Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή

474η σύνοδος ολομέλειας της 21ης και 22ας Σεπτεμβρίου 2011

22.12.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 376/1

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας: η περίπτωση της ευρωμεσογειακής περιφέρειας» (διερευνητική γνωμοδότηση)

2011/C 376/01

Εισηγητής: ο κ. Pierre Jean COULON

Συνεισηγητής: ο κ. Stéphane BUFFETAUT

Στις 28 Ιανουαρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 262 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα:

Η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας: η περίπτωση της ευρωμεσογειακής περιφέρειας

(διερευνητική γνωμοδότηση).

Το ειδικευμένο τμήμα «Εξωτερικές σχέσεις», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 8 Σεπτεμβρίου 2011.

Κατά την 474η σύνοδο ολομέλειας, της 21ης και 22ας Σεπτεμβρίου 2011 (συνεδρίαση της 21ης Σεπτεμβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 164 ψήφους υπέρ, 2 ψήφους κατά και 9 αποχές.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις: από την κακοφωνία στην αρμονία

1.1 Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή προσβλέπει στην παύση των εξελισσόμενων εχθροπραξιών στις χώρες της Μεσογείου καθώς και στη μόνιμη σταθερότητα και ειρήνευση στην περιοχή.

1.2 Τα πρόσφατα γεγονότα στις χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής επιβεβαιώνουν ότι η διαιώνιση της υπάρχουσας κατάστασης δεν είναι πλέον εφικτή και ότι πρέπει να οικοδομηθεί ένα πιο βιώσιμο μέλλον, με άξονα την ευημερία του πληθυσμού και την κοινωνική ανάπτυξη.

1.3 Υπό τις συνθήκες αυτές, η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ιδίως δε της ηλιακής ενέργειας, πρέπει να βασιστεί σε μια περιφερειακή συνεργασία με στόχο την από κοινού ανάπτυξη.

1.4 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τις περιφερειακές πρωτοβουλίες υπέρ της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη Μεσόγειο σε ευρεία κλίμακα (Μεσογειακό σχέδιο ηλιακής ενέργειας – ΜΣΗΕ, Dii – Renewable energy bridging continents, Medgrid κλπ.) και ευελπιστεί για την ταχεία, αποτελεσματική και συντονισμένη εφαρμογή των συγκεκριμένων πρωτοβουλιών.

1.5 Εκτός από τις πρωτοβουλίες αυτές, η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για τη θέσπιση μιας «Πράσινης Νέας Συμφωνίας» στην περιοχή, που θα επικεντρώνεται στην ενεργειακή λιτότητα και θα εισάγει μια ριζική μεταβολή των τρόπων παραγωγής και κατανάλωσης.

1.6 Οι δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας και ανθρακούχων εκπομπών στη Μεσόγειο είναι αξιοσημείωτες. Εξαρτώνται τόσο από τις τεχνολογίες όσο και από τις νέες συμπεριφορές που θα προωθηθούν. Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης είναι αναγκαίο συμπλήρωμα της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

1.7 Η αποτελεσματική εφαρμογή ενός ενεργειακού συστήματος χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών δεν αποτελεί ευθύνη μόνον του ενεργειακού τομέα της κάθε χώρας. Απαιτεί ισχυρή αλληλεγγύη σε ολόκληρη την περιοχή και ικανή χρηματοδότηση, μέσα από μια διαδικασία αμοιβαία επωφελή για τις χώρες και της Βόρειας Μεσογείου και της Νότιας.

1.8 Λόγω των ετερόκλητων συνθηκών που επικρατούν σε κάθε χώρα όσον αφορά τους διαθέσιμους πόρους, το επίπεδο αναγκών και το επίπεδο εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, οι μεσογειακές τρίτες χώρες έχουν εκ των πραγμάτων κοινές αλλά διαφοροποιημένες ευθύνες. Χρειάζεται συνεπώς ένα ενιαίο όραμα για την περιοχή, που θα διαφοροποιείται με βάση ειδικά προσαρμοσμένες και στέρεες εθνικές στρατηγικές.

1.9 Στα εθνικά σχέδια των χωρών της Νότιας Μεσογείου, θα πρέπει να εισαχθούν προγράμματα (νομοθεσία, φορολογικά κίνητρα, πρότυπα) που θα δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Μεταξύ αυτών, θα πρέπει να περιληφθεί μακροπρόθεσμο πρόγραμμα με στόχο την μόνιμη κατάργηση των επιβλαβών επιδοτήσεων των ορυκτών καυσίμων.

1.10 Επιδοκιμάζουμε την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αναθεωρήσει την προσέγγισή της για τη Μεσόγειο προς την κατεύθυνση μιας διαρθρωμένης και ενισχυμένης συνεργασίας, με έμφαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (1).

1.11 Πιστεύουμε, ωστόσο, ότι αυτή η βούληση συνεργασίας πρέπει να λάβει σύντομα τη μορφή δράσεων και προγραμμάτων. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι όποιος διάλογος ξεκινήσει θα πρέπει να περιλαμβάνει εξ αρχής μια κοινωνική πτυχή.

1.12 Επαναλαμβάνουμε την έκκληση που είχε διατυπωθεί στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ του Μαρτίου του 2011, με θέμα «Ενεργειακός εφοδιασμός: τι είδους πολιτική γειτονίας έχουμε ανάγκη για να διασφαλίσουμε την ασφάλεια του εφοδιασμού της ΕΕ;» (2), υπέρ της διεύρυνσης της Ενεργειακής Κοινότητας (Ενεργειακή Κοινότητα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, στην οποία συμμετέχουν οι Βαλκανικές Χώρες) ώστε να συμπεριληφθούν και οι χώρες της Νότιας Μεσογείου, καθώς και υπέρ μιας ειδικής αποστολής που θα αφορά την υποστήριξη της ενεργειακής απόδοσης, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της διασύνδεσης των δικτύων και της διαλειτουργικότητάς τους.

1.13 Αρχής γενομένης από τις χώρες του Μαγκρέμπ, η κοινότητα αυτή θα πρέπει να υιοθετήσει ορισμένα πρόσφορα στοιχεία της κοινοτικής νομοθεσίας. Επιπλέον, η νέα κοινότητα θα πρέπει να έχει στόχο την προώθηση ενός νέου Χάρτη Ενέργειας και ενός νέου πρωτοκόλλου ενεργειακής απόδοσης και ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

1.14 Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει, επίσης, ότι είναι σημαντικό να συσταθεί ένα κοινωνικό φόρουμ, όπως αυτό που συστάθηκε με την ευκαιρία της Ενεργειακής Κοινότητας της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας δεν πρέπει να περιορίζεται αποκλειστικά σε βιομηχανικά έργα.

1.15 Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητες τόσο τη συνεργασία μεταξύ των χωρών του Νότου όσο και την τεχνική υποστήριξη για την ανάπτυξη τοπικής τεχνογνωσίας σε θέματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ενεργειακής απόδοσης, η οποία θα είναι ικανή να συμβάλει στην προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Οι ανάγκες κατάρτισης στις τεχνολογίες των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα πρέπει να καθοριστούν εκ των προτέρων και να οδηγήσουν στην εκπόνηση ενός ειδικά προσαρμοσμένου σχεδίου δράσης ευρωμεσογειακής εμβέλειας.

1.16 Συνιστούμε θερμά να ενταθεί η υποστήριξη των δραστηριοτήτων έρευνας και ανάπτυξης στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ώστε να βελτιωθεί η οικονομική αποδοτικότητα των σχετικών έργων. Η μεταφορά τεχνολογίας θα μπορούσε να επιτευχθεί στα πλαίσια μιας κοινής περιφερειακής πλατφόρμας έρευνας και ανάπτυξης, στην οποία θα συμμετέχουν τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα.

1.17 Υπό το πνεύμα αυτό, η ΕΟΚΕ συνιστά τη δημιουργία ενός μεσογειακού προγράμματος Erasmus για την ενέργεια, με στόχο την κατάρτιση των σπουδαστών ολόκληρου του μεσογειακού χώρου (Βορράς, Νότος, Ανατολή και Δύση) στις τεχνικές των ανανεώσιμων και αειφόρων πηγών ενέργειας.

1.18 Αναγκαία είναι η θέσπιση νέων μηχανισμών στήριξης και κινήτρων για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι μηχανισμοί αυτοί θα πρέπει να επιτρέπουν να εξασφαλιστεί η οικονομική ισορροπία των έργων, μεταξύ άλλων εκείνων που προβλέπονται στο άρθρο 9 της ευρωπαϊκής οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (3).

1.19 Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ του σχεδίου ίδρυσης μιας ευρωμεσογειακής τράπεζας επενδύσεων και υποστηρίζει τις πρόσφατες σχετικές προτάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης της Ένωσης για τη Μεσόγειο.

1.20 Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι πρέπει να δημιουργηθούν ρηξικέλευθοι και κατάλληλα προσαρμοσμένοι μηχανισμοί στήριξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ο καθορισμός των μηχανισμών αυτών πρέπει να γίνει με γνώμονα την ευρωμεσογειακή πραγματικότητα και να οδηγήσει στην εκπόνηση πρότυπων προγραμμάτων που θα έχουν την υποστήριξη της ευρωμεσογειακής τράπεζας επενδύσεων, ώστε να προαχθεί μια «Πράσινη Νέα Συμφωνία».

1.21 Σημαντικό είναι, επίσης, στα πλαίσια των εμπορικών διαπραγματεύσεων, να προχωρήσει η ελευθέρωση της εμπορίας των αγαθών και υπηρεσιών που ευνοούν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

1.22 Τα σχέδια δράσης της ευρωπαϊκής πολιτικής γειτονίας (ΕΠΓ) αντιπροσωπεύουν καίριο μέσο για την προώθηση των εθνικών και περιφερειακών ενεργειακών στόχων στις διμερείς σχέσεις.

1.23 Η ΕΟΚΕ τονίζει, ακόμη, ότι η νέα οδηγία για το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου (οδηγία ΣΕΕ) (4), όπου εξετάζεται η χρηματοδότηση της μείωσης των ανθρακούχων εκπομπών, κινδυνεύει να στερήσει τα προγράμματα που έχουν ξεκινήσει στη Νότια Μεσόγειο από ορισμένες χρηματοδοτήσεις, εάν η Επιτροπή δεν δεσμευθεί, όπως προβλέπεται στην οδηγία, να ξεκινήσει τις διαπραγματεύσεις με τρίτες χώρες.

1.24 Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η ενεργοποίηση του Μεσογειακού σχεδίου ηλιακής ενέργειας (ΜΣΗΕ) λειτουργεί καταλυτικά για την ανάληψη ουκ ολίγων πρωτοβουλιών ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην περιοχή, γεγονός το οποίο χαιρετίζουμε. Παρόλα αυτά, εάν δεν υπάρξει άρτιος συντονισμός μεταξύ των διαφόρων αυτών πρωτοβουλιών —και μεταξύ των φορέων που τις διαχειρίζονται και τις υποστηρίζουν (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ένωση για τη Μεσόγειο κλπ.)—, ελλοχεύει ο κίνδυνος τα αποτελέσματα να μην είναι στο ύψος των προσδοκιών. Μέσω προγραμμάτων τεχνικής βοήθειας προς τις χώρες της Νότιας Μεσογείου, η ΕΕ μπορεί να συντείνει στην αποτελεσματική και αρμονική διάδοση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην περιοχή στηρίζοντας διάφορες πρωτοβουλίες, και να μετατρέψει τη σημερινή κακοφωνία σε αρμονία.

1.25 Όσον αφορά τα ενεργειακά δίκτυα, η αποκεντρωμένη παραγωγή ηλιακής ενέργειας θα μπορούσε να προσφέρει μια αποτελεσματική και οικονομικά βιώσιμη λύση σε απομονωμένες περιοχές που στερούνται δικτύου. Ιδιαίτερα πρόσφορη είναι η λύση αυτή σε μεγάλες αραιοκατοικημένες περιοχές.

1.26 Θα ήταν σκόπιμο να θεσπιστεί σε κοινοτικό επίπεδο ένας μηχανισμός εγγύησης έναντι των πολιτικών κινδύνων στις χώρες της Νότιας Μεσογείου (για παράδειγμα, με την έκδοση ομολογιών τις οποίες θα εγγυάται η ΕΕ). Θα πρέπει, επίσης, να εξασφαλιστεί στο μέλλον ότι τα κράτη μέλη θα δεσμευθούν να προμηθεύονται μια ελάχιστη ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας από τις χώρες του Νότου.

1.27 Καθοριστικό ρόλο έχει η ευαισθητοποίηση όλων των φορέων, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνίας πολιτών, σε όλες τις πρωτοβουλίες. Θα πρέπει να εφαρμοστούν εθνικά προγράμματα για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με εκστρατείες ευαισθητοποίησης σχετικά με την ενεργειακή αποδοτικότητα και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης και οι νέες τεχνολογίες της πληροφορίας και των επικοινωνιών μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό μέσον για την κινητοποίηση αυτή.

2. Εισαγωγή

2.1 Η περιοχή της Μεσογείου εμφανίζει, εδώ και αρκετές δεκαετίες, ισχυρή κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη και καλπάζουσα αστικοποίηση, ιδίως στα παράλια, και αυτές οι τάσεις αναμένεται να συνεχιστούν. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων καθιστά τη Μεσόγειο ένα ευάλωτο οικοσύστημα που ολοένα υποβαθμίζεται (5).

2.2 Στον τομέα της ενέργειας, η περιοχή της Μεσογείου χαρακτηρίζεται από δύο ειδών εμφανείς και σημαντικές ανισότητες: α) ανισότητες μεταξύ των πλουσιότερων και πιο ενεργοβόρων χωρών του Βορρά έναντι αυτών του Νότου και β) ανισότητες στην κατανομή των ενεργειακών πόρων.

2.3 Παρά την πρόοδο που έχει συντελεστεί, οι σημερινές τάσεις της περιοχής σε θέματα ενέργειας δεν είναι βιώσιμες. Αυτές οι τάσεις πρέπει να αντιστραφούν μέσω συντονισμένης δράσης για την αποτροπή ενεργοβόρων μορφών ανάπτυξης με υψηλές ανθρακούχες εκπομπές. Πρέπει να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας σε νέους μεμονωμένους τομείς, όπως η ενεργειακή απόδοση, η οικολογική δόμηση, η πρόσβαση στις βασικές υπηρεσίες, η βιομηχανία και οι τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

2.4 Αν και υπάρχουν επιτυχημένα παραδείγματα ορθών πρακτικών —όπως η θέσπιση ειδικού νόμου για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην Αλγερία, η υλοποίηση διαφόρων έργων, κυρίως αιολικής και ηλιακής ενέργειας, ιδίως στην Αίγυπτο, το Μαρόκο και την Τυνησία—, εντούτοις οι προσπάθειες που καταβάλλονται σήμερα για την μακροπρόθεσμη διατήρηση και τη διεύρυνσή τους είναι δυστυχώς ανεπαρκείς στις πλείστες των περιπτώσεων.

2.5 Ωστόσο, διαπιστώνεται ότι, μετά από μακρά περίοδο σκεπτικισμού ή αδιαφορίας, η αειφόρος ενεργειακή ανάπτυξη στη Μεσόγειο αρχίζει πλέον να επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα τις πρακτικές των εταιρειών, των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, των κρατών, καθώς και τις πρακτικές συνεργασίας.

3. Οι ενεργειακές προοπτικές στη Μεσόγειο: δυναμικό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της αύξησης της ενεργειακής απόδοσης και αντίστοιχα οφέλη

3.1 Η ενεργειακή εξάρτηση στη Μεσόγειο και στην ΕΕ ενδέχεται να αυξηθεί σημαντικά. Ο δείκτης ενεργειακής εξάρτησης της περιοχής έφτασε το 42 % το 2007. Σύμφωνα με τις εργασίες του Μεσογειακού Παρατηρητηρίου της Ενέργειας (ΜΠΕ), αναμένεται ότι, έως το 2030, ο δείκτης αυτός θα έχει σταθεροποιηθεί και μάλιστα θα έχει μειωθεί στο 40 % (40 % για το πετρέλαιο, 30 % για το φυσικό αέριο και 70 % για τον άνθρακα), ενώ θα είναι υψηλότερος στις χώρες του Βορρά, όπου θα ανέλθει στο 97 %. Ωστόσο, σύμφωνα με το εναλλακτικό σενάριο του ΜΠΕ, θεωρείται ότι είναι εφικτή η ανάσχεση της τάσης αυτής και η μείωση του δείκτη εξάρτησης της περιοχής σε 18 % έως το 2030. Ακόμα και σ’ αυτή την περίπτωση, όμως, θα εξακολουθήσουν να υφίστανται σημαντικές ανισότητες μεταξύ των κρατών. Οι κοινωνικοί και οικονομικοί κίνδυνοι που σχετίζονται με την άνοδο του κόστους εφοδιασμού και με τον αντίκτυπό της στις ενεργειακές δαπάνες των χωρών, των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων αναμένεται, λοιπόν, να είναι ιδιαίτερα αυξημένοι.

3.2 Σε κάθε περίπτωση, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που προέρχονται από την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων στην περιοχή θα υπερβαίνουν κατά τουλάχιστον 30 % τα επίπεδα του 1990. Επίσης, το 2030, οι κατά κεφαλήν εκπομπές των χωρών της Νότιας και της Ανατολικής Μεσογείου (ΧΝΑΜ), αν και θα είναι κατά 40 % χαμηλότερες απ’ ό,τι αυτές των χωρών της Βόρειας Μεσογείου (ΧΒΜ), ενδέχεται να αντιπροσωπεύουν το 55 % περίπου των συνολικών εκπομπών της λεκάνης της Μεσογείου, έναντι 36 % το 2007.

3.3 Ένας ολοένα σημαντικότερος κίνδυνος διαφαίνεται, που έγκειται στην αυξανόμενη λειψυδρία στην περιοχή. Η αφαλάτωση, ήδη ανεπτυγμένη σε πολλές χώρες, είναι σχεδόν αναπόφευκτη, και αυτό θα οξύνει τις εντάσεις που συνδέονται με την αλληλεξάρτηση νερού και ενέργειας.

3.4 Η προσδοκία της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης είναι θεμιτή και προς τούτο η ενέργεια είναι απαραίτητη. Λόγω της ενέργειας και μόνο, η οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη ενδέχεται να υπονομευτεί σοβαρά – και αυτό δεν θα αφορά μόνο τις πιο «ευάλωτες» χώρες.

3.5 Σύμφωνα με το νέο ενεργειακό πρότυπο, το «ενεργειακό σύστημα» νοείται ως το σύνολο όχι μόνο του ενεργειακού κλάδου (προσφορά), αλλά και της ενεργειακής κατανάλωσης (ζήτηση), ενώ η ανάπτυξή του πρέπει να επιτυγχάνει την προσφορά ενεργειακών υπηρεσιών υπό τις ιδανικότερες συνθήκες όσον αφορά τους πόρους, το οικονομικό και κοινωνικό κόστος και την προστασία του τοπικού και του παγκόσμιου περιβάλλοντος. Η θεώρηση αυτή δίνει έμφαση σε νέους φορείς: επιχειρήσεις, αυτοδιοίκηση, νοικοκυριά, επαγγελματίες του κλάδου της οικοδομής, των μεταφορών, της βιομηχανίας ή της γεωργίας και του τριτογενούς τομέα.

3.6 Οι δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας και ανθρακούχων εκπομπών στη Μεσόγειο είναι αξιοσημείωτες. Πολλές αξιόπιστες εκτιμήσεις δείχνουν ότι, κατά την επόμενη εικοσαετία, είναι εφικτή μια εξοικονόμηση κατανάλωσης της τάξεως του 20 % (ακόμα περισσότερο δε εάν οι τιμές της ενέργειας συνεχίσουν να αυξάνονται).

3.7 Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης συνιστά απαραίτητο συμπλήρωμα της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Σημειωτέον ότι η ενεργειακή απόδοση και η οικονομία ενέργειας εξαρτώνται κυρίως από τη δράση των πολιτών, των επιχειρήσεων και των εργαζομένων και από την αλλαγή της συμπεριφοράς τους (6).

3.8 Εντούτοις, η ανάπτυξη των δυνατοτήτων αυτών προσκόπτει σε αρκετά εμπόδια θεσμικής και ρυθμιστικής, τεχνικής, χρηματοοικονομικής φύσεως, ή ακόμη σε εμπόδια που άπτονται της κατάρτισης, της ενημέρωσης κλπ. Σημειωτέον ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι συνήθως λιγότερο ανταγωνιστικές από τις αντίστοιχες συμβατικές, ιδίως υπό το παρόν καθεστώς μη ανάληψης του εξωτερικού κόστους.

3.9 Για να γεφυρωθεί αυτό το χάσμα, θα πρέπει να θεσπιστούν, σε εθνικό επίπεδο, προγράμματα που θα δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, και τα οποία θα αφορούν την εθνική νομοθεσία υπέρ της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς επίσης φορολογικά κίνητρα και πρότυπα. Ομοίως, θα πρέπει να εφαρμοστούν μακροπρόθεσμα εθνικά σχέδια δράσης για τη μείωση, ή ακόμη και την μόνιμη κατάργηση, των επιβλαβών επιδοτήσεων των ορυκτών καυσίμων, με στόχο την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Στα σχέδια αυτά θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η κατάσταση των πιο ευάλωτων στρωμάτων του πληθυσμού.

3.10 Πρέπει, επίσης, να θεσπιστεί ένα σαφές ρυθμιστικό πλαίσιο καθώς και νέοι μηχανισμοί στήριξης και κινήτρων υπέρ των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ώστε να εξασφαλιστεί η οικονομική ισορροπία των έργων, σύμφωνα με το άρθρο 9 της ευρωπαϊκής οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

3.11 Καίρια πτυχή της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας συνιστά η στήριξη της αποκεντρωμένης παραγωγής ηλεκτρισμού, κυρίως με ηλιακή ενέργεια, με βάση την κατάλληλη νομοθεσία, χρηματοδότηση και κατάρτιση.

3.12 Ένα άλλο σοβαρό κώλυμα έγκειται στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται οι διάφοροι παράγοντες τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Απαιτείται ευαισθητοποίηση όλων των ενδιαφερομένων, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνίας πολιτών. Θα μπορούσαν να εφαρμοστούν εθνικά προγράμματα για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με εκστρατείες ευαισθητοποίησης τόσο στην ενεργειακή απόδοση όσο και στις προς ανάπτυξη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

4. Το ζήτημα «ενέργεια/περιβάλλον/συνεργασία» στη Μεσόγειο: η περιφερειακή διάσταση

4.1 Λόγω των ετερόκλητων συνθηκών που επικρατούν σε κάθε χώρα, οι μεσογειακές χώρες έχουν εκ των πραγμάτων κοινές αλλά διαφοροποιημένες ευθύνες. Κοινές ευθύνες για τη σκιαγράφηση ενός βιώσιμου ενεργειακού μέλλοντος, τον καθορισμό των κύριων αξόνων του και την από κοινού οικοδόμηση των ενιαίων βάσεων (πόροι, μηχανισμοί χρηματοδότησης, ανταλλαγή ορθών πρακτικών, κατάρτιση, ενίσχυση των ικανοτήτων, μεταφορά τεχνογνωσίας κ.τ.λ.). Ευθύνες διαφοροποιημένες όσον αφορά την υλοποίηση, για την οποία πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες της εκάστοτε χώρας (χωρίς προκαταλήψεις ως προς τις τεχνολογικές επιλογές). Χρειάζεται, συνεπώς, ένα ενιαίο όραμα για την περιοχή, που θα διαφοροποιείται με βάση ειδικά προσαρμοσμένες και στέρεες εθνικές στρατηγικές.

4.2 Οι τάσεις έντονης αύξησης της ενεργειακής ζήτησης στην περιοχή, το εύρος του προβληματισμού σχετικά με την αειφόρο κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη, τα ζητήματα ασφάλειας του εφοδιασμού και η ανάγκη μετάβασης σε οικονομίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών με στόχο την προσαρμογή στις μεταβαλλόμενες κλιματικές συνθήκες, εντείνουν την άμεση ανάγκη αλλαγής κλίμακας όσον αφορά την υλοποίηση συμπληρωματικών πολιτικών ενεργειακής λιτότητας.

4.3 Η πρόκληση αυτή δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί εάν δεν τεθούν οι βάσεις μιας ευρωμεσογειακής συνεργασίας, η οποία θα διαρθρώνεται γύρω από ένα νέο πρότυπο ενεργειακών συστημάτων, συμβατών με την αειφόρο ανάπτυξη, προκειμένου να καλυφθούν οι σημερινές ανάγκες χωρίς να υπονομεύεται η δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους. Σε περιφερειακό επίπεδο, η εναρμόνιση των νομοθεσιών και η χρήση ευέλικτων μέσων κρίνονται καθοριστικής σημασίας για τη δημιουργία μιας ανταγωνιστικής αγοράς πράσινης ενέργειας.

4.4 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την έμφαση που δίδει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή —στα πλαίσια της ευρωπαϊκής πολιτικής γειτονίας— στις δυνατότητες συνεργασίας σε θέματα παραγωγής και διαχείρισης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και την επιθυμία που εκφράζει για ενίσχυση της συνεργασίας στον τομέα της ενέργειας, χάρη σε έναν πιο εντατικό διάλογο με τις χώρες της Μεσογείου.

4.5 Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η βούληση αυτή πρέπει να εκδηλωθεί χωρίς καθυστέρηση με τη μορφή δράσεων και προγραμμάτων για την προώθηση της εν λόγω συνεργασίας. Τονίζει ότι όποιος διάλογος ξεκινήσει θα πρέπει να περιλαμβάνει εξ αρχής μια κοινωνική πτυχή, ώστε να εξασφαλιστεί ότι η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα ενταχθεί σε ένα ευρύτερο σχέδιο οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Για να κατοχυρωθεί η διαδικασία αυτή, αυξημένη σημασία θα πρέπει να δοθεί στους κοινωνικούς εταίρους. Είναι επίσης σκόπιμο να εξασφαλιστεί η ενεργός συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών υπό την ευρεία έννοια, καθώς και των μέσων ενημέρωσης, ώστε οι λαοί να ενστερνισθούν τις προσπάθειες που θα καταβληθούν για την επιδίωξη των «συγκεκριμένων κοινών συμφερόντων» μεταξύ χωρών του Βορρά και του Νότου.

4.6 Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την έκκληση που είχε διατυπώσει στη γνωμοδότησή της του Μαρτίου του 2011, με θέμα «Ενεργειακός εφοδιασμός: τι είδους πολιτική γειτονίας έχουμε ανάγκη για να διασφαλίσουμε την ασφάλεια του εφοδιασμού της ΕΕ;» (7), και υποστηρίζει την πρόταση της Επιτροπής για μια αξιόπιστη προοπτική σταδιακής και διαφοροποιημένης ένταξης της Νότιας Μεσογείου στην εσωτερική αγορά ενέργειας της ΕΕ, ή ακόμη και για τη δημιουργία ενός είδους «κοινότητας ενέργειας» μεταξύ ΕΕ και Νότιας Μεσογείου ή την επέκταση της συνθήκης για την ίδρυση της Ενεργειακής Κοινότητας, ώστε να συμπεριληφθούν οι γειτονικές χώρες που δεν έχουν ακόμη προσχωρήσει.

4.7 Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι στόχος της νέας αυτής Κοινότητας θα πρέπει να είναι η προώθηση ενός νέου Χάρτη Ενέργειας και ενός νέου πρωτοκόλλου ενεργειακής απόδοσης και επέκτασης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Επί του προκειμένου, υπενθυμίζει επίσης τη σημασία της εγκαθίδρυσης ενός κοινωνικού φόρουμ, ανάλογου με εκείνο που συστάθηκε στα πλαίσια της Ενεργειακής Κοινότητας της Νοτιοανατολικής Ευρώπης (Βαλκανικές Χώρες).

4.8 Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για τη θέσπιση μιας «Πράσινης Νέας Συμφωνίας» στην περιοχή, που θα επικεντρώνεται στην ενεργειακή λιτότητα και θα εισάγει μια ριζική μεταβολή των τρόπων παραγωγής και κατανάλωσης.

4.9 Ιδιαίτερη σημασία έχει το ζήτημα της χρηματοδότησης. Ειδικότερα, θα πρέπει να διευθετηθεί το θέμα του πολιτικού κινδύνου, ώστε να διευκολύνεται η ιδιωτική χρηματοδότηση. Για παράδειγμα, όσον αφορά το Μεσογειακό σχέδιο ηλιακής ενέργειας, θα ήταν σκόπιμο να θεσπιστεί, σε κοινοτικό επίπεδο, ένας μηχανισμός εγγύησης έναντι πολιτικών κινδύνων (για παράδειγμα, με την έκδοση ομολογιών τις οποίες θα εγγυάται η ΕΕ).

4.10 Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ του σχεδίου ίδρυσης μιας ευρωμεσογειακής τράπεζας επενδύσεων και υποστηρίζει τις πρόσφατες σχετικές προτάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (8) και της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης της Ένωσης για τη Μεσόγειο (9). Ευελπιστεί ότι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα αναλάβει την πρωτοβουλία για τη σύσταση της εν λόγω ευρωμεσογειακής τράπεζας, με τη σύμπραξη χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, ιδίως από τη Νότια Μεσόγειο.

5. Έρευνα, μεταφορά τεχνολογίας, ανάπτυξη δεξιοτήτων και κατάρτιση, εμπόριο, συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών

5.1 Η ριζική αλλαγή ενεργειακού προτύπου, με προτεραιότητα στη ζήτηση αντί της προτεραιότητας στην προσφορά, μεταβάλλει εκ βάθρων τις σχέσεις του πολίτη με τα ενεργειακά συστήματα. Μέσα στα πλαίσια αυτά, η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι θα αναπτυχθεί η συνεργασία σε δίκτυο μεταξύ πανεπιστημίων από τις δύο όχθες της Μεσογείου, και ότι θα υποστηριχθούν οι πρωτοβουλίες για την ανταλλαγή εμπειριών και ορθών πρακτικών μεταξύ όλων των ενδιαφερομένων παραγόντων, σύμφωνα με το παράδειγμα του Μεσογειακού θερινού πανεπιστημίου για τη βιώσιμη ενέργεια στη Μεσόγειο.

5.2 Συνιστούμε θερμά να ενταθεί η υποστήριξη των δραστηριοτήτων έρευνας και ανάπτυξης, οι οποίες μπορούν να τονώσουν την τεχνολογική καινοτομία σε θέματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και να οδηγήσουν σε σημαντική αύξηση της παραγωγικότητας, με αποτέλεσμα τη βελτίωση της οικονομικής αποδοτικότητας των σχετικών έργων σε επίπεδα που θα προσελκύουν τους επενδυτές. Καίριο ρόλο έχει η διευκόλυνση της μεταφοράς τεχνολογίας μεταξύ Βόρειας και Νότιας Μεσογείου, που θα μπορούσε να επιτευχθεί στα πλαίσια μιας κοινής περιφερειακής πλατφόρμας έρευνας και τεχνολογίας, η οποία θα καλύπτει τις διάφορες πτυχές της κατασκευής και της εκμετάλλευσης των εγκαταστάσεων και στην οποία θα συμμετέχουν τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα.

5.3 Υπό το πνεύμα αυτό, η ΕΟΚΕ συνιστά τη δημιουργία ενός μεσογειακού προγράμματος Erasmus για την ενέργεια, με στόχο την κατάρτιση των σπουδαστών ολόκληρου του μεσογειακού χώρου (Βορράς, Νότος, Ανατολή και Δύση) στις τεχνικές των ανανεώσιμων και αειφόρων πηγών ενέργειας.

5.4 Πληθώρα λόγων συνηγορούν υπέρ της εξέτασης εναλλακτικών σεναρίων και της προοδευτικής ενίσχυσης της θέσης που θα κατέχουν οι συμπράξεις επιχειρήσεων – τοπικής αυτοδιοίκησης – κέντρων κατάρτισης στις μελλοντικές στρατηγικές αειφόρου ενεργειακής ανάπτυξης στη Μεσόγειο.

5.5 Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητες τόσο τη συνεργασία μεταξύ των χωρών του Νότου όσο και την τεχνική υποστήριξη για την ανάπτυξη τοπικής τεχνογνωσίας ικανής να συμβάλει στην προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Οι σχετικές ανάγκες κατάρτισης θα πρέπει να καθοριστούν εκ των προτέρων και να οδηγήσουν στην εκπόνηση ενός ειδικά προσαρμοσμένου ευρωμεσογειακού σχεδίου δράσης.

5.6 Η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αναμένεται να οδηγήσει στη δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων εργασίας, προϋποθέτει όμως δράσεις αρχικής και διαρκούς κατάρτισης σε περιφερειακό και διαπεριφερειακό επίπεδο. Οι δράσεις αυτές, για να είναι αποτελεσματικές, απαιτούν οργανωμένο κοινωνικό διάλογο.

5.7 Για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα πλαίσια των τρεχουσών και των μελλοντικών εμπορικών διαπραγματεύσεων, σκόπιμη είναι η ελευθέρωση της εμπορίας των αγαθών και υπηρεσιών που ευνοούν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

5.8 Εξάλλου, τα σχέδια δράσης της ευρωπαϊκής πολιτικής γειτονίας (ΕΠΓ) συνιστούν πρόσφορο μέσον για την προώθηση των εθνικών και περιφερειακών ενεργειακών στόχων στις διμερείς σχέσεις. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να προβεί σε αναθεώρηση των σχεδίων δράσης, μεριμνώντας ώστε να περιλαμβάνουν πιο ευνοϊκές προοπτικές για την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Θα πρέπει, λοιπόν, ως προς τα θέματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, να υπάρχει συνέπεια μεταξύ των διαφόρων σχεδίων δράσης.

5.9 Η συμμετοχή της κοινωνίας πολιτών (ΜΚΟ, ενώσεις, οργανώσεις πολιτών, συνδικάτα κλπ.) στα προγράμματα προώθησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχει μεγάλη σημασία. Η ευόδωση των προγραμμάτων αυτών προϋποθέτει συνειδητοποίηση της ευθύνης για τα κοινά, αλλά και όσο το δυνατόν ευρύτερη ενημέρωση, για την επίτευξη της μεγαλύτερης δυνατής κινητοποίησης της κοινής γνώμης και όλων των παραγόντων.

6. Περιφερειακές πρωτοβουλίες υπέρ της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας

6.1 Το Μεσογειακό σχέδιο ηλιακής ενέργειας (ΜΣΗΕ), καταλύτης της αειφόρου ανάπτυξης στην περιοχή

6.1.1 Κύριος στόχος του Μεσογειακού σχεδίου ηλιακής ενέργειας (ΜΣΗΕ) είναι η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών των χωρών του Νότου και η μεταφορά ενός μέρους της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας προς τις ευρωπαϊκές χώρες, στοιχείο που αποτελεί σημαντικό συμπληρωματικό παράγοντα για την οικονομική βιωσιμότητα των έργων. Η εξαγωγή πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας προς την Ευρώπη καθίσταται δυνατή χάρη στο άρθρο 9 της ευρωπαϊκής οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Αυτή η εξαγωγή εξαρτάται, ωστόσο, από την ύπαρξη διασυνδέσεων και προϋποθέτει τη θέσπιση ειδικών ρυθμίσεων, προκειμένου να αποφευχθούν φαινόμενα καιροσκοπίας ή στρέβλωσης της αγοράς.

6.1.2 Ο ποσοτικός στόχος του ΜΣΗΕ προβλέπει για το 2020 την εγκατάσταση νέων μονάδων συνολικής δυναμικότητας 20 GW από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (κυρίως ηλιακή και αιολική) και την ανάπτυξη δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας και διασυνδέσεων Βορρά-Νότου και Νότου-Νότου. Η ενεργειακή απόδοση και η μεταφορά τεχνολογίας θεωρούνται προς το παρόν συνοδευτικά μέτρα, γεγονός που είναι λυπηρό, εάν ληφθούν υπόψη οι προαναφερθείσες δυνατότητες και προκλήσεις της περιοχής. Όσον αφορά τις προβλέψεις του Μεσογειακού Παρατηρητηρίου της Ενέργειας για το 2020, ο στόχος του ΜΣΗΕ συνεπάγεται πρόσθετη προσπάθεια για την εγκατάσταση μονάδων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας συνολικής δυναμικότητας 11 GW σε περίπτωση διατήρησης της υπάρχουσας κατάστασης και μόλις 1 GW στην περίπτωση της εναλλακτικής επιλογής. Ως κίνητρο για το εγχείρημα αυτό, θα ήταν ευκταίο τα κράτη μέλη να δεσμευθούν ότι θα προμηθεύονται μια ελάχιστη εγγυημένη ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας από τις χώρες του Νότου.

6.1.3 Η προβληματική του ΜΣΗΕ είναι διττή: Αφενός, επιδιώκεται βελτίωση της αποδοτικότητας των έργων, μέσω της τιμής αγοράς της ηλεκτρικής ενέργειας —τόσο για την τοπική τιμή όσο και για την τιμή εξαγωγής— και μέσω της χρήσης πόρων που εκχωρούνται υπό ευνοϊκούς όρους ή της χρήσης επιδοτήσεων ή πιστωτικών μονάδων άνθρακα. Αφετέρου, επιζητείται εξασφάλιση της χρηματοδότησης των έργων, τόσο με ίδιους πόρους —που αναμένεται ότι θα εξασφαλιστούν εάν η αποδοτικότητα είναι επαρκής και οι κίνδυνοι ελεγχόμενοι— όσο και με δανεισμό, σε πρώτη φάση από αναπτυξιακά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (ΕΤΕπ, AFD, KfW, ΕΤΑΑ, Παγκόσμια Τράπεζα, Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης και Ισλαμική Τράπεζα Ανάπτυξης) και, στη συνέχεια, από εμπορικές τράπεζες.

6.1.4 Η πρωτοβουλία του ΜΣΗΕ υπερβαίνει το πλαίσιο της συνεργασίας που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα, καθώς συμμετέχουν τα κράτη μέλη της Ένωσης για τη Μεσόγειο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς και επιχειρήσεις, ερευνητικά ιδρύματα, ΜΚΟ του κλάδου, πολυάριθμοι δημόσιοι και ιδιωτικοί επενδυτές και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

6.1.5 Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνεργαστεί στενά με τη γραμματεία της Ένωσης για τη Μεσόγειο, στην οποία έχει ανατεθεί η εφαρμογή του ΜΣΗΕ, ειδικότερα δε του γενικού σχεδίου του ΜΣΗΕ. Πρέπει να καθοριστεί ενιαίο πλαίσιο αναφοράς για την προώθηση της εφαρμογής του γενικού σχεδίου. Ειδικότερα δε, είναι σημαντικό να υιοθετηθεί μια κοινή προσέγγιση των βασικών ζητημάτων, όπως π.χ. οι μηχανισμοί χρηματοδότησης ή η μεταφορά τεχνολογίας.

6.2 Το Medgrid, ένα πρόγραμμα από κοινού ανάπτυξης με αντικείμενο την ανταλλαγή ηλεκτρικού ρεύματος ανά τη Μεσόγειο

6.2.1 Όπως προαναφέρεται, μία από τις κυριότερες προκλήσεις έγκειται στην ανάγκη συμπλήρωσης και ενίσχυσης του ηλεκτρικού δικτύου διασύνδεσης των χωρών ένθεν κακείθεν της Μεσογείου, δεδομένου ότι η μοναδική διασύνδεση που υπάρχει προς το παρόν είναι η διασύνδεση Ισπανίας-Μαρόκου, με δυναμικότητα μεταφοράς 1 400 MW. Σύμφωνα με την MEDELEC (ένωση όλων των βιομηχανιών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ανά τη Μεσόγειο), η μέγιστη δυναμικότητα μεταφοράς του δικτύου, βάσει των ήδη υφιστάμενων επενδυτικών σχεδίων, θα ανέρχεται περίπου στα 5 GW. Συνεπώς, η ευόδωση των στόχων του ΜΣΗΕ προϋποθέτει σύντονες προσπάθειες για την αύξηση της ισχύος των διασυνδέσεων, τόσο μεταξύ των χωρών της Νότιας Μεσογείου όσο και μεταξύ αυτών και των χωρών των βόρειων παραλίων.

6.2.2 Αποστολή του δικτύου Medgrid είναι να χαράξει τις κατευθυντήριες γραμμές για το μεσογειακό δίκτυο με ορίζοντα το 2020, να προωθήσει το θεσμικό και το ρυθμιστικό πλαίσιο για τις ανταλλαγές ηλεκτρικού ρεύματος, να προβεί σε εκτίμηση των ωφελειών από τις επενδύσεις στις υποδομές του δικτύου, να προάγει την τεχνική και τεχνολογική συνεργασία με τις ΧΝΑΜ και να διαδώσει τις προηγμένες τεχνολογίες μεταφοράς.

6.3 Dii – Renewable energy bridging continents (Η ανανεώσιμη ενέργεια που συνδέει ηπείρους)

6.3.1 Η κοινοπραξία Dii έχει θέσει ως χρονικό ορίζοντα το 2050, υπερβαίνοντας τον αντίστοιχο του ΜΣΗΕ. Το αρχικό σκεπτικό ήταν ότι θα μπορούσε, έως το 2050, το 15 % της συνολικής ζήτησης των ευρωπαϊκών χωρών σε ηλεκτρικό ρεύμα να προέρχεται από μονάδες παραγωγής ηλιακής ενέργειας εγκατεστημένες στην έρημο των χωρών της Νότιας Μεσογείου. Ωστόσο, από την έναρξη της λειτουργίας της, το 2009, μέχρι σήμερα, η Dii στράφηκε βαθμιαία προς τον στόχο της από κοινού ανάπτυξης, με άξονα την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας γενικότερα, χωρίς να περιορίζεται στην ηλιακή ενέργεια ούτε στις εξαγωγές από τον Νότο στον Βορρά. Έτσι, η θεώρηση της Dii συγκλίνει εκ των πραγμάτων προς αυτήν του ΜΣΗΕ, αλλά με μια πιο μακρόπνοη προοπτική και χωρίς ποσοτικούς στόχους.

6.4 Λοιπές πρωτοβουλίες

6.4.1 Θα πρέπει επίσης να υπογραμμιστούν και άλλες πρωτοβουλίες, όπως: το πρόγραμμα τεχνικής υποστήριξης της ΕΕ με τίτλο «Προλειαίνοντας το έδαφος για το Μεσογειακό σχέδιο ηλιακής ενέργειας», το οποίο αφορά την περαιτέρω ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην περιοχή· η χρηματοδότηση με ευρωπαϊκούς πόρους με κατεύθυνση τις χώρες της Νότιας Μεσογείου —από το Ταμείο Επενδύσεων Γειτονίας και τον ευρωμεσογειακό φορέα επενδύσεων και εταιρικής σχέσης (FEMIP), που μπορούν να χρηματοδοτήσουν έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας—· επίσης, η ανακοίνωση της Επιτροπής «Προτεραιότητες για την ενεργειακή υποδομή για το 2020 και μετέπειτα – Προσχέδιο για ενοποιημένο ευρωπαϊκό ενεργειακό δίκτυο», όπου περιλαμβάνεται η ανταλλαγή πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ Βόρειας και Νότιας Μεσογείου και η ανάγκη ενίσχυσης των διασυνδέσεων που μπορούν να συμβάλουν στην ανταλλαγή αυτή. Αρκετές χώρες έχουν επίσης θέσει σε λειτουργία εθνικά σχέδια όπως το μαροκινό σχέδιο ηλιακής ενέργειας ή το τυνησιακό σχέδιο ηλιακής ενέργειας, τα οποία περιλαμβάνουν δέσμη εθνικών προγραμμάτων ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Βρυξέλλες, 21 Σεπτεμβρίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) COM(2011) 200 τελικό και COM(2011) 303 τελικό.

(2) ΕΕ C 132 της 3.5.2011, σ. 15.

(3) ΕΕ L 140 της 5.6.2009, σ. 16.

(4) ΕΕ L 140, 5.6.2009, σ. 63-87 (άρθρο 11α παρ. 5).

(5) ΕΟΚΕ Ενημερωτική Έκθεση με θέμα: «Η αλλαγή του κλίματος και η Μεσόγειος: περιβαλλοντικές και ενεργειακές προκλήσεις», CESE 682/2009 fin, 30 Σεπτεμβρίου 2009

(6) ΕΕ C 318 της 29.10.2011, σελ. 155.

(7) ΕΕ C 132 της 3.5.2011, σ. 15.

(8) Νομοθετικό ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 17ης Φεβρουαρίου 2011 [P7_TA(2011)0062 – 2010/0101(COD)].

(9) Σύσταση της Επιτροπής Πολιτικών Υποθέσεων, Ασφάλειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης της Ένωσης για τη Μεσόγειο, 4 Μαρτίου 2011, Ρώμη.

22.12.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 376/7

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Μητροπολιτικές περιοχές και πόλεις-περιφέρειες στη στρατηγική “Ευρώπη 2020” » (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2011/C 376/02

Εισηγητής: ο κ. VAN IERSEL

Στις 20 Ιανουαρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού της Κανονισμού, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

Μητροπολιτικές περιοχές και πόλεις-περιφέρειες στη στρατηγική «Ευρώπη 2020».

Το ειδικευμένο τμήμα «Οικονομική και Νομισματική Ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του την 1η Σεπτεμβρίου 2011.

Κατά την 474η σύνοδο ολομέλειας, της 21ης και 22ας Σεπτεμβρίου 2011 (συνεδρίαση της 21ης Σεπτεμβρίου 2011), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 142 ψήφους υπέρ, 3 κατά και 1 αποχή.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι τα θεσμικά όργανα της ΕΕ (Συμβούλιο, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Επιτροπή των Περιφερειών) αναγνωρίζουν, στο πλαίσιο της Εδαφικής ατζέντας για το 2020, ολοένα και περισσότερο την πρόοδο των ευρωπαϊκών μητροπολιτικών κέντρων· η κατά προτεραιότητα αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος συνάδει με τις θέσεις που έχει διατυπώσει η ΕΟΚΕ την τελευταία δεκαετία.

1.2 Η έννοια της μητροπολιτικής περιοχής δεν εξαντλείται σε αυτή της μεγαλούπολης. Σύμφωνα με τον ορισμό της ΕΟΚΕ, μια μητροπολιτική περιοχή συνίσταται είτε σε μια μεγαλούπολη είτε σε ένα πολυκεντρικό σύμπλεγμα πόλεων και –σε αμφότερες περιπτώσεις– στους μικρότερους δήμους και αγροτικές περιοχές της περιφέρειας, συνθέτοντας έτσι, μια κρίσιμη μάζα τουλάχιστον 500 000 κατοίκων (ενίοτε δε πολύ περισσότερων). Οι μητροπολιτικές περιοχές αποτελούν λειτουργικές περιφέρειες εν είδει βασικών οικονομικών περιοχών και αγορών εργασίας. Κατά κανόνα μάλιστα, δεν ταυτίζονται με (παραδοσιακές) διοικητικές οντότητες όπως οι νομοί και τα διαμερίσματα. Οι μητροπολιτικές περιοχές είναι σημαντικοί κόμβοι του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών, ενώ έχουν και οι ίδιες πολύπλοκα μεταφορικά δίκτυα.

1.3 Η ΕΟΚΕ προκρίνει μια προοδευτική πρόταση για την αστική αναγέννηση και την ανάδειξη βιώσιμων και ανταγωνιστικών μητροπολιτικών περιοχών στον 21ο αιώνα. Οι παρούσες οικονομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές και τοπικές τάσεις, καθώς και οι αρνητικές χρηματοπιστωτικές προοπτικές καθιστούν επιτακτική τη συγκρότηση ενός συνεκτικού ενωσιακού Προγράμματος για το αστικό περιβάλλον, το οποίο θα συνδέεται άμεσα με τη στρατηγική «Ευρώπη 2020». Οι απόψεις της ΕΟΚΕ σχετικά με το ενωσιακό Πρόγραμμα για το αστικό περιβάλλον και την επίδραση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» εκτίθενται στα κεφάλαια 5 και 6 της παρούσας γνωμοδότησης.

1.4 Προς το παρόν, επικρατεί ιδιαίτερη σύγχυση σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης του ζητήματος σε επίπεδο ΕΕ –συχνά δε και σε επίπεδο κρατών μελών– εξαιτίας προβλημάτων διοίκησης και οικείωσης, αλλά και λόγω των ετερόκλιτων προτεινόμενων λύσεων. Πιο συγκεκριμένα, ορισμένα από τα επίμαχα σημεία εντοπίζονται στις αντικρουόμενες απόψεις ως προς τις προτεινόμενες λύσεις από την κορυφή στη βάση και αντιστρόφως ή στις προστριβές μεταξύ των μεγαλουπόλεων, των μικρότερων (περαστικών) δήμων και των αγροτικών κοινοτήτων. Επιπλέον, δυσεπίλυτο πρόβλημα συνιστά και το γεγονός ότι συχνά η επέκταση μιας μητροπολιτικής περιοχής δεν συμπίπτει με τα διοικητικά της σύνορα.

1.5 Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι ισορροπημένες και λειτουργικές μητροπολιτικές περιοχές –ενισχυμένες υπό τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» και με τα δικά τους χαρακτηριστικά και ταυτότητα η καθεμία– μπορούν να εξελιχθούν σε αιχμή του δόρατος για τη μελλοντική ανάπτυξη. Επίσης μπορούν να επιδράσουν ευεργετικά από μακροοικονομικής άποψης στην Ευρώπη. Εξάλλου, οι αναπτυξιακές πολιτικές στις μητροπολιτικές περιοχές θα πρέπει να εφαρμόζονται παράλληλα με τις σύντονες προσπάθειες περιορισμού των περιφερειακών αποκλίσεων.

1.6 Η ΕΟΚΕ συνιστά τη σύσταση ομάδας υψηλού επιπέδου ή επιχειρησιακής ομάδας με αντικείμενο την ανάπτυξη των μητροπολιτικών περιοχών, η οποία θα δρα παράλληλα με την ήδη υπάρχουσα Διυπηρεσιακή ομάδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αστική ανάπτυξη. Αυτή η επιχειρησιακή ομάδα θα έχει διαθεματικό χαρακτήρα και θα απαρτίζεται από ποικίλους εκπροσώπους των κρατών μελών, των μητροπολιτικών περιοχών, της κοινωνίας πολιτών, καθώς και δημόσιων και ιδιωτικών φορέων. Θα μεριμνά δε για τις ουσιαστικές ανταλλαγές μεταξύ των ερευνητών και των επαγγελματιών στο πλαίσιο, λόγου χάρη, του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Μητροπολιτικού Δικτύου (ΕΜΙ), της πρωτοβουλίας κοινού προγραμματισμού «Η Ευρώπη των πόλεων» ή του Δικτύου Μητροπολιτικών Περιφερειών και Περιοχών (METREX).

1.7 Αποστολή της επιχειρησιακής ομάδας θα είναι να δημιουργήσει ένα μακρόπνοο όραμα για τις ευρωπαϊκές μητροπόλεις, το οποίο θα υπερβαίνει τα εθνικά σύνορα. Ένα συνεκτικό και αποτελεσματικό ενωσιακό Πρόγραμμα για το αστικό περιβάλλον ενόψει του 2050 θα πρέπει αντικαταστήσει τις διάφορες κατακερματισμένες προσεγγίσεις με μια αντίστοιχη συνολική και θα πρέπει να επικεντρωθεί στη σφαιρική στρατηγική «Ευρώπη 2020» για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη.

1.8 Το εν λόγω πρόγραμμα θα πρέπει να υποστηριχθεί από διεξοδικές αναλύσεις των σημερινών (και μελλοντικών) τάσεων, βάσει των στατιστικών της Eurostat, στοιχείων και μελετών του Δικτυακού Παρατηρητηρίου της Ευρωπαϊκής Χωροταξίας (ESPON) και λοιπών σαφώς ορισμένων πηγών.

