανάμεσα σε δύο διαφορετικά επίπεδα της οργάνωσης και λήψης αποφάσεων (οι οποίες είναι άγνωστες για τις μορφές άμεσης δημοκρατίας) προσδιορίζει τη συμμετοχική δημοκρατία ως αντικείμενο διαλογικής και διαδικαστικής φύσης, που πράγματι εφαρμόζεται καλύτερα κατά την επίλυση διαφορών. Εν προκειμένω αναζητείται το σημείο επαφής των δύο διαδικασιών.

(30) ΟΟΣΑ, 2001, «The well-being of nations: the role of human and social capital» (Η ευημερία των εθνών: ο ρόλος του ανθρώπινου και κοινωνικού κεφαλαίου), ΟΟΣΑ, Παρίσι.

(31) ΟΟΣΑ, 2001, «Citizens as partners, Information, consultation and public participation in policy-making» (Οι πολίτες ως εταίροι: Πληροφορίες, διαβουλεύσεις και συμμετοχή του κοινού στη χάραξη πολιτικής), PUMA, ΟΟΣΑ, Παρίσι.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/21

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στις σχέσεις ΕΕ-Κοσσυφοπεδίου»

(2012/C 181/05)

Εισηγητής: ο κ. Ionut SΙΒΙΑΝ

Σε επιστολή με ημερομηνία 22 Σεπτεμβρίου 2011, οι επίτροποι Maroš Šefčovič και Štefan Füle ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να καταρτίσει διερευνητική γνωμοδότηση με θέμα:

Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στις σχέσεις ΕΕ-Κοσσυφοπεδίου.

Το ειδικευμένο τμήμα «Εξωτερικές σχέσεις», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 6 Μαρτίου 2012.

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειας, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012, (συνεδρίαση της 28ης Μαρτίου) η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 145 ψήφους υπέρ, 5 κατά και 13 αποχές.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

Στη διερευνητική γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ για τον ρόλο της κοινωνίας των πολιτών στις σχέσεις ΕΕ-Κοσσυφοπεδίου λαμβάνεται υπόψη το ψήφισμα 1244 (1999) του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Η γνωμοδότηση περιέχει σειρά συστάσεων που απευθύνονται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στις αρχές του Κοσσυφοπεδίου. Η ΕΟΚΕ είναι πρόθυμη να στηρίξει τις δράσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ενίσχυση του ρόλου της κοινωνίας των πολιτών στο Κοσσυφοπέδιο και των σχέσεων μεταξύ της ΕΕ και της κοινωνίας των πολιτών του Κοσσυφοπεδίου.

1.1 Η ΕΟΚΕ καλεί την κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για την ασφαλή και ελεύθερη μετακίνηση των εθνοτικών μειονοτήτων σε όλη την επικράτεια της χώρας ως αναγκαία προϋπόθεση για τη συμφιλίωση και την αμοιβαία εμπιστοσύνη.

1.2 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να συνεργαστεί με την κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου και τα ΜΜΕ της χώρας για να υποστηριχθεί η ελευθερία των ΜΜΕ και η επαγγελματική δημοσιογραφική συνείδηση.

1.3 Η ΕΟΚΕ προτρέπει την κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου να διαβουλευτεί με την κοινωνία των πολιτών και τους κοινωνικούς εταίρους για τη διαμόρφωση εθνικής στρατηγικής για την οικονομική ανάπτυξη. Η κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να δώσουν ύψιστη προτεραιότητα στην ένταξη των νέων και των γυναικών στην αγορά εργασίας. Ειδική έμφαση πρέπει να δοθεί στη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης, της βιώσιμης γεωργίας και των γεωργικών ενώσεων.

1.4 Η ΕΟΚΕ πρέπει να συμβάλει στην ενίσχυση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής του Κοσσυφοπεδίου προχωρώντας σε συνεργασία με κύριους κοινωνικούς φορείς και παρέχοντας την τεχνογνωσία και την εμπειρογνωμοσύνη της. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει επίσης να παρέχει ισχυρή στήριξη στην Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή του Κοσσυφοπεδίου. Η Κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου πρέπει να διαθέσει ειδικό κονδύλιο του προϋπολογισμού για τη λειτουργία της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής του Κοσσυφοπεδίου.

1.5 Η ΕΟΚΕ συνιστά στο Υπουργείο Εργασίας του Κοσσυφοπεδίου να διαμορφώσει έναν διαφανή και δίκαιο μηχανισμό για τη χρηματοδότηση των πρωτοβουλιών των κοινωνικών εταίρων.

1.6 Αν και το καθεστώς του Κοσσυφοπεδίου δεν του επιτρέπει να προσχωρήσει στις συμβάσεις του ΔΟΕ, η κυβέρνηση της χώρας θα πρέπει να ευθυγραμμίσει τη νομοθεσία και τις πρακτικές της με αυτές.

1.7 Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία τη συμμετοχή εκπροσώπων των κοινωνικών εταίρων στη σύσταση ενός ευρείας εκπροσώπησης Εθνικού Συμβουλίου Ευρωπαϊκής Ένταξης.

1.8 Η κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου θα πρέπει να ενισχύσει την επιβολή του νόμου περί ασφαλούς και ελεύθερης πρόσβασης σε δημόσιες πληροφορίες.

1.9 Στο πλαίσιο της έναρξης των εργασιών του Εθνικού Συμβουλίου Καταπολέμησης της Διαφθοράς τον Φεβρουάριο του 2012, η ΕΟΚΕ ευελπιστεί η κοινωνία των πολιτών να εφοδιαστεί με πραγματικά μέσα ουσιαστικής συμβολής στην καταπολέμηση της διαφθοράς.

1.10 Η κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου θα πρέπει να λάβει υπόψη το πλαίσιο στρατηγικής που έχει καταρτιστεί από την κοινωνία των πολιτών και να δημιουργήσει ένα νομικό και θεσμικό πλαίσιο για τον διαρθρωμένο διάλογο με την κοινωνία των πολιτών και τη συμμετοχή της στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Η Συνέλευση του Κοσσυφοπεδίου θα πρέπει να διαμορφώσει μια θεσμική πλατφόρμα που θα καθιστά δυνατό τον τακτικό διάλογο με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ).

1.11 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να στηρίξει περαιτέρω τη δημιουργία δικτύων της κοινωνίας των πολιτών στο Κοσσυφοπέδιο προκειμένου να διευκολυνθεί ο διάλογος με τις αρχές και να συνδεθούν με τα υφιστάμενα δίκτυα της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών.

1.12 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να στηρίξει την κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου για την ανάπτυξη ενός νομικού και δημοσιονομικού πλαισίου που θα δημιουργήσει ευνοϊκές συνθήκες για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της κοινωνίας των πολιτών στο Κοσσυφοπέδιο. Η κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου πρέπει να δημιουργήσει διαφανείς μηχανισμούς δημόσιας χρηματοδότησης των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ συνιστά στην κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου να θεσπίσει Κρατικό Ταμείο για την Κοινωνία των Πολιτών.

1.13 Η ΕΟΚΕ συνιστά να εξισορροπηθεί η διαθέσιμη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την κοινωνία των πολιτών στο πλαίσιο του ΜΠΒ μεταξύ αυτών που προάγουν τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου και αυτών που προάγουν την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη. Ο σχεδιασμός των προσκλήσεων υποβολής προτάσεων δυνάμει του ΜΠΒ πρέπει να γίνει κατά τέτοιον τρόπο ώστε να αποφευχθούν τα κενά στη χρηματοδότηση.

1.14 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να εξετάσει τρόπους για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των μικρότερων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στα προγράμματά της και για τη στήριξη μακροπρόθεσμων πρωτοβουλιών.

1.15 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να εξεύρει λύσεις για να διευκολύνει την πρόσβαση των κοινωνικών εταίρων στα κονδύλια που προβλέπεται να χορηγηθούν στην κοινωνία των πολιτών δυνάμει του ΜΠΒ. Θα μπορούσαν να δημιουργηθούν ειδικά προγράμματα για τους κοινωνικούς εταίρους δυνάμει του μηχανισμού χρηματοδότησης για την κοινωνία των πολιτών. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις πρέπει να καταρτίσουν στοχευμένα προγράμματα δυνάμει του ΜΠΒ, τα οποία θα τους επιτρέψουν να ενισχύσουν τις ικανότητές τους.

1.16 Η ΕΟΚΕ στηρίζει θερμά τη συμμετοχή των ΟΚΠ και των κοινωνικών εταίρων στον καθορισμό των εθνικών προτεραιοτήτων για τη βοήθεια ΜΠΒ.

1.17 Η ΕΟΚΕ επιβεβαιώνει το ενδιαφέρον και την πρόθεσή της να συμπροεδρεύσει, μαζί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, των συνόδων ολομέλειας της κοινωνίας των πολιτών που πραγματοποιούνται σε ετήσια βάση στο πλαίσιο του διαλόγου της Διαδικασίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΔΣΣ).

2. Ιστορικό της γνωμοδότησης

2.1 Εξωτερικοί παράγοντες στο Κοσσυφοπέδιο

2.1.1 Στις 17 Φεβρουαρίου 2008, η Συνέλευση του Κοσσυφοπεδίου διακήρυξε την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου. Οι αρχές του Κοσσυφοπεδίου δεσμεύτηκαν να θέσουν σε πλήρη εφαρμογή τις διατάξεις της Πρότασης Ολοκληρωμένου Καθεστώτος (ΠΟΚ) του Ειδικού Απεσταλμένου του ΟΗΕ Martti Ahtisaari και ψήφισαν ένα νέο Σύνταγμα στο οποίο απηχείται αυτή η δέσμευση. Η Συνέλευση κάλεσε την Ευρωπαϊκή Ένωση να προβεί σε επιβολή του κράτους δικαίου (EULEX). Επίσης, κάλεσε μια ομάδα κρατών (1) να ιδρύσουν το Διεθνές Μη Στρατιωτικό Γραφείο (ΔΜΣΓ) που να επιβλέπει την εφαρμογή του σχεδίου Ahtisaari. Ο Διεθνής Μη Στρατιωτικός Αντιπρόσωπος (ΔΜΣΑ) διατηρεί τη δυνατότητα να παρακάμπτει τη νομοθεσία και τις αποφάσεις που θεωρείται ότι αντιβαίνουν στην ΠΟΚ Ahtisaari.

2.1.2 Με σταδιακά μειούμενη παρουσία, η νατοϊκή στρατιωτική δύναμη KFOR εξακολουθεί να παρέχει ασφάλεια σε όλη την επικράτεια του Κοσσυφοπεδίου, ενώ οι αστυνομικές δυνάμεις του Κοσσυφοπεδίου έχουν αναλάβει την ευθύνη για την προστασία των περισσότερων πολιτιστικών και θρησκευτικών μνημείων και του μεγαλύτερου μέρους των συνόρων.

2.1.3 Τον Ιούλιο του 2010, το Διεθνές Δικαστήριο ενέκρινε τη συμβουλευτική γνωμοδότηση σχετικά με την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου και έκρινε ότι η διακήρυξη της ανεξαρτησίας του δεν παραβιάζει το διεθνές δίκαιο.

2.2 Η προσέγγιση της ΕΕ στο Κοσσυφοπέδιο

2.2.1 Τα 22 από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ έχουν αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου, όμως, η απουσία ευρωπαϊκής κοινής αντίληψης σχετικά με την κατάσταση του Κοσσυφοπεδίου δεν συνιστά αποτρεπτικό παράγοντα για τη σύμπραξη της ΕΕ στο Κοσσυφοπέδιο. Το επίπεδο σύμπραξης των 5 κρατών που δεν έχουν αναγνωρίσει το Κοσσυφοπέδιο - Κύπρος, Ελλάδα, Ρουμανία, Σλοβακία και Ισπανία - με τις αρχές του ποικίλλει.

2.2.2 Το Κοσσυφοπέδιο συμμετέχει στη Διαδικασία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΔΣΣ), όμως, εξακολουθεί να αποτελεί τη μόνη χώρα της περιοχής που δεν έχει συμβατικές σχέσεις με την ΕΕ, κατάσταση η οποία δεν καθιστά δυνατή την από μέρους του σύναψη Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΣΣΣ). Στο πλαίσιο του διαλόγου για τη Διαδικασία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης διεξήχθησαν οκτώ συνεδριάσεις (επτά διατομεακές ακολουθούμενες από μία συνεδρίαση της ολομέλειας) το 2010-2011, συμπεριλαμβανομένων των διαβουλεύσεων με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, με θέμα τα κύρια κεφάλαια του κεκτημένου της ΕΕ.

2.2.3 Σύμφωνα με το ψήφισμα των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με το Κοσσυφοπέδιο που εγκρίθηκε τον Σεπτέμβριο του 2010, δρομολογήθηκε ένας διάλογος, συνεπικουρούμενος από την ΕΕ, μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας τον Μάρτιο του 2011. Στόχος του εν λόγω διαλόγου είναι η εξεύρεση πρακτικών λύσεων στα θέματα της περιφερειακής συνεργασίας, του εμπορίου, της ελευθερίας κυκλοφορίας και του κράτους δικαίου (βλ. 3.3).

2.2.4 Τον Ιούλιο του 2010, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ένα ψήφισμα για το Κοσσυφοπέδιο, ενθαρρύνοντας έτσι τα κράτη μέλη να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την υιοθέτηση κοινής στάσης έναντι του Κοσσυφοπεδίου. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υπογράμμισε ότι η προοπτική προσχώρησης στην ΕΕ αποτελεί ισχυρό κίνητρο για την πραγματοποίηση των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων στο Κοσσυφοπέδιο και ζήτησε να ληφθούν πρακτικά μέτρα προκειμένου να καταστεί πιο εφικτή η προοπτική αυτή τόσο για την κυβέρνηση όσο και για τους πολίτες.

Τον Ιανουάριο του 2012 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκαινίασε διάλογο για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων με το Κοσσυφοπέδιο.

2.2.5 Το Κοσσυφοπέδιο λαμβάνει οικονομική στήριξη από τον Μηχανισμό Προενταξιακής Βοήθειας (ΜΠΒ), τον Μηχανισμό Σταθερότητας (ΜΣ) και το Ευρωπαϊκό μέσο για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα (ΕΜΔΑΔ) και άλλες πηγές χρηματοδότησης. Το Κοσσυφοπέδιο συμμετέχει στα προγράμματα πολλαπλών δικαιούχων του ΜΠΒ. Το έγγραφο του πολυετούς ενδεικτικού σχεδιασμού για το 2011-2013 εγκρίθηκε την 27η Ιουνίου 2011. Το 2011, τα συνολικά 68,7 εκατομμύρια ευρώ που είχαν χορηγηθεί στο ετήσιο πρόγραμμα του ΜΠΒ για το 2011 κατανεμήθηκαν σε στενή συνεργασία με το Υπουργείο Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης και κυβερνητικούς θεσμούς. Η προενταξιακή βοήθεια της ΕΕ επικεντρώνεται στην παροχή στήριξης για την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων στο κράτος δικαίου, την οικονομία, το εμπόριο και τη βιομηχανία καθώς και στη δημόσια διοίκηση.

2.3 Δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σε σχέση με την κοινωνία των πολιτών στο Κοσσυφοπέδιο

2.3.1 Η διεύρυνση της ΕΕ και η πρόοδος που σημειώνουν οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων στην προσέγγιση της δυνατότητας προσχώρησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί μία από τις προτεραιότητες της ΕΟΚΕ όσον αφορά τις εξωτερικές σχέσεις. Το ειδικευμένο τμήμα «Εξωτερικές σχέσεις» έχει αναπτύξει αποτελεσματικά εργαλεία για την επίτευξη των κύριων στόχων του που είναι η στήριξη της κοινωνίας των πολιτών στα Δυτικά Βαλκάνια και η ενίσχυση της ικανότητάς του να είναι εταίρος των κυβερνήσεων στην πορεία τους για προσχώρηση στην ΕΕ.

2.3.2 Η ομάδα επαφής για τα Δυτικά Βαλκάνια –ένα μόνιμο εσωτερικό όργανο που ιδρύθηκε από την ΕΟΚΕ το 2004– αποτελεί το κύριο μέσο συντονισμού των δραστηριοτήτων της ΕΟΚΕ επ’ αυτού του θέματος. Επίσης ρόλος της ομάδας επαφής είναι να παρακολουθεί τις αλλαγές που συντελούνται στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική κατάσταση των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, καθώς και στις σχέσεις ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων. Επιπλέον, η ομάδα επαφής προωθεί τη συνεργασία μεταξύ της ΕΟΚΕ και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών των Δυτικών Βαλκανίων.

3. Πολιτικές εξελίξεις στο Κοσσυφοπέδιο

3.1 Κύρια στοιχεία και αριθμοί σχετικά με το Κοσσυφοπέδιο

3.1.1 Μέχρι το τέλος του 2011, το Κοσσυφοπέδιο είχε αναγνωριστεί από 86 μέλη των Ηνωμένων Εθνών, συμπεριλαμβανομένων 22 κρατών μελών της ΕΕ.

3.1.2 Το Κοσσυφοπέδιο, που έχει πληθυσμό περίπου 2 εκατομμυρίων κατοίκων, είναι μία από τις φτωχότερες χώρες στην Ευρώπη. Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι το κατά κεφαλήν Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕγχΠ) ανέρχεται στα 1 760 ευρώ. Εκτιμάται ότι το 45 % του πληθυσμού ζει κάτω από το εθνικό όριο της φτώχειας, ενώ το 17 % ζει σε συνθήκες άκρας φτώχειας, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα του 2006. Έχει μεγάλη διασπορά και έναν από τους νεότερους ηλικιακά πληθυσμούς στην Ευρώπη.

3.1.3 Το 90 % του πληθυσμού είναι αλβανικής καταγωγής, το 6 % σερβικής ενώ οι Βόσνιοι, οι Τούρκοι, οι Ρομά, οι Ασκάλι και οι Αιγύπτιοι αποτελούν όλοι μαζί το υπολειπόμενο 4 % του πληθυσμού. Η αλβανική πλειοψηφία και η μειονότητα μη σερβικής καταγωγής αποδέχονται την κατάσταση του Κοσσυφοπεδίου ως νόμιμη. Το μεγαλύτερο μέρος της σερβικής κοινότητας αντιτίθεται στην κρατική υπόσταση του Κοσσυφοπεδίου. Η κοινωνική απόσταση μεταξύ των Αλβανών και των Σέρβων του Κοσσυφοπεδίου παραμένει αγεφύρωτη. Οι Σέρβοι του Κοσσυφοπεδίου διατηρούν μια ισχυρή de facto αυτονομία στο βόρειο τμήμα της χώρας. Στα υπόλοιπα μέρη του Κοσσυφοπεδίου έχουν επικεντρωθεί στους αγροτικούς θύλακες. Πέρα από τα πολιτικά κίνητρα, η γλώσσα εξακολουθεί να αποτελεί σοβαρή αιτία απομόνωσης της σερβικής κοινότητας. Οι Σέρβοι του Κοσσυφοπεδίου που κατοικούν στους θύλακες είναι θύματα διακρίσεων, οι οποίες επηρεάζουν τη ζωή τους σε καθημερινή βάση και οδηγούν σε απώλεια ευκαιριών απασχόλησης. Η πρόσβαση σε ισότιμη βάση με τους Αλβανούς του Κοσσυφοπεδίου στη διοίκηση και στις διάφορες κοινωνικές υπηρεσίες του Κοσσυφοπεδίου, όπως π.χ. στα νοσοκομεία, είναι εύθραυστη. Η ελευθερία μετακίνησής τους εντός του Κοσσυφοπεδίου είναι περιορισμένη στην πράξη. Ο σερβικός πληθυσμός εξακολουθεί να εγκαταλείπει το Κοσσυφοπέδιο.

3.1.4 Στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο και στις περισσότερες περιοχές που κατοικούνται από Σέρβους λειτουργούν παράλληλοι θεσμοί για την παροχή υγειονομικής περίθαλψης, την παιδεία, τη δικαιοσύνη και τις κοινωνικές υπηρεσίες από το 1999. Λαμβάνουν βοήθεια από τη Σερβία και τελούν υπό τον έλεγχό της σε μεγάλο ποσοστό. Ένα μεγάλο ποσοστό των Σέρβων του Κοσσυφοπεδίου εξακολουθεί να «μποϊκοτάρει» τις εθνικές εκλογές και τη συνεργασία με τις αρχές του Κοσσυφοπεδίου, ιδίως στο βόρειο τμήμα. Στην υπόλοιπη χώρα παρουσιάζεται αύξηση στη συμμετοχή των Σέρβων του Κοσσυφοπεδίου στις εκλογές, εκπροσωπούνται μάλιστα σε τοπικούς και εθνικούς θεσμούς (συμπεριλαμβανομένης της κυβέρνησης και της Συνέλευσης). Η διαδικασία αποκέντρωσης που αποβλέπει στη δημιουργία νέων δήμων στις οποίες οι εθνικές μειονότητες θα αποτελούν πλειονότητα με ενισχυμένες δημοτικές εξουσίες «μποϊκοτάρεται» στους δήμους όπου υπερτερούν αριθμητικά οι Σέρβοι.

3.2 Σχέσεις με γειτονικές χώρες

3.2.1 Από όλες τις γειτονικές χώρες, το Κοσσυφοπέδιο διατηρεί τις καλύτερες σχέσεις με την Αλβανία. Η Αλβανία ήταν και εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά δραστήρια στη διασφάλιση αναγνωρίσεων για το Κοσσυφοπέδιο και την άσκηση παρασκηνιακής πίεσης για την ένταξη του Κοσσυφοπεδίου στις περιφερειακές πρωτοβουλίες.

3.2.2 Το Κοσσυφοπέδιο διατηρεί καλές σχέσεις με την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Η οριοθέτηση των συνόρων έχει ολοκληρωθεί και έχουν εδραιωθεί καλές διπλωματικές σχέσεις.

3.2.3 Το Κοσσυφοπέδιο και το Μαυροβούνιο έχουν συμφωνήσει να ολοκληρώσουν τη διαδικασία οριοθέτησης των συνόρων με το Μαυροβούνιο. Το Μαυροβούνιο είχε ζητήσει στο παρελθόν να αναγνωριστεί συνταγματικά η μειονότητα των Μαυροβουνίων στο Κοσσυφοπέδιο, πριν από την ανταλλαγή πρέσβεων μεταξύ των δύο χωρών και την ολοκλήρωση της οριοθέτησης. Η κοινότητα των Μαυροβουνίων αναγνωρίζεται από το κοινοτικό δίκαιο και οι δύο χώρες αναμένεται να εδραιώσουν διπλωματικές σχέσεις στο άμεσο μέλλον.

3.2.4 Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και η Σερβία είναι οι μόνες γειτονικές χώρες με τις οποίες το Κοσσυφοπέδιο δεν έχει επίσημες πολιτικές σχέσεις. Οι οικονομικές σχέσεις εξακολουθούν να είναι ασύμμετρες, καθώς η Σερβία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας στο Κοσσυφοπέδιο, ενώ το Κοσσυφοπέδιο μέχρι πρόσφατα δεν είχε τη δυνατότητα εξαγωγών στη χώρα αυτή. Η ΕΕ ενεργεί ως διαμεσολαβητής για τις τεχνικές διαπραγματεύσεις μεταξύ Πρίστινας και Βελιγραδίου. Στο πρόγραμμα των διαπραγματεύσεων με τη Σερβία περιλαμβάνεται η άρση του αποκλεισμού του εμπορίου με το Κοσσυφοπέδιο, η χρήση του εναέριου χώρου της Σερβίας, η μετάβαση επιβατών με διαβατήρια του Κοσσυφοπεδίου ή οχήματα με αριθμό κυκλοφορίας του Κοσσυφοπεδίου και η συμμετοχή του Κοσσυφοπεδίου στα περιφερειακά φόρουμ. Στα τέλη Φεβρουαρίου του 2012, το Κοσσυφοπέδιο και η Σερβία κατέληξαν σε συμφωνία για την περιφερειακή συνεργασία και τη διαχείριση των σημείων διέλευσης των συνόρων.

3.3 Τα τρέχοντα ζητήματα

3.3.1 Εξακολουθούν να δημιουργούνται εντάσεις στις σχέσεις μεταξύ των εθνοτήτων λόγω της αστάθειας που επικρατεί στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο και της άρνησης της σερβικής μειονότητας του Κοσσυφοπεδίου και της Σερβίας να δεχτούν την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου και των νέων θεσμών του. Υπάρχουν επίσης ομάδες αλβανικής καταγωγής στο Κοσσυφοπέδιο που δεν αποδέχονται τη διεθνή επίβλεψη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου.

3.3.2 Στο τέλος του Ιουλίου 2011 η κατάσταση κλιμακώθηκε στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο, όταν το Κοσσυφοπέδιο αποφάσισε να επιβάλει εμπορικό αποκλεισμό στα αγαθά που προέρχονται από τη Σερβία ως αντίποινα στον αποκλεισμό αγαθών από το 2008 που επιβλήθηκε από τη Σερβία λόγω της μη αναγνώρισης της σφραγίδας των «Τελωνείων του Κοσσυφοπεδίου». Η μονομερής ανάπτυξη της αστυνομίας του Κοσσυφοπεδίου σε δύο σημεία ελέγχου των βόρειων συνόρων με τη Σερβία κατέληξε σε βιαιοπραγίες, οι οποίες οδήγησαν στο θάνατο ενός αστυνομικού. Με τη βοήθεια της νατοϊκής στρατιωτικής δύναμης KFOR αποκαταστάθηκε η ηρεμία.

3.3.3 Τον Σεπτέμβριο του 2011, το ζήτημα των τελωνειακών σφραγίδων επιλύθηκε στο πλαίσιο του διαλόγου Βελιγραδίου/Πρίστινας με τη μεσολάβηση της ΕΕ. Η εφαρμογή της συμφωνίας οδήγησε σε ευρείας κλίμακας αποκλεισμούς στα βόρεια. Εκτυλίχθηκαν επίσης βίαια επεισόδια. Υπό το πρίσμα της κατάστασης στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο, η Σερβία διέκοψε τη συμμετοχή της στον προαναφερθέντα διάλογο με τη μεσολάβηση της ΕΕ κατά τα τέλη Σεπτεμβρίου και επέστρεψε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων τον Νοέμβριο του 2011.

4. Οικονομική κατάσταση στο Κοσσυφοπέδιο

4.1 Επικρατούσα κατάσταση μετά το πέρας των συγκρούσεων

4.1.1 Με επίσημο ποσοστό άνω του 40 %, το Κοσσυφοπέδιο έχει το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στην περιοχή και ξεπερνά κατά πολύ τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα στοιχεία αυτά θα πρέπει να θεωρηθεί με επιφύλαξη ότι είναι χαμηλότερα από τα πραγματικά λόγω του εκτεταμένου άτυπου τομέα της οικονομίας του Κοσσυφοπεδίου. Το ποσοστό ανεργίας είναι υψηλότερο μεταξύ των γυναικών και πλήττει ιδιαίτερα τον νεανικό πληθυσμό. Περίπου 30 000 νέοι εισέρχονται στην αγορά εργασίας κάθε χρόνο, ένα ποσοστό που είναι αδύνατο να καλυφθεί από την τρέχουσα οικονομική ανάπτυξη. Η φτώχεια αποτελεί ένα εξίσου σημαντικό ζήτημα, καθώς περίπου το 20 % του πληθυσμού ζει με λιγότερο από ένα ευρώ την ημέρα.

4.1.2 Η οικονομία εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα εμβάσματα και τη βοήθεια δωρητών. Η οικονομία του Κοσσυφοπεδίου επλήγη από τη μεταπολεμική αβεβαιότητα, τη διακοπή των εμπορικών δεσμών και τις ανεπαρκείς επενδύσεις σε υποδομές. Η οικονομική ανάπτυξη, τροφοδοτούμενη από μια τιτάνια προσπάθεια έκτακτης ανάγκης και ανοικοδόμησης υπό την καθοδήγηση της διεθνούς βοήθειας δωρητών, διπλασιάσθηκε κατά τα πρώτα έτη του 2000. Η ανάπτυξη αποδείχθηκε μη βιώσιμη λόγω του εξαιρετικά υψηλού ελλείμματος εμπορίου και έλλειψης άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ). Από το 2007, το ποσοστό των καθαρών ξένων επενδύσεων στο Κοσσυφοπέδιο σημειώνει συνεχή μείωση από το 19 % στο 7,1 % του ΑΕγχΠ. Ο άτυπος τομέας είναι εκτεταμένος και η είσπραξη φόρων ελάχιστη.

4.1.3 Αν και η παγκόσμια χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση είχε μικρό αντίκτυπο στην οικονομία, λόγω της περιορισμένης διεθνούς ολοκλήρωσης του Κοσσυφοπεδίου, οι αρνητικές επιπτώσεις της έγιναν αισθητές κυρίως μέσω της μείωσης στα εμβάσματα, τις εξαγωγές και τις ΑΞΕ.

4.1.4 Η οικονομία της Κοσσυφοπεδίου βασίζεται κατά κύριο λόγο στον τομέα παροχής υπηρεσιών (68 %), ενώ οι υπόλοιποι τομείς συγκεντρώνουν σχετικά μικρά ποσοστά: βιομηχανία (20 %) και γεωργία (12 %). Το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού του Κοσσυφοπεδίου ζει στην ύπαιθρο. Οι γεωργικές δραστηριότητες είναι κατακερματισμένες σε μικρά αγροτεμάχια πράγμα που οδηγεί σε μη αποδοτική γεωργία συντήρησης. Αυτή η κατάσταση εμποδίζει επίσης την ανάπτυξη ισχυρής και αντιπροσωπευτικής κοινωνίας των πολιτών στον χώρο της γεωργίας και της αγροτικής ανάπτυξης.

4.1.5 Η διαφθορά εξακολουθεί να είναι ευρέως διαδεδομένη και επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τις προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης της χώρας. Σύμφωνα με τον Δείκτη Μέτρησης της Διαφθοράς της «Διεθνούς Διαφάνειας» το Κοσσυφοπέδιο κατατάσσεται στην 110η θέση, κρινόμενο ως μία από τις πιο διεφθαρμένες χώρες της Ευρώπης.

4.1.6 Η κυβέρνηση δεν διαθέτει μια εθνική στρατηγική για την οικονομική ανάπτυξη, η οποία θα έπρεπε να χαραχθεί κατόπιν διαβουλεύσεων με τους κοινωνικούς εταίρους και άλλους παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών.

5. Η τρέχουσα κατάσταση και ο ρόλος των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών

5.1 Κοινωνικός διάλογος

5.1.1 Εκτιμάται ότι ο συνολικός αριθμός των μελών των συνδικαλιστικών οργανώσεων είναι περίπου 60 000. Ο συνδικαλισμός στον δημόσιο τομέα σημειώνει εξαιρετικά υψηλά ποσοστά, με ένα εκτιμώμενο 90 % των δημόσιων υπαλλήλων να ανήκουν σε συνδικαλιστική οργάνωση (2). Τώρα που ο νόμος επιτρέπει τη σύσταση συνδικαλιστικών οργανώσεων στον ιδιωτικό τομέα, η σύστασή τους σε επίπεδο επιχειρήσεων αποτελεί την κύρια πρόκληση για τις συνδικαλιστικές οργανώσεις στο εγγύς μέλλον. Οι έρευνες δείχνουν ότι το 5,09 % του πληθυσμού δηλώνουν ότι ανήκουν σε συνδικαλιστική οργάνωση (3).

5.1.2 Ο Εργατικός Νόμος, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ τον Δεκέμβριο του 2010, θεωρήθηκε στο Κοσσυφοπέδιο ως ένας από τους πιο σημαντικούς νόμους που ψηφίστηκαν ποτέ (4). Πραγματοποιήθηκαν διάφορες διαβουλεύσεις κατά την κατάρτιση αυτού του νόμου, κυρίως μεταξύ των εργατικών συνεταιρισμών και των συνδικαλιστικών οργανώσεων, αλλά και με τη συμμετοχή της ειδικευμένης επιτροπής της συνέλευσης και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Ο νόμος ψηφίστηκε ομόφωνα κατά την τελευταία σύνοδο ολομέλειας της τρίτης νομοθετικής περιόδου, την ίδια ημέρα της διάλυσης της συνέλευσης παρά τη σθεναρή αντίθεση που εξέφραζε η κυβέρνηση ανησυχώντας για το υψηλό δημοσιονομικό βάρος που συνεπαγόταν. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις απείλησαν να «μποϊκοτάρουν» την εκλογική διαδικασία σε περίπτωση μη έγκρισης του νόμου.

5.1.3 Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή του Κοσσυφοπεδίου (ΟΚΕ) ιδρύθηκε το 2009. Από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής της, οι δραστηριότητές της διαταράσσονταν από τις αντιθέσεις που εξέφραζαν το Εμπορικό Επιμελητήριο του Κοσσυφοπεδίου και η Ένωση Ανεξάρτητων Συνδικαλιστικών Οργανώσεων του Κοσσυφοπεδίου (BSPK) για τη συμμετοχή άλλων οργανώσεων εργοδοτών (Συμμαχία Επιχειρήσεων Κοσσυφοπεδίου) και συνδικαλιστικών οργανώσεων (Συνομοσπονδία Ελεύθερων Συνδικαλιστικών Οργανώσεων του Κοσσυφοπεδίου – KSLK). Παρά τις εσωτερικές διαφωνίες, οι τακτικές συνεδριάσεις της ΟΚΕ πραγματοποιούνταν κανονικά.

5.1.4 Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή του Κοσσυφοπεδίου δεν διαθέτει την ικανότητα και τους πόρους για να λειτουργήσει αποτελεσματικά.

5.1.5 Οι κοινωνικοί εταίροι δεν διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και τη διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης. Η κυβέρνηση πρέπει να θεσπίσει ικανή νομική βάση για να αυξηθεί ο ρόλος και η εκπροσώπηση των κοινωνικών εταίρων στις προαναφερθείσες διαδικασίες.

5.1.6 Προς το παρόν, το Υπουργείο Εργασίας χρηματοδοτεί τα έργα των κοινωνικών εταίρων, αλλά δεν έχουν θεσπιστεί διαφανή κριτήρια και εσωτερικός κανονισμός.

5.2 Διάλογος των πολιτών

5.2.1 Οι απαρχές της κοινωνίας των πολιτών στο Κοσσυφοπέδιο ανάγονται στα τέλη της δεκαετίας του '80 και τις αρχές της δεκαετίας του '90, αμέσως μετά την πτώση του κομμουνισμού στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη. Λόγω της εξαιρετικά ιδιάζουσας κατάστασης που επικρατούσε εκείνη την περίοδο στο Κοσσυφοπέδιο, η κοινωνία των πολιτών αναπτύχθηκε ως σημαντικό μέρος ενός ολόκληρου παράλληλου συστήματος και ως αντίσταση των πολιτών έναντι στο σερβικό καθεστώς. Οι κύριοι τομείς δραστηριοποίησης της κοινωνίας των πολιτών ήταν η ανθρωπιστική βοήθεια και η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς και οι κινήσεις των πολιτών με ευρεία στήριξη από την κοινωνία. Αμέσως μετά το «μποϊκοτάρισμα» των σερβικών θεσμών από ολόκληρο τον αλβανικό πληθυσμό του Κοσσυφοπεδίου και την απουσία υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας και υγειονομικής περίθαλψης, η κοινωνία των πολιτών ήταν εκ των πραγμάτων ο πάροχος υπηρεσιών (5).

5.2.2 Μετά το τέλος του πολέμου, η κοινωνία των πολιτών προσαρμόστηκε ταχύτατα προκειμένου να ανταποκριθεί στις νέες ανάγκες, όπως η παροχή έκτακτης βοήθειας και η ανοικοδόμηση ή η συμφιλίωση μεταξύ των εθνοτήτων. Στο πλαίσιο της ευρείας κλίμακας χρηματοπιστωτικής και τεχνικής υποστήριξης από διεθνείς δωρητές, ο αριθμός των ΟΚΠ σημείωσε σημαντική αύξηση. Ωστόσο, σήμερα, από τις 6 000 και πλέον εγγεγραμμένες ΜΚΟ το 2010, εκτιμάται ότι εξακολουθεί να είναι ενεργό ή μερικώς ενεργό ποσοστό μικρότερο του 10 % (6).

5.2.3 Σήμερα, οι ΟΚΠ του Κοσσυφοπεδίου καλούνται να αντιμετωπίσουν παρόμοιες προκλήσεις με άλλες χώρες της περιοχής (7), καθώς το μεγαλύτερο ποσοστό του τομέα εξακολουθεί να εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τη διεθνή χρηματοδότηση (εκτιμάται ότι περισσότερο από το 70 % των πόρων των ΟΚΠ προέρχεται από αλλοδαπούς δωρητές). Κατά συνέπεια, οι ΟΚΠ λειτουργούν περισσότερο με γνώμονα τις δωρεές, με σαφώς μειωμένη ανταπόκριση τις ανάγκες της κοινότητας και με αμφίβολη βιωσιμότητα σε περίπτωση μελλοντικής μείωσης των διεθνών κονδυλίων για την κοινωνία των πολιτών. Αντ' αυτού, οι ΟΚΠ αντιμετωπίζουν πρόβλημα νομιμότητας, διότι έχουν απομακρυνθεί πολύ από τις περιφέρειές τους.

5.2.4 Πολλοί δωρητές έχουν αρχίσει να αποσύρονται από το Κοσσυφοπέδιο, ενώ το συνολικό ποσό των διαθέσιμων κονδυλίων για την κοινωνία των πολιτών φθίνει. Η επικράτηση της βραχυπρόθεσμης στήριξης προγραμμάτων έναντι της θεσμικής μακροπρόθεσμης στήριξης καθιστά ιδιαίτερα δυσχερή τη βιωσιμότητα των οικονομικών και ανθρώπινων πόρων των ΟΚΠ (8).

5.2.5 Τον Δεκέμβριο του 2011, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεσμεύτηκε να επιδιώξει συμφωνία για τη συμμετοχή του Κοσσυφοπεδίου στα προγράμματα της ΕΕ, με την επιφύλαξη της στάσης των κρατών μελών όσον αφορά το καθεστώς του. Εν προκειμένω, τόσο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσο και η κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι ΟΚΠ συμμετέχουν στην ανάπτυξη και την εφαρμογή συγκεκριμένων έργων.

5.2.6 Τα προβλήματα με τη διεθνή αναγνώριση του Κοσσυφοπεδίου έχουν άμεσο αντίκτυπο στις διεθνείς διασυνδέσεις της κοινωνίας των πολιτών του Κοσσυφοπεδίου. Ορισμένα διεθνή δίκτυα και δίκτυα με έδρα στην ΕΕ δεν δέχονται μέλη από το Κοσσυφοπέδιο. Παρά τα εμπόδια αυτά, η κοινωνία των πολιτών του Κοσσυφοπεδίου εκπροσωπείται σε διάφορες περιφερειακές και ευρωπαϊκές πλατφόρμες και βήματα και τυγχάνει μεγαλύτερης έκθεσης σε διεθνές επίπεδο από οποιονδήποτε άλλο τομέα της χώρας. Η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών του Κοσσυφοπεδίου σε περιφερειακά προγράμματα θα πρέπει να διευκολυνθεί.

5.2.7 Το Σύνταγμα του 2008 προστατεύει την ελευθερία έκφρασης και του Τύπου, εξαιρουμένων των λόγων που πυροδοτούν την εθνοτική εχθρότητα. Η κοινωνία των πολιτών σε γενικές γραμμές θεωρεί ότι μπορεί να ασκεί ελεύθερα κριτική στην κυβέρνηση και ελάχιστες ΟΚΠ έχουν αναφέρει παράνομες απαγορεύσεις ή επιθέσεις από την τοπική ή την κεντρική κυβέρνηση. Παρ’ όλ’ αυτά, έχουν γίνει αναφορές για φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ που χρησιμοποιούνται για την καταστρατήγηση των πρωτοβουλιών της κοινωνίας των πολιτών και σε βάρος ατόμων που ασκούν κριτική στην κυβέρνηση. Υπάρχει μεν ευρύ φάσμα έντυπων και ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης που λειτουργεί στο Κοσσυφοπέδιο, όμως, η ερευνητική δημοσιογραφία σπανίζει λόγω του φόβου αντιποίνων. Η χρηματοοικονομική εξάρτηση των μέσων ενημέρωσης από τις κρατικές διαφημίσεις θέτει υπό αμφισβήτηση την εκδοτική ανεξαρτησία τους.

5.2.8 Ο βασικός νόμος περί ΜΚΟ επιτρέπει την ταχεία και εύκολη εγγραφή, και διασφαλίζει τις βασικές αρχές της ίδρυσης, της λειτουργίας και της διάλυσης των ΜΚΟ. Το συμπληρωματικό νομικό πλαίσιο για την κοινωνία των πολιτών κρίνεται μη ικανοποιητικό. οι οργανισμοί κοινής ωφέλειας έχουν εξαιρετικά περιορισμένα οφέλη, υπάρχουν ελάχιστες φοροαπαλλαγές για πιθανούς δωρητές και οι διαδικασίες διαλόγου των πολιτών δεν έχουν ακόμα τυποποιηθεί. Θα πρέπει να θεσπιστούν νόμοι σχετικά με τον φόρο προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ), τα τελωνεία, τον φόρο εταιρικού εισοδήματος και τον φόρο ατομικού εισοδήματος για να καθοριστούν οι φορολογικές ελαφρύνσεις για τις ΜΚΟ κοινής ωφέλειας. Η φιλανθρωπική δράση σε τοπικό επίπεδο βρίσκεται ακόμα στα σπάργανα. Χρειάζονται αλλαγές στην εταιρική φιλοσοφία προκειμένου να έχει ουσιαστικό αντίκτυπο η φιλανθρωπική δράση. Αποτελεί επιτακτική ανάγκη η διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος ευνοϊκών συνθηκών για τη χρηματοπιστωτική βιωσιμότητα των ΜΚΟ –δίνοντάς τους τη δυνατότητα πρόσβασης σε δημόσια κονδύλια μέσω της νομοθεσίας περί χορηγιών, φόρου εταιρικού εισοδήματος και φόρου ατομικού εισοδήματος.

5.2.9 Η συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών τείνει να περιορίζεται στη στήριξη νομοθετικών πρωτοβουλιών, ενώ οι προσπάθειες που πραγματοποιούνται από τις ΟΚΠ για την επίλυση θεμάτων διαφάνειας και διαφθοράς είναι λιγότερο επιτυχημένες. Η πρόσβαση στις πληροφορίες εξακολουθεί να είναι κώλυμα στη συνεργασία μεταξύ ΜΚΟ και κυβέρνησης, κυρίως λόγω κακής εφαρμογής του νόμου περί πρόσβασης σε δημόσια έγγραφα.

5.2.10 Δεν πραγματοποιείται επίσημος διάλογος μεταξύ της κοινωνίας των πολιτών και της κυβέρνησης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να στηρίξει την κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου για να δημιουργηθούν οι τυπικές δομές για συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών. Οι δημόσιες αρχές θα πρέπει να εδραιώσουν τακτικούς μηχανισμούς και όργανα για διαβούλευση με την κοινωνία των πολιτών, ενώ θα πρέπει να διοριστούν και να εκπαιδευτούν δημόσιοι υπάλληλοι προκειμένου να ενεργούν ως σημεία διασύνδεσης με τις ΟΚΠ.

5.2.11 Μετά από προσπάθειες των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών η κυβέρνηση ξεκίνησε την κατάρτιση στρατηγικής για τη συνεργασία μεταξύ κυβέρνησης και κοινωνίας των πολιτών. Αυτή η διαδικασία βρίσκεται στα πρώτα της στάδια και ο συντονισμός της γίνεται από την πλατφόρμα CiviKos, ένα δίκτυο της κοινωνίας των πολιτών.

5.2.12 Δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι μηχανισμοί για τη σύναψη σύμβασης της κυβέρνησης με την κοινωνία των πολιτών, όπως επίσης δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο που να διέπει την επιλογή για τις ελάχιστες κυβερνητικές επιχορηγήσεις που δίδονται στις ΜΚΟ και οι οποίες απονέμονται περισσότερο βάσει προσωπικών προτιμήσεων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να παρέχει τεχνική βοήθεια στην κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου για τη σύσταση τέτοιων μηχανισμών.

5.2.13 Χωρίς την ύπαρξη σαφών ρυθμιστικών διατάξεων στις οποίες προβλέπονται κίνητρα για τους εθελοντές, είναι εξαιρετικά δύσκολο για τις ΜΚΟ να προσελκύσουν άτομα ή ομάδες για εθελοντική δράση. Μπορούν να προταθούν στην κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου τα ευρωπαϊκά νομοθετικά μοντέλα στον τομέα του εθελοντισμού.

5.2.14 Στον τομέα της περιβαλλοντικής προστασίας, η συνεργασία μεταξύ κυβέρνησης και κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να ενισχυθεί, η δε διαβούλευση και συμμετοχή των ΟΚΠ θα πρέπει να γίνεται με διαρθρωμένο τρόπο στις συζητήσεις διαμόρφωσης πολιτικών και τις δημόσιες συζητήσεις.

6. Οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στο Κοσσυφοπέδιο και του ΜΠΒ

6.1 Πρόσβαση στα κονδύλια του ΜΠΒ

6.1.1 Μεταξύ 1998 και 2009, η συνολική βοήθεια που παρασχέθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο Κοσσυφοπέδιο ξεπερνά τα 2,3 δισ. ευρώ, περιλαμβανομένης της χρηματοδότησης της αποστολής EULEX, των ΕΕΕΕ και του Διεθνούς Μη Στρατιωτικού Γραφείου. Κύριοι εταίροι διμερούς συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχουν υπάρξει η Γερμανία, η Ελβετία, η Νορβηγία, η Σουηδία (Sida), οι Κάτω Χώρες, το Ηνωμένο Βασίλειο (DFID) και το USAID.

6.1.2 Σύμφωνα με το έγγραφο του πολυετούς ενδεικτικού προγραμματισμού για το 2009-2011, το οποίο εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2009, εντοπίστηκαν στο Κοσσυφοπέδιο 4 καίρια εγκάρσια ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν: κοινωνία των πολιτών, περιβάλλον, ίσες ευκαιρίες και χρηστή διακυβέρνηση. Η χρηματοδότηση του ΜΠΒ κινείται σε 3 βασικούς άξονες: στη στήριξη της επίτευξης των πολιτικών κριτηρίων, των οικονομικών κριτηρίων και των ευρωπαϊκών προτύπων.

6.1.3 Η ΕΕ, ως ο δωρητής που ασκεί τη μεγαλύτερη επιρροή όσον αφορά τον όγκο βοήθειας και τις κατηγορίες χρηματοδότησης στις οποίες δραστηριοποιείται, έχει τη δυνατότητα να προσδιορίσει το θέμα της εστίασης των προγραμμάτων και της βοήθειας για την προαγωγή της δημοκρατίας. Αυτό σημαίνει επίσης ότι η αποτελεσματικότητα της παρέμβασης της Επιτροπής αποτελεί σημαντική κινητήριο δύναμη του τρόπου υποδοχής και νομιμοποίησης της διεθνούς βοήθειας στο Κοσσυφοπέδιο.

6.1.4 Όσον αφορά τα πολιτικά κριτήρια, η χρηματοδότηση του ΜΠΒ στηρίζει τη βελτίωση της διοικητικής ικανότητας και της θέσπισης θεσμών στο Κοσσυφοπέδιο, το κράτος δικαίου και την προσπάθεια καταπολέμησης της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, προάγοντας τα ανθρώπινα δικαιώματα και την προστασία των Σέρβων και άλλων μειονοτήτων και συνεισφέροντας στην ενοποίηση της κοινωνίας των πολιτών και των δημόσιων ΜΜΕ μέσα από τον εκσυγχρονισμό των θεμάτων της κοινωνίας των πολιτών σε όλα τα προγράμματα. Για την περίοδο 2009-2011, προβλέπεται η χορήγηση του 2 - 5 % της συνολικής βοήθειας στο Κοσσυφοπέδιο για τη στήριξη της κοινωνίας των πολιτών.

6.1.5 Η χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την κοινωνία των πολιτών σημειώνει συνεχή αύξηση, όμως, οι πιο πολύπλοκες γραφειοκρατικές διαδικασίες υποβολής αίτησης και τα σχετικά υψηλά ποσά ελάχιστης επιχορήγησης αποκλείουν τις περισσότερες οργανώσεις από την απορρόφηση αυτών των κονδυλίων. Οι ίδιες συνθήκες έχουν βαθύνει το χάσμα μεταξύ μεγάλων και μικρών ΟΚΠ. Η γλώσσα και οι διαδικαστικές λεπτομέρειες των αιτήσεων εξακολουθούν να αποτελούν εμπόδιο για την πρόσβαση στη χρηματοδότηση της ΕΕ για την κοινότητα και τις οργανώσεις βάσης της κοινωνίας των πολιτών.

6.1.6 Η διαθέσιμη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την κοινωνία των πολιτών δίνει έμφαση σε δράσεις που προάγουν τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου και όχι σε όσες προάγουν την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη.

6.1.7 Στο πλαίσιο της στήριξης του ΜΠΒ δεν υποστηρίζονται πρωτοβουλίες των κοινωνικών εταίρων ή στοχευμένα προγράμματα που θα τους επέτρεπαν την ενίσχυση της ικανότητάς τους.

6.1.8 Εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με την περιορισμένη ικανότητα των αρχών του Κοσσυφοπεδίου όσον αφορά την απορρόφηση των κονδυλίων του ΜΠΒ. Η κυβέρνηση θα πρέπει να συμπεριλάβει τις ΟΚΠ στη διαδικασία ορισμού των προτεραιοτήτων για τη βοήθεια ΜΠΒ.

6.1.9 Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι δεν πραγματοποιείται διαρθρωμένος διάλογος μεταξύ των ΟΚΠ και της κυβέρνησης στο Κοσσυφοπέδιο, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τα σχέδια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τη χρηματοδότηση έργων το 2012 που θα διαμορφώσουν δίκτυα ΟΚΠ με σκοπό τη διευκόλυνση του διαλόγου με τις αρχές.

6.1.10 Η ΕΟΚΕ συνιστά ο σχεδιασμός των προσκλήσεων υποβολής προτάσεων δυνάμει του ΜΠΒ να γίνει κατά τέτοιον τρόπο ώστε να αποφευχθούν τα κενά στη χρηματοδότηση.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελβετία, Εσθονία, Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Κροατία, Λετονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Νορβηγία, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβενία, Σουηδία, Τουρκία, Τσεχική Δημοκρατία και Φινλανδία.

(2) Kushtrim, Shaipi (2011), Ετήσια επισκόπηση 2010 με θέμα τις εργασιακές σχέσεις και τον κοινωνικό διάλογο στη Νοτιανατολική Ευρώπη: Κοσσυφοπέδιο, Περιφερειακό έργο για τις εργασιακές σχέσεις και τον κοινωνικό διάλογο στη Νοτιανατολική Ευρώπη, Friedrich Ebert Stiftung, Ιανουάριος 2011.

(3) Καλύτερη διακυβέρνηση για καλύτερο αντίκτυπο. Κάλεσμα των πολιτών, Αναλυτική έκθεση χώρας δείκτη κοινωνίας πολιτών CIVICUS για το Κοσσυφοπέδιο, Kosovar Civil Society Foundation (KCSF), Μάρτιος 2011.

(4) Εργατικός νόμος: η εφαρμογή του κατά το πρώτο εξάμηνο, GAP Policy Brief, The Institute for Advanced Studies GAP, Σεπτέμβριος 2011.

(5) Καλύτερη διακυβέρνηση για καλύτερο αντίκτυπο. Κάλεσμα των πολιτών, Αναλυτική έκθεση χώρας δείκτη κοινωνίας πολιτών CIVICUS για το Κοσσυφοπέδιο, Kosovar Civil Society Foundation (KCSF), Μάρτιος 2011.

(6) Καλύτερη διακυβέρνηση για καλύτερο αντίκτυπο. «Έκκληση στους πολίτες», αναλυτική έκθεση χώρας δείκτη κοινωνίας πολιτών CIVICUS για το Κοσσυφοπέδιο, Kosovar Civil Society Foundation (KCSF), Μάρτιος 2011.

(7) Ο Δείκτης Βιωσιμότητας ΜΚΟ 2010 για την Κεντρική και την Ανατολική Ευρώπη και την Ευρασία, Αμερικανική Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης (USAID).

(8) Καλύτερη διακυβέρνηση για καλύτερο αντίκτυπο. Κάλεσμα των πολιτών, Αναλυτική έκθεση χώρας δείκτη κοινωνίας πολιτών CIVICUS για το Κοσσυφοπέδιο, Kosovar Civil Society Foundation (KCSF), Μάρτιος 2011.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/28

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στις αναπτυξιακές πολιτικές και τις πολιτικές αναπτυξιακής συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (διερευνητική γνωμοδότηση)

(2012/C 181/06)

Εισηγητής: ο κ. José María ZUFIAUR NARVAIZA

Στις 20 Οκτωβρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα:

«Η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στις αναπτυξιακές πολιτικές και τις πολιτικές αναπτυξιακής συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης».

Το ειδικευμένο τμήμα «Εξωτερικές σχέσεις», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, επεξεργάστηκε τη γνωμοδότησή του στις 6 Μαρτίου 2012.

Κατά την 479η σύνοδο της ολομέλειάς της, που πραγματοποιήθηκε την 28η και 29η Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 29ης Μαρτίου) η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε, με 167 ψήφους υπέρ, 15 κατά και 5 αποχές, την ακόλουθη γνωμοδότηση:

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Σε ένα πλαίσιο στο οποίο το μέλλον της ανθρωπότητας καθορίζεται από την οικονομική, οικολογική και κοινωνική κρίση, η ΕΟΚΕ θεωρεί προτεραιότητα να επιτευχθεί συμφωνία και κοινή προσέγγιση μεταξύ των διαφόρων φορέων συνεργασίας, σχετικά με το είδος ανάπτυξης που θέλουν να προαχθεί (1).

Για να είναι αποτελεσματική η συνεργασία, πρέπει πρωτίστως να εξασφαλισθεί η συνοχή του συνόλου των πολιτικών της ΕΕ με την πολιτική ανάπτυξης. Θα πρέπει επίσης να παρασχεθούν στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ) κίνητρα για περισσότερο και καλύτερο συντονισμό.

1.2 Οι ΟΚΠ αποτελούν αυτές καθαυτές αναπόσπαστο μέρος της ανάπτυξης και, ως εκ τούτου, το ίδιο θα πρέπει να ισχύει και για τις πολιτικές συνεργασίας. Πρέπει να ενσωματωθούν στη χάραξη, την υλοποίηση και την παρακολούθηση των πολιτικών και των προγραμμάτων συνεργασίας και να συμπεριλαμβάνονται στις στρατηγικές οντότητες μέσω των οποίων διοχετεύεται η χρηματοδότησή τους.

1.3 Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της πιο στρατηγικής συνεργασίας μεταξύ των θεσμικών οργάνων και των ΟΚΠ, μέσω πολιτικού διαλόγου, συμφωνιών-πλαισίων και πιο αποτελεσματικών μηχανισμών διοχέτευσης κεφαλαίων.

1.4 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και όλες οι κυβερνήσεις οφείλουν να υποστηρίξουν τις αρχές της Κωνσταντινούπολης σχετικά με την αποτελεσματικότητα της ανάπτυξης των ΟΚΠ.

1.5 Οι ΟΚΠ πρέπει να αναγνωρίζονται περισσότερο στους νέους τρόπους συνεργασίας, όπως η συνεργασία Νότου-Νότου ή η τριμερής συνεργασία.

1.6 Οι πολιτικές ανάπτυξης και συνεργασίας (ΣΑΠ), ιδιαίτερα οι ευρωπαϊκές, οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και την ποικιλομορφία των ΟΚΠ, καθώς και την εμπειρία τους όσον αφορά τις χώρες εταίρους.

1.7 Σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, είναι απαραίτητο να αναγνωριστεί ο παγκόσμιος χαρακτήρας ορισμένων ΟΚΠ και να αξιοποιηθούν οι δυνατότητές τους ως παγκόσμιων φορέων.

1.8 Πρέπει να γίνουν τροποποιήσεις στο σύστημα διάθεσης κοινοτικών κεφαλαίων ανάπτυξης μέσω των ΟΚΠ. Πρέπει να θεσπισθούν επειγόντως, μεταξύ άλλων, νέοι τρόποι χρηματοδότησης όπως οι «συμφωνίες-πλαίσια», οι λειτουργικές επιδοτήσεις, οι κλιμακωτές επιχορηγήσεις, οι πολυετείς συμβάσεις, τα κεφάλαια που προβλέπονται για επείγουσες περιπτώσεις ή η εφαρμογή της «εργαλειοθήκης», όπως έχει καθοριστεί στον διαρθρωμένο διάλογο. Τα δίκτυα, οι ομοσπονδίες και οι συνομοσπονδίες των ΟΚΠ οφείλουν να είναι, σύμφωνα με τη γνώμη της ΕΟΚΕ, οι βασικοί αποδέκτες των εν λόγω τρόπων χρηματοδότησης.

1.9 Πρέπει να διασφαλιστεί ένα ευνοϊκό περιβάλλον για τις ΟΚΠ, ώστε να είναι σε θέση να επιτελούν τα καθήκοντά τους σε όλες τις χώρες. Αυτό περιλαμβάνει την τήρηση βασικών κανόνων, όπως η ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι, του εκφράζεσθαι, του συνέρχεσθαι και της δράσης. Ο εν λόγω στόχος πρέπει να ενταχθεί στις δημόσιες πολιτικές συνεργασίας.

1.10 Η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών πρέπει να έχει γνήσιο χαρακτήρα διακυβέρνησης και, επομένως, να θεωρείται από την ΕΕ ως κριτήριο δράσης στις σχέσεις της με τις χώρες εταίρους.

1.11 Η ΕΟΚΕ, παρότι χαιρετίζει τη συμμετοχή των τοπικών αρχών στην αναπτυξιακή πολιτική της ΕΕ (2), πιστεύει ότι η σύνδεση των ΟΚΠ και των τοπικών αρχών με τις ΣΑΠ, με την επιφύλαξη της αναγκαίας συμπληρωματικότητας και συνεργασίας τους, προκαλεί εννοιολογική σύγχυση και λειτουργικά προβλήματα.

1.12 Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στις πολιτικές ανάπτυξης είναι καθοριστική για την αύξηση του αντίκτυπου τους. Ωστόσο, δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως άλλοθι για τη μείωση της δημόσιας συνεισφοράς. Επίσης, η συμμετοχή του ιδιωτικού ή οποιουδήποτε άλλου τομέα δεν πρέπει να έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων «προϋποθέσεων» στα έργα συνεργασίας. Πρέπει, ακόμη, να καθοριστεί ένα πλαίσιο, βάσει προκαθορισμένων διεθνών κανόνων, για την αποτελεσματική συμμετοχή του ιδιωτικού οποιουδήποτε τομέα, η οποία θα συνάδει με τους σκοπούς της αναπτυξιακής συνεργασίας.

1.13 Πρέπει να ενισχυθούν οι μηχανισμοί διαφάνειας και υποχρέωσης λογοδοσίας της συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένων όσων αφορούν τις ΟΚΠ, καθώς και αυτοί της καταπολέμησης της διαφθοράς.

1.14 Οι ΟΚΠ πρέπει επίσης να συσχετίσουν την αναπτυξιακή πολιτική με το ευρωπαϊκό εθελοντικό σώμα για την ανθρωπιστική βοήθεια, που προβλέπεται στη Συνθήκη της Λισαβόνας.

1.15 Οι διεθνείς δραστηριότητες που ανέπτυξε η ΕΟΚΕ κατά τη διάρκεια μεγάλου χρονικού διαστήματος, έχουν συμβάλει, όπως και στην περίπτωση της εντολής που δόθηκε στην ΕΟΚΕ στη συμφωνία του Κοτονού, στην αναγνώριση της θεσμικής διάστασης των ΟΚΠ. Αυτό ήταν μεταξύ των κύριων χαρακτηριστικών της συμφωνίας του Κοτονού, η οποία υπεγράφη τον Ιούνιο του 2000 μεταξύ της ΕΕ και των κρατών ΑΚΕ. Για πρώτη φορά, σε μία διεθνή σύμβαση που υπέγραψε η ΕΕ αναγνωριζόταν ρητώς ο βασικός ρόλος των μη κρατικών φορέων ως εταίρων στην αναπτυξιακή συνεργασία (3). Σημαντικό είναι επίσης το γεγονός ότι στη συμφωνία δηλώνεται ότι οι μη κρατικοί φορείς θα πρέπει να λαμβάνουν χρηματοδοτικούς πόρους για την ανάπτυξη ικανοτήτων, προκειμένου να καταστούν αποτελεσματικοί εταίροι στη συμφωνία. Αυτή η εντολή διευκόλυνε τη συγκρότηση της Επιτροπής παρακολούθησης ΑΚΕ-ΕΕ η οποία για πρώτη φορά αποτελούσε ισότιμο όργανο των εκπροσώπων των ΟΚΠ, στη συγκεκριμένη περίπτωση των χωρών ΑΚΕ και των μελών της ΕΟΚΕ που χρηματοδοτούνται από το ΕΤΑ. Ο ρόλος της Επιτροπής Παρακολούθησης είναι, όπως υποδεικνύει το όνομά της, η παρακολούθηση της εφαρμογής της συμφωνίας του Κοτονού και των συμφωνιών οικονομικής εταιρικής σχέσης. Επίσης συνέβαλε καθοριστικά στη θέσπιση της ρήτρας αειφόρου ανάπτυξης. Αυτή η μέθοδος εργασίας αποτέλεσε σημείο αναφοράς για το έργο της ΕΟΚΕ σε άλλες γεωγραφικές ζώνες το οποίο απέδωσε καρπούς και συνέβαλε, για παράδειγμα, στην ενίσχυση των οργανωτικών ικανοτήτων των ΟΚΠ, τη δημιουργία πλατφορμών και τη θέσπιση σημείων επαφής με τις ΟΚΠ στις αντιπροσωπείες της ΕΕ, καθώς και στη διευκόλυνση της πρόσβασής τους στην κοινοτική χρηματοδότηση και τη συμμετοχή στις διαπραγματεύσεις εμπορικών συμφωνιών.

1.16 Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι τέτοιου είδους εμπειρίες πρέπει να ενισχυθούν και να επεκταθούν μέσω της στήριξης των πολιτικών συνεργασίας. Επίσης, συγκεντρώνοντας τη γνώμη πολλών σημαντικών ΟΚΠ, η ΕΟΚΕ ζητεί κυρίως από την ευρωπαϊκή υπηρεσία εξωτερικής δράσης (ΕΥΕΔ) να συμμετέχουν ενεργά οι αντιπροσωπείες της ΕΕ στη στήριξή τους, την επαφή μαζί τους, την ενημέρωση και προώθηση των δραστηριοτήτων τους, τόσο σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και σε επίπεδο χωρών εταίρων. Στο πλαίσιο ενίσχυσης των αντιπροσωπειών της Εξωτερικής Υπηρεσίας της Ένωσης, απαιτείται περισσότερο από ποτέ να αναλάβουν την εν λόγω συμμετοχή ως καταρχήν δεσμευτική αρμοδιότητα και όχι ως χαριστική ή εθελοντική δράση.

1.17 Στο πλαίσιο της αποκέντρωσης της ευρωπαϊκής αναπτυξιακής συνεργασίας, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι μπορεί να συνεργαστεί πολύ αποτελεσματικά με την ευρωπαϊκή υπηρεσία εξωτερικής δράσης στον διάλογο των αντιπροσωπειών με τις τοπικές ΟΚΠ. Αφενός, επειδή η ΕΟΚΕ αποτελεί το ευρωπαϊκό αντισυμβαλλόμενο μέρος των διαφόρων συμβουλευτικών οργάνων που δημιουργούνται στις συμφωνίες οικονομικής εταιρικής σχέσης (Cariforum), τις εμπορικές συμφωνίες (Νότια Κορέα), τις συμφωνίες σύνδεσης (Κεντρική Αμερική, Χιλή) και άλλες. Αφετέρου, λόγω των ήδη μακροχρόνιων και σταθερών σχέσεων που διατηρεί η ΕΟΚΕ με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τα αντιπροσωπευτικά όργανά τους σε όλες τις ηπείρους και, ιδιαίτερα, στις χώρες ΑΚΕ, της Λατινικής Αμερικής και της Μεσογείου. (4)

1.18 Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη σημασία που έχει να προαγάγουν οι ΟΚΠ την ευαισθητοποίηση και την εδραίωση της ιθαγένειας της ΕΕ σχετικά με τη συνεργασία, σε μια συγκυρία της οικονομικής κρίσης που μπορεί να αναιρέσει τις υποχρεώσεις σχετικά με τις πολιτικές ανάπτυξης. Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να υπάρξει επαρκής ειδική πηγή χρηματοδότησης, για την οποία θα υπάρχουν επαρκείς εγγυήσεις από άποψη διαφάνειας και λογοδοσίας.

2. Αρχές και γενικοί στόχοι

2.1 Την τελευταία δεκαετία η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επιδείξει μεγάλη προσοχή στον διάλογο με τις ΟΚΠ. Η ευρωπαϊκή συναίνεση για την ανάπτυξη, ο μηχανισμός αναπτυξιακής συνεργασίας, η έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, και, τέλος, ο «διαρθρωμένος διάλογος», έχουν διευρύνει τον χαρακτήρα και το επίπεδο του διαλόγου κατά τέτοιον τρόπο, ώστε σήμερα συμμετέχουν σε αυτόν, μεταξύ άλλων, η Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Επιτροπή των Περιφερειών και η ΕΟΚΕ, τα κράτη μέλη και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, μεταξύ άλλων, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, οι συνεταιρισμοί και οι οργανώσεις της κοινωνικής οικονομίας, οι οργανώσεις των γεωργών, των καταναλωτών, οι επαγγελματικές οργανώσεις, τα συστήματα των ΜΚΟ και οι οργανισμοί που είναι εταίροι στις χώρες εταίρους.

2.2 Εντούτοις, παρά την πρόοδο αυτήν και τις δεσμεύσεις σε διεθνές επίπεδο (5), η ευρέως επικρατούσα αντίληψη είναι ότι βρίσκονται ακόμα σε θεωρητικό επίπεδο και ότι η πρόοδος σε πρακτικό επίπεδο είναι πολύ μικρότερη. Σε πολλές χορηγούς αλλά και αναπτυσσόμενες χώρες, οι ΟΚΠ εξακολουθούν να συναντούν σοβαρές δυσκολίες και οι εργασίες τους έχουν επιδεινωθεί. Αυτό ισχύει, για παράδειγμα, στις συνδικαλιστικές οργανώσεις που συναντούν δυσκολίες στην πρόσβαση στη δημόσια ενίσχυση για ανάπτυξη στις χορηγούς χώρες, ενώ η πρόσβαση είναι περιορισμένη ή μηδενική στις χώρες εταίρους, τόσο σχετικά με τους πόρους όσο και με τον πολιτικό διάλογο. Γενικά, απειλείται η υποστήριξη των ΟΚΠ και του ρόλου τους ως φορέων ανάπτυξης (τα πρόσφατα μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση της Ζιμπάμπουε αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα).

2.3 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η μεγαλύτερη και καλύτερη αναγνώριση του ρόλου των ΟΚΠ περιλαμβάνει την αποδοχή μιας σειράς κριτηρίων, αρχών και αξιών στις αναπτυξιακές πολιτικές και τις πολιτικές αναπτυξιακής συνεργασίας.

2.4 Το πρώτο και θεμελιώδες στοιχείο είναι η ανάγκη διαλόγου μεταξύ των επιμέρους ΟΚΠ και μεταξύ αυτών και των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, για το τι εννοούμε με τον όρο «ανάπτυξη». Ο σκοπός αυτός είναι απολύτως αναγκαίος και επείγων σε ένα πλαίσιο κατά το οποίο διασταυρώνονται τρεις κρίσεις: η οικολογική (κλιματική αλλαγή, απώλεια βιοποικιλότητας …), η κοινωνική (αύξηση των ανισοτήτων …) και η οικονομική (ανεργία, επισφαλής κατάσταση στην εργασία, κυριαρχία των δημοσιονομικών επί της πραγματικής οικονομίας …). Ως αποτέλεσμα των τριών κρίσεων προέκυψε μια τέταρτη: η επισιτιστική κρίση. Από τα στοιχεία που καταδεικνύουν τη σοβαρότητα των κρίσεων αυτών – που είναι αλληλένδετες – προκύπτει ότι απειλείται το μέλλον όλων. Επίσης, το μοναδικό μέσο για την ελαχιστοποίηση των ζημιών είναι ένα ποιοτικό άλμα στους τομείς της ισότητας, της συνεργασίας και της φροντίδας. Η ανάπτυξη, επομένως, δεν μπορεί να θεωρηθεί συνώνυμη της οικονομικής ανάπτυξης και η ευημερία ή η πρόοδος δεν μπορούν να εξομοιώνονται με τους δείκτες του ΑΕγχΠ.

2.5 Η ΕΟΚΕ εξακολουθεί να θεωρεί ότι, με την επιφύλαξη για την αναγκαιότητα μεταρρύθμισης των κριτηρίων δράσης, η αναπτυξιακή συνεργασία αποτελεί καθοριστικό μέσο για την περαιτέρω πρόοδο της ανάπτυξης, ιδιαίτερα των πιο φτωχών χωρών.

2.5.1 Υπό την έννοια αυτή, επαναλαμβάνει την ανάγκη υλοποίησης των δεσμεύσεων σχετικά με τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης που έχουν αναληφθεί σε διεθνή κλίμακα, οι οποίες πρέπει να εξακολουθήσουν να υφίστανται για τις χορηγούς χώρες και, ειδικότερα, για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η συνεργασία για την ανάπτυξη είναι δημόσια πολιτική στις χορηγούς χώρες, βασισμένη σε ορθές πρακτικές, που πρέπει να διαθέτει τους απαραίτητους πόρους για να πραγματοποιείται.

2.5.2 Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει, όπως παρατίθεται στη Συνθήκη της Λισαβόνας, ότι πρέπει να εξασφαλίζεται η συνοχή μεταξύ των άλλων πολιτικών – εμπορικές, επενδυτικές, οικονομικές πολιτικές – και της ΣΑΠ. Θα πρέπει επίσης να δοθούν κίνητρα στις ΟΚΠ για μεγαλύτερο και καλύτερο συντονισμό.

2.6 Κατά την τελευταία δεκαετία έχουν σημειωθεί σημαντικές αλλαγές στη συνεργασία. Μεταξύ άλλων, σχετικά γεγονότα όπως η συνεργασία Νότου – Νότου ή η τριμερής συνεργασία, ο ρόλος των ΟΚΠ και των δικτύων τους πρέπει να λαμβάνουν μεγαλύτερη αναγνώριση σε αυτά τα νέα είδη συνεργασίας.

2.7 Ομοίως, ορισμένοι τρόποι διοχέτευσης κεφαλαίων που αποσκοπούν στη βελτίωση της ανάληψης ευθύνης, όπως η στήριξη του προϋπολογισμού, έχουν επιφέρει ως αποτέλεσμα την περιθωριοποίηση της κοινωνίας των πολιτών στις χώρες εταίρους. Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει την ανάγκη να αποκτήσουν οι τοπικές ΟΚΠ τον κατάλληλο πρωταγωνιστικό ρόλο όσον αφορά τη δημοκρατική συμμετοχή και τα θεματικά προγράμματα, συμπεριλαμβανομένου του οικονομικού παράγοντα.

2.8 Η παρουσία της ΕΟΚΕ σε διάφορες στρατηγικές συμπράξεις της ΕΕ (με τη Βραζιλία και την Κίνα), η αναγνώριση του ρόλου της σε διεθνείς συμφωνίες, όπως του Κοτονού, και η συμμετοχή της σε παγκόσμια προγράμματα, όπως το Ρίο+20, συνιστά τη σύνδεσή της με τα θεματικά προγράμματα της πολιτικής συνεργασίας και ανάπτυξης της ΕΕ.

2.9 Οι συναινέσεις που έχουν επιτευχθεί σε διεθνές επίπεδο και διατυπώνονται στη Διακήρυξη του Παρισιού, το πρόγραμμα δράσης της Άκκρα και το φόρουμ υψηλού επιπέδου του Μπουσάν αποτελούν βήματα σχετικά με τον σχεδιασμό της αποτελεσματικότητας της ενίσχυσης. Ωστόσο, οι ΟΚΠ εκτιμούν ότι πρέπει να επεκταθούν ορισμένα κριτήρια και έννοιες των εν λόγω εγγράφων: Για παράδειγμα, αυτό που πρέπει να νοείται ως ανάληψη ευθύνης, εναρμόνιση, ευθυγράμμιση, διαχείριση της απόδοσης, αμοιβαία υπευθυνότητα, αποτελεσματικότητα της ενίσχυσης. Ο καταλληλότερος ορισμός των εν λόγω κριτηρίων πρέπει να εκτεθεί σε διάλογο ανάμεσα στις ΟΚΠ και τα θεσμικά όργανα.

2.10 Το θέμα είναι ο χειρισμός της αποτελεσματικότητας της ενίσχυσης μέσω μιας προσέγγισης που βασίζεται στις ποικίλες εκφάνσεις της έννοιας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στην αξιολόγησή της στο πλαίσιο της συμβολής της στη μείωση της φτώχειας και της ανισότητας, καθώς και τον σκοπό της εξάρτησης από την ιδία ενίσχυση.

2.11 Οι προσεγγίσεις διαφόρων οργανισμών και οι διεθνείς διακηρύξεις πιστοποιούν ότι οι ΟΚΠ είναι φορείς ανάπτυξης δικαιωματικώς (6). Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και όλες οι κυβερνήσεις να υποστηρίξουν τις αρχές της Κωνσταντινούπολης σχετικά με την αποτελεσματικότητα της ανάπτυξης των ΟΚΠ.

2.12 Οι πολιτικές ανάπτυξης και συνεργασίας πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και την ποικιλομορφία των ΟΚΠ. Η προστιθέμενη αξία που μπορεί να προσδώσει στην ανάπτυξη μια ΜΚΟ που είναι αφοσιωμένη στην προστασία του περιβάλλοντος ή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων· μια συνδικαλιστική οργάνωση που προστατεύει τα εργασιακά δικαιώματα, την πρωτογενή διανομή του πλούτου μέσω της διαπραγμάτευσης των μισθών και της κοινωνικής προστασίας των εργαζομένων· ένας γεωργικός συνεταιρισμός που να επιδρά άμεσα στην επάρκεια τροφίμων και την επισιτιστική κυριαρχία· μια ένωση μεταναστών, που θα συνεισφέρει στην κοινή ανάπτυξη· ή μια οργάνωση εργαζομένων ή αυτοαπασχολούμενων, που θα συμβάλλει καθοριστικά στη δημιουργία παραγωγικού ιστού ή τη δημιουργία απασχόλησης, είναι μερικά παραδείγματα των πολλών και διαφόρων εκφάνσεων που μπορούν να έχουν οι συνεισφορές των ΟΚΠ στην ανάπτυξη, με τη στήριξη των κατάλληλων πολιτικών συνεργασίας. Η ΕΟΚΕ κρίνει ουσιαστικής σημασίας να συνδεθούν οι πολιτικές ανάπτυξης και συνεργασίας των δημόσιων οργανισμών, αξιοποιώντας όλες τις δυνατότητες που αντιπροσωπεύει αυτή η ποικιλομορφία.

2.13 Η ΕΟΚΕ διεκδικεί, για τις ΟΚΠ, σε όλες τις χώρες ένα ρυθμιστικό και θεσμικό περιβάλλον, με κατάρτιση και δράση, που θα είναι ευνοϊκό για την ύπαρξη, την ανάπτυξη και την παρέμβασή τους. Η συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών πρέπει να καταστεί ένας σημαντικός παράγοντας της δημοκρατικής διακυβέρνησης (7).

2.14 Η συνεργασία με τους ιδιωτικούς τομείς είναι σημαντική για την επίτευξη ευρύτερου αντικτύπου της πολιτικής συνεργασίας για την ανάπτυξη. Πρέπει να τονιστεί η μεγάλη ποικιλομορφία του ιδιωτικού τομέα (συμπεριλαμβανομένων των οργανώσεων κοινωνικής οικονομίας και των μη κερδοσκοπικών ενώσεων) καθώς και τα σημαντικά κέρδη που προκύπτουν από κοινωνικά υπεύθυνες πρωτοβουλίες. Ο τρόπος μεγιστοποίησης της συμβολής τους όσον αφορά την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη και την ανθρώπινη ασφάλεια σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης αποτελεί πρόκληση. Ωστόσο, η εταιρική σχέση ιδιωτικού-δημόσιου τομέα, ή η στήριξη των μεγάλων εταιρειών αποκλειστικά από τον ιδιωτικό τομέα, στη συνεργασία για την ανάπτυξη εγείρει συζητήσεις όσον αφορά την έκταση κατά την οποία μπορεί να θιγούν οι αναπτυξιακοί στόχοι από αυτές τις συμπράξεις. Οι εταιρικές σχέσεις ιδιωτικού-δημόσιου τομέα μπορούν να αποτελέσουν μέσα συνένωσης των αναπτυξιακών προγραμμάτων διάφορων εταίρων και αποτελεσματικά εργαλεία συνδυασμού των γνώσεων και των πόρων τους. Υπό αυτήν την έννοια, πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή ένα πλαίσιο για την ενεργό και υπεύθυνη συνδρομή του ιδιωτικού τομέα, που θα βασίζεται σε διεθνείς ήδη συμφωνημένους κανονισμούς, όπως τα εργασιακά πρότυπα της ΔΟΕ, οι κατευθυντήριες γραμμές για τις πολυεθνικές εταιρείες του ΟΟΣΑ και οι κατευθυντήριες αρχές των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Επίσης αναφέρει ενδεικτικά τις διεθνείς πρωτοβουλίες διαφάνειας, όπως οι «αρχές της ΠΔΕΒ» (πρωτοβουλία για τη διαφάνεια της εξορυκτικής βιομηχανίας) ή η «διαδικασία του Kimberley» σχετικά με τις διεθνείς επιχειρήσεις και επενδύσεις.

2.14.1 Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα δεν πρέπει επίσης να συνεπάγεται μια χαλαρή οικονομική συμμετοχή των κρατών στην αναπτυξιακή συνεργασία, ούτε πρέπει να προϋποθέτει, για παράδειγμα, τη στήριξη στην ιδιωτικοποίηση στρατηγικών τομέων ή βασικών υπηρεσιών για την κοινότητα.

2.14.2 Επιπλέον, σύμφωνα με το σημείο 1.13 η ενίσχυση της συμμετοχής των ΟΚΠ στις συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα αποτελεί βασικό στοιχείο, κατ’ αναλογία με τον ρόλο των κοινωνικών εταίρων και του κοινωνικού διαλόγου.

2.15 Πρέπει να ενθαρρυνθούν ακόμα περισσότερο οι μηχανισμοί διαφάνειας και υποχρέωσης λογοδοσίας για όλους όσοι εμπλέκονται στη συνεργασία. Επίσης πρέπει να εφαρμοστεί η σύμβαση του ΟΗΕ κατά της διαφθοράς, η οποία διαφθορά επιβαρύνει την κοινωνική στήριξη στις πολιτικές συνεργασίας. Οι ΟΚΠ είναι κατάλληλες γι’ αυτό, υπό τη μορφή της υποχρέωσης λογοδοσίας που σχετίζεται με τις δικές τους ενέργειες και υπό τη μορφή μηχανισμών κοινωνικού ελέγχου σχετικά με τη συνεργασία γενικά. Μόνο αν διατηρηθεί μια συνάφεια και μια υλική αλληλεπίδραση με την ιθαγένεια θα είναι εφικτή η επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων που έχουν οριστεί.

2.16 Σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, είναι απαραίτητο να αναγνωριστεί ο παγκόσμιος χαρακτήρας ορισμένων ΟΚΠ και να αξιοποιηθούν οι δυνατότητές τους ως παγκόσμιων υπεύθυνων φορέων. Επιπλέον, σε έναν πολυπολικό κόσμο είναι όλο και περισσότερο απρόσφορη η διάκριση ανάμεσα στις ΟΚΠ του Βορρά και του Νότου. H υποστήριξη προς τα δίκτυα των ΟΚΠ, τις συντονιστικές πλατφόρμες τους, τους συλλογικούς μηχανισμούς τους και το επίπεδο συνδικαλιστικής συμμετοχής τους, μεταξύ άλλων, πρέπει συνεπώς να αποτελεί μέρος των αναπτυξιακών δράσεων που χρηματοδοτούνται από τους χορηγούς και, ειδικότερα, από τη συνεργασία της ΕΕ.

3. Ενίσχυση του ρόλου των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών

3.1 Τα αποτελέσματα του διαρθρωτικού διαλόγου που παρατίθενται στο τελικό έγγραφο της Συνδιάσκεψης της Βουδαπέστης (8) αποτελούν λόγους και προτάσεις μεγάλης σημασίας προς όφελος όλων των ενδιαφερόμενων. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι ο εν λόγω διάλογος πρέπει να θεσπιστεί και να δημιουργήσει κάποιον συντονιστικό μηχανισμό ή ομάδα επαφής, που θα συνεδριάζει περιοδικά και θα είναι αντιπροσωπευτικός των μελών ΕΤΑ, μεριμνώντας για την εκτέλεση και εφαρμογή των προτάσεών τους (9). Ένα τέτοιο φόρουμ πρέπει να έχει μόνιμο πολιτικό χαρακτήρα (συζητήσεις σχετικά με τις πολιτικές συνεργασίας, με μέσα και όργανα που έχουν εξουσιοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή) και αντιπροσωπευτικό χαρακτήρα (ΟΚΠ, Επιτροπή, ΕΚ, κράτη μέλη κ.λπ.). Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι λόγω της θεσμικής εντολής της και της εμπειρίας της πρέπει να διαδραματίζει ειδικό ρόλο στο εν λόγω φόρουμ διαλόγου.

3.2 Πρέπει να δοθεί προσοχή ώστε οι ΟΚΠ να συμμετέχουν και να μπορούν να συμβάλουν – όσον αφορά τη χάραξη, εφαρμογή και παρακολούθηση, – στις αναπτυξιακές πολιτικές. Για τον σκοπό αυτό – προκειμένου να διευκολυνθεί η ενίσχυση των παγκόσμια ενεργών ΟΚΠ και να ενισχυθεί η συνεργασία των ευρωπαϊκών οργανώσεων – θα ήταν ευκταίο να εξετάσει η ΕΕ αν θα ήταν σκόπιμο να θεσπιστεί ένα νομικό καθεστώς για τις ευρωπαϊκές ΟΚΠ βάσει συγκεκριμένων και κοινών με τους συμπράττοντες του διαρθρωτικού διαλόγου κριτηρίων.

3.3 Από την έναρξη ισχύος της συμφωνίας του Κοτονού, η ΕΟΚΕ διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της συμμετοχής των μη κρατικών φορέων, ιδίως λόγω της εντολής που έλαβε (10). Συγκεκριμένα, η εν λόγω εντολή έλαβε τη μορφή μόνιμης επιτροπής παρακολούθησης ΑΚΕ-ΕΕ, τακτικών περιφερειακών σεμιναρίων και όλων των διασκέψεων ΑΚΕ κλπ.· αυτά συνέβαλαν άμεσα στην υλοποίηση των αρχών της αυτοδιάθεσης, της διαφάνειας, της χρηστής διακυβέρνησης και της συνεργασίας, οι οποίες απορρέουν από τη συμφωνία του Κοτονού (11).

3.4 Είναι, επιπλέον, σημαντικό κατά τη θέσπιση μόνιμου πολιτικού διαλόγου στο επίπεδο των αποδεκτριών χωρών να λαμβάνεται υπόψη η εξειδίκευση του κάθε φορέα ή οργάνωσης της κοινωνίας των πολιτών.

3.5 Ο διαρθρωτικός διάλογος πρέπει να έχει ως αποτέλεσμα την πιο στρατηγική συνεργασία μεταξύ των κοινοτικών οργάνων και των ΟΚΠ. Κατά την έννοια αυτήν, η ΕΟΚΕ επισημαίνει την ανάγκη καθορισμού πλαισίων σχέσης και συμμετοχής πέρα από τη χρηματοδότηση των έργων. Όπως, για παράδειγμα, την εφαρμογή μιας «εργαλειοθήκης» (tool box) που θα καθορίζεται στον διαρθρωτικό διάλογο με στόχο την εφαρμογή της όχι μόνο σε τοπικό – αντιπροσωπεία της ΕΕ – αλλά και σε κεντρικό επίπεδο. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε πιο ευέλικτη και αποτελεσματική σύνδεση μεταξύ της ΕΕ και των ΟΚΠ σε παγκόσμιο επίπεδο.

3.6 Με τη σειρά του, ο ρόλος των ΟΚΠ, με τη δυναμική και τις απαιτήσεις του, είναι καθοριστικός για την προώθηση της ατζέντας συνοχής των αναπτυξιακών πολιτικών και την προώθηση μιας νέας παγκόσμιας συμφωνίας μετά το 2015 προκειμένου να περιληφθεί στην αναπτυξιακή ατζέντα η μείωση των ανισοτήτων, η παγκόσμια κοινωνική προστασία, η δίκαιη κατανομή πλούτου και η φροντίδα των φυσικών πόρων.

3.7 Οι ΟΚΠ είναι οργανώσεις με μεγάλη ποικιλομορφία και ετερογένεια, κάτι που ενδέχεται να απαιτεί έναν πιο ακριβή ορισμό της έννοιας των ΟΚΠ. Επιπρόσθετα, η εν λόγω ποικιλομορφία, εμπειρία και σχέση με τις χώρες εταίρους πρέπει να αναγνωρίζεται από την ευρωπαϊκή συνεργασία η οποία πρέπει να την αξιοποιεί, χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες και τις ιδιαιτερότητες που ενδέχεται να φέρει ο κάθε φορέας.

4. Συμμετοχή των ΟΚΠ στα διάφορα όργανα και προγράμματα εξωτερικής ενίσχυσης της ΕΕ

4.1 Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφράσει τη θέση της σε ό,τι αφορά τη δέσμευση των ΟΚΠ σχετικά με τον μηχανισμό αναπτυξιακής συνεργασίας (ΜΑΣ) (12). Κατά τα λοιπά, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η κοινωνία των πολιτών πρέπει να παρεμβαίνει σε ό,τι αφορά το σύνολο των οργάνων συνεργασίας ενόψει όσων εκτίθενται από τον διαρθρωτικό διάλογο και αυτών που προβλέπονται στο πρόγραμμα δράσης για την αλλαγή, που εγκρίθηκε πρόσφατα.

4.2 Σύμφωνα με τη διατύπωση στον διαρθρωτικό διάλογο, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι πρέπει να γίνουν τροποποιήσεις στο σύστημα διάθεσης κοινοτικών κεφαλαίων ανάπτυξης μέσω των ΟΚΠ. Τα μέσα που ορίζονται στις δημοσιονομικές προοπτικές για την περίοδο 2014 – 2020 πρέπει να καθορίζουν νέους τρόπους χρηματοδότησης πέρα από τους κλασικούς μηχανισμούς επιδότησης των έργων. Πρέπει να επέλθουν επειγόντως, μεταξύ άλλων, τρόποι χρηματοδότησης όπως οι «συμφωνίες-πλαίσια», οι λειτουργικές επιδοτήσεις, οι κλιμακωτές επιχορηγήσεις ή οι πολυετείς συμβάσεις, μεσοπρόθεσμοι και μακροπρόθεσμοι τρόποι χρηματοδότησης που διασφαλίζουν μεγάλο αντίκτυπο στο πλαίσιο της ανάπτυξης.

4.3 Ομοίως, κρίνεται σκόπιμη η δημιουργία ειδικών ταμείων για επείγουσες περιπτώσεις, όπως, για παράδειγμα, οι δημοκρατικές διαδικασίες στη Μεσόγειο, που δεν μπορούν να περιμένουν την έγκριση προσκλήσεων για αιτήσεις επιχορήγησης και μπορούν να εφαρμοστούν αποτελεσματικά στην πράξη μόνο από τα δίκτυα διαφόρων ΟΚΠ, όπως οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, οι ΜΚΟ, οι συνεταιριστικές οργανώσεις, οι οργανώσεις μικρών επιχειρήσεων, οι γυναικείες οργανώσεις κ.λπ.

4.3.1 Στην κατεύθυνση αυτή, τα δίκτυα, οι ομοσπονδίες ή οι συνομοσπονδίες των ΟΚΠ θα έπρεπε να είναι οι βασικοί αποδέκτες των εν λόγω ειδών χρηματοδότησης. Για τον σκοπό αυτόν, μηχανισμοί όπως οι λειτουργικές επιδοτήσεις ή οι κλιμακωτές επιχορηγήσεις θα ήταν ορθό όργανο ανάδειξης της πρόσθετης αξίας των δικτύων των ΟΚΠ που συμμετέχουν στην ανάπτυξη.

4.3.2 Στο πλαίσιο του προγράμματος δράσης για την αλλαγή, η ευρωπαϊκή συνεργασία πρέπει να αντιμετωπίσει και να αναθεωρήσει τους μηχανισμούς της για τον σχεδιασμό και τη διαχείριση του κύκλου των έργων και να επικεντρωθεί σε πτυχές όπως η καταλληλότερη είσπραξη των κεφαλαίων και μια ευελιξία που θα είναι προσαρμοσμένη στις συνθήκες. Ομοίως, πρέπει να δοθεί έμφαση στη στήριξη των σταδίων διάγνωσης και μελέτης της βιωσιμότητας των αναπτυξιακών δράσεων ως τρόπου καλύτερης διασφάλισης της επιτυχίας των εν λόγω δράσεων.

4.3.3 Στα πρότυπα χρηματοδότησης θα πρέπει να περιληφθούν τριών ειδών κίνητρα: 1) αυτά που ενισχύουν την υποχρέωση λογοδοσίας σχετικά με τα αποτελέσματα της ανάπτυξης· 2) αυτά που προάγουν την ένταξη και τη συγχώνευση μεταξύ των οργανώσεων και τη δημιουργία παγκόσμιων ΟΚΠ· 3) αυτά που προωθούν νέα είδη δικτύων και συμμαχίες μεταξύ πολλαπλών φορέων.

4.3.4 Η Συνθήκη της Λισαβόνας περιλαμβάνει το ευρωπαϊκό εθελοντικό σώμα νέων για την ανθρωπιστική βοήθεια (EVHAC) που βρίσκεται σήμερα σε πιλοτικό στάδιο σχεδίου, το οποίο έχει ανατεθεί στη ΓΔ ECHO. Τα αποτελέσματα του πιλοτικού σταδίου θα πρέπει να αποτιμηθούν προσεκτικά πριν να δρομολογηθεί το EVHAC. Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη για τις υλικές δυνατότητες των ΟΚΠ για τη διοχέτευση των ευρωπαϊκών εθελοντικών προσπαθειών σε όλους τους τομείς και, ιδιαίτερα, στην ανάπτυξη. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι, βάσει των κριτηρίων που έχουν εκτιμηθεί, ο εθελοντισμός πρέπει να θεωρηθεί ως μια παροχή σε είδος στα έργα συγχρηματοδότησης. (13)

5. Ενίσχυση της κοινωνίας των πολιτών και των ΟΚΠ στις χώρες εταίρους

5.1 Οι ΟΚΠ βιώνουν, σε πολλές περιπτώσεις και σε διάφορες χώρες, καταστάσεις μεγάλης πολιτικής, θεσμικής ή οικονομικής αστάθειας οι οποίες δυσχεραίνουν το καθήκον τους ή δραστηριοποιούνται σε πλαίσια όπου αντιμετωπίζουν παρενόχληση, εκφοβισμό και ποινικές διώξεις. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτό είναι καρπός περιοριστικών πρακτικών που ασκούνται από τις κυβερνήσεις. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει την ανάγκη ενσωμάτωσης ενός είδους επίβλεψης των νομικών πλαισίων, των θεμελιωδών ελευθεριών και των μέσων στήριξης των ΟΚΠ στις πολιτικές αναπτυξιακής συνεργασίας, καθώς και κανονισμούς για τις δράσεις ανάπτυξης και συνεργασίας.

5.2 Η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση ότι τα κανονιστικά πλαίσια για τις ΟΚΠ είναι πολύ διαφορετικά τόσο εντός της ΕΕ όσο και στις χώρες εταίρους. Αυτό δεν πρέπει να παρεμποδίζει την πρόοδο όσον αφορά τους διεθνείς κανονισμούς (όπως η ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι, της έκφρασης, του συνέρχεσθαι, προκειμένου να είναι σε θέση να λειτουργούν με πλήρη ελευθερία, να επικοινωνούν και να συνεργάζονται, να αναζητούν χρηματοδότηση και να λαμβάνουν κρατική προστασία) σε όλες τις περιπτώσεις και όλα τα επίπεδα. Η παρουσία και η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και των ΟΚΠ όχι μόνο δεν απονομιμοποιεί την αντιπροσωπευτική δημοκρατία αλλά και την ενισχύει, εφόσον υπάρχουν δίαυλοι για τη δράση της. (14). Η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών πρέπει να έχει γνήσιο χαρακτήρα διακυβέρνησης και, επομένως, να θεωρείται από την ΕΕ ως κριτήριο στις σχέσεις της με τις χώρες εταίρους.

5.3 Η θεσμική διάσταση και η ενίσχυση των οργανωτικών δυνατοτήτων των οργανώσεων εταίρων των τρίτων χωρών χρήζουν μεγαλύτερης αναγνώρισης από την ευρωπαϊκή συνεργασία. Πέρα από τη δυνατότητα διαχείρισης των έργων, η συνδρομή στην ενίσχυση των ΟΚΠ αυτή καθαυτή συμβάλλει στην ολοκληρωμένη ανάπτυξη των αντίστοιχων κοινωνιών. Πρέπει, ως εκ τούτου, να προαχθεί η κατάρτιση και η ενίσχυση των ικανοτήτων των εν λόγω ΟΚΠ των χωρών εταίρων, τόσο σε γενικό πλαίσιο όσο και σε θέματα διαδικασιών για την πρόσβαση στην κοινοτική χρηματοδότηση, συμπεριλαμβανομένων τοπικών έργων ελάσσονος κλίμακας ή στη συμμετοχή στις διαπραγματεύσεις των εμπορικών συμφωνιών, για παράδειγμα.

5.4 Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι στην πολιτική της αναπτυξιακής συνεργασίας της ΕΕ πρέπει να γίνεται διάκριση έναντι εκείνων των οργανώσεων οι οποίες, επικαλούμενες την κοινωνία των πολιτών, δεν είναι δημοκρατικές ή εξαρτώνται άμεσα από τα κράτη.

5.5 Πρέπει να ενισχυθεί η ομαδοποίηση και η νομική αναγνώριση των ΟΚΠ στις χώρες εταίρους ως συμμετοχικών οργανισμών. Όπως προτείνεται στο πλαίσιο της συμφωνίας του Κοτονού ή στη Λατινική Αμερική, για παράδειγμα, πρέπει να εξακολουθήσουν να οργανώνονται πλατφόρμες και αντιπροσωπευτικά δίκτυα σε διάφορα επίπεδα για τη θέσπιση των μεταξύ τους συνεργειών και να βελτιωθούν οι διαδικασίες τους σχέσεών τους με τις δημόσιες οργανώσεις.

5.6 Η ύπαρξη κομβικών σημείων, ή ατόμων που είναι αφοσιωμένα στις σχέσεις με την κοινωνία των πολιτών, στις αντιπροσωπείες της ΕΕ στις χώρες εταίρους έχει αποδειχτεί χρήσιμη σε διάφορα πλαίσια. Πρέπει να εμβαθύνουν τον ρόλο τους και την ικανότητά τους να εξετάζουν την κατάσταση στις αντίστοιχες χώρες και να ενισχύουν την επαφή με τις ΟΚΠ. Πρέπει να ενισχυθεί όσο το δυνατόν γίνεται ο συντονισμός μεταξύ των εν λόγω κομβικών σημείων και της ΕΟΚΕ προκειμένου να αντληθούν διδάγματα και ορθές πρακτικές.

5.7 Η υλοποίηση της έννοιας της δημοκρατικής συμμετοχής θα πρέπει να συνδυάζεται, με τη σειρά της, με περισσότερες δυνατότητες πρόσβασης στους πόρους της κοινοτικής συνεργασίας εκ μέρους των ΟΚΠ στις χώρες εταίρους, ιδιαίτερα για τις ομαδοποιήσεις, τα δίκτυα ή τις πιο αντιπροσωπευτικές οργανώσεις.

5.8 Ταυτόχρονα πρέπει να προωθηθούν νέοι τρόποι συνεργασίας μεταξύ των ΟΚΠ ανοίγοντας δρόμους για τριμερή συνεργασία, συνεργασία Νότου-Νότου ή, μέσω ανταλλαγής τεχνογνωσίας (know how), για τεχνική υποστήριξη από τις ευρωπαϊκές ΟΚΠ και της τεχνολογίας διαχείρισης, για παράδειγμα. Οι εν λόγω νέοι τρόποι συνεργασίας μπορεί να είναι σχετικοί για τις ΟΚΠ των χωρών μεσαίου εισοδήματος, οι οποίες θα δουν να μειώνεται η κλασική συνεργασία της ΕΕ και στις οποίες οι ΟΚΠ είναι ζωτικής σημασίας για την εδραίωση της δημοκρατίας και την προαγωγή της αναγνώρισης των δικαιωμάτων των πολιτών, της μείωσης των ανισοτήτων, της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά, της ισότητας των φύλων, της φορολογικής αναδιανομής, της διαφάνειας ή της προστασίας των περιβαλλοντικών δικαιωμάτων.

6. Ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και αναπτυξιακή εκπαίδευση

6.1 Η ΕΕ έχει διατηρήσει τον ρόλο του χορηγού για την ανάπτυξη ακόμα και σε περιόδους οικονομικής κρίσης. Η συνέχιση αυτής της συμμετοχής αποτελεί πρόκληση για όλα τα κράτη και τα όργανα της Ένωσης. Αυτή η συμμετοχή εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη στήριξη του πληθυσμού και από την ενημέρωση και ευαισθητοποίησή του σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη και τα παγκόσμια προβλήματα που έχουν αντίκτυπο σε όλες τις χώρες.

6.2 Οι ΟΚΠ αποτελούν ιδανικό όχημα για την αναπτυξιακή εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει πόσο σημαντικό είναι να δοθεί προσοχή σε αυτό το ζήτημα, ιδίως σε περίοδο κρίσης. Η αναπτυξιακή εκπαίδευση απαιτεί καινοτόμες προσεγγίσεις με μεταρρυθμιστικό χαρακτήρα, που απευθύνουν τα μηνύματά τους σε πιο ευρείες ομάδες από αυτές των παιδιών και των νέων. Επιπλέον, η καινοτομία στον τομέα αυτών περιλαμβάνει την εδραίωση συμμαχιών με πολλαπλούς φορείς. Αυτό αφορά ιδιαίτερα τις χώρες που έχουν ενταχθεί πρόσφατα στην ΕΕ με μικρότερη παράδοση αναπτυξιακής συνεργασίας και μειωμένη ανάπτυξη των ΟΚΠ.

6.3 Οι ευρωπαϊκές ΟΚΠ και η ΕΟΚΕ, λόγω της σχέσης τους με την ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών, είναι σε θέση να ασκήσουν αυτό το καθήκον ευαισθητοποίησης του κοινού. Μπορούν, επίσης, να βασιστούν στην αξιοπιστία που τους προσδίδει η εργασία στην ΕΕ με τους πιο ποικίλους κοινωνικούς τομείς, μεταξύ των οποίων βρίσκονται και οι πιο ευάλωτοι. Υπό αυτήν την έννοια είναι βασικό να ενσωματωθεί στους σκοπούς της ευαισθητοποίησης η προβολή των έργων που υλοποιούνται από τις ΟΚΠ στις χώρες εταίρους, ή, μεταξύ άλλων, σε αυτές της πολιτικής γειτονίας της ΕΕ.

6.4 Η διατήρηση ειδικών πηγών χρηματοδότησης για πρωτοβουλίες ευαισθητοποίησης και αναπτυξιακής εκπαίδευσης και η πραγματοποίηση ευρωπαϊκών εκστρατειών για την προβολή ζητημάτων ανάπτυξης και συνεργασίας έχουν, υπό αυτήν την προοπτική, θεμελιώδη σημασία.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) DO C 376 της 22ας Δεκεμβρίου 2011, σ. 102/109 βλέπε σημείο 1.5, Εισηγητής: H.J. Wilms

(2) Αύξηση του αντίκτυπου της αναπτυξιακής πολιτικής της ΕΕ: ένα πρόγραμμα δράσης για αλλαγή. ΕΕ C 113 της 18.4.2012, σ. 52–55

(3) Έτσι, στο άρθρο 4 του κεφαλαίου 2 της συμφωνίας του Κοτονού ορίζεται ότι οι μη κρατικοί φορείς θα πρέπει να ενημερώνονται και να περιλαμβάνονται σε διαβουλεύσεις για τις πολιτικές και στρατηγικές συνεργασίας από τις αρχές της ΕΕ και της ΑΚΕ, καθώς και ότι θα πρέπει να συμμετέχουν στην εκτέλεση των εν λόγω στρατηγικών.

(4) http://www.eesc.europa.eu/?i=portal.en.external-relations-other-continents.

(5) Διακήρυξη του Παρισιού για την αποτελεσματικότητα της αναπτυξιακής ενίσχυσης, Μάρτιος 2005· φόρουμ της Άκκρα του 2008· αρχές της Κωνσταντινούπολης για την ανάπτυξη (http://www.aideffectiveness.org/busanhlf4/images/stories/hlf4/PrincipiosdeOSC-Estambul-Final.pdf)· Διεθνές πλαίσιο για την αποτελεσματικότητα της ανάπτυξης των ΟΚΠ (http://www.cso-effectiveness.org/IMG/pdf/spanish_framework_for_cso_dev_eff.pdf)· Διακήρυξη του φόρουμ του Μπουσάν του 2011.

(6) Άρθρο 20 του προγράμματος δράσης της Άκκρα. Συμπεράσματα του Μπουσάν, της 1ης Δεκεμβρίου του τρέχοντος έτους. Αρχές της Κωνσταντινούπολης.

(7) Τελική Διακήρυξη του 10ου περιφερειακού σεμιναρίου των οικονομικών και κοινωνικών οργανώσεων ΑΚΕ-ΕΕ. 28, 29 και 30 Ιουνίου 2009, http://www.eesc.europa.eu/?i=portal.fr.acp-eu-tenth-regional-seminar-reports.6271

(8) https://webgate.ec.europa.eu/fpfis/mwikis/aidco/images/c/ce/FINAL_ES_-_Final_Statement_May.pdf

(9) Όπως ορίζονται σε διάφορες διευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε σύγκριση με άλλα ζητήματα.

(10) «Οι διαβουλεύσεις και οι συνεδριάσεις των οικονομικών και κοινωνικών φορέων ΑΚΕ-ΕΕ διοργανώνονται από την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (Πρωτόκολλο 1 της Συμφωνίας του Κοτονού). Η εν λόγω εντολή συμπληρώθηκε από το αίτημα του πρώην Επιτρόπου Εμπορίου της ΕΕ κ. Pascal Lamy να παρακολουθήσει η ΕΟΚΕ τις διαπραγματεύσεις για τις συμφωνίες οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΣΟΕΣ). Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ υποστήριξε την πρόταση να συμπεριληφθούν κοινωνικά και περιβαλλοντικά κεφάλαια στη ΣΟΕΣ CARIFORUM-ΕΕ, καθώς και τη δημιουργία συμβουλευτικής επιτροπής της κοινωνίας των πολιτών για την παρακολούθηση της υλοποίησης της εν λόγω ΣΟΕΣ· όλες οι εν λόγω προτάσεις ενσωματώθηκαν στην τελική συμφωνία για το εμπόριο με την περιφέρεια. Επομένως, μπορεί να υποστηριχθεί ότι οι θεσμικές διατάξεις που θεσπίστηκαν τόσο στη συμφωνία του Κοτονού, όσο και στη ΣΟΕΣ με την Καραϊβική, σε συνδυασμό με τις εντολές που δόθηκαν στην ΕΟΚΕ, ενίσχυσαν πράγματι τον ρόλο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην αναπτυξιακή συνεργασία.

(11) Για πλήρη αξιολόγηση του ρόλου των μη κρατικών φορέων στην υλοποίηση της συμφωνίας του Κοτονού, βλ. την τελική διακήρυξη του 11ου περιφερειακού σεμιναρίου των οικονομικών και κοινωνικών φορέων ΑΚΕ-ΕΕ, Αιθιοπία 2010, http://www.eesc.europa.eu/resources/docs/f_ces6152-2010_decl_en.doc

(12) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ: «Μέσο χρηματοδότησης της αναπτυξιακής συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης», ΕΕ C 44 της 11.2.2011, σελ. 123-128, Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Αύξηση του αντίκτυπου της αναπτυξιακής πολιτικής της ΕΕ: ένα πρόγραμμα δράσης για αλλαγή», COM(2011) 637 final, (δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί στην ΕΕ)

(13) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «την Ανακοίνωση σχετικά με τις πολιτικές της ΕΕ και τον εθελοντισμό: Αναγνώριση και προώθηση διασυνοριακών εθελοντικών δραστηριοτήτων στην ΕΕ», Βλέπε σελίδα 150 της παρούσας Επίσημης Εφημερίδας

(14) Ό,τι αναφέρεται στο πρόγραμμα δράσης της Άκκρα και στο φόρουμ του Μπουσάν δεσμεύει όλες τις χώρες.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

479η σύνοδος ολομέλειας της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/35

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος “Δημιουργική Ευρώπη”»

COM(2011) 785 τελικό — 2011/0370 (COD)

(2012/C 181/07)

Γενικός εισηγητής: ο κ. FORNEA

Στις 30 Νοεμβρίου και 15 Δεκεμβρίου 2011 αντίστοιχα, και σύμφωνα με τα άρθρα 173, παράγραφος 3, και 166, παράγραφος 4, της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αποφάσισαν να ζητήσουν γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη»

COM(2011) 785 τελικό — 2011/0370 (COD).

Στις 6 Δεκεμβρίου 2011, το Προεδρείο της ΕΟΚΕ ανέθεσε στη Συμβουλευτική Επιτροπή Βιομηχανικών Μεταλλαγών την προετοιμασία των σχετικών εργασιών.

Λόγω του επείγοντος χαρακτήρα των εργασιών, κατά την 479η σύνοδο ολομέλειας της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 28ης Μαρτίου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή όρισε γενικό εισηγητή τον κ. Fornea και υιοθέτησε με 168 ψήφους υπέρ, 1 κατά και 3 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Οι δημιουργικές βιομηχανίες πρέπει να εξεταστούν σε συνδυασμό με τον νέο κύκλο βιομηχανικής ανάπτυξης και όχι μεμονωμένα, αλλά σε στενή και διατομεακή συνάρτηση με άλλες υπηρεσίες και παραγωγικές διαδικασίες. Σε αυτό το πλαίσιο οι δημιουργικές βιομηχανίες πρέπει να θεωρηθούν ως καταλύτης καινοτόμων εξελίξεων στη βιομηχανία και στον τομέα των υπηρεσιών.

1.2 Ο πολιτιστικός και ο δημιουργικός τομέας θα πρέπει να καταλαμβάνουν σημαντική θέση στη στρατηγική «Ευρώπη 2020», δεδομένου ότι συμβάλλουν σε έναν νέο τύπο ανάπτυξης στην ΕΕ. Συγχρόνως, είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι οι τρέχουσες εξελίξεις στις δημιουργικές βιομηχανίες επικροτούνται σε όλη την Ευρώπη και δεν θα πρέπει να περιορίζονται σε ορισμένες χώρες ή ορισμένες περιφέρειες.

1.3 Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σπουδαιότητα των οικονομικών πτυχών του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη» και συμμερίζεται την άποψη ότι το πρόγραμμα αυτό θα πρέπει να ενθαρρύνει όλους τους φορείς του πολιτιστικού και του δημιουργικού τομέα να επιδιώξουν την οικονομική ανεξαρτησία. Παρόλα αυτά, διαπιστώνεται ότι το πρόγραμμα εστιάζεται υπερβολικά στον γενικό στόχο της ανταγωνιστικότητας, ενώ δεν προβάλλεται επαρκώς ο στόχος της προώθησης της γλωσσικής και πολιτισμικής πολυμορφίας της Ευρώπης.

1.4 Η ΕΟΚΕ στηρίζει σθεναρά την πρόταση αύξησης του σχετικού προϋπολογισμού και εκτιμά ότι πρέπει να διατηρηθεί το συνολικό κονδύλιο του 1,8 δισ. ευρώ που να προορίζεται για το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη». Μολονότι αποτελεί σημαντική αύξηση, ωστόσο, αντιπροσωπεύει ένα σχετικά μικρό ποσό σε σύγκριση με τον συνολικό προϋπολογισμό της Ένωσης ή με τους πόρους που διαθέτουν ορισμένα κράτη μέλη για την υποστήριξη πολιτιστικών δραστηριοτήτων.

1.5 Η συγχώνευση των προγραμμάτων «Πολιτισμός» και «Media» μπορεί να γίνει δεκτή υπό την προϋπόθεση ότι οι προτεινόμενες συνιστώσες περιγράφονται με σαφήνεια και το καθεστώς τους είναι εξασφαλισμένο. Αυτό μπορεί να υλοποιηθεί αν αποσαφηνιστούν και κατανεμηθούν ανάλογα με τη νομική τους βάση τα ποσοστά του προϋπολογισμού που αντιστοιχούν σε κάθε συνιστώσα και οι ελάχιστες ποσοστώσεις που παραχωρούνται σε αυτές. Επιπροσθέτως, για να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη διαφάνεια και καλύτερη κατανόηση του προϋπολογισμού, κρίνεται σκόπιμο να καθοριστούν ετήσιες γραμμές δράσης.

1.6 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η επιτυχία του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη» εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη συνεργασία μεταξύ των συνιστωσών «Media» και «Πολιτισμός» και, συγχρόνως, από την ανάπτυξη μιας διατομεακής προσέγγισης που θα συμβάλει στη δημιουργία γραμμών κοινής δράσης μεταξύ των διαφόρων προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (1).

1.7 Η ΕΟΚΕ επισημαίνει την απουσία σαφών υποδείξεων σχετικά με το πώς η Επιτροπή σκοπεύει να προωθήσει τη συμμετοχή των σχετικών εκπροσώπων των ενδιαφερόμενων μερών στις διαδικασίες εφαρμογής. Το άρθρο 7 δεν είναι αρκετά σαφές. (2) Θα πρέπει να διευκολυνθεί η πρόσβαση στη χρηματοδότηση όλων των οργανισμών ιδιωτικού δικαίου που αναλαμβάνουν πολιτιστικές και δημιουργικές δραστηριότητες, οι οποίες εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του προτεινόμενου κανονισμού. Οι οργανώσεις της κοινωνικής οικονομίας που δραστηριοποιούνται σε αυτούς τους τομείς, καθώς και οι υπόλοιπες συναφείς οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, θα πρέπει να έχουν επίσης πρόσβαση σε αυτόν τον χρηματοδοτικό μηχανισμό.

1.8 Οι διοικητικές διαδικασίες πρέπει να απλουστευτούν με την ανάπτυξη ηλεκτρονικών, ταχύτερων εφαρμογών και διαδικασιών για την παρακολούθηση και τη διαχείριση των προγραμμάτων (3). Ομοίως, είναι αναγκαίο να βελτιωθούν οι τεχνικές διαδικασίες και δυνατότητες δημοσιοποίησης, εφαρμογής και υποβολής των ενδιάμεσων και των τελικών εκθέσεων, όπως επίσης να εξασφαλιστεί μια πιο αποτελεσματική διαχείριση των φακέλων των δικαιούχων των προγραμμάτων επιχορηγήσεων.

1.9 Λαμβανομένης υπόψη της εξαιρετικά ανοιχτής και ευέλικτης διάρθρωσης του υπό εξέταση κανονισμού, η προτεινόμενη επιτροπολογία δεν εγγυάται ότι τα κράτη μέλη θα έχουν επαρκή έλεγχο της διαδικασίας εφαρμογής του προγράμματος. Πρέπει να τροποποιηθούν οι διαδικασίες επιτροπολογίας προκειμένου οι εμπειρογνώμονες των κρατών μελών να μπορούν να συνεδριάζουν σε τακτική βάση και να συζητούν τα επιλεγόμενα σχέδια. Επιπλέον, είναι απαραίτητο να προβλεφθεί μια απλουστευμένη διαδικασία με σκοπό την προσαρμογή των ειδικών παραμέτρων των γραμμών δράσης, κατόπιν περιοδικής αξιολόγησης.

1.10 Εξάλλου, χάρη σε αυτήν την ανοιχτή και ευέλικτη διάρθρωση της πρότασης κανονισμού, ο Οδηγός του προγράμματος θα αποδειχθεί εξαιρετικά σημαντικός, καθότι βάσει αυτού θα υποδειχθούν ποιες ακριβώς δράσεις πρέπει να αναληφθούν, οι προϋποθέσεις εφαρμογής, τα επίπεδα χρηματοδότησης, κλπ. Η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή ο Οδηγός αυτός να καταρτιστεί με ανοιχτό και διαφανή τρόπο και εκφράζει το ενδιαφέρον της να συμμετάσχει σε αυτή τη διαδικασία.

1.11 Η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαία μια περισσότερο ευέλικτη προσέγγιση όσον αφορά την πρόταση της Επιτροπής για συγχώνευση, στο πλαίσιο των γραφείων της «Δημιουργικής Ευρώπης», των σημείων επαφής του προγράμματος «Πολιτισμός» και των γραφείων του προγράμματος «MEDIA», συνεκτιμώντας τις ιδιαιτερότητες της περιφερειακής πραγματικότητας των κρατών μελών. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι είναι σημαντικό να διατηρηθεί η γεωγραφική εγγύτητα με τους φορείς που δραστηριοποιούνται στους δύο τομείς, καθώς και χωριστοί φορείς εμπειρογνωμοσύνης για τις συνιστώσες «Πολιτισμός» και «MEDIA», λαμβανομένων υπόψη των σημαντικών διαφορών που υφίστανται μεταξύ τους σε ό,τι αφορά τις πραγματικότητες και τις μεθόδους υλοποίησης των δραστηριοτήτων που αναλαμβάνονται στο πλαίσιό τους. Τα νέα γραφεία της «Δημιουργικής Ευρώπης» πρέπει να συσταθούν βάσει της εμπειρίας που έχουν ήδη συσσωρεύσει τα σημεία επαφής του προγράμματος «Πολιτισμός» και τα γραφεία του προγράμματος «MEDIA».

1.12 Ο προτεινόμενος χρηματοδοτικός μηχανισμός συνιστά βήμα προς την ορθή κατεύθυνση και θα πρέπει να προβληθεί ευρέως, ούτως ώστε να συμβάλει στην αλλαγή του τρόπου με τον οποίο τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αντιλαμβάνονται και αξιολογούν τους επιχειρηματίες του πολιτιστικού και του δημιουργικού τομέα. Το προτεινόμενο μέσο πρέπει να εξασφαλίζει ισορροπημένη γεωγραφική κάλυψη και να μην λειτουργεί σε βάρος των μηχανισμών στήριξης, όπως οι επιχορηγήσεις.

1.13 Η διανοητική ιδιοκτησία αποτελεί παράγοντα κλειδί για την τόνωση της δημιουργίας και των επενδύσεων στην παραγωγή πολιτιστικού και δημιουργικού περιεχομένου, όπως και για την αμοιβή των δημιουργών και τη διεύρυνση των δυνατοτήτων απασχόλησης σε αυτές τις δραστηριότητες. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σπουδαιότητα της αποτελεσματικής εφαρμογής των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, τόσο σε επίπεδο Ένωσης, όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.

1.14 Η επιλογή και εφαρμογή των σχεδίων που χρηματοδοτούνται μέσω του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη» πρέπει να υλοποιηθούν τηρώντας πλήρως τις αρχές και τις αξίες της ΕΕ σε θέματα δημοκρατίας, δικαιωμάτων του ανθρώπου και των εργαζομένων και κοινωνικής ευθύνης. Επίσης, θα πρέπει να δημιουργηθεί μηχανισμός για την πρόληψη της διάδοσης της βίας και των διακρίσεων κατά τη διαδικασία εφαρμογής των σχεδίων που χρηματοδοτούνται μέσω του προτεινόμενου μηχανισμού.

2. Η πρόταση κανονισμού της Επιτροπής

2.1 Ο παρών κανονισμός θεσπίζει το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» για την υποστήριξη του ευρωπαϊκού πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα για την περίοδο από την 1η Ιανουαρίου 2014 έως τις 31 Δεκεμβρίου 2020. Το πρόγραμμα υποστηρίζει μόνον τις δράσεις και τις δραστηριότητες που παρουσιάζουν δυνητική ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία και συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και των εμβληματικών πρωτοβουλιών της.

2.2 Οι γενικοί στόχοι του προγράμματος είναι να ενταθεί η προάσπιση και προώθηση της ευρωπαϊκής πολιτισμικής και γλωσσικής πολυμορφίας και να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα του πολιτιστικού και του δημιουργικού τομέα με σκοπό την προώθηση έξυπνης, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης.

2.3 Οι ειδικοί στόχοι του προγράμματος είναι οι εξής:

—	να στηριχθεί η ικανότητα του ευρωπαϊκού πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα να λειτουργούν διακρατικά·

—	να προωθηθεί η διακρατική κυκλοφορία των έργων και των φορέων του πολιτιστικού και του δημιουργικού τομέα και να γίνει στροφή προς νέα ακροατήρια εντός και εκτός Ευρώπης·

—	να ενισχυθεί η χρηματοδοτική ικανότητα του πολιτιστικού και του δημιουργικού τομέα, και ιδίως των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και οργανισμών·

—	να στηριχθεί η διακρατική συνεργασία σε επίπεδο πολιτικής, προκειμένου να τονωθεί η χάραξη πολιτικής, η καινοτομία, η δημιουργία ακροατηρίου και η κατάρτιση νέων επιχειρηματικών μοντέλων.

2.4 Η διάρθρωση του προγράμματος αποτελείται από:

—	τη «Διατομεακή Συνιστώσα», η οποία θα αφορά όλους τους πολιτιστικούς και δημιουργικούς τομείς (15 % του συνολικού προϋπολογισμού),

—	τη συνιστώσα «Πολιτισμός», η οποία θα αφορά τον πολιτιστικό και στον δημιουργικό τομέα (30 % του συνολικού προϋπολογισμού),

—	τη συνιστώσα «MEDIA», η οποία θα αφορά τον οπτικοακουστικό τομέα (50 % του συνολικού προϋπολογισμού).

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1 Το 2008, οι τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας απασχολούσαν το 3,8 % του ευρωπαϊκού εργατικού δυναμικού και αντιπροσώπευαν το 4,5 % του ΑΕγχΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι το πρόγραμμα-πλαίσιο «Δημιουργική Ευρώπη» θα συμβάλει στην υλοποίηση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής ότι η καινοτομία, η δημιουργικότητα και ο πολιτισμός πρέπει να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο στη σύγχρονη εκπαίδευση των Ευρωπαίων πολιτών και να συμβάλουν κατ' αυτόν τον τρόπο στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας, στην εξυπνη και βιώσιμη ανάπτυξη και στην επίτευξη των στόχων όσον αφορά την κοινωνική ενσωμάτωση στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

3.2 Η περίπλοκη σχέση μεταξύ πολιτισμού και οικονομίας και η συμβολή των κλάδων του πολιτισμού και της δημιουργικότητας στην ανάπτυξη των κρατών μελών, στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και στη σφυρηλάτηση της αίσθησης του ανήκειν στον ευρωπαϊκό χώρο θα πρέπει να οδηγήσουν τους πολιτικούς παράγοντες στην επαναξιολόγηση του ρόλου του πολιτισμού στις εθνικές και τις ευρωπαϊκές πολιτικές. Επομένως, το νέο πρόγραμμα χρηματοδοτικής στήριξης πρέπει να αντανακλά τις ανάγκες των πολιτιστικών και των δημιουργικών τομέων στην ψηφιακή μας εποχή με την υιοθέτηση μιας πιο ρεαλιστικής και περιεκτικής προσέγγισης.

3.3 Ο πολιτιστικός τομέας δεν είναι ομοιογενής και χαρακτηρίζεται από διάφορους ειδικούς τρόπους λειτουργίας. Για παράδειγμα, οι δραστηριότητες που αφορούν τη μουσική και τη δισκογραφική παραγωγή στηρίζονται σε ένα ειδικό οικονομικό πρότυπο και διεξάγονται σε ένα περιβάλλον ριζικά διαφορετικό από εκείνο των τελεστικών τεχνών («Performing Arts»). Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» να καθιστά δυνατή, μέσω των συνιστωσών της, την υιοθέτηση μιας ευέλικτης προσέγγισης που θα διευκολύνει για τους δυνητικούς δικαιούχους, όπως αυτοί προβλέπονται στην πρόταση κανονισμού, την πρόσβαση και την αποτελεσματική χρήση του υπό εξέταση προγράμματος.

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1 Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή έχει ήδη εκφράσει τις απόψεις της σχετικά με τους κλάδους του πολιτισμού και της δημιουργικότητας στη γνωμοδότηση με αυτόν τον τίτλο που υιοθετήθηκε κατά τη σύνοδο ολομέλειας του Οκτωβρίου 2010, με τους κκ. Cappellini και Lennardt ως εισηγητή και συνεισηγητή αντιστοίχα. Η εν λόγω γνωμοδότηση εκπονήθηκε στο πλαίσιο των διαβουλεύσεων με θέμα την Πράσινη Βίβλο «Απελεύθερωση του δυναμικού των κλάδων του πολιτισμού και της δημιουργικότητας».

4.2 Η παρούσα γνωμοδότηση με θέμα την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη» δεν θα εστιασθεί εκ νέου στα θέματα που εξετάστηκαν ήδη στη γνωμοδότηση για την Πράσινη Βϊβλο, αλλά θα επιδιώξει να υποστηρίξει τις θέσεις της Επιτροπής, με τη διατύπωση άμεσων παρατηρήσεων επί του κειμένου που αυτή υπέβαλε στις 23 Νοεμβρίου 2011, στο έγγραφο COM(2011) 785 τελικό.

4.3 Η αύξηση του προϋπολογισμού σε 1,8 δισεκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2014-2020 επιδοκιμάστηκε από τους φορείς των συγκεκριμένων τομέων, μολονότι αυτή η αύξηση θα πρέπει να αποδοθεί στον μεγαλύτερο αριθμό δικαιούχων χωρών και στην επέκταση του πεδίου εφαρμογής του υπό εξέταση προγράμματος στις δημιουργικές βιομηχανίες. Ο όρος «δημιουργικές βιομηχανίες» δεν αποσαφηνίζεται επαρκώς στο πλαίσιο του παρόντος κανονισμού και θα ήταν σκόπιμο να συμπεριληφθούν στο κείμενο συμπληρωματικές λεπτομέρειες σχετικά με τους ακριβείς τομείς δράσης του προτεινόμενου προγράμματος και τους αντίστοιχους ενδιαφερόμενους φορείς.

4.4 Η πρόταση συγχώνευσης των τρεχουσών προγραμμάτων «Πολιτισμός 2007-2013», «Media» και «Media Mundus» στο πλαίσιο ενός και μόνου προγράμματος-πλαισίου με τίτλο «Δημιουργική Ευρώπη» επικροτείται από τους φορείς του πολιτιστικού και του δημιουργικού τομέα ως μια θετική και εποικοδομητική πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Παρόλα αυτά, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στον τρόπο με τον οποίο μεταφέρονται οι πολιτικές ή οι γενικές διαδικασίες σε καθεμία από τις δύο συνιστώσες στο πλαίσιο του προγράμματος: είναι αναγκαίο να ληφθούν υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των επιμέρους τομέων καθότι οι κύριοι φορείς, η χρηματοοικονομική λογική, καθώς και η λογική της παραγωγής και της διανομής διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό από τη μια συνιστώσα στην άλλη.

4.5 Οι φορείς του πολιτιστικού τομέα θα επικεντρωθούν κυρίως στους τύπους δημόσιας χρηματοδότησης, στους όρους πρόσβασης και στα κριτήρια επιλεξιμότητας που προβλέπονται στο υπό εξέταση πρόγραμμα. Ο βαθμός της συμμετοχής τους και της στήριξης που θα παράσχουν στις πολιτικές που προτείνονται στο νέο πρόγραμμα-πλαίσιο θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από αυτά τα κριτήρια.

4.6 Από επαγγελματική άποψη, διαπιστώνεται ότι, στον οπτικοακουστικό τομέα, επικρατεί γενική ικανοποίηση όσον αφορά την αποτελεσματικότητα του τρέχοντος προγράμματος «Media», αλλά και τις πολιτικές που προβλέπονται στο πρόγραμμα-πλαίσιο «Δημιουργική Ευρώπη». Το πρόγραμμα MEDIA εκτιμάται από τους επαγγελματίες του κλάδου για τη στήριξη που παρέχει στις αγορές οπτικοακουστικών μέσων και τη σημασία που έχει για αυτές. Η συνιστώσα «Media» που προβλέπεται στο νέο πρόγραμμα-πλαίσιο δεν διαφέρει κατά πολύ από το τρέχον πρόγραμμα. Εντούτοις, το κείμενο του νέου κανονισμού θα μπορούσε να είναι σαφέστερο και να συμπεριλαμβάνει παραρτήματα, τα οποία να περιγράφουν λεπτομερώς κάθε επιμέρους δράση σε συνδυασμό με τον αντίστοιχο προϋπολογισμό που διατίθεται για την υλοποίησή τους.

4.7 Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρωτοβουλία της Επιτροπής να απλουστεύσει τις διαδικασίες διαχείρισης των προγραμμάτων «Πολιτισμός» και «Media» με την ευρύτερη χρήση των κατ' αποκοπή ποσών, των συμφωνιών-πλαισίων εταιρικής σχέσης και των ηλεκτρονικών διαδικασιών, καθώς και με τη μεταρρύθμιση του τρόπου λειτουργίας του Εκτελεστικού οργανισμού εκπαίδευσης, οπτικοακουστικών θεμάτων και πολιτισμού (EACEA).

4.8 Θα πρέπει να σχεδιαστούν κατάλληλα μέτρα με στόχο «την εξασφάλιση πιο ισότιμων κανόνων παιχνιδιού στον πολιτιστικό και τον δημιουργικό τομέα της Ευρώπης, με βάση τις χώρες με χαμηλή δυνατότητα παραγωγής και/ή τις χώρες ή περιφέρειες με περιορισμένη γεωγραφική και γλωσσική εμβέλεια». (4)

4.9 Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι, μεταξύ των προτεραιοτήτων, πρέπει να επανεισαχθούν μέτρα για την προώθηση της κινητικότητας των καλλιτεχνών, του διαπολιτισμικού διαλόγου και της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης, ούτως ώστε να εναρμονιστούν οι διατάξεις του υπό εξέταση κανονισμού με άλλα έγγραφα της ΕΕ που σχετίζονται με τους συγκεκριμένους τομείς και να να αναπτυχθούν μηχανισμοί οι οποίοι βασίζονται στην παροχή κινήτρων στους καλλιτέχνες που συμμετέχουν σε πολιτιστικές δραστηριότητες ή περιοδείες εκτός της χώρας τους.

4.10 Στην παρούσα πρόταση κανονισμού αποδίδεται ιδιαίτερη έμφαση στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) και στους μεμονωμένους δημιουργούς. Ωστόσο, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις διαμαρτύρονται για το γεγονός ότι, στον προτεινόμενο κανονισμό, οι πολιτιστικοί δημιουργοί – τα άτομα και οι επιχειρήσεις του δημιουργικού κλάδου – αντιμετωπίζονται απλώς ως πάροχοι υπηρεσιών, και υπογραμμίζουν την ανάγκη να εξαρτηθεί η χορήγηση χρηματοδοτικής συνδρομής από τη συμμόρφωση με τα πρότυπα κοινωνικής προστασίας, με τα οποία μπορεί να εξαλειφθεί η εργασιακή αβεβαιότητα, φαινόμενο που απαντάται συχνά στις βραχυπρόθεσμες συμβάσεις απασχόλησης, οι οποίες είναι χαρακτηριστικές στα σχέδια των εν λόγω τομέων.

Προκλήσεις και αδυναμίες της νέας πρότασης κανονισμού

Σε γενικό επίπεδο:

4.11

Η αύξηση του προϋπολογισμού συνιστά θετικό στοιχείο, ωστόσο, θα πρέπει να συνεκτιμηθούν οι ακόλουθες πτυχές:

—	η αύξηση του αριθμού των δικαιούχων χωρών,

—	η επέκταση των τομέων χρηματοδότησης,

—	οι νέες ανάγκες που προκύπτουν από τη στροφή στην ψηφιακή εποχή,

—	η υποτίμηση του νομίσματος,

—

ο προϋπολογισμός που προτείνεται στον κανονισμό ύψους 1,8 δισεκατομμυρίου ευρώ για την περίοδο 2014-2020 πρέπει να συγκριθεί με τον αντίστοιχο ετήσιο προϋπολογισμό της Γαλλίας (7,5 δισεκατομμύρια ευρώ) ή της Γερμανίας (1,1 δισεκατομμύριο ευρώ) και να συσχετιστεί με τον συνολικό προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

4.12	Οι μείζονες αποκλίσεις που υφίστανται μεταξύ των πολιτικών των κρατών μελών επιφέρουν στρεβλώσεις στις δυνατότητες πρόσβασης των φορέων διαφορετικών χωρών σε προγράμματα που χρηματοδοτούνται από δημόσιους πόρους και προορίζονται για τον οπτικοακουστικό και τον πολιτιστικό τομέα.

4.13

Σε ό,τι αφορά τις δημιουργικές βιομηχανίες, οι συνέργειες μεταξύ των προγραμμάτων για την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και των ΜΜΕ και του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη» είναι περιορισμένες ή ανύπαρκτες. Οι δυνατότητες που προσφέρουν οι εξελίξεις των ψηφιακών τεχνολογιών θα πρέπει να διευκολύνουν τη στενότερη διασύνδεση αυτών των προγραμμάτων.

Σε επιχειρησιακό επίπεδο:

4.14

Οι ενδιαφερόμενοι φορείς αντιμετωπίζουν διοικητική πολυπλοκότητα ως προς τη διαχείριση και την παρακολούθηση της εφαρμογής του προτεινόμενου προγράμματος. Αυτή η πολυπλοκότητα συνεπάγεται πρόσθετες δαπάνες διαχείρισης, οι οποίες, στην πράξη, περιορίζουν τον προϋπολογισμό που διατίθεται για την παραγωγή και τη διανομή έργων.

4.15	Ένα χρόνιο πρόβλημα που καταγγέλλουν οι φορείς του κλάδου και πλήττει κυρίως τις μικρές επιχειρήσεις αφορά τη χρονοβόρα διαδικασία έγκρισης των επιχορηγήσεων.

4.16

Όσον αφορά το νέο χρηματοδοτικό μηχανισμό που σχεδιάστηκε για να διευκολύνει την πρόσβαση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και άλλων φορέων του κλάδου σε πιστώσεις, η χρήση αυτού του χρηματοδοτικού μέσου δεν αποτελεί συνήθη πρακτική στον πολιτιστικό τομέα. Υπάρχει ο κίνδυνος τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να μην εκδηλώσουν ενδιαφέρον να συμμετάσχουν, δεδομένων των χαμηλών ποσών που διακυβεύονται, της άγνοιας των ειδικών προβλημάτων του πολιτιστικού τομέα και της χαμηλής αποδοτικότητας ορισμένων τύπων πολιτιστικών σχεδίων, τα οποία θα ήταν ανύπαρκτα χωρίς τη συνδρομή δημοσίων πόρων.

4.17	Η επιχειρησιακή παρακολούθηση και η διαχείριση των εγγυήσεων που χορηγούνται μέσω του χρηματοδοτικού μηχανισμού θα διεκπεραιώνονται μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων, το οποίο δεν διαθέτει ακόμη ειδική εμπειρογνωμοσύνη στον πολιτιστικό τομέα.

4.18

Η εμπειρία του ταμείου εγγυοδοσίας των παραγωγών του οπτικοακουστικού τομέα του προγράμματος MEDIA, το οποίο δρομολογήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2010 και διαθέτει αναγνωρισμένη εμπειρογνωμοσύνη στον τομέα, καταδεικνύει την ανάγκη για μεγαλύτερη συνέργεια μεταξύ του νέου χρηματοδοτικού μηχανισμού και των υφιστάμενων οργανισμών. (5)

4.19

Θεωρητικά, η συγχώνευση των σημείων επαφής του προγράμματος «Πολιτισμός» με τα γραφεία του προγράμματος «Media» σε ένα μοναδικό γραφείο «Δημιουργική Ευρώπη» είναι μια καλή ιδέα. Σκοπός της προτεινόμενης συγχώνευσης είναι η συγκέντρωση των πληροφοριών σχετικά με τα διαθέσιμα προγράμματα και η δημιουργία οικονομιών κλίμακας με την από κοινού χρήση πόρων.

4.20

Σε επιχειρησιακό επίπεδο, αφενός μπορούν να δημιουργηθούν συνέργειες, ιδίως σε ό,τι αφορά την κοινή διαχείριση και τη δημοσιοποίηση, εντούτοις όμως, είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι ορισμένες χώρες, όπως η Γαλλία ή η Γερμανία, ανέπτυξαν ένα δίκτυο περιφερειακών γραφείων που αντανακλούν την πολιτισμική τους πολυμορφία και έχουν ως αποστολή να διατηρήσουν την εγγύτητα με τους τοπικούς φορείς. Άλλωστε, οι κύριες δραστηριότητες του πολιτιστικού και του οπτικοακουστικού τομέα διαφέρουν σημαντικά: τα διαφορετικά δίκτυα παραγωγής και διανομής τους, καθώς και οι κύριοι παράγοντές τους απαιτούν διαφορετικούς τύπους εμπειρογνωμοσύνης.

4.21

Υπό αυτό το πρίσμα, ενδεχομένως να είναι επιζήμια αυτή η αφομοίωση των αρμοδιοτήτων με την επιβολή της προτεινόμενης συγκέντρωσης. Οι εξοικονομήσεις που θα επιτευχθούν με αυτόν τον τρόπο μπορεί να είναι αμελητέες και δεν δικαιολογούν τις προτεινόμενες τροποποίησεις. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ εκφράζει τις επιφυλάξεις της ως προς την επέκταση του πεδίου αρμοδιοτήτων των γραφείων με την παροχή στατιστικών δεδομένων και στήριξης προς την Επιτροπή για την εξασφάλιση επαρκούς δημοσιοποίησης και διάδοσης των αποτελεσμάτων και των συνεπειών του προγράμματος, χωρίς, ωστόσο, να προβλέπονται οι αναγκαίοι χρηματοδοτικοί πόροι για τον σκοπό αυτό.

4.22

Οι τροποποιήσεις που προτείνονται σε θέματα επιτροπολογίας ενδέχεται να θίξουν ορισμένα ευαίσθητα σημεία, δεδομένου ότι η Επιτροπή προτείνει διαδικαστικές τροποποιήσεις στις επιτροπές για όλα προγράμματα. Οι εκπρόσωποι των κρατών μελών θα χάσουν, προς όφελος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, την εξουσία συναπόφασης και συνδιαχείρισης, ενώ ο ρόλος τους θα περιοριστεί στην επικύρωση προεπιλεγμένων σχεδίων.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) Πρόκειται για τα προγράμματα που αναλύονται στο άρθρο 13, παράγραφος 1, στοιχείο β) της πρότασης κανονισμού.

(2) Στο άρθρο 7 της πρότασης κανονισμού γίνεται αναφορά στον μηχανισμό για τη διευκόλυνση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση «των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και οργανισμών του ευρωπαϊκού πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα»

(3) Επί του παρόντος, η διαδικασία αυτή θεωρείται εξαιρετικά δύσκολη, διότι το σύνολο της τεκμηρίωσης πρέπει να αποστέλλεται ταχυδρομικώς, ενώ οι απαντήσεις λαμβάνονται, ορισμένες φορές, ακόμη και μετά από 3-4 μήνες.

(4) Άρθρο 3, παράγραφος 2, στοιχείο δ) της πρότασης κανονισμού.

(5) Όπως, για παράδειγμα, το IFCIC (Institut pour le financement du cinéma et des industries culturelles - Ινστιτούτο χρηματοδότησης του κινηματογράφου και των πολιτιστικών βιομηχανιών) στη Γαλλία ή στην Ισπανία η Audiovisual SGR (ένας οργανισμός που συστάθηκε στα τέλη του 2005 με πρωτοβουλία του Υπουργείου Πολιτισμού της Ισπανίας και τη συμμετοχή του Ινστιτούτου Κινηματογράφου και Οπτικοακουστικών Τεχνών [Institut cinématographique et des arts audiovisuels - ICAA], καθώς και των οντοτήτων αρμόδιων για τη διαχείριση των δικαιωμάτων των παραγωγών οπτικοακουστικών έργων στην Ισπανία).

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/40

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή — Η διπλή φορολόγηση στην ενιαία αγορά»

COM(2011) 712 final

(2012/C 181/08)

Εισηγητής: ο κ. FARRUGIA

Στις 11 Νοεμβρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την:

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή — Η διπλή φορολόγηση στην ενιαία αγορά

COM(2011) 712 final.

Το ειδικευμένο τμήμα «Οικονομική και Νομισματική Ένωση, Οικονομική και Κοινωνική Συνοχή», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 7 Μαρτίου 2012.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η διπλή φορολόγηση αποτελεί σοβαρό φραγμό στη διασυνοριακή δραστηριότητα και εμποδίζει την αποτελεσματική λειτουργία της ενιαίας αγοράς, πράγμα που επηρεάζει αρνητικά τις επενδύσεις και την απασχόληση. Η διπλή φορολόγηση αποθαρρύνει τις επενδύσεις και υπονομεύει την ανταγωνιστικότητα, επηρεάζοντας αρνητικά την οικονομική ανάπτυξη και την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «ΕΕ 2020».

1.2 Η ΕΟΚΕ έχει τονίσει μέσα από σειρά γνωμοδοτήσεων τη σημασία της κατάργησης της διπλής φορολόγησης. Έχει υποστηρίξει προτάσεις για την επιτάχυνση των μέτρων για την αποφυγή της διπλής φορολόγησης, για την ενίσχυση της διοικητικής απλούστευσης όσον αφορά διασυνοριακές υποθέσεις, και για την προώθηση εσωτερικής αγοράς που θα διέπεται από δίκαιο ανταγωνισμό.

1.3 Προς τούτο, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ πρωτοβουλιών για την κατάργηση της διπλής φορολόγησης, όπως αυτές που περιγράφει η Επιτροπή (1), μέσω της προώθησης της αποτελεσματικής διασύνδεσης των διαφορετικών καθεστώτων φορολόγησης.

1.4 Η ΕΟΚΕ φρονεί επίσης πως η κατάργηση της διπλής φορολόγησης θα πρέπει να υλοποιηθεί κατά τρόπο αναλογικό προς τους επιδιωκόμενους στόχους και με σεβασμό της φορολογικής κυριαρχίας των κρατών μελών.

1.5 Επίσης, η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι ζητήματα που σχετίζονται με τη διπλή φορολόγηση επιβαρύνουν δυσανάλογα τους ιδιώτες και τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που συνήθως δεν έχουν τους πόρους που απαιτούνται για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων. Προς τούτο, αν και τάσσεται υπέρ της ανακοίνωσης, η ΕΟΚΕ τονίζει πως οι προτάσεις για την αντιμετώπιση της διπλής φορολόγησης πρέπει να διακρίνονται από συνοχή, με μέτρα που θα αντιμετωπίζουν τη διπλή φορολόγηση των πολιτών αλλά θα περιλαμβάνουν επίσης λύσεις για τους ιδιώτες και τις ΜμΕ.

1.6 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη θέσπιση του Φόρουμ της ΕΕ για τη διπλή φορολόγηση βάσει των ίδιων αρχών με αυτές που αφορούν το Κοινό φόρουμ σχετικά με τις τιμές μεταβίβασης. Ωστόσο, προτείνει το φόρουμ να αποτελέσει πρώτο βήμα προς τη θέσπιση παρατηρητηρίου της Επιτροπής, την οποία η ΕΟΚΕ έχει ήδη προτείνει ως μέσο εξάλειψης των διασυνοριακών φραγμών για τους πολίτες (2). Προς τούτο, οι αρμοδιότητες του παρατηρητηρίου θα μπορούσαν να διευρυνθούν περαιτέρω και να περιλαμβάνουν τον έλεγχο της αποτελεσματικότητας των προσπαθειών για την κατάργηση της διπλής φορολόγησης για τους πολίτες, τις ΜμΕ και τις μεγάλες επιχειρήσεις.

1.7 Η ΕΟΚΕ συνιστά στο Φόρουμ της ΕΕ για τη διπλή φορολόγηση να συμμετέχουν και εκπρόσωποι της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών.

1.8 Η ΕΟΚΕ στηρίζει επίσης τη θέσπιση κώδικα δεοντολογίας ο οποίος θα επιτρέπει την αλληλοκατανόηση και την εφαρμογή των φορολογικών εννοιών μεταξύ διαφορετικών κρατών μελών, προκειμένου να αποφευχθούν καταστάσεις διπλής φορολόγησης και να μειωθούν οι περιπτώσεις αναποτελεσματικότητας των συμβάσεων διπλής φορολόγησης (ΣΔΦ). Αυτό με τη σειρά του θα οδηγούσε στη μείωση των περιπτώσεων προσφυγής σε μηχανισμούς διαιτησίας.

1.9 Αν και η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη εξέταση της σκοπιμότητας ενός αποτελεσματικού μηχανισμού επίλυσης διαφορών, τονίζει τη σημασία της καταβολής προσπαθειών για τη μείωση της ανάγκης διαιτησίας.

1.10 Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της μελέτης του φαινομένου της διπλής μη φορολόγησης στο σύνολό του, συμπεριλαμβανομένου του οικονομικού και κοινωνικού αντικτύπου τόσο του φαινομένου όσο και των τυχόν μέτρων για την εξάλειψή του.

1.11 Τέλος, η ΕΟΚΕ τονίζει πως όλες οι προτάσεις θα πρέπει να αξιολογηθούν μέσω ενδελεχών κοινωνικών και οικονομικών αναλύσεων και πως σε αυτές θα πρέπει να παρουσιάζεται ο αντίκτυπος σε κάθε επιμέρους κράτος μέλος.

2. Περιεχόμενο και ιστορικό της πρότασης

2.1 Η διπλή φορολόγηση δημιουργεί νομική αβεβαιότητα η οποία εμποδίζει την οικονομική δραστηριότητα των πολιτών και των επιχειρήσεων. Οδηγεί επίσης σε μεγαλύτερη συνολική φορολογική επιβάρυνση και σε απώλειες στον τομέα της πρόνοιας, σε αδικαιολόγητα υψηλό διοικητικό φόρτο και σε αρνητικές συνέπειες στις επενδύσεις και στη λειτουργία της ενιαίας αγοράς, οι οποίες με τη σειρά τους υπονομεύουν την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση. Οι διαβουλεύσεις της Επιτροπής αναδεικνύουν τη σημασία του προβλήματος της διπλής φορολόγησης, καθώς πάνω από 20 % των καταγεγραμμένων κρουσμάτων όσον αφορά τις φορολογούμενες εταιρίες υπερβαίνουν το 1 εκατομμύριο ευρώ, ενώ πάνω από 35 % των κρουσμάτων όσον αφορά ιδιώτες ξεπερνούν τις 100 000 ευρώ.

2.2 Η ανακοίνωση (3) της Επιτροπής υπογραμμίζει τη σημασία της αντιμετώπισης της διπλής φορολόγησης (4) για τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας της ενιαίας αγοράς και της επίτευξης των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

2.3 Η ανακοίνωση ζητά μεγαλύτερο συντονισμό στη φορολόγηση για τη διασφάλιση ισχυρότερου πλαισίου οικονομικής πολιτικής στην ευρωζώνη. Αυτό περιγράφεται στην Πράξη για την Ενιαία Αγορά (5), όπου τονίζεται η σημασία της εξάλειψης των διασυνοριακών φραγμών για τους πολίτες της ΕΕ καθώς και του φορολογικού και διοικητικού φόρτου για τις επιχειρήσεις. Την τελευταία πρόκληση αντιμετωπίζει η πρόταση της Επιτροπής για κοινή ενοποιημένη βάση φορολογίας εταιριών (ΚΕΒΦΕ) (6). Η Ανακοίνωση αναφέρεται επίσης στην ανάγκη λειτουργικού δικτύου Συμβάσεων διπλής φορολόγησης μεταξύ κρατών μελών και στη σημασία της αντιμετώπισης ζητημάτων που σχετίζονται με τη διπλή φορολόγηση των κληρονομιών.

2.4 Η ανακοίνωση επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση των φραγμών που σχετίζονται με τη διπλή φορολόγηση επισημαίνοντας πως αυτό το ζήτημα είναι ακόμα σημαντικότερο σε περίοδο οικονομικής κρίσης. Η ανακοίνωση επισημαίνει πως η κατάργηση της διπλής φορολόγησης και η αντιμετώπιση της διπλής μη-φορολόγησης μπορεί, από δυναμική σκοπιά, να αποτελέσει πηγή φορολογικών εσόδων για τις κυβερνήσεις.

2.5 Αναγνωρίζει επίσης πως αν και ορισμένα κράτη μέλη (ΚΜ) ήδη αντιμετωπίζουν το ζήτημα της διπλής φορολόγησης μέσω μονομερών, διμερών και πολυμερών συμφωνιών, η Συνθήκη της ΕΕ δεν υποχρεώνει τα ΚΜ να καταργήσουν τη διπλή φορολόγηση.

2.6 Η ανακοίνωση παραθέτει σειρά τομέων που έχουν ήδη εξετασθεί από την Επιτροπή ως μέσα για την αντιμετώπιση της διπλής φορολόγησης, συμπεριλαμβανομένης της Οδηγίας περί μητρικών και θυγατρικών εταιρειών, της Οδηγίας περί τόκων και δικαιωμάτων, της Σύμβασης περί διαδικασίας διαιτησίας (ΣΔΔ), του Κοινού φόρουμ σχετικά με τις τιμές μεταβίβασης (ΚΦΤΜ), των συστάσεων σχετικά με τη διαδικασία ελάφρυνσης της παρακράτησης φόρου και της πρότασης για την Κοινή ενοποιημένη βάση φορολογίας εταιριών (ΚΕΒΦΕ).

2.7 Η ανακοίνωση επισημαίνει επίσης πως αν και αυτές οι προσπάθειες ήταν σημαντικές, δεν εφαρμόζονται όσο αποτελεσματικά απαιτείται. Προς τούτο η ανακοίνωση αναφέρει τις ακόλουθες δυνατές λύσεις, χωρίς ωστόσο να υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες για καμία εξ αυτών:

—

Ενίσχυση των υφιστάμενων μηχανισμών, ιδίως όσον αφορά την οδηγία περί τόκων και δικαιωμάτων. Η Επιτροπή πρότεινε την αναδιατύπωση της οδηγίας ταυτόχρονα με την COM(2011) 712 προτείνοντας τη μείωση των περιπτώσεων εμφάνισης διπλής φορολόγησης όσον αφορά την επεξεργασία του φόρου παρακράτησης. Η ΕΟΚΕ υιοθέτησε μόλις γνωμοδότηση για την αναδιατύπωση της οδηγίας (7).

—

Επέκταση της κάλυψης και του πεδίου εφαρμογής των συμβάσεων διπλής φορολόγησης όσον αφορά τρόπους αντιμετώπισης τριμερών καταστάσεων καθώς και τον τρόπο αντιμετώπισης οντοτήτων και φόρων που δεν καλύπτονται από ΣΔΦ εντός της ΕΕ, με πρόταση για ενισχυμένο διάλογο μεταξύ των ΚΜ σε περιπτώσεις διαφορών.

—

Ενέργειες για να επιτευχθεί η συνεπέστερη ερμηνεία και εφαρμογή των διατάξεων ΣΔΦ μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Πρόκειται για τη δυνητική θέσπιση φόρουμ της ΕΕ για τη διπλή φορολόγηση το οποίο θα αναπτύξει κώδικα δεοντολογίας για τη φορολόγηση προκειμένου να αντιμετωπιστούν προβλήματα ερμηνείας των εννοιών που περιέχονται σε ΣΔΦ μεταξύ ΚΜ.

—

Για να αντιμετωπισθεί η έλλειψη μιας συνολικά δεσμευτικής διαδικασίας επίλυσης διαφορών, η Επιτροπή προτείνει λύση η οποία περιέχεται στην τελευταία εκδοχή του άρθρου 25 του μοντέλου φορολογικής σύμβασης του ΟΟΣΑ (2008), που προβλέπει διαδικασία φιλικού διακανονισμού με δεσμευτική διαδικασία επίλυσης διαφορών για όλες τις ανεπίλυτες υποθέσεις διπλής φορολόγησης.

2.8 Τέλος, η ανακοίνωση επισημαίνει περαιτέρω μέτρα που θα ληφθούν. Μεταξύ άλλων, η Επιτροπή:

—	θα εργαστεί για την εξέλιξη των επιλογών που περιγράφονται στην παρούσα ανακοίνωση, ιδίως για τη δημιουργία του φόρουμ, την πρόταση ενός κώδικα δεοντολογίας και την σκοπιμότητα δημιουργίας ενός αποτελεσματικού μηχανισμού επίλυσης διαφορών·

—	θα προτείνει πιθανές λύσεις για την εξάλειψη εμποδίων στις διασυνοριακές υποθέσεις φόρου κληρονομιάς εντός της ΕΕ, πράγμα που έχει ήδη δρομολογηθεί (8)·

—	θα εξακολουθήσει να αξιοποιεί το πρόσφατα ανανεωμένο ΚΦΤΜ για την αντιμετώπιση θεμάτων που αφορούν τη διπλή φορολόγηση τιμών μεταφοράς·

—	θα προτείνει λύσεις καθ' όλη τη διάρκεια του έτους για τη διασυνοριακή διπλή φορολόγηση μερισμάτων που καταβάλλονται στο χαρτοφυλάκιο επενδυτών·

—	θα δρομολογήσει διαδικασία για τη συλλογή πραγματικών στοιχείων, με σκοπό να διαπιστωθεί η πλήρης κλίμακα της διπλής μη φορολόγησης.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την αντιμετώπιση της διπλής φορολόγησης, η οποία αποτελεί τροχοπέδη στις επενδύσεις και κατά συνέπεια στη δημιουργία θέσεων εργασίας και οικονομικής δραστηριότητας. Πράγματι, η ΕΟΚΕ έχει τονίσει μέσα από σειρά γνωμοδοτήσεων τη σημασία της κατάργησης της διπλής φορολόγησης. Έχει υποστηρίξει προτάσεις για την επιτάχυνση των μέτρων για την αποφυγή της διπλής φορολόγησης, για την ενίσχυση της διοικητικής απλούστευσης όσον αφορά διασυνοριακές υποθέσεις (9), και για τη θέσπιση κοινών αρχών για την προώθηση εσωτερικής αγοράς που θα διέπεται από δίκαιο ανταγωνισμό (10).

3.2 Η ΕΟΚΕ έχει επίσης στηρίξει τις προσπάθειες της Επιτροπής για την εξάλειψη ή τουλάχιστον τη μείωση της νομικής και οικονομικής διπλής ή πολλαπλής φορολόγησης των μερισμάτων που διανέμονται από τις θυγατρικές εταιρείες στη χώρα όπου εδρεύει η μητρική εταιρεία (11). Αυτό καταδεικνύεται επίσης μέσω της στήριξης της ΕΟΚΕ στην πρόταση για τη θέσπιση ΚΕΒΦΕ ως μέσο ευθυγράμμισης των αρχών που διέπουν την εταιρική φορολόγηση, παρότι επισημάνθηκε πως το σχέδιο οδηγίας χρήζει διευκρινήσεων στις επιμέρους λεπτομέρειές του (12).

