9.2.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 35/1

1.

Στις 12 Οκτωβρίου 2011, η Επιτροπή εξέδωσε τις ακόλουθες προτάσεις (στο εξής: οι προτάσεις) σχετικά με την κοινή γεωργική πολιτική (στο εξής: η «ΚΓΠ») μετά το 2013, οι οποίες διαβιβάσθηκαν αυθημερόν στον ΕΕΠΔ για γνωμοδότηση:

2.

Ο ΕΕΠΔ εκφράζει την ικανοποίησή του για το γεγονός ότι η Επιτροπή ζήτησε επίσημα τη γνώμη του καθώς και για το γεγονός ότι στην παρούσα γνωμοδότηση παραπέμπουν τα προτεινόμενα προοίμια του κανονισμού για τις άμεσες ενισχύσεις, του κανονισμού ενιαίας ΚΟΑ, του κανονισμού για την αγροτική ανάπτυξη και του οριζόντιου κανονισμού.

3.

Στόχος των προτάσεων είναι η παροχή ενός πλαισίου για 1) βιώσιμη παραγωγή τροφίμων, 2) βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων και δράση για την κλιματική αλλαγή, και 3) ισορροπημένη εδαφική ανάπτυξη. Για τον σκοπό αυτό, θεσπίζουν αρκετά επιμέρους καθεστώτα στήριξης για τους γεωργούς καθώς και άλλα μέτρα για την τόνωση της γεωργικής και της αγροτικής ανάπτυξης.

4.

Στο πλαίσιο των προγραμμάτων αυτών, διεξάγεται επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα –τα οποία σχετίζονται κυρίως με τους δικαιούχους ενισχύσεων αλλά και με τρίτους– σε διάφορα στάδια (επεξεργασία αιτήσεων ενίσχυσης, εξασφάλιση της διαφάνειας των πληρωμών, έλεγχος και καταπολέμηση της απάτης κ.λπ.). Παρότι το μεγαλύτερο μέρος της επεξεργασίας διεξάγεται από τα κράτη μέλη και με ευθύνη των κρατών μελών, η Επιτροπή έχει δυνατότητα πρόσβασης στα περισσότερα από τα δεδομένα αυτά. Οι δικαιούχοι, ενίοτε δε και τρίτοι –π.χ. για τον σκοπό των ελέγχων καταπολέμησης της απάτης–, οφείλουν να παρέχουν πληροφορίες στις αρμόδιες αρχές.

5.

Η σημασία της προστασίας των δεδομένων στο πλαίσιο της ΚΓΠ αναδείχθηκε από το Δικαστήριο στην απόφασή του στην υπόθεση Schecke, με την οποία ακύρωσε νομοθεσία της ΕΕ σχετικά με τη δημοσίευση ονομάτων δικαιούχων γεωργικών ταμείων (10). Ο ΕΕΠΔ γνωρίζει ότι, στην προκειμένη περίπτωση, δεν υπάρχουν πτυχές της προστασίας δεδομένων στο επίκεντρο των προτάσεων. Ωστόσο, στον βαθμό που οι προτάσεις σχετίζονται με την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, πρέπει να διατυπωθούν σχετικές παρατηρήσεις.

6.

Στόχος της παρούσας γνωμοδότησης δεν είναι να αναλυθεί το σύνολο των προτάσεων, αλλά να παρασχεθούν στοιχεία και καθοδήγηση για τον σχεδιασμό της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που απαιτείται για τη διαχείριση της ΚΓΠ κατά τρόπο που να σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα της ιδιωτικής ζωής και της προστασίας των δεδομένων και, ταυτόχρονα, να διασφαλίζει την αποτελεσματική διαχείριση των ενισχύσεων, την πρόληψη και την έρευνα της απάτης, καθώς και τη διαφάνεια και τη λογοδοσία όσον αφορά τις δαπάνες.

7.

Για τον σκοπό αυτόν, η παρούσα γνωμοδότηση διαρθρώνεται σε δύο μέρη: ένα πρώτο, γενικότερο, μέρος το οποίο περιλαμβάνει ανάλυση και συστάσεις που αφορούν τις περισσότερες προτάσεις. Πρόκειται κυρίως για παρατηρήσεις που αφορούν τις ανατιθέμενες και τις εκτελεστικές εξουσίες της Επιτροπής. Στο δεύτερο μέρος εξετάζονται συγκεκριμένες διατάξεις οι οποίες περιέχονται σε αρκετές προτάσεις (11) και διατυπώνονται συστάσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που εντοπίζονται σε αυτές.

8.

Όπως ήδη αναφέρθηκε ανωτέρω, οι περισσότερες εργασίες επεξεργασίας εκτελούνται από τα κράτη μέλη. Ωστόσο, η Επιτροπή μπορεί να έχει πρόσβαση σε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα σε πλήθος περιπτώσεων. Ως εκ τούτου, ο ΕΕΠΔ εκφράζει την ικανοποίησή του για το γεγονός ότι στο προοίμιο των σχετικών προτάσεων περιλαμβάνονται αναφορές στην εφαρμογή της οδηγίας 95/46/ΕΚ και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 45/2001 (12).

9.

Σε γενικές γραμμές, ο ΕΕΠΔ παρατηρεί ότι πολλά καίριας σημασίας ζητήματα στην προστασία των δεδομένων δεν περιλαμβάνονται στις παρούσες προτάσεις, αλλά ρυθμίζονται μέσω εκτελεστικών ή κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων. Η παρατήρηση αυτή αφορά, για παράδειγμα, τα μέτρα που πρόκειται να εκδοθούν σχετικά με την παρακολούθηση των ενισχύσεων, τη θέσπιση συστημάτων ΤΠ, τις διαβιβάσεις πληροφοριών σε τρίτες χώρες και τους επιτόπιους ελέγχους (13).

10.

Το άρθρο 290 της ΣΛΕΕ θέτει τις προϋποθέσεις για την άσκηση ανατιθέμενων εξουσιών από την Επιτροπή. Στην Επιτροπή μπορεί να ανατεθεί η εξουσία έκδοσης μη νομοθετικών πράξεων οι οποίες «συμπληρώνουν ή τροποποιούν ορισμένα μη ουσιώδη στοιχεία της νομοθετικής πράξης». Επίσης, οι νομοθετικές πράξεις πρέπει να οριοθετούν σαφώς «τους στόχους, το περιεχόμενο, την έκταση και τη διάρκεια της εξουσιοδότησης». Όσον αφορά τις εκτελεστικές εξουσίες, το άρθρο 291 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι αυτές μπορούν να ανατεθούν στην Επιτροπή όταν «απαιτούνται ενιαίες προϋποθέσεις για την εκτέλεση των νομικά δεσμευτικών πράξεων της Ένωσης». Διασφαλίζεται εξάλλου η άσκηση του προσήκοντος ελέγχου από τα κράτη μέλη.

11.

Ο ΕΕΠΔ φρονεί ότι οι κεντρικές πτυχές της επεξεργασίας που προβλέπεται στις προτάσεις και οι αναγκαίες εγγυήσεις της προστασίας των δεδομένων δεν μπορούν να θεωρηθούν «μη ουσιώδη στοιχεία». Επομένως, τουλάχιστον τα ακόλουθα στοιχεία πρέπει να ρυθμίζονται ήδη στα κύρια νομοθετικά κείμενα, προκειμένου να αυξηθεί η ασφάλεια δικαίου (14):

12.

Αφού προσδιορισθούν τα ως άνω στοιχεία στις κύριες νομοθετικές πράξεις, μπορούν να εκδοθούν κατ’ εξουσιοδότηση ή εκτελεστικές πράξεις για τη λεπτομερέστερη εφαρμογή των συγκεκριμένων εγγυήσεων. Ο ΕΕΠΔ αναμένει ότι θα ζητηθεί η γνώμη του σχετικά με τις εκτελεστικές και τις κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις που εξετάζουν θέματα τα οποία άπτονται της προστασίας των δεδομένων.

13.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ενδέχεται να υποβληθούν σε επεξεργασία δεδομένα τα οποία σχετίζονται με αδικήματα ή υπόνοιες τέλεσης αδικημάτων (π.χ. σε σχέση με απάτη). Καθώς η εφαρμοστέα νομοθεσία για την προστασία των δεδομένων προβλέπει ειδική προστασία των εν λόγω δεδομένων (17), ενδέχεται να απαιτείται προηγούμενος έλεγχος από τις αρμόδιες εθνικές αρχές προστασίας δεδομένων ή τον ΕΕΠΔ (18).

14.

Τέλος, πρέπει να προβλέπεται η λήψη μέτρων ασφαλείας, ιδίως όσον αφορά ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων και συστήματα. Οι αρχές της λογοδοσίας και της προστασίας της ιδιωτικής ζωής ήδη από τον σχεδιασμό πρέπει να λαμβάνονται επίσης υπόψη.

15.

Το άρθρο 157 του κανονισμού ενιαίας ΚΟΑ αναθέτει στην Επιτροπή την έκδοση κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων όσον αφορά τις απαιτήσεις κοινοποίησης για διάφορους σκοπούς (όπως εξασφάλιση της διαφάνειας στην αγορά, έλεγχο των μέτρων της ΚΓΠ ή εφαρμογή διεθνών συμφωνιών) (19) λαμβάνοντας «υπόψη [τις] ανάγκες σε δεδομένα και [τις] συνέργειες μεταξύ δυνητικών πηγών δεδομένων» (20). Ο ΕΕΠΔ συνιστά να προσδιορίζεται στην παρούσα διάταξη ποιες πηγές δεδομένων πρόκειται να χρησιμοποιούνται και για ποιους συγκεκριμένους σκοπούς. Συναφώς, ο ΕΕΠΔ επιθυμεί να υπενθυμίσει τον κίνδυνο η διασύνδεση βάσεων δεδομένων να αντίκειται στην αρχή του περιορισμού του σκοπού (21), σύμφωνα με την οποία τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα δεν πρέπει να υποβάλλονται σε περαιτέρω επεξεργασία καθ’ οιονδήποτε τρόπο ο οποίος δεν συμβιβάζεται με τον αρχικό σκοπό για τον οποίο συλλέχθηκαν (22).

16.

Τα άρθρα 74 και 77 του κανονισμού για την αγροτική ανάπτυξη θεσπίζουν ένα σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης, το οποίο εκπονείται «σε συνεργασία μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών» για σκοπούς παρακολούθησης και αξιολόγησης, συμπεριλαμβανομένου ενός ηλεκτρονικού συστήματος πληροφοριών. Το σύστημα συνεπάγεται την επεξεργασία «των βασικών χαρακτηριστικών του δικαιούχου και του έργου», τα οποία παρέχονται από τους ίδιους τους δικαιούχους (άρθρο 78). Η διάταξη πρέπει ρητώς να διαλαμβάνει εάν αυτά τα «κύρια στοιχεία» περιλαμβάνουν δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα. Εξάλλου, πρέπει να καθορίζονται οι κατηγορίες δεδομένων που πρόκειται να υποβάλλονται σε επεξεργασία και να ζητηθεί η γνώμη του ΕΕΠΔ για τις εκτελεστικές πράξεις οι οποίες προβλέπονται στο άρθρο 74.

17.

Επιπλέον, το άρθρο 92 της ίδιας πρότασης προβλέπει τη θέσπιση ενός νέου συστήματος πληροφοριών από την «Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη» για την ασφαλή ανταλλαγή «δεδομένων κοινού ενδιαφέροντος». Ο ορισμός των κατηγοριών δεδομένων που πρόκειται να αποτελούν αντικείμενο ανταλλαγής είναι υπερβολικά ευρύς και πρέπει να περιορισθεί στην περίπτωση που πρόκειται να διαβιβάζονται δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα με χρήση του συγκεκριμένου συστήματος. Επιπροσθέτως, πρέπει να αποσαφηνισθεί η σχέση μεταξύ του άρθρου 77 και του άρθρου 92, καθώς δεν είναι σαφές κατά πόσον έχουν τον ίδιο σκοπό και το ίδιο πεδίο εφαρμογής.

18.

Στην αιτιολογική σκέψη 40 του οριζόντιου κανονισμού αναφέρεται ότι τα κράτη μέλη πρέπει να εφαρμόζουν ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης και ελέγχου (23) για ορισμένες πληρωμές και ότι θα πρέπει να επιτραπεί στα κράτη μέλη «να χρησιμοποιούν το εν λόγω ολοκληρωμένο σύστημα και για άλλα ενωσιακά καθεστώτα στήριξης»«για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της παρακολούθησης της ενωσιακής στήριξης». Η διάταξη αυτή πρέπει να αποσαφηνισθεί, ιδίως εάν δεν αφορά μόνον την αξιοποίηση συνεργιών όσον αφορά τις υποδομές, αλλά και τη χρήση πληροφοριών που αποθηκεύονται σε αυτές για τον σκοπό της παρακολούθησης άλλων καθεστώτων στήριξης.

19.

Σύμφωνα με το άρθρο 73 παράγραφος 1 στοιχείο γ) του οριζόντιου κανονισμού, οι αιτήσεις ενίσχυσης περιλαμβάνουν, εκτός από τα αγροτεμάχια και τα δικαιώματα ενίσχυσης, «οποιοδήποτε άλλο στοιχείο προβλέπεται στον παρόντα κανονισμό ή απαιτείται για την εφαρμογή της σχετικής τομεακής γεωργικής νομοθεσίας ή από το σχετικό κράτος μέλος» (24). Εάν οι πληροφορίες αυτές πρόκειται να περιλαμβάνουν δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, πρέπει να προσδιορίζονται οι κατηγορίες των απαιτούμενων δεδομένων.

20.

Ο οριζόντιος κανονισμός ιδρύει ορισμένους οργανισμούς για την πρακτική εφαρμογή της ΚΓΠ και οριοθετεί τα καθήκοντά τους (άρθρα 7 έως 15). Για την Επιτροπή, προβλέπονται οι ακόλουθες αρμοδιότητες (τίτλοι IV-VII):

21.

Το πρώτο καθήκον που αναφέρεται στην προηγούμενη παράγραφο θα περιλαμβάνει την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ενώ, για το δεύτερο καθήκον, δεν υπάρχει κατά τα φαινόμενα αναγκαιότητα επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα: η γενική αξιολόγηση των μέτρων μπορεί να διενεργηθεί επίσης βάσει συνολικών ή ανωνυμοποιημένων δεδομένων. Εάν η Επιτροπή δεν παράσχει κατάλληλη αιτιολόγηση για την αναγκαιότητα επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στο συγκεκριμένο πλαίσιο, πρέπει να αποσαφηνίζεται ότι δεν είναι δυνατόν να παρέχονται δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα στην Επιτροπή για τον σκοπό της γενικής αξιολόγησης των μέτρων.

22.

Τα άρθρα 49 έως 52 και 61 έως 63 του οριζόντιου κανονισμού θεσπίζουν τους κανόνες για τους επιτόπιους ελέγχους (27). Η πρόταση αναφέρει ότι αυτοί διενεργούνται κυρίως από τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών, ιδίως όσον αφορά κατ’ οίκον επισκέψεις ή επίσημες ανακρίσεις ατόμων, όμως η Επιτροπή θα έχει πρόσβαση στις πληροφορίες που εξασφαλίζονται κατ’ αυτόν τον τρόπο. Στο σημείο αυτό, ο νομοθέτης πρέπει να προσδιορίζει ότι η Επιτροπή θα έχει πρόσβαση στα εν λόγω δεδομένα μόνον όταν αυτό απαιτείται για σκοπούς ελέγχου. Πρέπει επίσης να προσδιορίζονται οι κατηγορίες δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στις οποίες θα έχει πρόσβαση η Επιτροπή.

23.

Για τον σκοπό της παρακολούθησης της ενίσχυσης, ο οριζόντιος κανονισμός θεσπίζει ένα σύστημα διαχείρισης και ελέγχου (28) (άρθρα 68-78), το οποίο αποτελείται από διάφορες βάσεις δεδομένων:

24.

Η ηλεκτρονική βάση δεδομένων περιλαμβάνει μία βάση δεδομένων ανά κράτος μέλος (και, προαιρετικά, αποκεντρωμένες βάσεις δεδομένων στο εσωτερικό τους). Η βάση δεδομένων καταγράφει τα δεδομένα που προκύπτουν για κάθε δικαιούχο από τις αιτήσεις ενίσχυσης και τις αιτήσεις πληρωμής. Δεδομένου ότι μπορεί να μην είναι απαραίτητα για σκοπούς ελέγχου όλα τα δεδομένα που συλλέγονται μέσω αιτήσεων ενίσχυσης, πρέπει να εξετασθεί το ενδεχόμενο δυνατοτήτων ελαχιστοποίησης της επεξεργασίας δεδομένων στον συγκεκριμένο τομέα.

25.

Η πρόσβαση στο σύστημα διαχείρισης και ελέγχου δεν ρυθμίζεται ρητώς. Όπως και για τους επιτόπιους ελέγχους, ο ΕΕΠΔ συνιστά στον νομοθέτη να θεσπίσει σαφώς οριοθετημένους κανόνες για την πρόσβαση στο εν λόγω σύστημα.

26.

Όσον αφορά τους ελέγχους, ο οριζόντιος κανονισμός προβλέπει τον έλεγχο εμπορικών εγγράφων, περιλαμβανομένων εκείνων τρίτων (άρθρα 79-88) (29). Τα εν λόγω έγγραφα μπορεί να περιλαμβάνουν δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα τρίτων. Οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες τρίτοι υποχρεούνται να γνωστοποιούν τα εμπορικά τους έγγραφα πρέπει να προσδιορίζονται στην πράξη (30).

27.

Το άρθρο 87 της ίδιας πρότασης προβλέπει ότι οι υπάλληλοι της Επιτροπής έχουν πρόσβαση στο σύνολο των εγγράφων που «καταρτίζονται ενόψει ή κατόπιν των ελέγχων»«σύμφωνα με τις σχετικές εθνικές νομοθετικές διατάξεις». Ο κανόνας αυτός ισχύει τόσο σε περιπτώσεις στις οποίες οι υπάλληλοι της Επιτροπής ενδέχεται να συμμετέχουν στον έλεγχο (παράγραφος 2) όσο και σε περιπτώσεις στις οποίες ο νόμος περιορίζει ορισμένες πράξεις αποκλειστικά για υπαλλήλους ειδικά οριζόμενους από το δίκαιο του κράτους μέλους στο οποίο διενεργείται ο έλεγχος (παράγραφος 4). Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, πρέπει να διασφαλίζεται ότι οι υπάλληλοι της Επιτροπής έχουν πρόσβαση στα εν λόγω δεδομένα μόνον όταν αυτό είναι αναγκαίο (δηλαδή για σκοπούς ελέγχου), ακόμη και στις περιπτώσεις στις οποίες το εθνικό δίκαιο μπορεί να επιτρέπει την πρόσβαση για άλλους σκοπούς. Ο ΕΕΠΔ παροτρύνει τον νομοθέτη να εισαγάγει στο κείμενο διευκρινίσεις σχετικές προς τον σκοπό αυτόν.

28.