1.9 Η Συνθήκη της Λισσαβώνας και η στρατηγική «Ευρώπη 2020» θα επιφέρουν μεταξύ άλλων αλλαγές στον τρόπο διακυβέρνησης. Η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη και να μην παραμείνει νεκρό γράμμα. Οι μητροπολιτικές περιοχές πρέπει να αναγνωριστούν ως εφάμιλλοι φορείς ανάπτυξης των περιφερειών. Στους δε κόλπους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι υποθέσεις αστικού περιβάλλοντος και μητροπολιτικού χαρακτήρα θα πρέπει να συντονίζονται αρτιότερα και να εκτίθενται αναλόγως. Η πολιτική για τις μητροπολιτικές περιοχές αποτελεί, ουσιαστικά, συνιστώσα της ευρωπαϊκής, της εθνικής (εφόσον, τελικά, επηρεάζει τους βασικούς τομείς στην Ευρώπη και στο εκάστοτε κράτος μέλος), της περιφερειακής και της τοπικής πολιτικής. Οι αρχές των μητροπολιτικών περιοχών πρέπει να είναι αρμόδιες για τον συντονισμό όλων αυτών των πτυχών.

1.10 Η ανάπτυξη των μητροπολιτικών περιοχών στην Ευρώπη βρίσκεται ήδη σε προχωρημένο στάδιο. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την πεποίθηση ότι ένας μελλοντοστραφής δίαυλος της ΕΕ –αποτελούμενος από την επιχειρησιακή και τη διυπηρεσιακή ομάδα– μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά στον διάλογο για τις υπό εξέλιξη διαδικασίες, στον σαφή καθορισμό των προτεινόμενων λύσεων από την κορυφή στη βάση και αντιστρόφως, στην ενθάρρυνση των τοπικών και περιφερειακών αρχών και της κοινωνίας πολιτών να δημιουργήσουν κατάλληλα μοντέλα, στην προώθηση διασυνδέσεων, καθώς και στην ενίσχυση πρωτοβουλιών πέραν των εθνικών συνόρων.

1.11 Η χρονική συγκυρία μοιάζει ολοένα και πιο ευνοϊκή. Στην παρούσα γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ εκθέτει αναλύσεις, επιχειρήματα και προτάσεις υπέρ των προσφορότερων –κατ’ αυτήν– λύσεων. Καλεί δε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο να τις λάβουν υπόψη προκειμένου να ενισχυθεί η αστική πτυχή στην επόμενη νομοθετική δέσμη μέτρων για την πολιτική συνοχής, στο πλαίσιο της διαδικασίας προβληματισμού της πρώτης με θέμα «Πόλεις του αύριο».

2. Αναλυτικές παρατηρήσεις

2.1 Οι σχέσεις της ΕΕ με τις πόλεις και τις μητροπολιτικές περιοχές είναι δύσκολες και περίπλοκες· οι αιτίες είναι πολλαπλές και αφορούν στην αναποτελεσματικότητα της διοίκησης, καθώς και σε σωρεία άλλων καταστάσεων και παραγόντων.

2.2 Ιστορικό πλαίσιο σε επίπεδο Συμβουλίου και Ευρωπαϊκής Επιτροπής

2.2.1 Το 1972 το Συμβούλιο ανακήρυξε την Ευρωπαϊκή περιφερειακή πολιτική σε ουσιαστικό παράγοντα για την ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Η χρηματοδότηση ξεκίνησε με την αρωγή προς τις μειονεκτούσες περιφέρειες, με σκοπό την πιο ισόρροπη και αρμονική ανάπτυξη στην Ευρώπη. Μέχρι το 1986, η εξάλειψη των περιφερειακών ανισοτήτων θεωρείτο σημαντικός δευτερεύων στόχος προς την κατεύθυνση της δημιουργίας της ενιαίας αγοράς.

2.2.2 Στις δεκαετίες του 1980 και 1990 βελτιώθηκε η αποτελεσματικότητα των πολιτικών και των προγραμμάτων. Η Συνθήκη της ΕΕ το 1992 και, μερικά χρόνια αργότερα, οι διαπραγματεύσεις για τη διεύρυνση της ΕΕ οδήγησαν σε μια σημαντική αύξηση των πόρων των Διαρθρωτικών Ταμείων.

2.2.3 Οι καθεαυτό πόλεις εντάχθηκαν αργότερα στη διαδικασία χάραξης πολιτικής της ΕΕ, μολονότι ορισμένα πιλοτικά προγράμματα αστικού χαρακτήρα είχαν ήδη ξεκινήσει στις αρχές της δεκαετίας του '90. Εντούτοις, δεν υπήρχαν ουσιαστικές διακρίσεις μεταξύ μεγάλων και μικρών πόλεων· η κύρια διάκριση και το βασικό αντικείμενο της συζήτησης παρέμειναν για καιρό οι αποκλίσεις μεταξύ πλούσιων και φτωχών περιοχών της ΕΕ, μεταξύ, δηλαδή, της ευρύτερης περιοχής της λεγόμενης «Γαλάζιας Μπανάνας» στη Δυτική Ευρώπη αφενός, και όλων των υπολοίπων αφετέρου.

2.2.4 Το 1998 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέλαβε μια ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία με την ανακοίνωσή της με θέμα «Αειφόρος αστική ανάπτυξη: ένα πλαίσιο δράσης». Ωστόσο, η επίδρασή της στις συζητήσεις στους κόλπους του Συμβουλίου και στις καθημερινές δραστηριότητες εργασιών παρέμεινε πολύ περιορισμένη.

2.2.5 Εντωμεταξύ, η ΓΔ Περιφερειακής Πολιτικής, η ΓΔ Έρευνας, η ΓΔ Κινητικότητας και Μεταφορών, ΓΔ Ενέργειας και η ΓΔ Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Κοινωνικής Ένταξης ανέπτυξαν συναφή προγράμματα και έργα στις πόλεις. Το Δικτυακό Παρατηρητήριο της Ευρωπαϊκής Χωροταξίας ανέλαβε την ευθύνη της εκπόνησης συγκεκριμένων μελετών με θέμα την ανάπτυξη των περιφερειών και των μητροπολιτικών περιοχών με την υποστήριξη του προγράμματος INTERREG.

2.2.6 Από το 2004, το Συμβούλιο άρχισε να συμμετέχει πιο ενεργά στις υποθέσεις αστικού χαρακτήρα. Άρχισαν να διεξάγονται εξαμηνιαίες συνεδριάσεις της άτυπης συνόδου των αρμόδιων υπουργών για τη χωροταξία και την περιφερειακή ανάπτυξη με κεντρικό θέμα –μεταξύ άλλων– την αστική διάσταση. Μολαταύτα, ελλείψει επίσημων αρμοδιοτήτων προβλεπόμενων από μια Συνθήκη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο δεν μπορούσαν εύκολα να αναλάβουν συγκεκριμένες δράσεις.

2.2.7 Παράλληλα, στις άτυπες υπουργικές συνόδους έχουν υιοθετηθεί αρκετές δηλώσεις. Μία από τις πλέον βαρύνουσες είναι ο Χάρτης της Λειψίας του 2007, που έμελλε να καθορίσει το Πρόγραμμα για το αστικό περιβάλλον. Στον εν λόγω Χάρτη τίθενται ποικίλα θέματα αστικού περιεχομένου –συμπεριλαμβανομένων των μεγαλουπόλεων–, τα οποία χρήζουν αντιμετώπισης σε ένα κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο, με σεβασμό πάντα προς την αρχή της επικουρικότητας. Η δήλωση σηματοδότησε την απαρχή μιας πιο άρτια διαρθρωμένης προσέγγισης. Άλλες αξιόλογες επακόλουθες ενέργειες είναι τα συμπεράσματα της υπουργικής διάσκεψης (1) με θέμα τη συμβολή της αρχιτεκτονικής και του πολιτιστικού τομέα στην αειφόρο ανάπτυξη. Οι σχετικοί στόχοι και επιχειρήματα αναπτύχθηκαν περαιτέρω, ιδίως στις άτυπες υπουργικές συνόδους της Μασσαλίας και του Τολέδο (2). Τα δε συμπεράσματα και η δήλωση του Γκέντελε τον Μάιο του 2011 αποδεικνύουν την ύπαρξη μιας συνεχώς αυξανόμενης δυναμικής υπέρ μιας ολοκληρωμένης και διατομεακής προσέγγισης του ζητήματος της ισόρροπης ανάπτυξης των μητροπολιτικών περιοχών (3).

2.2.8 Παρά τη μνεία των ανακοινώσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις πόλεις και τη συμπερίληψή τους στα προγράμματα της ΕΕ, η συνολική εικόνα και η πρόοδος του Προγράμματος για το αστικό περιβάλλον είναι μάλλον απογοητευτικές. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στην έλλειψη επίσημων αρμοδιοτήτων, αλλά και στην έλλειψη σαφών στόχων και έμφασης. Η αρχή της επικουρικότητας, καθώς και λόγοι εθνικής πολιτικής σκοπιμότητας αποτρέπουν τα κράτη μέλη από το να συζητούν τα των αστικών υποθέσεων σε επίπεδο ΕΕ.

2.3 Παλαιότερες θέσεις της ΕΟΚΕ

2.3.1 Το 2004, η ΕΟΚΕ πρότεινε (4) να δώσει η ΕΕ μεγαλύτερη έμφαση στις μητροπολιτικές περιοχές και στις μεγαλουπόλεις με μια κρίσιμη μάζα για δύο κυρίως λόγους: αφενός μεν, γιατί αυτές –με τα θετικά και αρνητικά τους στοιχεία– αποτελούν «τα εργαστήρια της παγκόσμιας οικονομίας»· αφετέρου δε, λόγω της επεκτατικής τάσης των αστικών κέντρων. Κατά την τελευταία δεκαετία αμφότερες τάσεις ενισχύθηκαν· προσφάτως δε αυτό το γεγονός αναγνωρίστηκε πλήρως από τις άτυπες υπουργικές συνόδους.

2.3.2 Η ΕΟΚΕ υποστήριξε ότι, παράλληλα με την έμφαση στη μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων, ανάλογης προσοχής χρήζει και η ενδυνάμωση των μητροπολιτικών περιοχών, οι οποίες θα πρέπει να θεωρούνται η αιχμή του δόρατος για τη μελλοντικές ανάπτυξη.

2.3.3 Οι μεγάλες αστικές περιοχές στην Ευρώπη είναι συνήθως, όπως και αλλού στον κόσμο, πόλοι έλξης για δραστηριότητες υψηλής ποιότητας, πολυεθνικές εταιρείες, ερευνητικά κέντρα, υπηρεσίες, δημιουργικές τάσεις όλων των ειδών, καθώς και εκπαιδευτικά ιδρύματα. Οι περιοχές αυτές έρχονται ακόμα περισσότερο στο προσκήνιο λόγω της παγκοσμιοποίησης, καθότι τα εθνικά σύνορα καθίστανται ολοένα και πιο δυσδιάκριτα. Μέσω των σύγχρονων μεταφορών και των ψηφιακών συνδέσεων αλληλοσυνδέονται διεθνώς, ενώ ταυτόχρονα προσφέρουν ένα γόνιμο έδαφος για την προσέγγιση ταλέντων.

2.3.4 Αναμφισβήτητα, ως πόλοι έλξης όλων των ομάδων ατόμων –είτε αυτοί είναι εξωτερικοί μετανάστες είτε προέρχονται από τα κράτη μέλη της ΕΕ–, οι μητροπολιτικές περιοχές και οι πόλεις-περιφέρειες χαρακτηρίζονται επίσης από ένα αρκετά υψηλό ποσοστό ανέργων και εργαζομένων χαμηλής εξειδίκευσης. Πρόκειται για φαινόμενα που είναι δύσκολο να αντιμετωπισθούν και συχνά προκαλούν (ακανθώδη) κοινωνικά, πολιτισμικά και οικονομικά ζητήματα. Εξάλλου, αυτά συνοδεύονται και από πολλαπλά και έκδηλα οικολογικά προβλήματα.

2.3.5 Στη γνωμοδότηση που υιοθέτησε το 2008, η ΕΟΚΕ περιγράφει εν συντομία την κατάσταση στα κράτη μέλη. Παρά την τάση για αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων και τις συζητήσεις σε όλη την Ευρώπη σχετικά με το ζήτημα της ανάπτυξης των μητροπολιτικών περιοχών και τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, κάθε χώρα έχει το δικό της πρόγραμμα το οποίο είναι στενά συνδεδεμένο με το εκάστοτε ιστορικό και νομοθετικό πλαίσιο. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ προτείνει τη δημιουργία μιας ενωσιακής ομάδας υψηλού επιπέδου για την ανάλυση και τον καθορισμό ενός Προγράμματος για το αστικό περιβάλλον με αντικείμενο τις μητροπολιτικές περιοχές (5) και με έμφαση στην ανταγωνιστική, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Υπό αυτό το πρίσμα, και σε συνεργασία με τις εθνικές κυβερνήσεις, οι μητροπολιτικές περιοχές πρέπει να ενθαρρυνθούν να καθορίσουν τη δική τους Στρατηγική της Λισσαβώνας. Η διαδικασία –συμπεριλαμβανομένων των βέλτιστων πρακτικών– θα πρέπει να συζητηθεί σε επίπεδο ΕΕ, με την ενεργό συμμετοχή και την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

2.3.6 Επί του παρόντος η λύση αυτή δεν έχει τεθεί ακόμα σε εφαρμογή, δεδομένου ότι παραμένει ασαφές ποιος είναι υπεύθυνος για τι και σε ποιο περιβάλλον ή πλαίσιο.

3. Τρέχουσα κατάσταση

3.1 Στις μέρες μας είναι αδιαμφισβήτητη η σημασία των μητροπολιτικών περιοχών (6). Τόσο ο ΟΟΣΑ όσο και η Παγκόσμια Τράπεζα επιδίδονται σε αναλύσεις των παγκόσμιων τάσεων. Ερευνητικά κέντρα απ’ όλη την Ευρώπη βασίζουν τις απόψεις τους σε παρόμοιες υποθέσεις με αυτές που επιχειρούμε εδώ. Ωστόσο, επικρατεί ακόμα μεγάλη σύγχυση ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης του ζητήματος σε επίπεδο ΕΕ, αλλά συχνά και σε εθνικό. Αυτό οφείλεται εν μέρει σε προβλήματα που αφορούν στον τρόπο διοίκησης, στην οικείωση με το ζήτημα, αλλά και στον ετερόκλητο χαρακτήρα των προτεινόμενων λύσεων. Ακολουθούν μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα:

—

Στις μεγάλες αστικές περιοχές παρατηρείται συχνά ένα χάσμα μεταξύ αφενός των πολεοδόμων, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για τη χωροταξική ανάπτυξη, τις υποδομές, τη στέγαση και τις γενικές υπηρεσίες και αφετέρου των παραγόντων που προάγουν την οικονομική και δυναμική ανάπτυξη, καθώς και τη δημιουργία θέσεων εργασίας· με άλλα λόγια, δεν υπάρχει συντονισμός ενεργειών.

—	Ολοένα και περισσότερο, διάφορα πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα δημοσιεύουν χρήσιμες περιπτωσιολογικές μελέτες με θέμα αστικά κέντρα, χωρίς ωστόσο να υφίσταται ικανοποιητική αποτελεσματική επικοινωνία με τις δημόσιες αρχές.

—	Οι εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές επιδεικνύουν συνήθως απροθυμία να ανταλλάξουν απόψεις με τον ιδιωτικό τομέα (π.χ. διαχειριστές ακίνητης περιουσίας και επενδυτές).

—

Οι δημοτικές και περιφερειακές αρχές, καθώς και οι κυβερνήσεις στρέφονται κατά κύριο λόγο στις Βρυξέλλες για την εξασφάλιση οικονομικής ενίσχυσης, μη αξιοποιώντας κατά κανόνα την ευκαιρία να συζητήσουν με τις ενωσιακές αρχές για ζητήματα ευνοϊκών πολιτικών ή για τα αποτελέσματα της ενωσιακής νομοθεσίας στις μητροπολιτικές περιοχές.

3.2 Το αυξανόμενο ενδιαφέρον που επιδεικνύουν το Συμβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μεταφράζεται σε ένα ευρύ φάσμα προγραμμάτων. Λόγω των διαφορετικών τομεακών προσεγγίσεων, τα προγράμματα αυτά ποικίλλουν ως προς την εστίασή τους και συνήθως βασίζονται σε ανόμοιους ορισμούς των θεμάτων. Ως εκ τούτου, οι προσεγγίσεις αυτές συνήθως δεν είναι ευκρινείς, με αποτέλεσμα να χάνουν σε απήχηση προς τρίτους και τους τελικούς αποδέκτες τους.

3.3 Αναμφισβήτητα, η στρατηγική της Λισσαβώνας συνέβαλε στην ενσωμάτωση της αστικής ανάπτυξης στο ευρύτερο ενωσιακό πλαίσιο και στις συναφείς φιλοδοξίες. Ωστόσο, αυτή η προοπτική προσκρούει συχνά στην απροθυμία των κρατών μελών, τα οποία σπανίως συμμερίζονται την ανάγκη «υπερεθνικής» ανάμειξης στα των πόλεών τους. Επομένως, στην ενωσιακή χρηματοδότηση για τα έργα στις πόλεις συχνά επεμβαίνει και η εθνική κεντρική διοίκηση, αντί να επαφίεται το ζήτημα αποκλειστικά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στην τοπική αυτοδιοίκηση, χωρίς δηλαδή άνωθεν παρεμβολές.

3.4 Παρά τα παραδείγματα προς μίμηση, τόσο στα κράτη μέλη όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, επικρατεί σε γενικές γραμμές σύγχυση σχετικά με το είδος των απαιτούμενων λύσεων από τη βάση στην κορυφή και αντιστρόφως. Αυτό ωθεί τα μητροπολιτικά κέντρα σε μεμονωμένες εκστρατείες προώθησης της εκάστοτε πόλης αντί μιας πιο ορθά δομημένης προσέγγισης.

3.5 Τέλος, ο σχετικός διάλογος συχνά υπονομεύεται από τις αντιπαραγωγικές εντάσεις μεταξύ των αστικών και των αγροτικών περιοχών (συμπεριλαμβανομένων των περιαστικών δήμων).

3.6 Η επιτυχής πολυεπίπεδη διακυβέρνηση προσκρούει στις περισσότερες περιπτώσεις σε ιστορικά και πολιτισμικά εμπόδια, τα οποία δυσχεραίνουν την εξεύρεση μιας θετικής λύσης στα πραγματικά προβλήματα.

3.7 Εν ολίγοις, τα κράτη μέλη και τα αστικά κέντρα συχνά εξακολουθούν να επικεντρώνονται στην καθημερινή λειτουργία τους, αντί να είναι πιο δεκτικά σε ολοκληρωμένες στρατηγικές ή να θέτουν πιο μακρόπνοους στόχους. Η προστιθέμενη αξία της ΕΕ δεν είναι επαρκώς καθορισμένη, αφενός επειδή τα κράτη μέλη δεν συμφωνούν με τις αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τον ακριβή ρόλο του (άτυπου) Συμβουλίου και αφετέρου επειδή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την παρούσα στιγμή είναι αναρμόδια να ανταποκριθεί στις διαφορετικές απόψεις των κρατών μελών σχετικά με τον ρόλο της.

4. Μια διορατική προσέγγιση του ζητήματος της αστικής ανάπλασης στον 21ο αιώνα

4.1 Παρά την ολοένα και μεγαλύτερη σημασία που αποδίδουν στις πόλεις τα ενωσιακά προγράμματα και Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω των ανακοινώσεών της, η συνολική εικόνα παραμένει κατακερματισμένη. Τα οικονομικά, κοινωνικά, τοπικά και περιβαλλοντικά προτάγματα, καθώς και οι αρνητικές χρηματοπιστωτικές προοπτικές καθιστούν επιβεβλημένη την κατάρτιση ενός συνεκτικού και λειτουργικού Προγράμματος για το αστικό περιβάλλον. Ένα τέτοιο πρόγραμμα θα μπορούσε να συμβάλει στην αξιοποίηση των υφιστάμενων και των πιο δυσδιάκριτων οικονομικών, κοινωνικών, πολιτισμικών και τεχνολογικών δυνατοτήτων σε όλη την ήπειρο.

4.2 Σε παλαιότερες γνωμοδοτήσεις της, η ΕΟΚΕ επικαλείται ισχυρά επιχειρήματα υπέρ της εκπόνησης αυτού του ενωσιακού προγράμματος στο πλαίσιο του διεθνούς, πολιτικού και ακαδημαϊκού διαλόγου για την προώθηση της αστικής ανάπλασης στον 21ο αιώνα. Ορισμένα αποκαλυπτικά στοιχεία στη συζήτηση σχετικά με τη μητροπολιτική διάσταση είναι τα εξής:

—	Η παραδειγματική στροφή στις μητροπολιτικές περιοχές και στις πόλεις-περιφέρειες ως απόρροια της παγκοσμιοποίησης, η οποία χαρακτηρίζεται από τη διεθνή δικτύωση, τις αλυσίδες προστιθεμένης αξίας και τη σχετικοποίηση της σημασίας των εθνικών συνόρων.

—	Η αναδιάρθρωση και η μετατροπή των βιομηχανικών περιοχών σε κέντρα άρτι εξειδικευμένης μεταποιητικής βιομηχανίας και παροχής υπηρεσιών και η επίδρασή τους στις οικονομικές λεκάνες και στις μητροπολιτικές περιοχές.

—	Η εξειδίκευση των πόλεων ως βάση των συμπράξεων, οι οποίες προσελκύουν επενδύσεις.

—	Η εγγύτητα των πανεπιστημίων, των ερευνητικών κέντρων, των εργαζομένων υψηλής εξειδίκευσης, των περιφερειακής εμβέλειας αλυσίδων προστιθέμενης αξίας στη βιομηχανία και των ιδιαίτερα προηγμένων υπηρεσιών.

—	Η διεθνής διασύνδεση εκ παράλληλου με την «ευφυή» εσωτερική κινητικότητα και τα σχετικά συστήματα μεταφορών.

—	Οι οικολογικές πόλεις, ήτοι η κλιματική αλλαγή, τα περιβαλλοντικά κριτήρια και τα κριτήρια χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης που χρήζουν ενισχυμένης και επικεντρωμένης τοπικής και περιφερειακής διαχείρισης και συμπράξεων δημόσιου-ιδιωτικού τομέα.

—	Η ευρέως παραδεκτή ανάγκη πρόκρισης της πυκνότητας έναντι της επέκτασης των πόλεων.

—	Η αρτιότερη αλληλεπίδραση των αστικών με τις αγροτικές περιοχές.

—	Η κοινωνική βιωσιμότητα, οι δημογραφικές μεταβολές, η ποιότητα της εργασίας σε όλες τις κοινωνικές εκφάνσεις, με την υποστήριξη της κατάλληλης εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες.

—	Η επείγουσα ανάγκη γεφύρωσης των πολιτισμικών διαφορών με έμφαση στη δημιουργία ευκαιριών για την πρόοδο των μειονοτήτων και κατ’ επέκταση της κοινωνίας.

—	Το επιτακτικό αίτημα βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης και στέγασης, ιδίως όσον αφορά στη μετανάστευση.

—	Η έμφαση στο γνωστικό πεδίο του πολεοδομικού σχεδιασμού με σκοπό την εξασφάλιση των κατάλληλων συνθηκών για τη βέλτιστη συνολική ανάπτυξη των μητροπολιτικών περιοχών· ανάπτυξη η οποία προϋποθέτει τη σύμπραξη των πολεοδόμων και των αρχιτεκτόνων.

—	Οι εγγυήσεις για την εσωτερική και εξωτερική ασφάλεια και προστασία.

—	Η αναψυχή.

4.3 Τέλος, η αποτελεσματική διοίκηση των μητροπολιτικών περιοχών και των πόλεων πρέπει να βασίζεται σε έναν συνδυασμό μέτρων από την κορυφή στη βάση και αντιστρόφως. Σε επίπεδο μητροπολιτικών περιοχών, θα πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα για τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων και τούτο διότι μόνο όταν δραστηριοποιούνται φορείς από όλα τα κοινωνικά επίπεδα, επιτυγχάνονται βέλτιστα αποτελέσματα. Όσο αποτελεσματικότερη είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ των επιπέδων λήψης και υλοποίησης αποφάσεων (κατά τα πρότυπα της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης), τόσο πιο εφικτός καθίσταται ο επιδιωκόμενος στόχος.

4.4 Οι αιρετοί τοπικοί και περιφερειακοί φορείς διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην οικείωση των πολιτών με τον επιδιωκόμενο στόχο. Επιπλέον, μπορούν να καλλιεργηθούν νέες μορφές συμμετοχικής δημοκρατίας μέσω της κοινωνίας πολιτών και οι τάσεις ενωσιακού χαρακτήρα μπορούν να συμβάλουν προς αυτή την κατεύθυνση.

4.5 Στη Συνθήκη της Λισσαβώνας αναγνωρίζεται ρητώς η «εδαφική συνοχή» ως γενικός στόχος, πέραν της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής (7). Και οι τρεις πτυχές αναφέρονται ως πολιτικοί τομείς κοινής αρμοδιότητας της ΕΕ και των κρατών μελών. Ως εκ τούτου, οι σχετικές με τις περιφέρειες πολιτικές δεν μπορούν πλέον να θεωρηθούν αποκλειστική αρμοδιότητα των κρατών μελών στο όνομα της επικουρικότητας. Η άποψη αυτή αντανακλάται εξάλλου και στις διατάξεις με θέμα με τα διευρωπαϊκά δίκτυα (8).

4.6 Επιπροσθέτως, η αρχή της επικουρικότητας επεκτείνεται σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, όπως υπογραμμίζεται ρητώς στην αναφορά της Συνθήκη περί τοπικής και περιφερειακής αυτονομίας (9). Πρόκειται δε για μια αρχή που συνάδει αρκετά με την πραγματικότητα, δεδομένου ότι η ολοκλήρωση των πολιτικών που αφορούν την εσωτερική αγορά, τη βιομηχανία, την έρευνα και την ανάπτυξη, την ενέργεια, το περιβάλλον και την υγεία εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την κατά τόπους εφαρμογή τους και δη στις μητροπολιτικές περιοχές.

5. Το Πρόγραμμα για το αστικό περιβάλλον και η ανάπτυξη των μητροπολιτικών περιοχών

5.1 Η ευρωπαϊκές κοινωνίες πρέπει να προετοιμαστούν για το μέλλον και η εδαφική συνοχή είναι ένα από τα εργαλεία που έχουν στη διάθεσή τους. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, οι σφαιρικές προσεγγίσεις του ζητήματος των μητροπολιτικών περιοχών –ως κέντρων βάρους– και των διαδικασιών ανάπτυξης των μητροπολιτικών κέντρων, όχι μόνο είναι συμβατές με τη μοναδική αστική δομή που συναντάται στην Ευρώπη, αλλά ενισχύουν και την κοινωνικοοικονομική σταθερότητα.

5.2 Η μητροπολιτική ανάπτυξη πρέπει να συνοδεύεται από έναν νέο, εικονικό τρόπο ανάγνωσης του χάρτη της Ευρώπης. Αυτός ο νέος χάρτης δεν θα πρέπει να παρουσιάζει αποκλειστικά μια εικόνα των εταίρων-κρατών μελών, αλλά ούτε και μια εικόνα αντίθεσης μεγάλων-μικρών και αγροτικών-αστικών περιοχών. Αντ’ αυτών, ο χάρτης θα πρέπει να αναπαριστά τη μητροπολιτική ανάπτυξη –τόσο εντός όσο και εκτός των χωρών– ως χωρική προσαρμογή στις κοινωνικές, οικονομικές και τεχνολογικές εξελίξεις του σήμερα και του εγγύς μέλλοντος. Υπό αυτό το πρίσμα, ένα πρόγραμμα με αντικείμενο την ανάπτυξη μητροπολιτικών κέντρων θα βοηθήσει τις ευρωπαϊκές κοινωνίες να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα κατά τον καλύτερο τρόπο.

5.3 Κατά την ΕΟΚΕ, η εξέλιξη των μητροπολιτικών κέντρων μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στην άρση της πόλωσης μεταξύ των πόλεων και των αγροτικών περιοχών. Πρόκειται για ένα αρκετά αμφιλεγόμενο θέμα με πολλά επιχειρήματα υπέρ της προώθησης της θετικής αλληλεπίδρασης μεταξύ των δύο αυτών πόλων. Θα πρέπει να αναπτυχθούν νέα μέσα προκειμένου να ωφεληθούν αμοιβαία οι δύο αυτές πλευρές. Μια ενδιαφέρουσα προγραμματισμένη πρωτοβουλία είναι η URMA (αστική-αγροτική συνεργασία σε μητροπολιτικές περιοχές) υπό το δίκτυο METREX, στην οποία θα παρουσιαστούν μέθοδοι και συγκεκριμένα σχέδια αναβάθμισης. Μπορούν επίσης να επιτευχθούν επιπρόσθετες ρεαλιστικές βελτιώσεις μέσω της κατάλληλης εφαρμογής της πολυκεντρικότητας, καθώς και χάρη στην κατάρτιση σχεδίων βασισμένων σε νέες μορφές διακυβέρνησης. Εξάλλου, θα πρέπει να διαδοθούν οι καλές πρακτικές.

5.4 Εκτός από τις μεταβολές που επισήμανε η ΕΟΚΕ το 2008, έχουν ενταθεί οι προσπάθειες για την περαιτέρω ανάπτυξη των μητροπολιτικών περιοχών. Οι περισσότερες από αυτές είναι οικονομικού χαρακτήρα, αλλά δεν θα πρέπει να παραγνωρίζεται και η επίδραση των κοινωνικών και πολιτισμικών κινήτρων. Από τα πολυάριθμα και διαφορετικά παραδείγματα ίσως τα πιο αξιοσημείωτα είναι τα εξής:

—	Η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των γερμανικών μητροπολιτικών περιοχών (Metropolregionen) στο πλαίσιο της Ομάδας πρωτοβουλίας ευρωπαϊκών μητροπολιτικών περιοχών (Initiativkreis Europäische Metropolregionen).

—	Οι μητροπολιτικοί πόλοι (pôles métropolitaines) στη Γαλλία μαζί με τους πόλους αριστείας (pôles d'excellence).

—	Η ευρεία περιοχή του Παρισιού (Grand Paris) –συμπεριλαμβανομένης της μελλοντικής σύνδεσής του με τον Ατλαντικό Ωκεανό και τον βορρά.

—	Η αναμενόμενη επέκταση της περιοχής του Έρεσουντ και η ενίσχυση της ευρείας περιοχής της Στοκχόλμης.

—	Η εντατικοποίηση των έργων στην ολλανδική ευρεία περιοχή του Ράντσταντ (γύρω από το Άμστερνταμ και τις μελλοντικές δίδυμες πόλεις του Ρότερνταμ και της Χάγης).

—	Η οικοδόμηση των μητροπολιτικών περιοχών της Βαρκελώνης, της Βαλένθια και του Μπιλμπάο.

—	Το εγχείρημα των υπό εξέλιξη τοπικών εταιρικών σχέσεων (Local Enterprise Partnership) σε ορισμένες από μεγαλύτερες πόλεις της Αγγλίας.

—	Η μητροπολιτική ανάπτυξη των πόλεων-περιφερειών της Βαρσοβίας, του Γκντάνσκ και του Κατοβίτσε στη Σιλεσία της Πολωνίας· εξάλλου, το Γκντάνσκ και το Κατοβίτσε επιδιώκουν επίσης ευρύτερες διασυνοριακές διασυνδέσεις στη Βαλτική Θάλασσα και στη Τσεχία αντιστοίχως.

—	Η μητροπολιτική επέκταση γύρω από την Πράγα και τη Βουδαπέστη.

—	Οι αναδυόμενες δίδυμες πόλεις της Βιέννης και της Μπρατισλάβας.

—	Η φιλοδοξία σχηματισμού μητροπολιτικού μορφώματος γύρω από Λειψία με κοινό πολιτισμικό παρονομαστή «τη δεκαετία του Λούθηρου», επ’ ευκαιρία της 500ής επετείου της λουθηρανικής Μεταρρύθμισης του 1517.

5.5 Αναδυόμενες μακροπεριφέρειες όπως η περιοχή της Βαλτικής, η λεκάνη του Δούναβη και η Βορειοδυτική Ευρώπη (καίτοι ανεπίσημα, αυτή η περιοχή περιλαμβάνει εν είδει μακροπεριφέρειας το γαλλικό διαμέρισμα Νορ-Πα-ντε-Καλέ, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, την Ολλανδία και το γερμανικό κρατίδιο της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας) εκτιμάται ότι μπορούν να δώσουν ιδιαίτερη ώθηση στην έννοια της μητροπολιτικής ανάπτυξης.

5.6 Από ευρωπαϊκής άποψης, οι πέραν των συνόρων πρωτοβουλίες –συνήθως χωρίς τη συνδρομή των κεντρικών εθνικών κυβερνήσεων– χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής. Άξιο αναφοράς είναι το γερμανικό εγχείρημα της Ομάδας πρωτοβουλίας μητροπολιτικών παραμεθόριων περιφερειών (Initiativkreis Metropolitane Grenzregionen). Εκτός από τα υπάρχοντα εγχειρήματα –όπως αυτό του Έρεσουντ και της Λιλ-Κουρτρέ–, έχουν αναληφθεί αρκετές νέες πρωτοβουλίες, όπως λ.χ. του Άνω Ρήνου (Βασιλεία, Στρασβούργο και Καρλσρούη), του Κάτω Ρήνου (Ρηνανία-Παλατινάτο, Λουξεμβούργο και Νανσί), του Κατοβίτσε, της Σαβοΐας-Αόστα κ.τ.λ. Επίσης, το κρατίδιο του Αμβούργου σχεδιάζει να συσφίξει τους δεσμούς του με την περιοχή του Έρεσουντ μέσω της καλύτερης διασύνδεσης. Η καλλιέργεια σχέσεων μεταξύ του Καλίνινγκραντ της Ρωσίας και της μητροπολιτικής περιοχής του Γκντανσκ αποτελεί ένα ενδιαφέρον παράδειγμα συνεργασίας.

5.7 Μικρότερα κράτη μέλη, όπως η Σλοβενία, μπορούν να αποκομίσουν ιδιαίτερα οφέλη από σαφώς καθορισμένες πρωτοβουλίες πέραν των συνόρων. Από το 2007, αυτές οι νέες πέραν των συνόρων πρωτοβουλίες υποστηρίζονται από το νομικό μέσο του Ευρωπαϊκού Ομίλου Εδαφικής Συνεργασίας (ΕΟΕΣ).

5.8 Η ΕΟΚΕ συνιστά να μην περιοριστεί η χρήση του ΕΟΕΣ στις γειτνιάζουσες παραμεθόριες περιφέρειες. Οι ευρωπαϊκές μητροπολιτικές περιφέρειες, που επιδιώκουν την αναβάθμιση της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης σε σχέση με τρίτες χώρες (Κίνα), θα πρέπει να ενθαρρυνθούν να διαμορφώσουν συμπαγείς συμπράξεις μέσω των αλυσίδων προστιθέμενης αξίας· τούτο δε σε συνδυασμό με μια «υπερδομή» παραδοσιακής συνέργειας στους τομείς του πολιτισμού, της εκπαίδευσης, της διοικητικής συνεργασίας κ.τ.λ., έτσι ώστε να καταστεί η οικονομική συνεργασία λιγότερο επιρρεπής στις κρίσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα θα μπορούσε να αποτελέσει ένας ΕΟΕΣ μεταξύ του Αμβούργου και της Τουλούζης, αμφότερων κέντρων αεροναυπηγικής.

5.8.1 Η ΕΟΚΕ συνιστά όσα ζητήματα καλούνται να αντιμετωπίσουν οι εκπρόσωποι τόσο των υφιστάμενων και των δυνητικών ΕΟΕΣ όσο και των κοινοποιουσών αρχών (όπως αναφέρεται στον έκθεση αναφοράς των ΕΟΕΣ του 2010) να αναλυθούν κατά την προγραμματισμένη για το 2011αναθεώρηση της οδηγίας σχετικά με τους ΕΟΕΣ.

5.9 Η ΕΕ πρέπει να προβεί σε διεξοδική ανάλυση της εξέλιξης των μητροπολιτικών κέντρων με δεδομένες τις τρέχουσες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες. Η ανάλυση αυτή προϋποθέτει την κατάρτιση ενός επικαιροποιημένου γεωγραφικού, οικονομικού, κοινωνικού και τεχνολογικού χάρτη της Ευρώπης. Εν προκειμένω, το Δικτυακό Παρατηρητήριο Ευρωπαϊκής Χωροταξίας μπορεί να προσφέρει πολύτιμη βοήθεια. Η συμβολή της Eurostat μέσω της παροχής αξιόπιστων στοιχείων εξακολουθεί να θεωρείται απαραίτητη. Επιπλέον, τόσο το μέσο συλλογής στοιχείων Αστικός έλεγχος όσο και το πρόγραμμα URBACT θα πρέπει να χρησιμοποιούνται πιο αποτελεσματικά για την επαρκή διάδοση των πορισμάτων από την έρευνα και την εμπειρική ανάλυση.

5.10 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα πρέπει να συγκροτηθεί μια ομάδα υψηλού επιπέδου ή επιχειρησιακή ομάδα με αντικείμενο την ανάπτυξη των μητροπολιτικών περιοχών, βάσει της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», η οποία θα δρα παράλληλα με την ήδη υπάρχουσα διυπηρεσιακή ομάδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αστική ανάπτυξη. Αυτή η επιχειρησιακή ομάδα θα έχει διαθεματικό χαρακτήρα και θα απαρτίζεται από ποικίλους εκπροσώπους των κρατών μελών, των μητροπολιτικών περιοχών, της κοινωνίας πολιτών, καθώς και δημόσιων και ιδιωτικών φορέων.

5.11 Αποστολή της επιχειρησιακής ομάδας θα είναι να δημιουργήσει ένα μακρόπνοο όραμα για τις ευρωπαϊκές μητροπόλεις, συμπεριλαμβανομένων των διασυνοριακών μητροπολιτικών περιοχών –όπως προβλέπεται, άλλωστε, στην πρωτοβουλία κοινού προγραμματισμού «Αστική Ευρώπη» (Urban Europe)– και με απώτερο στόχο την Ευρώπη του 2050.

5.12 Βάσει των στοιχείων της μητροπολιτικής ανάπτυξης –όπως αυτά που αναφέρονται στο σημείο 4.2– ένας δίαυλος ευρωπαϊκής εμβέλειας θα μπορούσε να λειτουργήσει ως καταλύτης προκειμένου:

—	να καθοριστούν –παρά την ετερογένεια των μητροπολιτικών περιοχών– κοινοί παρονομαστές μεταξύ των διαφόρων μορφών μητροπολιτικής ανάπτυξης και να διαδοθούν οι βέλτιστες πρακτικές·

—	να εφαρμοστεί συνολικά η στρατηγική «Ευρώπη 2020» με έμφαση στη συμμετοχή του μέγιστου δυνατού αριθμού φορέων για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ σχετικά με την έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη των μητροπολιτικών περιοχών·

—	να αναλυθούν σημαντικά ζητήματα καθοδήγησης, διαχείρισης και ανάπτυξης·

—	να αντληθούν οφέλη από την ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ των ερευνητικών κέντρων και των δημόσιων αρχών·

—	να εξευρεθούν ορθολογικές λύσεις σε μια παρατεταμένη περίοδο οικονομικών περικοπών όπου, ούτως ή άλλως, επιβάλλεται η πιο αποτελεσματική χρήση των διαθέσιμων πόρων·

—	να αξιοποιηθεί το τρίγωνο «εκπαίδευση-έρευνα-καινοτομία», το οποίο αποτελεί την κινητήρια δύναμη της μητροπολιτικής εξάπλωσης στην Ευρώπη·

—	να συζητηθούν και να τεθούν σε εφαρμογή –μέσα στο περίγραμμα της αειφόρου πόλης του μέλλοντος– έξυπνα πιλοτικά σχέδια σχετικά με τις παραμέτρους βιώσιμη πόλη, διασυνδεδεμένη πόλη, επιχειρηματική πόλη και πρωτοποριακή πόλη·

—	να σταθμιστεί η επίδραση του Ευρωπαϊκού θεματολογίου για την κλιματική αλλαγή στις πόλεις (ενέργεια, μεταφορές, κτήρια) και να προκύψουν χρήσιμες προτάσεις·

—	να ενισχυθεί η προσπάθεια εξάλειψης της πόλωσης μεταξύ των πόλεων και των αγροτικών περιοχών·

—	να ενισχυθούν περαιτέρω οι διαβουλεύσεις σε εθνικό επίπεδο σχετικά με την μητροπολιτική εξέλιξη και να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την ενδυνάμωση των περιφερειών·

—	να αναδειχθεί η σημασία των μητροπολιτικών περιοχών ως λειτουργικών περιοχών σε ευρύτερη –παγκόσμια– κλίμακα.

5.13 Μέχρι σήμερα, οι βασικές ανταλλαγές εμπειριών και τα «διδάγματα που έχουν αποκομιστεί» εξακολουθούν να είναι περιορισμένα. Μια ενωσιακή επιχειρησιακή ομάδα θα μπορούσε να παράσχει τα κατάλληλα ερεθίσματα και να μεριμνήσει για τη διάδοση των βέλτιστων πρακτικών και εμπειριών. Αυτές οι πρακτικές και οι εμπειρίες μπορούν επίσης να συντείνουν στη διαμόρφωση των ευρωπαϊκών πολιτικών και στη διοχέτευση των πόρων των ευρωπαϊκών ταμείων ειδικά σε τοπικά σχέδια.

5.14 Υπάρχουν πολυάριθμες μελέτες και αναλύσεις σχετικά με την αστική ανάπτυξη στην Ευρώπη. Ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο θα μπορούσε να συμβάλει στον περιορισμό του κατακερματισμού και στην ενίσχυση της συνεργασίας. Θα καταστεί έτσι δυνατός ο αρτιότερος συντονισμός των πανεπιστημίων και των εξειδικευμένων ερευνητικών κέντρων.

5.15 Ένα παράδειγμα ευρωπαϊκού πιλοτικού προγράμματος θα ήταν η δημιουργία εικονικών «ζωντανών εργαστηρίων» (κοινότητες πρακτικής) με ειδικευμένο αντικείμενο, όπως τα οικονομικά συμπλέγματα, το τρίγωνο της γνώσης, η αειφόρος ανάπτυξη, συνολικές συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, η κοινωνική στέγαση, η καθοδήγηση σε ζητήματα (υποεθνικής) κατά τόπους ανάπτυξης και ούτω καθεξής. Κάθε εργαστήριο θα συντονίζεται από μια μητροπολιτική περιοχή και θα απαρτίζεται από μια ευρεία ομάδα δημόσιων και ιδιωτικών φορέων.

5.16 Θα πρέπει να υπάρχουν επίσης περιθώρια για την ανάληψη πρωτοβουλιών με γνώμονα τη ζήτηση, στις οποίες οι μητροπολιτικές περιοχές θα εκθέτουν ορισμένες προκλήσεις και προβλήματα σε επίπεδο ΕΕ. Εν συνεχεία, θα αναζητούνται οι τρόποι και τα μέσα ανά την Ευρώπη για την κατάλληλη αντιμετώπισή τους. Σε μεταγενέστερο δε στάδιο, θα συγκεντρώνονται οι πολιτικές προτάσεις ή εμπειρίες, και θα επιχειρείται μια επισκόπηση των θετικών και των αρνητικών πρακτικών.

5.17 Άλλες πιθανές πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν: την καθιέρωση ενός ευρωπαϊκού συστήματος διδασκαλίας για τις πόλεις και τις μητροπολιτικές περιοχές, το οποίο θα εξασφαλίζει αξιόπιστα στοιχεία σχετικά με μελλοντικά σχέδια και οποία έχουν ήδη εφαρμοστεί σε άλλη περιοχή· τη διεξαγωγή ετήσιας διάσκεψης για τη σκιαγράφηση των μητροπολιτικών εξελίξεων· τέλος –και αυτή είναι η σημαντικότερη πρωτοβουλία–, θα πρέπει να αντλούνται διδάγματα από τις αστικές εμπειρίες για την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς.

5.18 Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, αφενός αναπτύσσοντας διαδραστικές μεθόδους και μια λειτουργική πολυεπίπεδη διακυβέρνηση και αφετέρου εντάσσοντας τις πόλεις και τις μητροπολιτικές περιοχές στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, θα αποκαλυφθούν κρυφές δυνατότητες και πιθανότατα θα ανοιχτούν νέοι ορίζοντες σκέψης.

6. Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» ως στέρεα βάση για το Πρόγραμμα για το αστικό περιβάλλον της ΕΕ

6.1 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η στρατηγική «Ευρώπη 2020» παρέχει χρήσιμα εργαλεία για την ανάπτυξη δυνατοτήτων και προοδευτικών πρακτικών. Με την κατάλληλη έμφαση στις μητροπολιτικές εξελίξεις θα δημιουργηθούν καλύτερες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες και θα υπάρξει περαιτέρω εθνική και διεθνής προβολή.

6.2 Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη του Ευρωπαίου Επιτρόπου κ. Hahn ως προς τον καίριο ρόλο των πόλεων και των μητροπολιτικών περιοχών στη στρατηγική «Ευρώπη 2020». Σε δηλώσεις του κατά την άτυπη σύνοδο υπουργών με θέμα την αστική ανάπτυξη στο Τολέδο (Ιούνιος 2010), ο κ. Hahn παρατήρησε ότι, η χάρη στη δυνατότητά τους να παρακολουθούν τις προκλήσεις μιας αλματώδους παγκοσμιοποίησης και τις ραγδαίες διαρθρωτικές αλλαγές, οι πόλεις βρίσκονται στο προσκήνιο, επιτυγχάνοντας καινοτόμες λύσεις και προωθώντας την οικονομική πρόοδο.

6.3 Στη γνωμοδότηση που υιοθέτησε το 2008 (10), η ΕΟΚΕ εισηγείται την κατάρτιση θεματολογίου για τις μητροπολιτικές περιοχές, βάσει της στρατηγικής της Λισσαβώνας. Ειδικότερα, μέσω του συνολικού προγραμματισμού της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και των νέων πτυχών που προσθέτει στη στρατηγική της Λισσαβώνας, εξασφαλίζονται ξεχωριστές ευκαιρίες τόσο για τις μητροπολιτικές περιοχές όσο και για την πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, η οποία, εδώ και αρκετά χρόνια, υστερούσε σε μεγάλο βαθμό.

6.4 Οι γραμμές επικοινωνίας στις μητροπολιτικές περιοχές είναι αμεσότερες από ό, τι σε εθνική κλίμακα· οι δε διαδικασίες λήψης αποφάσεων και σχεδιασμού είναι κατά κανόνα απλούστερες. Τόσο οι αρχές όσο και οι λοιποί φορείς –κοινωνικοί εταίροι, κοινωνία πολιτών, εκπαιδευτικοί φορείς απ’ όλες τια βαθμίδες, πολεοδόμοι, διαχειριστές ακίνητης περιουσίας και επενδυτές από τον ιδιωτικό τομέα– συνήθως ενεργούν με μεγαλύτερη προσήλωση στον στόχο. Από αρκετά επιτυχή παραδείγματα συνάγεται ότι η προσήλωση στον στόχο, η συνειδητοποίηση των πολιτών, ακόμα και το αίσθημα της υπερηφάνειας αποτελούν καταλύτες για την πρόοδο των μητροπολιτικών περιοχών.

6.5 Ο αριθμός των εγχειρημάτων με σαφή προσανατολισμό αυξάνεται συνεχώς, χάρη σε παρόμοια ήδη τελεσφόρα παραδείγματα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτό οφειλόταν στη δράση οραματιστών δημάρχων και στην ύπαρξη ενός οράματος ευρείας αποδοχής. Μερικά τέτοια παραδείγματα είναι η ευρεία περιοχή του Μπιλμπάο, η περιοχή Κοπεγχάγης-Μάλμε, η Βιέννη και το Μπέρμιγχαμ.

6.6 Εκτιμάται ότι το Πρόγραμμα για το αστικό περιβάλλον θα είναι αμοιβαία επωφελές· η μεν στρατηγική «Ευρώπη 2020» μπορεί να προσφέρει μια χρήσιμη δομή για τη διαμόρφωση ενός τέτοιου προγράμματος, οι δε μητροπολιτικές περιοχές μπορούν να συμβάλουν από την πλευρά τους στην υλοποίηση της στρατηγικής (11). Τα βασικά στοιχεία είναι τα εξής:

6.6.1 Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» απαιτεί έναν αποτελεσματικότερο συντονισμό εντός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και στενή συνεργασία με το Συμβούλιο. Η χάραξη πολιτικής και τα προγράμματα της ΕΕ θα πρέπει να καταστούν πιο αποτελεσματικά. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της ομαδοποίησης των σχεδίων εντός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Μάλιστα, δύο σημαντικά παράπλευρα οφέλη θα είναι η μεγαλύτερη προβολή των δράσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ο αρτιότερος (ευρωπαϊκός) συντονισμός.

6.6.2 Δία μιας σαφώς καθορισμένης συνολικής προσέγγισης, μπορούν να αντισταθμιστούν οι αναπόφευκτες περικοπές, οι οποίες επιβάλλονται στις πόλεις όλων των κρατών μελών λόγω της τρέχουσας οικονομικής ύφεσης.

6.6.3 Μέχρι σήμερα, η αρχή της επικουρικότητας δυσχέραινε την υλοποίηση του Προγράμματος για το αστικό περιβάλλον. Κατά την ΕΟΚΕ, η στρατηγική «Ευρώπη 2020» προϋποθέτει στενότερο συντονισμό της ΕΕ με τα κράτη μέλη, μια πιο ευέλικτη ερμηνεία της επικουρικότητας και μια λιγότερο αυστηρή διάκριση μεταξύ των αρμοδιοτήτων της ΕΕ και των κρατών μελών.

6.6.4 Καθίσταται αναγκαίο μια τέτοια ευελιξία να προλειάνει το έδαφος για την ανάδειξη των τοπικών, περιφερειακών και μητροπολιτικών αρχών σε υπεύθυνους φορείς εντός της ΕΕ. Για πολλά χρόνια, η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση συζητείτο γενικά, χωρίς όμως απτά αποτελέσματα. Πλέον, έχει έρθει η στιγμή να περάσουμε από τις κενές περιεχομένου ρητορείες στην πολυεπίπεδη διακυβέρνηση και να λάβουν σάρκα και οστά οι αμοιβαίες δεσμεύσεις μεταξύ των δημόσιων, των ιδιωτικών φορέων και της κοινωνίας πολιτών.

6.6.5 Το Πρόγραμμα για το αστικό περιβάλλον υπό τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» προϋποθέτει επίσης ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παρακολουθεί πιο επισταμένα ζητήματα που σχετίζονται άμεσα με τις πόλεις και τις μητροπολιτικές περιοχές. Αυτό σημαίνει ότι οι πόλεις και οι μητροπολιτικές περιοχές –συμπεριλαμβανομένων των λοιπών ενδιαφερομένων και της κοινωνίας πολιτών– θα συνυπολογίζονται ως εφάμιλλοι παράγοντες κατά την εφαρμογή των πολιτικών και των προγραμμάτων της ΕΕ.

6.6.6 Ομοίως, βάσει της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» συνίσταται η στενότερη συνεργασία μεταξύ των επιμέρους κρατών μελών. Στο πεδίο αυτό, διακρίνουμε τις εξής δύο σημαντικές παραμέτρους:

—	Υποτίθεται ότι το κάθε κράτος μέλος πρέπει να εξετάζει πιο προσεκτικά τις πρακτικές και τα επιτεύγματα των άλλων.

—	Η στενότερη διασύνδεση μεταξύ των κρατών μελών θα είναι επωφελής για τις παραμεθόριες περιφέρειες και την εξέλιξή τους ως μητροπολιτικές περιοχές. Οι διμερείς και τριμερείς συμφωνίες των εθνικών κυβερνήσεων κρίνονται ιδιαίτερα χρήσιμες για την καλλιέργεια της συνεργασίας πέραν των συνόρων τους.

Βρυξέλλες, 21 Σεπτεμβρίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) ΕΕ C 319/05 της 13/12/2008, σ. 13.

(2) Αυτές οι διακηρύξεις υιοθετήθηκαν κατά τη γαλλική και την ισπανική Προεδρία στη Μασσαλία το 2008 και στο Τολέδο το 2009 αντιστοίχως.

(3) Βλ. τα συμπεράσματα της ουγγρικής Προεδρίας και την Εδαφική ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως συμφωνήθηκε στη σύνοδο υπουργών του Γκέντελε (Ουγγαρία), στις 19 Μαΐου 2011.