3.3 Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης τη σημασία της ουδέτερης όσον αφορά τα έσοδα και ανά χώρα προσέγγισης όσον αφορά την εφαρμογή της ΚΕΒΦΕ, επισημαίνει δε πως η υιοθέτηση της ΚΕΒΦΕ δεν πρέπει να καταστήσει την Ευρώπη λιγότερο ευέλικτη και λιγότερο ανταγωνιστική όσον αφορά την προσέλκυση ΑΞΕ. Αυτά τα ζητήματα θα συνοδεύονται, κατά περίπτωση, από εκτιμήσεις αντικτύπου.

3.4 Η ΕΟΚΕ συνιστά οι στόχοι αυτοί να επιτευχθούν πρωτίστως μέσω ενισχυμένου συντονισμού και αποτελεσματικότερης διασύνδεσης μεταξύ των διαφορετικών εθνικών φορολογικών δικαιοδοσιών, συμπεριλαμβανομένης της βελτίωσης της επικοινωνίας μεταξύ των ίδιων των φορολογικών αρχών και μεταξύ των φορολογικών αρχών και των φορολογουμένων. Η πρόοδος σε αυτά τα ζητήματα θεωρείται ευθέως ανάλογη προς τους επιδιωκόμενους στόχους και δε θίγει την κυριαρχία των διαφορετικών εθνικών φορολογικών δικαιοδοσιών. Η πρόταση αυτή συνάδει με την Ανακοίνωση της ΕΕ για το συντονισμό των συστημάτων άμεσης φορολογίας των κρατών μελών στην εσωτερική αγορά (13).

3.5 Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ των προσπαθειών για την ενίσχυση των υφιστάμενων μηχανισμών και αυτών για την κατάργηση της διπλής φορολόγησης όπως περιγράφονται στην ανακοίνωση, προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματική διασύνδεση των διαφορετικών συστημάτων φορολογίας και να επιβεβαιωθεί πως η φορολογία δεν επιβαρύνει παρά άπαξ τους οικονομικούς φορείς, με τρόπο που αναμένεται από τους ίδιους οικονομικούς φορείς.

3.6 Η ΕΟΚΕ επισημαίνει επίσης ότι αν και η κατάργηση της διπλής φορολόγησης αποτελεί ουσιαστική προϋπόθεση για την αποτελεσματικότητα της ενιαίας αγοράς, οι τυχόν προτάσεις πρέπει να επικεντρωθούν στην πραγματική κατάργηση τον φορολογικών φραγμών και στη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας των ΣΔΦ στο πλαίσιο της νομικής βάσης που περιέχεται στη Συνθήκη για τη Λειτουργία της ΕΕ. Οι προσπάθειες για την κατάργηση της διπλής φορολόγησης πρέπει να υλοποιηθούν με σεβασμό στη φορολογική κυριαρχία των επιμέρους κρατών μελών.

4. Ειδικές Παρατηρήσεις

4.1 Η ΕΟΚΕ τονίζει πως τα ζητήματα που σχετίζονται με τη διπλή φορολόγηση έχουν έντονο αντίκτυπο στους ιδιώτες και στις ΜμΕ. Οι μεγάλες επιχειρήσεις συνήθως διαθέτουν τους αναγκαίους οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους για να αντιμετωπίσουν τη διπλή φορολόγηση και τις σχετικές διαδικασίες διαιτησίας. Ωστόσο οι ιδιώτες και οι ΜμΕ στερούνται αυτών των πόρων, συχνότερα δε όσον αφορά την ενημέρωση και τη γνώση σχετικά με τις νομικές και διοικητικές πρακτικές (14). Οι φόροι κληρονομιάς δημιουργούν ειδικά προβλήματα διπλής φορολόγησης στους πολίτες. Η ανακοίνωση της Επιτροπής επικεντρώνεται στην κατάργηση της διπλής φορολόγησης για τις επιχειρήσεις, ειδικότερα δε τις μεγάλες επιχειρήσεις, αλλά θα μπορούσε να διευρυνθεί προκειμένου να αντιμετωπίσει συγκεκριμένα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι πολίτες και οι ΜμΕ.

4.2 Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει την αποτελεσματικότητα του Κοινού φόρουμ σχετικά με τις τιμές μεταβίβασης (ΚΦΤΜ) στην αντιμετώπιση της διπλής φορολόγησης των τιμών μεταβίβασης και προσδοκά το Φόρουμ της ΕΕ για τη διπλή φορολόγηση να λειτουργήσει αντίστοιχα. Το ΚΦΤΜ που δρα στο πλαίσιο των κατευθυντηρίων γραμμών του ΟΟΣΑ για τις τιμές μεταβίβασης και προτείνει βάσει συναίνεσης στην Επιτροπή μη νομοθετικές λύσεις σε πρακτικά προβλήματα που δημιουργούν οι πρακτικές τιμών μεταβίβασης στην ΕΕ ευθύνεται για σειρά επιτευγμάτων συμπεριλαμβανομένου κώδικα δεοντολογίας για την τεκμηρίωση των τιμών μεταβίβασης για συνδεδεμένες επιχειρήσεις στην ΕΕ, κατευθυντήριες γραμμές για τις συμφωνίες προκαθορισμένων τιμών στην ΕΕ καθώς και κατευθυντήριες γραμμές για τις χαμηλής προστιθέμενης αξίας υπηρεσίες εντός του ομίλου. Η αποτελεσματικότητα του φόρουμ οφείλεται εν μέρει στην ευρεία εκπροσώπηση των κρατών μελών και των επιχειρήσεων στο φόρουμ.

4.3 Η ΕΟΚΕ προσδοκά πως η θέσπιση του Φόρουμ της ΕΕ για τη διπλή φορολόγηση θα βασίζεται στις ίδιες αρχές, διασφαλίζοντας την αποτελεσματική εκπροσώπηση όλων των ενδιαφερόμενων φορέων, συμπεριλαμβανομένης της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών.

4.4 Η ΕΟΚΕ στηρίζει τη θέσπιση του Φόρουμ της ΕΕ για τη διπλή φορολόγηση, επισημαίνει ωστόσο ότι η ανακοίνωση δεν παρέχει πληροφορίες για τη λειτουργία του φόρουμ. Η ΕΟΚΕ προτείνει το Φόρουμ της ΕΕ για τη διπλή φορολόγηση να αποτελέσει πρώτο βήμα και προπομπό παρατηρητηρίου. Η μετατροπή του φόρουμ σε παρατηρητήριο συνάδει με τις συστάσεις της ΕΟΚΕ για την εξάλειψη των διασυνοριακών φραγμών, όπου η ΕΟΚΕ αναφέρεται στην ανάπτυξη Παρατηρητηρίου της ΕΕ, το οποίο θα επιδιώκει να αποκτήσει, σε συνεχή βάση, μια λεπτομερή και πρακτική κατανόηση των υφισταμένων φορολογικών φραγμών και της εξέλιξής τους, συμπεριλαμβανομένης της διπλής φορολόγησης (15).

4.5 Οι λειτουργίες του Παρατηρητηρίου Φορολογίας, υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα μπορούσαν να διευρυνθούν και να περιλαμβάνουν την έρευνα για τον εντοπισμό φορολογικών φραγμών για τις επιχειρήσεις, τόσο ΜμΕ όσο και μεγάλες, καθώς και ερευνητικό ρόλο για την αποτελεσματικότητα των προσπαθειών για την κατάργηση της διπλής φορολόγησης. Προς τούτο, το παρατηρητήριο θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επέκταση της κάλυψης και του εύρους των ΣΔΦ καθώς και στη διερεύνηση τρόπων αντιμετώπισης τριγωνικών λύσεων και την ενθάρρυνση των κυβερνήσεων να αναπτύξουν συστήματα απαλλαγής από τη διπλή φορολόγηση χωρίς απώλεια φορολογικής κυριαρχίας.

4.6 Η ΕΟΚΕ στηρίζει επίσης την καθιέρωση κώδικα δεοντολογίας όπου θα χαράσσονται αρχές με τις οποίες μπορούν να συμφωνήσουν εκ των προτέρων. Ο κώδικας δεοντολογίας θα επιτρέψει την αμοιβαία κατανόηση των εννοιών που περιέχονται στις ΣΔΒ μεταξύ των ΚΜ οι οποίες συχνά οδηγούν σε παρερμηνείες και διαφορές.

4.7 Η ΕΟΚΕ εκτιμά ωστόσο ότι ο κώδικας δεοντολογίας θα θεωρηθεί όντως αποτελεσματικός, εάν βασίζεται στην άρχή της άμιλλας και τα κράτη μέλη έχουν επίγνωση των συνεπειών του στιγματισμού τους.

4.8 Η ΕΟΚΕ τάσσεται επίσης υπέρ του να μελετηθεί η σκοπιμότητα ενός αποτελεσματικού μηχανισμού επίλυσης διαφορών, προκειμένου να καθοριστούν οι αποτελεσματικότεροι τρόποι κατάργησης της διπλής φορολόγησης. Αναγνωρίζει ότι οι διαδικασίες αλληλοβοήθειας που προβλέπουν συνάντηση των κρατών για την επίλυση ζητημάτων, διαρκούν μεγάλο χρονικό διάστημα και ότι πρέπει να βελτιωθεί επίσης η διαδικασία των Συμβάσεων Διαιτησίας που είναι χρονοβόρος. Πρόκειται για μία κατάσταση που δημιουργεί υπερβολικό κόστος και ανασφάλεια στις επιχειρήσεις.

4.9 Ωστόσο, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι θα πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για να περιορισθεί η ανάγκη προσφυγής σε διαιτησία και να δοθεί έμφαση στην κατάρτιση κώδικα δεοντολογίας, όπως εκτίθεται στην ανακοίνωση, καθώς και στη χάραξη σαφών και διαφανών κατευθυντηρίων γραμμών που θα λειτουργήσουν ως πρώτο και αποτελεσματικό βήμα για την επίλυση διαφορών.

4.10 Το Φόρουμ της ΕΕ για τη διπλή φορολόγηση καλείται να επιτελέσει σημαντικό ρόλο προς τούτο όσον αφορά την ενθάρρυνση σύναψης συμβάσεων φορολόγησης, οι οποίες αποτελούν διαδικασία αμοιβαίας συμφωνίας με δεσμευτική διαδικασία επίλυσης διαφορών για όλες τις ανεπίλυτες υποθέσεις διπλής φορολόγησης.

4.11 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση της Επιτροπής για τη μελέτη του φαινομένου της διπλής μη-φορολόγησης στο σύνολό του. Συνιστά δε τη μελέτη του οικονομικού και κοινωνικού αντικτύπου τόσο του φαινομένου, όσο και των τυχόν μέτρων για την εξάλειψή του.

4.12 Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη σημασία που έχει η λεπτομερής εκτίμηση του κοινωνικού και οικονομικού αντικτύπου προκειμένου να εκτιμηθεί κατά πόσον η υιοθέτηση μίας εκ των προτάσεων που περιγράφονται στην ανακοίνωση μπορεί να έχει ανεπιθύμητο οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο (16). Η εκτίμηση πρέπει να είναι εξαντλητική και να περιλαμβάνει όλα τα κράτη μέλη στα οποία αναφέρονται οι προτάσεις.

4.13 Τέλος, η ΕΟΚΕ αναμένει από την Επιτροπή να μελετήσει και να παρουσιάσει περαιτέρω προτάσεις για τη διπλή φορολόγηση, όπως:

—	κατάρτιση συστάσων για τη διασυνοριακή φορολόγηση των κληρονομιών οι οποίες δημοσιεύθηκαν πρόσφατα από την Επιτροπή·

—	υποβολή λύσεων για τη διασυνοριακή διπλή φορολόγηση μερισμάτων που καταβάλλονται στο χαρτοφυλάκιο επενδυτών·

—	παροχή πληροφοριών για τη δημιουργία του Φόρουμ, του κώδικα δεοντολογίας και για τη σκοπιμότητα της θέσπισης δεσμευτικού μηχανισμού επίλυσης διαφορών·

—	αξιολόγηση του εύρους και του αντικτύπου της διπλής μη φορολόγησης.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) COM(2011) 712 final.

(2) Βλ. γνωμοδότηση ΕΟΚΕ με θέμα Κατάργηση των διασυνοριακών φορολογικών εμποδίων για τους πολίτες της ΕΕ, ΕΕ C 318, 29.10.2011, σ. 95.

(3) COM(2011) 712 final.

(4) Η διπλή φορολόγηση ορίζεται ως η επιβολή συγκρίσιμων φόρων από δύο ή περισσότερες φορολογικές δικαιοδοσίες επί του ίδιου φορολογητέου εισοδήματος ή κεφαλαίου.

(5) COM(2011) 206 final.

(6) COM(2011) 121 final.

(7) Βλ. γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (EE C 143 της 22.05.2012, p. 46) με θέμα Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για την καθιέρωση κοινού συστήματος φορολόγησης των τόκων και των δικαιωμάτων που καταβάλλονται μεταξύ συνδεδεμένων εταιρειών διαφορετικών κρατών μελών (αναδιατύπωση) COM(2011) 714 τελικό.

(8) Σύσταση της Επιτροπής, της 15ης Δεκεμβρίου 2011, για την απαλλαγή των κληρονομιών από τη διπλή φορολογία (2011/856/ΕΕ).

(9) Βλ. υποσημείωση 2.

(10) Βλ. Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα Χορήγηση κοινοτικής χρηματοδοτικής συνδρομής, EE C 241 της 7.10.2002, p. 75

(11) Βλ. Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ για την «Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 90/435/ΕΟΚ σχετικά με το κοινό φορολογικό καθεστώς το οποίο ισχύει για τις μητρικές και τις θυγατρικές εταιρείες διαφορετικών κρατών μελών»ΕΕ C 32 της 5.2.2004, σ. 118.

(12) Βλ. Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα την Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου σχετικά με την εφαρμογή της κοινής ενοποιημένης φορολογικής βάσης για τις εταιρείες (ΚΕΒΦΕ), ΕΕ C 24 της 28.01.2012, σελ. 63.

(13) COM(2006) 823 final.

(14) Σύμφωνα με τη συνοπτική έκθεση της Επιτροπής για τη διαβούλευση με θέμα «Συμβάσεις κατά της διπλής φορολόγησης και η εσωτερική αγορά», 69 % των ιδιωτών που αντιμετώπισαν πρόβλημα διπλής φορολόγησης αναζήτησαν τρόπους για την εξάλειψή της, έναντι 85 % των επιχειρήσεων.

(15) Βλ. υποσημείωση 2.

(16) Βλ. υποσημείωση 12.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/45

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Τροποποιημένη πρόταση απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με το σύστημα των ιδίων πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης»

COM(2011) 739 final — 2011/0183 (CNS)

και «Τροποποιημένη πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση εκτελεστικών μέτρων για το σύστημα των ιδίων πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης»

COM(2011) 740 final — 2011/0184 (APP)

(2012/C 181/09)

Εισηγητής: ο κ. Gérard DANTIN

Στις 19 Οκτωβρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 311 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την:

«Πρόταση απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με το σύστημα των ιδίων πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης»

COM(2011) 510 τελικό — 2011/0183 (CNS)

και την

«Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση εκτελεστικών μέτρων για το σύστημα των ιδίων πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης»

COM(2011) 511 τελικό.

Στις 9 Νοεμβρίου 2011, η Επιτροπή ενέκρινε τις ακόλουθες τροποποιημένες προτάσεις. Στις 15 Δεκεμβρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 311 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την

«Τροποποιημένη πρόταση απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με το σύστημα των ιδίων πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης»

COM(2011) 739 τελικό — 2011/0183 (CNS)

και την

«Τροποποιημένη πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση εκτελεστικών μέτρων για το σύστημα των ιδίων πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης»

COM(2011) 740 τελικό — 2011/0184 (APP),

οι οποίες αντικαθιστούν τις προαναφερθείσες προτάσεις.

Το ειδικευμένο τμήμα «Οικονομική και νομισματική ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 7 Μαρτίου 2012.

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειας, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 29ης Μαρτίου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 165 ψήφους υπέρ, 21 κατά και 11 αποχές.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Ένα σύστημα σύμφωνα με το οποίο το 75 % περίπου των πόρων της Ένωσης προέρχεται άμεσα από τους εθνικούς προϋπολογισμούς αντιβαίνει και στο γράμμα και στο πνεύμα της Συνθήκης της Ρώμης (1).

1.2 Με την παρούσα κατάσταση, η οποία βασίζεται κυρίως σε μια «εισφορά Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος (ΑΕΕ)», ευνοούνται οι κοντόφθαλμες δημοσιονομικές προσεγγίσεις σχετικά με τους καθαρούς χρηματοδότες και οι αντισταθμιστικοί μηχανισμοί χωρίς όμως να λαμβάνονται υπόψη τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η Ένωση κυρίως στους τομείς της ειρήνης, της ελευθερίας, της ευημερίας, της ανάπτυξης και της ασφάλειας.

1.3 Μέσα σε αυτό το περίγραμμα, η ΕΟΚΕ επικροτεί τις νομοθετικές προτάσεις του Συμβουλίου που υπέβαλε η Επιτροπή. Πιστεύει, μάλιστα, ότι αποτελούν βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, ιδίως, διότι περιορίζουν κατά το ήμισυ την εισφορά ΑΕΕ και θεσπίζουν, ως αντιστάθμιση, δύο νέους ίδιους πόρους, τον πρώτο με βάση το ΦΠΑ και τον δεύτερο με βάση έναν φόρο επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών. Αυτή η αύξηση της αναλογίας των πραγματικών ιδίων πόρων θα συμβάλλει ώστε η δημοσιονομική λειτουργία της ΕΕ να προσεγγίσει το γράμμα και το πνεύμα της Συνθήκης της Ρώμης και, παράλληλα, θα βοηθήσει στην αύξηση της πραγματικής δημοσιονομικής αυτονομίας της ΕΕ και θα στηρίξει τις μεγάλες δημοσιονομικές προσπάθειες των κρατών μελών.

1.4 Επίσης, επικροτεί ότι, παράλληλα με τη θέσπιση νέων πόρων, στο υπό εξέταση έγγραφο προτείνεται ένα νέο σύστημα κατ’ αποκοπή ποσών προς αντικατάσταση όλων των υφιστάμενων διορθωτικών μηχανισμών, αν και θεωρεί ότι η προβλεπόμενη προσέγγιση δεν είναι επαρκής.

1.5 Ωστόσο, παρά τη συμφωνία της σε γενικές γραμμές με το περιεχόμενο των υπό εξέταση αποφάσεων, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επισημάνει τα εξής:

1.5.1 Σε πολλές γνωμοδοτήσεις της, η ΕΟΚΕ έχει επιστήσει την προσοχή στο γεγονός ότι ο ενδοκοινοτικός ΦΠΑ αποτελεί σημαντική πηγή διαφυγής εσόδων. Ως εκ τούτου, θεωρεί απαραίτητο η θέσπιση των νέων ιδίων πόρων να συνοδεύεται από διατάξεις για τον περιορισμό, αν όχι την εξάλειψη, της απάτης. Επομένως, αναμένει με μεγάλο ενδιαφέρον τις νομοθετικές προτάσεις που θα υποβληθούν με βάση την «Πράσινη βίβλο για το μέλλον του ΦΠΑ».

1.5.2 Στην ανακοίνωσή της με τίτλο «H επανεξέταση του προϋπολογισμού της ΕΕ», η Επιτροπή κατάρτισε ενδεικτικό κατάλογο με τα κατάλληλα μέσα χρηματοδότησης που θα μπορούσαν, δικαίως, να αποτελέσουν νέους ίδιους πόρους. Με εξαίρεση το νέο φόρο ΦΠΑ και το φόρο επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, οι προτάσεις δεν έγιναν δεκτές χωρίς να γίνουν γνωστοί, πέρα από τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της καθεμίας, οι πολιτικοί λόγοι των επιλογών αυτών.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι έπρεπε να είχε ζητηθεί η γνώμη της πριν να λάβει τις αποφάσεις της η Επιτροπή.

1.5.3 Όπως ανέφερε και στη γνωμοδότησή της με τίτλο «H επανεξέταση του προϋπολογισμού της ΕΕ», η ΕΟΚΕ κρίνει ότι η αύξηση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού είναι όχι μόνον επιθυμητή αλλά και αναγκαία, ενόψει του μεγέθους των νέων προκλήσεων που απαιτούν από κοινού αντιμετώπιση. Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της διότι το υπό εξέταση έγγραφο περιορίζει την ανάλυσή του στην εσωτερική δομή και στο ποιοτικό περιεχόμενο του προϋπολογισμού, χωρίς να στηρίζεται στους νέους ιδίους πόρους για την εξέταση του βασικού ζητήματος του μεγέθους του. Χωρίς να υποτιμώνται οι παράμετροι που αναλύονται στα υπό εξέταση έγγραφα, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι ο προϋπολογισμός δεν εξαντλείται σε ένα σύνολο αριθμών ή επιλογών εσωτερικής οργάνωσης· πρόκειται πρωτίστως για ένα μέσο στην υπηρεσία ενός πολιτικού σχεδίου, των φιλοδοξιών δηλαδή της ΕΕ. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να διέπεται από συνέπεια και αντιστοιχία των πολιτικών επιλογών της ΕΕ με τα μέσα που αυτή μετέρχεται για την υλοποίησή τους. Επίσης, η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι, δυστυχώς, η Επιτροπή δεν εκμεταλλεύτηκε την παρούσα ευκαιρία για να διευκολύνει μέσω χρηματοδοτήσεων την εφαρμογή των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη Συνθήκη της Λισαβόνας, τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» ή από την ανάγκη λήψης μέτρων για την τόνωση της ανάπτυξης.

2. Εισαγωγή: η παρούσα κατάσταση

2.1 Η υπό εξέταση πρόταση απόφασης αποτελεί μία από τις έξι νομοθετικές πρωτοβουλίες που συνοδεύουν την ανακοίνωση με τίτλο «Προϋπολογισμός για την “Ευρώπη 2020” » (COM(2011) 500 τελικό (2). Καθεμία από αυτές πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο χωριστής εξέτασης (3).

2.2 Το ζήτημα των ίδιων πόρων είναι σημαντικό από διαρθρωτική και πολιτική άποψη. Πράγματι, η προέλευση των πόρων καθορίζει τη σχέση μεταξύ των πολιτών, των κρατών μελών και των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, ενώ περιλαμβάνει το ζήτημα της οικονομικής αυτονομίας της Ένωσης. Η συζήτηση για τους ιδίους πόρους της ΕΕ συνδέεται με τη γενική συζήτηση για το μέλλον της ολοκλήρωσης για την οποία κυριαρχούν δύο οράματα: η ομοσπονδοποίηση και ο διακυβερνητισμός.

2.2.1 Ήδη από το 2008, η ΕΟΚΕ θεώρησε ότι «[η] χάραξη των δημοσιονομικών πολιτικών απαιτεί μια βασική επιλογή: ομοσπονδία (4) ή διακυβερνητικό σύστημα. Είναι σαφές ότι ο βαθμός προόδου της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης υπολογίζεται και με βάση τον τρόπο χρηματοδότησης του προϋπολογισμού» (5).

2.3 Αν και η Συνθήκη της Ρώμης της 25ης Μαρτίου 1957 προέβλεπε μεταβατική περίοδο με εθνικές εισφορές, το άρθρο 201 ορίζει ότι «[ο] προϋπολογισμός χρηματοδοτείται στο ακέραιο, υπό την επιφύλαξη των άλλων εσόδων, από ίδιους πόρους» .

2.4 Επί του παρόντος, οι πόροι της Ένωσης αποτελούνται από τους λεγόμενους παραδοσιακούς ίδιους πόρους που προέρχονται από τελωνειακούς δασμούς, γεωργικούς δασμούς, εισφορές ζάχαρης και από τους λεγόμενους νέους πόρους που προέρχονται από ένα ποσοστό του εναρμονισμένου φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) και από ένα ποσοστό του ΑΕΕ. Οι πόροι από τον ΦΠΑ και το ΑΕΕ δεν είναι πραγματικοί ίδιοι πόροι διότι συλλέγονται από τα έσοδα των κρατών μελών. Θεωρούνται ίδιοι πόροι μόνο επειδή προορίζονται για τον προϋπολογισμό της ΕΕ, ο οποίος, για το 2011, ανέρχεται σε 126,5 δισ. ευρώ, ή 1,13 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ-27.

2.4.1 Η έκθεση σχετικά με τη λειτουργία του συστήματος ιδίων πόρων (6) που κατάρτισαν οι υπηρεσίες της Επιτροπής, αποδεικνύει ότι το ισχύον σύστημα χρηματοδότησης δεν λειτουργεί ικανοποιητικά σε σχέση με τα περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης. Επίσης, ο μηχανισμός αυτός είναι αδιαφανής και πολύπλοκος, κατανοητός μόνο στους ειδικούς, περιορίζοντας έτσι την εξοικείωση του κοινού και υπονομεύοντας τον δημοκρατικό έλεγχο.

Εξάλλου, ο τρόπος χρηματοδότησης του προϋπολογισμού της ΕΕ οδηγεί πολλά κράτη μέλη να θεωρούν τη συμβολή τους στην Ένωση μόνο ως δαπάνη, προκαλώντας έτσι αναπόφευκτα εντάσεις σε κάθε συζήτηση για τον προϋπολογισμό.

2.4.2 Η κατάσταση αυτή ώθησε την Επιτροπή να υποβάλλει στο Συμβούλιο πρόταση για την τροποποίηση του συστήματος ιδίων πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πρόταση αυτή λαμβάνει υπόψη το νέο νομικό πλαίσιο της Συνθήκης της Λισαβόνας και αποτελεί συνέχεια της προηγούμενης ανακοίνωσής της με τίτλο «H επανεξέταση του προϋπολογισμού της ΕΕ» (7).

2.5 Μέσα σε αυτό περίγραμμα, το έγγραφο θα καταρτιστεί σε πλήρη αρμονία με την σχετική γνωμοδότηση που υιοθέτησε η ΕΟΚΕ στην ολομέλειά της τον Ιούνιο του 2011 (8).

3. Ένα νέο νομικό πλαίσιο

3.1 Η Συνθήκη της Λισαβόνας δημιουργεί ένα νέο νομικό πλαίσιο. Επίσης, εισάγει σημαντικές μεταβολές, όχι μόνο στη διαδικασία του προϋπολογισμού της ΕΕ, αλλά και στον τρόπο με τον οποίο χρηματοδοτείται ο προϋπολογισμός της ΕΕ.

Συγκεκριμένα, το άρθρο 311 προβλέπει ότι η ΕΕ «μπορεί να καθιερώνει νέες κατηγορίες ιδίων πόρων ή να καταργεί υπάρχουσα κατηγορία». Επίσης, ορίζει ότι «το Συμβούλιο καθορίζει τα μέτρα εφαρμογής του συστήματος ιδίων πόρων της Ένωσης». Αυτό ανοίγει τον δρόμο για τη μείωση του αριθμού των υφιστάμενων ιδίων πόρων και για τη δημιουργία νέων για τους οποίους τα μέτρα εφαρμογής καθορίζονται μέσω κανονισμού.

4. Περιεχόμενο της πρότασης απόφασης του Συμβουλίου

4.1 Η πρόταση απόφασης για τους ίδιους πόρους περιλαμβάνει τα εξής τρία βασικά στοιχεία: την απλούστευση των συνεισφορών των κρατών μελών, τη θέσπιση νέων ιδίων πόρων και τη μεταρρύθμιση των διορθωτικών μηχανισμών. Πρόκειται για τρεις προτάσεις προς εξέταση προκειμένου να ληφθεί μία μόνο απόφαση.

4.1.1 Απλούστευση των συνεισφορών των κρατών μελών

Η Επιτροπή προτείνει την κατάργηση του ίδιου πόρου ΦΠΑ διότι είναι περίπλοκος και παρουσιάζει ελάχιστη προστιθέμενη αξία σε σύγκριση με τον ίδιο πόρο ΑΕΕ. Ως εκ τούτου προτείνεται η κατάργηση αυτού του πόρου στις 31 Δεκεμβρίου 2013.

4.1.2 Εισαγωγή νέων ίδιων πόρων

Στην ανακοίνωση με τίτλο «Επανεξέταση του προϋπολογισμού της ΕΕ», η Επιτροπή επισήμανε έξι δυνητικούς υποψήφιους ίδιους πόρους. Στο υπό εξέταση έγγραφο αναφέρονται μόνο δύο. Η Επιτροπή προτείνει να θεσπιστούν ίδιοι πόροι με τη μορφή, αφενός, φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών το αργότερο έως την 1η Ιανουαρίου 2014 και, αφετέρου, φόρου επί του ΦΠΑ επίσης το αργότερο έως την 1η Ιανουαρίου 2014. Οι νέοι αυτοί ίδιοι πόροι υπολογίζεται να χρηματοδοτήσουν περίπου το 51,4 % των δαπανών της ΕΕ, οι παραδοσιακοί ίδιοι πόροι θα καλύπτουν περίπου το 20 % του συνόλου και ο ίδιος πόρος ΑΕΕ περίπου το 30 % μειούμενος από το 74,2 % στο 29,7 % (9).

4.1.3 Μεταρρύθμιση των διορθωτικών μηχανισμών

4.1.3.1 Επί του παρόντος, ισχύουν προσωρινοί διορθωτικοί μηχανισμοί. Τούτοι προβλέπονται να λήξουν το 2013. Η διόρθωση υπέρ του Ηνωμένου Βασιλείου και οι εκπτώσεις σχετικά με τη χρηματοδότησή της που αφορούν τέσσερα κράτη μέλη (Γερμανία, Κάτω Χώρες, Αυστρία και Σουηδία), καθώς και οι κρυφές διορθώσεις οι οποίες συνίστανται στην παρακράτηση, ως εξόδων είσπραξης, του 25 % των ποσών που εισπράττονται από τα κράτη μέλη για παραδοσιακούς ίδιους πόρους, θα συνεχίσουν να ισχύουν μέχρις ότου τεθεί σε ισχύ η απόφαση για τους ίδιους πόρους.

4.1.3.2 Επειδή διαπιστώνει ότι η αντικειμενική κατάσταση ορισμένων κρατών μελών έχει εξελιχθεί σε μεγάλο βαθμό, ότι από το 1984 (Συμφωνία του Φονταινεμπλώ) οι συνθήκες στις οποίες βασίζονται οι διορθωτικοί μηχανισμοί έχουν επίσης εξελιχθεί (το μερίδιο της ΚΓΠ στον προϋπολογισμό της ΕΕ, η χρηματοδότηση βάσει του πόρου ΦΠΑ μειώθηκαν σημαντικά και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι ένα από τα πιο πλούσια κράτη της Ένωσης (10)) η Επιτροπή επισημαίνει ότι η διόρθωση υπέρ του ΗΒ θα πρέπει να επανεξεταστεί.

4.1.3.3 Η υπό εξέταση απόφαση προτείνει τη θέσπιση προσωρινών διορθώσεων υπέρ της Γερμανίας, των Κάτω Χωρών, της Σουηδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Στη συνέχεια, ένα νέο σύστημα κατ’ αποκοπή ποσών, προς αντικατάσταση όλων των υφιστάμενων διορθωτικών μηχανισμών, θα εφαρμόζεται από την 1η Ιανουαρίου 2014. Επίσης, η Επιτροπή προτείνει τη μείωση του ποσού της κρυφής διόρθωσης από 25 σε 10 %.

5. Γενικές παρατηρήσεις

5.1 Ένα σύστημα στο οποίο περίπου το 75 % των εσόδων της Ένωσης δεν προέρχεται από ιδίους πόρους, αλλά άμεσα από τους εθνικούς προϋπολογισμούς μέσω εισφορών βάσει του ΑΕΕ, και το 15 % προέρχεται από πηγές όπως το ποσοστό του συντελεστή του ΦΠΑ, το οποίο δεν μπορεί να θεωρηθεί καθ' οιονδήποτε τρόπο ίδιος πόρος της ΕΕ (λόγω του τρόπου καθορισμού του), αντιβαίνει στις διατάξεις και το πνεύμα της Συνθήκης της Ρώμης.

5.2 Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι με το επιχείρημα για τις «εισφορές» αυτές ευνοούνται οι κοντόφθαλμες προσεγγίσεις σχετικά με τους καθαρούς χρηματοδότες χωρίς όμως να λαμβάνονται υπόψη τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η Ένωση κυρίως στους τομείς της ειρήνης, της ελευθερίας, της ευημερίας, της ανάπτυξης και της ασφάλειας.

5.2.1 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το σκεπτικό της «δίκαιης ανταπόδοσης» με βάση τις εισφορές ΑΕΕ ενδείκνυται σήμερα ακόμη λιγότερο απ’ ό,τι στην αρχή της ευρωπαϊκής οικοδόμησης. Το σκεπτικό αυτό, που πολύ συχνά υπονόμευσε τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και διαστρέβλωσε τις σχετικές συζητήσεις, ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για τις ανεπάρκειες, τις καθυστερήσεις και τις αποτυχίες της. Είναι αντίθετο προς το πνεύμα μιας Ένωσης κρατών και λαών, καθώς και προς οποιαδήποτε λογική οικονομική επιχειρηματολογία. Σε μια οικονομική, νομισματική και πολιτική Ένωση, τα πλεονεκτήματα και η προστιθέμενη αξία της πρέπει να είναι εξ ορισμού προς όφελος όλων. Η πρόοδος που έχει σημειώσει η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλεται στο πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα της συνένωσης, που είναι διαμετρικά αντίθετη προς την έννοια της «δίκαιης ανταπόδοσης» (11).

5.3 Το σημερινό σύστημα ιδίων πόρων που βασίζεται στις εισφορές των κρατών μελών είναι αδιαφανές και περίπλοκο με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται ο δημοκρατικός του έλεγχος και να μην προβάλλεται καταλλήλως η προσήλωση στον στόχο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης· επιπλέον, ένα τέτοιο σύστημα, το οποίο οδηγεί στο να γίνεται αντιληπτή η συνεισφορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως πρόσθετη επιβάρυνση των εθνικών προϋπολογισμών, δεν προσφέρει στην Ένωση επαρκείς πόρους για όλες τις πολιτικές της.

5.3.1 Ακόμη, το σημερινό σύστημα, το οποίο περιλαμβάνει ποικίλους μηχανισμούς διορθώσεων ή επιστροφών, είτε γενικές επιστροφές υπέρ κάποιου κράτους μέλους όπως η βρετανική διόρθωση, είτε ειδικές επιστροφές όπως η χρηματοδότηση άλλων επιστροφών, είναι υπερβολικά περίπλοκο, πάσχει από έλλειψη διαφάνειας και είναι εντελώς ακατανόητο για τους ευρωπαίους πολίτες. Συνεπώς, δεν συμβάλλει καθόλου στην ικανοποίηση του αιτήματος για άμεση σύνδεση μεταξύ της Ένωσης και των πολιτών της.

5.4 Σύμφωνα με τις ανωτέρω γενικές παρατηρήσεις, η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προτάσεις απόφασης του Συμβουλίου που υπέβαλε η Επιτροπή. Θεωρεί ότι κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, καθότι απλοποιούν τη δομή του προϋπολογισμού και μειώνουν, μεταξύ άλλων, τις υφιστάμενες εθνικές εισφορές στον προϋπολογισμό της ΕΕ από το 85,3 % (ήτοι (111,8 δισ. ευρώ) στο 29,7 % (ήτοι 48,3 δισ. ευρώ) εκ των οποίων οι εισφορές βάσει του ΑΕΕ θα μειωθούν από το 74,2 % (ήτοι 97,3 δισ. ευρώ) στο 29,7 % (48,3 δισ. ευρώ), πλησιάζοντας έτσι στο πνεύμα και στο γράμμα της Συνθήκης της Ρώμης. Αυτή η αύξηση της αναλογίας των ιδίων πόρων θα βοηθήσει στην αύξηση της πραγματικής δημοσιονομικής αυτονομίας της ΕΕ και, παράλληλα, θα στηρίξει τις μεγάλες δημοσιονομικές προσπάθειες των κρατών μελών.

6. Ειδικές παρατηρήσεις

6.1 Στην ανακοίνωσή της με τίτλο «H επανεξέταση του προϋπολογισμού της ΕΕ», η Επιτροπή κατάρτισε ενδεικτικό κατάλογο με τα μέσα που θα μπορούσαν να αποτελέσουν νέους ίδιους πόρους: φορολογία της ΕΕ για τις χρηματοοικονομικές δραστηριότητες, έσοδα ΕΕ από τους πλειστηριασμούς στο πλαίσιο του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου, τέλη της ΕΕ σχετικά με τις αερομεταφορές, ευρωπαϊκός ΦΠΑ, ενεργειακός φόρος της ΕΕ και φόρος της ΕΕ επί των εισοδημάτων εταιρειών.

6.1.1 Κάθε ένα από αυτά τα πιθανά μέσα εξετάζεται (12) από την Επιτροπή, η οποία επισημαίνει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που παρουσιάζουν, χωρίς να αποκαλύπτονται οι πολιτικοί λόγοι παραγκωνισμού ορισμένων από αυτά και που οδήγησαν στην επιλογή ενός νέου φόρου ΦΠΑ και ενός φόρου επί των χρηματοοικονομικών συναλλαγών.

6.1.2 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι πολιτικοί λόγοι που οδήγησαν στην απόρριψη ορισμένων εναλλακτικών λύσεων πρέπει να δημοσιοποιηθούν και ότι έπρεπε να είχε ζητηθεί η γνώμη της πριν από τη λήψη αποφάσεων.

6.2 Περιεχόμενο των προτάσεων τροποποίησης

6.2.1 Κατάργηση του υφιστάμενου ίδιου πόρου ΦΠΑ. Απλούστευση των συνεισφορών των κρατών μελών

Αυτός ο υποτιθέμενος ίδιος πόρος, που καταβάλλεται από τα κράτη μέλη με βάση τα ίδια έσοδα είναι πλέον παρωχημένος. Απλώς αποτελεί μαθηματική βάση για τον υπολογισμό των εθνικών εισφορών. Είναι πολύπλοκος, απαιτεί πολλή διοικητική εργασία για να φθάσει σε ομοιόμορφη βάση, και προσφέρει ελάχιστη προστιθέμενη αξία. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την απλούστευση αυτή.

6.2.2 Θέσπιση νέου πόρου ΦΠΑ

Πρόκειται για μία από τις πτυχές ενός εις βάθος αναθεωρημένου καθεστώτος ΦΠΑ που εφαρμόζεται στην Ένωση. Το 2020 θα αντιπροσωπεύει το 18,1 % των νέων ιδίων πόρων (βλ. Παράρτημα Ι).

Το μέσο αυτό θα εντάσσεται εν μέρει στην Πράσινη Βίβλο για το μέλλον του ΦΠΑ (13). Η ΕΟΚΕ έχει εκφράσει τη σύμφωνη γνώμη της με τις πρωτοβουλίες που προτίθεται να αναλάβει η Επιτροπή.

Το μερίδιο του ΦΠΑ σχετικά με τις παραδόσεις αγαθών και τις παροχές υπηρεσιών, τις ενδοκοινοτικές αποκτήσεις αγαθών και τις εισαγωγές εμπορευμάτων που υπόκεινται σε κανονικό συντελεστή ΦΠΑ σε κάθε κράτος μέλος, σύμφωνα με την οδηγία 2006/112/ΕΚ του Συμβουλίου (14), δεν πρέπει να υπερβαίνει τις δυο ποσοστιαίες μονάδες του κανονικού συντελεστή· ο δε εκτελεστικός κανονισμός προβλέπει μία ποσοστιαία μονάδα.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη δημιουργία αυτού του νέου πόρου ΦΠΑ που αντικαθιστά τον υφιστάμενο, δεδομένου ότι η ανάλυση έχει αποδείξει τον παρωχημένο χαρακτήρα. Μάλιστα, πιστεύει ότι ο προϋπολογισμός της ΕΕ - και οι πόροι που τον συναποτελούν - πρέπει να θεωρείται ως ένα μέσο το οποίο τίθεται στην υπηρεσία των κοινών στόχων.

Εντούτοις, θα ήταν ευκολότερο να αξιολογηθεί πιο εμπεριστατωμένα η ουσία και η μορφή αυτής της πρότασης, αν στα υπό εξέταση έγγραφα παρατίθεντο συγκεκριμένα στοιχεία σχετικά με τις αλλαγές στη δομή του ΦΠΑ και προσδιορίζονταν –κατόπιν μελέτης– οι διαφοροποιήσεις στα οικονομικά μεγέθη που επηρεάζουν κάθε κράτος μέλος λόγω αυτών των αλλαγών.

Εξάλλου, όπως και σε αρκετά άλλα σημεία της παρούσας γνωμοδότησης, εφιστάται η προσοχή στο γεγονός ότι ο ενδοκοινοτικός ΦΠΑ αποτελεί κατά κόρον αντικείμενο φοροδιαφυγής. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να θεσπιστεί αυτός ο νέος ίδιος πόρος παράλληλα με τις διατάξεις για τον περιορισμό, αν όχι την πλήρη απαλοιφή, φαινομένων απάτης. Υπό αυτό το πρίσμα, η ΕΟΚΕ αναμένει με μεγάλο ενδιαφέρον τις νομοθετικές προτάσεις που θα υποβληθούν με βάση την «Πράσινη βίβλο για το μέλλον του ΦΠΑ».

6.2.3 Θέσπιση φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών

Σε πολλές γνωμοδοτήσεις της (15), η ΕΟΚΕ τάχθηκε, υπό προϋποθέσεις, υπέρ της θέσπισης φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών (ΦΧΣ). Συγκεκριμένα, επισήμανε τα εξής:

—	Θα ήταν σκόπιμο ο ΦΧΣ να επιβληθεί σε παγκόσμια κλίμακα για λόγους αποφυγής τάσεων μετεγκατάστασης επιχειρήσεων. Εφόσον αυτό αποδειχθεί ανέφικτο, θα ήταν ευκταίο να καθιερωθεί ένας τέτοιος φόρος ανά την ΕΕ, λαμβανομένων υπόψη των πορισμάτων της εκτίμησης αντικτύπου που διεξήγαγε η Επιτροπή.

—

Εκτός από το ό,τι ο ΦΧΣ μπορεί να ενισχύσει τη σταθερότητα και την αποτελεσματικότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών με τον περιορισμό της αστάθειάς τους, είναι απαραίτητος προκειμένου τόσο τα κράτη μέλη όσο και η ΕΕ να αποκτήσουν έσοδα που θα διοχετευθούν στον περιορισμό των δημοσιονομικών ανισορροπιών.

Πράγματι, όπως επισημαίνεται στην πρόταση απόφασης της Επιτροπής, ο φόρος αυτός θα μπορούσε να αποτελέσει νέα πηγή εσόδων που συλλέγονται σε επίπεδο Ένωσης. Ακόμη, θα μειώσει τις συνεισφορές των κρατών μελών, θα προσδώσει στις εθνικές κυβερνήσεις μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων και θα συμβάλλει έτσι στη συνολική προσπάθεια δημοσιονομικής εξυγίανσης. Εξάλλου, η πρωτοβουλία της ΕΕ θα αποτελέσει ένα πρώτο βήμα για την εφαρμογή της ΦΧΣ σε παγκόσμιο επίπεδο, δεδομένου ότι η έννοια του ΦΧΣ εξετάζεται επί του παρόντος σε επίπεδο Ομάδας των 20 (G20).

Με βάση τα ανωτέρω καθώς και προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της εισαγωγής ενός φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, ο οποίος θα χρησιμεύσει ως ίδιος πόρος για τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το 2020 θα ανέρχεται στο 33,3 % των ιδίων πόρων της Ένωσης (βλ. Παράρτημα Ι), και σε ποσό ύψους 54,2 δισ. ευρώ, το οποίο θα διατίθεται στον προϋπολογισμό ενώ, σύμφωνα με τις αρχικές εκτιμήσεις, θα δημιουργεί ετησίως, ανάλογα με την αντίδραση των αγορών, έσοδα που θα ανέρχονται σε 57 δισ. ευρώ (16).

Οι φορολογικοί συντελεστές σε % της φορολογητέας βάσης δεν θα είναι μικρότεροι από 0,1 % για οικονομικές συναλλαγές άλλες από εκείνες που αφορούν συμβάσεις παραγώγων και 0,01 % για τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές για παράγωγα συμβόλαια (17).

6.2.4 Μεταρρύθμιση των διορθωτικών μηχανισμών

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της διότι στο υπό εξέταση σχέδιο απόφασης προτείνεται να αξιολογηθεί εκ νέου η επιστροφή υπέρ του ΗΒ και να θεσπιστεί νέο σύστημα κατ’ αποκοπή ποσών, προς αντικατάσταση όλων των υφιστάμενων διορθωτικών μηχανισμών, το οποίο θα εφαρμόζεται από την 1η Ιανουαρίου 2014. Το ίδιο ισχύει και για τη μείωση του ποσού της κρυφής διόρθωσης από 25 σε 10 %. (βλέπε σημείο 4.1.3).

Οι προτάσεις αυτές αποτελούν βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση αλλά δεν επαρκούν διότι δεν λαμβάνουν υπόψη όλες τις συνέπειες ενός προϋπολογισμού που βασίζεται ως επί το πλείστον σε ίδιους πόρους.

Πράγματι, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι σε έναν προϋπολογισμό που βασίζεται σε ίδιους πόρους σε ποσοστό άνω του 66 %, το σκεπτικό της «δίκαιης ανταπόδοσης» πρέπει να παραγκωνιστεί διότι αντιβαίνει στις αρχές της αλληλεγγύης και του αμοιβαίου οφέλους της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης (βλ. σημείο 5.2.1). Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την υπεροχή ενός συστήματος που βασίζεται στους ίδιους πόρους επειδή αναμένει ότι αυτή η μεταρρύθμιση θα διαγράψει με την πάροδο του χρόνου τις εθνικές διορθωτικές διευθετήσεις, οι οποίες πλέον δεν θα αιτιολογούνται σε ένα νέο ευρωπαϊκό προϋπολογισμό που θα διασφαλίζει μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία για όλα τα κράτη μέλη (18).

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι δύσκολο να αξιολογηθούν με ακρίβεια οι υπό εξέταση προτάσεις δεδομένου ότι δεν συνοδεύονται από τεκμηρίωση σχετικά με τα μεγέθη των προτεινόμενων διορθώσεων ή των συγκρίσεων με τη σημερινή κατάσταση.

6.3 Όπως είχε ήδη επισημάνει η Επιτροπή και στην ανακοίνωσή της με θέμα «H επανεξέταση του προϋπολογισμού της ΕΕ» (19), το υπό εξέταση έγγραφο υπενθυμίζει ότι «η εισαγωγή νέων ιδίων πόρων αποτελεί επιχείρημα που δεν αφορά το μέγεθος του προϋπολογισμού (…)». Η ΕΟΚΕ δεν συμφωνεί με αυτή την άποψη. Πράγματι, όταν πραγματοποιείται «αναθεώρηση του προϋπολογισμού της ΕΕ» και αναδιοργάνωσή του με την εισαγωγή ιδίων πόρων και τη μεταρρύθμιση των μηχανισμών διόρθωσης, είναι θεμιτό να τεθεί το ερώτημα των επιπτώσεων των αλλαγών αυτών στο μέγεθος του προϋπολογισμού και στον προσδιορισμό τους ανάλογα με τις πολιτικές επιλογές που αποφασίστηκαν ή θα αποφασιστούν.

6.3.1 Από την άποψη αυτή, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο προϋπολογισμός της ΕΕ δεν είναι μόνο ζήτημα αριθμών, επιλογών ή εσωτερικής οργάνωσης των διαφόρων στοιχείων που τον απαρτίζουν. Είναι πρωτίστως ένα εργαλείο στην υπηρεσία ενός πολιτικού σχεδίου και στην υπηρεσία των φιλοδοξιών της Ένωσης. Σε αυτό το πλαίσιο, πρέπει να υπάρχει συνέπεια και ισορροπία μεταξύ των πολιτικών φιλοδοξιών της ΕΕ και των μέσων που διαθέτει για την υλοποίησή τους. Όμως σήμερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν διαθέτει επαρκή δημοσιονομικά μέσα για να υλοποιήσει την στρατηγική πολιτική της, τη στρατηγική Ευρώπη 2020, ούτε για να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη νέα Συνθήκη της Λισαβόνας.

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι η αύξηση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού είναι όχι μόνον επιθυμητή αλλά και αναγκαία, ενόψει του μεγέθους των νέων προκλήσεων που απαιτούν από κοινού αντιμετώπιση (20).

Βρυξέλλες, 29 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) Άρθρο 201.

(2) «Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου για τον καθορισμό του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο 2014-2020», COM(2011) 398 final, «Σχέδιο διοργανικής συμφωνίας μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής για τη συνεργασία σε δημοσιονομικά θέματα και τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση», COM(2011) 403 final, «Τροποποιημένη πρόταση απόφασης του Συμβουλίου για το σύστημα των ίδιων πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης», COM(2011) 739 final, «Τροποποιημένη πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση εκτελεστικών μέτρων για το σύστημα των ίδιων πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης», COM(2011) 740 final, «Τροποποιημένη πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου για τις μεθόδους και τη διαδικασία απόδοσης των παραδοσιακών ίδιων πόρων και του ιδίου πόρου που βασίζεται στο ΑΕΕ και για τα μέτρα αντιμετώπισης των ταμειακών αναγκών (αναδιατύπωση)», COM(2011) 742 final, «Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για ένα κοινό σύστημα φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και για την τροποποίηση της οδηγίας 2008/7/ΕΚ»,COM(2011) 594 final.

(3) Βλ. συγκεκριμένα: γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ένα κοινό σύστημα φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών» (Βλέπε σελίδα 55 της παρούσας Επίσημης Εφημερίδας) και τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Προϋπολογισμός 2014-2020» (δεν έχει δημοσιευθεί ακόμα στην ΕΕ).

(4) Το ομοσπονδιακό σύστημα μπορεί να διέπεται από τις εξής αρχές:

α) η αρχή της επαλληλίας (οι κρατικές αρμοδιότητες κατανέμονται μεταξύ της ομοσπονδιακής και των ομόσπονδων κυβερνήσεων), β) η αρχή της αυτονομίας (κάθε διοικητικό επίπεδο είναι αυτόνομο ή “κυρίαρχο” στους τομείς της δικαιοδοσίας του) και γ) η αρχή της συμμετοχής (οι ομόσπονδες αρχές εκπροσωπούνται και συμμετέχουν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων ομόσπονδου χαρακτήρα σε ομοσπονδιακό επίπεδο).

Ο τρόπος εφαρμογής αυτών των αρχών μπορεί να ποικίλλει, αλλά ένα επίσημα ομοσπονδιακό σύστημα δεν προδικάζει απαραίτητα στην πράξη τον βαθμό συγκέντρωσης εξουσιών ή δημοκρατίας.

Πηγή: http://fr.wikipedia.org/wiki/F%C3%A9d%C3%A9ralisme.

(5) Βλ. Γνωμοδότηση ΕΟΚΕ «Η μεταρρύθμιση του προϋπολογισμού της ΕΕ και η μελλοντική του χρηματοδότηση», ΕΕ C 204, της 9.8.2008, σ. 113.

(6) Έγγραφο Εργασίας της Επιτροπής: «Έκθεση της Επιτροπής για τη λειτουργία του συστήματος ιδίων πόρων», SEC(2011) 876 τελικό της 29.6.2011.

(7) COM(2010) 700 τελικό.

(8) Βλέπε τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ: «H επανεξέταση του προϋπολογισμού της ΕΕ», ΕΕ C 248 της 25.8.2011, σ. 75.

(9) Βλ. παράρτημα I.

(10) Βλ. Παράρτημα II.

(11) Βλ. υποσημείωση 5.

(12) SEC (2011)876 τελικό - Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής «Χρηματοδότηση του προϋπολογισμού της ΕΕ: Έκθεση για τη λειτουργία του συστήματος ιδίων πόρων» που συνοδεύει το έγγραφο με τίτλο: «Πρόταση απόφασης του Συμβουλίου για το σύστημα των ίδιων πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης»

(13) Βλ. τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Πράσινη Βίβλος σχετικά με το μέλλον του ΦΠΑ - Προς ένα απλούστερο, ισχυρότερο και αποτελεσματικότερο σύστημα ΦΠΑ»ΕΕ C 318 της 29.10.2011, σ. 87.

(14) ΕΕ L 347 της 11.12.2006, σ. 1.

(15) Βλ. τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα την «Έκθεση de Larosière»ΕΕ C 318, της 23.12.2009, σ. 57, σ. 57, τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Φόρος επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών»ΕΕ C 44, της 11.2.2011, σ. 81, Σύνοψη και συμπεράσματα, σημείο 1.10, τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Δημοσιονομική πολιτική: ανάπτυξη και δημοσιονομική εξυγίανση»ΕΕ C 248, της 25.8.2011, σ. 8, σημεία 4.4.2, 1.5.3 και 1.5.4, καθώς και τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα την «Φορολόγηση του χρηματοπιστωτικού τομέα»ΕΕ C 248, της 25.8.2011, σ. 64.

(16) Βλ. COM(2011) 594 τελικό: «Οδηγία του Συμβουλίου για ένα κοινό σύστημα φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και για την τροποποίηση της οδηγίας 2008/7/ΕΚ»

(17) Το αυτό με την υποσημείωση 10.

(18) Βλ. τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με τίτλο «H επανεξέταση του προϋπολογισμού της ΕΕ», ΕΕ C 248 της 25.8.2011, σ. 75, σημείο 4.4.

(19) COM(2010) 700 τελικό.

(20) Βλ. τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με τίτλο «H επανεξέταση του προϋπολογισμού της ΕΕ», ΕΕ C 248 της 25.8.2011, σ. 75, σημείο 1.1 και 4.1.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

Εκτιμώμενη εξέλιξη της δομής της χρηματοδότησης της ΕΕ (2012-2020)

	Σχέδιο προϋπολογισμού 2012		2020
	δισ. ευρώ	% ιδίων πόρων	δισ. ευρώ	% ιδίων πόρων
Παραδοσιακοί ίδιοι πόροι	19,3	14,7	30,7	18,9
Υφιστάμενες εθνικές συνεισφορές εκ των οποίων	111,8	85,3	48,3	29,7
Ίδιος πόρος βάσει του ΦΠΑ	14,5	11,1	—	—
Ίδιος πόρος βάσει του ΑΕΕ	97,3	74,2	48,3	29,7
Νέοι ίδιοι πόροι εκ των οποίων	—	—	83,6	51,4
Νέος πόρος ΦΠΑ	—	—	29,4	18,1
Φόρος της ΕΕ επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών	—	—	54,2	33,3
Σύνολο ιδίων πόρων	131,1	100,0	162,7	100,0
Πηγή: υπολογισμοί της Ευρωπαϊκής Επιτροπής βάσει του εγγράφου COM(211) 510 [επικαιροποιημένο βάσει του COM(2011)738]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II

Εξέλιξη βασικών παραμέτρων (1984-2011)

	1984	2005	2011
Μερίδιο της ΚΓΠ στον προϋπολογισμό (% του συνόλου)	69 %	50 %	44 %
Συνεισφορά βάσει του ΦΠΑ (% του συνόλου)	57 %	16 %	11 %
Ευημερία του ΗΒ (κατά κεφαλήν ΑΕΕ σε ΜΑΔ)	93 % της ΕΕ-10	117 % της ΕΕ-25	111 % της ΕΕ-27
Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΓΔ Προϋπολογισμού.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/55

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για ένα κοινό σύστημα φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και για την τροποποίηση της οδηγίας 2008/7/ΕΚ»

COM(2011) 594 final — 2011/0261 CNS

(2012/C 181/11)

Εισηγητής: ο κ. PALMIERI

Στις 19 Οκτωβρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 113 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα:

Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για ένα κοινό σύστημα φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και για την τροποποίηση της οδηγίας 2008/7/ΕΚ

COM(2011) 594 final.

Το ειδικευμένο τμήμα «Οικονομική και νομισματική ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή» στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, επεξεργάστηκε τη γνωμοδότησή του στις 7 Μαρτίου 2012.

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειάς της, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 29ης Μαρτίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε, με 164 ψήφους υπέρ, 73 κατά και 12 αποχές, την ακόλουθη γνωμοδότηση:

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) προσυπογράφει τη θέση που εξέφρασε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (1) και επιδοκιμάζει την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την καθιέρωση φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών (ΦΧΣ), η οποία συνάδει πλήρως με τις θέσεις που έχει εκφράσει ήδη στις γνωμοδοτήσεις της (2).

1.2 Η ΕΟΚΕ στην προηγούμενη γνωμοδότησή της (3) είχε ήδη τονίσει πόσο σημαντικό είναι να εξασφαλιστεί η χρηματοπιστωτική αυτονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), όπως προβλεπόταν αρχικά στο άρθρο 201 της Συνθήκης της Ρώμης. Και εντός αυτού του πλαισίου ο ΦΧΣ θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει –για την ΕΟΚΕ– ένα από τα βασικά στοιχεία του νέου συστήματος ιδίων πόρων της Ένωσης. Ένα εργαλείο που μπορεί να εξασφαλίσει την απαραίτητη χρηματοπιστωτική αυτάρκεια του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2014-2020.

1.3 Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την ανάγκη να επιτευχθεί παγκόσμια εφαρμογή του ΦΧΣ, ωστόσο, όπως αναφέρεται ήδη στη γνωμοδότηση της 15ης Ιουλίου 2010 (βλ. υποσημείωση 2), υποστηρίζει ότι ο καλύτερος τρόπος για την επίτευξη αυτού του αποτελέσματος μπορεί να είναι η καθιέρωση του ΦΧΣ στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Η ΕΟΚΕ –σύμφωνα με τη θέση του Επιτρόπου Algirdas Šemeta και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου– πιστεύει ότι, όπως συνέβη με πολλές πολιτικές καθολικού χαρακτήρα (για παράδειγμα, με την πολιτική για την κλιματική αλλαγή), η ΕΕ μπορεί και οφείλει να ασκήσει ηγετικό ρόλο και να πρωτοπορήσει στον εν λόγω τομέα (4). Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια προκειμένου η καθιέρωση του φόρου να γίνει σε παγκόσμιο επίπεδο.

1.3.1 H EOKE πιστεύει ότι στην κατεύθυνση αυτή πρέπει να ενταχθεί η επιστολή που απέστειλαν οι υπουργοί Οικονομικών εννέα κρατών μελών της ΕΕ (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Αυστρία, Βέλγιο, Φινλανδία, Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία) στη Δανική Προεδρία της ΕΕ· μια επιστολή η οποία χαιρετίζει την απόφαση της Προεδρίας να επισπεύσει την ανάλυση και τις διαπραγματεύσεις για την καθιέρωση του ΦΧΣ.

1.4 Για την ΕΟΚΕ, η καθιέρωση του ΦΧΣ εντάσσεται σε μια ευρύτερη διαδικασία –την οποία εκκίνησε η Επιτροπή– μέσω της αναθεώρησης των βασικών οδηγιών για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων (COM(2011) 656 final· COM(2011) 652 final) με στόχο να διασφαλιστεί μεγαλύτερη διαφάνεια, αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα των αγορών αυτών. Επιπλέον, όπως έχει ήδη τονίσει σε προηγούμενη γνωμοδότησή της, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η σταθερότητα και η αποτελεσματικότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα και, συνεπώς, ο περιορισμός της ανάληψης υπερβολικών κινδύνων, καθώς και η δημιουργία των σωστών κινήτρων για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει να διασφαλίζονται με κατάλληλες ρυθμίσεις και εποπτεία.

1.5 Η EOKE πιστεύει ότι, για να εκλείψει ή τουλάχιστον να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος μετεγκατάστασης των οικονομικών δραστηριοτήτων, είναι αναγκαίο να συνδεθεί η αρχή της έδρας (ή της εδαφικότητας), που προτάθηκε από την Επιτροπή, με την αρχή της έκδοσης (issuance principle), που προτάθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Πρόκειται για μια αρχή με βάση την οποία ο φόρος επιβάλλεται (όπως ο φόρος χαρτοσήμου «stamp duties») στις συναλλαγές που αφορούν όλα τα χρηματοπιστωτικά μέσα που εκδίδονται από νομικά πρόσωπα τα οποία εδρεύουν στην ΕΕ, με ποινή σε περίπτωση μη συμμόρφωσης τη μη εφαρμογή των συμβάσεων αγοράς ή πώλησης (5).

1.6 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η καθιέρωση του ΦΣΧ θα διασφαλίσει μια πιο δίκαιη συνεισφορά του χρηματοπιστωτικού τομέα: στον δημόσιο προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στους εθνικούς προϋπολογισμούς των κρατών μελών.

1.7 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι μέσω της καθιέρωσης του ΦΧΣ θα καταστεί δυνατή η τροποποίηση του συστήματος πλεονεκτημάτων των χρηματοπιστωτικών φορέων, μειώνοντας τις πράξεις υψηλής συχνότητας και χαμηλού χρόνου απόκρισης (high frequency and low latency trading). Πρόκειται για πράξεις άκρως κερδοσκοπικές, πηγές αστάθειας των χρηματοπιστωτικών αγορών, οι οποίες καμία σχέση δεν έχουν με την ομαλή λειτουργία της πραγματικής οικονομίας. Επομένως, μέσω του ΦΧΣ θα καταστεί δυνατή η σταθεροποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών, αυξάνοντας την ευκολία παροχής των μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων χρηματοπιστωτικών κονδυλίων έτσι ώστε να διοχετευτούν στον επιχειρηματικό κόσμο.

1.7.1 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η μικρότερη ταχύτητα των άκρως κερδοσκοπικών συναλλαγών, που θα προκύψει από την καθιέρωση του ΦΧΣ, θα αποτελέσει σημαντικό σταθεροποιητικό παράγοντα των διακυμάνσεων τιμών που παρατηρούνται στις χρηματοπιστωτικές αγορές, ώστε να επιτρέψει στις επιχειρήσεις που λειτουργούν στην πραγματική οικονομία να έχουν σταθερότερα σενάρια για τις επενδύσεις τους (6).

1.8 Για την ΕΟΚΕ ένα από τα σημαντικότερα αποτελέσματα της καθιέρωσης του ΦΧΣ θα είναι η βελτίωση της κατάστασης των δημοσίων χρεών. Η κρίση των κρατικών ομολόγων γίνεται πιο έντονη σε περιόδους μεγάλης χρηματοπιστωτικής αστάθειας. Η αύξηση των εσόδων που θα προκύψει από την καθιέρωση του ΦΧΣ θα συμβάλει στη βελτίωση της δημοσιονομικής κατάστασης, ανακόπτοντας την ανάγκη για περαιτέρω δανεισμό. Το αποτέλεσμα αυτό θα είναι άμεσο ως προς τους πόρους που εισρέουν στα κράτη μέλη και έμμεσο ως προς τους πόρους που θα εισρεύσουν στον προϋπολογισμό της ΕΕ, προς αντικατάσταση των εισφορών των κρατών μελών.

1.9 Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η καθιέρωση του ΦΧΣ, μέσω της συμβολής του στη φορολογική εναρμόνιση, θα διασφαλίσει τη σωστή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, επιτρέποντας με τον τρόπο αυτόν την αποφυγή στρεβλώσεων σε έναν τομέα όπου ήδη αυτήν τη στιγμή τουλάχιστον δέκα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν καθιερώσει διαφόρων μορφών ΦΧΣ.

1.10 Η ΕΟΚΕ επισημαίνει την ανάγκη προσεκτικού ελέγχου των αρνητικών μακροοικονομικών και μικροοικονομικών συνεπειών που προκύπτουν από την νομοθετική εφαρμογή του ΦΧΣ, εξουδετερώνοντας ή τουλάχιστον περιορίζοντας τους κινδύνους και το σχετικό κόστος. Για τον λόγο αυτόν, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, προκειμένου να αντισταθμιστούν οι σημαντικότερες αρνητικές επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει η εφαρμογή του ΦΧΣ στην πραγματική οικονομία, θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο καθιέρωσης κατάλληλων αντισταθμιστικών μηχανισμών.

1.10.1 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η παρακολούθηση και η μετέπειτα αξιολόγηση των συνεπειών που συνδέονται με την εφαρμογή του ΦΧΣ –μέσω έκθεσης που θα υποβάλει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο– θα πρέπει να παρέχονται σε ετήσια βάση και όχι στο τέλος του τρίτου έτους μετά την επιβολή του ΦΧΣ (7).

1.11 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι ο αντίκτυπος της εφαρμογής του ΦΧΣ θα πρέπει να αξιολογείται συνδυάζοντας τα αποτελέσματα της μακροπρόθεσμης μείωσης του ΑΕγχΠ (όπως εκτιμάται από την εκτίμηση του αντίκτυπου που εκπονήθηκε από την Επιτροπή) με τα συνολικά αποτελέσματα όσον αφορά τη συμβολή: i) στην καλύτερη λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών ως αποτέλεσμα της μεγαλύτερης σταθερότητας· ii) στην ανακατανομή των επενδύσεων στην πραγματική οικονομία· iii) σε ρυθμιστικές πολιτικές που βελτιώνουν την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη διαφάνεια των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών αγορών· iv) στη δημοσιονομική σταθεροποίηση των κρατών μελών που προκύπτει από τη μεγαλύτερη διαθεσιμότητα των πόρων· v) στις αποταμιεύσεις και επενδύσεις των νοικοκυριών. Πρόκειται για ένα σύνολο αποτελεσμάτων το οποίο –σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις– θα οδηγούσε ακόμα και σε θετική αύξηση του μακροπρόθεσμου ΑΕγχΠ κατά 0,25 % (8).

1.12 Η ΕΟΚΕ εκφράζει επιφυλάξεις για την εκτίμηση των επιπτώσεων από την εφαρμογή του ΦΧΣ που συνοδεύει την πρόταση της Επιτροπής, πιστεύει μάλιστα ότι δεν λαμβάνει υπόψη της μια σειρά αποτελεσμάτων –μερικά από τα οποία παρατίθενται στην παρούσα γνωμοδότηση– με κίνδυνο να αποδυναμωθεί ολόκληρη η αξιολόγηση της πρότασης. Για τον λόγο αυτόν, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να προβεί –σε σύντομο χρονικό διάστημα– σε συμπληρωματική, πιο λεπτομερή εκτίμηση.

1.13 Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την επιλογή της Επιτροπής να προτείνει την καθιέρωση ΦΧΣ αντί φόρου χρηματοοικονομικών δραστηριοτήτων (ΦΧΔ), καθώς ο τελευταίος –παρότι είναι σε θέση να ρυθμίσει πιο αποτελεσματικά τις διανεμητικές πλευρές (λόγω καλύτερου συσχετισμού με τα αποτελέσματα που προκύπτουν στα έσοδα από τις χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες)– παρουσιάζει ωστόσο σοβαρούς κινδύνους μετακύλησης στους καταναλωτές και στις επιχειρήσεις, έχοντας πιο περιορισμένη επίδραση στη σταθερότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών.

1.14 Η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να υπενθυμίσει ότι, πλέον, από το φθινόπωρο του 2010 το ποσοστό των ευρωπαίων πολιτών –που ρωτήθηκαν από το ευρωβαρόμετρο– οι οποίοι υποστηρίζουν την καθιέρωση ΦΧΣ δεν υποχωρεί κάτω από το όριο του 60 %. Το φθινόπωρο του 2010: 61 %· την άνοιξη του 2011: 65 %· Το φθινόπωρο του 2011: 64 % (9). Για τον λόγο αυτόν, η καθιέρωση του ΦΧΣ μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό πρώτο βήμα που θα επιτρέψει την αποκατάσταση της απαραίτητης εμπιστοσύνης των ευρωπαίων πολιτών στον χρηματοπιστωτικό τομέα.

1.15 Η ΕΟΚΕ, κατά την εκτέλεση των καθηκόντων της ως συμβουλευτικού οργάνου της Επιτροπής, του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αναλαμβάνει την υποχρέωση να επιδοθεί σε συνεχή έλεγχο της διαδικασίας μέσω της οποίας θα μεταφραστεί με νομικούς όρους η πρόταση της Επιτροπής για καθιέρωση του ΦΧΣ.

2. Η πρόταση της Επιτροπής για οδηγία του Συμβουλίου που θα θεσπίζει κοινό σύστημα φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών

2.1 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από το 2009, στις διασκέψεις κορυφής της ομάδας G20 (Πίτσμπουργκ, Τορόντο, Κάννες), έχει συνειδητοποιήσει την ανάγκη επιβολής φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών σε παγκόσμιο επίπεδο. Προς την κατεύθυνση αυτήν, η Επιτροπή εξέδωσε, στις 7 Οκτωβρίου 2010, ανακοίνωση με θέμα τη φορολόγηση του χρηματοπιστωτικού τομέα (COM(2010) 549 final).

2.2 Σήμερα η Επιτροπή, μέσα σε ένα πιο συστηματικό πλαίσιο, προτείνει εκ νέου τη φορολόγηση των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών (ΦΧΣ). Ουσιαστικά, η πρόταση εντάσσεται στο νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) 2014-2020 που παρουσίασε η Επιτροπή, με στόχο την εξασφάλιση –μέσω ενός συστήματος που θα στηρίζεται και θα χρησιμοποιεί ιδίους πόρους– μεγαλύτερης χρηματοπιστωτικής αυτονομίας για τον πολυετή προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης (10).

2.3 Η επιβολή του φόρου αφορά τις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές στις οποίες συμμετέχουν χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, εκτός από εκείνες που αφορούν: πολίτες και επιχειρήσεις (σύναψη ασφαλιστικών συμβάσεων, ενυπόθηκα δάνεια, καταναλωτικά δάνεια ή υπηρεσίες πληρωμών), συναλλαγές στην πρωτογενή αγορά (εκτός από την έκδοση και την εξαγορά των μετοχών και των μερισμάτων οργανισμών συλλογικών επενδύσεων σε κινητές αξίες) –ΟΣΕΚΑ– και οργανισμοί εναλλακτικών επενδύσεων – ΟΕΕ) και άμεσες (spot) συναλλαγές (όχι παράγωγα σε συνάλλαγμα).

2.4 Εμπλεκόμενοι στην καταβολή του ΦΧΣ είναι οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί που συμμετέχουν σε χρηματοπιστωτικές συναλλαγές «είτε για ίδιο λογαριασμό είτε για λογαριασμό άλλων προσώπων, ή τα οποία ενεργούν εξ ονόματος συμβαλλομένου στη συναλλαγή». Εξαιρούνται οι χρηματοπιστωτικές συναλλαγές με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και τις εθνικές κεντρικές τράπεζες. Οι κεντρικοί αντισυμβαλλόμενοι (CC), τα κεντρικά αποθετήρια τίτλων (DCT) και τα διεθνή κεντρικά αποθετήρια τίτλων (DCIT), εκτός από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό χρηματοπιστωτικής σταθερότητας (SESF), «στον βαθμό που εκτελούν λειτουργίες οι οποίες δεν θεωρούνται ότι συνιστούν καθαυτό δραστηριότητα διαπραγμάτευσης».

2.5 Για την άμβλυνση του κινδύνου μετεγκατάστασης που προφανώς θα παρουσιαστεί, εφαρμόζεται η αρχή της έδρας (ή της εδαφικότητας), σύμφωνα με την οποία δεν έχει σημασία η τοποθεσία στην οποία λαμβάνει χώρα η συναλλαγή, αλλά το κράτος μέλος στο οποίο έχουν την έδρα τους οι εμπλεκόμενοι οικονομικοί παράγοντες. Η συναλλαγή υπόκειται σε φορολόγηση εάν τουλάχιστον ένα από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που συμμετέχουν σε αυτήν έχουν την έδρα τους στην ΕΕ.

2.5.1 Σύμφωνα με το άρθρο 3 της οδηγίας, οι χρηματοπιστωτικοί φορείς έχουν την έδρα τους στην επικράτεια κάποιου κράτους μέλους, εάν ισχύει τουλάχιστον μία από τις ακόλουθες προϋποθέσεις:

—	έχουν εξουσιοδοτηθεί από τις αρχές του εν λόγω κράτους μέλους να ενεργούν με την εν λόγω ιδιότητα αναφορικά με συναλλαγές που προβλέπονται από την εξουσιοδότηση·

—	έχουν νόμιμη έδρα στο εν λόγω κράτος μέλος·

—	έχουν μόνιμη διεύθυνση και συνήθη διαμονή στο εν λόγω κράτος μέλος·

—	έχουν υποκατάστημα στο εν λόγω κράτος μέλος·

—

ενεργούν για λογαριασμό τους, για λογαριασμό άλλων προσώπων ή για λογαριασμό ενός από τους συμβαλλόμενους σε κάποια χρηματοπιστωτική συναλλαγή με άλλο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα στο εν λόγω κράτος μέλος ή με κάποιο συμβαλλόμενο που είναι εγκατεστημένος στην επικράτεια του εν λόγω κράτους μέλους και δεν αποτελεί χρηματοπιστωτικό φορέα (11).

2.6 Ο ΦΧΣ επιβάλλεται κατά την εκτέλεση της χρηματοπιστωτικής συναλλαγής. Λόγω του ποικιλόμορφου χαρακτήρα των συναλλαγών, προβλέπονται δύο διαφορετικές φορολογικές βάσεις. Η πρώτη αφορά συναλλαγές που σχετίζονται με συμβάσεις παραγώγων, για τις οποίες η φορολογική βάση αντιστοιχεί στο ποσό που καταβάλλει ή οφείλει να καταβάλει ο συμβαλλόμενος σε τρίτο. Εάν το ποσό είναι μικρότερο από την τιμή της αγοράς ή δεν προβλέπεται, τότε η φορολογική βάση θα υπολογίζεται σύμφωνα με την τιμή της αγοράς. Η δεύτερη βάση αφορά την περίπτωση χρηματοπιστωτικών συναλλαγών που αφορούν συμβάσεις παραγώγων, όπου η φορολογική βάση θα συμπέσει με το γνωστό συνολικό ύψος της σύμβασης παραγώγων τη στιγμή που λαμβάνει χώρα η συναλλαγή.

2.6.1 Οι κατώτατοι συντελεστές που οφείλουν τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν στη φορολογική βάση χωρίζονται σε:

i)	0,1 % για χρηματοπιστωτικές συναλλαγές που δεν σχετίζονται με συμβάσεις παραγώγων·

ii)	0,01 % για χρηματοπιστωτικές συναλλαγές που σχετίζονται με συμβάσεις παραγώγων.

Για κάθε κατηγορία συναλλαγών τα κράτη μέλη μπορούν να επιβάλουν έναν μόνο συντελεστή. Ωστόσο, τα κράτη μέλη είναι ελεύθερα να επιβάλουν υψηλότερους από τους καθιερωμένους κατώτατους συντελεστές.

2.7 Υπεύθυνος για την καταβολή του φόρου είναι κάθε χρηματοπιστωτικός οργανισμός που εμπλέκεται στη συναλλαγή ως συμβαλλόμενο μέρος, για λογαριασμό άλλων προσώπων, για λογαριασμό του συμμετέχοντος στη συναλλαγή ή εφόσον η συναλλαγή έγινε στο όνομά του, ωστόσο τα λοιπά συναλλασσόμενα μέρη φέρουν κοινή ευθύνη υπό δεδομένες προϋποθέσεις. Ωστόσο, τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να προσδιορίσουν περαιτέρω πιθανές επιβαρύνσεις και υποχρεώσεις καταχώρισης, λογιστικής, υποβολής εκθέσεων και άλλων δεδομένων που διασφαλίζουν την αποτελεσματική καταβολή του φόρου.

2.8 Στην περίπτωση ηλεκτρονικών συναλλαγών, η καταβολή του φόρου γίνεται άμεσα, ενώ σε άλλες περιπτώσεις υπάρχει μέγιστο χρονικό όριο τριών εργάσιμων ημερών.

2.9 Εναπόκειται στα κράτη μέλη η εφαρμογή προληπτικών μέτρων κατά της φοροδιαφυγής, φοροαποφυγής και κατάχρησης. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή μπορεί να προτείνει κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις έπειτα από διαβούλευση με το Συμβούλιο.

2.10 Η επιβολή του ΦΧΣ προϋποθέτει την κατάργηση και τη μη επιβολή άλλων φόρων επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών σε επίπεδο μεμονωμένων κρατών μελών.

2.11 Σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, η έγκριση ενός κοινού ελάχιστου φόρου –ο οποίος αναμένεται να τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2014– θα οδηγήσει σε εναρμόνιση των πρωτοβουλιών σχετικά με τον ΦΧΣ που έχουν ήδη αναλάβει τα κράτη μέλη, εξασφαλίζοντας την ορθή λειτουργία της ενιαίας αγοράς.

2.12 Η απόφαση για την επιβολή φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών ελήφθη έπειτα από εκτίμηση των επιπτώσεων, η οποία έλαβε υπόψη της, ως πιθανή εναλλακτική λύση, την επιβολή φόρου στις χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες (IAF), κρίνοντας ωστόσο προτιμότερη την επιβολή του ΦΧΣ. Με βάση την εν λόγω εκτίμηση των επιπτώσεων, εκτιμάται ότι τα ετήσια έσοδα από την επιβολή του ΦΧΣ θα ανέλθουν σε 57 εκατομμύρια ευρώ (37 εκατομμύρια προορίζονται για τον προϋπολογισμό της ΕΕ, ενώ τα υπόλοιπα 20 εκατομμύρια για τους προϋπολογισμούς των επιμέρους κρατών μελών) (12).

2.13 Η Επιτροπή αναμένεται να υποβάλει στο Συμβούλιο περιοδικές εκθέσεις σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας και με ενδεχόμενες προτεινόμενες τροποποιήσεις. Η πρώτη έκθεση έχει προγραμματιστεί για τις 31 Δεκεμβρίου 2016, ενώ οι επόμενες θα υποβάλλονται ανά πενταετία.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1 Με την παρούσα γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ προτίθεται να προβεί σε αξιολόγηση της πρότασης που υπέβαλε η Επιτροπή για την προώθηση οδηγίας του Συμβουλίου σχετικά με την καθιέρωση κοινού συστήματος φορολόγησης των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών (COM (2011) 594 final (13) ).

3.2 Η παρούσα γνωμοδότηση θα συνεχιστεί στο πλαίσιο που περιγράφεται προηγουμένως από τη γνωμοδότηση πρωτοβουλίας, σχετικά με την καθιέρωση φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, της 15ης Ιουλίου 2010, και από τη γνωμοδότηση της 15ης Ιουνίου 2011 (βλ. υποσημείωση 2), σχετικά με την ανακοίνωση που αφορά τη φορολόγηση του χρηματοπιστωτικού τομέα (COM(2010) 549 final).

3.3 Στο επίκεντρο της πρότασης για την επιβολή ΦΧΣ βρίσκεται η συνειδητοποίηση ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές, μετά την ανάπτυξη της τεχνολογίας των πληροφοριών και των επικοινωνιών, έχουν επιδείξει –κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες– εκθετική αύξηση του όγκου των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και της μεταβλητότητας των σχετικών τιμών, γεγονός που είχε αποσταθεροποιητικές επιπτώσεις για την παγκόσμια οικονομία (14).

3.3.1 Οι χρηματοπιστωτικές αγορές, μέσα από «εργαλεία» εξεύρεσης οικονομικών πόρων για την πραγματική οικονομία, ανέλαβαν σταδιακά κεντρικό ρόλο «τακτοποίησης», «πλήττοντας» ουσιαστικά την πραγματική οικονομία. Ενόψει μιας τέτοιας κατάστασης, η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο οι εν λόγω αγορές να υπόκεινται σε μηχανισμούς που είναι σε θέση να διασφαλίσουν την αποδοτικότητα, μέσω του ρυθμιστικού τους χαρακτήρα, και την αποτελεσματικότητα, μέσω της διαφάνειας, διασφαλίζοντας επιπλέον ότι θα συμβάλλουν με ισότιμο τρόπο –όπως και άλλοι παράγοντες της παραγωγής– στην προετοιμασία των προϋπολογισμών της Ένωσης και των κρατών μελών (15).

3.3.2 Η ΕΟΚΕ, επαναλαμβάνοντας ότι η σημερινή κρίση οφείλεται σε μια χρηματοπιστωτική κρίση που προκλήθηκε το 2007 και από το 2008 άρχισε να εξαπλώνεται στην πραγματική οικονομία (16), πιστεύει ότι ο τομέας που ευθύνεται περισσότερο για την εν λόγω κρίση –δηλαδή ο χρηματοπιστωτικός– οφείλει να συμβάλει εξίσου στην ανάκαμψή του. Μέχρι σήμερα, «η δέσμευση για στήριξη του χρηματοπιστωτικού τομέα (όσον αφορά χρηματοδοτήσεις και εγγυήσεις) εκ μέρους των κρατών μελών της ΕΕ ανέρχεται σε 4.600 εκατομμύρια ευρώ, δηλαδή στο 39 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ των 27 για το 2009». Μια συνεισφορά που έχει επιδεινώσει σε επικίνδυνο βαθμό τα δημόσια οικονομικά ορισμένων κρατών μελών της ΕΕ, προκαλώντας σοβαρή κρίση στη ζώνη του ευρώ (17).

3.4 Στο πλαίσιο αυτό, η προτεινόμενη φορολόγηση των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών αποτελεί μέρος μιας διαδικασίας που εκκίνησε η Επιτροπή, μέσα από την αναθεώρηση των βασικών οδηγιών του τομέα των κινητών αξιών, με στόχο τη διασφάλιση καλύτερης ρύθμισης και διαφάνειας των χρηματοπιστωτικών αγορών (18) που συχνά βοηθούν την ΕΟΚΕ στο έργο της.

3.5 Η ΕΟΚΕ έχει ήδη προβεί, σε δύο διαφορετικές περιπτώσεις, σε ευνοϊκή γνωμοδότηση σχετικά με την καθιέρωση φορολόγησης των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, τόσο με τη γνωμοδότηση πρωτοβουλίας της 15/7/2010 (βλ. υποσημείωση 2), όσο και με τη γνωμοδότηση της 15/6/2011 (βλ. υποσημείωση 2).

3.5.1 Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η πρόταση της Επιτροπής COM(2011) 594 final καθιερώνει ένα ευρωπαϊκό σύστημα επιβολής φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών που συνάδει με τις γενικές γραμμές των προτάσεων που εξετάζονται στις δύο προαναφερθείσες γνωμοδοτήσεις.

3.6 Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει την εγκυρότητα των βασικών λόγων που οδήγησαν την Επιτροπή να προτείνει την καθιέρωση ενός ΦΧΣ σε ευρωπαϊκό επίπεδο:

—	αύξηση του φόρου επί των χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων στο πλαίσιο μιας πιο δίκαιης συνεισφοράς των εν λόγω δραστηριοτήτων στον προϋπολογισμό της ΕΕ και στους προϋπολογισμούς των κρατών μελών·

—	αλλαγή της συμπεριφοράς των χρηματοπιστωτικών φορέων, μειώνοντας τον όγκο των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών υψηλής συχνότητας και χαμηλού χρόνου απόκρισης (high frequency and low latency trading)·

—	εναρμόνιση του ΦΧΣ στα επιμέρους κράτη μέλη μέσω του προσδιορισμού δύο κατώτατων συντελεστών (0,1 % για ομόλογα και μετοχές· 0,01 % για τα παράγωγα).

3.6.1 Όσον αφορά τη συνεισφορά στον προϋπολογισμό της Ένωσης και των κρατών μελών, η οικονομική κρίση και η πρόσφατη κρίση δημόσιου χρέους απαιτούν πολιτικές που θα δώσουν ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη σε ένα πλαίσιο όλο και πιο αυστηρών δημοσιονομικών περιορισμών. Η καθιέρωση του ΦΧΣ, συμβάλλοντας στο νέο σύστημα ιδίων πόρων του προϋπολογισμού της ΕΕ, θα οδηγήσει σε σημαντική μείωση της συνεισφοράς των κρατών μελών και θα δώσει τη δυνατότητα εξυγίανσης των εθνικών προϋπολογισμών. Η Επιτροπή έχει υπολογίσει ότι, το 2020, οι νέοι ίδιοι πόροι θα αποτελούν περίπου το ήμισυ του προϋπολογισμού της ΕΕ και η συνεισφορά των κρατών μελών στο εθνικό ακαθάριστο προϊόν θα μειωθεί κατά το ένα τρίτο σε σχέση με το σημερινό μερίδιο που ξεπερνά τα τρία τέταρτα.

3.6.1.1 Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η καθιέρωση ενός ΦΧΣ θα συμβάλει επίσης στη δημιουργία συνθηκών ισότητας. Τα τελευταία χρόνια, το χρηματοπιστωτικό σύστημα απολαμβάνει μειωμένη φορολόγηση, λόγω του φορολογικού προνομίου των περίπου 18 εκατομμυρίων ευρώ ετησίως που προκύπτουν από το γεγονός ότι οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες εξαιρούνται από την καταβολή ΦΠΑ.

3.6.1.2 Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφραστεί θετικά όσον αφορά την πρόταση της Επιτροπής για τροποποίηση του συστήματος φορολόγησης σχετικά με την αύξηση της σχετικής συνεισφοράς του χρηματοπιστωτικού τομέα. Για τον λόγο αυτόν, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η πρόταση της Επιτροπής κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση.

3.6.2 Όσον αφορά τη δυνατότητα, μέσω ενός ΦΧΣ, να μειωθεί ο όγκος των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών υψηλού κινδύνου και υψηλής αστάθειας, αξίζει να εξεταστεί η κατηγορία των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών που θα πληγούν περισσότερο από την πρόταση. Οι χρηματοπιστωτικές συναλλαγές υψηλής συχνότητας και χαμηλού χρόνου απόκρισης, μέσω της χρήσης εξαιρετικά προηγμένων τεχνολογιών πληροφορικής, χρησιμοποιούν πολύπλοκους μαθηματικούς αλγόριθμους που είναι σε θέση να αναλύουν –μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου– τα δεδομένα της αγοράς μέσω των σχετικών στρατηγικών παρέμβασης στις χρηματοπιστωτικές αγορές (ποσότητα, τιμή, συντονισμός, τοποθεσία των χρηματιστών, εντολές αγοράς/πώλησης) και μειώνοντας, έτσι, το χρόνο καθυστέρησης (που υπολογίζεται σε μικροδευτερόλεπτα– «εκατομμυριοστά του δευτερολέπτου»). Μέσω των εν λόγω συναλλαγών, ο φορέας είναι σε θέση να παράσχει μια «πρόωρη» απάντηση στις αγορές, δημιουργώντας συναλλαγές αγοράς και πώλησης οι οποίες ολοκληρώνονται μέσα λίγα δέκατα του δευτερολέπτου. Όσον αφορά την εν λόγω κατηγορία συναλλαγών, έχουμε φτάσει πλέον να μιλάμε για «ηλεκτρονική εκμετάλλευση εμπιστευτικών πληροφοριών» (19).

3.6.2.1 Οι εν λόγω συναλλαγές αντιστοιχούν σε μερίδιο των συνολικών συναλλαγών, σε διάφορες χρηματοπιστωτικές αγορές της ΕΕ, που κυμαίνεται από 13 % έως 40 %. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, σε διάστημα μόλις 4 ετών (από το 2004 έως το 2009), εκτιμάται ότι ο όγκος των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών υψηλής συχνότητας ανήλθε από 30 % σε 70 % (20).

3.6.2.2 Οι λειτουργίες αυτές αντιπροσωπεύουν συναλλαγές εντελώς διαφορετικές από την ομαλή λειτουργία της οικονομίας, οι οποίες είναι σε θέση, μεταξύ άλλων, να αφαιρέσουν τη ρευστότητα από ολόκληρο το οικονομικό σύστημα, αποδυναμώνοντας με τον τρόπο αυτόν την προσαρμοστικότητά του, δηλαδή την ικανότητα ενός συστήματος να αντιστέκεται σε πιέσεις που δημιουργούνται σε περιόδους κρίσης (21).

3.6.2.3 Η καθιέρωση ενός ΦΧΣ –ως επακόλουθο της αύξησης του κόστους– θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στις συναλλακτικές δραστηριότητες υψηλής συχνότητας λόγω των σωρευτικών επιπτώσεων που θα έχει η καθιέρωση του φόρου. Η μείωση του όγκου των συναλλαγών υψηλής συχνότητας θα ευνοήσει το έργο των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων με γνώμονα τις παραδοσιακές χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες της διαμεσολάβησης πιστώσεων, με σαφή πλεονεκτήματα για φορείς –όπως οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις– που προς το παρόν υφίστανται σοβαρή κρίση ρευστότητας.

3.6.2.4 Τα συστήματα φορολόγησης των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών που ισχύουν ήδη έχουν αποδείξει την ικανότητά τους να μειώνουν τον όγκο των συναλλαγών και τη μεταβλητότητα των τιμών των τίτλων, καθιστώντας δυνατή τη μείωση των ασφάλιστρων κινδύνου· ως εκ τούτου, είναι λογικό η καθιέρωση ενός ΦΧΣ σε ευρωπαϊκό επίπεδο να οδηγήσει σε σημαντική μείωση ακόμα και στην κατηγορία των «αντιπαραγωγικών» συναλλαγών.

3.6.3 Όσον αφορά τον στόχο της φορολογικής εναρμόνισης, επί του παρόντος δέκα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν ήδη καθιερώσει διάφορες μορφές φόρων επί των χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων και συναλλαγών (Βέλγιο, Κύπρος, Γαλλία, Φινλανδία, Ελλάδα, Ιρλανδία Ιταλία, Ρουμανία, Πολωνία και Ηνωμένο Βασίλειο). Οι χώρες αυτές θα χρειαστεί να εναρμονίσουν την εθνική τους νομοθεσία με εκείνη της ΕΕ (με άλλα λόγια, μέσω των εξής προϋποθέσεων: εφαρμογή του κατώτατου συντελεστή και εναρμόνιση της φορολογικής βάσης με τη βάση των διατάξεων της ΕΕ). Με στόχο την ορθή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, η καθιέρωση ενός ΦΧΣ θα ωφελήσει τις πιο αποτελεσματικές χρηματοπιστωτικές αγορές, αποτρέποντας στρεβλώσεις που προκαλούνται από φορολογικούς κανόνες οι οποίοι επιβάλλονται μονομερώς από τα κράτη μέλη.

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1 Η Επιτροπή εκπόνησε εκτίμηση των επιπτώσεων που θα έχει η καθιέρωση του ΦΧΣ στις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕγχΠ) μεταξύ – 0,17 % (με συντελεστή 0,01 %) και – 1,76 % (με συντελεστή 0,1 %), στο πλαίσιο ενός σεναρίου ιδιαιτέρως σοβαρού στο οποίο δεν ελήφθησαν υπόψη ορισμένοι παράγοντες άμβλυνσης, όπως –για παράδειγμα– ο αποκλεισμός της πρωτογενούς αγοράς, ο αποκλεισμός των συναλλαγών στις οποίες συμμετέχει τουλάχιστον ένας μη χρηματοπιστωτικός φορέας και οι επιπτώσεις στις λοιπές μακροοικονομικές μεταβλητές. Για την Επιτροπή, αν λαμβάνονταν υπόψη και οι παράγοντες άμβλυνσης, ο αντίκτυπος επί του ΑΕγχΠ θα μεταβαλλόταν από – 1,76 % σε – 0,53 %. Όσον αφορά τις επιπτώσεις στην απασχόληση, εκτιμάται ότι θα κυμαίνονταν μεταξύ – 0,03 % (με συντελεστή 0,01 %) και – 0,20 % (με συντελεστή 0,1 %).

4.2 Στην πραγματικότητα, εάν στις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις που θα έχει στο ΑΕγχΠ η καθιέρωση του ΦΧΣ προστίθεντο επιπτώσεις που σχετίζονται με: την καλύτερη λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών ως αποτέλεσμα της μεγαλύτερης σταθερότητας· τον προσανατολισμό των επενδύσεων προς την πραγματική οικονομία· τις ρυθμιστικές πολιτικές που βελτιώνουν την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη διαφάνεια των αγορών· τη δημοσιονομική προσαρμογή των κρατών μελών που προκύπτει από μεγαλύτερη διαθεσιμότητα πόρων· θα μπορούσε να προκύψει ένα συνολικό θετικό αποτέλεσμα ως προς τις διακυμάνσεις του ΑΕγχΠ, που εκτιμάται στο 0,25 % (22).

4.3 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ανεπαρκή την εκτίμηση των επιπτώσεων που συνοδεύει την πρόταση της Επιτροπής και, για τον λόγο αυτόν, θεωρεί σκόπιμο να υποβάλει η Επιτροπή συμπληρωματική έρευνα για την εν λόγω εκτίμηση ώστε να παρουσιαστεί με πιο λεπτομερή τρόπο ο αντίκτυπος της πρότασης αυτής.

4.3.1 ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη: ορισμένες επιπτώσεις που έχουμε αναφέρει στην εν λόγω γνωμοδότηση και οι οποίες δεν εξετάζονται στην εκτίμηση των επιπτώσεων που εκπόνησε η Επιτροπή· ορισμένες επεξηγήσεις επί των υποθέσεων που υιοθετήθηκαν στην εκτίμηση των επιπτώσεων που εκπόνησε η Επιτροπή (όπως, για παράδειγμα, η ελαστικότητα της ζήτησης χρηματοπιστωτικών προϊόντων που καλύπτονται από τον ΦΧΣ)· οι επιπτώσεις των πιθανών μετακυλήσεων στους καταναλωτές και στις εταιρείες· και οι επιπτώσεις της καθιέρωσης του ΦΧΣ για την απασχόληση στον χρηματοπιστωτικό τομέα στα κράτη μέλη και στην ΕΕ.

4.4 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η καθιέρωση ενός ΦΧΣ οφείλει να πραγματοποιηθεί με κατάλληλο τρόπο, ώστε να εκλείψουν ή τουλάχιστον να μειωθούν οι κίνδυνοι και το σχετικό κόστος. Μεταξύ των κινδύνων τους οποίους η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη περιλαμβάνονται: η πιθανή μετακύληση του φόρου στο κόστος πίστωσης για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές· η μείωση των αποδόσεων των συνταξιοδοτικών ταμείων· η μετεγκατάσταση των χρηματοοικονομικών επενδύσεων· η αύξηση του κόστους που επωμίζονται οι επιχειρήσεις από τις πράξεις αντιστάθμισης κινδύνου (ασφάλιση έναντι των διακυμάνσεων των τιμών των εμπορευμάτων και του συναλλάγματος)· οι επιπτώσεις της επιβολής φόρου στα κέρδη του χρηματοπιστωτικού τομέα και στα κράτη μέλη στα οποία ο τομέας αυτός διαδραματίζει σημαντικό ρόλο: οι επιπτώσεις στην οικονομία, δεδομένου ότι η επιβολή του φόρου μπορεί να συμβεί σε μια οικονομική φάση στην οποία επικρατούν παράγοντες ύφεσης.

4.5 Η ΕΟΚΕ πιστεύει, όμως, ότι οι εν λόγω κίνδυνοι δημιουργούν πολύ μεγαλύτερες ευκαιρίες και οφέλη. Εφόσον ο ΦΧΣ επιβληθεί σε βραχυπρόθεσμες επενδύσεις, θα οδηγήσει σε αύξηση της ζήτησης των μακροπρόθεσμων επενδύσεων, απαραίτητων για τη χρηματοδότηση επιχειρήσεων και κρατών. Όλα αυτά θα οδηγήσουν σε μεγάλη αύξηση της ρευστότητας για τις αγορές και, με τον τρόπο αυτό, θα συμβάλουν στη βελτίωση της κατάστασης των επιχειρήσεων, των οικογενειών και των δημόσιων χρεών. Ιδιαιτέρως σημαντική θα είναι η σταθερότητα στις αγορές των παραγώγων. Ο χαρακτηρισμός των προϊόντων αυτών είναι, ουσιαστικά, τέτοιος ώστε θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στον αριθμό των συναλλαγών, με συνεπακόλουθο περιορισμό στην εξάπλωση των προϊόντων που φέρουν ιδιαίτερη ευθύνη για την κρίση των χρηματοπιστωτικών αγορών και της παγκόσμιας οικονομίας τα τελευταία χρόνια.

4.6 Η δυνατότητα επιβολής συμπληρωματικού τέλους στα συνταξιοδοτικά ταμεία, ως αποτέλεσμα της επιβολής του ΦΧΣ, θα είναι περιορισμένη λόγω του τρόπου και του είδους των επενδύσεων· επιπλέον, η δυνατότητα αναπροσαρμογής του ενεργητικού των συνταξιοδοτικών ταμείων (λιγότερο ασταθείς επενδύσεις) μπορεί να αντισταθμίσει και να υπερκεράσει τυχόν μειώσεις των αποδόσεων λόγω της επιβολής του φόρου. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, προκειμένου να εκλείψουν ή να περιοριστούν οι επιπτώσεις στα συνταξιοδοτικά ταμεία, μπορεί να εκτιμηθεί το ενδεχόμενο μείωσης των συντελεστών ή καθιέρωσης κάποιων απαλλαγών για τον εν λόγω τομέα.

4.7 Το πεδίο εφαρμογής και οι συντελεστές του ΦΧΣ καθορίζονται με βάση τον περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων που προκύπτουν εξαιτίας της μετεγκατάστασης –εκτός των συνόρων της ΕΕ– των επενδύσεων και των χρηματοδοτικών κεφαλαίων. Η ανάγκη αυτή είχε ήδη τονιστεί και από την ΕΟΚΕ σε ένα πλαίσιο όχι παγκόσμιας καθιέρωσης του φόρου.

4.7.1 Όσον αφορά το πεδίο εφαρμογής του ΦΧΣ, η υιοθέτηση της αρχής της έδρας (ή της εδαφικότητας) σημαίνει ότι και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα τρίτων χωρών που έχουν έδρα στην ΕΕ υπόκεινται στον φόρο, γεγονός που συνεπάγεται ευρύ φάσμα εφαρμογής. Ο ίδιος ο ορισμός της εδαφικότητας των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, προκειμένου να προσδιοριστεί το κράτος μέλος που επιβάλλει τον φόρο, δημιουργεί μεγάλο περιθώριο ελαχιστοποίησης των περιπτώσεων φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής.

4.7.2 Για την περαιτέρω αντιμετώπιση των επιπτώσεων της μετεγκατάστασης των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την καθιέρωση της αρχής της έκδοσης (issuance principle) σύμφωνα με την οποία ο φόρος να εφαρμόζεται (όπως ο φόρος χαρτοσήμου «stamp duty») σε όλες τις συναλλαγές που αφορούν χρηματοπιστωτικά μέσα που εκδίδονται από νομικά πρόσωπα με έδρα στην ΕΕ (23).

4.7.3 Όσον αφορά την καθιέρωση συντελεστών, η ΕΟΚΕ, ενώ υπενθυμίζει ότι στη γνωμοδότηση που υιοθέτησε το 2011 (βλ. υποσημ. 2) είχε επισημάνει την εφαρμογή ενιαίου συντελεστή 0,05 %, συμφωνεί ότι η εφαρμογή δύο συντελεστών –όπως προτάθηκε από την Επιτροπή– τείνει να μειώσει τον κίνδυνο μετεγκατάστασης των αγορών και εξασφαλίζει επαρκείς πόρους για τους προϋπολογισμούς της Ένωσης και των κρατών μελών.

4.7.4 Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει επίσης ότι, ενώ κατά την εφαρμογή του ΦΧΣ δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στη διαχείρισή του, στη φορολογική βάση και στην καθιέρωση συντελεστών, έχουν προκύψει θετικά αποτελέσματα ως προς τα έσοδα χωρίς να τεθεί σε κίνδυνο η οικονομική ανάπτυξη, όπως συνέβη στις εξής χώρες: Νότια Κορέα, Χονγκ Κονγκ, Ινδία, Βραζιλία, Ταϊβάν, Νότια Αφρική (24).

4.8 Η εξαίρεση της πρωτογενούς αγοράς από την επιβολή φορολογίας ελαχιστοποιεί τις επιπτώσεις του ΦΧΣ στο κόστος χρηματοδότησης των πραγματικών δραστηριοτήτων, περιορίζοντάς τες στις έμμεσες επιπτώσεις που οφείλονται στην πιθανότητα μικρότερης ρευστότητας που επιφέρει ένας τέτοιος φόρος στους τίτλους που τίθενται προς διαπραγμάτευση από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

4.9 Ο φόρος που επιβάλλεται και σε παράγωγα σε συνάλλαγμα, όχι όμως σε συναλλαγές σποτ σε συνάλλαγμα θα δώσει τη δυνατότητα παρέμβασης σε μεγάλο μέρος των κερδοσκοπικών συναλλαγών που επηρεάζουν τις αγορές συναλλάγματος (25). Η πιθανή ένταξη των συναλλαγών σποτ σε συνάλλαγμα στο πεδίο εφαρμογής του ΦΧΣ δεν συνιστά ούτε αποτελεσματικό περιορισμό της ελεύθερης διακίνησης κεφαλαίων (λαμβανομένων υπόψη των προβλεπομένων συντελεστών) ούτε παραβίαση των σχετικών τμημάτων της Συνθήκης της Λισαβόνας (Leading Group on Innovating Financing for Development, Παρίσι, Ιούνιος 2010).

4.10 Όπως έχει επισημάνει ήδη η ΕΟΚΕ (γνωμοδότηση του 2011 βλ. υποσημ. 2), ο ΦΧΣ και ο ΦΧΔ δεν αποτελούν εναλλακτικά φορολογικά συστήματα. Ο ΦΧΣ επηρεάζει σημαντικά τις βραχυπρόθεσμες συναλλαγές, ενώ ο ΦΧΔ επηρεάζει το σύνολο των χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων (άρα και όσες εκτελούνται στην πρωτογενή αγορά). Η καθιέρωση του ΦΧΣ δεν εμποδίζει την εφαρμογή ενός ευρωπαϊκού συστήματος ΦΧΔ, ιδίως εάν πρωταρχικός στόχος είναι «μια δίκαιη και ουσιαστική συνεισφορά του χρηματοπιστωτικού τομέα στα δημόσια οικονομικά» (γνωμοδότηση του 2011 βλ. υποσημ. 2) καθώς και η εναρμόνιση του φόρου επί των χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων με στόχο την ενίσχυση της ενιαίας αγοράς. Επιπλέον, η εφαρμογή ενός ευρωπαϊκού συστήματος φορολόγησης των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών ενισχύει από μόνη της την ανάγκη για μεγαλύτερη ομοιομορφία των συστημάτων φορολόγησης των επιμέρους κρατών μελών στον τομέα των χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων γενικά.

4.10.1 Ο ΦΧΣ έχει προοδευτικές επιπτώσεις στην κατανομή, τόσο αναφορικά με τη μεγαλύτερη αξιοποίηση των υπηρεσιών που προσφέρει ο χρηματοπιστωτικός τομέας σε άτομα με υψηλό εισόδημα όσο και αναφορικά με την απουσία άμεσων δαπανών στα νοικοκυριά και στις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις λόγω της μη εφαρμογής τους στις σχετικές δραστηριότητες σύναψης και χορήγησης δανείων. Οι συναλλαγές αυτές θα επιβαρύνονται μόνο από τις έμμεσες δαπάνες που προκύπτουν από τη μικρότερη ρευστότητα των δραστηριοτήτων που εκτελούνται από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

4.11 Το σύστημα είσπραξης του φόρου είναι απλό και έχει πολύ χαμηλό κόστος για τις συναλλαγές που λαμβάνουν χώρα στις αγορές και, γενικά, για τις καταχωρημένες συναλλαγές. Το γεγονός αυτό συνηγορεί υπέρ της ανάγκης να επεκταθούν οι υποχρεώσεις καταχώρησης των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, συμπεριλαμβανομένων των εξωχρηματιστηριακών συναλλαγών, οι οποίες αφορούν μη τυποποιημένα προϊόντα τα οποία αποτελούν αντικείμενο διμερών διαπραγματεύσεων στις λεγόμενες εξωχρηματιστηριακές αγορές παραγώγων.

Βρυξέλλες, 29 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο «τάσσεται υπέρ της επιβολής φόρου στις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές, ο οποίος θα βελτίωνε τη λειτουργία της αγοράς μειώνοντας την κερδοσκοπία και συμβάλλοντας στη χρηματοδότηση των παγκόσμιων δημόσιων αγαθών και στη μείωση των δημόσιων ελλειμμάτων».

Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την καινοτόμο χρηματοδότηση σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο, 2010/2105 (INI) κείμενο που εγκρίθηκε στις 08.03.2011.

(2) Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα Φόρος επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών που υιοθετήθηκε στις 15.7.2010.

(ΕΕ C 44/14 της 11.2.2011, σελ. 81). Γνωμοδότηση με θέμα την ανακοίνωση Φορολόγηση του χρηματοπιστωτικού τομέα που υιοθετήθηκε στις 15.6.2011 [COM(2010) 549 final - ΕΕ C 248/11 της 25.8.2011, σελ. 64]

(3) Γνωμοδότηση σχετικά με την ανακοίνωση με θέμα «Η επανεξέταση του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (EE C 248 της 25.8.2011 σ. 75).

(4) Šemeta Algirdas, Ευρωπαίος Επίτροπος αρμόδιος σε θέματα Φορολογίας, Τελωνειακής Ένωσης, Λογιστικού Ελέγχου και Καταπολέμησης της Απάτης, 17/2/2012, ομιλία με τίτλο EU tax coordination and the financial sector («Ο φορολογικός συντονισμός στην ΕΕ και ο χρηματοοικονομικός τομέας»), Speech/12/109, Λονδίνο.

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ψήφισμα σχετικά με την καινοτόμο χρηματοδότηση σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο [P7_TA-PROV(2011)0080].

(5) Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σχέδιο έκθεσης για την πρόταση οδηγίας του Κοινοβουλίου σχετικά με ένα κοινό σύστημα φόρων επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και για την τροπολογία της οδηγίας 2008/7/ΕΚ. Εισηγήτρια ΑΝΝΥ ΠΟΔΗΜΑΤΑ (10.02.2012).

(6) Schulmeister, S., 2011, Implementation of a General Financial Transaction Tax. Österreichische Institut für irtschaftsforschung. κατόπιν παραγγελίας του Ομοσπονδιακού Επιμελητηρίου Εργασίας.Griffith Jones, S., Persaud, A., 2012 Financial Transaction Taxes, http://www.europarl.europa.eu/document/activities/cont/201202/20120208ATT37596/20120208ATT37596EN.pdf.

(7) Όπως επισημαίνεται από την εκτίμηση του αντίκτυπου που εκπονήθηκε από την Επιτροπή: SEC(2011) 1103 τελικό.

(8) Griffith-Jones, S., Persaud, A., 2012, ό.π.

(9) Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2011, Ευρωβαρόμετρο 76 – Public opinion in the European Union – First Results («Κοινή γνώμη στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Πρώτα αποτελέσματα»). Επιτόπια έρευνα: Νοέμβριος 2011. Έκδοση: Δεκέμβριος 2011.

(10) Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου με την οποία καθορίζεται το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για την περίοδο 2014-2020 [COM(2011) 398 τελικό] και η οποία αποτελεί νομοθετική εφαρμογή της ανακοίνωσης της Επιτροπής με τίτλο Ένας προϋπολογισμός για την «Ευρώπη 2020», της 29.06.2011 [COM(2011) 500 final].

(11) Σε περίπτωση που συντρέχουν περισσότερες προϋποθέσεις, ο προσδιορισμός της χώρας προέλευσης θα καθοριστεί με βάση την πρώτη προϋπόθεση που παρατίθεται στον κατάλογο.

(12) Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Βρυξέλλες, 28 Σεπτεμβρίου 2011, SEC(2011) 1103 τελικό, Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής - Συνοπτική παρουσίαση της εκτίμησης των επιπτώσεων που συνοδεύει το έγγραφο «Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για ένα κοινό σύστημα φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και για την τροποποίηση της οδηγίας 2008/7/ΕΚ».

(13) Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για ένα κοινό σύστημα φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και για την τροποποίηση της οδηγίας 2008/7/ΕΚ [COM(2011) 594 final].

(14) Οι νομισματικές συναλλαγές είναι τουλάχιστον 70 φορές περισσότερες σε σχέση με τις συναλλαγές στους τομείς των αγαθών και των υπηρεσιών σε παγκόσμιο επίπεδο. Το 2006, οι συναλλαγές στις αγορές παραγώγων στην Ευρώπη ήταν 84 φορές υψηλότερες σε σχέση με το ΑΕγχΠ, ενώ οι συναλλαγές στην αγορά spot (αγορές ή πωλήσεις συναλλάγματος ή συμβάσεις σε τιμές που καθορίζονται επί τόπου) ήταν μόνο 12 φορές υψηλότερες από το ονομαστικό ΑΕγχΠ της ΕΕ.

Schulmeister, S., Schratzenstaller, M., Picek, O, 2008, A General Financial Transaction Tax – Motives, Revenues, Feasibility and Effects, μελέτη που διεξήγαγε το Österreichische Institut für Wirtschaftsforschung – WIFO (Αυστριακό Ίδρυμα Οικονομικών Ερευνών) κατόπιν παραγγελίας του Κοινωνικοοικονομικού Φόρουμ Αυστρίας, σε συγχρηματοδότηση του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Οικονομικών και Εργασίας, Μάρτιος 2008.

(15) Haug, J., Lamassoure, A., Verhofstadt, G., Gros, D., De Grauwe, P., Ricard-Nihoul, G., Rubio, E., 2011, Europe for Growth – For a Radical Change in Financing the EU.

Έκθεση της ομάδας του Larosière (ΕΕ C 318 της 23.12.2009).

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 15 Ιουνίου 2010, έκθεση σχετικά με τη χρηματοπιστωτική, οικονομική και κοινωνική κρίση: συστάσεις για τα ενδεικνυόμενα μέτρα και πρωτοβουλίες (2010/2242 (INI)), εισηγήτρια: PERVENCHE BERES.

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 8 Μαρτίου 2010, ψήφισμα σχετικά με την επιβολή φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών,. [2009/2750 (RSP)].

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 8 Μαρτίου 2011, ψήφισμα σχετικά με την καινοτόμο χρηματοδότηση σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο, [2010/2105(INI)], εισηγήτρια: ΑΝΝΥ ΠΟΔΗΜΑΤΑ.

(16) Γνωμοδότηση σχετικά με την ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Ενίσχυση του συντονισμού των οικονομικών πολιτικών για τη σταθερότητα, την ανάπτυξη και την απασχόληση – Εργαλεία για ισχυρότερη οικονομική διακυβέρνηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης», (ΕΕ C 107 της 06.04.2011).

(17) Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Βρυξέλλες, 28 Σεπτεμβρίου 2011, SEC(2011) 1103 final, έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής - Συνοπτική παρουσίαση της εκτίμησης των επιπτώσεων που συνοδεύει το έγγραφο «Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για ένα κοινό σύστημα φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και για την τροποποίηση της οδηγίας 2008/7/ΕΚ».

(18) Βρυξέλλες, 20.10.2011 COM(2011) 656 final, «Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων και την κατάργηση της οδηγίας 2004/39/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου».

Βρυξέλλες, 20.10.2011, COM(2011) 652 final, «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων και για την τροποποίηση του κανονισμού (EMIR) για τα εξωχρηματιστηριακά παράγωγα, τους κεντρικούς αντισυμβαλλόμενους και τα αρχεία καταγραφής συναλλαγών».

(19) Schulmeister, S., (2011), ό.π.

The New York Times, 23.07.2011, «Stock Traders Find Speed Pays in Milliseconds». Duhigg, C.

(20) Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 08.12.2010, δημόσια διαβούλευση με θέμα – Review of the Markets in Financial Instrument Directive (MiFID) [«Αναθεώρηση της οδηγίας για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων – (MiFID)»], Γενική Διεύθυνση Εσωτερικής Αγοράς και Υπηρεσιών.

Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 20.10.2010, SEC(2011) 1226 τελικό, έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. Impact Assessment Accompanying the document Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on Markets in financial instruments [Recast] and the Proposal for a Regulation of the European Parliament and of the Council on Markets in financial instruments.

WIFO (Αυστριακό Ίδρυμα Οικονομικών Ερευνών), 2011, ό.π..

(21) Persaud, A., 14.10.2011, «La Tobin Tax? Si può fare», http://www.lavoce.info/articoli/-finanza/pagina1002600.html.

(22) Griffith-Jones, S., Persaud, A., 2012, ό.π.

(23) Σε περίπτωση που δεν καταβληθεί από τους συμβαλλόμενους το χαρτόσημο, η συμφωνία αγοράς ή πώλησης θα καταστεί μη εφαρμόσιμη.

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σχέδιο έκθεσης για την πρόταση οδηγίας του Κοινοβουλίου σχετικά με ένα κοινό σύστημα φόρων επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και για την τροπολογία της οδηγίας 2008/7/ΕΚ. Εισηγήτρια ΑΝΝΥ ΠΟΔΗΜΑΤΑ (10.02.2012).

(24) Griffith-Jones, S., Persaud, A., 2012, ό.π.

(25) Οι συναλλαγές σε συνάλλαγμα είναι ακριβώς το είδος των συναλλαγών για τις οποίες προβλέφθηκε αυτός ο φόρος, του J. Tobin, J., 1978, A Proposal for International Monetary Reform. Prof. Tobin’s Presidential Address at 1978 Conference of Eastern Economic Association. Wash. D.C., Cowles Foundation Paper – Reprinted for Eastern Economic Journal, 4(3-4) Ιούλιος-Οκτώβριος 1978.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

της Γνωμοδοτησησ της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Οι ακόλουθες τροπολογίες συγκέντρωσαν άνω του ενός τετάρτου των ψήφων, αλλά απορρίφθηκαν κατά τη διάρκεια των συζητήσεων.

Σημείο 1.1

Να προστεθεί το εξής νέο σημείο 1.2 μετά το σημείο 1.1

«1.2

Ωστόσο η ΕΟΚΕ εκφράζει σοβαρή ανησυχία, για τον αρνητικό αντίκτυπο που ενδέχεται να έχει ο φόρος στην οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση, όπως επισημαίνεται και στην έκθεση αντίκτυπου της Επιτροπής, ανησυχεί δε εξίσου για τις αρνητικές συνέπειες που ενδέχεται να υπάρξουν και πέρα του χρηματοπιστωτικού τομέα, ιδίως όσον αφορά την πρόσβαση των ΜΜΕ και των γεωργών σε κεφάλαια αλλά και την αύξηση του κόστους για τους δανειολήπτες και τους αποταμιευτές για συνταξιοδοτικούς λόγους. Είναι πιθανόν επίσης ο προτεινόμενος φόρος να μειώσει την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών με χαμηλό εισόδημα.»

Αιτιολογία

Θα εκτεθεί προφορικώς.

Η τροπολογία τέθηκε σε ψηφοφορία και απορρίφθηκε με 143 ψήφους κατά, 93 υπέρ και 11 αποχές.

Σημείο 1.10

Να τροποποιηθεί ως εξής:

«1.10

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει την ανάγκη προσεκτικού ελέγχου των αρνητικών μακροοικονομικών και μικροοικονομικών συνεπειών που προκύπτουν από την νομοθετική εφαρμογή του ΦΧΣ, εξουδετερώνοντας ή τουλάχιστον περιορίζοντας τους κινδύνους και το σχετικό κόστος. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι το διαφορετικό μερίδιο που κατέχει ο χρηματοπιστωτικός τομέας σε σχέση με το σύνολο της οικονομίας κάθε κράτους μέλους ενδέχεται να οδηγήσει σε μη ισομερή κατανομή της επιβάρυνσης που συνεπάγεται ο συγκεκριμένος φόρος. Για τον λόγο αυτόν, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, προκειμένου να αντισταθμιστούν οι σημαντικότερες αρνητικές επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει η εφαρμογή του ΦΧΣ στην πραγματική οικονομία, θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο καθιέρωσης κατάλληλων αντισταθμιστικών μηχανισμών.»

Αιτιολογία

Είναι γεγονός ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας έχει διαφορετική οικονομική βαρύτητα έναντι του συνόλου της οικονομίας σε κάθε κράτος μέλος. Κατά συνέπεια, είναι απολύτως σωστό να αναγνωριστεί το γεγονός αυτό από την ΕΟΚΕ.

Η τροπολογία τέθηκε σε ψηφοφορία και απορρίφθηκε με 137 ψήφους κατά, 86 υπέρ και 15 αποχές.

Σημείο 3.3.2

Να τροποποιηθεί ως εξής:

«3.3.2

Η ΕΟΚΕ, επαναλαμβάνοντας ότι η σημερινή κρίση οφείλεται σε μια χρηματοπιστωτική κρίση που προκλήθηκε το 2007 και από το 2008 άρχισε να εξαπλώνεται στην πραγματική οικονομία (1) , πιστεύει ότι ο τομέας που ευθύνεται περισσότερο (από κοινού με την τάξη των πολιτικών) για την εν λόγω κρίση –δηλαδή ο χρηματοπιστωτικός– οφείλει να συμβάλει εξίσου στην ανάκαμψή του. Μέχρι σήμερα, “η δέσμευση για στήριξη του χρηματοπιστωτικού τομέα (όσον αφορά χρηματοδοτήσεις και εγγυήσεις) εκ μέρους των κρατών μελών της ΕΕ ανέρχεται σε 4.600 εκατομμύρια ευρώ, δηλαδή στο 39 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ των 27 για το 2009”. Μια συνεισφορά που έχει επιδεινώσει σε επικίνδυνο βαθμό τα δημόσια οικονομικά ορισμένων κρατών μελών της ΕΕ, προκαλώντας σοβαρή κρίση στη ζώνη του ευρώ (2) .»

Αιτιολογία

Όταν μιλάμε για τους υπευθύνους της κρίσης, δεν μπορούμε να παραλείψουμε τους πολιτικούς –γιατί είναι σαφές ότι η επί σειράν ετών ανεύθυνη συμπεριφορά τους συνέβαλε σε σημαντικό βαθμό στην κρίση σε πολλές χώρες.

Η τροπολογία τέθηκε σε ψηφοφορία και απορρίφθηκε με 154 ψήφους κατά, 72 υπέρ και 15 αποχές.

Σημείο 4.6

Να τροποποιηθεί ως εξής:

«4.6

Η δυνατότητα επιβολής συμπληρωματικού τέλους στα συνταξιοδοτικά ταμεία, ως αποτέλεσμα της επιβολής του ΦΧΣ, θα είναι ίσως να θεωρηθεί περιορισμένη λόγω του τρόπου και του είδους των επενδύσεων· επιπλέον, ενώ η δυνατότητα ενδεχόμενη αναπροσαρμογής του ενεργητικού των συνταξιοδοτικών ταμείων (λιγότερο ασταθείς επενδύσεις) μπορεί να θα αντισταθμίσει και να θα υπερκεράσει τυχόν μειώσεις των αποδόσεων λόγω της επιβολής του φόρου. Ωστόσο, είναι πολύ πιθανό, εξαιτίας αυτού του φόρου, να μειωθεί το ύψος των μελλοντικών συντάξεων, πράγμα ιδιαίτερα σημαντικό για τους εργαζομένους εκείνων των κρατών μελών όπου οι πόροι που έχουν συσσωρευθεί στα κεφαλαιοποιητικά συνταξιοδοτικά συστήματα αποτελούν μεγάλο μέρος των συντάξεων. Γι' αυτό, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, προκειμένου να εκλείψουν ή να περιοριστούν οι επιπτώσεις στα συνταξιοδοτικά ταμεία, πρέπει να εξαιρεθούν εντελώς από αυτόν τον φόρο οι συναλλαγές που συνίστανται σε μεταβίβαση (καταβολή) εισφορών σε συνταξιοδοτικό ταμείο ή στην τελική πληρωμή αυτών των εισφορών και ότι μπορεί να εκτιμηθεί το ενδεχόμενο σημαντικής μείωσης των συντελεστών ή καθιέρωσης κάποιων απαλλαγών για τον εν λόγω τομέα όσον αφορά τις υπόλοιπες συναλλαγές.»

Αιτιολογία

Όπως προκύπτει από τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στην ομάδα μελέτης, ο φόρος μπορεί να μειώσει το ύψος των μελλοντικού κεφαλαίου των συνταξιοδοτικών ταμείων έως και κατά 5 %. Είναι ανήθικο να υποχρεωθούν με αυτόν τον τρόπο εκατομμύρια μελλοντικοί Ευρωπαίοι συνταξιούχοι να μειώσουν τις μελλοντικές, συχνότατα χαμηλές, συντάξεις τους.

Η τροπολογία τέθηκε σε ψηφοφορία και απορρίφθηκε με 142 ψήφους κατά, 82 υπέρ και 19 αποχές.

Σημείο 4.7.3

Να τροποποιηθεί ως εξής:

«4.7.3

Όσον αφορά την καθιέρωση συντελεστών, η ΕΟΚΕ, ενώ υπενθυμίζει ότι στη γνωμοδότηση που υιοθέτησε το 2011 (βλ. υποσημ. 2) είχε επισημάνει την εφαρμογή ενιαίου συντελεστή 0,05 %, συμφωνεί ότι η εφαρμογή δύο συντελεστών –όπως προτάθηκε από την Επιτροπή– τείνει να μειώσει τον κίνδυνο μετεγκατάστασης των αγορών και εξασφαλίζει επαρκείς πόρους για τους προϋπολογισμούς της Ένωσης και των κρατών μελών. Η ΕΟΚΕ φρονεί, ωστόσο, ότι αν ο ΦΧΣ κάλυπτε μόνο τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και δεν είχε παγκόσμιο χαρακτήρα, ο μέγιστος συντελεστής δεν θα έπρεπε να υπερβεί το 0,05 % και η ενδεχόμενη αύξησή του σε 0,1 % (σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής) θα έπρεπε να γίνει μόνο μετά από μερικά χρόνια και έπειτα από διεξοδική ανάλυση του οικονομικού και κοινωνικού αντικτύπου της επιβεβλημένης λύσης.»

Αιτιολογία

Δεν υπάρχει λόγος να αλλάξει η ΕΟΚΕ την παλαιότερη θέση της όσον αφορά τον μέγιστο συντελεστή ύψους 0,05 %, ιδίως ενόψει των πολυάριθμων επιπτώσεων της προτεινόμενης λύσης, που είναι δύσκολο να προβλεφθούν.

Η τροπολογία τέθηκε σε ψηφοφορία και απορρίφθηκε με 144 ψήφους κατά, 85 υπέρ και 12 αποχές.

(1) Γνωμοδότηση σχετικά με την ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο “Ενίσχυση του συντονισμού των οικονομικών πολιτικών για τη σταθερότητα, την ανάπτυξη και την απασχόληση – Εργαλεία για ισχυρότερη οικονομική διακυβέρνηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης” (ΕΕ C 107 της 06.04.2011).

(2) Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Βρυξέλλες, 28 Σεπτεμβρίου 2011, SEC(2011) 1103 τελικό, έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής - Συνοπτική παρουσίαση της εκτίμησης των επιπτώσεων που συνοδεύει το έγγραφο “Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για ένα κοινό σύστημα φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και για την τροποποίηση της οδηγίας 2008/7/ΕΚ”.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/64

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τις πράξεις προσώπων που κατέχουν εμπιστευτικές πληροφορίες και τις πράξεις χειραγώγησης της αγοράς (κατάχρηση αγοράς)»

COM(2011) 651 final — 2011/0295 (COD)

και «Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τις ποινικές κυρώσεις για τις πράξεις προσώπων που κατέχουν εμπιστευτικές πληροφορίες και τις πράξεις χειραγώγησης της αγοράς»

COM(2011) 654 final — 2011/0297 (COD)

(2012/C 181/12)

Εισηγητής: ο κ METZLER

Στις 25 Νοεμβρίου 2011 και στις 15 Νοεμβρίου 2011, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αντιστοίχως, αποφάσισαν, σύμφωνα με τα άρθρα 114 και 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να ζητήσουν τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για το ακόλουθο θέμα:

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τις πράξεις προσώπων που κατέχουν εμπιστευτικές πληροφορίες και τις πράξεις χειραγώγησης της αγοράς (κατάχρηση αγοράς)

COM(2011) 651 τελικό — 2011/0295 (COD)

Στις 2 Δεκεμβρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την

Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τις ποινικές κυρώσεις για τις πράξεις προσώπων που κατέχουν εμπιστευτικές πληροφορίες και τις πράξεις χειραγώγησης της αγοράς

COM(2011) 654 τελικό — 2011/0297 (COD).

Το ειδικευμένο τμήμα «Οικονομική και νομισματική ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, κατάρτισε τη γνωμοδότησή του στις 7 Μαρτίου 2012.

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειας της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012, (συνεδρίαση της 28ης Μαρτίου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε ομόφωνα την ακόλουθη γνωμοδότηση με 138 ψήφους υπέρ, 2 κατά και 8 αποχές.

1. Περιεχόμενο και πορίσματα

1.1 Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι η Επιτροπή, με την πρότασή της, καθιστά επίκαιρο το πλαίσιο που δημιουργήθηκε με την ισχύουσα οδηγία για την κατάχρηση αγοράς και διασφαλίζει την εμπιστοσύνη στην ακεραιότητα των κεφαλαιαγορών.

1.2 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί καταρχήν με την πρόταση που υποβάλει η Επιτροπή. Όσον αφορά όμως τη συγκεκριμένη διατύπωση της πρότασης της Επιτροπής με τη μορφή κανονισμού και οδηγίας, εκφράζει ορισμένες, εν μέρει θεμελιώδους σημασίας, επιφυλάξεις.

1.3 Σημαντική νομική αβεβαιότητα μπορεί να προκληθεί αφενός από την ασαφή περιγραφή πολλών αξιόποινων πράξεων στην πρόταση κανονισμού για την κατάχρηση αγοράς, αλλά και την ανάθεση της περαιτέρω επεξεργασίας στην Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών ή στην Επιτροπή (ΕΑΚΑΑ)σε δεύτερο επίπεδο. Αυτό επιδέχεται κριτική, λαμβανομένης υπόψη της αρχής του κράτους δικαίου για την βεβαιότητα των ποινικών κανόνων. Η αρχή της βεβαιότητας των ποινικών κανόνων δεν προβλέπεται μόνον στα συντάγματα των κρατών μελών αλλά και στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΣΑΔ). Δεν μπορεί να συμφέρει την Επιτροπή, τα κράτη μέλη ή τους χρήστες του νόμου να προκαλεί μία ενωσιακή νομική πράξη παρόμοιους θεμελιώδεις ενδοιασμούς από άποψη συνταγματικού ή ποινικού δικαίου. Η ΕΟΚΕ απευθύνει για τον λόγο αυτόν έκκληση προς την Επιτροπή να προβεί σε μία πιο εκτενή αποσαφήνιση των αξιόποινων πράξεων ήδη σε πρώτο επίπεδο.

1.4 Κριτική ασκείται και σχετικά με το άρθρο 11 της πρότασης κανονισμού, σύμφωνα με το οποίο οποιοδήποτε πρόσωπο οργανώνει ή εκτελεί κατ’ επάγγελμα συναλλαγές σε χρηματοπιστωτικά μέσα οφείλει να διατηρεί μηχανισμούς για την αποκάλυψη καταχρήσεων. Η αύξηση του διοικητικού φόρτου δεν συνεπάγεται αυτομάτως βελτίωση της ρύθμισης. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιας αποτελεσματικής και ισορροπημένης ρύθμισης. Η ρύθμιση όχι μόνον δημιουργεί τον φόβο ότι θα μεταδοθεί πληθώρα μη αποδεδειγμένων καταγγελιών, κάτι που δεν μπορεί να είναι ο στόχος των αρχών εποπτείας, αλλά και φέρνει σε δυσανάλογα μειονεκτική θέση κυρίως τα μικρά πιστωτικά ιδρύματα, και συνεπώς μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τους τοπικούς οικονομικούς κύκλους και ιδιαίτερα τα συμφέροντα των πολιτών αλλά και μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων σε αγροτικές περιοχές. Η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή να λάβει υπόψη τους προβληματισμούς αυτούς και να επιλέξει μία διαφοροποιημένη ρύθμιση, όπως ήδη πράττει, για παράδειγμα, όσον αφορά τους μικρούς και μεσαίους εκδότες σε διάφορες επίκαιρες νομοθετικές προτάσεις της.

2. Κύρια σημεία του εγγράφου της Επιτροπής

2.1 Με την έκδοση της οδηγίας 2003/6/ΕΚ για τις πράξεις προσώπων που κατέχουν εμπιστευτικές πληροφορίες και τις πράξεις χειραγώγησης της αγοράς επιδιώχθηκε για πρώτη φορά σε επίπεδο ΕΕ η νομική εναρμόνιση των ρυθμίσεων σχετικά με την κατάχρηση αγοράς. Στις 20 Οκτωβρίου 2011 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε μια πρόταση για την επεξεργασία αυτής της οδηγίας με τη μορφή οδηγίας (MAD) και κανονισμού (MAR) σχετικά με την κατάχρηση αγοράς.

2.2 Στόχος της Επιτροπής είναι να καταστήσει επίκαιρο το πλαίσιο που δημιουργήθηκε με την οδηγία για την κατάχρηση αγοράς και να μεριμνήσει για την σταδιακή εναρμόνιση των ευρωπαϊκών κανόνων για τις πράξεις προσώπων που κατέχουν εμπιστευτικές πληροφορίες και τις πράξεις χειραγώγησης της αγοράς Με αυτόν τον τρόπο η Επιτροπή αντιδρά στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγοράς.

2.3 Ενώ η οδηγία για την κατάχρηση αγοράς αφορά μόνο τα χρηματοπιστωτικά μέσα που διατίθενται στις ρυθμιζόμενες αγορές, με την πρόταση επεκτείνεται το πεδίο εφαρμογής και σε χρηματοπιστωτικά μέσα που διατίθενται σε νέους ή ακόμη και σε εξωχρηματιστηριακούς τόπους διαπραγμάτευσης. Στόχος της πρότασης είναι επίσης η διεύρυνση των εξουσιών διερεύνησης και κύρωσης των ρυθμιστικών αρχών και ο περιορισμός του διοικητικού φόρτου για μικρούς και μεσαίους εκδότες.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1 Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι η Επιτροπή, με την πρότασή της, καθιστά επίκαιρο το πλαίσιο που δημιουργήθηκε με την ισχύουσα οδηγία για την κατάχρηση αγοράς και ότι διασφαλίζει την εμπιστοσύνη στην ακεραιότητα των κεφαλαιαγορών. Οι πράξεις προσώπων που κατέχουν εμπιστευτικές πληροφορίες και η κατάχρηση της αγοράς επηρεάζουν αρνητικά την εμπιστοσύνη στην ακεραιότητα των αγορών, που συνιστά απολύτως απαραίτητη προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς κεφαλαίων.

3.2 Η επέκταση του πεδίου εφαρμογής των ισχυουσών ρυθμίσεων σχετικά με την κατάχρηση αγοράς και σε χρηματοπιστωτικά μέσα που ανταλλάσσονται σε μη ρυθμιζόμενες αγορές, καθώς και στη χρήση προηγμένων τεχνολογιών για την εφαρμογή εμπορικών στρατηγικών όπως οι συναλλαγές υψηλής συχνότητας, αποτελεί σκόπιμο μέτρο. Το μέτρο αυτό μπορεί, ωστόσο, να συμβάλει στη διασφάλιση της ακεραιότητας των αγορών μόνον με την προϋπόθεση ότι θα έχουν αποσαφηνιστεί οι πρακτικές επιπτώσεις της επέκτασης του πεδίου εφαρμογής για τα νέα εξωχρηματιστηριακά χρηματοπιστωτικά μέσα, καθώς και για τις συναλλαγές υψηλής συχνότητας.

3.3 Επιδοκιμάζεται επίσης και η περαιτέρω εναρμόνιση των ρυθμίσεων για τις πράξεις προσώπων που κατέχουν εμπιστευτικές πληροφορίες και η κατάχρηση της αγοράς. Η διαμόρφωση της πρότασης της Επιτροπής στο πλαίσιο ενός κανονισμού και μίας οδηγίας για την κατάχρηση αγοράς ενδέχεται, ωστόσο, να προκαλέσει ορισμένα προβλήματα νομικής φύσης, ιδιαίτερα όσον αφορά τις γενικές αρχές ποινικού και συνταγματικού δικαίου που θίγει η πρόταση, και επομένως δίνει λαβή για άσκηση κριτικής.

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1 Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την επέκταση του πεδίου εφαρμογής σε εξωχρηματιστηρικά χρηματοπιστωτικά μέσα. Παραμένει, ωστόσο, ασαφής ο τρόπος με τον οποίο τα μέσα αυτά θα εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της πρότασης. Συχνά, δεν υπάρχει αγορά για τα εξωχρηματιστηριακά χρηματοπιστωτικά μέσα, διότι ανταλλάσσονται με διμερή διαπραγμάτευση. Σε αυτήν την περίπτωση θα μπορούσε να φανεί χρήσιμη για τους χρήστες του δικαίου η περαιτέρω αποσαφήνιση από την Επιτροπή ή την ΕΑΚΑΑ, με την επεξεργασία παραδειγμάτων.

4.2 Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει καταρχήν και τη συμπερίληψη προηγμένων τεχνολογιών για την υλοποίηση στρατηγικών συναλλαγών στο πεδίο εφαρμογής των ρυθμίσεων για την κατάχρηση αγοράς. Επισημαίνεται όμως ότι οι συναλλαγές που βασίζονται σε αλγορίθμους δεν είναι εξ ορισμού αρνητικές, καθώς χρησιμοποιούνται από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για την διεκπεραίωση καθημερινών εντολών από ιδιώτες πελάτες. Για τον λόγο αυτόν, και σε αυτήν την περίπτωση χρειάζεται να διευκρινιστεί για τους χρήστες του νόμου τι είναι νόμιμο και τι όχι. Για τον σκοπό αυτό θα ήταν χρήσιμη η επεξεργασία παραδειγμάτων από την Επιτροπή ή την Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών.

4.3 Η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να τηρεί την αρχή της επικουρικότητας όταν νομοθετεί στον τομέα του ποινικού δικαίου. Το ισχύον δίκαιο προβλέπει μία ρύθμιση μέσω οδηγίας, γεγονός που δεν φαίνεται κατακριτέο. Από αυτήν την άποψη δεν είναι όμως κατανοητό για ποιό λόγο δεν συνεχίζει η Επιτροπή αυτήν την προσέγγιση. Η πρόταση προβλέπει, όσον αφορά τις κυρώσεις, μία ρύθμιση στο πλαίσιο της οδηγίας (MAD). Αντιθέτως, οι αξιόποινες πράξεις ρυθμίζονται στον κανονισμό (MAR) και πρέπει να εφαρμοστούν άμεσα στα κράτη μέλη.

4.4 Είναι αμφισβητήσιμη η ρύθμιση των πράξεων στο πλαίσιο κανονισμού, διότι οι προτεινόμενες ρυθμίσεις ενδέχεται να προκαλέσουν πολυάριθμες δυσχέρειες όσον αφορά την εφαρμογή της νομοθεσίας, δυσχέρειες τις οποίες τα κράτη μέλη δεν θα μπορούσαν να παρακάμψουν, αντίθετα από ό,τι συμβαίνει στην περίπτωση οδηγίας. Ωστόσο, σύμφωνα με τους στόχους που έχουν τεθεί στην πρόταση της Επιτροπής, οι δυσχέρειες κατά την εφαρμογή της νομοθεσίας θα πρέπει να αποφεύγονται.

4.5 Οι δυσχέρειες κατά την εφαρμογή της νομοθεσίας ενδέχεται να προκληθούν λόγω ασάφειας της διατύπωσης ή λόγω χρήσης αόριστων νομικών όρων. Η νομική αβεβαιότητα που θα προκαλέσουν οι κυρώσεις θίγει τις γενικές αρχές του συνταγματικού και του ποινικού δικαίου Μία από τις αρχές αυτές είναι η αρχή της ακρίβειας της ποινικής νομοθεσίας (nulla poena sine lege certa – βλ. π.χ. το άρθρο 103§ 2 του Βασικού Νόμου της Γερμανίας, ή το άρθρο 25§ 2 του συντάγματος της Ιταλίας). Σύμφωνα με την αρχή αυτή κάθε κανόνας πρέπει να προσδιορίζει σαφώς ποιές πράξεις υπόκεινται σε κυρώσεις. Η γενική αυτή αρχή κράτους δικαίου θεμελιώνεται και στο άρθρο 7 της ΕΣΑΔ. Η ΕΟΚΕ αμφιβάλει αν η αρχή αυτή λήφθηκε επαρκώς υπόψη στην πλειονότητα των ρυθμίσεων που περιλαμβάνει η πρόταση κανονισμού. Ήδη το ισχύον κανονιστικό σύστημα σχετικά με τις πράξεις προσώπων που κατέχουν εμπιστευτικές πληροφορίες θεωρείται, τουλάχιστον στην νομική βιβλιογραφία στην Γερμανία, ως πηγή υπερβολικής νομικής αβεβαιότητας, και ως εκ τούτου επικρίνεται.

4.6 Νομική αβεβαιότητα δημιουργούν όμως και οι διατάξεις που εξουσιοδοτούν την Επιτροπή ή την ΕΑΚΑΑ να προβαίνουν σε διασαφήνιση των προϋποθέσεων επιβολής κυρώσεων σε δεύτερο επίπεδο, όπως ορίζει το άρθρο 8 παράγραφος 5 της πρότασης κανονισμού. Αν και δεν απορρέει καμία νομική συνέπεια από το άρθρο 8, διότι στο άρθρο αυτό απλώς ορίζεται η έννοια της χειραγώγησης της αγοράς, θα αποτελούσε λεκτικό τέχνασμα η αναφορά του γεγονότος ότι δεν απορρέουν άμεσες κυρώσεις από το άρθρο 8, δεδομένου ότι η διάταξη αυτή, ως καίριο στοιχείο ορισμού του αδικήματος της κατάχρησης αγοράς, συνιστά σε τελική ανάλυση αναπόφευκτα βασικό στοιχείο του κανόνα περί κυρώσεων. Επιπλέον, το παράρτημα Ι του MAR ήδη περιέχει έναν κατάλογο με ενδείξεις όσον αφορά τις πράξεις που άναφέρει το άρθρο 8 και, συνεπώς, είναι αμφισβητήσιμο αν χρειάζεται περαιτέρω συγκεκριμενοποίηση του καταλόγου αυτού σε επίπεδο 2. Η ΕΟΚΕ έχει κατανόηση για τους λόγους που οδήγησαν την Επιτροπή σε αυτή την προσέγγιση. Προκειμένου να επιτύχει την συνεχή προσαρμογή σε τρέχουσες εξελίξεις της αγοράς, αναθέτει τη συγκεκριμενοποίηση μεμονωμένων στοιχείων ή πτυχών στην Επιτροπή ή στην ΕΑΚΑΑ. Νέες εξελίξεις της αγοράς μπορεί να συντελέσουν και στην αλλαγή των απαιτήσεων σχετικά με την εποπτεία. Η προσέγγιση αυτή όσον αφορά το ενδιαφερόμενο ρυθμιστικό αντικείμενο του ποινικού δικαίου, είναι ωστόσο αμφισβητήσιμη, υπό το πρίσμα του κράτους δικαίου. Επίσης, η αλληλεπίδραση μεταξύ του άρθρου 8, του παραρτήματος και ενδεχομένως περαιτέρω διευκρινιστικών μέτρων είναι τέτοια που δεν επιτρέπει σχεδόν κανένα συμπέρασμα σχετικά με το ερώτημα ποιες πράξεις είναι τελικά αξιόποινες.

4.7 Ενδέχεται επίσης να επιβαρυνθεί υπερβολικά η ΕΑΚΑΑ με τις διευκρινίσεις που της ανατίθενται σε επίπεδο 2, και αυτό όχι μόνον λόγω της πρότασης για την ρύθμιση της κατάχρησης αγοράς αλλά ταυτόχρονα και λόγω της πρότασης για αναδιατύπωση της οδηγίας 2004/39/ΕΚ (MiFID). Υπάρχει κίνδυνος να προκληθούν καθυστερήσεις και να παραταθεί η αβεβαιότητα.

4.8 Ασαφές είναι επίσης ποιους αφορά η ρύθμιση που περιέχεται στο άρθρο 11 παράγραφος 2 του MAR σύμφωνα με την οποία οποιοδήποτε πρόσωπο οργανώνει ή εκτελεί κατ’ επάγγελμα συναλλαγές σε χρηματοπιστωτικά μέσα οφείλει να διατηρεί μηχανισμούς για την αποκάλυψη καταχρήσεων.

4.9 Τα πρόσωπα που εκτελούν κατ' επάγγελμα συναλλαγές σε χρηματοπιστωτικά μέσα ήδη υποχρεούνται να καταγγέλλουν ύποπτες περιπτώσεις (βλ. άρθρο 6, παράγρ. 9 της οδηγίας για την κατάχρηση αγοράς). Οι καταγγελίες ύποπτων περιπτώσεων προσφέρουν, τουλάχιστον σύμφωνα με την BaFin, την εποπτική αρχή της Γερμανίας (βλ. έκθεση στην εφημερίδα της BaFin, Ιούλιος 2011, σ.6 κ.επ.), αξιοποιήσιμες ενδείξεις. Ο αριθμός τους αυξάνεται σταθερά.

4.10 Η καθιέρωση συστημικών μηχανισμών αποκάλυψης μπορεί όμως να συντελέσει στον πολλαπλασιασμό αναφορών υποτιθέμενα ύποπτων περιπτώσεων. Η συσσώρευση μη αποδεδειγμένων καταγγελιών δεν μπορεί να είναι κάτι που επιδιώκουν οι αρχές εποπτείας. Από πρακτική άποψη, το πρόβλημα όσον αφορά τις παραβιάσεις της απαγόρευσης της κατάχρησης αγοράς φαίνεται να έγκειται λιγότερο στο γεγονός ότι η εποπτική αρχή δεν ενημερώνεται για τα αδικήματα αλλά περισσότερο στο γεγονός ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων οι εισαγγελείς δεν συνεχίζουν τη διαδικασία ή την ακυρώνουν έναντι καταβολής χρηματικού ποσού. Ενδεχομένως οι εισαγγελίες των κρατών μελών να μην διαθέτουν ειδικευμένα τμήματα.

4.11 Αμφισβητήσιμο είναι επίσης αν κάθε πρόσωπο που εκτελεί κατ' επάγγελμα συναλλαγές σε χρηματοπιστωτικά μέσα μπορεί να καταστεί υπεύθυνο για τη δημιουργία συστημάτων παρεμπόδισης και αποκάλυψης καταχρήσεων στην αγορά.

4.12 Μόνο οι εποπτικές αρχές των χρηματιστηρίων μπορούν να έχουν μία ολοκληρωμένη εικόνα για το εθνικό εμπόριο. Επειδή η κατάχρηση αγοράς μπορεί να έχει και διασυνοριακό χαρακτήρα, η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να εξουσιοδοτηθούν οι αρχές αυτές να αναπτύξουν την διεθνή τους συνεργασία.

4.13 Αμφιβολίες εκφράζονται επίσης και σχετικά με το γεγονός αν μικρά και μεσαία πιστωτικά ιδρύματα μπορούν να υποχρεωθούν να δημιουργήσουν συστημικούς μηχανισμούς αποφυγής και αποκάλυψης καταχρήσεων αγοράς. Η δημιουργία ειδικών μηχανισμών συνιστά μάλλον υπερβολική επιβάρυνση για τα ιδρύματα αυτά. Τα μικρά και μεσαία πιστωτικά ιδρύματα είναι συνήθως εγκατεστημένα σε αγροτικές περιοχές και έχουν ιδιαίτερη σημασία για την εξυπηρέτηση του τοπικού πληθυσμού, καθώς και των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Συμβάλλουν κατ' αυτόν τον τρόπο στη σταθεροποίηση των τοπικών οικονομικών κύκλων και στην προώθηση της τοπικής απασχόλησης. Αξίζει να αναφερθούν ως παραδείγματα πιστωτικοί συνεταιρισμοί όπως οι Cajas Rurales στην Ισπανία ή οι Volks- und Raiffeisenbanken στη Γερμανία. Τα πιστωτικά ιδρύματα δεν μπορούν να αναλάβουν καθήκοντα εποπτείας. Η αποκάλυψη και κυρίως η αξιολόγηση περιπτώσεων κατάχρησης αγοράς είναι καθήκον των εποπτικών αρχών.

4.14 Εξάλλου, η -πρόσθετη- επιβάρυνση μικρών και μεσαίων πιστωτικών ιδρυμάτων έρχεται σε αντίθεση με τον στόχο της Επιτροπής να συμβάλει με τις προτάσεις της και στη μείωση του διοικητικού φόρτου μικρών και μεσαίων εκδοτών. Τον στόχο αυτόν έχει θέσει η Επιτροπή, παράλληλα με άλλους στόχους, όχι μόνον στο πλαίσιο της υποβολής της πρότασης κανονισμού για την κατάχρηση αγοράς αλλά και στο πλαίσιο της πρότασής της για τροποποίηση της οδηγίας περί διαφάνειας 2004/109/ΕΚ. Ορισμένες περιπτώσεις χειραγώγησης αγοράς που έλαβαν μεγάλη δημοσιότητα και σχετίστηκαν με συγκεκριμένες τράπεζες, προκλήθηκαν από μεμονωμένα άτομα που δραστηριοποιούνται στον τομέα των επενδυτικών τραπεζικών υπηρεσιών, όπως ο γάλλος Jérôme Kerviel το 2008. Ιδιαίτερα γνωστές περιπτώσεις προσώπων που κατέχουν εμπιστευτικές πληροφορίες καταδεικνύουν ότι τα πιστωτικά ιδρύματα μάλλον δεν διαδραματίζουν κανέναν ρόλο σε σχέση με αυτό το αδίκημα. Συνεπώς, τα μικρά και μεσαία πιστωτικά ιδρύματα δεν ενδείκνυνται για τη δημιουργία συστημικών μηχανισμών για την αποφυγή και αποκάλυψη καταχρήσεων αγοράς, η δε προσέγγιση που περιέχεται στο άρθρο 11 χωρίς ανάλογη διαφοροποίηση, δεν λαμβάνει επαρκώς υπόψη αυτές τις διαφορές.

4.15 Λαμβανομένων υπόψη των ανωτέρω παρατηρήσεων θα πρέπει να εξετασθεί αν μπορεί να δημιουργηθεί για τα πρόσωπα που οργανώνουν ή εκτελούν κατ’ επάγγελμα συναλλαγές σε χρηματοπιστωτικά μέσα μία δομή εποπτείας της κατάχρησης αγοράς, κατά το πρότυπο της του συστήματος αυτοδιαχείρησης με κρατική εποπτεία που ισχύει για τα ελεύθερα επαγγέλματα. Παρόμοια δομή εποπτείας θα συγκεντρώνει τις απαραίτητες ειδικές και επαγγελματικές γνώσεις που απαιτούνται για μία επαγγελματική εποπτεία που να διασφαλίζει την ποιότητα και την εμπιστοσύνη. Η ανάθεση καθηκόντων αυτοδιαχείρισης με κρατική εποπτεία σε παράγοντες της χρηματοπιστωτικής αγοράς ωφελεί κυρίως τους καταναλωτές και όχι τα συμφέρονται των παραγόντων της αγοράς που «αλληλοελέγχονται» Με την αυτοδιοίκηση καταργούνται κεκτημένα προνόμια και επιτυγχάνεται διαφάνεια.

4.16 Η προτεινόμενη ρήτρα εξαίρεσης για το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιρλανδία και τη Δανία στο σχέδιο οδηγίας (αιτιολογικές σκέψεις 20-22) έρχεται σε αντίθεση με τον στόχο της νομικής εναρμόνισης. Η συμπλήρωση ή τροποποίηση του σχεδίου στα σημεία αυτά θα εξυπηρετούσε επομένως το στόχο. Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει ήδη δηλώσει ότι θα ασκήσει το δικαίωμά του να ζητήσει να εξαιρεθεί και - τουλάχιστον αρχικά - δεν θα συμμετάσχει στην έγκριση και την εφαρμογή της οδηγίας. Το κύριο επιχείρημα που προβάλλει είναι ότι το σχέδιο MAD εξαρτάται από τα αποτελέσματα των προτάσεων για την οδηγία MiFID και MAR, και ο αντίκτυπος αυτών δεν είναι σαφής επί του παρόντος. Από τη μία πλευρά, θεωρούμε ότι η θέση αυτή επιβεβαιώνει τις ανησυχίες που περιγράφονται παραπάνω σε σχέση με τη νομική αβεβαιότητα που ενδέχεται να προκύψει από τη χρήση αόριστων νομικών εννοιών και τη ρήτρα που επιτρέπει περαιτέρω διευκρινίσεις. Από την άλλη, η προσέγγιση αυτή είναι αμφισβητήσιμη, δεδομένου ότι στόχος είναι η εναρμόνιση των κανόνων και ότι το Λονδίνο, το μεγαλύτερο χρηματοπιστωτικό κέντρο στην ΕΕ, βρίσκεται στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/68

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1060/2009 για τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας»

COM(2011) 747 final — 2011/0361 (COD)

(2012/C 181/13)

Εισηγητής: ο κ. PÁLENÍK

Στις 13 Δεκεμβρίου 2011 και στις 30 Νοεμβρίου 2011 αντίστοιχα, και σύμφωνα με τα άρθρα 114 και 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισαν να ζητήσουν γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την

Πρόταση κανονισμού για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1060/2009 για τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας

COM(2011) 747 final — 2011/269 (COD).

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειας, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 29ης Μαρτίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 118 ψήφους υπέρ, 32 κατά και 15αποχές.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η γνωμοδότηση καταρτίστηκε σε συνάρτηση με την υιοθέτηση της πρότασης της Επιτροπής με την οποία επιδιώκεται η εξάλειψη σημαντικών ελλείψεων όσον αφορά τη διαφάνεια, την ανεξαρτησία, τη σύγκρουση συμφερόντων καθώς και την ποιότητα των μεθόδων για την διατύπωση αξιολογήσεων και των διαδικασιών αξιολογήσεων. Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι η πρόταση κανονισμού αποσκοπεί στην εξάλειψη των προβλημάτων αυτών αλλά πιστεύει ότι η ανταπόκριση της Επιτροπής στην κατάσταση είναι καθυστερημένη και όχι αρκετά τολμηρή.

1.2 Οι οργανισμοί αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας (ΟΑΠΙ) διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές, επειδή πολλοί από τους συμμετέχοντες στην αγορά βασίζονται στις αξιολογήσεις τους. Συνεπώς, η επιρροή τους είναι σημαντική στις αποφάσεις για την υλοποίηση τεκμηριωμένων επενδυτικών και χρηματοπιστωτικών αποφάσεων. Για το λόγο αυτό, είναι απαραίτητο να πραγματοποιούνται οι αξιολογήσεις της πιστοληπτικής ικανότητας σύμφωνα με τις αρχές της ακεραιότητας, της διαφάνειας, της υπευθυνότητας και της χρηστής διακυβέρνησης, στις οποίες ο ισχύων κανονισμός για τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας συμβάλλει ήδη σημαντικά.

1.3 Κατά την ΕΟΚΕ, οι αγορές δεν είναι από μόνες τους ικανές να αυτορυθμιστούν· συνεπώς, είναι ουσιαστικό να εισαχθούν όσον το δυνατόν αυστηρότεροι κανόνες, σε συνδυασμό με ανάλογη εφαρμογή και έλεγχο. Ωστόσο, η πρόταση δεν παρέχει καμία σαφή ένδειξη για τον τρόπο εφαρμογής του κανονισμού. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ εκφράζει σοβαρές αμφιβολίες ως προς το ότι μόνο μέσω μιας αυστηρότερης ρύθμισης μπορούν να επιτευχθούν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Αντιθέτως κάτι τέτοιο θα συμβάλει ακόμα περισσότερο στην μείωση της ευθύνης των διαφόρων εποπτικών οργάνων, τα οποία αντιθέτως θα έπρεπε να συμμετέχουν περισσότερο στην αξιολόγηση των κρίσεων που εκδίδουν οι οργανισμοί αξιολόγησης.

1.4 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ευρωπαϊκή διάσταση, όπως ορίζεται στην πρόταση κανονισμού, θα πρέπει να στηριχτεί όσο το δυνατόν περισσότερο από τις διαπραγματεύσεις σε επίπεδο G20 με στόχο την εφαρμογή στις χώρες αυτές παρόμοιων κανόνων, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η συνεκτικότητα σε παγκόσμιο επίπεδο.