Σύμφωνα με το άρθρο 102 του οριζόντιου κανονισμού, τα κράτη μέλη ανακοινώνουν στην Επιτροπή ορισμένες κατηγορίες στοιχείων, δηλώσεων και εγγράφων. Αυτά περιλαμβάνουν επίσης «σύνοψη των αποτελεσμάτων όλων των διαθέσιμων λογιστικών ελέγχων και των ελέγχων που διενεργήθηκαν» [άρθρο 102 παράγραφος 1 στοιχείο γ) περίπτωση v)]. Στην περίπτωση αυτή, πρέπει να προσδιορίζεται ότι δεν θα περιλαμβάνονται δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα στις εν λόγω συνόψεις ή, εφόσον τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα είναι αναγκαία, πρέπει να προσδιορίζεται ο σκοπός για τον οποίο πρέπει να ανακοινωθούν.

29.

Το άρθρο 70 παράγραφος 1 του οριζόντιου κανονισμού ορίζει ότι η ηλεκτρονική βάση δεδομένων επιτρέπει πρόσβαση, «μέσω της αρμόδιας αρχής του κράτους μέλους», σε δεδομένα από το 2000 και μετά και επιτρέπει «άμεση και απευθείας πρόσβαση» στα δεδομένα που σχετίζονται με τα πέντε συνεχόμενα προηγούμενα έτη (31).

30.

Το σύστημα για τον προσδιορισμό και την καταγραφή των δικαιωμάτων ενίσχυσης επιτρέπει «επαλήθευση των δικαιωμάτων και διασταυρωτικούς ελέγχους για τις αιτήσεις ενίσχυσης και το σύστημα αναγνώρισης αγροτεμαχίων». Το άρθρο 72 παράγραφος 2 του οριζόντιου κανονισμού ορίζει ότι τα δεδομένα είναι διαθέσιμα για διάστημα «τουλάχιστον» τεσσάρων ετών (32).

31.

Σε σχέση με τα δύο αυτά συστήματα, ο ΕΕΠΔ υπενθυμίζει τις διατάξεις του άρθρου 6 παράγραφος 1 στοιχείο ε) της οδηγίας 95/46/ΕΚ και του άρθρου 4 παράγραφος 1 στοιχείο ε) του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 45/2001, οι οποίες ορίζουν ότι τα δεδομένα δεν πρέπει να διατηρούνται με μορφή που επιτρέπει τον προσδιορισμό της ταυτότητας των προσώπων στα οποία αναφέρονται για περίοδο η οποία υπερβαίνει την απαιτούμενη για την επίτευξη των σκοπών για τους οποίους έχουν συλλεχθεί. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να ορίζονται μέγιστες περίοδοι διατήρησης και όχι απλώς ελάχιστες περίοδοι διατήρησης.

32.

Το άρθρο 157 παράγραφος 1 δεύτερο εδάφιο του κανονισμού ενιαίας ΚΟΑ ορίζει ότι τα δεδομένα μπορούν να διαβιβάζονται σε τρίτες χώρες και σε διεθνείς οργανισμούς. Ο ΕΕΠΔ υπενθυμίζει ότι η διαβίβαση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα σε χώρες οι οποίες δεν προβλέπουν επαρκή προστασία μπορεί να δικαιολογείται μόνον κατά περίπτωση, εάν τυγχάνει εφαρμογής οποιαδήποτε από τις εξαιρέσεις του άρθρου 26 της οδηγίας 95/46/ΕΚ ή του άρθρου 9 παράγραφος 6 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 45/2001 (για παράδειγμα, εάν η διαβίβαση είναι αναγκαία ή επιβάλλεται εκ του νόμου για σημαντικούς λόγους δημόσιου συμφέροντος).

33.

Στην προκειμένη περίπτωση, πρέπει να προσδιορίζεται ο συγκεκριμένος σκοπός της διαβίβασης (π.χ., η εφαρμογή διεθνών συμφωνιών) (33). Οι σχετικές διεθνείς συμφωνίες πρέπει να περιλαμβάνουν συγκεκριμένες εγγυήσεις όσον αφορά την προστασία της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και την άσκηση των εν λόγω δικαιωμάτων από τα πρόσωπα στα οποία αναφέρονται τα δεδομένα. Επιπλέον, εάν τα δεδομένα πρόκειται να διαβιβασθούν από την Επιτροπή, η διαβίβαση πρέπει να υπόκειται στην έγκριση του ΕΕΠΔ (34).

34.

Στην αιτιολογική σκέψη 70 του οριζόντιου κανονισμού καθώς και στην αιτιολογική έκθεση των προτάσεων αναφέρεται ότι τελούν υπό επεξεργασία νέοι κανόνες σχετικά με τη δημοσίευση πληροφοριών που αφορούν τους δικαιούχους, «λαμβανομένων υπόψη των αντιρρήσεων που διατύπωσε το Δικαστήριο» στην απόφασή του στην υπόθεση Schecke (35).

35.

Ο ΕΕΠΔ υπενθυμίζει ότι οι κανόνες για τη δημοσίευση πληροφοριών που αφορούν τους δικαιούχους πρέπει να συνάδουν με την αρχή της αναλογικότητας. Όπως επιβεβαίωσε το Δικαστήριο (36), πρέπει να επιτευχθεί ισόρροπη στάθμιση μεταξύ, αφενός, του συμφέροντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για εγγύηση διαφάνειας των ενεργειών της και για χρηστή διαχείριση των δημοσίων πόρων και, αφετέρου, της προσβολής του δικαιώματος των ενδιαφερόμενων δικαιούχων στον σεβασμό της ιδιωτικής τους ζωής, εν γένει, και στην προστασία των δεδομένων τους προσωπικού χαρακτήρα, ειδικότερα.

36.

Η υποχρέωση αυτή ισχύει επίσης όσον αφορά το άρθρο 157 παράγραφος 1 δεύτερο εδάφιο του κανονισμού ενιαίας ΚΟΑ, σύμφωνα με το οποίο τα δεδομένα μπορούν να δημοσιεύονται «με την επιφύλαξη των κανόνων για την προστασία προσωπικών δεδομένων και του έννομου συμφέροντος των επιχειρήσεων για την προστασία του επιχειρηματικού τους απορρήτου». Το άρθρο 157 παράγραφος 2 στοιχείο δ) και το άρθρο 157 παράγραφος 3 στοιχείο γ) αναθέτουν στην Επιτροπή την έκδοση κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων σχετικά με «τους όρους και τα μέσα δημοσίευσης των πληροφοριών» και εκτελεστικών πράξεων σχετικά με τις ρυθμίσεις σύμφωνα με τις οποίες οι πληροφορίες και τα έγγραφα τίθενται στη διάθεση του κοινού.

37.

Ο ΕΕΠΔ εκφράζει την ικανοποίησή του για το γεγονός ότι η δημοσίευση πληροφοριών και εγγράφων τελεί υπό την επιφύλαξη της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Ωστόσο, ουσιώδη στοιχεία, όπως ο σκοπός της δημοσίευσης καθώς και οι κατηγορίες δεδομένων που πρόκειται να δημοσιεύονται, πρέπει να προσδιορίζονται στις προτάσεις και όχι μέσω εκτελεστικών ή κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων.

38.

Τα δικαιώματα των προσώπων στα οποία αναφέρονται τα δεδομένα πρέπει να προσδιορίζονται, ιδίως όσον αφορά το δικαίωμα ενημέρωσης και το δικαίωμα πρόσβασης. Η υποχρέωση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία όσον αφορά το άρθρο 81 του οριζόντιου κανονισμού, σύμφωνα με το οποίο εμπορικά έγγραφα δικαιούχων, αλλά και προμηθευτών, πελατών, μεταφορέων και άλλων τρίτων, μπορούν να υποβάλλονται σε έλεγχο. Μολονότι οι δικαιούχοι μπορεί να γνωρίζουν ότι τα δεδομένα που τους αφορούν υποβάλλονται σε επεξεργασία, οι τρίτοι πρέπει επίσης να ενημερώνονται κατάλληλα για το γεγονός ότι τα δεδομένα τους μπορούν να χρησιμοποιηθούν για σκοπούς ελέγχου (π.χ. μέσω ειδοποίησης σχετικής με την ιδιωτική ζωή η οποία παρέχεται κατά τη συλλογή και μέσω πληροφοριών σε όλους τους σχετικούς δικτυακούς τόπους και τα έγγραφα). Η υποχρέωση ενημέρωσης των προσώπων στα οποία αναφέρονται τα δεδομένα, περιλαμβανομένων τρίτων, πρέπει να περιλαμβάνεται στις προτάσεις.

39.

Πρέπει να προβλέπονται μέτρα ασφαλείας, ιδίως όσον αφορά τις ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων και τα συστήματα. Οι αρχές της λογοδοσίας και της προστασίας της ιδιωτικής ζωής ήδη από τον σχεδιασμό πρέπει να λαμβάνονται υπόψη. Κατάλογος των μέτρων ασφαλείας που θα εγκριθούν σε σχέση με τις εν λόγω ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων και τα συστήματα μπορεί να θεσπισθεί τουλάχιστον μέσω κατ’ εξουσιοδότηση ή εκτελεστικών πράξεων. Η πρόβλεψη αυτή αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία αν αναλογιστεί κανείς ότι τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα τα οποία υποβάλλονται σε επεξεργασία στο πλαίσιο ελέγχων μπορεί να περιλαμβάνουν δεδομένα σχετικά με υπόνοιες τέλεσης αδικημάτων.

40.

Ο ΕΕΠΔ εκφράζει την ικανοποίησή του για τις απαιτήσεις που θεσπίζει το άρθρο 103 του οριζόντιου κανονισμού όσον αφορά την εμπιστευτικότητα και το επαγγελματικό απόρρητο για τον έλεγχο κατά την έννοια των άρθρων 79-88 του ίδιου κανονισμού.

41.

Ο ΕΕΠΔ φρονεί ότι οι βασικές πτυχές των πράξεων επεξεργασίας που προβλέπονται στις προτάσεις και οι αναγκαίες εγγυήσεις της προστασίας των δεδομένων πρέπει να ρυθμίζονται στις κύριες νομοθετικές πράξεις και όχι σε κατ’ εξουσιοδότηση ή εκτελεστικές πράξεις, προκειμένου να αυξηθεί η ασφάλεια δικαίου:

42.

Τα στοιχεία αυτά μπορούν να τύχουν περαιτέρω επεξεργασίας σε κατ’ εξουσιοδότηση ή εκτελεστικές πράξεις. Ο ΕΕΠΔ αναμένει να ζητηθεί η γνώμη του συναφώς.

43.

Επιπλέον, πρέπει να προβλέπονται μέτρα ασφαλείας τουλάχιστον από τις εκτελεστικές ή τις κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις, ιδίως όσον αφορά τις ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων και τα συστήματα. Οι αρχές της λογοδοσίας και της προστασίας της ιδιωτικής ζωής ήδη από τον σχεδιασμό πρέπει να λαμβάνονται επίσης υπόψη.

44.

Τέλος, λαμβάνοντας υπόψη ότι σε ορισμένες περιπτώσεις ενδέχεται να υποβληθούν σε επεξεργασία δεδομένα τα οποία σχετίζονται με αδικήματα ή υπόνοιες τέλεσης αδικημάτων (π.χ. σε σχέση με απάτη), ενδέχεται να απαιτείται προηγούμενος έλεγχος από τις αρμόδιες εθνικές αρχές προστασίας των δεδομένων ή τον ΕΕΠΔ.

9.2.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 35/10

1.

Στις 18 Μαΐου 2011, η Επιτροπή ενέκρινε δέσμη νομοθετικών μέτρων για την προστασία των θυμάτων εγκληματικών πράξεων. Η δέσμη νομοθετικών μέτρων περιλαμβάνει πρόταση οδηγίας για τη θέσπιση ελάχιστων προτύπων σχετικά με τα δικαιώματα, την υποστήριξη και την προστασία θυμάτων εγκληματικών πράξεων (στο εξής η «προτεινόμενη οδηγία») και πρόταση κανονισμού για την αμοιβαία αναγνώριση μέτρων προστασίας σε αστικές υποθέσεις (στο εξής ο «προτεινόμενος κανονισμός») (3). Αμφότερες οι προτάσεις συνοδεύονται από ανακοίνωση της Επιτροπής για την ενίσχυση των δικαιωμάτων των θυμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (4).

2.

Η γνώμη του ΕΕΠΔ δεν ζητήθηκε βάσει του άρθρου 28 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 45/2001, παρά το γεγονός ότι η νομοθετική πρωτοβουλία περιλαμβανόταν στον κατάλογο προτεραιοτήτων νομοθετικής διαβούλευσης του ΕΕΠΔ (5). Επομένως, η παρούσα γνωμοδότηση βασίζεται στο άρθρο 41 παράγραφος 2 του ίδιου κανονισμού. Ο ΕΕΠΔ συνιστά να περιληφθεί παραπομπή στην παρούσα γνωμοδότηση στο προοίμιο των πράξεων που θα εκδοθούν.

3.

Ο ΕΕΠΔ εκφράζει την ικανοποίησή του για τους στόχους πολιτικής της δέσμης νομοθετικών μέτρων οι οποίοι, σύμφωνα με το πρόγραμμα της Στοκχόλμης και το σχέδιο δράσης του, πρόκειται να ενισχύσουν τα δικαιώματα των θυμάτων εγκληματικών πράξεων και να διασφαλίσουν την κάλυψη της ανάγκης τους για προστασία, υποστήριξη και πρόσβαση στη δικαιοσύνη (6).

4.

Η προτεινόμενη οδηγία προορίζεται να αντικαταστήσει την απόφαση-πλαίσιο 2001/220/ΔΕΥ του Συμβουλίου σχετικά με το καθεστώς των θυμάτων σε ποινικές διαδικασίες (7). Θεσπίζει κοινούς ελάχιστους κανόνες για τα δικαιώματα, την υποστήριξη και την προστασία των θυμάτων εγκληματικών πράξεων. Ειδικότερα, στόχος της προτεινόμενης οδηγίας είναι να διασφαλίζεται ότι τα θύματα θα αντιμετωπίζονται με σεβασμό, ότι θα υπάρχει κατάλληλη ανταπόκριση στις ειδικές ανάγκες των ευάλωτων θυμάτων, ότι τα θύματα θα λαμβάνουν κατάλληλη υποστήριξη και πληροφορίες, και ότι θα μπορούν να συμμετέχουν στις διαδικασίες (8).

5.

Στόχος του προτεινόμενου κανονισμού είναι να διασφαλίζεται ότι τα θύματα που επωφελούνται ενός μέτρου προστασίας σε μια αστική υπόθεση σε ένα κράτος μέλος θα διαθέτουν το ίδιο επίπεδο προστασίας εάν μετακινηθούν σε άλλο κράτος μέλος, χωρίς να χρειάζεται να υποβληθούν σε χωριστή διαδικασία (9). Το συγκεκριμένο μέτρο συμπληρώνει την πρόταση οδηγίας για την ευρωπαϊκή εντολή προστασίας (στο εξής η «πρωτοβουλία ΕΕΠ»), η οποία αφορά την αμοιβαία αναγνώριση των μέτρων προστασίας που λαμβάνονται σε ποινικές υποθέσεις. Η πρωτοβουλία ΕΕΠ, επί της οποίας ο ΕΕΠΔ εξέδωσε γνωμοδότηση τον Οκτώβριο του 2010 (10), εξετάζεται επί του παρόντος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο.

6.

Η προστασία της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα κατέχει κεντρική θέση στον χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, όπως προβλέπεται στο πρόγραμμα της Στοκχόλμης, και ειδικότερα στο πλαίσιο της δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις. Τον Οκτώβριο του 2010, ο ΕΕΠΔ εξέδωσε γνωμοδότηση σχετικά με την πρωτοβουλία ΕΕΠ, τονίζοντας την αναγκαιότητα για ένα συνεκτικό καθεστώς προστασίας των δεδομένων όσον αφορά τις πρωτοβουλίες στον τομέα της δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις (11). Με την ευκαιρία αυτή, ο ΕΕΠΔ τόνισε ότι η επεξεργασία δεδομένων στον τομέα της δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερα ευαίσθητο θέμα από την άποψη των δεδομένων και των επιπτώσεων που ενδέχεται να έχει η σχετική επεξεργασία για τα υποκείμενα των δεδομένων αυτών (12). Επομένως, πρέπει να δοθεί η δέουσα προσοχή στις πτυχές προστασίας των δεδομένων που σχετίζονται με τις πρωτοβουλίες στον συγκεκριμένο τομέα και να θεσπισθούν κατάλληλοι κανόνες και εγγυήσεις, όπου απαιτείται.

7.

Κατά τον ΕΕΠΔ, ο σεβασμός της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα αποτελεί βασικό στοιχείο της προστασίας των θυμάτων την οποία προτίθενται να διασφαλίσουν οι προτεινόμενες πράξεις. Επομένως, η παρούσα γνωμοδότηση επικεντρώνεται στις πτυχές των προτάσεων που σχετίζονται με την ιδιωτική ζωή και περιέχει προτάσεις για τη βελτίωση ή την ενίσχυση της προστασίας των θυμάτων.

8.

Διάφορες διατάξεις της προτεινόμενης οδηγίας αφορούν άμεσα ή έμμεσα την ιδιωτική ζωή και την προστασία των δεδομένων (13). Γενικά, ο ΕΕΠΔ εκφράζει την ικανοποίησή του για τις διατάξεις αυτές, καθώς στοχεύουν στην προστασία της ιδιωτικής ζωής των θυμάτων. Παρ’ όλα αυτά, θεωρεί ότι τα πρότυπα προστασίας μπορούν να ενισχυθούν και να αποσαφηνισθούν σε μερικές περιπτώσεις, χωρίς να θίγεται η φύση τους ως ελάχιστων προτύπων.

9.

Τα σχόλια του ΕΕΠΔ θα επικεντρωθούν κυρίως στις ακόλουθες πτυχές: 1) το άρθρο 23 της προτεινόμενης οδηγίας, το οποίο πραγματεύεται το δικαίωμα προστασίας της ιδιωτικής ζωής και τις σχέσεις με τα μέσα ενημέρωσης, 2) τα δικαιώματα πληροφόρησης των θυμάτων και πρόσβασης στα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που τους αφορούν, και 3) την προστασία της εμπιστευτικότητας των επικοινωνιών μεταξύ του θύματος και των υπηρεσιών υποστήριξης θυμάτων. Οι πτυχές αυτές θα εξετασθούν στις υποπαραγράφους που ακολουθούν.

10.

Η κύρια ουσιαστική διάταξη της προτεινόμενης οδηγίας η οποία αφορά την ιδιωτική ζωή είναι το άρθρο 23 με τίτλο «Δικαίωμα προστασίας της ιδιωτικής ζωής». Το άρθρο 23 παράγραφος 1 ορίζει τα εξής: «Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε οι δικαστικές αρχές να μπορούν να εγκρίνουν, κατά τη διάρκεια της δικαστικής διαδικασίας, κατάλληλα μέτρα για την προστασία της ιδιωτικής ζωής και της υπόληψης του θύματος και των μελών της οικογένειάς του». Ο ΕΕΠΔ έχει διάφορες παρατηρήσεις σχετικά με τη συγκεκριμένη διάταξη.

11.