(4) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα: «Οι μητροπολιτικές περιοχές: κοινωνικοοικονομικές συνέπειες για το μέλλον της Ευρώπης», ΕΕ C 302/20 της 7/12/2004, σ. 101. Αρκετά συγκεκριμένα θέματα αναλύθηκαν στη γνωμοδότηση πρωτοβουλίας που κατήρτισε η ΕΟΚΕ το 2007 με θέμα: «Μητροπολιτικές περιοχές: Οι κοινωνικοοικονομικές τους συνέπειες για το μέλλον της Ευρώπη», ΕΕ C 168/02 της 20/7/2007, σ. 10.

(5) Διερευνητική γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα: «Προς μια ισορροπημένη ανάπτυξη του αστικού περιβάλλοντος: προκλήσεις και ευκαιρίες» με εισηγητή τον κ. van Iersel, ΕΕ C 77/27 της 31/3/2009, σ. 123.

(6) Εν προκειμένω, ξεχωρίζουν οι μελέτες «Cities and the creative class» (Οι πόλεις και η δημιουργική τάξη) του Richard Florida, «The Creative City» (Η δημιουργική πόλη) του Charles Landry και «Triumph of the City» (Ο θρίαμβος της πόλης) του Edward Glaeser.

(7) Βλ. ΣΕΕ, άρθρο 3 παράγραφος 3.

(8) Βλ. ΣλΕΕ, άρθρα 170 – 172.

(9) Βλ. ΣΕΕ, άρθρο 5 παράγραφος 3.

(10) Βλ. υποσημείωση 5.

(11) Εν προκειμένω, η έκθεση (A7-0218/2011) που ψήφισε τον Ιούνιο του 2011 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα για το αστικό περιβάλλον και το μέλλον του στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής, με εισηγητή τον κ. Oldřich Vlasák, περιέχει ορισμένες ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις.

22.12.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 376/15

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Το LEADER ως μέσο τοπικής ανάπτυξης» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2011/C 376/03

Εισηγητής: ο κ. Roman HAKEN

Στις 20 Ιανουαρίου 2011 και σύμφωνα με το άρθρο 29 § 2 του Εσωτερικού της Κανονισμού η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

«Το LEADER ως μέσο τοπικής ανάπτυξης»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας).

Το ειδικευμένο τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη και περιβάλλον», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ υιοθέτησε τη γνωμοδότησή τους στις 6 Σεπτεμβρίου 2011, με βάση την έκθεση του εισηγητή κ. Haken.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Κατά την τελευταία εικοσαετία, η μέθοδος LEADER έχει αποδειχθεί βιώσιμη λύση. Επομένως, είναι σημαντικό να εξεταστεί η περαιτέρω επέκταση του LEADER, ενός δοκιμασμένου μέσου ανάπτυξης, και ταυτόχρονα να διατηρηθούν τα βασικά στοιχεία του, δηλαδή η άμεση συμπερίληψη της κοινωνίας των πολιτών μέσω της συμμετοχής των εκπροσώπων της σε τοπικές εταιρικές σχέσεις και ο συνεχής διάλογος με τους κατοίκους σχετικά με τις μελλοντικές αναπτυξιακές προτεραιότητες.

1.2 Όσον αφορά τα επιχειρησιακά προγράμματα για την περίοδο μετά το 2013, χρειάζεται να εξεταστεί ενδεχόμενη ουσιαστική ενίσχυση της προσέγγισης που βασίζεται σε εταιρικές σχέσεις (ιδίως τοπικές και περιφερειακές διατομεακές εταιρικές σχέσεις στις αγροτικές περιοχές και, χωριστά, στις αστικές περιοχές) και να πραγματοποιηθεί η αναγκαία εναρμόνιση των διαδικασιών και των εταιρικών σχέσεων, διασφαλίζοντας έτσι ότι τα διάφορα έργα θα πληρούν υψηλά πρότυπα όσον αφορά την προστιθέμενη αξία, τη χρησιμότητα και την αποτελεσματικότητα. Οι εταιρικές σχέσεις πρέπει πάντοτε να βασίζονται σε μια προσέγγιση από τη βάση στην κορυφή.

1.3 Η ΕΟΚΕ συνιστά την εφαρμογή της μεθόδου LEADER και την ανάπτυξή της με τη μορφή εταιρικών σχέσεων από τη βάση στην κορυφή για χρηματοδότηση των αγροτικών περιοχών και από άλλα ευρωπαϊκά ταμεία και, συγκεκριμένα, συνιστά να χρησιμοποιηθεί η ίδια μέθοδος, με διαφορετικό όνομα, στις αστικές περιοχές, προκειμένου να υλοποιηθούν οι αναπτυξιακές και επενδυτικές στρατηγικές. Οι εταιρικές σχέσεις μπορούν να συμβάλλουν στη σύνδεση των δραστηριοτήτων των δημοτικών αρχών, των τοπικών επιχειρήσεων, των μη κερδοσκοπικών οργανώσεων και των πολιτών της περιοχής, με βάση την αρχή της αειφορίας. Ωστόσο, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εγκαταλειφθεί ο ακολουθούμενος «τομεακός» τρόπος σκέψης μεταξύ ΕΓΤΑΑ και διαρθρωτικών ταμείων, να περιοριστεί η τάση για αυστηρό διαχωρισμό μεταξύ ταμείων ενώ, παράλληλα, πρέπει να θεσπιστούν παρόμοιες ρυθμίσεις, έτσι ώστε τα διάφορα ταμεία να μπορούν να χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο ενός συστήματος κοινών ελέγχων και δεικτών.

1.4 Για την περίοδο μετά το 2013, η ΕΟΚΕ προτείνει:

α)

να διαμορφωθεί συνολική προσέγγιση τοπικής ανάπτυξης για τις αγροτικές περιοχές, με συγκέντρωση πόρων από διαφορετικά ταμεία σε ενιαίο προϋπολογισμό, αξιοποιώντας τις δυνατότητες του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης, του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης, του Ταμείου Συνοχής, του Ευρωπαϊκού Ταμείου Αλιείας και του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου καθώς και άλλων ταμείων, σύμφωνα με μια απλοποιημένη διαδικασία και χωρίς πρόσθετη γραφειοκρατία·

β)	να συζητηθεί και να υιοθετηθεί ενιαίος ορισμός των αγροτικών περιοχών που να καθιστά υποχρεωτική την εφαρμογή ολοκληρωμένης προσέγγισης για τη διαμόρφωση στρατηγικών τοπικής ανάπτυξης·

γ)	να χρησιμοποιηθεί η προσέγγιση LEADER διότι αποτελεί το κατάλληλο πρότυπο για τη διαμόρφωση και τη λειτουργία εταιρικών σχέσεων από τη βάση στην κορυφή·

δ)	να ενσωματωθούν δημοσιονομικές διατάξεις σε όλα τα ταμεία έτσι ώστε να επιτρέπεται η διαμόρφωση και η εφαρμογή ολοκληρωμένων αναπτυξιακών στρατηγικών που να αξιοποιούν τις ικανότητες και τις δεξιότητες των τοπικών εταιρικών σχέσεων·

ε)

να προσδιοριστούν σαφώς και επιμελώς οι συγκρούσεις συμφερόντων όσον αφορά τα μέλη των ομάδων τοπικής δράσης, έτσι ώστε να εξαλειφθούν οι σημαντικότερες επικρίσεις που αφορούν την εφαρμογή του LEADER, προκειμένου να αυξηθεί η διαφάνεια και να ενισχυθεί ο δημόσιος έλεγχος και η ενημέρωση, να συγκεντρωθούν πληροφορίες για το τι αντιπροσωπεύουν πραγματικά οι ομάδες τοπικής δράσης, ποιες είναι οι δραστηριότητες, τα αποτελέσματά τους στην πράξη στους διάφορους δήμους κλπ. Για τον σκοπό αυτό, πρέπει να πραγματοποιηθούν διαλέξεις, σεμινάρια, δημοσιεύσεις στα προγράμματα των τοπικών ΜΜΕ (ραδιόφωνο, τηλεόραση, τύπος κλπ).

1.5 Μια βασική έννοια της έκθεσης Barca (1) είναι το «αναπτυξιακό πρότυπο με τοπική διάσταση» που προωθεί μια αναπτυξιακή προσέγγιση με τοπική ή, ενδεχομένως, περιφερειακή διάσταση για την αντιμετώπιση των προβλημάτων. Αυτή η στρατηγική με τοπική διάσταση επιδιώκει να καταπολεμηθεί η συνεχιζόμενη αδυναμία πλήρους αξιοποίησης του τοπικού δυναμικού. Συνεπώς, είναι απόλυτα σύμφωνη με το πνεύμα και τους στόχους της μεθόδου LEADER, δηλαδή μιας προσέγγισης από τη βάση στην κορυφή, που επικεντρώνεται στον ιδιαίτερο χαρακτήρα των τοπικών προβλημάτων, όπου οι τοπικοί φορείς ενώνουν τις δυνάμεις τους για να αξιοποιήσουν αποτελεσματικότερα το εγγενές δυναμικό της περιοχής τους. Κατά τη διάρκεια των σχετικών συζητήσεων, τονίστηκε επανειλημμένα ότι η Συνθήκη της Λισαβόνας αναζωογόνησε την έννοια της επικουρικότητας, χάρη στην ενίσχυση του ρόλου των τοπικών και περιφερειακών αρχών.

1.6 Η ΕΟΚΕ συνιστά να περιοριστεί σημαντικά η γραφειοκρατία, ιδίως στην περίπτωση των έργων μικρής κλίμακας (π.χ. μέσω της μείωσης του αριθμού των απαιτούμενων εγγράφων και εκθέσεων) και να συμπεριληφθεί η μέθοδος LEADER στη διαδικασία απλοποίησης, έτσι ώστε να υπάρξει μεγαλύτερη ευελιξία και να ενθαρρυνθεί η καινοτομία σε περιφερειακό επίπεδο. Όσον αφορά τα έργα, η ΕΟΚΕ συνιστά την εφαρμογή σε μεγάλη κλίμακα ενός ευρωπαϊκού συστήματος χρηματοδότησης μέσω προκαταβολών ή συνεχούς χρηματοδότησης. Αυτό θα μπορούσε να αυξήσει σημαντικά την ικανότητα απορρόφησης σε τοπικό επίπεδο χωρίς να θίγονται οι ταμειακές ροές των μικρών επιχειρήσεων διότι οι επιχειρήσεις αυτές είναι οι εμπνευστές, οι τελικοί δικαιούχοι και, ως εκ τούτου, οι διαχειριστές των έργων. Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ προτείνει να εξεταστεί το ενδεχόμενο αντικατάστασης της εθνικής συγχρηματοδότησης από συνεισφορές σε είδος με τη μορφή π.χ. εθελοντικής εργασίας.

1.7 Όσον αφορά τη μεταστροφή σε μεγαλύτερο όγκο πόρων, βάσει σωρευτικής ταυτόχρονης χρήσης πολλών ταμείων και εφαρμόζοντας τη μέθοδο σε αστικές περιοχές, η ΕΟΚΕ συνιστά την επάνοδο στην πειραματική φάση όπου η μέθοδος LEADER θεωρείτο δοκιμαστική. Επίσης, πρέπει να αξιοποιηθεί παράλληλα η αναμφισβήτητη θετική εμπειρία που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια των προηγούμενων δύο δεκαετιών όταν η μέθοδος και οι κοινοτικές πρωτοβουλίες άρχισαν να εφαρμόζονται στις αγροτικές περιοχές. Η ΕΟΚΕ συνιστά μεγαλύτερη ευελιξία στη χρήση αυτής της καινοτόμου διαδικασίας. Αυτό θα επιτρέψει την ταχύτερη ανάπτυξη των περιφερειών.

2. Εισαγωγή

2.1 Το μέσο LEADER και η προέλευσή του: ιστορική αναδρομή και αντίκτυπος

2.1.1 Η προσέγγιση LEADER δρομολογήθηκε το 1991 ως κοινοτική πρωτοβουλία από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και έχει περάσει από διάφορες φάσεις κατά τη διάρκεια μακράς περιόδου. Το Leader I αποτέλεσε «πείραμα», το Leader II «πεδίο δοκιμών» ενώ με το Leader+, έως το 2006, επιτεύχθηκε η «ωριμότητα». Κατά την περίοδο 2004-2006, η προσέγγιση LEADER τέθηκε πειραματικά σε εφαρμογή στα νέα κράτη μέλη. Από την τρέχουσα περίοδο προγραμματισμού που ξεκίνησε το 2007, το LEADER αποτελεί έναν από τους τέσσερις άξονες του δεύτερου πυλώνα της ΚΓΠ και κύριο μέσο της πολιτικής αυτής. Επί του παρόντος, το LEADER χρηματοδοτείται από το ΕΓΤΑΑ στο πλαίσιο των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης των κρατών μελών και συγχρηματοδοτείται από τα κράτη μέλη σύμφωνα με την αρχή της κοινής διαχείρισης μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κρατών μελών. Από το 1991, έχει διατεθεί συνολικό ποσό 9,75 δισεκατ. ευρώ στις διάφορες κοινοτικές πρωτοβουλίες και τον υφιστάμενο τέταρτο άξονα του ΕΓΤΑΑ. Επί του παρόντος, περισσότερες από 2 200 ομάδες τοπικής δράσης λειτουργούν στην ΕΕ. Κατά την τελευταία εικοσαετία, η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση του LEADER συνέβαλε στη δημιουργία ενιαίου δικτύου αγροτικών φορέων και στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ.

2.1.2 Με τον τρόπο αυτό διαμορφώθηκε μια μοναδική και καινοτόμος μέθοδος εταιρικής σχέσης και συνεργασίας. Χάρη στη μέθοδο αυτή, είναι δυνατή η χρηματοδότηση έργων με διαφάνεια, ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες περιφέρειες της ΕΕ των 27, παρέχοντάς τους πρόσβαση σε ευρωπαϊκή χρηματοδότηση.

2.2 Παρούσα κατάσταση στην ΕΕ - Ομάδες τοπικής δράσης

2.2.1 Το LEADER, τόσο ως χρηματοδοτικό μέσο όσο και ως προσέγγιση, έχει σημειώσει επιτυχία στις αγροτικές περιοχές όχι μόνο μεταξύ των μελών των ομάδων τοπικής δράσης αλλά και μεταξύ των τοπικών αρχών και άλλων τοπικών οργανισμών. Έχουν συσταθεί ομάδες τοπικής δράσης στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ, ενώ στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία οι ομάδες αναμένεται να είναι επιχειρησιακές σύντομα. Το LEADER διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις προενταξιακές στρατηγικές των υποψηφίων και των εν δυνάμει υποψηφίων χωρών για ένταξη στην ΕΕ.

2.2.2 Μέχρι στιγμής, στην ΕΕ των 27, έχουν επιλεγεί για χρηματοδότηση 2 192 ομάδες τοπικής δράσης με προϋπολογισμό του ΕΓΤΑΑ που ανέρχεται στα 5,5 δισεκ. ευρώ περίπου για την περίοδο 2007-2013.

2.2.3 Η μέθοδος LEADER στηρίζει τον τέταρτο άξονα του ΕΓΤΑΑ για την περίοδο 2007-2013. Το σύνολο των δαπανών, που περιλαμβάνει τη συγχρηματοδότηση από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, ανέρχεται σε 13,9 δισεκ. ευρώ από δημόσιες πηγές και 5 δισεκ. ευρώ από ιδιωτικές.

2.2.4 Το LEADER χρησιμοποιείται ευρύτερα στα «νέα» κράτη μέλη της ΕΕ από ό,τι στην ΕΕ των 15. Σε ορισμένα κράτη μέλη, οι ομάδες τοπικής δράσης καλύπτουν σχεδόν το σύνολο της χώρας και αποτελούν αποτελεσματικό μέσο πολιτικής για τις αγροτικές περιοχές και τις αγροτικές κωμοπόλεις. Πρόκειται για δομή που συμπληρώνει αποτελεσματικά τις αρμοδιότητες των τοπικών αρχών.

2.2.5 Οι ομάδες τοπικής δράσης έχουν αναπτύξει διοικητική ικανότητα που διασφαλίζει τη διαφανή κατανομή των χρηματοδοτικών πόρων της ΕΕ σε τοπικό επίπεδο.

2.2.6 Εν μέσω οικονομικής κρίσης, ένα τέτοιο ενδιάμεσο ευέλικτο τοπικό επίπεδο μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην αύξηση της τοπικής απασχόλησης.

2.3 Αξιολόγηση του LEADER+

2.3.1 Η εφαρμογή της κοινοτικής πρωτοβουλίας LEADER + εξετάστηκε από το Ελεγκτικό Συνέδριο της ΕΕ. Το Ελεγκτικό Συνέδριο προέβη σε έξι βασικές συστάσεις προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη και συνόψισε τις αδυναμίες της μεθόδου LEADER+. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανταποκρίθηκε στις συστάσεις αυτές και τα σχόλια του Ελεγκτικού Συνεδρίου λήφθηκαν υπόψη για το υπόλοιπο της τρέχουσας περιόδου προγραμματισμού καθώς και για την προσεχή.

2.3.2 Συνολικά, 893 ομάδες τοπικής δράσης από την ΕΕ των 15 συμμετείχαν στην κοινοτική πρωτοβουλία LEADER+. Επίσης, 250 πρόσθετες ομάδες τοπικής δράσης από 6 νέα κράτη μέλη άρχισαν να εφαρμόζουν μέτρα τύπου LEADER το 2004. Στην κοινοτική αυτή πρωτοβουλία έχουν χορηγηθεί 2,1 δισεκ. ευρώ.

2.3.3 Η μέθοδος LEADER έδωσε το έναυσμα στις αγροτικές περιοχές να συστήσουν εταιρικές σχέσεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα. Χάρη στη μέθοδο LEADER+, αυξήθηκε σαφώς η απορροφητικότητα πόρων από την ΕΕ.

2.3.4 Το LEADER+ οδήγησε σε περαιτέρω αύξηση του αριθμού των ομάδων τοπικής δράσης στην τρέχουσα περίοδο με αποτέλεσμα τον σημερινό συνολικό αριθμό που υπερβαίνει τις 2 200 ομάδες τοπικής δράσης.

2.3.5 Παρά τις επικρίσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου της ΕΕ, η χρήση της μεθόδου LEADER αποδίδει απτά αποτελέσματα και λαμβάνει πλήρως υπόψη την πολιτική της ΕΕ, δεδομένου ότι πρόκειται για μέθοδο αποτελεσματική που ενθαρρύνει τις θετικές μεταβολές, είναι στοχοθετημένη, εκτενής και διαφανής. Συνεπώς, η μέθοδος LEADER δικαίως κατέχει τη θέση της στην ευρωπαϊκή πολιτική αγροτικής ανάπτυξης και στα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης των κρατών μελών και αξίζει μεγαλύτερης στήριξης, όχι μόνο στο πλαίσιο της ΚΓΠ. Το LEADER προωθεί τη δημιουργία τοπικών διατομεακών εταιρικών σχέσεων και λειτουργεί ως μέσο τοπικής χρηματοδότησης σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας προς στήριξη αναπτυξιακών έργων που συνάδουν με τις προσδοκίες των κατοίκων, ενώ παράλληλα βελτιώνει το βιοτικό επίπεδο στις αγροτικές περιοχές.

2.3.6 Με τη γνωμοδότηση, επιδιώκεται να ενισχυθεί το ενδιαφέρον για την προσέγγιση LEADER και να διευκολυνθεί η διαθρωτική χρήση των ομάδων τοπικής δράσης στο πλαίσιο άλλων χρηματοδοτικών μέσων εκτός του πλαισίου της αγροτικής ανάπτυξης. Ακόμη, εξηγείται η ανάγκη να διατηρηθεί τουλάχιστον η χρηματοδότηση για το LEADER από τον γενικό προϋπολογισμό της ΚΓΠ και, συνεπώς, να διαφυλαχθεί ο καίριος ρόλος του LEADER στο πλαίσιο της ΚΓΠ.

2.3.7 Η μέθοδος LEADER μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για τα προγράμματα που σχετίζονται με άλλα ταμεία της ΕΕ. Ακόμη, στις αγροτικές περιοχές, το LEADER έχει ενισχύσει τη συνοχή των αγροτικών κοινοτήτων.

3. Συστάσεις για τις αγροτικές περιοχές

3.1 Η μέθοδος LEADER έχει τη δυνατότητα να επιταχύνει την ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών και έχει αποδείξει την αποτελεσματικότητά της· συνεπώς, θα πρέπει να επεκταθεί, όπου είναι δυνατόν, προκειμένου να καλύψει όλες τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ συνιστά να παραμείνει το LEADER στο πλαίσιο της ΚΓΠ και η μέθοδος αυτή να επιτρέψει την πρόσβαση σε πόρους στον τομέα της πολιτικής για τη συνοχή και το περιβάλλον. Με τον τρόπο αυτό, θα διαμορφωθούν συνολικές προσεγγίσεις της αγροτικής ανάπτυξης και οι παρεμβάσεις θα είναι αποτελεσματικότερες ως προς την ολοκληρωμένη και βιώσιμη ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών. Επίσης, θα βελτιώσει τις σχέσεις και την αλληλεπίδραση μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών (2). Στο πλαίσιο του ΕΓΤΑΑ, το LEADER αποτελεί χρήσιμο σύνδεσμο μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών. Όσον αφορά τις τελευταίες, θα πρέπει να τροποποιηθεί η αρχή αυτής της προσέγγισης και να διαχωριστεί από το LEADER, με την εισαγωγή, για παράδειγμα, ενός προγράμματος «Δεσμοί μεταξύ δράσεων για την ανάπτυξη της οικονομίας των πόλεων» (LEADEV).

3.2 Η ΕΟΚΕ προτείνει να αυξηθεί η χρηματοδότηση που διατίθεται μέσω της μεθόδου LEADER και να μην περιορίζεται στα μέσα του μελλοντικού προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης. Η προσέγγιση χρησιμοποιείται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Αλιείας. Η ΕΟΚΕ προτείνει να συμπεριληφθούν στο πρόγραμμα μέσω της μεθόδου LEADER όλα τα επιχειρησιακά προγράμματα που εφαρμόζονται στις αγροτικές περιοχές και έχουν δυνητικούς δικαιούχους σε αυτές (π.χ. μικροί δήμοι, σχολεία, πολύ μικρές επιχειρήσεις γεωργικές μονάδες, μη κερδοσκοπικές οργανώσεις κτλ.), όπως ισχύει και στην περίπτωση του ΕΓΤΑΑ, και να χορηγηθεί για τον σκοπό αυτό το 5 % έως 25 % των πόρων. Έτσι, θα διασφαλιστεί το μερίδιο των ολοκληρωμένων και καινοτόμων έργων που πρέπει να υλοποιηθούν μέσω συντονισμένης κοινής δράσης σε αγροτικές περιοχές.

3.3 Η ΕΟΚΕ προτείνει να συνεκτιμηθεί η μέθοδος ΕΓΤΑΑ ως μια καινοτόμος προσέγγιση από τη βάση στην κορυφή και να μην επιβαρυνθεί από διοικητικές διαδικασίες και ειδικές απαιτήσεις. Επί τόπου, οι πολίτες γνωρίζουν καλύτερα ποιες είναι οι ανάγκες τους. Πρόκειται για μια βασική πτυχή της επικουρικότητας. Η ΕΟΚΕ προτείνει να ακολουθηθεί η αρχή του δημοσίου ελέγχου στις εταιρικές σχέσεις, με αφετηρία την τοπική πρωτοβουλία.

3.4 Η έντονη προστιθέμενη αξία των ομάδων τοπικής δράσης και των εταιρικών σχέσεων έγκειται στο ό,τι παρέχουν κίνητρα και ενθαρρύνουν την αλληλεπίδραση μεταξύ των κατοίκων μιας περιοχής. Αυτό το προσόν δεν υπογραμμίζεται επαρκώς κατά την αξιολόγηση της εφαρμογής της κοινοτικής πρωτοβουλίας LEADER+ και, συνεπώς, η ΕΟΚΕ συνιστά να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη σημασία του έργου των ομάδων τοπικής δράσης. Με τον τρόπο αυτό, διαμορφώνεται μια ανοιχτή προσέγγιση για τη χάραξη τοπικών αναπτυξιακών στρατηγικών, τοπικού συντονισμού καθώς και συμμετοχής όλων των μερών που επιδιώκουν βιώσιμη και ποικιλόμορφη ανάπτυξη που να διασφαλίζει καλύτερο επίπεδο διαβίωσης. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ συνιστά οι εθελοντικές εταιρικές σχέσεις μεταξύ τοπικών αρχών να μπορούν να είναι μέλη των ομάδων τοπικής δράσης και να υποβάλλουν προτάσεις έργων. Παράλληλα, είναι σαφές ότι το LEADER δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αντισταθμίσει ανεπαρκή δημοσιονομικά έσοδα των τοπικών αρχών ή να χρηματοδοτήσει δημόσιες τοπικές υπηρεσίες στα κράτη μέλη της ΕΕ.

3.5 Η διεδαφική και διακρατική συνεργασία μεταξύ ομάδων τοπικής δράσης αποτελεί καίριο παράγοντα για την εφαρμογή της μεθόδου LEADER. Την τελευταία εικοσαετία, τα εξαιρετικά επωφελή αποτελέσματα από την εφαρμογή της μεθόδου LEADER για τη διαμόρφωση συνεργασίας και διαπεριφερειακών εταιρικών σχέσεων (μεταξύ διαφόρων ομάδων τοπικής δράσης ) δεν αναγνωρίστηκαν επαρκώς. Σε μια ΕΕ όπου υφίστανται σημαντικές διαφορές στο επίπεδο διαβίωσης από το ένα κράτος μέλος στο άλλο και από τη μια αγροτική περιοχή στην άλλη (ακόμη και στο εσωτερικό ενός κράτους μέλους), η αναγκαία αυτή δραστηριότητα κατέχει καίρια σημασία για τις αγροτικές περιοχές και αποφασιστικό αντίκτυπο για την ανάπτυξή τους.

4. Συστάσεις για τις αστικές περιοχές

4.1 Εάν είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν μέθοδοι εταιρικής σχέσης για όλα τα ταμεία της ΕΕ, η αρχή που στηρίζει τη μέθοδο LEADER και εφαρμόζεται στις αγροτικές περιοχές μπορεί επίσης να εφαρμοστεί χωριστά σε αστικές περιοχές και κοινότητες για τη δημιουργία «τοπικών εταιρικών σχέσεων». Αρχικά, για παράδειγμα, τούτο μπορεί να πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο μεταβατικής περιόδου και να ακολουθήσει αξιολόγηση. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της χρήσης του όρου «πρόγραμμα αστικής ανάπτυξης» για αυτή την προσέγγιση εταιρικής σχέσης και συνιστά να συμπεριληφθεί αυτή η επιλογή σε όλα τα ταμεία που υπόκεινται στη διαχείριση των διαφόρων ΓΔ. Η ολοκλήρωση των πόρων θα αυξήσει τις δυνατότητες χρήσης τους.

4.2 Η ΕΟΚΕ συνιστά να χρησιμοποιηθεί η αρχή που στηρίζει τη μέθοδο LEADER και στις περιαστικές περιοχές κατά τρόπο χωριστό και διακριτό από το LEADER. Στις περιαστικές περιοχές, οι κωμοπόλεις και οι πόλεις θα συμβάλουν σε αυτή τη μέθοδο κατά τρόπο ώστε να μειωθεί σταδιακά η διαφορά ανάπτυξης μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών.

4.3 Η ΕΟΚΕ συνιστά να συνδυαστούν και να ολοκληρωθούν οι δραστηριότητες του πρώην προγράμματος URBAN, του προγράμματος LIFE καθώς και άλλων προγραμμάτων σύμφωνα με τις αρχές που στηρίζουν τη μέθοδο LEADER, αυξάνοντας έτσι τη συνδυασμένη προστιθέμενη αξία τους.

4.4 Για την προετοιμασία και την υλοποίηση των έργων, κρίνεται σκόπιμο είτε να συμμετέχουν άμεσα στην εταιρική σχέση οι τοπικές αρχές της αστικής περιοχής, είτε να ζητείται η γνώμη τους για τις διάφορες δραστηριότητες. Με τον τρόπο αυτό, περιορίζονται οι ενδεχόμενες αντιφάσεις μεταξύ των διαφόρων έργων και επιτυγχάνονται συνέργιες μεταξύ των έργων που υπόκεινται στη διαχείριση της τοπικής αυτοδιοίκησης και της τοπικής εταιρικής σχέσης ενώ, παράλληλα, διασφαλίζεται η στήριξη των έργων εταιρικής σχέσης. Ο καλύτερος τρόπος για τη δημιουργία συνεργιών είναι η κατάρτιση ολοκληρωμένων σχεδίων για την ανάπτυξη των πόλεων, των αστικών περιοχών και οικισμών.

4.5 Στις αστικές περιοχές, η μέθοδος LEADER μπορεί να εφαρμοστεί μέσω της δημιουργίας εταιρικών σχέσεων για μια συγκεκριμένη υποπεριφερειακή αστική περιοχή (βάσει ορισμένων σταθερών κριτηρίων, όπως ισχύει σήμερα για τις αγροτικές περιοχές).

Βρυξέλλες, 21 Σεπτεμβρίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) http://ec.europa.eu/regional_policy/policy/future/barca_en.htm.

(2) http://ec.europa.eu/regional_policy/newsroom/pdf/pawel_samecki_orientation_paper.pdf (σ. 10).

22.12.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 376/19

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Το μέλλον των νέων γεωργών της Ευρώπης» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2011/C 376/04

Εισηγητής: ο κ. Pedro NARRO

Το μέλλον των νέων γεωργών της Ευρώπης

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

Το ειδικευμένο τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη και περιβάλλον», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 21 Ιουνίου 2011.

Κατά την 474η σύνοδο ολομέλειας, της 21ης και 22ας Σεπτεμβρίου (συνεδρίαση της 22ας Σεπτεμβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 136 ψήφους υπέρ και 6 αποχές.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ξεκάθαρα μια γενική συρρίκνωση του αριθμού των νέων γεωργών, καθώς και τάσεις εγκατάλειψης των γεωργικών δραστηριοτήτων. Λαμβάνοντας υπόψη αυτό το φαινόμενο, που εξελίσσεται με αμείωτους ρυθμούς και έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την ανάγκη εξεύρεσης λύσης στο επισιτιστικό πρόβλημα, η ΕΟΚΕ εκφράζει το αίτημα η πολιτική υπέρ των νέων γεωργών να αποτελέσει πραγματική προτεραιότητα των εθνικών και ενωσιακών θεσμικών οργάνων.

1.2 Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η ύπαιθρος προσφέρει νέες δυνατότητες στη νεολαία που ζει στην επαρχία. Οι οικονομικές δραστηριότητες της υπαίθρου είναι ολοένα και πιο σύνθετες, πιο τεχνικής φύσης και προϋποθέτουν καλύτερες δεξιότητες. Εφόσον οι νέοι αντιλαμβάνονται τις γεωργικές δραστηριότητες υπό ένα πρίσμα επιχειρηματικότητας, εκσυγχρονισμού και προσαρμογής στις νέες τεχνολογίες, ξεκινούν από πλεονεκτική θέση. Το νεότερο τμήμα του γεωργικού τομέα, εφόσον του διατεθούν τα κατάλληλα μέσα και νομοθετικό πλαίσιο, είναι το πλέον ενδεδειγμένο για την επίλυση του ζητήματος της επισιτιστικής ασφάλειας, παράγοντας ποιοτικά είδη διατροφής με ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων.

1.3 Τα κύρια προβλήματα των νέων γεωργών απορρέουν από τις δυσκολίες που συναντούν να αποκτήσουν γη και πιστώσεις. Υπό αυτή την έννοια, θα πρέπει να εξασφαλιστεί επειγόντως η πρόσβαση στη μεν γη μέσω νέων συστημάτων, στη δε πίστωση χάρη σε ένα πανευρωπαϊκό σύστημα εγγυοδοσίας.

1.4 Η ΕΟΚΕ εισηγείται την εγκαθίδρυση ενός ευρωπαϊκού παρατηρητηρίου, το οποίο θα αναλύει και θα σταθμίζει τα προβλήματα που αφορούν στην εγκατάσταση των νέων στην επαρχία, στη μετάδοση γνώσης και γενικότερα στη διαδοχή των γενεών στον γεωργικό τομέα.

1.5 Η στήριξη των νέων γεωργών δεν μπορεί να περιοριστεί στο πεδίο της αγροτικής ανάπτυξης. Μέσα στο περίγραμμα της τρέχουσας μεταρρύθμισης της ΚΓΠ —και συγκεκριμένα στον πρώτο πυλώνα της— θα πρέπει να προβλεφθούν νέα κονδύλια για την ενίσχυση ειδικά των νέων. Στον δεύτερο πυλώνα της ΚΓΠ, θα πρέπει τα μέτρα υπέρ της εγκατάστασης των νέων γεωργών στην επαρχία να καταστούν υποχρεωτικά σε όλη την ΕΕ.

1.6 Μία από τις εκκρεμότητες της ΕΕ είναι η διευκόλυνση της μεταβίβασης των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στους νέους. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η επιτυχία αυτών των πολιτικών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εξασφάλιση καλύτερων συντάξεων, προκειμένου να μπορούν οι αγρότες να εγκαταλείπουν αξιοπρεπώς το επάγγελμά τους.

1.7 Η επαγγελματική κατάρτιση και οι νέες τεχνολογίες στην υπηρεσία των νέων γεωργών αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την καλλιέργεια ενός επιχειρηματικού πνεύματος. Δεν αρκεί η θεωρητική και ελάχιστα επικαιροποιημένη επαγγελματική κατάρτιση· οι νέοι αξίζουν συνεχή και ουσιαστική επαγγελματική καθοδήγηση, προσαρμοσμένη στις πραγματικές ανάγκες του τομέα. Η ΕΟΚΕ εισηγείται την εκπόνηση ενός νέου προγράμματος ανταλλαγών νέων γεωργών εν είδει υποτροφίας «Έρασμος» (Erasmus farmer), την προσαρμογή του προγράμματος Λεονάρντο και, δεδομένης της ευρείας γήρανσης όσων απασχολούνται στον τομέα, ζητά να προβλεφθούν νέοι τρόποι συμμετοχής της νεολαίας στους γεωργικούς συνεταιρισμούς και τις κλαδικές οργανώσεις. Σκόπιμη είναι η προώθηση ειδικών προγραμμάτων κατάρτισης και εκπαίδευσης, όπως οι κατασκηνώσεις και διάφορες δραστηριότητες, για τα παιδιά που προέρχονται από αγροτικές περιοχές.

1.8 Η ΕΕ φέρει μεγάλη ευθύνη έναντι των νέων γεωργών. Εντούτοις, τα κράτη μέλη, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους, οφείλουν να παρέχουν φορολογικά κίνητρα, να εξαλείψουν τις γραφειοκρατικές διατυπώσεις, να επενδύσουν στις υποδομές και στις δημόσιες υπηρεσίες στην επαρχία, να εγκαθιδρύσουν μικρά σε έκταση κυκλώματα εμπορίας, να ενισχύσουν τη διαφοροποίηση των καλλιεργειών και, τέλος, να βοηθήσουν έτσι ώστε να καταστεί η επαρχία πιο ελκυστική ως τόπος διαβίωσης και εργασίας.

2. Οι νέοι γεωργοί της Ευρώπης

2.1 Έχουν περάσει ήδη 10 χρόνια από την υιοθέτηση της τελευταίας γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ με θέμα τους νέους γεωργούς (1). Δυστυχώς, οι ανησυχίες που εξέφραζε η εν λόγω γνωμοδότηση αποδείχθηκαν βάσιμες· όχι μόνο συνεχίστηκε η κατακόρυφη πτώση του αριθμού των νέων γεωργών, αλλά και όσοι προσπαθούν κακήν κακώς να παραμείνουν στον τομέα είναι αντιμέτωποι με μια ακόμα πιο δυσοίωνη προοπτική απ’ ό,τι πριν από μια δεκαετία.

2.2 Σε ευρωπαϊκή κλίμακα, σε κάθε γεωργό κάτω των 35 ετών αντιστοιχούν 9 άνω των 55. Σε ορισμένα δε κράτη μέλη όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο ή η Βουλγαρία, το ποσοστό των νέων γεωργών είναι ακόμα χαμηλότερο (μόλις 1 νέος γεωργός έναντι 20 άνω των 55 ετών). Ωστόσο, η κατάσταση είναι αντίστροφη σε χώρες όπως η Πολωνία, η Αυστρία ή η Γερμανία, όπου η αναλογία είναι 1 προς 3. Οι διαφοροποιήσεις αυτές οφείλονται εν πολλοίς στην ύπαρξη ευνοϊκών νομοθετικών πλαισίων σε ορισμένα κράτη που διευκολύνουν τη διαδοχή των γενεών στην ύπαιθρο μέσω της παροχής κινήτρων για τη μεταβίβαση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων.

2.3 Η ανάλυση των γεωργικών δομών καταδεικνύει —αν και σε διαφορετικό βαθμό— τη συστηματική ελάττωση του αριθμού των γεωργών, καθώς και μια ταχύτερη διαδικασία γήρανσης σε σχέση με άλλους τομείς της οικονομίας. Από το 2000 και εντεύθεν παρατηρούνται μείωση της τάξης κατά 9 % του συνολικού αριθμού των γεωργών, καθώς και μείωση κατά 45 % των νέων γεωργών.

2.4 Οι απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό δεν μπορούν να αντισταθμιστούν μακροπρόθεσμα από την άνοδο της παραγωγικότητας. Δεδομένης της μεγάλης αστάθειας των τιμών των πρώτων υλών, βασικές έννοιες όπως η επισιτιστική ασφάλεια και κυριαρχία (2) —οι οποίες έχουν ήδη αναλυθεί κατά καιρούς σε γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ— αποκτούν ακόμα μεγαλύτερη σημασία. Η προστασία του περιβάλλοντος και των υπόλοιπων δημόσιων αγαθών είναι προς το συμφέρον όλου του πλανήτη και δεν μπορούν να εισαχθούν. Ως εκ τούτου, η λειτουργία του γεωργικού τομέα υπερβαίνει κατά πολύ τα όρια της απλής οικονομικής δραστηριότητας. Η στρατηγική «Ευρώπη 2020», η οποία βασίζεται στην πράσινη, έξυπνη και αειφόρο ανάπτυξη, χωρίς γεωργούς θα αποδειχθεί απολύτως ουτοπική επιδίωξη.

2.5 Μολονότι δεν αμφισβητείται ο στρατηγικός χαρακτήρας της γεωργίας, φαίνεται ότι η εγκατάλειψη των γεωργικών δραστηριοτήτων συνεχίζει ακατάπαυστα και, άρα —μέσα στο περίγραμμα πάντα των μεταρρυθμίσεων της ΚΓΠ— προβάλλει επείγουσα η ανάγκη να αναλυθεί εις βάθος η γραμμή που θα πρέπει να ακολουθηθεί προκειμένου το επάγγελμα του γεωργού να καταστεί ελκυστικότερο και αποδοτικότερο. Η συγκεκριμένη κατάσταση θεωρείται ακόμα πιο κρίσιμη στην περίπτωση του τομέα της κτηνοτροφίας. Όσο το υπάρχον πλαίσιο δεν βοηθά τη νεολαία να επιδοθεί σε αυτού του είδους τις δραστηριότητες, οποιοδήποτε συγκεκριμένο μέτρο που διαπνέεται από αγαθές προθέσεις σχετικά με την εγκατάσταση, τη μεταβίβαση γης, τη φορολόγηση κ.τ.λ. θα είναι άχρηστο.

3. Τα προβλήματα των νέων γεωργών στην Ευρώπη

3.1 Ο γεωργικός τομέας στην ΕΕ βρίσκεται σε φάση μετασχηματισμού ή — σύμφωνα με ορισμένους — μετάβασης σε ένα νέο γεωργικό πρότυπο. Οι νέοι γεωργοί καλούνται να αντεπεξέλθουν στις νέες αυτές προκλήσεις και να στρέψουν τις γεωργικές δραστηριότητές τους προς αυτή την κατεύθυνση. Η απουσία σταθερών και μακρόπνοων πολιτικών προκαλεί αβεβαιότητα και αστάθεια στον τομέα, επηρεάζοντας έτσι τον οικονομικό σχεδιασμό των γεωργών.

3.2 Οι γεωργοί βρίσκονται αντιμέτωποι με μια παράδοξη κατάσταση: μολονότι, αναλαμβάνουν περισσότερους κινδύνους, πραγματοποιούν περισσότερες επενδύσεις, έχουν υψηλότερο κόστος παραγωγής και είναι αρτιότερα καταρτισμένοι, εισπράττουν τιμές πιο χαμηλές από ποτέ για τα προϊόντα τους. Στη συζήτηση για τα μέσα και τις συγκεκριμένες πολιτικές υπέρ των νέων γεωργών δεν μπορεί να παραγνωριστεί το γεγονός ότι ο ευρωπαϊκός γεωργικός τομέας θα συρρικνωθεί, αν δεν εξασφαλίσει στους γεωργούς ένα ελάχιστο εισόδημα και δίκαιες τιμές για τα προϊόντα τους. Για να μπορέσουν οι γεωργοί να ζήσουν από τους καρπούς της εργασίας τους, η ΕΟΚΕ συνιστά τη ρύθμιση των γεωργικών αγορών με βάση τη διαφάνεια των αγορών για τα γεωργικά προϊόντα και την οργάνωση του εμπορίου τροφίμων με τρόπο που να επιτρέπει την επισιτιστική κυριαρχία με τη δημιουργία μεγάλων περιοχών γεωργικής παραγωγής και εμπορίου. Δεδομένου ότι οι ρυθμίσεις του ΠΟΕ δεν είναι κατάλληλες για τη γεωργία, πρέπει να εξεταστεί η περίπτωση ειδικών φορέων, όπως συνιστά ιδίως το MOMAGRI (Κίνημα για τη Διεθνή Οργάνωση της Γεωργίας).

3.3 Οι ανισορροπίες στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων λειτουργούν ιδιαίτερα αποτρεπτικά για τους νέους που επιθυμούν να επιδοθούν σε γεωργικές δραστηριότητες. Ορισμένα από τα προβλήματα της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων αφορούν τις μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ των τιμών στις οποίες διαθέτει τα προϊόντα του ο παραγωγός και του τελικού αντιτίμου που καταβάλλει ο καταναλωτής, καθώς και στην αδιαφάνεια και στις καταχρηστικές πρακτικές που χαρακτηρίζουν τη λειτουργία της (3).

3.4 Η ΕΕ συμμετέχει πλήρως σε μια φιλόδοξη διαδικασία εμπορικής ελευθέρωσης που καλύπτει τη λεκάνη της Μεσογείου, τη Mercosur, τον Καναδά κ.τ.λ. Οι νέοι γεωργοί διερωτώνται πώς μπορούν να εμμείνουν στην παραγωγή υψηλών ποιοτικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών προδιαγραφών, παράλληλα με τις εισαγωγές φθηνών προϊόντων, οι προδιαγραφές των οποίων πόρρω απέχουν από τις αντίστοιχες ενωσιακές. Η συγκεκριμένη διαδικασία οδηγεί στη συγκέντρωση της παραγωγής στις πλέον ανταγωνιστικές περιοχές και καταδικάζει σε εγκατάλειψη ένα σημαντικό μέρος της υπαίθρου (4).

3.5 Η μεταρρύθμιση της ΚΓΠ αποτελεί άλλη μία ευκαιρία προκειμένου να ικανοποιηθούν οι ανάγκες των νέων γεωργών και να δοθεί έμφαση στη στήριξη της παραγωγής των γεωργικών προϊόντων. Η ενίσχυση των νέων γεωργών δεν σημαίνει περιθωριοποίηση των πιο ηλικιωμένων· αφορά στην αναζήτηση ενός αρμονικού πλαισίου ενισχύσεων υπέρ της βιωσιμότητας των γεωργικών δραστηριοτήτων.

3.6 Παραδοσιακά, το ενδιαφέρον του Ευρωπαίου νομοθέτη σε θέματα νέων γεωργών εστιαζόταν στην πολιτική εγκατάστασης. Ωστόσο, έχει φθάσει η στιγμή να ληφθούν νέα μέτρα υπέρ της δραστηριοποίησης της νεολαίας υπό τον πρώτο και τον δεύτερο πυλώνα της ΚΓΠ. Το νέο αυτό πρότυπο θα πρέπει να βασίζεται στη θέσπιση προτεραιοτήτων για την παροχή ενισχύσεων.

3.7 Οι δημόσιες αρχές πρέπει να αρχίσουν να συμμετέχουν δραστικά στην προσπάθεια ανάδειξης και προώθησης των γεωργικών επαγγελμάτων. Παρά το ευρύ νομοθετικό πλαίσιο που ρυθμίζει ζητήματα επισήμανσης, ποιότητας και προώθησης των προϊόντων, παρατηρείται άγνοια και αυξανόμενη αδιαφορία για τις προϋποθέσεις παραγωγής υγιεινών και ποιοτικών προϊόντων (5). Μόλις το 14 % των συνολικών δαπανών του Ευρωπαίου καταναλωτή διοχετεύεται σε είδη διατροφής. Η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται την καταλυτική λειτουργία που επιτελούν σε εθνική και πανευρωπαϊκή κλίμακα οι γεωργικές κλαδικές οργανώσεις προβάλλοντας και προάγοντας με παιδαγωγικό τρόπο την εργασία του γεωργού και τον στρατηγικό ρόλο του τομέα των τροφίμων.

3.8 Το σύνθημα της ΕΕ «από το αγρόκτημα στο τραπέζι», η λεγόμενη «ανιχνευσιμότητα», πρέπει να μεταδοθεί στον καταναλωτή με τρόπο που να μην είναι ανακόλουθος. Η στρατηγική σχετικά με την ποιότητα των προϊόντων είναι πολύ σημαντική για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και την υγεία των καταναλωτών. Ως εκ τούτου, η εν λόγω στρατηγική θα πρέπει να επεκταθεί κατά τρόπο αποτελεσματικό και σε προϊόντα που εισάγονται στην ΕΕ από τρίτες χώρες, προκειμένου να καταπολεμηθούν και να αποθαρρυνθούν οι αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.

3.9 Μολονότι ο προϋπολογισμός αποτελεί βασικό στοιχείο κάθε στρατηγικής, η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι πολλά από τα απαραίτητα μέτρα για την επίτευξη της βιωσιμότητας του γεωργικού τομέα δεν σχετίζονται με τη χορήγηση επιπρόσθετων κονδυλίων, αλλά με την πολιτική βούληση προώθησης αλλαγών και μιας συνεπούς και μακρόπνοης στρατηγικής, η οποία θα καθιστά ελκυστικότερη την ύπαιθρο (6).

4. Πεδία δράσης

Αγροτική ανάπτυξη και εγκατάσταση στην επαρχία

4.1 Ανέκαθεν, η προβληματική για το μέλλον των νέων γεωργών και κτηνοτρόφων περιστρεφόταν γύρω από την πολιτική εγκατάστασης. Αν και σπάνιες ή μη αντικειμενικές, οι στατιστικές έρευνες καταδεικνύουν εναργώς πόσο διαφέρουν οι προτεραιότητες και ο βαθμός στήριξης των νέων ανά την Ευρώπη. Ενώ σε χώρες όπως η Γαλλία περίπου το 10 % του προϋπολογισμού για την αγροτική ανάπτυξη διατίθεται στη χρηματοδότηση της εγκατάστασης των νέων στην επαρχία, χώρες όπως η Ολλανδία, η Μάλτα, η Ιρλανδία ή η Σλοβακία δεν έχουν, για διάφορους λόγους, προβλέψει ανάλογα μέτρα. Σε επίπεδο ΕΕ, κατά την το ποσοστό για τη δημοσιονομική περίοδο 2007-2013 το ποσοστό των κονδυλίων για την αγροτική ανάπτυξη που θα διοχετευθούν στη νεολαία ανέρχεται στο 3 %. Η μέση ηλικία των νέων που εγκαθίστανται στην επαρχία είναι τα 28 έτη. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι, λόγω της στρατηγικής σημασίας αυτού του στόχου για το σύνολο της ΕΕ, θα ήταν σκόπιμο να συμπεριληφθεί το συγκεκριμένο μέτρο με δεσμευτικό χαρακτήρα στα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης και να τεθεί ένα ελάχιστο υποχρεωτικό ποσοστό χορηγούμενων ενισχύσεων.

4.2 Επίσης, η ΕΟΚΕ κρίνει ότι το ενωσιακό καθεστώς που θα ρυθμίζει την εγκατάσταση των νέων θα πρέπει να είναι ευέλικτο, ιδίως ως προς τις προθεσμίες, προκειμένου να ενθαρρύνεται η σωστή ενσωμάτωσή τους. Η πολυπλοκότητα και ο υπερβολικά γραφειοκρατικός χαρακτήρας του συστήματος αποτελούν τροχοπέδη. Σε ορισμένες περιπτώσεις τα κράτη μέλη θα πρέπει να εκπονήσουν διαφορετικά προγράμματα εγκατάστασης, ποικίλης διάρκειας και, άρα, διαφορετικής χρηματοδότησης. Σε πολλές χώρες, η δέσμευση της εγκατάστασης σε έναν τόπο τουλάχιστον για μια πενταετία δυσχεραίνει την απόφαση των νέων να επιδοθούν σε τέτοιου είδους επαγγέλματα. Οι επιδοτήσεις εγκατάστασης πρέπει να διαρθρώνονται σε διάφορα επίπεδα και, συνεπώς, θα ήταν σκόπιμο να υπάρξει διαφοροποίηση ως προς το είδος των επιδοτήσεων των νέων γεωργών αναλόγως με το αν αυτοί είναι εργάζονται κατά πλήρη ή μερική απασχόληση. Επιπροσθέτως, στο νέο ενωσιακό νομοθετικό πλαίσιο θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τόσο οι νέοι που θα ξεκινήσουν να εργάζονται στον γεωργικό τομέα από το 2014 ή αργότερα όσο και εκείνοι που το έχουν πράξει πριν από αυτή τη χρονολογία.

Ο ρόλος των νέων υπό τον πρώτο πυλώνα της ΚΓΠ

4.3 Η υπό εξέλιξη μεταρρύθμιση της ΚΓΠ θα πρέπει να επικεντρωθεί στη θέση των νέων γεωργών στο πλαίσιο του νέου συστήματος άμεσων επιδοτήσεων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσω της νέας πολιτικής της με αντικείμενο τις άμεσες πληρωμές, θα πρέπει να στηρίζει κατά προτεραιότητα τη νεολαία. Αυτή η στήριξη θα μπορούσε να συνίσταται σε ένα συμπληρωματικό ποσοστό επιδοτήσεων κατά προτεραιότητα προς ορισμένους γεωργούς, μεταξύ των οποίων και οι νέοι. Άλλη λύση θα μπορούσε να είναι η θέσπιση επιδοτήσεων ειδικά για τους νέους. Οι συγκεκριμένες επιδοτήσεις δεν θα πρέπει να συναρτώνται με την έκταση των καλλιεργειών, αλλά με κριτήρια όπως η απασχόληση, το είδος της γεωργικής εκμετάλλευσης ή το ύψος της πραγματοποιηθείσας επένδυσης. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της άποψης ότι αποδέκτες των επιδοτήσεων πρέπει να είναι οι εν ενεργεία γεωργοί και τονίζει ότι θα πρέπει να διερευνηθεί η ανάπτυξη της έννοιας του «ενεργού συνεταιρισμού».

Ο ρόλος των νέων γεωργών υπό τον δεύτερο πυλώνα της ΚΓΠ

4.4 Τόσο ο δεύτερος όσο και ο πρώτος πυλώνας της ΚΓΠ πρέπει να συμβάλουν με ουσιαστικό τρόπο στη στήριξη και την ενθάρρυνση των δραστηριοτήτων των νέων γεωργών.

4.4.1 Τα μέτρα στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα της ΚΓΠ μπορεί και πρέπει να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις που επιτρέπουν στους νέους γεωργούς να έχουν πρόσβαση σε αυτά, έτσι ώστε να λαμβάνεται υπόψη το σύνολο των αιτούντων σε περίπτωση έλλειψης δημοσιονομικών πόρων.