1.5 Προκειμένου να διασφαλιστεί ένα ευρύτερο φάσμα πιστοληπτικών αξιολογήσεων, η πρόταση καθιερώνει την υποχρεωτική εναλλαγή των οργανισμών που τις παρέχουν. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ διερωτάται κατά πόσον με αυτόν τον κανόνα θα επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα.

1.6 Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, ένα από τα βασικά προβλήματα είναι η αξιοπιστία των αξιολογήσεων που παρέχουν οι οργανισμοί, οι περισσότεροι εκ των οποίων εδρεύουν στις ΗΠΑ, οι οποίοι εκτίθενται σε πολυάριθμες συγκρούσεις συμφερόντων. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή να ιδρύσει έναν ανεξάρτητο ευρωπαϊκό οργανισμό αξιολόγησης ικανό να αξιολογεί το δημόσιο χρέος λαμβάνοντας υπόψη το κοινό συμφέρον. Οι ΟΑΠΙ έχουν ιστορικό αποτυχιών όσον αφορά την πρόβλεψη εξελίξεων και τούτο έχει πλήξει την αξιοπιστία τους. Παρά τις σαφείς ενδείξεις από την αγορά και τις οικονομικές τάσεις, δεν είχαν την ικανότητα ή τη βούληση να εντοπίσουν εγκαίρως επενδυτικούς κινδύνους και απέτυχαν, κατ' επανάληψη, στην εκτέλεση των βασικών καθηκόντων τους.

1.7 Ακριβώς επειδή δεν κατάφεραν να προβλέψουν σωστά μελλοντικές εξελίξεις και, κυρίως, διότι οι αξιολογήσεις αποτελούν έως ένα βαθμό αυτοεκπληρούμενη προφητεία, πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στην περιορισμένη διαφάνεια όσον αφορά τις μεθόδους αξιολόγησης που χρησιμοποιούν οι ΟΑΠΙ.

1.8 Η ΕΟΚΕ έχει σοβαρές αμφιβολίες για την ανεξαρτησία των αξιολογήσεων που διατυπώνονται, ή μάλλον είναι πεπεισμένη ότι εξαρτώνται εν μέρει από ένα σύστημα συμφερόντων, κυρίως λόγω του μηχανισμού «ο εκδότης πληρώνει». Είναι σαφές ότι ο εκδότης έχει κάθε συμφέρον να διασφαλίσει την υψηλότερη δυνατή αξιολόγηση και αυτό δημιουργεί αμφιβολίες κατά πόσο είναι ανεξάρτητη η διατύπωση της κάθε βαθμολογίας. Πράγματι πίσω από την αξιολόγηση κρύβεται συχνά ένας κερδοσκοπικός ελιγμός, που υπαγορεύεται τουλάχιστον από το αποτέλεσμα που προκάλεσε η αναγγελία της αξιολόγησης.

1.9 Είναι καίριο όλα τα ζητήματα που εξετάζονται στην πρόταση να εφαρμοστούν στην πράξη και να υλοποιηθούν. Πρέπει να διασφαλιστεί η τήρησή τους σε επίπεδο τόσο ΕΕ όσο και εθνικό. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να δοθούν στην Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ) τα απαραίτητα μέσα για να εξασφαλίζει αυτή τη συμμόρφωση.

1.10 Υπό αυτήν την έννοια, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την τροποποίηση των διατάξεων σχετικά με την αστική ευθύνη των οργανισμών αξιολόγησης και απευθύνει έκκληση στην Επιτροπή να προστατεύει και στην πράξη καλύτερα τους καταναλωτές χρηματοπιστωτικών προϊόντων, με τη δημιουργία αποτελεσματικών μέσων προσφυγής που να επιτρέπουν στους καταναλωτές την άσκηση των δικαιωμάτων τους και την αξίωση αποζημιώσεων, ανεξάρτητα από τις κυρώσεις που επιβάλλει το εποπτικό όργανο στους οργανισμούς αξιολόγησης.

1.11 Οι συγκρούσεις συμφερόντων παραμένουν βασικό πρόβλημα και η πρόταση περιέχει σειρά μέτρων για την αντιμετώπισή του. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ τονίζει και πάλι ότι όλα αυτά δεν επαρκούν για να επιτευχθεί ο επιδιωκόμενος στόχος. Και τούτο διότι το πρότυπο «ο εκδότης πληρώνει», ειδικά όταν πρόκειται για την έκδοση αιτούμενων αξιολογήσεων και αξιολογήσεων για κράτη. Οι αρνητικές αξιολογήσεις και προοπτικές του δημοσίου χρέους ωφελούν τους αγοραστές των εκδοθέντων ομολόγων, μέσω των υψηλότερων επιτοκίων και ασφάλιστρων κινδύνου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτοί οι αγοραστές μπορεί να είναι οι ίδιοι φορείς με τους εκδότες που πληρώνουν τους οργανισμούς αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας για να αξιολογήσουν τα χρηματοδοτικά τους μέσα, πράγμα που θα μπορούσε ενδεχομένως να προκαλέσει συγκρούσεις συμφερόντων.

1.12 Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν για την επίλυση πολλών ζητημάτων (διαφάνεια, συγκρούσεις συμφερόντων, ανεξαρτησία και ανταγωνισμός) και για την ενίσχυση της επιτήρησης της λειτουργίας των ΟΑΠΙ (καίριοι παράγοντες των χρηματοπιστωτικών αγορών) αλλά και για το ό,τι ο κανονισμός του 2011 ασχολείται και με άλλα σημαντικά ζητήματα όπως η θέσπιση ευρωπαϊκού πλαισίου επιτήρησης των οργανισμών αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας (1).

1.13 Η ΕΟΚΕ εκτιμά ωστόσο ότι το θέμα των οργανισμών αξιολόγησης δεν είναι μόνο νομικό αλλά κυρίως πολιτικό. Ο καλύτερος τρόπος συνεπώς για να προστατευθεί το δημόσιο χρέος από τις, συχνά ολέθριες, αξιολογήσεις των οργανισμών, πέραν της θέσπισης καλύτερων και περιορισμένων κανόνων, είναι

—	να απαγορευθεί στους οργανισμούς αυτούς να αξιολογούν το δημόσιο χρέος·

—	να διευρυνθεί η εντολή της ΕΚΤ και να καταστεί ισότιμη με την εντολή των άλλων κεντρικών τραπεζών ανά τον κόσμο προκειμένου να εξαλειφθεί το σημερινό της μειονέκτημα·

—	να βελτιωθεί η σημερινή διαχείριση του χρέους της ευρωζώνης” (γνωμοδότηση ECO/307- CESE 474/2012)

2. Αιτιολόγηση

2.1 Η τρέχουσα, επιδεινούμενη πιστωτική κρίση συνδέεται με την προγενέστερη τραπεζική κρίση που προκλήθηκε από σοβαρές ελλείψεις στη ρύθμιση και την εποπτεία των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, στην οποία η Ευρωπαϊκή Κοινότητα αντέδρασε γρήγορα και κατάλληλα με την υιοθέτηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1060/2009. Αυτή η νέα κρίση τονίζει την ανάγκη να βελτιωθεί περαιτέρω η αποτελεσματικότητα ορισμένων δράσεων στον τομέα της ρύθμισης και της εποπτείας των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1060/2009 για τους οργανισμούς αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας θεσπίζει αυστηρούς κανόνες δεοντολογίας για τους οργανισμούς αυτούς, με πρωταρχικό στόχο τον μετριασμό των πιθανών συγκρούσεων συμφερόντων και τη διασφάλιση υψηλής ποιότητας και διαφάνειας των αξιολογήσεων και μεθόδων αξιολόγησης.

2.2 Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι οι οργανισμοί αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας δεν είναι σε θέση να προβλέπουν πραγματικές μελλοντικές εξελίξεις· τούτο συνεπάγεται εντελώς αρνητικό αντίκτυπο στις οικονομίες των χωρών. Ο κατάλογος των οργανισμών αμφίβολης αξιοπιστίας είναι μακρύς, παραθέτουμε όμως εδώ μερικά μόνο παραδείγματα αστοχιών:

—	Το 1975, η πόλη της Νέας Υόρκης έλαβε πολύ θετική αξιολόγηση την παραμονή της αναγγελίας πτώχευσης (παύση πληρωμών).

—

Λίγο αργότερα, η Standard and Poor's διαβεβαίωνε τους επενδυτές ότι η οικονομία της Orange County (Καλιφόρνια) ήταν υγιής και με σωστή διαχείριση, παρά το γεγονός ότι 2 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ είχαν γίνει καπνός, λόγω κερδοσκοπίας σε παράγωγα. Ο οργανισμός αυτός αντιμετώπισε στη συνέχεια σειρά από αγωγές (2).

—	Υπήρξαν παρόμοιες περιπτώσεις που αφορούν το Long Term Capital Management hedge fund, την Bank of Credit and Commerce International (BCCI), την κατάρρευση αμερικανικών αποταμιευτικών τραπεζών και τις δόλιες χρεοκοπίες των εταιρειών Enron, Worldcom, Tyco κλπ. και της τράπεσας Lehman Brothers (3).

—	Πριν από την οικονομική κρίση, οι οργανισμοί έδιναν βαθμολογία ΑΑΑ ακόμη και στα πιο ύποπτα παράγωγα (subprime) στεγαστικών δανείων, η οποία έπεισε τους επενδυτές - συμπεριλαμβανομένων των συνταξιοδοτικών ταμείων για να τα αγοράζουν μαζικά (4).

—	Πριν από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης το 2008, όλοι οι ΟΑΠΙ έδωσαν την καλύτερη βαθμολογία σε τράπεζες και ταμεία που ανήκαν στις πιο αναξιόπιστες –κερδοσκοπικές- κινητές αξίες, όπως αυτές της αμερικανικής ασφαλιστικής εταιρείας AIG (5).

—	Τον Δεκέμβριο του 2009, για παράδειγμα, η Standard and Poor's έδωσε στο ελληνικό χρέος τη διαβάθμιση A, την ίδια με την Εσθονία, η οποία ετοιμαζόταν να εισέλθει στην ευρωζώνη (6).

2.3 Τώρα, όταν ολόκληρη η Ευρώπη δεινοπαθεί σε μια κρίση χρέους και ορισμένες χώρες βρίσκονται στα όρια της πτώχευσης, είναι εξαιρετικά σημαντικό να καταβάλει η Επιτροπή κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να τροφοδοτηθεί η ανάκαμψη της οικονομίας. Η παρούσα πρόταση είναι ένα κατάλληλο μέσο για την ανάληψη αυτής της προσπάθειας· ωστόσο, πρέπει να είμαστε πιο φιλόδοξοι.

2.4 Η προσέγγιση όσον αφορά τις αξιολογήσεις δημόσιου χρέους είναι ελλιπής, για να μην αναφέρουμε ότι οι ίδιες οι αξιολογήσεις είναι αμφισβητήσιμες, δεδομένου ότι χώρες με την ίδια βαθμολογία καταλήγουν να καταβάλλουν διαφορετικά επιτόκια. Συνεπώς, προκύπτει και το ερώτημα της πολιτικής αξίας αυτών των αξιολογήσεων.

2.5 Στο έγγραφο διαβούλευσης (7), αποτέλεσμα της δημόσιας διαβούλευσης κατά τη διάρκεια του 2010, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθόρισε τις επιλογές για την επίλυση των προβλημάτων που σχετίζονται με την υπερβολική εμπιστοσύνη στις αξιολογήσεις από τους συμμετέχοντες στην αγορά και επέστησε την προσοχή στην ανάγκη εισαγωγής ανεξάρτητων αξιολογήσεων των πιστωτικών κινδύνων από τις επενδυτικές εταιρείες, τη στήριξη για την αύξηση του ανταγωνισμού στην αγορά αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας, την εισαγωγή της αστικής ευθύνης για τους οργανισμούς αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας και τις επιλογές για την επίλυση των ενδεχόμενων συγκρούσεων συμφερόντων που προκύπτουν από τη χρήση του προτύπου «ο εκδότης πληρώνει».

2.6 Ένας αριθμός συμμετεχόντων στη δημόσια διαβούλευση που διοργάνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μεταξύ 5 Νοεμβρίου 2010 και 7 Ιανουαρίου του 2011 εξέφρασε την ανησυχία του για την υπερβολική ή ακόμα και αυτόματη εξάρτηση από τις αξιολογήσεις της πιστοληπτικής ικανότητας και στήριξε τη σταδιακή μείωση των αναφορών στις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας στη νομοθεσία. Παράλληλα, τόνισαν το γεγονός ότι η εξεύρεση κατάλληλων τρόπων αντικατάστασής τους θα αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα για την εξεύρεση της κατάλληλης λύσης.

2.7 Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο εξέδωσε ένα μη νομοθετικό ψήφισμα σχετικά με τους ΟΑΠΙ στις 8 Ιουνίου 2011 (8), επιβεβαίωσε επίσης την ανάγκη βελτίωσης του κανονιστικού πλαισίου για τους ΟΑΠΙ και τη λήψη κατάλληλων μέτρων για να περιοριστεί η υπερβολική εξάρτηση από τις αξιολογήσεις της πιστοληπτικής ικανότητας.

2.8 Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 23ης Οκτωβρίου 2011 (9) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ενίσχυση του δημοσιονομικού κανονισμού εξακολουθεί να αποτελεί βασική προτεραιότητα της ΕΕ και εξέφρασε την ικανοποίησή του για το ό,τι πολλά έχουν επιτευχθεί από το 2008 με τη μεταρρύθμιση του κανονιστικού και εποπτικού πλαισίου· ωστόσο, ζήτησε να καταβληθούν προσπάθειες για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση των αδυναμιών του χρηματοπιστωτικού συστήματος με σκοπό να αποτραπούν μελλοντικές κρίσεις.

2.9 Σε διεθνές επίπεδο, στις 20 Οκτωβρίου του 2010 το Συμβούλιο χρηματοπιστωτικής σταθερότητας (FSB) εξέδωσε αρχές για τον περιορισμό της υπερβολικής εμπιστοσύνης εκ μέρους των αρχών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στις αξιολογήσεις των ΟΑΠΙ (10). Οι αρχές αυτές, που υιοθετήθηκαν από τη σύνοδο κορυφής του G20 στη Σεούλ το Νοέμβριο του 2010, ζητούν την εξάλειψη ή την αντικατάσταση αναφορών σε τέτοιες αξιολογήσεις στη νομοθεσία όπου διατίθενται κατάλληλα εναλλακτικά πρότυπα της πιστοληπτικής ικανότητας και καλούν τους επενδυτές να πραγματοποιούν τις δικές τους εκτιμήσεις όσον αφορά την πιστοληπτική ικανότητα.

2.10 Για τους λόγους αυτούς, ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1060/2009 για τους οργανισμούς αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας χρειάζεται να τροποποιηθεί, ιδίως προκειμένου να μειωθούν οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι που συνδέονται με την υπέρμετρη στήριξη στις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας από τους συμμετέχοντες στις χρηματαγορές, με τον υψηλό βαθμό συγκέντρωσης της αγοράς αξιολόγησης, την αστική ευθύνη των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας έναντι των επενδυτών, τις συγκρούσεις συμφερόντων σε σχέση με το πρότυπο «ο εκδότης πληρώνει» και με τη μετοχική δομή των ΟΑΠΙ.

3. Κυριότερες τροποποιήσεις του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1060/2009

3.1 Επέκταση του πεδίου εφαρμογής του κανονισμού για την κάλυψη των προβλέψεων αξιολόγησης

3.1.1 Η πρόταση της Επιτροπής επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής των κανόνων για τις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας ώστε να καλύπτουν, κατά περίπτωση, τις «προβλέψεις αξιολόγησης». Η σημασία που έχουν οι προβλέψεις αξιολόγησης για τους επενδυτές και τους εκδότες, καθώς και ο αντίκτυπος τους στην αγορά, είναι αντίστοιχος με τη σημασία και τις επιπτώσεις των αξιολογήσεων της πιστοληπτικής ικανότητας· συνεπώς, οι ΟΑΠΙ οφείλουν να κοινοποιούν, ειδικότερα, τον χρονικό ορίζοντα εντός του οποίου αναμένεται μεταβολή της πιστοληπτικής ικανότητας.

3.2 Τροποποιήσεις όσον αφορά τη χρήση των αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας

3.2.1 Η πρόταση κανονισμού για τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας προσθέτει διάταξη σύμφωνα με την οποία ορισμένοι θεσμικοί επενδυτές υποχρεούνται να διενεργούν τη δική τους αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας, με σκοπό να περιοριστεί η υπερβολική ή ακόμη και η αυτόματη πλήρης εμπιστοσύνη στις εξωτερικές αξιολογήσεις της πιστοληπτικής ικανότητας των περιουσιακών στοιχείων.

3.3 Τροποποιήσεις όσον αφορά τη χρήση των αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας

3.3.1 Η ανεξαρτησία των ΟΑΠΙ σύμφωνα με το πρότυπο «ο εκδότης πληρώνει» πρέπει να ενισχυθεί κατά τρόπο που να αυξάνει το βαθμό αξιοπιστίας των αξιολογήσεων της πιστοληπτικής ικανότητας.

3.3.2 Ένας τρόπος ενίσχυσης της ανεξαρτησίας είναι η εξάλειψη της σύγκρουσης συμφερόντων: πρόκειται για τον κανόνα που απαγορεύει σε οποιοδήποτε μέτοχο ή μέλος ενός ΟΑΠΙ που έχει συμμετοχή τουλάχιστον 5 % να κατέχει το 5 % και άνω οποιουδήποτε άλλου ΟΑΠΙ, εκτός εάν οι εν λόγω ΟΑΠΙ είναι μέλη του ίδιου ομίλου.

3.3.3 Εισάγεται ένας κανόνας εναλλαγής για τους ΟΑΠΙ στους οποίους ένας εκδότης αναθέτει την αξιολόγηση είτε του ιδίου, είτε χρεωστικών τίτλων. Ακόμη, ο απερχόμενος οργανισμός αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας οφείλει να διαβιβάσει όλα τα έγγραφα με τις σχετικές πληροφορίες στον νεοδιοριζόμενο ΟΑΠΙ.

3.3.4 Παράλληλα, ο κανόνας της εσωτερικής εναλλαγής προσωπικού προσαρμόζεται ώστε να εμποδίζονται οι αναλυτές να προσλαμβάνονται σε άλλους ΟΑΠΙ παίρνοντας μαζί τους αρχεία πελατών.

3.3.5 Ένας ΟΑΠΙ υποχρεούται να μην εκδίδει αξιολογήσεις όπου υπάρχουν συγκρούσεις συμφερόντων λόγω της συμμετοχής προσώπων που κατέχουν πέραν του 10 % του κεφαλαίου ή των δικαιωμάτων ψήφου του ΟΑΠΙ ή κατέχουν άλλη σημαντική θέση.

3.3.6 Πρόσωπα που κατέχουν πέραν του 5 % του κεφαλαίου ή των δικαιωμάτων ψήφου του ΟΑΠΙ ή πρόσωπα που κατέχουν άλλη σημαντική θέση δεν επιτρέπεται να παρέχουν συμβουλευτικές υπηρεσίες στην αξιολογούμενη οντότητα.

3.4 Τροποποιήσεις όσον αφορά τη δημοσιοποίηση πληροφοριών για τις μεθοδολογίες των ΟΑΠΙ, τις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας και τις προβλέψεις αξιολόγησης

3.4.1 Προτείνονται διαδικασίες για την προετοιμασία νέων μεθοδολογιών αξιολόγησης ή την τροποποίηση των υφιστάμενων· επίσης, στις διεργασίες θα πρέπει να συμπεριληφθεί και διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Ως αρμόδια αρχή, η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ) θα αξιολογεί τη συμμόρφωση των προτεινόμενων νέων μεθοδολογιών και η χρήση τους θα επιτρέπεται μόνο μετά από την έγκριση της ΕΑΚΑΑ.

3.4.2 Εάν εντοπιστούν σφάλματα στις μεθοδολογίες, οι ΟΑΠΙ υποχρεούνται να τα εξαλείφουν και να ενημερώνουν την ΕΑΚΑΑ, τις αξιολογούμενες οντότητες και, γενικότερα, το κοινό για τα εν λόγω σφάλματα.

3.4.3 Ο εκδότης θα πρέπει να ενημερώνεται για τους λόγους της κάθε αξιολόγησης τουλάχιστον μία ολόκληρη ημέρα πριν από τη δημοσίευση αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας ή προοπτικής αξιολόγησης, έτσι ώστε να δίνεται η ευκαιρία ανίχνευσης ενδεχόμενων σφαλμάτων στην εκτίμηση της αξιολόγησης.

3.4.4 Οι ΟΑΠΙ θα πρέπει να κοινοποιούν πληροφορίες για όλες τις οντότητες ή τους χρεωστικούς τίτλους που τους υποβάλλονται για την αρχική τους εξέταση ή προκαταρκτική αξιολόγηση.

3.5 Τροποποιήσεις όσον αφορά τις αξιολογήσεις δημόσιου χρέους

3.5.1 Προκειμένου να βελτιωθεί η ποιότητα των αξιολογήσεων δημόσιου χρέους, οι σχετικοί κανόνες θα ενισχυθούν και θα ενταθεί η συχνότητα αξιολόγησης τουλάχιστον σε μία ανά εξάμηνο.

3.5.2 Οι ΟΑΠΙ θα υποχρεούνται να δημοσιεύουν πλήρη έκθεση έρευνας κατά την έκδοση και την τροποποίηση αξιολογήσεων δημόσιου χρέους έτσι ώστε να βελτιωθεί η διαφάνεια και να ενισχυθεί η κατανόησή τους από τους χρήστες.

3.5.3 Οι ΟΑΠΙ θα υποχρεούνται επίσης να παρέχουν αναλυτικά στοιχεία για τον κύκλο εργασιών τους, καθώς και στοιχεία σχετικά με τα έσοδα που δημιουργούνται για κάθε κατηγορία περιουσιακών στοιχείων. Οι πληροφορίες αυτές θα επιτρέπουν να αξιολογείται ο βαθμός στον οποίο οι ΟΑΠΙ χρησιμοποιούν τους πόρους τους για να διατυπώνουν αξιολογήσεις δημόσιου χρέους.

3.6 Τροποποιήσεις όσον αφορά τη δυνατότητα σύγκρισης των αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας και των αμοιβών για τις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας

3.6.1 Όλοι οι ΟΑΠΙ θα υποχρεούνται να κοινοποιούν τις αξιολογήσεις τους στην ΕΑΚΑΑ, η οποία στη συνέχεια θα δημοσιεύει τις διαθέσιμες αξιολογήσεις για τους χρεωστικούς τίτλους με τη μορφή ενός Ευρωπαϊκού Δείκτης Αξιολόγησης (EURIX).

3.6.2 Η ΕΑΚΑΑ θα αναπτύσσει σχέδια τεχνικών προτύπων, υπόψη της Επιτροπής, σχετικά με μια εναρμονισμένη κλίμακα αξιολόγησης. Όλες οι αξιολογήσεις θα πρέπει να ακολουθούν τα ίδια πρότυπα, διασφαλίζοντας την ευκολότερη σύγκρισή τους.

3.6.3 Οι αμοιβές για την παροχή εκτίμησης αξιολόγησης πρέπει να είναι χωρίς διακρίσεις και όρους, δηλαδή να αντανακλούν το πραγματικό κόστος, να υπόκεινται σε διαφανείς πολιτικές τιμολόγησης και να μην εξαρτώνται από τα αποτελέσματα της αξιολόγησης. Οι ΟΑΠΙ οφείλουν να κοινοποιούν κατάλογο με τα τέλη που χρεώνουν σε κάθε πελάτη, για τις επιμέρους υπηρεσίες.

3.6.4 Η ΕΑΚΑΑ θα πρέπει επίσης να παρακολουθεί τα επίπεδα συγκέντρωσης της αγοράς, τους κινδύνους που προκύπτουν από την συγκέντρωση και τις επιπτώσεις στη συνολική σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα.

3.7 Τροποποιήσεις όσον αφορά την αστική ευθύνη των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας έναντι των επενδυτών

3.7.1 Στις νέες διατάξεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει να καταστεί δυνατή η υποβολή αγωγής για ζημίες που προκλήθηκαν από παραβίαση, εκ προθέσεως ή λόγω βαρείας αμέλειας, των υποχρεώσεων που απορρέουν από τον κανονισμό για τους ΟΑΠΙ, όταν η παραβίαση αυτή επηρέασε μια αξιολόγηση στην οποία βασίστηκε ένας επενδυτής.

3.8 Λοιπές τροποποιήσεις

3.8.1 Σε ορισμένα σημεία που αφορούν τους ΟΑΠΙ, ο κανονισμός επεκτείνεται ώστε να συμπεριλάβει και τους «πιστοποιημένους» ΟΑΠΙ που είναι εγκατεστημένοι σε τρίτες χώρες.

4. Γενικές παρατηρήσεις

4.1 Η πρόταση της Επιτροπής τροποποιεί κατάλληλα τον ισχύοντα κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 1060/2009, ιδίως προκειμένου να μειωθούν οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι που συνδέονται με την υπέρμετρη στήριξη στις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας από τους συμμετέχοντες στις χρηματαγορές, τον υψηλό βαθμό συγκέντρωσης της αγοράς αξιολόγησης, την αστική ευθύνη των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας έναντι των επενδυτών, τις συγκρούσεις συμφερόντων σε σχέση με το πρότυπο «ο εκδότης πληρώνει» και τη μετοχική δομή των ΟΑΠΙ. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι ο κανονισμός δεν είναι επαρκώς λεπτομερής σε ορισμένα σημεία, ενώ άλλα είναι ασαφή. Πιστεύει ότι, όπου αυτό είναι δυνατό και επιθυμητό, η τελική έκδοση του κανονισμού θα είναι πιο συγκεκριμένη, πιο σαφής και λιγότερο διφορούμενη.

4.2 Η ΕΟΚΕ διατηρεί αμφιβολίες όσον αφορά την πραγματική αξιοπιστία της αυτοαξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας στο μέλλον και τη συνακόλουθη χρήση της. Και τούτο διότι, στην παρούσα κατάσταση, οι πιο αξιόπιστες αξιολογήσεις είναι εκείνες που διατυπώνονται από οργανισμούς με έδρα εκτός της ΕΕ. Εάν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα εξακολουθούν να βασίζονται στις αξιολογήσεις αυτές, ο προτεινόμενος κανονισμός δεν πρόκειται να επιτύχει το στόχο του. Παράλληλα, παραμένει αδιευκρίνιστος ο τρόπος με τον οποίο σκοπεύει η Επιτροπή να καταστήσει υποχρεωτικές τις αξιολογήσεις αυτές.

4.3 Το ίδιο ισχύει και για τον προτεινόμενο κανόνα εναλλαγής: ακόμη και εάν αυτός ο κανόνας οδηγήσει σε σύσταση νέου οργανισμού προκειμένου να διευρυνθεί το φάσμα των απόψεων, αναμένεται να επηρεαστεί από τις απόψεις των καθιερωμένων οργανισμών και η προσδοκώμενη πολυμορφία απόψεων δεν θα υλοποιηθεί.

4.4 Η ΕΟΚΕ έχει πολύ σοβαρές αμφιβολίες για την ανεξαρτησία των παρεχόμενων βαθμολογιών, κυρίως λόγω του μηχανισμού «ο εκδότης πληρώνει», ακόμη και στην περίπτωση της αξιολόγησης κρατών, διότι τούτος επηρεάζει τα επιτόκια που καταβάλουν τα κυρίαρχα κράτη στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και άλλους αγοραστές του χρέους τους. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ προτείνει να αντιμετωπίσει η Επιτροπή τη λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών συνολικά και να καταστήσει αυστηρότερο το ρυθμιστικό τους πλαίσιο.

4.5 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την εξέταση του τρόπου αμοιβής των αναλυτών και την αποσύνδεσή της από τα αποτελέσματα της αξιολόγησης. Ωστόσο, δεν είναι σαφές ποιες συγκεκριμένες ενέργειες πρέπει να αναλάβει η ΕΑΚΑΑ για να παρακολουθεί τη συμμόρφωση με την παρούσα πρόταση. Η ΕΟΚΕ προτείνει επομένως να διερευνηθεί το ζήτημα αυτό λεπτομερέστερα.

5. Ειδικές παρατηρήσεις

5.1 Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την παρατήρηση ότι πρέπει να διασφαλίζεται η συμμόρφωση με το νομικό πλαίσιο, ιδίως όσον αφορά τις κυρώσεις και για τους διευθυντές και τους υπευθύνους των ευρωπαϊκών και διεθνών αρχών εποπτείας των αγορών, οι οποίοι παραβαίνουν τους κανόνες, αν λάβουμε υπόψη τη ζημία που προκαλούν οι παραβάσεις αυτές σε τράπεζες και στην ορθή λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, καθώς και στην οικονομία, στις επιχειρήσεις και στους πολίτες.

5.2 Η ΕΟΚΕ επικροτεί την αυξημένη προσπάθεια για την προστασία των καταναλωτών χρηματοπιστωτικών προϊόντων με την εισαγωγή της αστικής ευθύνης των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, ένα σημείο για το οποίο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έλαβαν υπόψη προηγούμενη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (11). Πιστεύει, ωστόσο, ότι χρειάζεται περαιτέρω επεξεργασία και διασαφήνιση του ζητήματος αυτού. Επίσης, είναι σαφές ότι πρέπει να συνδέεται με την επιβολή κυρώσεων από την ΕΑΚΑΑ.

5.3 Η ΕΟΚΕ έχει ορισμένες αμφιβολίες εάν ο κανονισμός μπορεί να εισάγει μεγαλύτερο ανταγωνισμό στην αγορά αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας μέσω της θέσπισης εναρμονισμένης κλίμακας διαβάθμισης. Παρ 'όλα αυτά, υποστηρίζει την κίνηση στο βαθμό που συμβάλλει στη βελτίωση της συγκρισιμότητας των αξιολογήσεων.

5.4 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, στην προσπάθεια βελτίωσης της ποιότητας, της διαφάνειας, της ανεξαρτησίας, της πολυφωνίας και του ανταγωνισμού στην παροχή των αξιολογήσεων, η Επιτροπή πρέπει να θεσπίσει ανεξάρτητο ευρωπαϊκό οργανισμό αξιολόγησης που θα εκδίδει ανεξάρτητες αξιολογήσεις (για τις οποίες θα πληρώνει ο εκδότης) αλλά δεν θα εκδίδει αξιολογήσεις του δημόσιου χρέους, ώστε να προστατεύεται κατ' αυτόν τον τρόπο το κοινό συμφέρον.

5.5 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την ανάγκη να περιορίζεται η κυριότητα των οργανισμών αξιολόγησης, προκειμένου να διασφαλιστεί η ανεξαρτησία τους, αλλά θα προτιμούσε κάποια εγγύηση της απόλυτης ανεξαρτησίας τους. Παράλληλα, πρέπει να διασφαλιστεί ότι κανένας επενδυτής δεν διαθέτει - έστω και έμμεσα - κεφάλαια ενός οργανισμού σε ποσοστό που υπερβαίνει ένα συγκεκριμένο όριο.

5.6 Η ΕΟΚΕ φοβάται μήπως ακόμη και η δυνατότητα των συμμετεχόντων στις χρηματοπιστωτικές αγορές να καταρτίζουν τις δικές τους αξιολογήσεις και η μείωση της εξάρτησης από εξωτερικές αξιολογήσεις δεν θα εγγυώνται ούτε την αντικειμενικότητα των αποφάσεων που θα λαμβάνουν οι συμμετέχοντες στη χρηματοπιστωτική αγορά, ούτε την ύπαρξη ευρύτερου φάσματος απόψεων. Παράλληλα, η ΕΟΚΕ έχει αμφιβολίες για το εάν μικρότερα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχουν τα μέσα να συστήσουν μονάδες ανάλυσης για την πραγματοποίηση αυτών των αξιολογήσεων.

5.7 Η ΕΟΚΕ είναι σχετικά επιφυλακτική όσον αφορά την εφαρμογή του νόμου περί αστικής ευθύνης για τους οργανισμούς αξιολόγησης, δεδομένου ότι οι οργανισμοί αυτοί έχουν σε πολλές περιπτώσεις εκδώσει λανθασμένες αξιολογήσεις, χωρίς μέχρι τώρα να έχουν αναλάβει τις ευθύνες τους - εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ δεν είναι πεπεισμένη ότι ο προτεινόμενος κανονισμός θα καταφέρει να αλλάξει την κατάσταση αυτή. Παράλληλα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η αστική ευθύνη θα ήταν σκόπιμο να ενισχυθεί με τον πιο συνεκτικό και αποτελεσματικό τρόπο για τα ιδρύματα που χρησιμοποιούν αξιολογήσεις για την παροχή ορισμένων υπηρεσιών, όπως η ευθύνη των τραπεζών κατά την παροχή επενδυτικών συμβουλών.

5.8 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να υπάρξει εστίαση στην αναθεώρηση του ελέγχου των οργανισμών αξιολόγησης, ο οποίος προς το παρόν δεν είναι αρκετά εκτεταμένος και πρέπει να γίνει συστηματικός, συνεκτικός και όσο το δυνατόν πιο εκτεταμένος.

5.9 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι προτεινόμενοι κανόνες όσον αφορά τη σύγκρουση συμφερόντων είναι ουσιαστικοί αλλά θεωρεί ότι η πρόταση είναι υπερβολικά ασαφής στα συγκεκριμένα σημεία. Τούτα θα πρέπει να συμπληρωθούν λεπτομερέστερα, ειδικά όταν πρόκειται για τον καθορισμό των υποχρεώσεων των διαφόρων οργάνων παρακολούθησης της συμμόρφωσης.

5.10 Η ΕΟΚΕ καταλήγει στο ίδιο συμπέρασμα όσον αφορά τις τεχνικές πτυχές και τον τρόπο με τον οποίο ορίζεται ο Ευρωπαϊκός Δείκτης Αξιολόγησης (EURIX), και διερωτάται εάν ένας τέτοιος δείκτης μπορεί πραγματικά να παρέχει πρόσθετες πληροφορίες.

5.11 Η πρόταση αναφέρεται σε αξιολογήσεις της πιστοληπτικής ικανότητας μιας χώρας αλλά δεν δίνεται ακριβής ορισμός της «χώρας». Τούτο είναι σημαντικό επειδή η οικονομική κατάσταση μιας χώρας επηρεάζεται και από την ευρωστία των ασφαλιστικών ταμείων υγείας και πρόνοιας της χώρας αυτής, τα οποία συνδέονται, άμεσα ή έμμεσα, με τον εθνικό προϋπολογισμό. Το κοινό έχει δικαίωμα να γνωρίζει εάν η κάλυψη των υγειονομικών ή κοινωνικών αναγκών τίθεται σε κίνδυνο.

5.12 Οι αξιολογήσεις της πιστοληπτικής ικανότητας μιας χώρας πρέπει να διασαφηνιστούν πλήρως δεδομένου ότι επηρεάζουν τη λειτουργία μιας χώρας στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή πρέπει να δώσει μεγαλύτερη προσοχή στις αξιολογήσεις δημοσίου χρέους και να υποβάλει λεπτομερέστερες προτάσεις.

5.13 Ένα από τα κύρια εκκρεμή ζητήματα είναι η έλλειψη ανεξαρτησίας των οργανισμών αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας, όπως προκύπτει ιδίως από τη χρήση του προτύπου «ο εκδότης πληρώνει», σύμφωνα με το οποίο οι αξιολογήσεις φαίνεται ότι ευνοούν τον εκδότη αντί να εξυπηρετούν τις ανάγκες του επενδυτή. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η καθιέρωση του κανόνα της εναλλαγής δεν αποτελεί επαρκές ρυθμιστικό μέτρο για να επιτευχθεί πρόοδος στην αρχή «ο εκδότης πληρώνει». Κατά συνέπεια, προτείνει την εξέταση ορισμένων άλλων μέσων για τον περιορισμό των δυνατοτήτων των εκδοτών να επιλέγουν οργανισμό αξιολόγησης προκειμένου να επιτύχουν ίδιους σκοπούς.

5.14 Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, ο κανόνας της εναλλαγής, έτσι όπως προτείνεται, δεν είναι αρκετά τολμηρός ώστε να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες, ιδίως όσον αφορά τη δημιουργία αρκετών νέων ευκαιριών αγοράς. Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο κανονισμός θα πρέπει να ορίζει συντομότερες περιόδους κατά τις οποίες ο εκδότης μπορεί να χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες του ίδιου οργανισμού αξιολόγησης ή πιο μακροχρόνιες κατά τις οποίες δεν μπορεί. Μια άλλη πιθανή λύση είναι να επιλέγονται οι ΟΑΠΙ με κλήρωση. Η ΕΟΚΕ προτείνει, επίσης, να διαγραφεί η λέξη «συνεχώς» από τη φράση «δέκα συνεχώς αξιολογούμενους χρεωστικούς τίτλους του εκδότη» στα σχετικά άρθρα.

Βρυξέλλες, 29 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Οργανισμοί αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας», ΕΕ C 54, 19.2.2011 σελ. 37.

(2) Ibrahim Warde, «Ces puissantes officines qui notent les Etats», Le Monde diplomatique, Φεβρουάριος 1997.

(3) Marc Roche, «Le capitalisme hors la loi», Éditions Albin Michel 2011, σελ. 70.

(4) Joseph E. Stiglitz, «Le triomphe de la cupidité», Les lines qui libèrent 2010, σελ. 166.

(5) Hervé Kempf, «L'oligarchie ça suffit, vive la démocratie», Éditions du Seuil, Παρίσι 2011, σελ. 72.

(6) Ομοίως.

(7) http://ec.europa.eu/internal_market/securities/docs/agencies/summary-responses-cra-consultation-20110704_en.pdf

(8) http://www.europarl.europa.eu/oeil/FindByProcnum.do?lang=en&procnum=INI/2010/2302.

(9) http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ec/125496.pdf.

(10) http://www.financialstabilityboard.org/publications/r_101027.pdf.

(11) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Οργανισμοί αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας», ΕΕ C 54, 19.2.2011 σελ. 37.

ΠΡΟΣΑΡΤΗΜΑ

στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ

Το ακόλουθο κείμενο της γνωμοδότησης του τμήματος απερρίφθη από την ολομέλεια προς όφελος τροπολογίας, συγκέντρωσε ωστόσο περισσότερο από ένα τέταρτο των ψήφων.

Σημείο 5.4

5.4

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, στην προσπάθεια βελτίωσης της ποιότητας, της διαφάνειας, της ανεξαρτησίας, της πολυφωνίας και του ανταγωνισμού στην παροχή των αξιολογήσεων, η Επιτροπή πρέπει να θεσπίσει ανεξάρτητο ευρωπαϊκό οργανισμό αξιολόγησης που θα εκδίδει ανεξάρτητες αξιολογήσεις (για τις οποίες θα πληρώνει ο εκδότης) αλλά δεν θα εκδίδει αξιολογήσεις δημόσιου χρέους, αποφεύγοντας έτσι κάθε κατηγορία σύγκρουσης συμφερόντων.

Αυτό το κείμενο της γνωμοδότησης του τμήματος απερρίφθη με 78 ψήφους κατά, 55 υπέρ και 13 αποχές.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/75

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων»

COM(2011) 635 final — 2011/0284 (COD)

και «Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών με τίτλο “Ένα κοινό ευρωπαϊκό δίκαιο των πωλήσεων με στόχο τη διευκόλυνση των διασυνοριακών συναλλαγών στην ενιαία αγορά”»

COM(2011) 636 final

(2012/C 181/14)

Εισηγήτρια: η κ. BONTEA

Στις 11 Οκτωβρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την:

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Ένα κοινό ευρωπαϊκό δίκαιο των πωλήσεων με στόχο τη διευκόλυνση των διασυνοριακών συναλλαγών στην ενιαία αγορά

COM(2011) 636 final.

Στις 16 Νοεμβρίου 2011 και 25 Οκτωβρίου 2011 αντιστοίχως, και σύμφωνα με το άρθρο 114 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισαν να ζητήσουν τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων

COM(2011) 635 final — 2011/0284 (COD).

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 8 Μαρτίου 2012.

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειας, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 29ης), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 87 ψήφους υπέρ, 54 ψήφους κατά και 7 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόθεση της Επιτροπής, να διευκολύνει την επέκταση των διασυνοριακών συναλλαγών των επιχειρήσεων, ιδίως των ΜΜΕ, να ενθαρρύνει τις διασυνοριακές αγορές των καταναλωτών και να εδραιώσει τα πλεονεκτήματα της εσωτερικής αγοράς.

1.2 Όσον αφορά τη μορφή του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων (κανονισμός) και την επιλογή που προτιμήθηκε (ένα προαιρετικό «δεύτερο καθεστώς»), η ΕΟΚΕ είναι ικανοποιημένη που συνεκτιμήθηκαν οι παλαιότερες προτάσεις της. Εντούτοις, όπως σημειώνει και σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, θεωρεί ότι «οι εν λόγω στόχοι πρέπει να επιτευχθούν σταδιακά, αρχής γενομένης από τις διεθνείς εμπορικές συμβάσεις πώλησης αγαθών (Β2Β), οι οποίες, ως δοκιμαστικές εφαρμογές, θα χρησιμεύσουν για να ελεγχθεί η συνύπαρξη των καθεστώτων και η πρακτική εφαρμογή τους (1)».

1.3 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι το κοινό ευρωπαϊκό δίκαιο των πωλήσεων πρέπει να συμμορφώνεται πλήρως με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας.

1.4 Όσον αφορά το περιεχόμενο, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η παρούσα πρόταση κανονισμού χρήζει μιας σειράς σημαντικών βελτιώσεων ούτως ώστε:

—	να διευκολύνει τις συναλλαγές σε ολόκληρη την ΕΕ, να συμβάλει αποφασιστικά στη στήριξη των οικονομικών δραστηριοτήτων στο πλαίσιο της ενιαίας αγοράς και να εξασφαλίσει την καλύτερη αξιοποίηση αυτού του δυναμικού·

—	να προσφέρει πραγματική ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία σε ό,τι αφορά το κόστος και τα οφέλη για τους οικονομικούς παράγοντες και τους καταναλωτές·

—	να συμβάλει ουσιαστικά στη βελτίωση της νομοθεσίας και στη δημιουργία ενός απλουστευμένου, κατανοητού και εύχρηστου ρυθμιστικού περιβάλλοντος·

—	να μειώσει το κόστος που συνεπάγονται οι διασυνοριακές συναλλαγές·

—	να κατοχυρώσει την ασφάλεια δικαίου και να ενισχύσει τη συνεκτικότητα μεταξύ οριζόντιων και κάθετων νομοθεσιών·

—	να διασφαλίσει ότι οι ΜΜΕ και οι καταναλωτές θα ωφεληθούν στην πράξη από τους νέους κανόνες.

1.5 Ο διαχωρισμός του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων σε δύο ξεχωριστά έγγραφα, εκ των οποίων το ένα περιέχει τους κανόνες σχετικά με τις συμβάσεις μεταξύ επιχειρήσεων (γνωστές ως «συμβάσεις B2B – business-to-business») και το άλλο τους κανόνες για τις συμβάσεις με τους καταναλωτές, σε συνδυασμό με τον καθορισμό σαφών χρονοδιαγραμμάτων για το καθένα, θα διευκολύνουν τις προσπάθειες των επιχειρήσεων και των καταναλωτών να ενημερωθούν σχετικά με τους νέους κανόνες και να τους εφαρμόσουν.

1.6 Η ΕΟΚΕ αποδίδει εξαιρετική σημασία στον προαιρετικό χαρακτήρα του νέου κανονισμού και στην πλήρη εξασφάλιση της ελευθερίας διαπραγματεύσεων όσον αφορά την αποδοχή του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων.

1.7 Η ΕΟΚΕ τονίζει τις ακόλουθες βασικές πτυχές:

—	υπάρχουν σοβαρές δυσκολίες στην εφαρμογή του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων·

—	πρέπει να συνεκτιμηθούν καλύτερα τα ειδικά χαρακτηριστικά των ΜΜΕ·

—

κρίνεται απαραίτητο να καταρτιστούν, κατόπιν διαβουλεύσεων με τις οργανώσεις εργοδοτών, ΜΜΕ και καταναλωτών, ευρωπαϊκά πρότυπα συμβατικών όρων, ειδικά σχεδιασμένα για εξειδικευμένους τομείς του εμπορίου ή τομείς δραστηριότητας, τα οποία να απαρτίζονται από τυποποιημένους όρους και να είναι διαθέσιμα σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ. Τέτοιου είδους πρότυπα συμβατικών όρων θα είναι εξαιρετικά χρήσιμα εργαλεία στις σχέσεις τύπου B2B και B2C και θα πρέπει να είναι διαθέσιμα ταυτόχρονα με τη δημοσίευση του Κανονισμού·

—	πρέπει να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου και να βελτιωθεί το περιεχόμενο του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων·

—	σύμφωνα με τα άρθρα 12 και 169 της Συνθήκης, οι απαιτήσεις προστασίας του καταναλωτή και των ΜΜΕ πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την κατάρτιση και την εφαρμογή όλων των πολιτικών της ΕΕ και των μέτρων που έχουν θεσπιστεί.

1.8 Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι η θέσπιση του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων δεν επαρκεί για να εξασφαλιστεί η επέκταση των διασυνοριακών συναλλαγών των επιχειρήσεων και των διασυνοριακών αγορών των καταναλωτών και καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να συνεχίσουν τις προσπάθειες με στόχο την πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού της ενιαίας αγοράς για ανάπτυξη και δημιουργία θέσεων εργασίας.

1.9 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σπουδαιότητα των συνοδευτικών μέτρων που πρέπει να ληφθούν ώστε να διασφαλιστεί ότι συμβαλλόμενοι που ενδεχομένως να επικαλούνται το κοινό ευρωπαϊκό δίκαιο των πωλήσεων –εφόσον τελικά θεσπιστεί–, να ενημερώνονται σχετικά με τον τρόπο αποτελεσματικής εφαρμογής και ομοιόμορφης ερμηνείας του. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι δεν θα πρέπει να εφαρμόζονται οι διατάξεις της πρότασης στην παρούσα μορφή τους στις συναλλαγές των καταναλωτών.

1.10 Οι οργανώσεις καταναλωτών τονίζουν ότι στην παρούσα μορφή της, η πρόταση δεν θα πρέπει να εφαρμοστεί στις συναλλαγές με τους καταναλωτές. Οι ΜΜΕ και οι οργανώσεις των εργοδοτών υποστηρίζουν ότι οι διατάξεις της πρότασης μπορούν να εφαρμοστούν στις συναλλαγές με τους καταναλωτές, με προϋπόθεση να επέλθουν ορισμένες τροποποιήσεις και να ληφθούν συνοδευτικά μέτρα. Οι προτάσεις των ΜΜΕ και των οργανώσεων καταναλωτών εξακολουθούν να αποκλίνουν σε πολλά σημεία. Η εύρεση της βέλτιστης λύσης, η οποία θα είναι καθολικά αποδεκτή, είναι μια σύνθετη και δύσκολη διαδικασία.

1.11 Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να συνεκτιμήσουν αυτές τις πτυχές κατά την ολοκλήρωση του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων ή οποιασδήποτε άλλης πρωτοβουλίας για τη ρύθμιση των δικαιωμάτων του καταναλωτή στην ΕΕ και να συνεχίσουν τον διάλογο με τις οργανώσεις επιχειρήσεων και καταναλωτών με στόχο να εξασφαλιστεί ότι το κοινό ευρωπαϊκό δίκαιο των πωλήσεων ανταποκρίνεται πιο αποτελεσματικά στις ανάγκες των δικαιούχων και να συμβάλει αποφασιστικά στη διευκόλυνση των συναλλαγών στην ΕΕ.

2. Πλαίσιο

2.1 Το ισχύον νομικό πλαίσιο

2.1.1 Το ισχύον νομικό πλαίσιο στην ΕΕ χαρακτηρίζεται από τις διαφορές μεταξύ των εθνικών νομικών συστημάτων και των νομοθεσιών περί συμβάσεων των 27 κρατών μελών της ΕΕ.

2.1.2 Η νομοθεσία της ΕΕ περιλαμβάνει μια σειρά κοινών κανόνων, ιδίως στον τομέα των συμβάσεων μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών, οι οποίοι εναρμονίζουν το ουσιαστικό δίκαιο περί συμβάσεων του καταναλωτή. Η (οδηγία 2011/83/ΕΕ σχετικά με τα δικαιώματα των καταναλωτών (2), η οποία υιοθετήθηκε πρόσφατα, έχει εναρμονίσει πλήρως βασικά στοιχεία των εξ αποστάσεως συμβάσεων, όπως είναι η προσυμβατική πληροφόρηση, οι τυπικές προϋποθέσεις, το δικαίωμα υπαναχώρησης, η μετάθεση του κινδύνου και η παράδοση, αφήνοντας με ελάχιστη εναρμόνιση μόνο τις νομικές εγγυήσεις και τους αθέμιτους συμβατικούς όρους.

2.1.3 Τα άρθρα 12, 38, 164, 168 και το άρθρο 169, παράγραφος 4 της Συνθήκης εξασφαλίζουν την υπεροχή των εθνικών νόμων όταν αυτοί είναι πιο επωφελείς για τους καταναλωτές.

2.2 Δυσχέρειες για τους εμπόρους και τους καταναλωτές

2.2.1 Επί του παρόντος, μόνον ένας στους δέκα εμπόρους στην Ένωση εξάγει αγαθά στην εσωτερική αγορά, ενώ από αυτούς που πραγματοποιούν τέτοιες εξαγωγές, οι πλείστοι εξάγουν σε μικρό αριθμό κρατών μελών. Μόνον το 8 % των καταναλωτών αγοράζει αγαθά και υπηρεσίες στο διαδίκτυο από άλλο κράτος μέλος. Το δυναμικό της εσωτερικής αγοράς και του διασυνοριακού ηλεκτρονικού εμπορίου παραμένει εν μέρει αναξιοποίητο.

2.2.2 Εμπόδια δημιουργούν, μεταξύ άλλων, οι διαφορές στη φορολογική νομοθεσία, οι διοικητικές απαιτήσεις, οι δυσχέρειες παράδοσης, οι διαφορές στη γλώσσα και τη νοοτροπία, το χαμηλό ποσοστό διείσδυσης της ευρυζωνικότητας, οι απαιτήσεις σχετικά με την προστασία των δεδομένων, διατάξεις όσον αφορά τον σχεδιασμό, τους εδαφικούς περιορισμούς στη διανοητική ιδιοκτησία, τις διευκολύνσεις πληρωμής και οι διαφορές στο νομικό πλαίσιο. Από τα στοιχεία που η Επιτροπή έχει στη διάθεσή της από άλλες έρευνες, προκύπτει ότι, στις συναλλαγές B2C, ένα από τα κύρια εμπόδια που αποτρέπουν τους καταναλωτές από την αγορά στο εξωτερικό είναι η έλλειψη αποτελεσματικών μέσων προσφυγής. Το 62 % των καταναλωτών δεν πραγματοποιεί διασυνοριακές αγορές μέσω Διαδικτύου επειδή φοβάται την απάτη, το 59 % δεν γνωρίζει τι πρέπει να κάνει σε περίπτωση προβλήματος το 49 % ανησυχεί για την παράδοση και το 44 % δεν είναι βέβαιο για τα δικαιώματά του (3).

Οι έμποροι, ιδίως οι ΜΜΕ, αντιμετωπίζουν προβλήματα όπως:

—	συγκέντρωση πληροφοριών σχετικά με τις διατάξεις ενός εφαρμοστέου αλλοδαπού δικαίου των συμβάσεων·

—	αυξημένη νομική περιπλοκότητα των διασυνοριακών συναλλαγών, σε σύγκριση με τις εγχώριες συναλλαγές·

—	υψηλά επιπρόσθετα έξοδα συναλλαγής.

2.2.3 Οι φραγμοί στο διασυνοριακό εμπόριο έχουν σοβαρές επιπτώσεις για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές.

3. Η πρόταση της Επιτροπής

3.1 Στην ανακοίνωση της Επιτροπής (4) συμπεριλαμβάνεται η απόφαση υποβολής πρότασης κανονισμού (5) για τη θέσπιση ενός κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων με τον δεδηλωμένο σκοπό να βελτιωθεί η λειτουργία της εσωτερικής αγοράς μέσω της διευκόλυνσης της επέκτασης των διασυνοριακών συναλλαγών.

3.2 Η πρόταση της Επιτροπής αποτελεί:

α)

όσον αφορά το μέσο που επιλέχθηκε:

—	ένα εναλλακτικό σύνολο κανόνων του δικαίου των συμβάσεων, πανομοιότυπο σε όλα τα κράτη μέλη και κοινό σε ολόκληρη την ΕΕ, το οποίο θα συνυπάρχει με τις υφιστάμενες εθνικές νομοθεσίες στον τομέα του δικαίου των συμβάσεων·

—

ένα προαιρετικό πλαίσιο που επιλέχθηκε από τα συμβαλλόμενα μέρη. Η συγκατάθεση του καταναλωτή σχετικά με την εφαρμογή του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων πρέπει να διατυπώνεται με τη μορφή ρητής δήλωσης, η οποία είναι αυτοτελής σε σχέση με τη δήλωση του καταναλωτή ότι συμφωνεί να συνάψει τη σύμβαση.

β)	όσον αφορά τη μορφή: επειδή πρόκειται για κανονισμό, το κοινό ευρωπαϊκό δίκαιο των πωλήσεων θα έχει γενική και άμεση ισχύ.

γ)

όσον αφορά το περιεχόμενο:

ένα ολοκληρωμένο (183 άρθρα), αλλά όχι εξαντλητικό σύνολο κανόνων του δικαίου των συμβάσεων που περιέχει:

—	τις γενικές αρχές του δικαίου των συμβάσεων·

—	το δικαίωμα των μερών να λαμβάνουν ουσιώδεις πληροφορίες προ της σύναψης της σύμβασης, κανόνες σχετικά με τον τρόπο σύναψης συμφωνιών μεταξύ δύο μερών, το δικαίωμα υπαναχώρησης των καταναλωτών, καθώς και την ακύρωση συμβάσεων·

—	τον τρόπο ερμηνείας των συμβατικών όρων, κανόνες σχετικά με το περιεχόμενο και τα αποτελέσματα των συμβάσεων, καθώς και σχετικά με το ποιοι συμβατικοί όροι ενδέχεται να είναι καταχρηστικοί·

—	τις υποχρεώσεις και τα έννομα βοηθήματα των μερών·

—	συμπληρωματικούς κοινούς κανόνες σχετικά με την καταβολή αποζημίωσης και τους οφειλόμενους τόκους υπερημερίας·

—	διατάξεις σχετικά με την απόδοση και την παραγραφή.

Ορισμένες πτυχές εξακολουθούν να διέπονται από την ισχύουσα εθνική νομοθεσία βάσει του κανονισμού 593/2008 (6) (Ρώμη I).

3.3 Το κοινό ευρωπαϊκό δίκαιο των πωλήσεων επικεντρώνεται στις συμβάσεις που σχετίζονται περισσότερο με το διασυνοριακό εμπόριο (οι συμβάσεις πώλησης μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών ή μεταξύ επιχειρήσεων όπου ο ένας τουλάχιστον από τους συμβαλλομένους είναι ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένων των συμβάσεων με αντικείμενο την προμήθεια ψηφιακού περιεχομένου ή την παροχή συναφών υπηρεσιών).

3.4 Το κοινό ευρωπαϊκό δίκαιο των πωλήσεων περιορίζεται στις διασυνοριακές συμβάσεις (τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να το επεκτείνουν και σε εγχώριες συμβάσεις).

4. Γενικές παρατηρήσεις

4.1 Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόθεση της Επιτροπής, να διευκολύνει την επέκταση των διασυνοριακών συναλλαγών των επιχειρήσεων, ιδίως των ΜΜΕ, να ενθαρρύνει τις διασυνοριακές αγορές των καταναλωτών και να εδραιώσει τα πλεονεκτήματα της εσωτερικής αγοράς.

4.2 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι το κοινό ευρωπαϊκό δίκαιο των πωλήσεων πρέπει να συμμορφώνεται πλήρως με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας.

4.3 Όσον αφορά τη μορφή (κανονισμός) και την επιλογή που προτιμήθηκε (ως «δεύτερο καθεστώς» σε κάθε κράτος μέλος, το οποίο θα εφαρμόζεται προαιρετικά βάσει ρητής συμφωνίας μεταξύ των συμβαλλομένων μερών), όπως έχει ήδη διατυπωθεί σε προηγούμενη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ, «οι εν λόγω στόχοι πρέπει να επιτευχθούν σταδιακά, αρχής γενομένης από τις διεθνείς εμπορικές συμβάσεις πώλησης αγαθών (Β2Β), ως δοκιμαστικές εφαρμογές».

4.4 Όσον αφορά το περιεχόμενο, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η παρούσα πρόταση κανονισμού χρήζει μιας σειράς σημαντικών βελτιώσεων ούτως ώστε:

—	να διευκολύνει τις συναλλαγές σε ολόκληρη την ΕΕ, να συμβάλει αποφασιστικά στη στήριξη των οικονομικών δραστηριοτήτων στο πλαίσιο της ενιαίας αγοράς και να εξασφαλίσει την μεγαλύτερη αξιοποίηση αυτού του δυναμικού·

—	να προσφέρει πραγματική ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία σε ό,τι αφορά το κόστος και τα οφέλη για τους οικονομικούς παράγοντες και τους καταναλωτές·

—	να συμβάλει ουσιαστικά στη βελτίωση της νομοθεσίας και στη δημιουργία ενός απλουστευμένου, κατανοητού και εύχρηστου ρυθμιστικού περιβάλλοντος·

—	να μειώσει το κόστος που συνεπάγονται οι διασυνοριακές συναλλαγές·

—	να εξασφαλίσει ασφάλεια δικαίου και μεγαλύτερη συνεκτικότητα μεταξύ οριζόντιων και κάθετων νομοθεσιών, κυρίως όσον αφορά τη διαφάνεια, τη σαφήνεια και την απλότητα, όχι μόνο για τους επαγγελματίες νομικούς, αλλά και για τις μικρές επιχειρήσεις και τον μέσο καταναλωτή·

—	να διασφαλίσει ότι οι ΜΜΕ και οι καταναλωτές θα ωφεληθούν στην πράξη από τους νέους κανόνες.

4.5 Σε προηγούμενη γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ έχει υπογραμμίσει ότι «οι εν λόγω στόχοι πρέπει να επιτευχθούν σταδιακά, αρχής γενομένης από τις διεθνείς εμπορικές συμβάσεις πώλησης αγαθών (Β2Β), οι οποίες, ως δοκιμαστικές εφαρμογές, θα χρησιμεύσουν για να ελεγχθεί η συνύπαρξη των καθεστώτων και η πρακτική εφαρμογή τους» (7).

Ο διαχωρισμός του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων σε δύο ξεχωριστά έγγραφα εκ των οποίων το ένα περιέχει τους κανόνες σχετικά με τις συμβάσεις B2B και το άλλο τους κανόνες για τις συμβάσεις B2C, σε συνδυασμό με τον καθορισμό σαφών χρονοδιαγραμμάτων για το καθένα, θα διευκολύνει τους νομοθέτες να αποφασίζουν ποια νομοθετική τεχνική πρέπει να εφαρμόζεται για κάθε σύνολο κανόνων, λαμβάνοντας υπόψη τη διαπραγματευτική δύναμη των μερών.

4.6 Το σημερινό περιεχόμενο του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων έχει οδηγήσει σε ευρεία δυσαρέσκεια και επικρίσεις εκ μέρους των οργανώσεων ΜΜΕ και καταναλωτών, οι οποίες έχουν θέσει υπό αμφισβήτηση την πραγματική ανάγκη, αφενός, για ένα προαιρετικό μέσο που να επιδιώκει την ενδυνάμωση του ηλεκτρονικού εμπορίου και, αφετέρου, τη νομοθετική επιλογή (προαιρετικό καθεστώς) που χρησιμοποιείται στις συμβάσεις B2C.

4.7 Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να συνεκτιμήσουν αυτές τις πτυχές κατά την ολοκλήρωση του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων και να συνεχίσουν τον διάλογο με τις οργανώσεις επιχειρήσεων και καταναλωτών με στόχο να εξασφαλιστεί ότι το κοινό ευρωπαϊκό δίκαιο των πωλήσεων ανταποκρίνεται πιο αποτελεσματικά στις ανάγκες των δικαιούχων.

4.8 Η ΕΟΚΕ αποδίδει εξαιρετική σημασία στον προαιρετικό χαρακτήρα του νέου κανονισμού και στην πλήρη εξασφάλιση της ελευθερίας διαπραγματεύσεων όσον αφορά την αποδοχή του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων.

4.9 Σε ό,τι αφορά τις μεγάλες επιχειρήσεις και τις επιχειρήσεις που κατέχουν δεσπόζουσα θέση στην αγορά, η ΕΟΚΕ συνιστά να καθοριστούν τα πλέον ενδεδειγμένα συνοδευτικά μέτρα που θα διευκολύνουν για τις ΜΜΕ την άσκηση του δικαιώματος ελεύθερης επιλογής μεταξύ των δύο καθεστώτων, λαμβανομένου υπόψη του προαιρετικού χαρακτήρα του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων.

4.10 Σύμφωνα με τα άρθρα 12 και 169 της Συνθήκης, οι απαιτήσεις προστασίας του καταναλωτή και των ΜΜΕ πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την κατάρτιση και την εφαρμογή όλων των πολιτικών της ΕΕ και των μέτρων που θεσπίζονται.

4.11 Η ΕΟΚΕ επισημαίνει τις εξής μεγάλες δυσκολίες στην εφαρμογή του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων:

—	πρέπει να διασαφηνιστεί η σχέση μεταξύ του προαιρετικού μέσου και του ευρωπαϊκού ιδιωτικού διεθνούς δικαίου – συμπεριλαμβανομένων των εθνικών διατάξεων αναγκαστικού δικαίου που υπερισχύουν και των κανόνων δημόσιας τάξης – άρθρα 9 και 21 αντιστοίχως του κανονισμού 593/2008·

—	θα πρέπει να αποσαφηνιστεί ο ρόλος του κανονισμού «Ρώμη Ι» στην περίπτωση των συμβάσεων τύπου «B2C», λαμβανομένων υπόψη των πρόσφατων αποφάσεων του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που παρέχουν σχετικές κατευθυντήριες γραμμές·

—	πρέπει να κατοχυρωθεί σε μεγαλύτερο βαθμό η ασφάλεια δικαίου και να θεσπιστεί ένα ολοκληρωμένο σύνολο κανόνων του δικαίου των συμβάσεων που δεν περιέχει αναφορές στις διαφορετικές εγχώριες νομοθεσίες των 27 κρατών μελών και δεν προκαλεί δυσκολίες ερμηνείας και εφαρμογή.

4.12 Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι η θέσπιση του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων δεν αρκεί για να εξασφαλιστεί η επέκταση των διασυνοριακών συναλλαγών και να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό της εσωτερικής αγοράς για ανάπτυξη και δημιουργία θέσεων απασχόλησης.

4.13 Ενόψει της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης, πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια για τη θέσπιση ενός πλαισίου που να ωθεί τις εξαγωγές και να οδηγεί στην εξάλειψη του διοικητικού κόστους· από την πλευρά των καταναλωτών είναι σημαντικό να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη τους στην εσωτερική αγορά και να ενθαρρυνθούν να προβαίνουν σε διασυνοριακές αγορές με την παροχή αποτελεσματικών μέσων ατομικής έννομης προστασίας.

4.14 Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους για εξάλειψη των υπόλοιπων φραγμών για το διασυνοριακό εμπόριο, να προωθήσουν και να στηρίξουν τις εξαγωγικές δραστηριότητες των ΜΜΕ και να συμμετάσχουν ενεργά στον καθορισμό και την εφαρμογή των πλέον ενδεδειγμένων μέτρων που θα επιτρέψουν στις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που προσφέρει η εσωτερική αγορά. Τονίζει τη σημασία της συνεργασίας και του κατάλληλου διαλόγου μεταξύ των αρχών και των κοινωνικών εταίρων, συμπεριλαμβανομένων των οργανώσεων των ΜΜΕ και των καταναλωτών.

4.15 Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στη σπουδαιότητα των συνοδευτικών μέτρων που πρέπει να ληφθούν προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα μέρη τα οποία υπόκεινται ενδεχομένως στην υποχρέωση εφαρμογής του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων, εφόσον τελικά εγκριθεί, μπορούν να ενημερωθούν σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής και ομοιόμορφης ερμηνείας του. Μέσω του συστήματος πληροφόρησης της εσωτερικής αγοράς (IMI) και άλλων διαύλων πληροφόρησης, τα κράτη μέλη πρέπει να εξασφαλίσουν την ενημέρωση όλων των ενδιαφερομένων σχετικά με το γενικό περιεχόμενο του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων, καθώς και σχετικά με τις διαφορές μεταξύ εθνικής και ενωσιακής νομοθεσίας, συμπεριλαμβανομένων των πτυχών που αφορούν τη νομολογία και τις βέλτιστες πρακτικές που έχουν εφαρμοστεί.

5. Ειδικές παρατηρήσεις

5.1 Καλύτερη συνεκτίμηση των ειδικών χαρακτηριστικών των ΜΜΕ

5.1.1 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η παρούσα πρόταση κανονισμού θα πρέπει να βελτιωθεί και να συνεκτιμηθούν καλύτερα τα ειδικά χαρακτηριστικά των ΜΜΕ:

—	το 99,8 % των επιχειρήσεων είναι ΜΜΕ, εκ των οποίων το 92 % κατατάσσονται στις πολύ μικρές επιχειρήσεις με δύο υπαλλήλους κατά μέσο όρο (8)·

—	οι πολύ μικρές επιχειρήσεις εξάγουν σε μικρό αριθμό κρατών μελών, αφού αναλύσουν λεπτομερώς την αγορά·

—	το επιχειρηματικό μοντέλο μιας τυπικής πολύ μικρής επιχείρησης δεν αποσκοπεί στη σύναψη διασυνοριακών συμβάσεων σε 27 κράτη μέλη·

—	οι ΜΜΕ αντιμετωπίζουν σοβαρά εμπόδια στις διασυνοριακές συναλλαγές, τα οποία περιγράφονται στο σημείο 2.2.2.

5.1.2 Η πρόταση δεν είναι αρκετά εύχρηστη για τις ΜΜΕ. Ένα περίπλοκο και αφηρημένο μέσο στον τομέα του δικαίου των συμβάσεων που περιέχει σε ορισμένα σημεία αναφορές στις διαφορετικές εγχώριες νομοθεσίες των 27 κρατών μελών δεν μπορεί να εφαρμοστεί από τις ΜΜΕ χωρίς υπηρεσίες υποστήριξης και νομικές συμβουλές. Τα εργαλεία εφαρμογής είναι απολύτως απαραίτητα και μπορούν να συμβάλουν ώστε οι ΜΜΕ να επιλέξουν το κοινό ευρωπαϊκό δίκαιο των πωλήσεων.

5.1.3 Οι οργανώσεις των ΜΜΕ (9) υποστηρίζουν την ανάγκη να εξασφαλιστεί μια πιο δίκαιη ισορροπία μεταξύ των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων των συμβαλλομένων μερών στις σχέσεις μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών και ζητούν ορισμένες διευκρινίσεις και απλουστεύσεις:

—	στο άρθρο 23 (η παράγραφος 1 σε ό,τι αφορά την υποχρέωση κοινοποίησης πληροφοριών σχετικά με τα αγαθά και τις συναφείς υπηρεσίες είναι πολύ ασαφής)·

—	στο άρθρο 29 (οι κυρώσεις είναι πολύ εκτεταμένες και αβέβαιες)·

—	στο άρθρο 39 (πρέπει να υπερισχύουν οι όροι του προτείνοντα)·

—	στο άρθρο 42, παράγραφος 1, στοιχείο α) (Προθεσμία υπαναχώρησης) (θα πρέπει να περιληφθούν οι διατάξεις της οδηγίας σχετικά με τα δικαιώματα του καταναλωτή)·

—	στο άρθρο 51 (οι «επείγουσες ανάγκες» ή το γεγονός ότι το μέρος «ήταν απερίσκεπτο, αδαές ή άπειρο» δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως δικαιολογία – η υποχρέωση της «καλής πίστης και των χρηστών συναλλακτικών ηθών» καλύπτει τις καταστάσεις που προβλέπονται σε αυτό το άρθρο)·

—	στο άρθρο 72 (σε περιπτώσεις μακρών διαδικασιών διαπραγματεύσεων το σύνολο των συμφωνιών που συνάπτονται μεταξύ των συμβαλλομένων μερών πρέπει να μπορούν να περιλαμβάνονται σε μία μόνο σύμβαση, διαφορετικά, προκύπτουν υπερβολικά δαπανηρές και χρονοβόρες διοικητικές επιβαρύνσεις για τις ΜΜΕ)·

—	στο άρθρο 78 (στην παράγραφο 1 πρέπει να αποσαφηνιστεί ότι είναι απαραίτητο να ζητείται η συγκατάθεση και του έτερου μέρους στην περίπτωση παραχώρησης δικαιώματος σε τρίτο·

—	όσον αφορά την παράγραφο 4 του άρθρου 78 σχετικά με την απόρριψη του δικαιώματος που έχει παραχωρηθεί προς και από το τρίτο μέρος, προτείνεται να διαγραφεί η διατύπωση «σιωπηρή αποδοχή», διότι δημιουργεί αβεβαιότητα)·

—	στο άρθρο 97 (οι υποχρεώσεις των συμβαλλομένων μερών πρέπει να εναρμονιστούν)·

—	στο άρθρο 130, παράγραφοι 3 και 5 (απουσιάζει η έννοια της υπεύθυνης κατοχής εκ μέρους του αγοραστή)·

—	στο άρθρο 142, παράγραφος 4 (να προστεθεί στον «πρώτο» μεταφορέα)·

—	στο άρθρο 159, παράγραφος 1 (χρειάζονται περαιτέρω διευκρινίσεις).

5.1.4 Το κοινό ευρωπαϊκό δίκαιο των πωλήσεων πρέπει να εξασφαλίσει την πλήρη εφαρμογή της αρχής «Σκέψου πρώτα σε μικρή κλίμακα» και της αρχής της αναλογικότητας σε όλα τα στάδια, καθώς και τη μείωση της γραφειοκρατίας και των περιττών εξόδων για τις ΜΜΕ. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι είναι εξαιρετικά σημαντικό να διατηρηθεί στο ελάχιστο δυνατό επίπεδο το κανονιστικό κόστος για τις ΜΜΕ και καλεί την Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να συνεκτιμήσουν αυτές τις πτυχές κατά την ολοκλήρωση του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων.

5.2 Προστασία των καταναλωτών

5.2.1 Η ΕΟΚΕ τονίζει για μια ακόμη φορά τη σημασία της εγγύησης της ασφάλειας δικαίου, «βάσει των πλέον προηγμένων μορφών προστασίας για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις», χωρίς να εμποδίζονται «τα κράτη μέλη να διατηρούν ή να εισάγουν αυστηρότερα προστατευτικά μέτρα για τους καταναλωτές» (10) και «υπέρ μιας ενιαίας αγοράς “λειτουργικού χαρακτήρα” προς όφελος του πολίτη-καταναλωτή» (11).

5.2.2 Το περιεχόμενο του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων έχει προκαλέσει τη δυσαρέσκεια και τις επικρίσεις πολλών οργανώσεων καταναλωτών (εστιάζονται στο επίπεδο προστασίας των καταναλωτών σε σχέση με άρθρο 169, παράγραφος 4 της Συνθήκης, το γεγονός ότι το κοινό ευρωπαϊκό δίκαιο των πωλήσεων θα εφαρμοστεί χωρίς να ληφθεί πραγματικά υπόψη η βούληση των καταναλωτών, κλπ.), οι οποίες ζητούν να εξαιρεθούν οι συμβάσεις μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών από το πεδίο εφαρμογής του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων.

5.2.3 Υπάρχουν πολλά παραδείγματα που φανερώνουν ότι η πρόταση κανονισμού δεν εξασφαλίζει το ανώτατο επίπεδο προστασίας των καταναλωτών:

—	άρθρο 5 (αντικειμενικός καθορισμός του «εύλογου χαρακτήρα»)·

—	άρθρο 13, παράγραφος 1 (ακριβής σημασία της έκφρασης «με ευκρινή και κατανοητό τρόπο»)·

—	άρθρο 13, παράγραφος 3, στοιχείο γ) (απουσιάζει ο ορισμός του όρου «σταθερό υπόθεμα»)·

—	άρθρο 19, παράγραφος 5 (δεν ορίζεται το «εύλογο χρονικό διάστημα»)·

—	άρθρο 20, παράγραφος 2 (ακριβής σημασία της έκφρασης «καθημερινή συναλλαγή»)·

—	άρθρο 28, παράγραφος 1 (ακριβής σημασία της έκφρασης «με τη δέουσα επιμέλεια»)·

—	άρθρο 30, παράγραφος 1, στοιχείο γ) (απουσιάζει ο ορισμός της διατύπωσης «περιεχόμενο και σαφήνεια που επαρκούν»)·

—	άρθρο 42, παράγραφος 2 (σε περίπτωση μη παροχής πληροφοριών η σύμβαση πρέπει να κηρυχθεί άκυρη)·

—	άρθρο 45 (ο καταναλωτής δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να βαρύνεται με τις δαπάνες επιστροφής των αγαθών)·

—	άρθρο 52, παράγραφος 2 (οι προθεσμίες πρέπει να είναι τουλάχιστον ένα έτος στην περίπτωση του στοιχείου (α) και δύο έτη στην περίπτωση του στοιχείου (β)·

—	άρθρο 53 (η επιβεβαίωση δεν πρέπει ποτέ να είναι έμμεση)·

—	άρθρο 71 (πρέπει να αποσαφηνιστεί η διατύπωση)·

—	άρθρο 74 (διευκρίνιση της έκφρασης «υπερβαίνει προφανώς τα όρια του ευλόγου»)·

—	άρθρο 79, παράγραφος 1 (δεν ορίζεται ο τύπος της καταχρηστικής πρακτικής που έχει ως συνέπεια την «μη υποχρεωτική ισχύ» του συμβατικού όρου)·

—	άρθρο 79, παράγραφος 2 (στην οδηγία δεν λαμβάνεται υπόψη η διαφορά μεταξύ ουσιωδών και μη ουσιωδών στοιχείων μιας σύμβασης)·

—	άρθρο 82 [η οδηγία παραλείπει την αναφορά στους κανόνες σχετικά με τη γνωστοποίηση των όρων και τις υποχρεώσεις ενημέρωσης και τους κανόνες που πρέπει να εξαιρεθούν αυτομάτως από τις συμβάσεις, ανεξάρτητα από το θεμιτό ή αθέμιτο περιεχόμενό τους, επειδή αντιβαίνουν στην «καλή πίστη» (bona fide)]·

—	άρθρο 84 (η «μαύρη λίστα» των «οπωσδήποτε» καταχρηστικών όρων είναι πολύ σύντομος και δεν συνάδει με τις πλέον προοδευτικές εθνικές νομοθεσίες)·

—	άρθρο 85 (το ίδιο ισχύει και για τον «γκρίζο κατάλογο» των συμβατικών όρων οι οποίοι τεκμαίρονται καταχρηστικοί)·

—	άρθρο 99, παράγραφος 3 (εντελώς απαράδεκτη διάταξη)·

—	άρθρο 105, παράγραφος 2 (η προθεσμία πρέπει να είναι τουλάχιστον δύο έτη)·

—	άρθρο 142 (η νομική σημασία και ο νομικός χαρακτήρας της διατύπωσης «φυσική κατοχή επί των αγαθών» δεν ισοδυναμούν στις μεταφράσεις στις επιμέρους γλώσσες, σύμφωνα με τα διαφορετικά εθνικά νομικά συστήματα)·

—	άρθρο 142, παράγραφος 2 (σημασία της διατύπωσης «έλεγχο επί του ψηφιακού περιεχομένου»)·

—	άρθρο 167, παράγραφος 2 (θα πρέπει να αποκλειστεί η δυνατότητα επιτάχυνσης της γνωστοποίησης)·

—	άρθρα 179 και 180 (πρέπει να αποσαφηνιστεί η διατύπωση).

5.2.4 Για να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των καταναλωτών, χρειάζονται ειδικά μέτρα που να εγγυώνται την ευθύνη και τη διασυνοριακή παρακολούθηση σε περίπτωση υπεξαίρεσης ή απάτης, δεδομένου ότι ποσοστό 59 % των καταναλωτών αναφέρει ότι αυτό το εμπόδιο τους αποτρέπει από την πραγματοποίηση διασυνοριακών συναλλαγών.

5.3 Κατάρτιση πρότυπων ευρωπαϊκών συμβατικών όρων

5.3.1 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη επεξεργασίας πρότυπων ευρωπαϊκών συμβάσεων, οι οποίες:

—	να είναι διαθέσιμες ταυτόχρονα με τη δημοσίευση και την έναρξη ισχύος του κανονισμού περί κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων·

—	προορίζονται για εξειδικευμένους τομείς εμπορίου ή τομείς δραστηριότητας·

—

απαρτίζονται από τυποποιημένους όρους που βασίζονται στο κεκτημένο, εγγυώνται πολύ υψηλό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών στο πλαίσιο των συμβάσεων μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών (B2C), καθώς και την ελευθερία σύναψης συμβάσεων μεταξύ επιχειρήσεων (B2B) και εξασφαλίζουν την πλήρη εφαρμογή της πρωτοβουλίας Small Business Act·

—	είναι διαθέσιμα σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ·

—	παρακολουθούνται και αναθεωρούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα με στόχο να βελτιωθεί το περιεχόμενό τους αξιοποιώντας τις ορθές πρακτικές, τη νομική θεωρία και τη νομολογία.

Τα εργαλεία εφαρμογής είναι εξαιρετικά χρήσιμα για τις ΜΜΕ που επιθυμούν να συνάψουν διασυνοριακές συμβάσεις με καταναλωτές.

5.3.2 Πολύ σημαντική είναι επίσης η ενεργός συμμετοχή του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, των ΜΜΕ και των καταναλωτών στην κατάρτιση των πρότυπων ευρωπαϊκών συμβατικών όρων.

5.4 Κατοχύρωση μεγαλύτερης ασφάλειας δικαίου

5.4.1 Η πρόταση κανονισμού δημιουργεί προβλήματα σε ό,τι αφορά τον καθορισμό της κατάλληλης νομικής βάσης, την ερμηνεία και την εφαρμογή.

5.4.2 Σε πολλά σημεία γίνεται αναφορά στο εθνικό δίκαιο (για παράδειγμα σε ό,τι αφορά την ακυρότητα σύμβασης λόγω απουσίας δικαιοπρακτικής ικανότητας και παράνομου ή αντίθετου προς τα χρηστά συναλλακτικά ήθη χαρακτήρα της σύμβασης, τον καθορισμό της γλώσσας της σύμβασης, την απαγόρευση της διακριτικής μεταχείρισης, την εκπροσώπηση, την πολλαπλότητα οφειλετών και δανειστών, την αλλαγή των μερών σε περίπτωση εκχώρησης, συμψηφισμού και συγχώνευσης, το δίκαιο περί ιδιοκτησίας συμπεριλαμβανομένης της μεταβίβασης της κυριότητας, το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας και το δίκαιο των αδικοπραξιών), γεγονός που θα υποχρεώσει τους εμπόρους να μελετήσουν το νομοθετικό πλαίσιο και να επιβαρυνθούν με το κόστος παροχής νομικών συμβουλών. Έτσι, αυξάνεται ακόμη περισσότερο η νομική αβεβαιότητα.

5.4.3 Δεν υπάρχουν μηχανισμοί για τη διασφάλιση της ομοιόμορφης εφαρμογής του προτεινόμενου κανονισμού σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μια βάση δεδομένων δικαστικών αποφάσεων δεν θα αποτελέσει έγκυρο νομικό προηγούμενο για τα εθνικά δικαστήρια που είναι αρμόδια για την ερμηνεία και την εφαρμογή του κανονισμού. Επιπλέον, λόγω των δυνατοτήτων διαφορετικής ερμηνείας θα αυξηθεί η νομική αβεβαιότητα.

5.4.4 Συνιστάται η παρακολούθηση των δικαστικών αποφάσεων και η εκπόνηση ετήσιων εκθέσεων, τουλάχιστον κατά τα πρώτα πέντε χρόνια εφαρμογής του κανονισμού, ούτως ώστε τα αποτελέσματα να αξιολογούνται σε συνεχή βάση και να λαμβάνονται τα αναγκαία μέτρα για τη διευκόλυνση της ομοιόμορφης ερμηνείας του προτεινόμενου κανονισμού σε ολόκληρη την Ένωση.

5.5 Περαιτέρω παρατηρήσεις

5.5.1 Σε περιόδους κρίσεων, θεωρείται απίθανο να διατεθούν σε εθνικό επίπεδο σημαντικά ποσά για δράσεις ενημέρωσης και προώθησης του νέου κανονισμού. Συνιστάται να συμπληρωθεί το σημείο 4 (Δημοσιονομικές επιπτώσεις) της αιτιολογικής έκθεσης με μέτρα στήριξης σχετικά με τη διοργάνωση επιμορφωτικών σεμιναρίων από την Επιτροπή για εκπροσώπους ενώσεων επιχειρήσεων, οργανώσεων ΜΜΕ και καταναλωτών, οι οποίες, με τη σειρά τους, θα ενημερώσουν τα μέλη τους σε ό,τι αφορά το κοινό ευρωπαϊκό δίκαιο των πωλήσεων. Επιπροσθέτως, θα πρέπει να προβλεφθούν μέτρα για τη στήριξη αυτών των οργανώσεων στην παροχή δωρεάν συμβουλών σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού.

Βρυξέλλες, 29 Μαρτίου 2012

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) ΕΕ C 84, 17.3.2011, σ. 1.

(2) ΕΕ L 304, 22.11.2011, σ. 64.

(3) Consumer Market Scoreboard, 5η Έκδοση, Μάρτιος 2011

(4) COM(2011) 636 final.

(5) COM(2011) 635 final.

(6) ΕΕ L 177, 4.7.2008, σ. 6.

(7) ΕΕ C 84, 17.3.2011, σ. 1.

(8) EUROSTAT.

(9) Έγγραφα θέσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βιοτεχνικών και Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (UEAPME):

http://www.ueapme.com/IMG/pdf/120119_pp_General_Remarks_CESL.pdf

http://www.ueapme.com/IMG/pdf/120119_pp_Specific_Remarks_CESL.pdf

(10) ΕΕ C 84, 17.3.2011, σ.1.

(11) ΕΕ C 132, 3.5.2011, σ. 3.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

στη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

I. Τα ακόλουθα σημεία της γνωμοδότησης του ειδικευμένου τμήματος τροποποιήθηκαν για να αντικατοπτρίσουν τις τροπολογίες που υιοθετήθηκαν από την Ολομέλεια, αν και περισσότερο από το ένα τέταρτο των εκπεφρασμένων ψήφων (άρθρο 54 παρ. 4 του Εσωτερικού Κανονισμού) ήταν υπέρ της διατήρησής στην αρχική τους μορφή:

α) Σημείο 1.2

1.2

Όσον αφορά τη μορφή του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων (κανονισμός) και την επιλογή που προτιμήθηκε (ένα προαιρετικό «δεύτερο καθεστώς»), η ΕΟΚΕ είναι ικανοποιημένη που συνεκτιμήθηκαν οι παλαιότερες προτάσεις της. Εντούτοις, όπως σημειώνει και σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (1), θεωρεί ότι η πρωτοβουλία της Επιτροπής θα πρέπει να έχει ως σημείο αφετηρίας τη δημιουργία μιας «δέσμης» ή κοινού πλαισίου αναφοράς που θα παρέχεται στα συμβαλλόμενα μέρη για τη σύναψη διεθνών συμβάσεων· δευτερευόντως δε, θα μπορεί να χρησιμοποιείται ως ένα προαιρετικό μέσο για τη σύναψη διεθνών εμπορικών συμβάσεων πώλησης αγαθών (από επιχειρήσεις προς επιχειρήσεις), οι οποίες, ως δοκιμαστικές εφαρμογές, θα χρησιμεύουν για να ελέγχεται η συνύπαρξη των καθεστώτων και η πρακτική εφαρμογή τους.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας:

Ψήφοι υπέρ	:	93
Ψήφοι κατά	:	41
Αποχές	:	6

β) Σημείο 1.7

1.7

Η ΕΟΚΕ τονίζει τις ακόλουθες βασικές πτυχές:

—	υπάρχουν σοβαρές δυσκολίες στην εφαρμογή του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων·

—	πρέπει να συνεκτιμηθούν καλύτερα τα ειδικά χαρακτηριστικά των ΜΜΕ·

—

κρίνεται απαραίτητο να καταρτιστούν, κατόπιν διαβουλεύσεων με τις οργανώσεις εργοδοτών, ΜΜΕ και καταναλωτών, ευρωπαϊκά πρότυπα συμβατικών όρων, ειδικά σχεδιασμένα για εξειδικευμένους τομείς του εμπορίου ή τομείς δραστηριότητας, τα οποία απαρτίζονται από τυποποιημένους όρους και είναι διαθέσιμα σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ. Τέτοιου είδους πρότυπα συμβατικών όρων θα είναι εξαιρετικά χρήσιμα εργαλεία στις σχέσεις τύπου B2B και B2C και μπορούν να προαχθούν ανεξάρτητα από την υιοθέτηση ή μη του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων·

—	πρέπει να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου και να βελτιωθεί το περιεχόμενο του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων·

—	σύμφωνα με τα άρθρα 12 και 169 της Συνθήκης, οι απαιτήσεις προστασίας του καταναλωτή και των ΜΜΕ πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την κατάρτιση και την εφαρμογή όλων των πολιτικών της ΕΕ και των μέτρων που έχουν θεσπιστεί.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας:

Ψήφοι υπέρ	:	75
Ψήφοι κατά	:	68
Αποχές	:	7

γ) Σημείο 1.9

1.9

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σπουδαιότητα των συνοδευτικών μέτρων που πρέπει να ληφθούν ώστε να διασφαλιστεί ότι συμβαλλόμενοι που ενδεχομένως να επικαλούνται το κοινό ευρωπαϊκό δίκαιο των πωλήσεων –εφόσον τελικά θεσπιστεί–, να ενημερώνονται σχετικά με τον τρόπο αποτελεσματικής εφαρμογής και ομοιόμορφης ερμηνείας του. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι δεν θα πρέπει να εφαρμόζονται οι διατάξεις της πρότασης στην παρούσα μορφή τους στις συναλλαγές των καταναλωτών.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας:

Ψήφοι υπέρ	:	85
Ψήφοι κατά	:	53
Αποχές	:	5

δ) Σημείο 4.3

4.3

Όσον αφορά τη μορφή (κανονισμός) και την επιλογή που προτιμήθηκε (ως «δεύτερο καθεστώς» σε κάθε κράτος μέλος, το οποίο θα εφαρμόζεται προαιρετικά βάσει ρητής συμφωνίας μεταξύ των συμβαλλομένων μερών), όπως έχει ήδη διατυπωθεί σε προηγούμενη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ, το μέσο θα μπορούσε να αφορά μόνο τις καθαρά εμπορικές συμβάσεις, χωρίς να περιλαμβάνει προς το παρόν τις καταναλωτικές συμβάσεις.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας:

Ψήφοι υπέρ	:	93
Ψήφοι κατά	:	41
Αποχές	:	6

ε) Σημείο 4.13

4.13

Ενόψει της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης, πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια για τη θέσπιση ενός πλαισίου που να ωθεί τις εξαγωγές και να οδηγεί στην εξάλειψη του διοικητικού κόστους· από την πλευρά των καταναλωτών είναι σημαντικό να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη τους στην εσωτερική αγορά και να ενθαρρυνθούν να προβαίνουν σε διασυνοριακές αγορές με την παροχή αποτελεσματικών μέσων ατομικής και συλλογικής έννομης προστασίας.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας:

Ψήφοι υπέρ	:	71
Ψήφοι κατά	:	66
Αποχές	:	8

στ) Σημείο 5.3.1

5.3.1

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη επεξεργασίας πρότυπων ευρωπαϊκών συμβατικών όρων, τα οποία

—	είναι διαθέσιμα ανεξάρτητα από τη θέση σε ισχύ του κοινού ευρωπαϊκού δικαίου των πωλήσεων·

—	προορίζονται για εξειδικευμένους τομείς εμπορίου ή τομείς δραστηριότητας·

—

—	είναι διαθέσιμα σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ·

—	παρακολουθούνται και αναθεωρούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα με στόχο να βελτιωθεί το περιεχόμενό τους αξιοποιώντας τις ορθές πρακτικές, τη νομική θεωρία και τη νομολογία.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας:

Ψήφοι υπέρ	:	75
Ψήφοι κατά	:	68
Αποχές	:	7

II. Αν και συγκέντρωσε πάνω από το ένα τέταρτο των εκπεφρασμένων ψήφων (άρθρο 54 παρ. 4 του Εσωτερικού Κανονισμού), το ακόλουθο σημείο της γνωμοδότησης του ειδικευμένου τμήματος διαγράφηκε κατόπιν της τροπολογίας που υιοθετήθηκε από την Ολομέλεια:

α) Σημείο 5.4.1

5.4.1

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι ένας από τους κυριότερους λόγους ανησυχίας των καταναλωτών στις διεθνείς συναλλαγές αφορά στην έλλειψη αποτελεσματικών ένδικων μέσων. Οι πρόσφατες προτάσεις της Επιτροπής για τη θέσπιση οδηγίας για την Εναλλακτική Επίλυση Διαφορών και κανονισμού για την Επιγραμμική Επίλυση Διαφορών αποτελούν μεν σημαντικό βήμα προόδου, αλλά απουσιάζει ακόμα ένας ευρωπαϊκός δικαστικός μηχανισμός συλλογικής έννομης προστασίας.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας:

Ψήφοι υπέρ	:	71
Ψήφοι κατά	:	71
Αποχές	:	7

Το άρθρο 56 παρ. 6 του Εσωτερικού Κανονισμού της ΕΟΚΕ προβλέπει ότι εάν κατά τη διάρκεια μιας ψηφοφορίας προκύψει ισοψηφία (ίσος αριθμός ψήφων υπέρ και κατά), τότε υπερισχύει η ψήφος του προέδρου της συνεδρίασης. Στην προκειμένη περίπτωση, ο πρόεδρος αποφάσισε να υποστηρίξει την τροπολογία.

(1) INT/524 CESE 60/2011, 19/01/2011, σημεία 1.2 και 1.3

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/84

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τις ετήσιες οικονομικές καταστάσεις, τις ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις και συναφείς εκθέσεις επιχειρήσεων ορισμένων μορφών»

COM(2011) 684 final — 2011/0308 (COD)

(2012/C 181/15)

Εισηγητής: ο κ. BARROS VALE

Στις 15 και στις 29 Νοεμβρίου 2011 αντιστοίχως, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αποφάσισαν, σύμφωνα με το άρθρο 50 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να ζητήσουν γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την

Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τις ετήσιες οικονομικές καταστάσεις, τις ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις και συναφείς εκθέσεις επιχειρήσεων ορισμένων μορφών

COM(2011) 684 τελικό — 2011/0308 (COD).

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειας, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 29ης Μαρτίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 125 ψήφους υπέρ, 2 κατά και 8 αποχές.

1. Σύνοψη και συμπεράσματα

1.1 Οι πολύ μικρές, οι μικρές και οι μεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν συντριπτικό ποσοστό του επιχειρηματικού ιστού της ΕΕ· γι’ αυτό, η ΕΟΚΕ επικροτεί κάθε πρωτοβουλία που μπορεί να βελτιώσει τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς και να διευκολύνει και να προωθήσει τις διασυνοριακές επενδύσεις και συναλλαγές. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) είναι εκείνες που συμβάλλουν περισσότερο στην οικονομική ανάπτυξη, στη δημιουργία απασχόλησης και στην καινοτομία. Είναι επίσης οι πιο ευάλωτες κατά τις μεταβολές και τις εξελίξεις.

1.2 Οι απλοποιήσεις που προτείνονται στην παρούσα αναθεώρηση συνάδουν, συνεπώς, με τον στόχο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, με την αρχή της απλοποίησης που προβάλλεται στην ανακοίνωση «Πράξη για την Ενιαία Αγορά» και με την αναγνώριση του κεντρικού ρόλου των ΜμΕ στην οικονομική ανάπτυξη, όπως επισημαίνεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής «Προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις - Μια “Small Business Act” για την Ευρώπη».

1.3 Η πλήρης εναρμόνιση σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) των κριτηρίων μεγέθους των επιχειρήσεων για την εφαρμογή του αντίστοιχου ρυθμιστικού πλαισίου είναι μια ευπρόσδεκτη πρωτοβουλία, η οποία, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, θα πρέπει να επεκταθεί και στις επονομαζόμενες «πολύ μικρές επιχειρήσεις». Πρέπει, δηλαδή, να προαχθεί απλώς ένα νομοθετικό πλαίσιο που να καλύπτει όλον τον επιχειρηματικό κόσμο. Προωθώντας την ισότιμη αντιμετώπιση σε όλη την ΕΕ, η γενική αυτή εναρμόνιση αναμένεται ότι θα συμβάλει στην τόνωση του ανταγωνισμού.

1.4 Πρέπει να υπογραμμιστεί επίσης το γεγονός ότι δεν επιτρέπεται στα κράτη μέλη να απαιτούν από τις μικρές επιχειρήσεις να υποβάλλουν πρόσθετες πληροφορίες, πέραν εκείνων που προβλέπονται στη νέα οδηγία. Μόνο έτσι θα μπορέσει να επιτευχθεί πλήρως ο στόχος της απλοποίησης που επιδιώκεται με την παρούσα αναθεώρηση και η εφαρμογή του προς όφελος όλων των ενδιαφερόμενων μερών, με ταυτόχρονη διασφάλιση των συμφερόντων των χρηστών των χρηματοοικονομικών πληροφοριών, είτε αυτοί είναι επενδυτές είτε πιστωτές, το Κράτος ή το ευρύτερο κοινό.

1.5 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, εφόσον διασφαλίζονται τα προαναφερθέντα συμφέροντα, οι προτεινόμενες απλοποιήσεις και εναρμονίσεις πρέπει να εφαρμοστούν και όσον αφορά τη φορολόγηση —να απαγορεύεται δηλαδή στα κράτη μέλη να ζητούν πρόσθετες πληροφορίες που θα χρησιμεύσουν για την είσπραξη φόρων. Οι τράπεζες θα πρέπει να ενημερωθούν επίσης για τις αλλαγές και για τη δυνατότητα προσαρμογής των μεθόδων ανάλυσής τους στους νέους κανόνες για τις οικονομικές καταστάσεις, ώστε να μην χρειάζεται να παρασχεθούν πρόσθετες πληροφορίες.

1.6 Από την απλοποίηση των οικονομικών καταστάσεων και μόνο δεν μπορούμε να αναμένουμε ενθάρρυνση της σύστασης νέων επιχειρήσεων και βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Ο στόχος αυτός θα επιτευχθεί μόνο εάν υιοθετηθούν ταυτόχρονα και άλλα μέτρα για την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης. Επικροτείται, ωστόσο, και αυτή και κάθε άλλη πρωτοβουλία που συμβάλλει στη μείωση του διοικητικού κόστους και του κόστους ευκαιρίας, όπως και κάθε άλλο μέτρο μείωσης των διοικητικών βαρών (υποχρεώσεις δήλωσης, εξασφάλιση άδειας ή παραχώρησης κλπ.).

1.7 Όσον αφορά τη μείωση του ανθρώπινου και του οικονομικού κόστους, αναμφίβολα οι προτεινόμενες απλοποιήσεις θα ελευθερώσουν πόρους, τους οποίους οι επιχειρήσεις θα μπορούν να αφιερώσουν σε άλλους τομείς των δραστηριοτήτων τους.

1.8 Η σημασία της απαλλαγής των μικρών επιχειρήσεων, είτε πρόκειται για ανώνυμες εταιρείες είτε όχι, από τους υποχρεωτικούς νόμιμους ελέγχους υπογραμμίζεται και επικροτείται. Η ΕΟΚΕ φρονεί ωστόσο πως η διαδικασία πρέπει να παραμείνει υποχρεωτική για τις επιχειρήσεις με περισσότερους από 25 εργαζομένους. Η διαδικασία αυτή αποτελεί, πράγματι, πολύ επαχθή υποχρέωση για ορισμένες μικρές επιχειρήσεις και πρέπει να εξασφαλιστεί η απαλλαγή των μικρών μη εισηγμένων εταιρειών, ανεξαρτήτως της νομικής μορφής τους. Η εφαρμογή της θα πρέπει να είναι προαιρετική και να αποφασίζεται από τους εταίρους ή τους μετόχους.

1.9 Από την άλλη πλευρά, αν οι λογιστικές διαδικασίες πραγματοποιούνται ηλεκτρονικά και οι οικονομικές καταστάσεις καταρτίζονται με ειδικό λογισμικό που διατίθεται στην αγορά, η απλοποίηση ενδέχεται να επιφέρει αρχικά αύξηση του κόστους, λόγω της ανάγκης επικαιροποίησης αυτού του λογισμικού, το κόστος της οποίας δεν είναι αμελητέο.

1.10 Θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ο αντίκτυπος που θα έχει, στο επίπεδο του κόστους, η προσαρμογή του τρόπου συλλογής των πληροφοριών, τόσο για τις στατιστικές υπηρεσίες όσο και για τις φορολογικές αρχές.

1.11 Οι περισσότερες μικρές επιχειρήσεις εξακολουθούν να βλέπουν τις οικονομικές καταστάσεις σαν μια απλή υποχρέωση που επιβάλλει ο Νόμος προς εξυπηρέτηση των φορολογικών αρχών. Αν και το μικρό μέγεθος της επιχείρησης, που δυσχεραίνει την πρόσληψη εσωτερικών λογιστών, μπορεί να συμβάλει σε μεγάλο βαθμό σε αυτήν την αντίληψη, η κυριότερη αιτία παραμένει η ανεπαρκής κατάρτιση των διευθυντών και των διαχειριστών πολλών ΜμΕ. Επομένως, συνιστούμε και υποστηρίζουμε τη συνέχιση και την ενίσχυση των πρωτοβουλιών κατάρτισης και ευαισθητοποίησης των επιχειρηματιών, ώστε να μπορούν να ερμηνεύουν τα διαθέσιμα στοιχεία και να αποφεύγουν έτσι ενδεχομένως σφάλματα που απορρέουν από μια εμπειρική και αυτοσχέδια προσέγγιση της διαχείρισης. Παράλληλα, πρέπει να αναγνωριστεί η σημασία της επικαιροποίησης της κατάρτισης του τεχνικού προσωπικού των λογιστικών γραφείων, όπου συγκεντρώνεται το μεγαλύτερο μέρος της προετοιμασίας των οικονομικών καταστάσεων για τις μικρές επιχειρήσεις. Η κατάρτιση αυτού του τεχνικού προσωπικού στις εξελίξεις της νομοθεσίας πρέπει επίσης να ενθαρρυνθεί και να υποστηριχθεί.

1.12 Όσον αφορά την υποχρέωση δημοσιοποίησης των πληρωμών που καταβάλλονται στις κυβερνήσεις σε σχέση με δραστηριότητες της εξορυκτικής βιομηχανίας και της υλοτομίας, η ΕΟΚΕ επικροτεί τη θέσπιση αυτού του μέτρου, αλλά ζητεί την επέκτασή του και σε άλλους σημαντικούς κλάδους. Για λόγους διαφάνειας, η υποχρέωση αυτή θα πρέπει να καλύπτει κάθε παραχώρηση δημόσιων συμφερόντων σε ιδιωτικούς φορείς και, ιδιαίτερα, τις συναλλαγές που σχετίζονται με τα δίκτυα μεταφορών, ύδατος, ενέργειας και επικοινωνιών, καθώς και με τα τυχερά παιχνίδια —πεδία στα οποία ενέχονται σημαντικά ποσά και τα οποία (πλην των τυχερών παιχνιδιών) αποτελούν τις πλέον στοιχειώδεις δημόσιες υπηρεσίες.

1.13 Ορισμένες διατάξεις της υπό εξέταση οδηγίας αντιβαίνουν σε όσα προβλέπονται στα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης (ΔΠΧΠ), ιδίως όσον αφορά τη λογιστική απεικόνιση του μη καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου και τις περιόδους απόσβεσης της φήμης και πελατείας. Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι η πρόταση οδηγίας δεν προβλέπει την υποχρεωτική υιοθέτηση των προτύπων ΔΠΧΠ από τις ΜμΕ, έως ότου αποκομισθούν τα διδάγματα από την (πρόσφατη) εφαρμογή τους σε παγκόσμιο επίπεδο.

1.14 Τελεί ακόμη υπό συζήτηση ένα ειδικό καθεστώς για τις μικρομονάδες, το οποίο θα ρυθμίζει χωριστά αυτή τη μορφή επιχειρήσεων. Είναι σημαντικό να υπάρχει συμβατότητα μεταξύ του ρυθμιστικού πλαισίου για τις μικρομονάδες και του εξεταζόμενου, προκειμένου να αποφευχθεί η διασπορά των πληροφοριών σε πολλά έγγραφα.

2. Πλαίσιο της πρότασης

2.1 Η εξεταζόμενη πρόταση οδηγίας προτείνει τη κατάργηση της τέταρτης και της έβδομης «λογιστικής» οδηγίας (οδηγίες 78/660/ΕΟΚ περί των ετησίων λογαριασμών εταιρειών ορισμένων μορφών και της 83/349/ΕΟΚ για τους ενοποιημένους λογαριασμούς) και την αντικατάστασή τους από μία μόνο οδηγία σχετικά με τις ετήσιες οικονομικές καταστάσεις, τις ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις και τις συναφείς εκθέσεις επιχειρήσεων ορισμένων μορφών.

2.2 Η αναθεώρηση αυτή αποτελεί τμήμα ενός ευρύτερου συνόλου πρωτοβουλιών της Επιτροπής για την απλοποίηση των διαδικασιών που ισχύουν για τις ΜμΕ, προκειμένου να μειωθούν οι διοικητικές επιβαρύνσεις για αυτή τη μορφή επιχειρήσεων και να συμπληρωθεί η πρόταση οδηγίας του 2009 σχετικά με τις οικονομικές καταστάσεις των μικρομονάδων. Η κατάρτιση οικονομικών καταστάσεων θεωρείται μία από τις πλέον επαχθείς νομικές υποχρεώσεις των επιχειρήσεων, ιδίως των μικρότερων.

2.3 Η αναθεώρηση των λογιστικών οδηγιών μνημονεύεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Η Πράξη για την Ενιαία αγορά - Δώδεκα δράσεις για την τόνωση της ανάπτυξης και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης - “Μαζί για μια νέα ανάπτυξη”» ως μία από τις δράσεις που θα συμβάλουν στην τόνωση της ανάπτυξης. Στην ίδια ανακοίνωση υπογραμμίζεται η ανάγκη μείωσης των κανονιστικών περιορισμών για τις ΜμΕ, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο.

2.4 Οι στόχοι της αναθεώρησης είναι: η μείωση και η απλοποίηση του διοικητικού φόρτου που συνεπάγεται η κατάρτιση οικονομικών καταστάσεων, ιδίως για τις μικρές επιχειρήσεις· η αύξηση της σαφήνειας και της συγκρισιμότητας των οικονομικών καταστάσεων, στοιχεία ιδιαίτερα σημαντικών για τις επιχειρήσεις με διασυνοριακές δραστηριότητες· η προστασία των χρηστών των χρηματοοικονομικών πληροφοριών· και η μεγαλύτερη διαφάνεια των πληρωμών που καταβάλλουν στις κυβερνήσεις οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην εξορυκτική βιομηχανία και στην υλοτόμηση πρωτογενών δασών.

2.5 Πραγματοποιήθηκαν διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη, μεταξύ των οποίων με τους υπευθύνους για την κατάρτιση των οικονομικών καταστάσεων, των χρηστών, των οργανισμών τυποποίησης και των δημόσιων αρχών. Πραγματοποιήθηκε επίσης εκτίμηση αντικτύπου, η οποία κατέληξε στα ακόλουθα συμπεράσματα:

2.5.1

Όσον αφορά την κατάρτιση οικονομικών καταστάσεων, η οποία θεωρείται πολύ επαχθής υποχρέωση των επιχειρήσεων με σημαντικές επιπτώσεις ιδίως στις μικρότερες, τροποποιούνται οι απαιτήσεις των οδηγιών και δημιουργείται ειδικό «μίνι καθεστώς» για τις μικρές επιχειρήσεις, με μείωση των απαιτήσεων παροχής πληροφοριών στο προσάρτημα των οικονομικών καταστάσεων, χαλάρωση των υποχρεωτικών ελέγχων και απαλλαγή των μικρών ομίλων από την υποχρέωση κατάρτισης ενοποιημένων οικονομικών καταστάσεων.

2.5.2

Εναρμονίζονται τα κατώτατα όρια μεγέθους των επιχειρήσεων, ώστε να εξασφαλίζεται όμοια αντιμετώπιση των επιχειρήσεων του ίδιου μεγέθους σε όλη την Ευρώπη.

2.5.3

Περιορίζεται το εύρος των επιλογών που έχουν στη διάθεσή τους τα κράτη μέλη για την απαίτηση υποβολής πρόσθετων πληροφοριών, προκειμένου να εναρμονιστούν οι πρακτικές στην ΕΕ και να αυξηθεί η συγκρισιμότητα των οικονομικών καταστάσεων.

2.5.4

Κατόπιν της δημόσιας υποστήριξης της Πρωτοβουλίας για τη Διαφάνεια της Εξορυκτικής Βιομηχανίας (EITI) από την Επιτροπή και της δέσμευσης που αναλήφθηκε στην καταληκτική δήλωση της συνόδου κορυφής της G8 Deauville, όπου οι κυβερνήσεις της G8 δεσμεύτηκαν «να θεσπίσουν νόμους διαφάνειας και κανονισμούς, καθίσταται πλέον υποχρεωτική η δημοσιοποίηση των πληρωμών που καταβάλλουν οι επιχειρήσεις της εξορυκτικής βιομηχανίας προς κυβερνήσεις, σε επίπεδο τόσο εταιρείας όσο και ομίλου.

2.6 Για να προστατευθούν τα ενδιαφερόμενα μέρη από την ενδεχόμενη μείωση της ποσότητας των διαθέσιμων πληροφοριών, καθίσταται υποχρεωτική η δημοσιοποίηση πληροφοριών, αφενός, για τις εγγυήσεις και τις αναλήψεις υποχρεώσεων και, αφετέρου, για τις συναλλαγές με συνδεόμενα μέρη. Η υποχρέωση αυτή προβλεπόταν ήδη σε ορισμένες χώρες.

2.7 Αναμένεται ότι η απλοποίηση των λογιστικών κανόνων για τις ΜμΕ θα συμβάλει στη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και θα ενθαρρύνει τη σύσταση νέων επιχειρήσεων, με τον συνακόλουθο θετικό αντίκτυπο στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Παράλληλα, καθώς η εξοικονόμηση πόρων από την απλοποίηση θα προέλθει από τη μείωση των αμοιβών που καταβάλλονται σε εξωτερικούς λογιστές ή λογιστικά γραφεία, πρέπει να αναμένουμε ελαφρό αρνητικό αντίκτυπο στην απασχόληση, αλλά, σύμφωνα με την Επιτροπή, το μέτρο θα έχει μηδενικό αντίκτυπο στα συνολικά επίπεδα απασχόλησης.

2.8 Η απλοποίηση των λογιστικών βιβλίων για τις μικρότερες επιχειρήσεις δεν αναμένεται να έχει ως αποτέλεσμα την αποθάρρυνση της ανάπτυξης. Η αύξηση του κόστους που θα επέφερε η διεύρυνση μιας επιχείρησης δεν θεωρείται καθοριστικός παράγοντας για την απόφασή της να επεκταθεί.

3. Κυριότερα μέτρα

3.1 Για να μειωθεί ο διοικητικός φόρτος που σχετίζεται με την κατάρτιση των οικονομικών καταστάσεων, θεσπίζεται ειδικό καθεστώς για τις μικρές επιχειρήσεις, το οποίο περιορίζει τον όγκο των πληροφοριών που πρέπει να δημοσιοποιούνται μέσω του προσαρτήματος. Τα στοιχεία που πρέπει να αναφέρονται υποχρεωτικά είναι πλέον μόνο: οι λογιστικές μέθοδοι· οι εγγυήσεις, αναλήψεις υποχρεώσεων, προβλέψεις και διακανονισμοί που δεν αναγνωρίζονται στον ισολογισμό· τα μεταγενέστερα του ισολογισμού γεγονότα που δεν αναγνωρίζονται στον ισολογισμό· τα μακροπρόθεσμα και τα εγγυημένα χρέη· και οι συναλλαγές με συνδεόμενα μέρη. Αν και σε ορισμένα κράτη μέλη η αναφορά των μεταγενέστερων του ισολογισμού γεγονότων που δεν αναγνωρίζονται στον ισολογισμό και των συναλλαγών με συνδεόμενα μέρη είναι υποχρεωτική, τα περισσότερα κράτη μέλη προβλέπουν την εξαίρεσή τους από την υποχρέωση δημοσιοποίησης των σχετικών στοιχείων, η οποία μπορεί να συνεπάγεται νέες υποχρεώσεις για τις μικρές εταιρείες. Ωστόσο, η συμπερίληψη αυτής της υποχρέωσης θεωρείται απαραίτητη για να αντισταθμιστεί η μείωση των διαθέσιμων πληροφοριών και να προστατευθούν οι χρήστες των πληροφοριών.

3.2 Εναρμονίζονται τα κατώτατα όρια για τον καθορισμό του μεγέθους των επιχειρήσεων, οι οποίες διακρίνονται σε μικρές, μεσαίες και μεγάλες (με βάση τον συνολικό ισολογισμό, τον κύκλο εργασιών και τον αριθμό των εργαζομένων τους) και εξασφαλίζεται έτσι η ομοιόμορφη κατηγοριοποίησή τους σε όλη την ΕΕ. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι επιχειρήσεις του ίδιου μεγέθους στα διάφορα κράτη μέλη θα αντιμετωπίζονται ισότιμα και η μείωση του διοικητικού φόρτου, που είναι ο στόχος της πρότασης, θα ωφελήσει ισότιμα τις επιχειρήσεις του ίδιου μεγέθους από όλα τα κράτη μέλη.

3.3 Ο νόμιμος έλεγχος παύει να είναι υποχρεωτικός για τις μικρές επιχειρήσεις. Ωστόσο, δεδομένου του μεγέθους των εν λόγω επιχειρήσεων, δεν μοιάζει να υπάρχει γενικότερος κίνδυνος για την απαιτούμενη διαφάνεια στην κατάρτιση των οικονομικών καταστάσεων. Η ανεξάρτητη πιστοποίηση των λογαριασμών, ακόμη και των απλοποιημένων λογαριασμών, και η ανάγκη για διαφάνεια στην παρουσίασή τους και στις πληροφορίες που παρέχονται στα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένου του κοινωνικού διαλόγου, εξακολουθούν να είναι σημαντικές για τις μικρές επιχειρήσεις.

3.4 Οι μικροί όμιλοι (των οποίων οι μητρικές και οι θυγατρικές επιχειρήσεις, ενοποιημένες, δεν υπερβαίνουν τα όρια δύο εκ των τριών κριτηρίων) απαλλάσσονται από την υποχρέωση κατάρτισης ενοποιημένων οικονομικών καταστάσεων.

3.5 Καθίστανται υποχρεωτικές οι γενικές αρχές της «σημαντικότητας» και της «προτεραιότητας της ουσίας έναντι του τύπου». Σε συνδυασμό με τον περιορισμό του εύρους των επιλογών που έχουν στη διάθεσή τους τα κράτη μέλη για την απαίτηση υποβολής πρόσθετων πληροφοριών, οι αρχές αυτές θα συμβάλουν στην εναρμόνιση των πρακτικών στην ΕΕ και στην αύξηση της συγκρισιμότητας των οικονομικών καταστάσεων.

3.6 Προβλέπεται μια νέα διαδικασία δημοσίευσης των πληρωμών που καταβάλλουν προς κυβερνήσεις οι μεγάλες επιχειρήσεις και οι οντότητες δημοσίου συμφέροντος που δραστηριοποιούνται στην εξορυκτική βιομηχανία ή στην υλοτόμηση πρωτογενών δασών.

4. Παρατηρήσεις

4.1 Ο αντίκτυπος της τρέχουσας επιβάρυνσης της κατάρτισης των οικονομικών καταστάσεων είναι σημαντικός. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει, επομένως, τον στόχο της Επιτροπής περί απλοποίησης, κατ’ εφαρμογή της αρχής «Προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις» («Think Small First»). Οι πολύ μικρές, οι μικρές και οι μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις είναι ακριβώς εκείνες που πλήττονται περισσότερο από τη διοικητική επιβάρυνση και το κόστος ευκαιρίας της κατάρτισης των οικονομικών καταστάσεων· γι’ αυτό, ο αντίκτυπος των προτεινόμενων απλοποιήσεων θα γίνει αισθητός από τη μεγάλη πλειοψηφία των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.

4.2 Σχεδόν 20 χρόνια μετά τη δημιουργία της ενιαίας αγοράς, η Επιτροπή δείχνει σήμερα τη βούληση να απλοποιήσει τις διαδικασίες που επιβάρυναν όλον αυτόν τον καιρό τις επιχειρήσεις. Η σημασία των προσπαθειών απλοποίησης είναι αδιαμφισβήτητη και πρέπει να επικροτηθούν και να υποστηριχθούν οι στόχοι στους οποίους βασίζονται. Πρέπει, ωστόσο, να υπάρξει μέριμνα ώστε αυτή η τάση προς την απλοποίηση να μην αποδειχθεί υπερβολική και να μην κινδυνεύσει η εμπιστοσύνη και η ενημέρωση των ενδιαφερόμενων μερών, όπως φαίνεται ότι συμβαίνει με την εξεταζόμενη πρόταση. Η απλοποίηση δεν μπορεί να συνεπάγεται ανάγκη αύξησης των πληροφοριών που περιέχοντα στις οικονομικές καταστάσεις με πρόσθετα στοιχεία, για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες πληροφόρησης των φορολογικών αρχών και οι απαιτήσεις των τραπεζών. Αν ίσχυε κάτι τέτοιο, το αποτέλεσμα θα είναι επιβλαβές και αντίθετο προς τον δεδηλωμένο στόχο, αφού θα αύξανε ακόμη περισσότερο το κόστος για τις επιχειρήσεις, οι οποίες θα ήταν υποχρεωμένες να τηρούν τρεις διαφορετικούς τύπους πληροφοριών για τους διάφορους σκοπούς: νομικούς, φορολογικούς και χρηματοδοτικούς.

4.3 Όπως κάθε αλλαγή, έτσι και οι υπό εξέταση προτάσεις θα χρειαστούν προσαρμογές, οι οποίες, ενώ αρχικά μπορεί να μην συγκεντρώνουν συναίνεση ή ακόμη και να μην έχουν σημαντικό αντίκτυπο από οικονομική άποψη, ασφαλώς θα καταλήξουν σε μείωση του κόστους και σε ενοποίηση των κριτηρίων και των τύπων των αιτούμενων πληροφοριών ανά την ΕΕ. Η αρχή θα μπορούσε να έχει ακόμη και αρνητικό αντίκτυπο όσον αφορά το κόστος ουσιαστικών στοιχείων όπως η επικαιροποίηση του λογισμικού, η κατάρτιση των χρηστών και η προσαρμογή του τρόπου συλλογής των φορολογικών και των στατιστικών δεδομένων. Οι προσπάθειες αυτές, βέβαια, θα αντισταθμιστούν γρήγορα από τα οφέλη των αλλαγών. Η προσπάθεια απλοποίησης πρέπει λοιπόν να υποστηριχθεί και σ’ αυτό μπορεί να συμβάλει σημαντικά η συνοδεία αυτών των μέτρων από άλλα, που προωθούν την κατάρτιση και την ευαισθητοποίηση των επιχειρηματιών, των λογιστών και των χρηστών των πληροφοριών που παρέχονται στις οικονομικές καταστάσεις.

4.4 Ιδιαίτερα σημαντική για την παρούσα πρόταση τροποποίησης είναι η καθιέρωση της απαλλαγής των μικρών επιχειρήσεων, είτε πρόκειται για ανώνυμες εταιρείες είτε όχι, από τη νόμιμη πιστοποίηση των οικονομικών τους καταστάσεων. Η ΕΟΚΕ δεν υποστηρίζει αυτή την εξαίρεση για επιχειρήσεις με πάνω από 25 εργαζόμενους, διότι η πιστοποίηση από ανεξάρτητο φορέα παρέχει πολύτιμη βοήθεια και εγγύηση στις ΜμΕ. Ο νόμιμος έλεγχος συνιστά κοινωνική λειτουργία, αποδεικνύοντας την εγκυρότητα των οικονομικών καταστάσεων, η οποία είναι στοιχείο εκ των ων ουκ άνευ για μια κοινωνία που εξαρτάται εν πολλοίς από τις επιδόσεις των επιχειρήσεων εντός της οικονομίας της αγοράς. Το μέτρο αυτό έχει πολύ σημαντικό οικονομικό αντίκτυπο στη ζωή των μικρών, μη εισηγμένων επιχειρήσεων, οι οποίες υποβάλλονται σε αυτή τη διαδικασία απλώς και μόνο εξαιτίας της νομικής μορφής τους και όχι λόγω του μεγέθους τους. Δεν έχει νόημα για μια μικρή επιχείρηση, που δεν είναι εισηγμένη στο Χρηματιστήριο και επομένως δεν υποχρεούται να τηρεί τις — ουσιώδεις σε τέτοιες περιπτώσεις — απαιτήσεις δημοσιοποίησης και διαφάνειας, να υποβάλλεται σε μία επαχθή διαδικασία, απλώς και μόνο επειδή επέλεξε να συσταθεί με μία νομική μορφή για την οποία προβλέπεται νομικά αυτή η υποχρέωση. Η πιστοποίηση των οικονομικών καταστάσεων θα πρέπει να γίνεται για την εξυπηρέτηση των αποδεκτών τους και όχι τυφλά, επειδή προβλέπεται ως νομική υποχρέωση για τη νομική μορφή της επιχείρησης. Η απόφαση για τον νόμιμο έλεγχο των οικονομικών καταστάσεων των μικρών επιχειρήσεων θα πρέπει να λαμβάνεται από τους μετόχους, τους διαχειριστές και τους διευθυντές τους· δεν πρέπει να επιτρέπεται στα κράτη μέλη να επιβάλλουν τέτοια υποχρέωση και, για αυτό, δεν θα πρέπει να απαιτείται αλλαγή της εθνικής νομοθεσίας για το νομικό πλαίσιο των διάφορων μορφών εταιρειών.

Στις επιχειρήσεις με πάνω από 25 εργαζομένους μπορεί να ζητείται ο οικονομικός έλεγχός τους.

4.5 Όπως είχε δηλώσει και στη γνωμοδότησή της σχετικά με την «Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 78/660/ΕΟΚ του Συμβουλίου περί των ετησίων λογαριασμών εταιρειών ορισμένων μορφών όσον αφορά τις μικρομονάδες», η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση απλοποίησης, επειδή ενισχύει την επιχειρηματικότητα και τον ανταγωνισμό και συμβάλλει έτσι στην ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς. Επικροτεί επίσης τις προσπάθειες ενοποίησης μέσω της επιβολής της απλοποίησης σε όλα τα κράτη μέλη, όπως και στο προαναφερόμενο έγγραφο.

4.6 Μία άλλη καινοτομία που αξίζει να υπογραμμιστεί, και που θα έχει οπωσδήποτε μεγάλη σημασία για την προώθηση της ενιαίας αγοράς, είναι ο προσδιορισμός των κριτηρίων μεγέθους των επιχειρήσεων και η εφαρμογή τους σε όλα τα κράτη μέλη. Μόνον έτσι θα μπορέσει να διασφαλιστεί η ισότιμη αντιμετώπιση των επιχειρήσεων του αυτού μεγέθους σε όλη την ΕΕ. Ωστόσο, οι κατηγορίες που απαριθμούνται στο άρθρο 3 της οδηγίας δεν περιλαμβάνουν τις πολύ μικρές επιχειρήσεις, πράγμα που δεν συνάδει με τους ορισμούς που χρησιμοποιούνται σε ορισμένους τομείς όπως οι κρατικές ενισχύσεις, η χρηματοδότηση μέσω των διαρθρωτικών ταμείων και τα κοινοτικά προγράμματα. Ομολογουμένως, αυτή η κατηγορία επιχειρήσεων, καθώς θεωρείται πηγή επιχειρηματικού δυναμισμού και δημιουργίας απασχόλησης, περιλαμβάνεται στη σύσταση 2003/361/ΕΚ. Πρέπει, συνεπώς, να περιληφθεί και στην προτεινόμενη οδηγία ορισμός των πολύ μικρών επιχειρήσεων, ώστε να καλύπτονται από ένα και το αυτό έγγραφο όλες οι κατηγορίες επιχειρήσεων που απαντούν συνήθως στην ΕΕ.

4.7 Η πρόταση οδηγίας του 2009 για τις μικρομονάδες βρίσκεται ακόμη στη φάση της διαπραγμάτευσης. Δεν έχει νόημα να υπάρχουν δύο έγγραφα που καλύπτουν τα ίδια θέματα. Αυτή η διασπορά των πληροφοριών αυξάνει το κόστος και τη σύγχυση των χρηστών· γι’ αυτό, πρέπει —και στη συγκεκριμένη περίπτωση μπορεί— να αποφευχθεί. Είναι σημαντικό να ευθυγραμμιστεί το ρυθμιστικό πλαίσιο για τις μικρομονάδες με την παρούσα πρόταση οδηγίας και να ενσωματωθεί τελικά σε αυτή, ώστε να αποφευχθεί η διασπορά και η ανάγκη διαβούλευσης με τις επιχειρήσεις και με το τεχνικό προσωπικό για περισσότερα έγγραφα.

4.8 Όσον αφορά το θέμα της δημοσιοποίησης των πληρωμών που καταβάλλονται στις κυβερνήσεις, ενδέχεται να υπάρξουν αντιρρήσεις στην εφαρμογή αυτού του μέτρου και σε άλλους τομείς δραστηριοτήτων δημοσίου συμφέροντος που περιλαμβάνουν παραχωρήσεις εκ μέρους του Δημοσίου, πέραν της εξορυκτικής βιομηχανίας και της υλοτομίας. Η ΕΟΚΕ πιστεύει, ωστόσο, ότι πρέπει να συνεχιστεί αυτή η φιλοδοξία και να δημοσιοποιούνται οι σχέσεις μεταξύ των επιχειρήσεων και του δημόσιου τομέα για συναλλαγές που αφορούν τα δίκτυα μεταφορών, ύδατος, ενέργειας και επικοινωνιών, καθώς και τα τυχερά παιχνίδια. Το μέτρο αυτό είναι καινοτόμο, αλλά μπορεί και πρέπει να διευρυνθεί περαιτέρω.

4.9 Ορισμένες διατάξεις φαίνονται να αντιβαίνουν σε όσα προβλέπονται στα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης (ΔΠΧΠ), τη στιγμή που οι περισσότερες χώρες της ΕΕ έχουν ήδη υιοθετήσει αυτά τα πρότυπα, αν και δεν υπάρχει γενική πανευρωπαϊκή υποχρέωση υιοθέτησης αυτών των κανόνων σε σχέση με τις ΜμΕ. Τα ΔΠΧΠ είναι ήδη υποχρεωτικά για την κατάρτιση των οικονομικών καταστάσεων των εισηγμένων εταιρειών και υπάρχει τάση ενοποίησης των λογιστικών μεθόδων βάσει αυτών των προτύπων, οπότε και η προτεινόμενη οδηγία θα πρέπει να σεβαστεί αυτήν την τάση. Επισημαίνεται ότι οι διαφορές αφορούν δύο θέματα: τη λογιστική απεικόνιση του μη καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου και την απόσβεση της φήμης και πελατείας εντός μέγιστης περιόδου πέντε ετών. Αφού αντληθούν όλα τα διδάγματα από την εφαρμογή σε διεθνές επίπεδο των πρόσφατων ΔΠΧΠ για τις ΜμΕ και όταν η διόρθωση αυτών των δύο ανακολουθιών δεν θα είναι ασύμβατη με την απλοποίηση των διαδικασιών, θα είναι σημαντικό να ευθυγραμμιστούν οι κανόνες που εφαρμόζονται στην ΕΕ με τα διεθνώς αποδεκτά πρότυπα.

Βρυξέλλες, 29 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/89

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με ένα πρόγραμμα για τους καταναλωτές 2014-2020»

COM(2011) 707 final — 2011/0340 (COD)

(2012/C 181/16)

Εισηγήτρια: η κ. MADER

Στις 30 Νοεμβρίου 2011 και στις 13 Δεκεμβρίου 2011 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αντίστοιχα αποφάσισαν, σύμφωνα με το άρθρο 169 της ΣΛΕΕ, να ζητήσουν τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την:

«Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με ένα πρόγραμμα για τους καταναλωτές 2014-2020»

COM(2011) 707 final — 2011/0340 (COD).

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση» στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 8 Μαρτίου 2012.

1. Συνοπτική παρουσίαση

1.1 Η Επιτροπή παρουσίασε την πρόταση κανονισμού της σχετικά με ένα πρόγραμμα για τους καταναλωτές 2014-2020, η οποία εντάσσεται στη συνέχεια της ανακοίνωσης της Επιτροπής με τίτλο «Ευρώπη 2020 – Στρατηγική για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη» και έχει ως στόχο την «τοποθέτηση του ενδυναμωμένου καταναλωτή στο επίκεντρο της ενιαίας αγοράς».

1.2 Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της διότι τα προγράμματα «καταναλωτές» και «υγεία» αποτελούν αντικείμενο δύο χωριστών προτάσεων, γεγονός που θα επιτρέψει την επαρκή εξέτασή του καθενός εξ αυτών.

1.3 Σημειώνει την προθυμία της Επιτροπής να θέσει την κατανάλωση στο επίκεντρο των πολιτικών της ΕΕ, γεγονός που υπό τις παρούσες περιστάσεις είναι απαραίτητο. Επισημαίνει ότι τα μέσα που διατίθενται για την εν λόγω φιλοδοξία είναι ανεπαρκή και διερωτάται σχετικά με τη δυνατότητα να υλοποιηθεί αυτή με αποτελεσματικό τρόπο.

1.4 Η ΕΟΚΕ σημειώνει τη δέσμευση για τη δημιουργία των στατιστικών μέσων που απαιτούνται για την εξακρίβωση των συνθηκών της αγοράς και την παρακολούθηση της εξέλιξής της σε ένα πλαίσιο όπου κυριαρχούν οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές εντάσεις.

1.5 Η ΕΟΚΕ σημειώνει την προθυμία να αναπτυχθούν δείκτες παρακολούθησης, οι οποίοι είναι ιδιαιτέρως σημαντικοί δεδομένου ότι το πρόγραμμα καλύπτει μακρά περίοδο με γνώμονα τη σημερινή κατάσταση.

1.6 Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη να ενισχυθούν οι κανόνες ασφαλείας των προϊόντων που διατίθενται στο εμπόριο και των υπηρεσιών που προσφέρονται στο έδαφος της ΕΕ· προϋπόθεση για αυτό αποτελεί η αύξηση των ελέγχων και η εξασφάλιση της συνεργασίας μεταξύ των αρμοδίων αρχών που πρέπει να διαθέτουν αποτελεσματικά μέσα επιβολής κυρώσεων.

1.7 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τα μέτρα που αποσκοπούν στη βελτίωση των προγραμμάτων πληροφόρησης και εκπαίδευσης των καταναλωτών και στην ανάδειξη των ορθών πρακτικών, ώστε να παρέχονται σχετικές πληροφορίες προερχόμενες από ανεξάρτητες πηγές. Εφιστά την προσοχή στην ανάγκη να διατίθενται πληροφορίες που είναι επαληθεύσιμες, ποιοτικές και προσβάσιμες σε όλους τους πολίτες, ώστε να καταστεί εφικτή η βιώσιμη κατανάλωση.

1.8 Ο ρόλος των ανεξάρτητων οργανώσεων καταναλωτών στο πλαίσιο αυτό είναι πρωταρχικός. Η ΕΟΚΕ συνιστά να αυξηθούν σημαντικά τα χρηματοδοτικά τους μέσα, για να τους επιτραπεί ιδίως να αποκτήσουν εμπειρογνωμοσύνη, η οποία είναι απαραίτητη διότι το πεδίο δραστηριότητάς τους είναι ιδιαιτέρως ευρύ. Η διατήρηση της οικονομικής ισορροπίας απαιτεί να είναι αυτές σε θέση να διαδραματίσουν τον ρόλο τους ως αντίβαρο της εξουσίας.

1.9 Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να αναγνωρίσουν, να υποστηρίξουν και να χρηματοδοτήσουν τις εθνικές ενώσεις καταναλωτών, οι οποίες συμμετέχουν πλήρως στην υλοποίηση της εσωτερικής αγοράς.

1.10 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις διαφορετικές πρωτοβουλίες που προτείνονται για τη συμπλήρωση των μηχανισμών εναλλακτικής επίλυσης διαφορών. Ωστόσο, τονίζει ότι καμία αναφορά δεν γίνεται στην ομαδική προσφυγή, ένα μέσο ιδιαιτέρως σημαντικό για την εξασφάλιση της τήρησης της νομοθεσίας, όπως έχει υπογραμμιστεί σε διάφορες γνωμοδοτήσεις.

2. Κύρια σημεία της πρότασης κανονισμού της Επιτροπής

2.1 Η πρόταση της Επιτροπής έχει ως στόχο να δημιουργήσει για την περίοδο 2014-2020 ένα πρόγραμμα «καταναλωτές», το οποίο θα αποτελέσει τη συνέχεια του κοινοτικού προγράμματος δράσης στον τομέα της πολιτικής για τους καταναλωτές που δημιουργήθηκε για την περίοδο 2007-2013. Το εν λόγω πρόγραμμα καθορίζει ένα πλαίσιο χρηματοδότησης των ενωσιακών δράσεων.

2.2 Ο κανονισμός εντάσσεται στη συνέχεια της ανακοίνωσης της Επιτροπής με τίτλο «Ευρώπη 2020 – Στρατηγική για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη», η οποία έχει ως στόχο να παράσχει στους πολίτες τα αναγκαία μέσα για την πλήρη συμμετοχή τους στην ενιαία αγορά.

2.3 Καταρτίστηκε μετά την πραγματοποίηση ενδιάμεσης μελέτης επιπτώσεων, η οποία διεξήχθη μεταξύ των διαφόρων ενδιαφερόμενων φορέων και αφορούσε το κοινοτικό πρόγραμμα δράσης στον τομέα της πολιτικής καταναλωτών 2007-2013.

2.4 Η εν λόγω αξιολόγηση τόνισε την προστιθέμενη αξία του προγράμματος παρά την ανεπαρκή χρηματοδότηση που διατέθηκε και το γεγονός ότι οι νέες κοινωνικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις ελήφθησαν υπόψη μόνο εν μέρει.

2.5 Το πρόγραμμα για την περίοδο 2014-2020 λαμβάνει υπόψη τις διάφορες παρατηρήσεις που διατυπώθηκαν. Για να χρηματοδοτηθούν, οι προτεινόμενες δράσεις θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη ζητήματα που συνδέονται με το οικονομικό, κοινωνικό και τεχνικό περιβάλλον, ιδίως τα προβλήματα που αποδίδονται στην παγκοσμιοποίηση, στην ψηφιοποίηση, στην ανάγκη για υιοθέτηση πιο βιώσιμων προτύπων κατανάλωσης, στη γήρανση του πληθυσμού, στον κοινωνικό αποκλεισμό και στο ζήτημα των ευάλωτων καταναλωτών.

2.6 Το νέο πρόγραμμα επιδιώκει να συμβάλει στην υλοποίηση του στόχου της μελλοντικής πολιτικής για τους καταναλωτές «τοποθετώντας τον ενδυναμωμένο καταναλωτή στο επίκεντρο της ενιαίας αγοράς».

2.7 Ο στόχος αυτός περιλαμβάνει, σύμφωνα με την Επιτροπή, την καλύτερη προστασία της υγείας, της ασφάλειας και των οικονομικών συμφερόντων των καταναλωτών, την προώθηση του δικαιώματος πληροφόρησης και εκπαίδευσής τους και την εύκολη πρόσβαση σε αποτελεσματικά ένδικα μέσα.

2.8 Η Επιτροπή προτείνει να επιδιωχθεί ο εν λόγω γενικός στόχος μέσω τεσσάρων ειδικών στόχων:

—	εδραίωση και ενίσχυση της ασφάλειας των προϊόντων μέσω της αποτελεσματικής εποπτείας της αγοράς σε ολόκληρη την Ένωση·

—	βελτίωση της εκπαίδευσης και της πληροφόρησης των καταναλωτών, καθώς και της επίγνωσης των δικαιωμάτων τους, ανάπτυξη της βάσης τεκμηρίωσης για την πολιτική για τους καταναλωτές και παροχή υποστήριξης στις οργανώσεις καταναλωτών·

—	εδραίωση των δικαιωμάτων των καταναλωτών, ειδικότερα μέσω της λήψης κανονιστικών μέτρων και της βελτίωσης της έννομης προστασίας·

—	υποστήριξη των μέτρων που έχουν ως στόχο την επιβολή της εφαρμογής των δικαιωμάτων των καταναλωτών μέσω της ενίσχυσης της συνεργασίας ανάμεσα στους εθνικούς φορείς που είναι αρμόδιοι για την εφαρμογή της νομοθεσίας και μέσω της ανάπτυξης της παροχής συμβουλών στους καταναλωτές.

3. Αξιολόγηση της πρότασης της Επιτροπής

3.1 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τον στόχο του προγράμματος για την «τοποθέτηση του ενδυναμωμένου καταναλωτή στο επίκεντρο της ενιαίας αγοράς». Θεωρεί, όπως δικαίως υπογραμμίζει η Επιτροπή, ότι θα πρέπει να δοθεί υψηλή προτεραιότητα στον συνυπολογισμό –σε όλες τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης– των συμφερόντων των καταναλωτών, των οποίων οι δαπάνες αποτελούν το 56 % του ΑΕγχΠ και είναι αναγκαίες για την ανάκαμψη της ανάπτυξης.

3.2 Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και οι εθνικές κυβερνήσεις θα πρέπει να υιοθετήσουν μία πολιτική καταναλωτών για τον 21ο αιώνα και να παραδεχθούν ότι οι καταναλωτές αποτελούν κινητήριο δύναμη και πολύ σημαντικούς ενδιαφερόμενους φορείς που επιτρέπουν την καλή λειτουργία της αγοράς. Μία αγορά πραγματικά ανταγωνιστική χρειάζεται καταναλωτές που διαθέτουν ορθή πληροφόρηση και εμπιστοσύνη. Η ενίσχυση της θέσης του καταναλωτή και η χειραφέτησή του αποτελούν παράγοντες που συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων και των υπηρεσιών, επιτρέπουν δε την αποτελεσματικότερη λειτουργία της οικονομίας της αγοράς.

3.3 Το πεδίο της πολιτικής για τους καταναλωτές θα πρέπει να επεκταθεί και η ΕΕ θα πρέπει να επιδιώκει μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα και καινοτομία προς όφελος των πολιτών της. Η πολιτική για τους καταναλωτές θα πρέπει να θεωρείται προτεραιότητα στην πολιτική ατζέντα και να εντάσσεται σε όλες τις σχετικές πολιτικές και τα σχετικά προγράμματα εργασίας.

3.4 Εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι το ποσό χρηματοδότησης που διατέθηκε για τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» δεν ανταποκρίνεται στους στόχους που καθορίζονται. Αναλογικά προς τα 500 εκατομμύρια καταναλωτών της Ένωσης σε 27 κράτη, το ποσό που χορηγείται ανά έτος και ανά καταναλωτή είναι 5 λεπτά του ευρώ, ένα ποσό που είναι χαμηλότερο και από αυτό του προγράμματος 2007-2013, το οποίο είχε υπολογιστεί σε 7 λεπτά του ευρώ σε μία γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (1).

3.5 Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις γενικές γραμμές που καθορίζονται από το πρόγραμμα με τους τέσσερις ειδικούς στόχους. Το παρόν πρόγραμμα αποτελεί άμεση συνέχεια του προηγούμενου προγράμματος και δεν εισάγει καινοτομίες, μολονότι οι νέες τεχνολογίες επηρεάζουν τις συνθήκες στην αγορά. Θεωρεί ότι τα μέσα που αναπτύσσονται για την υλοποίηση των στόχων πρέπει να είναι πιο ακριβή και ολοκληρωμένα.

3.6 Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δημιουργήσει κατάλογο όλων των προγραμμάτων της Ένωσης που αφορούν ή συμβάλλουν στην προώθηση και στην προστασία των συμφερόντων των καταναλωτών, προκειμένου η πολιτική για τους καταναλωτές να ενταχθεί σε όλα τα προγράμματα της ΕΕ.

3.7 Η ΕΟΚΕ εκτιμά ωστόσο ότι είναι αναγκαίο να προστεθεί στην πρόταση της Επιτροπής ένας πέμπτος στόχος που αφορά την εκπροσώπηση και τη συμμετοχή των καταναλωτών. Προφανώς, η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι στο πρόγραμμα της Επιτροπής περιλαμβάνεται η ενίσχυση των δυνατοτήτων εκπροσώπησης και αναγνωρίζεται η υποστήριξη των οργανώσεων εκπροσώπησης των καταναλωτών και η ικανότητά τους όσον αφορά την εμπειρογνωμοσύνη. Η δυνατότητα καλύτερης εκπροσώπησης των καταναλωτών και η ενίσχυση των ικανοτήτων τους θα έπρεπε να αποτελούν χωριστό στόχο. Προκειμένου να υλοποιηθεί η δέσμευση της Επιτροπής να τοποθετήσει τον καταναλωτή στο επίκεντρο των αποφάσεων της ΕΕ, το πρόγραμμα θα πρέπει να τροποποιηθεί ώστε να περιλαμβάνει έναν πέμπτο στόχο.

3.8 Το πρόγραμμα για τους καταναλωτές θα πρέπει να διαθέτει μέρος του προϋπολογισμού του (έξοδα ταξιδίου, εργασίες προετοιμασίας και συμμετοχή στις ομάδες εμπειρογνωμόνων) για αυτόν τον στόχο, προκειμένου να καταστεί δυνατή η καλύτερη εκπροσώπηση των καταναλωτών από ανεξάρτητες οργανώσεις καταναλωτών στις διάφορες ομάδες εμπειρογνωμόνων, όπου η συμβολή των καταναλωτών είναι αναγκαία. Επίσης, άλλα προγράμματα της ΕΕ θα πρέπει, εάν κριθεί απαραίτητο, να χορηγήσουν συγκεκριμένους πόρους προκειμένου να προωθήσουν τη συμβολή των οργανώσεων εκπροσώπησης των καταναλωτών.

3.9 Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει στην Επιτροπή την ανάγκη να παρουσιάσει μία φιλόδοξη «Ατζέντα του ευρωπαίου καταναλωτή» (έχει ανακοινωθεί στο πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής 2012 για το δεύτερο τρίμηνο του 2012) και να βασιστεί στην αρχή ενίσχυσης της θέσης των καταναλωτών («empowerment») σύμφωνα με τις αρχές που εκπορεύονται από την κοινωνική οικονομία της αγοράς, όπως αντικατοπτρίζονται στις εκθέσεις που ενέκρινε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

3.10 Η πρόταση περί «Ατζέντας του ευρωπαίου καταναλωτή» θα πρέπει να επιδιώξει πραγματικά την ενίσχυση της θέσης του καταναλωτή βασιζόμενη στην ασφάλεια, στην εύστοχη πληροφόρηση και στην εκπαίδευση, στα δικαιώματα, στα ένδικα μέσα και στην πρόσβαση στη δικαιοσύνη, καθώς και στα εκτελεστικά μέτρα.

3.11 Ωστόσο, η ευαισθητοποίηση των ευρωπαίων καταναλωτών για τις ευθύνες τους δεν θα πρέπει να οδηγήσει σε μεταφορά ευθύνης προς τους καταναλωτές· το πρόγραμμα για τους καταναλωτές θα πρέπει πρωτίστως να δημιουργήσει τις συνθήκες για μία δίκαιη αγορά, στην οποία οι καταναλωτές θα αισθάνονται εμπιστοσύνη για να καταναλώσουν ελεύθερα όπου και να βρίσκονται. Η εν λόγω εμπιστοσύνη περιλαμβάνει την ανάγκη να διαθέτουν επαρκείς πληροφορίες και αμερόληπτες συμβουλές όσον αφορά τα δικαιώματά τους, ούτως ώστε να πραγματοποιούν τις καλύτερες επιλογές κατανάλωσης.

3.12 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη να εξασφαλιστεί η χρονική συνοχή μεταξύ της «Ατζέντας του ευρωπαίου καταναλωτή» και της πρότασης κανονισμού σχετικά με ένα πρόγραμμα για τους καταναλωτές, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ποιότητα και η συνοχή μεταξύ του προγράμματος και των στρατηγικών στόχων.

3.13 Όσον αφορά την κατάρτιση νομοθετικών και κανονιστικών πρωτοβουλιών από την Επιτροπή, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να υπογραμμίσει την ανάγκη να εξασφαλιστεί αυξημένο επίπεδο προστασίας των καταναλωτών (άρθρο 169 της Συνθήκης). Στο πλαίσιο αυτό, υπενθυμίζει ότι το επίπεδο εναρμόνισης που θα επιλεγεί πρέπει να είναι προσαρμοσμένο και δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να έχει ως αποτέλεσμα ή να επιτρέπει την υποχώρηση των δικαιωμάτων των ευρωπαίων καταναλωτών, από όποια χώρα και αν προέρχονται. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ αντιτίθεται σε ενδεχόμενες πρωτοβουλίες –όπως είναι το προαιρετικό καθεστώς– που θα επέτρεπαν να υπονομευθεί η υφιστάμενη προστασία, προκειμένου να προστατευθούν οι καταναλωτές που αποτελούν το αδύναμο μέρος της σύμβασης και οι οποίοι δεν διαθέτουν πάντοτε τα μέσα για την αναζήτηση υποστήριξης.

3.14 Η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης ότι θα πρέπει να υπάρξουν εγγυήσεις για τη διαβούλευση με τους καταναλωτές και τους εκπροσώπους τους όταν καταρτίζονται κείμενα ή σχεδιάζονται δράσεις που τους αφορούν, καθώς και ότι θα πρέπει να ενισχυθούν τα μέσα που διαθέτουν οι καταναλωτές.

3.15 Η ΕΟΚΕ αποδίδει μεγάλη σημασία στα μέτρα ενίσχυσης της ασφάλειας των προϊόντων σε ολόκληρη την αγορά. Υποστηρίζει τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων συνεργασίας σύμφωνα με την οδηγία 2001/95/ΕΚ (2) και τις έρευνες που πραγματοποιούνται για τον καθορισμό νέων κανόνων ή νέων κριτηρίων ασφαλείας. Όσον αφορά τα ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν, η ΕΟΚΕ διερωτάται σχετικά με το επίπεδο των μέσων που θα διαθέτουν οι διάφοροι οργανισμοί που είναι επιφορτισμένοι με τους ελέγχους. Θεωρεί ότι είναι αναγκαίο να διοργανωθούν εθνικές ενημερωτικές εκστρατείες με συντονισμό της Επιτροπής.

3.16 Η ΕΟΚΕ επικροτεί τα μέτρα που προτείνονται για την πληροφόρηση και την εκπαίδευση των καταναλωτών. Η βελτίωση των εν λόγω δύο πτυχών της προστασίας των καταναλωτών θα συμβάλει στην ενίσχυση των γνώσεων των καταναλωτών αναφορικά με τα δικαιώματά τους, αποκαθιστώντας έτσι την εμπιστοσύνη τους. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι τα νομοθετικά κείμενα της Ένωσης πρέπει να είναι πιο διαφανή και κατανοητά για τους πολίτες.

3.17 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη δημιουργία βάσεων πληροφοριών μέσω της πραγματοποίησης μελετών, αναλύσεων και στατιστικών, οι οποίες θα επιτρέψουν την καλύτερη γνώση της αγοράς για τη χάραξη πολιτικών στους τομείς που αφορούν τους καταναλωτές.

3.18 Όσον αφορά το σχέδιο DOLCETA, το οποίο λειτουργεί υπό το τρέχον πρόγραμμα για τους καταναλωτές, αλλά δεν θα διατηρηθεί υπό την ίδια μορφή και στον ίδιο βαθμό, η ΕΟΚΕ παροτρύνει την Επιτροπή να εξεύρει λύση για τη διατήρηση των πληροφοριών και των γνώσεων που αποκτήθηκαν χάρις στο εν λόγω σχέδιο, ούτως ώστε να μην απολεσθούν τα οφέλη αυτής της σημαντικής επένδυσης.

3.19 Θεωρεί ότι όλες οι πρωτοβουλίες που επιτρέπουν τη βελτίωση της διαφάνειας των αγορών είναι εξαιρετικά σημαντικές, ανεξαρτήτως του τομέα που αφορούν: π.χ. στον τομέα των χρηματοπιστωτικών προϊόντων, της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, της ενέργειας, των ψηφιακών τεχνολογιών και των τηλεπικοινωνιών, των μεταφορών.

3.20 Από τη σκοπιά της πολιτικής για τους καταναλωτές, η εκπαίδευση είναι μεν ζωτικής σημασίας προκειμένου οι καταναλωτές να ευαισθητοποιηθούν για τον ρόλο, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους στο εσωτερικό της αγοράς και στην κοινωνία, προσαρμόζοντας ανάλογα τη συμπεριφορά τους, αλλά πρέπει ωστόσο να τονιστεί ότι η απουσία εκπαίδευσης των καταναλωτών χρησιμοποιείται συχνά ως δικαιολογία από τους πολιτικούς και τις κακοπροαίρετες επιχειρήσεις, ώστε να αποποιηθούν τις ευθύνες τους και να περιορίσουν τις προσπάθειες δημιουργίας ενός περιβάλλοντος φιλικού προς τους καταναλωτές.

3.21 Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι είναι αναγκαία η συγκέντρωση κατά προτεραιότητα στην εφαρμογή και τη βελτίωση των δικαιωμάτων των καταναλωτών.

Επίσης, υποστηρίζει τη θέση της Επιτροπής, η οποία υπενθυμίζει ότι είναι σημαντική η υλοποίηση του στόχου της εκπαίδευσης και της πληροφόρησης που είναι προσαρμοσμένη σε όλους τους καταναλωτές.

3.22 Σε κάθε περίπτωση, οι στόχοι βελτίωσης της εκπαίδευσης και της πληροφόρησης δεν μπορούν να επιτευχθούν χωρίς τη συμμετοχή διαφόρων κοινωνικοοικονομικών φορέων. Υποστηρίζει την πρόταση να αξιοποιηθεί ό,τι έχει επιτευχθεί έως τώρα, προκειμένου να αναγνωριστούν οι ορθές πρακτικές, να βελτιωθούν –εφόσον κριθεί αναγκαίο– και να χρησιμοποιηθούν, ώστε οι δράσεις και τα εργαλεία που διατίθενται να έχουν πραγματικό αντίκτυπο στους καταναλωτές, γεγονός που απαιτεί να χορηγηθούν προς αυτόν τον σκοπό σημαντικοί πόροι.

3.23 Θα πρέπει να επικεντρωθούμε επίσης στην κατάρτιση των επιχειρήσεων, οι οποίες δυστυχώς είναι ανεπαρκώς ενημερωμένες σχετικά με τα δικαιώματα των καταναλωτών. Άλλα προγράμματα της ΕΕ θα έπρεπε να παρέχουν τέτοια κατάρτιση στις επιχειρήσεις σχετικά με το δίκαιο της προστασίας των καταναλωτών.

3.24 Οι οργανώσεις καταναλωτών έχουν ως στόχο να προσδιορίσουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι καταναλωτές, να παρέχουν συνεκτικές απαντήσεις σε αυτά και να εκπροσωπούν τα συμφέροντά τους. Με τις ενέργειές τους υπέρ της εφαρμογής των δικαιωμάτων των καταναλωτών οι εν λόγω οργανώσεις συμβάλλουν στην εξέλιξη των κανόνων δικαίου.

3.25 Λόγω αυτού του κεντρικού ρόλου που ανατίθεται σε περιφερειακές, εθνικές και ευρωπαϊκές οργανώσεις καταναλωτών, οι οποίες πρέπει να διαθέτουν ολοένα και μεγαλύτερη ειδικευμένη γνώση, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει να ενισχυθούν σημαντικά οι ικανότητές τους με την αύξηση των κεφαλαίων που χορηγούνται σε αυτές. Αποδίδει μεγάλη σημασία στη βοήθεια που παρέχεται στις ενώσεις στα εν λόγω διαφορετικά επίπεδα και ειδικότερα στις χώρες όπου το κίνημα των καταναλωτών δεν έχει αναπτυχθεί επαρκώς.

3.26 Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι ένα τέταρτο του προϋπολογισμού του προγράμματος θα χορηγηθεί στα Ευρωπαϊκά Κέντρα Καταναλωτών (ΕΚΚ). Η εν λόγω επένδυση είναι ιδιαιτέρως αναγκαία και υποστηρίζεται σθεναρά από την ΕΟΚΕ, η οποία καλεί την Επιτροπή να εξακολουθήσει να παρουσιάζει ετήσιες εκθέσεις που να περιλαμβάνουν όλο και περισσότερες πληροφορίες για τη λειτουργία των ΕΚΚ: Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία που έχει να βασίζονται οι εν λόγω εκθέσεις σε ακριβή και σχετικά κριτήρια, προκειμένου να προβληθεί το γεγονός ότι το δίκτυο αυτό αποφέρει συγκεκριμένα αποτελέσματα για τους ευρωπαίους καταναλωτές, ακόμη και εάν δεν έχει φθάσει ακόμη στο επιθυμητό επίπεδο αναγνώρισης.

3.27 Η εισαγωγή στο προσεχές πρόγραμμα πολιτικής για τους καταναλωτές ενός προορατικού και σημαντικού μηχανισμού χρηματοδότησης με στόχο την ανάπτυξη του κινήματος των καταναλωτών αποτελεί ιδιαιτέρως σημαντικό στοιχείο.

3.28 Όσον αφορά την έννομη προστασία, η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η Επιτροπή δείχνει την πρόθεσή της να προωθήσει λύσεις που βασίζονται στην από κοινού ρύθμιση και στην αυτορρύθμιση. Χαιρετίζει τις πρωτοβουλίες που ανελήφθησαν από τους επαγγελματίες για τη βελτίωση των πρακτικών. Επαναλαμβάνει ωστόσο ότι οι πρακτικές ελαστικής νομοθεσίας («soft law») δεν μπορούν να υποκαταστήσουν ένα νομοθετικό ή κανονιστικό περιβάλλον.

3.29 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις πρωτοβουλίες της Επιτροπής για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των καταναλωτών σε μηχανισμούς εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών και συμφωνεί με την πρόταση που έχει ως στόχο να εξασφαλιστεί η παρακολούθηση της λειτουργίας και αποτελεσματικότητάς τους. Θεωρεί ότι η αποτελεσματικότητα των εν λόγω μηχανισμών μπορεί να επιτευχθεί μόνο εάν εξασφαλιστεί η ανεξαρτησία των συστημάτων που προτείνονται στους καταναλωτές.

3.30 Η ΕΟΚΕ εκτιμά ωστόσο ότι η πρόταση θα πρέπει να ολοκληρωθεί, διότι η ενίσχυση των δικαιωμάτων των καταναλωτών προϋποθέτει επίσης ότι θα διαθέτουν κατάλληλα ένδικα μέσα για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων τους. Όπως είχε αναφερθεί στη γνωμοδότησή της σχετικά με το πρόγραμμα 2007-2013, καθώς και στη γνωμοδότηση για τις ομαδικές αγωγές του κοινοτικού δικαίου για την κατανάλωση (3) και στη γνωμοδότηση για τη Λευκή Βίβλο σχετικά με τις αγωγές αποζημίωσης για παραβίαση της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας της ΕΚ (4), η ΕΟΚΕ προτείνει να δηλωθεί ότι είναι αναγκαία η ενίσχυση της πρόσβασης στη δικαιοσύνη και ιδίως στη συλλογική έννομη προστασία.