Πρώτον, το άρθρο 23 παράγραφος 1 δεν καλύπτει το πλήρες δικαίωμα προστασίας της ιδιωτικής ζωής των θυμάτων εγκληματικών πράξεων. Το πεδίο εφαρμογής της διάταξης είναι πολύ πιο περιορισμένο, καθώς προβλέπει απλώς την εξουσία των «δικαστικών αρχών» να εγκρίνουν μέτρα προστασίας «κατά τη διάρκεια της δικαστικής διαδικασίας». Ωστόσο, η προστασία της ιδιωτικής ζωής δεν πρέπει να διασφαλίζεται μόνον «κατά τη διάρκεια της δικαστικής διαδικασίας», αλλά και κατά το στάδιο της διερεύνησης και της προδικασίας. Γενικότερα, η ιδιωτική ζωή πρέπει να διασφαλίζεται, όταν απαιτείται, από την πρώτη επικοινωνία με τις αρμόδιες αρχές καθώς και μετά την περάτωση της δικαστικής διαδικασίας.

12.

Συναφώς αξίζει να σημειωθεί ότι αρκετές διεθνείς πράξεις έχουν υιοθετήσει μια πιο φιλόδοξη προσέγγιση σε σύγκριση με το άρθρο 23 παράγραφος 1. Η σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης Rec(2006) 8 σχετικά με τη βοήθεια στα θύματα εγκληματικών πράξεων, για παράδειγμα, ορίζει ότι τα κράτη πρέπει να λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα ώστε να αποφεύγεται, στον βαθμό του εφικτού, η καταπάτηση της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής των θυμάτων και να προστατεύονται τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα των θυμάτων, ιδίως κατά τη διερεύνηση και τη δίωξη (η υπογράμμιση δική μας) (14). Άλλες πράξεις περιέχουν παρόμοιες διατάξεις (15).

13.

Εν όψει των προαναφερθέντων, ο ΕΕΠΔ συνιστά να προστεθεί στο άρθρο 23 μια πρώτη παράγραφος η οποία θα ορίζει με γενικότερους όρους ότι τα κράτη μέλη διασφαλίζουν, στον βαθμό του εφικτού, την προστασία της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής των θυμάτων καθώς και την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα των θυμάτων από την πρώτη επικοινωνία με τις επίσημες αρχές και μετά την περάτωση της ποινικής διαδικασίας. Επιπλέον, το παρόν άρθρο 23 παράγραφος 1 πρέπει να τροποποιηθεί ώστε να επιτρέπει στις δικαστικές αρχές να εγκρίνουν μέτρα προστασίας και «κατά τη διάρκεια της ποινικής διερεύνησης».

14.

Δεύτερον, το άρθρο 23 παράγραφος 1 δεν περιέχει καμία ένδειξη σχετικά με το περιεχόμενο των συγκεκριμένων μέτρων που μπορούν να εγκρίνουν οι δικαστικές αρχές για να προστατεύσουν το δικαίωμα ιδιωτικής ζωής του θύματος. Ο ΕΕΠΔ αντιλαμβάνεται την πρόθεση να δοθεί στα κράτη μέλη μέγιστος βαθμός ευελιξίας στον συγκεκριμένο τομέα. Ωστόσο, η αποσαφήνιση της διατύπωσης μπορεί να είναι σκόπιμη. Ειδικότερα, η πρόταση μπορεί να παρέχει κατάλογο των ελάχιστων μέτρων τα οποία μπορούν να εγκρίνουν οι δικαστικές αρχές, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, με σκοπό την προστασία της ιδιωτικής ζωής του θύματος (16). Ο κατάλογος μπορεί να περιλαμβάνει, για παράδειγμα, τις ακόλουθες κατηγορίες μέτρων:

15.

Τρίτον, το άρθρο 23 δεν περιέχει καμία διάταξη η οποία να εγγυάται την εμπιστευτικότητα των πληροφοριών που κατέχουν οι δημόσιες αρχές. Συναφώς, η προπαρατεθείσα σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης Rec(2006) 8 παρέχει και πάλι χρήσιμα παραδείγματα. Στο σημείο 11, η σύσταση ορίζει ότι τα κράτη πρέπει να απαιτούν από όλες τις υπηρεσίες που βρίσκονται σε επικοινωνία με θύματα να θεσπίζουν σαφή πρότυπα βάσει των οποίων μπορούν να γνωστοποιούν σε τρίτο μόνον τις πληροφορίες τις οποίες έλαβαν από θύμα ή οι οποίες σχετίζονται με θύμα, υπό την προϋπόθεση ότι το θύμα συγκατατέθηκε ρητώς στην εν λόγω γνωστοποίηση ή ότι υπάρχει νομική απαίτηση ή έγκριση για να πράξουν κάτι τέτοιο. Ο ΕΕΠΔ καλεί τον νομοθέτη να περιλάβει παρόμοια διάταξη στην προτεινόμενη οδηγία.

16.

Το άρθρο 23 παράγραφος 2 ορίζει τα εξής: «Τα κράτη μέλη ενθαρρύνουν τα μέσα ενημέρωσης να προβαίνουν σε μέτρα αυτορύθμισης με σκοπό να προστατεύεται η ιδιωτική ζωή του θύματος, η προσωπική του ακεραιότητα και τα προσωπικά δεδομένα». Και στο σημείο αυτό η πρόταση υιοθέτησε μια μινιμαλιστική προσέγγιση, παραπέμποντας απλώς στο μέτρο της αυτορύθμισης.

17.

Ο ΕΕΠΔ κατανοεί τους λόγους για την υιοθέτηση επιφυλακτικής στάσης στο θέμα αυτό και συμφωνεί γενικά με την προσέγγιση της Επιτροπής. Η σχέση μεταξύ μέσων ενημέρωσης και ιδιωτικής ζωής είναι εξαιρετικά λεπτή και πολύπλοκη. Είναι επίσης ένας τομέας στον οποίο, εντός των ορίων που θέτουν ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, οι διαφορετικές παραδόσεις και οι πολιτισμικές διαφορές μεταξύ κρατών μελών μπορεί να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Η προσέγγιση αυτή φαίνεται επίσης συνεκτική με το ισχύον πλαίσιο προστασίας των δεδομένων (άρθρο 9 της οδηγίας 95/46/ΕΚ), το οποίο αφήνει κάποια ελευθερία κινήσεων στα κράτη μέλη σε σχέση με την επεξεργασία δεδομένων που πραγματοποιείται για δημοσιογραφικούς σκοπούς ή στο πλαίσιο καλλιτεχνικής ή λογοτεχνικής έκφρασης (17).

18.

Όσον αφορά την αυτορρύθμιση, ο ΕΕΠΔ είναι πεπεισμένος ότι το συγκεκριμένο μέτρο μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στον συμβιβασμό της ιδιωτικής ζωής και της ελευθερίας της έκφρασης. Επιπλέον, το άρθρο 23 παράγραφος 2 αντικατοπτρίζει την προσέγγιση που υιοθετείται στη σύσταση Rec(2006) 8, η οποία προβλέπει επίσης ότι τα κράτη πρέπει να ενθαρρύνουν τα μέσα ενημέρωσης να θεσπίζουν και να τηρούν μέτρα αυτορρύθμισης για την προστασία της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα των θυμάτων (18). Τα μέτρα αυτορρύθμισης μπορούν επίσης να λειτουργούν σε συνδυασμό με διατάξεις του εθνικού πλαισίου, αλλά οι διατάξεις αυτές πρέπει να είναι συμβατές με τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που αφορά το άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (19).

19.

Ο ΕΕΠΔ σημειώνει ότι το άρθρο 3 της προτεινόμενης οδηγίας, το οποίο πραγματεύεται το δικαίωμα λήψης πληροφοριών από την πρώτη επικοινωνία με αρμόδια αρχή, δεν αναφέρει τις πληροφορίες που σχετίζονται με την προστασία των δεδομένων. Προκειμένου να διασφαλίζεται η κατάλληλη προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που τους αφορούν, τα θύματα πρέπει να λαμβάνουν σε εύθετο χρόνο κάθε αναγκαία πληροφορία η οποία θα τους επιτρέπει να κατανοήσουν πλήρως με ποιον τρόπο θα υποβληθούν σε επεξεργασία τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που τους αφορούν.

20.

Επομένως, ο ΕΕΠΔ συνιστά να προστεθεί στο άρθρο 3 μια επιπλέον διάταξη η οποία θα προσδιορίζει ότι στα θύματα πρέπει να παρέχονται οι πληροφορίες που αφορούν την περαιτέρω επεξεργασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που τους αφορούν σύμφωνα με το άρθρο 10 της οδηγίας 95/46/ΕΚ. Επιπλέον, ο νομοθέτης μπορεί να εξετάσει το ενδεχόμενο συμπερίληψης κανόνων σχετικά με την πρόσβαση των θυμάτων στα προσωπικά δεδομένα που τους αφορούν, διαφυλάσσοντας παράλληλα τα εύλογα συμφέροντα που σχετίζονται με την ποινική διερεύνηση και δίωξη.

21.

Η προτεινόμενη οδηγία αναγνωρίζει το δικαίωμα των θυμάτων εγκληματικών πράξεων να λάβουν υποστήριξη από τη στιγμή που έχει διαπραχθεί το έγκλημα, καθώς και καθ’ όλη τη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας, καθώς και μεταγενέστερα, ανάλογα με τις ανάγκες του θύματος (20). Ορισμένες κατηγορίες θυμάτων, όπως τα θύματα σεξουαλικής βίας, βίας συνδεόμενης με το φύλο, το φυλετικό μίσος ή άλλων εγκληματικών πράξεων λόγω προκαταλήψεων, καθώς και τα θύματα τρομοκρατίας, μπορεί να ζητήσουν υπηρεσίες ειδικής υποστήριξης (21), περιλαμβανομένης της ψυχολογικής. Στις περιπτώσεις αυτές, οι επικοινωνίες μεταξύ του θύματος και των επαγγελματιών που παρέχουν υπηρεσίες υποστήριξης πρέπει να προστατεύονται δεόντως κατά της κοινολόγησης. Σε αντίθετη περίπτωση, το θύμα μπορεί να αποθαρρύνεται να επικοινωνήσει ελεύθερα με τον σύμβουλό του. Έτσι, ο ΕΕΠΔ εκφράζει την ικανοποίησή του για την απαίτηση που προβλέπεται στο άρθρο 7 να είναι οι υπηρεσίες υποστήριξης των θυμάτων «εμπιστευτικές». Ωστόσο, το εύρος και οι συνέπειες της εμπιστευτικότητας αυτής πρέπει να αποσαφηνισθούν.

22.

Ειδικότερα, η προτεινόμενη οδηγία δεν προσδιορίζει κατά πόσον οι επικοινωνίες των θυμάτων με τους παρόχους υπηρεσιών υποστήριξης πρέπει να θεωρούνται «προνομιακές», υπό την έννοια ότι η κοινολόγησή τους στη διάρκεια δικαστικής διαδικασίας αποκλείεται ή περιορίζεται άλλως πως. Αυτό θα ισχύει κανονικά εάν ο πάροχος υπηρεσιών υποστήριξης είναι επαγγελματίας του τομέα της υγείας ο οποίος υπόκειται σε υποχρέωση επαγγελματικού απορρήτου. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες η υποστήριξη δεν παρέχεται από τέτοιους επαγγελματίες. Στις περιπτώσεις αυτές, είναι αμφίβολο εάν το θύμα προστατεύεται κατά της κοινολόγησης.

23.

Επομένως, ο ΕΕΠΔ συνιστά να διευκρινίζεται ότι το θύμα των συγκεκριμένων εγκληματικών πράξεων πρέπει να έχει το δικαίωμα να αρνηθεί την κοινολόγηση σε οποιαδήποτε δικαστική ή διοικητική διαδικασία εμπιστευτικών επικοινωνιών με έναν πάροχο υπηρεσιών υποστήριξης και ότι τέτοιες επικοινωνίες μπορούν να γνωστοποιηθούν από τρίτο μόνον με τη συγκατάθεση του θύματος. Αυτό θα ισχύει κανονικά επίσης σε κάθε ποινική διαδικασία, με την επιφύλαξη των εύλογων και βάσιμων συμφερόντων που σχετίζονται με τη διερεύνηση ή τη δίωξη (δηλαδή συλλογή απαραίτητων αποδείξεων από τις δικαστικές αρχές).

24.

Όπως προαναφέρθηκε, ο προτεινόμενος κανονισμός συμπληρώνει την πρωτοβουλία ΕΕΠ για την αμοιβαία αναγνώριση μέτρων προστασίας σε ποινικές υποθέσεις. Καθώς ο προτεινόμενος κανονισμός αφορά τη δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις που έχουν διασυνοριακές επιπτώσεις (22), η εφαρμογή του υπάγεται στο πεδίο του πρώην πρώτου πυλώνα και, επομένως, στο πεδίο της οδηγίας 95/46/ΕΚ (23). Αυτό δεν ίσχυε για την πρωτοβουλία ΕΕΠ.

25.

Επομένως, ο ΕΕΠΔ συνιστά να περιληφθεί παραπομπή στην οδηγία 95/46/ΕΚ, τουλάχιστον στις αιτιολογικές σκέψεις της πρότασης, η οποία θα αναφέρει ότι τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που υποβάλλονται σε επεξεργασία βάσει του κανονισμού πρέπει να προστατεύονται σύμφωνα με τους εθνικούς νόμους εφαρμογής της οδηγίας 95/46/ΕΚ.

26.

Σύμφωνα με το άρθρο 5 του προτεινόμενου κανονισμού, ένα μέρος που επιθυμεί να επικαλεστεί σε άλλο κράτος μέλος εντολή προστασίας παρέχει στις αρμόδιες αρχές ένα πιστοποιητικό. Το πιστοποιητικό εκδίδεται χρησιμοποιώντας το τυποποιημένο έντυπο που καθορίζεται στο παράρτημα του προτεινόμενου κανονισμού. Το παράρτημα περιέχει δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα τόσο του προστατευόμενου προσώπου όσο και του προσώπου που συνιστά απειλή, όπως την ταυτότητα και τον τόπο στον οποίο βρίσκονται, καθώς και περιγραφή του μέτρου προστασίας. Ο ΕΕΠΔ αναγνωρίζει ότι τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που περιλαμβάνονται στο πιστοποιητικό, τα οποία απαιτούνται στο παράρτημα, είναι καταρχήν κατάλληλα, συναφή και όχι υπερβολικά για τους σκοπούς για τους οποίους συλλέγονται.

27.

Ωστόσο, δεν είναι επαρκώς σαφές από την πρόταση ποια δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα του προστατευόμενου προσώπου θα γνωστοποιηθούν στο πρόσωπο που συνιστά απειλή, ιδίως δυνάμει του άρθρου 13 (24). Συναφώς, ο ΕΕΠΔ θεωρεί ότι το πρόσωπο που συνιστά απειλή πρέπει να λαμβάνει μόνον τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα τα οποία είναι απολύτως αναγκαία για την εκτέλεση του μέτρου. Επιπλέον, η σχετική γνωστοποίηση πρέπει, στον βαθμό που είναι εφικτό, να αποφεύγει την κοινολόγηση της διεύθυνσης ή άλλων στοιχείων επικοινωνίας που αφορούν το προστατευόμενο πρόσωπο (25). Ο περιορισμός αυτός πρέπει να προσδιορίζεται στο κείμενο του άρθρου 13.

28.

Ο ΕΕΠΔ εκφράζει την ικανοποίησή του για τους στόχους πολιτικής των δύο υπό εξέταση προτάσεων και συμμερίζεται γενικά την προσέγγιση της Επιτροπής. Παρ’ όλα αυτά, θεωρεί ότι η προστασία της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα των θυμάτων στην προτεινόμενη οδηγία μπορεί, σε μερικές περιπτώσεις, να ενισχυθεί και να αποσαφηνισθεί.

29.

Όσον αφορά την προτεινόμενη οδηγία για τα δικαιώματα, την υποστήριξη και την προστασία των θυμάτων εγκληματικών πράξεων, ο ΕΕΠΔ συμβουλεύει τον νομοθέτη:

30.

Όσον αφορά τον προτεινόμενο κανονισμό για την αμοιβαία αναγνώριση μέτρων προστασίας σε αστικές υποθέσεις, ο ΕΕΠΔ συμβουλεύει τον νομοθέτη:

9.2.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 35/16

1.

Στις 28 Νοεμβρίου 2011, η Επιτροπή εξέδωσε πρόταση απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με τη σύναψη της συμφωνίας μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη χρήση και τη διαβίβαση των φακέλων επιβατών (φάκελοι PNR) στο Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών (3) (στο εξής: η «συμφωνία»).

2.

Στις 9 Νοεμβρίου 2011, ζητήθηκε άτυπα η γνώμη του ΕΕΠΔ σχετικά με το σχέδιο πρότασης, στο πλαίσιο ταχείας διαδικασίας. Στις 11 Νοεμβρίου 2011, ο ΕΕΠΔ εξέδωσε ορισμένες εμπιστευτικές παρατηρήσεις. Στόχος της παρούσας γνωμοδότησης είναι η συμπλήρωση των ως άνω παρατηρήσεων εν όψει της παρούσας πρότασης και η δημοσιοποίηση της άποψης του ΕΕΠΔ. Η παρούσα γνωμοδότηση βασίζεται επίσης σε παλαιότερες παρεμβάσεις του ΕΕΠΔ και της ομάδας εργασίας του άρθρου 29 σχετικά με τους φακέλους PNR.

3.

Στόχος της συμφωνίας είναι να παράσχει σαφή νομική βάση για τη διαβίβαση δεδομένων PNR από την ΕΕ στις ΗΠΑ. Η διαβίβαση βασίζεται επί του παρόντος στη συμφωνία του 2007 (4), επειδή το Κοινοβούλιο αποφάσισε να αναστείλει την ψηφοφορία σχετικά με την παροχή της συγκατάθεσής του έως ότου ληφθούν υπόψη οι επιφυλάξεις του σχετικά με την προστασία των δεδομένων. Ειδικότερα, στο ψήφισμά του της 5ης Μαΐου 2010 (5), το Κοινοβούλιο περιέλαβε τις ακόλουθες απαιτήσεις:

4.

Η παρούσα συμφωνία πρέπει να εξετασθεί στο πλαίσιο της συνολικής προσέγγισης σχετικά με τους φακέλους PNR, η οποία περιλαμβάνει διαπραγματεύσεις και με άλλες τρίτες χώρες [και συγκεκριμένα την Αυστραλία (8) και τον Καναδά (9)] και πρόταση για δημιουργία συστήματος φακέλων PNR σε επίπεδο ΕΕ (10). Εμπίπτει επίσης στο πεδίο των τρεχουσών διαπραγματεύσεων για τη σύναψη συμφωνίας μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ σχετικά με την ανταλλαγή δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στο πλαίσιο της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις (11). Σε σχέση με τις γενικότερες εξελίξεις στον τομέα, η συμφωνία μονογραφήθηκε λίγες εβδομάδες πριν από την αναμενόμενη έγκριση των προτάσεων για την αναθεώρηση του γενικού πλαισίου προστασίας των δεδομένων (12).

5.

Ο ΕΕΠΔ εκφράζει την ικανοποίησή του για τη συνολική αυτή προσέγγιση, στόχος της οποίας είναι να παράσχει ένα ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο για τη σύναψη συμφωνιών σχετικά με φακέλους PNR σύμφωνα με τις νομικές απαιτήσεις της ΕΕ. Εντούτοις, εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι η παρούσα συγκυρία δεν επιτρέπει να διασφαλισθεί στην πράξη η συνεκτικότητα των εν λόγω συμφωνιών με τους νέους κανόνες της ΕΕ για την προστασία των δεδομένων. Επιθυμεί να υπενθυμίσει επίσης ότι η γενική συμφωνία μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ σχετικά με τις ανταλλαγές δεδομένων πρέπει να εφαρμόζεται στη συμφωνία για τους φακέλους PNR μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ.