4.4.2 Στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα πρέπει να δημιουργηθούν οι απαραίτητες δομές στήριξης των νέων γεωργών όπως, μεταξύ άλλων, μια υπηρεσία παροχής συμβουλών και μια υπηρεσία υποστήριξης των κτηνοτροφικών μονάδων. Επειδή τα ζώα χρειάζονται την καθημερινή φροντίδα και την αδιάκοπη εργασία των κτηνοτρόφων, τα κράτη μέλη θα πρέπει να υιοθετήσουν σχετικές πολιτικές και μέτρα και να δημιουργήσουν οργανώσεις που εξασφαλίζουν την αντικατάσταση των αγροτών κατά τη διάρκεια περιόδων ασθένειας και διακοπών. Η ύπαρξη μιας υπηρεσίας υποστήριξης των γεωργικών εκμεταλλεύσεων αποτελεί βασικό παράγοντα, όταν οι νέοι αποφασίζουν αν θα κρατήσουν ή όχι την οικογενειακή επιχείρηση. Σήμερα οι νέοι δεν είναι πλέον διατεθειμένοι να αναλάβουν τη διαχείριση μιας γεωργικής εκμετάλλευσης, γνωρίζοντας ότι σε όλη τους τη ζωή θα πρέπει να εργάζονται 365 ημέρες τον χρόνο χωρίς διακοπές. Δεδομένου ότι σε πολλά κράτη μέλη δεν υπάρχει ακόμη καμία υπηρεσία υποστήριξης αυτού του είδους, πρέπει να προβλέπονται στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα της ΚΓΠ υποχρεωτικά μέτρα που θα διευκολύνουν τη χρήση τέτοιων υπηρεσιών από τους γεωργοκτηνοτρόφους κατά την περίοδο που είναι ασθενείς (συμπεριλαμβανομένης της άδειας μητρότητας πριν και μετά τον τοκετό) τις αργίες και/ή κατά τη διάρκεια των ετήσιων διακοπών τους.

Επαγγελματική κατάρτιση και νέες τεχνολογίες

4.5 Η επαγγελματική κατάρτιση των μελλοντικών γεωργών θεωρείται μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της γεωργίας. Παρ’ όλα αυτά, ενώ σε ορισμένες χώρες το επίπεδο της επαγγελματικής κατάρτισης κρίνεται ικανοποιητικό, σε άλλες υπάρχει χάσμα αναντιστοιχίας μεταξύ της κατάρτισης που προσφέρουν τα διάφορα εκπαιδευτικά ιδρύματα και των πραγματικών αναγκών των γεωργών. Πρέπει, λοιπόν, να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη οι γεωργικές κλαδικές οργανώσεις κατά τη διαδικασία της επαγγελματικής κατάρτισης των νέων. Το ζητούμενο είναι μια υψηλής ποιότητας επαγγελματική κατάρτιση των νέων, την οποία θα αναλαμβάνουν ιδιαίτερα καταρτισμένοι καθηγητές χρησιμοποιώντας μια διδακτέα ύλη προσαρμοσμένη στις ανάγκες του νέου γεωργού. Ενίοτε, τα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης μετατρέπονται σε μια γραφειοκρατική διαδικασία απαραίτητη για την είσπραξη της επιδότησης και, ως εκ τούτου, δεν παρέχουν επαρκή κίνητρα. Η έλλειψη κινήτρων προκαλεί άλλα προβλήματα, πόσο μάλλον εάν ληφθεί υπόψη ότι οι απαραίτητες συνθήκες για να καταστεί η κατάρτιση χρήσιμο εργαλείο στα χέρια των νέων γεωργών υφίστανται ήδη. Η πρακτική σκοπιμότητα της επαγγελματικής κατάρτισης αποτελεί αναγκαία συνθήκη. Στη Δανία, για παράδειγμα, εφαρμόζεται ένα πρότυπο που συνδυάζει με επιτυχία τη θεωρητική διδασκαλία με την αντίστοιχη πρακτική εφαρμογή στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις· για την απόκτηση δε της «πράσινης κάρτας» απαιτούνται 3 έτη και 8 μήνες.

4.6 Η ΕΕ θα πρέπει να υποστηρίξει ενωσιακά προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης για όσους αγρότες ή γεωργικές εκμεταλλεύσεις απασχολούν για διάστημα τουλάχιστον 1 έτους νέους που έχουν ολοκληρώσει την αγρονομική τους κατάρτιση εντός της τελευταίας διετίας. Ο δικαιούχος αυτής της επιδότησης θα πρέπει να δεσμεύεται ότι θα εκπονήσει πρόγραμμα κατάρτισης για τον νέο· αυτός, από την πλευρά του, θα μπορεί ενδεχομένως να τον διαδεχθεί στη διοίκηση, αλλά σε κάθε περίπτωση θα πρέπει στο διάστημα της επιμόρφωσής του να συνεισφέρει με τις γνώσεις του και με την πιο καινοτόμο νοοτροπία του στην πρόοδο της γεωργικής εκμετάλλευσης. Γενικά, το ζητούμενο είναι η παροχή υποστήριξης και η κάλυψη των αναγκών —συχνά συμπληρωματικών— των νέων και των μεγαλύτερων σε ηλικία αγροτών. Παρομοίως, θα ήταν ενδεδειγμένο ορισμένα ενωσιακά προγράμματα όπως το «Λεονάρντο», το 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο έρευνας, το πρόγραμμα «Νεολαία σε κίνηση» κ.τ.λ. να προβλέπουν ειδικά κονδύλια υπέρ των νέων γεωργών. Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι το πρόγραμμα υποτροφιών «Έρασμος» για φοιτητές και νέους επιχειρηματίες θα πρέπει να τροποποιηθεί ώστε να προβλέπεται και η συμμετοχή νέων γεωργών, οι οποίοι θα έχουν έτσι τη δυνατότητα να συμπληρώσουν την επαγγελματική κατάρτισή τους σε άλλες γεωργικές και κτηνοτροφικές μονάδες ανά την ΕΕ.

4.7 Οι βιολογικές καλλιέργειες συνιστούν μεν μια ενδιαφέρουσα εναλλακτική λύση για τις νέες γεωργικές μονάδες, αλλά όχι και τη μοναδική. Θα πρέπει, λόγου χάρη, να ενθαρρυνθεί σε πανευρωπαϊκή κλίμακα η ολοκληρωμένη παραγωγή ή η «γεωργία διατήρησης της ποιότητας των εδαφών». Η επαγγελματική κατάρτιση θα πρέπει να στραφεί σε νέα συστήματα παραγωγής με γνώμονα την υψηλότερη αποδοτικότητα και πιο αειφόρο διαχείριση των φυσικών πόρων. Εξάλλου, η βιοτεχνολογία θα μπορούσε να γεννήσει νέες ευκαιρίες για τους νέους γεωργούς στην ΕΕ (7).

Η ισχύς εν τη ενώσει

4.8 Κρίνεται απαραίτητη η ενεργός συμμετοχή της νεολαίας στις γεωργικές κλαδικές οργανώσεις και συνεταιρισμούς, δεδομένων των νέων ιδεών, του ρηξικέλευθου και ευρύτερου επιχειρηματικού πνεύματος που αυτή μπορεί να τους προσδώσει. Δεδομένης της σημερινής συγκέντρωσης της ζήτησης σε ελάχιστες μεγάλες αλυσίδες διανομής, επιβάλλεται να δοθεί στους συνεταιρισμούς νέα ώθηση για την καλύτερη εμπορία των προϊόντων τους. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ προτείνει τη δημιουργία κεντρικών εμπορικών εταιρειών τις οποίες θα διαχειρίζονται οι γεωργοί, προκειμένου να αυξηθεί η ισχύς τους σε σχέση με την αγοραστική δύναμη των μεγάλων επιχειρήσεων διανομής. Υπό αυτή την έννοια, θα πρέπει να ενισχυθεί η παρουσία των νέων στη διεύθυνση των συνεταιρισμών και η συμμετοχή τους στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, αξιοποιώντας έτσι την κατάρτιση και την επιχειρηματική διορατικότητά τους. Ο Terrena, ο κυριότερος γαλλικός συνεταιρισμός, διαθέτει διάφορες επιτροπές νέων, τους οποίους καταρτίζει, εισάγοντάς τους στη σύνθετη πραγματικότητα των γεωργικών συνεταιρισμών.

Λοιπές ενωσιακές πολιτικές

4.9 Η ΕΕ οφείλει να αξιοποιήσει τα κονδύλια των διάφορων πολιτικών της προκειμένου, πρώτον, να καταστήσει την ύπαιθρο πόλο έλξης και, δεύτερον, να διευκολύνει την παγίωση οικονομικών δραστηριοτήτων, οι οποίες —όπως και η γεωργία— συνθέτουν τον κοινωνικοοικονομικό ιστό των αγροτικών περιοχών. Με αυτόν τον τρόπο, θα πρέπει να δημιουργηθούν, στο πλαίσιο των ενωσιακών περιβαλλοντικών, ερευνητικών ή επιχειρηματικών προγραμμάτων, ειδικά κονδύλια υποστήριξης γενικά των νέων και ιδίως των νέων γεωργών. Θα πρέπει να αξιοποιηθούν ορισμένα θετικά εγχειρήματα στην ΕΕ, όπως το πρόγραμμα ανταλλαγών PEJA, το οποίο επιτρέπει σε νέους γεωργούς από όλη την Ευρώπη να συνεχίσουν την κατάρτισή τους για ικανό χρονικό διάστημα σε άλλες γεωργικές εκμεταλλεύσεις της ΕΕ ή το παιδαγωγικό πρόγραμμα «Tellus» (καρπός της συνεργασίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Νέων Γεωργών με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή) που στόχο έχει την εξοικείωση των μαθητών με το άγνωστο επάγγελμα του αγρότη. Η διαδοχή των γενεών στην ύπαιθρο πρέπει να αποτελέσει σαφή στόχο της ΕΕ. Προς τούτο, η εγκαθίδρυση ενός ευρωπαϊκού παρατηρητηρίου για την ανάλυση της κατάστασης και των αναγκών των νέων γεωργών θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για την προώθηση νέων νομοθετικών πρωτοβουλιών. Δεν πρόκειται για τη σύσταση νέων γραφειοκρατικών οργάνων, αλλά για φορείς με σαφείς και συγκεκριμένες αρμοδιότητες, οι οποίοι θα αναλύουν και θα παρέχουν κατάλληλες πληροφορίες και στατιστικά στοιχεία ως προς τη διαδοχή των γενεών στην ευρωπαϊκή ύπαιθρο.

Εθνικές πρωτοβουλίες

4.10 Οι ενωσιακές πολιτικές με αντικείμενο τους νέους γεωργούς πρέπει να συνοδεύονται από συγκεκριμένες πρωτοβουλίες, η εφαρμογή των οποίων εμπίπτει στις αρμοδιότητες του κάθε κράτους μέλους. Οι βασικές ανησυχίες της νεολαίας αφορούν τη διαδοχή, τη δυνατότητα πρόσβασης στην ιδιοκτησία και το οικείο φορολογικό καθεστώς. Θα πρέπει να ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα εν είδει κινήτρων για την απασχόληση των νέων στη γεωργία. Ωστόσο, προς το παρόν παρατηρείται σε διάφορα κράτη μέλη της ΕΕ εκτεταμένη γραφειοκρατική δομή, η οποία υπονομεύει την ευόδωση πολλών από αυτά τα μέτρα.

4.11 Τα κράτη μέλη καλούνται να εστιάσουν τις προσπάθειές τους στη δημιουργία μηχανισμών που θα διευκολύνουν την πρόσβαση των νέων γεωργών στη γη, διασφαλίζοντας παράλληλα τις απαιτούμενες γενναίες επενδύσεις, ενός από τους μεγαλύτερους ανασταλτικούς παράγοντες για την εγκατάσταση των νέων στην επαρχία. Ορισμένες από τις πρωτοβουλίες των κρατών μελών υποδεικνύουν συγκεκριμένες κατευθύνσεις δράσης· στη Γαλλία, για παράδειγμα, η εταιρεία SAFER έχει αναλάβει να περιορίσει τη συγκέντρωση της έγγειας ιδιοκτησίας και να διευκολύνει την πρόσβαση των νέων σε αυτήν.

Βρυξέλλες, 22 Σεπτεμβρίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) ΕΕ C 36 της 8.2.2002, σ. 29-35«Νέα οικονομία, κοινωνία της γνώσης και ανάπτυξη της υπαίθρου. Προοπτικές για τους νέους γεωργούς»

(2) ΕΕ C 54 της 19.2.2011, σ. 20-23«Η ασφάλεια εφοδιασμού στους τομείς της γεωργίας και των τροφίμων στην ΕΕ»

(3) ΕΕ C 48 της 15.2.2011, σ. 145-149, «Βελτίωση της λειτουργίας της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων στην Ευρώπη»

(4) ΕΕ C 255 της 22.9.2010, σ. 1-9«Εμπόριο και επισιτιστική ασφάλεια»

(5) ΕΕ C 18 της 19.1.2011, σ. 5-10«Κοινοτικό γεωργικό πρότυπο: ποιότητα της παραγωγής και της ενημέρωσης των καταναλωτών ως στοιχεία ανταγωνιστικότητας»

(6) ΕΕ C 132 της 3.5.2011, σ. 63-70«Η ΚΓΠ με χρονικό ορίζοντα το 2020: η αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων όσον αφορά τη διατροφή, τους φυσικούς πόρους και το έδαφος»

(7) ΕΕ C 100 της 30.4.2009, σ. 44-52, «Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η παγκόσμια επισιτιστική πρόκληση»

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

στη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Οι ακόλουθες τροπολογίες, έλαβαν τουλάχιστον το ένα τέταρτο των εκπεφρασμένων ψήφων, αλλά απορρίφθηκαν κατά τη διάρκεια των συζητήσεων.

Σημείο 3.2

Να τροποποιηθεί ως εξής:

«Οι γεωργοί βρίσκονται αντιμέτωποι με μια παράδοξη κατάσταση: μολονότι αναλαμβάνουν περισσότερους κινδύνους, πραγματοποιούν περισσότερες επενδύσεις, έχουν υψηλότερο κόστος παραγωγής και είναι αρτιότερα καταρτισμένοι, εισπράττουν τιμές πιο χαμηλές από ποτέ για τα προϊόντα τους. Στη συζήτηση για τα μέσα και τις συγκεκριμένες πολιτικές υπέρ των νέων γεωργών δεν μπορεί να παραγνωριστεί το γεγονός ότι ο ευρωπαϊκός γεωργικός τομέας θα συρρικνωθεί, αν . »

Αποτέλεσμα ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ	36
Ψήφοι κατά	66
Αποχές	27

Σημείο 4.7

Να τροποποιηθεί ως εξής:

«Κρίνεται απαραίτητη η ενεργός συμμετοχή της νεολαίας στις γεωργικές κλαδικές οργανώσεις και συνεταιρισμούς, δεδομένων των νέων ιδεών, του ρηξικέλευθου και ευρύτερου επιχειρηματικού πνεύματος που αυτή μπορεί να τους προσδώσει. Δεδομένης της σημερινής συγκέντρωσης της ζήτησης σε ελάχιστες μεγάλες αλυσίδες διανομής, επιβάλλεται να δοθεί στους συνεταιρισμούς νέα ώθηση για την καλύτερη εμπορία των προϊόντων τους. Υπό αυτή την έννοια, θα πρέπει να ενισχυθεί η παρουσία των νέων στη διεύθυνση των συνεταιρισμών και η συμμετοχή τους στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, αξιοποιώντας έτσι την κατάρτιση και την επιχειρηματική διορατικότητά τους. Ο Terrena, ο κυριότερος γαλλικός συνεταιρισμός, διαθέτει διάφορες επιτροπές νέων, τους οποίους καταρτίζει, εισάγοντάς τους στην σύνθετη πραγματικότητα των γεωργικών συνεταιρισμών.»

Αποτέλεσμα ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ	47
Ψήφοι κατά	60
Αποχές	17

22.12.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 376/25

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Αγροτική ανάπτυξη και απασχόληση στα Δυτικά Βαλκάνια» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2011/C 376/05

Εισηγητής: ο κ. Cveto STANTIČ

Στη σύνοδο ολομέλειας που πραγματοποιήθηκε στις 19-20 Ιανουαρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού της Κανονισμού, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα

Αγροτική ανάπτυξη και απασχόληση στα Δυτικά Βαλκάνια.

Κατά την 474η σύνοδο ολομέλειας, της 21ης και 22ας Σεπτεμβρίου 2011 η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 166 ψήφους υπέρ, 1 κατά και 4 αποχές.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Τα δεδομένα σχετικά με τα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά των αγροτικών περιοχών της ΕΕ και των Δυτικών Βαλκανίων (1) δεν είναι ούτε συνεκτικά, ούτε και συγκρίσιμα και αυτό οφείλεται εν μέρει στην έλλειψη ενιαίου ορισμού των αγροτικών περιοχών. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ιδέα της εναρμόνισης των κριτηρίων για τον προσδιορισμό των αγροτικών περιοχών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς αυτή θα επιτρέψει την καλύτερη σύγκριση των διαφόρων αγροτικών περιοχών, καθώς και των εφαρμοζόμενων πολιτικών και μέτρων.

1.2 Οι αγροτικές περιοχές των Δυτικών Βαλκανίων αντιμετωπίζουν πολλά διαρθρωτικά και κοινωνικοοικονομικά προβλήματα, στα οποία μπορούν να δοθούν λύσεις στο πλαίσιο της πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης της ΕΕ και της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ). Η ΕΟΚΕ συνιστά μετ’ επιτάσεως οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων να αξιοποιήσουν την εμπειρία που διαθέτει η ΕΕ στη χάραξη πολιτικής στον τομέα της αγροτικής ανάπτυξης, λαμβάνοντας υπόψη συγκεκριμένα εθνικά προβλήματα και προτεραιότητες.

1.3 Τεράστιες αγροτικές περιοχές των Δυτικών Βαλκανίων παραμένουν έρημες και οι πόροι τους αχρησιμοποίητοι, ενώ στα αστικά κέντρα παρατηρείται δυσανάλογη συγκέντρωση πληθυσμού και οικονομικής δραστηριότητας. Αυτή η τάση έχει αρνητικές οικονομικές, κοινωνικές και οικολογικές επιπτώσεις. Ως εκ τούτου, πρέπει να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν συγκεκριμένα μέτρα ανά περιοχή για να υποστηρίξουν τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη αυτών των περιοχών.

1.4 Οι αγροτικές οικονομίες των Δυτικών Βαλκανίων χαρακτηρίζονται από την επικράτηση της γεωργίας επιβίωσης και ημι-επιβίωσης, υψηλό ποσοστό ανεργίας, αφανή ανεργία και περιορισμένη κινητικότητα του εργατικού δυναμικού. Τα μόνα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα των αγροτικών περιοχών είναι το χαμηλό κόστος εργασίας και οι φυσικοί πόροι υψηλής ποιότητας. Η ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας περιορίζεται από παράγοντες, όπως οι ανεπαρκείς υποδομές, η έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού, η περιορισμένη πρόσβαση στις αγορές και σε χρηματοδότηση, η έλλειψη στήριξης επενδύσεων και το χαμηλό επιχειρηματικό δυναμικό.

1.5 Η εκτατική καλλιέργεια εξακολουθεί να είναι η βασική κινητήρια δύναμη της αγροτικής οικονομίας και σημαντική πηγή απασχόλησης στα Δυτικά Βαλκάνια. Ωστόσο, πρέπει να εκσυγχρονιστεί και να αυξηθεί η παραγωγικότητά της, πράγμα που θα οδηγήσει σε πλεονάσματα γεωργικής εργασίας. Η λύση βρίσκεται στη διαφοροποίηση της αγροτικής οικονομίας έτσι ώστε να μειωθούν οι κίνδυνοι για το εισόδημα των αγροτικών νοικοκυριών.

1.6 Οι πολιτικές αγροτικής ανάπτυξης για την υποστήριξη της διαφοροποίησης των αγροτικών οικονομιών παραμένουν ανεπαρκείς και δεν συνάδουν με την πολιτική αγροτικής ανάπτυξης της ΕΕ. Ακόμα και όταν εφαρμόζονται ορισμένες εθνικές πολιτικές, η πολιτική αστάθεια και οι συχνές αλλαγές κυβερνήσεων εμποδίζουν τη συνέχεια και την υλοποίηση τους. Αν και στις περισσότερες από αυτές τις χώρες υπάρχουν κονδύλια για την αγροτική ανάπτυξη, σε σύγκριση με την ΕΕ παραμένουν σε χαμηλό επίπεδο.

1.7 Το μέσο προενταξιακής βοήθειας στην αγροτική ανάπτυξη (IPARD) παραμένει η κύρια πηγή για την παροχή οικονομικής βοήθειας στις αγροτικές περιοχές. Οι περισσότερες χώρες δυσκολεύονται να υιοθετήσουν το τρέχον μοντέλο αγροτικής ανάπτυξης της ΕΕ λόγω της πολυπλοκότητάς του και των απαιτητικών διαδικασιών εφαρμογής του. Ως εκ τούτου, η ΕΕ πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο απλούστευσης τόσο των αρχών διαχείρισης και ελέγχου, όσο και των διαδικασιών του παραπάνω μέσου, για να διευκολύνει την αποτελεσματική χρήση των διαθέσιμων πόρων και μέτρων.

1.8 Η ανεπαρκής διοικητική και θεσμική ικανότητα σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, καθώς και οι περιορισμένες δυνατότητες των δυνητικών δικαιούχων φαίνεται ότι δυσκολεύουν σημαντικά την πρόσβαση στα μέσα του IPARD. Οι εθνικές κυβερνήσεις καλούνται να καταβάλουν μεγαλύτερες προσπάθειες για τη δημιουργία θεσμών και την αύξηση των δυνατοτήτων των δυνητικών δικαιούχων.

1.9 Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης μεγαλύτερη ευελιξία στη χρήση του μέσου προενταξιακής βοήθειας στην αγροτική ανάπτυξη, ιδίως μέσω της κατάργησης της διαφοροποίησης μεταξύ υποψηφίων και δυνάμει υποψηφίων χωρών στην πρόσβαση στη βοήθεια για τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη. Δεδομένου ότι η κατάσταση διαφέρει από χώρα σε χώρα, πρέπει να δοθεί μεγαλύτερο βάρος στην ατομική εκτίμηση της ικανότητας απορρόφησης και της διοικητικής ικανότητας.

1.10 Για να γίνει πιο αποτελεσματική η αντιμετώπιση της ανεργίας, της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού στην ύπαιθρο, υπάρχει ανάγκη για καλύτερο συντονισμό μεταξύ των διαφόρων πολιτικών και ταμείων. Η περιφερειακή πολιτική μπορεί να παρέχει σημαντική συμπληρωματική υποστήριξη στην πολιτική αγροτικής ανάπτυξης αν οι δυο πολιτικές συνδυαστούν και εφαρμοστούν με συνεκτικό τρόπο.

1.11 Οι εθνικές και πολιτικές και μέτρα που πρέπει να ενισχυθούν και να συντονισθούν με καλύτερο τρόπο περιλαμβάνουν:

— πολιτικές υπέρ της ενεργού κοινωνικής ένταξης: καλύτερη πρόσβαση σε πληροφορίες και συμβουλές σχετικά με δημόσιες παροχές·

— πολιτικές για την αγορά εργασίας: μέσω της αύξησης των ενεργών μέτρων στην αγορά εργασίας θα μπορούσε να επιτευχθεί υψηλότερο ποσοστό απασχόλησης και μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων·

— εκπαίδευση και κατάρτιση: παροχή εκπαίδευσης σε όλα τα επίπεδα, αντιμετώπιση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και ενίσχυση των δεξιοτήτων και των προσόντων των νέων, παροχή εξατομικευμένης κατάρτισης για την καλύτερη αντιστοίχιση θέσεων εργασίας και δεξιοτήτων·

— πολιτική αγροτικής ανάπτυξης: πρέπει να δοθεί περισσότερη προσοχή στους άξονες II και III, καθώς τα μέτρα του άξονα I εφαρμόζονται ήδη στις περισσότερες χώρες (2).

1.12 Η κοινωνία των πολιτών δεν διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις αγροτικές περιοχές, λόγω της έλλειψης επιχειρηματικών και οργανωτικών δεξιοτήτων, των δημογραφικών προβλημάτων και των κοινωνικών υποδομών κακής ποιότητας σε σύγκριση με τις πόλεις. Μια λύση θα ήταν η δημιουργία δικτύων τοπικών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών προκειμένου να καλυφθεί μια κρίσιμη μάζα πληθυσμού και περιοχών. Από αυτή την άποψη, η προσέγγιση LEADER (3) μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο για την καλύτερη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών.

1.13 Για να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής και να ενθαρρυνθούν οι νέοι να παραμείνουν στις αγροτικές περιοχές, είναι απαραίτητη μια πιο διαφοροποιημένη αγροτική οικονομία. Οι κύριες προκλήσεις για την επίτευξη αυτού του στόχου εξακολουθούν να είναι οι επενδύσεις σε αγροτικές υποδομές, η ένταξη της βασισμένης στη γνώση γεωργίας στη βιομηχανία τροφίμων, η βελτίωση του ανθρώπινου κεφαλαίου και των κοινωνικών υπηρεσιών, καθώς και η δημιουργία ενός υγιούς περιβάλλοντος για τους επιχειρηματίες. Ο αγροτικός και ο οικολογικός τουρισμός που βασίζεται στην πλούσια πολιτισμική, ιστορική και φυσική κληρονομιά μπορεί επίσης να αποτελέσει καλή ευκαιρία.

2. Εισαγωγή και ιστορικό

2.1 Ορισμός των αγροτικών περιοχών

2.1.1 Μία από τις προκλήσεις που τίθενται στη ρύθμιση του θέματος είναι ότι δεν υπάρχει ενιαίος ορισμός των αγροτικών περιοχών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η κάθε χώρα έχει διαφορετικό επίσημο ορισμό για τον οποίο χρησιμοποιεί διαφορετικά κριτήρια, όπως την πυκνότητα του πληθυσμού, το κατά πόσον η οικονομία βασίζεται στη γεωργία, την μεγάλη απόσταση, την έλλειψη πρόσβασης σε σημαντικές υπηρεσίες, κλπ. Για τις όποιες διεθνείς συγκρίσεις χρησιμοποιείται ευρέως ο ορισμός του «αγροτισμού» του ΟΟΣΑ. Πρόσφατα, οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων προσάρμοσαν και αυτές τα στατιστικά στοιχεία τους σε αυτή τη μεθοδολογία.

2.1.2 Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την εναρμόνιση των κριτηρίων για τον προσδιορισμό σε ευρωπαϊκό επίπεδο των αγροτικών περιοχών, η οποία θα επιτρέψει την καλύτερη σύγκριση και παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας των εφαρμοζόμενων μέτρων και πολιτικών.

2.2 Η αγροτική ανάπτυξη στην ΕΕ ως σημαντικό τμήμα της κοινής αγροτικής πολιτικής (ΚΓΠ) και της μελλοντικής μεταρρύθμισης της ΚΓΠ

2.2.1 Η αγροτική ανάπτυξη είναι σημαντικός τομέας πολιτικής για την ΕΕ, καθώς το 60 % περίπου του πληθυσμού της ΕΕ ζει σε αγροτικές περιοχές που αντιστοιχούν στο 90 % του εδάφους της ΕΕ. Η χρηματοδότηση της αγροτικής ανάπτυξης καλύπτει ευρύ φάσμα μέτρων. Το τρέχον ευρωπαϊκό μοντέλο βασίζεται σε τέσσερις άξονες πολιτικής, παρέχοντας έτσι στα κράτη μέλη και στις περιφερειακές κυβερνήσεις αρκετή ευελιξία για να προσαρμόσουν τις πολιτικές στις συγκεκριμένες ανάγκες τους.

2.2.2 Η ισορροπημένη γεωγραφική ανάπτυξη αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους της μελλοντικής μεταρρύθμισης της ΚΓΠ. Από αυτή την άποψη, η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι αν οι μελλοντικές ευρωπαϊκές γεωργικές πολιτικές και πολιτικές αγροτικής ανάπτυξης προσανατολιστούν προς την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα, μπορούν να δημιουργήσουν νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες, περισσότερες θέσεις εργασίας και να διαφοροποιήσουν τις ευκαιρίες αύξησης του εισοδήματος στις αγροτικές περιοχές (4).

2.3 Σημασία των πολιτικών αγροτικής ανάπτυξης για τις εθνικές οικονομίες των Δυτικών Βαλκανίων

2.3.1 Λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος των αγροτικών περιοχών, το ποσοστό του πληθυσμού που κατοικεί σε αυτές (5) και τη σημασία που έχει η γεωργία για τις εθνικές οικονομίες, είναι σαφές ότι η αγροτική ανάπτυξη πρέπει να αποτελέσει έναν τομέα πολιτικής ζωτικής σημασίας στα Δυτικά Βαλκάνια.

2.3.2 Οι αγροτικές περιοχές των Δυτικών Βαλκανίων αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες διαρθρωτικές και κοινωνικοοικονομικές προκλήσεις, όπως χαμηλά επίπεδα εισοδήματος, έλλειψη ευκαιριών απασχόλησης, επιδείνωση της ποιότητας ζωής, διαδικασίες πληθυσμιακής ερήμωσης κλπ., οι οποίες μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά με την κατάλληλη πολιτική αγροτικής ανάπτυξης, η οποία θα βασίζεται στο πολύπλοκο πλαίσιο αγροτικής ανάπτυξης της ΕΕ.

3. Ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά των αγροτικών περιοχών των Δυτικών Βαλκανίων – καθοριστικοί παράγοντες του οικονομικού δυναμικού τους

3.1 Τα Δυτικά Βαλκάνια, με τον εξαιρετικό πλούτο χλωρίδας και πανίδας που διαθέτουν, είναι ένα από τα πλουσιότερα μέρη της Ευρώπης από την άποψη της βιοποικιλότητας. Έχουν μεγάλη ποικιλία φυσικών οικοτόπων, από παράκτιες λιμνοθάλασσες και υγροτόπους σε μεσογειακά δάση, ορεινά λιβάδια και βοσκοτόπια, υγροτόπους γλυκού νερού, και καρστικό έδαφος.

3.2 Η μείωση του πληθυσμού, ιδίως στις απομακρυσμένες και τις λιγότερο εύφορες περιοχές, καθώς και η γήρανση του πληθυσμού (εκτός από την Αλβανία και το Κόσσοβο), έχουν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην αγορά εργασίας της υπαίθρου. Μια κοινή τάση σε όλες τις χώρες της περιοχής είναι η μετανάστευση από τις αγροτικές στις αστικές και τις παράκτιες περιοχές, καθώς και στο εξωτερικό. Όσοι μεταναστεύουν στις αγροτικές περιοχές είναι κυρίως συνταξιούχοι ή πρόσφυγες.

3.3 Η απρόσφορη δομή της εκπαίδευσης, τα περιορισμένα προσόντα και η έλλειψη γνώσεων και δεξιοτήτων του οικονομικά ενεργού πληθυσμού αποτελούν σοβαρό εμπόδιο για τη μελλοντική αγροτική οικονομία. Η αγορά εργασίας χαρακτηρίζεται από περιορισμένη κινητικότητα του εργατικού δυναμικού, που έχει ως αποτέλεσμα την έλλειψη εναλλακτικών ευκαιριών απασχόλησης και πηγών εισοδήματος.

3.4 Η κυρίαρχη δραστηριότητα στις περισσότερες αγροτικές περιοχές εξακολουθεί να είναι η γεωργία που βασίζεται στη βόσκηση και τη γεωργική εκμετάλλευση χαμηλής έντασης. Το μερίδιο της γεωργίας στην απασχόληση είναι μεταξύ των υψηλότερων σε σχέση με τις χώρες της ΕΕ.

3.5 Τα αγροτικά νοικοκυριά, ιδίως εκείνα με λίγους πόρους, έχουν περιορισμένη πρόσβαση τόσο στις γεωργικές αγορές, τις αγορές εργασίας και τις χρηματοπιστωτικές αγορές, όσο και στην ενημέρωση και την εκπαίδευση. Ως εκ τούτου, οι δυνατότητες που έχουν για να προστατευθούν από τον κίνδυνο της φτώχειας μειώνονται σημαντικά.

3.6 Η περιορισμένη διαφοροποίηση των οικονομικών δραστηριοτήτων και του εισοδήματος, καθώς και η χαμηλή απασχόληση στον ιδιωτικό τομέα αποτελούν σημαντικά ζητήματα για τις αγροτικές περιοχές. Οι οικονομικές υπηρεσίες και οι κοινωνικές υποδομές είναι φτωχές και δεν έχουν αναπτυχθεί επαρκώς. Αυτό επηρεάζει την ποιότητα ζωής των ατόμων που ζουν στις αγροτικές περιοχές, καθώς και την ανταγωνιστικότητα και τον κοινωνικό ιστό αυτών των περιοχών.

4. Η γεωργία παραμένει βασική κινητήρια δύναμη της αγροτικής οικονομίας των Δυτικών Βαλκανίων

4.1 Αν και το μερίδιο που αντιπροσωπεύει η γεωργία στην οικονομία των Δυτικών Βαλκανίων μειώνεται σταθερά από το 2000 έως σήμερα, εξακολουθεί να ξεπερνά κατά πολύ τον μέσο όρο της ΕΕ, τόσο όσον αφορά την προστιθέμενη αξία, όσο και την απασχόληση.

4.2 Η μικρής κλίμακας και κατακερματισμένη ιδιωτική γεωργία παραμένει γενικό χαρακτηριστικό της γεωργίας στις περισσότερες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, ιδίως σε αυτές του νότου. Το μέσο μέγεθος των γεωργικών εκμεταλλεύσεων κυμαίνεται ανάμεσα σε 1,2 εκτάρια στην Αλβανία και λιγότερο από 4 εκτάρια στη Σερβία. Άλλοι παράγοντες που παρεμποδίζουν την ανάπτυξη της γεωργίας είναι: οι ανεπαρκώς ανεπτυγμένες δομές της αγοράς, οι ανεπαρκείς υποδομές, το χαμηλό μερίδιο της παραγωγής που προορίζεται να διατεθεί στο εμπόριο, η έλλειψη γνώσεων και δεξιοτήτων και η μη τήρηση των προδιαγραφών διατροφικής ασφάλειας.

4.3 Η αγροτική παραγωγή έχει σημειώσει πτώση, πράγμα που οφείλεται στην οικονομική μετάβαση ή ακόμα και στον πόλεμο σε ορισμένες χώρες· ωστόσο, από το 2000 η γεωργική παραγωγή άρχισε και πάλι να αυξάνεται, κυρίως χάρη στις επενδύσεις στην τεχνολογία παραγωγής. Εντούτοις, το επίπεδο παραγωγής στις περισσότερες χώρες εξακολουθεί να είναι μικρότερο από αυτό της περιόδου πριν τη μετάβαση. Παρά τις κάποιες αδυναμίες τους, οι περισσότερες από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων έχουν αρκετά υψηλό φυσικό δυναμικό για τη γεωργία (σχετικά φθηνή εργασία, χερσαίους και υδάτινους πόρους, καλές κλιματικές συνθήκες και πρόσφορο έδαφος για την κτηνοτροφία και την καλλιέργεια προϊόντων όπως ο καπνός, ορισμένα φρούτα και λαχανικά, ο οίνος και τα δημητριακά).

4.4 Στο βόρειο τμήμα της βαλκανικής χερσονήσου υπάρχουν επίσης μερικές εξαιρετικά παραγωγικές αγροτικές περιοχές με οικονομίες άρτια ολοκληρωμένες (λεκάνη του ποταμού Σάβα, λεκάνη του Δούναβη, κοιλάδα της Παννονίας). Αυτές οι περιοχές έχουν ευνοϊκές εδαφικές και κλιματικές συνθήκες για γεωργική παραγωγή έντασης κεφαλαίου. Επιπλέον, διαθέτουν επαρκές ανθρώπινο δυναμικό με ανεπτυγμένο επιχειρηματικό πνεύμα, αρκετά διαφοροποιημένο βιομηχανικό τομέα και καλά αναπτυγμένες υποδομές.

5. Αντιμετώπιση της πρόκλησης της αγροτικής ανάπτυξης πέραν της γεωργίας

5.1 Το υψηλό ποσοστό του εργατικού δυναμικού που εργάζεται στη γεωργία δεν αντανακλάται άμεσα στην συμβολή της γεωργίας στο ΑΕΠ. Ως εκ τούτου, οι μελλοντικές αγροτικές οικονομίες θα πρέπει να είναι σε θέση να απορροφήσουν το πλεόνασμα γεωργικής εργασίας και να προτείνουν εναλλακτικές ευκαιρίες απασχόλησης.

5.2 Η ανάπτυξη αγροτικών βιομηχανιών αποδείχτηκε συχνά πολύ αποτελεσματική για τη δημιουργία νέων ευκαιριών απασχόλησης και την παροχή πρόσθετου εισοδήματος. Επιπλέον, η εμπειρία του παρελθόντος έχει δείξει ότι οι επενδύσεις στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις, τον εκσυγχρονισμό, την κατάρτιση και τα περιβαλλοντικά μέτρα αυξάνουν την απασχόληση και μειώνουν τη συγκεκαλυμένη ανεργία στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Μεταξύ των τομέων με σημαντικό δυναμικό ανάπτυξης είναι: οι βιομηχανίες μεταποίησης, τα προϊόντα με προστατευόμενη γεωγραφική ένδειξη, τα βιολογικά προϊόντα διατροφής, ο αγροτικός τουρισμός, οι βιοτεχνίες, τα προϊόντα ξύλου και η παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, καθώς και ευρύ φάσμα υγειονομικών και κοινωνικών υπηρεσιών.

5.3 Για να μπορέσει ο αγροτικός τομέας να αναπτυχθεί ταχύτερα, περισσότερα και καλύτερα, απαιτούνται περισσότερες δαπάνες σε δημόσια αγαθά και υπηρεσίες: βελτίωση των οδικών και των αρδευτικών υποδομών, του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και αποτελεσματική μεταφορά πληροφοριών, γνώσεων και τεχνολογιών.

6. Οι πολιτικές για τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη υπό το πρίσμα της ένταξης στην ΕΕ

6.1 Όλες οι χώρες της περιοχής τρέφουν μεγάλες προσδοκίες για ένταξη στην ΕΕ. Από αυτή την άποψη, όλες αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις στη μετατροπή και τον εκσυγχρονισμό των σημαντικά κατακερματισμένων τομέων γεωργικών προϊόντων διατροφής προκειμένου να εξασφαλίσουν ότι μπορούν να είναι ανταγωνιστικές στην αγορά της ΕΕ.

6.2 Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (6) σχετικά με την πρόοδο στην γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη, οι περισσότερες από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων πρέπει να καταβάλουν περαιτέρω προσπάθειες για να εξασφαλίσουν ότι συμβαδίζουν περισσότερο με το γεωργικό κεκτημένο και την πολιτική αγροτικής ανάπτυξης της ΕΕ.

6.3 Σε σύγκριση με την ΕΕ, τα εθνικά ταμεία για την υποστήριξη της γεωργίας στα Δυτικά Βαλκάνια είναι ακόμα περιορισμένα. Σε όλα τα Δυτικά Βαλκάνια εφαρμόζεται ευρύ φάσμα μέτρων και μηχανισμών στήριξης. Τα τελευταία χρόνια, η άμεση στήριξη των παραγωγών ήταν το κύριο τμήμα των γεωργικών μεταφορών πιστώσεων.

6.4 Χρηματοδοτική υποστήριξη της ΕΕ

6.4.1 Η προενταξιακή υποστήριξη της γεωργίας και της αγροτικής ανάπτυξης – το μέσο IPARD (7) είναι η 5η συνιστώσα του ΜΠΒ – του ευρύτερου μηχανισμού προενταξιακής βοήθειας της ΕΕ για την προετοιμασία και την υποστήριξη της διεύρυνσης. Μόνο οι υποψήφιες χώρες είναι επιλέξιμες για τα κονδύλια του IPARD (Κροατία, Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, Μαυροβούνιο και Τουρκία).

6.4.2 Η ΕΟΚ επιθυμεί να επιστήσει την προσοχή στα ιδιαίτερα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων στην εφαρμογή της προενταξιακής βοήθειας για την αγροτική ανάπτυξη. Τα επενδυτικά μέτρα στο πλαίσιο του IPARD εφαρμόζονται δύσκολα καθώς απαιτείται η ύπαρξη ολοκληρωμένων τοπικών δομών για την εφαρμογή και τον έλεγχο τους (η διοίκηση και η διαχείριση του IPARD είναι πλήρως αποκεντρωμένες και τα Όργανα της ΕΕ διενεργούν μόνο εκ των υστέρων έλεγχο). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα υψηλά ποσοστά απόρριψης των σχεδίων και την ανάγκη για σημαντικές επενδύσεις κατά την προπαρασκευαστική περίοδο, τόσο από την κάθε χώρα όσο και από τους δυνητικούς δικαιούχους.

6.4.3 Οι αρχές και διαδικασίες διαχείρισης και ελέγχου του IPARD θα μπορούσαν να απλοποιηθούν για να ενθαρρύνουν τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων να χρησιμοποιήσουν καλύτερα τα μέτρα με άμεσο αντίκτυπο στην αγροτική ανάπτυξη, όπως τη βελτίωση των αγροτικών υποδομών, τη διαφοροποίηση των οικονομικών δραστηριοτήτων και την κατάρτιση (Άξονας 3 του IPARD).

6.4.4 Βασική αιτία για την αργή απορρόφηση των κονδυλίων της ΕΕ είναι επίσης η περιορισμένη διοικητική ικανότητα και η έλλειψη κατάλληλων θεσμικών οργάνων σε εθνικό και ιδίως σε τοπικό επίπεδο, που εμποδίζει τη συνολική ικανότητα απορρόφησης των προενταξιακών κονδυλίων. Η έλλειψη κατάλληλων γενικών υπηρεσιών (απόκτηση αδειών δόμησης, υπηρεσίες υποθηκοφυλακείου, ανεπαρκείς φυτοϋγειονομικές και κτηνιατρικές υπηρεσίες, κλπ.) έχει και αυτή συντελέσει στο χαμηλό ποσοστό επιτυχίας των τελευταίων προσκλήσεων για έργα αγροτικής ανάπτυξης.

6.4.5 Πρόσθετο εμπόδιο στην καλύτερη χρήση των ταμείων της ΕΕ φαίνεται ότι αποτελούν οι περιορισμένες δυνατότητες απορρόφησης των δυνητικών δικαιούχων. Αυτές θα μπορούσαν να ενισχυθούν με την ανάπτυξη αποτελεσματικότερων υπηρεσιών γεωργικών εφαρμογών και παροχής συμβουλών.

6.4.6 Η κατάσταση διαφέρει από χώρα σε χώρα και δεν σχετίζεται πάντοτε με την πρόοδο στην προσχώρηση ή το καθεστώς υποψήφιας χώρας. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ συνιστά να χρησιμοποιηθεί με πιο ευέλικτο τρόπο η προενταξιακή βοήθεια στην αγροτική ανάπτυξη, ιδίως μέσω της κατάργησης της διαφοροποίησης μεταξύ υποψηφίων και δυνάμει υποψηφίων χωρών για την πρόσβαση στη βοήθεια, και δίνοντας περισσότερο βάρος στην ατομική αξιολόγηση της διοικητικής ικανότητας και της ικανότητας απορρόφησης της κάθε χώρας.

7. Οι αγορές εργασίας της υπαίθρου στα Δυτικά Βαλκάνια

7.1 Οι αγορές εργασίας της υπαίθρου στις περισσότερες από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων εμφανίζουν τα ακόλουθα κοινά χαρακτηριστικά:

—	οι εργαζόμενοι στον τομέα της γεωργίας αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μερίδιο στην απασχόληση, ενώ αυτό των εργαζομένων στον τομέα των υπηρεσιών και των αυτοαπασχολούμενων (εκτός από την γεωργία) είναι πολύ χαμηλότερο από τον μέσο όρο·

—	η μερική και εποχιακή απασχόληση αποτελούν συχνά τη μοναδική πηγή εισοδήματος για το μεγαλύτερο τμήμα του αγροτικού πληθυσμού·

—	η δυσμενής διάρθρωση της εκπαίδευσης και η έλλειψη δεξιοτήτων και γνώσεων είναι το αποτέλεσμα της γήρανσης του πληθυσμού και της αύξησης του αριθμού των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο ·

—	η έλλειψη ευκαιριών απασχόλησης εκτός της γεωργίας οδηγεί σε υψηλή εξάρτηση από την εποχική απασχόληση και σε αφανή ανεργία·

—	οι πιο ευάλωτες ομάδες που κινδυνεύουν να μείνουν εκτός της αγοράς εργασίας είναι οι νέοι, οι γυναίκες, οι ηλικιωμένοι, οι εθνικές μειονότητες (Ρομά) και οι πρόσφυγες πολέμου. Ορισμένες από αυτές τις κατηγορίες δεν καταγράφονται πάντοτε ως άνεργοι («αφανής ανεργία»)·

—	οι εργαζόμενοι στον γεωργικό τομέα σπάνια συμμετέχουν σε διάφορα προγράμματα απασχόλησης που παρέχουν οι κυβερνήσεις. Απαιτείται καλύτερη προβολή αυτών των προγραμμάτων, καθώς και κατάλληλες συμβουλευτικές υπηρεσίες για αυτά.

8. Στρατηγικές και πολιτικές που σχετίζονται με την αγροτική ανάπτυξη και την απασχόληση

8.1 Τα κύρια χαρακτηριστικά των υφιστάμενων εθνικών αγροτικών πολιτικών είναι: περιορισμένη πολιτική δημοσιότητα, ελλιπής κατανόηση της ευρωπαϊκής έννοιας της αγροτικής ανάπτυξης– απουσία ολοκληρωμένης προσέγγισης ή δομών προγραμματισμού, απουσία κάθετου και οριζόντιου συντονισμού της πολιτικής και ελλιπής διυπουργική συνεργασία στον τομέα της αγροτικής ανάπτυξης.

8.2 Ορισμένα σημαντικά προβλήματα, καθώς και οι ευκαιρίες ανάπτυξης, δεν λαμβάνονται επαρκώς υπόψη στις πολιτικές αγροτικής ανάπτυξης: δεν προβλέπονται αρκετά κίνητρα για βιολογικές εκμεταλλεύσεις, γενετικούς πόρους, δασοκομία, τουρισμό, κλπ. Επίσης, δεν αντιμετωπίζεται ούτε το ζήτημα των μειονεκτικών περιοχών, ούτε αυτό της γεωργίας ημι-επιβίωσης.

8.3 Οι πολιτικές αγροτικής ανάπτυξης, σε συνδυασμό με τις περιφερειακές πολιτικές και τα κατάλληλα τομεακά επιχειρησιακά προγράμματα μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην αύξηση της απασχόλησης και στην κοινωνική ένταξη στις αγροτικές περιοχές. Μια σωστή περιφερειακή πολιτική μπορεί να προσφέρει σημαντική συμπληρωματική υποστήριξη, για την ενίσχυση των φτωχότερων αγροτικών περιοχών.

8.4 Σε σύγκριση με την ΕΕ, η εθνική περιφερειακή πολιτική στις περισσότερες χώρες υστερεί ακόμα περισσότερο της πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, απαιτείται μια πιο συνεκτική προσέγγιση και καλύτερος συντονισμός μεταξύ των διαθέσιμων πολιτικών και κονδυλίων, συγκεντρώνοντας έτσι διαφορετικές πηγές (εθνικά ταμεία, ευρωπαϊκά ταμεία, κονδύλια από χρηματοδότες).

8.5 Λόγω της πολιτικής αστάθειας και των συχνών αλλαγών κυβερνήσεων, στις περισσότερες χώρες της περιοχής παρατηρείται έλλειψη συνέχειας στην εφαρμογή των διαφόρων πολιτικών και μέτρων για αγροτική ανάπτυξη.

9. Ο ρόλος των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην αγροτική ανάπτυξη

9.1 Η γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Η κοινωνία των πολιτών στις αγροτικές ζώνες» (8) επεσήμανε διάφορα προβλήματα και προκλήσεις που τίθενται στην ανάπτυξη των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στις αγροτικές περιοχές, ιδίως στα νέα κράτη μέλη. Σε αυτές τις προκλήσεις συμπεριλαμβάνονται εμπόδια σε επίπεδο πρόσβασης στη γνώση και την πληροφόρηση, η έλλειψη ικανοτήτων για την έναρξη οικονομικών δραστηριοτήτων, τα δημογραφικά προβλήματα, καθώς και οι κοινωνικές υποδομές κατώτερου επιπέδου από τις αντίστοιχες των πόλεων.

9.2 Το καθεστώς και ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στα Δυτικά Βαλκάνια, σε συνδυασμό με τις προκλήσεις με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπη, είναι ζητήματα με τα οποία έχει ασχοληθεί η ΕΟΚΕ σε αρκετές γνωμοδοτήσεις της (9). Αν και η κάθε χώρα αντιμετωπίζει τα δικά της ζητήματα νομοθεσίας, δημόσιας χρηματοδότης, φορολογικού καθεστώτος των ΟΚΠ, επιπέδου πολιτικού και κοινωνικού διαλόγου, υπάρχουν κάποια προβλήματα που είναι κοινά για όλη την περιοχή, ιδίως στις αγροτικές περιοχές:

—	γενικά η κοινωνία των πολιτών δεν έχει ισχυρές παραδόσεις·

—	η δημόσια χρηματοδότηση των ΟΚΠ είναι τις περισσότερες φορές ανεπαρκής και όχι αρκετά διαφανής·

—	επί του παρόντος τελεί υπό διαμόρφωση ένας νέος μηχανισμός, χρηματοδοτούμενος από την ΕΕ, για την παροχή τεχνικής βοήθειας προς τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών των Δυτικών Βαλκανίων (10), χωρίς όμως να έχουν επιτευχθεί ακόμη τα προσδοκώμενα αποτελέσματα·

—	γενικά υπάρχει ανάγκη ενίσχυσης των ικανοτήτων και ανάπτυξης συγκεκριμένων γνώσεων και δεξιοτήτων σε διάφορους τομείς·

—	σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο οι αρχές δεν γνωρίζουν καλά τα πλεονεκτήματα της συνεργασίας με την κοινωνία των πολιτών·

—	το χάσμα μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών: οι περισσότερες ΟΚΠ συγκεντρώνονται είτε στην πρωτεύουσα, είτε σε δύο ή τρείς άλλες πόλεις, πράγμα που έχει ως αποτέλεσμα ότι η ύπαιθρος αγνοεί τον ρόλο και τις δραστηριότητες της κοινωνίας των πολιτών·

—	οι περισσότερες ΟΚΠ, συμπεριλαμβανομένων των γεωργικών οργανώσεων, είναι κατακερματισμένες και πλήττονται από αντιπαραγωγικό ανταγωνισμό. Αυτό τις εμποδίζει από το να δημιουργήσουν ισχυρές ομάδες πίεσης.

9.3 Οι παραδοσιακές μορφές ΟΚΠ στις αγροτικές περιοχές των Δυτικών Βαλκανίων είναι θρησκευτικές ομάδες και ενώσεις εθνικών μειονοτήτων, ενώσεις πυροσβεστών, κυνηγών και αλιέων, πολιτιστικές ή καλλιτεχνικές οργανώσεις, αθλητικά σωματεία, ενώσεις γυναικών και παρόμοιες ομάδες. Η γεωγραφική κατανομή τους είναι άνιση, είναι όμως προφανές ότι οι θρησκευτικές και εθνικές μειονότητες είναι καλύτερα οργανωμένες και προστατεύουν καλά τα συμφέροντά τους.

9.4 Η δυνατότητα πιο ενεργού συμμετοχής αυτών των οργανώσεων σε προγράμματα για τη διαφύλαξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και του περιβάλλοντος δεν αναγνωρίζεται πάντοτε επαρκώς από τους φορείς λήψης αποφάσεων. Η επιρροή τους στις αναπτυξιακές πρωτοβουλίες είναι ήσσονος σημασίας και δεν εκτείνεται πέραν των στενών ορίων της τοπικής κοινότητας (χωριό). Δικτύωση σε υψηλότερο βαθμό δεν υπάρχει.

9.5 Τα σχέδια των χρηματοδοτών έχουν δημιουργήσει νέες μορφές οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, οι οποίες επικεντρώνονται κυρίως στη μεταφορά πληροφοριών και γνώσεων στον τομέα της πολιτικής για την ένταξη, της γεωργίας, του περιβάλλοντος, της προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων και παρόμοιες πρωτοβουλίες. Οι περικοπές στα κονδύλια των χρηματοδοτών είχαν ως αποτέλεσμα την εξαφάνιση πολλών από αυτές τις οργανώσεις.