3.31 Υποστηρίζει τα μέτρα που προτείνονται με στόχο την εξασφάλιση της τήρησης της νομοθεσίας, ιδίως τους μηχανισμούς συνεργασίας μεταξύ εθνικών αρχών που είναι επιφορτισμένες με την παρακολούθηση της τήρησης της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών, καθώς και τον συντονισμό της εποπτείας· τα εν λόγω μέτρα καθιστούν τις δράσεις αποτελεσματικότερες.

3.32 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην επίλυση διαφορών, περιλαμβανομένης και της ηλεκτρονικής επίλυσης. Σημειώνει ότι καθορίζονται νέοι στόχοι, ιδίως για τα ΕΚΚ που επιδιώκουν να συμβάλουν στην πληροφόρηση των καταναλωτών και στην επίλυση διασυνοριακών διαφορών. Θεωρεί σημαντική την αξιολόγηση κατά τη διάρκεια του προγράμματος, ώστε να προσαρμοστεί η χρηματοδότηση που προβλέπεται να διατεθεί.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) ΕΕ C 88, 11.4.2006, σ. 1.

(2) ΕΕ L 11, 15.1.2002, σ. 4.

(3) ΕΕ C 162, 25.6.2008, σ. 1.

(4) ΕΕ C 228, 22.9.2009, σ. 40.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/93

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την εναλλακτική επίλυση καταναλωτικών διαφορών και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2006/2004 και της οδηγίας 2009/22/ΕΚ (οδηγία ΕΕΚΔ)»

COM(2011) 793 final — 2011/0373 (COD)

(2012/C 181/17)

Εισηγητής: ο κ. Jorge PEGADO LIZ

Στις 13 και στις 14 Δεκεμβρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 114 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, αντιστοίχως, αποφάσισαν να ζητήσουν γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την

Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την εναλλακτική επίλυση καταναλωτικών διαφορών και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2006/2004 και της οδηγίας 2009/22/ΕΚ (οδηγία ΕΕΚΔ)

COM(2011) 793 final — 2011/0373 (COD).

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 9 Μαρτίου 2012.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι, μετά από αμέτρητες εκκλήσεις εκ μέρους των ευρωπαϊκών οργανώσεων καταναλωτών και της ίδιας της ΕΟΚΕ σε πολλές γνωμοδοτήσεις της, η Επιτροπή μετατρέπει επιτέλους τις συστάσεις της 98/257/ΕΚ και 2001/310/ΕΚ σε δεσμευτική νομοθετική πράξη.

1.2 Η ΕΟΚΕ πιστεύει, ωστόσο, ότι η καταλληλότερη νομική βάση θα ήταν το άρθρο 169 παράγραφος 2 στοιχείο β) και παράγραφος 4 της Συνθήκης, και όχι απλώς το άρθρο 114, καθώς επίσης και τα άρθρα 38 και 47 του Χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

1.3 Η ΕΟΚΕ συνιστά τη θέσπιση «ευρωπαϊκού σήματος πιστότητας», το οποίο θα στηρίζεται σε κοινές διαρθρωτικές αρχές και δεν θα πιστοποιεί απλώς τους μηχανισμούς εναλλακτικής επίλυσης διαφορών (ΕΕΔ) που πληρούν τις απαιτήσεις της προτεινόμενης οδηγίας, αλλά θα χαρακτηρίζει, επίσης, όσους προσχωρούν στους μηχανισμούς αυτούς, κατά τρόπο εναρμονισμένο και χωρίς κόστος για τους εμπόρους.

1.4 Η ΕΟΚΕ επισημαίνει τη δυνατότητα που διανοίγεται για εφαρμογή των συστημάτων ΕΕΔ σε συλλογικές διαφορές, ως ένα πρώτο βήμα προς την εισαγωγή στην ΕΕ ενός δικαστικού μηχανισμού συλλογικής έννομης προστασίας, συνιστά όμως να επεξηγείται σαφώς η δυνατότητα αυτή στο διατακτικό και να προσδιορίζεται δεόντως το καθεστώς της.

1.5 Επί του προκειμένου, ωστόσο, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι αυτό δεν αναιρεί την επιτακτική ανάγκη να αποκτήσει η Ένωση έναν εναρμονισμένο δικαστικό μηχανισμό για συλλογικές αγωγές σε κοινοτικό επίπεδο, τον οποίο δεν υποκαθιστά η ενδεχόμενη επέκταση των συστημάτων ΕΕΔ σε συλλογικές διαφορές.

1.6 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τις αρχές που θεσπίζονται στα άρθρα 7, 8 και 9 της πρότασης, συνιστά όμως, για λόγους ασφάλειας δικαίου και σαφήνειας, να διατηρηθούν όπως ακριβώς ισχύουν στις συστάσεις οι ορισμοί των αρχών της εκατέρωθεν ακροάσεως και της εκπροσώπησης, οι οποίες εξασφαλίζουν ρητώς τη δυνατότητα εκπροσώπησης των μερών από δικηγόρους ή από τρίτους, ειδικότερα δε από συλλόγους εκπροσώπησης των συμφερόντων των καταναλωτών.

1.7 Επίσης, η ΕΟΚΕ συνιστά να μην υποκατασταθεί η αρχή της ανεξαρτησίας από μια ασαφή «αρχή της αμεροληψίας», με ποικίλο και λιγότερο ακριβές περιεχόμενο και με διαφορετική φύση.

1.8 Η ΕΟΚΕ είναι μάλλον απρόθυμη να συμφωνήσει να δύνανται οι μηχανισμοί αυτοί να καλύπτουν αγωγές εμπόρων εναντίον καταναλωτών. Εντούτοις, βάσει των διατάξεων του «Small Business Act» για την Ευρώπη, οι μικρές και οι πολύ μικρές επιχειρήσεις θα πρέπει να μπορούν να επιλύουν τις διαφορές τους με τους καταναλωτές μέσω μηχανισμών ΕΕΔ, σε πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις και σύμφωνα με όρους που θα πρέπει να προσδιοριστούν.

1.9 Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η πρόταση αυτή δεν θα πρέπει, σε καμία περίπτωση, να θέσει υπό αμφισβήτηση τυχόν συστήματα υποχρεωτικού χαρακτήρα που διαθέτουν ήδη ή ενδέχεται να θεσπίσουν τα κράτη μέλη, σύμφωνα με τις εκάστοτε οικείες νομικές παραδόσεις.

Η ΕΟΚΕ αποδέχεται να μπορούν οι αποφάσεις των μηχανισμών ΕΕΔ να μην είναι δεσμευτικές για τα μέρη, μόνον υπό τον όρο ότι αυτό δεν θα θίγει τη δυνατότητα προσφυγής των μερών ενώπιον των αρμόδιων τακτικών δικαστηρίων, η οποία και θα εξασφαλίζεται ρητά.

1.10 Η ΕΟΚΕ συνιστά να θεσπιστεί στην υπό εξέταση πρόταση μια διάταξη όμοια με αυτήν που περιλαμβάνεται στην πρόταση κανονισμού για την ηλεκτρονική επίλυση καταναλωτικών διαφορών (ΗΕΚΔ), σχετικά με τη σαφή υπεροχή του δικαιώματος πρόσβασης στη δικαιοσύνη, δεδομένου ότι οι μηχανισμοί ΕΕΔ δεν αποτελούν ούτε υποκατάστατο ούτε και πραγματική «εναλλακτική λύση» σε σχέση με τον ρόλο των δικαστηρίων, αλλά συμπληρωματικό, πολύτιμο μέσον για την επίλυση διαφορών.

1.11 Η ΕΟΚΕ συνιστά το ζήτημα της χρηματοδότησης των συστημάτων αυτών να εξεταστεί ρητά και με τόλμη, σε μια εποχή όπου οι οργανώσεις εκπροσώπησης των καταναλωτών και ορισμένα κράτη μέλη βρίσκονται σε κατάσταση αδυναμίας να αντιμετωπίσουν την αύξηση δαπανών για την εφαρμογή τους, δεδομένου ότι είναι σαφές πως πρόκειται για ζήτημα καθοριστικό για την εξασφάλιση της αμεροληψίας και της ανεξαρτησίας των συστημάτων.

1.12 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το περιεχόμενο διαφόρων διατάξεων πρέπει να αναθεωρηθεί και ότι μπορεί να βελτιωθεί ώστε να γίνει σαφέστερο, λιγότερο διφορούμενο και πιο αποτελεσματικό. Συνιστά στην Επιτροπή να λάβει υπόψη τις ειδικές παρατηρήσεις που διατυπώνονται παρακάτω.

2. Κύρια σημεία της πρότασης

2.1 Λαμβάνοντας υπόψη ότι σημαντικό ποσοστό των ευρωπαίων καταναλωτών αντιμετωπίζουν προβλήματα όταν αγοράζουν αγαθά και υπηρεσίες στην εσωτερική αγορά, τα οποία παραμένουν συχνά ανεπίλυτα·

Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι συστάσεις 98/257/ΕΚ (1) και 2001/310/ΕΚ (2) δεν εφαρμόστηκαν αποτελεσματικά και εξακολουθούν να υπάρχουν ελλείψεις, ανεπαρκής ευαισθητοποίηση των ενδιαφερομένων και ανισότητα διαδικασιών στα κράτη μέλη·

Λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο και τα συμπεράσματα πλείστων όσων σχετικών μελετών που διενεργήθηκαν με την πάροδο του χρόνου·

Λαμβάνοντας υπόψη τα πορίσματα της τελευταίας δημόσιας διαβούλευσης, που κινήθηκε τον Ιανουάριο του 2011, καθώς και την εκτίμηση αντικτύπου SEC(2011) 1408 final της 29.11.2011·

Η Επιτροπή, με την υπό εξέταση πρόταση οδηγίας, επιδιώκει τα εξής:

α)	να εξασφαλίσει ότι όλες οι διαφορές μεταξύ καταναλωτών και εμπόρων, οι οποίες ανακύπτουν από την πώληση αγαθών ή την παροχή υπηρεσιών, μπορούν να υποβληθούν σε φορέα εναλλακτικής επίλυσης διαφορών (ΕΕΔ), είτε ο προσφεύγων είναι ο καταναλωτής είτε ο έμπορος·

β)	να εξασφαλίσει ότι οι καταναλωτές θα έχουν δυνατότητα συνδρομής στις περιπτώσεις διασυνοριακών καταναλωτικών διαφορών·

γ)	να εξασφαλίσει ότι οι φορείς ΕΕΔ θα τηρούν «τις ποιοτικές αρχές της αμεροληψίας, της διαφάνειας, της αποτελεσματικότητας και της δικαιοσύνης», πέρα από την τάση προς δωρεάν παροχή·

δ)	να αναθέσει τον έλεγχο της λειτουργίας όλων των φορέων ΕΕΔ στο εκάστοτε κράτος μέλος σε μία ενιαία αρμόδια αρχή·

ε)	να ορίσει ότι τα κράτη μέλη θα θεσπίσουν κυρώσεις αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές για τις περιπτώσεις παράβασης των υποχρεώσεων πληροφόρησης των καταναλωτών και ενημέρωσης των αρμοδίων αρχών·

στ)	να μην εμποδίζει τα κράτη μέλη να διατηρήσουν ή να υιοθετήσουν διαδικασίες ΕΕΔ για διαφορές μεταξύ επαγγελματιών·

ζ)	να μην εμποδίζει τα κράτη μέλη να διατηρήσουν ή να εισαγάγουν μηχανισμούς ΕΕΔ για τη συλλογική διευθέτηση παρόμοιων διαφορών μεταξύ ενός εμπόρου και πολλών καταναλωτών (συλλογικά συμφέροντα)·

η)	να ωθήσει τα κράτη μέλη να αναπτύξουν φορείς ΕΕΔ που θα καλύπτουν και καταναλωτές άλλων κρατών μελών.

2.2 Προς τον σκοπό αυτόν, η Επιτροπή επιδιώκει να μετατρέψει τις προαναφερθείσες συστάσεις σε οδηγία, ώστε οι διατάξεις της να αποκτήσουν δεσμευτικό χαρακτήρα, και χρησιμοποιεί προς τούτο ως νομική βάση αποκλειστικά το άρθρο 114 της ΣΛΕΕ (υλοποίηση της εσωτερικής αγοράς).

2.3 Εντούτοις, η οδηγία δεν θα επιβάλει υποχρέωση των καταναλωτών να προσφεύγουν σε διαδικασίες ΕΕΔ, ούτε και θα καθιστά δεσμευτικές για αυτούς τις σχετικές αποφάσεις.

2.4 Η προτεινόμενη οδηγία θα υπερισχύει κάθε νομοθετικής πράξης της Ένωσης η οποία περιέχει διατάξεις που στοχεύουν στην ενθάρρυνση της ίδρυσης φορέων ΕΕΔ, μόνο στον βαθμό που η εν λόγω νομοθεσία δεν εξασφαλίζει τουλάχιστον ισοδύναμο επίπεδο προστασίας των καταναλωτών.

2.5 Η προτεινόμενη οδηγία θα είναι εφαρμοστέα σε όλους τους φορείς που παρέχουν σε μόνιμη βάση υπηρεσίες επίλυσης διαφορών μέσω διαδικασιών ΕΕΔ, συμπεριλαμβανομένων των διαδικασιών θεσμοθετημένης διαιτησίας, εκτός εάν έχουν συσταθεί αποκλειστικά για ειδική περίσταση.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1 Η ΕΟΚΕ, η οποία, εδώ και χρόνια, σε πολλές γνωμοδοτήσεις της ζητά επιμόνως τη μετατροπή των συστάσεων 98/257/ΕΚ και 2001/310/ΕΚ σε δεσμευτικό δίκαιο, δεν μπορεί παρά να εκφράσει την ικανοποίησή της για την πρωτοβουλία αυτή της Επιτροπής, η οποία, ωστόσο, πέρα από τις παρατηρήσεις που ακολουθούν, καθυστέρησε να έρθει στο φως. Επίσης, διερωτάται μήπως, για μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου, το επιλεγόμενο νομικό μέσο θα μπορούσε/έπρεπε να είναι κανονισμός και όχι οδηγία.

3.2 Ακόμη, όσον αφορά την νομική βάση, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, εκτός της υλοποίησης της εσωτερικής αγοράς, αυτό που επίσης διακυβεύεται είναι η προστασία των καταναλωτών. Ως εκ τούτου, η καταλληλότερη νομική βάση δεν είναι τόσο το άρθρο 114, αλλά θα ήταν μάλλον το άρθρο 169 παράγραφος 2 στοιχείο β) και παράγραφος 4 της Συνθήκης, εκτός κι εάν επιλεγεί το άρθρο 81, πέρα από τα άρθρα 38 και 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.

3.3 Επικροτεί το γεγονός ότι εξαιρούνται από το αντικείμενο της οδηγίας οι διαδικασίες που δολίως παρουσιάζονται ως φιλικός διακανονισμός καταναλωτικών διαφορών, ενώ πρόκειται για ελιγμό προώθησης προϊόντων, στο μέτρο που οι αρμόδιοι φορείς είναι υπάλληλοι του εμπόρου, αμειβόμενοι από αυτόν και συνεπώς, δεν πληρούν τις εγγυήσεις εξαίρεσης και ανεξαρτησίας. Η ΕΟΚΕ προτείνει, προς αποφυγήν οιασδήποτε αμφιβολίας, να θεσπιστεί «ευρωπαϊκό σήμα πιστότητας», το οποίο όχι απλώς θα πιστοποιεί τους μηχανισμούς ΕΕΔ που πληρούν τις απαιτήσεις της προτεινόμενης οδηγίας [κατ’ αναλογία προς το σήμα αξιοπιστίας («marca de confianza») που υπάρχει στην Ισπανία], αλλά επιπλέον θα χρησιμεύει και ως αναγνωριστικό που θα χαρακτηρίζει όσους προσχωρούν στους μηχανισμούς αυτούς, κατά τρόπο εναρμονισμένο και χωρίς κόστος για τους εμπόρους, προσελκύοντας έτσι την εμπιστοσύνη των καταναλωτών.

3.4 Χαιρετίζει τη διεύρυνση της έννοιας του καταναλωτή, σύμφωνα με τη νέα οδηγία για τα δικαιώματα των καταναλωτών (3), ώστε να καλύπτει και τις συμβάσεις «διπλού σκοπού», στις περιπτώσεις όπου η εμπορική δραστηριότητα του προσώπου δεν έχει κυρίαρχη θέση στο γενικό πλαίσιο της σύμβασης. Θα επιθυμούσε, ωστόσο, η διευκρίνιση αυτή να περιλαμβάνεται ρητώς στο διατακτικό.

3.5 Χαιρετίζει τη μέριμνα για την επέκταση της λειτουργίας του θεσπιζόμενου συστήματος στις διασυνοριακές διαφορές, και ευελπιστεί ότι η Επιτροπή θα επιταχύνει τη δημιουργία των συνθηκών ώστε οι φορείς ΕΕΔ να μπορούν όντως να χειρίζονται τις υποθέσεις αυτές, ιδίως μέσω της ηλεκτρονικής επίλυσης καταναλωτικών διαφορών (ΗΕΚΔ) και με την ενίσχυση της διοικητικής συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών (4). Ακόμη, συνιστά στην Επιτροπή, κατ’ αναλογία προς τις διατάξεις του άρθρου 6 παράγραφος 4 της πρότασης κανονισμού ΗΕΚΔ, να συγκαλεί, τουλάχιστον μία φορά το χρόνο, συνεδρίαση των αρμόδιων εθνικών αρχών που προβλέπονται στο άρθρο 15 της πρότασης οδηγίας, με στόχο την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και τη διεξαγωγή συζήτησης για τα τυχόν προβλήματα που ανακύπτουν κατά τη λειτουργία των συστημάτων ΕΕΔ.

3.6 Υποστηρίζει την παρεχόμενη δυνατότητα να εφαρμόζονται τα συστήματα ΕΕΔ σε συλλογικές διαφορές, ως ένα πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση της δημιουργίας στην ΕΕ ενός δικαστικού μηχανισμού συλλογικής έννομης προστασίας. Ωστόσο, θα εκτιμούσε ιδιαιτέρως η δυνατότητα αυτή να περιλαμβάνεται ρητώς και σαφώς στο διατακτικό και να προσδιορίζεται δεόντως το καθεστώς της, αντί να επαφίεται στην ευχέρεια των κρατών μελών. Επί του προκειμένου, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τα όσα υποστηρίζει εδώ και χρόνια, σε πολλές γνωμοδοτήσεις της, σχετικά με την επείγουσα ανάγκη να αποκτήσει η ΕΕ ένα εναρμονισμένο ένδικο μέσον για την άσκηση συλλογικής αγωγής σε κοινοτικό επίπεδο – το οποίο, ούτως ή άλλως, δεν μπορεί να υποκατασταθεί από την επέκταση των συστημάτων ΕΕΔ σε συλλογικές διαφορές.

3.7 Αναγνωρίζει την ανάγκη να εξασφαλιστεί ότι όποιος ασχολείται με τη διαχείριση και τη λειτουργία των ΕΕΔ, από τους δημόσιους λειτουργούς έως τους διαμεσολαβητές ή διαιτητές, θα διαθέτει τις γνώσεις, τις ικανότητες, την εμπειρία και τα προσωπικά και επαγγελματικά προσόντα για την ενδεδειγμένη και αμερόληπτη άσκηση των καθηκόντων του, καθώς επίσης και ότι θα διαθέτει, κατά την άσκηση αυτών, τις εγγυήσεις εξαίρεσης και ανεξαρτησίας. Υπό την έννοια αυτή, η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε οι εν λόγω προϋποθέσεις να διευκρινίζονται λεπτομερώς στο κείμενο της πρότασης, ώστε να εξασφαλίζονται ομοιογενή κριτήρια σε ολόκληρη την ΕΕ.

3.8 Συμφωνεί με τις αρχές λειτουργίας των ΕΕΔ όπως θεσπίζονται στα άρθρα 7, 8 και 9 της πρότασης, όπου επαναλαμβάνονται ορισμένες από τις αρχές που ήδη θεσπίζονταν στις προαναφερθείσες συστάσεις. Ωστόσο, διερωτάται για ποιον λόγο παραλείπονται ορισμένες θεμελιώδεις αρχές που περιλαμβάνονταν στις συστάσεις εκείνες, όπως η αρχή της νομιμότητας και η αρχή της ελευθερίας.

Συνιστά, για λόγους ασφάλειας δικαίου και σαφήνειας, να διατηρηθεί αυτόνομος ορισμός των αρχών της εκατέρωθεν ακροάσεως και της εκπροσώπησης, με τη δέουσα ρητή αναφορά της δυνατότητας των μερών να εκπροσωπούνται από δικηγόρους ή από τρίτους, ειδικότερα δε από ενώσεις που εκπροσωπούν τα συμφέροντα των καταναλωτών (αντί της συγκαλυμμένης αναφοράς στη δυνατότητα αυτή στο άρθρο 8 στοιχείο α) και στο άρθρο 9 παράγραφος 1 στοιχείο α)).

Τέλος, η ΕΟΚΕ δεν μπορεί να αποδεχθεί το γεγονός ότι η αρχή της ανεξαρτησίας υποκαθίσταται από μια ασαφή «αρχή της αμεροληψίας», με ποικίλο και ασαφέστερο περιεχόμενο και με διαφορετική φύση.

3.9 Η ΕΟΚΕ είναι μάλλον απρόθυμη να συμφωνήσει να μπορούν οι μηχανισμοί αυτοί να καλύπτουν μηνύσεις εμπόρων εναντίον καταναλωτών, όχι μόνον επειδή αυτό αντιβαίνει στην παράδοση των υφιστάμενων συστημάτων στα περισσότερα κράτη μέλη, καθώς και στην ανέκαθεν πάγια κατεύθυνση των διαφόρων θέσεων της Επιτροπής και του ΕΚ επί του θέματος, αλλά κυρίως επειδή κάτι τέτοιο θα μετέτρεπε τους μηχανισμούς ΕΕΔ σε τόπο επίλυσης ζητημάτων μη καταβολής πληρωμών, με αποτέλεσμα να ξεπεραστεί το σύστημα που θεσπίζει η ΕΕ για τις μικροδιαφορές και να κατακλυσθούν οι φορείς ΕΕΔ από πληθώρα υποθέσεων που θα παρέλυε τα συστήματα, καθώς δεν θα έχουν επαρκή ικανότητα ανταπόκρισης.

Εντούτοις, βάσει των διατάξεων του «Small Business Act» για την Ευρώπη, οι μικρές και οι πολύ μικρές επιχειρήσεις, σε πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις και σύμφωνα με όρους που θα πρέπει να προσδιοριστούν λεπτομερώς, θα πρέπει να μπορούν να επιλύουν μέσω μηχανισμών ΕΕΔ τις διαφορές τους με καταναλωτές, όταν αυτές αφορούν μη παραλαβή παραγγελίας, μη παραλαβή εμπορεύματος μετά από επισκευή ή μη εμφάνιση μετά από κράτηση θέσης.

3.10 Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η υπό εξέταση πρόταση δεν θα μπορεί, σε καμία περίπτωση, να θέτει υπό αμφισβήτηση τυχόν υποχρεωτικού χαρακτήρα συστήματα που τα κράτη μέλη διαθέτουν ή πρόκειται να θεσπίσουν, σύμφωνα με τις οικείες νομικές παραδόσεις.

3.11 Η ΕΟΚΕ θα μπορούσε να αποδεχθεί να μην είναι δεσμευτικές για τα μέρη οι αποφάσεις των ΕΕΔ, μόνον υπό τον όρο ότι θα εξασφαλίζεται ρητώς το θεμελιώδες δικαίωμα της προσφυγής των καταναλωτών ή των εμπόρων ενώπιον των αρμόδιων τακτικών δικαστηρίων. Σε αντίθετη περίπτωση, πέραν του ότι θα στερούνταν οι ΕΕΔ από όλη την προστιθέμενη αξία αξιοπιστίας και αποτελεσματικότητας, δεν γίνεται κατανοητό πώς επιδιώκεται να υπαχθούν στο πεδίο του θεσπιζόμενου καθεστώτος οι αποφάσεις των θεσμοθετημένων συστημάτων διαιτησίας ή άλλων παρεμφερών μηχανισμών, που έχουν χαρακτήρα πραγματικών δικαστικών αποφάσεων.

3.12 Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι, στην υπό εξέταση πρόταση, η Επιτροπή δεν θεσπίζει μια ρήτρα όμοια με αυτήν που προβλέπεται στην πρόταση κανονισμού ΗΕΚΔ, σχετικά με την σαφή υπεροχή του δικαιώματος πρόσβασης στη δικαιοσύνη, της οποίας οι ΕΕΔ δεν αποτελούν ούτε υποκατάστατο ούτε και πραγματική «εναλλακτική λύση» έναντι της λειτουργίας των δικαστηρίων, αλλά μάλλον ένα αξιόλογο συμπληρωματικό μέσον για την επίλυση διαφορών (5).

3.13 Η ΕΟΚΕ εκφράζει την απορία της για το γεγονός ότι το ζήτημα της λειτουργίας των συστημάτων αυτών δεν εξετάζεται σαφέστερα και πιο τολμηρά στην αιτιολογική έκθεση της υπό εξέταση πρότασης, ούτε εξάλλου και στο πρόγραμμα 2014-2020, ενώ είναι σαφές ότι, κατά τις διαβουλεύσεις που πραγματοποιήθηκαν, οι οργανώσεις καταναλωτών το έκριναν καθοριστικό. Ορισμένα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν δυσχέρειες για να καλύψουν τις δαπάνες που αυξάνονται με τις νέες δομές, να καταρτίσουν διαμεσολαβητές και άλλους δημόσιους λειτουργούς για την υποστήριξη, ενημέρωση και συνδρομή προς τους καταναλωτές, να διεξάγουν πραγματογνωμοσύνες και νέες γραφειοκρατικές λειτουργίες. Το ζήτημα αυτό θεωρήθηκε ομόφωνα ως καθοριστικό για την εξασφάλιση της αμεροληψίας και ανεξαρτησίας του συστήματος (6).

3.14 Η ΕΟΚΕ συνιστά, επίσης, στην Επιτροπή, εάν δεν το έχει ήδη πράξει, να προβεί σε αξιολόγηση των κύριων νομοθετικών προσεγγίσεων των κρατών μελών σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας 2008/52/ΕΚ (7) σχετικά με τη διαμεσολάβηση σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις (άρθρο 12), όπως έχει προτείνει και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (8).

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1 Άρθρο 2 παράγραφος 2 στοιχείο α)

Η ερμηνεία της έκφρασης «είναι αποκλειστικά και μόνο υπάλληλοι του εμπόρου» είναι αβέβαιη και ασαφής. Θα πρέπει να αντικατασταθεί από τη φράση: «διατηρούν ή διατηρούσαν εντός των τελευταίων τριών ετών επαγγελματική σχέση οικονομικής εξάρτησης ή άλλη σχέση που ενδέχεται να επηρεάζει την ανεξαρτησία τους».

4.2 Άρθρο 4 στοιχείο ε)

Ο ορισμός είναι υπερβολικά ασαφής και αόριστος. Θα πρέπει να συνοδεύεται από σαφή αναφορά στην τήρηση των αρχών που πρέπει να διέπουν τη λειτουργία τους και στην πιστοποίησή τους ως φορέων που ανήκουν στο δίκτυο των αναγνωρισμένων φορέων.

4.3 Άρθρο 5 παράγραφος 3

Η ΕΟΚΕ δεν κατανοεί ακριβώς την εμβέλεια του κανόνα αυτού· φοβάται, όμως, μήπως δεν ενέχει την επιθυμητή αποτελεσματικότητα και —αντί να προωθήσει την προσδοκώμενη εναρμόνιση, χάρη στην ενιαία λειτουργία σε ευρωπαϊκό και σε εθνικό επίπεδο όλων των μηχανισμών ΕΕΔ, με βάση το ίδιο το σκεπτικό των κοινών και όμοιων συστημάτων— οδηγήσει τελικά στο να διατηρήσουν τα κράτη μέλη τις υφιστάμενες δομές τους και να δημιουργήσουν απλώς, καθαρά τυπικά, έναν συμπληρωματικό μηχανισμό, ο οποίος, στην πράξη, δεν θα επιλύσει τα γεωγραφικά και τομεακά προβλήματα που τίθενται σήμερα.

4.4 Άρθρο 6

Η ΕΟΚΕ θα εκτιμούσε, κατά τον καθορισμό και την εξακρίβωση των κριτηρίων εμπειρογνωμοσύνης και αμεροληψίας, να εξασφαλίζεται η ενεργός συμμετοχή των οργανώσεων που εκπροσωπούν τους επαγγελματίες και τους καταναλωτές, ειδικότερα δε κατά τις διαδικασίες επιλογής και ορισμού των φυσικών προσώπων που είναι αρμόδια για την επίλυση διαφορών· το έργο αυτό δεν πρέπει να επαφίεται σε γραφειοκράτες και δημοσίους υπαλλήλους του επίσημου κρατικού μηχανισμού των κρατών μελών.

4.5 Άρθρο 7

Η πρόταση, πέρα από τις «υποχρεώσεις λήψεως μέτρων» που θεσπίζει, θα έπρεπε να επιβάλει και μια «υποχρέωση επιτεύξεως αποτελέσματος», υπό την έννοια της εξακρίβωσης ότι η δράση των φορέων αυτών παράγει μετρήσιμα αποτελέσματα όσον αφορά τους κλάδους που εμφανίζουν τις περισσότερες καταγγελίες και την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχουν οι επαγγελματίες, καθώς και ότι οι ίδιοι οι φορείς υιοθετούν ενεργό στάση για την προώθηση της εμπιστοσύνης στη χρήση τους.

Από την άλλη πλευρά, φαίνεται καθοριστικό τα κράτη μέλη να εγγυώνται ότι οι φορείς ΕΕΔ θα δημοσιοποιούν πληροφορίες σχετικά με τις παρεχόμενες υπηρεσίες (ιδίως: εάν περιλαμβάνουν υπηρεσίες πληροφόρησης, διαμεσολάβησης, συμφιλίωσης και διαιτησίας), τη χρηματοοικονομική επίδοση (ώστε να εξασφαλίζεται η αναγκαία διαφάνεια των μηχανισμών αυτών και να τονώνεται η εμπιστοσύνη του καταναλωτή) και τον βαθμό ικανοποίησης των χρηστών.

Ακόμη, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, όσον αφορά την παράγραφο 2 του άρθρου αυτού, πέρα από τις ετήσιες εκθέσεις δραστηριότητας, οι φορείς ΕΕΔ θα πρέπει επίσης να δημοσιοποιούν, μέσω των διαύλων επικοινωνίας τους, τον ετήσιο προϋπολογισμό τους και τη σύνοψη των διαιτητικών αποφάσεων που εξέδωσαν, με την επιφύλαξη των κανόνων περί επεξεργασίας των προσωπικών δεδομένων που θεσπίζονται από την εκάστοτε εθνική νομοθεσία που μεταφέρει στο εθνικό δίκαιο την οδηγία 95/46/ΕΚ.

4.6 Άρθρο 9

Η ΕΟΚΕ, παρότι αναγνωρίζει τη σημασία της αρχής της δικαιοσύνης, διερωτάται γιατί παραλείπεται η αρχή της νομιμότητας, όπως αυτή αναφέρεται στη σύσταση της Επιτροπής της 30ής Μαρτίου 1998 (9). Η απουσία της διάταξης αυτής από το διατακτικό της οδηγίας ενδέχεται να αποδειχθεί επιζήμια για τους καταναλωτές στις διασυνοριακές εμπορικές σχέσεις, ιδίως όταν το δίκαιο του τόπου κατοικίας του καταναλωτή εξασφαλίζει μεγαλύτερη προστασία απ’ ό,τι το δίκαιο του κράτους μέλους όπου είναι εγκατεστημένος ο φορέας ΕΕΔ. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι απαιτείται να περιληφθεί η αρχή της νομιμότητας στην παρούσα οδηγία, ώστε να εξασφαλίζεται ότι οι αποφάσεις των φορέων ΕΕΔ δεν θα στερούν τους καταναλωτές από το επίπεδο προστασίας που εγγυάται το εφαρμοστέο δίκαιο.

4.7 Άρθρο 10

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία μήπως η κάποια ασάφεια του άρθρου δημιουργήσει στον καταναλωτή την εντύπωση ότι η διαφορά θα μπορέσει να επιλυθεί μέσω ενός φορέα ΕΕΔ, ενώ, στην πραγματικότητα, ο έμπορος περιορίζεται απλώς στο να ενημερώνει για την ύπαρξη των μηχανισμών αυτών, παρά το γεγονός ότι μπορεί να μην προσχωρεί σε αυτούς.

Η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή να εγγυάται η πρόταση ότι τα κράτη μέλη θα απαιτούν από τους εμπόρους η πληροφόρηση αυτή να παρέχεται αμέσως πριν από τη σύναψη της σύμβασης, ώστε να δύναται ο καταναλωτής να λάβει συνειδητή απόφαση όντας πλήρως ενημερωμένος και γνωρίζοντας εκ των προτέρων εάν ο έμπορος προσχωρεί ή όχι στους φορείς ΕΕΔ.

Ακόμη, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η μη τήρηση ή ελλιπής τήρηση της υποχρέωσης της παραγράφου 2 θα πρέπει να θεωρείται ως αθέμιτη εμπορική πρακτική και να περιλαμβάνεται στον κατάλογο που προσαρτάται στην οδηγία 2005/29/ΕΚ, ανεξάρτητα από τις κυρώσεις που προβλέπονται στο άρθρο 18 της πρότασης.

4.8 Άρθρα 15 έως 17

Η ΕΟΚΕ φοβάται μήπως οι συγκεκριμένοι κανόνες αποδειχθούν ανεπαρκείς προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι οι φορείς αυτοί θα συμμορφώνονται πλήρως με τις απαιτήσεις, δεδομένου ότι οι εν λόγω κανόνες στηρίζονται πάντοτε σε κριτήρια που προκύπτουν από αυτοαξιολόγηση. Από αυτή την άποψη, έχει καίρια σημασία να προωθήσει η Επιτροπή την άμεση παρέμβαση της κοινωνίας πολιτών στον έλεγχο των μηχανισμών αυτών, μέσω των οργανισμών εκπροσώπησης των ενδιαφερομένων κλάδων (10).

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) ΕΕ L 115 της 17.4.1998, σ. 31.

(2) ΕΕ L 109 της 19.4.2001, σ. 56.

(3) Οδηγία 2011/83/ΕΕ (ΕΕ L 304 της 22.11.2011, σ. 64)· γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ: ΕΕ C 317 της 23.12.2009, σ. 54.

(4) Ειδικότερα, στα πλαίσια του κανονισμού αριθ. 2006/2004 σχετικά με τη συνεργασία μεταξύ εθνικών αρχών. Βλ. γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ, EE C 218 της 23.7.2011, σ. 69.

(5) Στην πρόταση κανονισμού ΗΕΚΔ, αναφέρεται ρητώς ότι: «Το δικαίωμα αποτελεσματικής έννομης προστασίας και το δικαίωμα δίκαιης δίκης είναι θεμελιώδη δικαιώματα που κατοχυρώνονται στο άρθρο 47 του Χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι διαδικασίες ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών δεν μπορεί να έχουν ως σκοπό να αντικαταστήσουν τις δικαστικές διαδικασίες και δεν θα πρέπει να στερούν τους καταναλωτές ή τους εμπόρους από το δικαίωμά τους να ζητήσουν έννομη προστασία από τα δικαστήρια. Συνεπώς, καμία διάταξη του παρόντος κανονισμού δεν θα πρέπει να αποτρέπει τα μέρη από την άσκηση του δικαιώματος πρόσβασής τους στο δικαστικό σύστημα.», COM(2011) 794 final, αιτιολογική σκέψη 19.

(6) Βλ. υπό εκπόνηση γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (INT/608).

(7) JO L 136 de 24.5.2008, p. 3. Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ: JO C 286 de 17.11.2005, p. 1.

(8) Έκθεση σχετικά με την εφαρμογή στα κράτη μέλη της οδηγίας για τη διαμεσολάβηση, τις συνέπειές της στη διαμεσολάβηση και την έγκρισή της από τα δικαστήρια (A7-0275/2011), εισηγήτρια: η κ. A. McCarthy.

(9) Στην οποία αναγράφεται ρητώς, όσον αφορά τις διασυνοριακές διαφορές, ότι «η απόφαση του οργάνου δεν μπορεί να συνεπάγεται στέρηση του καταναλωτή από την προστασία που του εξασφαλίζουν οι επιτακτικοί κανόνες του δικαίου του κράτους μέλους στο οποίο ο καταναλωτής έχει την κύρια κατοικία του, στις περιπτώσεις που ορίζει το άρθρο 5 της Συνθήκης της Ρώμης».

(10) Κατ’ αναλογία προς όσα ισχύουν στην Ιταλία, στον τομέα της ενέργειας, όπου, παρότι πρόκειται για μηχανισμό ΕΕΔ δημόσιας φύσης, η διαχείρισή του γίνεται από εκπροσώπους των καταναλωτών και από τις επιχειρήσεις ενέργειας, οι πρώτοι εκ των οποίων συμμετέχουν ενεργά στην κατάρτιση των τεχνικών του μηχανισμού αυτού.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

στη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Τα ακόλουθα σημεία της γνωμοδότησης τμήματος τροποποιήθηκαν σύμφωνα με τροπολογίες που υιοθέτησε η Ολομέλεια, παρότι άνω του ενός τετάρτου των εκπεφρασμένων ψήφων είχαν ταχθεί υπέρ του να παραμείνουν ως είχαν (άρθρο 54 παράγραφος 4 του Εσωτερικού Κανονισμού).

α) Σημείο 1.8

Η ΕΟΚΕ δεν συμφωνεί να δύνανται οι μηχανισμοί αυτοί να καλύπτουν αγωγές εμπόρων εναντίον καταναλωτών.

β) Σημείο 3.9:

Η ΕΟΚΕ δεν συμφωνεί να μπορούν οι μηχανισμοί αυτοί να καλύπτουν μηνύσεις εμπόρων εναντίον καταναλωτών, όχι μόνον επειδή αυτό αντιβαίνει στην παράδοση των υφιστάμενων συστημάτων στα περισσότερα κράτη μέλη, καθώς και στην ανέκαθεν πάγια κατεύθυνση των διαφόρων θέσεων της Επιτροπής και του ΕΚ επί του θέματος, αλλά κυρίως επειδή κάτι τέτοιο θα μετέτρεπε τους μηχανισμούς ΕΕΔ σε τόπο επίλυσης ζητημάτων μη καταβολής πληρωμών, με αποτέλεσμα να ξεπεραστεί το σύστημα που θεσπίζει η ΕΕ για τις μικροδιαφορές και να κατακλυσθούν οι φορείς ΕΕΔ από πληθώρα υποθέσεων που θα παρέλυε τα συστήματα, καθώς δεν θα έχουν επαρκή ικανότητα ανταπόκρισης.

Σύμφωνα με το άρθρο 51 παράγραφος 4 του Εσωτερικού Κανονισμού, οι τροπολογίες αυτές εξετάσθηκαν από κοινού.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας:

Ψήφοι υπέρ	:	80
Ψήφοι κατά	:	52
Αποχές	:	19

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/99

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την ηλεκτρονική επίλυση καταναλωτικών διαφορών (κανονισμός ΗΕΚΔ)»

COM(2011) 794 final — 2011/0374 (COD)

(2012/C 181/18)

Εισηγητής: ο κ. PEGADO LIZ

Στις 13 και 14 Δεκεμβρίου 2011, αντιστοίχως, και σύμφωνα με το άρθρο 114 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αποφάσισαν να ζητήσουν τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την ηλεκτρονική επίλυση καταναλωτικών διαφορών (κανονισμός ΗΕΚΔ)

COM(2011) 794 final — 2011/0374 (COD).

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 9 Μαρτίου 2012.

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειάς της, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 28ης Μαρτίου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 117 ψήφους υπέρ και 6 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ, η οποία ζητά εδώ και πολύ καιρό μια τέτοιου είδους πρωτοβουλία, χαιρετίζει την πρόταση της Επιτροπής και επιδοκιμάζει την επιλογή του κανονισμού ως νομικού μέσου.

1.2 Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η πλέον ενδεδειγμένη νομική βάση θα ήταν το άρθρο 169, παράγραφος 2, στοιχείο β), και παράγραφος 4, της Συνθήκης και όχι μόνο το άρθρο 114, καθώς και τα άρθρα 38 και 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

1.3 Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη σαφή δήλωση της Επιτροπής σύμφωνα με την οποία η δημιουργία ενός τέτοιου συστήματος δεν θα πρέπει να στερεί τους καταναλωτές ή εμπόρους από το δικαίωμά τους να ζητήσουν έννομη προστασία από τα δικαστήρια, εφόσον το επιθυμούν, ούτε να αντικαταστήσει την κανονική εφαρμογή των δικαστικών διαδικασιών.

1.4 Η ΕΟΚΕ θεωρεί εντούτοις ότι η πρόταση στερείται φιλοδοξίας και μάλιστα φέρει έναν παραπλανητικό τίτλο, ενώ συγχρόνως πόρρω απέχει από το προσδοκώμενο, το επιθυμητό και το εφικτό αποτέλεσμα, ιδίως όσον αφορά τη χρήση μιας ολόκληρης σειράς ήδη υφιστάμενων τεχνολογικών μέσων και συστημάτων ηλεκτρονικής πληροφόρησης που έχουν αποδειχθεί επιτυχημένα βάσει του συστήματος ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών που είναι γνωστό ως ΗΕΔ δεύτερης γενιάς.

1.5 Η ΕΟΚΕ συνιστά επομένως στην Επιτροπή να εκλάβει την παρούσα πρόταση ως ένα πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση της αποτελεσματικής ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών και να επιδιώξει το συντομότερο δυνατό την πλήρη ανάπτυξη των δυνατοτήτων του συστήματος, προκειμένου να ενσωματωθεί σε αυτό κάθε συμβατή τεχνολογική καινοτομία, υπό συνθήκες ασφάλειας δικαίου και νομικής βεβαιότητας, και να δημιουργηθεί εκ του μηδενός ένα ιδιαίτερο και ξεχωριστό σύστημα για την ηλεκτρονική επίλυση διαφορών στο πλαίσιο των διασυνοριακών συναλλαγών της ΕΕ.

1.6 Η ΕΟΚΕ κρίνει αδικαιολόγητη την εξαίρεση των διαφορών που δεν έχουν μόνο διασυνοριακό χαρακτήρα, καθώς και εκείνων που δεν αναφύονται αποκλειστικά από συναλλαγές συναπτόμενες με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων («μη ηλεκτρονικές» διαφορές).

1.7 Η ΕΟΚΕ αντιτίθεται στην πρόταση σύμφωνα με την οποία στα εν λόγω συστήματα περιλαμβάνονται επίσης οι καταγγελίες που υποβάλλονται από εμπόρους κατά καταναλωτών.

1.8 Η ΕΟΚΕ συνιστά να προβλεφθεί ρητά η δυνατότητα των μερών να εκπροσωπούνται από δικηγόρους ή από τρίτους, ιδίως ενώσεις που εκπροσωπούν τα συμφέροντα των καταναλωτών, σε περίπτωση ηλεκτρονικής καταγγελίας τους.

1.9 Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να διευκρινίσει τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να επιλυθούν μέσω της πλατφόρμας τα πιο πολυσύνθετα ζητήματα που ενδέχεται να ανακύψουν στο πλαίσιο ορισμένων ηλεκτρονικών διαφορών, όπως η συζήτηση με αντικείμενο τους αθέμιτους συμβατικούς όρους και το εφαρμοστέο δίκαιο στις συμβάσεις.

1.10 Η ΕΟΚΕ διατηρεί σοβαρές επιφυλάξεις σχετικά με τον ρεαλιστικό χαρακτήρα των προθεσμιών και φοβάται ότι η υποχρεωτική επιβολή τους, σε συνδυασμό με τις αναμενόμενες πρακτικές δυσκολίες ως προς την τήρησή τους, ενδέχεται να πλήξει την αξιοπιστία του συστήματος το οποίο προκρίνει την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα μεταξύ των βασικών του στόχων.

1.11 Η ΕΟΚΕ προτείνει τη σύνδεση αυτής της ηλεκτρονικής πλατφόρμας με ένα «ηλεκτρονικό βιβλίο παραπόνων», το οποίο θα πρέπει να είναι υποχρεωτικά διαθέσιμο στους ιστοτόπους των εμπόρων.

1.12 Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή να υιοθετήσει ένα σύστημα διασφάλισης της ποιότητας του θεσπιζόμενου συστήματος· προτείνει επίσης την καθιέρωση σημάτων αξιοπιστίας εκ μέρους διαπιστευμένων και εξουσιοδοτημένων φορέων για όσους οικονομικούς φορείς διαφημίζουν (στους ιστοτόπους τους) και προωθούν την επίλυση διαφορών μέσω αυτής της πλατφόρμας· και προκρίνει την πραγματοποίηση αναφοράς, σε συναφείς κώδικες δεοντολογίας, στη δυνατότητα επίλυσης των διαφορών μέσω αυτής της ηλεκτρονικής πλατφόρμας.

1.13 Η ΕΟΚΕ συνιστά να αντιμετωπιστεί ρητώς και ευθέως το θέμα της χρηματοδότησης για την εφαρμογή του προτεινόμενου συστήματος, δεδομένου ότι οι ενώσεις καταναλωτών και ορισμένα κράτη μέλη δεν είναι σε θέση να επωμισθούν το αυξημένο κόστος που συνεπάγεται η καθιέρωση του εν λόγω συστήματος· το θέμα αυτό εκλαμβάνεται ως υψίστης σημασίας για τη διασφάλιση της αμεροληψίας και της ανεξαρτησίας του συστήματος.

1.14 Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι υπερβολικά πολλές βασικές συνιστώσες της νομοθετικής πράξης και της λειτουργίας του συστήματος εναποτίθενται σε μελλοντικές εκτελεστικές ή κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις, πράγμα το οποίο υπερβαίνει κατά πολύ τα όρια που καθορίζονται στο άρθρο 290 της Συνθήκης και επισύρει συνέπειες από πλευράς ασφάλειας δικαίου και νομικής βεβαιότητας.

1.15 Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η διατύπωση ορισμένων διατάξεων περί επιβολής απαιτήσεων χρήζει επανεξέτασης και βελτίωσης, προκειμένου να καταστούν σαφέστερες, λιγότερο διφορούμενες και περισσότερο αποτελεσματικές, και προτρέπει την Επιτροπή να συνεκτιμήσει τις ειδικές παρατηρήσεις που διατυπώνονται από την ΕΟΚΕ.

2. Κύρια σημεία της πρότασης

2.1 Εκτιμώντας ότι ελάχιστοι φορείς εξωδικαστικής εναλλακτικής επίλυσης καταναλωτικών διαφορών (ΕΕΔ) παρέχουν στους ευρωπαίους καταναλωτές τη δυνατότητα ηλεκτρονικής διεκπεραίωσης ολόκληρης της διαδικασίας·

εκτιμώντας ότι η έλλειψη αποτελεσματικής έννομης προστασίας όσον αφορά τις καταγγελίες που ανακύπτουν από διασυνοριακές ηλεκτρονικές συναλλαγές έχει δυσμενείς συνέπειες τόσο για τους καταναλωτές όσο και για τις επιχειρήσεις·

εκτιμώντας ότι το περιεχόμενο και τα συμπεράσματα διαφόρων μελετών επί του θέματος οι οποίες ανατέθηκαν προς εκπόνηση καταδεικνύουν ότι η ανάπτυξη συστημάτων ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών (ΗΕΔ), μέσω της ανάληψης δράσης σε επίπεδο ΕΕ, χαίρει ευρείας υποστήριξης·

εκτιμώντας ότι, σύμφωνα με τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε η εκτίμηση αντικτύπου (έγγρ. SEC(2011) 1408 τελικό της 29ης Νοεμβρίου 2011), μόνο ένας συνδυασμός δύο πράξεων για την ΕΕΔ και την ΗΕΔ (ηλεκτρονική επίλυση διαφορών) μπορεί να εξασφαλίσει πρόσβαση σε αμερόληπτα, διαφανή και αποτελεσματικά μέσα εξωδικαστικής επίλυσης εγχώριων και διασυνοριακών καταναλωτικών διαφορών·

με την παρούσα πρόταση κανονισμού, η Επιτροπή στοχεύει στη θέσπιση ενός πανενωσιακού συστήματος ΗΕΔ το οποίο θα διευκολύνει την ηλεκτρονική επίλυση των διαφορών που αναφύονται μεταξύ εμπόρων και καταναλωτών από τη διασυνοριακή ηλεκτρονική πώληση αγαθών ή παροχή υπηρεσιών.

2.2 Για την επίτευξη του στόχου αυτού, η Επιτροπή χρησιμοποιεί ως μόνη νομική βάση το άρθρο 114 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσον αφορά την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς, προκειμένου:

α)

να δημιουργήσει μια ηλεκτρονική πλατφόρμα επίλυσης διαφορών σε ευρωπαϊκό επίπεδο («πλατφόρμα ΗΕΔ»), με τη μορφή διαλογικού ιστοτόπου που θα παρέχει ηλεκτρονική και δωρεάν πρόσβαση σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ. Η πλατφόρμα ΗΕΔ θα αποτελεί ενιαίο σημείο εξυπηρέτησης για τους καταναλωτές και τους εμπόρους οι οποίοι επιδιώκουν την εξωδικαστική επίλυση οποιωνδήποτε διαφορών ανακύπτουν από διασυνοριακές συναλλαγές ηλεκτρονικού εμπορίου μεταξύ μερών που κατοικούν ή είναι εγκατεστημένα σε διαφορετικά κράτη μέλη της ΕΕ· και

β)

να συστήσει ένα δίκτυο διαμεσολαβητών ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών («δίκτυο διαμεσολαβητών ΗΕΔ»), το οποίο θα αποτελείται από ένα σημείο επαφής σε κάθε κράτος μέλος –την αρμόδια αρχή που ορίζεται σύμφωνα με τους διατάξεις της οδηγίας ΕΕΔ ως υπεύθυνη να παρέχει υποστήριξη για την επίλυση των διαφορών που υποβάλλονται μέσω της πλατφόρμας ΗΕΔ.

2.3 Ο προτεινόμενος κανονισμός θα εφαρμόζεται μόνο στην εξωδικαστική επίλυση συμβατικών διαφορών μεταξύ καταναλωτών και εμπόρων οι οποίες ανακύπτουν διασυνοριακά από την ηλεκτρονική πώληση αγαθών ή παροχή υπηρεσιών από εμπόρους.

2.4 Το σύστημα ΗΕΔ που προβλέπεται να τεθεί σε εφαρμογή θα πρέπει να στηρίζεται στους φορείς ΕΕΔ οι οποίοι υπάρχουν ήδη στα κράτη μέλη και να σέβεται τις νομικές παραδόσεις των κρατών μελών όσον αφορά τους αντίστοιχους εθνικούς διαδικαστικούς κανόνες τους, και ειδικότερα εκείνους που διέπουν τις δαπάνες, με παράλληλη συμμόρφωση προς ένα σύνολο κοινών προτύπων λειτουργίας έτσι ώστε να διασφαλιστεί τόσο η αποτελεσματικότητα όσο και η ταχύτητά τους. Το σύστημα αυτό δεν εμποδίζει τη λειτουργία οποιουδήποτε ήδη υπάρχοντος φορέα ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών που λειτουργεί στην Ένωση ούτε αποτρέπει τους φορείς ΕΕΔ από την εξέταση διασυνοριακών ηλεκτρονικών διαφορών που τους έχουν υποβληθεί με οποιοδήποτε άλλο μέσο, διαφορετικό από την πλατφόρμα ΗΕΔ.

2.5 Οι διαδικασίες ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών δεν έχουν σκοπό να αντικαταστήσουν τις δικαστικές διαδικασίες ούτε να στερήσουν τους καταναλωτές ή τους εμπόρους από το δικαίωμά τους να ζητήσουν έννομη προστασία από τα δικαστήρια. Ο προτεινόμενος κανονισμός θα καλύπτει κάθε φορέα που ιδρύεται σε μόνιμη βάση και παρέχει υπηρεσίες επίλυσης διαφορών μέσω διαδικασιών ΕΕΔ, συμπεριλαμβανομένων και επίσημων διαδικασιών διαιτησίας που δεν δημιουργήθηκαν σε βάση ad hoc.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1 Σε ορισμένες από τις πλέον πρόσφατες γνωμοδοτήσεις της, ιδίως μετά την υιοθέτηση του ψηφιακού θεματολογίου (1), των 50 προτεινόμενων μέτρων (2) και των 12 δράσεων-μοχλών για την εσωτερική αγορά (3), η ΕΟΚΕ έχει αιτηθεί την καθιέρωση ενός συστήματος ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί παρά να χαιρετίσει την παρούσα πρωτοβουλία της Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης το νομικό μέσο που επιλέχθηκε από την Επιτροπή, το οποίο έλαβε τη μορφή κανονισμού.

3.2 Όσον αφορά τη νομική βάση, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι –πέραν της απλής ολοκλήρωσης της εσωτερικής αγοράς– το διακύβευμα σε αυτήν την περίπτωση συνίσταται στην καθιέρωση ενός μέσου για την προστασία των καταναλωτών και η πιο ενδεδειγμένη νομική βάση προς το σκοπό αυτό –εάν δεν εγκριθεί το άρθρο 81 της ΣΛΕΕ– θα είναι επομένως το άρθρο 169, παράγραφος 2, στοιχείο β), και παράγραφος 4, της Συνθήκης και όχι μόνο το άρθρο 114, καθώς και τα άρθρα 38 και 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

3.3 Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη σαφή δήλωση της Επιτροπής σύμφωνα με την οποία η δημιουργία ενός τέτοιου συστήματος δεν θα πρέπει να στερεί τους καταναλωτές ή εμπόρους από το δικαίωμά τους να ζητήσουν έννομη προστασία από τα δικαστήρια, εφόσον το επιθυμούν, ούτε να αντικαταστήσει την κανονική εφαρμογή των δικαστικών διαδικασιών.

3.4 Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με ικανοποίηση τη διεύρυνση της έννοιας του «καταναλωτή», σύμφωνα με τις ίδιες κατευθύνσεις που ακολουθούνται στην πρόταση οδηγίας για την ΕΕΔ και ως συνέχεια της νέας οδηγίας σχετικά με τα δικαιώματα των καταναλωτών (4), κατά τρόπο ώστε να καλύπτει τις συμβάσεις διπλού σκοπού, στις οποίες ο εμπορικός σκοπός δεν είναι κυρίαρχος στο γενικό πλαίσιο της συναλλαγής. Η ΕΟΚΕ προσβλέπει, ωστόσο, στη ρητή ενσωμάτωση της έννοιας αυτής στο κείμενο της οδηγίας.

3.5 Η ΕΟΚΕ λαμβάνει υπό σημείωση την επιδίωξη της Επιτροπής να γίνουν σεβαστές οι νομικές παραδόσεις των κρατών μελών και να μην επιχειρηθεί η υποκατάσταση ή ο περιορισμός του ρόλου των υφιστάμενων διαδικασιών ΕΕΔ στο πλαίσιο του εν λόγω συστήματος, αλλά εκφράζει αμφιβολίες σχετικά με το εάν και κατά πόσον η επιδίωξη αυτή αποτελεί σημαντικό βήμα για την αποϋλοποίηση των διαφορών καθιστώντας δυνατή την ηλεκτρονική διεκπεραίωσή τους.

3.6 Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι, στην πράξη, η παρούσα πρόταση περιορίζεται στη δημιουργία ενός είδους «ταχυδρομικής σφραγίδας» ή «ηλεκτρονικού γραμματοκιβωτίου», όπου αποστέλλονται οι καταγγελίες και –έπειτα από μια εντελώς τυπική διαδικασία διαλογής– διαβιβάζονται στους διάφορους φορείς ΕΕΔ, διαμορφώνοντας έτσι ένα επαχθές γραφειοκρατικό και διοικητικό σύστημα διανομής.

3.7 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η πρόταση στερείται φιλοδοξίας και πόρρω απέχει από το προσδοκώμενο, το επιθυμητό και το εφικτό αποτέλεσμα, ιδίως όσον αφορά τα εξής:

α)	το πολυετές ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για την ηλεκτρονική δικαιοσύνη 2009-2013 (5).

β)

το ρηξικέλευθο έγγραφο της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για το Διεθνές Εμπορικό Δίκαιο (6) (UNCITRAL), A/CN.9/706, με τίτλο Possible future work on online dispute resolution in cross-border electronic commerce transactions (Πιθανές μελλοντικές εργασίες για την ηλεκτρονική επίλυση διαφορών στις διασυνοριακές συναλλαγές ηλεκτρονικού εμπορίου)·

γ)

την εξαίρεση των διαφορών που δεν έχουν αποκλειστικά διασυνοριακό χαρακτήρα, υποχρεώνοντας τα κράτη μέλη που το επιθυμούν να θέτουν σε εφαρμογή αμιγώς εθνικά συστήματα για την επίλυση διασυνοριακών διαφορών, ακόμη και σε περίπτωση που τα μέρη είναι διαφορετικής ιθαγένειας, αλλά τυγχάνει να διαμένουν –μόνιμα ή προσωρινά, στο ίδιο κράτος μέλος·

δ)

την εξαίρεση των διαφορών που δεν αναφύονται αποκλειστικά από συναλλαγές συναπτόμενες με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων (με άλλα λόγια, «μη ηλεκτρονικές» συναλλαγές), ελλείψει υιοθέτησης του ευρύτερου ορισμού του ηλεκτρονικού εμπορίου που περιλαμβάνεται στην οδηγία 2000/31/ΕΚ, συμπεριλαμβανομένων των διαφορών που ανακύπτουν από ηλεκτρονικά μηνύματα εμπορικού χαρακτήρα τα οποία δεν καταλήγουν σε συναλλαγή. Υπάρχει επίσης δυνατότητα –η οποία αναγνωρίζεται επί του παρόντος από κάποια συστήματα ΕΕΔ– ηλεκτρονικής διευθέτησης ορισμένων διαφορών που αναφύονται από συναλλαγές συναπτόμενες εξ αποστάσεως με τη χρήση μη ηλεκτρονικών μέσων (όπως π.χ. πωλήσεις μέσω καταλόγου ή κατ’ οίκον). Επιπλέον, θα μπορούσαν να έχουν συνεκτιμηθεί οι επιτόπιες συναλλαγές που πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια ταξιδιών σε άλλα κράτη μέλη, σε περιπτώσεις κατά τις οποίες οι διαφορές ανακύπτουν κάποια στιγμή μετά την ολοκλήρωση των συναλλαγών·

ε)

την αδυναμία υιοθέτησης του συστήματος που είναι σήμερα γνωστό ως ΗΕΔ δεύτερης γενιάς (σύστημα ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών) (7), στο πλαίσιο του οποίου η τεχνολογία (η οποία είναι εγγενής σε αυτήν την πλατφόρμα) διαδραματίζει ενεργό ρόλο και λειτουργεί ως αμιγώς «τέταρτος συντελεστής» (8) (επιπροσθέτως των δύο μερών και του διαμεσολαβητή/διαιτητή) στην ηλεκτρονική διαδικασία επίλυσης καταναλωτικών διαφορών· το σύστημα αυτό θα παρείχε στα μέρη τη δυνατότητα να επικοινωνούν εξ αποστάσεως –είτε σε πραγματικό χρόνο είτε μετά την πάροδο κάποιου χρονικού διαστήματος– με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ), χωρίς να απαιτείται η φυσική παρουσία όλων των μερών·

στ)

την απουσία οποιασδήποτε αναφοράς σε ένα σύστημα διασφάλισης της ποιότητας του θεσπιζόμενου συστήματος, αντίστοιχου προς εκείνο που προβλέπεται από το πρότυπο ISO 10003 –«Κατευθυντήριες γραμμές για την εκτός οργανισμών επίλυση διαφορών»– το οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ακόμη και για την τυποποίηση ενός ενημερωτικού δελτίου παροχής πληροφοριών σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας του συγκεκριμένου μηχανισμού αυτού ή την ύπαρξη ενός «καταλόγου παρακολούθησης» για την καταχώριση καταγγελιών εις βάρος επαγγελματιών.

3.8 Αν και στον υπό εξέταση κανονισμό ορίζεται ότι η πλατφόρμα ΗΕΔ επιτελεί την ακόλουθη λειτουργία: «παρέχει στα μέρη και στον φορέα ΕΕΔ τη δυνατότητα να διεκπεραιώσουν τη διαδικασία επίλυσης της διαφοράς ηλεκτρονικά» [άρθρο 5, παράγραφος 3, στοιχείο δ)], η ΕΟΚΕ προσδοκούσε ότι θα ετίθεντο τα θεμέλια ενός συστήματος ΗΕΔ το οποίο θα προσέδιδε νομιμότητα στην επιγραμμική ή ηλεκτρονική δικαιοσύνη· η ΕΟΚΕ ευελπιστούσε ότι το σύστημα αυτό θα διαμορφωνόταν κατά τρόπο ώστε να είναι σε θέση να επαναχρησιμοποιήσει και να αντιγράψει τις ήδη υφιστάμενες υποδομές και τεχνολογικές δυνατότητες σύγχρονης ή ασύγχρονης επικοινωνίας, όπως η συνομιλία (chat), τα ηλεκτρονικά φόρουμ, οι κατάλογοι διευθύνσεων, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, οι τηλεδιασκέψεις, ηχοδιασκέψεις και εικονοδιασκέψεις, οι εικονικοί «τόποι» συνάντησης, κλπ.· η ΕΟΚΕ ανέμενε ότι το συγκεκριμένο σύστημα θα συνέβαλε στη βελτίωση των εφαρμογών που σχετίζονται με τη δικαιοσύνη και θα προωθούσε τη χρήση συστημάτων ΗΕΔ πρώτης και δεύτερης γενιάς στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας (ηλεκτρονική διαπραγμάτευση, διαμεσολάβηση και διαιτησία), προάγοντας την ηλεκτρονική διαμεσολάβηση μεταξύ των μερών, την ενδυνάμωση της διαδικασίας παραγωγής και την καθιέρωση περισσότερο ευδιάκριτων και προβλέψιμων διαδικασιών.

3.9 Ακόμη και χωρίς να σημειώσει πρόοδο προς την κατεύθυνση των προτύπων δεύτερης γενιάς που προαναφέρθηκαν, η Επιτροπή θα έπρεπε ωστόσο –προκειμένου να ανταποκριθεί στις προσδοκίες που δημιουργούνται όσον αφορά την εν λόγω πρωτοβουλία και να διασφαλίσει τα αναγγελθέντα οφέλη– να είχε τουλάχιστον εξετάσει τη δυνατότητα ενσωμάτωσης συστημάτων υποστήριξης αποφάσεων στις λειτουργίες της πλατφόρμας, προς χρήση από τα ενδιαφερόμενα μέρη στο πλαίσιο ενός συστήματος ΗΕΔ. Σε αυτά τα πρότυπα δεύτερης γενιάς, η χρήση τηλεματικών εργαλείων και η βοήθεια που παρέχεται από την τεχνητή νοημοσύνη βάσει μαθηματικών μοντέλων διευκολύνουν τη λήψη αποφάσεων σε περιπτώσεις διαφορών μέσω της συστηματικής αξιολόγησης των προτάσεων των μερών, υποστηριζόμενων με τη σειρά τους από ειδικούς φορείς ΤΠ ίσης ικανότητας («ευφυείς διεπαφές»), στο πλαίσιο μιας διαδραστικής διαδικασίας βασισμένης σε τυποποιημένες μεθόδους διαπραγμάτευσης, όπως η BATNA (Best Alternative to a Negotiated Agreement - Καλύτερη εναλλακτική λύση έναντι μιας υπό διαπραγμάτευση συμφωνίας), η WATNA (Worst Alternative to a Negotiated Agreement - Χειρότερη εναλλακτική λύση έναντι μιας υπό διαπραγμάτευση συμφωνίας) και, τέλος, η ZOPA (Zone of Possible Agreement – Περιθώρια δυνητικής συμφωνίας). Ως ενδεικτικά παραδείγματα συστημάτων υποστήριξης αποφάσεων μπορούν να παρατεθούν τα έμπειρα συστήματα, τα συστήματα πληροφοριών που βασίζονται σε προηγούμενες περιπτώσεις, τα συστήματα πρόσβασης σε ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων (η συλλογιστική βάσει περιπτώσεων που είναι γνωστή ως case-based reasoning ή «CBR» στη διεθνή βιβλιογραφία) και η ηλεκτρονική επίλυση διαφορών που βασίζεται στις διαφορετικές προσεγγίσεις των μερών έναντι της επίλυσης των διαφορών.

3.10 Η ΕΟΚΕ διερωτάται επίσης πώς προβλέπει η Επιτροπή την ηλεκτρονική επίλυση διαφορών σε περιπτώσεις που δεν αφορούν μόνο συνηθισμένες εμπορικές διαφωνίες –οι οποίες σχετίζονται με προβλήματα όπως «ελαττωματικά προϊόντα», «προϊόντα που δεν λειτουργούν σωστά», «καθυστερημένη παράδοση» ή «αδυναμία παράδοσης»– αλλά και τη διεξαγωγή συζήτησης με αντικείμενο τους αθέμιτους συμβατικούς όρους και το εφαρμοστέο δίκαιο στις συμβάσεις.

3.11 Η ΕΟΚΕ θεωρεί επιθυμητό να γίνεται ειδική αναφορά στη δυνατότητα των μερών να εκπροσωπούνται από δικηγόρους ή από τρίτους, ιδίως ενώσεις που εκπροσωπούν τα συμφέροντα των καταναλωτών, σε περίπτωση ηλεκτρονικής καταγγελίας τους.

3.12 Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει προς έκπληξή της ότι το θέμα της χρηματοδότησης για την εφαρμογή αυτού του νέου συστήματος δεν αναφέρεται ούτε ρητώς ούτε ευθέως, ενώ κατά τις πραγματοποιηθείσες διαβουλεύσεις οι αντιπροσωπευτικές ενώσεις καταναλωτών ήταν της γνώμης ότι το θέμα αυτό έχει ζωτική σημασία. Ορισμένα κράτη μέλη δεν είναι σε θέση να επωμισθούν το αυξημένο κόστος που συνεπάγεται η δημιουργία νέων φορέων, η επιμόρφωση «διαμεσολαβητών» και λοιπού προσωπικού υποστήριξης, η παροχή ενημέρωσης και βοήθειας προς τους καταναλωτές και η ανάληψη νέων διοικητικών καθηκόντων. Κατά γενική ομολογία, το θέμα αυτό θεωρήθηκε ως υψίστης σημασίας για τη διασφάλιση της αμεροληψίας και της ανεξαρτησίας του συστήματος.

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1 Άρθρο 1 – Αντικείμενο

Το αντικείμενο του παρόντος κανονισμού θα πρέπει επίσης να συμπεριλάβει την αρχή της πρόσβασης των ενδιαφερομένων μερών στο δίκαιο και στη δικαιοσύνη. Εκτός από την επίλυση των διαφορών, η πλατφόρμα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και για την πρόληψη της εμφάνισης διαφορών, με την παροχή ενδεδειγμένων πληροφοριών εστιασμένων στη διευθέτηση των προβλημάτων.

4.2 Άρθρο 2 - Πεδίο εφαρμογής

Η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμη, επίσης για οικονομικούς λόγους, την επέκταση της εφαρμογής του κανονισμού και σε διαφορές που αναφύονται χωρίς τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων (offline), όπως αποτελεί ήδη κοινή πρακτική μεταξύ ορισμένων φορέων παροχής υπηρεσιών ΕΕΔ που χρησιμοποιούν τις τεχνολογίες των πληροφοριών με σκοπό τη διαμεσολάβηση μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών.

Για αμιγώς τυπικούς λόγους, προτείνεται οι εξαιρέσεις από το πεδίο εφαρμογής να ορίζονται στο άρθρο 2 και όχι στο άρθρο 4, το οποίο περιλαμβάνει τους ορισμούς.

4.3 Άρθρο 3 - Σχέση με άλλες νομοθετικές πράξεις της Ένωσης

Η ΕΟΚΕ προτείνει να συμπεριληφθούν στο άρθρο αυτό οι οδηγίες για το ηλεκτρονικό εμπόριο, την πώληση καταναλωτικών αγαθών και τις εξ αποστάσεως συμβάσεις (9).

4.4 Κεφάλαιο II - Ευρωπαϊκή ηλεκτρονική πλατφόρμα επίλυσης διαφορών

Για λόγους μεγαλύτερης σαφήνειας, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα ήταν προτιμότερο τα στοιχεία που αφορούν τον σχεδιασμό της πλατφόρμας και εκείνα που σχετίζονται με τις διαδικασίες να περιλαμβάνονται σε διαφορετικά κεφάλαια.

4.5 Άρθρο 5, παράγραφος 3, στοιχείο β)

Η ΕΟΚΕ διατηρεί ορισμένες αμφιβολίες ως προς την πρακτική πλευρά της δυνατότητας που παρέχεται στα μέρη για την επιλογή ενός φορέα ΕΕΔ, ελλείψει κριτηρίων προς το σκοπό αυτό. Θα ήταν επίσης σκόπιμο για τα ίδια τα μέρη να διαθέτουν τη δυνατότητα να υποδείξουν έναν φορέα με τον οποίο έχουν ήδη συνεργαστεί στο παρελθόν.

4.6 Άρθρο 5, παράγραφος 3, στοιχείο θ)

Η ΕΟΚΕ φοβάται ότι οι πληροφορίες αυτές δεν θα είναι επαρκείς και προτείνει η πλατφόρμα –επιπροσθέτως των στατιστικών στοιχείων σχετικά με την έκβαση των διαφορών– να υποδεικνύει τις συνηθέστερα χρησιμοποιούμενες μεθοδολογίες και τα στατιστικά δεδομένα κατανεμημένα ανάλογα με τα διάφορα εξεταζόμενα θέματα. Η πλατφόρμα θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει ένα σύστημα διαχείρισης των διαδικασιών, μαζί με δείκτες διαχείρισης, συμπεριλαμβανομένων των φακέλων των υποθέσεων που είτε έχουν ανοιχτεί ή ολοκληρωθεί είτε εκκρεμούν ακόμη, καθώς και τη διάρκεια και το κόστος της εκάστοτε υπόθεσης. Η ΕΟΚΕ είναι επιπλέον της γνώμης ότι η απλή υπόδειξη ή πρόταση ενός ή περισσοτέρων φορέων ΕΕΔ προς τα μέρη δεν διασφαλίζει την επίτευξη του στόχου που επιδιώκεται θεωρητικά με την παροχή βεβαίωσης όσον αφορά την πρόσβαση των μερών στη δικαιοσύνη. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επιστήσει την προσοχή στο γεγονός ότι, εάν έστω και ένα από τα μέρη δεν συμφωνεί με τον προτεινόμενο φορέα ΕΕΔ, τότε υπάρχει ενδεχόμενο να εγκαταλειφθεί η όλη διαδικασία [βλ. άρθρα 7, παράγραφος 3, 8 παράγραφος 2, στοιχείο β, και παράγραφος 4], πράγμα το οποίο ουσιαστικά καταδικάζει το σύστημα σε αποτυχία.

4.7 Άρθρο 6 - Δίκτυο διαμεσολαβητών ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι ο όρος «διαμεσολαβητές ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών» είναι παραπλανητικός και θα πρέπει να αποφεύγεται διότι η διαδικασία επίλυσης διαφορών δεν μπορεί εκ των πραγμάτων να πραγματοποιηθεί ηλεκτρονικά, αλλά μόνο με τη χρήση των παραδοσιακών μεθόδων ΕΕΔ· η ηλεκτρονική υποβολή της καταγγελίας αποτελεί εν προκειμένω τη μοναδική εφικτή δυνατότητα.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει σοβαρές ανησυχίες σχετικά με το ενδεχόμενο το σύστημα αυτό να επηρεάσει ή να θέσει σε κίνδυνο την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα που προκρίνονται μεταξύ των στόχων του προτεινόμενου κανονισμού, πράγμα το οποίο θα επέφερε υπερβολικό γραφειοκρατικό φόρτο λόγω του συνιστώμενου συστήματος αναδρομολόγησης σε τρία στάδια και θα έθετε προφανώς υπό αμφισβήτηση τη δυνατότητα ικανοποιητικής τήρησης της προθεσμίας των 30 ημερών που προβλέπεται στο άρθρο 9, στοιχείο β). Κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι, έως ότου τα μέρη κινήσουν αυτή καθ’ εαυτή τη διαδικασία επίλυσης της διαφοράς μαζί με τον φορέα παροχής υπηρεσιών ΕΕΔ, η καταγγελία απαιτείται να υποβληθεί ηλεκτρονικά στην πλατφόρμα, εν συνεχεία να εξετασθεί και να παραπεμφθεί στους αρμόδιους φορείς ΕΕΔ και κατόπιν να αναδρομολογηθεί από τους διαμεσολαβητές ΗΕΔ προς τον επιλεγέντα φορέα ΕΕΔ, πράγμα το οποίο συνεπάγεται αναπόφευκτη επιβράδυνση των διαδικασιών για τα μέρη και συγχρόνως επιφέρει κόστος λόγω καθυστερήσεων, αλλά και κόστος ευκαιρίας.

4.8 Άρθρο 7 - Υποβολή καταγγελίας

Η ΕΟΚΕ συνιστά να επιδειχθεί η δέουσα προσοχή στην ανάγκη αξιόπιστης και οικονομικά προσιτής μετάφρασης της καταγγελίας και των συνημμένων έγγραφων για τα μέρη. Το θέμα αυτό είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχία του συστήματος, αλλά δεν εξετάζεται στην πρόταση, η οποία ούτε καν αναφέρεται στην ήδη υπάρχουσα τεχνολογία αυτόματης μετάφρασης που θα ήταν σκόπιμο να χρησιμοποιηθεί σε αυτό το πλαίσιο.

4.9 Άρθρο 7, παράγραφοι 2 και 6

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ότι το έγγραφο που περιλαμβάνεται στο παράρτημα, με τίτλο «Πληροφορίες που πρέπει να παρέχονται κατά τη συμπλήρωση του ηλεκτρονικού εντύπου καταγγελίας» είναι απολύτως ανεπαρκές τόσο όσον αφορά το περιεχόμενό του όσο και τον τρόπο κατά τον οποίο υποτίθεται ότι πρέπει να συμπληρωθεί, σε σημείο που κάθε περαιτέρω σχόλιο περιττεύει.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, ο ιστότοπος αυτός θα πρέπει –παράλληλα με τη διάθεση του σχετικού εντύπου– να περιλαμβάνει και ένα ηλεκτρονικό εγχειρίδιο οδηγιών σχετικά με τον τρόπο συμπλήρωσης του εντύπου. Το εν λόγω εγχειρίδιο θα ήταν σκόπιμο να παρέχει συγκεκριμένες οδηγίες προς το σκοπό αυτό (προκαταρκτικές οδηγίες για την εξοικείωση των χρηστών με το συγκεκριμένο λογισμικό, σε συνδυασμό με έναν ιστότοπο υποστήριξης για την παροχή οδηγιών, βοήθειας και απαντήσεων σε συχνά υποβαλλόμενες ερωτήσεις). Θεωρείται ενδεδειγμένο να καταστεί διαθέσιμος ένας διαδραστικός χώρος για τα μέρη, προκειμένου να εκθέτουν τα προβλήματά τους και να λαμβάνουν απαντήσεις άμεσα και επιγραμμικά. Ο ιστότοπος θα πρέπει να προσφέρει δυνατότητα προφορικής περιγραφής των γεγονότων σε διάφορες γλώσσες με απευθείας μετάφραση, κάνοντας χρήση των νέων τεχνολογιών που ήδη υπάρχουν στον τομέα της επικοινωνίας· θα πρέπει επίσης να διαθέτει ένα σύστημα αυτόματης ανίχνευσης εντύπων τα οποία είτε έχουν συμπληρωθεί λανθασμένα είτε είναι ελλιπή, παρέχοντας τις πληροφορίες που απαιτούνται για τη διόρθωσή τους και καταργώντας έτσι την ανάγκη υποβολής νέας καταγγελίας.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ορισμένες αόριστες νομικές έννοιες, όπως: i) «επαρκείς» (παράγραφος 2) και ii) «στοιχεία που είναι ακριβή, σχετικά και μη υπερβολικά σε σχέση με τους σκοπούς για τους οποίους συλλέγονται» (παράγραφος 6) χρήζουν διευκρίνισης με στόχο τη διασφάλιση συγκεκριμένης πληροφόρησης.

Η ΕΟΚΕ προτείνει να προβλεφθεί όχι μόνο η επιβολή υποχρέωσης όσον αφορά τα χρησιμοποιούμενα μέσα (μέριμνα για τη διάθεση ηλεκτρονικού εντύπου), αλλά και η διασφάλιση του γεγονότος ότι η συμπλήρωση του σχετικού εντύπου θα αποτελεί μια διαισθητική, φιλική προς τους καταναλωτές, απλή και γρήγορη διαδικασία (10).

Η ΕΟΚΕ συνιστά επιπλέον τη σύνδεση αυτής της ηλεκτρονικής πλατφόρμας με ένα «ηλεκτρονικό βιβλίο παραπόνων», το οποίο θα πρέπει να είναι διαθέσιμο στους ιστοτόπους των εμπόρων. Αμέσως μετά τη συμπλήρωσή του, το έντυπο αυτό θα μπορούσε να παραπέμπεται άμεσα, αυτόματα και ηλεκτρονικά μέσω διεπαφής στην κεντρική πλατφόρμα ΗΕΔ, προκειμένου να διασφαλίζεται η απτή υλοποίηση της διαδικασίας επίλυσης διαφορών.

4.10 Άρθρο 8, παράγραφος 1

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι ο μέσος καταναλωτής διαθέτει γενικά ελλιπείς γνώσεις (ενώ συγχρόνως πάσχει από ψηφιακό αποκλεισμό) και φοβάται ότι η επιβολή της κύρωσης που προβλέπεται στην παράγραφο 1 θα φέρει το αντίθετο αποτέλεσμα από εκείνο που επιδιώκεται με την εν λόγω πρωτοβουλία και θα καταλήξει σε μια ηθελημένη πάγια τακτική για τη μη επίλυση των διαφορών.

4.11 Άρθρο 12 - Εμπιστευτικότητα και ασφάλεια δεδομένων

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ότι οι κανόνες περί επαγγελματικού απορρήτου και εμπιστευτικότητας υπόκεινται στην εθνική νομοθεσία, καθώς και ότι δεν απαιτείται καμία διάταξη ως προς το βάρος της απόδειξης ή την εύρεση λύσεων σε περίπτωση μη πλήρωσης των εν λόγω απαιτήσεων.

4.12 Άρθρο 13 - Ενημέρωση των καταναλωτών

Η ΕΟΚΕ προτείνει την καθιέρωση σημάτων αξιοπιστίας εκ μέρους διαπιστευμένων και εξουσιοδοτημένων φορέων για όσους οικονομικούς φορείς διαφημίζουν (στους ιστοτόπους τους) και προωθούν την επίλυση διαφορών μέσω αυτής της πλατφόρμας, κατά το πρότυπο π.χ. του σήματος «TRUSTe», του σήματος Euro-Label ή του σήματος της Global Trustmark Alliance.

Η ΕΟΚΕ προκρίνει την πραγματοποίηση αναφοράς στην επίλυση των διαφορών μέσω αυτής της ηλεκτρονικής πλατφόρμας στους κώδικες δεοντολογίας που πρόκειται να καταρτιστούν από οικονομικούς φορείς, οργανώσεις καταναλωτών και προμηθευτών, καθώς και από δημόσιους οργανισμούς.

4.13 Άρθρα 15 και 16 – Εκτελεστικές πράξεις και άσκηση της εξουσιοδότησης

Σε ορισμένες από τις διατάξεις που περιλαμβάνονται στην πρόταση (άρθρο 6, παράγραφος 5, και άρθρο 7, παράγραφοι 4 και 5), διάφορες βασικές συνιστώσες της νομοθετικής πράξης και της λειτουργίας του συστήματος εναποτίθενται σε μελλοντικές εκτελεστικές ή κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις, πράγμα το οποίο η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι υπερβαίνει κατά πολύ τα όρια που προβλέπονται στο άρθρο 290 της Συνθήκης και καθορίζονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής με θέμα την εφαρμογή του άρθρου 290 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (COM(2009) 673 τελικό της 9.12.2009) και επισύρει συνέπειες από πλευράς ασφάλειας δικαίου και νομικής βεβαιότητας.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) COM(2010) 245 final.

(2) COM(2010) 608 final.

(3) COM(2011) 206 final.

(4) Οδηγία 2011/83//ΕΕ, ΕΕ 304 της 22.11.2011, σελ. 64.

(5) ΕΕ 75 της 31.3.2009, σελ. 1.

(6) Έγγραφο το οποίο είναι διαθέσιμο στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.uncitral.org/uncitral/publications/online_resources_ODR.html.

(7) Πρβλ. G. Peruginelli και G. Chiti - Artificial Intelligence Dispute Resolution (Επίλυση διαφορών με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης), Proceedings of the Workshop on the Law of electronic agents – LEA 2002 (Πρακτικά της Ημερίδας με θέμα το δίκαιο των ηλεκτρονικών φορέων).

(8) Πρβλ., μεταξύ άλλων, τις διαδικασίες CYBERSETTLE (http://www.cybersettle.com), SMARTSETTLE (http://www.smartsettle.com) και SQUARETRADE (http://www.squaretrade.com)· χάρη σε αυτήν την τελευταία διευθετήθηκαν πάνω από 200 000 διαφορές σε 120 χώρες από το 1999, ECODIR (διατίθεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.ecodir.org/).

(9) Οδηγία 2000/31/ΕΚ, ΕΕ L 178 της 17.7.2000, σελ. 1, οδηγία 1999/44/ΕΚ, EE L 171 της 7.7.1999, σελ. 12, και οδηγία 97/7/ΕΚ, EE L 144 της 4.6.1997, σελ. 19.

(10) Σημαντικές ανακοινώσεις μπορούν αναμφισβήτητα να παραφθαρούν εξαιτίας ορθογραφικών, γραμματικών ή τυπογραφικών λαθών. Τα ορθογραφικά λάθη μπορούν να οδηγήσουν στην εξαγωγή βιαστικών συμπερασμάτων σχετικά με το άλλο ενδιαφερόμενο μέρος ή να σπείρουν αμφιβολίες σχετικά με την ποιότητα της διαδικασίας επίλυσης διαφορών. Προς το σκοπό αυτό θα ήταν ενδεδειγμένη η χρήση εργαλείων ορθογραφικού ελέγχου, όπως αυτό που διατίθεται στην ακόλουθη διεύθυνση: http://www.juripax.com/.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/105

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Δέσμη νομοθετικών προτάσεων που ευθυγραμμίζονται με το νέο νομοθετικό πλαίσιο» (Εφαρμογή της δέσμης νομοθετικών πράξεων για τα προϊόντα)

COM(2011) 764 final — 2011/0358 (COD)

COM(2011) 765 final — 2011/0351 (COD)

COM(2011) 766 final — 2011/0352 (COD)

COM(2011) 768 final — 2011/0350 (COD)

COM(2011) 769 final — 2011/0353 (COD)

COM(2011) 770 final — 2011/0354 (COD)

COM(2011) 771 final — 2011/0349 (COD)

COM(2011) 772 final — 2011/0356 (COD)

COM(2011) 773 final — 2011/0357 (COD)

(2012/C 181/19)

Μόνος εισηγητής: οκ. Bernardo HERNÁNDEZ BATALLER

Στις 20 Δεκεμβρίου 2011 και στις 30 Νοεμβρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 114 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αντιστοίχως, αποφάσισαν να ζητήσουν τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την

Δέσμη νομοθετικών προτάσεων που ευθυγραμμίζονται με το νέο νομοθετικό πλαίσιο (Εφαρμογή της δέσμης νομοθετικών πράξεων για τα προϊόντα)

COM(2011) 764 τελικό — 2011/0358 (COD)

COM(2011) 765 τελικό — 2011/0351 (COD)

COM(2011) 766 τελικό — 2011/0352 (COD)

COM(2011) 768 τελικό — 2011/0350 (COD)

COM(2011) 769 τελικό — 2011/0353 (COD)

COM(2011) 770 τελικό — 2011/0354 (COD)

COM(2011) 771 τελικό — 2011/0349 (COD)

COM(2011) 772 τελικό — 2011/0356 (COD)

COM(2011) 773 τελικό — 2011/0357 (COD)

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειας, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 28ης Μαρτίου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 115 ψήφους υπέρ, 4 κατά και 10 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ κρίνει θετική την υιοθέτηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των προτάσεων τροποποίησης δέκα οδηγιών τεχνικής εναρμόνισης, οι οποίες αφορούν την εφαρμογή της λεγόμενης «δέσμης νομοθετικών πράξεων για τα προϊόντα», μέσω της ευθυγράμμισης των οδηγιών αυτών προς την απόφαση αριθ. 768/2008/ΕΚ (1) (κοινό πλαίσιο εμπορίας των προϊόντων).

1.2 Θα ήταν σκόπιμο, στο μέλλον, να διευκρινίζεται η φύση και το ελάχιστο όριο των κυρώσεων που θα πρέπει να εξασφαλίζει η νομοθεσία των κρατών μελών, δεδομένου ότι, από το σύνολο των σχετικών διατάξεων, συνάγεται μόνον η υποχρέωση των εθνικών αρχών να θεσπίζουν κανόνες για τις κυρώσεις που θα επιβάλλονται στις παραβάσεις, χωρίς να προσδιορίζονται, για παράδειγμα, σε υπερεθνικό επίπεδο η τυπολογία τους και άλλα στοιχεία των κυρώσεων.

1.3 Η Επιτροπή θα πρέπει να λάβει υπόψη της τις παρατηρήσεις που διατύπωσε η ΕΟΚΕ στη γνωμοδότησή της, της 13ης Δεκεμβρίου 2007, σχετικά με το οριζόντιο νομικό πλαίσιο (2), ως προς την ανάγκη αύξησης του συντονισμού και ενίσχυσης των δραστηριοτήτων εποπτείας της αγοράς.

1.4 Όσον αφορά την νομική προστασία της αγοράς της ΕΚ, θα πρέπει να αναπτυχθεί ένα νέο σύστημα για τον προσδιορισμό της προέλευσης και την ιχνηλασιμότητα των προϊόντων, προκειμένου να βελτιωθεί η πληροφόρηση των καταναλωτών.

2. Εισαγωγή

2.1 Η ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων είναι μία από τις τέσσερις βασικές ελευθερίες στις οποίες θεμελιώνεται η εσωτερική αγορά. Αναγνωρίζεται ρητώς από τις Συνθήκες (άρθρα 28 και επόμενα της ΣΛΕΕ) και αποτελεί αντικείμενο πλούσιας νομολογίας του Δικαστηρίου, η οποία έχει ενσωματωθεί στο κοινοτικό κεκτημένο.

2.1.1 Η υιοθέτηση, το 1985, της νομοθετικής τεχνικής της «νέας προσέγγισης», βάσει της οποίας οι νομικές απαιτήσεις περιορίζονται στα ουσιώδη, ενώ οι τεχνικές πτυχές εξετάζονται λεπτομερώς σε εναρμονισμένα ευρωπαϊκά πρότυπα, συνετέλεσε στην επιτάχυνση της διαδικασίας εναρμόνισης, χάρη στην οποία ολόκληροι κλάδοι μπορούν να επωφεληθούν από την ελεύθερη κυκλοφορία.

2.1.2 Στο παράγωγο δίκαιο, η απόφαση 90/683/ΕΟΚ (3) του Συμβουλίου εισήγαγε τη λεγόμενη «σφαιρική προσέγγιση», ενώ αργότερα αντικαταστάθηκε από την απόφαση 93/465/ΕΟΚ (4), η οποία θεσπίζει γενικές κατευθύνσεις και λεπτομερείς διαδικασίες για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης, οι οποίες πρέπει να χρησιμοποιούνται στις οδηγίες της «νέας προσέγγισης».

2.2 Τον Ιούλιο του 2008, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο υιοθέτησαν νέο νομοθετικό πλαίσιο, προκειμένου να βελτιωθεί η λειτουργία της εμπορευματοποίησης αγαθών στην εσωτερική αγορά, με την υιοθέτηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 765/2008 (5) σχετικά με τη διαπίστευση και την εποπτεία και της απόφασης αριθ. 768/2008/ΕΚ που θεσπίζει κοινό πλαίσιο εμπορίας των προϊόντων.

2.2.1 Στόχος της δέσμης του 2008 ήταν η προώθηση της ελεύθερης κυκλοφορίας ασφαλών εμπορευμάτων, χάρη στην ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της νομοθεσίας της ΕΕ σχετικά με την ασφάλεια των προϊόντων, στη βελτίωση της προστασίας των καταναλωτών και στη δημιουργία ισότιμων όρων ανταγωνισμού για τους οικονομικούς φορείς. Όσον αφορά την ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων, αυτό το νέο οριζόντιο νομικό πλαίσιο του 2008 πρέπει να συμπληρωθεί με τη νομοθεσία για την τυποποίηση των προϊόντων.

2.2.2 Οι δύο αυτές νομικές πράξεις προχωρούν πολύ πέρα από μια απλή επανεξέταση της «νέας προσέγγισης» και θεσπίζουν πράγματι ένα νέο νομοθετικό περιβάλλον για τον εναρμονισμένο χώρο, καθώς πρόκειται για συμπληρωματικές πράξεις, που συνδέονται άρρηκτα και μεταξύ τους και με την κλαδική νομοθεσία, την οποία υποστηρίζουν και συμπληρώνουν.

2.3 Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 765/2008 θεσπίζει την ενίσχυση των κανόνων διαπίστευσης των προϊόντων και εποπτείας της αγοράς, ώστε να εντοπίζονται εύκολα τα μη συμμορφούμενα προϊόντα και να αποσύρονται από την αγορά. Κύριος στόχος του είναι να διασφαλιστεί η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων στον εναρμονισμένο κλάδο, χάρη στα εξής:

—	ενίσχυση της ευρωπαϊκής συνεργασίας, ώστε η διαπίστευση να μπορεί να επιτελεί αποτελεσματικά τον ρόλο της ως τελικό επίπεδο ελέγχου, σε σχέση με τη σωστή λειτουργία της νομοθεσίας της ΕΕ·

—	θέσπιση πλαισίου για την αναγνώριση ενός ήδη υπάρχοντος οργανισμού, της Ευρωπαϊκής Συνεργασίας για τη Διαπίστευση (ΕΣΔ), ώστε να εξασφαλιστεί η αυστηρή αξιολόγηση των εθνικών οργανισμών διαπίστευσης από ομοτίμους·

—

θέσπιση κοινοτικού πλαισίου για την εποπτεία της αγοράς και τον έλεγχο των προϊόντων που εισέρχονται στην αγορά της ΕΕ, το οποίο θα εξασφαλίζει τη στενότερη συνεργασία μεταξύ εσωτερικών αρχών και τελωνειακών αρχών, την ανταλλαγή πληροφοριών και τη συνεργασία μεταξύ εθνικών αρχών, όσον αφορά τα προϊόντα που κυκλοφορούν στην αγορά περισσοτέρων κρατών μελών·

—	εφαρμογή εναρμονισμένων και σαφών κανόνων σε όλους τους κλάδους, ασφάλεια δικαίου και συνεκτικότητα των μέτρων, άμβλυνση των απαιτήσεων που πρέπει να πληρούνται πριν από την διάθεση ενός προϊόντος στην αγορά και μείωση μερικών από τις επιβαρύνσεις που συνεπάγεται η αξιολόγηση της συμμόρφωσης.

2.4 Η απόφαση αριθ. 768/2008/ΕΚ είναι ιδιάζουσα απόφαση (sui generis), που ανακλά τη δέσμευση του ευρωπαϊκού νομοθέτη για την εφαρμογή του περιεχομένου της όσο το δυνατόν πιο συστηματικά σε όλες τις νομικές πράξεις που αφορούν προϊόντα (περασμένες, σημερινές και μελλοντικές), ώστε να διευκολύνεται η εφαρμογή τους από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.

2.4.1 Η απόφαση θεσπίζει γενικό οριζόντιο πλαίσιο συνεκτικότητας για την νομοθεσία περί ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων, το οποίο περιλαμβάνει:

—	εναρμονισμένους ορισμούς, κοινές υποχρεώσεις για τους οικονομικούς φορείς, κριτήρια επιλογής των οργανισμών αξιολόγησης της συμμόρφωσης, κριτήρια για τις εθνικές αρχές κοινοποίησης και κανόνες για τη διαδικασία της κοινοποίησης·

—	κανόνες για την επιλογή των διατυπώσεων αξιολόγησης της συμμόρφωσης και μια σειρά εναρμονισμένων διαδικασιών για την αποφυγή επαχθών επικαλύψεων·

—	ενιαίο ορισμό της σήμανσης CE (με τις σχετικές ευθύνες και ρήτρες διασφάλισης)·

—	διαδικασία ενημέρωσης και εποπτείας της αγοράς, ως προέκταση του συστήματος που δημιουργήθηκε βάσει της οδηγίας για την ασφάλεια των προϊόντων·

—	εναρμονισμένες διατάξεις για τους μελλοντικούς μηχανισμούς διασφάλισης, ως συμπλήρωμα των διατάξεων που αφορούν την εποπτεία της αγοράς.

2.5 Η ΕΟΚΕ, στη γνωμοδότησή της για τις δύο αυτές προτάσεις, είχε επισημάνει τα εξής:

—	ότι έχει μεγάλη σημασία η εξασφάλιση της πλήρους εφαρμογής της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων, προκειμένου τα προϊόντα που κυκλοφορούν νόμιμα σε ένα κράτος μέλος να μπορούν να κυκλοφορούν απρόσκοπτα σε ολόκληρη την επικράτεια της ΕΕ·

—

ότι η ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών αποτελεί την κινητήρια δύναμη της ανταγωνιστικότητας και της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς και ότι η ενίσχυση και ο εκσυγχρονισμός των όρων εμπορίας ασφαλών και ποιοτικών προϊόντων συνιστούν βασικά στοιχεία για τους καταναλωτές, για τις επιχειρήσεις και για τους ευρωπαίους πολίτες.

Εν κατακλείδι, η ΕΟΚΕ υποστήριζε τις προτάσεις της Επιτροπής, ενώ διατύπωνε κάποιες παρατηρήσεις και προτάσεις και για τις δύο πράξεις.

2.6 Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 765/2008 τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2010 και οι διατάξεις του είναι άμεσα εφαρμοστέες από την ίδια ημερομηνία. Εφαρμόζονται από τις εθνικές αρχές, με συντονισμό εκ μέρους της Επιτροπής.

2.7 Η απόφαση αριθ. 768/2008/ΕΚ είναι νομική πράξη που απευθύνεται στα θεσμικά όργανα της Ένωσης, χωρίς δεσμευτική ισχύ για τις επιχειρήσεις, τα φυσικά πρόσωπα ή τα κράτη μέλη. Ο ρόλος της είναι να λειτουργεί ως οριζόντιο πλαίσιο, το οποίο διέπει τις διατάξεις που αποτελούν κοινό στοιχείο της νομοθεσίας περί τεχνικής εναρμόνισης. Οι τυποποιημένες αυτές διατάξεις πρέπει να περιλαμβάνονται σε κάθε νέα ή αναθεωρημένη νομοθετική πράξη.

3. Τα εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων

3.1 Στόχος των δύο νομοθετικών πράξεων είναι η αντιμετώπιση διαφόρων προβλημάτων που έχουν παρατηρηθεί σε ορισμένους βιομηχανικούς κλάδους που ρυθμίζονται βάσει της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την τεχνική εναρμόνιση, δηλαδή της νομοθεσίας που θεσπίζει τις κοινές απαιτήσεις για τη διάθεση των προϊόντων στην αγορά.

3.2 Το κυριότερο μέλημα αφορούσε την κατοχύρωση της ασφάλειας των πολιτών και την μείωση του αριθμού των προϊόντων που κυκλοφορούν στην αγορά χωρίς να πληρούν τις απαιτήσεις της κοινοτικής νομοθεσίας. Άλλος στόχος ήταν η βελτίωση της ποιότητας του έργου που επιτελούσαν οι οργανισμοί δοκιμής και πιστοποίησης των προϊόντων. Επιπλέον, το νέο οριζόντιο πλαίσιο καλούνταν να καταστήσει πιο συνεκτικό το σύνολο του ρυθμιστικού πλαισίου για τα προϊόντα και να απλουστεύσει την εφαρμογή του.

3.3 Προβλήματα παραβίασης των ισχυουσών απαιτήσεων

3.3.1 Ένας σημαντικός αριθμός προϊόντων που κυκλοφορούν στην αγορά δεν πληροί τις απαιτήσεις που ορίζουν οι οδηγίες. Ορισμένες επιχειρήσεις απλώς προσθέτουν το σήμα συμμόρφωσης CE στα προϊόντα τους, παρά το γεγονός ότι δεν πληρούν τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για την επίθεση του σήματος.

3.3.2 Οι εισαγωγείς και διανομείς δεν διεξάγουν όλοι τους ελέγχους που απαιτούνται για να βεβαιωθούν ότι διαθέτουν στην αγορά μόνο προϊόντα που συμμορφώνονται προς την νομοθεσία. Για τις αρχές εποπτείας της αγοράς, συχνά είναι δύσκολο να εντοπίσουν τους οικονομικούς φορείς που διαθέτουν τα προϊόντα, ιδίως όταν αυτά προέρχονται από τρίτες χώρες.

3.4 Τα κράτη μέλη επιβάλλουν επίσης διαφορετικές υποχρεώσεις στους εισαγωγείς και διανομείς, προκειμένου να εξακριβώνουν ότι τα προϊόντα πληρούν τις εφαρμοστέες απαιτήσεις. Επιπλέον, οι ενέργειες που αναλαμβάνουν οι εθνικές αρχές σχετικά με τα προϊόντα που δεν συμμορφώνονται προς την νομοθεσία, εμφανίζουν ενίοτε διαφορές μεταξύ κρατών μελών.

3.5 Προβλήματα από τη δραστηριότητα ορισμένων διαπιστευμένων οργανισμών

3.5.1 Ορισμένες οδηγίες απαιτούν την πιστοποίηση των προϊόντων από «διαπιστευμένους οργανισμούς» (φορείς που πραγματοποιούν δοκιμές και ελέγχους και πιστοποιούν τα προϊόντα). Παρότι οι περισσότεροι διαπιστευμένοι οργανισμοί επιτελούν το έργο τους ευσυνείδητα και υπεύθυνα, υπήρξαν περιπτώσεις που δημιούργησαν αμφιβολίες ως προς την επάρκεια ορισμένων οργανισμών και την αξιοπιστία των πιστοποιητικών που εκδίδουν.

3.5.2 Η αξιολόγηση και ο έλεγχος της επάρκειας των διαπιστευμένων οργανισμών εκ μέρους των διαφόρων κρατών μελών παρουσιάζουν διαφορές ως προς τη μεθοδολογία και τον βαθμό αυστηρότητας. Ιδιαίτερη ανησυχία γεννά η επάρκεια των θυγατρικών ή υπεργολάβων που βρίσκονται εκτός ΕΕ.

3.6 Συγκεκριμένες ανακολουθίες της ισχύουσας νομοθεσίας

3.6.1 Οι οδηγίες περί ελεύθερης κυκλοφορίας των προϊόντων συχνά υιοθετούν μια προσέγγιση βάσει της επικινδυνότητας, ενώ ενίοτε μπορεί στο ίδιο προϊόν να είναι εφαρμοστέες διάφορες οδηγίες. Για τους κατασκευαστές, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εφαρμόζουν στο προϊόν όλες τις απαιτήσεις.

3.6.2 Όταν διάφορες οδηγίες είναι ταυτόχρονα εφαρμοστέες σε ένα και το αυτό προϊόν, ενδέχεται να προκύψουν δυσχέρειες στη διαδικασία αξιολόγησης της συμμόρφωσης, ιδίως όταν οι οδηγίες χρησιμοποιούν την ίδια «ενότητα» αξιολόγησης, αλλά το κείμενο της ενότητας διαφέρει από τη μία στην άλλη.

4. Η πρόταση της Επιτροπής

4.1 Λόγω της υιοθέτησης του νέου πλαισίου τον Ιούλιο του 2008, οι υπηρεσίες της Επιτροπής αναζήτησαν, στη νομοθεσία περί προϊόντων, νομικές πράξεις που να προβλέπεται να αναθεωρηθούν κατά τα επόμενα χρόνια, για κλαδικούς λόγους, οι περισσότερες εκ των οποίων ως μεμονωμένες αναθεωρήσεις που προβλέπονταν στο πρόγραμμα εργασιών της Επιτροπής.

4.2 Με τη σημερινή πρόταση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώκει τον εκσυγχρονισμό της υφιστάμενης νομοθεσίας της «νέας προσέγγισης» που αφορά ορισμένους κλάδους, με βάση τους νέους κανόνες που θεσπίζει η απόφαση αριθ. 768/2008/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, προβλέπεται η εναρμόνιση προς την απόφαση αυτή των εξής δέκα οδηγιών:

—	Οδηγία 2006/95/ΕΚ σχετικά με το ηλεκτρολογικό υλικό που προορίζεται να χρησιμοποιηθεί εντός ορισμένων ορίων τάσεως.

—	Οδηγία 2009/105/ΕΚ σχετικά με τα απλά δοχεία πίεσης.

—	Οδηγία 2009/23/ΕΚ σχετικά με τα όργανα ζύγισης μη αυτόματης λειτουργίας.

—	Οδηγία 93/15/ΕΟΚ σχετικά με την εναρμόνιση των διατάξεων περί της εμπορίας και του ελέγχου των εκρηκτικών υλών εμπορικής χρήσης.

—	Οδηγία 94/9/ΕΚ σχετικά με την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών για τις συσκευές και τα συστήματα προστασίας που προορίζονται για χρήση σε εκρήξιμες ατμόσφαιρες.

—	Οδηγία 95/16/ΕΚ για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών σχετικά με τους ανελκυστήρες.

—	Οδηγία 97/23/ΕΟΚ για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών σχετικά με τον εξοπλισμό υπό πίεση.

—	Οδηγία 2004/22/ΕΚ για τα όργανα μετρήσεων.

—	Οδηγία 2004/108/ΕΚ για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών σχετικά με την ηλεκτρομαγνητική συμβατότητα και για την κατάργηση της οδηγίας 89/336/ΕΟΚ.

—	Οδηγία 2007/23/ΕΚ σχετικά με τη διάθεση στην αγορά ειδών πυροτεχνίας.

4.2.1 Το μείζον κοινό χαρακτηριστικό των οδηγιών αυτών είναι η ομοιόμορφη δομή τους: ορισμοί, κύριες απαιτήσεις υγιεινής και ασφάλειας, παραπομπή σε εναρμονισμένα ευρωπαϊκά πρότυπα, απαιτήσεις για τους κατασκευαστές, απαιτήσεις ιχνηλασιμότητας και απαιτήσεις αξιολόγησης της συμμόρφωσης, μηχανισμοί διασφάλισης.

4.2.2 Οι ρυθμίσεις αφορούν πολύ σημαντικούς βιομηχανικούς κλάδους που αντιμετωπίζουν σοβαρό διεθνή ανταγωνισμό και συνεπώς θα αποκομίσουν οφέλη από την απλούστευση και την εγγύηση ίσων όρων ανταγωνισμού στην αγορά της ΕΕ.

4.2.3 Ωστόσο, στην πρόταση αυτή, η Επιτροπή προτείνει την προσαρμογή στην απόφαση αριθ. 768/2008/ΕΚ μιας δέσμης οδηγιών που δεν προβλεπόταν να αναθεωρηθούν τώρα, για τις οποίες όμως θα ήταν επωφελής η υιοθέτηση διατάξεων σχετικά με την εποπτεία της αγοράς και με άλλα διακλαδικά ζητήματα, χωρίς να τεθεί θέμα εξέτασης καθαρά κλαδικών ζητημάτων.

4.2.4 Στόχος της συγκεκριμένης δέσμης είναι να τροποποιηθούν οι δέκα οδηγίες αποκλειστικά όσον αφορά την ενσωμάτωση των οριζόντιων διατάξεων της απόφασης, και τούτο όλες μαζί και μέσω μιας απλουστευμένης διαδικασίας, χωρίς την εξέταση κλαδικών πτυχών, ούτως ώστε όσο το δυνατόν περισσότεροι κλάδοι να αντλήσουν τα άμεσα οφέλη από το νέο νομοθετικό πλαίσιο. Το περιεχόμενο των τροποποιήσεων περιορίζεται αυστηρά στην ευθυγράμμιση προς την οδηγία των εξής στοιχείων: ορισμοί, απαιτήσεις ιχνηλασιμότητας, υποχρεώσεις των οικονομικών φορέων, κριτήρια και διαδικασίες επιλογής των οργανισμών αξιολόγησης της συμμόρφωσης και απαιτήσεις αξιολόγησης της συμμόρφωσης.

4.2.5 Για την επίτευξη της βέλτιστης δυνατής ποιότητας της νομοθεσίας, η Επιτροπή προέκρινε την νομοθετική τεχνική της αναδιατύπωσης, η οποία συνίσταται στην «έκδοση νέας νομικής πράξης που ενσωματώνει σε ενιαίο κείμενο τόσο τις τροποποιήσεις ουσίας που επιφέρει σε μια προϋπάρχουσα πράξη όσο και τις διατάξεις της τελευταίας που παραμένουν αμετάβλητες. Η νέα νομική πράξη αντικαθιστά και καταργεί την προϋπάρχουσα». Επιπλέον, οι οδηγίες πρέπει να ευθυγραμμιστούν με την ορολογία και τις διατάξεις της Συνθήκης της Λισαβόνας.

4.3 Κατά την Επιτροπή, η προσαρμογή των δέκα οδηγιών θα μπορούσε να συνοψισθεί ως εξής:

4.3.1

Μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος της μη συμμόρφωσης:

—	Υποχρεώσεις των εισαγωγέων και διανομέων·

—	Υποχρεώσεις των κατασκευαστών·

—	Απαιτήσεις ιχνηλασιμότητας·

—	Αναδιοργάνωση της διαδικασίας της ρήτρας διασφάλισης (εποπτεία της αγοράς).

4.3.2

Μέτρα για την εξασφάλιση της ποιότητας του έργου των κοινοποιημένων οργανισμών:

—	Ενίσχυση των απαιτήσεων κοινοποίησης για τους κοινοποιημένους οργανισμούς·

—	Αναθεώρηση της διαδικασίας κοινοποίησης·

—	Απαιτήσεις για τις κοινοποιούσες αρχές·

—	Υποχρεώσεις πληροφόρησης.

4.3.3

Μέτρα για την εξασφάλιση μεγαλύτερης συνεκτικότητας μεταξύ των οδηγιών:

—	Προσαρμογή των ορισμών και της ορολογίας που χρησιμοποιούνται συνήθως·

—	Προσαρμογή του κειμένου των διαδικασιών αξιολόγησης της συμμόρφωσης.

4.3.4

Ωστόσο, η πρόταση δεν περιλαμβάνει τις πτυχές που άπτονται της εφαρμογής της πολιτικής της ΕΕ για την τυποποίηση, η οποία ενδέχεται να έχει αντίκτυπο στην εφαρμογή των οδηγιών που καλύπτει. Οι πτυχές αυτές θα εξεταστούν σε άλλη νομοθετική πρωτοβουλία.

5. Γενικές παρατηρήσεις

5.1 Η ΕΟΚΕ αξιολογεί θετικά την υιοθέτηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των προτάσεων τροποποίησης δέκα οδηγιών τεχνικής εναρμόνισης, οι οποίες αφορούν την εφαρμογή της λεγόμενης «δέσμης νομοθετικών πράξεων για τα προϊόντα», μέσω της ευθυγράμμισης των οδηγιών αυτών προς την απόφαση αριθ. 768/2008/ΕΚ (κοινό πλαίσιο εμπορίας των προϊόντων).

5.2 Η απόφαση αριθ. 768/2008/ΕΚ και ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 765/2008 (σχετικά με τη διαπίστευση και την εποπτεία της αγοράς) υιοθετήθηκαν παράλληλα και θέσπισαν κανόνες για τη βελτίωση της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς —με βάση μια πιο συνεκτική προσέγγιση της πολιτικής περί τεχνικής εναρμόνισης σχετικά με την ασφάλεια των προϊόντων, καθώς και ένα αποτελεσματικότερο σύστημα εποπτείας για όλα τα εμπορεύματα που εισάγονται στην αγορά, είτε προέρχονται από την ΕΕ είτε από τρίτες χώρες— και για την ενίσχυση της προστασίας των καταναλωτών στην ενιαία αγορά.

5.2.1 Δεδομένου ότι η προαναφερόμενη απόφαση δεν παράγει αφ’ εαυτής νομικώς δεσμευτικά αποτελέσματα για τρίτους —πρόκειται για πράξη «sui generis» που αντιπροσωπεύει θεσμική δέσμευση— (γεγονός που δεν αποκλείει τον έλεγχο της νομιμότητάς της από το Δικαστήριο), η εφαρμογή ορισμένων από τις διατάξεις της στις παραπάνω οδηγίες θα βελτιώσει την αποτελεσματικότητα του μηχανισμού εποπτείας της αγοράς χωρίς να απαιτείται τροποποίηση της καθεμιάς από τις οδηγίες.

5.2.2 Κατά συνέπεια, τα νομικά αποτελέσματα των εν λόγω κανόνων θα αποσαφηνιστούν κατά τρόπο ευέλικτο και απλουστευμένο, σύμφωνα με την τεχνική της αναδιατύπωσης της νομοθεσίας, ενώ παράλληλα η δέσμη οδηγιών θα προσαρμοστεί στην ορολογία και σε ορισμένες διατάξεις της Συνθήκης της Λισαβόνας.

5.3 Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης τη συμβολή των εν λόγω νομοθετικών τροποποιήσεων στην επίτευξη άλλων σημαντικών πολιτικών στόχων της ΕΕ, όπως, μεταξύ άλλων, η τόνωση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, η ενίσχυση των στρατηγικών των οικονομικών φορέων στα ενδιαφερόμενα κλαδικά πεδία και η αύξηση των εγγυήσεων για την επίτευξη υψηλού επιπέδου προστασίας των καταναλωτών.

6. Ειδικές παρατηρήσεις

6.1 Λαμβανομένης υπόψη της ιδιόμορφης νομοθετικής τεχνικής που εφαρμόζει εδώ η Επιτροπή, καθώς και του πεδίου εφαρμογής που άπτεται συντρεχουσών αρμοδιοτήτων (λειτουργία της εσωτερικής αγοράς – άρθρο 4 παράγραφος 2 στοιχείο α) της ΣΛΕΕ και άρθρο 114 της ΣΛΕΕ), κρίνεται σκόπιμη η διατύπωση κάποιων παρατηρήσεων σχετικά με την ορολογία που χρησιμοποιείται σε ορισμένες διατάξεις της απόφασης αριθ. 768/2008/ΕΚ, με την εφαρμογή της αρχής της επικουρικότητας, καθώς και με τον ρόλο της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στην μελλοντική εφαρμογή της δέσμης των δέκα οδηγιών.

6.2 Υπάρχει κάποια έλλειψη ακρίβειας επειδή χρησιμοποιούνται αδιακρίτως οι εκφράσεις «γενικές αρχές» (άρθρο 1 της απόφασης και άρθρο R11 του παραρτήματος Ι) και «κοινές αρχές» (αιτιολογικές σκέψεις 5 και 6 της απόφασης), χωρίς να διευκρινίζεται το νόημα των δύο εννοιών ούτε και η διαφορά μεταξύ τους (εάν υπάρχει), ούτε στο κείμενο της ίδιας της απόφασης ούτε σε καμία από τις οδηγίες που τροποποιούνται βάσει των διατάξεών της. Ομοίως, χρησιμοποιείται η έκφραση «δημόσιο συμφέρον» (αιτιολογική σκέψη 8 και άρθρο 3 της απόφασης, καθώς και άρθρα R31 και R33 του παραρτήματος Ι), χωρίς και πάλι να προσδιορίζεται το περιεχόμενό της στο πεδίο εφαρμογής των συγκεκριμένων κανόνων.

Η αξιέπαινη ευελιξία που αποτελεί η προσφυγή σε αυτήν την τεχνική τροποποίησης των οδηγιών δεν εμποδίζει, βεβαίως, τον επακριβή και λεπτομερή ορισμό των όρων που είναι σημαντικοί για την εφαρμογή τους.

6.3 Ένα από τα πλεονεκτήματα από την έναρξη της ισχύος των οδηγιών θα είναι η ενίσχυση των μηχανισμών εποπτείας και καταγγελίας των αντικανονικών ή παράνομων πρακτικών εκ μέρους των ίδιων των φορέων της αγοράς. Εντούτοις, θα ήταν σκόπιμο να διευκρινιστεί η φύση και το ελάχιστο όριο των κυρώσεων που θα έπρεπε να εξασφαλίζει η νομοθεσία των κρατών μελών, δεδομένου ότι, από το σύνολο των σχετικών διατάξεων, συνάγεται μόνον η υποχρέωση των εθνικών αρχών να θεσπίζουν τους κανόνες για τις κυρώσεις που θα επιβάλλονται στις παραβάσεις (λ.χ. αιτιολογική σκέψη 24 της πρότασης COM(2011) 773 τελικό).

6.3.1 Σε ένα νομικό περιβάλλον κατακερματισμένο σε νομοθετικό και σε διοικητικό επίπεδο, όπως είναι το περιβάλλον των κρατών μελών της ΕΕ στον τομέα αυτόν, υφίσταται σοβαρός κίνδυνος αναποτελεσματικότητας ως προς την επίτευξη των σχετικών στόχων εάν δεν οριστούν πιο συγκεκριμένα οι υποχρεώσεις αυτές σε υπερεθνικό επίπεδο.

6.3.2 Η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή να επιλύσει το πρόβλημα αυτό, που πλήττει σήμερα τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, και να υποβάλει σχετικές προτάσεις, όπως και για άλλες πολιτικές της ΕΕ.

6.4 Οι νομοθετικές τροποποιήσεις δεν ενισχύουν, ούτε αναβαθμίζουν, τον ρόλο των οργανώσεων των καταναλωτών στο έργο της εποπτείας, ενημέρωσης και καταγγελίας, το οποίο, παραδόξως, επαφίεται κυρίως στους φορείς της αγοράς.

6.5 Η επιταγή της ΣΕΕ και της ΣΛΕΕ για ενίσχυση της οριζόντιας επικουρικότητας και, συνεπώς, της αρχής της συμμετοχικής δημοκρατίας και του ρόλου της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στην ΕΕ, πολύ δύσκολα θα μπορέσει να επιτευχθεί με βάση τα προβλεπόμενα στην μοναδική διάταξη της απόφασης (αιτιολογική σκέψη 35) που αναθέτει στις οργανώσεις καταναλωτών έναν παθητικό ρόλο σχετικά με το ζήτημα (να ενημερώνονται από την Επιτροπή σχετικά με τις εκστρατείες ευαισθητοποίησης για τη σήμανση CE), ενώ θα έπρεπε να είναι ταυτόσημος με αυτόν των παραγωγών.

6.6 Το σημερινό σύστημα σήμανσης δεν εγγυάται ότι το προϊόν έχει περάσει τη διαδικασία διασφάλισης της ποιότητας και της ασφάλειας, πράγμα το οποίο απογοητεύει τις προσδοκίες των καταναλωτών. Η Επιτροπή, οι παραγωγοί και οι καταναλωτές θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο δημιουργίας στο μέλλον ενός νέου συστήματος σήμανσης, το οποίο να προσδιορίζει την προέλευση και να εγγυάται την ιχνηλασιμότητα των προϊόντων, προκειμένου να βελτιωθεί η πληροφόρηση των καταναλωτών.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) ΕΕ L 218 της 13.8.2008, σ. 82. Γνωμοδότηση ΕΟΚΕ: ΕΕ C 120, της 16.5.2008, σ. 1.

(2) ΕΕ C 120 της 16.5.2008, σ. 1.

(3) ΕΕ L 380 της 31.12.1990, σ. 13.

(4) ΕΕ L 220 της 30.8.1993, σ. 23.

(5) ΕΕ L 218 της 13.8.2008, σ. 30. Γνωμοδότηση ΕΟΚΕ: ΕΕ C 120, της 16.5.2008, σ. 1.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/111

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέματα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος πλαισίου για την έρευνα και την καινοτομία “Ορίζοντας 2020” (2014-2020)»

COM(2011) 809 final — 2011/0401 (COD),

«Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση των κανόνων συμμετοχής και διάδοσης του “Ορίζων 2020” — Πρόγραμμα-πλαίσιο έρευνας και καινοτομίας (2014-2020)»

COM(2011) 810 final — 2011/0399 (COD),

«Πρόταση απόφασης του Συμβουλίου για τον καθορισμό του ειδικού προγράμματος υλοποίησης του προγράμματος Ορίζοντας 2020 – Το πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα και την καινοτομία (2014 — 2020)»

COM(2011) 811 final — 2011/0402 (CNS),

«Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με το πρόγραμμα έρευνας και εκπαίδευσης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (2014-2018) με το οποίο συμπληρώνεται το “Ορίζοντας 2020” — Πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα και την καινοτομία»

COM(2011) 812 final — 2011/0400 (NLE)

(2012/C 181/20)

Εισηγητής: Gerd WOLF

Στις 15 και στις 13 Δεκεμβρίου 2011, αντίστοιχα, και σύμφωνα με τα άρθρα 173 παράγραφος 3 και 182 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισαν να ζητήσουν τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα:

«Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος πλαισίου για την έρευνα και την καινοτομία “Ορίζοντας 2020” (2014-2020)»

COM(2011) 809 τελικό — 2011/0401 (COD).

Στις 19 και στις 13 Δεκεμβρίου 2011, αντίστοιχα, και σύμφωνα με το άρθρο 173, το άρθρο 183 και το άρθρο 188 παράγραφος 2 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισαν να ζητήσουν τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα:

«Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση των κανόνων συμμετοχής και διάδοσης του “Ορίζων 2020” – Πρόγραμμα-πλαίσιο έρευνας και καινοτομίας (2014-2020)»

COM(2011) 810 τελικό — 2011/0399 (COD).

Στις 15 Δεκεμβρίου 2011 και σύμφωνα με το άρθρο 182 παράγραφος 4 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για το θέμα:

COM(2011) 811 τελικό — 2011/0402 (CNS).

Στις 21 Δεκεμβρίου 2011 και σύμφωνα με το άρθρο 7 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για το θέμα:

«Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με το πρόγραμμα έρευνας και εκπαίδευσης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (2014-2018) με το οποίο συμπληρώνεται το “Ορίζοντας 2020” - Πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα και την καινοτομία»

COM(2011) 812 τελικό — 2011/0400 (NLE).

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία Αγορά, Παραγωγή και Κατανάλωση» στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 8 Μαρτίου 2012.

1. Σύνοψη και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ επικροτεί και στηρίζει τις προτάσεις της Επιτροπής και το σχετικό γενικό σκεπτικό ως ουσιαστικά στοιχεία της στρατηγικής Ευρώπη 2020. Επικροτεί την πρόθεση της Επιτροπής να δώσει στο ζήτημα της έρευνας και της καινοτομίας μεγαλύτερη βαρύτητα από ό,τι μέχρι σήμερα. Στα έγγραφα διακρίνει σημαντικές προόδους και σύμφωνα με το πνεύμα των μέχρι τώρα συστάσεών της. Ωστόσο, θεωρεί ότι σε ορισμένα σημεία υπάρχει ανάγκη συμπλήρωσης, διασαφήνισης και διόρθωσης.

1.2 Ιδιαίτερα επικροτεί τις προτάσεις για απλούστευση και ευελιξία. Κατά τη διαμόρφωσή τους πρέπει να δοθεί προσοχή στη βέλτιστη δυνατή συνεκτικότητα και να αποφεύγεται η πολυπλοκότητα.

1.3 Οι δηλώσεις πρόθεσης για τη διακυβέρνηση θα πρέπει να συγκεκριμενοποιηθούν το συντομότερο δυνατό και αναλυτικά· για να γίνει αυτό απαιτείται συμφωνία με όλους τους ενδιαφερομένους.

1.4 Η Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλει ενδιάμεση έκθεση προόδου για τις εμπειρίες από το «Ορίζοντας 2020», την εφαρμογή και τη διαμόρφωσή του ήδη μετά από περίπου διετή περίοδο εφαρμογής.

1.5 Σκοπός είναι να βελτιωθεί η ελκυστικότητα της εικόνας του επαγγέλματος του ευρωπαίου ερευνητή σύμφωνα με το πνεύμα των συμπερασμάτων του Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας της 2ας Μαρτίου 2010 (1) προκειμένου να αρθούν ή να αντισταθμιστούν τα σημερινά κοινωνικά μειονεκτήματα.

1.6 Σε εκείνα τα σχέδια της Επιτροπής για τα οποία τώρα προτείνεται εκ νέου η νομική μορφή «κανονισμός» (πρόγραμμα πλαίσιο, κανόνες συμμετοχής, πρόγραμμα Ευρατόμ) θα πρέπει να διατηρηθεί η μέχρι τώρα συνήθης γι’ αυτά νομική μορφή της «απόφασης», εκτός εάν η Επιτροπή κατορθώσει να παρουσιάσει μια πειστική αιτιολόγηση.

1.7 Όλα τα μέρη και οι κανόνες των προγραμμάτων επικροτούνται και υποστηρίζονται, ιδίως εκείνοι που αποβαίνουν προς όφελος της κοινωνικής καινοτομίας, της έρευνας αιχμής, των ΜΜΕ και των πανεπιστημίων.

1.8 Κύρια μέσα του «Ορίζοντα 2020» θα είναι ευσύνοπτα συνδυαστικά σχέδια με εύκολα διαχειρίσιμο αριθμό συμμετεχόντων.

1.9 Οι υποδομές αποτελούν το πρότυπο παράδειγμα ευρωπαϊκής προστιθέμενης αξίας σύμφωνα με το πνεύμα της αρχής της επικουρικότητας. Αυτό θα πρέπει να αντικατοπτρίζεται σαφέστερα στην ενδεικτική κατανομή των δημοσιονομικών πόρων.

1.10 Ως προς τις «κοινωνιακές προκλήσεις», πρέπει να δοθεί πολύ μεγαλύτερο βάρος στις εργασίες έρευνας και ανάπτυξης για ένα βιώσιμο ενεργειακό σύστημα με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.

1.11 Επιπλέον, ο κατάλογος των «κοινωνιακών προκλήσεων» πρέπει να διευρυνθεί και να συμπεριλάβει το σημαντικό ζήτημα της «δυνατότητας της κοινωνίας και των επιχειρήσεων για καινοτομίες».

1.12 Οι καίριας σημασίας τεχνολογίες αποβαίνουν προς όφελος τόσο της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας όσο και της αντιμετώπισης των κοινωνιακών προκλήσεων. Η ΕΟΚΕ στηρίζει κατηγορηματικά την ενίσχυσή τους.

1.13 Κατά τη στάθμιση περισσοτέρων του ενός κριτηρίων αξιολόγησης για την ενίσχυση της έρευνας, η αριστεία πρέπει να εξακολουθήσει να έχει προτεραιότητα, καθώς αυτή η προσέγγιση έχει αποδείξει την αξία της. Επίσης, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει για την ενίσχυση της καινοτομίας η εκτίμηση της κατάστασης στην αγορά –η οποία ωστόσο είναι πολύ δύσκολο να γίνει εκ των προτέρων.

1.14 Πρέπει να επισημανθούν οι ενδεχόμενες αντιφάσεις μεταξύ των στοχοθεσιών μιας πολιτικής για την έρευνα με επιστημονικό προσανατολισμό και μιας βιομηχανικής και ανταγωνιστικής πολιτικής φιλικής προς την καινοτομία προκειμένου να βρεθούν οι εκάστοτε αντικειμενικές λύσεις.

1.15 Μια επιτυχής συνένωση της πολιτικής για την έρευνα και την καινοτομία απαιτεί τη συνεργασία και τη σύμπραξη πολλών γενικών διευθύνσεων και υπηρεσιών της Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ στηρίζει τις σχετικές προσπάθειες. Επιπλέον, χρειάζεται εξειδικευμένο προσωπικό που θα είναι και θα παραμείνει και μακροπρόθεσμα εξοικειωμένο με το εκάστοτε ερευνητικό πεδίο. Η Επιτροπή θα πρέπει να καλλιεργήσει και να διατηρήσει τις επιστημονικές και τεχνικές γνώσεις και την κρίση της.

1.16 Όπως προτάθηκε, κύριοι στόχοι του προγράμματος Ευρατόμ θα είναι η πυρηνική ασφάλεια, η τελική εναπόθεση ραδιενεργών αποβλήτων και η προαγωγή της σύντηξης με το διεθνές έργο ITER ως εμβληματική πρωτοβουλία. Πρέπει να δοθεί προσοχή ώστε, στη διάρθρωσή του, να διατηρηθεί η στήριξη και η ατομική δέσμευση των κρατών μελών.

1.17 Πρέπει να καταρτιστεί μια κατανοητή για το κοινό παρουσίαση των μέσων και των ειδικών όρων που αναφέρονται στο «Ορίζοντας 2020» προκειμένου να εξασφαλιστεί πως θα είναι φιλικότερο προς τον χρήστη. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην επαρκή και υπεύθυνη παροχή συμβουλών στις ΜΜΕ.

2. Σύντομη περιγραφή των προτάσεων που παρουσίασε η Επιτροπή

Στην παρούσα γνωμοδότηση εξετάζεται η δέσμη των ακολούθων προτάσεων, τις οποίες παρουσίασε σε χωριστά έγγραφα η Επιτροπή:

1)	πρόταση για το πρόγραμμα πλαίσιο «Ορίζοντας 2020» για το διάστημα 2014-2020·

2)	πρόταση για ένα ενιαίο σύνολο κανόνων συμμετοχής και διάδοσης·

3)	πρόταση για ένα ενιαίο ειδικό πρόγραμμα που αφορά την υλοποίηση του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», καθώς και

4)	πρόταση για τα μέρη του προγράμματος πλαισίου «Ορίζοντας 2020» που αντιστοιχούν στη συνθήκη Ευρατόμ.

Συνολικά, τα έγγραφα αυτά περιλαμβάνουν περίπου 380 σελίδες. Στα σημεία 2.1-2.4 κάτωθι συνοψίζονται τα βασικά στοιχεία τους προκειμένου να υπάρξει μια κατανοητή σύνδεση με τις παρατηρήσεις και συστάσεις της ΕΟΚΕ που ακολουθούν στα κεφάλαια 3-7.

2.1 Πρόγραμμα πλαίσιο «Ορίζοντας 2020»

2.1.1 Παρεκκλίνοντας από τις μέχρι τώρα συνήθειές της, η Επιτροπή δεν πρότεινε το 8ο πρόγραμμα πλαίσιο ΕΤΑ που αναμενόταν αρχικά. Αντίθετα, στο πρόγραμμα πλαίσιο «Ορίζοντας 2020» -σύμφωνα με τις προθέσεις που παρουσιάζονται στην Πράσινη Βίβλο (2) – πρόκειται να συνενωθούν εκείνες οι δραστηριότητες οι οποίες επί του παρόντος χρηματοδοτούνται από το 7ο πρόγραμμα πλαίσιο ΕΤΣ, από το σκέλος για την καινοτομία του προγράμματος πλαισίου για την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία (CIP) και από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας. Επιπροσθέτως, γι’ αυτό δεν προτείνεται «απόφαση» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, όπως συνέβαινε μέχρι σήμερα, αλλά «κανονισμό».

2.1.2 Δεδηλωμένοι κύριοι στόχοι και ακρογωνιαίοι λίθοι της πολιτικής ενίσχυσης του «Ορίζοντας 2020» είναι:

α)	επιστήμη αριστείας - προτεινόμενος προϋπολογισμός: 27 818 εκατ. ευρώ·

β)	βιομηχανική υπεροχή – προτεινόμενος προϋπολογισμός: 20 280 εκατ. ευρώ·

γ)	κοινωνιακές προκλήσεις - προτεινόμενος προϋπολογισμός: 35 888 εκατ. ευρώ.

2.1.3 Ένας περαιτέρω στόχος είναι η απλούστευση της πρόσβασης και της συμμετοχής στο πρόγραμμα πλαίσιο.

2.1.4 Ο προτεινόμενος για το «Ορίζοντας 2020» γενικός προϋπολογισμός περιλαμβάνει περίπου 88 δισ. ευρώ και θα συμπληρωθεί με μέτρα από τα διαρθρωτικά ταμεία και το πρόγραμμα για την εκπαίδευση.

2.2 Κανόνες συμμετοχής και διάδοσης

2.2.1 Αφορούν τις προϋποθέσεις συμμετοχής στο πρόγραμμα πλαίσιο. Θα εξασφαλίσουν ένα ενιαίο και ευέλικτο νομικό πλαίσιο, θα εξυπηρετήσουν την απλούστευση και θα ισχύουν για όλα τα μέρη του «Ορίζοντας 2020». Επιπλέον, παραμένει ανοιχτή η δυνατότητα τροποποιήσεων ή εξαιρέσεων.

2.2.2 Καθορίζεται ενιαίο ποσοστό ενίσχυσης χωρίς διαφοροποίηση των συμμετεχόντων. Επίσης θεσπίζεται αυξημένη χρήση εφάπαξ ποσών, σταθερών ποσοστών και κλιμάκων μοναδιαίας δαπάνης, με ευρεία αποδοχή των συνήθων λογιστικών πρακτικών των δικαιούχων επιχορηγήσεων.

2.2.3 Ως προς τις επιχορηγήσεις προβλέπονται τα ακόλουθα ποσοστά ενίσχυσης για τις άμεσες επιλέξιμες δαπάνες:

α)	Η επιχορήγηση στο «Ορίζοντας 2020» μπορεί να φθάσει κατ’ ανώτατο όριο το 100 % των συνολικών άμεσων επιλέξιμων δαπανών, με την επιφύλαξη της αρχής της συγχρηματοδότησης.

β)

Η επιχορήγηση στο «Ορίζοντας 2020» περιορίζεται κατ’ ανώτατο όριο στο 70 % των συνολικών άμεσων επιλέξιμων δαπανών για τις ακόλουθες δράσεις:

—	δράσεις που συνίστανται πρωταρχικά σε δραστηριότητες όπως η παραγωγή πρωτοτύπου, η εκτέλεση δοκιμών, η επίδειξη, η πειραματική ανάπτυξη, η πιλοτική εφαρμογή, η εμπορική αναπαραγωγή·

—	συγχρηματοδοτούμενες δράσεις προγράμματος.

2.2.4 Οι έμμεσες επιλέξιμες δαπάνες καθορίζονται με εφαρμογή σταθερού ποσοστού 20 % επί του συνόλου των άμεσων επιλέξιμων δαπανών· εναλλακτικά, το πρόγραμμα εργασίας μπορεί να επιτρέπει να δηλώνονται έμμεσες δαπάνες με μορφή εφάπαξ ποσού ή κλίμακας μοναδιαίων δαπανών.

2.2.5 Γι’ αυτά ισχύουν οι εξής προϋποθέσεις συμμετοχής:

2.2.5.1

Σε κάθε δράση συμμετέχουν τουλάχιστον τρεις νομικές οντότητες·

—	κάθε μία από τις τρεις οντότητες πρέπει να είναι εγκαταστημένη σε κράτος μέλος ή σε συνδεδεμένη χώρα·

—	δεν επιτρέπεται δύο από τις τρεις να είναι εγκαταστημένες στο ίδιο κράτος μέλος ή στην ίδια συνδεδεμένη χώρα·

—	και οι τρεις νομικές οντότητες είναι ανεξάρτητες αλλήλων υπό την έννοια του άρθρου 7.

2.2.5.2

Κατά παρέκκλιση, στις ακόλουθες περιπτώσεις, προϋπόθεση είναι η συμμετοχή μόνο μιας νομικής οντότητας εγκαταστημένης σε κράτος μέλος ή σε συνδεδεμένη χώρα:

α)	στην περίπτωση δράσεων έρευνας αιχμής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ΕΣΕ),

β)	σε περίπτωση εφαρμογής του μέσου για τις ΜΜΕ,

γ)	σε συγχρηματοδοτούμενες δράσεις προγράμματος,

δ)	σε ειδικές περιπτώσεις προβλεπόμενες στο πρόγραμμα εργασίας ή στο σχέδιο εργασίας, καθώς και

ε)	στην περίπτωση δράσεων συντονισμού και στήριξης και δράσεων κατάρτισης και κινητικότητας.

2.2.6 Διαδικασίες αξιολόγησης

2.2.6.1 Οι υποβαλλόμενες προτάσεις αξιολογούνται με βάση τα ακόλουθα κριτήρια:

α)

αριστεία·

β)

επίδραση·

γ)	ποιότητα και απόδοση της υλοποίησης.

2.2.6.2 Σε προτάσεις για δράσεις έρευνας αιχμής του ΕΣΕ εφαρμόζεται μόνο το κριτήριο της αριστείας.

2.3 Ειδικό πρόγραμμα

2.3.1 Ενώ στο 7ο πρόγραμμα πλαίσιο ΕΤΑ περιλαμβάνονταν αρκετά «ειδικά προγράμματα» (για παράδειγμα «Συνεργασία» ή «Ικανότητες»), η Επιτροπή προτείνει πλέον ένα και μόνο «ειδικό πρόγραμμα» που συγκεντρώνει τους διάφορους στόχους και δομές χρηματοδότησης στο πλαίσιο επιμέρους προγραμμάτων.

2.3.2 Τα τέσσερα επιμέρους προγράμματα είναι:

«Επιστήμη αριστείας» με τα εξής:

i.	έρευνα αιχμής (ΕΣΕ),

ii.	διερεύνηση μελλοντικών και νεοεμφανιζομένων τεχνολογιών (ΜΝΤ)

iii.	δράσεις «Μαρία Κιουρί» και

iv.	ευρωπαϊκές ερευνητικές υποδομές.

II.

«Βιομηχανική υπεροχή» με τα εξής:

i.	τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας,

ii.	νανοτεχνολογία,

iii.

υλικά,

iv.	βιοτεχνολογία,

v.	κατασκευή και μεταποίηση, και

vi.

διάστημα.

Σε αυτά προστίθενται η βελτίωση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση υψηλού κινδύνου και η διεύρυνση της καινοτομίας στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.

III.

«Κοινωνιακές προκλήσεις» με τα εξής:

i.	υγεία, δημογραφική αλλαγή και ευεξία,

ii.	επισιτιστική ασφάλεια, βιώσιμη γεωργία, έρευνα στον τομέα της θάλασσας και της ναυτιλίας, και βιοοικονομία,

iii.	ασφαλής, καθαρή και αποδοτική ενέργεια,

iv.	έξυπνες, οικολογικές και ενοποιημένες μεταφορές,

v.	δράση για το κλίμα, αποδοτικότητα πόρων και πρώτες ύλες,

vi.	καινοτόμες και ασφαλείς ευρωπαϊκές κοινωνίες χωρίς αποκλεισμούς.

IV.

«Μη πυρηνικές άμεσες δράσεις του Κοινού Κέντρου Ερευνών (ΚΚΕρ)» με σκοπό τη βελτίωση της επιστημονικής βάσης αποδείξεων για τη χάραξη πολιτικής, την προώθηση της κατανόησης των φυσικών διεργασιών που ενέχουν κοινωνιακές προκλήσεις και την εξέταση αναδυόμενων πεδίων επιστήμης και τεχνολογίας.

(Οι πυρηνικές δράσεις του ΚΚΕρ περιλαμβάνονται στο τμήμα που αφορά την Ευρατόμ.)

2.4 Πρόγραμμα Ευρατόμ 2014-2018

2.4.1 Περιλαμβάνει ερευνητικές δραστηριότητες στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας (πυρηνική σύντηξη και σχάση) και της ακτινοπροστασίας. Κατά παρέκκλιση από ό,τι συνηθιζόταν ως τώρα, το πρόγραμμα προτείνεται με τη μορφή κανονισμού και όχι απόφασης. Σκοπός είναι να συμβάλει στην επίτευξη των στρατηγικών στόχων του «Ορίζοντα 2020» (σημείο 2.1.2). Βάσει της συνθήκης Ευρατόμ η διάρκεια περιορίζεται σε πέντε έτη, συνεπώς λήγει το 2018.

2.4.2 Οι έμμεσες δράσεις του προγράμματος Ευρατόμ αφορούν τα εξής:

α)	την ασφαλή λειτουργία των πυρηνικών συστημάτων,

β)	λύσεις για τη διαχείριση των τελικώς παραγόμενων πυρηνικών αποβλήτων,

γ)	ανάπτυξη και δυνατότητα διατήρησης πυρηνικών ικανοτήτων (πυρηνική σχάση),

δ)	ενίσχυση της ακτινοπροστασίας,

ε)	εργασίες ανάπτυξης για την πυρηνική σχάση με τη βοήθεια υφισταμένων και μελλοντικών πειραματικών εγκαταστάσεων,

στ)	σε συνάρτηση με αυτό, ανάπτυξη υλικών, τεχνολογιών και μελετών αρχικής σύλληψης,

ζ)	προώθηση της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας,

η)	διαθεσιμότητα και χρήση ερευνητικών υποδομών.

2.4.3 Για τους σκοπούς υλοποίησης των έμμεσων δράσεων, η Επιτροπή θα επικουρείται στο έργο της από συμβουλευτικές επιτροπές.

2.4.4 Οι άμεσες δράσεις αφορούν το πρόγραμμα Ε&Α του Κοινού Κέντρου Ερευνών.

2.4.5 Για το ITER θα υποβληθεί χωριστή απόφαση, εφόσον η χρηματοδότηση αυτού του έργου δεν θα περιλαμβάνεται στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο.

3. Γενικές παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ

Ενόψει της έκτασης των τεσσάρων εγγράφων που παρουσίασε η Επιτροπή, η ΕΟΚΕ μπορεί να αναφερθεί μόνο σε περιορισμένο αριθμό απόψεων που θεωρεί βασικές.

3.1 Γενική συναίνεση

Η ΕΟΚΕ επικροτεί και στηρίζει τις προτάσεις της Επιτροπής ως ουσιαστικά στοιχεία της στρατηγικής Ευρώπη 2020, τις θεωρεί δε επιτυχείς ως γενική σύλληψη. Διαπιστώνει ότι ελήφθησαν υπόψη πολλές από τις προηγούμενες συστάσεις της (π.χ. για την απλούστευση (3), για την Πράσινη Βίβλο (4) και για την ένωση καινοτομίας (5)) και παραπέμπει ως εκ τούτου και σε αυτές τις γνωμοδοτήσεις και τις συστάσεις που περιέχουν. Ωστόσο θεωρεί ότι σε ορισμένα σημεία υπάρχει ανάγκη συμπλήρωσης, διασαφήνισης και διόρθωσης.

3.2 Προτεραιότητες, προϋπολογισμός, στόχος του 3 % και συντελεστής μόχλευσης

3.2.1 Η έρευνα, η ανάπτυξη και η καινοτομία θα καθορίσουν τη μελλοντική θέση της Ευρώπης στον κόσμο· ενόψει της καθοριστικής αυτής σημασίας τους απαιτείται να τους δοθεί σαφώς μεγαλύτερη προτεραιότητα, όχι μόνο στην Επιτροπή, αλλά ιδίως και στα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με ικανοποίηση ότι ο προτεινόμενος για το «Ορίζοντας 2020» προϋπολογισμός καθιστά όντως εμφανή τη βούληση της Επιτροπής να δώσει στο ζήτημα της έρευνας και της καινοτομίας, καθώς και στις απαραίτητες σχετικές επενδύσεις, μεγαλύτερη βαρύτητα από ό,τι μέχρι σήμερα. Αυτό συμφωνεί με τις επανειλημμένες συστάσεις της ΕΟΚΕ και ως εκ τούτου έχει την πλήρη στήριξή της. Ωστόσο, ενόψει του στόχου του 3 % που αναλύεται παρακάτω και των φιλόδοξων θεματικών στόχων της έρευνας και της καινοτομίας, το ύψος του προτεινόμενου τώρα προϋπολογισμού πρέπει αντικειμενικά να θεωρηθεί ότι είναι ακόμα ανεπαρκές· παρ’ όλα αυτά, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρόκειται για έναν επιτεύξιμο συμβιβασμό ενόψει των υπολοίπων περιορισμών.

3.2.2 Το 2002 διατυπώθηκε στο Συμβούλιο της Βαρκελώνης, στο πλαίσιο της χάραξης της στρατηγικής της Λισαβόνας με στόχο το έτος 2010, ο στόχος του 3 % που απευθύνεται πρωταρχικά στην πολιτική ενίσχυσης των κρατών μελών και των βιομηχανιών τους. Σύμφωνα με αυτόν τον στόχο, μέχρι το 2010 θα έπρεπε να δαπανάται στα κράτη μέλη το 3 % του ακαθάριστου εγχωρίου προϊόντος για την έρευνα και την ανάπτυξη· το ένα τρίτο αυτού του ποσού θα χρηματοδοτείτο από το κράτος και τα δύο τρίτα από τη βιομηχανία. Μέχρι σήμερα, ο εν λόγω στόχος δεν επιτεύχθηκε ούτε κατά μέσο όρο στην Ευρώπη, ούτε στα περισσότερα κράτη μέλη. Για τον λόγο αυτόν συμπεριλήφθηκε τώρα εκ νέου στη στρατηγική Ευρώπη 2020.

3.2.3 Η πολιτική ενίσχυσης που θεσπίζεται στο πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» θα ασκήσει την καθοριστική επίδραση μόχλευσης προκειμένου να επιτευχθεί τουλάχιστον αυτήν τη φορά ο εν λόγω στόχος του 3 %. Δυστυχώς, παρά την προαναφερθείσα αύξηση του προϋπολογισμού, εξακολουθεί να είναι αμφισβητήσιμο εάν αρκεί γι’ αυτό η δύναμη της μόχλευσης. Ο γενικός προϋπολογισμός της Κοινότητας ανέρχεται περίπου στο 1 % του ακαθάριστου εγχωρίου προϊόντος των κρατών μελών της. Από αυτόν, στον προϋπολογισμό που προτείνεται για το «Ορίζοντας 2020» αναλογεί μόλις το 9 %. Συνεπώς, ο συντελεστής μόχλευσης από ποσοτική άποψη εξακολουθεί να είναι μικρότερος του 1:30! Επομένως, ο προτεινόμενος προϋπολογισμός μπορεί να θεωρηθεί μόνο ως ένα αναγκαίο πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση του ποσού ενίσχυσης που απαιτείται κατά βάση, συνεπώς δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να μειωθεί.

3.3 Απλούστευση και συνέχεια

Η ΕΟΚΕ στηρίζει ιδίως εκείνες τις δράσεις που θα εξυπηρετούν την απλούστευση των διαδικασιών (6), την οποία συνιστά εδώ και πολύ καιρό. Πρόκειται για μια δύσκολη ακροβασία μεταξύ της απλότητας, της δικαιοσύνης σε κάθε επιμέρους περίπτωση και της επίσης απαιτούμενης συνέχειας, που θα χρειαστεί ενδεχομένως ακόμα διόρθωση. Αυτό όμως δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να οδηγήσει στην οπισθοδρόμηση σε υπερβολικά περίπλοκες και αργές διαδικασίες.

3.4 Περιθώριο και ευελιξία

Για τον λόγο αυτόν, η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι παράλληλα με τους λίγους απλούς κανόνες προβλέπεται επίσης επαρκής ευελιξία και περιθώριο στη διαμόρφωση του προγράμματος και την κατανομή των κονδυλίων του προϋπολογισμού (ειδικό πρόγραμμα, τίτλος Ι, άρθρο 6 «Προϋπολογισμός»). Ως εκ τούτου, ιδιαίτερη σημασία έχει η αποσαφήνιση των σχετικών μελλοντικών διαδικασιών λήψης αποφάσεων και ιδίως ο ρόλος των επιτροπών του προγράμματος.

3.5 Διακυβέρνηση

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις σχετικές αιτιολογικές σκέψεις και απόψεις της Επιτροπής (που αναφέρονται στην παράγραφο 21 του εγγράφου COM(2011) 809 τελικό), ιδίως και την έμφαση στις διαδικασίες από τη βάση στην κορυφή. Επίσης, στηρίζει την πρόθεση να υπάρχει κατά τον καθορισμό των προτεραιοτήτων του ειδικού προγράμματος τακτική αλληλεπίδραση με τους τελικούς χρήστες, τους πολίτες και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

3.5.1 Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, όμως, αυτές οι απόψεις που έχει διατυπώσει πολύ γενικά η Επιτροπή πρέπει να συμπληρωθούν με αναλυτικά και ακριβή στοιχεία για τις κατανομές (και του προϋπολογισμού) και τη συγκεκριμενοποίηση των θεμάτων που αφορούν την υλοποίηση του προγράμματος και τις αποφάσεις οι οποίες θα πρέπει να ληφθούν σε αυτό το πλαίσιο. Η αναγκαία «διακυβέρνηση» πρέπει να εξηγεί επαρκώς μέσω ποιων δομών και σε ποια επίπεδα λήψης αποφάσεων (π.χ. επιτροπές προγράμματος) θα κληθούν να συμμετάσχουν με ισόρροπο τρόπο σε αυτές τις διαδικασίες οι ενδιαφερόμενοι παράγοντες και οι εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών. Διότι, τελικά, πρόθεση της Επιτροπής είναι να μεταφερθούν στα προγράμματα εργασίας όχι μόνο θέματα, αλλά και επιμέρους ρυθμίσεις για τον προϋπολογισμό, τα μέσα και την έκταση της ενίσχυσης και ενδεχομένως η εξωτερική ανάθεση, για παράδειγμα σε ευρωπαϊκές τεχνολογικές πλατφόρμες, «πρωτοβουλίες του άρθρου 185» κ.λπ.

3.5.2 Ενόψει της πρόθεσης, που υποδηλώνεται επίσης στην πρόταση της Επιτροπής, να χρησιμοποιηθούν για τον σκοπό αυτόν και εκτελεστικοί οργανισμοί ή άλλες εξωτερικές δομές κατά την έννοια του άρθρου 55 του δημοσιονομικού κανονισμού, η ανάγκη για αποσαφήνιση επεκτείνεται και στον ρόλο, τις αρμοδιότητες και τον έλεγχο των παραπάνω.

3.5.3 Η ΕΟΚΕ συνιστά να διευκρινιστεί αυτή η ομάδα θεμάτων μέσω μιας διαδικασίας συμφωνίας με όλους τους παράγοντες, να παρουσιαστεί σε συνοδευτικό έγγραφο και στη συνέχεια να ακουστεί και η γνώμη της ΕΟΚΕ γι’ αυτό. Ταυτόχρονα προειδοποιεί ότι στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας διαμόρφωσης –ιδίως σε επίπεδο προγραμμάτων εργασίας- δεν πρέπει να επαναφερθούν, τρόπον τινά από την πίσω πόρτα, η μέχρι τώρα (υπερβολική) κανονιστική ρύθμιση και η πολυπλοκότητα. Η απόκλιση από τη συνέχεια σε σχέση με τις μέχρι τώρα διαδικασίες πρέπει να περιορίζεται σε ό,τι είναι αναπόφευκτο για να επιτευχθεί η απλούστευση.

3.6 Επικάλυψη

Μεμονωμένα επιμέρους ζητήματα και ερωτήματα των επιμέρους προγραμμάτων του «ειδικού προγράμματος» είναι δυνατό να επικαλύπτονται, πράγμα που αφενός αυξάνει περαιτέρω την ευελιξία, αφετέρου όμως μπορεί επίσης να έχει ως αποτέλεσμα τη μετατόπιση προτεραιοτήτων, καθώς και να καθιστά δύσκολη τη δημιουργία μιας γενικής εικόνας και την κατανομή. Έτσι, μπορεί για παράδειγμα καθοριστικές γνώσεις και ωθήσεις από τα επιμέρους προγράμματα «επιστημονική αριστεία» ή «βιομηχανική υπεροχή» να διοχετευθούν στο επιμέρους πρόγραμμα «κοινωνιακές προκλήσεις».

3.7 Ενδιάμεση έκθεση

Για τον λόγο αυτόν, η ΕΟΚΕ συνιστά να παρουσιάσει η Επιτροπή, πέρα από την «ενδιάμεση αξιολόγηση» (σαν εκείνη που έγινε για το έγγραφο COM(2011) 52 τελικό) η οποία αναμένεται μετά από τέσσερα έτη, ήδη δύο χρόνια μετά από την έναρξη του προγράμματος μια «ενδιάμεση έκθεση προόδου», η οποία θα παρουσιάζει τις έως τότε δράσεις και τις σχετικές εμπειρίες-ιδίως και με τη συνιστώμενη εδώ «διακυβέρνηση»- από τη σκοπιά της Επιτροπής και των ενδιαφερομένων παραγόντων.

3.8 Ενδεικτική κατανομή του προϋπολογισμού

Με την επιφύλαξη των περιορισμών που εκτέθηκαν, η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την προτεινόμενη ενδεικτική κατανομή του προϋπολογισμού στα επιμέρους προγράμματα και τα επιμέρους ζητήματά τους· αυτό ισχύει ιδίως και για την ενίσχυση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, καθώς και για τα κοινωνικά προβλήματα και ζητήματα -τρεις σχετικές εξαιρέσεις θα εξεταστούν αργότερα (παράγραφοι 4.3, 4.2.1 και 4.2.2). Επιπροσθέτως θα πρέπει όμως να καταστεί σαφής η βαρύτητα που θα έχει ο συντονισμός των εθνικών και περιφερειακών προγραμμάτων [π.χ. του νέου μέσου ERA-NET (Δίκτυο του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας)] συγκριτικά με την άμεση χρηματοδότηση της έρευνας.

3.9 Το επάγγελμα του ερευνητή

Στην παράγραφο 22 των αιτιολογικών σκέψεων της πρότασης για το πρόγραμμα πλαίσιο η Επιτροπή υπογραμμίζει: «Το πρόγραμμα πλαίσιο “Ορίζοντας 2020” πρέπει να συμβάλει στην ελκυστικότητα του επαγγέλματος του ερευνητή στην Ένωση.» Σε αυτό το πλαίσιο όμως η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι λείπουν συγκεκριμένα στοιχεία για τα μέτρα που έχουν ληφθεί στο μεταξύ, προκειμένου να υλοποιηθούν τα συμπεράσματα του Συμβουλίου Ανταγωνισμού (7) της 2ας Μαρτίου 2010 και να βελτιωθεί πραγματικά η καθόλου ικανοποιητική κοινωνική κατάσταση των νέων επιστημόνων (το θέμα παρουσιάζεται αναλυτικά στο κεφάλαιο 6).

3.10 Κανονισμός ή απόφαση

Η ΕΟΚΕ δεν κατανοεί, ούτε βρίσκει κάποια σχετική αιτιολόγηση της Επιτροπής που να βασίζεται στις μέχρι τώρα εμπειρίες, για ποιον λόγο η αρχή της επικουρικότητας επιτάσσει ή επιτρέπει την παρέκκλιση από τη μέχρι τώρα πρακτική και την πρόταση για κανονισμό αντί για απόφαση όσον αφορά δύο ακόμα από τα έγγραφα που πρότεινε η Επιτροπή Η ΕΟΚΕ συνιστά να τηρηθεί η μέχρι τώρα τακτική, εκτός εάν η Επιτροπή κατορθώσει να παρουσιάσει μια εύλογη νομική αιτιολόγηση.