6.

Σύμφωνα με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, κάθε περιορισμός θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών πρέπει να είναι αναγκαίος, αναλογικός και να προβλέπεται από τον νόμο. Όπως έχουν αναφέρει επανειλημμένως ο ΕΕΠΔ (13) και η ομάδα εργασίας του άρθρου 29 (14), η αναγκαιότητα και η αναλογικότητα των συστημάτων φακέλων PNR και των μαζικών διαβιβάσεων δεδομένων PNR σε τρίτες χώρες δεν έχει αποδειχθεί ακόμη. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων συμμερίζονται επίσης την άποψη αυτή (15). Οι ειδικές παρατηρήσεις που ακολουθούν δεν θίγουν την παρούσα προκαταρκτική και θεμελιώδη παρατήρηση.

7.

Καίτοι η παρούσα συμφωνία εισάγει ορισμένες βελτιώσεις σε σύγκριση με εκείνη του 2007, ειδικότερα δε καθιερώνει κατάλληλες εγγυήσεις στο πεδίο της ασφάλειας των δεδομένων και της εποπτείας, δεν φαίνεται να ικανοποιούνται ούτε οι κύριες ανησυχίες που διατυπώθηκαν στις προαναφερόμενες γνωμοδοτήσεις ούτε οι προϋποθέσεις που έθεσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προκειμένου να παράσχει τη συγκατάθεσή του (16).

8.

Το άρθρο 4 παράγραφος 1 της συμφωνίας ορίζει ότι οι ΗΠΑ επεξεργάζονται τους φακέλους PNR με σκοπό την πρόληψη, την ανίχνευση, τη διερεύνηση και τη δίωξη α) τρομοκρατικών αξιόποινων πράξεων και άλλων συναφών εγκλημάτων, και β) άλλων εγκλημάτων για τα οποία προβλέπεται στερητική της ελευθερίας ποινή τουλάχιστον τριών ετών και τα οποία έχουν διεθνικό χαρακτήρα. Ορισμένες από τις έννοιες αυτές εξειδικεύονται περαιτέρω.

9.

Παρότι οι ορισμοί αυτοί είναι πιο σαφείς από εκείνους που περιέχονταν στη συμφωνία του 2007, εξακολουθούν να περιέχουν αόριστες έννοιες και εξαιρέσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε υπερβάσεις της αρχής του περιορισμού του σκοπού και να κλονίσουν την ασφάλεια δικαίου. Ειδικότερα:

10.

Το παράρτημα I της συμφωνίας περιέχει 19 είδη δεδομένων που διαβιβάζονται στις ΗΠΑ. Τα περισσότερα εξ αυτών ανήκουν σε διαφορετικές κατηγορίες δεδομένων, είναι δε ταυτόσημα με τα πεδία δεδομένων που προβλέπονται στη συμφωνία του 2007 και που ήδη κρίθηκαν δυσανάλογα από τον ΕΕΠΔ και την ομάδα εργασίας του άρθρου 29 (18).

11.

Η διαπίστωση αυτή αφορά ειδικότερα το πεδίο «Γενικές παρατηρήσεις, συμπεριλαμβανομένων OSI (19), SSI (20) και SSR (21)», το οποίο μπορεί να αποκαλύπτει δεδομένα που σχετίζονται με θρησκευτικές πεποιθήσεις (π.χ. προτιμήσεις γευμάτων) ή με την υγεία (π.χ. αίτημα για αναπηρικό καροτσάκι). Τέτοια ευαίσθητα δεδομένα πρέπει να αποκλείονται ρητώς από τον κατάλογο.

12.

Αξιολογώντας την αναλογικότητα του καταλόγου, πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι, επειδή η διαβίβαση πραγματοποιείται νωρίτερα (άρθρο 15 παράγραφος 3 της συμφωνίας), οι κατηγορίες αυτές αφορούν όχι μόνον τους πραγματικούς ταξιδιώτες αλλά και πρόσωπα τα οποία τελικά δεν ταξιδεύουν (π.χ. λόγω ακυρώσεων).

13.

Επιπλέον, η ύπαρξη ανοικτών πεδίων δεδομένων μπορεί να υποσκάψει την ασφάλεια δικαίου. Κατηγορίες όπως «κάθε διαθέσιμη πληροφορία για σύνδεσμο επαφής», «όλες οι πληροφορίες σχετικά με τις αποσκευές» και «γενικές παρατηρήσεις» πρέπει να ορίζονται πληρέστερα.

14.

Επομένως, ο κατάλογος πρέπει να περιορισθεί. Σύμφωνα με τη γνώμη της ομάδας εργασίας του άρθρου 29 (22), θεωρούμε ότι τα δεδομένα πρέπει να περιορίζονται στις ακόλουθες πληροφορίες: κωδικός ανεύρεσης φακέλου του επιβάτη (PNR record locator code), ημερομηνία κράτησης, προβλεπόμενη(ες) ημερομηνία(ες) ταξιδιού, ονοματεπώνυμο επιβάτη, άλλα ονόματα που εμφαίνονται στο PNR, πλήρες δρομολόγιο του ταξιδιού, ενδείξεις δωρεάν εισιτηρίων, εισιτήρια άνευ επιστροφής, ticketing field information (πληροφορίες πεδίου έκδοσης εισιτηρίων), δεδομένα ATFQ (Automatic Ticket Fare Quote), αριθμός εισιτηρίου, ημερομηνία έκδοσης εισιτηρίου, ιστορικό μη εμφάνισης (no show history), αριθμός αποσκευών, αριθμοί επισήμανσης των αποσκευών, πληροφορίες σχετικά με επιβάτη τελευταίας στιγμής (go show information), αριθμός αποσκευών σε κάθε τμήμα της διαδρομής, εκούσιες/ακούσιες αλλαγές θέσης, λεπτομέρειες σχετικά με τις αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν στα δεδομένα PNR όσον αφορά τα προαναφερθέντα στοιχεία.

15.

Το άρθρο 6 της συμφωνίας ορίζει ότι το Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας (Department of Homeland Security — DHS) χρησιμοποιεί αυτόματα συστήματα για το φιλτράρισμα και την απόκρυψη ευαίσθητων δεδομένων. Ωστόσο, τα ευαίσθητα δεδομένα αποθηκεύονται για τουλάχιστον 30 ημέρες και μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συγκεκριμένες περιπτώσεις (άρθρο 6 παράγραφος 4). Ο ΕΕΠΔ επισημαίνει ότι ακόμη και μετά την απόκρυψή τους, τα δεδομένα αυτά παραμένουν «ευαίσθητα» και σχετίζονται με φυσικά πρόσωπα που μπορούν να αναγνωρισθούν.

16.

Όπως έχει ήδη αναφέρει ο ΕΕΠΔ, το DHS δεν πρέπει να επεξεργάζεται ευαίσθητα δεδομένα τα οποία σχετίζονται με πολίτες της ΕΕ, ακόμη και εάν αυτά αποκρύπτονται κατά την παραλαβή τους. Ο ΕΕΠΔ συνιστά να ορισθεί ρητά στο κείμενο της συμφωνίας ότι οι αερομεταφορείς δεν πρέπει να διαβιβάζουν ευαίσθητα δεδομένα στο DHS.

17.

Το άρθρο 8 ορίζει ότι τα δεδομένα PNR θα διατηρούνται έως 5 έτη σε ενεργό βάση δεδομένων, ακολούθως δε θα μεταφέρονται σε αδρανή βάση δεδομένων και θα αποθηκεύονται για διάστημα έως 10 ετών. Αυτή η μέγιστη περίοδος διατήρησης 15 ετών είναι εμφανώς δυσανάλογη, ανεξάρτητα από το κατά πόσον τα δεδομένα διατηρούνται σε «ενεργό» ή σε «αδρανή» βάση δεδομένων, όπως έχουν ήδη υπογραμμίσει ο ΕΕΠΔ και η ομάδα εργασίας του άρθρου 29.

18.

Στο άρθρο 8 παράγραφος 1 ορίζεται ότι τα δεδομένα θα «αποπροσωποποιούνται και [θα] αποκρύπτονται» έξι μήνες μετά την παραλαβή τους από το DHS. Ωστόσο, τόσο τα δεδομένα που αποκρύπτονται όσο και τα δεδομένα που αποθηκεύονται σε «αδρανή βάση δεδομένων» παραμένουν δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα εφόσον δεν ανωνυμοποιούνται. Επομένως, τα δεδομένα πρέπει να ανωνυμοποιούνται (με μη αναστρέψιμο τρόπο) ή να διαγράφονται αμέσως μετά την ανάλυση ή την πάροδο διαστήματος το πολύ 6 μηνών.

19.

Ο ΕΕΠΔ εκφράζει την ικανοποίησή του για το άρθρο 15 παράγραφος 1, το οποίο ορίζει ότι τα δεδομένα θα διαβιβάζονται κάνοντας χρήση της μεθόδου «προώθησης». Ωστόσο, το άρθρο 15 παράγραφος 5 υποχρεώνει τους μεταφορείς να «παρέχουν πρόσβαση» σε δεδομένα PNR σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Προκειμένου να αποκλεισθεί οριστικά η χρήση του συστήματος «παροχής απευθείας πρόσβασης» στα δεδομένα, και εν όψει των ανησυχιών που προέβαλε εκ νέου πρόσφατα η ομάδα εργασίας του άρθρου 29 (23), συνιστούμε ενθέρμως να απαγορεύεται ρητά στη συμφωνία η δυνατότητα αξιωματούχων των ΗΠΑ να έχουν χωριστή πρόσβαση στα δεδομένα μέσω ενός συστήματος «απευθείας πρόσβασης».

20.

Η συμφωνία πρέπει να καθορίζει τον αριθμό και την περιοδικότητα των διαβιβάσεων από τους αερομεταφορείς προς το DHS. Για λόγους βελτίωσης της ασφάλειας δικαίου, πρέπει να περιγράφονται επίσης αναλυτικότερα οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες θα επιτρέπονται πρόσθετες διαβιβάσεις.

21.

Ο ΕΕΠΔ εκφράζει την ικανοποίησή του για το άρθρο 5 της συμφωνίας σχετικά με την ασφάλεια και την ακεραιότητα των δεδομένων και, ειδικότερα, την υποχρέωση ενημέρωσης των θιγόμενων φυσικών προσώπων σε περίπτωση συμβάντος σχετικού με την ιδιωτική ζωή. Ωστόσο, πρέπει να αποσαφηνισθούν τα ακόλουθα στοιχεία της ειδοποίησης περί παραβίασης των δεδομένων:

22.

Ο ΕΕΠΔ στηρίζει την υποχρέωση καταχώρησης ή τεκμηρίωσης κάθε πρόσβασης και επεξεργασίας των φακέλων PNR, καθώς η επιβολή παρόμοιων δεσμεύσεων θα καταστήσει δυνατό τον έλεγχο της συμμόρφωσης του DHS προς τους όρους χρήσης των δεδομένων PNR και θα επιτρέπει τη διακρίβωση κρουσμάτων μη εξουσιοδοτημένης πρόσβασης στο σύστημα.

23.

Ο ΕΕΠΔ εκφράζει την ικανοποίησή του για το γεγονός ότι η συμμόρφωση με τις διασφαλίσεις για την προστασία της ιδιωτικής ζωής που περιέχονται στη συμφωνία θα υπόκειται σε ανεξάρτητη επανεξέταση και εποπτεία των υπευθύνων για την προστασία της ιδιωτικής ζωής στα Υπουργεία («Department Privacy Officers»), όπως ο επικεφαλής υπεύθυνος για την προστασία της ιδιωτικής ζωής («Chief Privacy Officer») στο DHS, όπως αναφέρεται στο άρθρο 14 παράγραφος 1. Ωστόσο, η ανάγκη διασφάλισης της αποτελεσματικής άσκησης των δικαιωμάτων των προσώπων στα οποία αναφέρονται τα δεδομένα επιτάσσει όπως ο ΕΕΠΔ και οι εθνικές αρχές προστασίας των δεδομένων συνεργασθούν με το DHS σχετικά με τις διαδικασίες και τις πρακτικές λεπτομέρειες άσκησης των εν λόγω δικαιωμάτων (24). Ο ΕΕΠΔ θεωρεί ευπρόσδεκτη την αναφορά σε μια τέτοια συνεργασία στη συμφωνία.

24.

Ο ΕΕΠΔ υποστηρίζει θερμά το δικαίωμα επανόρθωσης «ανεξαρτήτως ιθαγένειας, χώρας καταγωγής ή τόπου διαμονής», το οποίο προβλέπεται στο άρθρο 14 παράγραφος 1 δεύτερο εδάφιο. Ωστόσο, εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι το άρθρο 21 ορίζει ρητώς ότι η συμφωνία «δεν δημιουργεί ούτε παρέχει, δυνάμει του δικαίου των Ηνωμένων Πολιτειών, δικαιώματα ή οφέλη σε οποιοδήποτε […] πρόσωπο». Ακόμη και αν παρέχεται δικαίωμα «δικαστικής επανεξέτασης» στις ΗΠΑ βάσει της συμφωνίας, το δικαίωμα αυτό ενδέχεται να μην είναι ισοδύναμο προς το δικαίωμα πραγματικής δικαστικής προσφυγής στην ΕΕ, ιδίως εν όψει του περιορισμού που αναφέρεται στο άρθρο 21.

25.

Το άρθρο 16 της συμφωνίας απαγορεύει τη διαβίβαση των δεδομένων σε εθνικές αρχές οι οποίες δεν παρέχουν στους φακέλους PNR «ισοδύναμες ή συγκρίσιμες» διασφαλίσεις με εκείνες που ορίζονται στην παρούσα συμφωνία. Ο ΕΕΠΔ εκφράζει την ικανοποίησή του για τη διάταξη αυτή. Ωστόσο, ο κατάλογος των αρχών που ενδέχεται να λάβουν δεδομένα PNR πρέπει να αποσαφηνισθεί περαιτέρω. Όσον αφορά τις διεθνείς διαβιβάσεις, η συμφωνία ορίζει ότι αυτές πρέπει να πραγματοποιούνται μόνον εάν η σκοπούμενη χρήση του παραλήπτη συνάδει με την παρούσα συμφωνία και προβλέπει διασφαλίσεις προστασίας της ιδιωτικής ζωής «αντίστοιχες» με εκείνες που προβλέπονται στη συμφωνία, εκτός από τις επείγουσες περιπτώσεις.

26.

Όσον αφορά τους όρους «ισοδύναμες», «συγκρίσιμες» ή «αντίστοιχες» που χρησιμοποιούνται στη συμφωνία, ο ΕΕΠΔ επιθυμεί να επισημάνει ότι καμία εγχώρια ή διεθνής περαιτέρω διαβίβαση δεν πρέπει να πραγματοποιείται από το DHS, εκτός εάν ο παραλήπτης προβλέπει διασφαλίσεις οι οποίες είναι τουλάχιστον εξίσου αυστηρές με εκείνες που θεσπίζονται στην παρούσα συμφωνία. Η συμφωνία πρέπει επίσης να διευκρινίζει ότι η διαβίβαση δεδομένων PNR πραγματοποιείται κατά περίπτωση, να διασφαλίζει ότι θα διαβιβάζονται μόνον τα αναγκαία δεδομένα στους εκάστοτε αποδέκτες και να μην επιτρέπει καμία εξαίρεση. Επιπλέον, ο ΕΕΠΔ συνιστά να υπόκεινται οι διαβιβάσεις δεδομένων σε τρίτες χώρες σε προηγούμενη δικαστική έγκριση.

27.

Το άρθρο 17 παράγραφος 4 ορίζει ότι, όταν τα δεδομένα κατοίκου κράτους μέλους της ΕΕ διαβιβάζονται σε τρίτη χώρα, οι αρμόδιες αρχές του οικείου κράτους μέλους πρέπει να ενημερώνονται για περιπτώσεις στις οποίες το DHS είναι ενήμερο για την κατάσταση αυτή. Η προϋπόθεση αυτή πρέπει να αφαιρεθεί, καθώς το DHS πρέπει να είναι πάντοτε ενήμερο για τις περαιτέρω διαβιβάσεις σε τρίτες χώρες.

28.

Δεν είναι σαφές ποιος είναι ο νομικός τύπος που επιλέγουν οι ΗΠΑ για τη σύναψη της παρούσας συμφωνίας και με ποιον τρόπο η συμφωνία θα καταστεί νομικά δεσμευτική στις ΗΠΑ. Το σημείο αυτό πρέπει να αποσαφηνισθεί.

29.

Το άρθρο 20 παράγραφος 2 εξετάζει τη συνεκτικότητα με το κυοφορούμενο σύστημα φακέλων PNR της ΕΕ. Ο ΕΕΠΔ σημειώνει ότι οι διαβουλεύσεις για την προσαρμογή της παρούσας συμφωνίας πρέπει να εξετάζουν ιδίως «κατά πόσον οποιοδήποτε μελλοντικό σύστημα της ΕΕ για τους φακέλους PNR θα εφαρμόζει λιγότερο αυστηρά πρότυπα προστασίας δεδομένων από αυτά που προβλέπονται στην παρούσα συμφωνία». Για λόγους διασφάλισης της αναγκαίας συνεκτικότητας, κάθε προσαρμογή πρέπει επίσης (και πρωτίστως) να λαμβάνει υπόψη τις τυχόν αυστηρότερες διασφαλίσεις που θα ισχύουν σε οποιοδήποτε μελλοντικό σύστημα φακέλων PNR.

30.

Η συμφωνία πρέπει να τύχει επανεξέτασης και εν όψει του νέου πλαισίου για την προστασία των δεδομένων και της ενδεχόμενης σύναψης γενικής συμφωνίας μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ σχετικά με την ανταλλαγή δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στο πλαίσιο της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις. Θα μπορούσε να προστεθεί μια νέα διάταξη, παρόμοια με εκείνη του άρθρου 20 παράγραφος 2, η οποία θα αναφέρει ότι «εάν και όταν θεσπισθεί νέο νομικό πλαίσιο για την προστασία των δεδομένων στην ΕΕ ή συναφθεί νέα συμφωνία σχετικά με την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ, πραγματοποιούνται διαβουλεύσεις μεταξύ των μερών για να καθοριστεί κατά πόσον η παρούσα συμφωνία θα προσαρμοστεί αναλόγως. Στις διαβουλεύσεις αυτές θα εξεταστεί ιδίως το κατά πόσον οποιαδήποτε τροποποίηση του νομικού πλαισίου της ΕΕ για την προστασία των δεδομένων ή οποιαδήποτε μελλοντική συμφωνία για την προστασία των δεδομένων μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ θα εφαρμόζει αυστηρότερες διασφαλίσεις για την προστασία των δεδομένων από εκείνες που προβλέπονται στην παρούσα συμφωνία».

31.

Όσον αφορά την επανεξέταση της συμφωνίας (άρθρο 23), ο ΕΕΠΔ θεωρεί ότι οι εθνικές αρχές προστασίας των δεδομένων πρέπει να περιλαμβάνονται ρητώς στην ομάδα επανεξέτασης. Η επανεξέταση πρέπει να επικεντρωθεί, μεταξύ άλλων, στην αξιολόγηση της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας των μέτρων, στην πραγματική άσκηση των δικαιωμάτων των προσώπων στα οποία αναφέρονται τα δεδομένα, και στον έλεγχο του τρόπου εξέτασης των αιτημάτων των προσώπων στα οποία αναφέρονται τα δεδομένα, ιδίως όταν δεν επιτρέπεται άμεση πρόσβαση. Πρέπει εξάλλου να προσδιορίζεται η συχνότητα των επανεξετάσεων.