9.6 Ο ρόλος των γεωργικών οργανώσεων: κατά τη μετάβαση, το παλαιό γεωργικό συνεταιριστικό σύστημα από την κομμουνιστική περίοδο λίγο-πολύ κατέρρευσε. Αργότερα, τα έργα πολλών χορηγών, με στόχο κυρίως τον εκσυγχρονισμό της γεωργικής παραγωγής, ευνόησαν ή και προετοίμασαν τις διαδικασίες ένωσης των γεωργών. Επί του παρόντος, ο πραγματικός αντίκτυπος των διαφόρων ενώσεων γεωργών και παραγωγών στις πολιτικές για τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη είναι σχετικά περιορισμένος. Ωστόσο, οι περισσότερες από αυτές διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη μεταφορά της γνώσης, διάφορες συμβουλευτικές υπηρεσίες και την προώθηση των γεωργικών προϊόντων.

9.7 Η προσέγγιση LEADER για την αγροτική ανάπτυξη δείχνει τον τρόπο με τον οποίο η δικτύωση και η προώθηση του διαλόγου σε τοπικό επίπεδο μπορούν να βοηθήσουν στη βελτίωση της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στην προετοιμασία και την υλοποίηση των στρατηγικών τοπικής ανάπτυξης. Η εταιρική προσέγγιση «εκ των κάτω προς τα άνω», η οποία συμπεριλαμβάνει διάφορους τοπικούς ενδιαφερόμενους φορείς, είχε ενθαρρυντικά αποτελέσματα σε πολλές χώρες της ΕΕ και θεωρείται ως χρήσιμο εργαλείο για την τόνωση της απασχόλησης στις αγροτικές περιοχές.

10. Ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν για την επίτευξη μιας πιο διαφοροποιημένης αγροτικής οικονομίας

10.1 Διαφοροποιημένη γεωργία και γεωργία βασισμένη στη γνώση

10.1.1 Η εντατικοποίηση της γεωργίας και οι τεχνολογικές βελτιώσεις σε αυτόν τον τομέα δημιουργούν νέες ευκαιρίες για θέσεις εργασίας σε διάφορες συνοδευτικές δραστηριότητες, όπως οι μεταφορές, η συσκευασία, οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης, η πώληση και η συντήρηση μηχανικού εξοπλισμού, ο έλεγχος της ποιότητας, κλπ.

10.1.2 Η διαφοροποίηση του γεωργικού τομέα προς την προστιθέμενη αξία των γεωργικών προϊόντων (βιολογική καλλιέργεια, ποιοτική παραγωγή τροφίμων και κρέατος, προϊόντα με προστατευόμενη γεωγραφική ένδειξη, παραδοσιακά σπιτικά τρόφιμα, κλπ.) μπορούν επίσης να δημιουργήσουν νέες ευκαιρίες μελλοντικής ανάπτυξης και να μειώσουν την αφανή ανεργία.

10.2 Επενδύσεις στις αγροτικές υποδομές

Οι ποιοτικές υποδομές όπως τα οδικά έργα, οι υποδομές υδροδότησης, παραγωγής ηλεκτρισμού και οι υπηρεσίες ενημέρωσης και τηλεπικοινωνιών, μπορούν να τονώσουν την ανάπτυξη τόσο των γεωργικών όσο και των μη-γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Ταυτόχρονα, οι ποιοτικές υποδομές βελτιώνουν το βιοτικό επίπεδο των αγροτικών νοικοκυριών, αυξάνοντας την κινητικότητα και την πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων αυτών στον τομέα της υγείας και της εκπαίδευσης.

10.3 Δημιουργία ανθρώπινου κεφαλαίου

Ένα πιο εκπαιδευμένο και ευπροσάρμοστο αγροτικό εργατικό δυναμικό θα έχει περισσότερες ευκαιρίες εύρεσης εργασίας εκτός του γεωργικού τομέα. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διασφαλιστεί ότι τα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης συνάδουν με τις ανάγκες των προγραμμάτων αγροτικής διαφοροποίησης. Τα προγράμματα δια βίου μάθησης, πρόκρισης και ενίσχυσης των διοικητικών γνώσεων και δεξιοτήτων είναι ιδιαίτερα σημαντικά.

10.4 Δημιουργία ενός υγιούς περιβάλλοντος για τις επιχειρήσεις

10.4.1 Η ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας και η ταχύτερη δημιουργία μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) σε αγροτικές περιοχές θα συμβάλει στη διαφοροποίηση των οικονομικών δραστηριοτήτων και θα ενθαρρύνει τους νέους να μην εγκαταλείψουν αυτές τις περιοχές. Τα μη ελκυστικά φορολογικά συστήματα, οι αναποτελεσματικές διαδικασίες εγγραφής επιχειρήσεων, σε συνδυασμό με τις ελλιπείς υποδομές και την έλλειψη μορφωμένων νέων, είναι παράγοντες που δημιουργούν εμπόδια στις νέες επενδύσεις και επιχειρήσεις.

10.4.2 Η πρόσβαση σε πιστωτικές διευκολύνσεις, προσαρμοσμένες στις ανάγκες του αγροτικού πληθυσμού, εξακολουθεί να αποτελεί ιδιαίτερο πρόβλημα. Είναι αναγκαίο να ενθαρρυνθούν οι τράπεζες και τα υπόλοιπα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για να διευκολύνουν τη δανειοδότηση στον τομέα της γεωργίας. Αυτό έχει επίσης σημασία όσον αφορά τους κανόνες συγχρηματοδότησης για τα κονδύλια IPARD.

10.5 Οικοδόμηση αποτελεσματικών υπηρεσιών γεωργικών εφαρμογών και παροχής συμβουλών

Οι υπηρεσίες γενικών εφαρμογών και παροχής συμβουλών πρέπει να προσανατολιστούν από την παροχή τεχνικών συμβουλών στους γεωργούς προς μια πιο καινοτόμο μεταφορά γνώσης και πληροφοριών που θα υπαγορεύεται από τη ζήτηση. Οι σύγχρονες υπηρεσίες γεωργικών εφαρμογών πρέπει να καλύπτουν τις ανάγκες ενός ευρύτερου αγροτικού πληθυσμού (καταναλωτές, επιχειρηματίες, γεωργοί, φτωχοί, κλπ.) και να βοηθούν τον αγροτικό πληθυσμό να υιοθετήσει νέες αρχές και κανόνες πολιτικής.

10.6 Τόνωση των συνεταιρισμών μέσω της βελτίωσης του θεσμικού πλαισίου και της ενίσχυσης του ανθρώπινου δυναμικού τους και των προγραμμάτων υποστήριξής τους

Οι συνεταιρισμοί είναι παραδοσιακές οργανώσεις της αγροτικής κοινωνίας που μπορούν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στην ανάπτυξη του κοινωνικού κεφαλαίου στις αγροτικές περιοχές. Μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, να παράγουν συμπληρωματικό εισόδημα και να δώσουν στους πολίτες τη δυνατότητα να συμμετάσχουν ενεργά στην ανάπτυξη των κοινοτήτων τους.

Επίσης, η ανάπτυξη κοινωνικών επιχειρήσεων μπορεί και αυτή να δημιουργήσει ευκαιρίες για νέες θέσεις εργασίας, ιδίως για τις γυναίκες και τους νέους, δηλαδή τις πιο ευάλωτες ομάδες.

10.7 Ενθάρρυνση των προσεγγίσεων «εκ των κάτω προς τα άνω» (όπως το πρόγραμμα Leader)

Είναι αναγκαίο να βελτιωθεί η διασύνδεση και ο συντονισμός των διαφόρων φορέων των αγροτικών περιοχών, τόσο κάθετα (κυβερνητικές υπηρεσίες σε διαφορετικά επίπεδα - εθνικό, περιφερειακό και τοπικό) όσο και οριζόντια (επιχειρηματίες, επαγγελματικές οργανώσεις, γεωργοί, κλπ.). Οι τοπικές πολιτικές ανάπτυξης πρέπει να εφαρμοστούν με καλύτερο συντονισμό των σχετικών θεσμικών οργάνων και μέσω μιας διαδικασίας λήψης αποφάσεων «εκ των κάτω προς τα άνω».

10.8 Τουρισμός και αγρο-τουρισμός

10.8.1 Ο αγροτικός τουρισμός μπορεί να αποτελέσει σημαντική πρόκληση για την ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών. Η περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων προσφέρει καλά διατηρημένη φυσική, πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά, τρόφιμα υψηλής ποιότητας και σχετική εγγύτητα με τις τουριστικές αγορές της ΕΕ. Ο οικο-τουρισμός και οι νέες βιώσιμες αναπτυξιακές τάσεις, που προωθούν το υγιές περιβάλλον και τον αντίστοιχο τρόπο ζωής (συμπεριλαμβανομένων των «βιολογικών προϊόντων» και τροφίμων όπως το κρέας, τα φαρμακευτικά φυτά, τα φρούτα του δάσους, τα μανιτάρια, κλπ.), ταιριάζουν απόλυτα με την πολιτιστική και τη φυσική κληρονομιά της περιοχής.

10.8.2 Ωστόσο, ο σύγχρονοι, ενεργοί αγροτουρίστες ζητούν υπηρεσίες υψηλής ποιότητας, άνετα καταλύματα και ποικιλία ψυχαγωγικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Πολλά προβλήματα εξακολουθούν να παρεμποδίζουν την ανάπτυξη αγροτικού τουρισμού: ελλείψεις υποδομών, μη επαρκώς αναπτυγμένες εμπορικές ονομασίες προϊόντων της κάθε περιοχής (αναμνηστικά είδη), χαμηλή ικανότητα και ποιότητα στέγασης, ελλιπής τοποθέτηση πινακίδων για τα τουριστικά αξιοθέατα, κακή διαχείριση των τουριστικών προορισμών, κλπ.

10.9 Τα διασυνοριακά προγράμματα θα μπορούσαν επίσης να αποτελέσουν καλό μέσο για τη μελλοντική χρήση του τοπικού αναπτυξιακού δυναμικού (κοινές οδικές υποδομές, τουριστικές δομές και τοπικές εμπορικές ονομασίες, κοινά δίκτυα ενέργειας, κλπ.).

10.10 Ανανεώσιμη ενέργεια – πηγή απασχόλησης και εισοδήματος

Οι περισσότερες από τις νέες εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα βρίσκονται σε αγροτικές περιοχές: π.χ. ενεργειακές καλλιέργειες, μονάδες παραγωγής βιοαερίου, παραγωγή βιοκαυσίμων, παραγωγή κοκκωδών ουσιών και πλινθανθράκων, μονάδες παραγωγής αιολικής ενέργειας, κλπ. Αυτές οι μονάδες παραγωγής δεν αρκεί να κατασκευαστούν, αλλά πρέπει επίσης να διατηρούνται και να συντηρούνται καθ' όλον τον κύκλο ζωής τους, εξασφαλίζοντας έτσι πρόσθετη απασχόληση και επιπλέον εισόδημα.

Βρυξέλλες, 21 Σεπτεμβρίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) Αλβανία, Βοσνία - Ερζεγοβίνη, Κροατία, Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, Κόσσοβο (σύμφωνα με το Ψήφισμα 1244/99 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών), Μαυροβούνιο και Σερβία.

(2) Άξονας 1 – Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του τομέα της γεωργίας και της δασοκομίας· άξονας 2 – βελτίωση του περιβάλλοντος και της υπαίθρου/ αειφορική χρήση της γεωργικής γης · άξονας 3 – ενθάρρυνση της διαφοροποίησης της αγροτικής οικονομίας και βελτίωση της ποιότητας ζωής στις αγροτικές περιοχές· και άξονας 4 – προσέγγιση Leader.

(3) Ευρωπαϊκό πρόγραμμα που χρησιμοποιεί το γαλλικό ακρωνύμιο της φράσης Liaison Entre Actions de Développement de l'Economie Rurale – δηλαδή «Σύνδεση μεταξύ των ενεργειών ανάπτυξης της αγροτικής οικονομίας».

(4) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ ΕΕ C 132 της 3.5.2011, σ. 63, με θέμα το μέλλον της ΚΓΠ, βλ. σημείο 3.3.4,.

(5) Η συνολική έκταση των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων είναι 264 462 χμ2 (που αντιστοιχεί στο 6 % της έκτασης της ΕΕ). Ο πληθυσμός τους είναι 26,3 εκατομμύρια, εκ των οποίων το 50 % ζει σε αγροτικές περιοχές. Η μέση πυκνότητα πληθυσμού 89,2 κατοίκων ανά χμ2 είναι πολύ κατώτερη αυτής της ΕΕ (114,4).

(6) Εκθέσεις προόδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Νοέμβριος 2010: http://ec.europa.eu/enlargement/press_corner/key-documents/reports_nov_2010_en.htm

(7) Το IPARD, δηλαδή το μέσο για προενταξιακή βοήθεια στην αγροτική ανάπτυξη περιλαμβάνει 9 μέτρα σε 3 άξονες προτεραιότητας: 1 – Βελτίωση της αποτελεσματικότητας και εφαρμογή των ευρωπαϊκών προτύπων, 2 – Προπαρασκευαστικές ενέργειες για την εφαρμογή των γεωργο-περιβαλλοντικών μέτρων και του LEADER, 3 – Ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας. Τα κεφάλαια που διατίθενται για αυτό τον σκοπό την περίοδο 2007-13 ανέρχονται σε περίπου 1 δις EUR. Τα συνολικά κονδύλια του ΜΠΒ ξεπερνούν τα 10 δις EUR την περίοδο 2007-2013.

(8) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ ΕΕ C 175, 28.7.2009 σ. 37, Η κοινωνία των πολιτών στις αγροτικές ζώνες.

(9) Γνωμοδοτήσεις ΕΕ C 18, 19.1.2011 σ. 11, ΕΕ C 317, 23.12.2009 σ. 15, ΕΕ C 224, 30.8.2008 σ. 130, ΕΕ C 204, 9.8.2008 σ. 120, ΕΕ C 27, 3.2.2009 σ. 140, ΕΕ C 44, 16.2.2008 σ. 121.

(10) Μηχανισμός χρηματοδότησης για την κοινωνία των πολιτών.

22.12.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 376/32

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Προώθηση αντιπροσωπευτικών κοινωνιών των πολιτών στην ευρωμεσογειακή περιοχή» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2011/C 376/06

Εισηγητής: ο κ. ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ

Στις 16 Ιουνίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 29, παράγραφος 2, του Εσωτερικού Κανονισμού της, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

«Προώθηση αντιπροσωπευτικών κοινωνιών των πολιτών στην ευρωμεσογειακή περιοχή»

Το ειδικευμένο τμήμα «Εξωτερικές σχέσεις» στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της επιτροπής, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 8 Σεπτεμβρίου 2011.

Κατά την 474η σύνοδο ολομέλειας, της 21ης και 22ας Σεπτεμβρίου 2011 (συνεδρίαση της 21ης Σεπτεμβρίου 2011), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 163 ψήφους υπέρ, 6 ψήφους κατά και 17 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Περίληψη και συμπεράσματα

1.1 Οι χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής βρίσκονται από το τέλος του 2010 σε μια πρωτοφανή αλλαγή πολιτικών καταστάσεων ιστορικού μεγέθους μέσα από τις εντονότατες λαϊκές αντιδράσεις στις οποίες συμμετείχαν με ενθουσιασμό όλα τα κοινωνικά στρώματα και πολυάριθμες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

1.2 Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ καταδικάζει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο τη χρήση βίας κατά των εξεγερμένων κοινωνιών σε ορισμένες χώρες της νότιας και ανατολικής Μεσογείου (ιδίως τη Συρία και τη Λιβύη) και ζητά από τους ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς να λάβουν όλα τα ενδεικνυόμενα μέτρα ώστε να σταματήσουν τα φαινόμενα καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων.

1.3 Στις ευρωπαϊκές πολιτικές, πριν την αραβική εξέγερση, έλειπε η φαντασία και η γνώση των ιδιαιτεροτήτων των τοπικών κοινωνιών και αγνοήθηκαν τα τοπικά ήθη, έθιμα, παραδόσεις και συνήθειες. Δεν χρησιμοποιήθηκαν από τα κοινοτικά όργανα οι υπηρεσίες της ΕΟΚΕ και της ΕτΠ, οι οποίες μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντικό παράγοντα επιρροής της ΕΕ στις τοπικές οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών και στις Αυτοδιοικητικές Αρχές.

1.4 Η νέα κοινωνία που ενδέχεται να αναδυθεί στην ευρωμεσογειακή περιοχή, όπως μαρτυρά η ζωτικότητα της κοινωνίας των πολιτών της, χρειάζεται τη διαφοροποιημένη, ευέλικτη και ευφυή ανταπόκριση της ΕΕ. Προς τούτο, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την αναθεώρηση και την επικαιροποίηση της Ευρωπαϊκής πολιτικής Γειτονίας και ιδίως την έμφαση που πλέον δίδεται στις αρχές της θέσπισης προϋποθέσεων και της διαφοροποίησης, καθώς και στα μέτρα στήριξης της Κοινωνίας των Πολιτών (1).

1.5 Η ΕΕ, που αποτελεί τον μεγαλύτερο δωρητή στην περιοχή, πρέπει να εμμείνει όχι μόνο στη συμπερίληψη ρητρών για την προστασία των δημοκρατικών ελευθεριών και των ατομικών δικαιωμάτων στις διμερείς της συμφωνίες, αλλά ιδίως στην εφαρμογή τους. Κατά το παρελθόν, η πολιτική της ΕΕ όσον αφορά την πτυχή αυτή υπήρξε ανεπαρκής. Επιπροσθέτως, η ΕΟΚΕ ζητά να περιληφθούν στην αξιολόγηση της διακυβέρνησης κάθε χώρας στοιχεία όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται η κοινωνία των πολιτών (νομοθετικό πλαίσιο, ανάπτυξη ικανοτήτων, διάλογος κ.λπ.), τα ανθρώπινα δικαιώματα, καθώς και τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα.

1.6 Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να στηρίξει τους τοπικούς νομικούς θεσμούς και να υλοποιήσει προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης για δικαστές και δικηγόρους. Η διαφανής δικαιοσύνη αποτελεί προϋπόθεση για τη δημοκρατία.

1.7 Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία την υπο-περιφερειακή ανάπτυξη και την ανάπτυξη της συνεργασίας Νότου - Νότου με την υποστήριξη της ΕΕ, καλεί δε την Επιτροπή να καταθέσει άμεσα εφαρμόσιμες και πρακτικές προτάσεις βάσει της εμπειρίας που έχει αποκτηθεί σε ευρωπαϊκές χώρες ή σε άλλες περιοχές του πλανήτη.

1.8 Η ΕΟΚΕ στηρίζει επίσης τον επαναπροσδιορισμό του ρόλου και της αποστολής της Ένωσης για τη Μεσόγειο (ΕγΜ). Το περιφερειακό αυτό όργανο θα μπορέσει να αποδείξει τη χρησιμότητά του μόνον αν διαθέτει, σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό, ειδικά και διαφανή προγράμματα και δράσεις για συγκεκριμένους δικαιούχους/αποδέκτες, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής της τοπικής κοινωνίας των πολιτών, και αν αναλάβει τον συντονισμό των διαφόρων περιφερειακών ευρωπαϊκών πολιτικών και χρηματοδοτήσεων με τη συμμετοχή του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, καθώς και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων σε τοπικό επίπεδο. Πρέπει επίσης να παρέχει μόνιμους μηχανισμούς για τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην πρωτοβουλία της. Η ΕΟΚΕ ζητά τη λήψη άμεσων αποφάσεων ως προς τον ρόλο, την αποστολή, την οργάνωση και τη χρηματοδότηση της ΕγΜ.

1.9 Κρισιμότατο ρόλο στις διαδικασίες που έφεραν τις ιστορικές ανατροπές διαδραμάτισαν οι γυναίκες και οι νέοι οι οποίοι, χρησιμοποιώντας τα πιο σύγχρονα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κατάφεραν να συμβάλλουν στην ενεργοποίηση και την κινητοποίηση των τοπικών κοινωνιών. Έχει σημασία να διατηρηθεί η δυναμική και να ληφθούν μέτρα ώστε αμφότερες οι ομάδες αυτές να απολαμβάνουν πλήρη πολιτικά, ατομικά, οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα, και να διαδραματίζουν ολοκληρωμένο ρόλο σε όλες τις πτυχές της κοινωνίας.

1.10 Η ΕΟΚΕ ζητά τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ προγραμμάτων και της συνδρομής της ΕΕ προκειμένου να επιτευχθεί μεγαλύτερη πρόοδος στο μέλλον. Η πολυπλοκότητα των διαδικασιών χρηματοδότησης της ΕΕ αποκλείει πολλούς από τους μη κρατικούς φορείς που έχουν μεγαλύτερο δυναμικό αλλά και μεγαλύτερη ανάγκη στήριξης και οι οποίοι σήμερα στερούνται της εμπειρογνωσίας που απαιτείται για να αιτηθούν χρηματοδότηση. Η συνδρομή των οργανώσεων στην εξεύρεση πόρων, π.χ. μέσω της κατάρτισης των μελών της αντιπροσωπείας της ΕΕ, θα πρέπει να αποτελέσει στόχο της πρωτοβουλίας.

1.11 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί κατ’ αρχήν με τις πολιτικές της Επιτροπής για την μετανάστευση, το άσυλο και την ελεύθερη κυκλοφορία των ατόμων. Θεωρεί όμως ότι απαιτούνται συγκεκριμένα αυστηρά μέτρα για την πάταξη της λαθρομετανάστευσης και της εμπορίας ανθρώπων. Αυτό αφορά μεταξύ άλλων και μέτρα για την προώθηση της περιφερειακής ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής στις χώρες εταίρους.

1.12 Η ΕΟΚΕ ζητά από τα Κράτη Μέλη να επιδείξουν αλληλεγγύη προς τις Μεσογειακές Χώρες της ΕΕ που δέχονται μεταναστευτικές πιέσεις.

1.13 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι μόνον με την πραγματική στήριξη των κοινωνιών της Β. Αφρικής και της Μ. Ανατολής με συγκεκριμένα προγράμματα οικονομικής και κοινωνικής στήριξης για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των οικονομιών τους, τη στήριξη της γεωργίας και των τοπικών ΜΜΕ, της περιφερειακής ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής, καθώς και το άνοιγμα των απόμακρων περιοχών μπορεί να μειωθεί το κύμα μετανάστευσης προς τις χώρες ΕΕ.

1.14 Επίσης, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι στις οικονομίες των νότιων χωρών-εταίρων η γεωργία και η αγροτική ανάπτυξη εν γένει διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην εύρεση λύσεων για την τοπική ανάπτυξη και τη δημιουργία απασχόλησης για το νέο σε ηλικία εργατικό δυναμικό. Ο κλάδος είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση της τρέχουσας επισιτιστικής κρίσης στις χώρες αυτές και κατά συνέπεια πρέπει να θεωρηθεί προτεραιότητα. Ο τομέας των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας, παράλληλα, αποτελεί τομέα τεράστιου δυναμικού που μπορεί να δημιουργήσει μείζονα οφέλη όσον αφορά την απασχόληση, την κοινωνική ανάπτυξη και την άμβλυνση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής σε αμφότερες τις ακτές της Μεσογείου.

1.15 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να ενισχυθεί ο κοινωνικός διάλογος μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων στις χώρες της Μεσογείου και ότι η Ομάδα των Εργοδοτών και η Ομάδα των Εργαζομένων μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη του στόχου αυτού. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ ζητά την προώθηση διαρθρωμένου κοινωνικού διαλόγου μέσω ενός Κοινωνικού Φόρουμ. Η ΕΟΚΕ θα συνεχίσει να εργάζεται στενά με τη ΔΟΕ για την προώθηση του κοινωνικού διαλόγου στην περιοχή.

1.16 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το σχέδιο της Επιτροπής για τη διάθεση επιπλέον πόρων που υπερβαίνουν το 1 δισεκατομμύριο Ευρώ έως το 2013 για την αντιμετώπιση των επειγουσών αναγκών της περιοχής. Ταυτόχρονα ζητά από την Επιτροπή να συνδέσει τις χρηματοδοτήσεις με ένα συγκεκριμένο πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο των χωρών υποδοχής το οποίο θα προάγει τις δημοκρατικές αρχές, τις πολιτικές και συνδικαλιστικές ελευθερίες, την ανάπτυξη της παιδείας και της δια βίου μάθησης, την προστασία του περιβάλλοντος και την επέκταση και εμβάθυνση της πολιτικής συνεργασίας των χωρών της Μεσογείου με την ΕΕ.

1.17 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι στην προσπάθεια αυτή οι κοινωνικοί εταίροι, οι οργανώσεις τις κοινωνίας των πολιτών και οι Οικονομικές και Κοινωνικές Επιτροπές των κρατών μελών επιτελούν ζωτικό ρόλο στην ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών, τη διάδοση πληροφοριών, τη συγκριτική ανάλυση, τη μεταφορά τεχνογνωσίας και διοικητικών πόρων. Η ΕΟΚΕ είναι έτοιμη να αναλάβει συγκεκριμένα έργα στήριξης και ενδυνάμωσης της Κοινωνίας των Πολιτών σε συνεργασία με την Επιτροπή και την ΥΕ/ΑΔ.

1.18 Ως αντιπροσωπευτικός οργανισμός της κοινωνίας των πολιτών σε επίπεδο ΕΕ, η ΕΟΚΕ μπορεί να συμμετάσχει ενεργά στο νέο ευρωπαϊκό πλαίσιο συνεργασίας με τις κοινωνίες της Μεσογείου και ειδικότερα με:

—	την καταγραφή της κατάστασης της ΚτΠ στην περιοχή μέσα από ανοικτό, δημοκρατικό και τακτικό διάλογο με ευρύ φάσμα φορέων·

—	τη συμβολή στον καθορισμό συγκεκριμένων κριτηρίων και μηχανισμών για την αποδοχή μιας οργάνωσης ως πραγματικά αντιπροσωπευτικής ενός μέρους της κοινωνίας·

—	τη στήριξη των προσπαθειών ανάπτυξης δεξιοτήτων της ανεξάρτητης και αντιπροσωπευτικής κοινωνίας των πολιτών μέσω της εμπειρογνωσίας της σε πολλούς τομείς, όπως ο κοινωνικός διάλογος και τα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα·

—	την ενίσχυση των τοπικών οικονομικών και κοινωνικών επιτροπών με τεχνογνωσία σχετικά με τη συμμετοχική δημοκρατία και

—	τη συμμετοχή στα προγράμματα της Επιτροπής για την ενίσχυση των κοινωνικοοικονομικών οργανώσεων.

1.19 Η ΕΟΚΕ κρίνει ουσιαστικής σημασίας τη συνεργασία με τα όργανα της ΕΕ για τη στήριξη των αναδυόμενων οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών στις χώρες της Ν. Μεσογείου. Θα προσαρμόσει δε στα νέα δεδομένα το δίκτυο ΟΚΕ και παρεμφερών οργανισμών της ευρωμεσογειακής περιοχής και θα συνεχίσει να προωθεί την περιφερειακή συνεργασία μέσω του δικτύου αυτού, τηρώντας παράλληλα τις αρχές της θέσπισης προϋποθέσεων και της διαφοροποίησης που ορίζονται στην αναθεωρημένη ΕΠΓ.

2. Διδασκόμενοι από το παρελθόν

2.1 Κριτική ανάλυση των περασμένων δραστηριοτήτων της ΕΕ

2.1.1 Η συνολική απουσία δημοκρατικού περιβάλλοντος με ελάχιστες εξαιρέσεις ανάγκασε, όχι πάντοτε δικαιολογημένα, την ΕΕ να προσαρμόσει, για πρακτικούς και ρεαλιστικούς λόγους, τις πολιτικές της και να αναγνωρίσει συνομιλητές οι οποίοι απείχαν σημαντικά από το να χαρακτηριστούν δημοκρατικοί εκπρόσωποι των λαών τους.

2.1.2 Η ΕΟΚΕ, περιορισμένη από τις επίσημες Ευρωπαϊκές πολιτικές και τις επίσημες θέσεις που ελάμβαναν τα υπόλοιπα Ευρωπαϊκά όργανα απέναντι στα επικρατούντα καθεστώτα της Β. Αφρικής και της Μ. Ανατολής, τις πολιτικές και οικονομικές κατευθύνσεις που πήγαζαν από τη Διαδικασία της Βαρκελώνης και με ιδιαίτερα περιορισμένους προϋπολογισμούς, αναγκάστηκε να υιοθετήσει πραγματιστική προσέγγιση και να συνεργαστεί με Οικονομικές και Κοινωνικές Επιτροπές και επίσημες οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών (ΚτΠ) οι οποίες δεν είχαν πάντοτε επαρκή δημοκρατική νομιμοποίηση και δεν αντιπροσώπευαν επαρκώς την ΚτΠ.

2.1.3 Η ΕΕ καθ’ όλη την διάρκεια της διαδικασίας της Βαρκελώνης επικοινώνησε και συνεργάστηκε ελάχιστα με τις μη αναγνωρισμένες από τα καθεστώτα οργανώσεις της ΚτΠ και έχασε την ευκαιρία να επηρεάσει τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις. Παρά το γεγονός αυτό, η ΕΕ παραμένει η μόνη μεγάλη δύναμη στην οποία οι τοπικές κοινωνίες έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους για την επιβολή της ειρήνης, την εγκαθίδρυση και εμβάθυνση των δημοκρατικών ελευθεριών, και τη στήριξη των τοπικών οικονομιών.

2.1.4 Πριν από την αραβική εξέγερση και παρά τον πραγματισμό τους υπήρξε μεγάλη διάσπαση και διάσταση απόψεων των πολιτικών των Κρατών Μελών της ΕΕ απέναντι στις χώρες τις Β. Αφρικής και της Μ. Ανατολής έτσι ώστε να μην μπορέσουν να αντιληφθούν τις εξαιρετικά σημαντικές διεργασίες που ελάμβαναν χώρα σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο και να αιφνιδιαστούν πλήρως από το βάθος και την έκταση των γεγονότων που οδήγησαν στις απρόβλεπτες αλλαγές.

2.1.5 Μετά τις αλλαγές η ΕΕ οφείλει να πλησιάσει τις τοπικές κοινωνίες, να διδαχθεί από τα λάθη του παρελθόντος, να γνωρίσει τα τοπικά ήθη, έθιμα και παραδόσεις, την κουλτούρα της κάθε κοινωνίας (η οποία διαφέρει ιδιαίτερα από χώρα σε χώρα) και να συνεργαστεί για να στηρίξει τα καθεστώτα που θα προέλθουν από ανόθευτες και ελεύθερες δημοκρατικές διαδικασίες.

3. Σημερινές συνθήκες – προοπτικές

3.1 Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι ορισμένα ζητήματα – αιτήματα των τοπικών κοινωνιών που σωρεύονται επί πολλά χρόνια – πρέπει να αντιμετωπιστούν επειγόντως: η χρήση των παραγωγικών υποδομών (μέσων παραγωγής) των χωρών της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής από συγκεκριμένες ομάδες συμφερόντων με πρόσβαση στα προηγούμενα καθεστώτα που στερούνταν δημοκρατικής νομιμοποίησης, η άνιση κατανομή πλούτου και ευημερίας, η έκρηξη στις τιμές βασικών τροφίμων που τελικά τα κατέστησαν απρόσιτα στο ευρύ κοινό, η προστασία των ατομικών, κοινωνικών και συνδικαλιστικών δικαιωμάτων, και το αίτημα για οικονομική και κοινωνική ευημερία και για Παιδεία.

3.2 Η σημερινή πολιτική κατάσταση στις περισσότερες χώρες της Μεσογείου που βρίσκονται στη Β. Αφρική και στη Μ. Ανατολή χαρακτηρίζεται:

i.	από ελπίδα για εγκαθίδρυση ελεύθερων δημοκρατικών καθεστώτων,

ii.	από την ανάγκη στήριξης της ανασυγκρότησης των οικονομιών τους,

iii.	από τις πρώτες ενδείξεις λειτουργίας ελεύθερων οργανώσεων της ΚτΠ και των κοινωνικοοικονομικών φορέων, τόσο υφιστάμενων όσο και νέων,

iv.

από την ανάγκη για συντονισμένη και καλά οργανωμένη διεθνή στήριξη τόσο από την ΕΕ [η οποία μετά την Συνθήκη της Λισσαβώνας διαθέτει όλους τους αναγκαίους μηχανισμούς για την άσκηση κοινής εξωτερικής πολιτικής) με την Ύπατη Εκπρόσωπο και Αντιπρόεδρο της Επιτροπής (ΥΕ/ΑΔ), και την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ)], όσο και από τους λοιπούς διεθνείς οργανισμούς (ΗΕ-ILO, ΔΝΤ, ΕΤΕ κλπ). Οι επαφές με ερευνητικά ιδρύματα που ειδικεύονται στην ευρωμεσογειακή περιοχή (π.χ. IPEMED, FEMISE) θα αποβούν ιδιαίτερα χρήσιμες προς τον σκοπό αυτό.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η ΕΕ πρέπει να ομιλεί με φωνή.

3.3 Κοινή συνισταμένη σε ολόκληρη την περιοχή της νότιας Μεσογείου είναι τα αιτήματα για εγκαθίδρυση και εμβάθυνση της δημοκρατίας, ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής προόδου και παροχή επιμόρφωσης και απασχόλησης στις νέες γενιές.

3.4 Οι χώρες της Β. Αφρικής και της Μ. Ανατολής, στην μεγάλη πλειοψηφία τους, βρίσκονται αντιμέτωπες με την πρόκληση που συνεπάγεται ένας πληθυσμός αποτελούμενος κατ’ εξοχήν από νέους, πράγμα που σημαίνει ότι καλούνται να βρουν άμεσα λύση για το ιδιαίτερα παραγωγικό αυτό κομμάτι τους με ενίσχυση της απασχόλησης. Προς τούτο πρέπει να ενισχυθούν κατάλληλα προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, ενδυναμώνοντας ταυτόχρονα τα δικαιώματα των πολιτών και την ισότητα των φύλων.

3.5 Η εγκαθίδρυση δημοκρατικών αξιών και διαδικασιών θα πραγματοποιηθεί μόνον με την υιοθέτηση των αρχών μιας αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας βασισμένης σε ελεύθερες εκλογές και ανεξάρτητα πολιτικά κόμματα, καθώς και με τη στήριξη και την ενίσχυση των οργανώσεων της ΚτΠ και των κοινωνικοοικονομικών οργανώσεων που λειτουργούν μέσα σε ένα ασφαλές, ελεύθερο και ανεξάρτητο πλαίσιο.

3.6 Η ΕΟΚΕ ζητά από τα Κράτη Μέλη να επιδείξουν αλληλεγγύη προς τις Μεσογειακές Χώρες της ΕΕ που δέχονται μεταναστευτικές πιέσεις.

α)	συνεργαζόμενα μέσω της FROΝΤΕΧ·

β)	με τη δημιουργία ειδικών οικονομικών μέτρων και τη στήριξη τους·

γ)	συνδράμοντας τις χώρες εταίρους της περιοχής στην αντιμετώπιση του ανθρώπινου πόνου σε συγκεκριμένες χώρες ή περιφέρειες·

3.7 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τον ορισμό από το Συμβούλιο Υπουργών της ΕΕ του Ισπανού διπλωμάτη κ. Bernardino Leon Gross ως Ειδικού Αντιπροσώπου της ΕΕ για την περιοχή της Νότιας Μεσογείου ως απάντηση στα γεγονότα της αραβικής εξέγερσης. Ο ορισμός του αποτελεί σαφή ένδειξη της επιθυμίας της ΕΕ να διατηρήσει την πρωτοβουλία κινήσεων στην περιοχή. Η ΕΟΚΕ καλεί τον ειδικό αντιπρόσωπο να συνεργαστεί στενά με την Κοινωνία των Πολιτών, η οποία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην περιοχή, και να χρησιμοποιήσει προς τούτο όλους τους διαθέσιμους διαύλους της ΕΕ.

4. Νέες ευρωπαϊκές πολιτικές γειτονίας

4.1 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τις δύο Κοινές Ανακοινώσεις της Επιτροπής και της ΕΥΕΔ (2) που αποτελούν μια αξιολόγηση της μέχρι σήμερα πορείας της Ευρωμεσογειακής Σχέσης και μια πρώτη προσέγγιση των δυνατοτήτων και προοπτικών που δημιουργούνται μετά την αραβική εξέγερση. Ιδιαίτερα η ΕΟΚΕ θα ήθελε να αναδείξει τα εξής:

4.1.1

Η ΕΕ δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να παραμείνει παθητικός θεατής των εξελίξεων.

4.1.2

Η ΕΟΚΕ μελέτησε με προσοχή τις κοινές ανακοινώσεις της Επιτροπής και της ΥΕ/ΑΔ και δηλώνει ότι συμφωνεί με όλα τα αναπτυξιακά μέτρα που προτείνονται, αλλά ταυτόχρονα επισημαίνει ότι η ΕΕ σπατάλησε πολύ χρόνο μετά την έναρξη της Διαδικασίας της Βαρκελώνης (1995) για να αξιολογήσει και να αναπρογραμματίσει αυτές τις δράσεις.

4.1.3

Η ΕΕ πρέπει να υλοποιήσει άμεσα μια νέα «εταιρική σχέση για τη Δημοκρατία και την Κοινή Ευημερία στην Μεσόγειο».

4.1.4

Στα πλαίσια μίας νέας εταιρικής σχέσης, η προσέγγιση ανά χώρα πρέπει να είναι διαφοροποιημένη ανάλογα με τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις. Οι χώρες με μεγαλύτερη πρόοδο θα πρέπει να έχουν την δυνατότητα μεγαλύτερων χρηματοδοτήσεων και περαιτέρω εμβάθυνσης της πολιτικής και οικονομικής συνεργασίας τους με την ΕΕ. Ο καθορισμός συγκεκριμένου πλαισίου αρχών (δημοκρατία, προστασία ατομικών δικαιωμάτων κλπ) και η παροχή συγκεκριμένων κινήτρων συνδεόμενων με συγκεκριμένους πολιτικούς στόχους (πάταξη της διαφθοράς, ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας, ανεξαρτησία των Μέσων ενημέρωσης κλπ) πρέπει να αποτελέσουν τον πυλώνα των σχέσεων της ΕΕ με όλες τις χώρες. Επίσης θα πρέπει να καθοριστούν συγκεκριμένες δικλείδες ώστε σε περιπτώσεις υπαναχωρήσεων ή καθυστερήσεων να μειώνονται ή να διακόπτονται ανάλογα οι χρηματοδοτήσεις.

4.1.5

Η διεξαγωγή ελεύθερων και ανόθευτων εκλογών αποτελεί την προκαταρκτική αδιαπραγμάτευτη προϋπόθεση για τη σύναψη εταιρικής σχέσης.

4.1.6

Η στήριξη από τα κάτω προς τα άνω της οργανωμένης Κοινωνίας των Πολιτών αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη στήριξη των νέων δημοκρατικών καθεστώτων και την κατοχύρωση των οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, την προστασία του περιβάλλοντος και την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. Η ΕΟΚΕ είναι έτοιμη να ανταποκριθεί με τις εμπειρίες που έχει αποκτήσει από τις δραστηριότητες της σε ολόκληρο τον κόσμο αλλά και με τις εξειδικευμένες γνώσεις των μελών της με συγκεκριμένες δράσεις στήριξης σε συνεργασία με την Επιτροπή, το Κοινοβούλιο και την Επιτροπή των Περιφερειών.

4.1.7

Η αραβική εξέγερση οφείλει πολλά στον ιδιαίτερο ρόλο που έπαιξαν οι νέοι και οι γυναίκες κατά τη διάρκεια των εξεγέρσεων και για τον λόγο αυτό θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην εγγύηση των δικαιωμάτων τους και την αναβάθμιση του ρόλου τους στα νέα δημοκρατικά καθεστώτα. Προς τούτο, η ΕΟΚΕ καλεί όλες τις χώρες της ευρωμεσογειακής περιοχής να επικυρώσουν τη Σύμβαση για την εξάλειψη κάθε μορφής διάκρισης σε βάρος των γυναικών.

4.1.8

Ο ελεύθερος κοινωνικός διάλογος μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων, ο οποίος αποτελεί προϋπόθεση για τη διατήρηση της οικονομικής και κοινωνικής σταθερότητας, θα παίξει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην εμβάθυνση της δημοκρατίας και στην κατοχύρωση των συνδικαλιστικών ελευθεριών.

4.1.9

Η καταπολέμηση της διαφθοράς, η χρηστή διακυβέρνηση και η δημιουργία αποτελεσματικής Δημόσιας Διοίκησης αποτελεί ικανή και αναγκαία συνθήκη για την οικονομική ευημερία και την προσέλκυση των απολύτως αναγκαίων διεθνών άμεσων επενδύσεων (FDI)που θα στηρίξουν τα δημοκρατικά καθεστώτα και θα δώσουν νέες θέσεις εργασίας.

4.1.10

Η δημιουργία εταιρικών σχέσεων κινητικότητας και υποδομών στις χώρες της Μεσογείου στους τομείς των συνόρων, της μετανάστευσης, του ασύλου θα αυξήσει την ασφάλεια στην Μεσόγειο.

4.1.11

Η δημιουργία ΜμΕ στις χώρες της Μεσογείου αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη και την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας μέσα σε ένα υγιές κανονιστικό πλαίσιο και ένα ευεργετικό χρηματοδοτικό περιβάλλον. Ιδιαίτερο ρόλο καλείται να παίξει στον τομέα αυτό ο ευρωμεσογειακός φορέας επενδύσεων και εταιρικής σχέσης (FEMIP) καθώς επίσης και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (ΕΤΕ).

4.1.12

Ο αναλφαβητισμός αποτελεί ένα από τα σημαντικά κοινωνικά προβλήματα στις χώρες της Β. Αφρικής και της Μ. Ανατολής και θα πρέπει να καταβληθούν ιδιαίτερες προσπάθειες για την αντιμετώπισή του. Η ΕΕ μπορεί και πρέπει να διαδραματίσει υποστηρικτικό ρόλο. Θα πρέπει επίσης να συνδράμει στην επιχειρηματική κατάρτιση και ανάπτυξη δεξιοτήτων.

4.1.13

Η ΕΟΚΕ στηρίζει τη δημιουργία ενός «Ευρωπαϊκού Ταμείου για τη Δημοκρατία» το οποίο θα έχει ως στόχο να στηρίξει με στοχευμένες δράσεις τις δημοκρατικές διαδικασίες στις χώρες της Ν. Μεσογείου με την ενίσχυση της δημιουργίας πολιτικών κομμάτων, ελεύθερων Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και κυρίως ενίσχυσης της Κοινωνίας των Πολιτών (εργατικές /εργοδοτικές οργανώσεις, ΜΚΟ, αγρότες, γυναικείες οργανώσεις και άλλους κοινωνικούς εταίρους). Η ΕΟΚΕ θεωρεί, από την εμπειρία της, ότι είναι απαραίτητος ένας ειδικός μηχανισμός για την κοινωνία των πολιτών, όπως ο προτεινόμενος μηχανισμός χρηματοδότησης της κοινωνίας των πολιτών ΕΜΓΕΣ (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Γειτονίας και Εταιρικής Σχέσης), και ζητά να αυξηθεί η χρηματοδότηση του μηχανισμού. Η ΕΟΚΕ είναι ιδιαιτέρως πρόθυμη να συνδράμει στον εν λόγω μηχανισμό σε συνεργασία με τα άλλα ευρωπαϊκά όργανα και να συμβάλει με την τεχνογνωσία της. Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την Επιτροπή να αναγνωρίσει τον ειδικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι κοινωνικοεπαγγελματικές οργανώσεις στον ΕΜΓΕΣ (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Γειτονίας και Εταιρικής Σχέσης) και συγκεκριμένα στον μηχανισμό χρηματοδότησης της κοινωνίας των πολιτών που πρόκειται να θεσπιστεί.

4.1.14

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τα όργανα της ΕΕ ότι ο χώρος της Μεσογείου βρίσκεται για πάρα πολλά χρόνια σε διαρκή ένταση λόγω της σύγκρουσης Ισραήλ – Παλαιστινίων, η οποία δυσχεραίνει κάθε προσπάθεια διαλόγου ή κοινής δράσης και καλεί την ΥΕ/ΑΔ να συνεχίσει τις εντατικές της προσπάθειες για την εξεύρεση μιας κοινά αποδεκτής λύσης. Η ΕΕ πρέπει να εκφραστεί με ενιαία φωνή σχετικά με αυτό το εξαιρετικά ευαίσθητο ζήτημα.

4.1.15

4.1.16

Η ΕΟΚΕ στηρίζει τη θέση της Επιτροπής για απλούστευση της έκδοσης θεωρήσεων για επιλεγμένους εταίρους της Μεσογείου και της απελευθέρωσης εν ευθέτω χρόνω του καθεστώτος των θεωρήσεων για τις χώρες που θα μπορέσουν να συνεργαστούν στενότερα με την ΕΕ σε θέματα κινητικότητας, ασύλου, επαναπροώθησης και πάταξης της λαθρομετανάστευσης και της εμπορίας ανθρώπων.

4.1.17

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο σεβασμός των θρησκευτικών και των ατομικών ελευθεριών σε μια περιοχή η οποία παρουσιάζει μεγάλη θρησκευτική και πολιτική πολυμορφία αποτελεί βασικό ανθρώπινο δικαίωμα και πρέπει να προστατεύεται απόλυτα, καλεί δε τις χώρες που δεν έχουν ακόμα επικυρώσει τις υφιστάμενες παγκόσμιες και περιφερειακές συμβάσεις και συμφωνίες για τις πολιτικές, ατομικές και πολιτιστικές ελευθερίες και τα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα, που βασίζονται στην Οικουμενική διακήρυξη των δικαιωμάτων του Ανθρώπου, να το πράξουν χωρίς καθυστέρηση.

5. Ενίσχυση της συνεργασίας της EE με την ΚτΠ της Μεσογείου

5.1 Μετά την αραβική εξέγερση, όλα τα ευρωπαϊκά όργανα αιφνιδιασμένα από τις εξελίξεις και μη έχοντας εναλλακτικά σχέδια άμεσης αντίδρασης, εκτός από τις ανθρωπιστικές δράσεις, παραδέχτηκαν ότι στο μέλλον η ΕΕ πρέπει να εστιάσει ιδιαίτερα την προσοχή της στις οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών και τις λοιπές ανεξάρτητες κοινωνικές και επαγγελματικές οργανώσεις.

5.2 Ήδη στις δύο Ανακοινώσεις της Επιτροπής και της ΥΕ/ΑΔ συμπεριλαμβάνονται ειδικά κεφάλαια δράσεων στήριξης της Κοινωνίας των Πολιτών στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας (ΕΠΓ) και της Ένωσης για τη Μεσόγειο.

6. Ρόλος της Επιτροπής

6.1 Θα πρέπει να βοηθήσει τις χώρες της Ν. Μεσογείου να δημιουργήσουν και να ενισχύσουν τους μηχανισμούς εκείνους που βοηθούν στη σωστή οργάνωση και λειτουργία της ΚτΠ και των κοινωνικοοικονομικών οργανώσεων (νομοθεσία, δημιουργία κριτηρίων λειτουργίας, ενίσχυση θεσμών, επιβολή ανοικτού δημοκρατικού διαλόγου χωρίς αποκλεισμούς κλπ).

6.2 Είναι καθοριστικής σημασίας η συνεργασία με τα Κράτη Μέλη και αναγκαίος ο επανασχεδιασμός του ρόλου της Ένωσης για την Μεσόγειο (3) και η οργάνωση της ενεργού συμμετοχής των πιστοποιημένων οργανώσεων της ΚτΠ στα προγράμματα της.

7. Ο ιδιαίτερος ρόλος της ΕΟΚΕ

7.1 Η ΕΟΚΕ, η οποία θεσμικά εκπροσωπεί την ευρωπαϊκή ΚτΠ, μπορεί να συμμετάσχει ενεργά στο νέο ευρωπαϊκό πλαίσιο συνεργασίας με τις κοινωνίες της Μεσογείου με τις εξής δράσεις:

—	την καταγραφή της κατάστασης της ΚτΠ στις χώρες της Ν. Μεσογείου μέσα από έναν ανοικτό, δημοκρατικό και τακτικό διάλογο με ευρύ φάσμα φορέων·

—	τη συμβολή στον καθορισμό συγκεκριμένων κριτηρίων και μηχανισμών για την αποδοχή μιας οργάνωσης ως εκπροσωπούσας πραγματικά μέρος της κοινωνίας και λειτουργούσας δημοκρατικά και χωρίς εξαρτήσεις σε συνεργασία με άλλους φορείς·

—

τη στήριξη των προσπαθειών ανάπτυξης δεξιοτήτων της ανεξάρτητης και αντιπροσωπευτικής κοινωνίας των πολιτών μέσω της εμπειρογνωσίας της σε τομείς όπως ο κοινωνικός διάλογος, τα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα, η επαγγελματική κατάρτιση, η χρηστή διακυβέρνηση, η ισότητα στην αγορά εργασίας, η αειφόρος ανάπτυξη, η κοινωνική συνοχή, η προστασία των καταναλωτών οι συνεταιρισμοί, οι ΜμΕ, το δυναμικό εκπροσώπησης, η μετανάστευση, η αγροτική ανάπτυξη και τα δικαιώματα των γυναικών·

—	την ενίσχυση των τοπικών οικονομικών και κοινωνικών επιτροπών με τεχνογνωσία σχετικά με τη συμμετοχική δημοκρατία και

—	τη συμμετοχή στα προγράμματα της Επιτροπής για την ενίσχυση των κοινωνικοοικονομικών οργανώσεων.

7.2 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να ενισχυθεί ο κοινωνικός διάλογος μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων στις χώρες της Μεσογείου και ότι η Ομάδα των Εργοδοτών και η Ομάδα των Εργαζομένων μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη του στόχου αυτού με τη δημιουργία δικτύου επικοινωνίας με αντίστοιχους φορείς. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ ζητά στην προώθηση του διαρθρωμένου κοινωνικού διαλόγου μέσω ενός Κοινωνικού Φόρουμ.

7.3 Η ΕΟΚΕ κρίνει ουσιαστικής σημασίας τη συνεργασία με τα όργανα της ΕΕ για τη στήριξη των αναδυόμενων οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών στις χώρες της Ν. Μεσογείου, ιδίως όσων σχετίζονται άμεσα με τις εξεγέρσεις που οδήγησαν στην επανάσταση, προκειμένου αυτές να λάβουν την πολιτική αναγνώριση και τη χρηματοοικονομική στήριξη που απαιτείται για να συνεχίσουν να επιτελούν τον ρόλο τους στη δημοκρατική διαδικασία.

7.4 Η ΕΟΚΕ έχει ήδη ξεκινήσει μια σειρά αποστολών στις χώρες της Ν. Μεσογείου (Τυνησία – Μαρόκο) και ετοιμάζεται να διοργανώσει συμπόσιο με ΜΚΟ της ευρωμεσογειακής περιοχής (Σεπτέμβριος 2011) και την ετήσια συνάντηση κορυφής της με ευρεία συμμετοχή της ΚτΠ (Νοέμβριος 2011, Κωνσταντινούπολη). Έχει επίσης διατυπώσει συστάσεις στις γνωμοδοτήσεις και τα ψηφίσματά της για την ευρωμεσογειακή συνεργασία (4) και στην τελική δήλωση της Ευρωμεσογειακής Διάσκεψης Κορυφής των Οικονομικών και Κοινωνικών Επιτροπών και Παρεμφερών Οργανισμών που πραγματοποιήθηκε στη Ρώμη το 2010. Στη δήλωση αυτή περιλαμβάνονται συστάσεις που αφορούν πρόσφατα θέματα κοινού ενδιαφέροντος για την κοινωνία των πολιτών της Euromed: σύσταση μιας συνέλευσης των Οικονομικών και Κοινωνικών Επιτροπών και Παρεμφερών Οργανισμών που να εντάσσεται στη θεσμική δομή της Ένωσης για τη Μεσόγειο. Τα άλλα θέματα της ημερήσιας διάταξης ήταν η αξιοπρεπής εργασία και η βιώσιμη ανάπτυξη στην περιοχή της Μεσογείου, η επαγγελματική κατάρτιση ως μοχλός ανταγωνιστικότητας και δημιουργίας θέσεων εργασίας, η δημιουργία μίας πιο δίκαιης κοινωνίας στην περιοχή της Euromed και οι γεωργικές πολιτικές των χωρών της Ένωσης για την Μεσόγειο. Η ΕΟΚΕ συνεργάζεται επίσης στενά με τις εθνικές οικονομικές και κοινωνικές επιτροπές των κρατών μελών της ΕΕ στη Μεσόγειο.