3.11 Συντονισμένη δράση της Επιτροπής

Η ευρωπαϊκή πολιτική για την έρευνα και την καινοτομία εμπεριέχει πολλές πτυχές στις οποίες είναι απαραίτητη μια συντονισμένη, συνεργατική και αποτελεσματική δράση όχι μόνο μεταξύ Επιτροπής και κρατών μελών, αλλά και μεταξύ πολλών Επιτρόπων, γενικών διευθύνσεων και υπηρεσιών της Επιτροπής. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται η πολιτική για την παιδεία, η κοινωνική κατάσταση των ερευνητών, τα διαρθρωτικά ταμεία, η πολιτική συνοχής, η βιομηχανική πολιτική και η πολιτική του ανταγωνισμού, η ενεργειακή πολιτική, η πολιτική για την υγεία, η περιβαλλοντική πολιτική κ.α. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Επιτροπή να ενισχύσει τις σχετικές προσπάθειές της και να αναπτύξει τις απαιτούμενες διαδικασίες και μέσα.

3.12 Εξειδικευμένο προσωπικό

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει (8) την επείγουσα σύστασή της να συμμετέχει στους οργανισμούς ενίσχυσης, ιδίως δε και στην Επιτροπή (ή στους σχεδιαζόμενους εκτελεστικούς οργανισμούς), προσωπικό εξειδικευμένο και εξαίρετο από επιστημονική άποψη, το οποίο θα είναι και θα παραμένει μακροπρόθεσμα άριστα εξοικειωμένο με τον εκάστοτε ειδικό τομέα, τις ιδιαιτερότητές του και την ιδιαίτερη «κοινότητά» του. Η τακτική εναλλαγή στις θέσεις εργασίας στην έρευνα και την ανάπτυξη είναι εξαιρετικά αντιπαραγωγική!

3.12.1 Διατήρηση της εμπειρογνωμοσύνης και της δέσμευσης

Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την ανησυχία της για το γεγονός ότι η διαφαινόμενη τάση να ανατίθενται σε εξωτερικούς οργανισμούς οι εργασίες και δραστηριότητες προώθησης της έρευνας και της καινοτομίας, οι οποίες μέχρι σήμερα εμπίπτουν στο πεδίο αρμοδιότητας της Επιτροπής, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνο να απολέσει η Επιτροπή την εμπειρία και την κρίση της αλλά και να παύσει να ασχολείται επαρκώς με την ουσία του συγκεκριμένου ζητήματος. Όμως, η προσήλωση αυτή είναι απαραίτητη ώστε η Επιτροπή να μπορεί να υπεραμύνεται σε πολιτικό επίπεδο, και με την απαιτούμενη εμπειρογνωμοσύνη, με επιτυχία και σθένος, ένα ζήτημα τόσο σημαντικό όσο η έρευνα, η ανάπτυξη και η καινοτομία. Διαφορετικά, το εύθραυστο σύστημα ελέγχων και ισορροπιών θα διαταραχθεί σοβαρά.

3.13 Περαιτέρω δράσεις – στρατηγική 2020

Το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» είναι κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ απαραίτητο και καθοριστικό δομικό στοιχείο στο πλαίσιο της στρατηγικής 2020. Πρέπει όμως να συμπληρωθεί με περαιτέρω σημαντικές δράσεις, και από την πλευρά της Επιτροπής, ιδίως όμως από την πλευρά των κρατών μελών. Σε συνάρτηση με αυτό, η ΕΟΚΕ παραπέμπει στις πρωτοβουλίες της για τη στρατηγική 2020. Το ζητούμενο είναι κυρίως να δημιουργηθούν ή να διαμορφωθούν σε όλα τα κράτη μέλη οικονομικά (9), κοινωνικά και εκπαιδευτικά συστήματα που θα είναι αποδοτικά και καινοτόμα.

4. Ειδικές παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ

4.1 Κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες, εκπαιδευτική πολιτική και καινοτομία

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι η έρευνα στον τομέα των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών θα συμπεριληφθεί σε όλους τους γενικούς στόχους του «Ορίζοντας 2020». Θεωρεί τα ζητήματα που αναφέρονται εδώ σημαντικά και ουσιαστικά και επικροτεί τη βαρύτητα που τους αποδίδεται στο πρόγραμμα. Επιπλέον, συνιστά να δοθεί μεγαλύτερο βάρος στις προσπάθειες για ένα αποτελεσματικότερο εκπαιδευτικό σύστημα σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Αυτό συνιστά καθοριστικό και κεντρικό καθήκον προκειμένου να προωθηθεί και να αξιοποιηθεί το δυναμικό των ταλέντων στην ΕΕ με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και με κριτήριο τα ατομικά χαρίσματα. Ειδικά όσον αφορά τους στόχους του «Ορίζοντας 2020», το κύριο ζητούμενο είναι να εκπαιδεύονται στα πανεπιστήμια αρκετοί εξειδικευμένοι επιστήμονες. Όμως τα θεμέλια για να γίνει αυτό πρέπει να τεθούν ήδη στα σχολεία!

4.2 Κοινωνιακές προκλήσεις

Η ΕΟΚΕ στηρίζει τον κατάλογο των «κοινωνιακών προκλήσεων» αλλά συνιστά να δοθεί ακόμα μεγαλύτερη έμφαση στους τομείς που ακολουθούν:

4.2.1 Το πρόβλημα της ενέργειας και του κλίματος

Όσον αφορά τον καθορισμό προτεραιοτήτων εντός του επιμέρους προγράμματος «κοινωνιακές προκλήσεις», η ΕΟΚΕ συνιστά, ενόψει του εξαιρετικά φιλόδοξου στόχου (10) για μια ολοκληρωμένη επαναστατική αλλαγή στον μέχρι τώρα ενεργειακό εφοδιασμό μας μέχρι το 2050 και για πλήρη μετάβαση σε βιώσιμες τεχνικές με μικρή παραγωγή CO2, να δοθεί σε αυτό το ζήτημα σαφώς μεγαλύτερη βαρύτητα και στην κατανομή του προϋπολογισμού (11). Ένα από τα κύρια προβλήματα στα οποία δεν έχει ακόμα δοθεί ικανοποιητική λύση είναι επαρκείς, οικονομικά προσιτές, και χαμηλών εκπομπών CO2 τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας και ενδιάμεσου εφοδιασμού για την ασταθή προσφορά αιολικής και ηλιακής ενέργειας, όπως και ο μακροπρόθεσμος εφοδιασμός με καύσιμα για την κυκλοφορία βαρέων οχημάτων, καθώς και για τις αερομεταφορές και τη ναυσιπλοΐα. Βαθύτερη εξέταση απαιτούν όμως και οι επιπτώσεις στην οικονομία και την κοινωνία.

4.2.2 Ικανότητα της κοινωνίας και των επιχειρήσεων για καινοτομίες

Επιπλέον, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, ο κατάλογος των «κοινωνιακών προκλήσεων» πρέπει να διευρυνθεί και να συμπεριλάβει το σημαντικό ζήτημα της «ικανότητας της κοινωνίας και των επιχειρήσεων για καινοτομίες». (Γιατί το GOOGLE ή το FACEBOOK δεν δημιουργήθηκαν στην Ευρώπη; Γιατί δεν έχουν όλα τα κράτη μέλη εξίσου αποτελεσματική διοικητική, οικονομική και κοινωνική διάρθρωση;) Το θέμα αυτό συμπεριλαμβάνεται μεν στην πρόταση της Επιτροπής (βλ. σημείο 2.3.2 – III – vi) στον στόχο «κοινωνίες χωρίς αποκλεισμούς, καινοτόμες και ασφαλείς», αλλά κατά την άποψη της ΕΟΚΕ έτσι δεν αναδεικνύεται επαρκώς η μεγάλη του κοινωνική και οικονομική σημασία. Στο κάτω-κάτω, είναι το κύριο θέμα της «ένωσης καινοτομίας» (12). (Το σημείο 2.3.2 – III – vi θα έπρεπε τότε να είναι, περιληπτικότερα: «καινοτόμες και ασφαλείς κοινωνίες».)

4.3 Οι ΜΜΕ και οι πολύ μικρές επιχειρήσεις ως φορείς καινοτομίας

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προτεινόμενες βελτιώσεις με στόχο την προαγωγή των ΜΜΕ. Θεωρεί ότι πρόκειται για σημαντικό στοιχείο της γενικής σύλληψης «Ευρώπη 2020» και παραπέμπει επίσης ως προς αυτό στις γνωμοδοτήσεις του για την ένωση καινοτομίας (13). Εκεί είχε υπογραμμίσει ότι «ο ορισμός […] των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων θα πρέπει να επανεξεταστούν, καθώς οι νέες ευκαιρίες δικτύωσης τις οποίες παρέχουν οι ΤΠΕ έχουν ως αποτέλεσμα να αποκτούν αυξημένη σημασία οι πολύ μικρές επιχειρήσεις, ακόμη και οι επιχειρήσεις ενός προσώπου. Ίσως μάλιστα να είναι σκόπιμο να εξεταστεί, μεταξύ άλλων, η διαχωριστική γραμμή μεταξύ των επιχειρήσεων αυτού του είδους και των ελευθέρων επαγγελμάτων». Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την ενημέρωση που παρέχει η Επιτροπή, σύμφωνα με την οποία η προσέγγιση αυτή ήδη εφαρμόζεται. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει παραπέμποντας στο κεφάλαιο 7 ότι για τις ΜΜΕ είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ενημερώνονται σωστά και κατανοητά για τα διάφορα χρηματοδοτικά μέσα του «Ορίζοντας 2020» και για την πρόσβαση σε αυτά. Επιπροσθέτως θα ήταν επιθυμητό να υπάρχουν υπηρεσίες παροχής συμβουλών όπου θα μπορεί κανείς να θέτει προφορικές ερωτήσεις.

4.4 Πανεπιστήμια

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δυνατότητα πλήρους χρηματοδότησης του συνόλου των άμεσων επιλέξιμων δαπανών που περιλαμβάνεται στους κανόνες συμμετοχής και διάδοσης. Θεωρεί ότι αυτό παρουσιάζει πλεονεκτήματα για ερευνητές και ερευνητικές ομάδες της μηχανικής, των φυσικών και των ανθρωπιστικών επιστημών που εργάζονται σε πανεπιστήμια. Ευνοεί τον στόχο της ίδρυσης και διατήρησης πανεπιστημίων παγκόσμιου κύρους στην ΕΕ, τον οποίο έχει επανειλημμένα τονίσει η ΕΟΚΕ. Σύμφωνα όμως και με το πνεύμα της έκθεσης Matias (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, A7-0302/2011), οι δράσεις αυτές απαιτούν πρόσθετη ενίσχυση από τους πόρους της πολιτικής συνοχής για τη δημιουργία των απαραίτητων ικανοτήτων σε εκείνα τα κράτη μέλη που δεν συμμετέχουν ακόμα επαρκώς στο πρόγραμμα πλαίσιο. Ανεξάρτητα από αυτό, για τον συγκεκριμένο στόχο απαιτούνται και άλλες σημαντικές δράσεις, η ενασχόληση με τις οποίες θα υπερέβαινε τα πλαίσια της παρούσας γνωμοδότησης.

4.5 Ερευνητικές υποδομές

Όπως έχει τονίσει επανειλημμένα, η ΕΟΚΕ θεωρεί τις μεγάλες υποδομές αποφασιστικής σημασίας βοηθητικά μέσα και όργανα για τεχνολογικές και επιστημονικές έρευνες και για κορυφαίες επιδόσεις οι οποίες διαφορετικά είναι εντελώς ανέφικτες. Από αυτό απορρέει και η μεγάλη ακτινοβολία και έλξη που ασκούν τόσο όσον αφορά την ενδοευρωπαϊκή συνεργασία, όσο και για τους καλύτερους μηχανικούς και επιστήμονες σε παγκόσμιο επίπεδο (14). Επιπροσθέτως, το δυναμικό που προσφέρει η χρήση μεγάλων υποδομών ξεπερνά τις δυνατότητες και τις ανάγκες ενός μεμονωμένου κράτους μέλους, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργούνται και να λειτουργούν τέτοιες εγκαταστάσεις συχνά από κοινού από διάφορα κράτη μέλη.

4.5.1 Αρχή της επικουρικότητας

Παρόμοιες υποδομές αποτελούν ως εκ τούτου πρότυπο παράδειγμα κοινοτικής ενίσχυσης βάσει της αρχής της επικουρικότητας. Για τον λόγο αυτόν, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της διότι αυτή η εξέχουσα τυπική και ουσιαστική σημασία δεν αντικατοπτρίζεται στην προτεινόμενη ενδεικτική κατανομή του προϋπολογισμού. Ως εκ τούτου συνιστά να μειωθούν κατά 2 % - 2,5 % ο καθένας οι υπόλοιποι ενδεικτικοί προϋπολογισμοί (με εξαίρεση εκείνον των ΜΜΕ!) και το αντίστοιχο ποσό να προστεθεί στη θέση για τις υποδομές. Αυτό καθίσταται ακόμα πιο αναγκαίο επειδή θα συμπεριλάβει και τις σημαντικές ηλεκτρονικές υποδομές, των οποίων η σημασία εξακολουθεί να αυξάνεται.

4.5.2 Λειτουργικές δαπάνες

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ συνιστά να συμμετέχει η Επιτροπή στο πλαίσιο της ενίσχυσης ενός έργου και στις λειτουργικές δαπάνες των υποδομών και ζητεί από την Επιτροπή να διευκρινίσει ότι προτίθεται πραγματικά να το κάνει.

4.6 Καίριες τεχνολογίες

Όπως έχει τονίσει επανειλημμένα η ΕΟΚΕ (15), η ανάπτυξη, γνώση και διάθεση καίριων τεχνολογιών στην αγορά αποτελεί καθοριστικό οριζόντιο καθήκον προκειμένου, αφενός, να ενισχυθεί η θέση της ΕΕ αναφορικά με τον βιομηχανικό ανταγωνισμό και, αφετέρου, να αντιμετωπιστούν οι κοινωνιακές προκλήσεις όπως ο βιώσιμος ενεργειακός εφοδιασμός ή η υγεία. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι δίνεται ανάλογο βάρος στο ζήτημα αυτό, εφόσον αποτελεί επιπλέον μια αποτελεσματική κινητήρια δύναμη για τη συνεργασία μεταξύ ερευνητικών φορέων και βιομηχανίας, δηλαδή για συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Σε αυτό το πλαίσιο, ιδιαίτερα σημαντικό είναι το στοιχείο του προγράμματος FET-Open.

4.7 Διαδικασίες εκκαθάρισης Ι

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι θα αναγνωριστούν οι συνήθεις σε κάθε κράτος μέλος διαδικασίες εκκαθάρισης των ερευνητικών οργανισμών και επιχειρήσεων (π.χ. υπολογισμός ωριαίας αμοιβής στη βιομηχανία). Σε αυτές θα πρέπει τότε να συμπεριληφθούν και οι δαπάνες που προκύπτουν λόγω της επιβολής του φόρου προστιθέμενης αξίας.

4.8 Διαδικασία εκκαθάρισης ΙΙ

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης τη σαφή απλούστευση που απορρέει από τις προσεγγίσεις των 100 %/20 % και 70 %/20 % (για την ερμηνεία αυτών των εννοιών βλ. τα σημεία 2.2.3 και 2.2.4) των κανόνων συμμετοχής. Ανεξάρτητα από το μεγάλο διοικητικό πλεονέκτημα, από αυτό μπορεί να προκύψουν για διαφορετικές ομάδες συμμετεχόντων εν μέρει οικονομικά πλεονεκτήματα, εν μέρει όμως και οικονομικά μειονεκτήματα συγκριτικά με τα σημερινά ποσοστά. Ως εκ τούτου η ΕΟΚΕ συνιστά να συγκεντρωθούν πρώτα σχετικές εμπειρίες και εφόσον χρειαστεί, να αυξηθούν κάπως τα ποσοστά των εμμέσων δαπανών στη συνέχεια.

4.9 Δημόσιες συμβάσεις – μια ιδιαίτερη πτυχή

Κατά την κατασκευή ερευνητικών υποδομών και μεγάλων συσκευών ανατίθεται συχνά στη βιομηχανία η ανάπτυξη και η κατασκευή πρωτότυπων, εξαιρετικά δύσκολων και απαιτητικών επιμέρους στοιχείων. Πρέπει να κατακτηθούν τεχνολογικά «νέα εδάφη» και μπορούν να παρουσιαστούν χαρακτηριστικές προβληματικές καταστάσεις, που περιγράφονται στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ για τη μεταφορά γνώσης (16). Εκεί η ΕΟΚΕ συνιστούσε «να εξεταστεί κατά πόσον οι εμπειρίες που αποκτήθηκαν κατά την εφαρμογή των υφιστάμενων κανόνων της ΕΕ και των κρατών μελών που αφορούν τις ενισχύσεις, τον προϋπολογισμό, την ανάθεση έργων και τον ανταγωνισμό εξυπηρετούν τον στόχο της καλύτερης δυνατής διατήρησης και αξιοποίησης των ικανοτήτων και των ειδικών γνώσεων που αποκτώνται στη βιομηχανία στο πλαίσιο παρόμοιων αναθέσεων, προς όφελος της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας, αλλά και για ανάλογες μετέπειτα αναθέσεις.»

4.10 Νέες προσεγγίσεις της βιομηχανικής πολιτικής και της πολιτικής ανταγωνισμού

Για τον λόγο αυτόν θα πρέπει να εξεταστούν νέες προσεγγίσεις μιας αντίστοιχης βιομηχανικής πολιτικής και πολιτικής ανταγωνισμού. Σε συνάρτηση με αυτό είναι αμφίβολο εάν οι απόψεις που διατύπωσε ήδη η Επιτροπή για τις προ-εμπορικές δημόσιες συμβάσεις σκιαγραφούν το κατάλληλο μέσο. Η ΕΟΚΕ διακρίνει εδώ, αφενός, τον κίνδυνο να αποφευχθούν εντελώς οι βιομηχανικές κορυφαίες θέσεις ή επιδόσεις από φόβο πιθανών μονοπωλίων της γνώσης. Αυτό θα ήταν μεγάλο λάθος. Αφετέρου, διακρίνει όμως και τον κίνδυνο να μη λαμβάνει κανείς το καλύτερο προϊόν λόγω υπερβολικά προστατευτικών μέτρων που είναι σε βάρος της έρευνας, επειδή το εν λόγω προϊόν διατίθεται μόνο εκτός Ευρώπης. Για τον λόγο αυτόν, η ΕΟΚΕ συνιστά να επισημανθούν οι διαφορετικές και εν μέρει αντικρουόμενες στοχοθεσίες ή απαιτήσεις που αφορούν την πολιτική έρευνας, την πολιτική καινοτομίας και τη βιομηχανική πολιτική, καθώς και να διευκρινιστούν σε συζητήσεις με τους διάφορους ενδιαφερομένους –ενδέχεται μάλιστα να απαιτηθούν παρεκκλίσεις για μεμονωμένες περιπτώσεις (βλ. σημείο 4.9).

4.11 Αποδοτικό μέγεθος έργων

Η τάση για ολοένα μεγαλύτερες δομές, όπως π.χ. οι κοινές τεχνολογικές πρωτοβουλίες, η ΚΓΚ και τώρα επίσης οι εμβληματικές πρωτοβουλίες FET, θα πρέπει να παρακολουθείται προσεκτικά, διότι τούτες απαιτούν ολοένα περισσότερους πόρους και εργασία για την αυτοδιαχείριση και εκτενείς διαδικασίες συναίνεσης· δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να καταλήξουν ένας «πύργος της Βαβέλ».

4.11.1 Συνδυαστικά σχέδια ως κύρια μέσα

Η συνένωση πόρων μπορεί βέβαια να είναι θετική, αλλά από ένα μέγεθος και πάνω οδηγεί ταυτόχρονα στον εκτοπισμό των μικρότερων παραγόντων από το πρόγραμμα πλαίσιο, εφόσον οι τελευταίοι δεν διαθέτουν την απαιτούμενη για τη συμμετοχή τους, δαπανηρή νομική και διοικητική υποστήριξη. Αυτό αφορά ιδίως τις ΜΜΕ και τις πανεπιστημιακές ερευνητικές ομάδες. Ως εκ τούτου, τα ευσύνοπτα συνδυαστικά σχέδια με εύκολα διαχειρίσιμο αριθμό συμμετεχόντων θα πρέπει να παραμείνουν το κύριο μέσο του «Ορίζοντα 2020».

4.12 Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΤ)

Εφόσον το EIT χρηματοδοτείται από τον προϋπολογισμό του «Ορίζοντα 2020», η ΕΟΚΕ θεωρεί και τη δική του δραστηριότητα στοιχείο της στρατηγικής του «Ορίζοντα 2020» και για τον λόγο αυτόν περιλαμβάνει στις συστάσεις της και αυτόν τον τομέα. Για τον σκοπό αυτόν εκπονείται χωριστή γνωμοδότηση (17).

4.13 Κριτήρια αξιολόγησης

Στο σημείο 2.2.6. παρατέθηκαν τα προτεινόμενα από την Επιτροπή κριτήρια αξιολόγησης (18) και επιλογής: αριστεία, επίδραση, ποιότητα και απόδοση. Η ΕΟΚΕ το θεωρεί αυτό σωστό εάν δεν υπονομευτεί έτσι η υπεροχή της σημασίας της αριστείας, η οποία συνιστά σε κάθε περίπτωση το σημαντικότερο κριτήριο για κορυφαίες αποδόσεις. Όσον αφορά την έρευνα αιχμής, προειδοποιεί ότι δεν πρέπει να δίδεται υπερβολική σημασία στις δημοσιεύσεις στις οποίες γίνονται οι περισσότερες αναφορές, γιατί αυτό οδηγεί στο να υπερτερούν τα ερευνητικά θέματα που ούτως ή άλλως είναι ήδη ιδιαίτερα εδραιωμένα. Επαναλαμβάνει τη γενική της προειδοποίηση σχετικά με τις τυποποιημένες διαδικασίες αξιολόγησης.

4.13.1 Ειδικά για την ενίσχυση της καινοτομίας πρέπει, φυσικά, να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο και πτυχές της αγοράς (19). Ωστόσο οι αρχικές εσφαλμένες εκτιμήσεις, π.χ. κατά την ανάπτυξη του «προσωπικού υπολογιστή» (PC), δείχνουν ότι αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο εκ των προτέρων, ειδικά για εντελώς καινοφανείς προσεγγίσεις, και δεν οδηγεί αναγκαστικά σε ορθές αξιολογήσεις.

4.14 Κοινό Κέντρο Ερευνών

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προτάσεις για άμεση ενίσχυση του Κοινού Κέντρου Ερευνών. Ταυτόχρονα επισημαίνει ότι η δραστηριότητά του πρέπει να υπόκειται στις ίδιες διαδικασίες αξιολόγησης με τη δραστηριότητα των υπολοίπων φορέων. Εφόσον το Κοινό Κέντρο Ερευνών ζητήσει και έμμεση ενίσχυση από το ειδικό πρόγραμμα, πρέπει να δοθεί προσοχή ώστε να υπάρξει απόλυτη ισότητα ευκαιριών σε σύγκριση με όλους τους άλλους αιτούντες/ενδιαφερομένους που δεν ανήκουν στην Επιτροπή.

5. Ευρατόμ

5.1 Η ΕΟΚΕ θεωρεί το πρόγραμμα Ευρατόμ που παρουσιάστηκε κατά βάση –και σωστά!- αδιάλειπτη συνέχεια του προγράμματος Ευρατόμ 2012-2013, το οποίο παρουσίασε μόλις πρόσφατα η Επιτροπή και εξέτασε διεξοδικά η ΕΟΚΕ (20). Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει και επιβεβαιώνει την κύρια θέση που είχε διατυπώσει εκεί, ότι δηλαδή «το επίπεδο γνώσεων σχετικά με τις πυρηνικές τεχνικές, τη χρήση τους και τις επιπτώσεις τους θα πρέπει να διατηρηθεί και να αυξηθεί. Το πρόγραμμα πλαίσιο έρευνας και ανάπτυξης Ευρατόμ αποφέρει συνεπώς σημαντική ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία μέσω της συντονιστικής του λειτουργίας, του συνδυασμού πόρων και της συνένωσης κοινών προσπαθειών». Επιπλέον, η ΕΟΚΕ επιβεβαιώνει τις σχετικές θέσεις και συστάσεις που διατυπώνονται εκεί αναλυτικά. Παραπέμποντας σε αυτά, η ΕΟΚΕ επικεντρώνεται εδώ μόνο σε λίγα επιλεγμένα επιμέρους σημεία. Κεντρικό καθήκον είναι τα συστήματα αντιδραστήρων να χαρακτηρίζονται από ύψιστη ασφάλεια και τα λιγότερα δυνατά μακρόβια ραδιενεργά απόβλητα.

5.2 Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με ικανοποίηση ότι τα βασικά στοιχεία των συστάσεων που είχε διατυπώσει εκεί αντικατοπτρίζονται στο προτεινόμενο πρόγραμμα της Επιτροπής.

—	βελτίωση της ασφάλειας των αντιδραστήρων, τελική εναπόθεση ραδιενεργών αποβλήτων, μεταστοιχείωση για μείωση της μακροχρόνιας ραδιοτοξικότητας, έλεγχος σχάσιμου υλικού και ακτινοπροστασία·

—	συνέπειες των «δοκιμών αντοχής·

—	εργασίες ανάπτυξης για την απόκτηση ενέργειας από την πυρηνική σύντηξη, συν το ITER ως διεθνές μεγάλο σχέδιο·

—	εκπαίδευση εξειδικευμένου προσωπικού και μέριμνα ώστε να προσφέρονται βασικές γνώσεις στα σχολεία.

5.2.1 Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει (21) ότι είναι απαραίτητο, ανεξαρτήτως της απόφασης των επιμέρους κρατών μελών υπέρ ή κατά της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας, «να επικεντρωθούν οι προσπάθειες στην περαιτέρω ανάπτυξη και διατήρηση των γνώσεων που διαθέτουμε στην ΕΕ όσον αφορά ζητήματα ασφαλείας και τις σχετικές τεχνολογίες. Η εγκατάλειψη της επιδίωξης πλήρους γνώσης θα αποτελούσε επικίνδυνη πολιτική στρουθοκαμηλισμού.» Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία ότι η μελέτη και η μετεξέλιξη αυτών των γνώσεων θα μπορούσε να χαθεί σε εκείνα τα κράτη μέλη όπου σήμερα έχει εγκαταλειφθεί ή θα εγκαταλειφθεί στο μέλλον η χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Αυτό πρέπει οπωσδήποτε να αποφευχθεί.

5.3 Ευρωπαϊκό φόρουμ για την πυρηνική ενέργεια (ENEF)

Όσον αφορά ζητήματα της τεχνολογίας αντιδραστήρων σχάσης, η ΕΟΚΕ στηρίζει ιδίως τις διαδικασίες και συστάσεις του Ευρωπαϊκού φόρουμ για την πυρηνική ενέργεια (ENEF), στις εργασίες του οποίου συμμετέχει μέσω εκπροσώπων σε συνεργασία με την ίδια την Επιτροπή.

5.4 Δοκιμές αντοχής

Η απόφαση να διεξαχθούν δοκιμές αντοχής όλων των πυρηνικών σταθμών στην ΕΕ ήταν φυσική συνέπεια του ατυχήματος που προκλήθηκε στον αντιδραστήρα της Fukushima λόγω του τσουνάμι. Μόλις ληφθούν όλα τα αποτελέσματα αυτών των δοκιμών αντοχής πρέπει, επομένως, όχι μόνο να συναχθούν τα ανάλογα συμπεράσματα για τους υφιστάμενους πυρηνικούς σταθμούς, αλλά και να τεθούν οι ανάλογες προτεραιότητες στο πλαίσιο του προγράμματος Ευρατόμ που εστιάζει στην έρευνα, την ανάπτυξη και την επίδειξη.

5.4.1 Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην εξέταση ενδεχομένων ατυχημάτων για τα οποία δεν υπάρχει πρόβλεψη στον σχεδιασμό του πυρηνικού σταθμού.

5.5 Σύντηξη

Μέρος της κοινής γνώμης συζητά για το πρόγραμμα σύντηξης, αφενός, επειδή από αυτό δεν αναμένεται μέχρι το 2050 (χρονικός ορίζοντας του οδικού χάρτη) αξιόλογη συμβολή σε ενεργειακό εφοδιασμό χαμηλών εκπομπών CO2 και, αφετέρου, επειδή το κόστος κατασκευής του διεθνούς έργου ITER (που σύμφωνα με όσα προτείνει η Επιτροπή, θα καλυφθεί από πηγές εκτός του προγράμματος πλαισίου!) έχει αυξηθεί σημαντικά σε σύγκριση με τις αρχικές εκτιμήσεις.

5.5.1 Οδικός χάρτης 2050

Για τον οδικό χάρτη 2050 (22) η ΕΟΚΕ θα εκπονήσει χωριστή γνωμοδότηση. Στο σημείο αυτό, τονίζεται μόνο ότι ενόψει της παγκόσμιας δημογραφικής εξέλιξης και της αυξανόμενης παγκόσμιας ανάγκης για ενέργεια, η παγκόσμια προβληματική σχετικά με την ενέργεια δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να λυθεί με τις δράσεις που θα επιτευχθούν στην ΕΕ ως το 2050. Κατ’ αυτήν την έννοια, η ενέργεια από την πυρηνική σύντηξη είναι η μόνη διαθέσιμη ή γνωστή περαιτέρω επιλογή από το φάσμα των πιθανών τεχνολογιών για την επίλυση αυτού του σοβαρότατου θέματος, η οποία δεν έχει ακόμη χρησιμοποιηθεί.

5.5.2 ITER I

Μολονότι στο πρόγραμμα Ευρατόμ περιλαμβάνονται μόνο οι (ευρωπαϊκές) επιστημονικές και τεχνικές προπαρασκευαστικές εργασίες για το ITER -το κόστος κατασκευής θα καλυφθεί με άλλο τρόπο (23) - είναι σωστό να θεωρηθεί το ITER εμβληματική πρωτοβουλία της παγκόσμιας έρευνας για τη σύντηξη αλλά και του ευρωπαϊκού προγράμματος για τη σύντηξη. Ανεξάρτητα από τη δυνατότητα και την ανάγκη βελτιώσεων σχεδιασμού και εναλλακτικών λύσεων, το ITER είναι ένα καθοριστικό και μοναδικό παγκοσμίως βήμα ανάπτυξης αναφορικά με τη μελλοντική χρήση της ενέργειας σύντηξης. Με το ITER πρόκειται να παραχθεί για πρώτη φορά σε παγκόσμιο επίπεδο –με θετικό ισοζύγιο ως προς την απόδοση - θερμική απόδοση σύντηξης 500 Megawatt. (24).

5.5.3 ITER II

Όμως πέρα από αυτό, το ITER είναι και το δοκιμαστικό πεδίο για μια μοναδικής μέχρι σήμερα έκτασης διεθνή συνεργασία κορυφαίων βιομηχανικών χωρών. Οι εταίροι είναι η Κίνα, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα, η Ινδία, η Ιαπωνία, η Κορέα, η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Το ενδιαφέρον τους να συμμετάσχουν στην ανάπτυξη των καθοριστικών νέων τεχνολογικών στοιχείων δείχνει πόσο μεγάλη είναι η προσδοκία για μια περαιτέρω συμφέρουσα πηγή ενέργειας χωρίς εκπομπές CO2. Όμως το γεγονός ότι η συνεργασία αυτή είναι εντελώς καινούργια και πολύπλοκη ήταν, από την άλλη, και ένας λόγος για να τροποποιηθεί η αρχική άποψη πως οι συνολικές δαπάνες για τον κάθε εταίρο θα μειώνονταν με την αύξηση του αριθμού τους. Η μεγάλη αξία αυτής της εταιρικής σχέσης δεν έγκειται πρωταρχικά στην εξοικονόμηση δαπανών αλλά στο κέρδος σε εμπειρογνωμοσύνη, ιδέες και εξαίρετους εμπειρογνώμονες· επιπροσθέτως, όπως και ο διεθνής διαστημικός σταθμός, έχει μια συνεισφορά στη διεθνή συνεννόηση και τη δημιουργία ειρήνης που δεν πρέπει να υποτιμάται (το ITER αρχικά είχε προταθεί και δρομολογηθεί από τους Γκορμπατσώφ, Μιτεράν και Ρήγκαν!). Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η προσέγγιση της Επιτροπής να βρεθεί το ποσόν της ευρωπαϊκής συμμετοχής στις δαπάνες κατασκευής του ITER από πηγές εκτός του κοινοτικού προϋπολογισμού δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να επηρεάσει αρνητικά τη συνέχιση του έργου.

5.5.4 Δέσμευση των κρατών μελών –συμβάσεις σύμπραξης

Στην πρόσφατη γνωμοδότησή της για το πρόγραμμα Ευρατόμ (25), η ΕΟΚΕ είχε επισημάνει την καθοριστική σημασία των επονομαζομένων «συμπράξεων» ως βάσης και εργαστηρίων ιδεών για το πρόγραμμα σύντηξης και ως επίκεντρου για τη δέσμευση των κρατών μελών. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει όσα είχε δηλώσει τότε και απευθύνει νέα προειδοποίηση να μη διακυβευθεί αυτή η σημαντική ενίσχυση ούτε να απολεσθεί. Τέτοιες συμπράξεις αποτελούν δοκιμασμένο μέσο για να διασφαλιστεί ο επιδιωκόμενος από την Επιτροπή «κοινός ερευνητικός προγραμματισμός» (26). Ακόμη και σε περίπτωση τροποποίησης της οργανωτικής δομής του ευρωπαϊκού προγράμματος σύντηξης, πρέπει να παραμείνουν διαθέσιμα αποτελεσματικά μέσα για τον συντονισμό του κοινού προγραμματισμού και για την εύλογη σύνδεση σε ευρωπαϊκό επίπεδο των προγραμμάτων των εργαστηρίων των κρατών μελών που συμμετέχουν, προκειμένου να διατηρηθεί ο μέχρι τώρα ηγετικός ρόλος της ΕΕ σε αυτό το ερευνητικό πεδίο και η απαραίτητη στήριξη από τα κράτη μέλη.

6. Ο Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας – κοινή εσωτερική αγορά για ερευνητές

6.1 Η Επιτροπή θεωρεί ότι ο Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας θα έχει ολοκληρωθεί ως το 2014. Η ΕΟΚΕ το θεωρεί αυτό επιθυμητό, ωστόσο αμφιβάλλει εάν θα είναι και εφικτό. Διότι για να γίνει, πρέπει να έχουν εκπληρωθεί τα κριτήρια της κοινής εσωτερικής αγοράς, όπως π.χ. ένα ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ή μια κοινή εσωτερική αγορά για τους ερευνητές (27).

6.2 Βασιζόμενη στην απόφαση του Συμβουλίου (28) της 2ας Μαρτίου 2010, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι υπάρχει επείγουσα ανάγκη δράσης προκειμένου να βελτιωθεί η καθόλου ικανοποιητική κατάσταση των νέων επιστημόνων που απασχολούνται σε κρατικά ερευνητικά ιδρύματα και πανεπιστήμια, η οποία δεν εξυπηρετεί καθόλου τον στόχο να καταστεί το επάγγελμα του ερευνητή ιδιαίτερα ελκυστικό και οπωσδήποτε να μην είναι η θέση του χειρότερη από εκείνη παρόμοιων επαγγελμάτων.

6.3 Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι ως προς αυτό οι επιστημονικές οργανώσεις ορισμένων κρατών μελών προέβησαν ήδη σε βελτιώσεις και επιδιώκουν και άλλες. Επίσης, αναγνωρίζει ότι η Επιτροπή επιδίωξε βελτιώσεις και στα προγράμματα Marie Curie και Erasmus.

6.4 Ο πυρήνας του προβλήματος εντοπίζεται στα συστήματα καθορισμού αμοιβών και κοινωνικής ασφάλειας του Δημοσίου στα κράτη μέλη, σύμφωνα με τα οποία κατά κανόνα αμείβονται οι επιστήμονες που απασχολούνται σε κρατικά ερευνητικά ιδρύματα και πανεπιστήμια. Συνήθως τα συστήματα αυτά ξεκινούν με το δεδομένο μιας συνεχούς σταδιοδρομίας με τον ίδιο εργοδότη, την οποία στη συνέχεια αμείβουν. Ακριβώς όμως γι’ αυτό δεν ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες ανάγκες της επιστήμης και της έρευνας.

6.5 Διότι εδώ δεν λαμβάνεται υπόψη και δεν αμείβεται ούτε η πολύ απαιτητική και χρονοβόρα διαδικασία επιλογής και απόκτηση τίτλου διδάκτορα, την οποία πρέπει προηγουμένως να έχουν ολοκληρώσει με επιτυχία οι νέοι επιστήμονες, ούτε το γεγονός ότι τουλάχιστον στην αρχή, η σταδιοδρομία τους δεν είναι ακριβώς συνεχής αλλά πρόκειται για συμβάσεις ορισμένου χρόνου, συχνά χωρίς καμία προοπτική παράτασης ή μετέπειτα μόνιμης απασχόλησης. Επιπλέον, η απόλυτα δικαιολογημένη ανησυχία για το μετέπειτα επαγγελματικό μέλλον και το κόστος που συνεπάγεται επηρεάζουν αρνητικά όχι μόνο το εργατικό δυναμικό που στοχεύει στην επιστήμη και την έρευνα αλλά και τις οικογενειακές σχέσεις και τη δημιουργία οικογένειας.

6.6 Αυτός ο σαφώς αυξημένος κοινωνικός κίνδυνος όμως δεν αντισταθμίζεται ούτε με ανάλογα υψηλότερο εισόδημα ούτε με μεγαλύτερη κοινωνική εξασφάλιση. Εξίσου λίγο λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι για μια επιτυχημένη σταδιοδρομία στον χώρο της επιστήμης απαιτείται ένα ελάχιστο μέτρο κινητικότητας -αντίθετα μάλιστα, στα εν λόγω συστήματα συνήθως η κινητικότητα αποτελεί μειονέκτημα.

6.7 Τα συστήματα υπολογισμού των αμοιβών των κρατών μελών δεν είναι πολύ συμβατά και τα «κοινωνικά αποκτήματα» που συγκεντρώνονται από την εργασία στο εξωτερικό είναι σχεδόν αδύνατο να μεταβιβαστούν ή να μεταφερθούν, πράγμα που αποτελεί σοβαρό μειονέκτημα για την κινητικότητα μεταξύ κρατών μελών.

6.8 Γι’ αυτό θα ήταν επειγόντως απαραίτητο να προσαρμοστούν τα εν λόγω συστήματα των κρατών μελών στις ιδιαίτερες συνθήκες που απαιτούνται για τους επιστήμονες. Επειδή όμως προφανώς ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω μιας πολύ μακρόχρονης διαδικασίας, η ΕΟΚΕ δίνει έμφαση στην προαναφερθείσα απόφαση του Συμβουλίου και συνιστά από την πλευρά της στην Επιτροπή να συνεχίσει με ένταση τις προσπάθειές της προκειμένου να συστήσει μαζί με τα κράτη μέλη ένα ειδικό ταμείο (χρηματοδοτούμενο από το Κοινωνικό Ταμείο), το οποίο θα αντισταθμίζει τα προαναφερθέντα μειονεκτήματα για τους επιστήμονες με ανάλογες συμπληρωματικές παροχές. Οι παροχές αυτές θα λαμβάνουν υπόψη τον αυξημένο κοινωνικό κίνδυνο που συνιστά μια σειρά συμβάσεων ορισμένου χρόνου αλλά και τα «κοινωνικά αποκτήματα» που μειώνονται ή χάνονται εξαιτίας της κινητικότητας, κυρίως της διακρατικής.

7. Φιλικότητα προς τον χρήστη και ενημέρωση – ένα σύντομο εγχειρίδιο – συμβουλευτικές υπηρεσίες

7.1 Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την επείγουσα έκκλησή της προς την Επιτροπή να καταρτίσει και να διαθέσει στο διαδίκτυο, ενόψει της ποικιλίας των μέσων στήριξης, των διαδικασιών, των δικτύων και της ειδικής ορολογίας (όπως έργα, ΚΓΚ, τεχνολογικές πλατφόρμες, συμπράξεις καινοτομίας, εμβληματικές πρωτοβουλίες, ERA-Nets, κοινός προγραμματισμός, Erasmus, Marie-Curie, COST, EUREKA κ.λπ.), μια κατανοητή συνοπτική παρουσίαση και περιγραφή από την οποία θα καθίστανται φανερά τα βασικά χαρακτηριστικά των επιμέρους μέσων, οι προϋποθέσεις και οι στοχοθεσίες τους κ.λπ. Αυτό θα αποτελούσε σημαντική συμβολή στην απλούστευση και τη διαφάνεια και θα συμπλήρωνε τέλεια την πύλη CORDIS, η οποία ήδη λειτουργεί πολύ καλά.

7.2 Σε αυτό το πλαίσιο, συνιστά τον περιορισμό στα ουσιώδη και την αποφυγή διαφήμισης ή τεκμηρίωσης. Ακόμη και ως προς τα έγγραφα που παρουσιάστηκαν εδώ, η ΕΟΚΕ θα είχε θεωρήσει διευκόλυνση εάν περιείχαν περισσότερη ουσία και λιγότερη ανάλυση.

7.3 Συνιστά να δημοσιευθεί μια εκδοχή αυτού του έργου που θα απευθύνεται ειδικά στις ΜΜΕ και θα λαμβάνει υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες τους και το γνωστικό τους επίπεδο. Επιπροσθέτως, πρέπει να συσταθούν εξειδικευμένες υπηρεσίες παροχής συμβουλών, για παράδειγμα μέσω της εκπαίδευσης περιφερειακών οργανισμών (π.χ. βιομηχανικών και εμπορικών επιμελητηρίων) με τη διοργάνωση κατάλληλων σεμιναρίων, οι οποίες θα μπορούν να λειτουργήσουν ως γραφεία πληροφοριών.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) Συμπεράσματα για το θέμα «Κινητικότητα και δυνατότητες σταδιοδρομίας ερευνητών. 2 999η συνεδρίαση του Συμβουλίου - Ανταγωνιστικότητα, Βρυξέλλες, 1/2 Μαρτίου 2010.

(2) COM(2011) 48 τελικό και ΕΕ C 318 της 29.10.2011, σ. 121

(3) Βλ. ιδίως ΕΕ C 48 της 15.02.11, σ. 129

(4) COM(2011) 48 τελικό και ΕΕ C 318 της 29.10.2011, σ. 121

(5) ΕΕ C 132 της 03.05.11, σ. 39

(6) Βλ. υποσημείωση 3.

(7) Συμπεράσματα για το θέμα «Κινητικότητα και δυνατότητες ερευνητικής σταδιοδρομίας. 2 999η συνεδρίαση του Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας, Βρυξέλλες, 1 και 2 Μαρτίου 2010.

(8) ΕΕ C 44 της 16.02.08, σ. 1.

(9) Βλ. http://www.worldbank.org

(10) COM(2011) 885 τελικό

(11) ΕΕ C 21 της 21.01.11, σ. 49

(12) ΕΕ C 132 της 03.05.11, σ. 39

(13) ΕΕ C 132 της 03.05.11, σ. 39

(14) ΕΕ C 182 της 4.8.2009, σ. 40

(15) ΕΕ C 48 της 15.02.11, σ. 112

(16) ΕΕ C 218 της 11.9.2009, σ. 8, παράγραφος 1.8 και κεφάλαιο 5

(17) COM(2011) 822 τελικό και Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ «EIT – Στρατηγικό θεματολόγιο» (Βλέπε σελίδα 122 της παρούσας Επίσημης Εφημερίδας).

(18) Βλ. ιδίως και το σημείο 4.2. στην ΕΕ C 132 της 03.05.11, σ. 39

(19) Βλ. ιδίως και το σημείο 3.7.2 στην ΕΕ C 132 της 03.05.11, σ. 39

(20) COM(2011) 71 τελικό, COM(2011) 72 τελικό, COM(2011) 73 τελικό, COM(2011) 74 τελικό και ΕΕ C 318 της 29.10.2011, σ. 127

(21) Βλ. ιδίως και το σημείο 3.4 στην ΕΕ C 318 της 29.10.2011, σ. 121

(22) Βλ. υποσημείωση 10.

(23) Βλ. επίσης COM(2011) 931 final. Η ΕΟΚΕ θα καταρτίσει χωριστή γνωμοδότηση σχετικά.

(24) Βλ. σχετικά http://www.iter.org/

(25) Βλ. σημείο 4.5.1. ΕΕ C 318 της 29.10.2011, σ. 127

(26) COM(2008) 468 final και ΕΕ C 228, 22.9.2009, σ. 56

(27) Βλ. ήδη: ΕΕ C 44 της 16.2.2008, σ. 1, σημείο 1.3.

(28) Βλ. υποσημείωση 1.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/122

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 294/2008 για την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας»

COM(2011) 817 final — 2011/0384 (COD)

και «Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το στρατηγικό θεματολόγιο καινοτομίας του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΤ): η συνεισφορά του EIT σε μια πιο καινοτόμο Ευρώπη»

COM(2011) 822 final — 2011/0387 (COD)

(2012/C 181/21)

Εισηγητής: ο κ. LEMERCIER

Στις 13 Δεκεμβρίου 2011 και στις 16 Ιανουαρίου 2012, και σύμφωνα με το άρθρο 173, παράγραφος 3 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αντιστοίχως αποφάσισαν να ζητήσουν τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με τα ακόλουθα θέματα:

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 294/2008 για την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας

COM(2011) 817 τελικό – 2011/0384 (COD)

και

Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το στρατηγικό θεματολόγιο καινοτομίας του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΤ): η συνεισφορά του EIT σε μια πιο καινοτόμο Ευρώπη

COM(2011) 822 τελικό – 2011/0387 (COD).

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειάς της, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 28ης Μαρτίου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 123 ψήφους υπέρ, 5 κατά και 4 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη συνολική προσέγγιση της Επιτροπής για το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (αγγλικό ακρωνύμιο: ΕΙΤ).

1.2 Συμμερίζεται τις περισσότερες από τις συστάσεις της Επιτροπής, που προέκυψαν από τις διαβουλεύσεις με διάφορους ενδεχόμενους παράγοντες, τις αναλύσεις αντικτύπου και τα δεδομένα που απορρέουν από συγκεκριμένες εμπειρίες.

1.3 Γνωρίζοντας τις καθυστερήσεις που υπήρξαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε ό,τι αφορά τη συνεργασία, την ανταλλαγή γνώσεων και την προσέγγιση μεταξύ ιδρυμάτων ερευνών και κατάρτισης υψηλού επιπέδου, η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρωτοβουλία που έλαβε η Επιτροπή.

1.4 Ενόψει της παγκοσμιοποίησης της έρευνας και της αποφασιστικής σημασίας που έχει η καινοτομία στον χώρο της παραγωγής, υποστηρίζει ότι πρέπει να ενθαρρυνθεί η αριστεία.

2. Η τάξη πραγμάτων

2.1 Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (EIT, European Institute of Innovation and Technology) ιδρύθηκε το 2008.

2.2 Το ΕΙΤ συστάθηκε μετά από πρόταση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, η οποία εγκρίθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2006 και τέθηκε σε εφαρμογή στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισαβόνας για την προαγωγή της ανάπτυξης και τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

2.3 Πρωταρχικός στόχος του είναι να γεφυρωθεί το χάσμα στην ευρωπαϊκή βιομηχανική πολιτική με βάση την τεχνολογική καινοτομία και να προωθηθούν οι συνέργειες μεταξύ της βασικής έρευνας, της έρευνας και ανάπτυξης και των καινοτόμων βιομηχανικών εφαρμογών στην Ευρώπη, ιδίως για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και βιομηχανίες.

2.4 Ως Κέντρο Αριστείας, το ΕΙΤ σκοπεύει να εξελιχθεί σε σύμβολο της καινοτομίας, της έρευνας και της ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Για τον σκοπό αυτό, ακολουθεί μια λειτουργική και γεωγραφική προσέγγιση των δομών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, της έρευνας και της καινοτομίας.

2.5 Η μέθοδος αυτή είναι παρόμοια με εκείνη που υιοθετήθηκε από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ), το οποίο επιχειρεί την οριζόντια ολοκλήρωση των τριών τομέων.

2.6 Ως πιλοτική έδρα επιλέχτηκε το 2008 η Βουδαπέστη.

2.7 Το Ινστιτούτο δεν χρηματοδοτεί άμεσα μεμονωμένα έργα. Στην πραγματικότητα, συμμετέχει κατά 25 % στη χρηματοδότηση αποκεντρωμένων κοινοτήτων γνώσης και καινοτομίας (ΚΓΚ) (1).

2.8 Οι ΚΓΚ αποτελούνται από πανεπιστήμια, επιχειρήσεις και ερευνητικά ιδρύματα, επεξεργάζονται από κοινού καινοτόμα σχέδια και συμβάλλουν μαζί με επιχειρηματίες και κάθε είδους τοπικούς εταίρους στον τομέα της καινοτομίας, στη χρηματοδότηση τοπικών σχεδίων σε ποσοστό 75 %.

2.9 Οι τρεις πρώτες ΚΓΚ επιλέχτηκαν τον Δεκέμβριο του 2009 με Κέντρα Συντοπισμού στη Γαλλία, Γερμανία, Βρετανία, Ελβετία, Ιταλία, Ισπανία, Ολλανδία, Σουηδία, Φινλανδία, Ουγγαρία, Πολωνία και στο Βέλγιο.

3. Οι προτάσεις της Επιτροπής

3.1 Στο πλαίσιο αυτό, το ΕΙΤ θα πρέπει να αποτελέσει σημείο αναφοράς και πόλο έλξης για πανεπιστήμια, ερευνητικά ιδρύματα και επιχειρήσεις που ασχολούνται με την έρευνα και την ανάπτυξη (Ε&Α) και ιδιαίτερα για μικρομεσαίες καινοτόμες επιχειρήσεις (ΜμΕ) που είναι και οι κύριοι δημιουργοί θέσεων εργασίας ειδικευμένου προσωπικού και νέων επαγγελμάτων.

3.2 Για να ενισχύσει τα αποτελέσματά του και να τονώσει την καινοτομία σε νέους τομείς που σχετίζονται με τις κοινωνικές προκλήσεις, το ΕΙΤ θα επεκτείνει σταδιακά το φάσμα των ΚΓΚ (Κοινοτήτων Γνώσης και Καινοτομίας) στο πρόγραμμα-πλαίσιο χρηματοδότησης της έρευνας κατά την περίοδο 2014-2020.

3.2.1 Οι προϋπολογισμοί που προβλέπονται θα ελέγχονται και τα αποτελέσματα θα καθορίζουν τελικά τη βιωσιμότητα μιας συγκεκριμένης ΚΓΚ.

3.2.2 Ακολουθώντας μια σταδιακή προσέγγιση για τη δημιουργία νέων ΚΓΚ, το ΕΙΤ θα μεριμνά ώστε τα διδάγματα που αντλούνται στην πράξη να λαμβάνονται δεόντως υπόψη και περαιτέρω ΚΓΚ θα δημιουργούνται μόνο σε τομείς στους οποίους υπάρχουν προφανείς δυνατότητες καινοτομίας και που επιδεικνύουν αριστεία πρώτης κατηγορίας την οποία και θα αξιοποιήσουν για να προσελκύσουν τις δεξιότητες και τους χρηματοδοτικούς πόρους που χρειάζονται.

3.3 Την περίοδο 2014-2020, θα προκύψουν δύο νέες γενιές ΚΓΚ: τρεις ΚΓΚ θα συσταθούν το 2014 και τρεις άλλες το 2018, έτσι ώστε, με τις υφιστάμενες τρεις, το σύνολο θα ανέλθει σε εννέα ΚΓΚ (που αντιστοιχεί στη δημιουργία 40 έως 50 κέντρων συντοπισμού στην Ένωση).

3.4 Στηριζόμενες στην ορθή επιστημονική τεκμηρίωση και έρευνα, οι ΚΓΠ μπορούν να φέρουν σε επαφή φορείς από τον κόσμο της εκπαίδευσης, της έρευνας και της καινοτομίας.

Είναι όλες σε θέση να κινητοποιήσουν επενδύσεις και να καλλιεργήσουν το μακροπρόθεσμο ενδιαφέρον των επιχειρήσεων για την προώθηση νέων τεχνολογικών εξελίξεων και για την τόνωση της κοινωνικής καινοτομίας:

—	μία ΚΓΚ για τις βιομηχανικές επιχειρήσεις προστιθέμενης αξίας·

—	μία ΚΓΚ για την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων·

—	μία ΚΓΚ υπέρ της καινοτομίας για την προαγωγή της υγιεινής διαβίωσης και της ενεργού γήρανσης·

—	μία ΚΓΚ προς όφελος της κοινωνικής ασφάλειας ενώπιον της επιταχυνόμενης ψηφιοποίησης της οικονομίας·

—	μία ΚΓΚ που επιτρέπει την ανάδειξη νέων μεθόδων εξερεύνησης, εξόρυξης, επεξεργασίας και ανακύκλωσης, καθώς και την εφαρμογή βιώσιμων εναλλακτικών λύσεων·

—	μία ΚΓΚ για την αστική κινητικότητα.

3.5 Η δημιουργία αποκεντρωμένων ΚΓΚ, με την τοπική συσπείρωση -οπωσδήποτε σε περιφερειακό επίπεδο- όλων των δυνητικών εταίρων, φαίνεται να είναι η κατάλληλη απάντηση στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη. Με δεδομένη την εμφανή αδυναμία εναρμόνισης εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος (δηλ. σύντομα) των συστημάτων έρευνας, κατάρτισης και παραγωγής των διαφόρων κρατών μελών, τομέων που άπτονται της επικουρικότητας, οι ΚΓΚ προσφέρουν μια πρακτική λύση για την υπέρβαση αυτής της δυσκολίας και για την ανάδειξη ενός νέου προτύπου πολιτικής για την ανάπτυξη της βιομηχανίας και των υπηρεσιών.

3.6 Η αυτονομία προσλήψεων, οργάνωσης και χρηματοδότησης που δίδεται στις ΚΓΚ θα διευκολύνει τον εντοπισμό των πιο ικανών και εμπνευσμένων ερευνητών και θα πρέπει να ενθαρρύνει την ανάδραση και τη διεθνή συνεργασία που προβλέπεται από την Επιτροπή.

4. Γενικές και ειδικές παρατηρήσεις

4.1 Η γενική αρχιτεκτονική που προτείνεται από την Επιτροπή είναι καινοτόμος και πολλά υποσχόμενη. Η Επιτροπή επιθυμεί να επαναλάβει τις προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (2) σχετικά με τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Τεχνολογίας, επειδή κρίνει ότι οι γενικές παρατηρήσεις της εξακολουθούν να ισχύουν στο ακέραιο και σήμερα.

4.2 Όσον αφορά τον προϋπολογισμό, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, δεδομένων του αριθμού των ΚΓΚ που πρέπει να δημιουργηθούν και της διάρκειας του προγράμματος, ο προϋπολογισμός που προτείνει η Επιτροπή, στην πράξη, επιφέρει στασιμότητα ή ακόμη και μια σχετική μείωση των κονδυλίων μέχρι το 2020. Όμως, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, το EIT αντιπροσωπεύει μια πορεία διατηρήσιμης ανάπτυξης για τις ευρωπαϊκές μικρομεσαίες επιχειρήσεις και βιομηχανίες, ανάπτυξης πλούσιας σε καινοτομία και απασχόληση, και η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να ενθαρρυνθεί στους τομείς που υπόσχονται τα καλύτερα αποτελέσματα.

4.3 Η διάρθρωση της χρηματοδότησης των ΚΓΚ είναι ένα σαφές πλεονέκτημα, δεδομένου ότι μόνο το 25 % των πόρων παρέχονται από το ΕΙΤ και το υπόλοιπο 75 % πρέπει να προέρχεται από τις συνεργαζόμενες επιχειρήσεις, τις ΜμΕ, τα κέντρα ερευνών, τους δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς που συμμετέχουν σε αυτό το εγχείρημα. Αυτή η ευέλικτη διάρθρωση επιτρέπει την επίσπευση της διαδικασίας απόκτησης και μετάβασης μεταξύ βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας, καινοτομίας και διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, και τη δημιουργία ή την ανάπτυξη επιχειρήσεων που εισάγουν καινοτομίες στην αγορά.

4.4 Επιπλέον, θα προκύψουν σημαντικά περιθώρια για τις τοπικές καινοτομίες στα κράτη μέλη.

4.5 Η δομή της διακυβέρνησης των ΚΓΚ και η περιοδική ανανέωση των μελών τους αποτελούν αναμφισβήτητα πλεονεκτήματα. Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την κατευθυντήρια αντίληψη της ανάπτυξης των ΕΙΤ και θεωρεί ότι πρέπει να διατηρηθεί η ανεξαρτησία και η αυτονομία των ΚΓΚ, για λόγους αποδοτικότητας, και ότι το έργο τους πρέπει να κρίνεται με βάση τα αποτελέσματα που επιτυγχάνουν.

4.6 Ένα από τα ενδιαφέροντα στοιχεία αυτής της διττής δομής είναι ότι θα διευκολύνει την εμπορία διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και καινοτόμων προϊόντων από αυτές τις ΚΓΚ.

Με δεδομένη την επιτάχυνση της παγκοσμιοποίησης, η οποία υπονομεύει τις παραδοσιακές βιομηχανίες, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ιδέα ότι η έννοια της «αριστείας» στον χώρο της κατάρτισης και της παραγωγής είναι μια μελλοντική αξία και ένα αποτελεσματικό μέσο ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας.

4.7 Περισσότερο από ποτέ, η προστιθέμενη αξία των καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών που συνδέονται στενά με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη θα οδηγήσει στη δημιουργία ειδικευμένων θέσεων εργασίας και στην πρόληψη μετεγκαταστάσεων σε χώρες με χαμηλό κόστος εργασίας.

4.8 Η ΕΟΚΕ παρατηρεί μια σχετική συγκέντρωση των ΚΓΚ. Θα προτιμούσε να δει μια σύντονη προσπάθεια η οποία να αποσκοπεί στη σφυρηλάτηση δεσμών με εργαστήρια, επιχειρήσεις και ερευνητικά ιδρύματα σε όσο το δυνατόν περισσότερα κράτη μέλη, προκειμένου να διευρυνθούν οι δημιουργικές δυνατότητες και να ενισχυθούν οι ανθρώπινοι και τεχνολογικοί πόροι που διατίθενται για τις ΚΓΚ, αλλά και για αποφευχθεί η επίταση τυχόν ανισορροπιών μεταξύ τους όσον αφορά την έρευνα και την υψηλού επιπέδου εκπαίδευση. Σημειώνει επίσης ότι περισσότεροι από 200 εταίροι από όλα τα κράτη μέλη έχουν ήδη εκδηλώσει το ενδιαφέρον τους.

4.9 Η ΕΟΚΕ είναι ιδιαίτερα ικανοποιημένη με την καθιέρωση διπλωμάτων που φέρουν το σήμα του ΕΙΤ και τα οποία διευκολύνουν την κινητικότητα των ερευνητών και την ανάπτυξη επιχειρήσεων και ΜμΕ πέραν των αντίστοιχων περιοχών από τις οποίες προέρχονται.

4.10 Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι θα διοχετευτούν όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες στα ιδρύματα, τις επιχειρήσεις και τους δυνητικούς εταίρους, έτσι ώστε να μπορέσουν να υποστηρίξουν και να συμμετάσχουν στη δημιουργία ΚΓΚ στους κύριους τομείς που αναφέρονται στη στρατηγική «Ευρώπη 2020».

Για να υλοποιηθεί αυτός ο στόχος, το EIT πρέπει το συντομότερο δυνατό να μεριμνήσει για την ευρεία προβολή των θεμάτων αυτών, ώστε να επιτραπεί στις επιχειρήσεις και τους δυνητικούς εταίρους να καταστρώσουν σχέδια για τη συνεργασία τους.

4.11 Η ΕΟΚΕ γνωρίζει ότι ενδέχεται να υπάρξουν επιφυλάξεις, ακόμη και αντιστάσεις στους κόλπους των υφιστάμενων εθνικών θεσμών, γι αυτό και καλεί την Επιτροπή να προαγάγει έναν εμπεριστατωμένο διάλογο μεταξύ του ΕΙΤ και των θεσμών που προαναφέρθηκαν, με σκοπό την επίτευξη συνεργιών οι οποίες και θεωρεί ότι θα αποδειχτούν ζωτικής σημασίας.

Τέλος, επιθυμεί να επιστήσει την προσοχή στις ανησυχίες των ιθυνόντων των ερευνητικών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων ότι οι προϋπολογισμοί τους θα περικοπούν προς όφελος των ΚΓΚ.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) Στα αγγλικά: Knowledge and Innovation Communities (KIC).

(2) ΕΕ C 161,13.7.2007, σ. 28.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/125

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση προγράμματος για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (2014 — 2020)»

COM(2011) 834 final — 2011/0394 (COD)

(2012/C 181/22)

Εισηγητής: ο κ. LANNOO

Συνεισηγητής: ο κ. BURNS

Στις 13 Δεκεμβρίου 2011 και τις 24 Ιανουαρίου 2012, αντίστοιχα, και σύμφωνα με το άρθρο 114 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αποφάσισαν να ζητήσουν γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την

«Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση προγράμματος για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (2014 - 2020)»

COM(2011) 834 final — 2011/0934 (COD).

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ των κύριων στόχων του προγράμματος COSME, διαπιστώνει όμως ότι δεν έχουν ληφθεί υπόψη οι συστάσεις τις οποίες διατύπωσε στη γνωμοδότησή της για την SBA (1), ιδίως δε αυτές που αφορούν την ενίσχυση της παροχής στήριξης και συμβουλών στις ΜΜΕ, τη μεταβίβαση επιχειρήσεων, τη διαβούλευση και την ανάπτυξη εταιρικών σχέσεων με τις οργανώσεις ΜΜΕ.

1.2 Ζητά την καλύτερη προβολή των δράσεων που θα πρέπει να αναληφθούν. Δύο είναι τα προβλήματα που τίθενται πάραυτα:

—

ο στόχος: ο κανονισμός αποσκοπεί στην προώθηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Οι επιχειρήσεις πρέπει, όντως, να είναι σε θέση να συναγωνίζονται τις ανταγωνίστριές τους στις διεθνείς αγορές. Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τον συγκεκριμένο στόχο, υποστηρίζει εντούτοις ότι είναι εξίσου σημαντικό να καταβληθούν προσπάθειες για την ενίσχυση της βιωσιμότητας των ΜΜΕ στις ευρωπαϊκές και τοπικές αγορές·

—

τα μέσα: η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή να συμπληρώσει τη νομοθετική πρόταση με ένα πρόγραμμα εργασίας όπου να απαριθμούνται τα συγκεκριμένα μέτρα που θα τεθούν σε εφαρμογή προκειμένου να καταστεί δυνατή η αντιμετώπιση των αναγκών όλων των τύπων ΜΜΕ, καθώς και των προσδοκιών τους ενώπιον της τρέχουσας κρίσης.

1.3 Οιαδήποτε απόφαση ληφθεί σχετικά με το παρόν επιχειρησιακό πρόγραμμα πρέπει να εμπίπτει στην αρμοδιότητα του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, όπως προβλέπει η διαδικασία συναπόφασης. Η διαδικασία των πράξεων κατ’ εξουσιοδότηση πρέπει να περιοριστεί στον ορισμό και την εκτέλεση των ετησίων προγραμμάτων, τα οποία καταρτίζονται σε διαβούλευση με τα κράτη μέλη και τις οργανώσεις ΜΜΕ.

1.4 Η ΕΟΚΕ ζητά:

—	το πρόγραμμα να απευθύνεται σε όλους τους τύπους επιχειρήσεων (2)·

—

τα μέσα του προγράμματος να είναι εστιασμένα στις κύριες προτεραιότητες: ενημέρωση, παροχή στήριξης και συμβουλών και πρόσβαση στις αγορές, πρόσβαση στη χρηματοδότηση, την προσαρμογή των κοινοτικών απαιτήσεων και προτύπων, την ανάπτυξη συνεργασίας, την προώθηση των προτεραιοτήτων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» (καινοτομία, πράσινη οικονομία και απασχόληση των νέων)·

—	να προστεθεί, συνεπώς, στο πρόγραμμα ένας πέμπτος ειδικός στόχος: η παροχή στήριξης στις ΜΜΕ και η διασφάλιση της πρόσβασής τους στην παροχή συμβουλών, με ιδιαίτερη έμφαση στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις.

1.5 Η ΕΟΚΕ συνιστά να προβλεφθεί μία τέταρτη δράση με σκοπό τη βελτίωση των νομοθεσιών, κυρίως δε μέσω της δημιουργίας μιας υπηρεσίας υποστήριξης τύπου «Office of advocacy» (3), έργο της οποίας θα είναι η συνεκτίμηση, κατά την κατάρτιση νομοθετικών πράξεων, των πραγματικών συνθηκών μέσα στις οποίες ασκούν δραστηριότητα οι επιχειρήσεις. Ωστόσο, θα πρέπει να προσδιοριστούν ο ρόλος αυτής της υπηρεσίας υποστήριξης (οffice of advocacy) και η συνάφειά της με τα άλλα σχετικά όργανα όπως το Ευρωπαϊκό δίκτυο απεσταλμένων για τις ΜΜΕ. Υπενθυμίζει την αντίθεσή της στην γενίκευση των εξαιρέσεων και υποστηρίζει τη συμμετοχή των οργανώσεων των ΜΜΕ στην νομοθετική διαδικασία και τη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

1.6 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει το γεγονός ότι η εταιρική διακυβέρνηση είναι ανεπαρκής στην πρόταση κανονισμού. Δεν δέχεται ότι αυτή πρέπει να περιοριστεί στην απλή διαβούλευση και εφιστά την προσοχή του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου στην ανάγκη δημιουργίας αυτής της διακυβέρνησης και ενίσχυσης της εταιρικής σχέσης με τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις ΜΜΕ, όπως συμβαίνει στην περίπτωση άλλων προγραμμάτων της ΕΕ (4). Η ΕΟΚΕ ζητά τη σύσταση μιας ομάδας εργασίας η οποία θα επιτρέπει στις ευρωπαϊκές οργανώσεις των ΜΜΕ να εκφέρουν τη γνώμη τους σε όλες τις φάσεις κατάρτισης, σχεδιασμού, υλοποίησης και παρακολούθησης του προγράμματος COSME.

1.7 Όσον αφορά το άρθρο 9 που αναφέρεται στη βελτίωση της πρόσβασης στις αγορές, η ΕΟΚΕ ζητά:

—	να γίνει διάκριση μεταξύ, αφενός, πρόσβασης στις αγορές και, αφετέρου, πρόσβασης στην ενημέρωση και την παροχή συμβουλών, καθώς και στην κατάρτιση των ΜΜΕ·

—	να υποστηριχθούν οι δράσεις που εφαρμόζονται ήδη στα κράτη μέλη από τις οργανώσεις των ΜΜΕ και τους δημόσιους οργανισμούς·

—

να προσαρμοστούν κατάλληλα οι αποστολές και η οργάνωση του δικτύου «Europe Enterprise Network» (EEN), ώστε το εν λόγω δίκτυο να συμπληρώνει τις δράσεις των οργανώσεων των ΜΜΕ και να τις συνδέει με τις δραστηριότητές του. Το δίκτυο πρέπει, μάλιστα, να προβληθεί καλύτερα και να αξιοποιηθούν στο έπακρο οι δυνατότητές του.

1.8 Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει την ύπαρξη ανακολουθιών μεταξύ των προτεινόμενων χρηματοδοτικών μέσων, της πρωτοβουλίας «Ορίζων 2020» και των άλλων πηγών χρηματοδότησης, όπως αυτές που προτείνονται στις προτάσεις κανονισμού για την εδαφική συνοχή. Η κατάσταση αυτή προκαλεί δυσκολίες στις ΜΜΕ. Η ΕΟΚΕ ζητά, συνεπώς, την αποσαφήνιση των σχέσεων μεταξύ των διαφορετικών αυτών χρηματοδοτικών μέσων. Η ΕΟΚΕ εκφράζει μεν την ικανοποίησή της που το 56 % του προϋπολογισμού του προγράμματος διατίθεται υπέρ των χρηματοδοτικών μέσων, ζητά ωστόσο από την Επιτροπή και το Κοινοβούλιο, να καθορίσουν τον τρόπο κατανομής των πόρων τους, να τα καταστήσουν προσιτά σε όλες τις επιχειρήσεις και όλα τα είδη επενδύσεων και να τα συντονίσουν με τους άλλους παρόμοιους τύπους κοινοτικής χρηματοδότησης, ώστε να μπορούν οι ΜΜΕ, στη συνέχεια, να επιλέγουν το καλύτερα προσαρμοσμένο στις ανάγκες τους μέσο. Επίσης, ζητά, να τροποποιηθούν οι κανόνες και οι όροι χρήσης του μηχανισμού LGF

1.9 Ζητά την αναθεώρηση του κειμένου του Παραρτήματος Ι που αναφέρεται στους δείκτες, ώστε ο καθορισμός τους να διασφαλιστεί από κοινού με τις οργανώσεις των ΜΜΕ. Πρέπει επίσης να επανεξεταστεί το κείμενο του Παραρτήματος ΙΙ και του νομοθετικού δημοσιονομικού δελτίου, διότι βρίσκονται σε αντίφαση με το περιεχόμενο της πρότασης.

1.10 Η ΕΟΚΕ συνιστά στο Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να υποστηρίξουν και να ενισχύσουν το πρόγραμμα, να προβάλουν ωστόσο καλύτερα το περιεχόμενό του, τα επιχειρησιακά του μέτρα και τη χρηματοδότηση των προτεραιοτήτων του, καθιερώνοντας καθιερώσουν την εταιρική σχέση με τις ευρωπαϊκές οργανώσεις των ΜΜΕ. Παρατηρεί, εντούτοις, ότι ο προϋπολογισμός των 2,5 δισεκατομμυρίων ευρώ φαίνεται μάλλον ασήμαντος, εάν ληφθούν υπόψη οι φιλοδοξίες του προγράμματος. Η ΕΟΚΕ τάσσεται κατά οιασδήποτε απόπειρας περιορισμού του προϋπολογισμού του προγράμματος και ζητά, αντίθετα, επίμονα από το Κοινοβούλιο να αυξήσει τους πόρους του. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι ΜΜΕ είναι αυτές που θα διασφαλίσουν την έξοδο της ΕΕ από την κρίση και που θα δημιουργήσουν νέες θέσεις απασχόλησης.

1.11 Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι το πρόγραμμα δεν είναι αρκετά φιλόδοξο. Είναι της άποψης ότι ο προτεινόμενος προϋπολογισμός, ύψους 2,5 δισεκατομμυρίων ευρώ, δεν θα επιτρέψει να ληφθούν τα απαιτούμενα μέτρα για τη υποστήριξη της οικονομικής δραστηριότητας των ΜΜΕ και τη βιώσιμη ανάπτυξη τους. Εντούτοις, η έξοδος της ΕΕ από την κρίση βασίζεται στις ΜΜΕ οι οποίες θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ αντιτίθεται στις προσπάθειες περιστολής αυτού του προϋπολογισμού. Καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να τον ενισχύσει στο ύψος του προϋπολογισμού του τρέχοντος προγράμματος για την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία (PIC) προκειμένου να αυξηθούν, κατά προτεραιότητα, οι δημοσιονομικοί πόροι που διατίθενται στα χρηματοοικονομικά μέσα.

1.12 Η ΕΟΚΕ ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αποσαφηνίσει τη κατανομή των δημοσιονομικών πόρων του προγράμματος (εκτός χρηματοδοτικών οργάνων) και να ενσωματώσει ακριβή κατανομή των χρηματοδοτικών πόρων που διατίθενται σε κάθε δραστηριότητα του προγράμματος.

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1 Η ΕΟΚΕ είχε εκθέσει, στη γνωμοδότησή της για την «Ανασκόπηση της πρωτοβουλίας SBA» (5), τις προτεραιότητές της για το πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα/ΜΜΕ 2014-2020». Δυστυχώς, στην πρόταση θέσπισης του προγράμματος COSME οι πρωτοβουλίες της αυτές δεν ελήφθησαν επαρκώς υπόψη, δεν προβάλλονται δε ανάλογα τα πρακτικά μέτρα που θα πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή, καθώς και το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, να προτείνουν μία σειρά από δράσεις για όλη τη διάρκεια του εν λόγω προγράμματος.

2.2 Η ΕΟΚΕ εκπλήσσεται που η πρόταση κανονισμού δεν περιλαμβάνει αναφορά στην SBA, όταν η SBA θα έπρεπε να αποτελεί αυτή καθαυτή τη βάση του προγράμματος. Αναφορά δεν γίνεται ούτε στην αρχή «μόνο μια φορά» («only once»). Η δε αρχή «σκέψου πρώτα σε μικρή κλίμακα» («think small first») μόλις που θίγεται, ενώ οι ιδιαιτερότητες των διαφόρων τύπων ΜΜΕ ελάχιστα λαμβάνονται υπόψη.

2.3 Η ανταγωνιστικότητα εξελίσσεται σύμφωνα με τους κανόνες της αγοράς και εξαρτάται από άλλους παράγοντες, όπως οι διαφορές του επιπέδου του κόστους εργασίας, η αγοραστική δύναμη, η φορολογία, η πρόσβαση σε χρηματοδοτικούς πόρους ή η απασχολησιμότητα των νέων. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι το πρόγραμμα COSME θα πρέπει να έχει ως προτεραιότητα την βιώσιμη ανάπτυξη των ΜΜΕ και όχι μόνον την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς τους.

2.4 Το πρόγραμμα COSME πρέπει, τέλος, να προβλέπει συγκεκριμένα μέτρα για τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις.

2.5 Με την ευκαιρία της αξιολόγησης, το 2012, της εφαρμογής του ευρωπαϊκού ορισμού των ΜΜΕ, η ΕΟΚΕ ζητά να ληφθεί υπόψη η μεγάλη ποικιλία τους. Η Επιτροπή θα πρέπει, εξάλλου, να την ενημερώσει σχετικά με τα συμπεράσματα της εν λόγω αξιολόγησης και να προβλέψει τη συμμετοχή της στις εργασίες παρακολούθησης του θέματος.

3. Θέσεις ως προς την πρόταση κανονισμού

3.1 Αιτιολογικές σκέψεις

3.1.1 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τους προσανατολισμούς της αιτιολογικής σκέψης 10. Στόχοι του προγράμματος COSME πρέπει επίσης να είναι:

—	η απλοποίηση του τρόπου άσκησης δραστηριότητας των ΜΜΕ και η μείωση των διοικητικών περιορισμών τους·

—

η διευκόλυνση της υλοποίησης των προτεραιοτήτων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», που είναι η προώθηση της καινοτομίας, της πράσινης οικονομίας και της απασχολησιμότητας των νέων. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την αιτιολογική σκέψη 11, η οποία εστιάζεται ιδιαίτερα στις πολύ μικρές επιχειρήσεις, τις βιοτεχνικές επιχειρήσεις και τις κοινωνικές επιχειρήσεις·

—	η εφαρμογή των αρχών της SBA στις πολιτικές και τα προγράμματα της ΕΕ που εφαρμόζονται στο εθνικό και περιφερειακό επίπεδο·

—	η συνεκτίμηση των αναγκών των ΜΜΕ κατά την κατάρτιση και των άλλων προγραμμάτων της ΕΕ και ο συντονισμός και η απλοποίηση των διοικητικών κανόνων τους.

3.1.2 Εκτός από τη σύσταση και ανάπτυξη επιχειρήσεων, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι στην αιτιολογική σκέψη 11 θα πρέπει να προστεθούν και τα εξής: η δεύτερη ευκαιρία, η μεταβίβαση και εξαγορά επιχειρήσεων, η απασχολησιμότητα των νέων, η κατάρτιση των επιχειρηματιών και των υπαλλήλων τους, καθώς και μία αναφορά στον ρόλο που διαδραματίζουν οι ανεξάρτητοι επαγγελματίες και τα ελεύθερα επαγγέλματα.

3.1.3 Η αιτιολογική σκέψη 12 πρέπει να αναφέρει ότι ένα από τα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζει η πλειοψηφία των ΜΜΕ είναι η πρόσβαση σε κατάλληλα προσαρμοσμένες συμβουλές. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την αρχή του δικτύου «Network Entreprise Europe», είναι ωστόσο της γνώμης ότι οι δυνατότητές του θα πρέπει να αξιοποιηθούν πλήρως. Φαίνεται ότι πολλές ΜΜΕ ελάχιστα γνωρίζουν σχετικά με το δίκτυο. Οι υπηρεσίες του δικτύου θα πρέπει να διαρθρώνονται όσο το δυνατόν περισσότερο στις πραγματικές ανάγκες και προσδοκίες των ΜΜΕ. Η ΕΟΚΕ στηρίζει την πρόταση για αναδιοργάνωση του δικτύου και συμμετοχή όλων των αρμόδιων επαγγελματικών οργανώσεων στη διοίκησή του.

3.1.4 Η εξουσία της Επιτροπής να εκδίδει πράξεις κατ' εξουσιοδότηση, όπως αναφέρεται στην αιτιολογική σκέψη 28, πρέπει να περιορίζεται στις πράξεις που σχετίζονται με την εκτέλεση του προγράμματος, κυρίως δε των ετήσιων προγραμμάτων, και με τους κανόνες εξωτερικής ανάθεσης, μετά από διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Το επιχειρησιακό πρόγραμμα με τα πρακτικά μέτρα και τους ειδικούς κανόνες συμμετοχής θα ήταν σκόπιμο να είχε υιοθετηθεί από το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.

3.1.5 Η ΕΟΚΕ επιμένει ότι το προτεινόμενο πρόγραμμα COSME πρέπει να συμβάλει στην καθιέρωση ενός πραγματικού συστήματος διακυβέρνησης από κοινού με τις ευρωπαϊκές οργανώσεις των ΜΜΕ. Πρέπει να ευθυγραμμίζεται με την ιδέα της εταιρικής σχέσης που προβλέπει το σημείο 5 του Κανονισμού για τις κοινές διατάξεις των διαρθρωτικών ταμείων (6). Οι οργανώσεις των ΜΜΕ πρέπει να διαδραματίζουν έναν ρόλο σε όλη τη διάρκεια των προπαρασκευαστικών εργασιών του προγράμματος και στην ανά έτος εφαρμογή του, όπως προβλέπει η SBA.

3.1.6 Ο τουρισμός προσφέρει σαφή προστιθέμενη αξία στην οικονομία της ΕΕ και, επομένως, τα υποστηρικτικά μέτρα του προγράμματος COSME θα πρέπει να αφορούν και στον τομέα αυτό. Ωστόσο, πολλοί άλλοι τομείς παρέχουν επίσης σαφή προστιθέμενη αξία και η αποκλειστική ανάδειξη του τουρισμού κατά προτεραιότητα θα αντίκειτο στην οριζόντια προσέγγιση του προγράμματος και της εν γένει ενωσιακής πολιτικής για τις ΜΜΕ.

3.2 Κεφάλαιο 1: Αντικείμενο

3.2.1 Στο άρθρο 1, η ΕΟΚΕ ζητά να προστεθούν οι όροι «πολύ μικρές επιχειρήσεις», «βιοτεχνικές επιχειρήσεις», «ανεξάρτητοι επαγγελματίες» και «ελεύθερα επαγγέλματα».

3.2.2 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τους γενικούς στόχους που εκτίθενται στο άρθρο 2. Επιθυμεί να συμπεριληφθούν αναφορές στην βιώσιμη ανάπτυξη των ΜΜΕ και στην προώθηση της μεταβίβασης επιχειρήσεων.

3.2.3 Το άρθρο 2 πρέπει να συμπληρωθεί με έναν τέταρτο γενικό στόχο: την εφαρμογή των αρχών που περιλαμβάνει η SBA και την ένταξη των προτεραιοτήτων της στις πολιτικές και τα προγράμματα της ΕΕ.

3.3 Κεφάλαιο 2: Ειδικοί στόχοι και τομείς δράσης

3.3.1 Οι τέσσερεις ειδικοί στόχοι του άρθρου 3 είναι ουσιαστικής σημασίας. Η ΕΟΚΕ ζητά, ωστόσο, να προστεθούν:

—	στο σημείο 1 δ) αναφορά στη βελτίωση της πρόσβασης στις τοπικές αγορές, πράγμα που θα επιτευχθεί κυρίως με την καλύτερη προσαρμογή των ευρωπαϊκών απαιτήσεων και προτύπων στις ανάγκες και τις πραγματικές συνθήκες μέσα στις οποίες ασκούν δραστηριότητα οι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις·

—	ένας 5ος ειδικός στόχος: «ε) διευκόλυνση της παροχής στήριξης και πρόσβασης σε συμβουλές των ΜΜΕ».

3.3.2 Η ΕΟΚΕ καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να προσθέσουν ένα νέο άρθρο για τη διακυβέρνηση που να προβλέπει τη σύσταση μιας συμβουλευτικής ομάδας εργασίας με εκπροσώπους των ευρωπαϊκών οργανώσεων που αντιπροσωπεύουν τις διάφορες κατηγορίες ΜΜΕ, με σκοπό την κατάρτιση, εφαρμογή και παρακολούθηση του προγράμματος και των ετήσιων εκδόσεών του.

3.3.3 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι είναι αναγκαίο να προστεθούν στο άρθρο 6 ειδικές προτάσεις με σκοπό:

—	τη διευκόλυνση των διαδικασιών αξιολόγησης του αντίκτυπου και δημιουργίας μιας υπηρεσίας υποστήριξης τύπου «Office of advocacy», αφού θα έχουν προηγουμένως καθοριστεί σαφώς ο ρόλος και οι αρμοδιότητές της·

—	την εφαρμογή των αρχών «σκέψου πρώτα σε μικρή κλίμακα» («think small first») και «μόνο μια φορά» («only once») της SBA κατά τη νομοθετική διαδικασία και την εφαρμογή της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»·

—	τη διασφάλιση ότι οι νομοθετικές πράξεις θα καταρτίζονται από κοινού με τις οργανώσεις των ΜΜΕ.

3.3.4 Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι διαφωνεί με την ιδέα να γενικευτούν οι εξαιρέσεις που ισχύουν για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις (7). Τάσσεται υπέρ της συμμετοχής των οργανώσεων των ΜΜΕ στις σχετικές εργασίες, ώστε να καταστεί δυνατό οι νομοθεσίες να προσαρμοστούν στις πραγματικές συνθήκες μέσα στις οποίες ασκούν δραστηριότητα οι πολύ μικρές αυτές επιχειρήσεις.

3.3.5 Η ΕΟΚΕ ζητά να συμπεριληφθούν στο άρθρο 7 δράσεις για την ενθάρρυνση της μεταβίβασης και εξαγοράς επιχειρήσεων. Πιο συγκεκριμένα, δράσεις για την κατάρτιση των μελλοντικών διαδόχων επιχειρήσεων και την ενημέρωση και κατάρτιση των νεαρών σπουδαστών, ώστε να γνωρίσουν καλύτερα τον κόσμο των ΜΜΕ και τις ευκαιρίες που αυτός προσφέρει.

3.3.6 Όσον αφορά το άρθρο 9, είναι σκόπιμο να γίνει διάκριση μεταξύ, αφενός, πρόσβασης στις αγορές και, αφετέρου, πρόσβασης στις δράσεις ενημέρωσης, παροχής συμβουλών και στήριξης στις επιχειρήσεις. Η ΕΟΚΕ ζητά, επιπλέον, το άρθρο 9 να χωριστεί σε 2 ξεχωριστά άρθρα κατά τον εξής τρόπο:

3.3.6.1

Άρθρο 9: Δράσεις για τη βελτίωση της πρόσβασης στις αγορές

Είναι σκόπιμο να περιλαμβάνει τα σημεία 2, 3 και 4, το δε σημείο 2 να συμπληρωθεί με τη διευκρίνιση ότι το πρόγραμμα COSME θα υποστηρίζει κυρίως μέτρα που θα προορίζονται για τη συμμετοχή των ΜΜΕ και των πολύ μικρών επιχειρήσεων στη διαδικασία κατάρτισης και προσαρμογής των ευρωπαϊκών προτύπων και απαιτήσεων, καθώς και στην εφαρμογή τους στις επιχειρήσεις.

3.3.6.2

Άρθρο 9α: Δράσεις για την ενημέρωση, την παροχή συμβουλών και την στήριξη των επιχειρήσεων

—

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι μία από τις προτεραιότητες πρέπει να είναι η εξασφάλιση της πρόσβασης όλων των ΜΜΕ στην ενημέρωση, την παροχή συμβουλών και τη στήριξη. Ως εκ τούτου, το πρόγραμμα COSME πρέπει:

—

να διασφαλίσει ότι οι οργανώσεις των ΜΜΕ θα έχουν ευκολότερη πρόσβαση στα προγράμματα της ΕΕ και να περιλαμβάνει δράσεις παροχής τεχνικής βοήθειας, χάρη στις οποίες οι ΜΜΕ να μπορούν να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες και συμβουλές –οι οργανώσεις των ΜΜΕ πρέπει να διαδραματίσουν δυναμικό ρόλο στον τομέα αυτό·

—	να ενισχύσει το ρόλο της «υπηρεσίας μιας στάσης» των οργανώσεων των ΜΜΕ στο εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.

—

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι δεν είναι μεγαλύτερος ο αριθμός των ΜΜΕ, ιδίως δε των μικρών και των πολύ μικρών επιχειρήσεων, που είναι αποδέκτριες και επωφελούνται από τη δράση του δικτύου «Enterprise Europe Network» (EEN), καθώς και για το γεγονός ότι δεν συμμετέχουν στο δίκτυο αυτό όλες οι οργανώσεις ΜΜΕ. Το δίκτυο EEN πρέπει να είναι παρόν σε όλες αυτές τις οργανώσεις. Πρέπει να υποστηριχθεί η δράση τους, με παράλληλη μέριμνα ώστε να μην δημιουργηθούν νέες ενδιάμεσες δομές. Εφόσον το πρότυπο της περιφερειακής κοινοπραξίας έχει αποδείξει την αποτελεσματικότητά του σε πολλά κράτη μέλη και περιφέρειες, φαίνεται σκόπιμο να προσαρμοστεί ώστε να δύνανται όλες οι οργανώσεις ΜΜΕ να ενταχθούν σε αυτό.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι το δίκτυο EEN θα πρέπει να απευθύνεται κατά προτεραιότητα στις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις ΜΜΕ που έχουν αποδείξει την ικανότητά τους για διοργάνωση και για προσφορά υπηρεσιών ενημέρωσης, παροχής συμβουλών και στήριξης. Συνιστά να προσδιοριστεί η δράση του δικτύου σε συνεννόηση με τις ευρωπαϊκές αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των ΜΜΕ και να δοθεί η δυνατότητα στις οργανώσεις αυτές να εκφέρουν τη γνώμη τους κατά την κατάρτιση της συγγραφής υποχρεώσεων που θα προσδιορίσει τις δραστηριότητες του μελλοντικού δικτύου.

3.4 Κεφάλαιο 3: Υλοποίηση του προγράμματος

3.4.1 Το άρθρο 10 προβλέπει ότι το ετήσιο πρόγραμμα εργασίας εγκρίνεται σε συνεννόηση με μία επιτροπή που απαρτίζεται από εκπροσώπους των κρατών μελών. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι πρέπει να έχει προηγηθεί διαβούλευση με τις ευρωπαϊκές αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των ΜΜΕ, στο πλαίσιο της ομάδας εργασίας τη σύσταση της οποίας ζητά η ΕΟΚΕ (βλ. σημείο 3.3.2). Η παρακολούθηση της εκτέλεσης και της διαχείρισης του προγράμματος, την οποία προβλέπει το άρθρο 12, πρέπει να διασφαλίζεται από κοινού με την εν λόγω ομάδα.

3.4.2 Το άρθρο 11 προβλέπει τη λήψη «μέτρων στήριξης» τα οποία στην πλειοψηφία τους συνίστανται από μελέτες και αναλύσεις. Και στην περίπτωση αυτή, η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή να υποβάλει ένα σαφές πρόγραμμα μελέτης και ανάλυσης, το οποίο να έχει καταρτιστεί από κοινού με τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των ΜΜΕ, ώστε να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των επιχειρήσεων.

3.5 Κεφάλαιο 5: Επιτροπή και τελικές διατάξεις

3.5.1 Στο άρθρο 16 του κανονισμού θα έπρεπε να διευκρινίζεται ότι η Επιτροπή δεν επικουρείται μόνον από επιτροπή αποτελούμενη από εκπροσώπους των κρατών μελών, αλλά και από την ομάδα των εταίρων, όπως προτείνει η ΕΟΚΕ (σημείο 3.3.2).

3.5.2 Η ΕΟΚΕ δέχεται μεν την αρχή των πράξεων κατ' εξουσιοδότηση όσον αφορά τα μέτρα εκτέλεσης, θεωρεί εντούτοις ότι οι προτάσεις που περιέχει το άρθρο 17, σημείο 2, άπτονται της διαδικασίας λήψης αποφάσεων και, επομένως, εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, εφόσον πρόκειται για την αλλαγή ενός ειδικού στόχου του προγράμματος. Ζητά συνεπώς από το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να απορρίψουν το εν λόγω σημείο.

3.5.3 Κατά το άρθρο 18, οι πράξεις κατ' εξουσιοδότηση πρέπει να επιτελούνται σε συνεννόηση με την ειδική ομάδα εργασίας, η σύσταση της οποίας προτείνεται στο σημείο 3.3.2. Το ίδιο ισχύει και για το άρθρο 19 σχετικά με τη διαδικασία επείγοντος.

3.6 Παράρτημα Ι: Δείκτες γενικών και ειδικών στόχων

3.6.1 Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να προβλέψει ότι οι δείκτες θα ορίζονται σε συνεργασία με τις οργανώσεις των ΜΜΕ, λαμβάνοντας υπόψη αυτούς που ήδη υφίστανται στο επίπεδο των κρατών μελών.

3.6.2 Η ΕΟΚΕ εισηγείται την επανεξέταση των οροσήμων που χρησιμοποιούνται στην αξιολόγηση της ανταγωνιστικότητας. Η πρωτοβουλία «Starting a business» όπως αναφέρεται στο Παράρτημα Ι της πρότασης κανονισμού είναι μόνο ένας από τους δείκτες για τον υπολογισμό του βαθμού ανταγωνιστικότητας μιας οικονομίας. Ακόμα και στο πρόγραμμα COSME τίθεται ένας μεσοπρόθεσμος στόχος (αποτέλεσμα) έως το έτος 2017 για τη λήψη περίπου 7 μέτρων απλούστευσης ετησίως. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ προτείνει να διευκρινιστούν ποια είναι τα ζητήματα προτεραιότητας για τον περιορισμό του διοικητικού φόρτου με ιδιαίτερη βαρύτητα για την ανταγωνιστικότητα των ΜΜΕ· τέτοια είναι η διεκπεραίωση οικοδομικών αδειών, η λήψη δανείων, η καταβολή των φόρων, η εφαρμογή των συμβάσεων, κ.ά.

3.7 Παράρτημα ΙΙ: Δράσεις για τη βελτίωση της πρόσβασης των ΜΜΕ σε χρηματοδότηση

3.7.1 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τα δημοσιονομικά μέσα και ζητά από το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να τα ενισχύσει. Για την πλειοψηφία των ΜΜΕ, οι εγγυήσεις δανείων αποτελούν ένα από τα πλέον αποτελεσματικά μέσα.

3.7.2 Στην παράγραφο 3, η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι η σύνδεση με την πρωτοβουλία «Ορίζων 2020», η οποία υποστηρίζει αποκλειστικά τις επενδύσεις στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, καθώς και με τα χρηματοδοτικά μέσα ιδίου τύπου που μπορούν να καταρτίσουν οι περιφέρειες στο πλαίσιο των Διαρθρωτικών Ταμείων, δεν είναι σαφής. Η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή να αποσαφηνίσει τη διασύνδεση των μέσων που παρουσιάζουν συνάφεια και να προβλέψει τις ίδιες διαδικασίες πρόσβασης σε αυτά.

3.7.3 Η ΕΟΚΕ ζητά να προστεθεί νέα παράγραφος 2α στην οποία να διευκρινίζεται ότι: «η διευκόλυνση εγγύησης δανείων (LGF) εφαρμόζεται σε όλες τις φάσεις ζωής μιας επιχείρησης – σύσταση, ανάπτυξη και μεταβίβαση – δίχως να γίνεται διάκριση όσον αφορά τον τύπο δραστηριότητας της επιχείρησης ή το μέγεθος της αγοράς. Η διευκόλυνση αφορά όλους τους τύπους επενδύσεων, συμπεριλαμβανομένων των άυλων».

3.7.4 Στην πρόταση αναφέρεται ότι η διευκόλυνση LGF «καλύπτει δάνεια έως το ποσό των 150 000 ευρώ».

3.7.4.1 Η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή να διευκρινίσει με βάση ποια κριτήρια τέθηκε το κατώφλιο αυτό, δεδομένου ότι το πρόγραμμα για την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία (ΠΑΚ) δεν έθετε όρια. Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι το προτεινόμενο ποσό αφορά τα δάνεια. Ωστόσο, κατά τη φάση της σύστασης, των επενδύσεων και της μεταβίβασης μιας επιχείρησης, το ποσό των δανείων είναι, στις περισσότερες περιπτώσεις, σαφώς υψηλότερο. Αυτό συνεπάγεται ότι τα δάνεια μεγαλύτερου ύψους θα τυγχάνουν, κανονικά, εγγύησης με βάση την πρωτοβουλία «Ορίζων 2020», μολονότι το εν λόγω πρόγραμμα είναι σχεδιασμένο για τη χρηματοδότηση σχεδίων που συνδέονται αποκλειστικά με την προώθηση της καινοτομίας.

3.7.4.2 Η ΕΟΚΕ ζητά συνεπώς να συνεχίσει να εφαρμόζεται το προηγούμενο σύστημα, δηλ. του ΠΑΚ, το οποίο δεν προέβλεπε κατώφλια. Εάν αυτό δεν είναι δυνατό, ζητά το όριο των 150 000 ευρώ να εφαρμόζεται στο ποσό της αντεγγύησης και όχι σε αυτό του δανείου. Όσον αφορά την μεταβίβαση και εξαγορά επιχειρήσεων, το κόστος των οποίων είναι συχνά σημαντικότερο από αυτό της απλής σύστασης, η ΕΟΚΕ ζητά να μην προβλέπεται όριο για το ποσό της αντεγγύησης.

3.7.5 Η ίδια παράγραφος περιλαμβάνει αναφορά στην υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις υποστηριζόμενες καινοτόμες ΜΜΕ. Όλες οι επιχειρήσεις, καινοτόμες και μη, θα πρέπει να μπορούν να επωφελούνται της διευκόλυνσης LGF. Η ΕΟΚΕ διατυπώνει εκ νέου τις αμφιβολίες της σχετικά με την χρησιμότητα των εν λόγω εκθέσεων, οι οποίες μάλιστα θα πρέπει να περιέχουν αποκλειστικά πληροφορίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν άμεσα και να μην επιβαρύνουν τους προϋπολογισμούς που προορίζονται για τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων.

3.7.6 Η ΕΟΚΕ ζητά όλα τα μέτρα που αφορούν τον ορισμό και την σύσταση των χρηματοδοτικών μέσων να υιοθετούνται μετά από πλήρη διαβούλευση με τις ευρωπαϊκές οργανώσεις των ΜΜΕ και των χρηματοπιστωτικών εταίρων τους.

3.8 Νομοθετικό δημοσιονομικό δελτίο

3.8.1 Όσον αφορά το σημείο 1.4.1 που αναφέρεται στους πολυετείς στρατηγικούς στόχους, η ΕΟΚΕ ζητά το πρόγραμμα να ενθαρρύνει, όχι μόνον την «ίδρυση και την ανάπτυξη ΜΜΕ», αλλά και την μεταβίβαση και εξαγορά τους.

3.8.2 Στο σημείο 1.5.4, παράγραφος 3, τονίζεται ότι «στόχος του νέου προγράμματος θα είναι οι ΜΜΕ στις φάσεις ανάπτυξης και διεθνοποίησής τους». Ο περιορισμός αυτός είναι αντίθετος προς το υπόλοιπο κείμενο και τις αρχές της SBA: το νέο πρόγραμμα πρέπει να αναφέρεται σε όλες τις δραστηριότητες των ΜΜΕ, ανεξάρτητα από τον τύπο αγοράς στην οποία ασκούν δραστηριότητα.

3.8.3 Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι η τελευταία πρόταση της 3ης παραγράφου έρχεται σε αντίφαση με το περιεχόμενο του κανονισμού και ζητά τη διαγραφή της.

3.8.4 Στο σημείο 1.5.4, η τελευταία πρόταση της 5ης παραγράφου αναφέρεται στη δημιουργία μιας «υπηρεσίας ενιαίας εξυπηρέτησης». Η ΕΟΚΕ ζητά να ληφθούν υπόψη οι ήδη υπάρχουσες ανάλογες υπηρεσίες και γραφεία, να γίνονται σεβαστές οι πρακτικές και οι μέθοδοι οργάνωσης που εφαρμόζονται στα επιμέρους κράτη μέλη, οι δε αποφάσεις να λαμβάνονται μετά από διαβούλευση με τις οργανώσεις των ΜΜΕ.

3.9 Στην ενότητα 2.1 που αφορά τους κανόνες παρακολούθησης και αναφοράς, η ΕΟΚΕ ζητά να προστεθεί πρόβλεψη για τη διεξαγωγή ενδιάμεσης αξιολόγησης, ώστε κατά τη δεύτερη φάση το πρόγραμμα COSME να έχει προσαρμοστεί κατάλληλα. Οι αξιολογήσεις αυτές πρέπει να διεξάγονται εγκαίρως από εξωτερικό, ανεξάρτητο οργανισμό και να υποβάλλονται στο Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.

Βρυξέλλες, 29 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) EE C 376 της 22.12.2011, σσ. 51-57.

(2) Βλ. υποσημείωση σ. 1.

(3) Βλ. υποσημείωση σ. 1.

(4) Άρθρο 5 του Γενικού Κανονισμού για τα Διαρθρωτικά Ταμεία.

(5) Βλ. υποσημείωση σ. 1.

(6) Βλ. υποσημείωση σ. 1.

(7) Βλ. υποσημείωση σ. 1.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/131

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Ευρωπαϊκή Ατζέντα για την Ένταξη των Υπηκόων Τρίτων Χωρών»

COM(2011) 455 final

(2012/C 181/23)

Εισηγητής: ο κ. Cristian PÎRVULESCU

Στις 20 Ιουλίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Ευρωπαϊκή Ατζέντα για την Ένταξη των Υπηκόων Τρίτων Χωρών

COM(2011) 455 final.

Το ειδικευμένο τμήμα «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 29 Φεβρουαρίου 2012.

1. Συμπεράσματα

1.1 Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θεωρεί δε ότι χάρη σε αυτήν σημειώνεται σημαντική πρόοδος όσον αφορά την κατανόηση και αντιμετώπιση των προκλήσεων που θέτει η ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών στα κράτη μέλη της ΕΕ.

1.2 Η ανακοίνωση καλύπτει τους κύριους τομείς παρέμβασης και καθορίζει τους ρόλους και τις αρμοδιότητες που συνδέονται με την κατάρτιση και εφαρμογή του θεματολογίου της ένταξης. Η ανακοίνωση δίνει δικαιολογημένα έμφαση στον ρόλο των τοπικών και περιφερειακών αρχών, δεν καθιστά ωστόσο σαφές ποια προβλεπόμενα μέτρα θα ενθαρρύνουν τη συμμετοχή τους στη σχετική διαδικασία. Η προσέγγιση χάραξης των εθνικών πολιτικών «κατά ενότητες» διανοίγει πολλές δυνατότητες, αλλά εμπεριέχει και ορισμένους κινδύνους.

1.3 Η προσέγγιση που υιοθετεί η ανακοίνωση, μολονότι είναι συνολική και διαρθρωμένη, δεν αναφέρεται ωστόσο επαρκώς στις σύνθετες πολιτικές και κοινωνικοοικονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες. Εντούτοις, η οικονομική κρίση και ο αντίκτυπός της αποτελούν σήμερα τις κύριες κινητήριες δυνάμεις του θεματολογίου της ένταξης. Η εν λόγω κρίση έχει επιπτώσεις στην κοινή γνώμη και ασκεί δημοσιονομικές πιέσεις στις τοπικές αρχές. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ υποδεικνύει να επανεξεταστεί η πρόταση υπό το πρίσμα της τρέχουσας κοινωνικοοικονομικής κατάστασης και να προσδιοριστούν τα ειδικά θεσμικά και δημοσιονομικά μέσα που θα επιτρέψουν την υποστήριξη των στόχων της ένταξης. Η ΕΟΚΕ δίνει επίσης ιδιαίτερη σημασία στην διάσταση της επικοινωνίας. Είναι ήδη εμφανές ότι από τώρα και στο εξής η κρίση θα έχει την τάση να ευνοεί τις θέσεις που αντιτίθενται στην μετανάστευση. Έχει λοιπόν απόλυτη προτεραιότητα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα άλλα ευρωπαϊκά όργανα να συντονίσουν τις προσπάθειές τους προκειμένου να διοργανώσουν ευρείες εκστρατείες, που να υποστηρίζονται και να είναι δυναμικές, για να καταστεί δυνατή η αντιμετώπιση της ρητορικής και των θέσεων που αντιτίθενται στη μετανάστευση, οι οποίες μάλιστα κερδίζουν σε επικίνδυνο βαθμό έδαφος, σε σημείο που να συνιστούν, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, μέρος σχεδόν του κυρίαρχου πολιτικού λόγου. Η κατάσταση αυτή έχει άμεσες επιπτώσεις στον πυρήνα της ταυτότητας της ΕΕ ως ολοκληρωμένης δημοκρατικής οντότητας.

1.4 Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι οι υπήκοοι τρίτων χωρών δεν χαίρουν όλοι του ιδίου καθεστώτος και υποδεικνύει η ύπαρξη των διαφορών αυτών να ληφθεί υπόψη στον σχετικό προβληματισμό και στην διαδικασία χάραξης των αντίστοιχων πολιτικών. Μεταξύ των μεταναστών περιλαμβάνονται πράγματι πολίτες χωρών που έχουν την προοπτική προσχώρησης στην ΕΕ, υπήκοοι χωρών που δεν ανήκουν μεν στην ΕΕ αλλά ζουν και εργάζονται σε αυτήν, καθώς και πολίτες χωρών που δεν ανήκουν μεν στην ΕΕ χαίρουν ωστόσο διεθνούς προστασίας στο ευρωπαϊκό έδαφος. Η αναγνώριση των διαφορετικών αυτών καθεστώτων δεν θα πρέπει όμως να οδηγήσει στην δημιουργία κενών στο επίπεδο των πολιτικών, ούτε στην υιοθέτηση δράσεων που να ασκούν διακρίσεις, ακόμη δε λιγότερο στην υιοθέτηση ελάχιστων κανόνων και μέτρων. Η ΕΟΚΕ είναι επίσης πεπεισμένη ότι το ζήτημα των υπηκόων της ΕΕ που ζουν και εργάζονται σε άλλο κράτος της ΕΕ από αυτό της καταγωγής τους θα πρέπει να συμπεριληφθεί στο γενικό θεματολόγιο της ένταξης. Η κατάσταση των Ρομά είναι ιδιαίτερα ανησυχητική από την άποψη αυτή. Οι προϋποθέσεις εισόδου και διαμονής των διακινούμενων εποχιακών εργαζόμενων από τρίτες χώρες τελεί υπό συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ενώ η ΕΟΚΕ εξέδωσε γνωμοδότηση επί του θέματος το 2011 (1). Η πολιτική της ΕΕ πρέπει να προβλέψει την ανάληψη δράσης ως προς το ακανθώδες ζήτημα των παράνομων μεταναστών, που συνιστούν μία πληθυσμιακή ομάδα ιδιαίτερα ευάλωτη.

1.5 Η ανακοίνωση δίνει δικαίως ιδιαίτερη έμφαση στη συμμετοχή των υπηκόων τρίτων χωρών, δίχως εντούτοις να διατυπώνει ένα μήνυμα πιο ισχυρό όσον αφορά την αναγκαιότητα αντιμετώπισης του θέματος, την στήριξη που απαιτείται και τα ειδικά μέσα που πρέπει να προβλεφθούν για την προώθησή του. Η συμμετοχή στην κοινωνία των πολιτών και στον πολιτικό βίο των εθνικών και τοπικών κοινοτήτων είναι ιδιαίτερα προβληματική. Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι η διάρθρωση των συμφερόντων και η ικανότητα διατύπωσης προτάσεων σε συλλογική βάση αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για να μπορέσει να χαραχθεί μία πολιτική ένταξης ποιοτική, συμμετοχική και αποτελεσματική.

1.6 Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δώσει έμφαση στο ζήτημα της ένταξης, είτε αφιερώνοντάς της χωριστό Ευρωπαϊκό Έτος είτε καθιστώντας τη σημαντικό στοιχείο ενός άλλου από τα προσεχή Ευρωπαϊκά Έτη· ελπίζει δε ότι, από κοινού με τα άλλα ευρωπαϊκά όργανα, θα συνεχίσει να συσχετίζει το θεματολόγιο της ένταξης με τις άλλες μείζονες πολιτικές προτεραιότητες, όπως αυτές της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», αλλά και της στρατηγικής για την αποτελεσματική εφαρμογή των θεμελιωδών δικαιωμάτων, που αυτή τη στιγμή εξετάζεται εκ νέου.

1.7 Η ΕΟΚΕ έχει την ισχυρή πρόθεση να συνεργαστεί με τα άλλα ευρωπαϊκά όργανα με σκοπό την κατάρτιση πολιτικών και προγραμμάτων καίριας σημασίας για την ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών. Είναι, εξάλλου, αποφασισμένη να καταβάλει τις δέουσες προσπάθειες προκειμένου να διασφαλιστεί η συμμετοχή των υπηκόων τρίτων χωρών στον διαρθρωμένο διάλογο που θα διεξαχθεί σε ευρωπαϊκή κλίμακα.

2. Εισαγωγή

2.1 Η συνεργασία εντός της ΕΕ με σκοπό την ένταξη των πολιτών των μη ευρωπαϊκών χωρών προωθήθηκε αρχικά με το πρόγραμμα του Τάμπερε (το 1999). Οι κοινές βασικές αρχές που διέπουν την πολιτική για την ένταξη των μεταναστών στην Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθετήθηκαν το 2004. Στόχος τους ήταν να βοηθηθούν τα κράτη μέλη της ΕΕ να χαράξουν πολιτικές για την ένταξη και να προσδιορίσουν ένα ευρύτερο θεσμικό πλαίσιο που να προβλέπει τη συμμετοχή μιας σειράς ευρωπαϊκών, εθνικών, περιφερειακών και τοπικών παραγόντων. Το κοινό θεματολόγιο για την ένταξη που η Επιτροπή υιοθέτησε το 2005 με σκοπό την θέση σε εφαρμογή των κοινών βασικών αρχών, επέτρεψε την επίτευξη προόδου, δίχως ωστόσο να καταστεί δυνατή η αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων που θέτει η ένταξη, οι οποίες παραμένουν σημαντικές. Οι στόχοι στον τομέα της ένταξης είχαν επίσης συμπεριληφθεί στο πρόγραμμα της Στοκχόλμης το 2009 και στη στρατηγική «Ευρώπη 2020», η ένταξή τους ωστόσο στα μεγάλα αυτά πολιτικά προγράμματα δεν βοήθησε στο να δοθούν ουσιαστικές λύσεις στον τομέα της πολιτικής για την ένταξη.

2.2 Τον Ιούλιο του 2011, η Επιτροπή πρότεινε ένα ανανεωμένο ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών, προσανατολισμένο κατά κύριο λόγο στην ενθάρρυνση μιας ευρύτερης και αποτελεσματικότερης συμμετοχής των μεταναστών και στην προώθηση μιας ενισχυμένης δράσης στο τοπικό επίπεδο. Με το θεματολόγιο αυτό επιδιώκεται, εξάλλου, η ενδυνάμωση του ρόλου των χωρών προέλευσης στην χάραξη των σχετικών πολιτικών. Η πρώτη αρχή που πρέπει να εφαρμόζεται κατά την κατάρτιση των πολιτικών αυτών είναι η ευελιξία. Για το σκοπό αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοιμάζει μία σειρά ευρωπαϊκών μέσων που τα κράτη μέλη θα μπορούν να αξιοποιούν ανάλογα με τις ανάγκες τους και τις προτεραιότητές τους. Προσδιορίστηκαν επίσης κοινοί δείκτες (2) για την υποστήριξη του εν λόγω θεματολογίου.

2.3 Στο πλαίσιο της κατάρτισης του θεματολογίου για την ένταξη, η ΕΕ διατήρησε μία θεσμική υποδομή και μία υποδομή επικοινωνίας η οποία συνίστατο από τα ακόλουθα στοιχεία: το Δίκτυο εθνικών σημείων επαφής για την ένταξη· το Ευρωπαϊκό φόρουμ για την ένταξη, ένα βήμα διαλόγου στο οποίο συμμετέχουν όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς του τομέα, τον Ευρωπαϊκό ιστοχώρο για την ένταξη, κύριο σημείο πρόσβασης στο Διαδίκτυο για την άμεση ανταλλαγή πληροφοριών, τεκμηρίωσης και δεδομένων· το Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο για την ένταξη, το οποίο απευθύνεται σε όλους τους αρμόδιους για τη λήψη πολιτικών αποφάσεων και τους άλλους παράγοντες στον τομέα αυτό· και το Ευρωπαϊκό ταμείο ένταξης, που υποστηρίζει τις προσπάθειες που έχουν δεχθεί να καταβάλουν τα κράτη μέλη για να μπορέσουν οι υπήκοοι τρίτων χωρών να ενταχθούν στην ευρωπαϊκή κοινωνία. Τέλος, στις 18 Νοεμβρίου 2011, τέθηκε σε λειτουργία η Ευρωπαϊκή δικτυακή πύλη για τη μετανάστευση.

2.4 Η εισαγωγή μιας νέας νομικής ρύθμισης στην Συνθήκη η οποία προβλέπει ότι η ΕΕ στηρίζει τις δράσεις των κρατών μελών που αποσκοπούν στη διευκόλυνση της ένταξης των υπηκόων τρίτων χωρών οι οποίοι διαμένουν νόμιμα στο έδαφός τους (άρθρο 79, παρ. 4, της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης) δημιουργεί μία πιο στέρεα βάση για τον συντονισμό της δράσης των κρατών μελών και καταδεικνύει την σταθερή δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των άλλων ευρωπαϊκών οργάνων.

2.5 Στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που επισυνάπτεται στην υπό εξέταση ανακοίνωση απαριθμούνται ορισμένες από τις κύριες προκλήσεις που τίθενται όσον αφορά την ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών, όπως το χαμηλό ποσοστό απασχόλησης των μεταναστών, ειδικότερα δε των γυναικών· η αύξηση της ανεργίας και τα υψηλά επίπεδα υπερειδίκευσης· η αύξηση των κινδύνων κοινωνικού αποκλεισμού· οι αποκλίσεις όσον αφορά το επίπεδο σπουδών· ή, ακόμη, οι ανησυχίες της κοινής γνώμης ενώπιον της αδυναμίας ένταξης των μεταναστών (3).

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1 Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την άποψη ότι η διαχείριση της ένταξης αποτελεί κοινή ευθύνη και καλεί με θέρμη τα κράτη μέλη της ΕΕ να συμπεριλάβουν το ζήτημα της ένταξης στις προτεραιότητές τους. Με τον τρόπο αυτό θα διατηρηθεί ένα ανοικτό δημοκρατικό περιβάλλον, σταθερό και χωρίς διακρίσεις στο εθνικό επίπεδο (4). Ωστόσο, πρέπει να καταβληθούν επιπλέον σοβαρές προσπάθειες στον τομέα αυτό στο επίπεδο της ΕΕ. Τα όργανα της ΕΕ παρέχουν ήδη ένα πλαίσιο παρακολούθησης, συγκριτικής ανάλυσης των επιδόσεων και ανταλλαγής ορθών πρακτικών. Ωστόσο, σε πολλούς τομείς επιβάλλεται να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή. Θα ήταν, π.χ., σκόπιμο τα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά μέσα να προσαρμοστούν καλύτερα στους στόχους της ένταξης. Μία σε βάθος ανάλυση σε βάθος της ισχύουσας νομοθεσίας είναι εξάλλου απαραίτητη, ιδιαίτερα όσον αφορά τους κανόνες σχετικά με τις ρυθμίσεις που διέπουν την εργασία των υπηκόων τρίτων χωρών.

3.2 Με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το θεματολόγιο της ΕΕ για την ένταξη θα πρέπει να περιλαμβάνει σαφέστερους γενικούς και ειδικούς στόχους. Έχει να προτείνει ένα σύστημα χάρη στο οποίο τα κράτη μέλη της ΕΕ θα μπορούσαν να καθορίζουν συγκεκριμένους στόχους και να παρέχουν στους πολίτες τους, καθώς και σε άλλες χώρες, συνεχή ενημέρωση σχετικά με την υλοποίησή τους. Ο γενικός στόχος της δημιουργίας μιας Ευρώπης ανταγωνιστικής, χωρίς διακρίσεις, δεν θα μπορέσει να γίνει πραγματικότητα εάν το 4 % που αντιπροσωπεύουν οι υπήκοοι τρίτων χωρών στον πληθυσμό της ΕΕ δεν μπορέσουν να ακολουθήσουν τον ρυθμό της (5).

3.3 Το θεματολόγιο για την ένταξη είναι εξαιρετικά σύνθετο και απαιτεί την ανάληψη δέσμευσης σε όλα τα επίπεδα. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της ανάπτυξης μιας ενισχυμένης συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Επιτροπή των Περιφερειών και άλλα όργανα της ΕΕ, με σκοπό την υλοποίηση του ανανεωμένου θεματολογίου για την ένταξη. Έχει ιδιαίτερη σημασία να δοθεί έμφαση στην τοπική διάσταση. Η ενίσχυση των ικανοτήτων της κοινωνίας των πολιτών και των επιχειρήσεων που αναπτύσσουν δραστηριότητα σε τοπική κλίμακα έχει ιδιαίτερη σημασία. Θα ήταν σκόπιμο να ενθαρρυνθούν οι μετανάστες να συστήσουν τα δικά τους δίκτυα και ενώσεις, πράγμα που θα διευκόλυνε την πρόσβασή τους στην ενημέρωση, τη χρηματοδότηση και την διαδικασία λήψης αποφάσεων.

3.4 Απαιτείται η θέσπιση μιας σειράς ευρωπαϊκών μέσων και, στο πλαίσιο αυτό, είναι σαφής η σημασία του ευρωπαϊκού εγχειριδίου για τις πρακτικές ένταξης που τα μέσα αυτά θα αντικαταστήσουν. Είναι δε σκόπιμο τα μέσα αυτά να γίνουν κατάλληλα γνωστά, όπως επίσης και οι δυνατότητες χρηματοδότησης των σχεδίων με ουσιαστικό αντίκτυπο. Η ΕΟΚΕ ελπίζει ότι τα εν λόγω μέσα θα αξιοποιηθούν προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις εκείνες της ένταξης που συνδέονται περισσότερο με το εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

3.5 Εξάλλου, τα ευρωπαϊκά αυτά μέσα δεν θα πρέπει να επηρεάσουν αρνητικά την συνοχή της πολιτικής για την ένταξη στο σύνολό της. Η ΕΟΚΕ καλεί με επιμονή τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές να στηρίξουν το έργο τους σε ενταξιακές στρατηγικές που θα βασίζονται στη συμμετοχή. Ενθαρρύνει τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενισχύσουν τα εθνικά σημεία επαφής για την ένταξη, κατά τρόπο ώστε να μπορέσουν αυτά να διαδραματίσουν τον ρόλο καταλύτη στη στρατηγική χάραξη των δράσεων για την ένταξη.

3.6 Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τη μελέτη που η Eurostat κατάρτισε πρόσφατα σχετικά με τους δείκτες για την ένταξη (6). Πρόκειται για ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο το οποίο θα παράσχει τη δυνατότητα μιας ακόμη πιο στενής παρακολούθησης του αντίκτυπου των πολιτικών και των προγραμμάτων, της πραγματοποίησης συγκριτικών αξιολογήσεων των πρακτικών στα κράτη μέλη και της διαμόρφωσης μιας πολιτικής με πιο γερές βάσεις. Όπως διευκρινίστηκε πιο πάνω, οι δείκτες είναι σημαντικοί όχι μόνον για την διασφάλιση της παρακολούθησης και την αξιολόγηση, αλλά και για τον καθορισμό συγκεκριμένων στόχων για την πολιτική και τα προγράμματα που αφορούν την ένταξη.

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1 Ένταξη μέσω της συμμετοχής

4.1.1 Η κοινωνικοοικονομική συμβολή των μεταναστών

4.1.1.1 Η κοινωνικοοικονομική συμβολή των μεταναστών αποτελεί καθοριστικό στοιχείο του θεματολογίου για την ένταξη. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιας αλλαγής της στάσης απέναντι στους μετανάστες, που συχνά θεωρούνται δυνητικό φορτίο για τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης ή φθηνό εργατικό δυναμικό σε σχέση με τους πολίτες των κρατών μελών της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι μετανάστες είναι κατ' αρχήν άτομα με θεμελιώδη δικαιώματα, που ταυτόχρονα προσφέρουν την πολύτιμη συνεισφορά τους στην κοινωνία, την οικονομία και τον πολιτισμό της χώρας υποδοχής. Η ΕΟΚΕ θεωρεί εξάλλου ότι η ένταξη αποτελεί μία αμφίδρομη διαδικασία και ενθαρρύνει τους μετανάστες να ενδιαφερθούν για τις κοινωνικές και πολιτισμικές ανταλλαγές με τις κοινότητες και τις κοινωνίες υποδοχής. Μία τέτοια αντίληψη προϋποθέτει, κατ' αρχάς, την απόκτηση εκ μέρους τους γλωσσικών γνώσεων και τη συμμετοχή τους στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας υποδοχής. Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες και οι πολίτες τους οφείλουν, από τη μεριά τους, να έχουν επίγνωση ότι οι κοινωνίες μας θα κληθούν μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα να αντιμετωπίσουν σοβαρά δημογραφικά προβλήματα και ότι μία ρύθμιση του ζητήματος της μετανάστευσης μπορεί εν μέρει να συμβάλει στην αντιμετώπιση των δυσκολιών που θα προκύψουν από αυτά.

4.1.1.2 Ενώ η απόκτηση γλωσσικών γνώσεων αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την ένταξη, η ανακοίνωση της Επιτροπής δεν διευκρινίζει τα ειδικά μέσα που η Επιτροπή σκοπεύει να χρησιμοποιήσει για την επίτευξη του εν λόγω στόχου.

4.1.1.3 Η συμμετοχή στην αγορά εργασίας αποτελεί καθοριστικό κριτήριο για τον προσδιορισμό της επιτυχίας της ένταξης. Η ανακοίνωση αναφέρει δικαίως ότι τα επίπεδα απασχόλησης των υπηκόων τρίτων χωρών θα έπρεπε να προσέγγιζαν περισσότερο αυτά των πολιτών της ΕΕ, ειδικότερα στην περίπτωση των γυναικών, που πλήττονται ιδιαίτερα από την άποψη αυτή. Ωστόσο, το καθαρά ποσοτικό αυτό κριτήριο δεν αποδίδει την γενική εικόνα της απασχόλησης. Η αναγνώριση των προσόντων που έχουν ήδη αποκτηθεί, των μισθών που έχουν εισπραχθεί, των κεκτημένων δικαιωμάτων, καθώς και η μεταφορά τους, η πρόσβαση στην επαγγελματική κατάρτιση και η ασφάλεια της απασχόλησης, αποτελούν επιπλέον ζητήματα που συνδέονται στενά με το θέμα και τα οποία είναι σκόπιμο να ληφθούν πλήρως υπόψη στο θεματολόγιο για την ένταξη. Εξάλλου, πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στο ζήτημα της απασχόλησης των γυναικών.

4.1.1.4 Η ΕΟΚΕ εκφράζει την έντονη ανησυχία της όσον αφορά τις άμεσες και έμμεσες συνέπειες της ευρωπαϊκής νομοθεσίας στο καθεστώς των μεταναστών εργαζομένων (7). Εάν σημειώθηκε μία πρόοδος χάρη στη Λευκή Βίβλο της ΕΕ, την οδηγία για την ενιαία άδεια παραμονής ή την οδηγία για τους εποχιακούς εργαζόμενους, δικαιολογημένα μπορεί να διατυπωθεί ανησυχία ότι οι οδηγίες για την εργασία ενδέχεται να έχουν ως αποτέλεσμα την άσκηση διακρίσεων εις βάρος των εργαζομένων ή των μεταναστών με βάση την προέλευσή τους και το επίπεδο δεξιοτήτων τους και, κατ' επέκταση, να ενισχύσουν τις υφιστάμενες ανισότητες (8). Οι ευρωπαϊκές ρυθμίσεις στον τομέα της εργασίας κάνουν διάκριση μεταξύ ιδιαίτερα εξειδικευμένων και ελάχιστα εξειδικευμένων εργαζομένων, αναγνωρίζοντάς τους διαφορετικά επίπεδα δικαιωμάτων.

4.1.1.5 Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή των αρμοδίων, διότι μία στρατηγική που ενθαρρύνει την κυκλική μετανάστευση δίχως να διαθέτει τους απαιτούμενους πόρους ενδέχεται να οδηγήσει σε αύξηση της παράνομης μετανάστευσης και στην καθιέρωση ιδιαίτερα χαμηλού επιπέδου προστασίας των εργαζομένων. Η ειδική αυτή πολιτική είναι επίσης αμφισβητήσιμη από ηθική άποψη, δεδομένου ότι αποσκοπεί στον επαναπατρισμό των εργαζομένων, δίχως εντούτοις αυτοί να μπορούν να μεταφέρουν τα δικαιώματά τους στην χώρα καταγωγής τους, ούτε να μπορούν να εργαστούν στην χώρα υποδοχής για εύλογα μακρύ διάστημα.

4.1.1.6 Πρέπει να καταβληθούν νέες προσπάθειες στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού συστήματος, ώστε να αυξηθεί η συμμετοχή σε αυτό των νέων μεταναστών. Θα ήταν επίσης σκόπιμο να εστιαστεί η εκπαίδευση στη νηπιακή ηλικία, ώστε να αυξηθεί η μετέπειτα συμμετοχή τους στο εκπαιδευτικό σύστημα. Η ανακοίνωση περιλαμβάνει ορισμένα παραδείγματα πιθανών δράσεων, όπως τα προγράμματα καθοδήγησης, τα μαθήματα για τους γονείς και η πρόσληψη εκπαιδευτών από τον χώρο των μεταναστών. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι όλες αυτές οι δράσεις θα ήταν χρήσιμες, ζητά ωστόσο να διαδοθούν με πιο αποφασιστικό τρόπο και να διατεθούν σημαντικότεροι πόροι υπέρ των προγραμμάτων που διοργανώνονται στα σχολικά ιδρύματα και σε σχέση με αυτά.

4.1.1.7 Ο στόχος της διασφάλισης καλύτερων συνθηκών απασχόλησης για τους μετανάστες πρέπει να εξακολουθήσει να αποτελεί προτεραιότητα στο θεματολόγιο για την ένταξη. Ως προς το θέμα αυτό, η ανακοίνωση αναφέρει ότι θα πρέπει να καταβληθούν ιδιαίτερες προσπάθειες στο τοπικό και εθνικό επίπεδο όσον αφορά τα άτομα που δικαιούνται διεθνούς προστασίας. Αναγνωρίζοντας πλήρως τις ανάγκες της συγκεκριμένης ομάδας, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να δοθεί προσοχή και σε άλλες ευάλωτες ομάδες. Η ΕΟΚΕ υποδεικνύει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δώσει έμφαση στις περιπτώσεις πολλαπλά ευάλωτων ατόμων, όπως είναι π.χ. οι γυναίκες Ρομά, και να καταβάλει προσπάθειες, ώστε το ζήτημα να αντιμετωπιστεί κατά προτεραιότητα. Εξάλλου, η ΕΕ διαθέτει ένα ισχυρό, οραματικό μέσο, τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος θα πρέπει να αποτελέσει τη βάση της νομοθετικής δραστηριότητας στον τομέα της μετανάστευσης.

4.1.1.8 Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της που η Επιτροπή διαχειρίζεται με τρόπο βεβιασμένο το ζήτημα της κατάστασης των Ρομά. Πράγματι, αρκετοί από αυτούς, υπήκοοι τρίτων χωρών, ζουν σε ιδιαίτερα επισφαλείς συνθήκες στην χώρα υποδοχής, δίχως να έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης στις βασικές υποδομές και υπηρεσίες. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, μολονότι υφίστανται, στο νομικό επίπεδο, σημαντικές διαφορές μεταξύ υπηκόων τρίτων χωρών και υπηκόων των κρατών μελών, η προβληματική των ευάλωτων ομάδων είναι πάντοτε η ίδια. Επιπλέον, είναι επιβεβλημένη η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου για κάθε άτομο, όποιο κι αν είναι το νομικό καθεστώς του οποίου απολαύει.

4.1.1.9 Για να καταστεί δυνατή η επίτευξη των στόχων του θεματολογίου για την ένταξη, είναι απαραίτητο να αξιοποιούνται αποτελεσματικότερα οι χρηματοδοτικοί πόροι της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι η χρηματοοικονομική κρίση υπέβαλε σε μεγάλη δοκιμασία τις δημόσιες δαπάνες που προορίζονταν για τα κοινωνικά προγράμματα και θεωρεί ότι οι πόροι της ΕΕ θα μπορούσαν να αποδειχθούν καίριας σημασίας για την υποστήριξη των βασικών προγραμμάτων που μπορούν τουλάχιστον να αποτελέσουν μία σταθερή βάση ορθών πρακτικών. Θα ήταν σκόπιμο να διευκολυνθεί περαιτέρω η πρόσβαση στις πληροφορίες σχετικά με τις χρηματοδοτήσεις και να διασφαλιστεί ότι οι χρηματοδοτήσεις αυτές θα αποτελέσουν επαρκή κίνητρα που θα πείσουν τις τοπικές αρχές και τους δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς να συμμετάσχουν στη σχετική διαδικασία. Οι διαθέσιμοι πόροι θα πρέπει να αξιοποιούνται για να ενθαρρύνονται οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να αναπτύσσουν δεσμούς και να δραστηριοποιούνται στη βάση, δίδοντας έμφαση στην συμμετοχή των κοινοτήτων μεταναστών.

4.1.1.10 Είναι επίσης σκόπιμο, να κάνει η ΕΕ ένα άνοιγμα έναντι των δικτύων και των οργανώσεων μεταναστών στο τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Η δημιουργία δικτύων και κοινωνικού κεφαλαίου συμβάλλει στην διαδικασία της ένταξης από τη βάση και δημιουργεί ένα περιβάλλον στο οποίο οι μετανάστες αισθάνονται πιο δυνατοί και ικανοί να επιβεβαιώσουν τα δικαιώματά τους και τις ικανότητές τους. Τα δίκτυα και οι οργανώσεις θα έπρεπε εντούτοις να υποστηρίζουν την ένταξη και να μην μετατρέπονται σε διόδους ενισχυμένης απομόνωσης. Η ΕΟΚΕ συνιστά τα δίκτυα και οι οργανώσεις αυτά να αναπτύσσουν δεσμούς εταιρικής σχέσης με τα αντίστοιχα δίκτυα και οργανώσεις στην χώρα υποδοχής. Θα ήταν ευκταίο να αναπτύξει η ΕΕ νέες μορφές συμμετοχής και συνεργασίας, οι οποίες να διευκολύνονται από τις τεχνολογίες της πληροφορίας και την αυξημένη κινητικότητα.

Η ΕΟΚΕ συνιστά να εξετάσει εκ νέου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την νομοθεσία στον τομέα της εργασίας των μεταναστών η οποία, στην παρούσα μορφή της, συμβάλλει στην άσκηση διακρίσεων και στην δημιουργία ανισοτήτων. Συνιστά επίσης στην Επιτροπή να καταβάλει προσπάθειες για την διευκόλυνση των δράσεων των κρατών μελών υπέρ μιας ενισχυμένης και βελτιωμένης ένταξης.

4.1.2 Δικαιώματα και υποχρεώσεις - επίτευξη της ισότιμης μεταχείρισης και της αίσθησης της ενσωμάτωσης

4.1.2.1 Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της που δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην συμμετοχή των μεταναστών στον πολιτικό βίο, με την ιδιότητα του εκλογέα, του εκλεγέντος ή του μέλους συμβουλευτικού οργανισμού. Η πτυχή αυτή του θέματος αποτελεί σημαντικό σημείο αναφοράς για την ευρωπαϊκή δημοκρατία. Εάν ο στόχος είναι να διασφαλιστεί, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, η ένταξη και να αποφευχθεί η άσκηση διακρίσεων εις βάρος των μεταναστών, είναι απαραίτητο να μπορούν οι μετανάστες να έχουν πολιτική φωνή. Η πολιτική συμμετοχή και οι συλλογικές θεσμοθετημένες δράσεις μπορούν να συμβάλουν στην ένταξη των μεταναστών στην πολιτική διαδικασία. Μία τέτοια προσέγγιση θα επέτρεπε να αποφευχθούν φαινόμενα αλλοτρίωσης και ριζοσπαστισμού. Για να καταστεί δυνατή η υποστήριξη αυτής της πολιτικής συμμετοχής, είναι σκόπιμο να επανεξεταστεί το θέμα των κανόνων που ισχύουν στα κράτη μέλη για την υπηκοότητα. Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της ιδέας να έχουν οι υπήκοοι τρίτων χωρών το δικαίωμα να ψηφίζουν στις τοπικές, περιφερειακές, εθνικές και ευρωπαϊκές εκλογές, καθώς και το συνακόλουθο δικαίωμα να είναι υποψήφιοι σε αυτές. Μία επιλογή θα μπορούσε να είναι να χορηγηθεί στους νόμιμους μετανάστες η υπηκοότητα της ΕΕ. Με τον τρόπο αυτό, θα δινόταν η ευκαιρία στην ΕΕ να πρωτοστατήσει στη δημοκρατική καινοτομία και να δοκιμάσει νέες μορφές συμμετοχής και συνεργασίας.

4.2 Περισσότερες δράσεις σε τοπικό επίπεδο

4.2.1 Η έμφαση στο τοπικό επίπεδο είναι απόλυτα δικαιολογημένη. Οι τοπικές αρχές είναι εκείνες που, εκτός από σημαντικός παράγοντας στην παροχή υπηρεσιών, δημιουργούν το άμεσο περιβάλλον της ένταξης. Ανάλογα με το μέγεθος της εκάστοτε τοπικής κοινότητας, επιτυχημένα σχέδια ένταξης μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τη ζωή των κοινοτήτων και των μεταναστών. Έχει ουσιαστική σημασία τόσο οι τοπικές αρχές όσο και οι ιδιωτικοί φορείς να έχουν στη διάθεσή τους ποιοτικές πληροφορίες και πρόσβαση στους ευρωπαϊκούς και εθνικούς χρηματοδοτικούς πόρους.

4.2.2 Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι οι αστικές ζώνες, ιδιαίτερα δε αυτές με μεγάλες διαστάσεις, είναι προβληματικές. Προσελκύουν σημαντικό αριθμό μεταναστών οι οποίοι εγκαθίστανται συχνά σε περιφερειακές συνοικίες σχετικά απομονωμένες. Η πρόσβαση στις δημόσιες υπηρεσίες και στην απασχόληση συνιστούν μόνον μέρος του προβλήματος. Η πρόκληση του αστικού προγραμματισμού αποτελεί ακόμη ευρύτερο πρόβλημα, δεδομένου ότι οφείλει να ανταποκριθεί σε στόχους όπως η διάρκεια και η μη άσκηση διακρίσεων. Η ΕΟΚΕ συνιστά να υποστηρίξει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά τρόπο πιο δραστήριο τα σχέδια εκείνα που συμβάλλουν στην προώθηση του θεματολογίου, συνυπολογίζοντας τις θεμελιώδεις πτυχές της στέγασης και της πολεοδομίας.

4.2.3 Η προσέγγιση εκ των κάτω προς τα άνω είναι πολλά υποσχόμενη, σαφώς, υπό τον όρο να προβάλλεται ορθά και να διαθέτει την κατάλληλη χρηματοδότηση. Στο πλαίσιο των επόμενων δημοσιονομικών προοπτικών, είναι εξαιρετικά σημαντικό να τηρήσει η Επιτροπή την δέσμευσή της να απλοποιηθούν οι διαδικασίες χρηματοδότησης και να διατεθούν οι κατάλληλοι πόροι σε τοπικά σχέδια (9). Ένας μεγαλύτερος συντονισμός μεταξύ των διαφόρων πηγών χρηματοδότησης – όπως το προτεινόμενο ταμείο «Άσυλο και μετανάστευση» που αφορά το άσυλο, την ένταξη και τον επαναπατρισμό των μεταναστών· το προτεινόμενο «Ταμείο για την Εσωτερική Ασφάλεια»· το «Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο»· και το «Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης» – μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση των τοπικών φορέων.

4.3 Σύμπραξη των χωρών καταγωγής

4.3.1 Η συμμετοχή των χωρών καταγωγής στην διαδικασία ένταξης αποτελεί ουσιαστικό στάδιο της κατάρτισης του γενικού θεματολογίου για την ένταξη (10). Ορισμένα κράτη μέλη έχουν καθιερώσει ορθές πρακτικές για την ανάπτυξη σχέσεων με την χώρα καταγωγής. Είναι ωστόσο σκόπιμο να παρατηρηθεί ότι, για διάφορους λόγους, ορισμένες χώρες δεν είναι διόλου διατεθειμένες να συνεργαστούν με την ΕΕ στον τομέα της μετανάστευσης. Οι περιορισμοί αυτοί (11) είναι ακόμη πιο εμφανείς στην περίπτωση των πιθανών δικαιούχων διεθνούς προστασίας. Η γενική προσέγγιση της ΕΕ όσον αφορά τη μετανάστευση παρέχει ένα καλό θεσμικό πλαίσιο για την διευκόλυνση της συνεργασίας με τις τρίτες χώρες και την επίλυση των επειγόντων προβλημάτων του τομέα της κινητικότητας. Ωστόσο, εάν η μετανάστευση εξετάζεται αποκλειστικά από τη σκοπιά των επιπτώσεών της στην αγορά εργασίας της ΕΕ, αυτό πιθανόν να οδηγήσει σε μείωση του επιπέδου προστασίας των μεταναστών, εν ολίγοις σε άσκηση διακρίσεων εις βάρος τους.

4.3.2 Η ΕΕ θα πρέπει να συνεχίσει να συνεργάζεται με τις χώρες καταγωγής των μεταναστών με σκοπό τη διευκόλυνση των διαδικασιών που προηγούνται της αναχώρησής τους. Πρέπει να σημειωθεί ότι η μετανάστευση προς την ΕΕ αποτελεί μία προοπτική ιδιαίτερα δημοφιλή σε πολλές χώρες και μπορεί να ενθαρρύνει τη διαφθορά. Η ΕΕ πρέπει να φανεί αποφασιστική στις προσπάθειές της περιορισμού των πιθανών αυτών παρεκτροπών που έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους της μετανάστευσης για τους μελλοντικούς μετανάστες και, κατ' επέκταση, τον περιορισμό των κινήτρων τους για να επιστρέψουν στη χώρα καταγωγής τους.

4.3.3 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το καλύτερο μέσο για να μπορέσει η ΕΕ να συμβάλει με σταθερότητα στην ανάπτυξη των χωρών καταγωγής είναι η θέσπιση των κατάλληλων εργασιακών ρυθμίσεων, αλλά και η ενίσχυση των ικανοτήτων των μεταναστών, ώστε να είναι σε θέση να δημιουργήσουν επιχειρήσεις σε διακρατική βάση ή να επιστρέψουν στη χώρα καταγωγής τους μεταφέροντας σε αυτήν τις ικανότητες και τα κίνητρά τους. Η ΕΟΚΕ συνιστά την ανάπτυξη σε διμερές επίπεδο, για τους μετανάστες που επιστρέφουν στη χώρα καταγωγής τους, συστημάτων στήριξης των νέων επιχειρήσεων και των επιχειρηματικών πρωτοβουλιών. Οι χώρες καταγωγής μπορούν να συνεργαστούν, στο πλαίσιο εταιρικών σχέσεων, με τις χώρες υποδοχής και να δημιουργήσουν ανοίγματα για τους πολίτες τους, τις επιχειρήσεις και τις κοινότητες. Υπάρχουν παραδείγματα συνεργασίας που συνδυάζουν τις ανάγκες των εργοδοτών με τις δεξιότητες των μεταναστών.

4.3.4 Είναι θεμιτό να ενθαρρύνεται η κυκλική μετανάστευση αρκεί να μην υπόκειται σε νομοθετικές ρυθμίσεις που θίγουν άμεσα ή έμμεσα τα δικαιώματα των υπηκόων τρίτων χωρών (12).

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) ΕΕ C 218, 23.7.2011, σσ. 97-100.

(2) Eurostat Methodologies and Working Papers, Indicators of Immigrant Integration - A Pilot Study (Μεθοδολογία και Έγγραφα Εργασίας, Δείκτες σχετικά με την ένταξη των μεταναστών - πιλοτική μελέτη), 2011.

(3) Έγγραφο εργασίας της Επιτροπής, Ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την ένταξη.

(4) Για μία σύνοψη των προβληματισμών που συνδέονται με την μετανάστευση υπηκόων χωρών της ΕΕ και υπηκόων τρίτων χωρών, βλ. τα αποτελέσματα του πρώτου Ευρωβαρόμετρου για την ένταξη των μεταναστών, MEMO/11/529, Βρυξέλλες, 20 Ιουλίου 2011.

(5) Για πλήρη αριθμητικά στοιχεία, βλ. COM (2011) 291 final, Ετήσια Έκθεση για τη Μετανάστευση και το Άσυλο (2010).

(6) Eurostat, Δείκτες σχετικά με την ένταξη των μεταναστών - πιλοτική μελέτη, 2011.

(7) ΕΕ C 218, 23.7.2011, σελ. 97-100 και C 354, 28.12.2010, σσ. 16-22.

(8) Ευρωπαϊκή ένωση για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, Μετανάστευση για λόγους εργασίας στην ΕΕ: προς ένα καθεστώς πολλών ταχυτήτων, βασισμένο σε άνισες αποδοχές; – 17 Οκτωβρίου 2011.

(9) Βλ. την ανακοίνωση της Επιτροπής COM(2011)749: Οικοδόμηση μιας ανοιχτής και ασφαλούς Ευρώπης: προϋπολογισμός του τομέα εσωτερικών υποθέσεων για την περίοδο 2014-2020, και τις αντίστοιχες προτάσεις κανονισμών αρ. 750-751-752-753.

(10) ΕΕ C 44, 16.2.2008, σσ. 91-102. Το ζήτημα της πολιτικής της ΕΕ για τη μετανάστευση και τη συνεργασία με τις χώρες προέλευσης με σκοπό την προώθηση της ανάπτυξης εξετάστηκε κατά την 6η συνεδρίαση του ευρωπαϊκού φόρουμ για την ένταξη (βλ.: http://www.eesc.europa.eu/?i=portal.fr.events-and-activities-european-integration-forum-6).

(11) ΕΕ C 18, 19.1.2011, σσ. 80-84.

(12) Βλ. σημ. 5.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

στη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Η ακόλουθη τροπολογία, η οποία συγκέντρωσε τουλάχιστον το ένα τέταρτο των εκπεφρασμένων ψήφων, απορρίφθηκε στην πορεία της συζήτησης (άρθρο 51, παρ. 6, και άρθρο 54, παρ. 3, του Εσωτερικού Κανονισμού):

Συμβιβαστική τροπολογία

Σημείο 4.1.2.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της που δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην συμμετοχή των μεταναστών στον πολιτικό βίο, με την ιδιότητα του εκλογέα, του εκλεγέντος ή του μέλους συμβουλευτικού οργανισμού. Η πτυχή αυτή του θέματος αποτελεί σημαντικό σημείο αναφοράς για την ευρωπαϊκή δημοκρατία. Εάν ο στόχος είναι να διασφαλιστεί, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, η ένταξη και να αποφευχθεί η άσκηση διακρίσεων εις βάρος των μεταναστών, είναι απαραίτητο να μπορούν οι μετανάστες να έχουν πολιτική φωνή. Η πολιτική συμμετοχή και οι συλλογικές θεσμοθετημένες δράσεις μπορούν να συμβάλουν στην ένταξη των μεταναστών στην πολιτική διαδικασία. Μία τέτοια προσέγγιση θα επέτρεπε να αποφευχθούν φαινόμενα αλλοτρίωσης και ριζοσπαστισμού. Για να καταστεί δυνατή η υποστήριξη αυτής της πολιτικής συμμετοχής, είναι σκόπιμο να επανεξεταστεί το θέμα των κανόνων που ισχύουν στα κράτη μέλη για την πολιτική συμμετοχή υπηκοότητα. Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της ιδέας συνιστά να έχουν οι υπήκοοι τρίτων χωρών το δικαίωμα να ψηφίζουν στις τοπικές, περιφερειακές, εθνικές και ευρωπαϊκές εκλογές, καθώς και το συνακόλουθο δικαίωμα να είναι υποψήφιοι σε αυτές. Μία επιλογή θα μπορούσε να είναι να χορηγηθεί στους νόμιμους μετανάστες η υπηκοότητα της ΕΕ. Με τον τρόπο αυτό, θα δινόταν η ευκαιρία στην ΕΕ να πρωτοστατήσει στη δημοκρατική καινοτομία και να δοκιμάσει νέες μορφές συμμετοχής και συνεργασίας.

Ψηφοφορία

Υπέρ	:	70
Κατά	:	77
Αποχές	:	28

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/137

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για το Ευρωπαϊκό έτος των πολιτών (2013)»

COM(2011) 489 final — 2011/0217 (COD)

(2012/C 181/24)

Εισηγητής: ο κ. Andris GOBIŅŠ

Στις 21 Σεπτεμβρίου 2011 και σύμφωνα με το άρθρο 21, παράγραφος 1 της Συνθήκης για την Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την:

«Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για το ευρωπαϊκό έτος των πολιτών (2013)»

COM(2011) 489 final — 2002/0241 COD.

Το ειδικευμένο τμήμα «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 29 Φεβρουαρίου 2012.

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειάς της, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 28ης Μαρτίου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 137 ψήφους υπέρ, 3 κατά και 11 αποχές.

«Η κοινωνία των πολιτών είναι ένα από τα μέσα που μας επιτρέπει να εκφράσουμε πλήρως τον ανθρωπισμό μας»

(Václav Havel)

1. Συμπεράσματα και Συστάσεις

1.1 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτίθεται να ανακηρύξει το 2013 «Ευρωπαϊκό έτος των πολιτών» (1). Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υπογραμμίζει τον κεντρικό ρόλο που διαδραματίζουν οι πολίτες για τη διασφάλιση του μέλλοντος της Ευρώπης και της ολοκλήρωσής της και στηρίζει πολλές από τις σκέψεις που αναπτύσσονται στην πρόταση της Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκπονήσει με τους εταίρους της σημαντικές προπαρασκευαστικές εργασίες με σκοπό να συμβάλει στην επιτυχία του Ευρωπαϊκού Έτους των Πολιτών. Οι εργασίες αυτές θα εξειδικευτούν περισσότερο.

1.2 Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για τις ελλείψεις που παρουσιάζει η σημερινή πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Ευρωπαϊκό Έτος 2013Στην πρότασή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν ανταποκρίθηκε στο αίτημα των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών να αφιερωθεί το έτος αυτό στην ιδιότητα του ενεργού πολίτη, ούτε στην έκκληση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να δώσει ιδιαίτερη έμφαση στα νέα δικαιώματα των πολιτών που απορρέουν από την εφαρμογή της Συνθήκης της Λισαβόνας. Η ΕΟΚΕ προτείνει μία σειρά προσθηκών και ειδικών τροποποιήσεων χάρη στις οποίες το έτος αυτό θα προσαρμοστεί περισσότερο στις ανάγκες των πολιτών προκειμένου να αποτελέσει επιτυχή εμπειρία.

1.3 Οι μεγάλες προκλήσεις του μέλλοντος που αντιμετωπίζουν η Ευρώπη και οι πολίτες της επιβάλλουν τον καθορισμό προτεραιοτήτων για το θεματικό ευρωπαϊκό έτος. Το χαμηλό επίπεδο εμπιστοσύνης των πολιτών προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, το γεγονός ότι δεν πιστεύουν ότι έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν τις αποφάσεις της ΕΕ, η απάθεια και η ελλειμματική συμμετοχή στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, προσβάλλουν σοβαρά το ευρωπαϊκό ιδεώδες και βλάπτουν την ποιότητα των αποφάσεων και τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της Ένωσης.

1.4 Βασικός στόχος του θεματικού έτους πρέπει να είναι η ενεργός συμμετοχή του πολίτη στα κοινά. Το έτος αυτό πρέπει να προαγάγει την ιδιότητα ενημερωμένων και ενεργών πολιτών, χωρίς αποκλεισμούς, στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και στην πολιτική και κοινωνική ζωή. Η ΕΟΚΕ συνιστά να διευκρινιστεί η νομική βάση του ευρωπαϊκού έτους και προτείνει τον ακόλουθο τίτλο: «Ευρωπαϊκό Έτος για την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στα κοινά».

1.5 Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι η έννοια της ιδιότητας του ενεργού πολίτη περικλείει θεμελιώδεις αξίες της δημοκρατίας αλλά και της ΕΕ, καθώς και τη συζήτηση για τον σεβασμό των πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των πολιτών και την ενίσχυση της ταύτισής τους με την ΕΕ. Το ευρωπαϊκό αυτό έτος πρέπει να δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην πολυμορφία των αναγκών της κοινωνίας και στην καταπολέμηση των διακρίσεων και των ανισοτήτων, και να εστιάζεται ιδιαίτερα στα θέματα που αφορούν τις γυναίκες και τα άτομα με αναπηρία.

1.6 Τα διοικητικά και θεσμικά όργανα, τόσο του ευρωπαϊκού όσο και του εθνικού επιπέδου οφείλουν να εργαστούν χωρίς καθυστέρηση για την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί. Η διαδικασία αυτή πρέπει να εξελίσσεται στα πλαίσια στενού διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών σε όλα τα στάδια και σε όλα τα επίπεδα (τοπικό, εθνικό, ευρωπαϊκό) της διαδικασίας λήψης αποφάσεων.

1.7 Σε αυτό το πλαίσιο είναι σκόπιμο να προαχθεί η κινητικότητα ως ενδιάμεσος στόχος.

1.8 Πρέπει να επανεξεταστεί ο προϋπολογισμός που διατίθεται για το Ευρωπαϊκό Έτος και τη συμμετοχή σε αυτό. Οι πιστώσεις πρέπει να είναι κατάλληλες, σταθερές και ανάλογες της σημασίας του στόχου, έχοντας συνείδηση ότι ένα έλλειμμα δημοκρατίας μπορεί να αποβεί πολύ ακριβό. Ο περιορισμός της χρηματοδότησης (από σχεδόν 17 εκατομμύρια ευρώ, το 2010 σε περίπου 1 εκατομμύριο ευρώ για το 2013) δεν επιτρέπει την εξέταση σημαντικών θεμάτων.

1.9 Προκειμένου να συνεχιστούν οι ορθές πρακτικές και να διασφαλιστεί το μέγιστο δυνατό άνοιγμα και ο μέγιστος συντονισμός των δράσεων, οι Ευρωπαϊκές οργανώσεις και τα δίκτυα που μετέχουν στην ομάδα συνδέσμου και οι λοιποί εταίροι, με τη στήριξη της ΕΟΚΕ, καθιέρωσαν μία συμμαχία για την εφαρμογή του θεματικού έτους, η οποία είναι έτοιμη να αναλάβει καίριο ρόλο στην υλοποίηση του έτους αλλά και στην επεξεργασία συμπληρωματικών συστάσεων. Η ΕΟΚΕ δεσμεύεται να αναπτύξει και να εφαρμόσει ένα εκτενές πρόγραμμα συμμετοχής, διαφάνειας και καινοτομίας, το οποίο να καταδεικνύει στην κοινωνία αλλά και στα θεσμικά όργανα της ΕΕ τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η συμμετοχή του κοινωνικού συνόλου λειτουργώντας ταυτόχρονα ως πειραματικό σχέδιο για άλλες πρωτοβουλίες.

2. Πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται η γνωμοδότηση

2.1 Το έτος 2013 θα αποτελέσει την 20ή επέτειο της θέσπισης της ιθαγένειας της Ένωσης μέσω της συνθήκης του Μάαστριχτ. Η συνθήκη της Λισαβόνας (άρθρα 10, παράγραφος 3 και 11 της ΣΕΕ) παρέχει διάφορα νέα δικαιώματα στην κοινωνία των πολιτών: Αξίζει να αναφερθεί ιδιαίτερα η υποχρέωση όλων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ να προαγάγουν τη δημοκρατική συμμετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών (2). Δυστυχώς, τα δικαιώματα αυτά έχουν προς το παρόν ελάχιστο αντίκτυπο στην κοινωνία.

2.2 Ανταποκρινόμενη μερικώς στην έκκληση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε να ανακηρυχτεί το 2012 σε «Ευρωπαϊκό Έτος των πολιτών». Ωστόσο, επικεντρώνει τις προτάσεις της σε ειδικές νομικές πτυχές που καλύπτουν ελάχιστο μόνο μέρος της έννοιας της ιδιότητας του πολίτη. Η ιδιότητα του πολίτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνιστά ένα από τα αποτελεσματικότερα εργαλεία για τη διαμόρφωση κοινής ευρωπαϊκής συνείδησης. Η δημοκρατία, η ελευθερία, το κράτος δικαίου, η ισότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν θεμελιώδεις αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άρθρο 2 της ΣΕΕ) (3). Οι αξίες αυτές έχουν ιδιαίτερη σημασία για την ενίσχυση της δημοκρατικής διαδικασίας, της συνειδητοποίησης της ιδιότητας του πολίτη και του αισθήματος των πολιτών ότι ανήκουν στην ΕΕ, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης όπως αυτή που διανύουμε και σε περιόδους ενδεχόμενων αλλαγών. Δυστυχώς, στην πρόταση της Επιτροπής, δεν αποδίδεται η απαραίτητη σημασία στις αξίες αυτές.

2.3 Σε πρόσφατη έρευνα του ευρωβαρόμετρου, μόνο το 43 % των ερωτηθέντων απάντησαν ότι γνωρίζουν τι σημαίνει η ιδιότητα του ευρωπαίου πολίτη και το 32 % δήλωσαν ότι είναι καλά έως πολύ καλά ενημερωμένοι σχετικά με τα δικαιώματά τους ως πολίτες της ΕΕ (4). Το 2009, μόλις το 43 % (5) των πολιτών που είχαν τη νόμιμη ηλικία συμμετείχαν στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που αντιπροσωπεύει ποσοστό πολύ χαμηλότερο από το αντίστοιχο ποσοστό συμμετοχής στις εθνικές εκλογές (περίπου 67 %) (6). Μόλις το 30 % των πολιτών πιστεύουν ότι μπορούν να επηρεάσουν προσωπικά τις διαδικασίες της ΕΕ και το ποσοστό αυτό μειώνεται συνεχώς (7). Όπως δείχνει η έρευνα του ευρωβαρόμετρου του 2009, οι ερωτηθέντες θεωρούν ότι βασική προτεραιότητα για την καλύτερη διασφάλιση των δικαιωμάτων των πολιτών είναι η βελτίωση του διαλόγου με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ (37 %) (8). Προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι ήδη σε γνωμοδοτήσεις που εξέδωσε το 1992 και το 1993, η ΕΟΚΕ είχε αναφέρει την ανάγκη της συμμετοχής των πολιτών, τα προβλήματα νομιμότητας, την αγωγή του πολίτη, την ενημέρωση των πολιτών και την αυτοπεποίθησή τους, την εξάλειψη του δημοκρατικού ελλείμματος κλπ (9).