32.

Ο ΕΕΠΔ εκφράζει την ικανοποίησή του για τις διασφαλίσεις σχετικά με την ασφάλεια των δεδομένων και την εποπτεία οι οποίες προβλέπονται στη συμφωνία, καθώς και για τις βελτιώσεις που αυτή περιέχει σε σύγκριση με τη συμφωνία του 2007. Εντούτοις, παραμένουν πολλές ανησυχίες, ιδίως όσον αφορά τη συνεκτικότητα της συνολικής προσέγγισης σχετικά με τους φακέλους PNR, τον σεβασμό της αρχής του περιορισμού του σκοπού, τις κατηγορίες δεδομένων που θα διαβιβάζονται στο DHS, την επεξεργασία ευαίσθητων δεδομένων, την περίοδο διατήρησης, τις εξαιρέσεις στη μέθοδο «προώθησης», τα δικαιώματα των προσώπων στα οποία αναφέρονται τα δεδομένα και τις περαιτέρω διαβιβάσεις.

33.

Οι παρατηρήσεις αυτές δεν θίγουν τις απαιτήσεις αναγκαιότητας και αναλογικότητας για κάθε σύμφωνο με το υφιστάμενο πλαίσιο νομιμότητας σύστημα φακέλων PNR και κάθε συμφωνία η οποία προβλέπει τη μαζική διαβίβαση δεδομένων PNR από την ΕΕ σε τρίτες χώρες. Όπως επανέλαβε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο ψήφισμά του της 5ης Μαΐου, «η αναγκαιότητα και η αναλογικότητα αποτελούν κεφαλαιώδεις αρχές χωρίς τις οποίες αποκλείεται να είναι αποτελεσματική η καταπολέμηση της τρομοκρατίας».

9.2.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 35/23

9.2.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 35/24

1.

Ο κανονισμός (ΕΟΚ) αριθ. 574/72 ορίζει ότι η τιμή μετατροπής σε ένα νόμισμα ποσών εκφραζομένων σε άλλο νόμισμα υπολογίζεται από την Επιτροπή και βασίζεται στο μηνιαίο μέσο όρο των τιμών συναλλάγματος των νομισμάτων που δημοσιεύονται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς που καθορίζεται στην παράγραφο 2.

2.

Η περίοδος αναφοράς είναι:

Οι τιμές μετατροπής των νομισμάτων θα δημοσιευθούν στη δεύτερη Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (σειρά «C») των μηνών Φεβρουαρίου, Μαΐου, Αυγούστου και Νοεμβρίου.

9.2.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 35/26

А.

Η παρούσα ανακοίνωση εκδίδεται σύμφωνα με τους κανόνες της συμφωνίας για τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (στο εξής «συμφωνία ΕΟΧ») και της συμφωνίας μεταξύ των κρατών μελών της ΕΖΕΣ για τη σύσταση Εποπτεύουσας Αρχής και Δικαστηρίου (στο εξής «συμφωνία περί Εποπτείας και Δικαστηρίου»).

В.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (στο εξής «Επιτροπή») εξέδωσε «κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την εφαρμογή του άρθρου 81 της συνθήκης ΕΚ στις υπηρεσίες θαλάσσιων μεταφορών» (1). Αυτή η μη-δεσμευτική πράξη ορίζει τις αρχές που θα ακολουθεί η Επιτροπή κατά τον ορισμό αγορών και την αξιολόγηση συμφωνιών συνεργασίας στις υπηρεσίες θαλάσσιων μεταφορών, οι οποίες επηρεάζονται άμεσα από τις αλλαγές που επέφερε ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1419/2006 του Συμβουλίου, της 25ης Σεπτεμβρίου 2006, δηλ. υπηρεσιών τακτικών γραμμών θαλάσσιων μεταφορών, ενδομεταφορών (καμποτάζ) και διεθνών μεταφορών με ελεύθερα φορτηγά πλοία (τραμπ) (2).

Γ.

Η Εποπτεύουσα Αρχή της ΕΖΕΣ θεωρεί ότι η προαναφερθείσα πράξη αφορά τον ΕΟΧ. Προκειμένου να διατηρήσει ισότιμες συνθήκες ανταγωνισμού και να διασφαλίσει ομοιόμορφη εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού του ΕΟΧ σε όλο τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο, η Εποπτεύουσα Αρχή της ΕΖΕΣ υιοθετεί την παρούσα ανακοίνωση ασκώντας την εξουσία της 25ης παρέχεται με το άρθρο 5 παράγραφος 2 στοιχείο β) της συμφωνίας περί Εποπτείας και Δικαστηρίου. Η Αρχή προτίθεται να ακολουθεί τις αρχές και τους κανόνες που θεσπίζονται στην παρούσα ανακοίνωση, όποτε εφαρμόζει τους σχετικούς κανόνες ΕΟΧ σε συγκεκριμένη υπόθεση (3).

Δ.

Συγκεκριμένα, σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης είναι η παροχή κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής του άρθρου 53 από την Εποπτεύουσα Αρχή της ΕΖΕΣ κατά τον ορισμό αγορών και την εκτίμηση συμφωνιών συνεργασίας στις υπηρεσίες τακτικών γραμμών θαλάσσιων μεταφορών, ενδομεταφορών (καμποτάζ) και διεθνών μεταφορών με ελεύθερα φορτηγά πλοία (τραμπ).

Ε.

Η παρούσα ανακοίνωση εφαρμόζεται σε περιπτώσεις όπου η εποπτεύουσα αρχή βάσει του άρθρου 56 της συμφωνίας ΕΟΧ.

1.

Οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές ορίζουν τις αρχές που θα ακολουθήσει η Εποπτεύουσα Αρχή της ΕΖΕΣ κατά τον ορισμό αγορών και την αξιολόγηση συμφωνιών συνεργασίας στις υπηρεσίες θαλάσσιων μεταφορών, οι οποίες επηρεάζονται άμεσα από τις αλλαγές που επέφερε η ενσωμάτωση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1419/2006 του Συμβουλίου στη συμφωνία ΕΟΧ, ήτοι τακτικές γραμμές θαλάσσιων μεταφορών, ενδομεταφορές (καμποτάζ) και διεθνείς μεταφορές με ελεύθερα φορτηγά πλοία (τραμπ) (4).

2.

Στόχος αυτών των κατευθυντηρίων γραμμών είναι να βοηθήσουν τις επιχειρήσεις και τις ενώσεις επιχειρήσεων που παρέχουν αυτές τις υπηρεσίες, κυρίως εάν αυτές παρέχονται προς ή/και από λιμένα ή λιμένες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, να εκτιμήσουν εάν οι συμφωνίες (5) τους συνάδουν με το άρθρο 53 της συμφωνίας ΕΟΧ. Οι κατευθυντήριες γραμμές δεν εφαρμόζονται σε άλλους τομείς.

3.

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1419/2006 επέκτεινε το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1/2003 του Συμβουλίου, της 16ης Δεκεμβρίου 2002, για την εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού που προβλέπονται στα άρθρα 81 και 82 της συνθήκης ΕΚ (6) και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 773/2004 της Επιτροπής, της 7ης Απριλίου 2004, σχετικά με τη διεξαγωγή από την Επιτροπή των διαδικασιών δυνάμει των άρθρων 81 και 82 της συνθήκης ΕΚ (7), ώστε να συμπεριλάβει τις ενδομεταφορές και τις μεταφορές με ελεύθερα φορτηγά πλοία (τραμπ). Η ενσωμάτωση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1419/2006 του Συμβουλίου στη συμφωνία ΕΟΧ τροποποίησε, επομένως, ανάλογα τους σχετικούς κανόνες ΕΟΧ. Συνεπώς, από την 9η Δεκεμβρίου 2006, όλοι οι τομείς των υπηρεσιών θαλάσσιων μεταφορών υπόκεινται στο διαδικαστικό πλαίσιο γενικής εφαρμογής.

4.

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1419/2006 κατάργησε επίσης τον κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 4056/86 του Συμβουλίου, της 22ας Δεκεμβρίου 1986, για την εφαρμογή των άρθρων 85 και 86 (νυν άρθρων 81 και 82) της συνθήκης ΕΚ στις θαλάσσιες μεταφορές (8), ο οποίος περιλάμβανε την απαλλαγή κατά κατηγορία για τις διασκέψεις τακτικών γραμμών θαλάσσιων μεταφορών, η οποία επέτρεπε στις ναυτιλιακές εταιρείες τακτικών γραμμών που είναι μέλη των διασκέψεων αυτών να καθορίζουν τις τιμές και τους λοιπούς όρους μεταφοράς, δεδομένου ότι το σύστημα διασκέψεων δεν πληροί πλέον τα κριτήρια του άρθρου 81 παράγραφος 3 της συνθήκης ΕΚ (νυν άρθρο 101 παράγραφος 3 ΣΛΕΕ). Η ενσωμάτωση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1419/2006 του Συμβουλίου στη συμφωνία ΕΟΧ έχει ως αποτέλεσμα την κατάργηση της απαλλαγής κατά κατηγορία του συστήματος διασκέψεων από την απαγόρευση που διατυπώνεται στο άρθρο 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ, από την 18η Οκτωβρίου 2008. Μετά την ημερομηνία αυτή, οι ναυτιλιακές μεταφορών τακτικών γραμμών που εκτελούν δρομολόγια προς ή/και από ένα ή περισσότερους λιμένες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου πρέπει να παύσουν κάθε δραστηριότητα σε επίπεδο διασκέψεων τακτικών γραμμών που αντίκειται στο άρθρο 53 της συμφωνίας ΕΟΧ. Και τούτο, ασχέτως εάν άλλες αρμόδιες αρχές επιτρέπουν, ρητά ή σιωπηρά, τον καθορισμό τιμών μέσα από διασκέψεις ή τη σύναψη συμφωνιών συζήτησης. Εξάλλου, τα μέλη των διασκέψεων θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι, από την 18η Οκτωβρίου 2008, κάθε συμφωνία που συνάπτεται στο πλαίσιο του συστήματος διασκέψεων συνάδει με το άρθρο 53 της συμφωνίας ΕΟΧ.

5.

Οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές συμπληρώνουν τις οδηγίες που ήδη εξέδωσε η Αρχή σε άλλες ανακοινώσεις. Δεδομένου ότι οι υπηρεσίες θαλάσσιων μεταφορών χαρακτηρίζονται από συμφωνίες εκτενούς συνεργασίας μεταξύ ανταγωνιζόμενων μεταφορέων, οι κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη δυνατότητα εφαρμογής του άρθρου 53 της συμφωνίας ΕΟΧ σε συμφωνίες οριζόντιας συνεργασίας (9) και οι κατευθυντήριες γραμμές για την εφαρμογή του άρθρου 53 παράγραφος 3 της Συμφωνίας ΕΟΧ (10) έχουν ιδιαίτερη σχέση με το αντικείμενο.

6.

Οι συμφωνίες οριζόντιας συνεργασίας στις τακτικές γραμμές θαλάσσιων μεταφορών σχετικά με την παροχή κοινών υπηρεσιών καλύπτονται από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 823/2000 της Επιτροπής, της 19ης Απριλίου 2000, σχετικά με την εφαρμογή του άρθρου 81 παράγραφος 3 της συνθήκης ΕΚ σε ορισμένες κατηγορίες συμφωνιών, αποφάσεων και εναρμονισμένων πρακτικών μεταξύ ναυτιλιακών εταιρειών τακτικών γραμμών (κοινοπραξίες), όπως εφαρμόζεται στη συμφωνία ΕΟΧ (11). Την 26η Απριλίου 2010, ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 823/2000 της Επιτροπής θα αντικατασταθεί από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 906/2009 της Επιτροπής, της 28ης Σεπτεμβρίου 2009 (12). Οι εν λόγω κανονισμοί, όπως εφαρμόζονται στη συμφωνία ΕΟΧ, καθορίζουν, σύμφωνα με το άρθρο 53 παράγραφος 3 της συμφωνίας ΕΟΧ, τις συνθήκες υπό τις οποίες η απαγόρευση του άρθρου 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ δεν εφαρμόζεται σε συμφωνίες μεταξύ δύο ή περισσότερων μεταφορέων που εκμεταλλεύονται σκάφη (κοινοπραξίες).

7.

Οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές τίθενται σε εφαρμογή με την επιφύλαξη της ερμηνείας του άρθρου 53 της συμφωνίας ΕΟΧ που ενδέχεται να δώσει το Δικαστήριο ΕΖΕΣ, το Δικαστήριο ή το Γενικό Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι αρχές που διατυπώνονται στις κατευθυντήριες γραμμές θα πρέπει να εφαρμόζονται σύμφωνα με τις ειδικές περιστάσεις κάθε υπόθεσης.

8.

Η Αρχή θα θέσει σε εφαρμογή τις παρούσες κατευθυντήριες γραμμές για περίοδο πέντε ετών.

9.

Οι τομείς των θαλάσσιων μεταφορών που επηρεάζονται άμεσα από τις αλλαγές που επιφέρει η ενσωμάτωση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1419/2006 του Συμβουλίου στη συμφωνία ΕΟΧ είναι οι υπηρεσίες τακτικών γραμμών θαλάσσιων μεταφορών, οι ενδομεταφορές (καμποτάζ) και οι διεθνείς μεταφορές με ελεύθερα φορτηγά πλοία (τραμπ).

10.

Οι υπηρεσίες τακτικών γραμμών θαλάσσιων μεταφορών περιλαμβάνουν τη μεταφορά εμπορευμάτων, κυρίως μέσω εμπορευματοκιβωτίων, η οποία πραγματοποιείται σε τακτική βάση προς λιμένες συγκεκριμένης γεωγραφικής οδού, γνωστής εν γένει ως εμπορικής γραμμής. Άλλα γενικά χαρακτηριστικά των τακτικών γραμμών θαλάσσιων μεταφορών είναι ότι τα ωράρια και οι ημερομηνίες των ταξιδίων γνωστοποιούνται εκ των προτέρων και ότι οι υπηρεσίες είναι διαθέσιμες σε κάθε χρήστη μεταφορών.

11.

Στο άρθρο 1 παράγραφος 3 στοιχείο α) του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 4056/86 του Συμβουλίου, όπως ενσωματώθηκε στο κεφάλαιο Ζ, σημείο 11 του παραρτήματος XIV της συμφωνίας ΕΟΧ (13), οι μεταφορές με ελεύθερα φορτηγά πλοία (τραμπ) ορίζονταν ως μεταφορές χύδην φορτίων ή χύδην φορτίων τοποθετημένων εντός συσκευασίας (break-bulk), με πλοίο ναυλωμένο εν όλω ή εν μέρει από έναν ή περισσότερους φορτωτές, επί τη βάσει ναύλωσης κατά ταξίδι ή χρονοναύλωσης, ή οποιασδήποτε άλλης μορφής σύμβασης για μη τακτικά προγραμματισμένα ταξίδια ή ταξίδια που δεν έχουν ανακοινωθεί, όταν οι ναύλοι αποτελούν αντικείμενο ελευθέρων διαπραγματεύσεων κατά περίπτωση και ανάλογα με τους όρους της προσφοράς και της ζήτησης. Πρόκειται κυρίως για τη μη προγραμματισμένη μεταφορά ενός μόνο προϊόντος, το οποίο καταλαμβάνει ολόκληρο το πλοίο (14).

12.

Οι ενδομεταφορές συνίστανται στην παροχή υπηρεσιών θαλάσσιων μεταφορών, συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών με ελεύθερα φορτηγά πλοία και των τακτικών γραμμών θαλάσσιων μεταφορών, που συνδέουν δύο ή περισσότερους λιμένες του ίδιου κράτους ΕΟΧ (15). Παρόλο που οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές δεν αφορούν συγκεκριμένα τις ενδομεταφορές, παρά ταύτα εφαρμόζονται στις υπηρεσίες αυτές στο μέτρο που παρέχονται είτε ως υπηρεσίες τακτικών γραμμών είτε ως μεταφορές με ελεύθερα φορτηγά πλοία.

13.

Το άρθρο 53 της συμφωνίας ΕΟΧ εφαρμόζεται σε όλες τις συμφωνίες που ενδέχεται να επηρεάσουν σημαντικά το εμπόριο μεταξύ κρατών ΕΟΧ. Για να πληρούται ο όρος του επηρεασμού του εμπορίου, πρέπει να μπορεί να προβλεφθεί επαρκώς, βάσει ενός συνόλου νομικών ή πραγματικών αντικειμενικών στοιχείων, ότι η συμφωνία ή πρακτική μπορεί να επηρεάσει άμεσα ή έμμεσα, πραγματικά ή δυνητικά, τις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ κρατών ΕΟΧ (16). Η Αρχή έχει εκδώσει οδηγίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα εφαρμόζει την έννοια του επηρεασμού του εμπορίου στις κατευθυντήριες γραμμές της για την έννοια των επιπτώσεων στο εμπόριο που αναφέρεται στα άρθρα 53 και 54 της συμφωνίας ΕΟΧ (17).

14.

Οι υπηρεσίες μεταφορών που παρέχουν οι ναυτιλιακές εταιρείες τακτικών γραμμών και οι ομάδες συνεργασίας έχουν συχνά διεθνή χαρακτήρα, καθώς συνδέουν λιμένες του ΕΟΧ με τρίτες χώρες ή/και εκτελούν εξαγωγές και εισαγωγές μεταξύ δύο ή περισσότερων κρατών ΕΟΧ (δηλαδή εμπόριο μεταξύ κρατών ΕΟΧ) (18). Στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι πιθανό να επηρεάσουν το εμπόριο μεταξύ κρατών μελών του ΕΟΧ, μεταξύ άλλων, λόγω των επιπτώσεών τους στις αγορές παροχής μεταφορικών υπηρεσιών και υπηρεσιών διαμεσολάβησης (19).

15.

Ο επηρεασμός του εμπορίου μεταξύ κρατών μελών του ΕΟΧ έχει ιδιαίτερη σχέση με τις υπηρεσίες θαλάσσιων ενδομεταφορών, καθώς καθορίζει το πεδίο εφαρμογής του άρθρου 53 της συμφωνίας ΕΟΧ και την αλληλεπίδρασή του με το εθνικό δίκαιο ανταγωνισμού βάσει του άρθρου 3 του κεφαλαίου ΙΙ του πρωτοκόλλου 4 της συμφωνίας περί Εποπτείας και Δικαστηρίου για την εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού που προβλέπονται στα άρθρα 53 και 54 της συμφωνίας ΕΟΧ. Ο βαθμός στον οποίο οι υπηρεσίες αυτές μπορούν να επηρεάσουν τις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ κρατών ΕΟΧ θα πρέπει να αξιολογείται κατά περίπτωση (20).

16.