7.5 Η ΕΟΚΕ θα προσαρμόσει στα νέα δεδομένα το δίκτυο ΟΚΕ και παρεμφερών οργανισμών της ευρωμεσογειακής περιοχής και θα συνεχίσει να προωθεί την περιφερειακή συνεργασία μέσω του δικτύου αυτού, το οποίο μπορεί να λειτουργήσει ως βήμα ανταλλαγών μεταξύ των εταίρων της Κοινωνίας των Πολιτών στον Βορά και στον Νότο.

Βρυξέλλες, 21 Σεπτεμβρίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) Κοινή Ανακοίνωση προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Εταιρική σχέση με τις χώρες της Νότιας Μεσογείου για τη δημοκρατία και την κοινή ευημερία (COM(2011) 200 τελικό, 8.3.2011) και Κοινή Ανακοίνωση στο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Μια νέα απάντηση σε μια γειτονιά που αλλάζει (COM(2011) 303 τελικό, 25.5.2011).

(2) Ό.π.

(3) Βλ. Ψήφισμα της ΕτΠ (12.5.2011): «Αντιμετώπιση του αντίκτυπου και των συνεπειών των Επαναστάσεων στην Μεσόγειο» (EE C 192, 1.7.2011, σ. 1–3)

(4) Βλ. Ψήφισμα του Μαρτίου 2011 για την Κατάσταση στις χώρες της Νότιας Μεσογείου (ΕΕ C 132, 3.5.2011 σ. 1 - 2)· Γνωμοδότηση σχετικά με το Ευρωπαϊκό μέσο για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα (IDHR) (ΕΕ C 182, 4.8.2009 σ. 13 - 18)· Γνωμοδότηση για την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι στις ΜΧΕ (ΕΕ C 211, 19.8.2008 σ. 77 - 81).

22.12.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 376/38

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Ενιαίος ευρωπαϊκός ουρανός II (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)»

2011/C 376/07

Εισηγητής: ο κ. KRAWCZYK

Ενιαίος ευρωπαϊκός ουρανός ΙΙ.

Το ειδικευμένο τμήμα «Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές και κοινωνία της πληροφορίας», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 22 Ιουνίου 2011.

Κατά την 474η σύνοδο ολομέλειάς της, που πραγματοποιήθηκε στις 21 και 22 Σεπτεμβρίου 2011 (συνεδρίαση της 21ης Σεπτεμβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε, με 152 ψήφους υπέρ, και 1 αποχή, την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Το ευρωπαϊκό σύστημα διαχείρισης εναέριας κυκλοφορίας (ΑΤΜ) πάσχει εδώ και δεκαετίες από κατακερματισμό και αδυναμίες. Με τη δημιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού ουρανού (ΕΕΟ) μπορεί να αναβαθμιστεί η ασφάλεια και να βελτιωθεί η αποδοτικότητα των πτήσεων. Η εξέλιξη αυτή θα οδηγούσε σε σημαντική μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) ανά πτήση και σε ουσιαστικό μετριασμό των υπόλοιπων περιβαλλοντικών επιπτώσεων (οι εκπομπές CO2 στην αεροπορία θα μπορούσαν να μειωθούν κατά 12 % ανά πτήση), συμβάλλοντας παράλληλα σε σημαντική εξοικονόμηση δαπανών.

1.2 Η δημιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού ουρανού είναι επίσης απαραίτητη για τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας του αεροπορικού κλάδου της ΕΕ στην παγκόσμια αγορά. Είναι θεμελιώδες να διαδραματίσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καίριο ρόλο στην υλοποίηση του ΕΕΟ ΙΙ. Μόνο ένας ισχυρός και αδιαμφισβήτητος ηγετικός ρόλος της Επιτροπής θα επιτρέψει την επιτυχή υπερκέραση των διαφόρων εμποδίων και πολιτικών προβλημάτων των προηγουμένων ετών.

1.3 Η επιτυχημένη εφαρμογή του συστήματος επιδόσεων βάσει ρεαλιστικών πλην φιλόδοξων στόχων για την ασφάλεια, την οικονομική αποδοτικότητα, τη μεταφορική ικανότητα, τις καθυστερήσεις και την αποδοτικότητα των πτήσεων αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την επίτευξη του ενιαίου ευρωπαϊκού ουρανού. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι η υφιστάμενη δέσμευση των κρατών μελών της ΕΕ δεν είναι προς το παρόν επαρκής για την εκπλήρωση του στόχου του ενιαίου ευρωπαϊκού ουρανού.

1.4 Τα λειτουργικά τμήματα εναερίου χώρου (FAB) πρέπει να αναπτυχθούν βάσει των λειτουργικών αναγκών και με γνώμονα την ασφάλεια, τη χωρητικότητα του εναερίου χώρου, τη μεγιστοποίηση της αποδοτικότητας του κόστους και τις περιβαλλοντικές βελτιώσεις μέσω της αύξησης της αποδοτικότητας των πτήσεων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να ορίσει και να παρακολουθεί στενά τις παραμέτρους επιδόσεων που πρέπει να πληρούνται από τις διάφορες πρωτοβουλίες για τα λειτουργικά τμήματα εναέριου χώρου (FAB) στο πλαίσιο επιδόσεων του ΕΕΟ ΙΙ.

1.5 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια της Αεροναυτιλίας (Eurocontrol) θα μπορούσε να συμβάλει στην ενίσχυση των λειτουργιών του ευρωπαϊκού δικτύου διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας (ΑΤΜ), όπως ο σχεδιασμός του δικτύου διαδρομών, η κεντρική διαχείριση ροών και η διαχείριση περιορισμένων πόρων, μόνον όμως υπό τον όρο ότι θα τηρούνται οι διατάξεις του δικαίου της ΕΕ και υπό την προϋπόθεση ότι θα ολοκληρωθεί επιτυχώς η μεταρρύθμιση του Eurocontrol και ότι θα εξορθολογιστούν περαιτέρω οι βασικές δαπάνες του εν λόγω οργανισμού. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να ορίσει το Eurocontrol ως «διαχειριστή δικτύων» της Ευρώπης.

1.6 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι στόχοι ασφάλειας και επιδόσεων, καθώς και η διαλειτουργικότητα με συστήματα διαχείρισης ενιαίας κυκλοφορίας (ΑΤΜ) εκτός ΕΕ (όπως η πρωτοβουλία NextGen των ΗΠΑ) θα πρέπει να συνεχίσουν να αποτελούν την κινητήρια δύναμη του ερευνητικού προγράμματος για τη διαχείριση της εναέριας κυκλοφορίας στο πλαίσιο του ενιαίου ευρωπαϊκού ουρανού (πρόγραμμα SESAR). Ως εκ τούτου η ΕΟΚΕ κρίνει ότι χρειάζεται να αντιμετωπιστούν οι εξής προκλήσεις ως προς την εγκατάσταση του SESAR:

—	η διασφάλιση της συγχρονισμένης εγκατάστασης αναβαθμίσεων των εναέριων και επίγειων υποδομών·

—	η εξασφάλιση έγκαιρης και επαρκούς χρηματοδότησης για την εγκατάσταση του SESAR·

—	η εδραίωση της κατάλληλης διακυβέρνησης για την εγκατάσταση του SESAR.

1.7 Η έννοια της ασφάλειας υπερβαίνει τους κανονισμούς ασφαλείας και περιλαμβάνει επίσης τα εξής: ανθρώπινες ικανότητες, πνεύμα ασφάλειας, δεξιότητες και κατάρτιση, καθώς και ομαδική διαχείριση πόρων. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικές οι ακόλουθες συνιστώσες:

—	η αναγνώριση των ανθρώπινων επιδόσεων όσον αφορά την προληπτική διαχείριση των κινδύνων ασφάλειας·

—	η διασφάλιση επαρκούς επιπέδου δεξιοτήτων και κατάρτισης των επαγγελματιών·

—	η προαγωγή της συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων στην υλοποίηση του ενιαίου ευρωπαϊκού ουρανού σε όλα τα επίπεδα· και

—	η διαμόρφωση υγιούς «πνεύματος ασφαλείας» το οποίο θα θέτει ως βάσεις για τις επιδόσεις ασφάλειας την ανοικτή ενημέρωση και το «πνεύμα δικαιοσύνης».

1.8 Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η δέσμη προτάσεων ΕΕΟ ΙΙ έχει επεκτείνει το πεδίο αρμοδιοτήτων του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ασφάλειας της Αεροπορίας (EASA) στους κανόνες ασφάλειας που διέπουν τη διαχείριση της εναέριας κυκλοφορίας στην ΕΕ, διασφαλίζοντας με αυτόν τον τρόπο μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για τους κανόνες ασφάλειας και εποπτείας της διαχείρισης εναέριας κυκλοφορίας στην ΕΕ βάσει του προτύπου «από πύλη σε πύλη».

2. Εισαγωγή

2.1 Με τη δημιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού ουρανού (ΕΕΟ) μπορεί να αναβαθμιστεί η ασφάλεια και να βελτιωθεί η αποδοτικότητα των πτήσεων. Η εξέλιξη αυτή θα οδηγούσε σε σημαντική μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) ανά πτήση και σε ουσιαστικό μετριασμό των υπόλοιπων περιβαλλοντικών επιπτώσεων (οι εκπομπές CO2από αεροσκάφη θα μπορούσαν να μειωθούν κατά 12 % ανά πτήση), συμβάλλοντας παράλληλα σε σημαντική εξοικονόμηση δαπανών.

2.2 Η δημιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού ουρανού είναι επίσης απαραίτητη για τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας του αεροπορικού κλάδου της ΕΕ στην παγκόσμια αγορά. Επιπλέον, το υφιστάμενο σύστημα ΑΤΜ δεν θα είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις ανάγκες διαχείρισης, όπως αυτές έχουν προβλεφθεί για την περίοδο από σήμερα έως το 2030 (σύμφωνα με την τελευταία μακροπρόθεσμη πρόβλεψη του Eurocontrol, η εναέρια κυκλοφορία θα φτάσει τα 16,9 εκατομμύρια πτήσεις έως το 2030, δηλαδή κατά 1,8 φορές περισσότερες σε σύγκριση με τα σημερινά επίπεδα).

2.3 Μια πρώτη δέσμη προτάσεων για τον ενιαίο ευρωπαϊκό ουρανό (ΕΕΟ Ι) τέθηκε σε ισχύ το 2004. Τότε το μεγαλύτερο πρόβλημα στη διαχείριση της εναέριας κυκλοφορίας ήταν η συμφόρηση στον εναέριο χώρο και οι επακόλουθες καθυστερήσεις, με αποτέλεσμα ο ΕΕΟ Ι να εστιάσει κυρίως σε αυτό το ζήτημα, σε συνδυασμό με το ζήτημα της ασφάλειας.

2.4 Τα τελευταία έτη, η κατάσταση όσον αφορά τη διαχείριση της εναέριας κυκλοφορίας έχει αλλάξει κάπως και μολονότι η ασφάλεια και η μεταφορική ικανότητα εξακολουθούν να είναι μείζονες στόχοι, η εικόνα έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά με μεγαλύτερη έμφαση στο περιβάλλον (αποδοτικότητα πτήσεων) και στην οικονομική αποδοτικότητα. Επιπλέον, έχει αλλάξει η ρυθμιστική προσέγγιση, λόγω των αιτημάτων των κρατών μελών και των ενδιαφερομένων μερών για λιγότερο περιοριστική προσέγγιση («βελτίωση της νομοθεσίας»).

2.5 Παρότι ορισμένοι από τους στόχους του ΕΕΟ Ι έχουν επιτευχθεί, η δυσκολία των κρατών μελών να επιτύχουν ορισμένους στόχους του ΕΕΟ Ι, καθώς και μερικοί νέοι επίκαιροι στόχοι όπως το περιβάλλον και η αποδοτικότητα, οδήγησαν στη δρομολόγηση της δέσμης μέτρων για τον ενιαίο ευρωπαϊκό ουρανό ΙΙ (ΕΕΟ ΙΙ). Η τελευταία εγκρίθηκε από τον νομοθέτη της Ένωσης το 2009 και δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της 14ης Νοεμβρίου 2009. Προβλέπει τα βασικά εργαλεία, το νομικό πλαίσιο και τα θεμελιώδη συστατικά για την υλοποίηση ενός ενιαίου ευρωπαϊκού ουρανού από το 2012 και μετά.

2.6 Επιπλέον, το πρόγραμμα SESAR ξεκίνησε ως τεχνικό και λειτουργικό συμπληρωματικό στοιχείο των θεσμικών μεταρρυθμίσεων που προβλέπονταν από τον ΕΕΟ ΙΙ.

2.7 Εντούτοις, εξακολουθούν να υφίστανται σημαντικές προκλήσεις για την αντιμετώπιση των οποίων απαιτούνται σημαντικές λειτουργικές βελτιώσεις, καθώς και μια διαρκής πολιτική δράση προκειμένου να διασφαλιστεί η άμεση υλοποίηση της δέσμης προτάσεων ΕΕΟ ΙΙ βάσει φιλόδοξων στόχων επιδόσεων και με απώτερο σκοπό την κάλυψη του χάσματος επιδόσεων μεταξύ του συστήματος διαχείρισης εναέριας κυκλοφορίας της ΕΕ και των αντίστοιχων συστημάτων εκτός ΕΕ.

2.8 Η ΕΟΚΕ έχει ήδη τονίσει την ανάγκη για έναν ενιαίο ευρωπαϊκό ουρανό σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, ιδιαίτερα στη γνωμοδότηση TEN 354-355 με θέμα τη βελτίωση των επιδόσεων του ευρωπαϊκού συστήματος πολιτικής αεροπορίας μέσω του ΕΕΟ ΙΙ. Η παρούσα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας προσβλέπει σε ένα φιλόδοξο όραμα για την υλοποίηση της δέσμης μέτρων ΕΕΟ ΙΙ και την εφαρμογή του προγράμματος SESAR, εξετάζει δε τις εξής πτυχές:

—	την εφαρμογή του προγράμματος επιδόσεων του ΕΕΟ ΙΙ με φιλόδοξους στόχους επιδόσεων·

—	την εφαρμογή των FAB που βασίζονται σε αυτούς τους φιλόδοξους στόχους επιδόσεων·

—	την ενίσχυση των λειτουργιών του δικτύου ΑΤΜ βάσει μεταρρύθμισης του Eurocontrol·

—	τη μεταρρύθμιση του Eurocontrol προς υποστήριξη του ΕΕΟ σε συνδυασμό με μειωμένες βασικές δαπάνες·

—	τη χρήση του προγράμματος SESAR ως τεχνικού και λειτουργικού στοιχείου του ΕΕΟ με δημόσια χρηματοδότηση για τη στήριξη του σταδίου υλοποίησης·

—	τον ορισμό του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ασφάλειας της Αεροπορίας (EASA) ως μοναδικού ρυθμιστικού φορέα ασφάλειας με κανόνες βασισμένους σε αρχές ασφάλειας και στην αξιοποίηση των υφιστάμενων κανόνων.

Η αρχή του ανθρώπινου παράγοντα και η ανάγκη κοινωνικού διαλόγου με το προσωπικό πρώτης γραμμής, καθώς και η κατάλληλη διαβούλευση με όλους τους ενδιαφερόμενους συνιστούν βασικά στοιχεία στα οποία πρέπει να εδράζονται όλες αυτές τις πτυχές.

3. Υλοποίηση του συστήματος του ΕΕΟ ΙΙ με φιλόδοξους στόχους επιδόσεων

3.1 Η επιτυχημένη εφαρμογή του συστήματος επιδόσεων βάσει φιλόδοξων στόχων για την ασφάλεια, την οικονομική αποδοτικότητα, τη μεταφορική ικανότητα, τις καθυστερήσεις και την αποδοτικότητα των πτήσεων αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την επίτευξη του ενιαίου ευρωπαϊκού ουρανού. Θα απαιτηθεί ακλόνητη πολιτική δέσμευση για να επιτευχθούν απρόσκοπτα τα θετικά αποτελέσματά του. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να τηρήσουν τη δέσμευσή τους για επίσπευση της υλοποίησης ενός ενιαίου ευρωπαϊκού ουρανού, όπως αποφασίστηκε στο Συμβούλιο Μεταφορών της ΕΕ τον Μάιο του 2010. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της μήπως η υφιστάμενη δέσμευση των κρατών μελών της ΕΕ δεν είναι προς το παρόν επαρκής για την εκπλήρωση του στόχου του ενιαίου ευρωπαϊκού ουρανού.

3.2 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι ζωτικής σημασίας να διασφαλιστεί συνέπεια μεταξύ των κοινοτικών στόχων επιδόσεων και των εθνικών στόχων FAB. Η συνέπεια αυτή προϋποθέτει την ανάπτυξη ενός συστήματος προς επίλυση των ασυνεπειών μεταξύ αυτών των στόχων. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι όσοι εμφανίζουν χαμηλότερες επιδόσεις θα χρειάζονται πιο φιλόδοξους στόχους από εκείνους που εμφανίζουν υψηλότερες επιδόσεις. Οι εκθέσεις συγκριτικής αξιολόγησης των επιδόσεων της διαχείρισης εναέριας κυκλοφορίας της επιτροπής ελέγχου της απόδοσης του Eurocontrol θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για τον καθορισμό των αναλυτικών στόχων για τους επιμέρους παρόχους υπηρεσιών διαχείρισης εναέριας κυκλοφορίας. Θα πρέπει να αναπτυχθούν και να εφαρμοστούν μετρήσιμοι στόχοι για την ασφάλεια, ώστε να διασφαλιστεί μια ισορροπημένη προσέγγιση σε συνδυασμό με τους υπόλοιπους στόχους επιδόσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, δεν θα πρέπει να γίνεται κανένας συμβιβασμός ως προς τα επίπεδα ασφάλειας η οποία θα πρέπει να αναβαθμίζεται διαρκώς.

3.3 Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της διασφάλισης της ανεξαρτησίας των εθνικών εποπτικών αρχών (ΕΕΑ) από τους παρόχους υπηρεσιών αεροναυτιλίας (ΠΥΑ), καθώς και από πολιτικές παρεμβάσεις, ως καίριο στοιχείο για να διασφαλιστεί η επιτυχής υλοποίηση. Κρίνεται επομένως σκόπιμο να διασφαλιστούν επαρκείς πόροι για τις ΕΕΑ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να παρακολουθεί στενά την αυστηρή τήρηση αυτών των αρχών αξιοποιώντας τα διαθέσιμα μέσα στο πλαίσιο της δέσμης ΕΕΟ ΙΙ. Επιπλέον, οι ΕΕΑ θα χρειαστεί να συντονιστούν καλύτερα μεταξύ τους, χρησιμοποιώντας ευρέως την καθιερωμένη πλατφόρμα ΕΕΑ και, εφόσον ενδείκνυται, θα πρέπει να προβλεφθεί ενοποίηση στο πλαίσιο των FAB, ώστε να διασφαλιστούν οικονομίες κλίμακας και να αποτραπεί η ενδεχόμενη αύξηση του κόστους επιτήρησης. Σε αυτό το πλαίσιο θα μπορούσε να αναβαθμιστεί ο ρόλος του συντονιστή FAB.

3.4 Το πρόγραμμα επιδόσεων θα πρέπει να εξετάσει το ζήτημα των τελών διαδρομής και των τερματικών τελών, το οποίο είναι καίριας σημασίας προκειμένου να υπάρξουν ουσιαστικά οφέλη για τις αεροπορικές εταιρείες και τους επιβάτες, βάσει της προσέγγισης «από πύλη σε πύλη». Η κατάρτιση ενός σαφούς χάρτη πορείας, εφόσον επιτευχθεί, θα έχει ως αποτέλεσμα τη μακροπρόθεσμη μείωση του άμεσου και έμμεσου κόστους του συστήματος ΑΤΜ της ΕΕ και, ως εκ τούτου, τη μείωση των τελών ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας που επιβαρύνουν τους χρήστες του εναέριου χώρου και άρα επηρεάζουν τους επιβάτες και τους χρήστες υπηρεσιών εμπορευματικών μεταφορών.

3.5 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το σύστημα επιδόσεων ΕΕΟ ΙΙ θα πρέπει να συνδέεται με ένα άρτιο σύστημα παροχής κινήτρων. Το μεγαλύτερο κίνητρο θα είναι η κατάργηση του συστήματος ανάκτησης συνολικών δαπανών στη διαχείριση εναέριας κυκλοφορίας, όπως έχει ήδη συμφωνηθεί στη δέσμη προτάσεων ΕΕΟ ΙΙ, και η αντικατάστασή του με ένα σύστημα προκαθορισμένων δαπανών.

3.6 Οι λειτουργίες δικτύου, όπως η κεντρική μονάδα διευθέτησης ροής του Eurocontrol (CFMU) και η κεντρική υπηρεσία τελών διαδρομής, θα πρέπει επίσης να βασίζονται σε σαφείς στόχους επιδόσεων, αλλά και να περιλαμβάνουν ασφαλιστικές δικλείδες προκειμένου ο φορέας ελέγχου της απόδοσης στην ΕΕ (PRB) να είναι αυστηρά ανεξάρτητος από αυτές τις λειτουργίες δικτύου.

4. Υλοποίηση των FAB βάσει αυτών των φιλόδοξων στόχων επιδόσεων

4.1 Στόχος εξακολουθεί να είναι η σύγκλιση σε έναν ελάχιστο αριθμό FAB, κυρίως βάσει των απαιτήσεων ροής κυκλοφορίας, της χωρητικότητας και της οικονομικής αποδοτικότητας. Σε όλα τα FAB θα πρέπει να ισχύουν τα ίδια μέτρα ασφάλειας και οι ίδιες διαδικασίες. Τα FAB συνιστούν απαραίτητο εργαλείο που παρέχει τη δυνατότητα στους επιμέρους παρόχους υπηρεσιών αεροναυτιλίας να εκπληρώσουν τους φιλόδοξους στόχους επιδόσεων από το 2012 και μετά.

4.2 Τα FAB πρέπει να αναπτυχθούν βάσει των λειτουργικών αναγκών και με γνώμονα την ασφάλεια, τη χωρητικότητα του εναερίου χώρου, τη μεγιστοποίηση της αποδοτικότητας του κόστους και τις περιβαλλοντικές βελτιώσεις μέσω της αύξησης της αποδοτικότητας των πτήσεων. Η επίτευξη αυτού του στόχου προϋποθέτει πολιτική δέσμευση και παρακολούθηση στο ανώτατο δυνατό επίπεδο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να ορίσει και να παρακολουθεί στενά τις παραμέτρους επιδόσεων που πρέπει να πληρούνται από τις διάφορες πρωτοβουλίες για τα λειτουργικά τμήματα εναέριου χώρου (FAB) στο πλαίσιο επιδόσεων του ΕΕΟ ΙΙ.

4.3 Τα FAB είναι απαραίτητο να διασφαλίσουν τη σταδιακή τεχνική ολοκλήρωση του κατακερματισμένου ευρωπαϊκού συστήματος διαχείρισης εναέριου χώρου με βάση έναν χάρτη πορείας που θα περιλαμβάνει σαφείς στόχους. Προς τον σκοπό αυτό, απαιτείται σαφής συντονισμός και συνεργασία μεταξύ των FAB.

4.4 Όσον αφορά τις αλλαγές στις εργασιακές πρακτικές, καθοριστικής σημασίας είναι οι αγαστές εργασιακές σχέσεις. Ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί μόνο με ουσιαστικές και συνεχείς διαβουλεύσεις με την πραγματική έννοια του όρου. Ως μελλοντική προοπτική διαφαίνεται η επιτακτική ανάγκη διεξαγωγής γόνιμου κοινωνικού διαλόγου προς αποφυγή παρόμοιων προβλημάτων στο μέλλον. Οι εργαζόμενοι του κλάδου αυτού συνιστούν καθοριστικό πλεονέκτημα και τυχόν αλλαγές στις εργασιακές πρακτικές, εάν δεν τύχουν προσεκτικών χειρισμών, ενδέχεται να προκαλέσουν αναταραχές στον συγκεκριμένο κλάδο.

4.5 Δυνάμει του κανονισμού ΕΕΟ, οι ΠΥΑ υποχρεούνται να διαθέτουν σχέδια έκτακτης ανάγκης για όλες τις υπηρεσίες που παρέχουν, όταν ορισμένα γεγονότα έχουν ως αποτέλεσμα τη σημαντική υποβάθμιση ή τη διακοπή της παροχής των υπηρεσιών τους. Οι ΠΥΑ πρέπει να εστιάσουν σε αποτελεσματικότερες και οικονομικά αποδοτικότερες λύσεις, αφού πρώτα εξετάσουν εναλλακτικές λύσεις εντός των υφιστάμενων εθνικών υποδομών (όπως π.χ. άλλα κέντρα ελέγχου περιοχής ή στρατιωτικές εγκαταστάσεις) και να προβλέψουν διατάξεις για την προσαρμογή των FAB σε τέτοιου είδους έκτακτες ανάγκες.

4.6 Η συνεργασία μεταξύ των φορέων παροχής πολιτικών και στρατιωτικών υπηρεσιών είναι καίριας σημασίας για να διασφαλιστεί η περαιτέρω ανάπτυξη του ΕΕΟ και η απάλειψη των σημαντικότερων προβλημάτων χωρητικότητας στην ηπειρωτική Ευρώπη. Τα κράτη μέλη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να επιδιώξουν τη συνεργασία μεταξύ πολιτικής και στρατιωτικής αεροπορίας στο πλαίσιο των FAB, συνδυάζοντας τις πολιτικές και στρατιωτικές ανάγκες με πραγματιστικό και όχι με πολιτικό τρόπο. Δεδομένου ότι στη διαδικασία αυτή εμπλέκονται και άλλα κράτη εκτός της ΕΕ, καθώς και οι ΗΠΑ, ο στενότερος συντονισμός με το ΝΑΤΟ είναι ζωτικής σημασίας. Η μετεγκατάσταση ορισμένων περιοχών στρατιωτικής εκπαίδευσης, μακριά από τους βασικούς άξονες πολιτικής εναέριας κυκλοφορίας, όπως προβλέπεται από ορισμένα FAB, είναι κάτι που χαιρετίζει η ΕΟΚΕ και που θα πρέπει να επιδιώκεται με όλες τις πρωτοβουλίες FAB. Επιπλέον, η εφαρμογή ενός δικτύου διαχείρισης εναέριας κυκλοφορίας νυκτερινών διαδρομών, όπως προβλέπεται από ορισμένα FAB, θα πρέπει επίσης να επιδιώκεται από όλα τα FAB ως μέσο βελτίωσης της αποδοτικότητας των νυκτερινών πτήσεων, όταν δεν χρησιμοποιούνται οι περιοχές στρατιωτικής εκπαίδευσης.

4.7 Η ΕΟΚΕ επίσης πιστεύει ότι είναι απολύτως απαραίτητο να επεκταθούν τα FAB και η αρχή του ενιαίου ευρωπαϊκού ουρανού πέραν των συνόρων της ΕΕ, ιδιαίτερα προς τις χώρες που γειτνιάζουν με την Ευρώπη. Αυτό προϋποθέτει περαιτέρω συνεργασία σε διεθνές επίπεδο.

4.8 Η πολιτική δέσμευση είναι καθοριστικής σημασίας προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα FAB θα αποφέρουν πραγματικά οφέλη στους τελικούς χρήστες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο συντονιστής FAB για την ΕΕ θα πρέπει να υπενθυμίζουν αδιάλειπτα στα κράτη μέλη το καθήκον τους να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις υλοποίησης του ΕΕΟ και των FAB.

5. Ορισμός διαχειριστή ευρωπαϊκού δικτύου για τις λειτουργίες του δικτύου διαχείρισης εναέριας κυκλοφορίας (ΑΤΜ)

5.1 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την άποψη ότι η ενίσχυση των λειτουργιών του ευρωπαϊκού δικτύου διαχείρισης εναέριας κυκλοφορίας, όπως ο σχεδιασμός του δικτύου διαδρομών, η κεντρική διαχείριση ροών και η διαχείριση περιορισμένων πόρων (συχνότητες και κωδικοί αναμεταδοτών), συνιστά ουσιαστικό στοιχείο της δέσμης προτάσεων του ΕΕΟ ΙΙ.

5.2 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο οργανισμός Eurocontrol θα μπορούσε να διαδραματίσει καίριο ρόλο στην εκπλήρωση αυτών των λειτουργιών, μόνον όμως υπό τον όρο ότι θα τηρούνται οι διατάξεις του δικαίου της ΕΕ και υπό την προϋπόθεση ότι θα ολοκληρωθεί επιτυχώς η μεταρρύθμιση του Eurocontrol και ότι θα εξορθολογιστούν περαιτέρω οι βασικές δαπάνες του εν λόγω οργανισμού. Αυτό προϋποθέτει την πλήρη πολιτική δέσμευση όλων των κρατών μελών που υπάγονται στον οργανισμό Eurocontrol ότι θα προωθήσουν την αναδιάρθρωσή του. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να ορίσει το Eurocontrol ως τον «διαχειριστή δικτύου» της Ευρώπης.

5.3 Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διασφαλίσει την αυστηρή τήρηση αυτού του ουσιαστικού στοιχείου κατά την ανάθεση της εντολής στον Eurocontrol.

5.4 Η ΕΟΚΕ εκφράζει ανησυχίες για την προβλεπόμενη αύξηση των καθυστερήσεων στον έλεγχο της εναέριας κυκλοφορίας κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 2011. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τον οργανισμό Eurocontrol, ως διαχειριστή δικτύου του ΕΕΟ, να αναζητήσει –σε συνεργασία με τους ΠΥΑ και τους χρήστες του εναέριου χώρου– βραχυπρόθεσμες λύσεις για την άμβλυνση του αντικτύπου στην εναέρια κυκλοφορία και στο επιβατικό κοινό.

5.5 Τέλος, η ΕΟΚΕ θα ήθελε να υπενθυμίσει ότι οι εκρήξεις του ηφαιστείου Eyjafjallajökull στην Ισλανδία το 2010 είχαν ως αποτέλεσμα τον αποκλεισμό πολλών τμημάτων του εναέριου χώρου προκαλώντας σημαντικά προβλήματα στις αεροπορικές εταιρείες και το επιβατικό κοινό. Το κόστος για τον αεροπορικό κλάδο και την οικονομία της ΕΕ στο σύνολό της ήταν τεράστιο. Μετά από αυτά τα γεγονότα, συμφωνήθηκε ότι η Ευρώπη όφειλε να αναθεωρήσει τις ισχύουσες διαδικασίες. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η Ευρώπη απαιτείται να ευθυγραμμίσει τις διαδικασίες της με τις βέλτιστες πρακτικές που ακολουθούνται σε άλλα μέρη του κόσμου, όπως στις ΗΠΑ. Ειδικότερα, η Ευρώπη είναι η μόνη περιοχή στον κόσμο όπου η ευθύνη για την αντιμετώπιση των πιθανών κινδύνων της ηφαιστειακής τέφρας δεν βαρύνει τις αεροπορικές εταιρείες. Η πρόσφατη άσκηση της Διεθνούς Οργάνωσης Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO) για περιστατικά ηφαιστειακής τέφρας (Απρίλιος 2011) έδειξε ότι, μολονότι έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος, απαιτείται πιο σταθερή καθοδήγηση για να αποφευχθεί άλλη μια κατακερματισμένη προσέγγιση. Η ΕΟΚΕ καλεί τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Ασφάλειας της Αεροπλοΐας (EASA) να παράσχει σαφή καθοδήγηση σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ κατά την έγκριση μιας αναθεωρημένης πολιτικής.

6. Μεταρρύθμιση του Eurocontrol προς όφελος του ΕΕΟ με μειωμένες βασικές δαπάνες

6.1 Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη σημαντική πρόοδο που σημείωσε ο Eurocontrol, υπό την ηγεσία του Γενικού Διευθυντή του, κατά την αναδιάρθρωσή του σε μια πιο ευέλικτη οργάνωση που στηρίζει τον ΕΕΟ. Αυτή η εν εξελίξει διαδικασία θα πρέπει να επισπευσθεί και θα απαιτήσει την πλήρη δέσμευση όλων των κρατών μελών του Eurocontrol.

6.2 Η ΕΟΚΕ συγχαίρει τον Eurocontrol για τη δημιουργία του πυλώνα ΕΕΟ στο εσωτερικό του με σκοπό την παροχή τεχνικής υποστήριξης στον ΕΕΟ. Υπάρχει ανάγκη για πλήρη διαφάνεια ως προς τις διάφορες λειτουργίες του Eurocontrol, τους πόρους που απαιτούνται για την εκπλήρωσή τους και τον τρόπο χρηματοδότησής τους. Είναι προφανές ότι οι αεροπορικές εταιρείες δεν θα πρέπει να επιβαρύνονται με το κόστος κρατικών λειτουργιών, όπως ο πυλώνας ΕΕΟ. Χρειάζεται επομένως να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες προκειμένου να καθιερωθούν οι σωστές αρχές διακυβέρνησης του Eurocontrol και να καταστεί δυνατή η πλήρης τήρηση των στόχων του ΕΕΟ.

6.3 Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης τη σημασία της διατήρησης μιας πανευρωπαϊκής προσέγγισης η οποία να υπερβαίνει τα σύνορα της ΕΕ. Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να επεκτείνει τον κοινό ευρωπαϊκό εναέριο χώρο σε όλες τις χώρες που γειτνιάζουν με την Ευρωπαϊκή Ένωση.

7. Το πρόγραμμα SESAR ως τεχνικό και λειτουργικό στοιχείο του ΕΕΟ με δημόσια χρηματοδότηση για την υποστήριξη του σταδίου υλοποίησης

7.1 Το πρόγραμμα SESAR θεσπίστηκε ως τεχνικό και λειτουργικό συμπληρωματικό στοιχείο του ΕΕΟ ΙΙ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσδοκά από το SESAR να «παράσχει ένα μελλοντικό ευρωπαϊκό σύστημα διαχείρισης εναέριας κυκλοφορίας (ΑΤΜ) για το 2020 και μετά που θα είναι σε θέση, ως προς τις σημερινές επιδόσεις,

—	να καταστήσει δυνατό έως και έναν τριπλασιασμό των εναέριων μετακινήσεων με παράλληλη μείωση των καθυστερήσεων·

—	να δεκαπλασιάσει τις επιδόσεις ασφάλειας·

—	να καταστήσει δυνατή τη μείωση κατά 10 % των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των αεροσκαφών· και

—	να μειώσει τουλάχιστον κατά το ήμισυ το κόστος των υπηρεσιών ΑΤΜ για τους χρήστες του εναέριου χώρου.»

7.2 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι στόχοι αυτοί, καθώς και η διαλειτουργικότητα με τα συστήματα ΑΤΜ εκτός ΕΕ (όπως η πρωτοβουλία NextGen των ΗΠΑ) θα πρέπει να εξακολουθήσουν να αποτελούν την κινητήριο δύναμη για το πρόγραμμα SESAR. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το μνημόνιο συνεργασίας που υπογράφηκε από εκπροσώπους του SESAR και του NextGen στη Βουδαπέστη στις 3 Μαρτίου 2011 ως βήμα προόδου με σκοπό τον καλύτερο συγχρονισμό των δύο σημαντικότερων αναπτυξιακών έργων στα παγκόσμια συστήματα ΑΤΜ.

7.3 Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι είναι απαραίτητο να εξακολουθήσει το προσωπικό πρώτης γραμμής να συμμετέχει στην ανάπτυξη του SESAR. Σε αυτό το πλαίσιο, η εκπαίδευση του προσωπικού για τη χρήση νέας τεχνολογίας και νέων λειτουργικών ιδεών θεωρείται ότι αποτελεί επιτακτική ανάγκη.

7.4 Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ότι παρά τα μακροπρόθεσμα οφέλη για τους χρήστες του εναέριου χώρου, τους πολίτες της ΕΕ και το περιβάλλον, το πρόγραμμα SESAR –του οποίου η έγκαιρη και αποτελεσματική υλοποίηση είναι καίριας σημασίας– αντιμετωπίζει πληθώρα περίπλοκων προκλήσεων όσον αφορά την εγκατάστασή του. Εκτός από τη δυναμική συμμετοχή του κλάδου, θα χρειαστεί εκτενής πολιτική και οικονομική στήριξη στο πλαίσιο μιας σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα. Ως εκ τούτου, η υλοποίηση του SESAR θα πρέπει να συνιστά αναπόσπαστο μέρος της στρατηγικής «ΕΕ 2020» για τη διασφάλιση ισχυρής οικονομικής διακυβέρνησης βάσει ενός σαφούς επιχειρηματικού μοντέλου και αμοιβαίας συνεργασίας και εναρμόνισης με το σύστημα NextGen των ΗΠΑ.

7.5 Η ΕΟΚΕ θεωρεί επομένως ότι πρέπει να αντιμετωπιστούν οι εξής προκλήσεις όσον αφορά την υλοποίηση του SESAR:

7.5.1 Διασφάλιση της συγχρονισμένης εγκατάστασης αναβαθμίσεων των εναέριων και επίγειων υποδομών.

—

Επικαιροποίηση του ρυθμιστικού σχεδίου με τον καθορισμό ενός σαφούς χάρτη πορείας ο οποίος θα δεσμεύει την Επιτροπή, τα κράτη μέλη, τους παρόχους υπηρεσιών αεροναυτιλίας και τους χρήστες του εναέριου χώρου για τη διασφάλιση μεγαλύτερης συνοχής με το πλαίσιο του ΕΕΟ, περιλαμβανομένων των FAB. Η κοινή επιχείρηση SESAR θα πρέπει να θέσει ως επείγουσα προτεραιότητα την επανεξέταση του έργου που έχει επιτελεσθεί μέχρι στιγμής και να προσδιορίσει τον τρόπο με τον οποίο κάθε βασικός παράγοντας ΕΕΟ θα συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ, των FAB και των κρατών μελών.

—

Οι τεχνολογίες του SESAR θα πρέπει να αναπτυχθούν βάσει ενός άρτιου θετικού επιχειρηματικού μοντέλου που θα περιλαμβάνει έναν αξιόπιστο μηχανισμό ασφάλειας και μια θετική και αξιόπιστη ανάλυση κόστους-οφέλους βάσει των οποίων θα συμφωνηθούν και θα οριστούν οι ανάγκες βελτίωσης των επιδόσεων. Όπου δεν μπορεί να αποδειχθεί ότι οι εν λόγω τεχνολογίες συμβάλλουν στην επίτευξη στόχων στο σύνολο της ΕΕ (περιλαμβανομένων των στόχων που αφορούν την ασφάλεια) ή ότι επιτρέπουν μια ασφαλή και έγκαιρη μετάβαση, οι εργασίες θα πρέπει να διακόπτονται.

—	Η υλοποίηση του στρατηγικού σχεδίου του προγράμματος SESAR θα απαιτήσει την πλήρη δέσμευση όλων των κρατών μελών της ΕΕ.

7.5.2 Εξασφάλιση έγκαιρης και επαρκούς χρηματοδότησης για την εγκατάσταση του SESAR.

7.5.2.1 Η υλοποίηση του SESAR θα δημιουργήσει σημαντική οικονομική, περιβαλλοντική και στρατηγική αξία για την Ευρώπη στο σύνολό της. Μια καθυστέρηση 10 ετών ως προς την υλοποίηση του SESAR συνεπάγεται άμεσο αρνητικό αντίκτυπο στο ΑΕΠ εκτιμώμενο σε ποσό άνω των 150 δισεκατομμυρίων ευρώ για την ΕΕ των 27 και σε απώλεια ενεργειακής απόδοσης άνω των 150 εκατομμυρίων τόνων διοξειδίου του άνθρακα (CO2).

7.5.2.2 Εντούτοις, η εγκατάσταση του SESAR απαιτεί συνολικές επενδύσεις αξίας άνω των 30 δισεκατομμυρίων ευρώ και η έγκαιρη χρηματοδότηση και ο εξοπλισμός των στοιχείων (εναέριων και επίγειων) του SESAR συνιστά μείζονα πρόκληση για την επίτευξη, το συντομότερο δυνατό, των επιδόσεων που αναμένονται από την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών.

7.5.2.3 Οι δυσκολίες χρηματοδότησης της εγκατάστασης του SESAR προκύπτουν από τη μερική αποσύνδεση μεταξύ επενδύσεων και οφελών κατά το μεταβατικό στάδιο: μια αεροπορική εταιρεία που επενδύει σε νέο εναέριο εξοπλισμό δεν θα διαπιστώσει κανένα όφελος πριν από την υλοποίηση της αντίστοιχης επένδυσης από τους παρόχους υπηρεσιών αεροναυτιλίας. Από την άλλη μεριά, για έναν πάροχο υπηρεσιών αεροναυτιλίας (ο οποίος θα πρέπει να επενδύσει σε ένα περιβάλλον περιορισμένων επιδόσεων προκειμένου να αποκομίσει οφέλη), η επιχειρηματική ανάλυση ενδέχεται να γίνει θετική μόνο μετά από τον εξοπλισμό σημαντικού αριθμού αεροσκαφών. Τέλος, ναι μεν μπορεί να υπάρξουν ορισμένες αλλαγές με συνολικό όφελος για το δίκτυο και με θετική επιχειρηματική ανάλυση, ωστόσο ορισμένα ενδιαφερόμενα μέρη πρέπει να επενδύσουν παρότι η συγκεκριμένη επένδυση θα συνεχίζει να συνεπάγεται αποτελεί καθαρό κόστος για αυτά. Στην προκειμένη περίπτωση κρίνεται σκόπιμο να παρέχεται χρηματοδότηση.

7.5.2.4 Η χρηματοδότηση που διατίθεται από την ΕΕ προς στήριξη της εγκατάστασης θα πρέπει συνεπώς να χρησιμοποιηθεί για τη συγχρονισμένη και άμεση υιοθέτηση της τεχνολογίας SESAR από τους φορείς εκμετάλλευσης (πάροχοι υπηρεσιών αεροναυτιλίας, χρήστες εναέριου χώρου, αερολιμένες). Επιπλέον, προκειμένου να διασφαλισθεί η συνέχεια των επενδύσεων σε Ε&Α και καινοτομία, θα χρειαστούν πρόσθετοι πόροι παράλληλα με αυτούς που διατίθενται κατά το τρέχον στάδιο Ε&Α για την περίοδο 2014-2020 στον τομέα της ΑΤΜ.

7.5.2.5 Για να επιτευχθεί ο ρυθμός που είναι αναγκαίος για την εκπλήρωση των στόχων επιδόσεων στον τομέα της ΑΤΜ, εκτιμάται ότι η εγκατάσταση του SESAR θα απαιτήσει πόρους της ΕΕ ύψους περίπου 3 δισεκατομμυρίων ευρώ, ποσό που θα μπορούσε να αντληθεί με τον συνδυασμό διαφόρων χρηματοδοτικών μέσων που βρίσκεται υπό εξέταση όπως, μεταξύ άλλων, ίδιων πόρων του κλάδου, ομολόγων της ΕΕ για τη χρηματοδότηση έργων, εγγυήσεων, δανείων της ΕΤΕπ, κλπ. Για το διάστημα μεταξύ 2014 και 2020 μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι:

χωρίς αποτελεσματική κατανομή των πόρων της ΕΕ για τη στήριξη του SESAR είναι μάλλον απίθανη η έγκαιρη υλοποίηση του προγράμματος.

7.5.3 Εδραίωση της κατάλληλης διακυβέρνησης για την εγκατάσταση του SESAR:

—

Σύσταση μιας ανεξάρτητης οντότητας για την υλοποίηση του SESAR, που θα συνενώνει τη χρηματοδότηση και την εγκατάσταση σε ένα ενιαίο πλαίσιο διαχείρισης. Πρέπει να συσταθεί μια ανεξάρτητη οντότητα για την υλοποίηση του προγράμματος SESAR, που θα εντάσσει τη χρηματοδότηση και την εφαρμογή του σε ένα ενιαίο πλαίσιο διαχείρισης.

—

Αυτή η οντότητα εγκατάστασης θα πρέπει να προέρχεται από τον κλάδο και να διαθέτει δομή διακυβέρνησης που θα απαρτίζεται από χρήστες του εναέριου χώρου, φορέων αερολιμένων και παρόχους υπηρεσιών αεροναυτιλίας, ως μείζονες παράγοντες ανάληψης επενδυτικού κινδύνου. Θα πρέπει κατά περίπτωση να ζητείται και η γνώμη άλλων ενδιαφερομένων μερών στις αερομεταφορές.

—	Θα πρέπει να λαμβάνεται δεόντως υπόψη η γνώμη των εκπροσώπων των εργαζομένων στον τομέα των αερομεταφορών καθ'όλη τη διάρκεια της υλοποίησης του SESAR.

—

Ο ρόλος των κατασκευαστών (εξοπλισμού) κατά το στάδιο της εγκατάστασης συνίσταται κυρίως στην πώληση εξοπλισμού συμβατού με το πρόγραμμα SESAR στις αεροπορικές εταιρίες, στους αερολιμένες και στους παρόχους υπηρεσιών αεροναυτιλίας. Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει στο πλαίσιο της τρέχουσας διακυβέρνησης της κοινής επιχείρησης SESAR, οι κατασκευαστές δεν θα πρέπει να συμμετέχουν στη διακυβέρνηση της εγκατάστασης του SESAR προκειμένου να αποφευχθεί η σύγκρουση συμφερόντων.

—	Η διασφάλιση του συντονισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη συγχρονισμένη εγκατάσταση τεχνολογιών ΕΕΟ σύμφωνα με τους δεσμευτικούς στόχους του δικτύου. Κατά την εκτέλεση αυτού του καθήκοντος η εν λόγω αρχή θα μπορεί να εκδίδει συστάσεις σχετικά με τη χρηματοδότηση.

7.6 Τέλος, η ΕΟΚΕ θα ήθελε να επισημάνει ότι το SESAR θα μπορέσει να αποφέρει καρπούς μόνο εφόσον επιλυθούν άμεσα τα πολιτικά και θεσμικά προβλήματα που αναφέρονται στις προηγούμενες παραγράφους και διατεθεί η απαιτούμενη δημόσια χρηματοδότηση για την εφαρμογή του.

8. Ενιαία ρυθμιστική αρχή ασφαλείας της ΕΕ βάσει του συστήματος EASA

8.1 Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η δέσμη προτάσεων ΕΕΟ ΙΙ έχει επεκτείνει το πεδίο αρμοδιοτήτων του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ασφάλειας της Αεροπορίας (EASA) στους κανόνες ασφάλειας που διέπουν τη διαχείριση της εναέριας κυκλοφορίας στην ΕΕ, διασφαλίζοντας με αυτόν τον τρόπο μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για τους κανόνες ασφάλειας και εποπτείας της διαχείρισης εναέριας κυκλοφορίας στην ΕΕ βάσει του προτύπου «από πύλη σε πύλη».

8.2 Η άσκηση αυστηρής εποπτείας από τον οργανισμό EASA –με στόχο π.χ. να επιθεωρούν οι εθνικές εποπτικές αρχές τις επιδόσεις των φορέων παροχής υπηρεσιών αεροναυτιλίας προκειμένου να διασφαλιστεί η τήρηση των κοινών προδιαγραφών– θα συμβάλει στην υλοποίηση του ΕΕΟ.

8.3 Η ΕΟΚΕ στηρίζει μεν αυτή την προσέγγιση, αλλά θεωρεί απαραίτητη την προσεκτική παρακολούθηση της πρακτικής υλοποίησης αυτών των νέων αρμοδιοτήτων του EASA. Είναι σημαντικό οι νέοι κανόνες ασφάλειας του EASA για τη διαχείριση της εναέριας κυκλοφορίας να βασιστούν στους υφιστάμενους κανόνες του ΕΕΟ, αντί να αποπειραθεί ο EASA «να επανεφεύρει τον τροχό» με επαχθείς κανόνες που δεν δικαιολογούνται από άποψη ασφάλειας.

8.4 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι πόροι και η εμπειρογνωμοσύνη του Eurocontrol θα πρέπει να αξιοποιηθούν βραχυπρόθεσμα ως τεχνική υποστήριξη στις δραστηριότητες του EASA για τη ρύθμιση της ασφάλειας σχετικά με τη διαχείριση της εναέριας κυκλοφορίας.

8.5 Τέλος, η ΕΟΚΕ θα ήθελε να επαναλάβει τη σημασία της επίδειξης «πνεύματος δικαιοσύνης», όπως έχει ήδη υπογραμμιστεί στη γνωμοδότησή της TEN/416 σχετικά με τον κανονισμό για τη διερεύνηση και την πρόληψη αεροπορικών ατυχημάτων και συμβάντων. Προς το συμφέρον της ασφάλειας της αεροπορίας, είναι απαραίτητο να διαμορφωθεί ένα νομικό πλαίσιο δυνάμει του οποίου όλα τα εμπλεκόμενα μέρη σε ατυχήματα ή συμβάντα θα μπορούν να ανταλλάσσουν πληροφορίες και να συνομιλούν ελεύθερα και έμπιστα. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι απαιτείται περισσότερη δράση σε επίπεδο ΕΕ ώστε να διασφαλιστεί ότι όλα τα κράτη μέλη θα τροποποιήσουν τα εθνικά τους συστήματα ποινικού δικαίου υπέρ ενός «πνεύματος δικαιοσύνης». Η ΕΟΚΕ τονίζει ειδικότερα τη σημασία της κατάρτισης ενός χάρτη της ΕΕ περί «πνεύματος δικαιοσύνης».

9. Ασφάλεια και ανθρώπινοι παράγοντες

Η έννοια της ασφάλειας υπερβαίνει τους κανονισμούς ασφαλείας και περιλαμβάνει επίσης τα εξής: ανθρώπινες ικανότητες, πνεύμα ασφάλειας, δεξιότητες και κατάρτιση, καθώς και ομαδική διαχείριση πόρων.

Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικές οι ακόλουθες συνιστώσες:

—	η αναγνώριση των ανθρώπινων επιδόσεων, ιδίως δε των επιπτώσεων της κόπωσης, όσον αφορά την προληπτική διαχείριση των κινδύνων ασφάλειας·

—	η διασφάλιση επαρκούς επιπέδου δεξιοτήτων και κατάρτισης των επαγγελματιών·

—	η προαγωγή της συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων στην υλοποίηση του ενιαίου ευρωπαϊκού ουρανού σε όλα τα επίπεδα· και

—	η διαμόρφωση υγιούς «πνεύματος ασφάλειας» το οποίο θα θέτει ως βάσεις για τις επιδόσεις ασφάλειας την ανοικτή ενημέρωση και το «πνεύμα δικαιοσύνης».

Βρυξέλλες, 21 Σεπτεμβρίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

474η σύνοδος ολομέλειας της 21ης και 22ας Σεπτεμβρίου 2011

22.12.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 376/44

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: “Η Ευρώπη, ο πρώτος τουριστικός προορισμός στον κόσμο — ένα νέο πλαίσιο πολιτικής για τον ευρωπαϊκό τουρισμό”»

COM(2010) 352 τελικό

2011/C 376/08

Εισηγητής: ο κ. ΓΚΟΦΑΣ

Στις 30 Ιουνίου 2010, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την:

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: «Η Ευρώπη, ο πρώτος τουριστικός προορισμός στον κόσμο — ένα νέο πλαίσιο πολιτικής για τον ευρωπαϊκό τουρισμό»

COM(2010) 352 τελικό.

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 30 Αυγούστου 2011.

Κατά την 474η σύνοδο ολομέλειας, της 21ης και 22ας Σεπτεμβρίου 2011 (συνεδρίαση της 21ης Σεπτεμβρίου 2011), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 121 ψήφους υπέρ, 14 ψήφους κατά και οκτώ αποχές, την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την ανακοίνωση της Επιτροπής για την πρότασή της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο «Η Ευρώπη ο πρώτος τουριστικός προορισμός, ένα νέο πλαίσιο πολιτικής για τον ευρωπαϊκό τουρισμό» και υπογραμμίζει ότι, παρά τις σημαντικές ελλείψεις, υπάρχουν πολλά θετικά σημεία για υλοποίηση στην πρόταση αυτή. Παρόλα αυτά, προχωρά στις παρακάτω προτάσεις για να ενισχύσει και να εμπλουτίσει αυτήν την πρωτοβουλία.