2.4 Οι ελλείψεις στις νομοθετικές ρυθμίσεις της ΕΕ, η μη τήρησή τους, αντικείμενο πολλών κριτικών, η απροθυμία των οργάνων της ΕΕ να δρομολογήσουν ουσιαστικό διάλογο, αποτελούν επίσης καθόλου αμελητέες προκλήσεις για την ΕΕ. Για παράδειγμα, μία ειδική μελέτη που διενέργησε το Ευρωβαρόμετρο το 2011 αποκαλύπτει ότι μόλις το ένα τρίτο των πολιτών της ΕΕ, ή και ακόμη λιγότεροι, δηλώνουν εντελώς ή μερικώς ικανοποιημένοι από την αποτελεσματικότητα της διοίκησης της ΕΕ, την προθυμία της να προσφέρει υπηρεσίες στους πολίτες και τη διαφάνεια, ενώ άλλοι δηλώνουν ότι είναι δυσαρεστημένοι, κυρίως όσον αφορά τη διαφάνεια, ή ότι δεν έχουν γνώμη για το θέμα (10).

2.5 Τα στοιχεία αυτά καταδεικνύουν το χάσμα που χωρίζει τους πολίτες από τα διοικητικά όργανα της ΕΕ, αποτελούν ένδειξη του χαμηλού βαθμού συμμετοχής στη λειτουργία τους (11) και δημιουργούν μάλιστα σε ορισμένους αμφιβολίες ως προς την νομιμότητα των αποφάσεών τους συνολικά, ακόμη και ως προς τη σημασία της επιρροής που ασκεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα κράτη που πλήττονται από την κρίση. Το αποτέλεσμα είναι πάντως μία λιγότερο αποτελεσματική, λιγότερο ενωμένη και λιγότερο ισχυρή Ευρωπαϊκή Ένωση. Για τον λόγο αυτόν είναι σκόπιμο να αξιοποιηθεί το Ευρωπαϊκό Έτος 2013 ώστε να τεθούν τα θέματα αυτά στην ημερήσια διάταξη και, με τη συνδρομή των πολιτών, να βελτιωθεί η κατάσταση αισθητά και να συζητηθεί η μελλοντική εξέλιξη της ιδιότητας του ευρωπαίου πολίτη.

3. Γενικές παρατηρήσεις

Βασική ιδέα και ονομασία του Ευρωπαϊκού Έτους

3.1 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ιδέα να συνδεθεί το Ευρωπαϊκό Έτος 2013 με το θέμα της ιδιότητας του πολίτη. Θεωρεί ότι το έτος αυτό θα πρέπει να επικεντρώνεται στην ευθυγράμμιση των πολιτικών της ΕΕ με τις αξίες, τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες των πολιτών. Το Έτος θα πρέπει επομένως να στοχεύει στην ενημερωμένη συμμετοχή όλων των πολιτών της ΕΕ στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, σε όλα τα επίπεδα και σε όλα τα στάδια της λήψης αποφάσεων, στην ενεργό συμμετοχή των πολιτών γενικά, καθώς και στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής συνείδησης και της ιδιότητας του ευρωπαίου πολίτη, την ειρήνη, την ελευθερία, το κράτος δικαίου, την ισότητα, την αλληλεγγύη και τον σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου.

3.2 Η ΕΟΚΕ συνιστά να διατυπωθεί ο τίτλος του Ευρωπαϊκού Έτους ως εξής: «Ευρωπαϊκό Έτος για την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στα κοινά» (12).

3.3 Η πρόταση απόφασης με την παρούσα μορφή της (13) παρέχει υπερβολική σημασία στην ελευθερία μετακίνησης των προσώπων και στα δικαιώματα που πρέπει να απολαύουν σε διασυνοριακό επίπεδο. Το ποσοστό των μετακινούμενων πολιτών παραμένει χαμηλό, ενώ σε ορισμένες χώρες, ιδιαίτερα στην Ρουμανία και τη Βουλγαρία, η κινητικότητα δυσχεραίνεται πάρα πολύ, παρά το γεγονός ότι τα κράτη αυτά ανταποκρίνονται στα κριτήρια του Σένγκεν. Το έτος 2006 είχε ανακηρυχθεί «Ευρωπαϊκό έτος της κινητικότητας των εργαζομένων».

3.4 Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περιορίζει την ιδιότητα του πολίτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε έναν ορισμένο αριθμό παραμέτρων νομικού χαρακτήρα, ενώ η ιδιότητα αυτή καλύπτει ένα πολύ ευρύτερο φάσμα πτυχών. Η ιδιότητα του πολίτη περικλείει διάφορες διαστάσεις όπως την πολιτική, αστική, οικονομική και κοινωνική (14) αλλά και πολιτισμική διάσταση.

Οι νομικές πτυχές του Ευρωπαϊκού Έτους

3.5 Η ΕΟΚΕ στηρίζει την πρόταση που διατυπώνεται στο έγγραφο της Επιτροπής να βελτιωθεί ο διάλογος και η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των θεσμικών οργάνων και των πολιτών της ΕΕ, αλλά θεωρεί ότι πρέπει να διαδραματίζουν καίριο ρόλο η συμμετοχική δημοκρατία και η ενεργός συμμετοχή στα κοινά. Είναι σκόπιμο να εφαρμοστούν πλήρως τα νέα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις σχετικά με τον τομέα αυτόν, όπως θεσπίζονται στη Συνθήκη της Λισαβόνας (15), στα οποία το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνιστά να δοθεί έμφαση το 2013 (16). Είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί χωρίς καθυστέρηση ένας ανοιχτός και διαφανής διάλογος μεταξύ των πολιτών και των διοικητικών οργάνων σε όλα τα επίπεδα.

3.6 Η ΕΟΚΕ συνιστά να προστεθούν στην πρόταση απόφασης σαφείς και ακριβείς αναφορές σε όλες τις διατάξεις που αφορούν τη δημοκρατία και τη συμμετοχή όπως διατυπώνονται στη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΕΕ) και στη Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), και ιδιαίτερα το άρθρο 11 της ΣΕΕ και το άρθρο 15 της ΣΛΕΕ, καθώς επίσης το προοίμιο και τα άρθρα 1, 3.2, 6 και 10 της ΣΕΕ (17).

Το άρθρο 1 παράγραφος 2 της ΣΕΕ ορίζει τα εξής: «Η παρούσα Συνθήκη διανοίγει νέα φάση στη διαδικασία μιας διαρκώς στενότερης ένωσης των λαών της Ευρώπης, στην οποία οι αποφάσεις λαμβάνονται όσο το δυνατόν πιο ανοικτά και όσο το δυνατόν εγγύτερα στους πολίτες (18)».

3.7 Είναι απαραίτητο να διευρυνθεί η νομική βάση του θεματικού έτους, έτσι ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι που περιγράφονται ανωτέρω και να αντικατοπτρίζονται όλες οι πτυχές της ιδιότητας του πολίτη και να διασφαλίζεται η λειτουργία και η ανάπτυξή της σε όλους τους τομείς πολιτικής.

3.8 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι κάθε κράτος μέλος έχει μερίδιο ευθύνης όσον αφορά τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ, όπως φαίνεται για παράδειγμα από την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας και από τον όρο «ευθύνη για την ένταξη» που χρησιμοποιεί (19).

3.9 Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει την αρχή της ισότητας των πολιτών που καθιερώνεται με το άρθρο 9 της ΣΕΕ (20). Ως εκ τούτου, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους 2013, ζητεί να δοθεί προσοχή σε ομάδες πολιτών που υφίστανται διακρίσεις. Θα πρέπει να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα που να διασφαλίζουν σε όλους τους πολίτες αντίστοιχες ευκαιρίες προκειμένου να ασκούν τα δικαιώματα συμμετοχής και τα οικονομικά, κοινωνικά και άλλα δικαιώματα, ανεξάρτητα από την καταγωγή και την ιθαγένειά τους, την ηλικία, την αναπηρία, την κατάσταση της υγείας τους, τον πλούτο, τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, την οικογενειακή κατάσταση ή άλλα τέτοιου είδους χαρακτηριστικά. Είναι αναγκαίο να εξασφαλιστεί η πλήρης ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών (21). Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην καταπολέμηση αντιδημοκρατικών και ριζοσπαστικών ιδεολογιών και δραστηριοτήτων.

3.10 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει επίσης την εξωτερική διάσταση της ιδιότητας του ενεργού πολίτη. Κατά την υλοποίηση του έτους, χρήσιμη θα ήταν η συνεργασία με τις γειτονικές χώρες της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ, στο πλαίσιο μιας συνεκτικής προσέγγισης, να τηρήσει τις θεμελιώδεις αρχές και αξίες στις εξωτερικές της σχέσεις (22), να ενισχύσει τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής της και να αρχίσει την προετοιμασία του έτους 2015, για το οποίο η ΕΟΚΕ προτείνει να αφιερωθεί στην αναπτυξιακή συνεργασία.

Η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων

3.11 Η ΕΟΚΕ στηρίζει την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων ως μία από τις ενδιάμεσες προτεραιότητες (23), όπως και η Επιτροπή η οποία, στην πρότασή της, εξέφρασε την αποφασιστικότητά της να εξαλείψει τους εναπομένοντες φραγμούς που εντοπίστηκαν (24), προκειμένου να μπορέσουν όλοι οι πολίτες της ΕΕ, χωρίς διακρίσεις, να ασκούν ελεύθερα τα δικαιώματά τους. Παράλληλα, εφιστά την προσοχή σε συγκεκριμένες δράσεις και πρακτικές που παράγουν μακροπρόθεσμα θετικά αποτελέσματα. Μέσω αυτών, θα μπορούσαν να διαμορφώνονται ή να επεκτείνονται προγράμματα και μέσα προώθησης, να αναπτύσσονται και να εφαρμόζονται νέες κανονιστικές πράξεις ή να ελέγχονται αυστηρότερα και να διώκονται παραβιάσεις του δικαίου της ΕΕ.

3.12 Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους 2013, είναι απαραίτητο να δοθεί σημασία στην εφαρμογή του δικαιώματος των πολιτών να λαμβάνουν βοήθεια από τις διπλωματικές και προξενικές αντιπροσωπείες σε άλλα κράτη μέλη, όταν βρίσκονται σε τρίτη χώρα.

3.13 Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι είναι σκόπιμο να εξεταστεί η κινητικότητα των προσώπων και στο πλαίσιο των δημογραφικών εξελίξεων καθώς και να αναγνωρίζεται η θετική επίδρασή τους στην απασχολησιμότητα και την ανταγωνιστικότητα. Ενθαρρύνει την ανάπτυξη, τη χρήση και το σεβασμό της ευρωπαϊκής νομοθεσίας σε πολλούς τομείς, π.χ. όσον αφορά τα δικαιώματα των καταναλωτών, την κυκλοφορία των αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων, την υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση, το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε περίπτωση διαμονής σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ, τις γλωσσικές, διαπολιτισμικές και κοινωνικές δεξιότητες και άλλα κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα και διασφαλίσεις. Η κινητικότητα των προσώπων σημαίνει, επομένως, να επιτρέπεται στους πολίτες να απολαμβάνουν τα πλεονεκτήματα της ενιαίας αγοράς και να συμβάλλουν στην επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων της στρατηγικής Ευρώπη 2020.

Οι οργανωτικές πτυχές του Ευρωπαϊκού Έτους

3.14 Η οργανωτική πτυχή του Ευρωπαϊκού Έτους 2013 πρέπει να συνάδει με τους στόχους και τις αξίες που προβάλλει. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι οι διεργασίες σχεδιασμού και εφαρμογής του εν λόγω έτους πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο ανοικτές, με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων φορέων, σε όλα τα επίπεδα και σε όλα τα στάδια, συμπεριλαμβανομένης και της δικής της συμμετοχής, της συμμετοχής της Επιτροπής των Περιφερειών, των εκπροσώπων των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ), ιδίως των κοινωνικών εταίρων καθώς και των εθνικών και τοπικών διοικητικών φορέων.

3.15 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι είναι σκόπιμο να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη συνεργασία με τα σχολεία και τα πανεπιστήμια και τις δραστηριότητές τους. Κάθε κράτος μέλος πρέπει να συνειδητοποιήσει τον ρόλο του και να αναπτύξει εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία και πανεπιστήμια που να μπορούν να λάβουν τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

3.16 Για την διοργάνωση της διαβούλευσης με την κοινωνία των πολιτών, είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί συγκεκριμένη μεθοδολογία καθώς και φυλλάδιο ή εγχειρίδιο καλών πρακτικών.

3.17 Είναι σκόπιμο να αξιοποιηθούν πλήρως οι ευκαιρίες που προσφέρουν οι σύγχρονες τεχνολογίες, και ιδιαίτερα τα κοινωνικά δίκτυα και άλλα μέσα το περιεχόμενο των οποίων καθορίζεται από τις συνεισφορές των χρηστών, ιδίως με την εισαγωγή ενός εργαλείου διαβούλευσης στις ιστοσελίδες όλων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.

3.18 Ακόμη, η ΕΟΚΕ ζητεί να υπάρξει διαφανής και αποτελεσματικός συντονισμός του Ευρωπαϊκού Έτους 2013 σε όλα τα επίπεδα και μεταξύ όλων των συμμετεχόντων φορέων, μεταξύ άλλων αξιοποιώντας πλήρως το δυναμικό των συντονιστικών επιτροπών με τη δημιουργία αποτελεσματικών μηχανισμών ανταλλαγής εμπειριών σε εθνικό επίπεδο.

3.19 Βασιζόμενη στην επιτυχία των προηγούμενων εμπειριών κατά τα προηγούμενα Ευρωπαϊκά έτη, η ΕΟΚΕ εξέφρασε τη στήριξή της στη δημιουργία από τις ευρωπαϊκές οργανώσεις και τα δίκτυα που μετέχουν στην Ομάδα συνδέσμου της ΕΟΚΕ και λοιπούς εταίρους, ενός εκτεταμένου και ανοιχτού συνασπισμού οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που θα συμβάλει στη διοργάνωση του θεματικού έτους, καθώς και την πρόθεσή της να συνεργαστεί με αυτόν τον συνασπισμό. Από την πλευρά της, η ΕΟΚΕ προτίθεται να συστήσει ομάδα συντονισμού για την παρακολούθηση της προόδου του έτους και προκειμένου να συμβάλει στην επιτυχία του. Προς τούτο, θα πρέπει επίσης να καθιερωθεί στενή συνεργασία μεταξύ του συνασπισμού της κοινωνίας των πολιτών και της ομάδας συντονισμού της ΕΟΚΕ.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι με τους εταίρους της σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά μέσω του έργου παρακολούθησης, συνεργασίας και εμψύχωσης που στοχεύει τους φορείς της κοινωνίας των πολιτών, οι οποίοι θα αναδειχθούν σε συναρμόδιοι για την υλοποίηση του θεματικού έτους. Συνεπώς, η συμμετοχή είναι ανοιχτή σε αυτή τη μοναδική εμπειρία συνεργασίας της ΕΟΚΕ με στόχο την οικοδόμηση συναίνεσης των πολιτών.

3.20 Η ΕΟΚΕ ζητεί να διαμορφωθούν και να εφαρμοστούν ειδικά μέτρα προκειμένου να διασφαλιστεί η σύνδεση μεταξύ των διαφόρων θεματικών ετών και της διάρκειας των αποτελεσμάτων της εκδήλωσης. Όσον αφορά το περιεχόμενο, η ΕΟΚΕ συνιστά τη διασύνδεση των ευρωπαϊκών ετών 2010 έως 2013 (25) και των επόμενων, ιδίως του έτους 2014 που θα είναι αφιερωμένο στην οικογένεια.

3.21 Οι φορείς χάραξης πολιτικής σε συνεργασία με την κοινωνία οφείλουν να διοργανώσουν ενημερωτικές εκστρατείες αλλά και να αναπτύξουν συγκεκριμένες δράσεις και πρακτικές. Είναι απαραίτητο να αξιολογηθούν και να τροποποιηθούν οι προτεινόμενες δράσεις που διατυπώνονται στο άρθρο 3 της υπό εξέταση πρότασης σύμφωνα με τις συστάσεις της παρούσας γνωμοδότησης, με κύριο στόχο την πλήρη εφαρμογή των άρθρων 10 και 11 της ΣΕΕ.

4. Ειδικές παρατηρήσεις

Η συμμετοχή της κοινωνίας και η νομιμοποίηση των αποφάσεων

4.1 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, ως έχει, η πρόταση δεν θα προωθήσει την αίσθηση του ανήκειν στην ΕΕ. Θεωρεί ότι η πρόταση δεν θέτει τα απαραίτητα θεμέλια, προκειμένου να επιτευχθούν απτά αποτελέσματα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους 2013 έτσι ώστε να μειωθεί το χάσμα μεταξύ της κοινωνίας των πολιτών και των φορέων χάραξης πολιτικής, όσον αφορά τη συμμετοχή των πολιτών, ή να αυξηθεί σημαντικά το κύρος των οργάνων της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ, στο πλαίσιο του θεματικού έτους, προτείνει την θέσπιση ενός νέου προγράμματος για την προαγωγή και τη δημιουργία μηχανισμών και για την ανάπτυξη και την υιοθέτηση των νομικών πράξεων στον τομέα αυτό.

4.2 Η ΕΟΚΕ τονίζει, ειδικότερα, ότι η Επιτροπή πρέπει να υποβάλει συγκεκριμένες προτάσεις, ιδίως λευκά βιβλία, σχετικά με την πλήρη εφαρμογή των άρθρων 10 και 11 της ΣΕΕ. Η θέσπιση της πρωτοβουλίας των ευρωπαίων πολιτών (άρθρο 11 παράγραφος 4 της ΣΕΕ) και άλλοι μηχανισμοί που έχουν θεσπιστεί μέχρι στιγμής, δεν επαρκούν για να εξασφαλιστεί η πλήρης συμμετοχή της κοινωνίας. Χρειάζεται πλέον να δρομολογηθεί η συζήτηση σχετικά με τους πιθανούς τρόπους για τη συμπλήρωσή τους (26).

4.3 Θα πρέπει επίσης να καταβληθούν προσπάθειες για τη συμπλήρωση των υφιστάμενων μηχανισμών διαλόγου και συμμετοχής, για τη συλλογή ορθών πρακτικών (27) και για τη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των οργάνων της ΕΕ καθώς και μεταξύ επιπέδου ΕΕ και εθνικών φορέων που εμπλέκονται σε ευρωπαϊκά θέματα (συμπεριλαμβανομένων των κυβερνήσεων και των εθνικών κοινοβουλίων) και κοινωνίας των πολιτών (για να αναφέρουμε κάποια παραδείγματα φορέων), έτσι ώστε η λήψη αποφάσεων να είναι το ίδιο ανοιχτή και όσο γίνεται πιο διαφανής.

4.4 Παρά τη δράση αυτή, η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη της ΕΕ να βελτιώσουν επίσης τους μηχανισμούς συμμετοχής των πολιτών σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, με τη σύνδεση του κοινού στο διάλογο και με την διαμόρφωση δεικτών απόδοσης ως προς τους επιδιωκόμενους στόχους.

4.5 Ακόμη, πρέπει να ενθαρρυνθεί στην Ευρώπη «ένας διάλογος με τους πολίτες». Συγκεκριμένα, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι κάθε πολίτης αντιλαμβάνεται το εύρος των θεμάτων που εξετάζονται και να κατανοεί πότε και πώς μπορεί να συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων. Επίσης, είναι απαραίτητο να ενισχυθεί και να ενθαρρυνθεί η θέσπιση (28) ευρωπαϊκού χώρου μέσων ενημέρωσης, τα διδάγματα (29) και ο πολιτισμός του.

4.6 Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ των θεσμικών οργάνων και της κοινωνίας των πολιτών (30). Ενόψει του Ευρωπαϊκού Έτους 2013, η ΕΟΚΕ δεσμεύεται να αναπτύξει και να εφαρμόσει ένα εκτενές πρόγραμμα συμμετοχής, διαφάνειας και καινοτομίας, το οποίο να καταδεικνύει στην κοινωνία αλλά και στα θεσμικά όργανα της ΕΕ τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η συμμετοχή του κοινωνικού συνόλου λειτουργώντας ταυτόχρονα ως πειραματικό σχέδιο για άλλες πρωτοβουλίες.

Προηγούμενες πρωτοβουλίες και αξιολόγηση του θεματικού έτους

4.7 Σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις, η ΕΟΚΕ υπερασπίζει σθεναρά και με συνέπεια τις αξίες και τους στόχους που επισημαίνονται στην παρούσα γνωμοδότηση, κυρίως με την ενημέρωση και τη συμμετοχή των πολιτών, την αγωγή του πολίτη, την προστασία και την ανάπτυξη των δικαιωμάτων όλων των πολιτών (31).

4.8 Η ΕΟΚΕ συνιστά να συμπεριληφθούν στο σχέδιο δράσης, καθώς και να στηριχθούν με άλλα μέσα, οι δράσεις που σχετίζονται με την κινητικότητα που έχει συστήσει σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις, ιδίως όσον αφορά την ιδιαίτερη ενθάρρυνση της κινητικότητας των νέων, τη βελτίωση της πρόσβασης στην εκπαίδευση ή την ίδια την εκπαίδευση και την εξειδικευμένη κατάρτιση στην κινητικότητα, τη βελτίωση της πρόσβασης στην δια βίου κατάρτιση, καθώς και να αναληφθεί δράση για την άρση των εμποδίων που προκαλούνται από τα εκπαιδευτικά συστήματα, τις ελλείψεις στη γλωσσομάθεια, τα θέματα της υγειονομικής περίθαλψης, την κοινωνική ασφάλιση, την πρόσβαση στη στέγαση ή άλλα ζητήματα| (32). Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης να εξεταστούν και οι λιγότερο ευχάριστες πτυχές που συνδέονται με την κινητικότητα, όπως η διάσπαση της οικογένειας, ο κίνδυνος της απώλειας της πολιτιστικής ιδιαιτερότητας, καθώς και οι κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις στον τόπο προέλευσης.

4.9 Είναι σκόπιμο να προβληθεί η υπόδειξη ότι κάθε κράτος μέλος πρέπει να καταρτίσει εγχειρίδιο για τα δικαιώματα των πολιτών άλλων χωρών της ΕΕ που διαμένουν στην επικράτειά του και να υποχρεώνεται να τους προσφέρει και άλλες εύκολα προσβάσιμες πηγές πληροφοριών (33). Θα πρέπει να τονιστούν όλα τα σημεία της γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ σχετικά με την προώθηση της ενεργού συμμετοχής του ευρωπαίου πολίτη στα κοινά (34).

4.10 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι πρέπει να καταρτιστεί έκθεση παρακολούθησης σχετικά με την ιθαγένεια της Ένωσης καθώς και σχέδιο δράσης για τους τρόπους εξάλειψης των φραγμών που εμποδίζουν τους πολίτες ασκήσουν τα δικαιώματά τους. Συνεπώς, προτείνει ότι η συμμετοχή των πολιτών πρέπει να αποτελέσει την κορυφαία προτεραιότητα. Πιστεύει ότι μια τέτοια πρωτοβουλία θα έχει ως αποτέλεσμα την μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση και τη συμμετοχή των πολιτών στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που θα πραγματοποιηθούν την άνοιξη του 2014 και στις εκλογές που θα ακολουθήσουν.

4.11 Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στην ασυνέπεια των πολιτικών που αναπτύσσονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή: ενώ διατυπώνεται η βούληση να τονιστεί η κινητικότητα, από την άλλη πλευρά, κατά τη διάρκεια της νέας δημοσιονομικής περιόδου, προβλέπονται σημαντικές αλλαγές στο πρόγραμμα Νεολαία σε Δράση, οι οποίες θα οδηγήσουν σε διαμετρικά αντίθετο αποτέλεσμα και θα αποδυναμώσουν στους νέους την αίσθηση ότι ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την ιδέα του πολίτη και του ευρωπαίου.

4.12 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι πρέπει να αξιολογηθούν λεπτομερώς τα αποτελέσματα του Ευρωπαϊκού Έτους 2013 και να συλλεχθούν και να μελετηθούν οι απόψεις που εξέφρασαν οι πολίτες με την ευκαιρία αυτή. Τα συμπεράσματα αυτά θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στην περαιτέρω ανάπτυξη των πολιτικών της ΕΕ που αφορούν το ζήτημα της ιθαγένειας. Από την πλευρά της, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή εξετάζει τη δυνατότητα επεξεργασίας γνωμοδότησης που θα περιλαμβάνει συγκεκριμένους δείκτες και κατευθυντήριες γραμμές για τη συνέχεια που πρέπει να δοθεί στο εν λόγω ζήτημα.

Το θεσμικό πλαίσιο

4.13 Η ΕΟΚΕ συνιστά να διερευνηθεί η δυνατότητα σύστασης ειδικής διακομματικής ομάδας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η οποία θα ενθαρρύνει τη διοργανική συνεργασία μεταξύ άλλων με την ΕΟΚΕ όσον αφορά το σχεδιασμό και την υλοποίηση του έτους.

4.14 Η ΕΟΚΕ ζητεί, στο πλαίσιο των προετοιμασιών για το Ευρωπαϊκό Έτος 2013, να διατεθούν οι κατάλληλοι πόροι στις υπηρεσίες της Επιτροπής που χειρίζονται τα θέματα της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών και της ενίσχυσής της, καθώς και να διευρυνθεί το πεδίο εφαρμογής και να ενισχυθεί η σημασία και ο συντονισμός τους. Ζητά να εξεταστεί εάν πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή και στην προώθηση και το συντονισμό του εθελοντισμού.

4.15 Λόγω της περιορισμένης προβολής και αποτελεσματικότητας, φαίνεται αμφίβολη η σκοπιμότητα να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε πηγές πληροφόρησης όπως η Europe Direct, η πύλη “Votre Europe” ή Solvit. Η Europeana και EURES θα μπορούσαν επίσης να περιλαμβάνονται στον κατάλογο. Ωστόσο, τα όργανα της ΕΕ μπορούν να έχουν μόνο μεσολαβητικό ρόλο, δεδομένου ότι στο επίκεντρο πρέπει να βρίσκονται κατά κύριο λόγο οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Εν πάση περιπτώσει, η ενημέρωση πρέπει να απευθύνεται στο κοινό-στόχο, μέσω σύγχρονων και καινοτόμων διαύλων, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης κοινωνικών και άλλων δικτύων.

Οι οικονομικές πτυχές

4.16 Η ΕΟΚΕ συνιστά να διατεθεί για το Ευρωπαϊκό Έτος 2013 επαρκής και κατάλληλος προϋπολογισμός. Το προβλεπόμενο κονδύλιο ύψους 1 εκατομμυρίου ευρώ δεν επαρκεί για την επίτευξη τόσο σημαντικών στόχων. Το Ευρωπαϊκό Έτος 2011 διέθετε προϋπολογισμό 11 εκατ. ευρώ (35) εάν συμπεριληφθούν και οι προετοιμασίες που έγιναν το 2010, ενώ ο προϋπολογισμός για το Ευρωπαϊκό Έτος 2010 ανήρχετο σε 17 εκατ. ευρώ (36). Επιπλέον, για το Ευρωπαϊκό Έτος 2013 προβλέπεται να χορηγηθούν πόροι από τον προϋπολογισμό και από το πρόγραμμα της Γενικής Διεύθυνσης Επικοινωνία· όμως, δεν πρόκειται για πρόσθετη χρηματοδότηση (37). Δυστυχώς, σε αυτό το ποσό, δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για την συγχρηματοδότηση πρωτοβουλιών των πολιτών και των οργανώσεων των πολιτών (38). Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι 0,2 λεπτά κατά μέσο όρο ανά πολίτη της ΕΕ δεν επαρκούν για την υλοποίηση των δράσεων που ζητούνται στην παρούσα γνωμοδότηση, ακόμη και αν όλες οι προτεινόμενες δράσεις και πρωτοβουλίες δεν απαιτούν σημαντικούς πόρους. Εν πάση περιπτώσει, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις πρωτοβουλίες που δεν λαμβάνουν επαρκή χρηματοδότηση.

4.17 Η ΕΟΚΕ συνιστά να διαγραφεί η διάταξη σύμφωνα με την οποία η χρηματοδότηση «σε γενικές γραμμές θα λάβει τη μορφή άμεσης αγοράς αγαθών και υπηρεσιών βάσει ισχυουσών συμβάσεων πλαισίων» (39), διότι οδηγεί κατ' ουσία, σε μεγάλες δαπάνες για διαφημιστικές εκστρατείες οι οποίες, λόγω του σχεδιασμού τους από εταιρείες δημοσίων σχέσεων, δεν είναι διαχρονικές και μπορεί να προκαλέσουν και αρνητικές επιπτώσεις ή να μην έχουν μεγάλη επιτυχία σε πολλά κράτη μέλη, επειδή διαμορφώνονται σύμφωνα με ένα ενιαίο πρότυπο. Η χρηματοδότηση πρέπει να επιβλέπεται κατά το δυνατόν, σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, από τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που είναι οι κύριοι συντελεστές του Ευρωπαϊκού Έτους. Ένας τρόπος είναι να διατεθούν οι πόροι μέσω των αντιπροσωπειών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στα κράτη μέλη.

4.18 Θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα αποτελέσματα του Ευρωπαϊκού Έτους 2013 και τα διδάγματα που θα συναφθούν με την παροχή χρηματοδοτικών μέσων όπως το μελλοντικό πρόγραμμα χρηματοδότησης «Ευρώπη για τους Πολίτες» και άλλα. Ταυτόχρονα, είναι αναγκαίο να δοθούν περαιτέρω πληροφορίες για την πιθανή οικονομική βοήθεια υπέρ της προώθησης της ευρωπαϊκής ιθαγένειας (40), να εξασφαλιστεί επαρκές επίπεδο χρηματοδότησης για την επίτευξη αυτών των στόχων και να αναληφθεί η ανανέωση του προγράμματος επιχορηγήσεων για τη συμμετοχή ή το δομημένο διάλογο σχετικά με ευρωπαϊκά θέματα σε επίπεδο κρατών μελών ή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η δράση αυτή θα αποτελέσει επίσης την συνέχιση των παλαιότερων προγραμμάτων που έχουν σχεδιαστεί για να ενθαρρυνθεί η ενεργός συμμετοχή των πολιτών της ΕΕ και η αίσθησή τους ότι ανήκουν σε αυτήν (41). Πρέπει να προβλεφθεί και η εθελοντική εργασία έτσι ώστε να καλυφθεί η πτυχή της συγχρηματοδότησης.

4.19 Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης να υιοθετηθεί μια καινοτόμος προσέγγιση στο σχεδιασμό, τη διαχείριση και τη χρήση των χρηματοδοτικών πόρων σε επίπεδο ΕΕ και σε άλλα επίπεδα, ιδιαίτερα όσον αφορά τη συμμετοχή των πολιτών στην κατανομή του προϋπολογισμού, και τούτο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) COM(2011) 489 τελικό – 2011/0217 (COD)

(2) ΣΕΕ - C 83, 30.3.2010. Το άρθρο 10, παράγραφος 3 της ΣΕΕ ορίζει τα εξής: Κάθε πολίτης έχει το δικαίωμα να συμμετέχει στον δημοκρατικό βίο της Ένωσης. Οι αποφάσεις λαμβάνονται όσο το δυνατόν πιο ανοιχτά και εγγύτερα στους πολίτες. Εξάλλου, το άρθρο 11 της ΣΕΕ ορίζει τα εξής:

«1.	Τα θεσμικά όργανα δίδουν, με τα κατάλληλα μέσα, στους πολίτες και στις αντιπροσωπευτικές ενώσεις τη δυνατότητα να γνωστοποιούν και να ανταλλάσσουν δημόσια τις γνώμες τους σε όλους τους τομείς δράσης της Ένωσης.

2.	Τα θεσμικά όργανα διατηρούν ανοιχτό, διαφανή και τακτικό διάλογο με τις αντιπροσωπευτικές ενώσεις και την κοινωνία των πολιτών.

3.	Προκειμένου να εξασφαλίζεται η συνοχή και η διαφάνεια των δράσεων της Ένωσης, η Επιτροπή διεξάγει ευρείες διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη».

(3) Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης C 83, 30.3.2010.

(4) Έρευνα του έκτακτου Ευρωβαρόμετρου 294 «Ιθαγένεια ΕΕ», δημοσίευση τον Οκτώβριο 2010

(5) COM(2010) 605 final.

(6) Eurostat, Συμμετοχή στις εθνικές εκλογές της ΕΕ

(7) Τακτικό ευρωβαρόμετρο 75, δημοσίευση τον Αύγουστο 2011

(8) Βλ. τακτικό ευρωβαρόμετρο 72, φθινόπωρο 2009, 2ος τόμος. Το 2011, οι ερωτηθέντες χαρακτήρισαν τα ακόλουθα ως βασικές προτεραιότητες (με βάση προκαθορισμένο κατάλογο): Το δικαίωμα ελεύθερης μετακίνησης και διαμονής στην ΕΕ (48 %), την ορθή διοίκηση των θεσμικών οργάνων της ΕΕ (33 %), το δικαίωμα υποβολής καταγγελιών στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή (32 %), την πρόσβαση στα έγγραφα της ΕΕ(21 %), τη συμμετοχή στις ευρωπαϊκές εκλογές για τους πολίτες που κατοικούν σε άλλο κράτος μέλος (21 %), το δικαίωμα υποβολής αιτήματος πολιτών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (20 %) και τη δυνατότητα υποβολής νομοθετικών προτάσεων μέσω της πρωτοβουλίας πολιτών (19 %). Βλ.: Ειδική έκδοση του ευρωβαρόμετρου/κύμα 75.1, δημοσίευση τον Απρίλιο 2011

(9) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Περισσότερη δημοκρατία για την Ευρώπη και τα θεσμικά όργανά της· καλύτερη πληροφόρηση για τους πολίτες και τους κοινωνικούς παράγοντεςè ο ρόλος του διαμεσολαβητή στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο», ΕΕ C 352/63 της 30ής Δεκεμβρίου 1993

(10) Ειδική έκδοση του ευρωβαρόμετρου/κύμα 75.1, δημοσίευση τον Απρίλιο 2011

(11) ΕΕ C 318, 23 Δεκεμβρίου 2006.

(12) Τα κράτη μέλη στα οποία κατά παράδοση η έννοια της ιδιότητας του πολίτη ερμηνεύεται ως ενεργός συμμετοχή στα κοινά, μπορούν να χρησιμοποιήσουν τον σύντομο τίτλο.

(13) COM(2011) 489 final – 2011/0217 (COD)

(14) ΕΕ C 376, 22.12.2011., σ. 74

(15) EE C 354, 28.12.2010., σ. 59

(16) Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 15ης Δεκεμβρίου 2010 (2009/2161(INI)).

(17) EE C 83 της 30ής Μαρτίου 2010

(18) ΕΕ C 83 της 30ής Μαρτίου 2010.

(19) BVerfG, 2 BvE 2/08, 30 Ιουνίου 2009.

(20) ΕΕ C 83 du 30 Μαρτίου 2010.

(21) Βλ. συγκεκριμένα τον φάκελο REX/307, με εισηγήτρια την κ. Sharma και την έκθεση του Ευρωβαρόμετρου: Eurobaromètre flash 294, που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο 2010. Οι ομάδες που δεν κατανοούν πλήρως τη σημασία της ευρωπαϊκής ιθαγένειας είναι οι γυναίκες και οι χειρώνακτες.

(22) EE C 376, 22.12.2011., σ. 74

(23) ΕΕ C 228, 22.09.2009, σ. 14.

(24) COM(2010) 603 final,

(25) ΕΕ C 224, 30.8.2008; ΕΕ C 128, 18.5.2010.; ΕΕ C 51, 17.2.2011 σ. 55.

(26) ΕΕ C 376, 22.12.2011., σ. 74.

(27) Βλ. επίσης τη Διάσκεψη των ΔΜΚΟ, CONF/PLE(2009)CODE1, 2009.

(28) ΕΕ C 318, 23.12.2006, σ. 163

(29) ΕΕ C 28,3 Φεβρουαρίου 2006 σ. 29

(30) ΕΕ C 354 28 Δεκεμβρίου 2010, σ. 59

(31) Βλ. προαναφερθείσες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ στην παρούσα γνωμοδότηση.

(32) ΕΕ C 228, 22.9.2009, σ. 14.

(33) «Citoyenneté européenne – Mobilité transfrontalière, Rapport complet, étude qualitative, réalisation: TNS Qual+, Αύγουστος 2010.

(34) ΕΕ C 28, 3.2.2006, σ. 29.

(35) Ευρωπαϊκό έτος εθελοντισμού 2011.

(36) ΕΕ C 51, 17.2.2011, σ. 55.

(37) COM/2011/0489 final – 2011/0217 (COD).

(38) Ομάδα συνδέσμου της ΕΟΚΕ, “Η ευρωπαϊκή ιθαγένεια δεν περιορίζεται στα δικαιώματα!” Ανοιχτή επιστολή στους ευρωβουλευτές – Πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να οριστεί το 2013 Ευρωπαϊκό Έτος των πολιτών»

(39) COM/2011/0489 final – 2011/0217 (COD).

(40) COM(2010) 603 final.

(41) Έκθεση σχετικά με την πρόοδο για την επίτευξη πραγματικής ιθαγένειας της ΕΕ 2007-2010, COM(2010) 602 final, Βρυξέλλες, 27 Οκτωβρίου 2010.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/143

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών — Στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης και της απασχόλησης — ένα θεματολόγιο για τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της Ευρώπης»

COM(2011) 567 final

(2012/C 181/25)

Εισηγητής: ο κ. Joost P. VAN IERSEL

Συνεισηγητής: ο κ. Juraj STERN

Στις 20 Σεπτεμβρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών - Στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης και της απασχόλησης – ένα θεματολόγιο για τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της Ευρώπης

COM(2011) 567 τελικό.

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειας, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 28ης Μαρτίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 100 ψήφους υπέρ, 1 κατά και 8 αποχές.

1. Συμπεράσματα

1.1 Μια καλά σχεδιασμένη τριτοβάθμια εκπαίδευση έχει καθοριστική σημασία για το οικονομικό και πνευματικό μέλλον της Ευρώπης, καθώς ενισχύει τα θεμέλια των κοινωνικών και οικονομικών επιδόσεων, εμπλουτίζει τις συνθήκες διαβίωσης και εργασίας των επερχόμενων γενεών και είναι απαραίτητη για τη διαμόρφωση των μελλοντικών αξιών της ευρωπαϊκής κοινωνίας.

1.2 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί σε μεγάλο βαθμό με την ανάλυση της Επιτροπής καθώς και με τις προτάσεις και συστάσεις της Επιτροπής και του Συμβουλίου (1) που θα υλοποιηθούν τα επόμενα χρόνια, πολλές εκ των οποίων σχετίζονται με τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ «Πανεπιστήμια για την Ευρώπη» του 2009 (2). Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει πως η ατζέντα της ΕΕ πρέπει να ολοκληρωθεί και προσδοκά μεγαλύτερη φιλοδοξία από το Συμβούλιο.

1.3 Παρά την αυξανόμενη ευαισθητοποίηση και τη σύγκλιση απόψεων πολλά απομένει να γίνουν. Οι εξαγγελλόμενες βελτιώσεις συχνά εφαρμόζονται με διστακτικότητα. Τα κατεστημένα συμφέροντα, ο (ήπιος) προστατευτισμός καθώς και η πολυμορφία και ο κατακερματισμός της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης - παρά τη διαδικασία της Μπολόνια – εμποδίζουν τις ταχείες βελτιώσεις. Το ζήτημα είναι κάθε άλλο παρά τεχνικό, καθώς οι βελτιώσεις συχνά συνεπάγονται τη μεταρρύθμιση των υφιστάμενων δομών καθώς και τον καθορισμό νέων αρμοδιοτήτων, μεθόδων, προγραμμάτων και προσανατολισμών. Αυτά τα στοιχεία απαιτούν τη συνεχή παρακολούθηση της διαδικασίας εκσυγχρονισμού κατά τρόπο ακριβέστερο και λεπτομερέστερο.

1.4 Η πραγματική πολυμορφία στην ανώτατη εκπαίδευση είναι, φυσικά, θεμιτή όσον αφορά τα κλασικά πανεπιστήμια που συνδυάζουν τη διδασκαλία και την έρευνα, καθώς και άλλες μορφές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, όπως τα ανώτερα ιδρύματα κατάρτισης, η εκπαίδευση με πρωτίστως περιφερειακή – ή διασυνοριακή – διάσταση και τα ιδρύματα με περιορισμένο αριθμό μαθημάτων. Γενικότερα, απαιτείται ευφυής εξειδίκευση και διακριτά προφίλ. Η ΕΟΚΕ εμμένει στην ανάγκη πραγματικών συνεργιών μεταξύ των διαφόρων ειδών εκπαίδευσης και ευέλικτων οδών μάθησης σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης.

1.5 Η Στρατηγική «Ευρώπη 2020» πρέπει να εφαρμοστεί πλήρως, τόσο ουσιαστικά όσο και οργανωτικά. Η Επιτροπή, το Συμβούλιο, τα κράτη μέλη και η τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει να επιμερίζονται τις αρμοδιότητες και να συντονίζονται αποτελεσματικά. Η Στρατηγική «Ευρώπη 2020» προβλέπει διασυνδέσεις μεταξύ της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και των εμβληματικών πρωτοβουλιών, όπως η Ένωση καινοτομίας, η βιομηχανική πολιτική, η Ατζέντα για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας και η Νεολαία σε κίνηση. Τα συστήματα και οι πολιτικές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να αποτελούν μέρος των ειδικών ανά χώρα συστάσεων στο Ευρωπαϊκό εξάμηνο.

1.6 Η αυτονομία (3), η λογοδοσία και η διαφάνεια των ιδρυμάτων έχουν καθοριστική σημασία για την εκπλήρωση της αποστολής τους και τη βελτίωση της σχέσης αξίας/κόστους. Είναι επίσης καθοριστικές προκειμένου η τριτοβάθμια εκπαίδευση να βρεθεί στο κέντρο της δημιουργίας θέσεων εργασίας, της απασχολησιμότητας και της καινοτομίας. Τα (εθνικά) θεματολόγια πρέπει να διασφαλίζουν την επαγγελματικοποίηση της διαχείρισης, την επικαιροποίηση των προγραμμάτων σπουδών, την κατάρτιση, τη διασφάλιση ποιότητας της διδασκαλίας και της έρευνας, την εξειδίκευση και την ελκυστικότητα σε διεθνές επίπεδο. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται για το επιχειρηματικό πανεπιστήμιο.

1.7 Η χρηματοδότηση είναι ζωτικής σημασίας. Ανησυχητικό και αντιπαραγωγικό για την επίτευξη της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και για τη θέση της Ευρώπης στον κόσμο είναι το γεγονός ότι η τριτοβάθμια εκπαίδευση υποχρηματοδοτείται και ότι οι δημοσιονομικοί περιορισμοί ασκούν ακόμα μεγαλύτερες πιέσεις στη δημόσια χρηματοδότηση. Θα πρέπει να διασφαλισθεί ικανή χρηματοδότηση για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, ανεξάρτητα από την προέλευσή της. Θα πρέπει επίσης να διαδοθούν οι καλές πρακτικές.

1.8 Ο αριθμός των φοιτητών εξακολουθεί να αυξάνεται ραγδαία. Θα πρέπει να διασφαλιστούν ίσες ευκαιρίες για τα δύο φύλα σε όλους τους τομείς και σε όλα τα επίπεδα. Η δυναμική της οικονομίας και της κοινωνίας εν γένει απαιτούν τόσο την απρόσκοπτη πρόσβαση όσο και την ικανοποιητική ποιότητα. Σε περίπτωση εισαγωγής (ή αύξησης) των εθνικών διδάκτρων, αυτή θα πρέπει να συνοδεύεται από πολιτικές υποτροφιών και δανείων και από εγγυήσεις πρόσβασης.

1.9 Απαιτούνται περισσότεροι φοιτητές, εργαζόμενοι και ερευνητές στον τεχνικό τομέα· η τεχνική εκπαίδευση πρέπει να καταστεί ελκυστικότερη. Η συνεισφορά των κοινωνικών εταίρων και των εμπειρογνωμόνων της αγοράς εργασίας πρέπει να είναι καλά διαρθρωμένη. Οι επιχειρήσεις - ανεξαρτήτως μεγέθους – πρέπει να έχουν τη δυνατότητα ουσιαστικής συμβολής στο πρόγραμμα σπουδών, την κατάρτιση και την καλλιέργεια επιχειρηματικού πνεύματος.

1.10 Τα πανεπιστήμια και οι επιχειρήσεις πρέπει να αναπτύξουν από κοινού στρατηγικά θεματολόγια καινοτομίας, χωρίς να χάσουν την ανεξαρτησία και τις αρμοδιότητές τους. Οι σχέσεις μεταξύ της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και των επιχειρήσεων συνεισφέρουν συνήθως ουσιαστικά στην έρευνα, τη μεταφορά τεχνογνωσίας, την ανάπτυξη μεταβιβάσιμων δεξιοτήτων και την προώθηση ιδεών. Θα πρέπει επίσης να διαδοθούν οι καλές πρακτικές.

1.11 Η ανάγκη συστήματος κατάταξης και ποιοτικής αξιολόγησης για τη βελτίωση της σχέσης αξίας/κόστους και την επιτυχία της διεθνούς κινητικότητας είναι αδιαμφισβήτητη. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη δρομολόγηση ενός προσεκτικά σχεδιασμένου προφίλ «U-Multirank». Πέραν αυτής της «χαρτογράφησης», θα πρέπει να βελτιωθούν οι συνθήκες κινητικότητας των φοιτητών και των ερευνητών και η διεθνοποίηση των ιδρυμάτων.

1.12 Η σύγκλιση των συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης επηρεάζει θετικά τους όρους διασυνοριακής κινητικότητας των φοιτητών και των ερευνητών, η οποία ωφελεί τόσο τις ατομικές επιδόσεις όσο και την ευρωπαϊκή αγορά εργασίας και ολοκλήρωση. Το πρόγραμμα Erasmus πρέπει να περιλαμβάνει την πιλοτική εφαρμογή «εξαμήνου κινητικότητας».

1.13 Η ΕΟΚΕ στηρίζει έντονα τη σύνδεση του θεματολογίου για τον εκσυγχρονισμό και του Ορίζοντα 2020, του προγράμματος Erasmus για όλους και των Διαρθρωτικών Ταμείων.

2. Εισαγωγή

2.1 Η εκπαίδευση σε κάθε βαθμίδα έχει ύψιστη σημασία. Χάρις στην «επικουρικότητα», η τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ευρώπη αναπτύχθηκε σε εθνικό επίπεδο. Η Συνθήκη της Λισσαβώνας αναφέρει μόνο την επαγγελματική κατάρτιση και την επιμόρφωση ως τομείς αρμοδιότητας της ΕΕ (4).

2.2 Η διάσκεψη της Μπολόνια το 1999 αποτέλεσε αποφασιστική τομή, οδηγώντας σε ένα πανευρωπαϊκό σύστημα προπτυχιακού, μεταπτυχιακού και διδακτορικού τίτλου. Η συμφωνία της Μπολόνια συνέβαλε στη σύγκλιση των συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ευρώπη.

2.3 Εν τω μεταξύ, η ΕΕ εγκαινίασε επιτυχημένα διεθνή προγράμματα για φοιτητές και ερευνητές, όπως το Erasmus, το Erasmus Mundus, οι δράσεις Marie Curie και άλλα. Ενθάρρυνε δε συστηματικά τα διασυνοριακά ερευνητικά προγράμματα μέσω διαδοχικών ΠΠ.

2.4 Υφίστανται συνεχείς διεργασίες μεταρρυθμίσεων και ανιούσες πρωτοβουλίες εντός και μεταξύ των πανεπιστημίων στην Ευρώπη. Σε αυτές περιλαμβάνεται η σύσταση ομάδων πανεπιστημίων με παρόμοιο προσανατολισμό, όπως ο Σύνδεσμος Ευρωπαϊκών Ερευνητικών Πανεπιστημίων, η ομάδα της Coimbra και άλλες, πράγμα που ενθαρρύνει την εξειδίκευση σε διάφορους τομείς, όπως η έρευνα και οι κοινωνικές επιστήμες.

2.5 Η ΕΟΚΕ συμπέραινε το 2009 πως «με το υπάρχον ελλιπές πανεπιστημιακό σύστημα, οι δυνατότητες των πανεπιστημίων αναπτύσσονται ανεπαρκώς» (5). Την άποψη αυτή συμμερίζεται και η Επιτροπή, στο Θεματολόγιο για τον εκσυγχρονισμό (6). Το Συμβούλιο συμπεραίνει πως «η ποιότητα της παιδείας και της έρευνας αποτελεί βασικό μοχλό» του εκσυγχρονισμού και πως «η ενίσχυση του τριγώνου της γνώσης μεταξύ παιδείας, έρευνας και καινοτομίας αποτελεί βασική προϋπόθεση ώστε να μπορέσει η τριτοβάθμια εκπαίδευση να συμβάλει στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην ανάπτυξη» (7).

2.6 Η επικαιροποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να υλοποιηθεί σε ένα εξαιρετικά πολύμορφο τοπίο με αποκλίνουσες εθνικές και περιφερειακές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες. Τα κλασσικά πανεπιστήμια και λοιπά είδη ιδρυμάτων έχουν συγκεκριμένες αποστολές. Η έννοια του κλασσικού πανεπιστημίου περιλαμβάνει τόσο την εκπαίδευση και διδασκαλία όσο και την έρευνα.

2.7 Για μια βιώσιμη κοινωνική και οικονομική ανάκαμψη, είναι καίριο να αναληφθούν αποφασιστικά βήματα για την ενίσχυση της ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

2.8 Εκτός από πολυάριθμες αναλύσεις για τις επιθυμητές μεταρρυθμίσεις, το Έγγραφο εργασίας που συνοδεύει την Ανακοίνωση (8) συνοψίζει τις εξελίξεις στα ΚΜ για την καλλιέργεια του εκσυγχρονισμού. Ωστόσο, απομένει να αντιμετωπιστούν σοβαρές διαφορές σε τομείς ζωτικής σημασίας:

—	οικονομική παραγωγικότητα ανά χώρα – επίπεδο επιτυχούς φοίτησης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και οικονομικό κατά κεφαλή προϊόν,

—	προσόντα και απασχολησιμότητα,

—	αποκλίσεις από το συμφωνημένο στην ΕΕ ποσοστό φοίτησης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση του 40 %, παρότι η φοίτηση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση παρουσιάζει σημαντική άνοδο σε όλη την Ευρώπη,

—	αποκλίνοντα επίπεδα επενδύσεων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, διαφορές χρηματοδότησης, διαφορές στην ανάπτυξη δημόσια και ιδιωτικά χρηματοδοτούμενης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης,

—	συνεχιζόμενες, παρά την «εκτεταμένη και ριζική μεταρρύθμιση της διαχείρισης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης», διαφορές στην οικονομική και θεσμική αυτονομία, καθώς και τη λογοδοσία.

2.9 Στη γενική της ανάλυση, η Επιτροπή αναφέρεται επίσης σε αλλαγές, και συγκεκριμένα στην ανάπτυξη του γνωστικού τριγώνου ανά την ήπειρο, στις στενότερες σχέσεις μεταξύ πανεπιστημίων και επιχειρηματικών κύκλων, στην έμφαση σε «υψηλού επιπέδου» γνωστικά εντατικές δραστηριότητες, όπως η Ε&Α, η εμπορία και οι πωλήσεις, στη διαχείριση της αξιακής αλυσίδας και τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, στις υπηρεσίες εν γένει, στις ΤΠΕ, στις υποεκπροσωπούμενες κοινωνιακές ομάδες, στη μεταβαλλόμενη ισορροπία των φύλων – οι γυναίκες υπερβαίνουν το ήμισυ των φοιτητών σε προ-διδακτορικό επίπεδο στην Ευρώπη, αν και σε διδακτορικό επίπεδο ισχύει το αντίθετο - και στην εντυπωσιακή διασυνοριακή ευρωπαϊκή και παγκόσμια κινητικότητα για τη μάθηση.

2.10 Η ΕΟΚΕ συνιστά την εμβάθυνση των υφιστάμενων εκθέσεων, αναλύσεων και συστάσεων, παράλληλα με συστηματική μέθοδο ανά χώρα όπως ισχύει για τις εκθέσεις προόδου της διαδικασίας της Μπολόνια και για τις εκθέσεις του ΟΟΣΑ για την τριτοβάθμια εκπαίδευση και τη μέτρηση της ποιότητας. Οι ειδικές ανά χώρα προσεγγίσεις θα παρέχουν «ορθές πρακτικές».

2.11 Η ΕΟΚΕ επισημαίνει πως ορισμένα σημαντικά ζητήματα παραγκωνίζονται στην ως επί το πλείστον γενική ανάλυση, όπως οι εθνικές και περιφερειακές πολιτικές παρεμβάσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ο τρόπος εκδήλωσης της ανάγκης για την ενίσχυση της συμμετοχής και της ποιότητας στα ΚΜ, οι προσεγγίσεις των αρχών όσον αφορά συγκεκριμένες απαιτήσεις για καθηγητές, δασκάλους, ερευνητές και φοιτητές, η αμοιβαία σχέση μεταξύ διαφόρων επιπέδων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στα κράτη μέλη, η ανάπτυξη κοινών προσεγγίσεων της εκπαίδευσης και της έρευνας μεταξύ των πανεπιστημίων και, τέλος, τα αξιόπιστα στατιστικά δεδομένα.

2.12 Η Επιτροπή και το Συμβούλιο δίνουν μεγάλη έμφαση στη σχέση μεταξύ τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και οικονομίας. Δεν ασχολούνται συγκεκριμένα με τις ιατρικές σχολές ή τις σχολές κοινωνικών ή ανθρωπιστικών επιστημών. Αυτό είναι κατανοητό δεδομένης της ανάγκης ορθής εστίασης, ιδίως σε περίοδο κρίσης. Ωστόσο, καθότι ο στόχος κάθε εκπαιδευτικού συστήματος είναι η βέλτιστη σχέση μεταξύ εκπαίδευσης και εργασίας, θα ήταν ιδιαίτερα θεμιτό να συζητηθεί πώς οι σχολές ή οι ακαδημαϊκοί κύκλοι που δεν συνδέονται στενά με την οικονομία, ανεξαρτήτως σημασίας, θα διαχειριστούν το ζήτημα του εκσυγχρονισμού.

2.13 Η συνεργασία μεταξύ της αγοράς και των σχολών υγείας είναι αναγκαία, καθώς οι νέες διαγνωστικές και θεραπευτικές τεχνολογίες μεγαλύτερης απόδοσης κόστους απαιτούν πολυδάπανη πρακτική κατάρτιση έντασης κεφαλαίου, υψηλής ποιότητας εκπαίδευση και δια βίου μάθηση. Αυτό θα συμβάλει στη μείωση των δεικτών θνησιμότητας και αναπηρίας.

3. Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» και η τριτοβάθμια εκπαίδευση

3.1 Το 2009 η ΕΟΚΕ χαρακτήρισε τη Στρατηγική της Λισαβόνας και την ευρωπαϊκή τριτοβάθμια εκπαίδευση μείζονες δυνητικούς καταλύτες στη διαδικασία εκσυγχρονισμού. Στο ίδιο πνεύμα, η Επιτροπή ορθώς συνδέει τα πανεπιστήμια με τους στόχους και σκοπούς της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

3.2 Μια σημαντική καινοτομία της στρατηγικής αφορά τη «διακυβέρνηση»: καλύτερος συντονισμός εντός της Επιτροπής και μεταξύ ΚΜ και ΕΕ, ακόμα και σε ζητήματα που δεν καλύπτονται ή καλύπτονται μόνο μερικώς από τη Συνθήκη.

3.3 Μεγάλη σημασία για την τριτοβάθμια εκπαίδευση έχουν οι εμβληματικές πρωτοβουλίες, όπως η βιομηχανική πολιτική, η Ένωση καινοτομίας, η Ατζέντα για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας και η Νεολαία σε κίνηση.

3.4 Ο αυξημένος ρόλος παρακολούθησης της Επιτροπής, συμπεριλαμβανομένων των συστάσεων ανά χώρα στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, αναμένεται να συμβάλει στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις των πανεπιστημίων.

3.5 Το θεματολόγιο εκσυγχρονισμού της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να καλυφθεί πλήρως από τη στρατηγική «Ευρώπη 2020». Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τον κεντρικό ρόλο της εκπαίδευσης στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και την αναφορά σε αυτήν στο στρατηγικό θεματολόγιο της Επιτροπής.

3.6 Η ΕΟΚΕ φρονεί πως οι δεσμοί μεταξύ της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης συνίστανται στα ακόλουθα:

—	η στρατηγική συνδέει την τριτοβάθμια εκπαίδευση με την καινοτομία, τις βιομηχανικές πολιτικές και την κινητικότητα·

—	δημιουργεί πρόσθετη βάση για την ανταλλαγή απόψεων και τη συνεργασία μεταξύ της Επιτροπής και των ΚΜ, μεταξύ επιμέρους ΚΜ και μεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυμάτων·

—	δίνει νέα ώθηση για τον εκσυγχρονισμό σε εθνικό επίπεδο·

—	οι εξελίξεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει να συμπεριληφθούν στις ανά χώρα συστάσεις στο ετήσιο Ευρωπαϊκό εξάμηνο·

—	η στρατηγική θα δημιουργήσει νέα φόρουμ συνεργασίας και θα αυξήσει τα εποικοδομητικά διασυνοριακά δίκτυα·

—

ο σύνδεσμος με τη βιομηχανική πολιτική και την καινοτομία απαιτεί εντατικές διαβουλεύσεις με τον ιδιωτικό τομέα· Εξακολουθεί να υποτιμάται η σημασία των διαβουλεύσεων με τις ΜμΕ και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις. Η ΕΟΚΕ εμμένει στην ανάγκη πραγματικής δέσμευσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, των κυβερνήσεων και της Επιτροπής προκειμένου να αξιοποιήσουν την πρακτική εμπειρία αυτών των επιχειρήσεων στον σχεδιασμό προγραμμάτων σπουδών.

3.7 Η Επιτροπή διακρίνει μεταξύ σημαντικών ζητημάτων αρμοδιότητας των ΚΜ (και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων) από τη μία πλευρά και συγκεκριμένων ζητημάτων αρμοδιότητας της ΕΕ από την άλλη. Η ΕΟΚΕ προτιμά την αναφορά στις «κοινές ευθύνες» των ΚΜ και της Επιτροπής στη στρατηγική «Ευρώπη 2020».

4. Ζητήματα αρμοδιότητας των ΚΜ, του Συμβουλίου και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

4.1 Ο καθορισμός βασικών ζητημάτων από τα ΚΜ πρέπει να οδηγεί σε στοχευμένη δράση. Απαιτείται περισσότερη ώθηση. Το Συμβούλιο πρέπει να θέσει προτεραιότητες αναφορικά με την πρόταση της Επιτροπής η οποία στη συνέχεια θα ελέγχει την εφαρμογή σε εθνικό επίπεδο.

4.2 Κρίνεται σκόπιμη ειδική έμφαση σε «πιο ευέλικτα συστήματα διακυβέρνησης και χρηματοδότησης για την ισορροπία μεταξύ μιας μεγαλύτερης αυτονομίας των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και της υπευθυνότητας όλων των ενδιαφερομένων παραγόντων», που θα οδηγήσει στην εξειδίκευση και τη βελτίωση των εκπαιδευτικών και ερευνητικών επιδόσεων και στη διαφοροποίηση (9).

4.3 Όπως ανέφερε η ΕΟΚΕ το 2009, το κατάλληλο πλαίσιο και η αυτονομία είναι καθοριστικής σημασίας (10). Παρότι η οργάνωση, η αυτονομία και η χρηματοδότηση αποτελούν βασική αρμοδιότητα των ΚΜ, η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη τη συζήτηση αυτών των ζητημάτων μεταξύ των ΚΜ και του Συμβουλίου, καθώς επηρεάζουν την απόδοση των εκπαιδευτικών και των φοιτητών.

4.4 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τους στόχους πολιτικής που τίθενται στον πίνακα Βασικών θεμάτων πολιτικής στο τμήμα 2.5 του θεματολογίου για τον εκσυγχρονισμό. Αυτοί οι στόχοι υπερβαίνουν κατά πολύ τις τροποποιήσεις τεχνικής φύσεως. Συνδέονται στενά με το εθνικό πολιτικό περιβάλλον. Πάνω από όλα, πρέπει να ρυθμιστούν ζητήματα διακυβέρνησης παρά τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η πολιτική επιμονή, η νομοθεσία και η ρύθμιση, μετά από συζήτηση με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, είναι ζωτικής σημασίας.

4.5 Οι κυβερνήσεις και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα πρέπει επίσης να παροτρυνθούν να προβούν σε διεθνείς συγκρίσεις όσον αφορά τα οφέλη της μεγαλύτερης αυτονομίας.

4.6 Αντίθετα με την ισχύουσα πρακτική, που περιλαμβάνει την επιτυχή «μαζικοποίηση» της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (11), το επίκεντρο της συζήτησης πρέπει, συγκλίνοντας με τον τρέχοντα διάλογο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, να μετατοπιστεί στην ευφυή εξειδίκευση, την ποικιλία στρατηγικών επιλογών και την ανάπτυξη κέντρων αριστείας. Επιτυχημένα παραδείγματα στα ΚΜ μπορούν να δείξουν τον δρόμο.

4.7 Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει πως αυτοί οι στόχοι ενδέχεται να οδηγήσουν σε μείζονες αλλαγές στην εκπαιδευτική νοοτροπία των ΚΜ. Πρόκειται για ζήτημα που θα πρέπει να συζητηθεί στο Συμβούλιο, με χάρτες πορείας και χρονοδιαγράμματα.

4.8 Στη σημερινή κρίση είναι εμφανής η σχέση του εκσυγχρονισμού της εκπαίδευσης και της οικονομίας. Ωστόσο η διαδικασία θα πρέπει να είναι ευρύτερη. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει επίσης την ανάγκη επικαιροποιημένων προδιαγραφών όσον αφορά την επαγγελματικοποίηση, τα προγράμματα σπουδών, τα πτυχία και την κινητικότητα στις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες, οι οποίες είναι σημαντικές για τον πνευματικό βίο, τις αξίες και την ταυτότητα της Ευρώπης. Επιπλέον, οι εύρυθμα λειτουργούσες ιατρικές σχολές και οι σχολές κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών συμβάλλουν επίσης στην οικονομία.

4.9 Η ΕΟΚΕ προκρίνει στενότερες σχέσεις μεταξύ της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και των επιχειρήσεων. Συμμερίζεται την άποψη ότι οι στενοί και πραγματικοί δεσμοί μεταξύ εκπαίδευσης, έρευνας και επιχειρήσεων, σε συνδυασμό με τη στροφή στην «ανοιχτή καινοτομία», θα έχουν καθοριστική σημασία για το γνωστικό τρίγωνο.

4.10 Αντίστοιχα, για εκπαιδευτικά ιδρύματα που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την οικονομία, η ΕΟΚΕ προκρίνει συμπράξεις με διάφορα είδη επιχειρήσεων ως «βασική δραστηριότητα των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης» (12). Πρέπει να δοθεί έμφαση στις επιχειρηματικές, δημιουργικές και καινοτόμες δεξιότητες των φοιτητών καθώς και σε αμφίδρομα περιβάλλοντα μάθησης και δομές μετάδοσης γνώσεων. Απαιτείται επίσης ανοικτό πνεύμα απέναντι στο «επιχειρηματικό πανεπιστήμιο».

4.11 Θα πρέπει να διαμορφωθούν συνθήκες που να επιτρέπουν στους φοιτητές να μετακινούνται με ευκολία από ένα είδος εκπαιδευτικού ιδρύματος σε άλλο, συμπεριλαμβανομένων ευέλικτων διαύλων από την μεταδευτεροβάθμια επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση για την αναβάθμιση των τίτλων τους (13). Αυτές οι συνθήκες συμβάλλουν σημαντικά και στη δια βίου μάθηση.

4.12 Η περιφερειακή ανάπτυξη χρήζει ειδικής προσοχής. Σε πολλές περιφέρειες, ιδίως στις μητροπολιτικές ζώνες, η σχέση μεταξύ τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αγοράς εργασίας, έρευνας, καινοτομίας και επιχειρήσεων είναι ζωτικής σημασίας. Αυτές οι περιφέρειες αναπτύσσουν ολοένα περισσότερες υπερεθνικές, ενίοτε παγκόσμιες, ειδικότητες. Η συστηματική συμμετοχή της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αποτελεί συνήθως καταλύτη για την τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη και προωθεί την οικονομική ευρωστία Οι εθνικές αρχές πρέπει να ενθαρρυνθούν να τονώσουν αυτές τις περιφερειακές διαδικασίες (14).

4.13 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της διασυνοριακής περιφερειακής συνεργασίας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι ΕΟΕΣ μπορούν να παρέχουν στήριξη σε γειτονικές περιφέρειες καθώς και σε περιφέρειες με παρόμοια οικονομική συμπεριφορά (15).

4.14 Η χρηματοδότηση αποτελεί καθοριστικό ζήτημα. Η κρίση επηρεάζει επίσης τη δημόσια χρηματοδότηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση κινδυνεύει να παραμείνει διαρθρωτικά υποχρηματοδοτούμενη. Οι συνολικές δαπάνες φτάνουν το 1,2 % του ΑΕγχΠ σε σύγκριση με το 2,9 % του ΑΕγχΠ στις ΗΠΑ και το 1,5 % του ΑΕγχΠ στην Ιαπωνία. Επιπλέον, οι ιδιωτικές δαπάνες είναι πολύ χαμηλές σε σύγκριση με τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία. Εν τω μεταξύ, οι χώρες BRIC έχουν επίσης προοδεύσει σημαντικά. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει πως ο παλαιότερος στόχος της ΕΕ για 2 % του ΑΕγχΠ όσον αφορά την τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν συμπεριλήφθηκε στη Στρατηγική «Ευρώπη 2020».

4.15 Η απαιτούμενη χρηματοδότηση και στόχοι όπως η παραγωγή υψηλής ποιότητας αποφοίτων, η επαγγελματικοποίηση της διαχείρισης και η σχέση αξίας/κόστους θα πρέπει να στηρίζουν τη στρατηγική «Ευρώπη 2020».

4.16 Υφίσταται ευρύ φάσμα μηχανισμών χρηματοδότησης στα ΚΜ. Ορισμένες χώρες είναι σε πολύ καλύτερη θέση από άλλες. Η σχέση μεταξύ της απόδοσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της απασχόλησης καθιστά επιτακτική τη διατήρηση ικανής χρηματοδότησης μέσω της ενθάρρυνσης μεγαλύτερης πολυμορφίας πηγών χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης δημόσιων πόρων για τη μόχλευση ιδιωτικών και άλλων δημοσίων επενδύσεων (συγχρηματοδότηση).

4.17 Η ορθά διαρθρωμένη σχέση μεταξύ εξειδικευμένων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και της επιχειρηματικής κοινότητας μπορεί με βεβαιότητα να συμβάλει στην αναχαίτιση των αρνητικών εξελίξεων. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει να επωφεληθεί των καινοτόμων διαδικασιών στις επιχειρήσεις. Ωστόσο, η επιχειρηματική ή ιδιωτική χρηματοδότηση δεν πρέπει ποτέ να οδηγεί σε αδικαιολόγητη επιρροή στο πρόγραμμα σπουδών ή τη θεμελιώδη έρευνα.

4.18 Τα πανεπιστήμια και οι επιχειρήσεις πρέπει να αναπτύξουν από κοινού στρατηγικά θεματολόγια καινοτομίας, χωρίς να χάσουν την ανεξαρτησία και τις αρμοδιότητές τους. Η αλληλεπίδραση μεταξύ πανεπιστημίων και επιχειρήσεων μπορεί να ενισχυθεί μέσω συμμαχιών γνώσης. Η Ευρωπαϊκή πλατφόρμα καινοτομίας, συμπεριλαμβανομένων των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ, μπορεί να συμβάλει σημαντικά σε αυτό.

4.19 Η αλληλεπίδραση και οι ανταλλαγές μεταξύ της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και των επιχειρήσεων συνεισφέρουν συνήθως ουσιαστικά στην έρευνα, τη μεταφορά τεχνογνωσίας, την ανάπτυξη μεταβιβάσιμων δεξιοτήτων και την ανάπτυξη ιδεών. Θα πρέπει επίσης να διαδίδονται οι καλές πρακτικές.

4.20 Το θεματολόγιο για τον εκσυγχρονισμό δεν εκφράζεται επί των διδάκτρων, καθώς το ζήτημα αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα των κρατών μελών. Υφίστανται διαφορετικά συστήματα ανά την Ευρώπη. Γενική τάση αποτελεί η σταδιακή αύξηση των διδάκτρων. Τα δίδακτρα αποτελούν αμφιλεγόμενο ζήτημα.

4.21 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ορισμένα ολοένα επιτακτικότερα διλήμματα: ο αριθμός των φοιτητών αυξάνεται, η ποιότητα πρέπει να ενισχυθεί, η απασχολησιμότητα απαιτεί υψηλότερες προδιαγραφές μάθησης, ωστόσο η δημόσια χρηματοδότηση στα ΚΜ παραμένει σταθερή, ενίοτε δε τείνει να μειώνεται. Πρόκειται για τεράστια πρόκληση. Σε περίπτωση εισαγωγής (ή αύξησης) των εθνικών διδάκτρων, η ΕΟΚΕ τονίζει πως θα πρέπει να συνοδεύεται πάντοτε από συνοδευτικές πολιτικές υποτροφιών και δανείων και από ρητές εγγυήσεις πρόσβασης.

4.22 Το ποσοστό που εγκαταλείπει την τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι υπερβολικά υψηλό, τη στιγμή που η τριτοβάθμια εκπαίδευση καλείται να προελκύσει ευρύτερο μέρος από όλο το φάσμα της κοινωνίας. Ειδικότερα, πρέπει να βελτιωθεί το κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον σε χώρες που υστερούν.

4.23 Τα υψηλά ποσοστά, ωστόσο, δεν αποτελούν από μόνοι τους ικανοποιητικό κριτήριο. Πρέπει να επικρατήσει η αντικειμενικά υπολογισμένη ποιότητα και όχι ο αριθμός των τίτλων.

4.24 Όσον αφορά τους τίτλους, θα πρέπει να επικρατήσουν ορισμένες αρχές:

—	διαβουλεύσεις με τους κοινωνικούς φορείς και τους εμπειρογνώμονες της αγοράς εργασίας με στόχο την απασχολησιμότητα·

—

οι διαβουλεύσεις με τις επιχειρήσεις είναι μείζονος σημασίας: πέραν των διαβουλεύσεων με τις μεγάλες επιχειρήσεις θα πρέπει να περιλαμβάνουν τη συνεχή συμμετοχή των ΜμΕ, η οποία είναι ακόμα πιο σημαντική δεδομένου του αυξανόμενου κατακερματισμού ή της ανάθεσης σε τρίτους των βιομηχανικών διαδικασιών·

—	οι τίτλοι που σχετίζονται με δυναμική δημιουργίας θέσεων εργασίας πρέπει να αναπτυχθούν μέσω προγραμμάτων μάθησης-κατάρτισης τα οποία απαιτούν τη συμμετοχή και τη σύμπραξη με επιχειρήσεις·

—	θα πρέπει να αναπτυχθούν διεπιστημονικές και εγκάρσιες δεξιότητες·

—	οι τίτλοι θα πρέπει να συμβάλλουν στην ευφυή εξειδίκευση που θα ενισχύει τη (διεθνή) ελκυστικότητα ή τις περιφερειακές ειδικότητες·

—	ο τρόπος καθορισμού των τίτλων θα πρέπει να διευκολύνει τις ευρωπαϊκές (και διεθνείς) ανταλλαγές και σταδιοδρομίες, χωρίς να θίγεται η πολυμορφία της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

4.25 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τις προτάσεις της Επιτροπής όσον αφορά τους τίτλους, τη διασφάλιση ποιότητας και τον σύνδεσμο μεταξύ υψηλότερης ποιότητας εκπαίδευσης και ερευνητών. Συμμερίζεται επίσης την άποψη ότι ο εκσυγχρονισμός της εκπαίδευσης εξαρτάται από τις δεξιότητες και τη δημιουργικότητα των εκπαιδευτικών και των ερευνητών (16), γεγονός που συχνά παραβλέπεται. Στο πλαίσιο αυτό, όλα τα απαγορευτικά διοικητικά εμπόδια στη σταδιοδρομία στον ακαδημαϊκό τομέα – όπως τα επιπλέον ακαδημαϊκά επίπεδα που υπάρχουν σε ορισμένες χώρες (μεταξύ των οποίων και η Πολωνία) - πρέπει να καταργηθούν.

4.26 Δεδομένης της απότομης αύξησης του αριθμού των φοιτητών, παρατηρείται ανησυχητική έλλειψη ικανών εκπαιδευτικών. Η ποιότητα διδασκαλίας και έρευνας συνεπάγεται την ανάγκη ικανοποιητικών συνθηκών εργασίας, ελκυστικών σταδιοδρομιών στον χώρο της εκπαίδευσης, επαγγελματική εξέλιξη καθώς και εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις και επιβράβευση της αριστείας. Αυτό φαίνεται αυτονόητο, όμως στην πλειονότητα των ΚΜ συμβαίνει σήμερα το ακριβώς αντίθετο. Κατά συνέπεια, το Συμβούλιο θα πρέπει να ορίσει κατευθύνσεις πολιτικής.

4.27 Η Επιτροπή ορθώς τονίζει την ανάγκη ενός ευρέος φάσματος σπουδών. Η τεχνική εκπαίδευση πρέπει να καταστεί ελκυστικότερη. Οι κοινωνικοί εταίροι σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο μπορούν να διαδραματίσουν θετικότατο ρόλο στην υποστήριξη της εικόνας των τεχνικών σπουδών. Μεμονωμένες επιχειρήσεις μπορούν επίσης να συμβάλουν σημαντικά. Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της συμμετοχής των ΜμΕ – και ειδικότερα των μικρών και πολύ μικρών – ιδίως στο περιφερειακό επίπεδο.

4.28 Η συζήτηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο πρέπει να επικεντρωθεί στο πώς η τριτοβάθμια εκπαίδευση θα βρεθεί στο κέντρο της καινοτομίας, της δημιουργίας θέσεων εργασίας και της απασχολησιμότητας (17). Αυτό πρέπει να αποτελεί κεντρικό στόχο για όλους τους φορείς και κοινή ευθύνη της Επιτροπής, του Συμβουλίου, των ΚΜ και πρωτίστως της ίδιας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

4.29 Δεδομένων των τεράστιων προκλήσεων, το θεματολόγιο της Επιτροπής και του Συμβουλίου για τη τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι κάθε άλλο παρά πλήρες και παραμένει αδύναμο. Η ΕΟΚΕ τονίζει πως η τρέχουσα κρίση απαιτεί πιο στοχευμένα και πειστικά βήματα από το Συμβούλιο, τα ΚΜ και την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Παρότι πραγματοποιούνται αλλαγές, αυτές πρέπει να επιταχυνθούν.

4.30 Όλοι οι φορείς πρέπει να έχουν ίσο μερίδιο ευθύνης για την επαγγελματικοποίηση, τα προγράμματα σπουδών, τη διασφάλιση ποιότητας, την εξειδίκευση κλπ. Απαιτείται χάρτης πορείας και χρονοδιαγράμματα από το Συμβούλιο για τη σχέση μεταξύ τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, καινοτομίας και απασχολησιμότητας. Τα ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να στηρίζουν τη διαδικασία διαμορφώνοντας τα ίδια τον ρόλο τους στην προώθηση της ποιότητας και της κοινωνικής και παραγωγικής καινοτομίας.

4.31 Οι απόψεις της ERAC όσον αφορά σημαντικότατους στόχους που σχετίζονται με τη διακυβέρνηση και τη θεσμική μεταρρύθμιση των πανεπιστημίων και με τη σχέση μεταξύ καινοτομίας, έρευνας και εκπαίδευσης πρέπει να αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του θεματολογίου. Έτσι θα ανοίξει ο δρόμος για αλλαγές σε πολυάριθμα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια (18).

5. Ζητήματα αρμοδιότητας της Επιτροπής

5.1 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τους στόχους που θέτει για τον εαυτό της η Επιτροπή στη διαδικασία εκσυγχρονισμού της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, συμμεριζόμενη την προσέγγιση που περιγράφεται στα συμπεράσματα του Συμβουλίου του περασμένου Νοεμβρίου.

5.2 Η ΕΟΚΕ επικροτεί τον ρόλο που η Επιτροπή μπορεί και πρέπει να διαδραματίσει δίνοντας έμφαση στη βάση τεκμηρίωσης για τη χάραξη πολιτικών, μεταξύ άλλων όσον αφορά τις επιδόσεις και τη διαφάνεια. Σε ένα πλαίσιο πρωτίστως - συχνά πολιτικά εμπνευσμένων – εθνικών αναλύσεων και στόχων, είναι ζωτικής σημασίας ο προορατικός ρόλος της Επιτροπής με αντικειμενικές αξιολογήσεις, συμπεριλαμβανομένων των όρων αναφοράς που συζητούνται στο Συμβούλιο.

5.3 Αυτές οι ευρωπαϊκές αξιολογήσεις αναμένεται να οδηγήσουν σε αντίστοιχες προσπάθειες στα ΚΜ, τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα, ενισχύοντας το κοινό πλαίσιο και οδηγώντας, ιδανικά, σε κοινούς στόχους.

5.4 Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη δρομολόγηση του U-Multirank, ενός πολυδιάστατου εργαλείου κατάταξης και ενημέρωσης που βασίζεται στην απόδοση. Το εργαλείο αναμένεται να βελτιώσει τη διαφάνεια των αποστολών των διαφόρων ειδών ιδρυμάτων και να συμβάλει στη δίκαιη σύγκριση των επιδόσεων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ευρώπη. Επιπλέον, είναι χρήσιμο για την ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού συστήματος κατάταξης που θα προστεθεί στο μονοδιάστατο σύστημα κατάταξης της Σαγκάης και στα λοιπά συστήματα.

5.5 Όπως υποστήριξε η ΕΟΚΕ το 2009, η ανάγκη για ένα σύστημα κατάταξης και ποιοτικής αξιολόγησης που θα καλύπτει ευρύ φάσμα ζητημάτων και εύρος ιδρυμάτων είναι αδιαμφισβήτητη (19). Η διαφάνεια, την οποία θα παρέχει ένα αξιόπιστο ανεξάρτητο και αμερόληπτο σώμα, θα στηρίξει τις εθνικές αρχές και την τριτοβάθμια εκπαίδευση προκειμένου να δοθεί έμφαση στην ποιότητα, τη διαφοροποίηση και την ευφυή εξειδίκευση. Όπως σημειώνει η Επιτροπή, «αυτό το εργαλείο που θα τυγχάνει ανεξάρτητης διαχείρισης θα ενημερώνει την επιλογή και τη λήψη αποφάσεων από όλους τους ενδιαφερόμενους παράγοντες της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης» (20).

5.6 Επιπλέον, η «χαρτογράφηση» αναμένεται να ενισχύσει την διασυνοριακή κινητικότητα μεταξύ των φοιτητών, των λεκτόρων, των καθηγητών και των ερευνητών. Συγκεκριμένα, θα συμβάλει στην αναβάθμιση της έρευνας δημιουργώντας νέα δίκτυα καθώς και συνεργασία και άμιλλα μεταξύ των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε ολόκληρη την Ευρώπη.

5.7 Το Συμβούλιο υπογραμμίζει την κινητικότητα των φοιτητών και των ερευνητών - ελεύθερη κυκλοφορία της γνώσης - ως την πέμπτη ελευθερία. Τα προγράμματα της ΕΕ που ενθαρρύνουν τη διασυνοριακή κινητικότητα για φοιτητές και ερευνητές είναι ήδη επιτυχημένα. Ωστόσο, οι υφιστάμενες συστημικές ελλείψεις πρέπει να διορθωθούν. Είναι επιθυμητός ένας «πίνακας επιδόσεων κινητικότητας» προκειμένου να αντιμετωπιστούν εμπόδια στη μαθησιακή κινητικότητα.

5.8 Το πρόγραμμα Erasmus πρέπει να απαιτεί μεγαλύτερη δέσμευση των φοιτητών. Η ΕΟΚΕ συνιστά τη δοκιμαστική εφαρμογή «εξαμήνου κινητικότητας» - 5ου εξαμήνου των προπτυχιακών σπουδών. Το πρόγραμμα πρέπει επίσης να είναι προσιτό για κάθε ενδιαφερόμενο. Η ΕΟΚΕ στηρίζει την ανάλυση των δυνητικών ρευμάτων φοιτητικής κινητικότητας και τις προτάσεις της Επιτροπής σχετικά με το Ευρωπαϊκό σύστημα μεταφοράς διδακτικών μονάδων καθώς και σχετικά με το Πρόγραμμα κινητικότητας Erasmus για μεταπτυχιακές σπουδές.

5.9 Το άρθρο 179(1) της ΣΛΕΕ είναι σαφές όσον αφορά την έρευνα στην ΕΕ (21). Η διεθνής κινητικότητα των ερευνητών έχει καθοριστική σημασία. Πολύ συχνά, ο κεκαλυμμένος προστατευτισμός δημιουργεί έντονους φραγμούς για τους ερευνητές. Αυτό πλήττει την επιστήμη και την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Εμποδίζει επίσης τα εθνικά ιδρύματα να αξιοποιήσουν πλήρως την πνευματική πολυμορφία της Ευρώπης. Η ΕΟΚΕ στηρίζει θερμά την πρόταση της Επιτροπής όσον αφορά το Ευρωπαϊκό πλαίσιο για τις ερευνητικές σταδιοδρομίες που θα ενθαρρύνει την κινητικότητα των ερευνητών.

5.10 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει επίσης το ευρωπαϊκό πλαίσιο για τέσσερα είδη σταδιοδρομίας για τους ερευνητές, το οποίο κατήρτισε η Επιτροπή μαζί με εμπειρογνώμονες της εκπαίδευσης και των επιχειρήσεων. Αυτό πρέπει να αναπτυχθεί ως ανοιχτό σύστημα προκειμένου να δημιουργήσει το μέγιστο δυνατό αριθμό ευκαιριών.

5.11 Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη ευθυγράμμισης των εθνικών χρηματοδοτικών και κοινωνικών συνθηκών για τους ερευνητές σε ένα κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο προκειμένου να εξαλειφθούν οι εναπομείναντες φραγμοί στην ελεύθερη κυκλοφορία. Θα πρέπει να αναπτυχθούν πανευρωπαϊκά επαγγελματικά προφίλ, τα δε ιδρύματα να ενθαρρυνθούν να επαγγελματικοποιήσουν τη διαχείριση των ανθρωπίνων πόρων τους.

5.12 Η επέκταση των δραστηριοτήτων του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΚΤ) είναι θεμιτή, προκειμένου να διαμορφωθούν κίνητρα για περαιτέρω γνωστικές συμμαχίες μεταξύ των επιχειρήσεων και των πανεπιστημίων. Το ίδιο ισχύει για την ενίσχυση των πρωτοβουλιών Marie Curie και το ποιοτικό πλαίσιο των υποτροφιών.

5.13 Σε παγκόσμιο επίπεδο, η ΕΕ πρέπει να αναπτυχθεί ως υψηλής ποιότητας ανταγωνιστής και εταίρος. Στη διαδικασία αυτή, η τριτοβάθμια εκπαίδευση επιτελεί σημαντικό ρόλο. Προς τούτο η ΕΟΚΕ στηρίζει πλήρως την απόφαση του Συμβουλίου να καλέσει την Επιτροπή να «καταρτίσει μια ειδική στρατηγική για τη διεθνοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης» (22).

5.14 Οι ΕΟΚΕ στηρίζει τις σχεδιαζόμενες συνθήκες πλαίσιο για την επέκταση των δεσμών με τους εταίρους εκτός ΕΕ, τις συμπράξεις κινητικότητας και τη βελτίωση των υποδομών για τους φοιτητές και τους ερευνητές από τρίτες χώρες μέσω οδηγιών της ΕΕ και πίνακα επιδόσεων (23). Πρέπει να αμβλυνθούν οι περιορισμοί που αφορούν μη Ευρωπαίους φοιτητές και ερευνητές προκειμένου να αντληθεί ταλέντο και δημιουργικότητα από άλλες πηγές.

5.15 Η ΕΟΚΕ ζητά συζήτηση σε επίπεδο Συμβουλίου για το ρόλο της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης παγκοσμίως, ο οποίος καθορίζει επίσης τα προσόντα που απαιτούνται για έναν επιτυχημένο ανταγωνιστή και εταίρο. Αυτό μπορεί να βοηθήσει τα εκπαιδευτικά ιδρύματα να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες.

5.16 Σε σειρά γνωμοδοτήσεων η ΕΟΚΕ εξέφρασε τη συμφωνία της με την έμφαση στην καινοτομία και σε όλες τις πτυχές της έξυπνης, διατηρήσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης κατά τον σχεδιασμό των Δημοσιονομικών προοπτικών 2014-2020. Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη αύξησης της προστιθέμενης αξίας από τα ευρωπαϊκά ταμεία.

5.17 Σε αυτό το πλαίσιο η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την ειδική πρόταση της Επιτροπής για αύξηση κατά 73 % της χρηματοδότησης του προγράμματος Erasmus στον προϋπολογισμό 2014-2020 καθώς και τις άμεσες αναφορές στην (τριτοβάθμια) εκπαίδευση στα Διαρθρωτικά Ταμεία.

5.18 Χωρίς να υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες για τα πραγματικά αριθμητικά δεδομένα, η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τη γενική άποψη πως οι δαπάνες για την εκπαίδευση, την έρευνα, την καινοτομία και την πολιτική συνοχής συμβάλλουν στη δημιουργία μελλοντοστραφούς ευρωπαϊκού περιβάλλοντος. Προς τούτο μπορεί να χρησιμοποιηθεί επίσης, όπου είναι σκόπιμο, η χρηματοδότηση για την «αναδιάρθρωση βιομηχανικών χώρων».

5.19 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόθεση της Επιτροπής να θεσπίσει, εντός του 2012, ομάδα υψηλού επιπέδου (ΟΥΕ) με την εντολή να αναλύσει βασικά θέματα για τον εκσυγχρονισμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αυτή η ΟΥΕ πρέπει να αποτελείται κατά κύριο λόγο από εκπροσώπους εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ακαδημαϊκούς, επιχειρηματικούς και κοινωνικούς εταίρους.

6. Συμπληρωματικές προτάσεις

6.1 Κρίνονται θεμιτές επικεντρωμένες πρωτοβουλίες για την επαγγελματική ανάπτυξη στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, όπως πανευρωπαϊκά προγράμματα σπουδών για τη διαχείριση και τη διοίκηση πανεπιστημίων.

6.2 Συνιστώνται ειδικοί δεσμοί μεταξύ επιμέρους πανεπιστημίων – με αδελφοποιήσεις σε όλη την Ευρώπη - προκειμένου αυτά να αλληλοδιδαχθούν από την πρακτική, επαγγελματική και διαχειριστική εμπειρία τους. Οι ανταλλαγές εμπειριών με διασυνοριακές ομάδες πανεπιστημίων, καθώς και τα εξειδικευμένα συνέδρια και σεμινάρια θα συμβάλουν εξίσου.

6.3 Ανά τακτά χρονικά διαστήματα, οι επιστημονικές και εκπαιδευτικές επιδόσεις των πανεπιστημιακών σχολών και ιδρυμάτων αξιολογούνται από εξωτερικές επιτροπές. Η ΕΟΚΕ συνιστά να καθιερωθεί η υψηλής ποιότητας διεθνής σύνθεση αυτών των επιτροπών.

6.4 Η ΕΟΚΕ συνιστά μια ευρωπαϊκή ανάλυση των υφιστάμενων γραφειοκρατικών συστημάτων με στόχο τη βελτίωση του λόγου παραγωγής/κόστους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Οι προτάσεις βελτίωσης πρέπει να καταρτιστούν βάσει ορθών πρακτικών.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) Συμπεράσματα του Συμβουλίου, 28-29 Νοεμβρίου 2011 για το θεματολόγιο εκσυγχρονισμού.

(2) ΕΕ C 128, της 18.05.2010, σ. 48-55.

(3) Βλ. την πρόσφατη ανάλυση «Πανεπιστημιακή αυτονομία στην Ευρώπη ΙΙ - πίνακας επιδόσεων», Ένωση Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων, 2011. Πολλά πρέπει να γίνουν.

(4) Τίτλος ΧΙΙ, Παιδεία, επαγγελματική εκπαίδευση, νεολαία και αθλητισμός, Άρθρα 165 και 166.

(5) ΕΕ C 128, της 18.05.2010, σ. 48-55, § 1.1

(6) COM(2011) 567 final, σ. 2.

(7) Συμπεράσματα του Συμβουλίου για τον εκσυγχρονισμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, 28/29 Νοεμβρίου 2011.

(8) SEC(2011) 1063 final

(9) COM(2011) 567 final, σ. 9, ΕΕ C 128, της 18.05.2010, σ. 48-55, § 1.4.

(10) ΕΕ C 128, της 18.05.2010, σ. 48-55, σημεία 1.4, 3.5.1 και 3.5.2

(11) Στο διάστημα 2000-2009, ο αριθμός φοιτητών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην ΕΕ αυξήθηκε κατά 22,3% σε πάνω από 19,4 εκατομμύρια, Έγγραφο εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Εξελίξεις στα ευρωπαϊκά συστήματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, SEC(2011) 1063 final, σ. 16. Ωστόσο, αυτό δεν αποτελεί ένδειξη της ποιότητας των τίτλων.

(12) COM(2011) 567 final, σ. 8. Βλ. επίσης τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 28/29 Νοεμβρίου 2011 που επισημαίνουν τις συμπράξεις και τη συνεργασία με επιχειρήσεις και άλλους ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς.

(13) ΕΕ C 68 της 6.3.2012, σελ. 1, στην οποία η Επιτροπή καλείται να ευθυγραμμίσει τις διαδικασίες της Μπολόνια και της Κοπεγχάγης σε ολοκληρωμένη προσέγγιση και ΕΕ C 68 της 6.3.2012, σελ.. 11.

(14) ΕΕ C 376 της 22.12.2011 σελ. 7.

(15) Ο. π. σ. 5.7 και 5.8.

(16) COM(2011) 567 final, σ. 5.

(17) COM(2011) 567 final, σ. 12, σημείο 3.3.

(18) Βλ. συμπεράσματα της Επιτροπής ευρωπαϊκού χώρου έρευνας, 24 Ιουνίου 2011.

(19) ΕΕ C 128, της 18.05.2010, σ. 48-55, σημεία 1.5 και 5.2.4, 5.2.5 και 5.2.6.

(20) Βλ. Θεματολόγιο για τον εκσυγχρονισμό, COM(2011) 567 final, Βασικά θέματα, σ. 11.

(21) Βλ. την πειστική πρόταση «Προς ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο για τις ερευνητικές σταδιοδρομίες, Ευρωπαϊκή Επιτροπή», 21 Ιουλίου 2011.

(22) Συμπεράσματα του Συμβουλίου, της 11ης Μαΐου 2010, σχετικά με τη διεθνοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

(23) COM(2011) 567 final, Βασικά θέματα, σ. 14.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/150

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Ανακοίνωση σχετικά με τις πολιτικές της ΕΕ και τον εθελοντισμό: Αναγνώριση και προώθηση διασυνοριακών εθελοντικών δραστηριοτήτων στην ΕΕ»

COM(2011) 568 final

(2012/C 181/26)

Εισηγητής: ο κ. TRANTINA

Στις 20 Σεπτεμβρίου 2011 και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών - Ανακοίνωση σχετικά με τις πολιτικές της ΕΕ και τον εθελοντισμό: Αναγνώριση και προώθηση διασυνοριακών εθελοντικών δραστηριοτήτων στην ΕΕ

COM(2011) 568 final.

Το ειδικευμένο τμήμα «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις και δικαιώματα του πολίτη», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 29 Φεβρουαρίου 2012.

Πρόλογος

Ο εθελοντισμός αποτελεί σημαντική έκφραση της ενεργού συμμετοχής του πολίτη στα κοινά· αυξάνει το κοινωνικό κεφάλαιο, συμβάλλει στην κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη, παρέχει πολύτιμα οικονομικά οφέλη στην κοινωνία και επιτρέπει στους πολίτες να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους. Με τον όρο «εθελοντικές δραστηριότητες»«νοείται κάθε τύπος εθελοντικής (…) δραστηριότητας που συντελείται με την ελεύθερη βούληση του ατόμου ως αποτέλεσμα προσωπικών επιλογών και κινήτρων, χωρίς να προσδοκάται χρηματικό αντάλλαγμα» (1). Ενώπιον της τρέχουσας κρίσης στην Ευρώπη των δημογραφικών αλλαγών και των συνακόλουθων προκλήσεων, είναι σημαντικό να αναγνωριστεί η καθοριστική σημασία που αποκτά ο εθελοντισμός για το άτομο ως παράγων που διευκολύνει την ένταξη, την ανάληψη ευθυνών εκ μέρους των ατόμων, την ανάπτυξη δεξιοτήτων και την διασύνδεση. Απαιτείται, ωστόσο, σαφής διάκριση μεταξύ των εθελοντικών δραστηριοτήτων και της έμμισθης απασχόλησης, την οποία δεν θα πρέπει με κανένα τρόπο να υποκαθιστούν.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) είναι το πρώτο όργανο της ΕΕ που πρότεινε ήδη από το 2006 την θέσπιση του Ευρωπαϊκού Έτους Εθελοντισμού και υποστήριξε τις προσπάθειες των μελών της «Συμμαχίας Ευρωπαϊκού Έτους Εθελοντισμού 2011» (εφεξής «Συμμαχία ΕΕΕ 2011»), πριν από οποιονδήποτε άλλο. Η επίτευξη αυτού του στόχου το 2011 παρείχε την ευκαιρία να ευαισθητοποιηθεί ο πληθυσμός σχετικά με την προστιθέμενη αξία του εθελοντικού τομέα και συνέβαλε στο να καταστούν οι εθελοντικές οργανώσεις πιο αποτελεσματικοί παράγοντες σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Επίσης, το «Ευρωπαϊκό Έτος Δραστηριοτήτων Εθελοντισμού που προωθούν την ενεργό συμμετοχή του πολίτη στα κοινά 2011» συνεισέφερε άμεσα στην αναγνώριση του εθελοντισμού, ως μέσου για τη ρύθμιση των κοινωνικών προβλημάτων και την οικοδόμηση εμπιστοσύνης.

1. Συστάσεις

1.1 Για να δημιουργηθεί ένα αποτελεσματικό και βιώσιμο περιβάλλον εθελοντισμού, η ΕΟΚΕ συνιστά τα όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη να λάβουν μέτρα για να εξασφαλίσουν ότι η εθνική και η ευρωπαϊκή νομοθεσία επιτρέπουν και ενθαρρύνουν τον εθελοντισμό, προστατεύουν τους εθελοντές και αίρουν τα νομικά εμπόδια που τίθενται στις δραστηριότητές τους.

1.2 Ωστόσο, θα πρέπει να αποφεύγονται ρυθμίσεις που - είτε επειδή είναι υπερβολικά περιγραφικές είτε δεν κατανοούν επαρκώς τις τοπικές παραδόσεις εθελοντισμού - περιορίζουν ή εμποδίζουν τον εθελοντισμό· οι δε εθελοντικές οργανώσεις θα πρέπει να συμμετάσχουν άμεσα στη διαμόρφωση μιας τέτοιας νομοθεσίας. Μολονότι σε ορισμένες χώρες η απουσία σχετικού νομικού πλαισίου δεν αποτελεί εμπόδιο, σε άλλες δυσκολεύει τη ζωή των εθελοντών και των φορέων του τομέα, ενώ πάλι σε άλλες τα ισχύοντα νομικά πλαίσια, όντας περιοριστικά, παρέχουν στους εθελοντές περιορισμένη μόνον πρόσβαση σε εθελοντικές δραστηριότητες.

1.3 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να ενθαρρύνει τη δημιουργία μιας αποτελεσματικής και καλά οργανωμένης υποδομής για τον εθελοντισμό τόσο σε εθνικό (όπως εγκαταστάσεις για τις εθελοντικές οργανώσεις, προσλήψεις, εκπαίδευση και παροχή στήριξης όσον αφορά την υποβολή αιτήσεων χρηματοδότησης) όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και να ενισχύσει τις εγκαταστάσεις των εθελοντικών οργανώσεων και των κέντρων εθελοντισμού για την παροχή πληροφοριών, την κατάρτιση και τον συντονισμό των δραστηριοτήτων μεταξύ των εθελοντών και των οργανώσεων.

1.4 Η ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει να εξασφαλίσουν προσβάσιμες, αξιόπιστες και βιώσιμες συνθήκες για τη χρηματοδότηση του εθελοντικού τομέα και να βοηθήσουν τις εθελοντικές οργανώσεις να προσαρμοστούν στο νέο περιβάλλον χρηματοδότησης. Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενισχύσει το τμήμα εκείνο των προγραμμάτων χρηματοδότησης και των Διαρθρωτικών Ταμείων της που προορίζεται για την υποστήριξη του εθελοντισμού.

1.5 Τα ευρωπαϊκά όργανα και τα κράτη μέλη πρέπει να επιτρέπουν και να υποστηρίζουν τον εθελοντισμό ως εισφορά σε είδος στη συγχρηματοδότηση. Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης τα ευρωπαϊκά όργανα και τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι η νομοθεσία περί ΦΠΑ δεν θα προσθέτει επιπλέον διοικητικό φόρτο στις εθελοντικές οργανώσεις.

1.6 Για να διατηρηθεί η δυναμική στο μέλλον, η ΕΟΚΕ συνιστά να γίνουν ορισμένα πρακτικά βήματα ώστε να διατηρηθεί η κληρονομιά του Ευρωπαϊκού Έτους Εθελοντισμού πέραν του 2011 και να παραμείνει ο εθελοντισμός στην ημερήσια διάταξη των κρατών μελών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δρομολογήσει, σε πρώτη φάση, μία διαδικασία διαβούλευσης (π.χ., εκδίδοντας Λευκή Βίβλο ή υιοθετώντας άλλο αποτελεσματικό μέσο). Αυτή η διαδικασία μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί την κληρονομιά του Ευρωπαϊκού Έτους Εθελοντισμού, καθώς θα εξασφαλίσει ότι η ατζέντα του εθελοντισμού παραμένει σημαντική προτεραιότητα σε επίπεδο ΕΕ. Τα θεματικά έτη 2012 και 2013 πρέπει επίσης να χρησιμοποιηθούν από αυτή την άποψη.

1.7 Απαιτείται από τα όργανα της ΕΕ πιο συντονισμένη προσέγγιση όσον αφορά την πολιτική εθελοντισμού. Αυτή πρέπει να αναγνωριστεί ως διατομεακό θέμα πολιτικής, να συντονίζεται από ειδική μονάδα εντός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και να προωθείται από τις απαιτούμενες δομές πολιτικής στα υπόλοιπα όργανα της ΕΕ (2). Αυτό θα εξασφάλιζε τη συνέχεια της συνεργασίας μεταξύ των εθνικών συντονιστικών φορέων, μιας αρμόδιας μονάδας της Επιτροπής, μιας διακομματικής ομάδας ή μιας ομάδας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, μιας αρμόδιας σύνθεσης του Συμβουλίου και των εθελοντικών οργανώσεων σε όλα τα επίπεδα.

1.8 Επιπλέον, όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς πρέπει να εξακολουθήσουν να επικεντρώνουν τις προσπάθειές τους στην ενεργό προβολή του εθελοντισμού σε όλους τους πολίτες και, ανάλογα με τα εκάστοτε εθνικά δεδομένα, ειδικά στους νέους και στους πολίτες τρίτης ηλικίας. Ο εθελοντισμός που υποστηρίζεται από τους εργοδότες πρέπει να υποστηριχθεί περισσότερο στο μέλλον, με τα κράτη μέλη να εισάγουν μέτρα για την επίτευξη αυτού του στόχου (π.χ. να πραγματοποιηθεί έρευνα για τις πιθανές φορολογικές ελαφρύνσεις) και να ενθαρρυνθούν εταιρικές σχέσεις με τον εθελοντικό τομέα.

2. Γενικές παρατηρήσεις για τον Εθελοντισμό

2.1 Πρέπει να ακολουθηθεί μια προσέγγιση του εθελοντισμού η οποία να βασίζεται στους ίδιους τους εθελοντές, προκειμένου να διασφαλιστεί η ποιότητα, η αναγνώριση, η προστασία και η πρόσβαση, χωρίς κανενός είδους διάκριση. Τα δικαιώματα και οι ευθύνες των εθελοντών πρέπει να αναγνωριστούν και να γίνονται σεβαστά, οι δε εθελοντές και οι οργανώσεις τους πρέπει να έχουν επίγνωση αυτών (3).

2.2 Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή και να αναγνωριστεί το γεγονός ότι ο εθελοντισμός αποτελεί ένα μέσο με τη βοήθεια του οποίου μπορούν να επιτευχθούν οι στόχοι που η ΕΕ έχει θέσει για το 2020. Έχει συνεπώς ζωτική σημασία ο εθελοντισμός να συμπεριληφθεί στα εθνικά προγράμματα μεταρρύθμισης, ώστε να εξασφαλιστεί με τον τρόπο αυτό η υποστήριξή του.

2.3 Ο συντονισμός του τομέα του εθελοντισμού πρέπει να διατηρηθεί και μετά το 2011 προκειμένου να μπορέσει ο τομέας να προωθήσει το θεματολόγιό του, να εξασφαλιστεί η ανταλλαγή ορθών πρακτικών και να συσταθούν και καθιερωθούν σχήματα εθελοντών στα οποία να συμμετέχουν όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς του τομέα (εκπρόσωποι των εργοδοτών, συνδικαλιστικών οργανώσεων, άλλων τομεακών οργάνων, των εθνικών αρχών και της ΕΕ). Η ΕΟΚΕ εκτιμά το έργο της «Συμμαχίας ΕΕΕ 2011» (4), το οποίο κορυφώθηκε με την έγκριση της Ατζέντας Πολιτικής για τον Εθελοντισμό στην Ευρώπη (P.A.V.E.) (5), η οποία περιέχει μεγαλόπνοες προτάσεις για την περαιτέρω ανάπτυξη του εθελοντισμού σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, καθώς και για τους κοινωνικούς εταίρους και τις ΜΚΟ.

2.4 Για να ευαισθητοποιηθεί ο πληθυσμός όσον αφορά την κοινωνικοοικονομική αξία και συμβολή του εθελοντικού τομέα, η ΕΟΚΕ κρίνει ότι είναι σημαντική η ευρεία συλλογή και διάδοση πληροφοριών σχετικά με τις κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις του εθελοντισμού. Ως πρώτο βήμα, είναι απαραίτητο να επιτευχθεί συμφωνία σχετικά με το έγγραφο οδηγιών της ΔΟΕ για τη μέτρηση της εθελοντικής εργασίας και να εφαρμοστεί η χρήση του, πράγμα που θα συμβάλει στην εναρμόνιση της μεθοδολογίας συλλογής στοιχείων σχετικά με τον εθελοντισμό στα κράτη μέλη. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης την ανάγκη ταξινόμησης των εθνικών δεδομένων πέραν του ΑΕγχΠ, όπως τα δεδομένα σχετικά με τους «κοινωνικούς δείκτες» που καταδεικνύουν το ύψος του κοινωνικού πλούτου.

2.5 Είναι σημαντικό να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες όλων των εθελοντών που ασκούν δραστηριότητα σε επίσημους οργανισμούς ή που ασκούν δραστηριότητα σε προσωπική βάση. Τα όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη δεν μπορούν, και δεν πρέπει, να αγνοούν τα άτομα εκείνα που προσφέρουν τον εαυτό τους για εθελοντικό έργο προκειμένου να βοηθήσουν την κοινωνία. Πρέπει να εξαρθεί το έργο που επιτελείται σε άμεση ή έμμεση συνεργασία με εθελοντικές οργανώσεις. Πρέπει, εξάλλου, να εξεταστούν αναλυτικά και πολλοί άλλοι τομείς εθελοντισμού (πέραν της νεολαίας, του αθλητισμού ή του κοινωνικού τομέα).

3. Γενικές παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ σχετικά με την ανακοίνωση της Επιτροπής

3.1 Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τις πολιτικές της ΕΕ και τον εθελοντισμό. Υποστηρίζει επίσης τους όρους και τις προκλήσεις που υποδεικνύονται.

3.2 Ωστόσο, εκφράζει την ανησυχία της για την κάπως βιαστική δημοσίευσή της και την έλλειψη δημόσιας διαβούλευσης και εκτίμησης των επιπτώσεων. Πολλές προτάσεις της κοινωνίας των πολιτών, ιδίως αυτές που ενσωματώθηκαν έπειτα στην P.A.V.E., δεν συμπεριλαμβάνονται στην ανακοίνωση.

3.3 Η Επιτροπή σωστά παραθέτει σειρά από εμπόδια στις εθελοντικές δραστηριότητες και υποστηρίζει ότι «Τα κράτη μέλη σημείωσαν κάποια πρόοδο ως προς τα θέματα αυτά το 2006, όταν δεσμεύτηκαν να συνεργαστούν προκειμένου να υπερβούν τα εμπόδια (…) Ωστόσο, απομένουν ακόμα πολλά να γίνουν.» Η ανακοίνωση θα μπορούσε να είναι πολύ πιο φιλόδοξη και να περιείχε συγκεκριμένες προτάσεις για ανάπτυξη στον τομέα.

3.4 Είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει την αρμοδιότητα να δράσει ως καταλύτης όσον αφορά την ανάπτυξη της πολιτικής για τον εθελοντισμό, αν και η εν λόγω πολιτική θα εστιαστεί κυρίως σε ζητήματα διασυνοριακών εθελοντικών δραστηριοτήτων και κινητικότητας των εθελοντών στην ΕΕ. Μολονότι την ευθύνη της ανάπτυξης κανονιστικών πλαισίων, κατευθυντήριων γραμμών ορθής πρακτικής και στρατηγικών έχουν τα κράτη μέλη, η Επιτροπή θα πρέπει να συνεισφέρει στον τομέα της συλλογής στοιχείων, επεκτείνοντας την Ανοικτή Μέθοδο Συντονισμού, ώστε να διασφαλιστεί ότι ο εθελοντισμός θα συμπεριληφθεί στα εθνικά προγράμματα μεταρρύθμισης και ότι τα διάφορα χρηματοδοτικά καθεστώτα της ΕΕ θα τον λάβουν υπόψη.

3.5 Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι: «Η Επιτροπή μπορεί να υποβάλει προτάσεις που θα αφορούν ειδικά τον εθελοντισμό στη στρατηγική της ΕΕ για την απασχόληση, στις προσπάθειές της για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού και στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας της Επιτροπής “Νέες δεξιότητες για νέες θέσεις εργασίας” ». Ωστόσο, πρέπει να αναγνωριστεί ότι υπάρχει ο κίνδυνος να μετατραπούν οι εθελοντές σε μέσο επίτευξης πολιτικών στόχων, ενώ πρέπει να γίνονται σεβαστές και να προστατεύονται οι θεμελιώδεις αξίες του εθελοντισμού.

4. Ειδικές παρατηρήσεις σχετικά με τις προτάσεις της Επιτροπής

4.1 Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τη δέσμευση της Επιτροπής να αυξήσει την ευαισθητοποίηση των πολιτών και των ενδιαφερόμενων φορέων της ΕΕ όσον αφορά τα διάφορα προγράμματα χρηματοδότησης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους εθελοντές ή προορίζονται για εθελοντικές δραστηριότητες. Εκτός από τη χρηματοδότηση βάσει σχεδίων, οι δυνατότητες χρηματοδότησης του εθελοντισμού πρέπει να διευρυνθούν, για παράδειγμα μέσω της εισαγωγής βασικής χρηματοδότησης, μικρότερων επιχορηγήσεων και συμβασιακών δεσμών. Ο εθελοντισμός ως εισφορά σε είδος στη συγχρηματοδότηση πρέπει να επιτραπεί και κατά προτίμηση να γίνει υποχρεωτικός.

4.2 Δεδομένης της παρούσας πρότασης για συγχώνευση του ολοκληρωμένου προγράμματος διά βίου μάθησης και του προγράμματος «Νεολαία σε δράση» σε ένα ενιαίο πρόγραμμα «Erasmus για όλους», η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία ότι η άτυπη μάθηση μέσω της συμμετοχής σε εθελοντικές δραστηριότητες ενδέχεται να τεθεί σε κίνδυνο – τόσο όσον αφορά το περιεχόμενο, όσο και από την άποψη της μείωσης των διαθέσιμων πόρων. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εξασφαλίσει την ανεξαρτησία και τη χρηματοδότηση του προγράμματος «Νεολαία σε δράση» και να εξακολουθήσει να εφαρμόζει όλες τις ωφέλιμες δράσεις της, συμπεριλαμβανομένης της ευρωπαϊκής εθελοντικής υπηρεσίας των νέων, των πρωτοβουλιών των νέων και της υποστήριξης των ευρωπαϊκών δομών στον τομέα της νεολαίας.

4.3 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι θα ήταν απαραίτητο να παρακολουθηθούν κατάλληλα οι πρωτοβουλίες που προωθούν τον διασυνοριακό εθελοντισμό στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έτους των πολιτών 2013. Ωστόσο, δεν είναι αρκετό να γίνει αναφορά μόνο στον διασυνοριακό εθελοντισμό: πρέπει να συμπεριληφθεί κάθε μορφή εθελοντισμού. Το πεδίο του θεματικού Ευρωπαϊκού έτους 2013 πρέπει να επεκταθεί στο Έτος ενεργού συμμετοχής του πολίτη στα κοινά, για να εξυπηρετήσει αυτόν το στόχο και να προσελκύσει το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων πολιτών.

4.4 Η ΕΟΚΕ παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς το έργο της Επιτροπής όσον αφορά την πρόταση σύστασης του Συμβουλίου για την επικύρωση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης, στην οποία συμπεριλαμβάνονται ο εθελοντισμός και το Ευρωπαϊκό διαβατήριο δεξιοτήτων. Για να καταγράφεται με τον κατάλληλο τρόπο η μάθηση που έχει αποκτηθεί μέσω του εθελοντισμού, το διαβατήριο δεν πρέπει να αποτελείται από σειρά νέων, ξεχωριστών πιστοποιητικών, αλλά μάλλον να είναι ένα πλήρες έγγραφο στο οποίο θα απαριθμείται όλη η πρακτική εμπειρία, η κατάρτιση, καθώς και οι μη τεχνικές και οι επαγγελματικές δεξιότητες που έχουν αποκτηθεί μέσω της διά βίου μάθησης, συμπεριλαμβανομένων όσων αποκτήθηκαν μέσω του εθελοντισμού, αν ο εθελοντής το επιθυμεί.

4.5 Το 2012, η Επιτροπή θα υποβάλει προτάσεις για να αναπτυχθεί περαιτέρω η υλοποίηση της στρατηγικής της ΕΕ για τη νεολαία και της σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με την κινητικότητα των νέων εθελοντών στην Ευρώπη. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η Ανοικτή Μέθοδος Συντονισμού θα μπορούσε να επεκταθεί σε όλον τον τομέα εθελοντισμού στην Ευρώπη. Αυτό θα επέτρεπε να παραμείνει η ατζέντα του εθελοντισμού σημαντική προτεραιότητα της ΕΕ με δομημένο τρόπο.

4.6 Στην περίπτωση του αθλητισμού, η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση για νέα χρηματοδότηση αυτού του τομέα από την ΕΕ και τονίζει την ανάγκη υποστήριξης των εθελοντικών δραστηριοτήτων, ιδίως σε τοπικό επίπεδο.

4.7 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι εργοδότες πρέπει να ευαισθητοποιηθούν σχετικά με τους διάφορους τρόπους με τους οποίους μπορούν να υποστηρίξουν τις διάφορες εθελοντικές δραστηριότητες των εργαζομένων, ως έκφραση των προγραμμάτων τους συλλογικής κοινωνικής ευθύνης. Οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να έχουν λόγο στα διάφορα συστήματα εθελοντισμού των εργαζομένων, τα οποία πρέπει πάντοτε να βασίζονται στην αρχή της εθελοντικής συμμετοχής τους.

4.8 Η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση των διαφόρων πρωτοβουλιών που αποσκοπούν στην προώθηση του εθελοντισμού στο προσωπικό των οργάνων της ΕΕ και των δημοσίων υπαλλήλων στα κράτη μέλη. Με βάση τις θετικές εμπειρίες που έχει ήδη αποκομίσει το προσωπικό της, η ΕΟΚΕ συνιστά να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην πρόταση «Solidarité» (6).

4.9 Η ΕΟΚΕ ανέμενε ισχυρότερη απάντηση από την Επιτροπή στην έκκληση της κοινωνίας των πολιτών για την απλούστευση των διαδικασιών χορήγησης θεώρησης για όσους εθελοντές προέρχονται από χώρες εκτός ΕΕ. Οι τροποποιήσεις στην οδηγία 2004/114/ΕΚ πρέπει να παρουσιαστούν και να προβλεφθεί σε αυτό το πλαίσιο ειδική κατηγορία θεώρησης για τους εθελοντές, αντίστοιχη με αυτή που χορηγείται στους φοιτητές.

4.10 Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την ιδέα της σύστασης του Ευρωπαϊκού Σώματος Εθελοντών Ανθρωπιστικής Βοήθειας (ΕΣΕΑΒ) (7), εκφράζει ωστόσο τις αμφιβολίες της όσον αφορά το κατά πόσον το εν λόγω σώμα θα είναι πραγματικά προσανατολισμένο στον εθελοντισμό. Θα πρέπει να διασφαλιστεί η κατάλληλη αξιολόγηση των υπό εφαρμογή προτύπων σχεδίων πριν υποβληθεί η τελική πρόταση για το ΕΣΕΑΒ. Δεδομένου ότι η Επιτροπή εκτιμά το έργο των μη-κυβερνητικών οργανώσεων στην αναπτυξιακή συνεργασία, η ΕΟΚΕ συνιστά η υποστήριξη της ΕΕ για αυτές τις (κυρίως) εθελοντικές δραστηριότητες να ενισχυθεί περαιτέρω, για να βελτιωθεί ο αντίκτυπός τους.

5. Σύνοψη των δραστηριοτήτων της ΕΟΚΕ στη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Έτους Εθελοντισμού 2011

5.1 Στο πλαίσιο της προετοιμασίας του Ευρωπαϊκού Έτους Εθελοντισμού και της διαχείρισης των δραστηριοτήτων που είχαν προγραμματιστεί, η ΕΟΚΕ ίδρυσε την ομάδα συντονισμού για το ΕΕΕ 2011, με πρόεδρο τον κ. Pavel Trantina (Ομάδα III). Με μια σειρά δημοσίων ακροάσεων, η ΕΟΚΕ προσπάθησε επίσης να δρομολογήσει συζήτηση μεταξύ εργοδοτών, συνδικαλιστικών οργανώσεων και μη κυβερνητικών οργανώσεων σχετικά με τους τρόπους διευκόλυνσης του εθελοντισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η ομάδα συντονισμού συνεργάστηκε στενά με την Ομάδα δράσης της Επιτροπής για το ΕΕΕ 2011, τη Συμμαχία για το 2011, την ομάδα συμφερόντων «Εθελοντισμός» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και πολλούς άλλους ενδιαφερόμενους φορείς οι οποίοι συμμετείχαν στις εκδηλώσεις της ΕΟΚΕ.

5.2 Στη διάρκεια του 2011, η ομάδα συντονισμού της ΕΟΚΕ για το ΕΕΕ 2011 πραγματοποίησε πέντε συνεδριάσεις, τέσσερις εκ των οποίων συνδυάστηκαν με δημόσιες ακροάσεις, η καθεμία από τις οποίες αφιερώθηκε σε ένα ειδικό θέμα που αφορά τον εθελοντισμό, για να ενθαρρύνει τον διάλογο μεταξύ των διαφόρων ενδιαφερόμενων φορέων στον τομέα. Κύριοι εταίροι στις ακροάσεις ήταν η Συμμαχία ΕΕΕ 2011, η οποία συνεισέφερε με ομιλητές από τις ομάδες εργασίας της που εξέθεσαν διάφορα θέματα, καθώς και η ειδική ομάδα της Επιτροπής για το ΕΕΕ 2011.

1.	Αξία και αναγνώριση του εθελοντισμού (23 Μαρτίου)

2.	Ποιότητα του εθελοντισμού και υποδομές για τον εθελοντισμό (23 Μαΐου)

3.	Νομικό πλαίσιο για τον εθελοντισμό (27 Σεπτεμβρίου)

4.	Εθελοντισμός των εργαζομένων (9 Νοεμβρίου).

5.3 Η ΕΟΚΕ συνδιοργάνωσε αρκετές εκδηλώσεις:

—	τη 2η θεματική διάσκεψη σε ευρωπαϊκό επίπεδο (23-24 Μαΐου), την οποία διοργάνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή – η ΕΟΚΕ φιλοξένησε τις συζητήσεις που αφορούσαν κυρίως τη συμμετοχή των εργαζομένων·

—	τη 2η σύμβαση για τον εθελοντισμό και διάσκεψη των ενδιαφερομένων φορέων (7-8 Σεπτεμβρίου), την οποία διοργάνωσε το Ευρωπαϊκό Φόρουμ για τους Νέους στην έδρα της ΕΟΚΕ και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο·

—	τις συνεδριάσεις συντονισμού της Συμμαχίας για το ΕΕΕ 2011, που πραγματοποιήθηκαν στην έδρα της ΕΟΚΕ στις 17 Μαρτίου, τις 19 Μαΐου και τις 29 Σεπτεμβρίου 2011·

—	την διαδικασία κρίσης των ευρωπαϊκών βραβείων εθελοντισμού για τους εργαζόμενους τον Φεβρουάριο του 2011.

5.4 Για να σηματοδοτήσει την πρώτη πολωνική Προεδρία του Συμβουλίου και το Ευρωπαϊκό Έτος Εθελοντισμού 2011, η Ομάδα ΙΙΙ της ΕΟΚΕ διοργάνωσε στις 30 Σεπτεμβρίου 2011 στη Βαρσοβία (στο Προεδρικό Μέγαρο) σημαντική διάσκεψη με θέμα τον εθελοντισμό, με βασικούς ομιλητές, μεταξύ άλλων τον Πρόεδρο της Πολωνίας, τον Ευρωπαίο Επίτροπο αρμόδιο για θέματα απασχόλησης και κοινωνικών υποθέσεων και τον Πολωνό Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικής Πολιτικής. Το γενικό θέμα της διάσκεψης ήταν «Η Ευρώπη των ενεργών πολιτών: εθελοντισμός.»

5.5 Ο Πρόεδρος της ΕΟΚΕ, καθώς και ο πρόεδρος και τα μέλη της ομάδας συντονισμού για το ΕΕΕ 2011 συμμετείχαν σε πολλές ειδικές συνεδριάσεις, συμπεριλαμβανομένων:

—	της εναρκτήριας συνεδρίασης του ΕΕΕ 2011 στη Βουδαπέστη·

—	της 2ης θεματικής διάσκεψης σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τον εθελοντισμό, στις Βρυξέλλες·

—	της τελικής διάσκεψης του ΕΕΕ 2011 στη Βαρσοβία.

5.6 Η ΕΟΚΕ ετοιμάζει ένα βιβλίο για την ενεργό συμμετοχή του πολίτη στα κοινά, στο οποίο θα προβάλλεται το ευρύ φάσμα των δραστηριοτήτων που αναλαμβάνουν τα μέλη της ΕΟΚΕ στον επαγγελματικό και πολιτικό τομέα, καθώς και στον τομέα του εθελοντισμού.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) Συμπεράσματα του Συμβουλίου «Ο ρόλος των εθελοντικών δραστηριοτήτων στην κοινωνική πολιτική» της 3ης Οκτωβρίου 2011, σημείο 1.

(2) Όπως δήλωσαν την 1η Δεκεμβρίου 2011 οι εθνικοί συντονιστικοί φορείς για το Ευρωπαϊκό Έτος Εθελοντισμού 2011 στη Δήλωση της Βαρσοβίας για τη Βιωσιμότητα της Δράσης για τις Εθελοντικές Δραστηριότητες και την Ενεργό Συμμετοχή των Πολιτών (DESAVAC): η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να αναπτύξει - με σεβασμό στις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρμοδιότητες και ανάγκες - κατάλληλες δομές ανταλλαγής και συνεργασίας όλων των ενδιαφερομένων και της κοινωνίας των πολιτών στον τομέα του εθελοντισμού πέραν του Ευρωπαϊκού Έτους Δραστηριοτήτων Εθελοντισμού που προωθούν την ενεργό συμμετοχή του πολίτη στα κοινά. Απαιτείται ένα κομβικό σημείο για τον εθελοντισμό εντός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.”

(3) Από το 2006 η ΕΟΚΕ έχει υποστηρίξει τη διεξαγωγή συζητήσεων σχετικά με την δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Χάρτη για τον εθελοντισμό, ο οποίος θα έθετε τις κοινές κύριες αρχές που θα έπρεπε να διέπουν τα δικαιώματα και τις ευθύνες των εθελοντών και των οργανώσεών τους. Ο Χάρτης αυτός, εξάλλου, θα συνέβαλε στη βελτίωση του νομοθετικού περιβάλλοντος στο οποίο ασκούνται οι εθελοντικές δραστηριότητες.

(4) www.eyv2011.eu

(5) http://www.eyv2011.eu/images/stories/pdf/EYV2011Alliance_PAVE_copyfriendly.pdf

(6) http://www.solidariteproposal.eu/

(7) Σύμφωνα με το άρθρο 214 της ΣλΕΕ.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/154

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος “Εrasmus για όλους” — Το πρόγραμμα της Ένωσης για την εκπαίδευση, την κατάρτιση, τη νεολαία και τον αθλητισμό»

COM(2011) 788 final — 2011/0371 (COD)

(2012/C 181/27)

Εισηγήτρια: η κ. Indrė VAREIKYTĖ

Στις 12 Δεκεμβρίου 2011 και στις 13 Δεκεμβρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, αντίστοιχα, αποφάσισαν να ζητήσουν γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος «Εrasmus για όλους» - Το πρόγραμμα της Ένωσης για την εκπαίδευση, την κατάρτιση, τη νεολαία και τον αθλητισμό

COM(2011) 788 τελικό — 2011/0371 (COD).

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειας, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 29ης Μαρτίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 74 ψήφους υπέρ, 1 κατά και 4 αποχές.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Σε μια χρονική στιγμή στην οποία η οικονομική κρίση επιβάλλει την αναθεώρηση των δημοσιονομικών προτεραιοτήτων, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι σημασία έχει να διατηρηθεί και, όπου αυτό είναι δυνατόν, να αυξηθεί η χρήση των πόρων που διατίθενται σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο για την εκπαίδευση και την κατάρτιση, με γνώμονα την τόνωση της απασχόλησης και δη της απασχόλησης της νεολαίας και των μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων.

1.2 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το πρόγραμμα Εrasmus για όλους θα πρέπει να αποτελέσει βασικό μέσο για την ενίσχυση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης με σκοπό την αναβάθμιση των δεξιοτήτων του ατόμου, την αντιμετώπιση των υψηλών ποσοστών ανεργίας των νέων σε πολλά κράτη μέλη, την κάλυψη των αναγκών σε εργαζομένους υψηλής εξειδίκευσης, καθώς και τη διόρθωση των αναντιστοιχιών μεταξύ των προσφερόμενων και των ζητούμενων δεξιοτήτων. Μάλιστα, η χρήση αυτού του μέσου καθίσταται ιδιαίτερα σημαντική σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης και αρνητικών επιπτώσεων στις αγορές εργασίας. Πρέπει να περιοριστούν οι περιπτώσεις αναντιστοιχίας δεξιοτήτων, ώστε να μειωθεί η ανεργία, ιδιαίτερα δε αυτή των νέων.

1.3 Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την πρόταση για ικανή αύξηση του προϋπολογισμού έως και τα 19 δισ. ευρώ για το μελλοντικό πρόγραμμα, υποστηρίζει τη συνολική πρόταση προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να εγκρίνουν αυτή την αύξηση.

1.4 Λόγω της παρούσας οικονομικής κατάστασης, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει απολύτως τα μέτρα του προγράμματος, δηλαδή την έμφαση σε βασικές δράσεις· τον περιορισμό της πολυδιάσπασης των τρεχουσών δράσεων, των επιδιωκόμενων στόχων και των προγραμμάτων· την ευρεία χρήση κατ’ αποκοπή ποσού, κόστους μονάδας ή χρηματοδότησης βάσει κατ’ αποκοπή ποσών, καθώς και τη μείωση των τυπικών απαιτήσεων για τους δικαιούχους και τα κράτη μέλη· την ελάττωση του διοικητικού φόρτου των εθνικών οργανισμών· και, τέλος, την πρόταση λειτουργίας ενός και μόνου εθνικού οργανισμού ανά χώρα –όπου αυτό κρίνεται κατάλληλο– για να αυξηθεί η κρίσιμη μάζα και να περικοπούν οι δαπάνες διαχείρισης.

1.5 Εντούτοις, η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι, παράλληλα με την εφαρμογή μέτρων λιτότητας, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι μακροπρόθεσμες προοπτικές των επιμέρους τομέων και να εφαρμόζεται ο προϋπολογισμός λιτότητας με τρόπο έξυπνο και συνετό.

1.6 Λαμβανομένων υπόψη όλων των μέτρων λιτότητας, η ΕΟΚΕ συνιστά τη διατήρηση των ξεχωριστών και ανεξάρτητων επιμέρους προγραμμάτων και της κατανομής ελάχιστου κονδυλίου του προϋπολογισμού στους κύριους τομείς του προγράμματος (ήτοι τριτοβάθμια εκπαίδευση, επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, εκπαίδευση ενηλίκων, σχολική εκπαίδευση, πρωτοβουλίες για τη νεολαία και τον αθλητισμό), καθώς και την περαιτέρω ανάπτυξη των προγραμμάτων, εάν αυτό κριθεί σκόπιμο. Αυτό αφορά κυρίως την κινητικότητα των μαθητών και των νέων σε τάξεις ή ομάδες, την κινητικότητα των ερευνητών και διδασκόντων σε πανεπιστήμια, την ένταξη των μειονεκτούντων νέων, τις προπαρασκευαστικές επισκέψεις, τα εκπαιδευτικά προγράμματα και συμπράξεις σε διμερές ή πολυμερές επίπεδο, καθώς και την κινητικότητα και τις μαθησιακές συμπράξεις στον τομέα της κατάρτισης ενηλίκων. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες των γυναικών που δεν εργάζονται και των ανδρών.

Με πολλές από τις διοικητικές μεταρρυθμίσεις επιδιώκεται να διατηρηθεί το συνολικό διαχειριστικό κόστος ουσιαστικά στα τωρινά του επίπεδα, να κατοχυρωθούν τα επιθυμητά αποτελέσματα των ξεχωριστών επιμέρους προγραμμάτων και να αποτραπεί ενδεχόμενη αστάθεια και υποβάθμιση των πρωτοβουλιών του προγράμματος.

1.7 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη βαρύτητα της εκπαίδευσης στην αντιμετώπιση της σημερινής κατάστασης και εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι τούτο αντανακλάται στο εν λόγω πρόγραμμα. Εντούτοις, η εφαρμογή των κύριων στρατηγικών στόχων της ΕΕ, προϋποθέτει την ύπαρξη λογικής συνάφειας μεταξύ αφ’ ενός μεν της τυπικής εκπαίδευσης, αφ’ ετέρου δε της μη τυπικής εκπαίδευσης και της άτυπης μάθησης· τούτο σημαίνει ότι πρέπει η υπό εξέταση πρόταση για το πρόγραμμα Erasmus για όλους να αποδίδει την ίδια σημασία στη μη τυπική ή άτυπη μάθηση και στην τυπική εκπαίδευση.

1.8 Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι δεν έχουν συμπεριληφθεί στο πρόγραμμα Erasmus για όλους ορισμένες δράσεις του προγράμματος Νεολαία σε δράση, οι οποίες προς το παρόν λειτουργούν ομαλά και χαίρουν εκτίμησης· θεωρεί δε ότι η απουσία τους ενδέχεται να υποβαθμίσει σε μεγάλο βαθμό την ευρωπαϊκή συνεργασία σε ζητήματα νεολαίας.

1.9 Κατά την ΕΟΚΕ, η απόκτηση και η αναβάθμιση των γνώσεων και των δεξιοτήτων δεν εξαντλείται στον σημερινό στόχο της άρσης των εμποδίων στην απασχόληση, αλλά περιλαμβάνει και την ακόμα πιο ενεργό συμμετοχή στα κοινά και την σύσφιξη της κοινωνικής συνοχής, δύο στόχων που παραγνωρίζονται δυστυχώς στην υπό εξέταση πρόταση. Επίσης το νέο πρόγραμμα Erasmus θα πρέπει να ενισχυθεί ο ρόλος των κοινωνικών εταίρων και άλλων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

1.10 Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ του στόχου της ενδυνάμωσης της μαθησιακής κινητικότητας καθότι αποτελεί έναν από τους καταλύτες για την ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων –ιδίως όσων σχετίζονται με την αγορά εργασίας και την κοινωνία– και για την ευρεία συμμετοχή των νέων στα κοινά ανά την Ευρώπη. Μολαταύτα, η κινητικότητα από μόνη της δεν θα επιλύσει τα προαναφερθέντα προβλήματα· θα πρέπει να δοθεί περισσότερη έμφαση τόσο στις ευκαιρίες για την αξιοποίηση των δεξιοτήτων που αποκτώνται μέσω των δράσεων κινητικότητας, όσο και στη σημασία αυτής για τη διαδικασία της διά βίου μάθησης.

1.11 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει η μάθηση να είναι δυνατή σε όλα τα στάδια της ζωής του ατόμου και άρα τάσσεται σαφώς υπέρ της προτεινόμενης προσέγγισης της διά βίου μάθησης, η οποία συνίσταται στη χρήση διαφόρων μέσων για να παρασχεθεί σε όλους η δυνατότητα πρόσβασης με ισότιμο τρόπο στην τυπική, μη τυπική και άτυπη μάθηση. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει το αίτημα που έχει ήδη διατυπώσει περί «μάθησης για την μακροζωία». Πάντως, στην υπό εξέταση πρόταση κανονισμού δεν φαίνεται να ακολουθείται αυτή η διά βίου προσέγγιση σε ζητήματα επέκτασης του προγράμματος Εrasmus για όλουςσε όλες τις ομάδες ενδιαφερομένων, από τα μικρά παιδιά μέχρι τους ηλικιωμένους. Θεωρούμε ότι το πρόγραμμα πρέπει να είναι πιο πολυσυλλεκτικό και προσαρμοσμένο σε κάθε ομάδα μαθητών. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητά να δοθεί ένας σαφής λειτουργικός ορισμός της διά βίου μάθησης και να προβλεφθούν πιο συγκεκριμένες ανά στόχο πολιτικές με σκοπό τη διευκόλυνση όλων των ομάδων μαθητών.

1.12 Θα πρέπει οι συμμετέχοντες σε δράσεις που αποτελούν μέρος του προγράμματος να αποτελούν τρόπον τινά πρεσβευτές των ευρωπαϊκών αξιών και τούτο θα πρέπει να αποτυπώνεται εμφανώς στο πρόγραμμα.

1.13 Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι, στην παρούσα του μορφή, το πρόγραμμα Εrasmus έχει σημειώσει αξιόλογη επιτυχία (ομοίως π.χ. με την Ευρωπαϊκή εθελοντική υπηρεσία). Από την άλλη πλευρά όμως, η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι, δυστυχώς, το Εrasmus έχει ταυτιστεί στη συνείδηση της ευρύτερης κοινής γνώμης με δραστηριότητες σχετικές με την τριτοβάθμια και γενικότερη τυπική εκπαίδευση. Ακόμα δεν έχει αναλυθεί το θέμα της καλύτερης ενημέρωσης για το Εrasmus ως ενιαίο πρόγραμμα για όλες τις μορφές παιδείας και τούτο θα μπορούσε να προκαλέσει επιπρόσθετα προβλήματα όπως το αυξημένο κόστος για δημόσιες σχέσεις και λοιπές απρόβλεπτες δαπάνες. Η ΕΟΚΕ εκφράζει τις αναστολές της σχετικά με τη δυνατότητα (επιτυχούς) διάδοσης αυτού του θεσμού ένα μόλις έτος πριν από την επίσημη έναρξη του προγράμματος. Έτσι, προτείνεται, συν τοις άλλοις, να διατηρηθούν οι σημερινές ονομασίες των επιμέρους προγραμμάτων.

1.14 Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την πλήρη υποστήριξη προς τις δράσεις του προγράμματος Jean Monnet, με σκοπό την προαγωγή της ακαδημαϊκής εκπαίδευσης και της έρευνας με αντικείμενο την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Ωστόσο, θεωρεί ότι αυτή η υποστήριξη δεν πρέπει να περιορίζεται σε δύο μόνο εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπως προβλέπεται στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο κατάλογος των έξι ευρωπαϊκών ιδρυμάτων που υποστηρίζονται από το πρόγραμμα Jean Monnet για την περίοδο 2007-2013 θα πρέπει να διατηρηθεί ως έχει προκειμένου να αξιοποιηθούν η προστιθέμενη αξία, η ακαδημαϊκή συμπληρωματικότητα και η μεγαλύτερη πολιτιστική πολυμορφία που συνεισφέρουν και τα άλλα τέσσερα ιδρύματα ευρωπαϊκού χαρακτήρα.

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ εισηγείται την τροποποίηση του άρθρου 10 ως εξής:

«γ)

παροχή υποστήριξης στα ακόλουθα ευρωπαϊκά ακαδημαϊκά ιδρύματα που επιδιώκουν στόχο ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος:

i)	το Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ίδρυμα, Φλωρεντία·

ii)	το Κολέγιο της Ευρώπης (εγκαταστάσεις Bruges και Natolin)·

iii)	την Ακαδημία Ευρωπαϊκού Δικαίου, Trier·

iv)	το Διεθνές Κέντρο Ευρωπαϊκής Κατάρτισης CIFE, Νίκαια·

v)	το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Δημόσιας Διοίκησης, Μάαστριχτ·

vi)	την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία για την Ανάπτυξη της Εκπαίδευσης στον τομέα των ειδικών αναγκών, Odense·».

2. Κύρια σημεία του εγγράφου της Επιτροπής

2.1 Με το πρόγραμμα Erasmus για όλους η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιχειρεί να συγκεντρώσει όλα τα υπάρχοντα ενωσιακά και διεθνή προγράμματα στον τομέα της εκπαίδευσης, της κατάρτισης, της νεολαίας και του αθλητισμού, αντικαθιστώντας τα ακόλουθα επτά υπάρχοντα προγράμματα σε ένα και μοναδικό: Διά βίου μάθηση, Νεολαία σε δράση, Erasmus Mundus, Tempus, Alfa, Edulink και το πρόγραμμα διμερούς συνεργασίας με τις εκβιομηχανισμένες χώρες. Ζητούμενο είναι να αυξηθεί η αποδοτικότητα, να διευκολυνθεί η υποβολή αιτήσεων για υποτροφίες και να μειωθούν η επικάλυψη και ο κατακερματισμός δράσεων.

2.2 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει αύξηση κατά περίπου 70 % του προϋπολογισμού σε σύγκριση με τον τρέχοντα επταετή προϋπολογισμό, ώστε να διατεθεί ποσό 19 δισ. ευρώ για το νέο πρόγραμμα στην περίοδο 2014-2020. Τα δύο τρίτα της χρηματοδότησης θα δαπανηθούν για υποτροφίες κινητικότητας με στόχο τη διάδοση των γνώσεων και την καλλιέργεια των δεξιοτήτων.

2.3 Το νέο πρόγραμμα θα επικεντρώνεται στην ενωσιακή προστιθέμενη αξία, στις προεκτάσεις της για το σύστημα και θα υποστηρίζει τρεις κατηγορίες δράσεων: α) ευκαιρίες μάθησης για τα άτομα, εντός και εκτός της ΕΕ· β) συνεργασία μεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, οργανώσεων νέων, επιχειρήσεων, τοπικών και περιφερειακών αρχών και ΜΚΟ· γ) υποστήριξη των μεταρρυθμίσεων στα κράτη μέλη προκειμένου να εκσυγχρονιστούν τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης και να ενισχυθούν η καινοτομία, η επιχειρηματικότητα και η απασχολησιμότητα.

2.4 Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ορθολογική διάρθρωση του νέου προγράμματος –μαζί με τη σημαντική αύξηση της σχετικής επένδυσης– σημαίνει ότι η ΕΕ θα μπορέσει να δημιουργήσει πολύ περισσότερες ευκαιρίες ώστε οι φοιτητές, οι μαθητές, οι νέοι, οι εκπαιδευτικοί, οι διοργανωτές δραστηριοτήτων για νέους κ.ά. να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους, τις επαγγελματικές τους προοπτικές και να μεριμνήσουν για την προσωπική τους εξέλιξη. Με το Erasmus για όλους επιχειρείται επίσης να προαχθεί η έρευνα και η διδασκαλία στον τομέα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και να υποστηριχθεί ο μαζικός αθλητισμός.

2.5 Το Erasmus για όλους αναμένεται να συμβάλει στους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», του Πλαισίου για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης (ΕΚ 2020), της Ευρωπαϊκής συνεργασίας στον τομέα της νεολαίας (2010-2018), καθώς και στην υλοποίηση εμβληματικών πρωτοβουλιών της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» όπως η Νεολαία σε δράση και η Ατζέντα για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας. Επίσης εκτιμάται ότι θα ενισχύσει την αειφόρο ανάπτυξη τρίτων χωρών στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και την επέκταση της ευρωπαϊκής διάστασης του αθλητισμού.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1 Βάσει των κύριων εγγράφων της ενωσιακής στρατηγικής, δίνεται η ίδια προτεραιότητα σε πρωτοβουλίες που άπτονται της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της νεολαίας. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι ο επαναπροσδιορισμός των στόχων του προγράμματος δεν πρέπει να δίνει την εντύπωση ότι η τυπική εκπαίδευση έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από μορφές μη τυπικής και άτυπης μάθησης όπως η επαγγελματική κατάρτιση, η εκπαίδευση/επιμόρφωση ενηλίκων, η σχολική εκπαίδευση, οι δράσεις της νεολαίας και ο αθλητισμός. Είναι σημαντικό να αποφεύγονται οι ανισότητες μεταξύ των διαφόρων εκπαιδευτικών τομέων διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να υπονομευτεί η προσέγγιση της διά βίου μάθησης που εμπεριέχεται στο υπό εξέταση πρόγραμμα.

3.2 Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τόσο την προοπτική των μεταρρυθμίσεων των πολιτικών –λ.χ. η εφαρμογή των διαδικασιών της Μπολόνιας και της Κοπεγχάγης και ο διαρθρωμένος διάλογος με τη νεολαία– όσο και τη χρήση των μέσων διαφάνειας της ΕΕ.

3.3 Σύμφωνα με το πρόγραμμα, «[ο]ι επιχορηγήσεις μαθησιακής κινητικότητας που χορηγούνται σε άτομα απαλλάσσονται από οποιοδήποτε φόρο και κοινωνική εισφορά. Η ίδια απαλλαγή ισχύει για τους ενδιάμεσους φορείς που παρέχουν αυτή τη χρηματοδοτική υποστήριξη στα ενδιαφερόμενα άτομα». Η ΕΟΚΕ αποδέχεται αυτές τις φοροαπαλλαγές και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή –σε συνεργασία με τα κράτη μέλη– να διερευνήσει και να επιλύσει ορισμένες περιπτώσεις (όπου π.χ. οι επιχορηγήσεις μαθησιακής κινητικότητας συμψηφίζονται με το οικογενειακό εισόδημα, πλήττοντας έτσι την κοινωνική πρόνοια) που προκύπτουν κατά την υλοποίηση των σημερινών δράσεων κινητικότητας.

3.4 Τασσόμαστε σαφώς υπέρ της ενσωμάτωσης αθλητικών δράσεων στο πρόγραμμα Erasmus για όλους, ως ξεχωριστό κεφάλαιο με ειδικό κονδύλιο στον προϋπολογισμό· τούτο δε διότι, μέσω των διακρατικών σχεδίων, της ανάπτυξης ικανοτήτων για αθλητικά σωματεία και της παροχής επιπλέον ευκαιριών για συμπράξεις, αφ’ ενός μεν, θα μπορούν οι ενδιαφερόμενοι φορείς να συμμετέχουν πιο ενεργά και αποτελεσματικά στη χάραξη πολιτικής σε θέματα αθλητισμού, αφ’ ετέρου δε, θα διοικούνται καλύτερα οι αθλητικές οργανώσεις και θα ενθαρρύνονται οι –νέοι κυρίως– Ευρωπαίοι να είναι πιο δραστήριοι.

3.5 Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι ένας ενιαίος εθνικός οργανισμός ανά κράτος μέλος – όπου αυτό κρίνεται κατάλληλο – με αρμοδιότητα στη διαχείριση των δράσεων του προγράμματος ενδέχεται να είναι πιο αποτελεσματικός ως προς την «ευκολία για τον χρήστη», τον φόρτο εργασίας και το κόστος. Θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι αιτούντες επιχορήγηση θα έχουν τη δυνατότητα περιφερειακής πρόσβασης, ενώ πρέπει, εξάλλου, να επισημανθεί ότι η δημιουργία ενιαίου εθνικού οργανισμού ενδέχεται να μην είναι συμβατή με τις εθνικές ιδιαιτερότητες των μεμονωμένων κρατών μελών. Ταυτόχρονα, όμως, δεν θα πρέπει να αυξηθούν οι συνολικές απαιτήσεις για τους αιτούντες –ιδίως για τις ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στον τομέα της μη τυπικής μάθησης· αντιθέτως, θα πρέπει να σταθμίζεται και να περιορίζεται συνεχώς ο διοικητικός φόρτος. Επίσης, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει να ενθαρρύνονται τα κράτη μέλη να μεριμνούν για την πιο ενεργό συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και των κοινωνικών εταίρων στη διαχείριση του προγράμματος σε εθνική κλίμακα.

3.6 Η ΕΟΚΕ θεωρεί θεμιτή την προσπάθεια περιορισμού της τρέχουσας περιπλοκότητας και του κατακερματισμού των διαφόρων στόχων και δράσεων με σκοπό την ελάττωση του κόστους και τη διακοπή δράσεων χωρίς την απαιτούμενη σε βάθος χρόνου κριτική μάζα. Εντούτοις, όπως επισημαίνεται και στο σημείο 1.6 της παρούσας γνωμοδότησης, η ΕΟΚΕ συνιστά τη διατήρηση των ξεχωριστών και ανεξάρτητων επιμέρους προγραμμάτων με την πρόβλεψη κατανομής ελάχιστου κονδυλίου του προϋπολογισμού στους κύριους τομείς του προγράμματος.

3.7 Μολονότι η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ανεπιφύλακτα τα μέτρα υπέρ της αύξησης της αποτελεσματικότητας και του περιορισμού του κόστους, σημειώνει ότι η ανάγκη για μεγαλύτερα και πιο αποδοτικά σχέδια θα πρέπει να συνδυάζεται με τον πλουραλισμό. Δεν θα πρέπει, άλλωστε, να υποτιμάται η συμβολή των μικρών οργανώσεων σε όλους τους τύπους εκπαίδευσης και, συνεπώς, θα πρέπει να εξακολουθήσουν να έχουν πρόσβαση στο πρόγραμμα.

3.8 Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η κινητικότητα των μαθητών ουδόλως αναφέρεται στο πρόγραμμα. Ως εκ τούτου, θεωρεί ότι οι διευκολύνσεις κινητικότητας θα πρέπει να προσφέρονται νωρίς, και όχι μόνο κατά τη φάση της επαγγελματικής ή τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Κατά συνέπεια, είναι εξαιρετικά σημαντικό να συνεχιστούν οι επιτυχείς συμπράξεις σχολείων στο πλαίσιο του προγράμματος «Comenius», οι οποίες περιλαμβάνουν τη δυνατότητα σύντομων περιόδων κινητικότητας για μαθητές.

3.9 Η ΕΟΚΕ κρίνει ανεπαρκή τα μέτρα του προγράμματος που έχουν σκοπό να βελτιώσουν τη συμμετοχή των μειονεκτικών ομάδων του πληθυσμού σε δράσεις μαθησιακής κινητικότητας. Θα πρέπει να καταστεί σαφής προτεραιότητα η ευρύτερη ενσωμάτωση των υπο-εκπροσωπούμενων ομάδων σε εκπαιδευτικές και μαθησιακές δράσεις, αίτημα εξίσου σημαντικό με αυτά της δημιουργίας ισότιμων κοινωνιών και της οικονομικής ανάπτυξης. Προς το παρόν, το μορφωτικό επίπεδο και οι κοινωνικοοικονομικές καταβολές των γονέων επηρεάζουν δυσανάλογα τις πιθανότητες ενός ατόμου να λάβει παιδεία και δη επιτυχώς –εξ ου και η ελάχιστη εκπροσώπηση ορισμένων κοινωνικών ομάδων σε ορισμένες χώρες και περιπτώσεις.

3.10 Τα στοιχεία της ποιότητας και της ισότητας θα πρέπει να συμβαδίζουν με την ποσότητα στα προγράμματα κινητικότητας με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν να λαμβάνουν μέρος σε αυτά όσοι προέρχονται από μειονεκτικές κοινωνικές ομάδες (λ.χ. αναθεωρώντας το ύψος των υποτροφιών κινητικότητας, οι οποίες προς το παρόν κρίνονται ανεπαρκείς και μη προσαρμοσμένες στο διαφορετικό οικονομικό υπόβαθρο των χωρών που συμμετέχουν (1)).

3.11 Θα μπορούσε επίσης να εξεταστεί η δυνατότητα άντλησης πόρων από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και τα Διαρθρωτικά Ταμεία για τη χρηματοδότηση της συμμετοχής των νέων από λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές σε δράσεις ατομικής μαθησιακής κινητικότητας, πρακτικές ασκήσεις ή μαθητείες σε επιχειρήσεις που βρίσκονται σε άλλα κράτη μέλη.

3.12 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα πρέπει να καταβληθεί περισσότερη προσπάθεια για τη συλλογή και την ανάλυση δεδομένων –ιδίως ως προς την απασχολησιμότητα, την κοινωνική διάσταση, τη διά βίου μάθηση, τη δυνατότητα μεταφοράς υποτροφιών και δανείων, καθώς και τη συνολική ποιότητα και επίδραση της κινητικότητας– και προτείνει την εκ των υστέρων αξιολόγηση περιπτώσεων κινητικότητας. Χάρη σε αυτά τα δεδομένα θα εποπτεύεται η υλοποίηση του προγράμματος και θα υπάρχει η δυνατότητα ουσιαστικής αντίδρασης σε ενδεχόμενες αλλαγές.

3.13 Η ΕΟΚΕ εκφράζει εκ νέου τη σύμφωνη γνώμη της με τη διάταξη που προβλέπει τη μεγαλύτερη απόδοση των πόρων του προγράμματος και την ελάττωση των επικαλύψεων και της πολυδιάσπασης των σημερινών δράσεων. Ως εκ τούτου, ζητά να ληφθούν περισσότερο υπόψη οι συγκεκριμένες παράμετροι και να επανεξεταστούν όλα τα προγράμματα που υπάγονται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή έτσι ώστε οι στόχοι τους να ανταποκρίνονται πλήρως ή μερικώς στο προτεινόμενο πρόγραμμα Erasmus για όλους· το πρόγραμμα Erasmus για νεαρούς επιχειρηματίες, για παράδειγμα, το οποίο χρηματοδοτείται εν μέρει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αποτελεί αντικείμενο χωριστής διαχείρισης, μολονότι οι στόχοι ταυτίζονται μέχρι ενός βαθμού με αυτούς του Erasmus για όλους.

3.14 Επικρατεί ασάφεια ως προς τη σημερινή αναλογία των επιχορηγήσεων του άρθρου 13 παράγραφος 3 (προϋπολογισμός). Η ΕΟΚΕ εισηγείται την αύξηση του ποσοστού που διατίθεται στη συνεργασία για την καινοτομία και τις ορθές πρακτικές, δεδομένων των περισσότερων αναλύσεων που διεξήχθησαν σε προηγούμενα στάδια των προγραμμάτων διά βίου μάθησης και οι οποίες κατέδειξαν ότι η θεσμική συνεργασία είναι ιδιαίτερα αποδοτική ως προς το κόστος.

4. Δράσεις εκπαίδευσης και κατάρτισης

4.1 Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την αύξηση του ύψους των κονδυλίων που διατίθενται στην εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση. Ωστόσο, προτείνεται να τεθούν σαφείς στόχοι στο πρόγραμμα, έτσι ώστε να επιτευχθούν τα ελάχιστα ποσοστά εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης: «Μέχρι το 2020 τουλάχιστον το 6 % κατά μέσο όρο στην ΕΕ των νέων ηλικίας 18-34 με τίτλο αρχικής επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης πρέπει να έχουν αποκτήσει την εμπειρία μιας περιόδου σπουδών σχετικών με την αρχική ΕΕΚ ή μιας περιόδου κατάρτισης (συμπεριλαμβανομένης της τοποθέτησης σε θέσεις εργασίας) στο εξωτερικό με ελάχιστη διάρκεια δύο εβδομάδων ή λιγότερο αν τεκμηριώνεται με το Europass» (2). Επιπλέον, μέρος των κονδυλίων πρέπει να διατεθεί για την προώθηση των προγραμμάτων μαθητείας.

4.2 Έχοντας λοιπόν ως στόχο αυτό το ελάχιστο ποσοστό, θα πρέπει να γίνουν συγκεκριμένες ενέργειες για την άρση των πρακτικών, τεχνικών και νομικών εμποδίων που παρεμβάλλονται στη μαθησιακή κινητικότητα, την υποστήριξη των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (προέλευσης και υποδοχής των υποτρόφων), καθώς και την περαιτέρω προσήλωσή τους σε θέματα κινητικότητας για πραγματοποίηση μαθητείας ή πρακτικής άσκησης. Δεδομένων αφ’ ενός μεν του εύρους του φάσματος και του πλήθους των δράσεων του τομέα, αφ’ ετέρου δε των πορισμάτων της «Εκτίμησης αντικτύπου δράσεων εκπαίδευσης και κατάρτισης» (3), η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ίσως να μην επαρκεί το προτεινόμενο ελάχιστο ποσοστό 17 % για επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση και άρα εισηγείται την επανεξέτασή του.

4.3 Επίσης, η ΕΟΚΕ εισηγείται να αποτελέσουν οι μαθητείες και οι πρακτικές ασκήσεις ξεχωριστή ομάδα-στόχο του προγράμματος. Τούτο θα συντείνει στην υλοποίηση των νέων πολιτικών δεσμεύσεων για την προώθηση της πρακτικής άσκησης και της μάθησης στην εργασία με απώτερο σκοπό την περιστολή της ανεργίας των νέων.

4.4 Η ΕΟΚΕ θα ήθελε να υπογραμμίσει την περιορισμένη συμμετοχή των ενηλίκων στα προγράμματα διά βίου μάθησης, καθώς και τα χαμηλά επίπεδα δεξιοτήτων και επαγγελματικών προσόντων μεγάλου μέρους των ενηλίκων στην Ευρώπη. (4) Προκειμένου για την επίτευξη ενός εκ των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», δηλαδή συμμετοχή τουλάχιστον του 15 % των ενηλίκων κατά μέσο όρο σε προγράμματα διά βίου μάθησης (5), απαιτείται να υπάρχουν άρτια εκπαιδευτικά συστήματα, πάροχοι υπηρεσιών, μεθοδολογία, εκπαιδευτικό προσωπικό και κατάλληλη μέριμνα ανά την Ευρώπη. Η εκπαίδευση των ενηλίκων πρέπει να συνδεθεί με την ενεργό συμμετοχή των Ευρωπαίων πολιτών στα κοινά, συμμετοχή η οποία μπορεί να διευρυνθεί και να καλλιεργηθεί χάρη σε ένα στέρεο εκπαιδευτικό προγραμματισμό για ενηλίκους.