Για να αξιολογηθούν οι επιπτώσεις μίας συμφωνίας στον ανταγωνισμό για τους σκοπούς του άρθρου 53 της συμφωνίας ΕΟΧ, είναι αναγκαίο να προσδιοριστεί η σχετική αγορά προϊόντος και η σχετική γεωγραφική αγορά ή αγορές. Κύριος σκοπός του προσδιορισμού της αγοράς είναι ο συστηματικός εντοπισμός των περιορισμών που αντιμετωπίζει μία επιχείρηση όσον αφορά τον ανταγωνισμό. Οδηγίες επί του θέματος παρέχονται στην ανακοίνωση της Αρχής για τον ορισμό της σχετικής αγοράς για τους σκοπούς του δικαίου ανταγωνισμού εντός του ΕΟΧ (21). Οι οδηγίες αυτές αφορούν επίσης τον ορισμό των αγορών σε σχέση με τις υπηρεσίες θαλάσσιων μεταφορών.

17.

Η σχετική αγορά προϊόντος περιλαμβάνει όλα εκείνα τα προϊόντα ή/και τις υπηρεσίες που ο καταναλωτής θεωρεί ότι μπορούν να εναλλάσσονται μεταξύ τους ή να υποκαθίστανται, λόγω των χαρακτηριστικών τους, των τιμών τους και της χρήσης για την οποία προορίζονται. Η σχετική γεωγραφική αγορά περιλαμβάνει την περιοχή στην οποία δραστηριοποιούνται οι συμμετέχουσες επιχειρήσεις όσον αφορά την προσφορά και ζήτηση προϊόντων ή υπηρεσιών, στην οποία οι όροι ανταγωνισμού είναι αρκούντως ομοιογενείς και μπορεί να διακρίνεται από γειτονικές γεωγραφικές περιοχές όπου οι συνθήκες ανταγωνισμού διαφέρουν σημαντικά (22). Ένας μεταφορέας (ή μεταφορείς) δεν μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στις συνθήκες που επικρατούν στην αγορά, εάν οι πελάτες μπορούν να στραφούν εύκολα σε άλλους παρόχους υπηρεσιών (23).

18.

Σε διάφορες αποφάσεις της Επιτροπής, καθώς και σε αποφάσεις του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (24), οι υπηρεσίες τακτικών θαλάσσιων μεταφορών με εμπορευματοκιβώτια έχουν προσδιοριστεί ως η σχετική αγορά προϊόντος για τις τακτικές γραμμές θαλάσσιων μεταφορών. Οι εν λόγω αποφάσεις και δικαστικές αποφάσεις αφορούσαν τις θαλάσσιες μεταφορές σε διακινήσεις ανοικτής θαλάσσης. Στην ίδια αγορά υπηρεσιών δεν έχουν συμπεριληφθεί άλλοι τρόποι μεταφοράς, παρόλο που, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι υπηρεσίες αυτές μπορεί να είναι, σε περιορισμένο βαθμό, εναλλάξιμες. Τούτο συνέβαινε διότι ένα πολύ περιορισμένο μόνο ποσοστό των εμπορευμάτων που μεταφέρονται με εμπορευματοκιβώτια μπορεί εύκολα να εξυπηρετηθεί με άλλους τρόπους μεταφοράς, όπως οι αεροπορικές μεταφορές (25).

19.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, θα ήταν ίσως ενδεδειγμένο να προσδιοριστεί μία αγορά προϊόντος μικρότερης εμβέλειας, περιοριζόμενη σε ένα συγκεκριμένο είδος προϊόντος που μεταφέρεται διά θαλάσσης. Παραδείγματος χάρη, η μεταφορά αναλώσιμων αγαθών θα μπορούσε να περιορίζεται σε εμπορευματοκιβώτια-ψυγεία ή να περιλαμβάνει μεταφορά σε συμβατικά πλοία-ψυγεία. Παρά το γεγονός ότι, σε εξαιρετικές περιστάσεις, είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί κάποια υποκατάσταση μεταξύ της κλασικής μεταφοράς χύδην ετερογενούς φορτίου εντός συσκευασίας («break bulk») και της μεταφοράς με εμπορευματοκιβώτια (26), δεν παρατηρείται διαρκής μεταστροφή από τα εμπορευματοκιβώτια προς το χύδην φορτίο. Για τις περισσότερες κατηγορίες εμπορευμάτων και χρηστών εμπορευμάτων τοποθετούμενων σε εμπορευματοκιβώτια, το χύδην ετερογενές φορτίο δεν προσφέρει εύλογη εναλλακτική λύση στις τακτικές θαλάσσιες μεταφορές φορτίων σε εμπορευματοκιβώτια (27). Από τη στιγμή που ένα φορτίο μεταφέρεται τακτικά με εμπορευματοκιβώτια είναι απίθανο να μεταφερθεί πάλι ως φορτίο μη συσκευασμένο σε εμπορευματοκιβώτια (28). Επομένως, μέχρι σήμερα στις τακτικές γραμμές μεταφοράς με εμπορευματοκιβώτια παρατηρείται κυρίως μονόπλευρη δυνατότητα υποκατάστασης (29).

20.

Η σχετική γεωγραφική αγορά συνίσταται στην περιοχή στην οποία λαμβάνει χώρα η εμπορία των υπηρεσιών, συνήθως μία σειρά λιμένων σε κάθε πλευρά της υπηρεσίας μεταφοράς, και καθορίζεται από αλληλεπικαλυπτόμενες λεκάνες απορροής των λιμένων. Όσον αφορά την ευρωπαϊκή πλευρά της υπηρεσίας, μέχρι σήμερα η γεωγραφική αγορά στις περιπτώσεις τακτικών γραμμών μεταφοράς αντιστοιχεί σε μία σειρά λιμένων στη Βόρεια Ευρώπη ή τη Μεσόγειο. Λόγω της περιορισμένης δυνατότητας υποκατάστασης των υπηρεσιών τακτικών γραμμών μεταφοράς από τη Μεσόγειο με τις υπηρεσίες που παρέχονται από τους λιμένες της Βόρειας Ευρώπης, οι λιμένες αυτοί θεωρείται ότι ανήκουν σε χωριστές αγορές (30).

21.

Η Αρχή δεν έχει ακόμη εφαρμόσει το άρθρο 53 της συμφωνίας ΕΟΧ στις υπηρεσίες μεταφορών τραμπ. Οι επιχειρήσεις μπορούν στην αξιολόγησή τους να λάβουν υπόψη τα ακόλουθα στοιχεία, στο βαθμό που αυτά έχουν σχέση με τις υπηρεσίες μεταφορών τραμπ που παρέχουν.

22.

Οι «βασικοί όροι» μίας μεμονωμένης αίτησης μεταφοράς αποτελούν την αφετηρία για τον προσδιορισμό της σχετικής αγοράς υπηρεσιών στον τομέα των μεταφορών με ελεύθερα φορτηγά πλοία, διότι συνήθως περιέχουν τα ουσιώδη στοιχεία (31) της επίμαχης αίτησης μεταφοράς. Ανάλογα με τις ειδικές ανάγκες των χρηστών της μεταφοράς, οι ανάγκες περιλαμβάνουν διαπραγματεύσιμα και μη διαπραγματεύσιμα στοιχεία. Μετά τον προσδιορισμό του, ένα διαπραγματεύσιμο στοιχείο των βασικών όρων, παραδείγματος χάρη το είδος ή το μέγεθος του σκάφους, μπορεί να δείξει ότι η σχετική αγορά, όσον αφορά αυτό το συγκεκριμένο στοιχείο, είναι ευρύτερη από την οριζόμενη στην αρχική αίτηση μεταφοράς.

23.

Η φύση των υπηρεσιών που παρέχονται στο πλαίσιο των μεταφορών τραμπ μπορεί να ποικίλλει, γι' αυτό υπάρχουν διάφορες συμβάσεις μεταφοράς. Συνεπώς, είναι ίσως αναγκαίο να διαπιστωθεί εάν ο ναυλωτής θεωρεί δυνατή την υποκατάσταση των υπηρεσιών που παρέχονται στο πλαίσιο συμβάσεων χρονοναύλωσης, συμβάσεων ναύλωσης ανά ταξίδι και συμβολαίων εργολαβικής μεταφοράς φορτίου. Εφόσον ισχύει κάτι τέτοιο, ενδέχεται να ανήκουν στην ίδια σχετική αγορά.

24.

Οι τύποι σκαφών υποδιαιρούνται συνήθως σε ορισμένα τυποποιημένα βιομηχανικά μεγέθη (32). Λόγω σημαντικών οικονομιών κλίμακας, μία υπηρεσία με σημαντική αναντιστοιχία μεταξύ όγκου φορτίου και μεγέθους πλοίου ενδέχεται να μην μπορεί να προσφέρει ανταγωνιστικούς ναύλους. Συνεπώς, η δυνατότητα υποκατάστασης πλοίων διαφορετικών μεγεθών πρέπει να αξιολογείται κατά περίπτωση, ώστε να εξακριβώνεται κατά πόσο κάθε μέγεθος σκάφους αποτελεί μία ξεχωριστή σχετική αγορά.

25.

Τα φυσικά και τεχνικά χαρακτηριστικά του υπό μεταφορά φορτίου, καθώς και το είδος του πλοίου παρέχουν τις πρώτες ενδείξεις όσον αφορά τη σχετική αγορά από την πλευρά της προσφοράς (33). Εάν τα σκάφη μπορούν να προσαρμοστούν ώστε να μεταφέρουν ένα συγκεκριμένο φορτίο με αμελητέο κόστος και σε σύντομο χρονικό διάστημα (34), διάφοροι πάροχοι υπηρεσιών τραμπ δύνανται να ανταγωνίζονται για τη μεταφορά του εν λόγω φορτίου. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η σχετική αγορά από την πλευρά της προσφοράς θα περιλαμβάνει περισσότερα του ενός είδους πλοία.

26.

Ωστόσο, ορισμένα είδη πλοίων είναι τεχνικά προσαρμοσμένα ή/και ειδικά κατασκευασμένα, ώστε να παρέχουν εξειδικευμένες υπηρεσίες μεταφορών. Παρόλο που τα πλοία ειδικών χρήσεων μπορούν να μεταφέρουν και άλλα είδη φορτίου, ενδέχεται να εμφανίζουν ανταγωνιστικό μειονέκτημα. Επομένως, ενδέχεται να περιορίζεται η ικανότητα των παρόχων εξειδικευμένων υπηρεσιών να ασκήσουν ανταγωνισμό για τη μεταφορά άλλων φορτίων.

27.

Στις μεταφορές τραμπ, οι ελλιμενισμοί πραγματοποιούνται με βάση ατομικές αιτήσεις. Η κινητικότητα των σκαφών μπορεί, ωστόσο, να περιορίζεται από περιορισμούς που σχετίζονται με τους τερματικούς σταθμούς και τα βυθίσματα ή από περιβαλλοντικούς κανόνες για ειδικούς τύπους σκαφών σε ορισμένους λιμένες ή περιοχές.

28.

Θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη η ύπαρξη αλυσιδωτής υποκατάστασης ανάμεσα στα μεγέθη των πλοίων για μεταφορές τραμπ. Σε ορισμένες αγορές μεταφορών τραμπ δεν υπάρχει άμεση δυνατότητα υποκατάστασης πλοίων που βρίσκονται στα άκρα της αγοράς. Οι επιπτώσεις της αλυσιδωτής υποκατάστασης ενδέχεται, παρά ταύτα, να ασκήσουν πίεση στις τιμές που εφαρμόζονται στα άκρα της αγοράς και να οδηγήσουν στη συμπερίληψή τους σε έναν ευρύτερο ορισμό της αγοράς.

29.

Σε ορισμένες αγορές μεταφορών τραμπ, πρέπει να εξετάζεται κατά πόσο τα πλοία μπορούν να θεωρηθούν δέσμια μεταφορική ικανότητα και δεν θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά περίπτωση κατά την αξιολόγηση της σχετικής αγοράς.

30.

Η δυνατότητα υποκατάστασης από άποψη προσφοράς ή ζήτησης μπορεί να επηρεάζεται και από πρόσθετους παράγοντες, όπως η αξιοπιστία του παρόχου υπηρεσίας, η ασφάλεια, η προστασία και οι κανονιστικές απαιτήσεις, για παράδειγμα η απαίτηση διπλού κύτους που επιβάλλεται στα δεξαμενόπλοια που εκτελούν δρομολόγια στα ύδατα του ΕΟΧ (35).

31.

Οι απαιτήσεις μεταφοράς περιλαμβάνουν συνήθως γεωγραφικά στοιχεία, όπως λιμένες ή περιοχές φόρτωσης και εκφόρτωσης. Οι λιμένες αυτοί παρέχουν τις πρώτες κατευθύνσεις για τον ορισμό της σχετικής γεωγραφικής αγοράς από την πλευρά της ζήτησης, με την επιφύλαξη του οριστικού ορισμού της σχετικής γεωγραφικής αγοράς.

32.

Ορισμένες γεωγραφικές αγορές μπορεί να ορίζονται βάσει της κατεύθυνσής τους ή μπορεί να εμφανίζονται μόνο προσωρινά, παραδείγματος χάρη όταν οι κλιματικές συνθήκες ή οι περίοδοι συγκομιδής επηρεάζουν περιοδικά τη ζήτηση για μεταφορά συγκεκριμένων φορτίων. Στο πλαίσιο αυτό, η ανατοποθέτηση των πλοίων, οι διαδρομές άνευ φορτίου και οι εμπορικές ανισορροπίες θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για την οριοθέτηση των σχετικών γεωγραφικών αγορών.

33.

Τα μερίδια αγοράς παρέχουν χρήσιμες πρώτες ενδείξεις για τη διάρθρωση της αγοράς και την ανταγωνιστική σημασία των μερών και των ανταγωνιστών τους. Η Αρχή και η Επιτροπή ερμηνεύουν τα μερίδια αγοράς κατά περίπτωση βάσει των συνθηκών που επικρατούν στην αγορά. Στις υπηρεσίες τακτικών γραμμών, τα στοιχεία για τον όγκο ή/και τη μεταφορική ικανότητα έχουν αναγνωριστεί ως βάση υπολογισμού των μεριδίων αγοράς σε διάφορες αποφάσεις της Επιτροπής και αποφάσεις του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (36).

34.

Στις αγορές μεταφορών με ελεύθερα φορτηγά πλοία (τραμπ), οι πάροχοι υπηρεσιών ανταγωνίζονται για την ανάθεση των συμβάσεων μεταφοράς, δηλαδή πωλούν διαδρομές ή μεταφορική ικανότητα. Ανάλογα με τις εκάστοτε υπό εξέταση ειδικές υπηρεσίες, διάφορα στοιχεία μπορεί να επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να υπολογίζουν τα ετήσια μερίδιά τους στην αγορά (37), όπως για παράδειγμα:

35.

Οι συμφωνίες συνεργασίας αποτελούν κοινό χαρακτηριστικό των αγορών θαλάσσιων μεταφορών. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι αυτές συμφωνίες μπορεί να συναφθούν από πραγματικούς ή δυνητικούς ανταγωνιστές και ενδέχεται να επηρεάσουν δυσμενώς τις παραμέτρους του ανταγωνισμού, οι επιχειρήσεις πρέπει να μεριμνούν ιδιαίτερα για τη συμμόρφωσή τους με τους κανόνες ανταγωνισμού. Στις αγορές υπηρεσιών, όπως είναι οι θαλάσσιες μεταφορές, τα ακόλουθα στοιχεία έχουν ιδιαίτερη σημασία για την εκτίμηση των επιπτώσεων που μπορεί να έχει μία συμφωνία στη σχετική αγορά: τιμές, δαπάνες, ποιότητα, συχνότητα και ποικιλία της παρεχόμενης υπηρεσίας, καινοτομία, εμπορική προώθηση και εμπορευματοποίηση της υπηρεσίας.

36.

Τρία ζητήματα έχουν ιδιαίτερη σημασία για τις υπηρεσίες που καλύπτουν οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές: οι συμφωνίες τεχνικού περιεχομένου, οι ανταλλαγές πληροφοριών και οι ομάδες συνεργασίας.

37.

Ορισμένα είδη τεχνικών συμφωνιών δεν εμπίπτουν ενδεχομένως στην απαγόρευση του άρθρου 53 της συμφωνίας ΕΟΧ, διότι δεν περιορίζουν τον ανταγωνισμό. Τούτο ισχύει, για παράδειγμα, για τις οριζόντιες συμφωνίες, μοναδικό αντικείμενο και αποτέλεσμα των οποίων είναι η επίτευξη τεχνικών βελτιώσεων ή τεχνικής συνεργασίας. Μπορεί επίσης να θεωρηθεί ότι εμπίπτουν στην κατηγορία αυτή συμφωνίες που αφορούν την υλοποίηση περιβαλλοντικών προτύπων. Δεν εμπίπτουν, καταρχήν, στην κατηγορία αυτή συμφωνίες μεταξύ ανταγωνιστών σχετικά με την τιμή, τη μεταφορική ικανότητα ή άλλες παραμέτρους ανταγωνισμού (38).

38.

Ένα σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών προϋποθέτει διακανονισμό βάσει του οποίου οι επιχειρήσεις ανταλλάσσουν μεταξύ τους πληροφορίες ή τις διαβιβάζουν σε μία κοινή υπηρεσία υπεύθυνη για τη συγκέντρωση, την κατάρτιση και την επεξεργασία τους πριν εκείνη τις επαναδιαβιβάσει στους συμμετέχοντες με τη συμφωνηθείσα μορφή και συχνότητα.

39.

Η συγκέντρωση, ανταλλαγή και δημοσίευση συνολικών στατιστικών στοιχείων και γενικών πληροφοριών σχετικά με την αγορά αποτελεί κοινή πρακτική σε πολλούς κλάδους. Αυτές οι δημοσιευμένες πληροφορίες σχετικά με την αγορά είναι ένα καλό μέσο για την ενίσχυση της διαφάνειας της αγοράς και της πληροφόρησης των πελατών, και, κατ’ επέκταση μπορούν να παράγουν οφέλη από την άποψη της αποτελεσματικότητας. Ωστόσο, η ανταλλαγή ευαίσθητων από εμπορική άποψη και εξατομικευμένων δεδομένων της αγοράς μπορεί, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να συνιστά παράβαση του άρθρου 53 της συμφωνίας ΕΟΧ. Οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές έχουν σκοπό να βοηθήσουν τους παρόχους υπηρεσιών τακτικών γραμμών μεταφοράς να εκτιμούν πότε οι ανταλλαγές αυτές συνιστούν παράβαση των κανόνων ανταγωνισμού.

40.

Στον τομέα των τακτικών γραμμών θαλάσσιων μεταφορών, οι ανταλλαγές πληροφοριών μεταξύ ναυτιλιακών εταιρειών που συμμετέχουν σε κοινοπραξίες τακτικών γραμμών οι οποίες διαφορετικά θα ενέπιπταν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ επιτρέπονται στο μέτρο που είναι επικουρικές και απαραίτητες για την κοινή εκμετάλλευση των υπηρεσιών τακτικών γραμμών μεταφορών και για τις λοιπές μορφές συνεργασίας που καλύπτει η απαλλαγή κατά κατηγορία στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 823/2000, όπως ενσωματώνεται στη συμφωνία ΕΟΧ (39). Οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές δεν αφορούν τις εν λόγω ανταλλαγές πληροφοριών.

41.

Κατά την αξιολόγηση των συστημάτων ανταλλαγής πληροφοριών βάσει της νομοθεσίας ΕΟΧ περί ανταγωνισμού, θα πρέπει να γίνουν οι ακόλουθες διακρίσεις.

42.