1.2

Δεδομένων των διαφορετικών φορέων (αρχές, οργανισμοί, κοινωνικοί εταίροι), επιπέδων (τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό) και τομέων (μεταφορές, στέγαση, λοιπά προσφερόμενα προϊόντα κλπ.) του τουριστικού κλάδου στην Ευρώπη, οι προβλεπόμενες πρωτοβουλίες πρέπει να προβλέπουν τη συμμετοχή όλων των παραγόντων του κλάδου. Προς τούτο, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την πρόταση σύστασης Ευρωπαϊκού Οργανισμού Τουρισμού, ο οποίος, μέσω της αποτελεσματικής παρακολούθησης των δράσεων στήριξης και της ώθησης των προβλεπόμενων μέτρων, θα συγκεντρώνει τις προσπάθειες επίτευξης μιας ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής πολιτικής για τον τουρισμό, η οποία θα λαμβάνει υπόψη την πολυμορφία της ευρωπαϊκής τουριστικής ταυτότητας.

1.3

Η ΕΟΚΕ φρονεί πως πρέπει να ληφθούν κατά προτεραιότητα τα ακόλουθα μέτρα, προκειμένου να καταστούν εφικτοί οι στόχοι της ίδιας της ανακοίνωσης και των επιμέρους μέτρων που προβλέπονται σε αυτήν:

—

Να ενθαρρυνθεί η δημιουργία ευρωπαϊκού κόμβου σε όλες τις γλώσσες της ΕΕ, ηλεκτρονικής εισαγωγής παρατηρήσεων-εντυπώσεων από τους επισκέπτες, με σκοπό την καλύτερη αξιολόγηση και αξιοποίηση για την αποτελεσματικότερη προσέλκυση των τουριστών, καθώς και δυνατότητα χρήσης νέων τεχνολογιών (ηλεκτρονικές κρατήσεις)·

—

Να ερευνηθεί, οργανωθεί και ενθαρρυνθεί η εφαρμογή σε συγκεκριμένες πτυχές του πολιτικού πλαισίου, όπως και να αναληφθούν προτεραιότητες όπως η προώθηση του ενδοευρωπαϊκού τουρισμού, οι υπηρεσίες και οι εγκαταστάσεις σε όλη την Ευρώπη. Να ενθαρρυνθούν οι υπάρχουσες αρχές και επιχειρήσεις να συνεργαστούν για να βελτιώσουν υπηρεσίες και εγκαταστάσεις (π.χ. χρονοδιαγράμματα)·

—	Να ενθαρρυνθεί η βελτίωση των συνδέσεων οδικών, σιδηροδρομικών, αεροπορικών, αλλά και ακτοπλοϊκών μεταφορών και συγκοινωνιών στην ΕΕ, και η ενημέρωση και προβολή των πληροφοριών στο διαδίκτυο, με παράλληλη μέριμνα για τις άγονες γραμμές·

—

Να ενθαρρυνθεί η προώθηση του τουρισμού υγείας και ευεξίας, του ιαματικού τουρισμού, του εκπαιδευτικού τουρισμού, του πολιτιστικού τουρισμού —ιδιαίτερα σε συνδυασμό με περιφερειακά φεστιβάλ και παραστάσεις (όπερα, θέατρο, χορός, συναυλίες κλπ.), καθώς και με πολιτιστικές εκδηλώσεις όπως εκθέσεις—, του συνεδριακού, του οινοποιητικού-γαστρονομικού, του ιστορικού, θρησκευτικού, του αγροτουρισμού, του τουρισμού που αξιοποιεί τη θάλασσα, με ανάδειξη και διατήρηση των πολιτιστικών παραδόσεων και της γαστρονομίας·

—

Να ενθαρρυνθούν οι κυβερνήσεις των κρατών να υποστηρίζουν την ανάπτυξη των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων στον τομέα του τουρισμού, που αντικατοπτρίζουν τις κοινωνικές, περιβαλλοντικές, ιστορικές και πολιτισμικές παραδόσεις της περιοχής ή της περιφέρειας, με παράλληλη καλύτερη διαχείριση του «all iclusive»·

—	Να ενισχυθεί η επιλογή ενδοευρωπαϊκών προορισμών για άτομα τρίτης ηλικίας και άτομα με αναπηρίες και ειδικές ανάγκες, με βελτίωση των υποδομών και των υπηρεσιών, αλλά και καλύτερη προβολή των υπηρεσιών που παρέχονται για αυτά τα άτομα στην ΕΕ·

—	Να ενθαρρυνθεί πολιτική ενίσχυσης για την προώθηση ενδοευρωπαϊκών προορισμών από τις αεροπορικές εταιρίες, ώστε οι τιμές να μην είναι για τους καταναλωτές υψηλότερες από αυτές για προορισμούς εκτός ΕΕ, αλλά και πολιτική ενίσχυσης των ενδοευρωπαϊκών προορισμών από τους μεγάλους Τour Operators·

—	Να προωθηθεί και να προβληθεί η ήδη παρεχόμενη ασφάλεια, τόσο στις μετακινήσεις, στη διαμονή, στα δικαιώματα των πολιτών, στην ιατροφαρμακευτική και νοσοκομειακή περίθαλψη, αλλά και στο νομικό πλαίσιο, που επικρατεί στην ΕΕ σε σχέση με άλλους προορισμούς·

—	Να επιδιωχθεί η ανάπτυξη ορθότερης στατιστικής παρακολούθησης και εναρμόνισης της τουριστικής οικονομίας και των στοιχείων της χωρίς να δημιουργείται πρόσθετη διαχειριστική επιβάρυνση στις επιχειρήσεις και στους πολίτες (red tape)·

—	Να ενθαρρυνθεί κοινή διαφημιστική εκστρατεία για την ΕΕ·

—	Να ενισχυθεί η ποιότητα των επαγγελματικών υπηρεσιών μέσω κατάρτισης και σταθερής απασχόλησης.

1.4	Σε επίπεδο κρατών μελών, πρέπει να ξεκινήσει η ανάλυση του αντικτύπου της κλιματικής αλλαγής στον τουρισμό και να υιοθετηθούν τα δέοντα μέτρα προσαρμογής, σύμφωνα με τις προβλέψεις για την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην ανταγωνιστικότητα.

1.5

Χρειάζεται να αναπτυχθούν περαιτέρω ειδικές μορφές τουρισμού όπως ο κοινωνικός ή ο πολιτιστικός τουρισμός, ο γαστρονομικός τουρισμός και ο αγροτουρισμός, ο αθλητικός τουρισμός, ο τουρισμός για λόγους υγείας (health tourism), ο τουρισμός για άτομα με αναπηρία (barrier free tourism), ο συνεδριακός, ο θρησκευτικός κλπ., στο πλαίσιο μιας ευρωπαϊκής πολιτικής διαφοροποίησης της προσφοράς και επικέντρωσης στις νέες αγορές.

1.6

Η ΕΟΚΕ εκτιμά πως ευρωπαϊκά προγράμματα όπως το πρόγραμμα «CALYPSO» έχουν αποδείξει την αποτελεσματικότητα της συνεργασίας μεταξύ των ευρωπαϊκών οργάνων και των άλλων διοικητικών επιπέδων, των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων του κλάδου, με θετικές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους, ιδίως δε τις οικονομικές, μέσω πρωτοβουλιών αυτού του είδους.

1.7

Χωρίς να αγνοείται η ανάγκη για ασφάλεια, οι θεωρήσεις (βίζα) δημιουργούν ενίοτε προβλήματα για τον τουρισμό που προέρχεται από τα κράτη εκτός Συνθήκης Σένγκεν. Αυτό συχνά οφείλεται στις υπερβολικές γραφειοκρατικές διαδικασίες που εφαρμόζουν μεμονωμένα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να λάβει συγκεκριμένα μέτρα για την υπερνίκηση αυτών των εμποδίων.

1.8

Η ΕΟΚΕ καλεί τις εθνικές κυβερνήσεις να θεσπίσουν Ευρωπαϊκό Πιστοποιητικό Επαγγελματικής Κατάρτισης για τα τουριστικά επαγγέλματα, το οποίο να είναι αναγνωρισμένο σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο, όχι μόνο να αναγνωρίζεται σε όλη την ΕΕ η εκπαίδευση στον τουριστικό κλάδο, αλλά και να είναι αυτή η εκπαίδευση υψηλού επιπέδου, ώστε να διαμορφώνει πραγματικούς επαγγελματίες στον τομέα του τουρισμού, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Cedefop, με ιδιαίτερη έμφαση στα μαθησιακά αποτελέσματα και στην πιστοποίηση αυτών, αλλά και στην αναβάθμιση των τουριστικών σπουδών σε πανεπιστημιακό επίπεδο όπου αυτό είναι εφικτό. Να συμπεριληφθεί ο τουριστικός τομέας στην στρατηγική 2020, με ιδιαίτερη αναφορά σε νέες δεξιότητες για νέες θέσεις εργασίας και άλλες πρωτοβουλίες, όπως η αναγνώριση της επαγγελματικής εμπειρίας και της άτυπης και ανεπίσημης εκπαίδευσης, καθώς και στις συνέπειες που αναμένεται να έχει στον τουριστικό κλάδο η ανακοίνωση της Bruges για την επαγγελματική κατάρτιση, που υιοθετήθηκε από τους Υπουργούς Παιδείας της ΕΕ και τους κοινωνικούς εταίρους.

1.9

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι στον τουρισμό δεν υπάρχει ενιαία λύση για όλες τις περιπτώσεις και αναγνωρίζει ότι κάθε προορισμός έχει διαφορετικές ανάγκες και προσελκύει διαφορετικές εξειδικευμένες αγορές. Επομένως, το πλαίσιο πολιτικής για τον τουρισμό πρέπει να συνυπολογίσει τις διαφορετικές ανάγκες των απόκεντρων, των ηπειρωτικών, των παράκτιων, των αγροτικών, των νησιών, των άγονων περιοχών κλπ.

1.10

Σκοπός είναι η δημιουργία, η επίτευξη και η υλοποίηση στρατηγικού σχεδιασμού ενιαίας ευρωπαϊκής πολιτικής τουρισμού σε επίπεδο περιφερειών, ώστε να ενισχυθεί η βιώσιμη ανταγωνιστικότητα και η ποιότητα αυτού, καθώς και ένα υψηλό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών, με παράλληλη συμπλήρωση της δράσης των κρατών μελών. Παρόλα αυτά, εξαιτίας της ποικιλομορφίας των κρατών μελών, θα πρέπει να είναι υποχρεωτική η κατάθεση από κάθε κράτος μέλος στρατηγικού σχεδιασμού των εθνικών πολιτικών τουρισμού με συγκεκριμένες ενέργειες της κάθε περιφέρειας προς υλοποίηση και με χρονικό ορίζοντα τουλάχιστον την δεκαετία.

1.11

Η ΕΟΚΕ καλεί τις εθνικές κυβερνήσεις να προσαρμόσουν τους δημοτικούς φόρους και να γίνει προσπάθεια μείωσης του ΦΠΑ που επιβαρύνουν τα τουριστικά προϊόντα κοινωνικού χαρακτήρα, ώστε να γίνουν πιο ελκυστικά τα τουριστικά προϊόντα και με απώτερο σκοπό την ανάπτυξη και την καλύτερη πρόσβαση στις τουριστικές υπηρεσίες. Να εξασφαλίσουν τοπικές υποδομές και υπηρεσίες ώστε να παρέχεται ποιοτικός τουρισμός, που θα έχει αντίκτυπο τόσο στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων όσο και στις συνθήκες διαβίωσης των τουριστών.

1.12	Η ΕΕ χρειάζεται στρατηγική επικοινωνίας για να διατηρήσει μια θετική εικόνα για την Ευρώπη και την τουριστική βιομηχανία ενώ θα διευθετεί το θέμα της αρνητικής επικοινωνίας.

1.13	Να ληφθούν μέτρα για να αποφευχθεί η διαρθρωτική ανεργία στις τουριστικές επιχειρήσεις, προκειμένου να βελτιωθεί η ποιότητα και η σταθερότητα της απασχόλησης, καθώς και η κερδοφορία των επιχειρήσεων.

1.14

Η Επιτροπή θα πρέπει να εντείνει τις προσπάθειες που ήδη καταβάλλει προκειμένου να επικοινωνήσει την πραγματική έννοια του ποιοτικού τουρισμού σε όλες τις διαστάσεις της, μία εμπειρία η οποία εμπεριέχει τόσο τη σωματική ξεκούραση όσο και την πνευματική αναζωογόνηση μέσω της επαφής με πολιτιστικά και πολιτισμικά πρότυπα. Ο σχεδιασμός θα πρέπει να γίνεται σε επίπεδο περιφερειών, η δε προβολή και επικοινωνία τόσο σε επίπεδο περιφερειών και κρατών όσο και σε επίπεδο ΕΕ.

1.15

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει την απουσία σαφούς αναφοράς σε ένα νομικό πλαίσιο δικαιωμάτων του καταναλωτή στον κλάδο του τουρισμού και στην απουσία οποιασδήποτε αιτιολόγησης για την απαράδεκτη αναβολή της αναθεώρησης της οδηγίας 90/314/ΕΟΚ της 13ης Ιουνίου 1990, η οποία είχε ανακοινωθεί στο πρόγραμμα εργασίας της για τα τέλη του 2010 και, στη συνέχεια, για τις αρχές του 2011, αλλά δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί.

1.16

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την ώθηση που δόθηκε από την Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τους ευρωπαϊκούς κοινωνικούς εταίρους στη θέσπιση μιας ευρωπαϊκής πολιτικής για τον τουρισμό. Επαναλαμβάνει δε τη δέσμευσή της προς την κατεύθυνση αυτή και την πρόθεσή της να συνεργαστεί, μέσω των στόχων και των αξιών που εκφράζει στις γνωμοδοτήσεις της, για ένα ευρωπαϊκό τουριστικό πρότυπο.

2. Εισαγωγή

2.1

Η νέα πολιτική για τον τουρισμό ορίζει τρεις μείζονες στόχους που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του νέου πλαισίου. Οι στόχοι αυτοί είναι:

—	η ανταγωνιστικότητα

—	η βιωσιμότητα και

—	η προώθηση του τουρισμού.

Εάν οι τρεις αυτοί πυλώνες στηριχθούν σθεναρά με ικανές δομές και πόρους, θα διασφαλισθούν γερά θεμέλια για μια υγιή και επωφελή πολιτική για τον τουρισμό.

2.2

Η Επιτροπή σκιαγραφεί μια σειρά προκλήσεων που αντιμετωπίζει σήμερα η ευρωπαϊκή βιομηχανία τουρισμού και οι οποίες εμφανίστηκαν ή επιτάθηκαν τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, οι κυριότερες προκλήσεις, που παρέμειναν σταθερές στην πορεία των ετών, είναι: η εποχικότητα που χαρακτηρίζει την τουριστική βιομηχανία, το γεγονός ότι ο τουρισμός πρακτικά δεν θεωρείται σημαντικός αναπτυσσόμενος κλάδος, οι επισφαλείς συνθήκες εργασίας των απασχολούμενων στον τουρισμό, η διαρθρωτική ανεργία στον τουριστικό κλάδο, η αδυναμία πρόσβασης των ΜΜΕ σε κατάλληλη χρηματοδότηση για την προσαρμογή τους στη διαρκώς μεταβαλλόμενη και εξελισσόμενη τουριστική βιομηχανία και η καινοτομία στον τουριστικό κλάδο. Είναι επιτακτική ανάγκη να επιληφθεί η Επιτροπή αυτών των προκλήσεων. Η ΕΟΚΕ έχει τονίσει επανειλημμένα σε γνωμοδοτήσεις της τη σημασία της αντιμετώπισης αυτών των προκλήσεων και των μέτρων που πρέπει να ληφθούν (1).

2.3	Ο τουρισμός είναι δραστηριότητα μείζονος σημασίας με ιδιαίτερα θετικό αντίκτυπο στην οικονομική ανάπτυξη στην βιώσιμη ανάπτυξη και στην απασχόληση στην Ευρώπη. Αποτελεί σημαντική πλευρά της ζωής των ευρωπαίων πολιτών.

2.4	Από το 2008 η ζήτηση τουριστικών υπηρεσιών επηρεάστηκε δυσμενώς. Ωστόσο, αν η Ευρώπη θέλει να παραμείνει ο πρώτος τουριστικός προορισμός στον κόσμο και να μπορέσει να αξιοποιήσει τον πλούτο και την πολυμορφία των περιφερειών που την αποτελούν, πρέπει να σχεδιάζει ενιαία τουριστική πολιτική.

2.5

Εφόσον η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέλει να προωθήσει ένα νέο πλαίσιο δράσης για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του τουρισμού στην ΕΕ και της ικανότητάς της να αναπτύσσεται με βιώσιμο τρόπο, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι oι προτάσεις της Επιτροπής πρέπει να γίνουν πιο συγκεκριμένες, ενώ αναγνωρίζει ότι κάθε χώρα έχει συμφέρον να αναπτύξει το δικό της τουριστικό μοντέλο και δυναμική. Δεδομένης της υπερεθνικής φύσης της τουριστικής βιομηχανίας, είναι εμφανής η ανάγκη για ένα πανευρωπαϊκό πλαίσιο πολιτικής για τον τουρισμό, το οποίο να παρέχει ταυτόχρονα ευελιξία στα κράτη μέλη της ΕΕ ώστε να μπορούν να χαράξουν τη δική τους εθνική πολιτική. Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι αυτό που μπορεί να συμβαίνει σε ένα μέρος της ΕΕ, μπορεί να έχει επίδραση στον τουρισμό άλλης χώρας της ΕΕ.

2.6

Για παράδειγμα, οι νοτιοευρωπαϊκές χώρες, αν και δεν επηρεάστηκαν από το κλείσιμο του ευρωπαϊκού εναέριου χώρου την άνοιξη του 2010 λόγω της ηφαιστειογενούς τέφρας, είχαν όμως πτώση της τουριστικής δραστηριότητας εξαιτίας των αρνητικών δημοσιευμάτων που δημιούργησαν αρνητικό κλίμα για την επιλογή τους ως προορισμού.

2.7

Ακόμη, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ένα πολιτικό πλαίσιο για τον ευρωπαϊκό τουρισμό πρέπει να βασίζεται σε ένα σαφές νομικό πλαίσιο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των διαφόρων ενδιαφερομένων μερών, ζήτημα που αποσιωπάται πλήρως στην ανακοίνωση. Ο ορισμός του πλαισίου αυτού είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την αναθεώρηση της οδηγίας 90/314/ΕΟΚ της 13ης Ιουνίου 1990, η οποία είχε ανακοινωθεί αρχικά στο πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για τα τέλη του 2010 και στη συνέχεια για τις αρχές του 2011. Η πρόταση δεν έχει ακόμη υποβληθεί, παρά το γεγονός ότι η οδηγία είναι εντελώς παρωχημένη. Η καθυστέρηση αυτή βλάπτει την προστασία των καταναλωτών, υπονομεύει την εμπιστοσύνη τους στον κλάδο και εμποδίζει την ανάπτυξη του τουρισμού. Η αναθεωρημένη οδηγία θα αποτελέσει καίριο στοιχείο του νομικού πλαισίου που απαιτείται για να αναληφθούν οι νέες αρμοδιότητες της ΕΕ στον τομέα, όπως προβλέπεται από τη Συνθήκη.

3. Ειδικές παρατηρήσεις

3.1

Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να συνεισφέρει και να ευνοήσει τη χάραξη μιας δυναμικής πολιτικής που θα επιταχύνει την ανάπτυξη και θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις αύξησης της ελκυστικότητας. Η εκπόνηση κοινού σχεδιασμού με συγκεκριμένες ενέργειες πρέπει να σταματήσει να γίνεται από την Επιτροπή, αλλά να γίνεται από έναν άλλο φορέα, με πολιτική χωρίς αοριστίες αλλά και χωρίς να αναμασάμε παλιές ιδέες, στον οποίο να συμμετέχουν και να είναι μέλη όλοι οι τουριστικοί παράγοντες, όπως οι ομοσπονδίες επιχειρηματιών και ιδιωτικών φορέων που εμπλέκονται στα τουριστικά επαγγέλματα, συνδικαλιστικές οργανώσεις των εργαζόμενων, οι Περιφέρειες και οι Εθνικοί Οργανισμοί Τουρισμού. Προς τούτο, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Τουρισμού, που έχει ήδη προτείνει η ΕΟΚΕ σε παλαιότερες γνωμοδοτήσεις, θα μπορούσε να επιτελέσει σημαντικό ρόλο στήριξης των ευρωπαϊκών οργάνων.

3.2

Κρίνεται ζωτικής σημασίας η Επιτροπή και τα άλλα όργανα της ΕΕ να εφαρμόσουν την αρχή της έξυπνης νομοθεσίας και κάθε νομοθετική πρόταση της ΕΕ να περιλαμβάνει τη δέουσα ανάλυση αντικτύπου των προτεινόμενων μέτρων στην τουριστική βιομηχανία. Στο προτεινόμενο πλαίσιο δράσης για τον τουρισμό δεν γίνεται αναφορά στην ανάγκη να διεξάγονται αναλύσεις αντικτύπου για την εκτίμηση της δυνητικής επίδρασης στον κλάδο κάθε φορά που παρουσιάζεται νομοθετική πρόταση της ΕΕ. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε πολλές περιπτώσεις, όπως η προτεινόμενη επισήμανση των τροφίμων ή η νομοθεσία για τα δικαιώματα των επιβατών και των καταναλωτών.

3.3

O τουρισμός δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ανεξάρτητη πολιτική, αλλά ως οριζόντιο θέμα που δέχεται επιδράσεις από τις διάφορες άλλες πολιτικές που υιοθετούνται στην ΕΕ, ιδιαίτερα δε από τις πολιτικές για τις μεταφορές, την εκπαίδευση, την απασχόληση, την έρευνα και την καινοτομία, την κλιματική αλλαγή, την ενιαία αγορά, την ασφάλεια, τους καταναλωτές κ.ά. Επομένως, η τουριστική πολιτική στην πραγματικότητα δεν αποτελεί αρμοδιότητα μόνο της ΓΔ Επιχειρήσεων, αλλά πρέπει να συνεκτιμάται σε όλες τις άλλες πολιτικές της ΕΕ.

3.4

Η υπάρχουσα προώθηση και ανάπτυξη των τουριστικών υπηρεσιών σε όλη την ΕΕ είναι ανεπαρκώς συντονισμένη και οργανωμένη, δημιουργώντας προβλήματα στους πολίτες που επιθυμούν να ταξιδέψουν. Τα ταξίδια με τα μέσα μαζικής μεταφοράς κατά μήκος και κατά πλάτος της ΕΕ είναι πολύπλοκα και απαιτούν τον συντονισμό διαφορετικών χρονοδιαγραμμάτων, τρένων, φέρυ, λεωφορείων κλπ., με αποτέλεσμα να είναι ακατόρθωτη και η εξασφάλιση ασφαλούς διαμονής.

3.5

Η τουριστική βιομηχανία αντιμετωπίζει ολοένα και μεγαλύτερο ανταγωνισμό από τις αναδυόμενες ή αναπτυσσόμενες χώρες, που προσελκύουν όλο και μεγαλύτερο αριθμό τουριστών. Για να αντεπεξέλθει στον ανταγωνισμό αυτό, η Ευρώπη πρέπει να προτείνει βιώσιμη πολιτική και να αναδείξει τα πολλά πλεονεκτήματα, όπως η παρεχόμενη ασφάλεια:

—	στην κοινωνία και στο περιβάλλον

—	στις μεταφορές και τις μετακινήσεις

—	στη διαμονή σε κάθε επίπεδο

—	στις συναλλαγές, τραπεζικές, εμπορικές κλπ.

—	σε θέματα υγείας και υγειονομικών κανόνων

—	στην ιατρική

—	στην αστυνόμευση και την ασφάλεια

—	στην πρόσβαση και στις υποδομές για άτομα με αναπηρίες και ειδικές ανάγκες

—	στην περίθαλψη

—	στην ποιότητα

—	στον επαγγελματισμό

—	στα δικαιώματα των πολιτών.

3.6

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι συχνά ξεχνάμε ότι σαν τουρίστες στην ΕΕ απολαμβάνουμε απλά πράγματα όπως το να μπορούμε να πιούμε νερό παντού και να φάμε χωρίς να πάθουμε δηλητηρίαση, να περπατήσουμε στους δρόμους και να ταξιδέψουμε χωρίς συνοδεία. Γι’ αυτό, πρέπει να προωθούμε αυτά τα απλά πλεονεκτήματα που η ΕΕ προσφέρει στον τουρίστα. Τα παραπάνω να προβάλλονται ιδιαίτερα, γιατί δημιουργούν αίσθημα ασφάλειας στους τουρίστες και δεν παρέχονται σχεδόν σε κανέναν άλλο από τους πρώτους παγκόσμιους τουριστικούς προορισμούς, αποτελώντας παράλληλα συγκριτικό πλεονέκτημα στην επιλογή και προβολή του προορισμού.

3.7

Η Ευρώπη πρέπει να αναπτύξει και να ενισχύσει την εικόνα της στις παγκόσμιες αγορές και να προωθήσει την συνεργασία με την Κίνα, Ρωσία, Ινδία, Βραζιλία, Ιαπωνία, ΗΠΑ, καθώς και με τις χώρες της Μεσογείου. Για να γίνει όμως αυτό, θα πρέπει να ενθαρρύνουμε την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας και να ενισχυθεί η ποιότητα των προσφερόμενων προϊόντων, έτσι ώστε οι υπηρεσίες και οι εγκαταστάσεις μας να συμβαδίζουν με τους διεθνείς ανταγωνιστές μας. Πρέπει να περιοριστεί η εποχικότητα και οι μεγάλες διακυμάνσεις της ζήτησης, ενισχύοντας και διαφοροποιώντας την προσφορά των τουριστικών υπηρεσιών. Η ΕΕ πρέπει να βελτιώσει και να κατοχυρώσει με πιστοποιητικά επαγγελματικής κατάρτισης, κοινά και αποδεκτά σε όλη την ΕΕ, τα επαγγελματικά προσόντα όλων αυτών που εμπλέκονται στην τουριστική βιομηχανία, με ιδιαίτερη έμφαση στα μαθησιακά αποτελέσματα και στην πιστοποίηση αυτών. Η ανάγκη για κοινά και αποδεκτά πιστοποιητικά θα βοηθήσει τόσο τις επιχειρήσεις όσο και τους εργαζόμενους σε όλη την ΕΕ.

3.8

Οι υπάρχουσες μέθοδοι συλλογής και ανάλυσης στατιστικών δεδομένων είναι ανεπαρκείς. Η ανεπάρκεια αυτών των στοιχείων οδηγεί σε ελλιπείς ή εσφαλμένες αποφάσεις στον σχεδιασμό των κατευθυντήριων γραμμών. Επ’ αυτού, το έγγραφο υπογραμμίζει τη σημασία που έχει η βελτίωση των στατιστικών και των αναλύσεων που σχετίζονται με τον τουρισμό. Η Επιτροπή το θεωρεί αυτό σημαντικό, προκειμένου να υπάρχει καλύτερη κοινωνικοοικονομική γνωστική βάση για τον τουρισμό σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η οργανωμένη συλλογή στατιστικών στοιχείων δεν θα δώσει μόνο τη δυνατότητα για πληροφόρηση και ορθολογικές επιλογές, αλλά θα ενθαρρύνει και τη διεπιστημονική ερευνητική συνεργασία και ανταλλαγή απόψεων και εμπειρίας. Απαραίτητη είναι η βελτίωση των στατιστικών μεθόδων και αποτελεσμάτων αυτών, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη ότι δεν πρέπει κατά την συλλογή τους να επιβαρύνουν διαχειριστικά τις επιχειρήσεις με επιπλέον υποχρεώσεις (red tape).

3.9

Η πλειονότητα των κρατών μελών της ΕΕ έχει θεσπίσει Δορυφόρο Λογαριασμό Τουρισμού, ο οποίος έχει αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματικό εργαλείο. Η Επιτροπή πρέπει να αναζητήσει τρόπους ενθάρρυνσης και στήριξης των υπόλοιπων χωρών προκειμένου να υιοθετήσουν τη μέθοδο, που μπορεί επίσης να χρησιμεύσει στη σύγκριση λεπτομερών επιδόσεων. Το τελευταίο είναι σημαντικό, δεδομένων των αλλαγών που βιώνει σήμερα η Ευρώπη στις τουριστικές τάσεις και πρότυπα συμπεριφοράς.

3.10

Η διαφοροποίηση είναι το κλειδί για τον ευρωπαϊκό τουρισμό. Η διαφορετική εμπειρία σε κάθε χώρα συνεισφέρει στην προσέλκυση των τουριστών ως τουριστικό προορισμό. Η ποικιλομορφία της πολιτιστικής κληρονομιάς, του φυσικού περιβάλλοντος, της γαστρονομίας, του οίνου και της ιστορίας δίνει σε κάθε χώρα διαφορετική εμπειρία για τους επισκέπτες της. Η διατήρηση αυτών των διαφορών είναι σημαντική, και σημαντικό πλεονέκτημα μάρκετινγκ όταν προβάλλουμε την Ευρώπη στον υπόλοιπο κόσμο.

3.11

Πρέπει να αξιοποιηθεί η δυναμική και να ενισχυθεί οικονομικά η ανάπτυξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), δεδομένου ότι η μεγάλη πλειοψηφία των τουριστικών επιχειρήσεων συνίσταται σε ΜΜΕ, με γνώμονα την συνεισφορά στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και στην ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών. Οι ΜΜΕ είναι αυτές που απορροφούν την πρωτογενή ανεργία (οικονομικούς μετανάστες, ανεκπαίδευτους), μειώνοντάς την σημαντικά, απασχολώντας παράλληλα το μεγαλύτερο μέρος του εργατικού δυναμικού αλλά και μειώνοντας τον κοινωνικό αποκλεισμό. Ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να συμμετέχει σε πτυχές όπως το τουριστικό μάρκετινγκ και η ενίσχυση των θέσεων εργασίας, ενισχύοντας παράλληλα τη δικτύωση μεταξύ των τουριστικών επιχειρήσεων.

3.12

Η πολιτική του τουρισμού χαρακτηρίζεται από τη διατομεακή φύση της. Επηρεάζει ιδιαίτερα την πολιτική μεταφορών (δικαιώματα και ασφάλεια των επιβατών και ποιότητα των μεταφορών), τις κρατικές ενισχύσεις, την εσωτερική αγορά (ελευθερία εγκατάστασης και ελεύθερη παροχή υπηρεσιών σχετικών με τον τουρισμό, προώθηση της ποιότητας των υπηρεσιών, ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου), καθώς και τη φορολογία, συχνά με αρνητικά αποτελέσματα (εμπόδια φορολογικού χαρακτήρα στην ομαλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, φορολογική μεταχείριση των MME του τουριστικού τομέα, φορολογικές διευκολύνσεις). Θα πρέπει λοιπόν να ενισχυθεί με ιδιαίτερη οικονομική πολιτική και, αντίστοιχα, από πλευράς τουριστικών επιχειρήσεων, να υπάρχουν δεσμεύσεις για επενδύσεις και ενίσχυση και αύξηση της απασχόλησης.

3.13

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να προωθηθεί μηχανισμός βελτίωσης και ενίσχυσης τουριστικών ανταλλαγών μεταξύ κρατών μελών, που θα επιτρέπει ιδιαίτερα σε συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού, όπως νέους, με παράλληλη βελτίωση του συντονισμού των σχολικών διακοπών, ηλικιωμένους, άτομα με μειωμένη κινητικότητα και οικογένειες χαμηλού εισοδήματος, να ταξιδεύουν κυρίως κατά τη διάρκεια της χαμηλής περιόδου. Κράτη που οι οικονομίες τους δεν είναι τουριστικού προσανατολισμού θα πρέπει να ενισχύουν κράτη που οι οικονομίες τους είναι τουριστικού προσανατολισμού, με την προώθηση ενδοευρωπαϊκών προορισμών στους πολίτες τους. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό από τις ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρίες ότι δεν ενισχύουν τον τουρισμό και την εσωτερική αγορά όταν το εισιτήριο για την Ασία για τους πολίτες της Βόρειας Ευρώπης είναι συχνά φθηνότερο από το εισιτήριο για την Νοτιοανατολική Ευρώπη.

3.14

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να χαραχθεί ειδική κοινή πρωτοποριακή πολιτική που να προσφέρει τουριστικό προϊόν σχεδιασμένο ειδικά για τους ηλικιωμένους και τους συνταξιούχους, οι οποίοι αναμένεται να αποτελούν το 20 % του πληθυσμού το 2020, όπως και για τα άτομα με ειδικές ανάγκες και μειωμένη κινητικότητα, που πρόσφατα υπολογίσθηκαν σε 127 εκατομμύρια, με σκοπό την προσέλκυση αυτών των ατόμων. Θα χρειαστεί ειδική εκπαίδευση εργαζομένων για τις συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες. Δεδομένου ότι αυτή η κατηγορία του πληθυσμού αποτελείται και από άτομα που συχνά έχουν συγχρόνως αγοραστική δύναμη, καλλιέργεια και ελεύθερο χρόνο και αντιπροσωπεύει ιδιαίτερα σημαντικό δυναμικό της αγοράς, πρέπει αυτή η κοινή πολιτική για τα παραπάνω άτομα να προβληθεί ιδιαιτέρως από την ΕΕ, με στόχο να διευκολύνει τα άτομα αυτά να ασκήσουν τα δικαιώματά τους ώστε να απολαύσουν χωρίς διακρίσεις την τουριστική δραστηριότητα. Η προσπάθεια αυτή πρέπει εντούτοις να συνοδεύεται από προσπάθειες του ιδιωτικού τομέα, ο οποίος πρέπει να μεριμνήσει για την ύπαρξη κατάλληλων υποδομών για αυτήν την αγορά.

3.15

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι απαιτείται ενθάρρυνση της συνεργασίας σε διεθνές επίπεδο και ειδικότερα σε αγορές που είναι σημαντικές για την ΕΕ. Πρέπει να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις ευκολότερης διαδικασίας έκδοσης κοινής ευρωπαϊκής θεώρησης (βίζας) με στόχο την προσέλκυση εξωτερικών αφίξεων από κράτη που δεν ανήκουν στη Συνθήκη Σένγκεν. Οι τουρίστες θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να κινούνται εντός των χωρών ΕΕ και οι κανονισμοί και οδηγίες θα πρέπει να διευκολύνουν προς αυτήν την κατεύθυνση.

3.16

Πρέπει να εξασφαλιστεί σε επίπεδο περιφερειών η καλύτερη προβολή, με ενίσχυση και προώθηση του ευρωπαϊκού τουριστικού προϊόντος, των πολιτιστικών διαδρομών, της σύγχρονης πολιτιστικής κληρονομιάς, των προστατευόμενων φυσικών περιοχών και της προστασίας και ανάδειξης των παραδοσιακών κτηρίων και παραδοσιακών επιχειρήσεων, του τουρισμού υγείας και ευεξίας, του ιαματικού τουρισμού, του εκπαιδευτικού τουρισμού, του οινοποιητικού-γαστρονομικού, του ιστορικού, θρησκευτικού, του αγροτουρισμού, του τουρισμού που αξιοποιεί τη θάλασσα, με ανάδειξη και διατήρηση των πολιτιστικών παραδόσεων και της γαστρονομίας (παραδοσιακά εστιατόρια και επιχειρήσεις που έχουν άμεση σύνδεση με την ιστορία της περιοχής) και της υποβρύχιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Δεν είναι πάντα απαραίτητα περισσότερα κρεβάτια, αλλά να επενδύσουμε στην ποιοτική βελτίωση των υπηρεσιών και των υποδομών των εγκαταστάσεων, καινοτομώντας σε νέα προσφερόμενα προϊόντα όπως ιαματικά κέντρα, κέντρα ευεξίας κλπ. Πουθενά στην πρόταση της Επιτροπής δεν αναφέρεται ο τρόπος για την υλοποίηση των παραπάνω δράσεων και ειδικότερα με ποιες προτεραιότητες και φυσικά με ποιο σχεδιασμό θα υλοποιηθούν αυτές ανά κράτος μέλος και λαμβάνοντας υπόψη τις περιφέρειες ώστε να αποτελούν κοινή Ευρωπαϊκή Τουριστική Πολιτική. Δεν προβλέπεται, ενώ θα έπρεπε να προβλέπεται, κοινή διαφημιστική προβολή.

3.17

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη δημιουργία «σήματος ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς» και προτείνει και τη δημιουργία «σήματος ευρωπαϊκής γαστρονομικής κληρονομιάς» με παράλληλη αξιολόγηση και κοινή εναρμονισμένη «αστεροποίηση» και πιστοποίηση των χώρων εστίασης, με τη δέουσα χρησιμοποίηση των διαφόρων εθνικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων, παράλληλα με άλλες δράσεις όπως οι Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς και το Βραβείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την πολιτιστική κληρονομιά. Επίσης, η ΕΟΚΕ προτείνει εναρμόνιση της «αστεροποίησης» και πιστοποίησης των ξενοδοχείων στην ΕΕ. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει τη λειτουργία του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Τουρισμού ως βήματος συνάντησης και ανάλυσης όλων των φορέων του κλάδου, των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών, των εθνικών και τοπικών αρχών και των κοινωνικών εταίρων, προκειμένου να προωθηθεί μια ευρωπαϊκή τουριστική ταυτότητα που θα λαμβάνει υπόψη την πολυμορφία και τη διαφορετικότητα.

3.18

Το πλαίσιο προτείνει επίσης την ανάπτυξη ευρωπαϊκού σήματος ποιοτικού τουρισμού και σήματος «Τουρισμός ποιότητας» με στόχο τη βελτίωση των προδιαγραφών του κλάδου, πρωτοβουλία που πρέπει να στηριχθεί. Ωστόσο, τα σήματα ποιότητας πρέπει να υποστηριχθούν επίσης από κατάλληλους μηχανισμούς χρηματοδότησης, προκειμένου οι φορείς του τουρισμού να μπορέσουν να βελτιώσουν τα προϊόντα που προσφέρουν και να επενδύσουν στην αναβάθμιση των εγκαταστάσεων και των υπηρεσιών τους, καθώς και στην κατάρτιση και απόκτηση δεξιοτήτων του προσωπικού

3.19

Η συσχέτιση ανάμεσα στη γαστρονομία, την εστίαση και τον τουρισμό προσφέρει μία σαφή εναλλακτική πρόταση ποιοτικού τουρισμού, εξαιτίας της άμεσης επαφής που έχουν οι τουρίστες με την προσφερόμενη γαστρονομία σε κάθε κράτος μέλος. Με αυτόν τον τρόπο διαφοροποιούν την λαμβανόμενη υπηρεσία. Ο αριθμός των τουριστών που ταξιδεύουν στην ΕΕ με γαστρονομικά ενδιαφέροντα είναι συνεχώς αυξανόμενος. Η μαγειρική γίνεται το εργαλείο για την προώθηση των ευρωπαϊκών πρώτων υλών και των γαστρονομικών απολαύσεων. Απαραίτητο είναι να προωθηθούν τα φαγητά και ποτά, οι συνταγές και οι «δρόμοι φαγητού και κρασιού», ενισχύοντας συντονισμένες συνεργασίες που προσφέρουν εναλλακτικές μορφές προστιθέμενης αξίας προς ενίσχυση της σχέσης φαγητού και τουρισμού.

3.20

Η κατάρτιση των εργαζομένων στον τουριστικό κλάδο σίγουρα αποτελεί μέγιστη επένδυση για τον ευρωπαϊκό τουρισμό και ειδικότερα για τις ΜΜΕ. Η εισαγωγή νέων τεχνολογιών και νέων εργασιακών πρακτικών έχει οδηγήσει στο να απαιτούνται εξειδικευμένοι εργαζόμενοι. Η επέκταση των προγραμμάτων της ΕΕ για μετεκπαίδευση και κατάρτιση στους εργαζόμενους του τουριστικού κλάδου, όπως έχει γίνει σε άλλους, αποτελεί καίρια δράση, η οποία θα διευκολύνει την προσαρμογή στα νέα τεχνολογικά δεδομένα που επικρατούν στον κλάδο. Θα πρέπει να αναπτυχθούν πανευρωπαϊκά πιστοποιητικά επαγγελματικής κατάρτισης, τα οποία θα βασίζονται σε κοινά «καθήκοντα» σε μορφή μαθησιακών αποτελεσμάτων και θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν (με διαδικασίες πιστοποίησης σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο) ως αυτόνομα και ανεξάρτητα πιστοποιητικά και να αναφέρονται στα πλαίσια που ισχύουν για τις εθνικές δεξιότητες. Η εκπαίδευση με πιστοποιητικό επαγγελματικής κατάρτισης πρέπει να αποτελεί υποχρέωση για τον τουριστικό κλάδο. Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντική για την κατάρτιση στον τουριστικό κλάδο την ώθηση που δίνει η ανακοίνωση της Bruges για την επαγγελματική κατάρτιση στην ΕΕ. Σταθερές και υψηλά ποιοτικές εργασιακές συνθήκες θα καταστήσουν τον τουριστικό κλάδο ιδιαίτερα ελκυστικό.

3.21

Στον σχεδιασμό της εκπαίδευσης και κατά την ανάπτυξη δεξιοτήτων συμπεριφοράς, θα πρέπει να είναι υποχρεωτική η εκμάθηση ξένων γλωσσών από τα άτομα που απασχολούνται στον τουρισμό, λαμβάνοντας πάντα υπόψη τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, με παράλληλη χορήγηση πιστοποιητικών επαγγελματικής κατάρτισης σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Cedefop. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στα τουριστικά επαγγέλματα που έχουν άμεση σχέση με την πολιτιστική κληρονομιά, όπως είναι για παράδειγμα οι ξεναγοί, οι οποίοι θα πρέπει να έχουν πτυχίο, και να αποδεικνύουν την ικανότητα να προβάλλουν την ποιότητα της πολιτιστικής κληρονομιάς με πιστοποιητικό που θα λαμβάνουν από τις τοπικές αρχές, για τη γνώση των μνημείων της περιοχής όπου πρόκειται να εργαστούν, ακόμη και αν η εργασία είναι προσωρινή, και με απαραίτητη γνώση της γλώσσας της περιοχής καθώς και της γλώσσας των ατόμων που ξεναγούν, όπως αυτά πιστοποιούνται από το CEN (EN 13809 του 2003) μέχρι το 1975, αλλά και τις οδηγίες 1975/368/ΕΚ και 1992/51/ΕΚ. Η αντίστοιχη πιστοποίηση πρέπει να αφορά όλους τους κλάδους των τουριστικών επαγγελμάτων, όπως σερβιτόρους, μάγειρες, γυμναστές κλπ., οι οποίοι έρχονται σε επαφή με τους τουρίστες.

3.22

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη το γεγονός ότι η πολιτική «all inclusive», που έχει υιοθετηθεί από πολλές επιχειρήσεις σε πολλά κράτη μέλη, τελικά έχει τελείως αντίθετα αποτελέσματα από τα αναμενόμενα. Είναι δυστυχώς προφανής η επιδείνωση των προβλημάτων που δημιουργούνται στις ΜΜΕ στις περιοχές εκείνες που είναι κοντά σε All Inclusive Clubs και μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες.

3.23

Οι συνθήκες σκληρού ανταγωνισμού μεταξύ των μεγάλων tour operators του εξωτερικού, αφενός, και αφετέρου των ξενοδοχείων που φροντίζουν να κλείσουν τα «πακέτα» για να δουν τις μονάδες τους να γεμίζουν, έχουν οδηγήσει σε υποβάθμιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών, γεγονός που ερμηνεύεται και ως δυσφήμηση συγκεκριμένων τουριστικών περιοχών στο εξωτερικό. Υπό την πίεση αυτή, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αναγκάζονται να εργαστούν με τιμές κάτω του κόστους και οδηγούνται στον αφανισμό και την ανέχεια.

3.24

Δεν θα πρέπει να οδηγηθούμε σε μια «στεγνή» απόρριψη του συστήματος «all inclusive», αφού ίσως ανταποκρίνεται στις ανάγκες συγκεκριμένου μέρους της τουριστικής ζήτησης, αλλά, όπως και τα υπόλοιπα τουριστικά προϊόντα, θα πρέπει να εφαρμόζεται σύμφωνα με τη νομοθεσία και με τον θεμιτό ανταγωνισμό με τα υπόλοιπα προϊόντα, ελεγχόμενα και με ιδίους πόρους, εξαιρούμενο από κρατικές ενισχύσεις. Πρέπει να υπάρχει διάχυση του τουριστικού εισοδήματος όσο δυνατόν ευρύτερα, ώστε να υπάρχει και «πέριξ» του καλού ξενοδοχείου ανάπτυξη. Ο επισκέπτης πρέπει να έχει τη δυνατότητα της επιλογής για τον προϋπολογισμό που θα καταναλώσει, εντός ή εκτός ξενοδοχείου. Παρόλα αυτά, πρόκειται για ένα από τα λίγα τμήματα της αγοράς που εμφάνισε ανάπτυξη παρά την πτώση των εργασιών των παραδοσιακών ταξιδιωτικών γραφείων τα τελευταία χρόνια. Αν και δεν πρέπει ποτέ να υπάρχουν συμβιβασμοί ως προς την ποιότητα, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι υπάρχει μια σειρά από θέρετρα που ανέπτυξαν επιτυχώς αυτήν την αγορά με την πάροδο του χρόνου. Το ζητούμενο είναι ένας σαφής ορισμός της αγοράς «all inclusive» που θα αντιπροσωπεύει ένα ποιοτικό προϊόν, προκειμένου να εξαλειφθούν κατώτερης ποιότητας προϊόντα και υπηρεσίες που πωλούνται υπό την κατηγορία των προϊόντων «all inclusive».

3.25

Η εποχικότητα στον τουρισμό, με σύνθεση της τουριστικής ζήτησης πάρα πολύ επικεντρωμένη στους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο, περιορίζει τις αναπτυξιακές δυνατότητες του κλάδου, καθώς και τη διάχυση αυτών στο σύνολο της οικονομίας, με αποτέλεσμα να επηρεάζει την εισοδηματική ροή και να οδηγεί σε μη βέλτιστη αξιοποίηση των υφιστάμενων υποδομών και του προσωπικού. Οι δράσεις για την απασχολησιμότητα του προσωπικού και την κερδοφορία των υποδομών σε χαμηλές περιόδους θα προωθήσουν τη δημιουργία ενός πιο δραστήριου και παραγωγικότερου ανθρώπινου δυναμικού, ενώ ο συντονισμός για χρήση των υποδομών, ακόμα και σε περιόδους χαμηλότερης τουριστικής κίνησης, από κάποιες κοινωνικές ομάδες ή σχολεία, θα επιμηκύνει κατά πολύ την τουριστική περίοδο, με όλα τα οφέλη που αυτή συνεπάγεται. Σημαντική συμβολή στην άμβλυνση της εποχικότητας θα ήταν η καλύτερη κατανομή μέσα στον χρόνο των διακοπών των υπαλλήλων με την παροχή των κατάλληλων κινήτρων. Η βελτίωση της χρησιμοποίησης των υφιστάμενων τουριστικών υποδομών και του προσωπικού στη χαμηλή περίοδο θα μπορούσε να επιτρέψει στις επιχειρήσεις να χρησιμοποιούν καλύτερα τις υποδομές και να αξιοποιούν την παραγωγικότητά τους στηριζόμενες σε πιο μόνιμο και δραστήριο προσωπικό. Η ΕΟΚΕ επικροτεί το πρώτο βήμα που πραγματοποιήθηκε προς την κατεύθυνση αυτή μέσω της πρωτοβουλίας «CALYPSO» και καλεί την Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να προωθήσουν, ιδίως μέσω της ειδικής δέσμευσης κονδυλίων του προϋπολογισμού, την ανάπτυξη αυτής της πρωτοβουλίας, καθώς θα έχει αντίκτυπο τόσο στην κοινωνία όσο και στον ευρωπαϊκό τουρισμό.

3.26

H ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο τουρισμός είναι για το περιβάλλον σημαντικό στοιχείο του και έχει κάθε λόγο να το προστατεύει και να το αναδεικνύει. Ο τουρισμός δεν καταστρέφει τα τοπία και δεν καταναλώνει τους πόρους, ούτε αλλάζει την λειτουργία της φύσης, χρειάζεται όμως να υπάρχει ο σωστός σχεδιασμός και η υλοποίηση μιας ορθολογικής τουριστικής πολιτικής. Ο τουρισμός είναι αυτός που έχει αναδείξει και αναβαθμίσει ολόκληρες περιοχές που θεωρούνταν places to avoid όπως το Docklands στο Λονδίνο, η παραλία της Βαρκελώνης κοντά στο λιμάνι κ.ά., δίνοντας παράλληλα δουλειά σε εκατομμύρια ανθρώπους στην ΕΕ.

3.27

Σε πιο μακροπρόθεσμο επίπεδο, η πρόκληση της κλιματικής αλλαγής αναγνωρίζεται δεόντως από την Επιτροπή ως μοχλός μείζονος αναδιάρθρωσης των τουριστικών και ξενοδοχειακών επιχειρηματικών προτύπων. Οι παράγοντες του κλάδου διακρίνουν ήδη μεταστροφή στον τρόπο ανάπτυξης, πώλησης και προώθησης των τουριστικών προϊόντων, με στροφή σε οικολογικότερες πρακτικές. Σε επίπεδο κρατών μελών, πρέπει να ξεκινήσει η ανάλυση του αντικτύπου της κλιματικής αλλαγής στον τουρισμό και να υιοθετηθούν τα δέοντα μέτρα προσαρμογής, σύμφωνα με τις προβλέψεις για την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην ανταγωνιστικότητα.

3.28

Οι προβλεπόμενες δράσεις της Επιτροπής για τη διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος λαμβάνουν υπόψη τη δυναμική που χαρακτηρίζει τον τουρισμό, ως βιομηχανία άμεσα συνδεδεμένη με τον άνθρωπο και τις πολύπλευρες απαιτήσεις του. Η στήριξη του εναλλακτικού τουρισμού, μέσω της συστηματικότερης προβολής του, θα οδηγήσει αυτομάτως σε καλύτερη αξιοποίηση των τοπικών φυσικών χαρακτηριστικών και των συγκριτικών πλεονεκτημάτων των επιμέρους περιοχών.

3.29	Πρέπει η ΕΕ να ανταποκριθεί επίσης σε προβληματισμούς που αφορούν τον κοινωνικό τομέα, την εδαφική συνοχή και την προστασία αυτής.

3.30	Τέλος, οι δράσεις για εκτενέστερη κινητοποίηση των χρηματοδοτικών μέσων της ΕΕ για την τουριστική ανάπτυξη θα ελευθερώσουν τη δυναμική του κλάδου, δίνοντας προτεραιότητα σε περιοχές που βιώνουν οικονομική αποβιομηχάνιση και διαθέτουν τουριστικές προοπτικές.

3.31

Ουσιαστική είναι η σημασία του θαλάσσιου και παράκτιου τουρισμού ως καταλύτη της οικονομικής ανάπτυξης. Θα πρέπει να εφαρμοστούν δράσεις για να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξή του ως μέρους της ολοκληρωμένης θαλάσσιας πολιτικής της ΕΕ. Η διαφοροποίηση της οικονομικής δραστηριότητας υπέρ του τουρισμού αντιπροσωπεύει προτεραιότητα για πολλές παράκτιες περιοχές, όπου η παρακμή των οικονομικών δραστηριοτήτων που συνδέονται, ιδιαίτερα, με την αλιεία και τα ναυπηγεία, την γεωργία και την εξόρυξη, είχε ως επακόλουθο τη μείωση των εισοδημάτων και την αύξηση της ανεργίας. Τουριστικές επιχειρήσεις, κυρίως μικρές ή πολύ μικρές, συχνά λειτουργούν κοντά στις παραλίες ή σε παρόμοιες τουριστικές περιοχές, αντιπροσωπεύοντας όχι μόνο την επιχειρηματική και κοινωνική πλευρά, αλλά και την ιστορικότητα μεγάλων περιόδων που συχνά ξεπερνούν τα 50 χρόνια σε ορισμένα κράτη της ΕΕ, με παράλληλη πολιτισμική κληρονομιά για τους κατοίκους των περιοχών αυτών. Για αυτό τον λόγο, σεβόμενοι και τους κανονισμούς της ΕΕ, και με γνώμονα να διατηρήσουμε την πολιτισμική κληρονομιά, την ποιότητα και την ιστορία της κάθε περιοχής που αυτές οι οικογενειακές επιχειρήσεις δημιούργησαν, μπορούμε να προτείνουμε ορισμένες πρωτοβουλίες με σκοπό τη διατήρησή τους όπου υπάρχουν.