4.5 Μολονότι είναι σημαντικό να υπάρξει άμεση σύνδεση με την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, θα πρέπει να προβλεφθεί ένα διακριτός τομέας για την εκπαίδευση ενηλίκων στην προσπάθεια να εκπληρωθούν οι στόχοι που αναφέρονται στο σημείο 4.4. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ συνιστά τη διατήρηση της εκπαίδευσης και μάθησης ενηλίκων ως μεμονωμένου τομέα στην πρόταση για το πρόγραμμα Erasmus για όλους.

4.6 Αν και η προτεινόμενη αύξηση του προϋπολογισμού για προγράμματα εκπαίδευσης ενηλίκων κρίνεται θετική, η ελάχιστη κατανομή κονδυλίων ύψους 2 % για τα συγκεκριμένα προγράμματα κρίνεται ανεπαρκής, δεδομένης της γήρανσης του πληθυσμού στην Ευρώπη και της ανάγκης ευρύτερης συμμετοχής ενηλίκων στη διά βίου μάθηση. Εάν μάλιστα ληφθεί υπόψη το μέγεθος του εν λόγω τομέα, καθώς και το γεγονός ότι εμπερικλείει μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας, θεωρούμε ότι συντρέχουν λόγοι περαιτέρω αύξησης αυτού του ποσοστού.

4.7 Στην περίπτωση της εκπαίδευσης και της μάθησης ενηλίκων, το πρόγραμμα Erasmus για όλους θα πρέπει να συμβάλλει πιο ξεκάθαρα στην υλοποίηση του Ευρωπαϊκού θεματολογίου για την εκπαίδευση των ενηλίκων. (6) Μέσω της προώθησης αυτού του θεματολογίου, το πρόγραμμα Erasmus για όλους μπορεί να δώσει ώθηση στην πρόοδο και να επιδράσει θετικά στον τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων· τούτο μεταφράζεται σε τόνωση της αυτοπεποίθησης, της συμμετοχής, της ενεργοποίησης, της δημιουργικότητας, της προσωπικής εξέλιξης και του βαθμού απασχολησιμότητας μεγάλου αριθμού Ευρωπαίων πολιτών.

4.8 Χάρη στα εργαστήρια Grundtvig (εκπαίδευση ενηλίκων και άλλες εκπαιδευτικές οδοί) και στα προγράμματα εθελοντισμού ηλικιωμένων, έχει δοθεί σε πολλούς πολίτες η ευκαιρία να λάβουν μέρος σε ευρωπαϊκές δράσεις εκπαιδευτικού χαρακτήρα, στις οποίες δύσκολα θα εντάσσονταν υπό άλλες συνθήκες. Δεδομένων των ωφελειών που συνεπάγονται αυτές οι δράσεις, η ΕΟΚΕ επισημαίνει την ανάγκη διατήρησης των ίσων ευκαιριών για να συμμετέχουν οι ενήλικες μαθητές/φοιτητές σε προγράμματα κινητικότητας και εθελοντισμού.

4.9 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το πρόγραμμα Erasmus για όλους θα συμβάλει τα μέγιστα στην επίτευξη του στόχου κινητικότητας μαθητών (7) της διαδικασίας της Μπολόνιας, τον οποίο έχει εξάλλου θέσει και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (8), δηλαδή «έως το 2020, τουλάχιστον το 20 % των ατόμων που αποφοιτούν από ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ευρώπη πρέπει να έχουν καλύψει μια περίοδο σπουδών ή κατάρτισης στο εξωτερικό». Εντούτοις, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι θα πρέπει να επανεξεταστεί το πλήθος των ατομικών υποτροφιών κινητικότητας προκειμένου να δοθούν ίσες ευκαιρίες σε όσους προέρχονται από μειονεκτικές κοινωνικές ομάδες να λάβουν μέρος σε αυτά τα προγράμματα κινητικότητας.

4.10 Ενθαρρύνεται η περαιτέρω ανάπτυξη κοινών προγραμμάτων και η καθιέρωση κοινών πτυχίων ανά τον Ευρωπαϊκό χώρο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθότι μέσω αυτών αφ’ ενός μεν αναδεικνύονται τα εμπόδια που παρεμβάλλουν το εθνικό κανονιστικό πλαίσιο και η οικεία νομοθεσία στην κινητικότητα, αφ’ ετέρου δε αναβαθμίζεται εν γένει η παιδεία και προάγεται η διεθνής συνεργασία των διαφόρων ιδρυμάτων.

4.11 Η σύζευξη των συστημάτων αναγνώρισης προηγούμενων και εμπειρικών γνώσεων (RPL) με το Ευρωπαϊκού σύστημα μεταφοράς διδακτικών μονάδων (ECTS/ΕΣΜΔΜ) και η εφαρμογή του Ευρωπαϊκού συστήματος ακαδημαϊκών μονάδων για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ECVET/ΕΣΑΜΕΕΚ) με γνώμονα τα μαθησιακά αποτελέσματα κρίνεται καθοριστική για την επίτευξη του στόχου κινητικότητας μαθητών (διαδικασία της Μπολόνιας) και τη διασφάλιση της ποιότητας των προγραμμάτων κινητικότητας και εν γένει των εκπαιδευτικών και επιμορφωτικών δράσεων. Εντούτοις, η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι σε αρκετά κράτη δεν έχουν συνδεθεί το ΕΣΜΔΜ και το ΕΣΑΜΕΕΚ με τα μαθησιακά αποτελέσματα και δεν έχει ακόμα επιτευχθεί ο στόχος των ίσων ευκαιριών για όλους. Επομένως, θα πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα για την καθιέρωση του ΕΣΜΔΜ και του ΕΣΑΜΕΕΚ ως κοινών μέσων κατοχύρωσης ανά την ΕΕ της διαφάνειας των επαγγελματικών προσόντων τόσο για τους φοιτητές όσο και για τους εργοδότες.

4.12 Επιπροσθέτως, η ΕΟΚΕ θα ήθελε να τονίσει την ανάγκη συνεχούς συντονισμού σε πανενωσιακό επίπεδο προκειμένου να βοηθηθούν τα κράτη μέλη να λάβουν μέτρα έτσι ώστε όλα τα νέα επίσημα έγγραφα πιστοποίησης προσόντων να περιέχουν σαφή αναφορά (μέσω των εθνικών συστημάτων πιστοποίησης επαγγελματικών προσόντων) στην κατάλληλη βαθμίδα του Ευρωπαϊκού πλαισίου επαγγελματικών προσόντων (ΕΠΕΠ). Είναι σαφές ότι αυτός ο στόχος δεν πρόκειται ευοδωθεί εντός της επίσημης προθεσμίας (2012), επιβάλλεται λοιπόν να υπάρξει περαιτέρω συντονισμός και να καταβληθεί μεγαλύτερη προσπάθεια για την ταχύτερη υλοποίηση του ΕΠΕΠ. (9)

4.13 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει να αποδοθεί μεγαλύτερη σημασία στην κινητικότητα του προσωπικού, η οποία ενισχύει σε μεγάλο βαθμό την υψηλή ποιότητα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και τον διεθνή χαρακτήρα των ιδρυμάτων. Η ΕΟΚΕ ζητά να υπάρξει πιο στενή συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών προκειμένου να αρθούν τα εμπόδια που παρεμβάλλονται στην κινητικότητα του προσωπικού και τα οποία προέρχονται από τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, τα συνταξιοδοτικά συστήματα και το εκάστοτε καθεστώς επαγγελματικών προσόντων.

4.14 Βάσει και του αιτήματος που έχει ήδη διατυπώσει η ΕΟΚΕ στη γνωμοδότησή της με θέμα «Νεολαία σε κίνηση» (10), ζητείται λεπτομερέστερη περιγραφή του προτεινόμενου καθεστώτος δανείων για φοιτητές που πραγματοποιούν μεταπτυχιακές σπουδές σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ· έτσι θα είναι δυνατό να διασφαλιστεί τόσο ο προσεκτικός σχεδιασμός της διαδικασίας χορήγησης αυτών των δανείων, όσο και ότι οι νέοι θα είναι ενήμεροι γι’ αυτά καθότι θα πρέπει να προλαμβάνεται – όταν αυτό είναι εφικτό – η εμπλοκή τους στον φαύλο κύκλο του χρέους. Δεδομένης της προσπάθειας που απαιτείται για την καθιέρωση του εν λόγω καθεστώτος φοιτητικών δανείων, θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα έτσι ώστε τα χορηγούμενα δάνεια να είναι πραγματικά ελκυστικά και οικονομικά προσιτά (ιδίως για τους φοιτητές από μειονεκτικές κοινωνικές ομάδες), προκειμένου να επιτευχθεί ο επιδιωκόμενος – κατά προσέγγιση – συνολικός αριθμός των 331 100 φοιτητών.

4.15 Επιπλέον, η ΕΟΚΕ ζητά να σταθμιστούν όλες οι πιθανές προεκτάσεις του προτεινόμενου καθεστώτος χορήγησης φοιτητικών δανείων, συμπεριλαμβανομένης της επίδρασής του τόσο στα εθνικά και περιφερειακά συστήματα χρηματοδοτικής στήριξης, όσο και στο ύψος των διδάκτρων στα ανώτατα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Τα δε αποτελέσματα αυτής της αξιολόγησης θα πρέπει να κοινοποιηθούν σε όσο το δυνατόν περισσότερους ενδιαφερόμενους.

4.16 Πέραν του προτεινόμενου καθεστώτος χορήγησης φοιτητικών δανείων, η ΕΟΚΕ καλεί τα υπόλοιπα θεσμικά όργανα της ΕΕ να σταθούν ακόμα περισσότερο αρωγοί, μέσω των πολιτικών τους, στην προσπάθεια των κρατών μελών να διασφαλίσουν την πλήρη δυνατότητα μεταφοράς των κρατικών υποτροφιών και δανείων ανά την ΕΕ, προάγοντας έτσι την κινητικότητα και κατοχυρώνοντας την πρόσβαση όλων στα προγράμματα κινητικότητας και εκπαίδευσης.

5. Δράσεις νέων

5.1 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την αποτελεσματικότητα του ισχύοντος προγράμματος Νεολαία σε δράση. (11) Εκτιμάται ότι χάρη στο εν λόγω πρόγραμμα, περίπου 1 εκατομμύριο νέοι Ευρωπαίοι είχαν την ευκαιρία να αποκτήσουν εμπειρίες μη τυπικής εκπαίδευσης και κινητικότητας. Είναι δε σαφές ότι αυτό το πρόγραμμα είχε μεγάλη απήχηση στους νέους Ευρωπαίους μέσω της υποστήριξής του προς διάφορες οργανώσεις νεολαίας. Συνεπώς, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι η επίδραση αυτού του προγράμματος στη νεολαία ξεπερνά αυτή οποιουδήποτε άλλου ενωσιακού προγράμματος, παράμετρος η οποία, ωστόσο, δεν αποτυπώνεται ανάλογα στην υπό εξέταση πρόταση κανονισμού.

5.2 Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι η πρόταση κανονισμού επιφυλάσσει άνιση μεταχείριση στους εν δυνάμει δικαιούχους και δυσχεραίνει την πρόσβαση στο πρόγραμμα των νέων από μειονεκτικές κοινωνικές ομάδες· σημειωτέον δε ότι οι τελευταίοι μέχρι σήμερα μπορούν να συμμετέχουν στο πρόγραμμα Νεολαία σε δράση μέσω των μικρών ή τοπικών οργανώσεων νεολαίας.

5.3 Δεδομένης της πληθώρας των σχετικών με τη νεολαία στόχων στη στρατηγική «Ευρώπη 2020», στο ΕΚ 2020, στο Πλαίσιο για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της νεολαίας (2010-2018), καθώς και σε εμβληματικές πρωτοβουλίες όπως η Νεολαία σε δράση και η Ατζέντα για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι θα πρέπει να δοθεί έμφαση στο πολιτικό και οικονομικό σκέλος του προγράμματος Erasmus για όλουςγια τους νέους και την πολιτική για τη νεολαία.

5.4 Συνεκτιμώντας τόσο το εύρος του φάσματος δράσεων και το πλήθος των συμμετεχόντων στο ισχύον πρόγραμμα Νεολαία σε δράση όσο και τις δυνατότητες ένταξης που προσφέρει σε άτομα προερχόμενα από μειονεκτικές κοινωνικές ομάδες, η ΕΟΚΕ ζητά να επανεξεταστεί κατά πόσο το ελάχιστο ποσοστό του προϋπολογισμού που προορίζεται για τη νεολαία (7 %) επαρκεί για την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί στον τομέα της νεολαίας. Υπό αυτό το πρίσμα προτείνεται η διαμόρφωση ενός διακριτού επιμέρους προγράμματος για τη νεολαία ως μέρος του συνολικού προγράμματος Erasmus για όλους και με το κατάλληλο ποσοστό επί του προϋπολογισμού. Αυτή η πρόταση έχει ήδη κατατεθεί στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Νεολαία σε κίνηση». (12) Εξάλλου, θα πρέπει να διατηρηθούν όλα τα ισχύοντα επιμέρους προγράμματα του προγράμματος Νεολαία σε δράση.

5.5 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι επί του παρόντος, το πρόγραμμα Νεολαία σε δράση υποστηρίζει δράσεις οι οποίες δεν θα υποστηρίζονταν από εναλλακτικά χρηματοδοτικά μέσα· συν τοις άλλοις, αποτελεί μια από τις κύριες πηγές χρηματοδότησης προγραμμάτων για τη νεολαία. Τούτο ισχύει ιδιαίτερα για τις μικρές και τις τοπικές ή περιφερειακές οργανώσεις. Ελλείψει αυτής της ενίσχυσης, οι συνέπειες για τον τομέα της νεολαίας στην Ευρώπη ενδεχομένως να είναι πολύ αρνητικές· σε αυτήν την περίπτωση, και δεδομένου ότι τα ευρωπαϊκά δίκτυα είναι αυτά τα οποία βοηθούν πολλές μικρές και τοπικές οργανώσεις να συμμετέχουν στα ενωσιακά προγράμματα, πολλές οργανώσεις νεολαίας θα έχαναν ίσως μέρος του ευρωπαϊκού τους προσανατολισμού. Αυτό θα άφηνε το πεδίο ελεύθερο αποκλειστικά στις μεγάλης εμβέλειας οργανώσεις ή ιδρύματα και θα απέβαινε άμεσα εις βάρος των μικρών, τοπικών και περιφερειακών οργανώσεων.

5.6 Τέλος, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το πρόγραμμα Erasmus για όλους θα πρέπει να συμβάλλει πιο ξεκάθαρα στην εφαρμογή του άρθρου 165 παράγραφος 2 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο προβλέπει ότι η δράση της ΕΕ θα πρέπει «να ευνοεί την ανάπτυξη των ανταλλαγών νέων καθώς και οργανωτών κοινωνικομορφωτικών δραστηριοτήτων και να ενθαρρύνει τη συμμετοχή των νέων στο δημοκρατικό βίο της Ευρώπης».

6. Μέτρα λόγω της δημογραφικής αλλαγής

Η ΕΟΚΕ προτείνει για την ενωσιακή περίοδο χρηματοδότησης 2014-2020 ένα ειδικό πρόγραμμα ενίσχυσης με τίτλο «Γενεές σε δράση». Ο διάλογος μεταξύ των γενεών επιδιώκεται σε πολλά προγράμματα και προτάσεις, π.χ. στον τομέα της ενεργού και υγιούς γήρανσης, της βιωσιμότητας (για έναν βιώσιμο τρόπο ζωής), της ενεργειακής απόδοσης κ.λπ.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την πεποίθηση ότι η κινητικότητα τόσο των νέων όσο και των ηλικιωμένων συμβάλλει σημαντικά στην ενίσχυση της αμοιβαίας εκτίμησης, στην προώθηση της κοινωνικής συνοχής και στην διατήρηση της αναγνώρισης από κοινού των ευρωπαϊκών αξιών.

Βρυξέλλες, 29 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) SEC(2011) 1402 final, COM(2011) 788 final.

(2) «Συμπεράσματα του Συμβουλίου για κριτήριο αναφοράς σχετικά με τη μαθησιακή κινητικότητα», 3 128η συνεδρίαση του Συμβούλιου «Παιδεία, Νεολαία, Πολιτισμός και Αθλητισμός» (28-29/11/2011).

(3) Η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, υπό το επιμέρους πρόγραμμα Leonardo da Vinci, προάγει τη διαδικασία της Κοπεγχάγης και την εφαρμογή συστημάτων ποιότητας (ως προς την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση) και προσφέρει μοναδικές ευκαιρίες διεθνοποίησης, κινητικότητας και καινοτομίας στο εν λόγω πεδίο.

(4) COM(2007) 558 final

(5) http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc34_en.htm (δεν υπάρχει ελληνική μετάφραση)

(6) «Ψήφισμα του Συμβουλίου σχετικά με ένα ανανεωμένο ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την εκπαίδευση των ενηλίκων» (16743/11), 17/11/2011.

(7) «Ανακοινωθέν της διάσκεψης των Ευρωπαίων υπουργών που είναι αρμόδιοι για την τριτοβάθμια εκπαίδευση», Λέβεν και Λουβέν λα Νεβ, 28-29/04/2009.

(8) «Συμπεράσματα του Συμβουλίου για κριτήριο αναφοράς σχετικά με τη μαθησιακή κινητικότητα», 3 128η συνεδρίαση του Συμβούλιου «Παιδεία, Νεολαία, Πολιτισμός και Αθλητισμός»28-29/11/2011.

(9) «Σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση του ευρωπαϊκού πλαισίου επαγγελματικών προσόντων για τη διά βίου μάθηση» (2008/C 111/01), 23/04/2008.

(10) ΕΕ C 132/55, της 03/05/2011.

(11) SEC(2011) 1402 final, COM(2011) 788 final.

(12) ΕΕ C 132/55, της 03/05/2011.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/160

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας»

COM(2011) 866 final — 2011/0421 (COD)

(2012/C 181/28)

Μόνη εισηγήτρια: η κ. OUIN

Στις 19 Ιανουαρίου 2012 και στις 17 Ιανουαρίου 2012, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αντιστοίχως αποφάσισαν να ζητήσουν γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την

Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας

COM(2011) 866 final – 2011/0421 (COD).

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υποστηρίζει την πρόταση απόφασης σχετικά με σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας.

1.2 Επικροτεί την προσέγγιση που συνίσταται στο να ληφθούν ως βάση ό,τι λειτουργεί ικανοποιητικά για τις μεταδοτικές ασθένειες (1), καθώς και η ανάλυση των πρόσφατων κρίσεων, ώστε να καλυφθούν τα κενά του υφιστάμενου μηχανισμού. Πρόκειται για προσέγγιση συμβατή με τη Συνθήκη της Λισαβόνας.

1.3 Για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των κινδύνων που δεν γνωρίζουν σύνορα απαιτείται συντονισμός σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που να μπορεί να ακυρώνει τα κλαδικά στεγανά.

1.4 Εντούτοις, η ΕΟΚΕ επιμένει ότι στον σχεδιασμό της προετοιμασίας και στην επικοινωνία σε περίπτωση κρίσης πρέπει να συμμετάσχουν όλες οι συνιστώσες της κοινωνίας των πολιτών. Ο περιορισμός του συντονισμού στους επαγγελματίες της υγείας και στους ειδικούς της πολιτικής προστασίας δεν ανταποκρίνεται πλέον στον σημερινό τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας, όπου τα μέσα ενημέρωσης έχουν κατακτήσει σημαντικό ρόλο στην ενημέρωση των πληθυσμών.

2. Ιστορικό

2.1 Οι μεγάλες επιδημίες πανώλης, χολέρας ή γρίπης των περασμένων αιώνων έχουν χαραχθεί στη συλλογική μνήμη ως μεγάλες πληγές, που, μέσα σε λίγες εβδομάδες, ήταν ικανές να αποδεκατίσουν το ανθρώπινο είδος.

2.2 Οι Ευρωπαίοι του 20ού αιώνα νόμισαν ότι είχαν γυρίσει οριστικά την πλάτη στους κινδύνους αυτούς, χάρη στη σύγχρονη ιατρική. Τα κράτη εφήρμοσαν συστήματα δημόσιας υγείας (υποχρεωτικοί εμβολιασμοί, υγειονομική επαγρύπνηση) για την προστασία των πληθυσμών, ενώ η Ευρώπη θέσπισε αποτελεσματική νομοθεσία και ένα αποτελεσματικό δίκτυο καταπολέμησης των μεταδοτικών ασθενειών. Όταν πρόκειται για γνωστούς ιούς, που έχουν προ πολλού εντοπισθεί, το σύστημα αυτό επιτελεί τον ρόλο του. Αποδείχθηκε λιγότερο αποτελεσματικό στην περίπτωση νέων ασθενειών, όπως το σύνδρομο επίκτητης ανοσοποιητικής ανεπάρκειας (ΣΕΑΑ/AIDS) ή το ΣΟΑΣ/SARS (2).

2.3 Εμφανίστηκαν δε και άλλες απειλές, οι οποίες μπορούν επίσης να θέσουν σε κίνδυνο τον πληθυσμό σε ολόκληρες περιοχές. Η γενικευμένη κινητικότητα των προσώπων, των τροφίμων, των προϊόντων κλπ. εισάγει νέες αδυναμίες. Ιοί που ήταν άλλοτε γνωστοί σε τοπικό επίπεδο, μπορούν να ταξιδεύουν ταχύτατα και να είναι επικίνδυνοι σε περιοχές όπου ήΤαν άγνωστοι.

2.4 Η ανακάλυψη και μαζική παραγωγή νέων χημικών προϊόντων επέτρεψαν, βέβαια, την καταπολέμηση των ασθενειών, τη βελτίωση της απόδοσης της γεωργίας, τη διευκόλυνση της κατασκευής έργων και των μετακινήσεων, την αύξηση της ποσότητας των διαθέσιμων προϊόντων, την επιτάχυνση και γενίκευση της επικοινωνίας υπό όλες της μορφές της· έχουν όμως και την αρνητική τους πλευρά. Η ανθρωπότητα ζει σήμερα μέσα σε μια «χημική σούπα», όπου ρύποι κάθε είδους είναι διεσπαρμένοι στον αέρα, στα ύδατα και στα τρόφιμα.

2.5 Τα ποτάμια, οι βροχές, ο αέρας, οι ιοί δεν γνωρίζουν σύνορα. Εάν υπάρχει ένας τομέας όπου η οργάνωση σε ευρωπαϊκή κλίμακα φαίνεται καθοριστική, ο τομέας αυτός είναι η προστασία της υγείας των πληθυσμών.

2.6 Μία από τις επιπτώσεις της μαζικής βιομηχανικής παραγωγής είναι η υπερθέρμανση του πλανήτη, με όλες τις επακόλουθες συνέπειες. Υπάρχουν όμως και τα βιομηχανικά ατυχήματα, οι νέοι ιοί κλπ. Η προστασία της υγείας δεν μπορεί πλέον να περιορίζεται αποκλειστικά στην πτυχή των μεταδοτικών ασθενειών, ούτε ακόμη και στην ιατρική επιτήρηση των πληθυσμών.

2.7 Σε μια κοινωνία με αλληλεξαρτήσεις, ο κίνδυνος για την υγεία μπορεί να προκύψει από οπουδήποτε. Οι κρίσεις στον τομέα της δημόσιας υγείας μπορεί να ξεκινήσουν από βιομηχανική ρύπανση, από επιδημία ζωονόσου ή από φυσική καταστροφή. Επομένως, δεν πρέπει να καταργηθούν μόνο τα γεωγραφικά σύνορα, αλλά και τα κλαδικά στεγανά.

2.8 Για τις μεταδοτικές ασθένειες, υπάρχει αποτελεσματικός παγκόσμιος μηχανισμός, τον οποίο διαχειρίζεται η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) (3).

2.9 Η Ευρώπη δεν ξεκινά από το μηδέν. Όσον αφορά και πάλι τις μεταδοτικές ασθένειες, το σύστημα είναι δοκιμασμένο και αποτελεσματικό. Όμως, στην περίπτωση της πανδημίας της γρίπης H1N1, αποκαλύφθηκαν οι αδυναμίες του, όσον αφορά την αγορά των εμβολίων, τα οποία δεν μπορούν να τελειοποιηθούν παρά μόνο μετά την εμφάνιση της νέας νόσου. Η βιομηχανική παραγωγή του εμβολίου και η διαπραγμάτευση των τιμών οδήγησε τα ευρωπαϊκά κράτη να υιοθετήσουν διαφοροποιημένες στάσεις έναντι του εμβολιασμού, που θα είχαν ίσως σοβαρότατες συνέπειες για την εξάπλωση του ιού, εάν αυτός ήταν πιο επιθετικός.

2.10 Μετά από τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 και από την αποστολή, στις ΗΠΑ, επιστολών και δεμάτων που περιείχαν σπόρια άνθρακα, δημιουργήθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο μια Επιτροπή Υγειονομικής Ασφάλειας (4), αρμόδια για κινδύνους εκτός των μεταδοτικών ασθενειών, η οποία όμως δεν έχει θεσμοποιηθεί και, συνεπώς, δεν μπορεί να λάβει πολιτικές αποφάσεις όταν παρίσταται ανάγκη.

3. Βελτίωση των υφιστάμενων μηχανισμών

3.1 Γι’ αυτούς ακριβώς τους λόγους, η υπό εξέταση πρόταση επιτρέπει να καλυφθούν τα υφιστάμενα κενά, αξιοποιώντας τη Συνθήκη της Λισαβόνας (5), η οποία παρέχει νέες αρμοδιότητες στον τομέα αυτόν, καθώς και την ανάλυση των δυσχερειών που διαπιστώθηκαν κατά τις πρόσφατες κρίσεις δημόσιας υγείας.

3.2 Τέτοιες κρίσεις υπήρξαν πολλές: κρίση των «τρελών αγελάδων», πανδημία H1N1, βακτήριο Escherichia coli / STEC O104, τρομοκρατικές επιθέσεις με χλώριο στο Ιράκ, μόλυνση με μελαμίνη, τοξική κόκκινη λάσπη, πετρελαιοκηλίδες, νέφος ηφαιστειακής τέφρας. Η εκάστοτε κρίση αποκαλύπτει αδυναμίες του υφιστάμενου συστήματος και συμβάλλει στην πρόταση βελτιώσεων. Με την υπό εξέταση πρόταση απόφασης επιδιώκεται η δημιουργία ενός συνεκτικού πλαισίου, που θα στηρίζεται σε όσα έχουν ήδη αναπτυχθεί, καθώς και η προώθηση καλύτερης συνεργασίας μεταξύ κρατών και μεταξύ κλάδων.

3.3 Στην πρόταση δεν θίγεται το ζήτημα των ραδιοπυρηνικών κινδύνων, δεδομένου ότι εμπίπτουν ήδη σε άλλη ευρωπαϊκή νομοθεσία.

3.4 Η υφιστάμενη νομοθεσία της ΕΕ ασχολείται μόνο με την απειλή που συνδέεται με μεταδοτικές ασθένειες (6). Το δίκτυο επιδημιολογικής παρακολούθησης και ελέγχου των μεταδοτικών ασθενειών, το οποίο κηρύσσει συναγερμό και συντονίζει τις αντιδράσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δεν ανταποκρίνεται στα σύγχρονα πρότυπα και ανάγκες. Προτείνεται, λοιπόν, να αντικατασταθεί από τις διατάξεις που περιλαμβάνονται στην υπό εξέταση πρόταση.

3.5 Η ενίσχυση του υφιστάμενου συστήματος, με επέκτασή του σε άλλου είδους κινδύνους, θα προσδώσει μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, χωρίς να προκαλέσει σημαντικές πρόσθετες δαπάνες.

3.6 Η ΕΟΚΕ επικροτεί τους στόχους της πρότασης:

—

Στον τομέα του σχεδιασμού ετοιμότητας: συντονισμός των προσπαθειών των κρατών μελών για τη βελτίωση της ετοιμότητας και την ενίσχυση των ικανοτήτων. «Για το σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα διασφαλίσει τον συντονισμό μεταξύ [των συστημάτων] εθνικού σχεδιασμού και μεταξύ των βασικών τομέων, όπως οι μεταφορές, η ενέργεια και η πολιτική προστασία, και θα στηρίξει τα κράτη μέλη για τη δημιουργία ενός μηχανισμού για την κοινή προμήθεια ιατρικών αντιμέτρων».

—

Όταν ένα κράτος μέλος κηρύσσει συναγερμό για μια σοβαρή απειλή, εκτός μεταδοτικής ασθένειας, θα δημιουργείται ένα ειδικό δίκτυο, ώστε να παρέχονται οι αναγκαίες πληροφορίες και στοιχεία για την αξιολόγηση των κινδύνων και την παρακολούθηση τυχόν αναδυόμενων απειλών. Για τις μεταδοτικές ασθένειες εξακολουθεί να ισχύει το υφιστάμενο σύστημα παρακολούθησης.

—	Το ισχύον σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης και αντίδρασης θα επεκταθεί, ώστε να καλύπτει όλες τις περιπτώσεις σοβαρής απειλής για την υγεία, και όχι αποκλειστικά τις μεταδοτικές ασθένειες.

—	Συντονισμένη διενέργεια εθνικών ή ευρωπαϊκών αξιολογήσεων του κινδύνου που παρουσιάζουν για την υγεία οι απειλές βιολογικής, χημικής, περιβαλλοντικής ή άγνωστης προέλευσης σε περίπτωση κρίσης.

—

Τέλος, με την απόφαση θεσπίζεται ένα συνεκτικό πλαίσιο που διέπει την αντίδραση της ΕΕ σε περίπτωση κρίσης στον τομέα της δημόσιας υγείας. Συγκεκριμένα, με την επισημοποίηση της υφιστάμενης επιτροπής υγειονομικής ασφάλειας, θα αυξηθεί η ικανότητα της ΕΕ να συντονίζει τις εθνικές αντιδράσεις σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία.

3.7 Καλύτερος συντονισμός, μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, δυνατότητα σύναψης ευρωπαϊκών συμβάσεων ώστε η διαπραγμάτευση των τιμών με τη φαρμακοβιομηχανία να επιτρέπει την προστασία όλων των Ευρωπαίων, ύπαρξη ενός συστήματος προειδοποίησης σε ευρωπαϊκό και όχι μόνο σε διεθνές επίπεδο (ΠΟΥ), επέκταση των υφιστάμενων μηχανισμών ώστε να καλύπτουν κινδύνους χημικής, βακτηριολογικής, περιβαλλοντικής κλπ. προέλευσης. Αυτές είναι οι προθέσεις που διακηρύσσονται στην πρόταση, και με τις οποίες, βεβαίως, η ΕΟΚΕ συμφωνεί απολύτως.

3.8 Η στάθμιση των κινδύνων χάρη σε ένα ευρωπαϊκό δίκτυο ειδικών, η συμφωνία ως προς τον βαθμό σοβαρότητας, ώστε να προβλεφθεί η δέουσα αντίδραση και να προσδιοριστούν από κοινού τα μηνύματα, η ανταλλαγή ευαίσθητων δεδομένων με τήρηση των κανόνων (ιδίως δε όσον αφορά την προστασία προσωπικών δεδομένων) και με χρήση δεδομένων συγκρίσιμων μεταξύ κρατών μελών και με τις γειτονικές χώρες, η από κοινού κατάρτιση ταξιδιωτικών οδηγιών, όλα αυτά συντελούν ώστε να λειτουργεί καλύτερα ό,τι ήδη υπάρχει, χωρίς να καταστούν πιο επαχθείς οι μηχανισμοί με τη δημιουργία νέων συστημάτων.

4. Συνυπολογισμός των σύγχρονων εξελίξεων

4.1 Εντούτοις, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επιστήσει την προσοχή των δημοσίων αρχών, τόσο των ευρωπαϊκών όσο και των εθνικών, στον τρόπο κατά τον οποίο εκτυλίχθηκαν οι πρόσφατες κρίσεις.

4.2 Τόσο κατά την πανδημία της γρίπης H1N1 όσο και κατά την κρίση του βακτηρίου Escherichia coli / STEC O104, διαπιστώθηκε ότι οι πληροφορίες που διαδίδονται από τις δημόσιες αρχές δεν είναι οι μόνες και ότι ένα μερίδιο του πληθυσμού έχει μεγαλύτερη εμπιστοσύνη σε μη εξακριβωμένες πληροφορίες που κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο. Αυτή η πληθώρα πληροφοριών μπορεί να προκαλέσει περιπλοκές στη διαχείριση μιας κρίσης, με σοβαρές συνέπειες για την υγεία των πληθυσμών, αλλά και για ολόκληρους οικονομικούς κλάδους, όταν, λόγου χάρη, κάποιοι ιατροί κατακρίνουν το εμβόλιο ή όταν διαδίδονται εσφαλμένες πληροφορίες σχετικά με την προέλευση του βακτηρίου.

4.3 Από την κακή διάδοση της πληροφόρησης μπορεί να προκληθούν τεράστιες σπατάλες και να πληγεί η αποτελεσματικότητα των μηχανισμών. Η παιδαγωγική πτυχή πρέπει να θεωρηθεί εξίσου σημαντική με τους οικονομικούς προβληματισμούς.

4.4 Για τους λόγους αυτούς, η ΕΟΚΕ συνιστά, στους μηχανισμούς αντιμετώπισης των κρίσεων, να συμμετέχουν όλες οι συνιστώσες της κοινωνίας των πολιτών, ως αναμεταδότες της πληροφόρησης. Επίσης, εκτός περιόδων κρίσης, συνιστάται η ευαισθητοποίηση, ήδη από το σχολείο, καθώς και στους χώρους εργασίας, ώστε να εξηγηθεί στους Ευρωπαίους πολίτες πώς προστατεύονται από τους κινδύνους, πώς λειτουργούν τα συστήματα παρακολούθησης και προειδοποίησης, ποιον πρέπει να πιστεύουν σε περίπτωση κρίσης και ποιος είναι εξουσιοδοτημένος να διαδίδει αξιόπιστες πληροφορίες.

4.5 Η επικοινωνία έχει αναδειχθεί σε μείζονα πρόκληση σε περιπτώσεις κρίσης στον τομέα της δημόσιας υγείας,· εξίσου σημαντική με την επάρκεια εμβολίων, δεδομένου ότι δεν χρησιμεύει σε τίποτα να υπάρχουν τα σωστά εμβόλια εάν ο πληθυσμός δεν έχει πεισθεί ότι πρέπει να εμβολιασθεί.

4.6 Η έκκληση για υπευθυνότητα των πολιτών δεν έχει κανένα νόημα εάν δεν διαθέτουν τα μέσα ώστε να την ασκούν πραγματικά. Προς τούτο, πρέπει να έχουν ενημερωθεί και εκπαιδευθεί εκ των προτέρων σχετικά με τους υφιστάμενους μηχανισμούς και τον ρόλο του καθενός. Οι πολίτες μπορούν να συμμετέχουν, να είναι οι ίδιοι συντελεστές της κοινής προστασίας, όπως ακριβώς μπορούν να επιδεινώσουν την κατάσταση εάν δεν είναι σωστά ενημερωμένοι και συνειδητοποιημένοι. Όλες οι οργανώσεις που μεριμνούν για το κοινό καλό πρέπει να κληθούν από τις δημόσιες αρχές να συμμετάσχουν στην προστασία όλων, με γνώμονα την κοινή ωφέλεια και με ενθάρρυνση της κατάλληλης αμοιβαίας πληροφόρησης.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικήςκαι Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) Απόφαση αριθ. 2119/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 24ης Σεπτεμβρίου 1998, για τη δημιουργία δικτύου επιδημιολογικής παρακολούθησης και ελέγχου των μεταδοτικών ασθενειών στην Κοινότητα (ΕΕ L 268 της 3.10.1998, σ. 1).

(2) Σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο.

(3) Διεθνής Υγειονομικός Κανονισμός (ΔΥΚ): http://www.who.int/ihr/en/index.html

(4) Βλ. τα Συμπεράσματα της Προεδρίας της 15ης Νοεμβρίου 2001 σχετικά με την τρομοκρατία με βιολογικά όπλα (13826/01) και τα Συμπεράσματα του Συμβουλίου της 22ας Φεβρουαρίου 2007 σχετικά με μεταβατική παράταση ισχύος και την επέκταση του πεδίου εφαρμογής της εντολής της Επιτροπής Υγειονομικής Ασφάλειας (6226/07).

(5) Άρθρο 6 στοιχείο α) και άρθρο 168 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ.

(6) Απόφαση αριθ. 2119/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 24ης Σεπτεμβρίου 1998, για τη δημιουργία δικτύου επιδημιολογικής παρακολούθησης και ελέγχου των μεταδοτικών ασθενειών στην Κοινότητα (ΕΕ L 268 της 3.10.1998, σ. 1).

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/163

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Χάρτης πορείας για μια αποδοτική, από πλευράς πόρων, Ευρώπη»

COM(2011) 571 final

(2012/C 181/29)

Εισηγήτρια: η κ. EGAN

Στις 20 Σεπτεμβρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Χάρτης πορείας για μια αποδοτική, από πλευράς πόρων, Ευρώπη

COM(2011) 571 final.

Το ειδικευμένο τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη και περιβάλλον», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 14 Μαρτίου 2012.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η στρατηγική της Επιτροπής «Ευρώπη 2020» και η εμβληματική πρωτοβουλία της «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους» αποσκοπούν στο να καταστούν οι οικονομίες της Ευρώπης πιο ελαστικές και βιώσιμες, μέσω της χρήσης όλων των φυσικών πόρων κατά τρόπο πολύ πιο αποδοτικό. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη υποστηρίξει, στο παρελθόν, την εμβληματική πρωτοβουλία, σήμερα δε εκφράζει την ικανοποίησή της για τον πιο αναλυτικό «Χάρτη πορείας για μια αποδοτική, από πλευράς πόρων, Ευρώπη» που θέτει ορόσημα για τον μετασχηματισμό της οικονομίας και προτείνει ένα χρονοδιάγραμμα για τις πολιτικές που απαιτούνται για την πραγμάτωσή του.

1.2 Η ΕΟΚΕ καλεί όλα τα όργανα, τους ευρωπαίους ηγέτες, τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και τους κοινωνικούς εταίρους, καθώς και την ευρύτερη κοινωνία των πολιτών, να μετάσχουν σε μία κίνηση με ευρείες πολιτικές και κοινωνικές βάσεις που θα στηρίξει τον μείζονα αυτό μετασχηματισμό και να χρησιμοποιήσουν το πλαίσιο που προσφέρει ο χάρτης πορείας ως οδηγό και ως μέσο παρακολούθησης της σχετικής προόδου.

1.3 Η ΕΟΚΕ ζητά να δημιουργηθεί ένας ισχυρός μηχανισμός συντονισμού υψηλού επιπέδου στην Επιτροπή και στα επιμέρους κράτη μέλη για την παρακολούθηση και την ενθάρρυνση της προόδου στον τομέα των δράσεων που προτείνονται στον χάρτη πορείας.

1.4 Η ΕΟΚΕ ζητά, επίσης, να υιοθετηθούν, στο επίπεδο των κρατών μελών, συνολικές στρατηγικές για την προώθηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων που να περιλαμβάνουν φορολογικές μεταρρυθμίσεις, κατάργηση των στρεβλών επιδοτήσεων, αυστηρή ρύθμιση των προδιαγραφών των προϊόντων, κατάρτιση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και προγραμμάτων για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων, και να προβλέπουν την πλήρη συμμετοχή των περιφερειακών και τοπικών αρχών, των επιχειρηματιών, των κοινωνικών εταίρων, των καταναλωτών και άλλων οργανώσεων και πολιτών. Οι στρατηγικές αυτές θα πρέπει, εξάλλου, να περιλαμβάνουν δραστήρια μέτρα πολιτικής που να διασφαλίζουν μια κοινωνικά δίκαιη μετάβαση, με εκπαίδευση και επιμόρφωση των εργαζομένων και συμμετοχή αυτών στον αναπροσανατολισμό των επιχειρήσεων σε νέες, αποδοτικές από ενέργειας, επιχειρήσεις.

1.5 Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει όλα τα μέτρα που προτείνονται στον χάρτη πορείας και ζητά να προβλεφθούν κυρίως τα εξής:

—

η ταχεία ανάπτυξη των κατάλληλων δεικτών, συμπεριλαμβανομένων του γενικού δείκτη με τον οποίο μετράται το επίπεδο της αποδοτικότητας, από την άποψη των πόρων, των εθνικών οικονομιών (τον οποίο προτείνει ο χάρτης πορείας) και ενός δείκτη, «πέραν του ΑΕγχΠ», για τον υπολογισμό της ευημερίας εντός μιας οικονομίας, καθώς και άλλων ειδικών τομεακών μέτρων·

—	ένας αποτελεσματικός μηχανισμός που να προβάλλει την έννοια της αποδοτικής χρήσης των πόρων στις ετήσιες εθνικές μεταρρυθμιστικές εκθέσεις, καθώς και κατά την επανεξέτασή τους από την Επιτροπή και τους εταίρους στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για την παρακολούθηση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»·

—	η επανεξέταση και ενημέρωση, μετά τη Διάσκεψη κορυφής για τη Γη του Ρίο τον Ιούνιο του 2012, της γενικής Στρατηγικής της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη, υπό το πρίσμα της αποδοτικής χρήσης των πόρων και της σχέσης της με άλλους στόχους συναφείς με τη βιωσιμότητα·

—	η λεπτομερής ανάλυση της αλληλεπίδρασης μεταξύ αποδοτικής χρήσης των πόρων και περιβαλλοντικών στόχων, όπως στο 7ο Πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον·

—	ο συντονισμός των διάφορων μέσων, ώστε να διασφαλιστεί ότι η πρόοδος θα διατηρηθεί και στις 20 μεμονωμένες πρωτοβουλίες που κατά την Επιτροπή συμβάλλουν στην αποδοτική χρήση των πόρων, καθώς και σε άλλες πρωτοβουλίες που δεν έχουν προστεθεί στον κατάλογο·

—	η ένταξη στόχων που σχετίζονται με την αποδοτική χρήση της ενέργειας στα κριτήρια που ισχύουν για όλα τα ευρωπαϊκά προγράμματα δαπανών και στις δημόσιες προμήθειες·

—	η πλήρης συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην τακτική παρακολούθηση και επανεξέταση της σχετικής προόδου.

1.6 Η ΕΟΚΕ προτίθεται να διαδραματίσει το ρόλο που της αναλογεί όσον αφορά την διασφάλιση της συμμετοχής των ενδιαφερόμενων φορέων και την παρακολούθηση της προόδου στον καίριο αυτό τομέα και θα είναι ευχαρίστησή της να συνεργαστεί για το σκοπό αυτό με τα άλλα ευρωπαϊκά όργανα.

2. Ιστορικό

2.1 Τον Ιανουάριο του 2011, η Επιτροπή εξέδωσε την ανακοίνωση «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους» ως μία από επτά νέες εμβληματικές πρωτοβουλίες που εντάσσονται στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» (1). Πρόθεση της Επιτροπής ήταν να προωθήσει μία μείζονα αλλαγή στον τρόπο χρήσης των υλικών πόρων σε όλους τους τομείς της ευρωπαϊκής οικονομίας, πιο συγκεκριμένα, να αποσυνδέσει την οικονομική ευημερία από την κατανάλωση πόρων.

2.2 Σε προηγούμενη γνωμοδότησή της για την εμβληματική πρωτοβουλία «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους», η ΕΟΚΕ επιδοκίμαζε τους γενικούς στόχους της στρατηγικής για την αποδοτική χρήση των πόρων και ζητούσε η στρατηγική αυτή να ενσωματωθεί στην αναθεωρημένη και ενημερωμένη έκδοση της γενικής Στρατηγικής της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη (2). Η ΕΟΚΕ ζητούσε από την Επιτροπή να παράσχει περισσότερα στοιχεία ως προς τις μεμονωμένες πρωτοβουλίες που προτείνονταν σε συγκεκριμένους τομείς, καθώς και ως προς τον χάρτη πορείας.

2.3 Κατά το 2011, η Επιτροπή ανακοίνωσε ορισμένες μεμονωμένες πρωτοβουλίες (3) με σκοπό την προώθηση, σε ορισμένους τομείς, της αποδοτικής χρήσης των πόρων. Σήμερα, ο «Χάρτης πορείας για μια αποδοτική, από πλευράς πόρων, Ευρώπη» συγκεντρώνει πλέον όλες αυτές τις δράσεις. Παρουσιάζει ένα όραμα μιας μετασχηματισμένης οικονομίας που θα πρέπει να υλοποιηθεί έως το 2050, αφού πρώτα επιτευχθούν, έως το 2020, ορισμένοι στόχοι-ορόσημα. Επίσης, αναφέρονται συγκεκριμένοι τομείς στους οποίους θα χρειαστεί να αναληφθεί περαιτέρω δράση εκ μέρους της Επιτροπής και των κρατών μελών προκειμένου οι στόχοι αυτοί να μπορέσουν να επιτευχθούν.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1 Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής ότι η διασφάλιση μιας αποδοτικότερης χρήσης των πόρων έχει καίρια σημασία για την Ευρώπη και τον κόσμο γενικότερα. Μια πιο αποδοτική χρήση των πόρων θα συμβάλει σημαντικά στο να καταστεί δυνατός ο συμβιβασμός μεταξύ της διαρκούς επιδίωξης της οικονομικής ανάπτυξης και της ανάγκης να αναγνωριστούν ο πεπερασμένος χαρακτήρας πολλών φυσικών πόρων του πλανήτη και οι περιορισμοί που τα «πλανητικά» αυτά όρια θέτουν στην αδιάλειπτη ανάπτυξη της φυσικής παραγωγής και κατανάλωσης. Είναι καίριας σημασίας και για έναν επιπλέον λόγο: θα επιτρέψει τον περιορισμό της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου και άλλων ρύπων και την προστασία των βιοτικών πόρων και των δημοσίων οφελών που αποκομίζονται από τα οικοσυστήματα. Η προώθηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων πρέπει να αποτελεί κεντρικό στοιχείο της διαχείρισης των οικονομιών σε διεθνή κλίμακα και των κορυφαίων επιχειρήσεων.

3.2 Όλοι οι τύποι επιχειρήσεων είχαν ανέκαθεν το άμεσο κίνητρο να κάνουν την αποδοτικότερη δυνατή χρήση όλων των πόρων στο πλαίσιο των διαδικασιών παραγωγής τους προκειμένου να διατηρήσουν το κόστος παραγωγής των προϊόντων τους χαμηλό. Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, είχαν ανέκαθεν και το αντίθετο κίνητρο να ενθαρρύνουν τους καταναλωτές να καταναλώνουν όσο το δυνατόν περισσότερο προκειμένου να μεγιστοποιήσουν τις πωλήσεις τους. Συνεπώς, οι προσπάθειες επίτευξης του στόχου της αποδοτικής χρήσης των πόρων μέσα από επιχειρηματικές διαδικασίες δεν θα καταλήξουν στον μετασχηματισμό της οικονομίας που απαιτείται για την αντιμετώπιση των πιέσεων ενός διαρκώς αυξανόμενου παγκόσμιου πληθυσμού, της ταχείας αύξησης των καταναλωτικών προσδοκιών, ιδιαίτερα στις ανερχόμενες οικονομίες, και των ολοένα περισσότερων προβλημάτων που συνδέονται με την εξάντληση των πόρων και τη ρύπανση. Χρειάζεται ένα νέο είδος «βιώσιμης» ή «πράσινης» ανάπτυξης, το οποίο να αποσυνδέει την αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας και ευημερίας από την αύξηση της κατανάλωσης πόρων και να μπορεί, επομένως, να επιτευχθεί με χαμηλότερα επίπεδα χρήσης πόρων.

3.3 Οι κυβερνήσεις και η κοινωνία στο σύνολό της θα διαδραματίσουν, κατά συνέπεια, σημαντικό ρόλο στον προσδιορισμό, κατά την επόμενη γενεά, του μεγέθους και του ρυθμού του επιδιωκόμενου μετασχηματισμού. Είναι απαραίτητο να αναληφθεί δράση προκειμένου:

—	να διασφαλιστεί η κατάλληλη τιμολόγηση των εξωτερικών παραγόντων μέσω φορολογικών μέτρων·

—	να καταργηθούν οι ακατάλληλες επιδοτήσεις·

—	να καθιερωθούν ελάχιστα πρότυπα αποδοτικής χρήσης των πόρων για συγκεκριμένους τομείς μέσω κατάλληλων ρυθμίσεων·

—	να υποστηριχθούν οι δέουσες δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης·

—	να ενθαρρυνθούν οι επενδύσεις στις διαδικασίες αποδοτικής χρήσης των πόρων και να αποθαρρυνθούν όσες είναι μη αποδοτικές·

—	να προωθηθούν ενημερωτικές εκστρατείες μέσω των ΜΜΕ, της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, για την καλύτερη κατανόηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων.

3.4 Ο μετασχηματισμός στο μέγεθος και τον ρυθμό που απαιτείται προβλέπεται ότι θα έχει βαθιές επιπτώσεις στην αγορά εργασίας. Οι επιχειρήσεις που κάνουν μη αποδοτική χρήση πόρων ή που προτείνουν προϊόντα που σπαταλούν πόρους θα υποστούν πιέσεις και πιθανόν να χρειαστεί να απολύσουν προσωπικό. Οι επιχειρήσεις, ωστόσο, που κάνουν αποδοτική χρήση των πόρων και προσφέρουν αποτελεσματικά προϊόντα και υπηρεσίες κανονικά θα ευδοκιμήσουν με την ανάκαμψη της οικονομίας και θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας. Οι χώρες που θα πρωτοστατήσουν στη διαδικασία αυτή μετάβασης θα είναι οι πλέον επιτυχείς και ανταγωνιστικές στον νέο αυτό κόσμο περιορισμένης προσφοράς φυσικών πόρων και οι πλέον καρποφόρες όσον αφορά τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στη νέα αυτή πράσινη οικονομία.

3.5 Για να διασφαλιστεί ότι η μεταβατική αυτή περίοδος θα είναι η θεμιτή και ότι πράγματι θα δημιουργήσει ικανοποιητικές θέσεις εργασίας και θα συμβάλει στην προώθηση της επιμόρφωσης, ενδέχεται να χρειαστούν ενεργά προγράμματα κατάρτισης και υποστηριζόμενης επαγγελματικής ανακατάταξης (4). Αυτό το ζήτημα καθώς και άλλες πτυχές κοινωνικής διάστασης απουσιάζουν σήμερα από τον χάρτη πορείας και πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω.

3.6 Η αύξηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων στην κλίμακα που απαιτείται αποτελεί μεγάλη και επείγουσα πρόκληση για όλες τις περιοχές της Ευρώπης και όλα τα τμήματα της κοινωνίας. Θα χρειαστούν ισχυρή δέσμευση από την πλευρά του πολιτικού κόσμου και της κοινωνίας σε όλα τα επίπεδα και ένα φιλόδοξο και ευρύ πρόγραμμα πρωτοβουλιών και δράσεων εκ μέρους της ΕΕ και των επιμέρους κρατών μελών, τόσο σε εθνική όσο και σε τοπική κλίμακα.

3.7 Ο χάρτης πορείας θα παράσχει, κανονικά, το πλαίσιο που θα δώσει ώθηση σε αυτήν την πανευρωπαϊκή πολιτική ορμή και στο εμπνευσμένο όραμα των δυνητικών οφελών της. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τη γενική προσέγγιση που έχει υιοθετηθεί και το όραμα που προτείνεται για το 2050.

3.8 Η εφαρμογή του χάρτη πορείας είναι καίριας σημασίας. Τα ορόσημα που προτείνονται για το 2020 αποτελούν ένα χρήσιμο μέσο, χάρη στο οποίο το μακροπρόθεσμο αυτό όραμα μπορεί να συνδυαστεί με σαφείς και άμεσους βραχυπρόθεσμους στόχους. Πολλά, ωστόσο, απομένει να γίνουν για να μπορέσει να μετασχηματιστεί η οικονομική πολιτική, να καταρτιστούν οι βιομηχανικές στρατηγικές και να διασφαλιστεί η ροή επενδύσεων που θα επιτρέψουν την εφαρμογή του χάρτη πορείας. Η Επιτροπή αναγνώρισε την καθοριστική σημασία της στροφής προς μία αποδοτικότερη χρήση των πόρων και το Συμβούλιο «Περιβάλλον» εν μέρει την υποστήριξε (Συμπεράσματα του Συμβουλίου των Υπουργών Περιβάλλοντος της 19ης Δεκεμβρίου 2011.). Για να είναι ωστόσο η εφαρμογή του χάρτη πορείας αποτελεσματική θα χρειαστεί πλήρης δέσμευση και ανάληψη υποχρεώσεων εκ μέρους όλων των μερών τόσο της Επιτροπής όσο και των κυβερνήσεων των κρατών μελών. Η προώθηση της αποδοτικής χρήσης της ενέργειας πρέπει να συμπεριληφθεί στις κύριες προτεραιότητες της ατζέντας των αρχηγών κυβερνήσεων και όλων των σχηματισμών του Συμβουλίου, το δε γενικό όραμα όσο και οι δράσεις που απαιτούνται για την υλοποίησή του χρειάζονται ενεργό και συνεχή στήριξη σε όλους τους τομείς, καθώς και αποφασιστικότητα προκειμένου να μπορέσουν να επιτευχθούν τα ορόσημα που έχουν τεθεί.

3.9 Το γεγονός ότι είναι επιτακτικά αναγκαίο να προωθηθεί η αποδοτική χρήση των πόρων πρέπει να γίνει συνείδηση, όχι μόνον του ευρέος κοινού και των καταναλωτών, αλλά και των επιχειρήσεων και όλων των τύπων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, και να υποστηριχθεί ενεργά με κάθε διαθέσιμο μέσο, π.χ. με την καθιέρωση, μεταξύ άλλων, διαρθρώσεων διαλόγου, ώστε να διευκολυνθεί ο μετασχηματισμός της οικονομίας (5).

3.10 Ο χάρτης πορείας θα επιτύχει μόνον εάν οδηγήσει σε αύξηση της πολιτικής αποφασιστικότητας και δέσμευσης απέναντι στην αναγκαιότητα της αποδοτικότερης χρήσης των πόρων. Πρέπει να επιφέρει πραγματικές αλλαγές στην καρδιά της διαχείρισης της οικονομίας. Χρειάζονται μηχανισμοί παρακολούθησης που να συντονίζονται από το κέντρο για να μπορέσει να δοθεί η απαραίτητη ώθηση σε όλες τις μεμονωμένες πρωτοβουλίες που προτείνονται στην ανακοίνωση και να μπορέσουν να αρθούν τα εμπόδια στα οποία ενδέχεται να προσκρούσει η εφαρμογή τους και να δικαιολογηθεί η ανάληψη περαιτέρω δράσης στις περιπτώσεις όπου δεν θα έχει σημειωθεί η απαιτούμενη πρόοδος.

4. Εφαρμογή στο επίπεδο των κρατών μελών

4.1 Σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχει ήδη γίνει μια καλή αρχή καθώς εγκαταλείπεται η υπερβολική εξάρτηση από πεπερασμένα αποθέματα ορυκτών καυσίμων και αναπτύσσονται περισσότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, περιορίζονται τα απόβλητα και προάγεται η κατασκευή ενεργειακά πιο αποδοτικών κτηρίων και οχημάτων κλπ. Η πρόοδος ωστόσο στερείται κανονικότητας και οι επενδύσεις κινδυνεύουν, σε ορισμένες χώρες, να επιβραδυνθούν σε μία κρίσιμη στιγμή, λόγω της πρόωρης απόσυρσης των κινήτρων που απαιτούνται για να επιτευχθεί η αλλαγή. Η ΕΟΚΕ συνιστά τη συστηματική συλλογή και διάδοση θετικών εμπειριών και παραδειγμάτων από προηγούμενες προσπάθειες, ούτως ώστε να ωφεληθούν το συντομότερο δυνατόν και οι χώρες και οι τομείς όπου δεν έχει σημειωθεί μέχρι στιγμής η επιθυμητή πρόοδος. Έχει καθοριστική σημασία να υπάρχει συνέπεια και σταθερότητα.

4.2 Τα κράτη μέλη πρέπει να τοποθετήσουν το κίνητρο της αποδοτικής χρήσης των πόρων στο κέντρο των εθνικών τους οικονομικών στρατηγικών και προγραμμάτων και να το προωθήσουν σε όλους τους τομείς των οικονομιών τους. Κατά την ΕΟΚΕ, πρέπει να θεσπιστούν μηχανισμοί πολιτικής καθοδήγησης και συντονισμού υψηλού επιπέδου σε κάθε κράτος μέλος προκειμένου να διασφαλιστεί η επίτευξη ταχύτερης, σταθερότερης και συνεπέστερης προόδου απ' ό,τι στο παρελθόν.

4.3 Η σταυροφορία υπέρ της αποδοτικότερης χρήσης των πόρων θα εξαρτηθεί, σε τελική ανάλυση, τόσο από μία αλλαγή των προσδοκιών του κοινού και μία μετατροπή της ζήτησης των καταναλωτών, όσο και από τον μετασχηματισμό των τύπων παραγωγής.

4.4 Τα κράτη μέλη πρέπει να εγκαινιάσουν έναν εντατικό διάλογο με διαμορφωτές γνώμης, συμπεριλαμβανομένων των μέσων μαζικής επικοινωνίας, σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να προβληθεί καλύτερα του καίριο μήνυμα της αποδοτικότερης χρήσης των πόρων, ώστε συν τω χρόνω οι προτιμήσεις και οι επιλογές του κοινού να αλλάξουν και να ευνοούν πλέον αποδοτικά, από την άποψη της χρήσης των πόρων, αγαθά και υπηρεσίες και να εγκαταλείψουν τα προϊόντα που καταναλώνουν μεγάλη ποσότητα πόρων ή που σπαταλούν πόρους.

4.5 Η αποδοτική χρήση των πόρων πρέπει να αποτελέσει σημαντικό στόχο, όχι μόνον στο εθνικό, αλλά και στο περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Τα κράτη μέλη πρέπει να αναζητήσουν τον καλύτερο τρόπο προβολής του από κοινού με τις περιφερειακές και τοπικές αρχές τους.

4.6 Κατά τη μεταβατική περίοδο θα χρειαστεί να αξιοποιηθούν όλα τα διαθέσιμα στις κυβερνήσεις μέσα πολιτικής. Οι φορολογικές πολιτικές θα χρειαστεί να αναμορφωθούν ώστε να τιμωρείται η μη αποδοτική χρήση της ενέργειας και άλλων πόρων και να επιβραβεύεται η πιο αποδοτική χρήση. Οι ουδέτερες φορολογικές μεταρρυθμίσεις για την αύξηση του ποσοστού φορολόγησης των ανθρακούχων καυσίμων και άλλων φυσικών πόρων, και την ταυτόχρονη ενίσχυση της απασχόλησης και της κοινωνικής ασφάλισης θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών (6) και δημιουργίας θέσεων εργασίας (7) Οι στρεβλές επιδοτήσεις που ενθαρρύνουν ή επιτρέπουν την μη αποδοτική χρήση ενέργειας και την κακή διαχείριση άλλων πόρων πρέπει σταδιακά να καταργηθούν – ένας στόχος που συχνά εξαγγέλλεται χωρίς εντούτοις να επιδιώκεται ενεργά. Χρειάζονται αυστηρές ρυθμίσεις για να μπορέσει να υλοποιηθεί η απαίτηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων σε καίριους τομείς όπως τα κτήρια, οι μεταφορές και η γεωργία. Χρειάζονται επίσης δυναμικές πολιτικές διαχείρισης των αποβλήτων για να προωθηθεί περαιτέρω ο στόχος του περιορισμού των αποβλήτων και της επαναχρησιμοποίησης ή ανακύκλωσης απορριφθέντων υλικών. Απαιτούνται προγράμματα εκπαίδευσης, δημόσιας ενημέρωσης και ανάπτυξης των δεξιοτήτων και της καινοτομίας προκειμένου το μήνυμα να φθάσει σε όλα τα τμήματα της κοινωνίας. Για να διασφαλιστεί αυτό χρειάζεται να αναληφθεί συντονισμένη δράση σε ένα ευρύ μέτωπο από τα κράτη μέλη και την ΕΕ.

4.7 Τα κράτη μέλη θα πρέπει να δεσμευτούν δημοσία να υποβάλλουν διαφανείς και τακτικές εκθέσεις σχετικά με την πρόοδό τους από την άποψη της αποδοτικής χρήσης των πόρων και σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους οι πολιτικές τους και οι επενδυτικές ροές υποστηρίζουν την μετάβαση προς το νέο πρότυπο χρήσης των πόρων. Η Επιτροπή θα μπορούσε να βοηθήσει στον τομέα αυτό αναλύοντας τις διάφορες μεθόδους που έχουν υιοθετήσει τα κράτη μέλη για την προώθηση της αποτελεσματικής χρήσης της ενέργειας και να ενθαρρύνουν την ευρύτερη διάδοση των ορθών πρακτικών και την συνεπέστερη εφαρμογή τους.

5. Εφαρμογή στο ευρωπαϊκό επίπεδο

5.1 Η ΕΕ έχει να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ενθάρρυνση και υποστήριξη των δράσεων που αναλαμβάνονται στο ευρωπαϊκό επίπεδο και στην προώθηση των ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών που θα συνοδεύσουν την μετάβαση προς μία αποδοτικότερη χρήση των πόρων. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει όλες τις πολιτικές και τις πρωτοβουλίες που περιλαμβάνει ο χάρτης πορείας και έχει να διατυπώσει παρατηρήσεις ως προς τα εξής θέματα:

—	μέτρηση και δείκτες

—	την ενσωμάτωση του χάρτη πορείας στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» και στο θεματολόγιο του Ευρωπαϊκού εξαμήνου

—	την ευρωπαϊκή στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη και το 7ο περιβαλλοντικό πρόγραμμα δράσης

—	τις είκοσι ειδικές πρωτοβουλίες και τους τρεις βασικούς τομείς του χάρτη πορείας

—	τα ευρωπαϊκά προγράμματα δαπανών και τις δημόσιες συμβάσεις

—	τον διάλογο με την κοινωνία των πολιτών και το κοινό.

5.2 Μέτρηση, δείκτες, στόχοι και ορόσημα

Θα πρέπει, στο πλαίσιο της διαδικασίας μετασχηματισμού, να προσδιοριστούν ειδικοί δείκτες για την μέτρηση της προόδου ως προς τις διάφορες πτυχές της αποδοτικής χρήσης των πόρων και να διασφαλιστεί ότι θα είναι εγκαίρως διαθέσιμα αξιόπιστα και συνεπή στοιχεία για τους εν λόγω δείκτες. Κατά την ΕΟΚΕ, κατά τη διαδικασία παρακολούθησης θα πρέπει επίσης να προβλέπεται η μέτρηση της προόδου ως προς:

—	τα κύρια στοιχεία των πολιτικών που απαιτούνται για την προώθηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων (φορολογικά μέτρα, κανονιστικά μέτρα, κλπ)

—	το κατά πόσον οι δημόσιες και ιδιωτικές επενδυτικές ροές έχουν εξισορροπηθεί κατά τρόπο που να υποστηρίζουν την παραγωγή και κατανάλωση προϊόντων με αποδοτική χρήση των πόρων και να αποθαρρύνουν τις μη αποδοτικές, σπάταλες διαδικασίες

—	το κατά πόσον η απασχόληση έχει προσανατολιστεί προς θέσεις εργασίες που υποστηρίζουν την αποδοτική χρήση των πόρων και που παράγουν αντίστοιχα προϊόντα και υπηρεσίες και κατά πόσον η προβλεπόμενη κατάρτιση, ή τα άλλα ανάλογα μέτρα, υποστηρίζουν αυτή την στροφή.

5.3 Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την προτεινόμενη εισαγωγή ενός νέου κύριου δείκτη παραγωγικότητας πόρων ως γενικού δείκτη μέτρησης της προόδου που συντελείται σε σχέση με τον στόχο της αποσύνδεσης της οικονομικής ευημερίας από την κατανάλωση υλικών πόρων. Η ΕΟΚΕ ζητά να δοθεί ανάλογη προτεραιότητα στην ανάπτυξη ισχυρών δεικτών που να υπολογίζουν το φυσικό και το κοινωνικό κεφάλαιο και την διαθεσιμότητα και κατάσταση των φυσικών πόρων.

5.4 Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι τα προτεινόμενα ορόσημα για τις επιζήμιες για το περιβάλλον επιδοτήσεις, την βιοποικιλότητα και τους τρεις βασικούς τομείς: τρόφιμα, κτήρια και κινητικότητα, δεν έχουν ακόμη επαρκώς προσδιοριστεί και πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω. Το πρόγραμμα της ανάπτυξης δεικτών πρέπει να αποτελέσει πρωταρχική προτεραιότητα και να διαθέτει επαρκείς πόρους, ώστε να καταστεί δυνατή η επίτευξη ταχείας προόδου στον τομέα αυτό.

5.5 Ειδικότερα, χρειάζεται ένας ακριβέστερος τρόπος μέτρησης των επιδόσεων των εθνικών οικονομιών που να επιτρέπει να αναγνωρίζεται κατά πόσον οι βελτιώσεις τους όσον αφορά την αποδοτική χρήση των πόρων μεταφράζονται σε πραγματική βελτίωση της γενικής ευημερίας των αντίστοιχων κοινωνιών και της παγκόσμιας αειφορίας. Κατά την ΕΟΚΕ, οι υφιστάμενες από καιρό μελέτες που προτείνουν καλύτερους εναλλακτικούς δείκτες από αυτόν του ΑΕγχΠ πρέπει να επανέλθουν στο προσκήνιο και οι προτάσεις τους να εφαρμοστούν, ώστε να καταστεί δυνατή η μέτρηση της συνολικής προόδου όσον αφορά την αποδοτική χρήση των πόρων και, στη συνέχεια, να διαπιστωθεί εάν όντως η ευημερία και η αειφορία έχουν βελτιωθεί (8).

5.6 Ενσωμάτωση του χάρτη πορείας στην στρατηγική «Ευρώπη 2020» και στη διαδικασία επανεξέτασης του Ευρωπαϊκού εξαμήνου

Δεδομένου ότι η πρωτοβουλία για την αποδοτική χρήση των πόρων έχει διατομεακό χαρακτήρα και προκειμένου να διασφαλιστεί ότι το ζήτημα αυτό δεν θα παύσει να αποτελεί κύρια πολιτική προτεραιότητα, είναι σκόπιμο η πρωτοβουλία να υποστηριχθεί, στο ευρωπαϊκό επίπεδο, από μία αποτελεσματική, κεντρικά συντονιζόμενη και επαρκώς χρηματοδοτούμενη διάρθρωση διακυβέρνησης, η οποία θα εκτελεί το έργο της ανοικτά και με διαφανείς διαδικασίες, με τη μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή των ενδιαφερόμενων φορέων.

5.7 Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τον στόχο της ενσωμάτωσης του ζητήματος της αποδοτικής χρήσης των πόρων στη διαδικασία επανεξέτασης του Ευρωπαϊκού εξαμήνου, διότι έτσι θα διασφαλιστεί ότι ο εν λόγω στόχος θα λαμβάνεται σοβαρά υπόψη κατά τη φάση της χάραξης της οικονομικής πολιτικής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και κατά τον διάλογο υψηλού επιπέδου με τα κράτη μέλη της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η κατάρτιση εκθέσεων πρέπει να βασίζεται σε ακριβείς και αυστηρά καθορισμένες απαιτήσεις ελέγχου που θα παρέχουν μία σαφή και ενημερωμένη εικόνα της προόδου που συντελείται στον τομέα της αποδοτικής χρήσης των πόρων. Όταν δε η πρόοδος είναι, από ορισμένες απόψεις, ανεπαρκής, αυτό θα πρέπει να μπορεί να αναγνωρίζεται αμέσως και να αναλαμβάνεται επιτόπου διορθωτική δράση.

5.8 Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη δυσαρέσκειά της που, στην παρούσα φάση, οι χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα φαίνεται να αποκλείονται από την διαδικασία υποβολής εκθέσεων του Ευρωπαϊκού εξαμήνου. Μολονότι αναγνωρίζει ότι αντιμετωπίζουν σήμερα ειδικά προβλήματα οικονομικής προσαρμογής, θεωρεί ότι θα μπορούσαν να αποκομίσουν ιδιαίτερα οφέλη εάν ενέτασσαν τον στόχο της αποδοτικής χρήσης των πόρων στην καρδιά των προγραμμάτων τους οικονομικής ανάκαμψης και, κατά συνέπεια, κρίνει ότι θα έπρεπε να συμμετέχουν πλήρως στην πτυχή αυτή της διαδικασίας επανεξέτασης του Ευρωπαϊκού εξαμήνου ήδη από την αρχή.

5.9 Για να προβληθεί ο στόχος του μετασχηματισμού της οικονομίας αποτελεσματικότερα στο κοινό και να αυξηθεί η πολιτική του επιρροή, η ΕΟΚΕ ζητά οι εθνικές εκθέσεις, οι οποίες αποτελούν τη βάση της διαδικασίας επανεξέτασης του Ευρωπαϊκού εξαμήνου, να συνιστούν αντικείμενο δημόσιας διαβούλευσης και διαλόγου με ποικίλους ενδιαφερόμενους φορείς σε κάθε χώρα, ο δε διάλογος μεταξύ εταίρων για κάθε μία από τις εκθέσεις να διευρυνθεί, ώστε να μπορούν να συμμετέχουν σε αυτόν και άλλοι συντελεστές. Η ίδια η ΕΟΚΕ, π.χ., θα μπορούσε να αποτελέσει ένα χρήσιμο βήμα, στο ευρωπαϊκό επίπεδο, τακτικού διαλόγου με τους ενδιαφερόμενους φορείς σχετικά με την συντελούμενη πρόοδο στον συγκεκριμένο τομέα και τις τυχόν δράσεις που πρέπει να αναληφθούν για να προωθηθεί.

5.10 Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να μην βασιστεί η Επιτροπή αποκλειστικά στην διαδικασία επανεξέτασης του Ευρωπαϊκού εξαμήνου για την προβολή της σημασίας της εφαρμογής των μέτρων υπέρ της αποδοτικής χρήσης των πόρων. Πρέπει, στον τομέα αυτό, να συνεισφέρουν και άλλα ανάλογα προγράμματα και στρατηγικές.

5.11 Ευρωπαϊκή στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη και 7ο περιβαλλοντικό πρόγραμμα δράσης

Η στρατηγική για την αποδοτική χρήση των πόρων και η στρατηγική «Ευρώπη 2020» συμβάλλουν σε σημαντικό βαθμό, όπως ορθά θεωρεί η Επιτροπή, στην επίτευξη του γενικού στόχου της αειφόρου ανάπτυξης. Η αποδοτική χρήση των πόρων δεν καλύπτει, ωστόσο, όλες τις πτυχές της αειφορίας και είναι σημαντικό η έμφαση που δίνεται σε αυτήν να μην έχει ως αποτέλεσμα να λησμονούνται άλλες πτυχές της αειφόρου ανάπτυξης. Η φετινή διάσκεψη των ΗΕ στο Ρίο πρέπει να παράσχει την ευκαιρία να τοποθετηθεί το ζήτημα της στροφής προς μία αποδοτικότερη χρήση των πόρων στην καρδιά της εκστρατείας υπέρ μίας πιο πράσινης οικονομίας, μέσα σε ένα γενικό πλαίσιο αειφόρου ανάπτυξης. Κατά την ΕΟΚΕ, η ίδια η ευρωπαϊκή γενική στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη θα πρέπει να αναθεωρηθεί και να ανανεωθεί, ως επακόλουθο της διάσκεψης του Ρίο, να προβλέπει δε την υποβολή ολοκληρωμένων εθνικών εκθέσεων σχετικά με την αειφόρο ανάπτυξη και την αποδοτική χρήση των πόρων, ώστε να αξιολογείται πλέον η πρόοδος σε ένα ευρύτερο φάσμα δραστηριοτήτων.

5.12 Η Επιτροπή ανακοίνωσε την πρόθεσή της να καταρτίσει φέτος ένα 7ο περιβαλλοντικό πρόγραμμα δράσης για την ΕΕ και το Συμβούλιο ζήτησε από την Επιτροπή να διασφαλίσει ότι το νέο πρόγραμμα θα χαραχθεί κατά τρόπο που να συμπληρώνει τις περιβαλλοντικές πολιτικές και σχέδια, καθώς και τους στόχους αποδοτικής χρήσης των πόρων του χάρτη πορείας. Πρόκειται μεν για έναν φιλόδοξο στόχο, πρέπει όμως να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες για να αποκτήσει ουσιαστικό περιεχόμενο.

5.13 Οι 20 πρωτοβουλίες και οι 3 βασικοί τομείς

Η ΕΟΚΕ ασχολείται αυτή τη στιγμή ενεργά με τον σχολιασμό του μεγαλύτερου μέρους των 20 μεμονωμένων πρωτοβουλιών της στρατηγικής και υποστηρίζει σθεναρά την πρόταση του χάρτη πορείας να αναπτυχθούν όλες μαζί ταυτόχρονα, ώστε να έχουν έτσι τον μεγαλύτερο δυνατό αντίκτυπο από την άποψη της αποδοτικής χρήσης των πόρων. Οι μεμονωμένες πρωτοβουλίες πρέπει, εξάλλου, να παρακολουθούνται τακτικά, τόσο σε μεμονωμένη βάση όσο και σε συλλογική, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι θα έχουν όλες μαζί τον προσδοκώμενο συλλογικό αντίκτυπο.

5.14 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι οι τρεις βασικοί τομείς που προσδιορίζει η Επιτροπή (τρόφιμα, κτήρια και κινητικότητα) είναι ιδιαίτερα καίριοι τομείς για την προώθηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η χρήση των υδάτινων και έγγειων πόρων θα πρέπει να θεωρείται εξίσου καίριο ζήτημα. Είναι σημαντικό οι μονάδες που έχουν την ευθύνη της παρακολούθησης της συνολικής προόδου στον τομέα της αποδοτικής χρήσης των πόρων να εστιάζουν τακτικά την προσοχή τους στους τρεις αυτούς τομείς, ώστε να διασφαλίζεται ότι πράγματι συμβάλλουν, ο καθένας ξεχωριστά, στον μετασχηματισμό του τρόπου χρήσης των πόρων.

5.15 Ευρωπαϊκά προγράμματα δαπανών και δημόσιες προμήθειες

Στο παρελθόν, τα Διαρθρωτικά Ταμεία και τα άλλα προγράμματα δαπανών της ΕΕ δεν ελάμβαναν πάντοτε επαρκώς υπόψη τον στόχο της προώθησης της αποδοτικής χρήσης της ενέργειας. Είναι σημαντικό, κάθε φορά που τα προγράμματα αυτά αναθεωρούνται, να καταβάλλονται προσπάθειες ώστε ο στόχος της αποδοτικής χρήσης των πόρων να αποκτά ολοένα κεντρικότερη θέση μεταξύ των προτεραιοτήτων και των κριτηρίων τους. Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με ικανοποίηση ότι οι πρόσφατες προτάσεις της Επιτροπής για τον προϋπολογισμό δίνουν πλέον μεγαλύτερη σημασία στο ζήτημα της αποδοτικής χρήσης των πόρων και στους υπόλοιπους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι η στάση αυτή θα διατηρηθεί και κατά τις αναλυτικές δημοσιονομικές διαπραγματεύσεις.

5.16 Πιο συγκεκριμένα, χρειάζεται να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση – και να αναληφθεί, στη συνέχεια, προορατική δράση – στα στρεβλά κίνητρα, τη διασφάλιση της χρηματοδότησης και την προώθηση της καινοτομίας στον τομέα της αξιοποίησης του φυσικού κεφαλαίου, καθώς και στην ανάπτυξη φορολογικών μέτρων για τον εσωεπιχειρησιακό καταλογισμό του εξωτερικού κόστους και τον προσδιορισμό του πραγματικού κόστους που η αποδοτική χρήση των πόρων θα έχει για την κοινωνία. Τα ειδικά μέτρα καλύπτουν αρκετές από τις 20 πρωτοβουλίες, είναι δε σημαντικά και για την πολιτική συνοχής και για άλλους βασικούς τομείς ανάπτυξης πολιτικών.

5.17 Αντίστοιχα, τα προγράμματα δημοσίων συμβάσεων, τόσο στο ευρωπαϊκό όσο και στο εθνικό επίπεδο, μπορούν να αποτελέσουν ισχυρά μέσα προώθησης του στόχου της αποδοτικής χρήσης των πόρων, απαιτώντας, π.χ., την συμμόρφωση προς αποτελεσματικά πρότυπα όλων των αγαθών και υπηρεσιών που αγοράζονται στο πλαίσιό τους, μία προτεραιότητα που θα πρέπει να υιοθετηθεί από όλη την αλυσίδα εφοδιασμού. Θα ήταν σκόπιμο να ενισχύσει η Επιτροπή τις πρωτοβουλίες πολιτικής στον συγκεκριμένο τομέα, ώστε οι απαιτήσεις αποτελεσματικότητας να αποβούν κεντρικό στοιχείο όλων των προδιαγραφών που ισχύουν για τις δημόσιες συμβάσεις.

5.18 Διάλογος με τους ενδιαφερόμενους φορείς, την κοινωνία των πολιτών και το κοινό

Η στροφή προς μία αποδοτικότερη χρήση των πόρων που προτείνεται στον χάρτη πορείας έχει καίρια σημασία για την Ευρώπη και τον πλανήτη γενικότερα. Είναι ένας στόχος ο οποίος δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί αποκλειστικά με τεχνικά μέσα. Η αναγκαιότητα αυτής της αλλαγής πρέπει να γίνει κατανοητή σε βάθος και αποδεκτή από όλα τα τμήματα της κοινωνίας, για να συμβεί δε αυτό πρέπει να καταβληθούν κοινές προσπάθειες.

5.19 Η ΕΟΚΕ εξαίρει τη σημασία των προσπαθειών ευαισθητοποίησης των καταναλωτών ως προς την αποδοτική χρήση των πόρων. Η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή να εξετάσει επιπλέον με ποιόν τρόπο η παρακολούθηση πρωτοβουλιών όπως το Σχέδιο δράσης για τη βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή και τη βιώσιμη βιομηχανική πολιτική του 2008 (9) θα μπορούσε να ενσωματωθεί στις νέες εργασίες προώθησης της αποδοτικής χρήσης των πόρων, και πιο συγκεκριμένα με ποιόν τρόπο οι προσπάθειες ευαισθητοποίησης του κοινού ως προς την αειφορία και την αποδοτική χρήση των πόρων θα μπορούσαν να συνδυαστούν με ακόμη πιο φιλόδοξους στόχους.

5.20 Η ΕΟΚΕ προτίθεται να διαδραματίσει πλήρως τον ρόλο που της αναλογεί όσον αφορά τη διασφάλιση της συμμετοχής των ενδιαφερόμενων φορέων στις προσπάθειες αποδοτικότερης χρήσης των πόρων, παρακολουθώντας την συντελούμενη πρόοδο, θα είναι δε ευχαρίστησή της να συνεργαστεί για το σκοπό αυτό με τα άλλα ευρωπαϊκά όργανα.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) COM(2011) 571 τελικό.

(2) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους», ΕΕ C 376 της 22.12.2011, σσ. 97 έως 101.

(3) COM(2011) 21, Παράρτημα Ι.

(4) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Προώθηση βιώσιμων πράσινων θέσεων εργασίας στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων της ΕΕ για την ενέργεια και την κλιματική αλλαγή», EE C 44 της 11.02.2011, σσ. 110-117.

(5) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Οικοδομώντας μια βιώσιμη οικονομία με αλλαγή του προτύπου κατανάλωσής μας», ΕΕ C 44, της 11.2.2011, σσ. 57-61.

(6) CESE 1389/2011 «Χάρτης πορείας για τη μετάβαση σε μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών επιπέδων ανθρακούχων εκπομπών το 2050», βλ. σημείο 3.15, ΕΕ C376 της 22.12.2011, σ. 102-110.

(7) Βλ. σημείο 4.15 της γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ με θέμα «Ρίο+20: προς μια πράσινη οικονομία και καλύτερη διακυβέρνηση», ΕΕ C376 της 22.12.2011, σ. 110-116.

(8) Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας της ΕΟΚΕ «Πέραν του ΑΕγχΠ – μέτρα υπέρ της βιώσιμης ανάπτυξης», ΕΕ C 100, της 30.04.2009, σ. 53, και γνωμοδότηση με θέμα «Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο – ΑΕΠ και πέρα αυτού - Η μέτρηση της προόδου σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο», ΕΕ C 18, της 19.01.2011, σ. 64.

(9) COM(2008) 397 final.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/169

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για μηχανισμό παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων σχετικά με τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και υποβολής άλλων πληροφοριών σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο που αφορούν την κλιματική αλλαγή»

COM(2011) 789 final — 2011/0372 (COD)

(2012/C 181/30)

Εισηγητής: ο κ. ADAMS

Στις 23 Νοεμβρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την:

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για μηχανισμό παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων σχετικά με τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και υποβολής άλλων πληροφοριών σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο που αφορούν την κλιματική αλλαγή

COM(2011) 789 final — 2011/0372 (COD).

Το ειδικευμένο τμήμα «Γεωργία, ανάπτυξη της υπαίθρου, περιβάλλον», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 14 Μαρτίου 2012.

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειας της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 28ης Μαρτίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 151 ψήφους υπέρ, 3 κατά και 16 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει και συμμερίζεται την ανάγκη για αξιόπιστα και πλήρη δεδομένα, ικανά να συνδράμουν την Ένωση και τα κράτη μέλη ώστε να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους για το μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και να θέσουν σε εφαρμογή τη δέσμη μέτρων για το κλίμα και την ενέργεια. Ο παρών κανονισμός θα ενισχύσει την εν λόγω διαδικασία.

1.2 Πέραν των αναλυτικών συστάσεων που διατυπώνονται στην ενότητα 4, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει την ανάγκη εφαρμογής της αρχής της αναλογικότητας κατά τη διαδικασία συλλογής δεδομένων, καθώς και την ανάγκη συνεχούς επικέντρωσης στη χρήση των αποτελεσμάτων τόσο για την επίτευξη των στόχων της πολιτικής για το κλίμα όσο και για τη συνέχιση του έργου της διαπαιδαγώγησης του κοινού στον ενεργειακό τομέα.

2. Εισαγωγή

2.1 Ο υπό εξέταση νέος κανονισμός είναι το μέσο το οποίο παρέχει τη νομική βάση για την εφαρμογή των αναθεωρημένων εσωτερικών δεσμεύσεων που καθορίστηκαν το 2009 στη δέσμη μέτρων για το κλίμα και την ενέργεια όσον αφορά την υποχρέωση παρακολούθησης, καθώς και για τη διασφάλιση της έγκαιρης και ακριβούς παρακολούθησης της προόδου που σημειώνεται ως προς την εφαρμογή τόσο των προαναφερθεισών εσωτερικών όσο των διεθνών δεσμεύσεων. Παρότι η ΕΕ ευθύνεται άμεσα για περίπου 11 % των παγκόσμιων εκπομπών CO2, η στρατηγική δέσμευση και η δράση της για τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και την αποτελεσματική χρήση των πόρων μπορούν να εκληφθούν ως θετική και ουσιαστική συμβολή στους διεθνείς μηχανισμούς εφαρμογής. Πρόθεση της ΕΕ είναι να συγκρατηθεί η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη σε επίπεδο χαμηλότερο από 2 °C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Οι στόχοι για το 2020 είναι 20 % μείωση του CO2, 20 % αύξηση της ανανεώσιμης ενέργειας και 20 % βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης σε σχέση με τα επίπεδα του 1990).

2.2 Η κλιματική αλλαγή επιταχύνεται στον πλανήτη λόγω διαφοροποίησης του παγκόσμιου ενεργειακού ισοζυγίου. Η παρουσία στην ατμόσφαιρα της Γης αερίων θερμοκηπίου, τα οποία έχουν την ικανότητα να απορροφούν και να εκπέμπουν υπέρυθρη ακτινοβολία, επηρεάζει σοβαρά τη θερμοκρασία. Μετά τους υδρατμούς, το σημαντικότερο αέριο θερμοκηπίου είναι το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), ενώ σημαντικά συμβάλλουν επίσης το μεθάνιο και το όζον.

2.3 Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 250 ετών, η καύση ορυκτών καυσίμων συνέβαλε στην αύξηση του CO2 στην ατμόσφαιρα από τα 280ppm στα 390ppm. Μολονότι οι φυσικές πηγές παρακράτησης CO2 υπερβαίνουν κατά πολύ τις ανθρωπογενείς πηγές ρύπανσης, εντούτοις η ρύπανση από αυτές τις φυσικές πηγές ρύπανσης εξισορροπείτο κατά το παρελθόν από «καταβόθρες» άνθρακα, όπως η δέσμευση CO2 από τα φυτά και το πλαγκτόν κατά τη φωτοσύνθεση. Η αύξηση των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου σε συνδυασμό με την αποψίλωση των δασών κατέστρεψαν αυτήν την ισορροπία.

2.4 Υπάρχουν συντριπτικές επιστημονικές αποδείξεις οι οποίες καταδεικνύουν ότι η κλιματική αλλαγή έχει ήδη προκαλέσει εκτεταμένες αρνητικές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Σύμφωνα με προβολές βάσει ορισμένων μοντέλων, αναμένονται σοβαρές μελλοντικές επιπτώσεις λόγω της αύξησης της στάθμης της θάλασσας, της ερημοποίησης, της απώλειας της βιοποικιλότητας και των κλιματικών διαταραχών. Κατ’ αρχήν, δεν αμφισβητείται ότι η πρόληψη είναι καλύτερη (και φθηνότερη) επιλογή από τον μετριασμό ή την προσαρμογή. Ωστόσο, η επιδίωξη οικονομικής ανάπτυξης, οι ανισότητες σε παγκόσμια κλίμακα ως προς την ανάπτυξη, η συνεχιζόμενη παγκόσμια εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα ως βασική πηγή ενέργειας και η αναπότρεπτη αύξηση του πληθυσμού της Γης αποτελούν παράγοντες οι οποίοι έχουν όλοι τους μερίδιο ευθύνης για τη, μέχρι στιγμής, αδυναμία επίτευξης πολιτικής συναίνεσης σχετικά με την εφαρμογή ενός αποτελεσματικού μηχανισμού για τον περιορισμό των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

2.5 Το 1992, η Διάσκεψη Κορυφής για τη Γη που πραγματοποιήθηκε στο Ρίο κατέληξε στη σύναψη της διεθνούς σύμβασης-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις κλιματικές μεταβολές (UNFCCC), με στόχο τη σταθεροποίηση των συγκεντρώσεων των αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Το 1993 η ΕΕ, ανταποκρινόμενη στις επιταγές της προαναφερθείσας σύμβασης-πλαίσιο, θέσπισε ένα μηχανισμό για την παρακολούθηση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Το 1997, με το Πρωτόκολλο του Κιότο της UNFCCC, επιδιώχθηκε ο περιορισμός των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (1) κατά τρόπο ο οποίος να αντικατοπτρίζει τις υπάρχουσες διαφορές σε εθνική κλίμακα, τον εθνικό πλούτο και την ικανότητα των διαφόρων χωρών να προβούν στη μείωση των εκπομπών. Προς τοΝ σκοπό αυτό, η ΕΕ αναπροσάρμοσε το 2004 (2) τους μηχανισμούς παρακολούθησης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και χάραξε μια σειρά στρατηγικών χαμηλών επιπέδων ανθρακούχων εκπομπών (3), η πιο πρόσφατη εκ των οποίων συνίσταται στον ενεργειακό χάρτη πορείας για το 2050 (4). Ο ρυθμός προόδου που σημειώνεται όσον αφορά τις βασικές διεθνείς συμφωνίες παραμένει αργός, αλλά ο παρών κανονισμός θα προσφέρει στην ΕΕ το πλαίσιο παρακολούθησης που απαιτείται για την υποστήριξη των εθνικών, ενωσιακών και διεθνών δεσμεύσεων.

3. Σύνοψη της πρότασης της Επιτροπής

3.1 Στόχος του κανονισμού είναι να βοηθηθούν η Ένωση και τα κράτη μέλη να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους ως προς τον μετριασμό και να εφαρμόσουν τη δέσμη μέτρων για το κλίμα και την ενέργεια. Ο εν λόγω κανονισμός θα βελτιώσει από πολλές απόψεις τα υποβαλλόμενα δεδομένα και θα διασφαλίσει τη συμμόρφωση προς τις διεθνείς υποχρεώσεις παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων, συμπεριλαμβανομένης και της υποβολής εκθέσεων σχετικά με την οικονομική και τεχνολογική στήριξη που παρέχεται στις αναπτυσσόμενες χώρες· επίσης, θα διευκολύνει τη θέσπιση νέων νομοθετικών πράξεων για τον μετριασμό και την προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος και θα προσφέρει την απαιτούμενη νομική βάση για την εφαρμογή των μελλοντικών απαιτήσεων και κατευθυντηρίων γραμμών ως προς την υποβολή εκθέσεων.

3.2 Ο παρόν κανονισμός ασχολείται με τις απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων που τίθενται βάσει της UNFCCC και του πρωτοκόλλου του Κιότο και καλύπτουν τις εκπομπές επτά αερίων θερμοκηπίου προερχόμενων από όλους τους τομείς (ενέργεια, βιομηχανικές διεργασίες, χρήσεις γης, αλλαγή χρήσεων γης και δασοκομία (LULUCF), απόβλητα, γεωργία, κλπ.). Κατά τις Διασκέψεις των Συμβαλλομένων Μερών της UNFCCC του 2009 και του 2010 συμφωνήθηκε η ενίσχυση της υποχρέωσης υποβολής εκθέσεων προκειμένου να παρασχεθεί, μεταξύ άλλων, στην ΕΕ η δυνατότητα να τηρήσει τις δεσμεύσεις της σχετικά με την παροχή οικονομικής και τεχνολογικής στήριξης, καθώς και στήριξης για την ανάπτυξη ικανοτήτων στις αναπτυσσόμενες χώρες.

3.3 Ο νέος κανονισμός θα συμβάλει στην εφαρμογή των απαιτήσεων παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων που καθορίστηκαν βάσει της απόφασης περί επιμερισμού της προσπάθειας και της νέας οδηγίας ΣΕΔΕ (Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών), με την καθιέρωση κύκλου εξέτασης και συμμόρφωσης της ΕΕ δυνάμει της απόφασης περί επιμερισμού της προσπάθειας, καθώς και με την ενσωμάτωση των απαιτήσεων που αφορούν τη χρησιμοποίηση των εσόδων από τον εκπλειστηριασμό δικαιωμάτων εκπομπών άνθρακα, όπως ορίζεται στην αναθεωρημένη οδηγία ΣΕΔΕ. Ο εν λόγω κανονισμός θα ενισχύσει επίσης το υφιστάμενο πλαίσιο παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων με στόχο την ικανοποίηση των αναγκών της μελλοντικής ενωσιακής και διεθνούς νομοθεσίας μέσω της δημιουργίας μιας βάσης για την παρακολούθηση και την υποβολή εκθέσεων όσον αφορά τις εκπομπές από τις θαλάσσιες μεταφορές, τις εκτός του CO2 επιπτώσεις των αεροπορικών μεταφορών, τη LULUCF και την προσαρμογή.

3.4 Γενικά, ο υπό εξέταση κανονισμός ενισχύει την υποβολή εκθέσεων της ΕΕ σχετικά με την οικονομική και τεχνολογική στήριξη που παρέχεται στις αναπτυσσόμενες χώρες, βελτιώνει τη συνέπεια της διαδικασίας υποβολής εκθέσεων με άλλες νομοθετικές πράξεις της ΕΕ που έχουν ως αντικείμενο τους ατμοσφαιρικούς ρύπους και –συνεκτιμώντας τα διδάγματα που αποκομίστηκαν στο πλαίσιο της προηγούμενης εφαρμογής– προάγει περαιτέρω την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις πραγματικές εκπομπές, τις προβλέψεις, τις πολιτικές και τα μέτρα.

3.5 Ο νέος κανονισμός παρέχει επίσης ενδεδειγμένη βάση για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τα έσοδα από τον εκπλειστηριασμό δικαιωμάτων στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ της ΕΕ, την εξασφάλιση της διαφάνειας και την εξακρίβωση της πρόθεσης να χρησιμοποιείται τουλάχιστον το ήμισυ των εσόδων που προκύπτουν ετησίως από τον εκπλειστηριασμό για τη λήψη μέτρων με σκοπό την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής στην ΕΕ και σε τρίτες χώρες.

3.6 Ο παρών κανονισμός συμβάλει στην επίτευξη του στόχου περί μείωσης των εκπομπών κατά 20 % καθιστώντας, αφενός, ταχύτερη και αποτελεσματικότερη τη διαδικασία ετήσιας εξέτασης και, αφετέρου, εφικτή την ετήσια διακρίβωση της συμμόρφωσης των κρατών μελών προς τους στόχους τους. Ο εν λόγω κανονισμός επιβάλλει την υποχρέωση υποβολής συγκεκριμένων εκθέσεων σχετικά με τις πολιτικές και τα μέτρα που εφαρμόζουν τα κράτη μέλη σε διάφορους τομείς, τόσο εντός όσο και εκτός του ΣΕΔΕ, και θέτει τις βάσεις για την υποβολή εκθέσεων όσον αφορά τις εκπομπές από τις θαλάσσιες μεταφορές και τις εκτός του CO2 επιπτώσεις των αεροπορικών μεταφορών, προετοιμάζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο το έδαφος για την εφαρμογή αποτελεσματικών μέτρων σε αυτούς τους τομείς.

3.7 Η αναθεώρηση, η οποία αντικαθιστά την παλαιότερη νομοθεσία, δεν απαιτεί πρόσθετη συλλογή δεδομένων εκ μέρους των ΜΜΕ ή της βιομηχανίας και ισχύει για την υποβολή εκθέσεων σε επίπεδο αρμόδιας εθνικής αρχής, με αποτέλεσμα να μην επιβάλλονται πρόσθετες υποχρεώσεις στις επιχειρήσεις.

4. Γενικές και ειδικές παρατηρήσεις

4.1 Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής σύμφωνα με την οποία η ακριβής και διεξοδική παρακολούθηση και υποβολή εκθέσεων με αντικείμενο τόσο τις εκπομπές όσο και άλλα δεδομένα που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή είναι απολύτως ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική τήρηση των διεθνών υποχρεώσεων στο πλαίσιο της UNFCCC, καθώς και για την οικοδόμηση κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ όλων των χωρών του κόσμου που καταβάλλουν ειλικρινείς προσπάθειες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

4.2 Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Επιτροπή –με την αρωγή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ)– επωμίζεται εδώ και καιρό την ευθύνη, αφενός, της συγκέντρωσης και της παρακολούθησης των πληροφοριών που παρέχονται από τα κράτη μέλη και της εν συνεχεία διαβίβασής τους στην UNFCCC, ως τμήμα μιας επισκόπησης της ΕΕ για τις εκπομπές σε ευρωπαϊκό επίπεδο, και, αφετέρου, της συλλογής των απαιτούμενων πληροφοριών για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης προς τις ενδοενωσιακές συμφωνίες περί κατανομής των βαρών που απορρέουν από τις απαιτήσεις σχετικά με την κλιματική αλλαγή. Είναι επομένως σημαντικό να διαθέτει η Επιτροπή τη δέουσα εξουσία προκειμένου να αξιώνει από τα κράτη μέλη την παροχή των απαιτούμενων πληροφοριών, να ελέγχει την ακρίβεια, τον επίκαιρο χαρακτήρα και τη συνέπειά τους και να λαμβάνει κάθε αναγκαίο μέτρο για την επιβολή της συμμόρφωσης σε περίπτωση υποβολής μη ικανοποιητικών εκθέσεων.

4.3 Οι διάφορες απαιτήσεις ως προς την υποβολή εκθέσεων κατέστησαν με την πάροδο του χρόνου αποσπασματικές και εμφανίζουν συγχρόνως ορισμένες επικαλύψεις, ελλείψεις και αντιφάσεις. Πρόσφατα, στη δέσμη μέτρων για το κλίμα και την ενέργεια, προστέθηκαν νέες απαιτήσεις και θεωρείται πιθανό να προβλεφθούν σύντομα ορισμένες επιπλέον απαιτήσεις, όπως η υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις εκπομπές από τις θαλάσσιες μεταφορές. Ιδιαίτερα σημαντική κρίνεται η ακριβής και έγκαιρη παρακολούθηση και υποβολή εκθέσεων σχετικά με την πρόοδο που σημειώνεται ως προς την επίτευξη του στόχου περί μείωσης των εκπομπών κατά 20 % που έχει συμφωνηθεί για το έτος 2020.

4.4 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί συνεπώς με την άποψη της Επιτροπής ότι είναι πλέον η κατάλληλη στιγμή για την ενοποίηση όλων των συναφών απαιτήσεων σε έναν νέο ενιαίο κανονισμό, πράγμα το οποίο θα έχει ως αποτέλεσμα την επέκταση του πεδίου εφαρμογής σε ορισμένους σημαντικούς τομείς, καθώς και την ταυτόχρονη απλοποίηση του συνολικού καθεστώτος συμμόρφωσης μέσω της ενοποίησης όλων των απαιτήσεων σε ένα ενιαίο σύστημα παρακολούθησης και αναφοράς το οποίο θα περιλαμβάνει το σύνολο των ήδη ισχυουσών και των μέχρι στιγμής αναμενόμενων απαιτήσεων παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων.

4.5 Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη διάρθρωση των συστημάτων υποβολής εκθέσεων (υπό την προϋπόθεση να είναι αναλογικά και επωφελή) γύρω από εθνικά και ενωσιακά συστήματα απογραφής (άρθρα 5 και 6), τα οποία θα καταστήσουν δυνατή την ετήσια αξιολόγηση της προόδου που σημειώνεται όσον αφορά την επίτευξη του συνολικού στόχου για το έτος 2020 και τις εθνικές στρατηγικές ανάπτυξης με χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές που προβλέπονται στο άρθρο 4. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος προορατικής συλλογής πληροφοριών προκειμένου να καταστεί δυνατή η παρακολούθηση και, όπου χρειάζεται, η περαιτέρω τόνωση της συντελούμενης προόδου με σκοπό τη βέβαιη επίτευξη ενός καθοριστικής σημασίας μεσοπρόθεσμου στόχου.

4.6 Ο κανονισμός προβλέπει τη διεξοδική παρακολούθηση και υποβολή εκθέσεων όσον αφορά τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και τις «καταβόθρες» άνθρακα από όλους τους τομείς στην επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πράγμα το οποίο σαφώς αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την ακριβή εκτίμηση της συνολικής επίδρασης της Ευρώπης στο επίπεδο των παγκόσμιων εκπομπών. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της προτεινόμενης επέκτασης του πεδίου εφαρμογής προκειμένου να συμπεριληφθούν σε αυτό οι εκπομπές από τις θαλάσσιες μεταφορές (άρθρο 10) και οποιαδήποτε άλλα είδη εκπομπών για τα οποία δεν τίθενται ενδεχομένως ακόμη απαιτήσεις παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων. Όπως έχει ήδη επισημάνει (5) η ΕΟΚΕ, εκφράζονται ανησυχίες όσον αφορά την πρόταση που διατυπώνεται στην αιτιολογική σκέψη (10) για την εξαίρεση ορισμένων πτήσεων από την υποχρέωση υποβολής εκθέσεων σχετικά με τις εκπομπές των αεροπορικών μεταφορών, διότι τέτοιου είδους κενά ενδέχεται να αποτελέσουν ορισμένες φορές αντικείμενο εκμετάλλευσης· κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ το θέμα αυτό θα πρέπει να αποτελεί αντικείμενο αυστηρής επαγρύπνησης.

4.7 Εκτός από την παρακολούθηση αυτών καθ’ εαυτών των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, επίσης σημαντική είναι η παρακολούθηση και η υποβολή εκθέσεων σχετικά με το εύρος των μέτρων και των επενδύσεων που αποσκοπούν στον περιορισμό ή στη μείωση των εκπομπών και των επιπτώσεών τους, καθώς και οι προσπάθειες και οι επενδύσεις που πραγματοποιούνται για την προσαρμογή στις επιπτώσεις της ήδη συντελούμενης κλιματικής αλλαγής. Χρειάζονται πράγματι πληροφορίες σχετικά με τις προσπάθειες και τις επενδύσεις τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα και η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως τις προτάσεις που διατυπώνονται επ’ αυτού στα άρθρα 13 έως 16 του κανονισμού. Ωστόσο, το άρθρο 16 είναι κάπως ασαφές όσον αφορά τις πληροφορίες που πρέπει να παρέχονται σχετικά με τα μέτρα προσαρμογής και, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, το άρθρο αυτό χρήζει περαιτέρω επεξεργασίας. Απαιτείται επίσης να συνεκτιμηθεί το αναλογικό όφελος και να αποφευχθεί το ενδεχόμενο αλληλεπικάλυψης των προσπαθειών.

4.8 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα ήταν επιπλέον σκόπιμο να καταβληθούν προσπάθειες για την παρακολούθηση και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με το αποτύπωμα άνθρακα ή τις επιπτώσεις του διοξειδίου του άνθρακα της Ένωσης σε άλλα μέρη του κόσμου, μέσω των εκεί πραγματοποιούμενων εμπορικών συναλλαγών και επενδύσεων. Το άρθρο 17 αναφέρεται στην υποβολή εκθέσεων σχετικά με την αναπτυξιακή βοήθεια και τη μεταφορά τεχνολογίας, αλλά δεν καλύπτει τις εμπορικές επιπτώσεις ή τις ιδιωτικές χρηματοδοτικές ροές. Είναι γνωστό, αφενός, ότι οι εκπομπές από άλλες χώρες (τόσο από ανεπτυγμένες όσο και από αναπτυσσόμενες) πρέπει να δηλώνονται από τις εν λόγω χώρες στο πλαίσιο της UNFCCC και, αφετέρου, ότι –βάσει των συμφωνιών του 2010 και το 2011– οι ανεπτυγμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, θα συνδράμουν τις προσπάθειες που αναλαμβάνονται για τη βελτίωση των συστημάτων απογραφής και παρακολούθησης στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η εξέλιξη αυτή είναι μεν χρήσιμη, αλλά δεν πρόκειται να τεθεί από μόνη της στο επίκεντρο των θεμάτων που σχετίζονται με το αποτύπωμα άνθρακα της ΕΕ στον υπόλοιπο κόσμο. Η ΕΟΚΕ προτρέπει σθεναρά την Επιτροπή να εξετάσει περισσότερο τις εν λόγω παραμέτρους.

4.9 Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει επίσης την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να συμπεριληφθεί η οικονομική και τεχνολογική στήριξη που παρέχεται επιπροσθέτως της Επίσημης Αναπτυξιακής Βοήθειας (ΕΑΒ) στις εκθέσεις που υποβάλλονται σχετικά με την παρεχόμενη οικονομική και τεχνολογική στήριξη. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα καταστεί δυνατή η διαμόρφωση πληρέστερης εικόνας σχετικά με το εύρος και το ύψος της βοήθειας που χορηγείται στις αναπτυσσόμενες χώρες από την ΕΕ στο σύνολό της και, κατά συνέπεια, η βελτίωση του σχεδιασμού των πολιτικών και η ευχερέστερη ιεράρχηση των προτεραιοτήτων για την υλοποίηση των παρεμβάσεων.

4.10 Η ακρίβεια και η συνέπεια της υποβολής εκθέσεων για την παροχή πληροφοριών είναι ιδιαίτερα σημαντικές σε αυτόν τον τομέα λόγω της ζωτικής σημασίας που έχει για τον πλανήτη η αποτελεσματική αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, καθώς και η διασφάλιση του γεγονότος ότι κάθε χώρα θα επωμισθεί δίκαια τον ρόλο της. Ο επίκαιρος χαρακτήρας είναι επίσης καθοριστικής σημασίας προκειμένου να υπάρχει δυνατότητα έγκαιρου εντοπισμού των όποιων αποκλίσεων από τα σχέδια και τις δεσμεύσεις και άμεσης ανάληψης διορθωτικών ενεργειών. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της επιβολής αυστηρότερων πειθαρχικών διαδικασιών και διαδικασιών προσφυγής όπως διαφαίνεται στον νέο κανονισμό.

4.11 Τα περισσότερα άρθρα του υπό εξέταση κανονισμού αναθέτουν στα κράτη μέλη καθήκοντα για την παροχή συγκεκριμένων πληροφοριών στην Επιτροπή. Καθίσταται κατανοητό ότι υφίστανται στενές σχέσεις μεταξύ της Επιτροπής, των κρατών μελών και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, καθώς και ότι οι περισσότερες [όλες;] απαιτήσεις αποτελούν προϊόν συνεργασίας και συναίνεσης μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών, από κοινού με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) ο οποίος είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνος για τη συλλογή αναλυτικών δεδομένων και τον έλεγχο της ποιότητας. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά τη συνεργατική προσέγγιση η οποία, κατά την άποψή της, είναι πολύ πιθανότερο να διασφαλίσει τη βέλτιστη δυνατή ροή έγκαιρων και έγκυρων πληροφοριών, καθώς και την εξομάλυνση των διαφόρων δυσκολιών.

4.12 Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι ενδέχεται να υπάρχουν ακόμη περιπτώσεις κατά τις οποίες κάποια δεδομένα ή ορισμένες εκθέσεις δεν διαβιβάζονται εγκαίρως από τα μεμονωμένα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις διατάξεις που καθιστούν δυνατή την κατάρτιση εκτιμήσεων για τη συμπλήρωση των ελλειπόντων στοιχείων σε ανάλογες περιπτώσεις (άρθρο 9), καθώς και τη δυνατότητα που παρέχεται στην Επιτροπή προκειμένου να κινεί διαδικασίες παράβασης, σε περίπτωση παρατεταμένης ή εκ προθέσεως μη συμμόρφωσης.

4.13 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη ρητή αναγνώριση του ρόλου του ΕΟΠ στο άρθρο 25, καθώς και την παρεχόμενη προς αυτήν διαβεβαίωση της Επιτροπής όσον αφορά την πρόθεσή της να συνεχίσει να εδράζει την περιοδική προσπάθεια παρακολούθησης στα άρτια επαγγελματικά δίκτυα και δίκτυα συνεργασίας που έχει δημιουργήσει ο ΕΟΠ σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή επικράτεια. Ο ΕΟΠ διαθέτει τις επαγγελματικές δεξιότητες και τα δίκτυα που απαιτούνται για την επιτέλεση του έργου αυτού, ενώ οι ανεξάρτητες εκθέσεις που καταρτίζει με αντικείμενο περιβαλλοντικές πληροφορίες και τάσεις χαίρουν υψηλού κύρους και αξιοπιστίας ανά τον κόσμο. Η ΕΟΚΕ εκτιμά, αφενός, ότι ο ΕΟΠ θα πρέπει να πρωτοστατήσει κατά την εφαρμογή του παρόντος κανονισμού και, αφετέρου, ότι όσο περισσότερο χρησιμοποιηθεί ο ΕΟΠ ως αρμόδιος φορέας για τη δημοσίευση ή την επικύρωση των συλλεγόμενων πληροφοριών τόσο μεγαλύτερη ανεξαρτησία και αξιοπιστία θα προσδοθεί στις διατάξεις του εν λόγω κανονισμού.

4.14 Ο ΕΟΠ είναι επίσης ο κατ’ εξοχήν αρμόδιος φορέας για την ανεπίσημη επέκταση των ίδιων ή παρεμφερών μεθόδων παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων σε ορισμένους από τους άμεσους γείτονες της Ένωσης, οι οποίοι συνεργάζονται ήδη τακτικά με τον ΕΟΠ, με προφανή πλεονεκτήματα. Απώτερος στόχος θα πρέπει να είναι η καθιέρωση στην Ευρώπη ενός συστήματος παρακολούθησης ικανού να τύχει καθολικής αναγνώρισης ως υπόδειγμα ή πρότυπο μιας τέτοιας πρακτικής σε παγκόσμια κλίμακα.

4.15 Ανάπτυξη ικανοτήτων – Προαπαιτούμενο για ένα επιτυχημένο σύστημα παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων στην Ευρώπη αποτελεί η ύπαρξη εξειδικευμένων και επαγγελματικών ομάδων και δικτύων σε κάθε κράτος μέλος για τη συγκέντρωση των κυριότερων δεδομένων κατά τρόπο αξιόπιστο, αντικειμενικό και έγκαιρο. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόθεση της Επιτροπής και του ΕΟΠ να συνεισφέρουν στην υποστήριξη και στη διατήρηση της ικανότητας των μεμονωμένων κρατών μελών σε αυτόν τον τομέα μέσω της συνεργατικής δικτύωσης, της ανάληψης δραστηριοτήτων από ομάδες ομοτίμων και της προαγωγής της δέουσας επιμόρφωσης. Η διάθεση ορισμένων συγκεκριμένων κονδυλίων για την χρηματοδότηση των εν λόγω δραστηριοτήτων θα μπορούσε να αποδειχθεί χρήσιμη.

4.16 Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με ικανοποίηση ότι η Επιτροπή ευελπιστεί ότι ο παρόν κανονισμός θα επιφέρει σημαντική βελτίωση όσον αφορά το εύρος και την ποιότητα των παρεχόμενων πληροφοριών στον εν λόγω τομέα με συνολικά ελάχιστο πρόσθετο κόστος χάρη στην εξοικονόμηση πόρων που θα επέλθει μέσω του εξορθολογισμού των απαιτήσεων. Λαμβάνοντας υπόψη τη ζωτική σημασία του ζητήματος της κλιματικής αλλαγής τόσο σε ευρωπαϊκή όσο και σε παγκόσμια κλίμακα, καθίσταται προφανής η ανάγκη υλοποίησης της παρακολούθησης και της υποβολής εκθέσεων κατά τρόπο ενδελεχή και αξιόπιστο όπως προβλέπεται στον εν λόγω κανονισμό. Εξίσου σημαντικό όμως θεωρείται να καταστεί επί του παρόντος σαφές ότι οι δυνητικές πρόσθετες επιβαρύνσεις θα πρέπει να περιορίζονται στο ελάχιστο και, συνεπώς, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι ο παρόν κανονισμός δεν αναμένεται να επιφέρει πρόσθετες επιβαρύνσεις για τις επιχειρήσεις.

4.17 Σε γενικές γραμμές, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τον επιμερισμό των ειδικών δεδομένων κατά χώρα (βλ. άρθρο 2) μεταξύ των αρμοδίων Γενικών Διευθύνσεων (ΓΔ) της Επιτροπής και των μονάδων της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης. Ο επιμερισμός αυτός θα ενθαρρύνει την ευρύτερη χρήση πολύτιμων πληροφοριών από εκείνους που θέτουν τις τομεακές και λοιπές προτεραιότητες εντός των υπεύθυνων για θέματα σχεδιασμού ΓΔ/μονάδων.

4.18 Εκτός από την παροχή συγκεντρωτικών δεδομένων για τους σκοπούς της εθνικής και της διεθνούς παρακολούθησης της προόδου που σημειώνεται έναντι των σχετικών με το κλίμα δεσμεύσεων, είναι εξαιρετικά σημαντικό να συνεχιστεί η ανάπτυξη αναλυτικών δεδομένων προκειμένου να καταστεί δυνατή η αξιολόγηση και η παρακολούθηση της συνεισφοράς μεμονωμένων ατόμων και πάσης φύσεως οργανώσεων στην πρόκληση της κλιματικής αλλαγής και των ενδεδειγμένων προς το σκοπό αυτό λύσεων, εκ μέρους τόσο αυτών των μεμονωμένων ατόμων και των οργανώσεων όσο και άλλων ενδιαφερομένων. Είναι εξαιρετικά επιθυμητό τα τοπικά ή τα ατομικά συστήματα μέτρησης και παρακολούθησης που τίθενται ενδεχομένως σε εφαρμογή να συνάδουν με τα εθνικά και τα διεθνή συστήματα μέτρησης και παρακολούθησης, έτσι ώστε τα δεδομένα να μπορούν να συγκεντρώνονται και να αναλύονται ευχερώς και να καθίσταται συγχρόνως δυνατή η σύγκριση και η αξιολόγηση της συμβολής των διαφόρων πολιτικών και των δράσεων που αναλαμβάνονται από διάφορους φορείς. Παρότι αυτό δεν είναι ο άμεσος στόχος του παρόντος κανονισμού, κρίνεται ωστόσο ιδιαίτερα σημαντικό να ληφθεί πλήρως υπόψη η εν λόγω απαίτηση κατά τη διαμόρφωση εθνικών και ευρωπαϊκών συστημάτων παρακολούθησης, με σκοπό τη δημιουργία ενός εντελώς συνεκτικού συστήματος παρακολούθησης σε όλα τα επίπεδα.

4.19 Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης αυτό το σημαντικό εγχείρημα ως προς τη συλλογή δεδομένων και την παρακολούθηση να παρέχει περιθώρια για τη συμμετοχή των πολιτών με τη βοήθεια τόσο ενημερωτικού και εκπαιδευτικού υλικού όσο και προγραμμάτων εστιασμένων στην ανάληψη απτής δράσης. Θα πρέπει να αξιοποιηθεί κάθε δυνατή ευκαιρία προκειμένου οι ευρωπαίοι πολίτες να ευαισθητοποιηθούν περισσότερο σχετικά με τις κοινωνικές επιπτώσεις της πολιτικής για την κλιματική αλλαγή, να μπορέσουν να τις κατανοήσουν καλύτερα και να είναι σε θέση να τις παρακολουθήσουν. Η ΕΟΚΕ προτίθεται να συνεχίσει να διαδραματίζει ενεργό ρόλο σε αυτόν τον τομέα.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) Απόφαση 93/389/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 24ης Ιουνίου 1993.

(2) Απόφαση αριθ. 280/2004/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 11ης Φεβρουαρίου 2004.

(3) COM(2011) 112.

(4) COM(2011) 885/2.

(5) ΕΕ C 175 της 27.7.2007, σελ. 47.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/173

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Δέσμη για τους αερολιμένες που αναφέρεται στα ακόλουθα τέσσερα έγγραφα:»

«Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τους αερολιμένες — αντιμετώπιση των προκλήσεων της χωρητικότητας και βελτίωση της ποιότητας για την προώθηση της ανάπτυξης, της συνδετικότητας και της βιώσιμης κινητικότητας»

COM(2011) 823 final,

«Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τις υπηρεσίες εδάφους στους αερολιμένες της Ένωσης και την κατάργηση της οδηγίας 96/67/ΕΚ του Συμβουλίου»

COM(2011) 824 final — 2011/0397 (COD),

«Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τους κοινούς κανόνες κατανομής των χρονοθυρίδων (slots) στους αερολιμένες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Αναδιατύπωση)»

COM(2011) 827 final — 2011/0391 (COD),

«Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την καθιέρωση των κανόνων και διαδικασιών για τη θέσπιση λειτουργικών περιορισμών σε συνάρτηση με τον προκαλούμενο θόρυβο στους αερολιμένες της Ένωσης στο πλαίσιο μιας εξισορροπημένης προσέγγισης και την κατάργηση της οδηγίας 2002/30/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Συμβουλίου»

COM(2011) 828 final — 2011/0398 (COD)

(2012/C 181/31)

Εισηγητής: ο κ. McDONOGH

Την 1η, 13 και 15 Δεκεμβρίου 2011 και, 20 Ιανουαρίου 2012 αντίστοιχα, και σύμφωνα με τα άρθρα 100 παρ. 2 και 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποφάσισαν να ζητήσουν την εκπόνηση γνωμοδότησης από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή με θέμα:

Δέσμη για τους αερολιμένες που αναφέρεται στα ακόλουθα τέσσερα έγγραφα:

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τους αερολιμένες - αντιμετώπιση των προκλήσεων της χωρητικότητας και βελτίωση της ποιότητας για την προώθηση της ανάπτυξης, της συνδετικότητας και της βιώσιμης κινητικότητας

COM(2011) 823 final

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τις υπηρεσίες εδάφους στους αερολιμένες της Ένωσης και την κατάργηση της οδηγίας 96/67/ΕΚ του Συμβουλίου

COM(2011) 824 final — 2011/0397 (COD)

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τους κοινούς κανόνες κατανομής των χρονοθυρίδων (slots) στους αερολιμένες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Αναδιατύπωση)

COM(2011) 827 final — 2011/0391 (COD)

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την καθιέρωση των κανόνων και διαδικασιών για τη θέσπιση λειτουργικών περιορισμών σε συνάρτηση με τον προκαλούμενο θόρυβο στους αερολιμένες της Ένωσης στο πλαίσιο μιας εξισορροπημένης προσέγγισης και την κατάργηση της οδηγίας 2002/30/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Συμβουλίου

COM(2011) 828 final — 2011/0398 (COD).

Το ειδικευμένο τμήμα «Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές και κοινωνία των πληροφοριών», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 13 Μαρτίου 2012.

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειας, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012, (συνεδρίαση της 28ης Μαρτίου) η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 169 ψήφους υπέρ, 1 κατά και 4 αποχές.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Το σύστημα ενιαίας ασφάλειας (one stop security) που προτείνει η Επιτροπή πρέπει να εφαρμοστεί (βλ. γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ασφάλεια των επιβατών στις αεροπορικές μεταφορές» (1)).

1.2 Όσον αφορά τις χρονοθυρίδες, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η φύση του ανταγωνισμού μεταξύ αερομεταφορέων ή συμμαχιών αερομεταφορέων για την αποφυγή αθέμιτου ανταγωνισμού.

1.3 Οι χρεώσεις για τη διαδικτυακή κράτηση εισιτηρίων, όπως αυτές για την ασφάλεια, θα πρέπει να διέπονται από διαφάνεια, όπως ζητείται στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ για τα «Καθιερωμένα δικαιώματα των ατόμων που ταξιδεύουν αεροπορικώς» (2). Όταν ένας επιβάτης δεν πραγματοποιεί το δρομολόγιο το κόστος θα πρέπει να είναι το ελάχιστο δυνατό, ενώ τα τμήματα του εισιτηρίου τα οποία ο αερομεταφορέας δεν υποχρεούται να καταβάλει θα πρέπει να επιστρέφονται στον επιβάτη.

1.4 Οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές της αεροναυτιλίας θα πρέπει να παρέχουν στους αερολιμένες την ευελιξία να διαχειρίζονται τη ζήτηση μέσω της διακύμανσης των τελών αεροδρομίου ανάλογα με τη ζήτηση, π.χ. υψηλότερα τέλη για τις περιόδους αιχμής από ό,τι για τις λοιπές περιόδους.

1.5 Τα δικαιώματα των επιβατών πρέπει να καθοριστούν σαφέστερα, ενώ οι κανονισμοί για τις χειραποσκευές πρέπει να εφαρμόζονται ισότιμα και να σέβονται το δικαίωμα των επιβατών να πραγματοποιούν αγορές πριν την επιβίβασή τους στο αεροσκάφος.

1.6 Το Ενιαίο ευρωπαϊκό σύστημα ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας πρέπει να εφαρμοστεί το συντομότερο δυνατό, ενώ πρέπει να συμπεριλάβει την Ουκρανία και την Τουρκία για λόγους απόδοσης. Αυτό θα συμβάλει στη μείωση του κόστους και την αύξηση της αποδοτικότητας πέραν των εθνικών συνόρων. Αυτό θα οδηγήσει σε σημαντική εξοικονόμηση κόστους. Θα μειώσει επίσης τον χρόνο πτήσης μεταξύ των αερολιμένων και επομένως θα δημιουργήσει εμμέσως πιέσεις στη χωρητικότητά τους.

1.7 Η ασφάλεια των αερολιμένων γίνεται ολοένα πιο σύνθετη και δαπανηρή, αλλά όχι απαραίτητα πιο αποδοτική. Θα πρέπει να εξετασθεί η αποτελεσματικότητά της, καθώς την πληρώνει το επιβατικό κοινό. Τα έξοδα για την ασφάλεια αποτελούσαν το 29 % των λειτουργικών εξόδων των αερολιμένων για το 2009 – για το οποίο υπάρχουν τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα δεδομένα.

1.8 Τα έσοδα από τα καταστήματα και τους χώρους εστίασης των αερολιμένων χρησιμοποιούνται ευρέως για τη στήριξη των δραστηριοτήτων των αερομεταφορέων στους αερολιμένες (χρεώσεις για τη χρήση των διαδρόμων απογείωσης/προσγείωσης, στάθμευση κλπ.). Πρέπει να συνεχίσουν να παρέχονται κίνητρα στους αερολιμένες για τη μεγιστοποίηση αυτών των εσόδων και την παροχή εμπορικών προϊόντων και υπηρεσιών που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των επιβατών τους. Αυτό το μοντέλο εγγυάται την ανταγωνιστικότητα των χρεώσεων των αερομεταφορέων, πράγμα που τους επιτρέπει να διατηρήσουν και να επεκτείνουν υπηρεσίες, πράγμα που αποβαίνει προς όφελος των επιβατών.

1.9 Οι αερομεταφορείς θα πρέπει είναι υποχρεωμένοι να διασυνδέσουν όλες τις αποσκευές έναντι λογικού αντιτίμου, ανεξαρτήτως αερομεταφορέα. Αυτό θα επιταχύνει και θα διευκολύνει τις ανταποκρίσεις των επιβατών.

1.10 Οι εκθέσεις που αφορούν την παρακολούθηση του θορύβου και της ρύπανσης πρέπει να δημοσιεύονται σε όλους τους μείζονες αερολιμένες.

1.11 Ο αναθεωρημένος κανονισμός της ΕΕ για την επίγεια εξυπηρέτηση πρέπει να μεριμνά για την ασφάλεια και την ποιότητα αυτής της εξυπηρέτησης, προς όφελος όλων των χρηστών του αερολιμένα συμπεριλαμβανομένων των επιβατών, ιδιαίτερα δε των επιβατών με συγκεκριμένες ανάγκες όπως τα παιδιά, τα άτομα τρίτης ηλικίας, οι επιβάτες με περιορισμένη κινητικότητα και οι επιβάτες με αναπηρίες.

1.12 Η αδειοδότηση περισσότερων παρόχων υπηρεσιών δεν πρέπει να γίνει παρά όταν αποκλεισθεί ο κίνδυνος μείωσης της ποιότητας και όταν τεθούν σε ισχύ δεσμευτικοί κανόνες που θα αποτρέπουν το μισθολογικό ντάμπινγκ και θα εγγυώνται τη μετάθεση του προσωπικού σε περίπτωση αλλαγής του παρόχου υπηρεσιών με τις ίδιες προϋποθέσεις, καθώς και ικανές προδιαγραφές πιστοποίησης για τους εργαζόμενους, συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου ασφαλείας.

1.13 Είναι απαραίτητο προς όφελος των αερομεταφορέων, των φορέων εκμετάλλευσης των αερολιμένων και των εταιριών επίγειας εξυπηρέτησης να διασφαλίσουν λογικές τιμές επίγειας εξυπηρέτησης.

1.14 Η ασφάλεια του περιεχομένου των παραδιδόμενων αποσκευών απέναντι στον κίνδυνο κλοπής πρέπει να ενισχυθεί.

1.15 Η ΕΟΚΕ επικροτεί σε γενικές γραμμές την ανάλυση της Επιτροπής για την ανάγκη ενίσχυσης της χωρητικότητας και της ποιότητας των αερολιμένων.

2. Ιστορικό - Δέσμη για τους αερολιμένες

2.1 Πρόκειται για τέσσερα έγγραφα, ήτοι:

—	Ανακοίνωση με θέμα «Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τους αερολιμένες – αντιμετώπιση των προκλήσεων της χωρητικότητας και βελτίωση της ποιότητας για την προώθηση της ανάπτυξης, της συνδετικότητας και της βιώσιμης κινητικότητας».

—

Τρεις προτάσεις κανονισμού σχετικά με

—	τους κοινούς κανόνες κατανομής των χρονοθυρίδων (slots) στους αερολιμένες της Ευρωπαϊκής Ένωσης·

—	την καθιέρωση των κανόνων και διαδικασιών για τη θέσπιση λειτουργικών περιορισμών σε συνάρτηση με τον προκαλούμενο θόρυβο στους αερολιμένες της Ένωσης·

—	τις υπηρεσίες εδάφους στους αερολιμένες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Όλα τα προτεινόμενα μέτρα είναι πολύ σημαντικά προκειμένου οι ευρωπαϊκοί αερολιμένες να ανταποκριθούν στην προβλεπόμενη αύξηση της εναέριας κυκλοφορίας στην ΕΕ για τα επόμενα 10 χρόνια.

2.2 Στην ευρωπαϊκή αεροναυτιλία έχει επιτευχθεί σημαντική πρόοδος που θα επιταχύνει τις εναέριες μετακινήσεις και θα μειώσει το κόστος.

2.3 Το πρόγραμμα SESAR (βλ. τη σχετική γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (3)) θα έχει θεαματικά αποτελέσματα όσον αφορά την απόδοση και θα μειώσει τον χρόνο και τις καθυστερήσεις στον αέρα, και, κατά συνέπεια, τον θόρυβο και τη ρύπανση στον αερολιμένα. Ωστόσο, πρέπει να συνοδεύεται από αυξημένη αποδοτικότητα στο έδαφος προκειμένου να βελτιωθεί ο χρόνος εξυπηρέτησης των αεροσκαφών.

2.4 Το πρόγραμμα Ενιαίος Ουρανός θα αυξήσει επίσης την κυκλοφορία στους αερολιμένες, ενώ θα χρειαστούν δράσεις από τις εθνικές και ευρωπαϊκές αρχές προκειμένου οι αερολιμένες να προβούν στον σχετικό προγραμματισμό.

2.5 Το πρόγραμμα Galileo θα βελτιώσει και θα επιταχύνει αναμφίβολα τις εναέριες μεταφορές όταν καταστεί πλήρως λειτουργικό.

2.6 Για τη μείωση των εκπομπών, από την 1η Ιανουαρίου του 2012 οι αερομεταφορείς θα είναι υπεύθυνοι για το σύνολο των εκπομπών του δρομολογίου εφόσον απογειώνονται από ή προσγειώνονται σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ από/προς οπουδήποτε στον κόσμο, πράγμα που αναμένεται να οδηγήσει στη σταδιακή εξάλειψη των παλαιότερων τύπων αεροσκαφών.

3. Χρονοθυρίδες

3.1 Στο σχέδιο δράσης του 2007 είχε διαπιστωθεί αυξανόμενη διαφορά μεταξύ χωρητικότητας και ζήτησης σε ορισμένους πολυσύχναστους κομβικούς αερολιμένες της ΕΕ. Η συμφόρηση στους αερολιμένες αυτούς παραμένει προβληματική. Οι χρονοθυρίδες θα πρέπει να διατίθενται στους αερομεταφορείς που τις χρησιμοποιούν αποδοτικά και πραγματικά τις χρειάζονται, ιδίως αν λάβουμε υπόψη την αυξανόμενη κυκλοφορία.

3.2 Η Ευρώπη δεν θα είναι σε θέση να ικανοποιήσει μεγάλο μέρος της ζήτησης αυτής εξαιτίας έλλειψης αερολιμενικής χωρητικότητας. Παρά την παγκόσμια οικονομική κρίση και την προβλεπόμενη αύξηση της αερολιμενικής χωρητικότητας κατά 40 % από το 2007 έως το 2030 (συμπεριλαμβανομένων των νέων αερολιμένων, νέων τροχιοδρόμων και των νέων εναέριων και επίγειων υποδομών), περίπου 2 εκατ. πτήσεις – το 10 % της προβλεπόμενης ζήτησης – δεν θα εξυπηρετούνται εξαιτίας της έλλειψης χωρητικότητας.

3.3 Συγκεκριμένα, έως το 2030 τουλάχιστον 19 ευρωπαϊκοί αερολιμένες θα λειτουργούν με πλήρη χωρητικότητα οκτώ ώρες την ημέρα, κάθε ημέρα του έτους (σε σύγκριση με το 2007 όταν μόνον 5 αερολιμένες λειτουργούσαν με σχεδόν πλήρη ή πλήρη χωρητικότητα το 10 % του χρόνου). Αυτό θα έχει μεγάλο αντίκτυπο σε ολόκληρο το αεροπορικό δίκτυο, διότι μέχρι το 2030 η συμφόρηση σε αυτούς τους αερολιμένες θα έχει ως συνέπεια το 50 % του συνόλου των πτήσεων να παρουσιάζουν καθυστέρηση κατά την αναχώρηση ή την άφιξη.

3.4 Ένας από τους πιο πολυσύχναστους αερολιμένες της Ευρώπης, ο αερολιμένας της Φρανκφούρτης, διαθέτει νέο τροχιόδρομο, ωστόσο το αργότερο το 2025 η ζήτηση θα υπερβαίνει τη χωρητικότητά του καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας. Το ίδιο ισχύει και για τους αερολιμένες Heathrow και Gatwick στο Λονδίνο, το Orly στο Παρίσι, το Linate στο Μιλάνο και τον αερολιμένα του Ντίσελντορφ. Εάν δεν καταστεί δυνατόν να αυξηθεί η χωρητικότητα πέραν των προγραμματισμένων 120 κινήσεων/ώρα, η ζήτηση θα υπερβεί επίσης τη χωρητικότητα καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας στον αερολιμένα Charles de Gaulle στο Παρίσι. Επιπλέον, η ζήτηση θα συνεχίσει να υπερβαίνει τη χωρητικότητα σε μέρος της ημέρας στο Άμστερνταμ, τη Μαδρίτη, το Μόναχο, το Fiumicino της Ρώμης και τη Βιέννη.

3.5 Αυτό το πρόβλημα χωρητικότητας παρουσιάζεται στο πλαίσιο της αυξημένης ζήτησης και στροφής της παγκόσμιας αγοράς αερομεταφορών προς τις μετακινήσεις στην Άπω Ανατολή.

3.6 Η καλύτερη αξιοποίηση της υπάρχουσας χωρητικότητας στους αερολιμένες που παρουσιάζουν συμφόρηση με ένα αποδοτικό από άποψη πόρων σύστημα κατανομής χρονοθυρίδων θα είναι ζωτικής σημασίας. Ο τρόπος αντιμετώπισης των κεκτημένων δικαιωμάτων («Granny Rights») επί των χρονοθυρίδων από την Επιτροπή θα πρέπει να αναθεωρηθεί. Πολλά από αυτά αποκτήθηκαν έως και 50 χρόνια πριν, ενώ έκτοτε συντελέστηκαν πολλές αλλαγές στην αεροναυτιλία, συμπεριλαμβανομένου του κλεισίματος πολλών αερομεταφορέων.

3.7 Οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές της αεροναυτιλίας θα πρέπει να παρέχουν στους αερολιμένες την ευελιξία να διαχειρίζονται τη ζήτηση μέσω της διακύμανσης των τελών αεροδρομίου ανάλογα με τη ζήτηση, π.χ. υψηλότερα τέλη για τις περιόδους αιχμής από ό,τι για τις λοιπές περιόδους.

3.8 Από την ανάλυση λειτουργίας του ισχύοντος κανονισμού για τις χρονοθυρίδες προέκυψε ότι το εφαρμοζόμενο σύστημα κατανομής παρακωλύει την αποτελεσματική χρήση της σπανίζουσας χωρητικότητας στους πολυσύχναστους αερολιμένες.

3.9 Για τον λόγο αυτόν, η Επιτροπή προτείνει τροποποίηση του ισχύοντος κανονισμού, ώστε να καταστεί δυνατή η καθιέρωση αγορακεντρικών μηχανισμών σε όλη την ΕΕ, με την προϋπόθεση ότι θα εισαχθούν ρήτρες διασφάλισης που θα εξασφαλίζουν διαφάνεια ή ανταγωνισμό χωρίς στρεβλώσεις, καθώς και μεγαλύτερη ανεξαρτησία των συντονιστών χρονοθυρίδων. Με τον τρόπο αυτόν θα εξασφαλισθεί ότι οι χρονοθυρίδες θα κατανέμονται στους αερομεταφορείς που μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν καλύτερα.

3.10 Εκτιμήθηκε ότι, με την αναθεώρηση του ισχύοντος συστήματος κατανομής των χρονοθυρίδων, θα εξυπηρετούνται μέχρι και 24 εκατομμύρια περισσότεροι επιβάτες κάθε χρόνο στους ευρωπαϊκούς αερολιμένες, πράγμα που σημαίνει κέρδος άνω των 5 δισ. ευρώ και μέχρι 62 000 θέσεις εργασίας έως το 2025 χάρη σε ένα αποδοτικό από άποψη πόρων σύστημα κατανομής.

3.11 Η ΕΟΚΕ επισημαίνει πως αυτή η μεγάλη αύξηση στους αριθμούς των επιβατών στους αερολιμένες που αναμένει η Επιτροπή λόγω των προτεινόμενων αλλαγών στους κανόνες διάθεσης των χρονοθυρίδων προφανώς σχετίζεται κατά κύριο λόγο με τον όγκο και την οικονομική βιωσιμότητα. Καθώς ο αριθμός των χρονοθυρίδων καθαυτός δεν αυξάνεται, η πρόταση για την επέκταση της εμπορίας χρονοθυρίδων θα ευνοήσει πρωτίστως μεγάλα αεροσκάφη μεγάλης χωρητικότητας και τα πιο πολυσύχναστα δρομολόγια, που είναι σε θέση να επωμιστούν το πρόσθετο κόστος. Η ΕΟΚΕ φρονεί πως αυτή η τάση δε θα ωφελήσει τους περιφερειακούς αερομεταφορείς στην Ευρώπη, οι οποίοι διαδραματίζουν μείζονα ρόλο στην πολιτική συνοχής εντός της ΕΕ και στη γενικότερη δικτύωση της αεροναυτιλίας. Οι οικονομικά ισχυρότεροι αερομεταφορείς πιθανότατα θα ωφεληθούν περισσότερο, ικανός δε αριθμός αυτών εδρεύει εκτός Ευρώπης. Η ΕΟΚΕ καλεί κατά συνέπεια την Επιτροπή να αναλύσει περαιτέρω αυτές τις συνέπειες και την ενδεχόμενη ανάγκη αντισταθμιστικών μέτρων πριν από κάθε αλλαγή.

3.12 Η εξαγορά ορισμένων αερομεταφορέων που κατέχουν πολύτιμες χρονοθυρίδες στο Heathrow και άλλους αερολιμένες, καθώς και η φύση του ανταγωνισμού μεταξύ αερομεταφορέων ή συμμαχιών αερομεταφορέων θα πρέπει να εξετασθεί, προς αποφυγή της μείωσης ή της στρέβλωσης του ανταγωνισμού.

3.13 Το ζήτημα της διάθεσης χρονοθυρίδων για τους τροχιοδρόμους και το σχετικό ζήτημα των στρεβλώσεων, του κινδύνου δεσπόζουσας θέσης στην αγορά και της υποεξυπηρέτησης περιφερειών αποτελούν, όπως προαναφέρθηκε, συνέπεια της ανεπαρκούς χωρητικότητας των αερολιμένων. Αν και αυτά τα ζητήματα μπορούν να αντιμετωπιστούν ως ένα βαθμό, η μόνη βιώσιμη μακροπρόθεσμη λύση είναι η αντιμετώπιση του ζητήματος της ανεπαρκούς χωρητικότητας των αερολιμένων.

4. Μείωση του θορύβου/Περιορισμοί

4.1 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την αλλαγή των κανόνων για τη θέσπιση λειτουργικών περιορισμών σε συνάρτηση με τον προκαλούμενο θόρυβο στους αερολιμένες, με σκοπό να εξασφαλίσει τη συνεπή και λογική χρήση της ισορροπημένης προσέγγισης του ΔΟΠΑ. Η ισορροπημένη προσέγγιση σέβεται την ανάγκη διαχείρισης του θορύβου στους αερολιμένες και πέριξ αυτών, αλλά την αντιπαραθέτει με τις ανάγκες του επιβατικού κοινού. Απώτερος στόχος των προτεινόμενων αλλαγών είναι η μεγιστοποίηση της αποδοτικής και βιώσιμης ικανότητας διαδρόμου των ευρωπαϊκών αερολιμένων, στόχος που πρέπει να συνυπολογίζεται από όλους τους φορείς λήψης αποφάσεων της ΕΕ κατά την εξέταση των προτάσεων.

4.2 Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με διάφορους τρόπους: μέσω της απόσυρσης των παλαιότερων αεροσκαφών, που δεν χρησιμοποιούν αποδοτικά τα καύσιμα (βλ. γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Μείωση των εκπομπών CO2 μέσω μιας νέας μεθόδου διαχείρισης των αερολιμένων» (4)). Θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η αύξηση της χρήσης ηλιακής ενέργειας για τη λειτουργία των συστημάτων ψύξης και θέρμανσης, όπως συμβαίνει στους αερολιμένες της Μαδρίτης και της Αθήνας.

4.3 Άλλος ένας σημαντικός τρόπος μείωσης του θορύβου της εναέριας κυκλοφορίας με ταυτόχρονη μείωση του κόστους και των εκπομπών των καυσίμων είναι η προώθηση της εφαρμογής του προγράμματος «Ενιαίος ευρωπαϊκός ουρανός», ιδίως του προγράμματος SESAR, προκειμένου να μειωθεί η περιττή αναμονή για την εξασφάλιση χρονοθυρίδας απογείωσης/προσγείωσης.

4.4 Η Επιτροπή προτείνει συνεπώς τροποποιήσεις των ισχυόντων κανόνων για τους επιχειρησιακούς περιορισμούς του θορύβου, ώστε οι αρμόδιες αρχές να είναι σε καλύτερη θέση να αποσύρουν σταδιακά από τους αερολιμένες τα πλέον θορυβώδη αεροσκάφη, πράγμα που αποτελεί σημαντικό βήμα για την επίτευξη του στόχου της Επιτροπής για την αποδοτικότερη δυνατή χρήση της υφιστάμενης ικανότητας διαδρόμου.

4.5 Στη μείωση του θορύβου προέχει η ασφάλεια των εργασιών. Ο θόρυβος γύρω από τους αερολιμένες ενδέχεται να απαιτεί τοπικά μέτρα προσαρμογής και ενεργό διάλογο με τους περιοίκους, ενώ ο αντίκτυπος των διαφόρων περιορισμών της χωρητικότητας των αερολιμένων, π.χ. του ωραρίου λειτουργίας τους, ενδέχεται να επηρεάσει το σύστημα αερομεταφορών στο σύνολό του.

4.6 Ο θόρυβος αποτελεί αιτία μείωσης των ωρών λειτουργίας πολλών αερολιμένων και βέβαια επηρεάζει αρνητικά τη χωρητικότητά τους, οδηγώντας σε τροποποιήσεις δρομολογίων σε έκτακτες καιρικές συνθήκες. Οι διαθέσιμοι τροχιόδρομοι πρέπει να αξιοποιούνται αποδοτικά. Θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όσοι ζουν κοντά στον αερολιμένα.

4.7 Οι εκθέσεις που αφορούν την παρακολούθηση του θορύβου και της ρύπανσης πρέπει να δημοσιεύονται σε όλους τους μείζονες αερολιμένες, πράγμα που θα κατευνάσει την ανησυχία των περιοίκων ότι υπόκεινται σε υπερβολικά υψηλά επίπεδο θορύβου και ρύπανσης. Οι πληθυσμοί που κατοικούν πλησίον των αερολιμένων θα πρέπει να διαθέτουν όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες (θόρυβος, ποιότητα του αέρα…) προκειμένου να εκφέρουν άποψη επί των προτεινόμενων αλλαγών. Η ΕΟΚΕ συνιστά τη δημιουργία Τοπικών επιτροπών ενημέρωσης όπου αυτές δεν υφίστανται ήδη.

4.8 Οι νέοι κανόνες πρέπει να επιτρέπουν τη συμμετοχή του τοπικού επιπέδου στην εξεύρεση λύσεων για τα προβλήματα θορύβου. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εξετάσει κατά πόσον αυτοί οι κανόνες συνάδουν με τους στόχους της Οδηγίας για την ποιότητα του αέρα (5).

5. Επίγεια εξυπηρέτηση

5.1 Η ευθυγράμμιση της χωρητικότητας στο έδαφος και τον αέρα είναι ζωτικής σημασίας.

5.2 Από το 2007, η διαδικασία διαμόρφωσης ρυθμιστικού πλαισίου για τον ενιαίο ευρωπαϊκό ουρανό (εφεξής «ΕΕΟ») συνεχίζεται με γρήγορους ρυθμούς. Το 2009 εκδόθηκε δεύτερη δέσμη νομοθετικών μέτρων με στόχο να εξασφαλισθεί η έναρξη εφαρμογής του ενιαίου ουρανού από το 2012. Σήμερα, το πλαίσιο έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Οι αερολιμένες, οι οποίοι μαζί με τη διαχείριση της εναέριας κυκλοφορίας αποτελούν το υπόβαθρο της πολιτικής αεροπορίας, συνιστούν έναν από τους πυλώνες της αρχιτεκτονικής αυτής. Όντως, είναι ουσιώδους σημασίας για το δίκτυο και, εάν δεν επαρκεί η χωρητικότητα στο έδαφος, το πρόγραμμα του ενιαίου ουρανού συνολικά θα επηρεαστεί αρνητικά.

5.3 Από το 2012 έως το 2014 θα υφίστανται στόχοι επιδόσεων μόνον για τις υπηρεσίες αεροναυτιλίας κατά τη διαδρομή, ενώ οι επιδόσεις των τερματικών υπηρεσιών αεροναυτιλίας θα παρακολουθούνται από το 2012. Οι καθυστερήσεις προκαλούνται επίσης από τις αεροπορικές εταιρείες ή τους παρόχους επίγειας εξυπηρέτησής τους (τεχνική υποστήριξη, επιβίβαση κλπ.), τους αερολιμένες (εξοπλισμός, κλπ.) ή άλλα μέρη που εμπλέκονται στη διαδικασία εξυπηρέτησης.

5.4 Με βάση τα πορίσματα αυτά, η Επιτροπή κρίνει ότι η λογική του μηχανισμού επιδόσεων πρέπει να επεκταθεί στους αερολιμένες συνολικά σύμφωνα με μια προσέγγιση πραγματικά από πύλη σε πύλη και με στόχο να βελτιστοποιηθούν και να ενοποιηθούν όλες οι φάσεις μιας πτήσης, από τον έναν αερολιμένα στον άλλον. Η βελτίωση της απόδοσης δεν πρέπει να εξαντλείται στον πύργο ελέγχου, αλλά να επεκτείνεται και στην επίγεια εξυπηρέτηση. Η επίγεια εξυπηρέτηση είναι καθοριστικής σημασίας για την αύξηση της χωρητικότητας του αερολιμένα, χωρίς να απαιτούνται μείζονες επενδύσεις κεφαλαίου.

5.5 Οι αερολιμένες συμμετέχουν επίσης στην τεχνολογική διάσταση του ΕΕΟ, με το πρόγραμμα SESAR. Το SESAR μπορεί να επεκτείνει τη χωρητικότητα των αερολιμένων, οπότε θα εξυπηρετηθεί η πρόσθετη ζήτηση, μειώνοντας τον αριθμό των καθυστερήσεων ή των ματαιώσεων πτήσεων.

6. Βελτίωση της επίγειας εξυπηρέτησης

6.1 Μολονότι η επίγεια εξυπηρέτηση δεν είναι πάντοτε ορατή, η εμπειρία που θα αποκομίσουν οι επιβάτες στον αερολιμένα και στον αέρα εξαρτάται από την ποιότητά της. Είτε πρόκειται για την απλή υποδοχή των επιβατών στον αερολιμένα και τη διαχείριση των αποσκευών τους στον αερολιμένα, την εμπορευματική και ταχυδρομική διαχείριση, την ορθή προετοιμασία του αεροσκάφους (π.χ. τον καθαρισμό του θαλάμου επιβατών) είτε για ζωτικές λειτουργίες όσον αφορά την ασφαλή εκτέλεση μιας πτήσης (παραδείγματος χάρη, την αποπάγωση του αεροσκάφους), δεν είναι δυνατή η εκτέλεση άνετων, αξιόπιστων, ασφαλών και οικονομικά αποδοτικών πτήσεων χωρίς όσα προαναφέρθηκαν.

Η αρχική οδηγία του 1996 για την επίγεια εξυπηρέτηση είχε κυρίως ως αντικείμενο το άνοιγμα της πρόσβασης στην αγορά επίγειας εξυπηρέτησης και οδήγησε σε όλο και πιο δυναμικές αγορές επίγειας εξυπηρέτησης. Ωστόσο, ο βαθμός ανταγωνισμού σε περιορισμένες υπηρεσίες και το καθεστώς πρόσβασης εξακολουθούν να ποικίλλουν αισθητά ανάλογα με το κράτος μέλος.

6.2 Ένας κανονισμός για την επίγεια εξυπηρέτηση πρέπει να μεριμνά για την ασφάλεια και την αποδοτικότητα αυτής της εξυπηρέτησης, προς όφελος όλων των χρηστών του αερολιμένα. Η εξυπηρέτηση θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις περιβαλλοντικές πτυχές.

6.3 Η διακίνηση του εξοπλισμού μετακίνησης, του ιατρικού εξοπλισμού και άλλων τύπων συσκευών που είναι ζωτικής σημασίας για τους επιβάτες με αναπηρίες, πρέπει να διασφαλίζεται σύμφωνα με τα υψηλότερα δυνατά πρότυπα ασφαλείας. Τυχόν ζημία στον εξοπλισμό μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες για τους επιβάτες με αναπηρίες, να τους εκθέσει π.χ. σε ιατρικούς κινδύνους και να θέσει σοβαρούς περιορισμούς στη μετακίνησή τους. Κατά συνέπεια, μαζί με τα άλλα σχετικά μέτρα, θα πρέπει να εξεταστεί και η περίπτωση διοργάνωσης ειδικών προγραμμάτων κατάρτισης για το προσωπικό επίγειας εξυπηρέτησης, πρόβλεψης εξαιρέσεων στους γενικούς κανόνες διακίνησης των αποσκευών και ικανής χρηματικής αποζημίωσης για τυχόν ζημία στον εν λόγω εξοπλισμό.

6.4 Είναι απαραίτητο προς όφελος των αερομεταφορέων, των φορέων εκμετάλλευσης των αερολιμένων και των εταιριών επίγειας εξυπηρέτησης να διασφαλιστεί πως οι τιμές των υπηρεσιών είναι λογικές.

6.5 Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής που εκφράζεται στην πρόταση κανονισμού της, ότι δηλαδή η σημερινή κατάσταση της αγοράς υπηρεσιών εδάφους στους αερολιμένες δεν είναι ικανοποιητική και ότι το νομικό πλαίσιο του 1996 δεν είναι πλέον κατάλληλο. Η επίγεια εξυπηρέτηση δεν είναι αρκετά αποτελεσματική. Λόγω της έλλειψης κριτηρίων εισόδου στην αγορά ως αποτέλεσμα της οδηγίας 96/67/ΕΚ, παραμένουν ουσιαστικές ποιοτικές διαφορές μεταξύ των διαφορετικών αερολιμένων στην ΕΕ. Η ΕΟΚΕ στηρίζει τον στόχο της καλύτερης ικανότητας και ποιότητας σε αυτήν την αγορά με βάση τον ανταγωνισμό, τις ανεξάρτητες δημόσιες λήψεις αποφάσεων και την εναρμόνιση των διαδικασιών.

Σε έναν τομέα με υψηλή ένταση εργασίας όπως η επίγεια εξυπηρέτηση, υπάρχουν σημαντικά θέματα κοινωνικής φύσης που πρέπει να εξετάζονται. Το σύστημα των προσφορών επηρεάζει τις συνθήκες εργασίας του προσωπικού και ενθαρρύνει τη συχνή εναλλαγή προσωπικού. Τα κριτήρια που εφαρμόζονται κατά τις διαδικασίες έγκρισης και ανάθεσης πρέπει να εγγυώνται τη διατήρηση και, εάν χρειάζεται, την πρόσληψη καλά εκπαιδευμένου προσωπικού και πως ο ανταγωνισμός δεν θα επιτυγχάνεται σε βάρος των μισθών, που συνεχώς μειώνονται. Η ποιοτική εξυπηρέτηση σε λογική τιμή πρέπει να αποτελεί το βασικό κριτήριο για την ανάθεση συμβολαίων. Η πρόταση της Επιτροπής πρέπει να βελτιωθεί όσον αφορά τα κριτήρια ανάθεσης.

6.6 Η αδειοδότηση περισσότερων παρόχων υπηρεσιών δεν πρέπει να γίνει παρά όταν αποκλεισθεί ο κίνδυνος πτώσης της ποιότητας και όταν τεθούν σε ισχύ δεσμευτικοί κανόνες που θα αποτρέπουν το μισθολογικό ντάμπινγκ και θα εγγυώνται τη μετάθεση του προσωπικού με τις ίδιες προϋποθέσεις σε περίπτωση αλλαγής του παρόχου υπηρεσιών, καθώς και ικανές προδιαγραφές πιστοποίησης για τους εργαζόμενους, συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου ασφάλειας.

6.7 Σημαντικά γεγονότα που επιφέρουν κρίσιμες διαταραχές των πτήσεων, όπως η κρίση με την ηφαιστειακή τέφρα και οι ισχυρές χιονοπτώσεις που δημιουργούν προβλήματα σε μεγάλους αερολιμένες, απέδειξαν ότι χρειάζεται ενισχυμένος συντονισμός των επίγειων δραστηριοτήτων στους ευρωπαϊκούς αερολιμένες και το δίκτυο συνολικά και ενίσχυση των δικαιωμάτων των επιβατών.

6.8 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τον στόχο της τυποποίησης της ποιότητας των υπηρεσιών εδάφους στους αερολιμένες της ΕΕ. Αυτή η μεταρρύθμιση θα πρέπει επίσης να υποχρεώσει τους αερομεταφορείς να διασυνδέσουν όλες τις αποσκευές έναντι λογικού αντιτίμου, ανεξαρτήτως αερομεταφορέα. Αυτό θα επιταχύνει και θα διευκολύνει τις ανταποκρίσεις των επιβατών. Η ασφάλεια του περιεχομένου των παραδιδόμενων αποσκευών απέναντι στον κίνδυνο κλοπής πρέπει να ενισχυθεί. Θα πρέπει επίσης να θεσπιστούν διατάξεις για την εφαρμογή προδιαγραφών ποιότητας προκειμένου τα νέα συστήματα να εφαρμοστούν επιτυχώς.

6.9 Η θεμιτή πρόσβαση στις αερολιμενικές υποδομές με δίκαιες τιμές για τις αεροπορικές εταιρείες συνεισφέρουν αισθητά στην ύπαρξη αποτελεσματικού εν γένει συστήματος αερομεταφορών. Η αύξηση του ανταγωνισμού μεταξύ των αερολιμένων συνέβαλε σημαντικά σε αυτό, ενώ ένα ακόμα σημαντικό βήμα έγινε στην Ευρωπαϊκή Ένωση του 2009 με την έκδοση της οδηγίας για τα αερολιμενικά τέλη σχετικά με τα ελάχιστα κοινά πρότυπα καθορισμού των τελών που εισπράττονται από τις αεροπορικές εταιρείες για τη χρήση των αναγκαίων αεροναυτικών υποδομών για την εκτέλεση πτήσεων.

6.10 Σε αερολιμένες με περισσότερους από 5 εκατομμύρια επιβάτες τον χρόνο θα πρέπει να επιτρέπεται η δραστηριοποίηση τριών παρόχων επίγειας εξυπηρέτησης, αφού ληφθούν και υλοποιηθούν τα μέτρα που προτείνει η ΕΟΚΕ στην παρούσα γνωμοδότηση για την ασφάλεια, για την ποιότητα και για την κοινωνική κατάσταση των εργαζομένων. Οι αερομεταφορείς θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να οργανώσουν τη δική τους «αυτοεξυπηρέτηση», σεβόμενοι ωστόσο τις προδιαγραφές ποιότητας και ασφάλειας.

7. Απόδοση των αερολιμένων και των λειτουργιών διαδρόμου

7.1 Η απόδοση των αερολιμένων και των λειτουργιών διαδρόμου θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις λειτουργίες εδάφους.