Η ανταλλαγή πληροφοριών μπορεί να συνιστά μηχανισμό που διευκολύνει την υλοποίηση μίας αντιανταγωνιστικής πρακτικής, όπως είναι ο έλεγχος της συμμόρφωσης με ένα καρτέλ· όταν η ανταλλαγή πληροφοριών είναι επικουρική μίας αντιανταγωνιστικής πρακτικής αυτού του είδους, η αξιολόγησή της πρέπει να πραγματοποιείται σε συνδυασμό με την εκτίμηση της εν λόγω πρακτικής. Η ανταλλαγή πληροφοριών ενδέχεται ακόμη και να εμπεριέχει τον σκοπό να περιορισθεί ο ανταγωνισμός (40). Οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές δεν αφορούν ανταλλαγές πληροφοριών αυτού του είδους.

43.

Ωστόσο, αυτή καθαυτή η ανταλλαγή πληροφοριών ενδέχεται εκ του αποτελέσματός της να συνιστά παράβαση του άρθρου 53 της συμφωνίας ΕΟΧ. Τούτο συμβαίνει όταν η ανταλλαγή πληροφοριών μειώνει ή καταργεί τον βαθμό αβεβαιότητας όσον αφορά τη λειτουργία της υπό εξέταση αγοράς με συνέπεια τον περιορισμό του ανταγωνισμού μεταξύ επιχειρήσεων (41). Κάθε οικονομικός παράγοντας πρέπει να καθορίζει αυτόνομα την πολιτική που σκοπεύει να ακολουθήσει στην αγορά. Το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων απεφάνθη ακόμη ότι απαγορεύεται συνεπώς στις επιχειρήσεις να προβαίνουν σε οποιαδήποτε άμεση ή έμμεση επαφή με άλλους παράγοντες της αγοράς που επηρεάζει τη συμπεριφορά ενός ανταγωνιστή ή αποκαλύπτει τη δική τους (σκοπούμενη) συμπεριφορά, εάν ο σκοπός ή το αποτέλεσμα των επαφών αυτών είναι ο περιορισμός του ανταγωνισμού, ήτοι η διαμόρφωση όρων ανταγωνισμού που δεν ανταποκρίνονται στις κανονικές συνθήκες της υπό εξέταση αγοράς, λαμβανομένης υπόψη της φύσης των παρεχόμενων προϊόντων ή υπηρεσιών, του μεγέθους και του αριθμού των επιχειρήσεων και του όγκου της αγοράς (42). Αντιθέτως, στην αγορά χαρτοπολτού, το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων απεφάνθη ότι οι μονομερείς τριμηνιαίες ανακοινώσεις των τιμών προς τους χρήστες, στις οποίες προβαίνουν ανεξάρτητα οι παραγωγοί, αποτελούν καθαυτές εκδήλωση συμπεριφοράς εντός της αγοράς που δεν μειώνει την αβεβαιότητα που έχει κάθε επιχείρηση σχετικά με τη μελλοντική συμπεριφορά των ανταγωνιστών της και, ως εκ τούτου, ελλείψει οποιασδήποτε προκαταρκτικής εναρμονισμένης πρακτικής μεταξύ παραγωγών, δεν συνιστούν καθαυτές παράβαση του άρθρου 81 παράγραφος 1 ΕΚ, (νυν άρθρο 102 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ) (43).

44.

Η νομολογία των κοινοτικών δικαστηρίων παρέχει κάποιες γενικές κατευθύνσεις για την εξέταση των πιθανών συνεπειών μίας ανταλλαγής πληροφοριών. Το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων έχει αποφανθεί ότι όταν υπάρχει πραγματικά ανταγωνιστική αγορά, η διαφάνεια ενδέχεται να οδηγήσει σε ενίσχυση του ανταγωνισμού μεταξύ προμηθευτών (44). Ωστόσο, σε μία ολιγοπωλιακή αγορά με υψηλή συγκέντρωση, στην οποία έχει ήδη περιοριστεί σημαντικά ο ανταγωνισμός, οι ανταλλαγές σε μικρά διαστήματα, επακριβών πληροφοριών σχετικά με τις μεμονωμένες πωλήσεις μεταξύ των κυριότερων ανταγωνιστών, οι οποίες αποκλείουν άλλους προμηθευτές και καταναλωτές, ενδέχεται να νοθεύσουν σημαντικά τον ανταγωνισμό που υφίσταται μεταξύ των προμηθευτών. Στις περιπτώσεις αυτές, η ανταλλαγή, σε τακτική και συχνή βάση, πληροφοριών που αφορούν την εκμετάλλευση της αγοράς έχει ως αποτέλεσμα την περιοδική γνωστοποίηση σε όλους τους ανταγωνιστές των θέσεων και των στρατηγικών των διαφόρων επιμέρους ανταγωνιστών στην αγορά (45). Το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων έχει επίσης διαπιστώσει ότι ένα σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών ενδέχεται να συνιστά παράβαση των κανόνων ανταγωνισμού, ακόμη και όταν η αγορά δεν εμφανίζει υψηλή συγκέντρωση, αλλά παρατηρείται μείωση της αυτονομίας των επιχειρήσεων όσον αφορά τη λήψη αποφάσεων εξαιτίας της πίεσης που ασκείται κατά τις επακόλουθες συζητήσεις με ανταγωνιστές (46).

45.

Συνάγεται επομένως ότι οι πραγματικές ή δυνητικές συνέπειες της ανταλλαγής πληροφοριών πρέπει να εξετάζονται κατά περίπτωση, καθώς τα αποτελέσματα της αξιολόγησης εξαρτώνται από ένα συνδυασμό παραγόντων, διαφορετικών σε κάθε μεμονωμένη περίπτωση. Η διάρθρωση της αγοράς στην οποία λαμβάνει χώρα η ανταλλαγή, καθώς και τα χαρακτηριστικά των πληροφοριών που ανταλλάσσονται είναι δύο βασικά στοιχεία που εξετάζει η Αρχή κατά την αξιολόγηση της ανταλλαγής πληροφοριών. Η αξιολόγηση πρέπει να συνεκτιμά τις πραγματικές ή δυνητικές συνέπειες της ανταλλαγής πληροφοριών σε σύγκριση με την ανταγωνιστική θέση που θα προέκυπτε κατά την απουσία της συμφωνίας ανταλλαγής πληροφοριών (47). Για να εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ, η ανταλλαγή πρέπει να έχει αισθητές δυσμενείς επιπτώσεις στις παραμέτρους του ανταγωνισμού (48).

46.

Οι κατωτέρω οδηγίες αναφέρονται κυρίως στην ανάλυση περιορισμού του ανταγωνισμού βάσει του άρθρου 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ. Οδηγίες σχετικά με την εφαρμογή του άρθρου 53 παράγραφος 3 της συμφωνίας ΕΟΧ υπάρχουν στην παράγραφο 58 κατωτέρω και στη γενική ανακοίνωση επί του θέματος (49).

47.

Ο βαθμός συγκέντρωσης και η διάρθρωση της προσφοράς και της ζήτησης σε μία δεδομένη αγορά αποτελούν κύρια ζητήματα, προκειμένου να διαπιστωθεί κατά πόσο η ανταλλαγή εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ (50).

48.

Ο βαθμός συγκέντρωσης έχει ιδιαίτερη σημασία καθόσον, στις ολιγοπωλιακές αγορές υψηλής συγκέντρωσης, είναι πιθανότερη η εμφάνιση και η διατήρηση περιοριστικών επιπτώσεων σε σύγκριση με αγορές που εμφανίζουν λιγότερη συγκέντρωση. Σε μία αγορά υψηλής συγκέντρωσης, η αυξημένη διαφάνεια μπορεί να ενισχύσει την αλληλεξάρτηση των επιχειρήσεων και να μειώσει την ένταση του ανταγωνισμού.

49.

Σημαντική είναι επίσης η διάρθρωση της προσφοράς και της ζήτησης, ιδίως ο αριθμός των ανταγωνιζόμενων επιχειρηματιών, η συμμετρία και η σταθερότητα των μεριδίων τους στην αγορά, καθώς και οι υφιστάμενοι διαρθρωτικοί δεσμοί μεταξύ των ανταγωνιστών (51). Η Αρχή μπορεί επίσης να αναλύσει και άλλους παράγοντες, όπως είναι η ομοιογένεια των υπηρεσιών και η συνολική διαφάνεια της αγοράς.

50.

Περισσότερο από κάθε άλλη ανταλλαγή πληροφοριών είναι πιθανότερο να εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ η μεταξύ ανταγωνιστών ανταλλαγή ευαίσθητων από εμπορική άποψη δεδομένων, που αφορούν τις παραμέτρους του ανταγωνισμού, όπως είναι η τιμή, η μεταφορική ικανότητα ή το κόστος. Η ευαισθησία των δεδομένων από εμπορική άποψη θα πρέπει να αξιολογείται με βάση τα κριτήρια που παρατίθενται κατωτέρω.

51.

Η ανταλλαγή πληροφοριών ήδη διαθέσιμων στο κοινό δεν συνιστά κατ’ αρχήν παράβαση του άρθρου 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ (52). Είναι, ωστόσο, σημαντικό να προσδιοριστεί το επίπεδο διαφάνειας της αγοράς, καθώς και κατά πόσο η ανταλλαγή βελτιώνει τις πληροφορίες, καθιστώντας τις πιο προσιτές, ή/και κατά πόσο συνδυάζει πληροφορίες διαθέσιμες στο κοινό με άλλες πληροφορίες. Οι πληροφορίες που προκύπτουν ενδέχεται να καταστούν ευαίσθητες από εμπορική άποψη και η ανταλλαγή τους να περιορίσει δυνητικά τον ανταγωνισμό.

52.

Οι πληροφορίες μπορεί να είναι ατομικές ή συγκεντρωτικές. Τα ατομικά στοιχεία αφορούν μία συγκεκριμένη ή προσδιορίσιμη επιχείρηση. Τα συγκεντρωτικά στοιχεία συνδυάζουν δεδομένα από επαρκή αριθμό ανεξάρτητων επιχειρήσεων, έτσι ώστε να είναι αδύνατη η αναγνώριση ατομικών στοιχείων. Η ανταλλαγή ατομικών πληροφοριών μεταξύ ανταγωνιστών είναι πιθανότερο να εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ (53) από ό,τι η ανταλλαγή συγκεντρωτικών πληροφοριών, η οποία, κατ’ αρχήν, δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ. Η Αρχή θα δώσει ιδιαίτερη προσοχή στο επίπεδο συγκέντρωσης των πληροφοριών, το οποίο δεν θα πρέπει να επιτρέπει το διαχωρισμό των πληροφοριών κατά τρόπο που να παρέχει τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να διαπιστώνουν, άμεσα ή έμμεσα, τις ανταγωνιστικές στρατηγικές των ανταγωνιστών τους.

53.

Ωστόσο, στις τακτικές γραμμές θαλάσσιων μεταφορών η αξιολόγηση των ανταλλαγών προβλέψεων μεταφορικής ικανότητας, ακόμη και σε συγκεντρωτική μορφή, ιδίως όταν πραγματοποιούνται σε αγορές υψηλής συγκέντρωσης, θα πρέπει να γίνεται με προσοχή. Στις αγορές τακτικών γραμμών, τα στοιχεία για την ικανότητα αποτελούν τη βασική παράμετρο συντονισμού της ανταγωνιστικής συμπεριφοράς και έχουν άμεση επίπτωση στις τιμές. Οι ανταλλαγές συγκεντρωτικών προβλέψεων σχετικά με την ικανότητα, οι οποίες προσδιορίζουν σε ποιες διαδρομές θα χρησιμοποιηθεί η μεταφορική ικανότητα μπορεί να είναι αντιανταγωνιστικές στο μέτρο που ενδέχεται να οδηγήσουν στην υιοθέτηση μίας κοινής πολιτικής από πολλούς ή όλους τους μεταφορείς και να καταλήξουν στην παροχή υπηρεσιών σε τιμές υψηλότερες από το επίπεδο που αντιστοιχεί στις συνθήκες του ανταγωνισμού. Επιπλέον, υπάρχει ο κίνδυνος διαχωρισμού των δεδομένων, αφού αυτά μπορούν να συνδυαστούν με ατομικές ανακοινώσεις των εταιρειών τακτικών γραμμών. Κάτι τέτοιο θα επέτρεπε στις επιχειρήσεις να διαπιστώσουν τις θέσεις και τις στρατηγικές των ανταγωνιστών τους στην αγορά.

54.

Εξίσου σημαντικοί παράγοντες είναι η παλαιότητα των στοιχείων και η χρονική περίοδος στην οποία αναφέρονται. Τα στοιχεία μπορεί να είναι ιστορικά, πρόσφατα ή μελλοντικά. Η ανταλλαγή ιστορικών πληροφοριών δεν θεωρείται γενικά ότι εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ, επειδή δεν μπορεί να έχει πραγματικό αντίκτυπο στη μελλοντική συμπεριφορά της επιχείρησης. Σε παλαιότερες υποθέσεις, η Επιτροπή έκρινε ως ιστορικές, πληροφορίες, παλαιότερες του ενός έτους (54), ενώ πρόσφατες θεωρούνται πληροφορίες νεότερες του ενός έτους (55). Ο ιστορικός ή ο πρόσφατος χαρακτήρας των πληροφοριών θα πρέπει να υπολογίζεται με κάποια ευελιξία, λαμβάνοντας υπόψη σε ποιο βαθμό τα στοιχεία καθίστανται παρωχημένα στη σχετική αγορά. Το χρονικό διάστημα εντός του οποίου τα δεδομένα καθίστανται ιστορικά είναι κατά πάσα πιθανότητα βραχύτερο εάν τα δεδομένα είναι υπό συγκεντρωτική παρά υπό εξατομικευμένη μορφή. Παρομοίως, οι ανταλλαγές πρόσφατων δεδομένων για τον όγκο και τη μεταφορική ικανότητα είναι μάλλον απίθανο να περιορίσουν τον ανταγωνισμό, εάν τα στοιχεία είναι συγκεντρωτικά σε βαθμό που οι συναλλαγές των επιμέρους ναυτιλιακών εταιρειών ή μεταφορέων να μην μπορούν να εντοπιστούν ούτε άμεσα ούτε έμμεσα. Τα μελλοντικά στοιχεία αφορούν την άποψη μίας επιχείρησης για τον τρόπο που θα εξελιχθεί η αγορά ή για τη στρατηγική που σκοπεύει να ακολουθήσει στην εν λόγω αγορά. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η ανταλλαγή μελλοντικών δεδομένων να είναι προβληματική, ιδίως όταν αφορά τις τιμές ή την παραγωγή. Αποκαλύπτει ενδεχομένως την εμπορική στρατηγική που σκοπεύει να ακολουθήσει μία επιχείρηση στην αγορά. Σε αυτή την περίπτωση, μπορεί να περιορίσει σημαντικά τον ανταγωνισμό μεταξύ των μερών που ανταλλάσσουν τα δεδομένα και να περιορίσει έτσι δυνητικά τον ανταγωνισμό.

55.

Θα πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη η συχνότητα της ανταλλαγής. Όσο συχνότερα ανταλλάσσονται τα στοιχεία, τόσο ταχύτερα μπορούν να αντιδράσουν οι ανταγωνιστές. Αυτό διευκολύνει τα αντίποινα και τελικά ελαττώνει τα κίνητρα για την ανάληψη ανταγωνιστικών δράσεων στην αγορά. Θα μπορούσε έτσι να περιοριστεί ο λεγόμενος «άδηλος ανταγωνισμός».

56.

Θα πρέπει επίσης να εξετάζεται ο τρόπος δημοσίευσης των στοιχείων, ώστε να αξιολογούνται τα αποτελέσματά τους στην αγορά/αγορές. Όσο περισσότερες είναι οι πληροφορίες που ανταλλάσσονται με τους πελάτες, τόσο μικρότερος ο κίνδυνος να είναι προβληματικές. Αντιθέτως, εάν η διαφάνεια της αγοράς βελτιώνεται μόνο προς όφελος των προμηθευτών, ενδέχεται να στερήσει στους πελάτες τη δυνατότητα να επωφεληθούν από αύξηση του «άδηλου ανταγωνισμού».

57.

Στις τακτικές γραμμές θαλάσσιων μεταφορών, οι δείκτες τιμών χρησιμοποιούνται για να αποτυπώσουν τις μέσες διακυμάνσεις των τιμών για τη μεταφορά ενός εμπορευματοκιβωτίου θαλάσσης. Ένας δείκτης τιμών ο οποίος στηρίζεται σε δεόντως ενοποιημένα δεδομένα για τις τιμές είναι μάλλον απίθανο να αντιβαίνει στο άρθρο 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ, υπό την προϋπόθεση ότι ο βαθμός συγκέντρωσης είναι τέτοιος, ώστε να μην επιτρέπει τον διαχωρισμό των πληροφοριών κατά τρόπο που να παρέχει τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να διαπιστώνουν, άμεσα ή έμμεσα, τις ανταγωνιστικές στρατηγικές των ανταγωνιστών τους. Εάν ο δείκτης τιμών μειώνει ή καταργεί τον βαθμό αβεβαιότητας όσον αφορά τη λειτουργία της αγοράς με συνέπεια τον περιορισμό του ανταγωνισμού μεταξύ επιχειρήσεων, συνιστά παράβαση του άρθρου 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ. Για να εκτιμηθεί η πιθανή επίδραση ενός τέτοιου δείκτη τιμών σε δεδομένη αγορά αναφοράς, πρέπει να εξετάζεται ο βαθμός συγκέντρωσης των δεδομένων και ο ιστορικός ή πρόσφατος χαρακτήρας τους, καθώς και η συχνότητα δημοσίευσης του δείκτη. Γενικά, είναι σημαντικό να εκτιμώνται από κοινού όλα τα επιμέρους στοιχεία του εκάστοτε μηχανισμού ανταλλαγής πληροφοριών, ούτως ώστε να λαμβάνεται υπόψη η δυνητική αλληλεπίδραση μεταξύ τους, παραδείγματος χάρη, μεταξύ, αφενός, της ανταλλαγής δεδομένων για την ικανότητα και τον όγκο και, αφετέρου, του εκάστοτε δείκτη τιμών.

58.

Η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ μεταφορέων η οποία περιστέλλει τον ανταγωνισμό ενδέχεται, παρόλα αυτά, να επιφέρει βελτιώσεις της αποτελεσματικότητας, όπως για παράδειγμα, καλύτερο προγραμματισμό επενδύσεων και αποτελεσματικότερη χρήση της μεταφορικής ικανότητας. Τέτοιες βελτιώσεις της αποτελεσματικότητας πρέπει να τεκμηριώνονται και να μετακυλίονται στους πελάτες, καθώς και να σταθμίζονται σε συνάρτηση με τις επιζήμιες για τον ανταγωνισμό συνέπειες της ανταλλαγής πληροφοριών στο πλαίσιο του άρθρου 53 παράγραφος 3 της συμφωνίας ΕΟΧ. Σχετικά με το θέμα αυτό, έχει σημασία να αναφερθεί ότι ένας από τους όρους του άρθρου 53 παράγραφος 3 της συμφωνίας ΕΟΧ είναι ότι οι καταναλωτές πρέπει να αποκομίζουν δίκαιο μερίδιο του οφέλους που απορρέει από την εκάστοτε περιοριστική συμφωνία. Εάν πληρούνται και οι τέσσερις σωρευτικοί όροι που καθορίζονται στο άρθρο 53 παράγραφος 3 της συμφωνίας ΕΟΧ, η απαγόρευση του άρθρου 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ δεν είναι εφαρμοστέα (56).

59.