7.2 Οι αερολιμένες αποτελούν βασικό σύνδεσμο μεταξύ επιβατών και αερομεταφορέων, η δε ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχονται στους αερολιμένες αποτελεί καθοριστικό συστατικό της εμπειρίας των επιβατών και των αερομεταφορέων. Τα έσοδα από τα καταστήματα και τους χώρους εστίασης των αερολιμένων χρησιμοποιούνται ευρέως για τη στήριξη των δραστηριοτήτων των αερομεταφορέων στους αερολιμένες (χρεώσεις για τη χρήση των τροχιοδρόμων, στάθμευση κλπ.) Το 2009 τα έξοδα που σχετίζονται με τους αερομεταφορείς δεν αποτελούσαν παρά το 29 % των λειτουργικών εξόδων των αερολιμένων (πολλώ δε μάλλον όσον αφορά το κόστος κεφαλαίου). Αυτό το μοντέλο εγγυάται την ανταγωνιστικότητα των χρεώσεων των αερομεταφορέων, πράγμα που τους επιτρέπει να διατηρήσουν και να επεκτείνουν υπηρεσίες προς τελικό όφελος των επιβατών. Πρέπει να συνεχίσουν να παρέχονται κίνητρα στους αερολιμένες για τη μεγιστοποίηση των εσόδων τους και την παροχή εμπορικών προϊόντων και υπηρεσιών που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των επιβατών τους.

7.3 Η προώθηση της προσβασιμότητας και της αποδοτικότητάς του μέσω σιδηροδρομικής σύνδεσης αποτελεί βασικό στοιχείο ενός αποδοτικού αερολιμένα. Παρότι οι μικροί αερολιμένες μπορούν να εξορθολογήσουν την πρόσβαση σε αυτούς μέσω καλά οργανωμένου δικτύου υπηρεσιών λεωφορείων, ο σιδηρόδρομος αποτελεί πρόσθετη βιώσιμη επιλογή για τους αερολιμένες ενός ορισμένου μεγέθους ή αυτούς που βρίσκονται κοντά στο σιδηροδρομικό δίκτυο. Πλωτά μέσα μεταφοράς θα πρέπει να παρέχονται σε αερολιμένες όπως το Schiphol και ο αερολιμένας της Νίκαιας και σε πολλούς ακόμα, όπου αυτό είναι πρακτικά θεμιτό.

8. Ασφάλεια

8.1 Η ενιαία ασφάλεια (one stop security) που έχει ήδη εγκριθεί από την Επιτροπή πρέπει να εισαχθεί επειγόντως σε όλους τους ευρωπαϊκούς αερολιμένες (βλ. γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ασφάλεια των επιβατών στις αεροπορικές μεταφορές» (6)).

8.2 Ο δεύτερος στόχος σχετίζεται με τις δαπάνες για την ασφάλεια. Από το 2002, η νομοθεσία της ΕΕ επέβαλε αυστηρότερες προδιαγραφές ασφαλείας στα κράτη μέλη και στους αερολιμένες. Μέχρι στιγμής, η κάλυψη των εξόδων για την αεροπορική ασφάλεια ρυθμίζεται σε εθνικό επίπεδο.

8.3 Οι χρεώσεις για τη διαδικτυακή κράτηση εισιτηρίων όπως αυτές για την ασφάλεια θα πρέπει να διέπονται από διαφάνεια, όπως ζητείται στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ για τα «Καθιερωμένα δικαιώματα των ατόμων που ταξιδεύουν αεροπορικώς» (7). Όταν ένας επιβάτης δεν πραγματοποιεί το δρομολόγιο το κόστος θα πρέπει να είναι το ελάχιστο δυνατό, ενώ τα τμήματα του εισιτηρίου τα οποία ο αερομεταφορέας δεν υποχρεούται να καταβάλει (π.χ. τέλη αεροδρομίου και κρατικοί φόροι) θα πρέπει να επιστρέφονται στον επιβάτη.

8.4 Οι έλεγχοι ασφαλείας συχνά θεωρούνται επαχθείς από τους επιβάτες, τη βιομηχανία αερομεταφορών και τους αερολιμένες. Απαιτείται ισορροπία μεταξύ της ενίσχυσης της ασφάλειας και της διευκόλυνσης των ταξιδιών (βλ. γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Χρήση σαρωτών σώματος σε αερολιμένες της ΕΕ» (8)). Πρέπει να θεσπιστούν ευρωπαϊκά πρότυπα για να διασφαλισθεί η σαφήνεια και η αρτιότητα των ελέγχων ασφάλειας που αφορούν τα άτομα που ταξιδεύουν αεροπορικώς και που χρησιμοποιούν εξοπλισμό μετακίνησης ή λοιπό ιατρικό εξοπλισμό, καθώς και ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας των εν λόγω επιβατών.

8.5 Η τρέχουσα απαγόρευση υγρών και πηκτωμάτων στις χειραποσκευές πρόκειται να αρθεί μέχρι τον Απρίλιο του 2013: θα επιτρέπεται στους επιβάτες να μεταφέρουν υγρά εντός του αεροσκάφους με την προϋπόθεση ότι θα ελέγχονται στους αερολιμένες της ΕΕ. Τα δικαιώματα των επιβατών εναέριων μεταφορών στο σύνολό τους θα πρέπει να καθοριστούν σαφέστερα, ενώ οι κανονισμοί για τις χειραποσκευές πρέπει να εφαρμόζονται ισότιμα και να σέβονται το δικαίωμα αγορών πριν την επιβίβαση στο αεροσκάφος.

8.6 Η τεχνολογία των σαρωτών αναπτύσσεται γρήγορα και έχει τη δυνατότητα να διευκολύνει τις διαδικασίες ασφαλείας τόσο για τους επιβάτες όσο και για τους αερολιμένες – με μείωση π.χ. της ψηλάφησης. Η τελευταία δεν πρέπει να παραβιάζει το θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα των επιβατών στην αξιοπρέπεια (9).

8.7 Η κυβέρνηση των ΗΠΑ θα επεκτείνει φέτος το πρόγραμμα ταχέως ελέγχου που είναι γνωστό ως «προ-έλεγχος» σε 28 αερολιμένες. Το πρόγραμμα εφαρμόζεται σήμερα σε 7 αερολιμένες. Επιτρέπει στους τακτικούς επιβάτες και σε ιδιώτες που συμμετέχουν σε προγράμματα «ταξιδιωτών εμπιστοσύνης» να απαλλάσσονται από την αφαίρεση υποδημάτων, ζωνών και επανωφορίων κατά τον έλεγχο. Η ιδέα θα μπορούσε να εξεταστεί για τους ευρωπαϊκούς αερολιμένες.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) ΕΕ C 100 της 30.4.2009, σ. 39-43.

(2) EE C 24 της 28.1.2012, σ. 125.

(3) ΕΕ C 309 της 16.12.2006, σ. 133-134.

(4) EE C 204 της 9.8.2008, σ. 39-42.

(5) ΕΕ C 152 της 11.6.2008, σ. 1-44.

(6) ΕΕ C 100 της 30/4/2009, σ. 39-43.

(7) ΕΕ C 24 της 28/01/2012, σ. 125.

(8) ΕΕ C 107 της 6.4.2011, σ. 49 à 52.

(9) Ομοίως.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/179

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη δημιουργία και τη λειτουργία των ευρωπαϊκών συστημάτων δορυφορικής ραδιοπλοήγησης»

COM(2011) 814 final — 2011/0392 COD

(2012/C 181/32)

Εισηγητής: ο κ. McDONOGH

Στις 15 Δεκεμβρίου 2011 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στις 20 Ιανουαρίου 2012, και σύμφωνα με το άρθρο 172 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη δημιουργία και τη λειτουργία των ευρωπαϊκών συστημάτων δορυφορικής ραδιοπλοήγησης

COM(2011) 814 τελικό — 2011-392-COD.

Το ειδικευμένο τμήμα «Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές και κοινωνία των πληροφοριών», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της επιτροπής, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 13 Μαρτίου 2012.

Κατά την 479η σύνοδο της ολομέλειάς της, που πραγματοποιήθηκε την 28η και 29η Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 28ης Μαρτίου) η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε, με 167 υπέρ και 4 αποχές, την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη δημιουργία και τη λειτουργία των ευρωπαϊκών συστημάτων δορυφορικής ραδιοπλοήγησης» που υποβλήθηκε από την Επιτροπή. Η επιτυχία των προγραμμάτων του Ευρωπαϊκού Παγκόσμιου Συστήματος Δορυφορικής Ραδιοπλοήγησης (GNSS) είναι καθοριστικής σημασίας για τη μελλοντική ευημερία και ασφάλεια της ΕΕ. Στηρίζουμε την πρόταση της Επιτροπής για την αντικατάσταση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 683/2008 από τον νέο κανονισμό, στον οποίο προβλέπεται η χρηματοδότηση και το σχήμα της διακυβέρνησης των προγραμμάτων Galileo και EGNOS.

1.2 Η ΕΟΚΕ στηρίζει πλήρως τον στόχο του προγράμματος Galileo για τη σύσταση του πρώτου Παγκόσμιου Συστήματος Δορυφορικής Ραδιοπλοήγησης (GNSS) υπό μη στρατιωτικό έλεγχο, εντελώς ανεξάρτητο από άλλα υφιστάμενα συστήματα, για να παράσχει αδιάλειπτες υπηρεσίες GNSS και ένα στρατηγικό πλεονέκτημα για την Ευρώπη. Η δορυφορική ραδιοπλοήγηση αποτελεί ήδη απαραίτητη υπηρεσία κοινής ωφέλειας για τις μεταφορές, τη βιομηχανία και τους πολίτες της Ευρώπης και είναι απαράδεκτο το γεγονός ότι επί του παρόντος εξαρτώμεθα σε μεγάλο βαθμό από τα συστήματα GPS των ΗΠΑ και GLONASS της Ρωσίας για τον προσδιορισμό θέσης, την πλοήγηση και τον χρόνο. Οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες GNSS πρέπει να παρέχονται βάσει ευρωπαϊκών υποδομών, η αξιοπιστία των οποίων δεν εξαρτάται από τις προτεραιότητες του στρατού των ΗΠΑ, της Ρωσίας ή της Κίνας.

1.3 Δεδομένου ότι το 6 % έως 7 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ των 27, δηλαδή 800 δισεκατομμύρια ευρώ, εξαρτάται ήδη από το αμερικανικό σύστημα GPS (εκτίμηση του αντικτύπου του Ευρωπαϊκού Παγκόσμιου Δορυφορικού Συστήματος Πλοήγησης, περιληπτικό συνοδευτικό έγγραφο στην «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη συνέχιση της υλοποίησης των ευρωπαϊκών προγραμμάτων δορυφορικής ραδιοπλοήγησης (2014 – 2020)» – SEC(2011) 1447, 30.11.2011), η ΕΟΚΕ επικροτεί την προσοχή που δίδεται στη ρύθμιση της διαλειτουργικότητας μεταξύ των προγραμμάτων Galileo και GPS. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι παράλληλα με τη ρύθμιση της διαλειτουργικότητας, η Ευρώπη πρέπει να ακολουθήσει επιθετική πολιτική όσον αφορά την αντικατάσταση της τεχνολογίας GPS από την τεχνολογία Galileo και EGNOS, οι οποίες θα αποτελούν τις βασικές τεχνολογίες του GNSS στην Ευρώπη.

1.4 Η ΕΟΚΕ συνιστά να προαχθεί έντονα το καινοτομικό δυναμικό του ευρωπαϊκού GNSS στο πρόγραμμα της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία, που φέρει την επωνυμία Horizon 2020 (το Horizon 2020 είναι το εφοδιασμένο με προϋπολογισμό 80 δις ευρώ πρόγραμμα επενδύσεων της ΕΕ στην έρευνα και την καινοτομία την περίοδο 2014-2020). Τα συστήματα δορυφορικής πλοήγησης θα αποβούν πάρα πολύ σημαντικά για την τεχνολογική καινοτομία και μπορούν να αποφέρουν τεράστια μακροοικονομικά οφέλη στην ΕΕ.

1.5 Η επιτυχής παράδοση και διαχείριση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων GNSS, αμφότερων των Galileo και EGNOS, είναι καθοριστικής σημασίας για την επίτευξη του οράματος της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» (ΕΥΡΩΠΗ 2020 – Στρατηγική για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη – COM(2010) 2020) για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι στην ανάλυση κόστους-οφέλους της Επιτροπής (εκτίμηση επιπτώσεων που συνοδεύει το έγγραφο «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την περαιτέρω υλοποίηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων δορυφορικής πλοήγησης (2014-2020)» – SEC(2011) 1446 τελικό) εκτιμάται ότι τα προγράμματα GNSS, όπως αυτά προτείνονται, θα αποφέρουν στην Ένωση καθαρό κέρδος της τάξεως των 68,63 δισεκατομμυρίων ευρώ (116,88 δισεκατομμύρια ευρώ σε σταθερές τιμές προεξοφλημένες στο 4 % ετησίως, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για την εκτίμηση των επιπτώσεων) στη διάρκεια του κύκλου ζωής του συστήματος την περίοδο 2014-2034.

1.6 Παρότι η ΕΟΚΕ στηρίζει τους στόχους πολιτικής του ευρωπαϊκού GNSS και τον προτεινόμενο κανονισμό για τη δημιουργία και τη λειτουργία των εν λόγω συστημάτων, πρέπει, ωστόσο, να τονίσει την ανησυχία της σχετικά με τη διαχείριση των προγραμμάτων από την Ευρώπη μέχρι σήμερα, η οποία έχει οδηγήσει σε σημαντικές καθυστερήσεις, κλιμάκωση του κόστους και απώλεια κερδών. Εκφράζεται η ελπίδα ότι ο προτεινόμενος κανονισμός θα παράσχει την πολιτική υποστήριξη, τις δομές διαχείρισης και το πλαίσιο που απαιτούνται για την υλοποίηση του ευρωπαϊκού GNSS όπως σχεδιάζεται επί του παρόντος, καθώς και τα συνεπαγόμενα οφέλη.

1.7 Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι το 19,5 % των οικονομικών οφελών που προκύπτουν από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα GNSS θα προέλθει από την ανάπτυξη της αγοράς επόμενου σταδίου για τις ευρωπαϊκές εφαρμογές GNSS (εκτίμηση επιπτώσεων που συνοδεύει το έγγραφο «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την περαιτέρω υλοποίηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων δορυφορικής πλοήγησης (2014-2020)» – SEC(2011) 1446 τελικό). Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή της Επιτροπής στη γνωμοδότησή της τής 16ης Φεβρουαρίου 2011 σχετικά με το «Σχέδιο δράσης για τις εφαρμογές του παγκόσμιου δορυφορικού συστήματος πλοήγησης (GNSS)» (1). Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ ζητεί από την Εποπτική Αρχή του ευρωπαϊκού GNSS (GSA) την εκπόνηση ενός λεπτομερούς επιχειρηματικού σχεδίου με σκοπό την ανάπτυξη αυτής της αγοράς καίριας σημασίας.

1.8 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι στον χώρο του μάρκετινγκ και της εμπορικής προβολής των ευρωπαϊκών συστημάτων δορυφορικής πλοήγησης χρειάζεται επειγόντως μια ισχυρή ηγεσία που να υποστηρίζεται από επαρκείς επενδύσεις σε προγράμματα εμπορευματοποίησης. Η εμπορική ανάπτυξη του EGNOS και του GALILEO είναι ζωτικής σημασίας για τη μακροπρόθεσμη επιτυχία τους. Καθοριστική σημασία έχουν η προβολή της αξίας των ευρωπαϊκών προγραμμάτων GNSS στην αγορά και η προαγωγή της χρήσης τους. Μέχρι στιγμής, έχουν γίνει πολύ λίγα πράγματα για την αντιμετώπιση αυτής της ζωτικής σημασίας και πολυσύνθετης πρόκλησης.

1.9 Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι η Επιτροπή τονίζει την απαίτηση για χρηστή οικονομική διαχείριση των προγραμμάτων, ο προϋπολογισμός των οποίων εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε 7,89 δισεκατομμύρια ευρώ σε τρέχουσες τιμές κατά τη διάρκεια του προσεχούς δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο 2014-2020. Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι στον κανονισμό διευκρινίζεται ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να διαχειρίζεται τα κονδύλια που διατίθενται για τα προγράμματα και να μεριμνά για την εφαρμογή όλων των δραστηριοτήτων των προγραμμάτων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν ανατεθεί τόσο στην Εποπτική Αρχή του ευρωπαϊκού GNSS (GSA) όσο και στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ΕΟΔ). Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης τα σχέδια της Επιτροπής για την ανάπτυξη ενός μηχανισμού διαχείρισης των κινδύνων καθώς και μέσων διαχείρισης για την ελαχιστοποίηση της πιθανότητας υπέρβασης του κόστους του προγράμματος.

1.10 Ωστόσο, η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης την προειδοποίηση της Επιτροπής σχετικά με το ότι οι επενδύσεις στην τεχνολογία της δορυφορικής ραδιοπλοήγησης ενέχουν μεγάλη αβεβαιότητα και κινδύνους που καθιστούν δύσκολη την ακριβή πρόβλεψη του κόστους των προγραμμάτων. Ως εκ τούτου, παρά την τυχόν σύναψη συμβάσεων ανάθεσης (σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 1605/2002 και συγκεκριμένα το άρθρο 54 του εν λόγω κανονισμού), η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να πραγματοποιεί σε μηνιαία βάση συνεδριάσεις παρακολούθησης με αμφότερους τους οργανισμούς GSA και ESA προκειμένου να ελέγξει την πρόοδο των προγραμμάτων και να αντιμετωπίσει άμεσα τυχόν προβλήματα που προκύπτουν. Επιπροσθέτως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να λαμβάνει λεπτομερείς εκθέσεις σχετικά με τη διαχείριση και τους λογαριασμούς από αμφότερους τους οργανισμούς GSA και ESA τουλάχιστον κάθε τρίμηνο.

1.11 Η ΕΟΚΕ παραπέμπει την Επιτροπή σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ σχετικά με τα προγράμματα GALILEO και EGNOS, καθώς και στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» (2).

2. Ιστορικό

2.1 Οι τεχνολογίες του παγκόσμιου δορυφορικού συστήματος πλοήγησης (GNSS), με την ικανότητά τους να παρέχουν ιδιαιτέρως αξιόπιστες και επακριβείς μετρήσεις της θέσης, της ταχύτητας και του χρόνου είναι θεμελιώδεις για τη βελτίωση της αποδοτικότητας σε πολλούς τομείς της οικονομίας καθώς και σε πολλούς τομείς της καθημερινής ζωής των πολιτών.

2.2 Μέχρι να καταστεί λειτουργικό το πρόγραμμα Galileo, η Ευρώπη πρέπει να χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες του αμερικανικού δορυφορικού συστήματος ραδιοπλοήγησης GPS ή του ρωσικού GLONASS για τον προσδιορισμό θέσης, την πλοήγηση και τον χρόνο. Η εξάρτηση της Ευρώπης από τη δορυφορική ραδιοπλοήγηση που παρέχεται από το GPS εκτιμάται ότι αντιπροσωπεύει το 6 % έως 7 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ των 27, δηλαδή 800 δισεκατομμύρια ευρώ (SEC(2011) 1447, 30.11.2011). Ωστόσο, οι στρατιωτικοί χειριστές των εν λόγω συστημάτων δεν μπορούν να εγγυηθούν τη διατήρηση αδιάλειπτης παροχής υπηρεσιών.

2.3 Αν και η ανεξαρτησία όσον αφορά την παγκόσμια δορυφορική πλοήγηση είναι ο κύριος μοχλός του προγράμματος Galileo, η διαλειτουργικότητα με υφιστάμενα και μελλοντικά δορυφορικά συστήματα πλοήγησης, ιδίως το GPS των ΗΠΑ, είναι σημαντική προστιθέμενη αξία.

2.4 Το πρόγραμμα Galileo ξεκίνησε με σκοπό τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου Ευρωπαϊκού Παγκοσμίου Δορυφορικού Συστήματος Ραδιοπλοήγησης (GNSS).

2.5 Το EGNOS αποτελεί ένα περιφερειακό δορυφορικό σύστημα επαύξησης για την Ευρώπη, το οποίο βελτιώνει τα σήματα που προέρχονται από τα υπάρχοντα δορυφορικά συστήματα πλοήγησης, όπως το GPS.

2.6 Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα δορυφορικής πλοήγησης Galileo ξεκίνησε το 2001. Αρχικά, το σχέδιο βασιζόταν σε σύμπραξη δημοσίου και ιδιωτικού τομέα με την κοινή επιχείρηση Galileo (GJU) να αποτελεί κοινή πλατφόρμα διαχείρισης και χρηματοδότησης. Το 2006 η κοινή επιχείρηση Galileo αντικαταστάθηκε από την Εποπτική Αρχή του ευρωπαϊκού GNSS (GSA) (πρώην Εποπτική Αρχή του ευρωπαϊκού GNSS (GSA)), επιφορτισμένη με τη διαχείριση των πτυχών του δημοσίου συμφέροντος των προγραμμάτων του ευρωπαϊκού GNSS. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ΕΟΔ) ήταν αρμόδιος για την τεχνική διαχείριση και την υλοποίηση των προγραμμάτων GNSS.

2.7 Ο κανονισμός GNSS (3), ο οποίος εκδόθηκε το 2008, κατέστησε την ΕΕ τον μοναδικό πολιτικό οργανισμό επικεφαλής της διαχείρισης και πλήρους χρηματοδότησης της ευρωπαϊκής πολιτικής για τα GNSS. Ο κανονισμός GNSS όρισε την ενωσιακή χρηματοδότηση για τα προγράμματα Galileo και EGNOS για την περίοδο 2007-2013. Ο προϋπολογισμός των 3,4 δισ. ευρώ κατανεμήθηκε στο υπολειπόμενο στάδιο ανάπτυξης του Galileo, στο στάδιο εγκατάστασης του Galileo και στη λειτουργία του EGNOS.

2.8 Η πρόταση της Επιτροπής για το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο του προϋπολογισμού της ΕΕ 2014-2020 (COM(2011) 500 της 29.6.2011 – Ένας Προϋπολογισμός για την «Ευρώπη 2020») προτείνει τη χρηματοδότηση των προγραμμάτων GNSS πλήρως από τον προϋπολογισμό της ΕΕ με προτεινόμενο ανώτατο όριο τα 7 δισεκατομμύρια ευρώ σε σταθερές τιμές 2011.

2.9 Η πρόοδος όσον αφορά την εφαρμογή των ευρωπαϊκών προγραμμάτων δορυφορικής πλοήγησης εμποδίζεται από δύο βασικά προβλήματα:

1)	Λόγω των υπερβάσεων του κόστους και των καθυστερήσεων όσον αφορά την παράδοση του συστήματος, τo GNSS που δημιουργήθηκε βάσει του προγράμματος Galileo δεν θα είναι πλήρως επιχειρησιακό το 2013 όπως είχε προγραμματιστεί.

2)	Εφόσον ο κανονισμός του 2008 για τα GNSS δεν ορίζει το πλαίσιο χρηματοδότησης και διακυβέρνησης των προγραμμάτων Galileo και EGNOS μετά το 2013, χρειάζεται μια νέα νομική βάση για τη μακροπρόθεσμη λειτουργία, συντήρηση και διαχείριση των συστημάτων.

2.10 Η πρόταση της Επιτροπής έχει στόχο την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων μέσω της κατάρτισης ενός νέου κανονισμού που να αντικαθιστά τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 683/2008, παρέχοντας με αυτόν τον τρόπο τη χρηματοδότηση και προβλέποντας τη δομή της διακυβέρνησης για την επιτυχή παράδοση και λειτουργία των προγραμμάτων Galileo και EGNOS.

2.11 Όσον αφορά τις υποδομές, η ανάλυση κόστους-οφέλους που προσαρτάται στην πρόταση υποδεικνύει ως βέλτιστη λύση την ανάπτυξη της συστοιχίας 30 δορυφόρων, όπως αρχικά είχε προγραμματιστεί, αλλά με την εγκατάσταση μιας πιο απλής επίγειας υποδομής. Η λύση αυτή θα δώσει τη δυνατότητα στο σύστημα GNSS να παράσχει όλες τις προγραμματισμένες υπηρεσίες και τα οφέλη που προβλέπονταν αρχικά, εξαιρουμένης της «υπηρεσίας ασφάλειας ζωής» (η υπηρεσία ασφάλειας ζωής του EGNOS επιτρέπει την ακριβή προσέγγιση των αεροσκαφών, καθιστώντας ασφαλέστερη την αεροναυτιλία. Συμβάλλει επίσης στη μείωση των καθυστερήσεων, τη διαφοροποίηση αεροδρομίου προορισμού και την ακύρωση πτήσεων. Η υπηρεσία ασφάλειας ζωής του EGNOS επιτρέπει επίσης στα αεροδρόμια να αυξήσουν την ικανότητά τους και να μειώσουν τα λειτουργικά έξοδα. Τέλος, συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών CO2 στον εν λόγω τομέα) η οποία θα είναι διαθέσιμη μόνο στο πλαίσιο διαλειτουργικότητας με το GPS των ΗΠΑ.

2.12 Η καλύτερη λύση για τον καθορισμό ενός πλαισίου διακυβέρνησης είναι να προστεθούν τα καθήκοντα διαχείρισης του σταδίου λειτουργίας του προγράμματος στις υφιστάμενες αρμοδιότητες του ευρωπαϊκού οργανισμού GNSS που σχετίζονται με ζητήματα ασφάλειας και ζητήματα που συνδέονται με την αγορά. Η Επιτροπή εξακολουθεί να είναι υπεύθυνη για τη διαχείριση των κονδυλίων που διατίθενται για τα προγράμματα και για τη μέριμνα εφαρμογής όλων των δραστηριοτήτων των προγραμμάτων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν ανατεθεί τόσο στην Εποπτική Αρχή του ευρωπαϊκού GNSS (GSA) όσο και στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ΕΟΔ).

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1 Τα προγράμματα EGNOS και GALILEO χρειάζονται σαφή ηγεσία και πλήρη στήριξη από την ΕΕ προκειμένου να επιδιορθώσουν τη ζημιά στην εμπιστοσύνη της αγοράς που προκάλεσε η διάλυση της κοινοπραξίας GJU. Η διάθεση κονδυλίων στο πλαίσιο του προϋπολογισμού για το 2014-2020 καθώς και ο προτεινόμενος κανονισμός της Επιτροπής είναι μεν μια καλή αρχή, κρίνεται όμως απαραίτητη στο εξής η ορθή διαχείριση των προγραμμάτων και η επίδειξη συνεκτικής πολιτικής στήριξης προς αυτά προκειμένου να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη της αγοράς.

3.2 Η Ευρώπη πρέπει να επιταχύνει το ρυθμό εγκατάστασης και την ανάπτυξη της αγοράς του GNSS, ιδίως αν ληφθεί υπόψη το κόστος της καθυστέρησης του Galileo και τον αυξανόμενο ανταγωνισμό από τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα. Η Κίνα επεκτείνει το στρατιωτικό της σύστημα δορυφορικής πλοήγησης Beidou στο παγκόσμιο σύστημα COMPASS με την πρόθεση να προσφέρει ανταγωνιστικές δημόσιες υπηρεσίες σε όλο τον κόσμο μέχρι το 2020, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης. Τα συστήματα GALILEO και EGNOS πρέπει να καταστούν το πρότυπο GNSS στην Ευρώπη όσο το δυνατόν συντομότερα.

3.3 Τα ευρωπαϊκά συστήματα δορυφορικής πλοήγησης θα πρέπει να αποτελούν σημαντικό μέρος του προγράμματος έρευνας και καινοτομίας Horizon 2020. Η δημιουργία νέων προϊόντων και υπηρεσιών με βάση το ευρωπαϊκό GNSS όχι μόνο θα ενισχύσει την έξυπνη ανάπτυξη, αλλά θα υποστηρίξει επίσης την αειφόρο ανάπτυξη, συμβάλλοντας στην αύξηση της ενεργειακής απόδοσης και τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της οικονομικής ανάπτυξης.

3.4 Σεβόμενη την παγκόσμια νομοθεσία περί ανταγωνισμού, η ΕΕ πρέπει ενδεχομένως να καταρτίσει μέτρα που ευνοούν την επιλογή τεχνολογιών Galileo έναντι υποδεέστερων τεχνολογιών, ιδίως όσον αφορά εφαρμογές που απαιτούν εμπιστοσύνη στη συνεχή παροχή υπηρεσιών ή υψηλό επίπεδο ακρίβειας και ακεραιότητας, ή όσον αφορά την ασφάλεια.

3.5 Δεδομένης της σημασίας των τσιπ δέκτη (το τσιπ είναι ένα σύνολο ολοκληρωμένων κυκλωμάτων, τα οποία είναι σχεδιασμένα να λειτουργούν μαζί. Συνήθως διατίθενται στην αγορά ως ενιαίο προϊόν. Ένα τσιπ είναι συνήθως σχεδιασμένο να λειτουργεί με μια συγκεκριμένη ομάδα μικροεπεξεργαστών. Δεδομένου ότι ελέγχει την επικοινωνία μεταξύ επεξεργαστή και εξωτερικών συσκευών, το τσιπ έχει καίριο ρόλο στον καθορισμό της απόδοσης του συστήματος) στη στρατηγική διείσδυσης στην αγορά και ανάπτυξης εφαρμογών, η ανάπτυξη τσιπ διπλού δέκτη (GPS + Galileo) και χαμηλού κόστους είναι καθοριστικής σημασίας. Οι δαπάνες Ε&Α θα πρέπει να στοχεύουν ειδικά σε αυτό.

3.6 Απαραίτητη είναι μια στρατηγική που θα αξιοποιεί τις καμπύλες εμπειρίας της μαζικής παραγωγής, οι οποίες είναι καθοριστικές για την παραγωγή τσιπ δέκτη χαμηλού κόστους, προκειμένου τα τσιπ διπλού δέκτη GPS+Galileo να μπορούν να ανταγωνιστούν τα αντίστοιχα τσιπ αποκλειστικού δέκτη GPS σε επίπεδο κόστους.

3.7 Για να αναπτυχθεί η αγορά επόμενου σταδίου για τα ευρωπαϊκά προϊόντα και εφαρμογές του GNSS, η GSA χρειάζεται επιθετική στρατηγική ανάπτυξης της αγοράς, υπό την καθοδήγηση μιας ομάδας εξαιρετικά ικανών επαγγελματιών.

3.8 Θα πρέπει να αναπτυχθεί μια ολοκληρωμένη στρατηγική ονόματος για το σύστημα EGNOS/Galileo ώστε να ευθυγραμμιστούν οι στόχοι, να αναδειχθεί η αξία του ονόματος, να απλουστευθεί η επικοινωνία με την αγορά και να αποσαφηνισθούν οι προτεραιότητες σε επίπεδο μάρκετινγκ.

3.9 Η ποιότητα της τεχνολογίας και των υπηρεσιών Galileo που θα κυκλοφορήσουν στην αγορά πρέπει να είναι πάντοτε υψηλότατη. Θα πρέπει να διατηρηθεί ο αυστηρός ποιοτικός έλεγχος στην ανάπτυξη της τεχνολογίας και στην εφαρμογή της σε επίπεδο τελικού χρήστη.

3.10 Δυστυχώς, ορισμένα από τα πρώτα προϊόντα EGNOS δεν ήταν αρκετά καλά από τεχνικής άποψης για να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις των πελατών. Στα πλαίσια μιας στρατηγικής ονόματος, θα πρέπει να αναπτυχθεί ένα σήμα ποιότητας για κάθε εγκεκριμένη τεχνολογία EGNOS/Galileo, ώστε το όνομα να προστατευθεί από ενδεχόμενη δυσφήμηση.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) ΕΕ C 107 της 6.4.2011, σ. 44-48.

(2) ΕΕ C 221 της 8.9.2005, σ. 28· ΕΕ C 317 της 23.12.2009, σ. 103-104 και ΕΕ C 107 της 6.4.2011, σ 44-48.

(3) ΕΕ L 196 της 24.08.2008, σ. 1.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/183

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την κοινή οργάνωση των αγορών των προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας»

COM(2011) 416 final,

«Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Μεταρρύθμιση της κοινής αλιευτικής πολιτικής»

COM(2011) 417 final,

«Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών σχετικά με την εξωτερική διάσταση της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής»

COM(2011) 424 final και

«Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την κοινή αλιευτική πολιτική»

COM(2011) 425 final

(2012/C 181/33)

Εισηγητής: ο κ. Gabriel SARRÓ

Συνεισηγητής: ο κ. Franco CHIRIACO

Την 1η Σεπτεμβρίου, τη 13η Σεπτεμβρίου και την 5η Οκτωβρίου 2011, αντίστοιχα, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όσον αφορά τις προτάσεις COM (2011) 416 final και COM(2011) 425 final και σύμφωνα με το άρθρο 43 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όσον αφορά τις προτάσεις COM(2011) 417 final και COM(2011) 424 final και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποφάσισαν να ζητήσουν τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την κοινή οργάνωση των αγορών των προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας

COM(2011) 416 final

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών. Μεταρρύθμιση της κοινής αλιευτικής πολιτικής

COM(2011) 417 final

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών σχετικά με την εξωτερική διάσταση της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής

COM(2011) 424 final

και την

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την κοινή αλιευτική πολιτική

COM(2011) 425 final.

Το ειδικευμένο τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 14 Μαρτίου 2012.

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειας της 28ης και 29ης Μαρτίου (συνεδρίαση της 28ης Μαρτίου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 152 ψήφους υπέρ, 5 κατά και 14 αποχές.

1. Συμπεράσματα

1.1 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή σχετικά με την ανάγκη να προταθεί ταυτόχρονη αναθεώρηση της κοινής αλιευτικής πολιτικής (ΚΑλΠ) και της κοινής οργάνωσης των αγορών (ΚΟΑ), επειδή ενισχύεται έτσι η απαραίτητη ολοκλήρωση, συνοχή και συντονισμός μεταξύ των πτυχών της αλίευσης, της μεταποίησης και της εμπορίας της αλιείας, της υδατοκαλλιέργειας και της συλλογής οστρακοειδών.

1.2 Συνολικά, η ΕΟΚΕ θεωρεί ορθούς τους γενικούς και τους ειδικούς στόχους, καθώς και τις αρχές χρηστής διακυβέρνησης που περιέχονται στην πρόταση. Η ΚΑλΠ πρέπει να διασφαλίσει ότι οι δραστηριότητες αλιείας και υδατοκαλλιέργειας θα δημιουργήσουν μακροπρόθεσμα βιώσιμες περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες και θα συμβάλουν στην επάρκεια του επισιτιστικού εφοδιασμού, εφαρμόζοντας μια προληπτική και οικοσυστημική προσέγγιση.

1.3 Εντούτοις, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η πρόταση κανονισμού δεν προσδιορίζει τα μέτρα διαχείρισης της αλιείας που είναι απαραίτητα για την πλήρη αποκατάσταση και τη διατήρηση των ιχθυαποθεμάτων σε επίπεδα ανώτερα εκείνων που μπορούν να εξασφαλίσουν τη μέγιστη βιώσιμη απόδοση (ΜΒΑ), την εξασφάλιση υγιεινών και υψηλής ποιότητας προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας για τους πολίτες, τη συμβολή στην ευημερία των αλιευτικών κοινοτήτων και στην κερδοφορία των παραγωγικών και μεταποιητικών επιχειρήσεων και τη δημιουργία ελκυστικών και ασφαλέστερων θέσεων εργασίας.

1.4 Η ΕΟΚΕ επικροτεί τους ήδη ισχύοντες γενικούς κανόνες για την πρόσβαση στα ύδατα της Ένωσης, οι οποίοι λειτουργούν περισσότερο προς όφελος των τοπικών αλιευτικών κοινοτήτων.

1.5 Η ΕΟΚΕ εγκρίνει τα προτεινόμενα είδη μέτρων διατήρησης και τεχνικών μέτρων, τα οποία θα πρέπει να προσαρμοστούν στους διάφορους τύπους αλιείας.

1.6 Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση για καθιέρωση πολυετών σχεδίων με στόχο την αποκατάσταση και τη διατήρηση, στο μέτρο του δυνατού, όλων των ιχθυαποθεμάτων σε επίπεδα ανώτερα εκείνων που είναι ικανά να εξασφαλίσουν τη ΜΒΑ έως το 2015. Αυτός ο αξιέπαινος στόχος είναι δύσκολο να εφαρμοστεί στους μεικτούς τύπους αλιείας· ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή πρακτικές λύσεις για την επίλυση των προβλημάτων που ενδέχεται να προκύψουν στους εν λόγω τύπους αλιείας.

1.7 Η ΕΟΚΕ θεωρεί προτεραιότητα να παράσχουν τα κράτη μέλη, με τη στήριξη της Επιτροπής, στα επιστημονικά ιδρύματα τα απαραίτητα μέσα προκειμένου να μπορέσουν να ανταποκριθούν κατάλληλα στις ανάγκες της εφαρμοσμένης έρευνας και να καλύψουν όλα τα είδη ιχθύων που αποτελούν αντικείμενο εμπορικής εκμετάλλευσης, τα συναφή ή εξαρτώμενα είδη και το περιβάλλον τους.

1.8 Όσον αφορά την πολιτική απαγόρευσης των απορρίψεων, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι πρόκειται για έναν επιθυμητό στόχο, αλλά τάσσεται υπέρ μιας πιο σταδιακής και αναλογικής προσέγγισης, η οποία θα βασίζεται στη σταδιακή μείωσή τους, με ταυτόχρονη προώθηση και ενθάρρυνση της επιλεκτικότητας των αλιευτικών εργαλείων, μέτρα για την αξιοποίησή τους μέσω της μετατροπής τους σε προϊόντα με προστιθέμενη αξία και της αναζήτησης εμπορικών διεξόδων, και προσαρμογή των υποδομών των σκαφών και των αλιευτικών λιμένων.

1.9 Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η πρόταση δεν εμβαθύνει επαρκώς στην περιφερειοποίηση και δεν διακρίνει κανένα μέτρο αποκέντρωσης.

1.10 Όσον αφορά τη σχετική σταθερότητα και την εφαρμογή της για την κατανομή των αλιευτικών δυνατοτήτων μεταξύ των κρατών μελών, η ΕΟΚΕ επιμένει στην ανάγκη αναθεώρησης αυτού του κριτηρίου, διότι είναι απαρχαιωμένο και δεν αντικατοπτρίζει τη σημερινή πραγματικότητα των αλιευτικών στόλων και των περιοχών που εξαρτώνται έντονα από την αλιεία. Συνιστά μάλιστα μετά την επίτευξη της σχετικής σταθερότητας, να βασιστεί αυτή η κατανομή κατά πρώτο λόγο σε ένα σύνολο διαφανών περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών κριτηρίων.

1.11 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η πρόταση για τις μεταβιβάσιμες αλιευτικές παραχωρήσεις είναι ασαφής και ότι η Επιτροπή θα πρέπει να αποσαφηνίσει την ερμηνεία των άρθρων στα οποία περιλαμβάνεται, ιδίως όσον αφορά τον ορισμό των «διαφανών και αντικειμενικών κριτηρίων» για την κατανομή των παραχωρήσεων. Η ΕΟΚΕ ζητά, επίσης, να ληφθεί υπόψη ο αντίκτυπος ενός τέτοιου μέτρου στην απασχόληση και να προβλεφθούν ειδικά μέτρα για τους μισθωτούς αλιείς.

1.12 Όσον αφορά τη διαχείριση της αλιευτικής ικανότητας, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η Επιτροπή θα πρέπει να πραγματοποιήσει, το αργότερο έως το 2014, λεπτομερή εκτίμηση της αλιευτικής ικανότητας, συμπεριλαμβανομένης της ισχύος και της χωρητικότητας, αλλά και του τύπου των εργαλείων και άλλων χαρακτηριστικών των σκαφών, και βάσει αυτής της εκτίμησης τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποχρεούνται να προσαρμόσουν την αλιευτική ικανότητα στους διαθέσιμους πόρους.

1.13 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, για την οικοσυστημική διαχείριση της αλιείας, είναι σημαντικό, κατά τη συλλογή των δεδομένων, να αποδίδεται η μέγιστη προσοχή στην εξασφάλιση περιβαλλοντικών δεδομένων, σύμφωνα με την οδηγία-πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική και τα κριτήρια καλής περιβαλλοντικής κατάστασης (ΚΠΚ).

1.14 Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται, εν γένει, τις προτάσεις της Επιτροπής σχετικά με την εξωτερική πολιτική. Εντούτοις, εκφράζει την ανησυχία της για ορισμένα ζητήματα, τα οποία αναφέρονται στο σημείο 3.7.9 της παρούσας γνωμοδότησης.

1.15 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την αναγνώριση, από την πλευρά της Επιτροπής, της κοινής ευρωπαϊκής διάστασης της πολιτικής για την υδατοκαλλιέργεια. Η ΕΟΚΕ ζητά την ενίσχυση του περιβαλλοντικού ελέγχου και τη δημιουργία ενός ευέλικτου διοικητικού πλαισίου και ενός ενιαίου νομικού χώρου για την ανάπτυξη βιώσιμης υδατοκαλλιέργειας, που θα επιτρέψει τη διατήρηση του πληθυσμού και την παραγωγή πλούτου στις μη αστικές απόκεντρες περιοχές, διατηρώντας παράλληλα τον πλήρη σεβασμό, τη συμβατότητα και την ολοκλήρωση με το περιβάλλον.

1.16 Όσον αφορά το νέο χρηματοδοτικό μέσο, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι θα πρέπει να ενισχυθεί ο ρόλος των αλιέων και των αλιευτικών κοινοτήτων στη βιώσιμη ανάπτυξη των παράκτιων περιοχών, συμπεριλαμβάνοντας κοινωνικά μέτρα, ιδίως υποστηρικτικά μέτρα σε περίπτωση απώλειας θέσεων εργασίας και μέτρα στήριξης της κατάρτισης και της επανεκπαίδευσης των εργαζομένων, με έμφαση στους νέους και τις γυναίκες.

1.17 Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η κοινωνική διάσταση, σε όλα τα στάδια του τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας (παραγωγή, μεταποίηση και εμπορία), δεν είναι παρούσα στην πρόταση με συγκεκριμένα μέτρα για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας και εκτιμά ότι θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στο κατάλληλο επίπεδο.

1.18 Η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή να λάβει υπόψη τις ποικίλες απαιτήσεις που έχουν εκφράσει οι διάφοροι παράγοντες του τομέα. Η μεταρρύθμιση της ΚΑλΠ θα πρέπει να ικανοποιεί τις ανάγκες τόσο των πλοιοκτητών όσο και των πληρωμάτων.

1.19 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο ορισμός της αλιείας μικρής κλίμακας που βασίζεται αποκλειστικά στο κριτήριο του μήκους είναι υπερβολικά απλουστευτικός και εξισώνει στην πράξη μεγάλο τμήμα του στόλου μικρής κλίμακας με τη βιομηχανική αλιεία.

1.20 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τους στόχους και τις αρχές που διέπουν τον νέο κανονισμό της ΚΟΑ και καλεί την Επιτροπή να λάβει υπόψη τις παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ που περιλαμβάνονται στην παρούσα γνωμοδότηση.

1.21 Για να αποτραπεί ο αθέμιτος ανταγωνισμός στην αγορά της ΕΕ, η ΕΟΚΕ ζητά να ισχύουν για τα εισαγόμενα προϊόντα οι ίδιοι όροι υγείας, υγιεινής και ελέγχου με εκείνους που ισχύουν για τα προϊόντα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της πλήρους ιχνηλασιμότητας «από τον πάτο ως το πιάτο», και επιμένει να εξασφαλίζεται με εξαντλητικούς ελέγχους, τόσο στα σύνορα όσο και στον τόπο προέλευσης, η δέουσα τήρηση αυτών των κανόνων, που συμβάλλουν στην ασφάλεια των τροφίμων. Ως προς αυτό το ζήτημα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι διάφορες Γενικές Διευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα πρέπει να καθιερώσουν μια συνεκτική προσέγγιση.

1.22 Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι όλες αυτές οι προτάσεις ισχύουν επίσης για την αλιεία γλυκού ύδατος και την υδατοκαλλιέργεια, και απευθύνει έκκληση στην Επιτροπή να λάβει ισορροπημένα υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους.

2. Ιστορικό

2.1 Πλαίσιο του κανονισμού για την ΚΑλΠ («βασικός κανονισμός»)

2.1.1 Η ΚΑλΠ δρομολογήθηκε το 1983 και παρέμεινε σε ισχύ, με ήσσονες τροποποιήσεις, επί είκοσι έτη έως τη ριζική μεταρρύθμισή της από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 2371/2002. Το 2009, η Επιτροπή ανέλυσε τη λειτουργία της μεταρρυθμισμένης ΚΑλΠ και συμπέρανε ότι, παρά την πρόοδο που είχε σημειωθεί, δεν είχαν επιτευχθεί οι στόχοι της βιώσιμης αλιείας σε όλες τις διαστάσεις της (περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική) και ότι πολλά αποθέματα ιχθύων αποτελούσαν αντικείμενο υπεραλίευσης.

2.1.2 Αυτό το συμπέρασμα διατυπώθηκε στην Πράσινη Βίβλο (1) για τη μεταρρύθμιση της κοινής αλιευτικής πολιτικής. Η αντίστοιχη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ, η οποία εγκρίθηκε με ευρεία πλειοψηφία, πρότεινε «τη λήψη μέτρων υπέρ της απασχόλησης και της εδαφικής συνοχής, καθώς και υπέρ της διατήρησης της ισορροπίας μεταξύ του οικονομικού, κοινωνικού και περιβαλλοντικού πυλώνα, με τη διασφάλιση και την ενθάρρυνση υπεύθυνης και βιώσιμης συμπεριφοράς σε όλα τα στάδια της αλιευτικής αλυσίδας». Τα θέματα στα οποία θα πρέπει να εστιάσει περισσότερο η μελλοντική μεταρρύθμιση είναι:

—	«η θέσπιση διαφοροποιημένου καθεστώτος για τους στόλους μικρής κλίμακας·

—	η προσθήκη ενός κεφαλαίου κοινωνικού περιεχομένου με σκοπό την εναρμόνιση των συνθηκών εργασίας των αλιέων·

—	η βελτίωση των συνθηκών της αγοράς και των εμπορικών πρακτικών·

—	η συμπληρωματικότητα με τη θαλάσσια περιβαλλοντική πολιτική, η οποία επίσης χρήζει περαιτέρω και βαθύτερης ανάλυσης με εφαρμογή στην αλιευτική πολιτική·

—	η πλήρης ενσωμάτωση της ΚΑλΠ στο πλαίσιο διεθνών οργανισμών όπως ο Οργανισμός Επισιτισμού και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (2).»

2.1.3 Η γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Η ανάπτυξη των περιφερειακών ζωνών διαχείρισης των αλιευτικών αποθεμάτων και ελέγχου της αλιείας» (3) επιβεβαιώνει ότι «η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόθεση να επέλθει ριζική μεταρρύθμιση της ΚΑλΠ και επικροτεί ειδικότερα τον στόχο της εν λόγω μεταρρύθμισης όσον αφορά την καθιέρωση μιας αποκεντρωμένης πολιτικής, λιγότερο εξαρτημένης από τις διεξοδικές αποφάσεις που λαμβάνονται στις Βρυξέλλες, η οποία να αφήνει συγχρόνως μεγαλύτερα περιθώρια για τη συμμετοχή του τοπικού και του περιφερειακού επιπέδου διακυβέρνησης στη διαχείριση της αλιείας. Ωστόσο, το ουσιώδες καθεστώς επεξήγησης, αποσαφήνισης και επιβολής κυρώσεων που απαιτείται για την αποτελεσματική άσκηση μιας παρόμοιας πολιτικής απουσιάζει και θεωρείται αναγκαίο να προβλεφθεί» και ότι «χωρίς ακμάζοντα αλιευτικά αποθέματα είναι αδύνατον να υπάρξει ένας βιώσιμος αλιευτικός κλάδος», συνιστώντας «η περιβαλλοντική βιωσιμότητα να αποτελέσει προτεραιότητα ως βάση για την επίτευξη οικονομικής και κοινωνικής βιωσιμότητας».

2.1.4 Η ίδια γνωμοδότηση αναφέρει, επίσης, ότι «για την αποτελεσματική ενίσχυση των σχεδίων διαχείρισης βάσει ποσοστώσεων σύμφωνα με τη “μέγιστη βιώσιμη απόδοση” (ΜΒΑ) απαιτείται να καθιερωθούν υψηλότερα επίπεδα τα οποία πραγματικά να επιτρέπουν να ακμάσουν όλα τα υποκείμενα σε ρυθμίσεις είδη, πράγμα το οποίο θα πρέπει να έχει επιτευχθεί έως το 2015».

2.2 Πλαίσιο του κανονισμού για την ΚΟΑ των προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας

2.2.1 Η ύπαρξη της ΚΟΑ στον τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας χρονολογείται από το 1970. Το νομικό της πλαίσιο αποτελεί ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 104/2000. Από το 2008, η Επιτροπή έχει πραγματοποιήσει εκτενείς αξιολογήσεις και διαβουλεύσεις προκειμένου να ληφθούν υπόψη οι ελλείψεις που παρατηρούνται στην εφαρμογή των ισχυουσών διατάξεων, η ανάπτυξη που σημειώθηκε πρόσφατα στις ευρωπαϊκές και τις διεθνείς αγορές και η εξέλιξη των δραστηριοτήτων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας.

2.2.2 Η νέα πρόταση κανονισμού θεσπίζει μια ΚΟΑ στον τομέα των προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας, η οποία θα αποτελείται από τα ακόλουθα όργανα:

α)	επαγγελματικές οργανώσεις (οργανώσεις παραγωγών και διεπαγγελματικές οργανώσεις),

β)	κανόνες εμπορίας,

γ)	ενημέρωση των καταναλωτών,

δ)	κανόνες ανταγωνισμού,

ε)	γνώση της αγοράς.

2.2.3 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι στις προηγούμενες παραγράφους θα πρέπει να προστεθεί ακόμη μία, η οποία θα διέπει τις εμπορικές σχέσεις με τρίτες χώρες, έτσι ώστε όλα τα εισαγόμενα προϊόντα να τηρούν τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να υπόκεινται σε επαρκείς ελέγχους.

3. Ανάλυση της πρότασης μεταρρύθμισης της ΚΑλΠ και παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ

3.1 Πεδίο εφαρμογής και στόχοι

3.1.1 Η ΚΑλΠ καλύπτει τη διατήρηση, διαχείριση και εκμετάλλευση των έμβιων πόρων των θαλάσσιων και των γλυκών υδάτων, την υδατοκαλλιέργεια, καθώς και τη μεταποίηση και διάθεση στην αγορά των προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας, εφόσον αυτές οι δραστηριότητες ασκούνται στην επικράτεια των κρατών μελών ή σε ενωσιακά ύδατα, ακόμη και από σκάφη τρίτων χωρών, από ενωσιακά αλιευτικά σκάφη εκτός των ενωσιακών υδάτων ή από υπηκόους των κρατών μελών.

3.1.2 Η ΚΑλΠ θα πρέπει να διασφαλίζει ότι οι δραστηριότητες αλιείας και υδατοκαλλιέργειας δημιουργούν μακροπρόθεσμα βιώσιμες περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, συμβάλλοντας στην επάρκεια του επισιτιστικού εφοδιασμού, εφαρμόζοντας μια προληπτική και οικοσυστημική προσέγγιση στη διαχείριση της αλιείας, προσπαθώντας να εγγυηθεί έως το 2015 την εκμετάλλευση των έμβιων υδάτινων πόρων μέσω της αποκατάστασης και διατήρησης των αποθεμάτων των αλιευόμενων ειδών σε επίπεδα ανώτερα εκείνων που μπορούν να εξασφαλίσουν τη μέγιστη βιώσιμη απόδοση (ΜΒΑ) και ενσωματώνοντας ταυτόχρονα τις απαιτήσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της Ένωσης.

3.1.3 Για την επίτευξη αυτών των στόχων, η ΚΑλΠ πρέπει, ιδίως, να εξαλείψει τα ανεπιθύμητα αλιεύματα εμπορεύσιμων ειδών, διασφαλίζοντας σταδιακά την εκφόρτωση όλων των αλιευμάτων των εν λόγω αποθεμάτων. Επίσης, θα πρέπει να δημιουργήσει τις συνθήκες για αποδοτικές αλιευτικές δραστηριότητες, να προωθήσει την ανάπτυξη δραστηριοτήτων υδατοκαλλιέργειας στην Ένωση, να συμβάλει στη διασφάλιση δίκαιου βιοτικού επιπέδου για τα άτομα που εξαρτώνται από τις αλιευτικές δραστηριότητες, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τα συμφέροντα των καταναλωτών και διασφαλίζοντας τη συστηματική και εναρμονισμένη συλλογή και διαχείριση των δεδομένων.

3.1.4 Συνολικά, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει το πεδίο εφαρμογής και τους γενικούς και ειδικούς στόχους της ΚΑλΠ, καθώς και τις αρχές χρηστής διακυβέρνησής της. Ωστόσο, εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι δεν δίνεται αρκετή προσοχή ούτε στη διατήρηση, τη διαχείριση και την εκμετάλλευση των βιολογικών πόρων γλυκού ύδατος. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να λάβει υπόψη στις προτάσεις της τις ιδιαιτερότητες της αλιείας γλυκού ύδατος και της υδατοκαλλιέργειας, συμπεριλαμβανομένης της ευθυγράμμισης τους με τη ΚΓΠ. Επισημαίνει ότι πρέπει να συσταθούν κατάλληλες ομάδες, αντίστοιχες με τις ομάδες εργασίας για τη θάλασσα, οι οποίες μπορούν να συνδράμουν με την εμπειρία τους στην υλοποίηση μιας κοινής αλιευτικής πολιτικής για τα γλυκά νερά, καθώς και να υποβάλουν προτάσεις για την επικαιροποίησή της.

3.1.5 Εντούτοις, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η πρόταση κανονισμού δεν ορίζει συγκεκριμένα τα μέτρα διαχείρισης της αλιείας που είναι απαραίτητα για την αποκατάσταση και τη διατήρηση των αποθεμάτων ιχθύων και, συνεπώς, την επίτευξη των στόχων οι οποίοι, εκτός από το ότι θέτουν τις βάσεις ενός βιώσιμου αλιευτικού κλάδου που σέβεται το οικοσύστημα, εξασφαλίζουν στους πολίτες υγιεινά και υψηλής ποιότητας προϊόντα αλιείας, συμβάλλουν στην ευημερία των αλιευτικών κοινοτήτων και στην κερδοφορία των βιομηχανιών παραγωγής και μεταποίησης ιχθύων και παρέχουν ελκυστικές και ασφαλέστερες θέσεις εργασίας, αποδίδοντας ύψιστη σημασία στη συμμετοχή των κοινωνικών φορέων σε όλα τα επίπεδα (4).

3.2 Πρόσβαση στα ύδατα

3.2.1 Από την 1η Ιανουαρίου 2013 έως την 31η Δεκεμβρίου 2022, τα κράτη μέλη εξουσιοδοτούνται να περιορίζουν την αλιεία —σε ύδατα έως τα 12 ναυτικά μίλια από τις γραμμές βάσης τα οποία τελούν υπό την κυριαρχία ή δικαιοδοσία τους— σε αλιευτικά σκάφη τα οποία αλιεύουν παραδοσιακά στα ύδατα αυτά από λιμένες παρακείμενων ακτών και σε αλιευτικά σκάφη της ΕΕ που ανήκουν σε άλλο κράτος μέλος στο πλαίσιο υφιστάμενων σχέσεων γειτονίας οι οποίες τους επιτρέπουν αυτόν τον τύπο αλιείας.

3.2.2 Επιπλέον, εντός της ίδιας περιόδου τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη εξουσιοδοτούνται, σε ύδατα έως 100 ναυτικά μίλια από τις γραμμές βάσης των Αζορών, της Μαδέρας και των Καναρίων Νήσων, να περιορίσουν την αλιεία σε σκάφη νηολογημένα σε λιμάνια των νησιών αυτών. Οι εν λόγω περιορισμοί δεν ισχύουν για ενωσιακά σκάφη που αλιεύουν παραδοσιακά σε αυτά τα ύδατα, εφόσον αυτά τα σκάφη δεν υπερβαίνουν την αλιευτική προσπάθεια που ασκείται παραδοσιακά.

3.2.3 Η ΕΟΚΕ εγκρίνει αυτά τα ήδη ισχύοντα μέτρα πρόσβασης στα ύδατα, τα οποία θα πρέπει να συμπληρωθούν με μέτρα διασφάλισης της προνομιακής πρόσβασης σε όσους αλιεύουν κατά τρόπο κοινωνικά και περιβαλλοντικά βιώσιμο, ωφελώντας περισσότερο τις τοπικές αλιευτικές κοινότητες.

3.3 Μέτρα για τη διατήρηση των έμβιων υδάτινων πόρων

3.3.1 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα πολυετή σχέδια τα οποία προβλέπονται στη σημερινή ΚΑλΠ έχουν σε ορισμένες περιπτώσεις σημαντικό θετικό αντίκτυπο, καθιστώντας αναγκαία τη συνέχιση της εφαρμογής τους, όπως ορίζει η νέα πρόταση, αναλύοντας τα προβλήματα των σχεδίων που δεν λειτούργησαν επιτυχώς, σύμφωνα πάντα με έγκριτες επιστημονικές μελέτες που έχουν εκπονηθεί από κοινοτικούς επιστημονικούς οργανισμούς. Παράλληλα, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι πρέπει να προβλεφθούν ορισμένοι κατάλληλοι διορθωτικοί μηχανισμοί οι οποίοι να χαρακτηρίζονται από ταχύτητα και ευελιξία.

3.3.2 Όσον αφορά τον στόχο των πολυετών σχεδίων αποκατάστασης και διατήρησης όλων των αποθεμάτων ιχθύων σε επίπεδα ανώτερα εκείνων που είναι ικανά να εξασφαλίσουν τη μέγιστη βιώσιμη απόδοση (ΜΒΑ) έως το 2015, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρόκειται για αξιέπαινο στόχο ο οποίος βασίζεται στις διατάξεις της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), που είναι νομικά δεσμευτικές για την ΕΕ από το 1998, και ο οποίος επιβεβαιώθηκε στην παγκόσμια διάσκεψη κορυφής για την αειφόρο ανάπτυξη του 2002 στην οποία βασίστηκε η Επιτροπή για την πρόταση του εν λόγω μέτρου η οποία διατυπώνεται ως εξής: «Για την επίτευξη βιώσιμης αλιείας απαιτούνται οι εξής δράσεις σε όλα τα επίπεδα: διατήρηση ή αποκατάσταση των αποθεμάτων σε επίπεδα τα οποία να μπορούν να παράγουν μέγιστη βιώσιμη απόδοση, έχοντας ως στόχο την επίτευξη του εν λόγω στόχου για τα εξαντλημένα αποθέματα επειγόντως και όπου είναι δυνατόν το αργότερο μέχρι το 2015».

3.3.3 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο στόχος της ΜΒΑ παρέχει ένα περιθώριο ερμηνείας των τρόπων εφαρμογής της και επισημαίνει τη δυσκολία επίτευξής της σε συγκεκριμένους μεικτούς τύπους αλιείας, δεδομένου ότι τα διάφορα είδη ιχθύων αλληλεπιδρούν και τα ποσοστά αλίευσης που καθορίζουν το επίπεδο αλιευτικής προσπάθειας δεν ανταποκρίνονται στη ΜΒΑ κάθε ξεχωριστού είδους. Η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή πρακτικές λύσεις για την επίλυση των προβλημάτων που ενδέχεται να προκύψουν στους μεικτούς τύπους αλιείας.

3.3.4 Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να λάβει υπόψη ότι τα μέτρα για τη βελτίωση της κατάστασης των αποθεμάτων ιχθύων στις κοινοτικές αλιευτικές ζώνες δεν θα πρέπει να έχουν αρνητική επίδραση στη βιωσιμότητα των αποθεμάτων άλλων ζωνών λόγω της εντατικοποίησης του διεθνούς εμπορίου των προϊόντων αλιείας και της μετατόπισης αλιευτικής ικανότητας της ΕΕ.

3.3.5 Για να βασίζονται τα πολυετή σχέδια στη βέλτιστη επιστημονική αξιολόγηση των ιχθυαποθεμάτων, η ΕΟΚΕ θεωρεί προτεραιότητα να παράσχουν τα κράτη μέλη, με τη στήριξη της Επιτροπής μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας και Αλιείας, στα επιστημονικά ιδρύματα τα αναγκαία μέσα προκειμένου να μπορέσουν να ανταποκριθούν κατάλληλα στις ανάγκες της έρευνας και να μπορέσουν να καλύψουν όλα τα είδη ιχθύων που αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης. Στις περιπτώσεις στις οποίες δεν υφίσταται κατάλληλη επιστημονική αξιολόγηση, πρέπει να εφαρμόζεται η αρχή της προφύλαξης όπως ορίζεται στη Συμφωνία των Ηνωμένων Εθνών του 1995 σχετικά με τα αποθέματα ιχθύων. Εξάλλου, η ΕΟΚΕ θεωρεί υψίστης σημασίας την προώθηση του διαλόγου μεταξύ των επιστημόνων και των αλιέων.

3.3.6 Η ΕΟΚΕ πιστεύει, επίσης, ότι η εφαρμογή των μέτρων διατήρησης ή αποκατάστασης των αποθεμάτων ιχθύων σε επίπεδα ανώτερα εκείνων που είναι ικανά να εξασφαλίσουν τη ΜΒΑ έως το 2015 θα επηρεάσει τη χωρητικότητα των στόλων των κρατών μελών σε ιχθύες και θα πρέπει να εξασφαλίσει ότι τα πλέον περιβαλλοντικώς καταστροφικά και κοινωνικώς μειονεκτικά τμήματα του στόλου θα καταργηθούν κατά προτεραιότητα. Η Επιτροπή πρέπει να προβλέψει μέτρα προσαρμογής, παρέχοντας εναλλακτικές κοινωνικο-εργασιακές λύσεις για τον τομέα της αλιείας, οι οποίες θα αποτρέπουν την υφιστάμενη απώλεια θέσεων εργασίας λόγω της κακής κατάστασης των ιχθυαποθεμάτων. Προς τούτο, η ΕΟΚΕ ζητά λεπτομερή αξιολόγηση του βραχυπρόθεσμου, μεσοπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου κοινωνικοοικονομικού αντίκτυπου των πολυετών σχεδίων.

3.3.7 Το περιεχόμενο των πολυετών σχεδίων και το πλαίσιο των τεχνικών μέτρων πρέπει να περιλαμβάνουν το πεδίο εφαρμογής τους, όσον αφορά τα αποθέματα, τον τύπο αλιείας και το θαλάσσιο οικοσύστημα και τους σκοπούς που συνάδουν με τους γενικούς και ειδικούς σκοπούς της ΚΑλΠ που ορίζονται στο σημείο 3.1.1. Το πλαίσιο των τεχνικών μέτρων, για κάθε πολυετές σχέδιο, πρέπει να συμβάλλει στη διατήρηση ή αποκατάσταση των αποθεμάτων ιχθύων σε επίπεδα ανώτερα εκείνων που είναι ικανά να εξασφαλίσουν τη ΜΒΑ, να μειώνει τα αλιεύματα όγκου μικρότερου από τον νόμιμο όγκο και τα αλιεύματα ανεπιθύμητων θαλάσσιων οργανισμών και να μετριάζει τον αντίκτυπο των αλιευτικών εργαλείων στο οικοσύστημα.

3.3.8 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τόσο το περιεχόμενο όσο και το πλαίσιο των τεχνικών μέτρων που προβλέπονται στο άρθρο 14 πρέπει να εγκριθούν, διότι ανταποκρίνονται στους στόχους της μεταρρύθμισης της ΚΑλΠ. Τα εν λόγω τεχνικά μέτρα θα πρέπει να εφαρμοστούν λαμβανομένων υπόψη των ιδιαιτεροτήτων των διάφορων τύπων αλιείας.

3.3.9 Όσον αφορά την υποχρέωση εκφόρτωσης όλων των αλιευμάτων που προτείνεται από την Επιτροπή (απαγόρευση των απορρίψεων), η πρόταση μεταρρύθμισης της ΚΑλΠ ορίζει ένα χρονοδιάγραμμα από την 1η Ιανουαρίου 2014 έως την 1η Ιανουαρίου 2016 εντός του οποίου μια σειρά αποθεμάτων ιχθύων που υπόκεινται σε όρια αλιευμάτων πρέπει να αποθηκεύονται και να διατηρούνται σε αλιευτικά σκάφη από την 1η Ιανουαρίου κάθε έτους της ανωτέρας περιόδου. Ορίζονται ελάχιστα μεγέθη αναφοράς για τη διατήρηση όλων αυτών των αποθεμάτων ιχθύων των οποίων η πώληση περιορίζεται για τη μετατροπή σε ιχθυάλευρα ή ζωοτροφές. Θεσπίζονται πρότυπα εμπορίας αλιευόντων που αλιεύονται καθ' υπέρβαση καθορισμένων αλιευτικών δυνατοτήτων σύμφωνα με την κοινή οργάνωση των αγορών.

3.3.10 Όσον αφορά την πρόταση απαγόρευσης των απορρίψεων συγκεκριμένων ειδών βάσει συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι πρόκειται για έναν επιθυμητό στόχο, ο οποίος, όμως, προς το παρόν είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί σε συγκεκριμένους τύπους αλιείας, ιδίως για τους μεικτούς τύπους. Πράγματι, οι κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις θα ήταν τόσο σοβαρές ώστε πολλά σκάφη θα έπρεπε να παροπλιστούν. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει να θεσπιστούν μέτρα για τον μετριασμό αυτών των επιπτώσεων. Η ΕΟΚΕ ζητά μια πιο σταδιακή και αναλογική προσέγγιση βασιζόμενη στην επιλεκτικότητα των αλιευτικών εργαλείων και τη σταδιακή μείωση των απορρίψεων, προωθώντας και ενθαρρύνοντας μέτρα για τη βελτίωσή τους μέσω της μεταποίησής τους σε προϊόντα τα οποία παρέχουν προστιθέμενη αξία και προσαρμόζοντας τις υποδομές των σκαφών και των αλιευτικών λιμένων.

3.3.11 Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι θα ήταν πολύ πρόσφορη και χρήσιμη μια διάγνωση, ανά τύπο αλιείας, σχετικά με την προέλευση των απορρίψεων με σκοπό χρησιμοποιηθούν τα καταλληλότερα μέσα σε κάθε τύπο αλιείας για τη μείωσή τους.

3.3.12 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η απαγόρευση των απορρίψεων δεν θα μπορεί να εφαρμοστεί αποτελεσματικά χωρίς την κατάλληλη κατάρτιση των εργαζομένων. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας θα πρέπει να παρέχει στήριξη στις αντίστοιχες δράσεις κατάρτισης.

3.3.13 Όσον αφορά την περιφερειοποίηση, η Επιτροπή θα πρέπει να εξουσιοδοτήσει τα κράτη μέλη προκειμένου, στο πλαίσιο ενός πολυετούς σχεδίου, να θεσπίσουν τα μέτρα διατήρησης και τα τεχνικά μέτρα που ισχύουν για τα σκάφη που φέρουν τη σημαία τους όσον αφορά αποθέματα στα ενωσιακά ύδατα για τα οποία τους έχουν κατανεμηθεί αλιευτικές δυνατότητες, εφόσον είναι συμβατά με τους στόχους της ΚΑλΠ και με το πεδίο εφαρμογής του πολυετούς σχεδίου και δεν είναι λιγότερο αυστηρά από αυτά που περιλαμβάνονται στην υφιστάμενη ενωσιακή νομοθεσία. Αυτά τα μέτρα κοινοποιούνται στην Επιτροπή, η οποία ανά πάσα στιγμή τα αξιολογεί, και, κατά περίπτωση, στα υπόλοιπα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη και στα οικεία γνωμοδοτικά συμβούλια.

3.3.14 Όσον αφορά τα εθνικά μέτρα τα οποία δύναται να λάβει ένα κράτος μέλος για τη διατήρηση των αποθεμάτων ιχθύων σε ενωσιακά ύδατα, θα μπορούν να εγκρίνονται εφόσον ισχύουν αποκλειστικά για αλιευτικά σκάφη τα οποία φέρουν τη σημαία του ή για αλιευτικές δραστηριότητες ατόμων εγκατεστημένων στην επικράτεια του κράτους μέλους και είναι συμβατά με τους στόχους της ΚΑλΠ και δεν είναι λιγότερο αυστηρά από αυτά που περιλαμβάνονται στην υφιστάμενη ενωσιακή νομοθεσία.

3.3.15 Ένα κράτος μέλος θα μπορεί να λαμβάνει μέτρα, τα οποία δεν εισάγουν διακρίσεις, για τη διατήρηση και τη διαχείριση αποθεμάτων ιχθύων και για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων της αλιείας εντός 12 ναυτικών μιλίων από τις γραμμές βάσης τους υπό τον όρο ότι η Ένωση δεν έχει λάβει μέτρα διατήρησης και διαχείρισης ειδικά για την περιοχή αυτή. Εάν αυτά τα μέτρα δύνανται να επηρεάσουν αλιευτικά σκάφη άλλων κρατών μελών, θα μπορούν να ληφθούν μόνο μετά από γνωμοδότηση της Επιτροπής, των ενεχόμενων κρατών μελών και των οικείων γνωμοδοτικών συμβουλίων σχετικά με το σχέδιο μέτρων συνοδευόμενη από αιτιολογική έκθεση.

3.3.16 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, μολονότι τα μέτρα ενδέχεται να είναι κατάλληλα, η πρόταση κανονισμού δεν περιλαμβάνει σαφείς μηχανισμούς για την αποκέντρωση της λήψης αποφάσεων και εκτιμά ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη οι σκέψεις που περιλαμβάνονται στην πρόσφατη γνωμοδότησή της με θέμα «Η ανάπτυξη των περιφερειακών ζωνών διαχείρισης των αλιευτικών αποθεμάτων και ελέγχου της αλιείας».

3.4 Πρόσβαση στους πόρους

3.4.1 Για άλλη μία φορά, στη νέα πρόταση διασφαλίζεται η κατανομή των αλιευτικών δυνατοτήτων μεταξύ κρατών μελών σύμφωνα με το σύστημα των συνολικών επιτρεπόμενων αλιευμάτων (TAC) και τις ποσοστώσεις, εφαρμόζοντας σχετική σταθερότητα μεταξύ των κρατών μελών.

3.4.2 Όσον αφορά τη σχετική σταθερότητα, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τις δηλώσεις της που περιλαμβάνονται στη γνωμοδότησή της για την Πράσινη Βίβλο και επιμένει στην ανάγκη αναθεώρησης της αρχής αυτής, ώστε να ληφθούν υπόψη οι εξελίξεις που έχουν σημειωθεί από τη δημιουργία της το 1976. Ένδειξη της ανάγκης αυτής της αναθεώρησης είναι ότι η Επιτροπή προτείνει εκ νέου την εξουσιοδότηση των κρατών μελών για ανταλλαγή μεταξύ τους του συνόλου ή μέρους των αλιευτικών δυνατοτήτων που τους έχει κατανεμηθεί, αδιαμφισβήτητη ένδειξη για το ότι η σχετική σταθερότητα η οποία έχει καθιερωθεί εδώ και περισσότερα από 35 έτη είναι παρωχημένη και δεν αντικατοπτρίζει τη σημερινή πραγματικότητα των αλιευτικών στόλων και των περιοχών που εξαρτώνται έντονα από την αλιεία. Μάλιστα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι μετά την επίτευξη της σχετικής σταθερότητας, η κατανομή των ποσοστώσεων δεν πρέπει να βασιστεί μόνο στο ιστορικό των αλιεύσεων, αλλά ότι πρέπει να συμπεριλαμβάνει ένα σύνολο διαφανών περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών κριτηρίων.

3.4.3 Η πρόταση ορίζει ότι πριν από την 31η Δεκεμβρίου 2013 κάθε κράτος μέλος πρέπει να καθιερώσει ένα σύστημα μεταβιβάσιμων αλιευτικών παραχωρήσεων για όλα τα αλιευτικά σκάφη ελάχιστου μήκους 12 μέτρων και για όλα τα αλιευτικά σκάφη ολικού μήκους κάτω των 12 μέτρων που αλιεύουν με συρόμενα εργαλεία. Τα κράτη μέλη μπορούν να διευρύνουν το σύστημα μεταβιβάσιμων αλιευτικών παραχωρήσεων προκειμένου να συμπεριλάβουν αλιευτικά σκάφη ολικού μήκους κάτω των 12 μέτρων τα οποία χρησιμοποιούν άλλα εργαλεία πέραν των συρόμενων εργαλείων, ενημερώνοντας σχετικά την Επιτροπή.

3.4.4 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το κείμενο της πρότασης είναι ασαφές και ότι η Επιτροπή θα πρέπει να αποσαφηνίσει την ερμηνεία του, ιδίως όσον αφορά τον ορισμό των «διαφανών και αντικειμενικών κριτηρίων» για την κατανομή των παραχωρήσεων. Υπό αυτήν την έννοια, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι επιχειρήσεις οι οποίες δεν σέβονται τα δικαιώματα των εργαζομένων δεν θα πρέπει να θεωρούνται επιλέξιμες. Η καθιέρωση των μεταβιβάσιμων αλιευτικών παραχωρήσεων θα μπορούσε να αποτελέσει αφορμή για να γενικευθεί η τήρηση των κοινωνικών κανόνων στον τομέα η οποία διασφαλίζει την ποιότητα και την ασφάλεια της εργασίας στον τομέα της αλιείας στην Ευρώπη και αποθαρρύνει ενδεχόμενο αθέμιτο ανταγωνισμό λόγω χαμηλότερου λειτουργικού κόστους.

3.4.5 Η ΕΟΚΕ είναι αντίθετη στην ιδιωτικοποίηση των θαλάσσιων πόρων. Κατά συνέπεια, θεωρεί απαράδεκτη την πρόταση της Επιτροπής η οποία προβλέπει μια αγορά για τη μεταβίβαση αλιευτικών δικαιωμάτων μεταξύ ιδιωτικών επιχειρήσεων, διότι, διευκολύνοντας την έξοδο αυτών των επιχειρήσεων από τον τομέα, επιδεινώνεται η επισφαλής θέση των εργαζομένων. Η διαχείριση των αλιευτικών δικαιωμάτων πρέπει να γίνεται αποκλειστικά από τα κράτη μέλη.

3.4.6 Οι μεταβιβάσιμες αλιευτικές παραχωρήσεις μπορούν να οδηγήσουν σε ποσοτική μείωση των δυνατοτήτων, αλλά όχι σε ποιοτική μείωση και κατάργηση των πλέον περιβαλλοντικά καταστροφικών, ενεργειακά μη αποδοτικών και κοινωνικά μειονεκτικών στοιχείων του στόλου. Επιπλέον, συχνά τα δικαιώματα αλιείας συγκεντρώνονται σε λίγες επιχειρήσεις, ορισμένες εκ των οποίων δεν ανήκουν στον κλάδο και οι οποίες στη συνέχεια εκμισθώνουν την αλιευτική δραστηριότητα σε άλλους, συχνά σε αυτούς που αλίευαν παλαιότερα σε αυτά τα ύδατα.

3.4.7 Η ΕΟΚΕ προτίθεται να στηρίξει την πρόταση καθιέρωσης συστημάτων μεταβιβάσιμων αλιευτικών παραχωρήσεων, εάν τα συστήματα αυτά δεν είναι υποχρεωτικά και αφεθούν στη διακριτική ευχέρεια των κρατών μελών για εφαρμογή εντός των χωρικών τους υδάτων, εάν δεν εφαρμόζονται εκτός των χωρικών υδάτων της Ένωσης και έχουν ως κύριο στόχο μακροπρόθεσμα τη διατήρηση των αποθεμάτων ιχθύων βάσει περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών κριτηρίων.

3.4.8 Η ΕΟΚΕ διατηρεί επιφυλάξεις όσον αφορά την εφαρμογή του στον στόλο που αλιεύει στη Μεσόγειο, διότι η Επιτροπή δεν καθορίζει συγκεκριμένα στην πρότασή της τον τρόπο υλοποίησής του.

3.4.9 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι μεταβιβάσεις αλιευτικών παραχωρήσεων μεταξύ των κρατών μελών υπόκεινται στους ίδιους όρους με αυτούς που προβλέπονται για τους υπηκόους ενός κράτους μέλους. Η ανάλυση των επιπτώσεων αυτού του συστήματος στην ανταγωνιστικότητα και την κερδοφορία των στόλων των διάφορων κρατών μελών θα πρέπει να επικεντρωθεί ιδιαιτέρως στα κράτη μέλη που χαρακτηρίζονται από υψηλό ποσοστό εισαγωγών προϊόντων αλιείας.

3.5 Διαχείριση της αλιευτικής ικανότητας

3.5.1 Στην αιτιολογική έκθεση της πρότασης αναφέρεται η πλεονάζουσα αλιευτική ικανότητα ως ένα από τα βασικά προβλήματα της ΚΑλΠ. Σύμφωνα με το κείμενο της ανακοίνωσης της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τις υποχρεώσεις κοινοποίησης που απορρέουν από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 2371/2002 «Όλα τα κράτη μέλη έχουν συμμορφωθεί με τους νομικούς περιορισμούς της αλιευτικής ικανότητας» και «σήμερα τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν στόλους με αλιευτική ικανότητα κάτω από τα επιτρεπόμενα ανώτατα όρια, δηλαδή κατά μέσο όρο το 10 % της χωρητικότητας και το 8 % της ισχύος».

3.5.2 Η Επιτροπή εξακολουθεί να εγκρίνει αυτούς τους περιορισμούς στο πλαίσιο της νέας πρότασης, της οποίας το άρθρο 35 καθορίζει τα ανώτατα όρια αλιευτικής ικανότητας των στόλων των κρατών μελών από 1ης Ιανουαρίου 2013.

3.5.3 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, μολονότι τα κράτη μέλη τηρούν αυτά τα ανώτατα όρια αλιευτικής ικανότητας, η Επιτροπή πρέπει να τα τροποποιήσει βάσει ακριβέστερης μέτρησης της αλιευτικής ικανότητας η οποία να περιλαμβάνει την ισχύ και τη χωρητικότητα, καθώς και τον τύπο εργαλείων και άλλα χαρακτηριστικά των σκαφών, με σκοπό την προσαρμογή τους στους διαθέσιμους πόρους.

3.5.4 Επίσης, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα ήταν πολύ ενδιαφέρον εάν στις πληροφορίες που προβλέπονται στο άρθρο 36 «Μητρώα αλιευτικών σκαφών» αναφερόταν αυτή η κατάσταση αλιευτικής ικανότητας σχετικά με τους διαθέσιμους πόρους.

3.6 Επιστημονική βάση για τη διαχείριση των τύπων αλιείας

3.6.1 Η επιστημονική βάση για τη διαχείριση των τύπων αλιείας αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα των κρατών μελών, τα οποία πρέπει να συλλέγουν τα βιολογικά, τεχνικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικοοικονομικά δεδομένα για μια οικοσυστημική διαχείριση των τύπων αλιείας τους.

3.6.2 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι για την οικοσυστημική διαχείριση των αποθεμάτων ιχθύων είναι σημαντικό κατά τη συλλογή δεδομένων να δίδεται μέγιστη προσοχή στη συγκέντρωση περιβαλλοντικών δεδομένων και ότι η έγκαιρη παροχή αξιόπιστων δεδομένων πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στο σύστημα κατανομής των ποσοστώσεων, σε αντίθετη δε περίπτωση θα πρέπει να επιβάλλονται κυρώσεις.

3.6.3 Από το 2014, η συλλογή, διαχείριση και χρήση των δεδομένων θα πραγματοποιείται στο πλαίσιο ενός πολυετούς προγράμματος. Εν τω μεταξύ, εξακολουθεί να ισχύει ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 199/2008 σχετικά με τα προγράμματα συλλογής και διαχείρισης δεδομένων.

3.6.4 Τα κράτη μέλη εγκρίνουν εθνικά προγράμματα στον τομέα της αλιείας για τη συλλογή επιστημονικών δεδομένων και δεδομένων έρευνας και καινοτομίας. Δημιουργείται η θέση ενός εθνικού ανταποκριτή για τον συντονισμό της συλλογής και διαχείρισης επιστημονικών δεδομένων σε εθνικό επίπεδο για τους σκοπούς της διαχείρισης της αλιείας.

3.6.5 Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη στήριξή της προς αυτήν την επιστημονική ώθηση και θεωρεί ότι στο πλαίσιο των ερευνητικών προγραμμάτων πρέπει να αναζητούνται πληροφορίες για όλα τα είδη για τα οποία επί του παρόντος υπάρχουν ελλιπή επιστημονικά δεδομένα και ότι πρέπει να εμπλακούν σε αυτό το εγχείρημα τα γνωμοδοτικά συμβούλια ή άλλα αποκεντρωμένα σώματα των ενδιαφερόμενων φορέων.

3.7 Εξωτερική πολιτική

3.7.1 Η ΕΕ είναι μία από τις λίγες μεγάλες αλιευτικές δυνάμεις με σημαντική παρουσία σε όλες τις θάλασσες και τους ωκεανούς στον κόσμο λόγω των δραστηριοτήτων των στόλων της, των επενδύσεων, των διμερών συμφωνιών με τρίτες χώρες και της συμμετοχής της στις βασικές περιφερειακές ενώσεις διαχείρισης της αλιείας (ΠΟΔΑ). Εξάλλου, διαθέτει έναν έντονα διεθνοποιημένο τομέα μεταποίησης και εμπορίας.

3.7.2 Επίσης, η ΕΕ αποτελεί μία εκ των μεγάλων αγορών για τα προϊόντα αλιείας από την άποψη των καταναλωτών και των εισαγωγών, γεγονός το οποίο της αναθέτει σημαντική ευθύνη σχετικά με τη δέσμευση και διασφάλιση της βιώσιμης διαχείρισης των αλιευτικών δραστηριοτήτων και τη διατήρηση των παγκόσμιων αλιευτικών πόρων.

3.7.3 Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής ότι η ΕΕ πρέπει να προωθεί στο πλαίσιο της παγκόσμιας και πολυμερούς ατζέντας τη βιώσιμη αλιεία σε όλον τον κόσμο, διατηρώντας την αρχή της υπεύθυνης αλιείας κυρίως υπό περιβαλλοντικούς όρους, αλλά συμπεριλαμβάνοντας επίσης τις κοινωνικές και οικονομικές πτυχές. Η ΕΕ πρέπει, επίσης, να προωθεί διαφανή και δίκαια εμπορικά μέτρα, δεδομένου ότι η εμπορική πολιτική της πρέπει να είναι συνεπής προς τις αρχές της υπεύθυνης και βιώσιμης αλιείας.

3.7.4 Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τις γενικές αρχές που διατυπώνονται στην πρόταση σχετικά με τους διεθνείς αλιευτικούς οργανισμούς και τις συμφωνίες βιώσιμης αλιείας. Υπό αυτήν την έννοια, θα έπρεπε επίσης να περιλαμβάνει τις κοινοτικές αλιευτικές επιχειρήσεις με επενδύσεις στο εξωτερικό οι οποίες πρέπει να καλυφθούν ειδικά στο πλαίσιο του κοινοτικού δικαίου. Επίσης, θα πρέπει να απαιτείται από τα κράτη μέλη να κοινοποιούν στην Επιτροπή κάθε συμφωνία μεταξύ των υπηκόων τους και τρίτης χώρας η οποία επιτρέπει σε σκάφη που φέρουν τη σημαία τους να αλιεύουν σε ύδατα υπό τη δικαιοδοσία ή την κυριαρχία τρίτης χώρας. Η μεταρρύθμιση της εξωτερικής διάστασης της ΚΑλΠ πραγματοποιείται σε ένα περίπλοκο πλαίσιο για τον τομέα της αλιείας τόσο της ΕΕ όσο και πολλών αναπτυσσόμενων κρατών, λόγω της μείωσης των αλιευτικών πόρων, της σημαντικότερης κάθε φορά παρουσίας άλλων υπερπόντιων στόλων και του αντίκτυπου της αλλαγής του κλίματος. Η ΕΕ θα πρέπει να δημιουργήσει ένα ευνοϊκό περιβάλλον για τις ευρωπαϊκές ιδιωτικές επενδύσεις σε βιώσιμες αλιευτικές δραστηριότητες στις χώρες ΑΚΕ, δημιουργώντας υψηλή προστιθέμενη αξία και αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας σε αυτές τις χώρες και εξασφαλίζοντας υψηλά πρότυπα διαχείρισης.

3.7.5 Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η παρουσία της ΕΕ στους διεθνείς οργανισμούς, ιδίως στις ΠΟΔΑ, πρέπει να επιδιώκει να βελτιώσει τη διατήρηση των αποθεμάτων ιχθύων και να διασφαλίσει υψηλό επίπεδο τήρησης των μέτρων αλιευτικής διαχείρισης για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη.

3.7.6 Οι ισχύουσες συμφωνίες αλιευτικής σύμπραξης (ΣΑΣ) έχουν ως στόχο να επιτρέψουν στα σκάφη της ΕΕ να αλιεύουν, σε ένα κανονιστικό και νομικά ασφαλές περιβάλλον, πλεονάζοντες πόρους στις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες (ΑΟΖ) αρκετών τρίτων χωρών. Η Επιτροπή θεωρεί ότι οι ισχύουσες ΣΑΣ θα πρέπει να μετατραπούν σε συμφωνίες βιώσιμης αλιείας (ΣΒΑ), οι οποίες θα επικεντρώνονται στη διατήρηση των πόρων και στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα, σε μια καλύτερη διακυβέρνηση και στην αποδοτικότητα της τομεακής στήριξης.

3.7.7 Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό αυτόν τον νέο προσανατολισμό. Για τον σκοπό αυτόν, η ΕΕ θα πρέπει να αναπτύξει ΣΒΑ με στόχο τη δημιουργία ενός κατάλληλου περιβάλλοντος στην αναπτυσσόμενη τρίτη χώρα για περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά βιώσιμες δραστηριότητες, οι οποίες θα βασίζονται σε έναν μηχανισμό διαλόγου συμμετοχικό και διαφανή στον οποίο θα λαμβάνουν μέρος όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς για την εκπλήρωση των προτεραιοτήτων της αναπτυσσόμενης χώρας ως προς την αειφόρο ανάπτυξη του αλιευτικού της τομέα. Οι ΣΒΑ πρέπει να βασίζονται σε έγκριτες και διαφανείς επιστημονικές γνωμοδοτήσεις, σε εκτιμήσεις των κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων κάθε συμφωνίας, στη μεγάλη συνεισφορά των πλοιοκτητών στο κόστος των δικαιωμάτων πρόσβασης και στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να προστεθεί ο σεβασμός των δικαιωμάτων των εργαζομένων στα κριτήρια τα οποία πρέπει να πληρούν οι επιχειρήσεις οι οποίες λειτουργούν μέσω των ΣΒΑ. Εξάλλου, θα πρέπει να στηριχτούν στις αναπτυσσόμενες χώρες προκειμένου να βελτιώσουν την ικανότητά τους για εκπόνηση ερευνών και εκτιμήσεων των θαλάσσιων πόρων στα ύδατά τους. Οι ΣΒΑ με τρίτες χώρες, πέρα από το γεγονός ότι επιτρέπουν την πρόσβαση του κοινοτικού στόλου στα ύδατα τρίτων χωρών, θα πρέπει να συμβάλλουν στην ορθή αλιευτική ανάπτυξη της τρίτης χώρας, δημιουργώντας νέες βιομηχανίες εντός του αλιευτικού τομέα της οι οποίες πρέπει να προωθούν την ασφάλεια των τροφίμων και μεγαλύτερη ισότητα, αυξάνοντας τη δραστηριότητα των λιμένων τους και, γενικά, βελτιώνοντας το κοινωνικό επίπεδο μέσω της προώθησης νέων βιώσιμων θέσεων εργασίας για τους υπηκόους τους. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να βελτιώσει τη διακυβέρνηση εφαρμόζοντας κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια και καθιερώνοντας όλα τα αναγκαία μέσα για τη διασφάλιση μιας μόνιμης παρακολούθησης της εφαρμογής και του σεβασμού των ΣΒΑ. Οι εκτιμήσεις οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων σχετικά με την ανάπτυξη της αλιείας στην τρίτη χώρα, την οποία αφορά η αλιευτική συμφωνία, θα πρέπει να πραγματοποιούνται και να γνωστοποιούνται σε όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς, ώστε να επιτρέπεται η ενημερωμένη συμμετοχή και ο διάλογος των μερών στην ΕΕ και στις εμπλεκόμενες χώρες ΑΚΕ.

3.7.8 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόταση να περιληφθεί ρήτρα διαφάνειας στις μελλοντικές αλιευτικές συμφωνίες, προκειμένου να εξασφαλιστεί η γνώση της συνολικής αλιευτικής προσπάθειας (από τον τοπικό και όλους τους αλλοδαπούς στόλους που δραστηριοποιούνται σε συγκεκριμένη αποκλειστική οικονομική ζώνη). Η εν λόγω ρήτρα, σε συνδυασμό με τη βελτιωμένη συλλογή και μελέτη των δεδομένων, θα βοηθήσει στην αξιολόγηση του επιπέδου των διαθέσιμων πλεοναζόντων αποθεμάτων. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι υπάρχει ανάγκη για μεγαλύτερη διαφάνεια στη λειτουργία των ΣΒΑ όσον αφορά τη δημοσίευση εκ των προτέρων/εκ των υστέρων αξιολογήσεων με σημαντικά δεδομένα, όπως είναι, για παράδειγμα, η αξία των αλιευμάτων που αλιεύονται από στόλους της ΕΕ στα χωρικά ύδατα των ΑΚΕ.

3.7.9 Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για ορισμένες προτάσεις που περιλαμβάνονται στην ανακοίνωση σχετικά με την εξωτερική διάσταση της ΚΑλΠ. Ιδίως όσον αφορά τις χώρες ΑΚΕ, εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η Επιτροπή δεν αναφέρει ότι πρέπει να υπάρχουν μέσα προάσπισης της δραστηριότητας και της απασχόλησης των κοινοτικών στόλων που λειτουργούν στο πλαίσιο αυτών των συμφωνιών, λόγω της ιδιαιτερότητάς τους και της προέλευσής τους από περιφέρειες που εξαρτώνται έντονα από την αλιεία. Επιπλέον, δεν κατανοεί τον λόγο για τον οποίο καθίσταται αυστηρότερη η ρήτρα αποκλειστικότητας. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η εν λόγω ρήτρα πρέπει μάλλον να καταστεί πιο ευέλικτη ώστε να διευκολύνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις την πρόσβαση του κοινοτικού στόλου στα ύδατα τρίτων χωρών. Όσον αφορά τον κανόνα πρόσβασης στα ύδατα τρίτων χωρών, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι πλοιοκτήτες της Ένωσης θα πρέπει να καταβάλλουν ένα λογικό και αναλογικό ποσό, το οποίο δεν θα πλήττει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, αναλύοντας την κατάσταση ανά περίπτωση, καθώς οι συνθήκες αλιείας δεν είναι οι ίδιες σε όλες τις τρίτες χώρες. Τέλος, η Επιτροπή δεν αναφέρει την ανάγκη διαπραγμάτευσης ορισμένων κατάλληλων τεχνικών όρων οι οποίοι επιτρέπουν τη μέγιστη αξιοποίηση των αλιευτικών δυνατοτήτων.

3.7.10 Η ΕΟΚΕ επιβεβαιώνει την αδιαμφισβήτητη ανάγκη προώθησης της διατήρησης των ιχθυαποθεμάτων και συγκέντρωσης των προσπαθειών σε παγκόσμιο επίπεδο για την εξάλειψη της παράνομης, λαθραίας και άναρχης αλιείας (ΠΛΑ) σε όλους τους σχετικούς διεθνείς οργανισμούς.

3.7.11 Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι πρέπει να απαιτηθεί από τους στόλους τρίτων χωρών να εξάγουν τα προϊόντα τους στην ΕΕ υπό τους ίδιους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς όρους που ισχύουν για τον κοινοτικό στόλο.

3.7.12 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει με ικανοποίηση το γεγονός ότι στην πρόταση προστέθηκε μια παράγραφος σχετικά με τη συνοχή με άλλες πολιτικές της ΕΕ, η οποία θα πρέπει να καλύπτει το περιβαλλοντικό, εμπορικό, υγειονομικό, κοινωνικό, εργασιακό, αναπτυξιακό πεδίο και το πεδίο των εξωτερικών σχέσεων.

3.8 Υδατοκαλλιέργεια

3.8.1 Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι η Επιτροπή αναγνωρίζει την κοινή ευρωπαϊκή διάσταση της πολιτικής υδατοκαλλιέργειας και την καθιέρωση στρατηγικών κατευθυντήριων γραμμών της ΕΕ, μη δεσμευτικών, σχετικών με κοινές προτεραιότητες και στόχους για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων υδατοκαλλιέργειας· επικροτεί, ιδίως, την πρόταση να απαιτηθεί από τα κράτη μέλη η κατάρτιση πολυετών, εθνικών, στρατηγικών σχεδίων στην επικράτειά τους έως το 2014.

3.8.2 Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό τον στόχο του σαφούς καθορισμού των δεικτών βιωσιμότητας στον περιβαλλοντικό, οικονομικό και κοινωνικό τομέα, κυρίως όταν πρόκειται για το δυναμικό ανάπτυξης της υδατοκαλλιέργειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την ευρεία συμβολή της στην ασφάλεια του εφοδιασμού.

3.8.3 Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να εμποτιστεί η μεταρρυθμισμένη ΚΑλΠ από τα συμπεράσματα της ανακοίνωσης «Νέα ώθηση στη στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη της ευρωπαϊκής υδατοκαλλιέργειας» (5), ιδίως όσον αφορά την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, τη θεμελίωση των βάσεων βιώσιμης ανάπτυξης και τη βελτίωση της εικόνας και της διακυβέρνησης του τομέα.

3.8.4 Υπό αυτήν την έννοια, η ΕΟΚΕ ζητεί τη δημιουργία ενός ευέλικτου διοικητικού πλαισίου και ενός ενιαίου νομικού χώρου για την ανάπτυξη βιώσιμης υδατοκαλλιέργειας που θα επιτρέψει τη διατήρηση του πληθυσμού και την παραγωγή πλούτου στις μη αστικές απόκεντρες περιοχές, επιμένοντας ταυτόχρονα στην ανάγκη σεβασμού, διατήρησης και ολοκλήρωσης με το τοπικό περιβάλλον.

3.8.5 Η ΕΟΚΕ συνιστά να έχει ο μελλοντικός κανονισμός τον γενικό τίτλο: «Κανονισμός σχετικά με την κοινή πολιτική αλιείας και υδατοκαλλιέργειας».

3.9 Έλεγχος και εφαρμογή

3.9.1 Η τήρηση των κανόνων της ΚΑλΠ διασφαλίζεται μέσω ενός αποτελεσματικού καθεστώτος ελέγχου της αλιείας της Ένωσης το οποίο περιλαμβάνει την καταπολέμηση της παράνομης, λαθραίας και άναρχης αλιείας (ΠΛΑ).

3.9.2 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τις προτάσεις της Επιτροπής σχετικά με τον έλεγχο και την εφαρμογή των κανόνων της ΚΑλΠ, αν και θεωρεί ότι πρέπει να καθιερωθεί η κατάλληλη νομική βάση ώστε οι παραβάτες να μην μπορούν να διαφεύγουν τις κυρώσεις.

3.9.3 Όσον αφορά την πρόταση σύμφωνα με την οποία τα κράτη μέλη μπορούν να απαιτήσουν από τα αλιευτικά σκάφη τους να συμβάλλουν αναλογικά στο κόστος του συστήματος ελέγχου, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι μια τέτοια επιβάρυνση θα είναι πολύ επιζήμια για τα σκάφη, τα οποία ήδη επιβαρύνονται με ένα πολύ σημαντικό κόστος, τόσο υλικό όσο και ανθρώπινο, προκειμένου να συμμορφωθούν προς όλες τις απαιτήσεις ελέγχου του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1224/2009.

3.10 Χρηματοδοτικά μέσα

3.10.1 Μπορεί να χορηγείται ενωσιακή οικονομική βοήθεια στα κράτη μέλη και τις επιχειρήσεις προκειμένου να συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων της ΚΑλΠ.

3.10.2 Η οικονομική βοήθεια προς τα κράτη μέλη μπορεί να διακοπεί (αναστολή πληρωμών) ή να μειωθεί μέσω οικονομικής διόρθωσης εάν αυτά δεν πληρούν τους στόχους της ΚΑλΠ. Αυτά τα μέτρα πρέπει να είναι αναλογικά προς τη φύση, το εύρος, τη διάρκεια και την επανάληψη της μη συμμόρφωσης.

3.10.3 Η οικονομική βοήθεια προς τις επιχειρήσεις μπορεί να απαγορευτεί προσωρινά ή μόνιμα ή/και να μειωθεί εάν πραγματοποιούνται σοβαρές παραβάσεις των κανόνων της ΚΑλΠ. Αυτά τα μέτρα είναι αναλογικά προς τη φύση, το εύρος, τη διάρκεια και την επανάληψη των σοβαρών παραβιάσεων. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την εν λόγω πρόβλεψη και θεωρεί ότι θα πρέπει να επεκταθεί και στα κράτη μέλη που δεν εφαρμόζουν τους κανόνες της ΚΑλΠ.

3.10.4 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το νέο χρηματοδοτικό μέσο πρέπει να προωθεί τον ρόλο των αλιέων στη βιώσιμη ανάπτυξη των παράκτιων περιοχών, συμπεριλαμβάνοντας μέτρα προστασίας κατά της απώλειας θέσεων εργασίας και στήριξη της κατάρτισης και επανεκπαίδευσης προς άλλες δραστηριότητες όπως η υδατοκαλλιέργεια, η μεταποιητική βιομηχανία, οι δραστηριότητες διατήρησης ή οι θαλάσσιες μεταφορές.

3.10.5 Η ΕΟΚΕ, διαπιστώνοντας ότι η Επιτροπή δεν έχει συμπεριλάβει στη δέσμη μεταρρύθμισης τις οικονομικές προτάσεις της, καλεί την Επιτροπή να το πράξει το συντομότερο δυνατό προκειμένου να επιτραπεί η παγκόσμια προώθηση της μελλοντικής ΚΑλΠ. Μολονότι η πρόταση για ένα πολυετές χρηματοδοτικό πλαίσιο διατηρεί ουσιαστικά αμετάβλητο ένα κονδύλιο 6 700 εκατομμυρίων ευρώ (6), δεν είναι σαφής η κατανομή του μεταξύ των κεφαλαίων Αλιεία και Ναυτιλιακές Υποθέσεις.

3.11 Γνωμοδοτικά συμβούλια

3.11.1 Η πρόταση δημιουργεί γνωμοδοτικά συμβούλια για κάθε μία εκ των ζωνών αρμοδιότητας της αλιείας που ορίζονται στον κανονισμό, συμπεριλαμβάνοντας ένα συμβούλιο για την υδατοκαλλιέργεια, προκειμένου να προάγουν την ισορροπημένη εκπροσώπηση όλων των εμπλεκομένων και να συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της ΚΑλΠ.

3.11.2 Αυτά τα συμβούλια αποτελούνται από τα περιφερειακά γνωμοδοτικά συμβούλια της μεταρρύθμισης του 2003 και οι λειτουργίες τους συνίστανται στην υποβολή προτάσεων, εισηγήσεων και προβλημάτων στην Επιτροπή και το οικείο κράτος μέλος σχετικά με ζητήματα που αφορούν τη διαχείριση της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας και στη συμβολή, σε στενή συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα, (η οποία πρέπει να συμμετέχει, σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, στη δημιουργία και τη λειτουργία τους) στη συλλογή, παροχή και ανάλυση δεδομένων απαραίτητων για την κατάρτιση μέτρων διατήρησης, καθώς και στη σύνταξη εκθέσεων και γνωμοδοτήσεων σχετικά με προτεινόμενα μέτρα διαχείρισης ή σχεδιασμού για τα οποία είναι υποχρεωτική η γνωμοδότησή τους.

3.11.3 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η πρόταση κανονισμού θα πρέπει να διευκρινίζει περισσότερο «την ισορροπημένη εκπροσώπηση όλων των εμπλεκομένων» επισημαίνοντας τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στα κατάλληλα επίπεδα και σύμφωνα με τις πρακτικές κάθε κράτους μέλους.

3.11.4 Η χρηματοδοτική βοήθεια της Ένωσης και η δράση των κρατών μελών θα πρέπει να στηρίζουν περισσότερο τα ενδιαφερόμενα μέρη των γνωμοδοτικών συμβουλίων, ιδίως την αλιεία μικρής κλίμακας.

3.11.5 Η ΕΟΚΕ εκφράζει την έκπληξή της για το γεγονός ότι η Επιτροπή δεν αναφέρει στην πρότασή της τον ρόλο της συμβουλευτικής επιτροπής αλιείας και υδατοκαλλιέργειας της ΕΕ και εκφράζει την ανησυχία της για τον πιθανό εγκάρσιο διαχωρισμό των ομάδων εργασίας οι οποίες ασχολούνται με θέματα αγοράς, εμπορικής πολιτικής και γενικά θέματα. Η ύπαρξη των γνωμοδοτικών συμβουλίων, συμπεριλαμβανομένου του συμβουλίου για την υδατοκαλλιέργεια, δεν προσφέρει διατομεακά φόρα στα οποία να αντιμετωπίζονται από κοινού τα κοινά ζητήματα της αλιείας, της υδατοκαλλιέργειας και των μεταποιητών.

3.12 Κοινωνική διάσταση και αλιεία μικρής κλίμακας

3.12.1 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι υπάρχουν ορισμένα κενά στην πρόταση της Επιτροπής τα οποία πρέπει να καλυφθούν, ιδίως, η απουσία της κοινωνικής διάστασης και ο κατάλληλος ορισμός της παράκτιας αλιείας μικρής κλίμακας και της συλλογής οστρακοειδών.

3.12.2 Σύμφωνα με την Eurostat, κατά την περίοδο 2001-2010, ο αριθμός των αλιέων μειώθηκε κατά 20 % και έφτασε τους 203.200, εκ των οποίων μόνο το 40 % είναι ελεύθεροι επαγγελματίες. Από την πλευρά του, το σύνολο του τομέα απασχολούσε το 2005 πέντε εκατομμύρια εργαζομένους. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η κοινωνικοοικονομική διάσταση της βιωσιμότητας αξίζει την ίδια προσοχή με αυτήν που δίδεται στην περιβαλλοντική διάσταση.

3.12.3 Όπως αναφέρεται στη γνωμοδότηση για την Πράσινη Βίβλο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η Επιτροπή δεν λαμβάνει επαρκώς υπόψη τις κοινωνικές πτυχές της ΚΑλΠ. Συνεπώς, επαναλαμβάνει τις σχετικές δηλώσεις της, ιδίως όσον αφορά την έλλειψη συστηματικής αναγνώρισης των επαγγελματικών προσόντων μεταξύ των κρατών μελών, την ανάγκη συλλογής εναρμονισμένων στατιστικών στοιχείων σχετικά με τα ατυχήματα και τις αιτίες τους —η οποία δεν υφίσταται προς το παρόν σε κλίμακα ΕΕ— και την επιτακτική ανάγκη αναβάθμισης του τομέα διασφαλίζοντας ορισμένα αξιοπρεπή επίπεδα αμοιβών.

3.12.4 Η ΕΟΚΕ δεν πιστεύει ότι η εν εξελίξει μεταρρύθμιση θα επιλύσει τα προβλήματα απασχόλησης που επηρεάζουν τους εργαζόμενους του τομέα και, συνεπώς, προτείνει τη θέσπιση συμπληρωματικών μέτρων κοινωνικοοικονομικού χαρακτήρα (διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων, μετατροπή επαγγελματικής ειδίκευσης, κατάρτιση και ασφάλεια των εργαζομένων του τομέα) τα οποία συμβάλουν στη διεξαγωγή της διαδικασίας μεταρρύθμισης με τη μέγιστη συμμετοχή των θεσμικών, οικονομικών και κοινωνικών φορέων.

3.12.5 Οι κοινωνικές πτυχές πρέπει να λαμβάνονται υπόψη σε όλα τα στάδια του τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας (παραγωγή, μεταποίηση και εμπορία) συνοδευόμενες από συγκεκριμένες προτάσεις για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας.

3.12.6 Όσον αφορά τον παράκτιο στόλο μικρής κλίμακας, η Επιτροπή διατηρεί τον υφιστάμενο ορισμό των σκαφών μήκους δώδεκα μέτρων, εξαιρουμένων των μηχανοτράτων. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι δεν λαμβάνεται υπόψη η πραγματικότητα του στόλου μικρής αλιείας στα διάφορα κράτη μέλη και ότι ορίζεται ένα ενιαίο αυθαίρετο κριτήριο το οποίο τείνει προς τη δημιουργία καταστάσεων διακρίσεων. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ διακηρύσσει κριτήρια συμπληρωματικά της διάστασης τα οποία θα μπορούσαν να εφαρμοστούν για τον καθορισμό αυτού του εξαιρετικά διαφοροποιημένου τύπου αλιείας, όπως για παράδειγμα τον χρόνο διαμονής στην ανοιχτή θάλασσα, την απόσταση από την ακτή και τους δεσμούς με τις τοπικές κοινότητες. Αυτός ο ορισμός της έννοιας σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο θα ήταν, σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, καταλληλότερος σε σχέση με την επιβολή ενός ενιαίου κριτηρίου σε κοινοτικό επίπεδο το οποίο εξισώνει ένα μεγάλο τμήμα του στόλου μικρής κλίμακας με τη βιομηχανική αλιεία.

3.12.7 Επιπλέον, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι τα δίχτυα-παγίδα για τους τόνους θα πρέπει να συμπεριληφθούν στον ορισμό της αλιείας μικρής κλίμακας, αναγνωρίζοντας, ενδεχομένως, τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις με τους υπόλοιπους στόλους μικρής κλίμακας.

3.13 Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι η πρόταση κανονισμού εκχωρεί στην Επιτροπή ευρείες αρμοδιότητες για την έγκριση κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων. Εντούτοις, λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτή η ανάληψη αρμοδιοτήτων από την Επιτροπή θα πρέπει να κοινοποιηθεί ταυτόχρονα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο και θα μπορεί να ανακληθεί από οποιοδήποτε εκ των δύο, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι παρέχονται εγγυήσεις για την εφαρμογή τους.

4. Ανάλυση της πρότασης μεταρρύθμισης της ΚΟΑ και παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ

4.1 Εισαγωγή

4.1.1 Η κοινή οργάνωση των αγορών των προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας θα ισχύει για τα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας που αναφέρονται στο παράρτημα του κανονισμού και διατίθενται στην αγορά της ΕΕ, θα συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων της ΚΑλΠ και θα διέπεται από τις αρχές χρηστής διακυβέρνησης που ορίζονται σε αυτήν.

4.1.2 Όπως αναφέρεται στο σημείο 2.2.2, η ΚΟΑ θα περιλαμβάνει τα εξής όργανα: επαγγελματικές οργανώσεις, προδιαγραφές εμπορίας, ενημέρωση των καταναλωτών, κανόνες ανταγωνισμού και γνώση της αγοράς.

4.1.3 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τους στόχους και τις αρχές που διέπουν τον νέο κανονισμό για την ΚΟΑ.

4.2 Επαγγελματικές οργανώσεις

4.2.1 Οι οργανώσεις παραγωγών αλιευτικών προϊόντων μπορούν να συγκροτούνται ως ομάδα η οποία συστήνεται κατόπιν ιδίας πρωτοβουλίας των παραγωγών προϊόντων αλιείας σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη και να αναγνωρίζονται σύμφωνα με την πρόταση κανονισμού.

4.2.2 Παρά τον πρωταρχικό ρόλο της στην εφαρμογή της ΚΑλΠ, η ανάπτυξη των οργανώσεων παραγωγών περιορίζεται τόσο από την περιπλοκότητα της ίδιας της ΚΟΑ όσο, κυρίως, από τις δυσκολίες εμπορίας σε ένα πλαίσιο όπου το νομοθετικό πλαίσιο προστασίας του ανταγωνισμού εμποδίζει την αντιμετώπιση της ισχύος της μεγάλης διανομής και επιτρέπεται η εισαγωγή σε χαμηλό κόστος ιχθύων και θαλασσινών τα οποία δεν πληρούν βασικές απαιτήσεις υγειονομικής ασφάλειας όπως την πλήρη ιχνηλασιμότητα «από τον πάτο ως το πιάτο».

4.2.3 Η ΕΟΚΕ ζητεί την απλούστευση των γραφειοκρατικών και διοικητικών κανόνων, κατά μείζονα λόγο εάν οι οργανώσεις παραγωγών πρέπει να αναλαμβάνουν τα ανεπιθύμητα αλιεύματα τα οποία θα συνεπάγεται η απαγόρευση των απορρίψεων. Επίσης, ζητά την αναθεώρηση της πολιτικής ανταγωνισμού η οποία θα επιτρέψει στις οργανώσεις παραγωγών να συγκεντρώσουν, με λειτουργικά χρήσιμο και νομικά ασφαλή τρόπο, μια προσφορά η οποία προς το παρόν είναι υπερβολικά εξατομικευμένη. Θα πρέπει να προωθηθεί, ιδίως, η ενσωμάτωση των αλιέων μικρής κλίμακας.

4.2.4 Οι οργανώσεις παραγωγών προϊόντων υδατοκαλλιέργειας μπορούν να συγκροτούνται ως ομάδα, η οποία συστήνεται κατόπιν ιδίας πρωτοβουλίας των παραγωγών προϊόντων υδατοκαλλιέργειας σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη, και να αναγνωρίζονται σύμφωνα με την πρόταση κανονισμού.

4.2.5 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη συγκρότηση των οργανώσεων παραγωγών προϊόντων αλιείας και προϊόντων υδατοκαλλιέργειας, παρά τις αναφερόμενες δυσκολίες, διότι μέχρι στιγμής έχουν δώσει τεράστια ώθηση στην ΚΑλΠ.

4.2.6 Οι διεπαγγελματικές οργανώσεις μπορούν, επίσης, να συγκροτούνται ως ομάδα η οποία συστήνεται κατόπιν ιδίας πρωτοβουλίας των επιχειρήσεων στον τομέα των προϊόντων αλιείας και προϊόντων υδατοκαλλιέργειας σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη και να αναγνωρίζονται σύμφωνα με την πρόταση κανονισμού.

4.2.7 Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τη δυνατότητα συγκρότησης διεπαγγελματικών ενώσεων, οι οποίες εκπροσωπούν ένα σημαντικό τμήμα τουλάχιστον δύο εκ των ακολούθων δραστηριοτήτων: παραγωγή, μεταποίηση ή εμπορία των προϊόντων αλιείας και προϊόντων υδατοκαλλιέργειας. Μολονότι απαγορεύεται οι διεπαγγελματικές οργανώσεις να εκτελούν άμεσα τις δραστηριότητες παραγωγής, μεταποίησης ή εμπορίας, οι εν λόγω οργανώσεις θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν, πέραν των μέτρων που περιλαμβάνονται στην πρόταση, για τη διαφοροποίηση των προϊόντων αλιείας σε διάφορες αγορές και την επίτευξη της αύξησης της κερδοφορίας σε όλα τα στάδια της αλυσίδας αλιείας και υδατοκαλλιέργειας.

4.2.8 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τους στόχους των διεπαγγελματικών ενώσεων και τα μέτρα που θα μπορούν να εγκρίνουν, μολονότι επισημαίνει την έλλειψη άρθρου σχετικά με τη χρηματοδότηση αυτού του είδους των οργανώσεων.

4.3 Επέκταση κανόνων

4.3.1 Τα κράτη μέλη θα μπορούν να αποφασίζουν ότι οι κανόνες που συμφωνούνται στο πλαίσιο μιας οργάνωσης παραγωγών ή μιας διεπαγγελματικής οργάνωσης είναι δεσμευτικοί, υπό συγκεκριμένες συνθήκες, για τους παραγωγούς ή τις επιχειρήσεις που δεν ανήκουν στην οικεία οργάνωση, καθώς και ότι οι εν λόγω παραγωγοί και οι επιχειρήσεις καταβάλλουν στην οργάνωση παραγωγών ή στη διεπαγγελματική οργάνωση ποσότητα αντίστοιχη του συνόλου ή μέρους του κόστους που καταβάλλεται από τα μέλη της οργάνωσης.

4.3.2 Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι αυτή η πρόταση μπορεί να βελτιώσει τις συνθήκες μεταποίησης και εμπορίας των προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας και να συμβάλει στη σταθεροποίηση των αγορών.

4.4 Σταθεροποίηση των αγορών

4.4.1 Οι οργανώσεις παραγωγών δύνανται να χρηματοδοτούν την αποθεματοποίηση των αλιευτικών προϊόντων για τη διατήρηση της σταθερότητας των αγορών, εφόσον πληρούν μια σειρά προϋποθέσεων.

4.4.2 Η ΕΟΚΕ θεωρεί κατάλληλο αυτόν τον μηχανισμό. Εντούτοις, εκτιμά ότι οι οργανώσεις παραγωγών πρέπει, επίσης, να είναι αυτόνομες προκειμένου να αποφασίζουν ποια είδη περιλαμβάνονται σε αυτές. Εξάλλου, θεωρεί ότι είναι απαραίτητο να δοθούν στα προϊόντα υδατοκαλλιέργειας τιμές αναφοράς ανάλογες με αυτές που προτείνονται για τα προϊόντα αλιείας. Αυτές οι τιμές αναφοράς πρέπει να συνοδεύονται από αποτελεσματικούς μηχανισμούς παρέμβασης οι οποίοι ανταποκρίνονται στα χαρακτηριστικά των αγορών των προϊόντων αλιείας και των προϊόντων υδατοκαλλιέργειας.

4.4.3 Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή, τα κράτη μέλη και τον τομέα να αναζητήσουν μηχανισμούς πιο ευέλικτους και αποδοτικούς προκειμένου να ισορροπήσουν την προσφορά και τη ζήτηση των θαλασσινών. Τα μέτρα συντονισμού και συμφωνίας στο πλαίσιο των διεπαγγελματικών οργανώσεων θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα θετικό σημείο εκκίνησης.

4.5 Ενημέρωση των καταναλωτών

4.5.1 Τα προϊόντα αλιείας και τα προϊόντα υδατοκαλλιέργειας που αναφέρονται σε παράρτημα της πρότασης κανονισμού τα οποία διατίθενται στο εμπόριο εντός της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των εισαγωγών, είναι δυνατόν να προσφέρονται στη λιανική πώληση στον τελικό καταναλωτή μόνο εφόσον επισήμανση ή ετικέτα αναφέρει τις εξής ελάχιστες υποχρεωτικές πληροφορίες: την εμπορική ονομασία, τη μέθοδο παραγωγής, την περιοχή όπου το προϊόν αλιεύθηκε ή εξετράφη, την ημερομηνία αλιείας ή συλλογής και εάν το προϊόν είναι νωπό ή εάν έχει αποψυχθεί. Παρασκευάσματα και κονσέρβες ψαριών, χαβιάρι και τα υποκατάστατα αυτού και τα καρκινοειδή, μαλάκια και άλλα υδρόβια ασπόνδυλα, παρασκευασμένα ή διατηρημένα, μπορούν να τεθούν προς πώληση μόνο εφόσον η επισήμανση ή η ετικέτα αναφέρει τις τρεις βασικές προϋποθέσεις τις οποίες πρέπει να πληρούν τα υπόλοιπα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας: την εμπορική ονομασία τους είδους, τη μέθοδο παραγωγής, την περιοχή όπου το προϊόν αλιεύθηκε ή εξετράφη.

4.5.2 Η πρόταση σχετικά με την ενημέρωση των καταναλωτών εισαγάγει, αφενός, νέες προϋποθέσεις (τόσο για τα προϊόντα του κεφαλαίου 3 όσο και του κεφαλαίου 16 που περιλαμβάνονται στο παράρτημα ΙΙ σχετικά με την περιγραφή των εμπορευμάτων) οι οποίες δεν περιλαμβάνονται στο υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο για την ΚΟΑ και, αφετέρου, επεκτείνει αυτά τα μέτρα συμπεριλαμβάνοντας τις εισαγωγές.

4.5.3 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η απαίτηση νέων διατάξεων σχετικά με την ενημέρωση των καταναλωτών είναι θετική, αλλά απαιτεί λεπτομερή ανάλυση των συγκεκριμένων χαρακτηριστικών των διαφορετικών μορφών παρουσίασης των προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας.

4.5.4 Αυτές οι νέες απαιτήσεις πρέπει να συγκεντρώνουν στην πράξη θετικά στοιχεία τα οποία προσδίδουν πραγματική αξία στον καταναλωτή, να μην δημιουργούν σύγχυση μεταξύ της ετικέτας και της ιχνηλασιμότητας, να μην θέτουν τεχνικά εμπόδια για τους παραγωγούς και να ευθυγραμμίζονται με τις πρόσφατες αναθεωρήσεις του κανονισμού (ΕΕ) 1169/2011 σχετικά με την παροχή πληροφοριών για τα τρόφιμα στους καταναλωτές (7) και του κανονισμού (ΕΚ) 1224/2009 περί θεσπίσεως κοινοτικού συστήματος ελέγχου της τήρησης των κανόνων της κοινής αλιευτικής πολιτικής (8).

4.5.5 Συνεπώς, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πριν από την ενσωμάτωση νέων απαιτήσεων σχετικά με την ετικέτα, η Επιτροπή θα πρέπει να εκπονήσει μελέτη επιπτώσεων στην οποία θα αναλύεται η βιωσιμότητα, η εφαρμοσιμότητα και η χρησιμότητά τους για τον καταναλωτή.

4.5.6 Προκειμένου να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις για μεγαλύτερη διαφάνεια, η πρόταση προβλέπει τη δυνατότητα, - προαιρετικά και χωρίς να μειώνεται ο διαθέσιμος χώρος υποχρεωτικής ενημέρωσης - παροχής πληροφοριών περιβαλλοντικού, δεοντολογικού ή κοινωνικού χαρακτήρα σχετικά με τεχνικές παραγωγής και τη διατροφική αξία του προϊόντος. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οποιαδήποτε πρόταση προαιρετικής ενημέρωσης πρέπει να βασίζεται σε ελάχιστα κανονιστικά πρότυπα τα οποία αποτρέπουν το ενδεχόμενο μετατροπής της ενημέρωσης σε πηγή σύγχυσης του καταναλωτή ή στρέβλωσης της αγοράς.

4.5.7 Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη ενίσχυσης του ελέγχου των κανόνων ιχνηλασιμότητας των θαλασσινών προϊόντων ως μέσο ενίσχυσης του προσδιορισμού προέλευσης των αγαθών που αποτελούν προϊόντα αλίευσης ή εκτροφής και της διασφάλισης της τήρησης των απαιτήσεων ασφάλειας των τροφίμων σε όλο το μήκος της αλυσίδας αλιείας και υδατοκαλλιέργειας στα διάφορα στάδιά τους: παραγωγή, μεταποίηση και εμπορία.

4.5.8 Για να αποτραπεί ο αθέμιτος ανταγωνισμός στην αγορά της ΕΕ, η ΕΟΚΕ ζητεί να ισχύουν για τα εισαγόμενα προϊόντα οι ίδιοι όροι υγείας, υγιεινής και ελέγχου με εκείνους που ισχύουν για τα προϊόντα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της πλήρους ιχνηλασιμότητας «από τον πάτο ως το πιάτο», και επιμένει να εξασφαλίζεται με εξαντλητικούς ελέγχους, τόσο στα σύνορα όσο και στον τόπο προέλευσης, η δέουσα τήρηση αυτών των κανόνων, που συμβάλλουν στην ασφάλεια των τροφίμων. Ως προς το αυτό το ζήτημα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι διάφορες Γενικές Διευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα πρέπει να καθιερώσουν μια συνεκτική προσέγγιση.

4.5.9 Η ΕΟΚΕ προτρέπει να διερευνηθούν οι δυνατότητες επέκτασης της εναρμόνισης των κριτηρίων παραγωγής, ώστε να συμπεριληφθεί το κοινωνικο-εργασιακό πεδίο, καθώς και ο σεβασμός και η βιωσιμότητα του περιβάλλοντος. Υπό αυτήν την έννοια, προτείνει να αναλυθεί, πριν από τη σύναψη εμπορικών συμφωνιών μεταξύ της ΕΕ και τρίτων χωρών, η εμβέλεια και ο κοινωνικός και περιβαλλοντικός τους αντίκτυπος, καθώς και της εντατικής και περιοδικής παρακολούθησης των αποτελεσμάτων τους έτσι ώστε να αποτρέπεται η μείωση της ανταγωνιστικότητας του ευρωπαϊκού τομέα αλιείας, συλλογής οστρακοειδών και υδατοκαλλιέργειας και της αλυσίδας εμπορίας και μεταποίησής του.

4.6 Γνώση της αγοράς

4.6.1 Η πρόταση προβλέπει μια σειρά ενεργειών που θα αναλάβει η Επιτροπή για την ενημέρωση των διαφόρων παραγόντων του τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας σχετικά με την κατάσταση και την εξέλιξή του, λαμβάνοντας υπόψη το διεθνές πλαίσιο, παρακολουθώντας την αλυσίδα εφοδιασμού, αναλύοντας τις τάσεις της αγοράς και εκπονώντας ειδικές μελέτες σχετικά με τη διαμόρφωση των τιμών. Η ΕΟΚΕ επικροτεί αυτήν την πρόταση.

4.7 Εκχώρηση εξουσιών

4.7.1 Η ΕΟΚΕ συναινεί με την εκχώρηση εξουσιών στην Επιτροπή, στο μέτρο που αφορούν την αποτελεσματική τήρηση και τον έλεγχο της πρότασης κανονισμού για την ΚΟΑ.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) COM(2009) 163

(2) CESE, ΕΕ C 18 της 19.1.2011, σ. 53-58.

(3) CESE, ΕΕ C 24 της 28.01.2012, σ. 48.

(4) COM(2011) 417

(5) COM(2009) 162, γνωμοδότηση CESE 646/2010 της 28.4.2010 (ΕΕ C 18 της 19.1.2011, σ. 59-63).

(6) COM(2011) 500 της 29.6.2011, Ένας προϋπολογισμός για την «Ευρώπη 2020», Μέρος II, σ. 88.

(7) ΕΕ L 304 της 22.11.2011, σ. 18-63.

(8) ΕΕ L 343 της 22.12.2009, σ. 1.

21.6.2012

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/195

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1185/2003 σχετικά με την αφαίρεση πτερυγίων καρχαρία επί του σκάφους»

COM(2011) 798 final — 2011/0364 (COD)

(2012/C 181/34)

Εισηγητής: ο κ. ESPUNY MOYANO

Στις 30 Νοεμβρίου 2011 και στις 13 Δεκεμβρίου 2011 αντίστοιχα και σύμφωνα με το άρθρο 43 παράγραφος 2 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αποφάσισαν να ζητήσουν γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1185/2003 σχετικά με την αφαίρεση πτερυγίων καρχαρία επί του σκάφους

COM(2011) 798 τελικό — 2011/0364 (COD).

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειας, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 28ης Μαρτίου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 103 ψήφους υπέρ, 30 κατά και 22 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα

1.1 Η ΕΟΚΕ απορρίπτει κατηγορηματικά την πρακτική του finning από οποιονδήποτε αλιευτικό στόλο στον κόσμο.

1.2 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι η κατάργηση των προσωρινών αδειών και η εφαρμογή πολιτικής προσαρτημένων πτερυγίων θα εγγυηθεί τη μη εφαρμογή της πρακτικής του finning στην ΕΕ. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ ανησυχεί για τις οικονομικές και τις κοινωνικές συνέπειες αυτών των μέτρων· επομένως, φρονεί ότι θα πρέπει να αναζητηθούν εναλλακτικές, λύσεις, που θα διασφαλίζουν την εφαρμογή της απαγόρευσης του finning χωρίς να πλήττουν σημαντικά την κερδοφορία των επιχειρήσεων και την ασφάλεια του πληρώματος, ακόμα και αν οι εν λόγω λύσεις δεν εξαλείψουν τα προβλήματα παρακολούθησης και εφαρμογής που έχουν καταγραφεί από την Επιτροπή.

1.3 Η ΕΟΚΕ προτείνει τα ακόλουθα εναλλακτικά μέτρα:

1.3.1

Υποχρέωση εκφόρτωσης των σωμάτων και των πτερυγίων στον ίδιο λιμένα.

1.3.2

Κατάργηση των ειδικών αδειών για τον στόλο νωπού αλιεύματος.

1.3.3

Χορήγηση ειδικών αδειών στα καταψυκτικά σκάφη, εφόσον χρησιμοποιούν μηχανισμό ιχνηλασιμότητας που εγγυάται τη σχέση μεταξύ των σωμάτων και των πτερυγίων που εκφορτώνονται.

1.3.4

Καθιέρωση σε όλες τις περιφερειακές οργανώσεις αλιείας (ΠΟΑ) προγράμματος στατιστικού εγγράφου για το εμπόριο πτερυγίων καρχαρία.

1.4 Η ΕΟΚΕ συνιστά την υιοθέτηση σε όλες τις ΠΟΑ σχεδίων διαχείρισης των αλιευμάτων καρχαριών που θα προβλέπουν, μεταξύ άλλων, μέτρα για τον περιορισμό της αλιευτικής προσπάθειας, τοπικές/χρονικές απαγορεύσεις και απαγόρευση των μεταφορτώσεων στην ανοιχτή θάλασσα.

1.5 Η ΕΟΚΕ ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια, αφενός, για την επίτευξη της απαγόρευσης του finning στους στόλους εκείνων των τρίτων χωρών όπου συνεχίζεται αυτή η θλιβερή πρακτική και, αφετέρου, για την τήρηση της υποχρέωσης υποβολής αξιόπιστων πληροφοριών σχετικά με τα αλιεύματα των συγκεκριμένων ειδών από τους στόλους τρίτων χωρών στο πλαίσιο των ΠΟΑ.

1.6 Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εγγυηθεί γραπτώς ότι η επεξεργασία των αλιευμάτων που θα γίνεται στις τρίτες χώρες εκφόρτωσης για την πλήρη αποκοπή των πτερυγίων θα θεωρείται «απλός τεμαχισμός» και, επομένως, δεν θα μεταβάλλει την κοινοτική προέλευση του προϊόντος.

2. Εισαγωγή

2.1 Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1185/2003 του Συμβουλίου σχετικά με την αφαίρεση πτερυγίων καρχαρία επί του σκάφους θεσπίζει γενική απαγόρευση της πρακτικής της «αφαίρεσης πτερυγίων καρχαρία» (1), η οποία όταν εφαρμόζεται έχει ως αποτέλεσμα να αφαιρούνται τα πτερύγια από τους καρχαρίες ενώ το υπόλοιπο σώμα τους απορρίπτεται στη θάλασσα, πρακτικής που είναι γνωστή ως finning.

2.2 Επίσης, ο κανονισμός επιτρέπει στα κράτη μέλη να εκδίδουν ειδικές άδειες αλιείας, βάσει των οποίων μπορεί να αφαιρείται από το σώμα του καρχαρία το πτερύγιό του επί του σκάφους, χωρίς να επιτρέπεται η απόρριψη του υπόλοιπου σώματος στη θάλασσα. Για να εξασφαλιστεί η αντιστοιχία μεταξύ του βάρους των πτερυγίων και των σωμάτων, έχει θεσπιστεί συγκεκριμένη (ποσοστιαία) αναλογία του πτερυγίου επί του ζώντος βάρους του καρχαρία.

2.3 Η Επιτροπή εκτιμά ότι η έκδοση αυτών των ειδικών αδειών δεν εγγυάται τον έλεγχο του finning και, ως εκ τούτου, προτείνει αφενός την κατάργησή τους και αφετέρου να επιτρέπεται τα πτερύγια του καρχαρία να είναι μερικώς τετμημένα και διπλωμένα επί του σφαγίου.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1 Η ΕΟΚΕ απορρίπτει κατηγορηματικά την πρακτική του finning από οποιονδήποτε αλιευτικό στόλο στον κόσμο.

3.2 Η ΕΟΚΕ διαπίστωσε ότι πολλοί επιστήμονες, κράτη μέλη, ΜΚΟ, καθώς και ο ίδιος ο αλιευτικός τομέας, θεωρούν ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις πως υφίσταται finning (2) στην ΕΕ. Είναι, ωστόσο, βέβαιη ότι υφίσταται σε άλλες χώρες, εκτός ΕΕ.

3.3 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, για να μπορέσει κανείς να κατανοήσει τους λόγους διατήρησης των ειδικών αδειών αλιείας, είναι σημαντικό να γνωρίζει τις δραστηριότητες του στόλου που χρησιμοποιεί παραγάδια επιφανείας για την αλίευση πελαγικών καρχαριών και ο οποίος επωφελείται μέχρι σήμερα από αυτές τις άδειες.

3.3.1 Ο στόλος της ΕΕ που χρησιμοποιεί παραγάδια επιφανείας για την αλίευση καρχαριών απαρτίζεται από 200 περίπου μονάδες (3)· Κάθε σκάφος χρειάζεται πλήρωμα 12 έως 15 ατόμων.

3.3.2 Τα σκάφη αυτά επιδίδονται κυρίως στην αλίευση ξιφία, αλλά αλιεύουν και δύο είδη πελαγικών καρχαριών: ο γλαυκοκαρχαρίας (Prionace glauca) αντιστοιχεί περίπου στο 87 % και ο ρυγχοκαρχαρίας (Isurus oxyrinchus) περίπου στο 10 % των συνολικών αλιευμάτων πελαγικών καρχαριών. Αμφότερα τα είδη έχουν μεγάλη συχνότητα εμφάνισης στο επιπελαγικό ωκεάνιο σύστημα και ευρεία γεωγραφική διάδοση στον Ατλαντικό, τον Ινδικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό. Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις της Διεθνούς Επιτροπής για τη Διατήρηση των Θυννοειδών του Ατλαντικού (ICCAT), τα αποθέματα Prionace glauca και Isurus oxyrinchus βρίσκονται σε καλή κατάσταση από βιολογική σκοπιά και από άποψη ποσοστών εκμετάλλευσης. Και για τα δύο είδη, διαπιστώθηκε ότι τα αποθέματα βρίσκονται πάνω ή κοντά στο επίπεδο της Μέγιστης Βιώσιμης Απόδοσης.

3.3.3 Η πρώτη διάθεση των πτερυγίων προς πώληση από τον στόλο της ΕΕ, με πλήρη εκμετάλλευση του βάρους τους, διαφέρει από τη διάθεσή τους από ορισμένους άλλους στόλους μη ευρωπαϊκών δυτικών χωρών, που εκμεταλλεύονται μόνο ένα μέρος τους ή τα απορρίπτουν.

3.3.4 Είναι απαραίτητο να γίνει διάκριση μεταξύ των σκαφών νωπού αλιεύματος και των καταψυκτικών σκαφών:

3.3.4.1

Τα αλιευτικά σκάφη νωπού ή μεικτού (καταψυκτικά με ποσοστό νωπού) αλιεύματος δραστηριοποιούνται στον Ατλαντικό και εκφορτώνουν συνήθως στο λιμάνι του Vigo ή σε άλλους κοινοτικούς λιμένες, χωρίς να αφαιρούν τα πτερύγια. Οι αλιευτικές τους εξορμήσεις διαρκούν συνήθως λίγο περισσότερο από ένα μήνα.

3.3.4.2

Τα καταψυκτικά δραστηριοποιούνται στον Ατλαντικό, τον Ινδικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό και η διάρκεια των εξορμήσεών τους συνήθως ξεπερνά τους τρεις μήνες. Σε αυτά τα σκάφη, μετά την αλίευση του καρχαρία, αυτός αποκεφαλίζεται, εκσπλαχνίζεται και αφαιρούνται όλα τα πτερύγιά του. Όλα τα μέρη του πλένονται με άφθονο νερό και εισάγονται στον θάλαμο καταψύξεως. Το ήπαρ συγκεντρώνεται σε σακούλα και στη συνέχεια σε πλαστικό κιβώτιο. Όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία της κατάψυξης, τα σώματα τυλίγονται πρώτα σε πλαστική μεμβράνη και στη συνέχεια σε βαμβακερό πανί (για την προστασία του προϊόντος και την επίτευξη καλύτερης ποιότητας). Τα πτερύγια και το ήπαρ εισάγονται σε κιβώτια. Πριν από την αποθήκευση των προϊόντων στο αμπάρι του πλοίου, σε όλα τα κομμάτια τοποθετείται ετικέτα, όπου αναφέρεται το είδος του προϊόντος, η παρουσίαση και η ζώνη αλίευσής του. Η εκφόρτωση πραγματοποιείται στο λιμάνι του Vigo ή σε άλλους λιμένες της ΕΕ και του εξωτερικού:

—	Βόρειος Ατλαντικός: Πράσινο Ακρωτήριο (Πράια), Αζόρες, (Horta), Κανάριοι Νήσοι (Λας Πάλμας).

—	Νότιος Ατλαντικός: Ουρουγουάη (Μοντεβιδέο), Ναμίμπια (Walvis Bay), Νότια Αφρική (Cape Town).

—	Ινδικός Ωκεανός: Νότια Αφρική (Ντέρμπαν), Μαυρίκιος (Port Louis), Ινδονησία (Τζακάρτα).

—	Ειρηνικός Ωκεανός: Περού (Callao, Chimbote, Puerto Pisco), Παναμάς (Vacamonte), Νέα Ζηλανδία (Napier), Γαλλική Πολυνησία (Παπεέτε - Ταϊτή).

3.3.5 Κατά κανόνα, τα σώματα και τα πτερύγια εκφορτώνονται στον ίδιο λιμένα. Αντιθέτως, η εμπορική διάθεση των πτερυγίων και των σωμάτων ακολουθεί συνήθως διαφορετικές οδούς. Μετά την εκφόρτωσή τους, τα σώματα κατευθύνονται στο Vigo ή στη Νότια Αμερική (κυρίως στην Βραζιλία, το Περού και την Κολομβία). Όσα κατευθύνονται στο Vigo πωλούνται κυρίως στην Ιταλία, την Ελλάδα, τη Ρουμανία, την Ουκρανία, την Πολωνία, τη Ρωσία, την Πορτογαλία, την Ανδαλουσία και τη Νότια Αμερική. Από την πλευρά τους, τα πτερύγια αποστέλλονται στο Vigo και, εν συνεχεία, στην Ιαπωνία, το Χονγκ Κονγκ, την Κίνα, την Καλιφόρνια κλπ. ή αποστέλλονται απευθείας σε αυτές τις χώρες από τον τόπο εκφόρτωσής τους.

3.3.6 Όσον αφορά τις τιμές, στην πραγματικότητα τα σώματα καρχαρία πωλούνται στην πρώτη διάθεση με μέση τιμή μεταξύ 0,50 και 2 ευρώ/κιλό, ενώ τα πτερύγια του γλαυκοκαρχαρία και του ρυγχοκαρχαρία έναντι 10 έως 15 ευρώ/κιλό.

3.3.7 Σήμερα, τα έσοδα των αλιέων από την πώληση των σωμάτων αποτελούν περίπου το 55 % των συνολικών εσόδων, ενώ η πώληση των πτερυγίων αποφέρει το υπόλοιπο 45 %.

3.3.8 Από διατροφική άποψη, ο καρχαρίας, που δεν διαθέτει οστά, παρέχει περίπου 130 θερμίδες ανά 100 γραμμάρια. Το κρέας του είναι ημιλιπαρό (4,5 γραμμάρια ανά 100 γραμμάρια) και πλουσιότατο σε ποιοτικές πρωτεΐνες (21 γραμμάρια ανά 100 γραμμάρια), που περιέχουν όλα τα απαραίτητα αμινοξέα. Το λίπος του είναι κυρίως ακόρεστο, γι’ αυτό η κατανάλωσή του ενδείκνυται σε δίαιτες για την πρόληψη και αντιμετώπιση καρδιαγγειακών παθήσεων, εάν μαγειρευτεί με τη χρήση κατάλληλων λιπών όπως το ελαιόλαδο ή το σπορέλαιο. Είναι εύπεπτο και περιέχει βιταμίνες της ομάδας Β –σε μικρότερες ποσότητες σε σχέση με άλλα ψάρια– ενώ ξεχωρίζει για την περιεκτικότητά του σε λιποδιαλυτές βιταμίνες Α και Ε. Από τα μέταλλα ξεχωρίζει ο φώσφορος, το ποτάσιο, το μαγνήσιο και ο σίδηρος.

3.3.9 Σήμερα, σύμφωνα με τις συστάσεις του FAO, πραγματοποιείται ολοκληρωμένη εκμετάλλευση του καρχαρία. Εκτός του σώματος και των πτερυγίων, το ήπαρ χρησιμοποιείται από τη φαρμακευτική βιομηχανία και τη βιομηχανία καλλυντικών για την εξαγωγή βιταμίνης Α και σκουαλενίου, ενώ το δέρμα χρησιμοποιείται στη βυρσοδεψία.

3.4 Η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να γίνουν γνωστοί οι λόγοι για τους οποίους ο ευρωπαϊκός στόλος χρειάζεται τις ειδικές άδειες:

3.4.1

Για λόγους ασφαλείας. Όταν ο καρχαρίας καταψύχεται, τα μη αποκομμένα πτερύγια λειτουργούν σαν κοφτερά μαχαίρια, πράγμα που καθιστά τον χειρισμό τους πάνω σε ένα συνεχώς ταλαντευόμενο σκάφος ιδιαίτερα επικίνδυνο για το πλήρωμα κατά την επεξεργασία και την εκφόρτωση.

3.4.2

Για λόγους ποιότητας. Η αποθήκευση των πτερυγίων προσαρτημένων με φυσικό τρόπο στον κορμό προκαλεί επιδείνωση της ποιότητας, τόσο των πτερυγίων όσο και των σωμάτων, εξαιτίας των τριβών και των κοπών που παράγονται μεταξύ των αλιευμάτων. Το πρόσφατα αλιευμένο και κατεψυγμένο προϊόν παρέχει υψηλή ποιότητα από διατροφική και υγειονομική άποψη. Η αφαίρεση των πτερυγίων πριν από την κατάψυξη του σώματος επιτρέπει να μην σπάσει ποτέ η «αλυσίδα της ψύξης».

3.4.3

Για λόγους αξιοποίησης του χώρου. Η χωριστή αποθήκευση των σωμάτων και των πτερυγίων (ή η αποθήκευση των πτερυγίων στα κενά που αφήνουν μεταξύ τους τα σώματα κατά τη στοίβαξή τους) επιτρέπει την καλύτερη αξιοποίηση του διαθέσιμου χώρου στο αμπάρι, αυξάνοντας έτσι την απόδοση των σκαφών.

3.4.4

Λόγω των διαφορετικών οδών διάθεσης των πτερυγίων και των σωμάτων. Το μέτρο συνεπάγεται πως κατά την άφιξη στο σημείο εκφόρτωσης τρίτης χώρας, θα πρέπει να αφαιρεθούν τα πτερύγια στην ξηρά, πράγμα που επιφέρει τις ακόλουθες συνέπειες:

3.4.4.1

Η επεξεργασία τους σε λιμάνι του εξωτερικού ενδέχεται να σημαίνει, εάν η διαδικασία δεν θεωρηθεί «απλός τεμαχισμός» (4), αλλαγή του τόπου προέλευσης του προϊόντος, που πλέον δεν θα είναι κοινοτικό και θα εισαχθεί στην κατηγορία των εξαγόμενων προς την ΕΕ προϊόντων, με τις υγειονομικές και δασμολογικές απαιτήσεις και υποχρεώσεις που αυτό συνεπάγεται.

3.4.4.2

Επίσης, εισάγονται νέοι παράγοντες κινδύνου στην εκφόρτωση του αλιεύματος, η οποία καθίσταται πολυπλοκότερη, ενώ αυξάνεται ο χρόνος που απαιτείται για αυτήν.

3.4.4.3

Παράλληλα, η αύξηση του χρόνου εκφόρτωσης πλήττει την ποιότητα των αλιευμάτων, καθώς η αλυσίδα ψύξης διαταράσσεται σημαντικά. Αυτό ενέχει υγειονομικούς κινδύνους, καθώς συνεπάγεται την πιθανή εμφάνιση ισταμινών και την αύξηση των συνολικών πτητικών αζωτούχων βάσεων, οι οποίες οδηγούν στην επιδείνωση του προϊόντος.

3.4.4.4

Επιπλέον, τα κύρια σημεία εκφόρτωσης των καταψυκτικών βρίσκονται συνήθως σε τρίτες χώρες που στερούνται κατάλληλων υποδομών. Παράλληλα, η συντριπτική τους πλειοψηφία βρίσκεται σε περιοχές τροπικού κλίματος, πράγμα που επιταχύνει την απώλεια ψύξης και επιδεινώνει τις συνέπειες που αναφέρθηκαν στην προηγούμενη παράγραφο.

3.5 Η πρακτική του finning ασκείται από μη ευρωπαϊκούς στόλους που, ελλείψει συστημάτων κατάψυξης, δραστηριοποιούνται στην ανοιχτή θάλασσα και για παρατεταμένες περιόδους. Γι’αυτό, αποθηκεύουν μόνο τα πτερύγια μέσω διαδικασίας αποξήρανσης (αφυδάτωση) και απορρίπτουν τα σώματα, τα οποία σε διαφορετική περίπτωση θα αλλοιώνονταν. Για τα ευρωπαϊκά καταψυκτικά σκάφη που αφορά η πρόταση της Επιτροπής, η πρακτική του finning θα σήμαινε απόρριψη μιας σημαντικής πηγής εισοδημάτων από την πώληση των σωμάτων, πράγμα που δεν έχει νόημα από επιχειρηματική σκοπιά.

3.6 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι η κατάργηση των προσωρινών αδειών και η εφαρμογή πολιτικής προσαρτημένων πτερυγίων θα εγγυηθεί τη μη εφαρμογή της πρακτικής του finning στην ΕΕ. Ωστόσο, δεδομένων όσων προαναφέρθηκαν και των δυνητικών επιπτώσεων της εφαρμογής αυτών των μέτρων στους αλιείς, φρονεί ότι θα πρέπει να αναζητηθούν εναλλακτικές, λύσεις που θα διασφαλίζουν την εφαρμογή της απαγόρευσης του finning χωρίς να πλήττουν σημαντικά την κερδοφορία των επιχειρήσεων και την ασφάλεια του πληρώματος, ακόμα και αν οι εν λόγω λύσεις δεν εξαλείψουν τα προβλήματα παρακολούθησης και εφαρμογής που έχουν καταγραφεί από την Επιτροπή.

3.7 Η ΕΟΚΕ προτείνει τα ακόλουθα εναλλακτικά μέτρα:

3.7.1

Υποχρέωση εκφόρτωσης των σωμάτων και των πτερυγίων στον ίδιο λιμένα.

3.7.2

Κατάργηση των ειδικών αδειών για τον στόλο νωπού αλιεύματος.

3.7.3

3.7.4

Καθιέρωση σε όλες τις ΠΟΑ προγράμματος στατιστικού εγγράφου για το εμπόριο πτερυγίων καρχαρία, στα πρότυπα όσων ισχύουν για τον ερυθρό τόνο στη Διεθνή Επιτροπή για τη Διατήρηση των Θυννοειδών του Ατλαντικού (ICCAT).

3.8 Επίσης, η ΕΟΚΕ συνιστά την υιοθέτηση σε όλες τις ΠΟΑ σχεδίων διαχείρισης των αλιευμάτων καρχαριών που θα προβλέπουν, μεταξύ άλλων, μέτρα για τον περιορισμό της αλιευτικής προσπάθειας, τοπικές/χρονικές απαγορεύσεις και απαγόρευση των μεταφορτώσεων στην ανοιχτή θάλασσα.

3.9 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να προσπαθήσει περισσότερο, αφενός, για την επίτευξη της απαγόρευσης του finning στους στόλους όπου συνεχίζεται αυτή η θλιβερή πρακτική και, αφετέρου, για την τήρηση της υποχρέωσης υποβολής αξιόπιστων πληροφοριών σχετικά με τα αλιεύματα των συγκεκριμένων ειδών από τους στόλους τρίτων χωρών στο πλαίσιο των ΠΟΑ.

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1 Η ΕΟΚΕ κρίνει θετικά τις πρωτοβουλίες ορισμένων κρατών μελών για την προστασία των πιο ευπαθών πληθυσμών καρχαρία, ιδίως δε την απαγόρευση αλιείας αλεπόσκυλου (οικογένεια Alopiidae) και ζύγαινας (οικογένεια Sphyrnidae) στην Ισπανία (5)· προς τούτο, ζητά να υιοθετηθούν σε όλες τις ΠΟΑ τα κατάλληλα μέτρα προστασίας και διαχείρισης των ευπαθέστερων ειδών καρχαρία.

4.2 Όσον αφορά το σημερινό πρότυπο που βασίζεται σε ποσοστώσεις, η ΕΟΚΕ το θεωρεί κατάλληλο και λειτουργικό. Ωστόσο, από τις διάφορες επιστημονικές μελέτες του ζητήματος (6) από ευρωπαϊκά ερευνητικά ιδρύματα προκύπτει ότι η αναλογία του 5 % δεν είναι κατάλληλη (καθώς είναι υπερβολικά χαμηλή) για τις αλιευτικές πρακτικές του ευρωπαϊκού στόλου που βασίζονται στην ολοκληρωμένη-μεγιστοποιημένη εκμετάλλευση του βάρους των πτερυγίων, ούτε για τα κυριότερα αλιευόμενα είδη καρχαρία (τον γλαυκοκαρχαρία και τον ρυγχοκαρχαρία) και άρα ούτε για το σύνολο των ειδών. Η ΕΟΚΕ κρίνει πως πρέπει να επανακαθοριστεί η μέγιστη επιτρεπόμενη αναλογία βάσει ρεαλιστικών κριτηρίων και επαρκούς τεχνικής και επιστημονικής τεκμηρίωσης υπό το φως των μελετών που ήδη έχουν διεξαχθεί. Η νέα αναλογία θα πρέπει να υπολογίζεται σαφώς επί του ζώντος βάρους του καρχαρία, προκειμένου να αποφευχθούν τα υφιστάμενα προβλήματα ερμηνείας.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) ΕΕ L 167 της 4.7.2003, σ. 2.

(2) Έκθεση της Επιτροπής στο Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1185/2003 του Συμβουλίου σχετικά με την αφαίρεση πτερυγίων καρχαρία επί του σκάφους, της 23.12.2005 (COM(2005)700)· Έκθεση πρωτοβουλίας της Επιτροπής Αλιείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, INI/2054/2006· Θέση της Συμβουλευτικής Περιφερειακής Επιτροπής για Μεγάλες Αποστάσεις (LDRAC) σχετικά με τη διαβούλευση της Επιτροπής με θέμα το σχέδιο δράσης της ΕΕ για τους καρχαρίες και Πρακτικά της LDRAC για την κοινή συνεδρίαση με θέμα τη διαβούλευση για την τροποποίηση του κανονισμού σχετικά με την αφαίρεση πτερυγίων καρχαρία, 18.02.11.

(3) Εξαιρούνται τα σκάφη της Μεσογείου, τα οποία δεν χρειάζονται ειδικές άδειες.

(4) Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1063/2010 της Επιτροπής της 18ης Νοεμβρίου 2010 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 2454/93 για τον καθορισμό ορισμένων διατάξεων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 2913/92 του Συμβουλίου περί θεσπίσεως του κοινοτικού τελωνειακού κώδικα, ΕΕ L 307, 23.11.2010, Αρθ. 78(1)(i)

(5) Διάταγμα ARM/2689/2009 της 28ης Σεπτεμβρίου 2009 περί απαγόρευσης της αλιείας αλεπόσκυλου (οικογένεια Alopiidae) και ζύγαινας (οικογένεια Sphyrnidae). Επίσημη Εφημερίδα της Ισπανίας αρ. 240, Δευτέρα 5 Οκτωβρίου 2009, σ. 84098.

(6) Mejuto, J. και Garcia-Cortes, B. 2004. Preliminary relationships between the wet fin weight and body weight of some large pelagic sharks caught by the Spanish surface longline fleet. Col. Vol. Sci. Pap. ICCAT, 56(1): 243- 253.

Santos, M. N. και García A. 2005. Factors for conversion of fin weight into round weight for the blue shark (Prionace glauca). Collect. Vol. Sci. Pap. ICCAT 58(3):935-941.

Ανών. 2006. Έκθεση της Μόνιμης επιτροπής έρευνας και στατιστικών (SCRS 2005). Διετία 2004-2005 (μέρος 2): 38-225.

Ariz, J., Delgado de Molina, A., Ramos, Ma. L. και Santana J.C. 2006. Body – weight (dressed weight) and fin weight ratios of several species of shark caught by the Spanish longliners in the Indian Ocean. IATTC Sci. Pap. Doc. SAR- 7- 09.

Cortés, E. και Neer. J. A. 2006. Preliminary reassessment of the validity of the 5 % fin to carcass weight ratio for sharks. Collect. Vol. Sci. Pap. ICCAT. 59(3): 1025-1036.

Mejuto, J., Ramos-Cartelle, A., Quintans, M., González, F. και Carroceda, A. 2008. Length-weight relationships and morphometric conversion factors between weights for the blue shark (Prionace glauca) and shortfin mako (Isurus oxyrinchus) caught by the Spanish surface longline fleet in the Atlantic Ocean. Collect. Vol. Sci. Pap. ICCAT 62(5): 1494-1507.

Mejuto, J., García- Cortés, B., Ortiz de Urbina, J. 2009. Ratios between the wet fin weight and body weights of blue shark (Prionace glauca) in the Spanish surface longline fleet during the period 1993-2006 and their impact on the ratio of sharks species combined. Collect. Vol. Sci. Pap. ICCAT, 64(5): 1492-1508.

Ariz, J.A. Delgado de Molina, Ma L. Ramos, J.C. Santana. Round weight and fin weight ratios for several species of sharks from data gathered by scientific observers on board Spanish surface longliners in the Indian Ocean during a pilot action. Sci.Pap. IOTC 2008 WPEB- 08.

Santos, M. N. y García, A. 2008. New data on the ratio between fin and body weights for shark species caught by the Portuguese surface longline fleet. Collect. Vol. Sci. Pap. ICCAT 62(5):15921601.

Ariz, J., Delgado de Molina, A., Ramos, Ma. L. και Santana J.C. 2008. Round-weight and fin-weight ratios for several species of sharks from data gathered by scientific observers on board Spanish surface longliners in the Indian Ocean during a pilot action. IOTC-2008-WPEB-08

Espino, D., García-Cortés, B., Mejuto, J. 2010. Length-weight relationships and morphometric conversion factors between weights for the blue shark (Prionace glauca) and shortfin mako (Isurus oxyrinchus) caught by the Spanish surface longline fleet in the Atlantic Ocean. Collect. Vol. Sci. Pap. ICCAT 65(6): 2183-2194.

Lorenzo, J., J.L. Cebrián, B. García-Cortés, J. Mejuto και A. Ramos-Cartelle. 2010. Ratios between fin weight, body weight and size of blue shark (Prionace glauca) recorded in the landings of the European Union surface longline fleet. Collect. Vol. Sci. Pap. ICCAT, 65(6): 2195-2208.

		ISSN 1977-0901 doi:10.3000/19770901.C_2012.181.ell
Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης		C 181

Έκδοση στην ελληνική γλώσσα	Ανακοινώσεις και Πληροφορίες	55ό έτος 21 Ιουνίου 2012

Περιεχόμενα		Σελίδα
	I Ψηφίσματα, συστάσεις και γνωμοδοτήσεις
	ΨΗΦΙΣΜΑΤΑ
	Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
	479η σύνοδος ολομέλειας της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012
2012/C 181/01	Ψήφισμα της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής κατά των διακρίσεων λόγω φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής	1
	ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΙΣ
	Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
	479η σύνοδος ολομέλειας της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012
2012/C 181/02	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Νέοι με αναπηρία: απασχόληση, ένταξη και συμμετοχή στην κοινωνία (διερευνητική γνωμοδότηση)	2
2012/C 181/03	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ειδικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα νησιά (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	7
2012/C 181/04	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Πέραν του ΑΕγχΠ - Η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην επιλογή συμπληρωματικών δεικτών (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	14
2012/C 181/05	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στις σχέσεις ΕΕ-Κοσσυφοπεδίου	21
2012/C 181/06	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στις αναπτυξιακές πολιτικές και τις πολιτικές αναπτυξιακής συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (διερευνητική γνωμοδότηση)	28