Στις τακτικές γραμμές θαλάσσιων μεταφορών, όπως και σε κάθε άλλο τομέα, μπορούν σε μία επαγγελματική ένωση να πραγματοποιούνται συζητήσεις και ανταλλαγές πληροφοριών, υπό την προϋπόθεση ότι η ένωση δεν χρησιμοποιείται α) ως φόρουμ για συναντήσεις καρτέλ (57), β) ως διάρθρωση που εκδίδει αντιανταγωνιστικές αποφάσεις ή συστάσεις προς τα μέλη της (58), ή γ) ως μέσο ανταλλαγής πληροφοριών που μειώνει ή καταργεί τον βαθμό αβεβαιότητας όσον αφορά τη λειτουργία της αγοράς με συνέπεια τον περιορισμό του ανταγωνισμού μεταξύ επιχειρήσεων, ενώ δεν πληροί τους όρους του άρθρου 53 παράγραφος 3 (59). Θα πρέπει να γίνεται διάκριση μεταξύ των συζητήσεων αυτού του είδους και εκείνων που διενεργούνται νομίμως στους κόλπους μίας επαγγελματικής ένωσης, και αφορούν για παράδειγμα τα τεχνικά και περιβαλλοντικά πρότυπα.

60.

Η πλέον επαναλαμβανόμενη μορφή οριζόντιας συνεργασίας στον τομέα των μεταφορών τραμπ είναι η συμφωνία ομαδικής συνεργασίας ναυτιλιακών εταιρειών. Δεν υπάρχει παγκόσμιο πρότυπο για μία συμφωνία ομαδικής συνεργασίας. Ορισμένα χαρακτηριστικά είναι, ωστόσο, κοινά στις περισσότερες συμφωνίες ομαδικής συνεργασίας σε διαφορετικά τμήματα της αγοράς, όπως εξηγείται στη συνέχεια.

61.

Μια τυπική ομάδα συνεργασίας ναυτιλιακών εταιρειών συγκεντρώνει ένα αριθμό παρόμοιων σκαφών (60) διαφορετικής ιδιοκτησίας, την εκμετάλλευση των οποίων αναλαμβάνει μία ενιαία διοίκηση. Ο διαχειριστής της ομάδας συνεργασίας είναι κατά κανόνα υπεύθυνος για την εμπορική διαχείριση (παραδείγματος χάρη, κοινή εμπορία (61), διαπραγμάτευση ναύλων και κεντρική διαχείριση των εσόδων και των εξόδων ταξιδίου) (62), καθώς και την εμπορική εκμετάλλευση (σχεδιασμός των κινήσεων των πλοίων και καθοδήγηση των πλοίων, διορισμός πρακτόρων στους λιμένες, ενημέρωση επιβατών, έκδοση τιμολογίων ναύλου, παραγγελίες καυσίμων, είσπραξη των εσόδων των πλοίων και διανομή τους βάσει προκαθορισμένου συστήματος στάθμισης κ.λπ). Ο διαχειριστής της ομάδας συνεργασίας συχνά ενεργεί υπό την εποπτεία ενός διοικητικού συμβουλίου το οποίο εκπροσωπεί τους πλοιοκτήτες. Την ευθύνη για την τεχνική λειτουργία των πλοίων (ασφάλεια, πλήρωμα, επισκευές, συντήρηση κ.λπ.) φέρει συνήθως ο εκάστοτε πλοιοκτήτης. Τα μέλη της ομάδας συνεργασίας, παρά το γεγονός ότι εμπορεύονται τις υπηρεσίες τους από κοινού, συχνά τις εκτελούν χωριστά.

62.

Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι το κύριο χαρακτηριστικό μίας ομάδας συνεργασίας ναυτιλιακών εταιρειών είναι η από κοινού πώληση, συνδυασμένη με στοιχεία από κοινού παραγωγής. Έχουν, επομένως, σχέση με το αντικείμενο τόσο οι οδηγίες για τις κοινές πωλήσεις, ως παραλλαγή μίας συμφωνίας κοινής εμπορίας, όσο και οι οδηγίες για την κοινή παραγωγή που περιέχονται στις κατευθυντήριες γραμμές της Αρχής για την εφαρμογή του άρθρου 53 της συμφωνίας ΕΟΧ στις συμφωνίες οριζόντιας συνεργασίας (63). Δεδομένου ότι τα χαρακτηριστικά των ομάδων συνεργασίας ποικίλλουν, κάθε ομάδα συνεργασίας πρέπει να εξετάζεται κατά περίπτωση προκειμένου να διαπιστωθεί, σε συνάρτηση με το κέντρο βάρους της (64), εάν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ και, σε περίπτωση που αυτό ισχύει, εάν πληροί τα τέσσερα σωρευτικά κριτήρια του άρθρου 53 παράγραφος 3 της συμφωνίας ΕΟΧ.

63.

Οι ομάδες συνεργασίας που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 139/2004 του Συμβουλίου (65), επειδή δημιουργούνται ως κοινή επιχείρηση που εκτελεί μόνιμα όλες τις λειτουργίες μίας αυτόνομης οικονομικής οντότητας [αποκαλούμενες λειτουργικά αυτόνομες επιχειρήσεις, βλέπε άρθρο 3 παράγραφος 4 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 139/2004] δεν θίγονται άμεσα από τις αλλαγές που επέφερε ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1419/2006 και δεν τις αφορούν οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές. Οδηγίες για τη λειτουργική αυτονομία υπάρχουν, μεταξύ άλλων, στην κωδικοποιημένη ανακοίνωση της Επιτροπής για θέματα δικαιοδοσίας βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 139/2004 του Συμβουλίου για τον έλεγχο των συγκεντρώσεων μεταξύ επιχειρήσεων (66). Στο μέτρο που οι ομάδες συνεργασίας έχουν ως αντικείμενο ή αποτέλεσμα τον συντονισμό της ανταγωνιστικής συμπεριφοράς των μητρικών εταιρειών, ο συντονισμός αυτός εκτιμάται με βάση τα κριτήρια του άρθρου 53 παράγραφος 1 και παράγραφος 3 της συμφωνίας ΕΟΧ, προκειμένου να διαπιστωθεί κατά πόσον η πράξη συμβιβάζεται με τη λειτουργία της συμφωνίας ΕΟΧ (67).

64.

Οι συμφωνίες ομαδικής συνεργασίας δεν εμπίπτουν στην απαγόρευση του άρθρου 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ, εάν οι μετέχοντες στην ομάδα συνεργασίας δεν είναι πραγματικοί ή δυνητικοί ανταγωνιστές. Τούτο θα ίσχυε, για παράδειγμα, εάν δύο ή περισσότεροι πλοιοκτήτες σύστηναν μία ομάδα συνεργασίας ναυτιλιακών εταιρειών με σκοπό την υποβολή προσφορών και την εκτέλεση συμβολαίων εργολαβικής μεταφοράς φορτίων τα οποία δεν θα μπορούσαν να αναλάβουν ή να εκτελέσουν ως μεμονωμένες επιχειρήσεις. Το συμπέρασμα αυτό δεν ακυρώνεται στις περιπτώσεις που οι ομάδες αυτές μεταφέρουν περιστασιακά άλλο φορτίο που αντιπροσωπεύει μικρό μέρος του συνολικού όγκου.

65.

Οι ομάδες συνεργασίας η δραστηριότητα των οποίων δεν επηρεάζει τις σχετικές παραμέτρους του ανταγωνισμού, διότι είναι ήσσονος σημασίας, ή/και δεν επηρεάζουν σημαντικά το εμπόριο μεταξύ κρατών ΕΟΧ (68), δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ. Μία συμφωνία συνεργασίας, ωστόσο, δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της ανακοίνωσης της Αρχής για συμφωνίες ήσσονος σημασίας, εάν περιλαμβάνει τον καθορισμό των τιμών, συμπεριλαμβανομένης της κοινής πώλησης.

66.

Οι συμφωνίες ομαδικής συνεργασίας μεταξύ ανταγωνιστών οι οποίες περιορίζονται στις κοινές πωλήσεις έχουν κατά κανόνα ως αντικείμενο και αποτέλεσμα τον συντονισμό της πολιτικής τιμών των εν λόγω ανταγωνιστών (69).

67.

Όταν η συμφωνία ομαδικής συνεργασίας δεν έχει ως αντικείμενο τον περιορισμό του ανταγωνισμού, επιβάλλεται η διενέργεια ανάλυσης των επιπτώσεών της στη σχετική αγορά. Μία συμφωνία εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ όταν ενδέχεται να έχει αισθητές δυσμενείς επιπτώσεις σε παραμέτρους του ανταγωνισμού στην αγορά, όπως οι τιμές, οι δαπάνες, η ποιότητα και η ποικιλία των υπηρεσιών, καθώς και η καινοτομία. Οι συμφωνίες μπορούν να έχουν το αποτέλεσμα αυτό εφόσον περιορίζουν σημαντικά τον συναγωνισμό μεταξύ των μερών της συμφωνίας ή μεταξύ αυτών και τρίτων μερών (70).

68.

Ορισμένες ομάδες συνεργασίας μεταφορών τραμπ δεν περιλαμβάνουν κοινές πωλήσεις, αλλά, παρά ταύτα, συνεπάγονται κάποιο βαθμό συντονισμού των παραμέτρων του ανταγωνισμού (για παράδειγμα, κοινό προγραμματισμό δρομολογίων ή πραγματοποίηση κοινών αγορών). Οι περιπτώσεις αυτές υπόκεινται στο άρθρο 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ, μόνο εάν οι συμβαλλόμενοι διαθέτουν κάποια ανταγωνιστική ισχύ (71).

69.

Η ικανότητα της ομάδας συνεργασίας να έχει αισθητά δυσμενείς επιπτώσεις στην αγορά εξαρτάται από το οικονομικό πλαίσιο, λαμβανομένων υπόψη της συνδυασμένης ισχύος των μερών στην αγορά και του χαρακτήρα της συμφωνίας, καθώς και άλλων διαρθρωτικών παραγόντων στη σχετική αγορά. Πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη εάν η συμφωνία ομαδικής συνεργασίας επηρεάζει τη συμπεριφορά των μερών σε όμορες αγορές που συνδέονται στενά με την άμεσα θιγόμενη από τη συνεργασία αγορά (72). Επί παραδείγματι, αυτό μπορεί να ισχύει όταν η σχετική αγορά της ομάδας συνεργασίας είναι η αγορά μεταφοράς δασικών προϊόντων με ειδικευμένα σκάφη που έχουν το σχήμα κιβωτίου (αγορά A) και τα μέλη της ομάδας συνεργασίας εκμεταλλεύονται επίσης πλοία στην αγορά ξηρού χύδην φορτίου (αγορά B).

70.

Όσον αφορά τους διαρθρωτικούς παράγοντες στη σχετική αγορά, εάν η ομάδα συνεργασίας έχει μικρό μερίδιο αγοράς, είναι απίθανο να προκαλέσει περιοριστικά αποτελέσματα. Κάποιοι πρόσθετοι παράγοντες που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την εκτίμηση των επιπτώσεων μίας ομάδας συνεργασίας στη σχετική αγορά είναι ο βαθμός συγκέντρωσης της αγοράς, η θέση και ο αριθμός των ανταγωνιστών, η σταθερότητα των μεριδίων αγοράς διαχρονικά, η πολλαπλή συμμετοχή σε ομάδες συνεργασίας, οι φραγμοί εισόδου και η πιθανότητα εισόδου στην αγορά, η διαφάνεια της αγοράς, η αντισταθμιστική αγοραστική ισχύς των χρηστών των υπηρεσιών μεταφοράς, καθώς και η φύση των υπηρεσιών (για παράδειγμα ομοιογενείς υπηρεσίες έναντι διαφοροποιημένων υπηρεσιών).

71.

Όσον αφορά το χαρακτήρα της συμφωνίας, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη ρήτρες που επηρεάζουν την ανταγωνιστική συμπεριφορά της ομάδας συνεργασίας ή των μελών της στην αγορά, όπως ρήτρες που απαγορεύουν στα μέλη να δραστηριοποιούνται στην ίδια αγορά εκτός της ομάδας συνεργασίας (ρήτρες μη άσκησης ανταγωνισμού), περίοδοι «παγώματος» και προθεσμίες προειδοποίησης (ρήτρες εξόδου), καθώς και ανταλλαγές ευαίσθητων από εμπορική άποψη πληροφοριών. Θα πρέπει επίσης να συνεκτιμηθούν τυχόν δεσμοί μεταξύ ομάδων συνεργασίας, είτε σε επίπεδο διαχείρισης είτε σε επίπεδο μελών, καθώς και η κατανομή δαπανών και εσόδων

72.

Όταν οι ομάδες συνεργασίας εμπίπτουν στο άρθρο 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ, οι μετέχουσες επιχειρήσεις πρέπει να διασφαλίζουν ότι πληρούν τα τέσσερα σωρευτικά κριτήρια του άρθρου 53 παράγραφος 3 της συμφωνίας ΕΟΧ (73). Το άρθρο 53 παράγραφος 3 της συμφωνίας ΕΟΧ δεν αποκλείει εκ των προτέρων ορισμένα είδη συμφωνιών από το πεδίο εφαρμογής του. Κατ' αρχήν, καλύπτονται από τον κανόνα εξαίρεσης όλες οι περιοριστικές συμφωνίες που πληρούν τις τέσσερις προϋποθέσεις του άρθρου 53 παράγραφος 3 της συμφωνίας ΕΟΧ. Η ανάλυση αυτή περιλαμβάνει μία αναλογική κλίμακα. Όσο μεγαλύτερος είναι ο περιορισμός του ανταγωνισμού που διαπιστώνεται βάσει του άρθρου 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ, τόσο μεγαλύτερη πρέπει να είναι η βελτίωση της αποτελεσματικότητας και το όφελος που μετακυλίεται στους καταναλωτές.

73.

Εναπόκειται στις συμμετέχουσες επιχειρήσεις να αποδείξουν ότι η ομάδα συνεργασίας βελτιώνει τις υπηρεσίες μεταφορών ή προάγει την τεχνική και οικονομική πρόοδο μέσω της βελτίωσης της αποτελεσματικότητας. Η βελτίωση της αποτελεσματικότητας δεν μπορεί να συνίσταται στην εξοικονόμηση δαπανών η οποία αποτελεί εγγενές στοιχείο της μείωσης του ανταγωνισμού, αλλά πρέπει να προκύπτει από την ολοκλήρωση οικονομικών δραστηριοτήτων.

74.

Τα θετικά αποτελέσματα των ομάδων συνεργασίας μπορούν για παράδειγμα να απορρέουν από την επίτευξη καλύτερων ποσοστών χρησιμοποίησης και οικονομιών κλίμακας. Τυπικό χαρακτηριστικό των ομάδων συνεργασίας μεταφορών τραμπ είναι ότι προγραμματίζουν από κοινού τις κινήσεις των πλοίων, ώστε να κατανέμουν τους στόλους τους σε διαφορετικά γεωγραφικά σημεία. Η κατανομή των σκαφών μπορεί να μειώσει τον αριθμό των διαδρομών άνευ φορτίου οι οποίες ενδέχεται να αυξήσουν τη συνολική χρησιμοποίηση της μεταφορικής ικανότητας της ομάδας συνεργασίας και ενδεχομένως να οδηγήσουν σε οικονομίες κλίμακας.

75.

Οι καταναλωτές πρέπει να λαμβάνουν δίκαιο μερίδιο από τα οφέλη που προκύπτουν. Βάσει του άρθρου 53 παράγραφος 3 της συμφωνίας ΕΟΧ, εκείνο που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη είναι τα ευεργετικά αποτελέσματα για όλους τους καταναλωτές στη σχετική αγορά, και όχι το αποτέλεσμα για κάθε μεμονωμένο καταναλωτή (74). Η μετακύλιση των κερδών πρέπει τουλάχιστον να αποζημιώνει τους καταναλωτές για τυχόν πραγματικές ή δυνητικές αρνητικές επιπτώσεις που προκλήθηκαν εις βάρος τους από τον περιορισμό του ανταγωνισμού βάσει του άρθρου 53 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ (75). Προκειμένου να εκτιμηθεί η πιθανότητα μετακύλισης, θα πρέπει, στο πλαίσιο αυτό, να συνεκτιμηθούν επίσης η διάρθρωση των αγορών μεταφορών τραμπ και η ελαστικότητα της ζήτησης.

76.

Μια ομάδα συνεργασίας δεν πρέπει να επιβάλλει περιορισμούς που δεν είναι αναγκαίοι για την επίτευξη των θετικών αποτελεσμάτων. Στο πλαίσιο αυτό, είναι ανάγκη να εξεταστεί κατά πόσο τα μέρη θα μπορούσαν να έχουν επιτύχει τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας με τις δικές τους δυνάμεις. Κατά την εκτίμηση αυτή, θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να εξεταστεί, ποια είναι η ελάχιστη αποδοτική κλίμακα για την παροχή διαφόρων ειδών υπηρεσιών στον τομέα των μεταφορών τραμπ. Επιπλέον, κάθε περιοριστική ρήτρα που περιλαμβάνεται σε μια συμφωνία συνεργασίας πρέπει να είναι ευλόγως αναγκαίο να επιτύχει τις εξαγγελθείσες βελτιώσεις της αποτελεσματικότητας. Οι περιοριστικές ρήτρες μπορούν να δικαιολογηθούν για μεγαλύτερη περίοδο ή για ολόκληρη τη διάρκεια της ομαδικής συνεργασίας ή μόνο για μεταβατική περίοδο.

77.

Τέλος, η ομάδα συνεργασίας δεν πρέπει να παρέχει στα μέρη τη δυνατότητα κατάργησης του ανταγωνισμού σε σημαντικό τμήμα των επίμαχων υπηρεσιών.

9.2.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 35/40

—

τις 27 χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης,

—

τις χώρες της και του ΕΟΧ: Ισλανδία, Λιχτενστάιν, Νορβηγία,

—

την Ελβετία και την Κροατία.

—

σχολές κινηματογράφου και τηλεόρασης,

—

πανεπιστήμια,

—

ειδικά ιδρύματα επαγγελματικής κατάρτισης,

—

ιδιωτικές επιχειρήσεις του οπτικοακουστικού τομέα,

—

ειδικευμένες επαγγελματικές οργανώσεις/ενώσεις του οπτικοακουστικού κλάδου.

—

Κατάρτιση στην οικονομική, χρηματοδοτική και εμπορική διαχείριση

—

Κατάρτιση στις νέες οπτικοακουστικές τεχνολογίες

—

Κατάρτιση στην ανάπτυξη σχεδίων σεναρίων

—

Ποιότητα του περιεχομένου της δραστηριότητας (20 βαθμοί)

—

Διαχείριση του σχεδίου (20 βαθμοί)

—

Ποιότητα της εταιρικής σχέσης με τον οπτικοακουστικό κλάδο (20 βαθμοί)

—

Ευρωπαϊκή διάσταση (20 βαθμοί)

—

Αντίκτυπος (20 βαθμοί)

Education, Audiovisual and Culture Executive Agency (EACEA)

Call for proposals EACEA/5/12

Mr Constantin DASKALAKIS

BOUR 3/30

Avenue du Bourget/Bourgetlaan 1

1140 Bruxelles/Brussel

BELGIQUE/BELGIË

9.2.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 35/42

Bankrutuojanti AB bankas SNORAS

A. Vivulskio g. 7

LT-03221 Vilnius

LIETUVA/LITHUANIA

9.2.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 35/43