3.32

Η ΕΕ πρέπει να προσέχει τα δημοσιεύματα που προβάλλονται για τα κράτη μέλη της, διότι δημιουργούν αρνητική εικόνα επισκεψιμότητας και ανασφάλεια στον ενδεχόμενο επισκέπτη εκτός ΕΕ, με μεγάλο αρνητικό αντίκτυπο στην τουριστική προβολή της. Η ΕΕ πρέπει να συστήσει ειδική ομάδα επικοινωνιακής διαχείρισης κρίσεων για τον ευρωπαϊκό τουρισμό και να επιβάλει στις χώρες μέλη τη σύσταση και λειτουργία ανάλογων ομάδων ανά κράτος.

3.33	Η ευρωπαϊκή πολιτική τουρισμού, καθώς και οι αντίστοιχες εθνικές πολιτικές, πρέπει να συνεκτιμήσουν όλες τις διαρθρωτικές αλλαγές, λαμβάνοντας μέτρα τόσο για να αποφευχθεί η διαρθρωτική ανεργία, όσο και για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική κατανομή των επενδύσεων που αφορούν τον τουρισμό.

Βρυξέλλες, 21 Σεπτεμβρίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) ΕΕ C 32 της 05.02.2004, σελ. 1.

22.12.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 376/51

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Ανασκόπηση της πρωτοβουλίας “Small Business Act” για την Ευρώπη»

COM(2011) 78 τελικό

2011/C 376/09

Εισηγητής: ο κ. LANNOO

Στις 23 Φεβρουαρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την:

«Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών ανασκόπηση της πρωτοβουλίας “Small Business Act” για την Ευρώπη»

COM(2011) 78 τελικό.

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση» στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 30 Αυγούστου 2011.

Κατά την 474η σύνοδο ολομέλειας, της 21ης και 22ας Σεπτεμβρίου 2011 (συνεδρίαση της 21ης Σεπτεμβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 155 ψήφους υπέρ, 3 ψήφους κατά και 11 αποχές.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι πολλά από τα μέτρα που έχει προτείνει η ίδια συμπεριλαμβάνονται στην αναθεωρημένη SBA. Αναγνωρίζει ότι, εδώ και πολλά χρόνια, οι ΜΜΕ (1) και οι πολύ μικρές επιχειρήσεις λαμβάνονται ολοένα και περισσότερο υπόψη κατά τη χάραξη της ενωσιακής νομοθεσίας. Αναγνωρίζει, επίσης, την υποστήριξη που παρέχεται από το Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη σε μια πιο αποτελεσματική θεώρηση των αναγκών των επιχειρήσεων αυτών. Η SBA αντιπροσωπεύει μια σημαντική καμπή στην ευρωπαϊκή νοοτροπία εφόσον επιλέγει την ανάπτυξη μιας εταιρικής διακυβέρνησης μεταξύ των δημόσιων αρχών, των τοπικών αρχών, των οικονομικών και κοινωνικών εταίρων και των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων των ΜΜΕ και των πολύ μικρών επιχειρήσεων.

1.2 Η αναθεωρημένη SBA για την Ευρώπη συνιστά ένα νέο αποφασιστικό βήμα για την πολιτική αναγνώριση των ΜΜΕ και, ιδιαίτερα, των πολύ μικρών επιχειρήσεων. Η ΕΟΚΕ καλεί πρωτίστως την Επιτροπή, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο καθώς και τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες να θέσουν τη θεμελιώδη αρχή «Σκέψου πρώτα σε μικρή κλίμακα» στο επίκεντρο της λήψης αποφάσεων σε ευρωπαϊκό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Συνιστά επίσης στα κράτη μέλη και τις περιφέρειες να την υιοθετήσουν ως βάση των πολιτικών τους για τις ΜΜΕ και των οικονομικών και βιομηχανικών πολιτικών τους. Εκτιμά, τέλος, ότι η SBA πρέπει να λάβει μια πιο δεσμευτική μορφή ειδικά για τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα.

1.3 Η αναθεωρημένη SBA επιβεβαιώνει την αυξανόμενη σημασία που δίδεται στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Ωστόσο, η υλοποίηση της SBA και της αρχής «Σκέψου πρώτα σε μικρή κλίμακα» ποικίλλει ή δεν εφαρμόζεται καθόλου σε ορισμένα κράτη μέλη. Η διαπίστωση αυτή ισχύει και για το ενωσιακό επίπεδο, όσον αφορά τη νομοθετική διαδικασία και τη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

1.4 Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι ο διορισμός εθνικών εκπροσώπων ΜΜΕ ενδεχομένως να βοηθήσει τα κράτη μέλη στην εφαρμογή της SBA. Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης τον διορισμό εκπροσώπων ΜΜΕ και στις περιφέρειες.

1.5 Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προτάσεις στο σχέδιο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για τη θέσπιση ενός προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα των ΜΜΕ», καθώς και τα μέτρα ΜΜΕ στα πιο σημαντικά μετά το 2013 τα προγράμματα. Διαπιστώνει ωστόσο, ότι η Επιτροπή, ειδικά η ΓΔ «Επιχειρήσεις», δεν διαθέτει επαρκείς ανθρώπινους πόρους για την αποτελεσματική εφαρμογή της SBA. Ζητά από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα να εγκρίνουν το πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα των ΜΜΕ» με στόχο ειδικά τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, και τα καλεί να διαθέσουν τους απαραίτητους ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους.

1.6 Απομένει η μετάβαση στο στάδιο «Δράσε πρώτα σε μικρή κλίμακα». Η SBA δεν θα γνωρίσει την αναμενόμενη επιτυχία χωρίς την ανάπτυξη μιας πραγματικής «πολυμερούς και πολυεπίπεδης διακυβέρνησης». Πρέπει να εξασφαλιστεί ότι οι οικονομικοί και κοινωνικοί εταίροι καθώς και όλοι οι δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς θα συμμετέχουν εξαρχής στις πολιτικές συζητήσεις και στη νομοθετική διαδικασία. Η ΕΟΚΕ ζητά, ως εκ τούτου, οι αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των διαφόρων κατηγοριών ΜΜΕ να συμμετέχουν πραγματικά στη νομοθετική διαδικασία και στη διαδικασία λήψεως αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα.

1.7 Τέλος, η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση προς την Επιτροπή να αρχίσει αμέσως διαβουλεύσεις με τις αντιπροσωπευτικές ευρωπαϊκές οργανώσεις των διαφόρων κατηγοριών ΜΜΕ, προκειμένου να καθοριστούν τα επιχειρησιακά μέτρα που πρέπει να εφαρμοστούν κατά προτεραιότητα. Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη την προώθηση αυτών των διαβουλεύσεων μεταξύ των δημόσιων αρχών και των οικονομικών και κοινωνικών εταίρων στα κράτη μέλη και στις περιφέρειες.

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1 Μια πολύ σφαιρική ακόμη προσέγγιση των πραγματικοτήτων εντός της οικογένειας των ΜΜΕ

2.1.1 Το σύνθημα «Think small first» μεταφράζεται ως «Σκέψου πρώτα σε μικρή κλίμακα», τη στιγμή κατά την οποία το 92 % των επιχειρήσεων είναι πολύ μικρές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε πολύ διαφορετικές αγορές. Οι επιχειρήσεις αυτές συνιστούν σημαντικούς εργοδότες και πρέπει συνεπώς να είναι ο κατ' εξοχήν στόχος της SBA και των ενωσιακών πολιτικών. Ωστόσο, αυτές οι πολύ μικρές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες κατά την εφαρμογή της ευρωπαϊκής πολιτικής και νομοθεσίας και αξίζουν, συνεπώς, μεγαλύτερης προσοχής καθώς και κατάλληλης και απλούστερης προσέγγισης.

2.1.2 Στα μέτρα που θα προκύψουν από τη SBA θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες των μικρών επιχειρήσεων όπως τα πολλαπλά προσόντα που πρέπει να διαθέτει ο επικεφαλής μίας επιχείρησης, η μεταφορά της τεχνογνωσίας, η ενσωμάτωση σε ένα περιβάλλον εγγύτητας. Πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι η συμμόρφωση των ΜΜΕ με την πληθώρα ενωσιακών νομικών διατάξεων εξαρτάται από έναν περιορισμένο αριθμό ατόμων, σε αντίθεση με τις μεγάλες επιχειρήσεις οι οποίες διαθέτουν στις υπηρεσίες τους πολυάριθμο εξειδικευμένο προσωπικό.

2.1.3 Η αναθεώρηση της SBA αποδεικνύει ότι πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι πραγματικότητες των διαφόρων κατηγοριών των ΜΜΕ ανάλογα με το μέγεθός τους, τα χαρακτηριστικά τους, τη δομή τους (παραγωγή, εμπόριο, ελευθέρια επαγγέλματα, κ.λπ.) και τον τρόπο λειτουργίας τους, ο οποίος διαφέρει ανάλογα με την αγορά στην οποία δραστηριοποιούνται. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις οικογενειακές και τις ατομικές επιχειρήσεις σε ευρωπαϊκό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να λάβουν στοχοθετημένα ρυθμιστικά, διοικητικά και φορολογικά μέτρα, καθώς και συγκεκριμένα προγράμματα κατάρτισης.

2.1.4 Ωστόσο, επειδή οι μελέτες αντικτύπου επί του παρόντος επικεντρώνονται στις ΜΜΕ γενικά, είναι δύσκολο να υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες σχετικά με τα αποτελέσματα, τους περιορισμούς και τα οφέλη των πολιτικών και των ενωσιακών προγραμμάτων για κάθε κατηγορία. Για να ξεπεραστούν αυτές οι ελλείψεις, η διεξαγωγή αναλύσεων και μελετών για τις κατηγορίες αυτές θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα σε όλα τα ενωσιακά προγράμματα.

2.1.5 Οι πολιτικές και τα προγράμματα της ΕΕ, καθώς και οι δράσεις της SBA, πρέπει να ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα όλων των επιχειρήσεων και όχι μόνο όσων έχουν μεγάλο δυναμικό. Πρέπει επίσης να βοηθηθεί το 95 % των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων, που δραστηριοποιούνται σε τοπικές αγορές και οι οποίες, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους, παρέχουν σημαντικές ευκαιρίες ανάπτυξης και νέες θέσεις εργασίας στο επίπεδό τους. Παρόλα αυτά, οι σημερινές στατιστικές μέθοδοι που βασίζονται στο επίπεδο του κύκλου εργασιών υπονομεύουν τον κοινωνικό και πολιτιστικό ρόλο των μικρών αυτών επιχειρήσεων, ιδίως σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να συνυπολογίσει αυτήν την πτυχή στις αναλύσεις της και να καταρτίσει τους απαραίτητους ανάλογους δείκτες.

2.1.6 Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι η SBA αναφέρεται στη διεθνή διάσταση των ΜΜΕ. Τονίζει, ωστόσο, ότι για τις περισσότερες μικρές επιχειρήσεις, η διεθνοποίηση είναι συχνά συνέπεια της ανάπτυξής τους και όχι αυτοσκοπός. Η ΕΕ θα πρέπει να τις στηρίξει πιο ενεργά στις δραστηριότητες αυτές, με την υποστήριξη των πρωτοβουλιών των κρατών μελών και την εκ νέου εφαρμογή προγραμμάτων συνεργασίας όπως το INTERPRISE.

2.2 Λαμβάνουν πραγματικά υπόψη τη SBA οι μεγάλες πολιτικές της Ένωσης;

2.2.1 Παρά τις σχετικές αναφορές σε ειδικά κείμενα όπως η στρατηγική «Ευρώπη 2020» και οι εμβληματικές πρωτοβουλίες της, η SBA και οι αρχές της δεν λαμβάνονται πραγματικά υπόψη κατά τη χάραξη των σημαντικότερων πολιτικών της ΕΕ. Οι μικρές και οι πολύ μικρές επιχειρήσεις φαίνεται να αγνοούνται ή να υποτιμώνται κατά τη νομοθετική διαδικασία. Τα παραδείγματα που ακολουθούν επιβεβαιώνουν αυτή τη διαπίστωση.

2.2.2 Στο πλαίσιο της πολιτικής για την καινοτομία, δίνεται προτεραιότητα στις επιχειρήσεις με μεγάλο δυναμικό ανάπτυξης. Η περιορισμένη αυτή αντίληψη δεν ανταποκρίνεται όμως στην πραγματικότητα εντός των μικρών επιχειρήσεων όσον αφορά την καινοτομία, οι οποίες χρειάζονται περισσότερο την παροχή υπηρεσιών στήριξης και μέσων προσαρμοσμένων στις ιδιαιτερότητές τους.

Το αυτό ισχύει και για την ενεργειακή πολιτική. Στη γνωμοδότησή της με θέμα «Ενεργειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπέρ των ΜΜΕ και των πολύ μικρών επιχειρήσεων» (2) η ΕΟΚΕ υπογράμμισε ότι, αν και η πολιτική αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία για το μέλλον της ΕΕ, δεν έχει εξεταστεί ποτέ το θέμα της εφαρμογής της στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις.

Τέλος, οι μελέτες αντικτύπου σχετικά με τα μέτρα υλοποίησης της ενιαίας αγοράς δεν λαμβάνουν επαρκώς υπόψη την πραγματική κατάσταση στις μικρές επιχειρήσεις, ούτε τα προβλήματα που αυτές μπορεί να αντιμετωπίσουν στο διασυνοριακό εμπόριο ή στα πλαίσια των δραστηριοτήτων τους σε τοπικό επίπεδο και στο εγγύτερο περιβάλλον τους.

2.2.3 Η ΕΟΚΕ ζητά να βασίζονται όλες οι προτάσεις πολιτικής που σχετίζονται με τις κοινοτικές προτεραιότητες στην αρχή «Σκέψου πρώτα σε μικρή κλίμακα». Καλεί τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα να λάβουν υπόψη τα συμφέροντα των ΜΜΕ και ειδικότερα των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων κατά την υλοποίηση των εμβληματικών πρωτοβουλιών της στρατηγικής «ΕΕ 2020» καθώς και αυτές της Πράξης για την ενιαία αγορά.

2.2.4 Από την άποψη αυτή, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι, στην ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τις δώδεκα δράσεις για την τόνωση της ενιαίας αγοράς, ως πρώτη δράση αναφέρονται μέτρα για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των ΜΜΕ σε κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου. Πρόκειται για μια από τις λύσεις που μπορούν να εξευρεθούν για το πιο επείγον πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι ΜΜΕ: τη χρηματοδότηση. Η ΕΟΚΕ ζητά η καίρια αυτή πρωτοβουλία να μην νοείται μεμονωμένα, αλλά να συμπληρωθεί και με άλλα μέτρα που έχουν προταθεί στα πλαίσια της αναθεώρησης του «Small Business Act».

2.3 Οι ελλείψεις της SBA: υποστήριξη στις μικρές επιχειρήσεις και ο ρόλος των ενδιάμεσων οργανώσεων

2.3.1 Η SBA αναφέρεται στην ανάγκη υποστήριξης των μικρών επιχειρήσεων. Η ΕΟΚΕ έχει τονίσει την ανάγκη ενίσχυσης των μέτρων στήριξης και παροχής συμβουλών στις μικρές επιχειρήσεις μέσω κατάλληλων υπηρεσιών που παρέχονται υπό διαφορετικές μορφές από δημόσιες και ιδιωτικές οργανώσεις. Επισημαίνει επίσης τον βασικό ρόλο των οργανώσεων των επιχειρήσεων που δρουν μεσολαβητικά μεταξύ των φορέων χάραξης πολιτικής και των επιχειρήσεων και διαδραματίζουν τον ρόλο του φορέα παροχής συμβουλών, αφενός, προς τις επιχειρήσεις και προς τους φορείς χάραξης πολιτικής, αφετέρου.

2.3.2 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η καλύτερη υποστήριξη από τις διάφορες οργανώσεις των ΜΜΕ και η βελτίωση του διαλόγου μεταξύ αυτών και των φορέων χάραξης πολιτικής, σε όλα τα επίπεδα, είναι δύο από τα βασικά σημεία της ανταγωνιστικότητας των μικρών επιχειρήσεων. Αυτές οι οργανώσεις είναι συχνά οι μόνες που παρεμβαίνουν άμεσα σε κάθε επιχείρηση, με ατομικό τρόπο και προσαρμοσμένο σε συγκεκριμένες ανάγκες. Με τη μεσολάβησή τους μπορούν να εφαρμοστούν τα νομοθετικά μέτρα από τις μικρότερες επιχειρήσεις, οι επιχειρήσεις μπορούν να επωφεληθούν από τη χρηματοδότηση κυρίως της ΕΕ και οι φορείς χάραξης πολιτικής να κατανοήσουν τις πραγματικές ανάγκες τους, ώστε να προσαρμόσουν τις πολιτικές τους.

2.3.3 Η ΕΟΚΕ ζητά, συνεπώς:

—	οι ενδιάμεσες οργανώσεις να έχουν ευκολότερη πρόσβαση στα προγράμματα της ΕΕ ώστε να αναπτύσσουν συλλογικές δράσεις·

—	η ευρωπαϊκή νομοθεσία να συνοδεύεται από μέσα τεχνικής βοήθειας ώστε να μπορούν οι ενδιάμεσες οργανώσεις των μικρών επιχειρήσεων να πραγματοποιούν την ενημερωτική, υποστηρικτική και εκπαιδευτική τους δράση·

—	ο ρόλος τους ως «one stop shop» (ενιαίων θυρίδων εξυπηρέτησης) να αξιολογηθεί και να ενισχυθεί, ιδίως όσον αφορά την πληροφόρηση, τη συμμόρφωση και την πρόσβαση σε ευρωπαϊκά προγράμματα.

2.3.4 Δεδομένων των περιορισμών του προϋπολογισμού και λόγω της ανάγκης συγκέντρωσης των πόρων σε προτεραιότητες, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η παροχή συμβουλών, η καθοδήγηση, η ενημέρωση και η κατάρτιση των ΜΜΕ, ιδίως των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων, αποτελεί βασική προτεραιότητα. Ζητά τα προγράμματα της ΕΕ να προωθούν αυτού του είδους την υποστήριξη και να παρέχουν όλα τα αναγκαία μέσα στήριξης στις ενδιάμεσες οργανώσεις που εκπροσωπούν όλες τις κατηγορίες των ΜΜΕ.

3. Ειδικές παρατηρήσεις

3.1 Η πρόσβαση στη χρηματοδότηση

3.1.1 Με την επιδείνωση της οικονομικής κρίσης, η πρόσβαση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) σε χρηματοδοτικούς πόρους καθίσταται ολοένα και δυσχερέστερη. Υπ'αυτές τις συνθήκες, οι οργανώσεις που παρέχουν στις ΜΜΕ εγγυήσεις υπερανάληψης και αντεγγυήσεις έχουν αποκτήσει κρίσιμη σημασία. Η ΕΟΚΕ ελπίζει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αναγνωρίσει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν οι οργανώσεις αυτές ως ουσιαστικό μέσο για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των πολύ μικρών και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε χρηματοδοτικούς πόρους.

3.1.2 Τα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ θα πρέπει να απευθύνονται σε όλες τις ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένων των μικρών επιχειρήσεων. Η ΕΟΚΕ ζητά την ενίσχυση των μηχανισμών εγγυήσεων ώστε να απευθύνονται στο σύνολο των δραστηριοτήτων των ΜΜΕ. Πρόκειται κυρίως για τον μηχανισμό εγγυήσεων υπέρ των ΜΜΕ, ο οποίος υπήρξε επιτυχής και θα πρέπει να αποτελέσει τον πρώτο πυλώνα του προγράμματος δράσης για τις ΜΜΕ μετά το 2013. Τέλος, η ΕΟΚΕ ζητά να διευκολυνθεί η πρόσβαση μη τραπεζικών χρηματοπιστωτικών οργανισμών, όπως οι οργανισμοί εγγυήσεων ή τα συστήματα αμοιβαίων εγγυήσεων, στα χρηματοπιστωτικά αυτά μέσα.

3.1.3 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα μέτρα της Επιτροπής της Βασιλείας (Βασιλεία ΙΙΙ) θα συμβάλουν στην αναγκαία εξυγίανση των τραπεζικών πρακτικών. Εκφράζει, ωστόσο, την ανησυχία της μήπως ο αντίκτυπός τους καταστήσει δυσχερέστερη την πρόσβαση των μικρών επιχειρήσεων στην τραπεζική χρηματοδότηση και, συνεπώς, μειώσει σημαντικά τους οικονομικούς πόρους των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και της πραγματικής οικονομίας εν γένει. Ζητά από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, ιδίως στο πλαίσιο των μελλοντικών ρυθμίσεων για την επάρκεια των ίδιων πόρων (CRD IV), να λάβουν μέτρα ώστε οι νέες απαιτήσεις όσον αφορά τις τράπεζες να μην έχουν κανέναν αντίκτυπο στη χρηματοδότηση των ΜΜΕ. Η ΕΟΚΕ ζητά τη λήψη μέτρων που να επιτρέπουν στις τράπεζες, ιδίως στις τοπικές τράπεζες και στις τράπεζες αμοιβαίων κεφαλαίων καθώς και στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που παρέχουν υπηρεσίες τραπεζικής εγγύησης, να συνεχίσουν να εκπληρώνουν την αποστολή τους για τη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας.

3.1.4 Οι διάφορες μορφές επιχειρηματικών κεφαλαίων θα μπορούσαν να είναι ενδιαφέρουσες για τις επιχειρήσεις, καινοτόμες ή άλλες, εάν είναι προσαρμοσμένες στις ιδιαίτερες ανάγκες και πραγματικότητές τους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να διευκολύνει την αγορά επιχειρηματικού κεφαλαίου ώστε να λειτουργεί ομαλά. Ωστόσο, οι μορφές αυτές δεν μπορούν να υποκαταστήσουν άλλα μέσα όπως η εγγύηση. Οι μικρές επιχειρήσεις πρέπει να έχουν τη δυνατότητα επιλογής του πλέον κατάλληλου μέσου.

3.2 Προς μια ευφυή ρύθμιση

3.2.1 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ιδιαίτερα θετική εξέλιξη που αποτελεί η ενσωμάτωση των Τεστ ΜΜΕ στην ανάλυση αντικτύπου, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών και περιβαλλοντικών αξιολογήσεων. Καλεί την Επιτροπή να ενισχύσει τα τεστ αυτά, ενσωματώνοντας σε αυτά ακόμη περισσότερο τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις. Πέραν της ανάγκης διεξαγωγής αναλύσεων και τεστ από εντελώς ανεξάρτητους οργανισμούς, η ΕΟΚΕ ζητά τη διαβούλευση των οργανώσεων των ΜΜΕ για την προετοιμασία των αναλύσεων και το «δικαίωμα απάντησής» τους πριν τη δημοσίευση των αναλύσεων αυτών.

3.2.2 Η ΕΟΚΕ προτείνει, με την ελπίδα να μειωθούν οι διοικητικές επιβαρύνσεις για τις ΜΜΕ, η αρχή «Μόνο μια φορά» να ενσωματωθεί στην αρχή «Μία εντός, μία εκτός» (κανόνας «one-in/one-out»), η οποία ορίζει ότι η επιβολή νέων διοικητικών επιβαρύνσεων πρέπει να συμβαδίζει με την κατάργηση άλλων ήδη υφιστάμενων επιβαρύνσεων. Η αρχή αυτή θα πρέπει να εφαρμοστεί τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε τοπικό επίπεδο.

3.2.3 Είναι αξιέπαινη η βούληση που εκφράζεται στη SBA για μία συνεπέστερη εφαρμογή των αρχών «Σκέψου πρώτα σε μικρή κλίμακα» και «Μόνο μια φορά». Το πρόβλημα έγκειται πλέον στην αποτελεσματική εφαρμογή τους σε εθνικό επίπεδο και σε όλες τις Γενικές Διευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ αποδίδει συνεπώς ιδιαίτερη σημασία:

—	στη διεξαγωγή, με ανεξάρτητο τρόπο, ποιοτικών αναλύσεων αντικτύπου λαμβάνοντας υπόψη με ανεξάρτητο τρόπο της ανομοιογένειας του πληθυσμού των ΜΜΕ·

—

στον ρόλο του εκπροσώπου ΜΜΕ της Επιτροπής, ως διεπαφής μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του κόσμου των ΜΜΕ, που θα πρέπει να εξετάσει όλες τις πολιτικές που ενδέχεται να επηρεάσουν τις μικρές επιχειρήσεις, να προβάλει τις απόψεις τους και, εάν είναι αναγκαίο, να αντιταχθεί σε αποφάσεις που καταφέρονται εναντίον τους.

3.2.4 Πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην αναλογικότητα κατά την εφαρμογή μέτρων, ώστε οι μικρές επιχειρήσεις να υποχρεούνται να διεκπεραιώνουν μόνον τις απολύτως απαραίτητες διατυπώσεις. Εάν οι ευρωπαϊκοί φορείς λήψεως αποφάσεων εφάρμοζαν αυστηρά τη θεμελιώδη αρχή «Σκέψου πρώτα σε μικρή κλίμακα», για την οποία έχουν δεσμευτεί, δεν θα χρειαζόταν να προβλέπονται εξαιρέσεις.

3.2.5 Ωστόσο, η αναγνώριση των διαφορών μεταξύ των πολύ μικρών επιχειρήσεων δεν πρέπει να οδηγήσει οπωσδήποτε στη γενίκευση της απαλλαγής των πολύ μικρών επιχειρήσεων από ορισμένες διατυπώσεις. Σε περίπτωση που αποδειχθούν αναγκαίες ορισμένες εξαιρέσεις, θα πρέπει να συμφωνηθούν με τους εκπρόσωπους των ενδιαφερόμενων επιχειρήσεων. Διαφορετικά, υπάρχει ο κίνδυνος κατάληξης σε μια αρνητική κατάταξη μεταξύ των επιχειρήσεων που εφαρμόζουν τους νόμους και των επιχειρήσεων που δεν τους εφαρμόζουν.

3.2.6 Συνεπώς, η ΕΟΚΕ συνιστά:

—	να εφαρμόζονται οι αρχές «Σκέψου πρώτα σε μικρή κλίμακα» και «Μόνο μια φορά» σε όλους τους τομείς της στρατηγικής ΕΕ 2020·

—	να πραγματοποιείται εξαρχής η θέσπιση της νομοθεσίας σε συνεργασία με τους εκπροσώπους των ενδιαφερόμενων επιχειρήσεων

—	να εφαρμόζεται συστηματικά η αρχή της αναλογικότητας κατά την υλοποίηση της νομοθεσίας αυτής·

—	να αποφεύγονται οι υπερβολικές εθνικές και περιφερειακές ρυθμίσεις κατά τη μεταφορά ή την εφαρμογή αυτής της νομοθεσίας·

—	να συμμετέχει ο εκπρόσωπος ΜΜΕ της Επιτροπής στις εργασίες της Επιτροπής Εκτίμησης Αντικτύπου, που είναι υπεύθυνη για την παρακολούθηση της ποιότητας των αναλύσεων αντικτύπου.

3.3 Πρόσβαση στις αγορές

3.3.1 Στη SBA αναγνωρίζεται η ανάγκη να διευκολυνθεί η πρόσβαση των ΜΜΕ στις δημόσιες συμβάσεις. Για να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή τους στις δημόσιες συμβάσεις, πρέπει όχι μόνο να απλουστευθούν οι διαδικασίες, αλλά και να χαραχθούν στα κράτη μέλη πολιτικές φιλικές προς τις ΜΜΕ, πράγμα το οποίο δεν συμβαίνει σήμερα παρά σε μερικά κράτη μέλη.

3.3.2 Η ΕΟΚΕ θεωρεί επείγον να εφαρμοστεί πλήρως ο «Ευρωπαϊκός κώδικας βέλτιστων πρακτικών» (3) για τις δημόσιες συμβάσεις· καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να υιοθετήσουν πολιτικές που θα διευκολύνουν την αποτελεσματικότερη πρόσβαση των ΜΜΕ και των πολύ μικρών επιχειρήσεων στις δημόσιες συμβάσεις.

3.4 Η επιχειρηματικότητα και η δημιουργία θέσεων εργασίας

3.4.1 Οι μικρές επιχειρήσεις έχουν ένα συγκεκριμένο τρόπο κοινωνικών σχέσεων μέσα στην επιχείρηση και έχουν ειδικότερα μεγάλη ανάγκη από ειδικευμένο εργατικό δυναμικό. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει επίσης ότι οι εργαζόμενοι διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην ανάπτυξη των ΜΜΕ, δεδομένου ότι μπορούν να είναι πηγή καινοτομίας και να συμμετέχουν στην υλοποίηση των στόχων της επιχείρησης. Υπενθυμίζει ότι οι μικρές επιχειρήσεις αποτελούν κατ' εξοχήν τόπο μάθησης και επαγγελματικής κατάρτισης και ότι διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην απόκτηση δεξιοτήτων και στην αξιοποίηση των γνώσεων.

3.4.2 Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της που τα προβλήματα σχετικά με αγορά εργασίας και την απασχόληση, καθώς και το ζήτημα των δεξιοτήτων των εργαζομένων και των επικεφαλής των επιχειρήσεων, ουσιαστικά απουσιάζουν από την SBA, ενώ επηρεάζουν την ικανότητα ανάπτυξής τους και το δυναμικό τους για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

3.4.3 Η ΕΟΚΕ στηρίζει τις προσπάθειες που καταβάλλει η Επιτροπή προκειμένου να ενισχυθεί η επιχειρηματικότητα των γυναικών, συνιστά δε να υιοθετηθούν οι οδηγοί ορθών πρακτικών με τις δράσεις που έχουν αναληφθεί από τα κράτη μέλη καθώς και εκείνες που προωθούνται από τις οργανώσεις των ΜΜΕ.

4. Τι πρέπει να γίνει για να ληφθεί υπόψη η SBA και οι προτεραιότητές της;

4.1 Να διασφαλιστεί η εταιρική διακυβέρνηση: ο κανόνας της πολυμερούς και πολυεπίπεδης διακυβέρνησης.

4.1.1 Στην ανακοίνωση διευκρινίζεται ότι μια ισχυρή διακυβέρνηση έχει βασική σημασία και ότι τα μεγάλα μέτρα προτεραιότητας της SBA «θα έχουν αποτελέσματα μόνο εάν βασιστούν σε μια ισχυρή διακυβέρνηση για τις ΜΜΕ». Οι πολιτικές και η νομοθεσία της Ένωσης μπορούν να είναι αποτελεσματικές εάν, και μόνον εάν, σχεδιαστούν, εφαρμοστούν από κοινού με τις ενδιάμεσες αντιπροσωπευτικές σε όλα τα επίπεδα οργανώσεις. Μία από τις βασικές προτεραιότητες της SBA πρέπει να είναι η εξασφάλιση αυτής της εταιρικής σχέσης στη νομοθετική διαδικασία ή / και στη διαδικασία λήψεως αποφάσεων σε ευρωπαϊκό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.

4.1.2 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι αναδιαρθρωμένες ομάδες εργασίας για τις ΜΜΕ του δικτύου «Enterprise Europe Network» μπορεί μεν να είναι εξαιρετικές πηγές ενημέρωσης, δεν αναπληρώνουν όμως την πείρα και την εμπειρογνωμοσύνη των οργανώσεων που εκπροσωπούν τις ΜΜΕ. Το προτεινόμενο πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα των ΜΜΕ» που περιλαμβάνεται στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, δεν προβλέπει μέτρα για τις οργανώσεις αυτές, παρά επικεντρώνεται μόνο στο δίκτυο Enterprise Europe με το οποίο, δυστυχώς, σε πολλά κράτη μέλη, οι οργανώσεις που εκπροσωπούν τις διάφορες κατηγορίες ΜΜΕ δεν είναι όλες συνδεδεμένες. Το δίκτυο θα πρέπει να αξιολογηθεί ενδελεχώς και να βελτιωθούν η μεθοδολογία και οι κανόνες λειτουργίας του, ώστε να καταστεί δυνατή η καλύτερη συμμετοχή των οργανώσεων των διαφόρων κατηγοριών ΜΜΕ που υπάρχουν στα κράτη μέλη.

4.2 Η μετάβαση από την αρχή «Σκέψου πρώτα σε μικρή κλίμακα» στην αρχή «Δράσε πρώτα σε μικρή κλίμακα»

4.2.1 Η ΕΟΚΕ ζητά επομένως από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ

—	να συμφωνήσουν μεταξύ τους ώστε να δεσμευτούν να ενσωματώσουν τη SBA και την αρχή «Σκέψου πρώτα σε μικρή κλίμακα» στις αποφάσεις με πιο δεσμευτικό τρόπο, πράγμα που θα ενθάρρυνε τις εθνικές και περιφερειακές αρχές να δρουν κατά τον ίδιο τρόπο·

—

να καθιερώσουν την αρχή της πρόληψης υπό την εποπτεία του ευρωπαϊκού Εκπροσώπου ΜΜΕ, και να εμπνευστούν για τον σκοπό αυτόν από το σύστημα «Office of advocacy» που περιλαμβάνεται στην αμερικανική Small Business Act. Το σύστημα θα εξασφαλίζει ότι κάθε νομοθεσία που αφορά τις μικρές επιχειρήσεις δεν θα αντίκειται στα συμφέροντά τους.

4.3 Απαιτούμενα μέσα

4.3.1 Η επιτυχία της SBA και η αποτελεσματικότητά της θα εξαρτηθούν από τους ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους που θα διατεθούν για την εφαρμογή της. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση για νέο πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα των ΜΜΕ», οι προτεραιότητες του οποίου θα πρέπει να είναι:

—	η παρακολούθηση της εφαρμογής των αρχών της SBA σε όλα τα προγράμματα και ρυθμίσεις της ΕΕ καθώς και στα κράτη μέλη,

—	η εφαρμογή ενός συστήματος του είδους «advocacy unit» προκειμένου να καταστούν αποτελεσματικότερες οι αναλύσεις αντικτύπου, μέσω της μελέτης των δυνητικών επιπτώσεων της μελλοντικής νομοθεσίας για τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις,

—	η εφαρμογή μέσων ανταγωνιστικότητας, τυποποίησης, ενημέρωσης και συνεργασίας, τα οποία θα έχουν σχεδιαστεί σύμφωνα με την αρχή «Σκέψου πρώτα σε μικρή κλίμακα»,

—	η διάθεση χρηματοπιστωτικών μέσων για την ανάπτυξη των ΜΜΕ και ιδιαίτερα του μηχανισμού εγγυήσεων υπέρ των ΜΜΕ,

—	η προώθηση των δραστηριοτήτων παροχής υποστήριξης και συμβουλών των ενδιάμεσων οργανώσεων και η ενίσχυση της εταιρικής διακυβέρνησης με τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις,

—	η στατιστική και οικονομική ανάλυση διαφόρων κατηγοριών ΜΜΕ λαμβανομένης υπόψη της ανομοιογένειάς τους, η εκπόνηση μελετών και ερευνών επικεντρωμένων στις τελευταίες, καθώς και η διάδοση των ορθών πρακτικών των κρατών μελών και των περιφερειών για δικό τους όφελος.

4.3.2 Η ΕΟΚΕ ανησυχεί για τον μικρό αριθμό των ευρωπαίων υπαλλήλων που ασχολούνται προς το παρόν με τις ΜΜΕ και την SBA. Επαρκείς ανθρώπινοι πόροι που να ανταποκρίνονται στις φιλοδοξίες της SBA πρέπει να διατεθούν, ιδίως στη ΓΔ «Επιχειρήσεις», για την εκτέλεση αυτού του προγράμματος για τις ΜΜΕ και ιδιαίτερα για την παρακολούθησή του.

4.3.3 Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τον ορισμό Εκπροσώπου ΜΜΕ σε εθνικό επίπεδο αποστολή του οποίου είναι να διευκολύνει την υλοποίηση των προτεραιοτήτων της SBA στα κράτη μέλη και να εξασφαλίσει ότι θα ακούγεται η φωνή των ΜΜΕ και των πολύ μικρών επιχειρήσεων κατά τη χάραξη των εθνικών πολιτικών και της νομοθεσίας. Ωστόσο, εκτιμά ότι η αποτελεσματικότητα του μηχανισμού αυτού θα εξαρτηθεί από την ικανότητα του Εκπροσώπου ΜΜΕ να επηρεάζει τις πολιτικές επιλογές και τη διαμόρφωση της νομοθεσίας σε εθνικό επίπεδο, καθώς επίσης και από την ποιότητα της συνεργασίας με τις διάφορες οργανώσεις των ΜΜΕ.

4.3.4 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της συμβουλευτικής ομάδας, ως οργάνου διαβούλευσης μεταξύ της Επιτροπής, των κρατών μελών και των ευρωπαϊκών οργανώσεων των ΜΜΕ. Αυτή η συμβουλευτική ομάδα θα μπορούσε να καταστεί συντονιστική αρχή για όλες τις νομοθετικές προτάσεις και τα επιχειρησιακά προγράμματα όλων των Γενικών Διευθύνσεων της Επιτροπής που έχουν ως αντικείμενο τις μικρές και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις. Επικροτεί τις ενέργειες αρκετών περιοχών που έχουν ορίσει περιφερειακό Εκπρόσωπο των ΜΜΕ και ζητά την ενθάρρυνση παρόμοιων πρωτοβουλιών.

5. Πολιτικά μέτρα

5.1 Η ΕΟΚΕ ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλλει κάθε χρόνο έκθεση στην οποία:

—	να υπογραμμίζεται η εφαρμογή της SBA στις υπηρεσίες της, στα κράτη μέλη και στις περιφέρειες,

—	να αναλύεταιι η συμπερίληψη των αρχών στης SBA στα κείμενα της ΕΕ που υιοθετούνται από το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο,

—	να περιλαμβάνεται απολογισμός της κατάστασης και της προόδου που έχει επιτευχθεί σε επίπεδο συμβουλευτικής ομάδας.

Η έκθεση αυτή θα πρέπει να υποβάλλεται και στο Συμβούλιο, το Κοινοβούλιο και στην Επιτροπή των Περιφερειών.

5.2 Τέλος, η ΕΟΚΕ ζητά από το Συμβούλιο να καθιερώσει ένα ετήσιο ειδικό Συμβούλιο ανταγωνιστικότητας για τις ΜΜΕ, τις πολύ μικρές επιχειρήσεις και τη SBA.

5.3 Με βάση την αρχή της τριμερούς κοινωνικής συνόδου κορυφής για τη μεγέθυνση και την απασχόληση, η οποία θεσπίστηκε από το Συμβούλιο στις 6.3.2003, η ΕΟΚΕ προτείνει στο Συμβούλιο να θεσπίσει έναν οικονομικό διάλογο που να πραγματοποιείται δύο φορές τον χρόνο κατά τη διάρκεια του Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας. Θα συμμετέχουν σε αυτόν οι ευρωπαϊκές αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των ΜΜΕ, οι υπουργοί Βιομηχανίας και Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων της Τρόικας, τα κράτη μέλη, η Επιτροπή και η ΕΟΚΕ, ως εκπρόσωπος της κοινωνίας των πολιτών, προκειμένου οι εκπρόσωποι των ΜΜΕ και οι πολιτικοί ιθύνοντες να συμβάλουν στην υλοποίηση της στρατηγικής ΕΕ 2020 μέσω των ΜΜΕ.

Βρυξέλλες, 21 Σεπτεμβρίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) Σύσταση 2003/361 της Επιτροπής σχετικά με τον ορισμό των πολύ μικρών, των μικρών και των μεσαίων επιχειρήσεων, Ε.Ε. L 124/36 της 20.05.2003.

(2) ΕΕ C 44 της 11.02.2011, σελ. 118.

(3) http://ec.europa.eu/internal_market/publicprocurement/docs/sme_code_of_best_practices_fr.pdf

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

στη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Η ακόλουθη τροπολογία, η οποία συγκέντρωσε πάνω από το 25 % των εκπεφρασμένων ψήφων, απορρίφθηκε στην πορεία των συζητήσεων (άρθρο 54, παράγραφος 3 του Εσωτερικού Κανονισμού):

Σημείο 1.7 (νέο σημείο)

Να προστεθεί νέο σημείο, μετά το σημείο 1.6:

«»

Αποτέλεσμα ψηφοφορίας:

57	ψήφοι υπέρ,
66	ψήφοι κατά,
36	αποχές.

22.12.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 376/58

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με την προσωρινή αναστολή των αυτόνομων δασμών του κοινού δασμολογίου κατά την εισαγωγή ορισμένων βιομηχανικών προϊόντων στις Καναρίους Νήσους»

COM(2011) 259 τελικό — 2011/0111 (CNS)

2011/C 376/10

Γενικός εισηγητής: ο κ. Bernardo HERNÁNDEZ BATALLER

Στις 16 Ιουνίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 114 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την

«Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με την προσωρινή αναστολή των αυτόνομων δασμών του κοινού δασμολογίου κατά την εισαγωγή ορισμένων βιομηχανικών προϊόντων στις Καναρίους Νήσους»

COM(2011) 259 τελικό — 2011/0111 (CNS)

Στις 20 Σεπτεμβρίου 2011, το Προεδρείο της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής ανέθεσε στο ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση» τις σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες.

Λόγω του επείγοντος χαρακτήρα των εργασιών, κατά την 474η σύνοδο ολομέλειας, της 21ης και 22ας Σεπτεμβρίου 2011 (συνεδρίαση της 22ας Σεπτεμβρίου 2011), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή όρισε γενικό εισηγητή τον κ. Bernardo HERNÁNDEZ BATALLER και υιοθέτησε με 132 ψήφους υπέρ και 5 ψήφους κατά, την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση, λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι εύστοχη από κοινωνική και οικονομική άποψη και ότι η Ένωση διαθέτει πλήρη νομιμότητα για την υιοθέτησή της, δυνάμει των αποκλειστικών της αρμοδιοτήτων σε τελωνειακά θέματα.

1.2 Επιπροσθέτως, η πρόταση επηρεάζει μόνον έναν συγκεκριμένο αριθμό προϊόντων και αγαθών, τα οποία έχουν ήδη προτιμησιακή δασμολογική μεταχείριση δυνάμει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 704/2002 του Συμβουλίου, της 25ης Μαρτίου 2002, στα οποία προστίθενται τέσσερα μόνον επιπλέον προϊόντα (το καουτσούκ και ορισμένα παράγωγα πολυμερών).

1.3 Η επιβολή ελέγχων τελικής χρήσης, σύμφωνα με τον κοινοτικό τελωνειακό κώδικα και τις διατάξεις εφαρμογής του, συνιστά πάγια διαδικασία στις περιπτώσεις αυτές και δεν επιφέρει σημαντικό πρόσθετο διοικητικό φόρτο για τις περιφερειακές και τοπικές αρχές και για τους οικονομικούς παράγοντες.

1.4 Η διατήρηση της αναστολής των αυτόνομων δασμών του κοινού δασμολογίου για τις εισαγωγές βιομηχανικών προϊόντων κρίνεται επωφελής για την οικονομία των Καναρίων Νήσων, στην οποία η κρίση είχε εντονότερες επιπτώσεις απ’ ό,τι σε άλλες περιφέρειες της Ένωσης και του Βασιλείου της Ισπανίας.

1.5 Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει (1) ότι η διατήρηση ειδικών οικονομικών και φορολογικών καθεστώτων αποτελεί αναγκαίο μέσο βοήθειας των εξόχως απόκεντρων περιφερειών ώστε να υπερβούν τις διαρθρωτικές δυσχέρειες που αντιμετωπίζουν.

2. Εισαγωγή

2.1 Οι Κανάριες Νήσοι σχηματίζουν αρχιπέλαγος με συνολική έκταση περίπου 7 542 Km2, ευρισκόμενο στον Ατλαντικό Ωκεανό, σε απόσταση άνω των 1 000 χιλιομέτρων από το πλησιέστερο σημείο της Ιβηρικής Χερσονήσου και ανήκουν, μαζί με τις νήσους των Αζορών, της Μαδέρας, της Σωτηρίας και του Πράσινου Ακρωτηρίου στη βιογεωγραφική ενότητα της Μακαρονησίας. Λόγω κυρίως της μεγάλης απόστασής τους και του νησιωτικού χαρακτήρα τους, υπάγονται στις καλούμενες εξόχως απόκεντρες περιφέρειες, για τις οποίες η ΕΟΚΕ έχει εκθέσει επανειλημμένα τις θέσεις της (2).

2.1.1 Ο πληθυσμός τους ανέρχεται σήμερα σε 2 118 519 κατοίκους. Τα δύο νησιά που συγκεντρώνουν τους περισσότερους κατοίκους είναι η Τενερίφη (906 854 κάτοικοι) και η Gran Canaria (845 676 κάτοικοι) (3) – δηλαδή άνω του 80 % του πληθυσμού συγκεντρώνονται στα δύο αυτά νησιά, όπου η μεγάλη πυκνότητα πληθυσμού προκαλεί ορισμένα κοινωνικά προβλήματα όπως υψηλά ποσοστά ανεργίας και αποδημίας.

2.1.2 Λόγω της απομακρυσμένης θέσης των Καναρίων Νήσων, οι οικονομικοί φορείς υφίστανται ορισμένα οικονομικά και εμπορικά μειονεκτήματα, που έχουν δυσμενή αντίκτυπο στις δημογραφικές τάσεις, στην απασχόληση και στην οικονομική και κοινωνική εξέλιξη. Ειδικότερα, οι κλάδοι της βιομηχανίας και της οικοδομής και οι επικουρικές αυτών βιομηχανίες υπέστησαν βαρύ πλήγμα από την τρέχουσα οικονομική κρίση, η οποία οδήγησε σε αύξηση της ανεργίας, που υπερβαίνει τον εθνικό μέσο όρο της Ισπανίας, ενώ υπάρχει κίνδυνος να καταστεί πιο ευάλωτη η γενική οικονομική κατάσταση, λόγω της αστάθειας του διεθνούς τουρισμού, από τον οποίο η περιφέρεια εξαρτάται όλο και περισσότερο.

2.1.3 Όπως έχει ήδη επισημάνει η ΕΟΚΕ (4), οι νησιωτικές περιοχές χαρακτηρίζονται από κάποια μόνιμα μειονεκτήματα, που τις διαχωρίζουν σαφώς από τις ηπειρωτικές περιφέρειες. Τα μόνιμα αυτά μειονεκτήματα παρουσιάζουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά, παρότι σε διαφορετικό βαθμό, που είναι, μεταξύ άλλων: απομόνωση από την ηπειρωτική Ευρώπη· υψηλό πρόσθετο κόστος των θαλάσσιων και εναέριων μεταφορών, των επικοινωνιών και των υποδομών, λόγω των φυσικών και κλιματικών εμποδίων· περιορισμένη έκταση των χρησιμοποιήσιμων γαιών· περιορισμένοι αλιευτικοί πόροι· περιορισμένοι υδάτινοι πόροι· ανεπάρκεια πηγών ενέργειας· ρύπανση της θάλασσας και των ακτών· δυσχερής διαχείριση των απορριμμάτων· μείωση του πληθυσμού, ιδίως δε των νέων· διάβρωση των ακτών· έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού· απουσία οικονομικού περιβάλλοντος για τις επιχειρήσεις και δυσχέρεια πρόσβασης στην παιδεία και την υγεία.

2.1.4 Η ΕΟΚΕ έχει ήδη διατυπώσει τις θέσεις της (5) σχετικά με την έννοια του «πρόσθετου κόστους» των εξόχως απόκεντρων περιφερειών και έχει καταρτίσει έναν μη εξαντλητικό κατάλογο που εκτείνεται από το κόστος μεταφοράς αγαθών, υλικών και προσώπων, που είναι υψηλότερο, έως το κόστος αποθήκευσης, προσλήψεων ή εγκατάστασης, που είναι επίσης υψηλότερο.

2.1.5 Η βιομηχανική παραγωγή των Καναρίων Νήσων απευθύνεται, κυρίως, στην τοπική αγορά και αντιμετωπίζει τεράστιες δυσκολίες για να εξεύρει πελάτες εκτός των Νήσων. Η δυσχερής αυτή κατάσταση οφείλεται κατά κύριο λόγο στην έλλειψη μεταφορικών μέσων και στο υψηλό κόστος αγοράς και διανομής των εμπορευμάτων. Το γεγονός αυτό έχει δυσμενή επίπτωση στο κόστος παραγωγής των κατεργασμένων προϊόντων, που μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο κόστος παραγωγής, σε σύγκριση με το αντίστοιχο κόστος των ανάλογων επιχειρήσεων στην ηπειρωτική Ισπανία.

3. Οι Κανάριοι Νήσοι και η Ευρωπαϊκή Ένωση

3.1 Οι Κανάριοι Νήσοι έγιναν μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την προσχώρηση του Βασιλείου της Ισπανίας, το έτος 1986. Στην Πράξη Προσχώρησης της Ισπανίας και της Πορτογαλίας αναγνωρίζεται η ιδιαίτερη και δυσχερής κοινωνική και οικονομική κατάσταση του αρχιπελάγους. Λόγω των ιδιαίτερων δυσχερειών τους, στην αρχή, οι Κανάριοι Νήσοι εξαιρούνταν από το τελωνειακό έδαφος της Κοινότητας, από την κοινή εμπορική πολιτική και από την κοινή γεωργική και αλιευτική πολιτική.

3.2 Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναγνωρίσει τα ιδιαίτερα και ιδιόμορφα προβλήματα της περιφέρειας αυτής και τις επιπτώσεις τους όσον αφορά την ένταξη του αρχιπελάγους στην Ένωση. Κατά τα τελευταία χρόνια, έχουν εισαχθεί μέτρα, τα οποία, με πνεύμα κατανόησης και με συνυπολογισμό των ιδιαιτεροτήτων της νησιωτικής και της εξόχως απόκεντρης περιφέρειας, οδήγησαν στη μείωση του επιπέδου και της επίδρασης των εξαιρέσεων αυτών, έτσι ώστε οι Νήσοι αποτελούν πλέον αναπόσπαστο μέρος του τελωνειακού εδάφους της Κοινότητας από τις 31 Δεκεμβρίου 2000, ημερομηνία κατά την οποία ετέθη σε πλήρη εφαρμογή το κοινό δασμολόγιο (6).

3.3 Ως επακόλουθο των ανωτέρω, υιοθετήθηκε ο κανονισμός (ΕΚ) του Συμβουλίου αριθ. 1911/91 για την εφαρμογή των διατάξεων του κοινοτικού δικαίου στις Καναρίους Νήσους (7), ο οποίος στη συνέχεια υπέστη διάφορες τροποποιήσεις. Κατ’ εφαρμογήν του εν λόγω κανονισμού αριθ. 1911/91, αναπτύχθηκαν ειδικά μέτρα, μέσω της απόφασης του Συμβουλίου 91/314/ΕΚ για τη θέσπιση προγράμματος ειδικών μέτρων λόγω του απομακρυσμένου και νησιωτικού χαρακτήρα των Καναρίων Νήσων (POSEICAN) (8). Το πρόγραμμα αυτό κατέστησε δυνατή την προσαρμογή ορισμένων κοινών πολιτικών, καθώς και την υιοθέτηση ορισμένων ειδικών μέτρων υπέρ των Καναρίων Νήσων.

3.4 Με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 704/2002 του Συμβουλίου, της 25ης Μαρτίου 2002, αναστέλλονται προσωρινά οι αυτόνομοι δασμοί του κοινού δασμολογίου κατά την εισαγωγή ορισμένων βιομηχανικών προϊόντων και ρυθμίζεται ό,τι σχετίζεται με το άνοιγμα και τον τρόπο διαχείρισης των αυτόνομων κοινοτικών δασμολογικών ποσοστώσεων κατά την εισαγωγή ορισμένων προϊόντων αλιείας στις Καναρίους Νήσους. Σύμφωνα με τον κανονισμό αυτόν, η αναστολή των δασμών του κοινού δασμολογίου για συγκεκριμένα κεφαλαιουχικά αγαθά για εμπορική ή βιομηχανική χρήση εκπνέει στις 31 Δεκεμβρίου 2011, γι’ αυτό και υποβάλλεται η υπό εξέταση πρόταση πριν από τη λήξη της ισχύος του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 704/2002.

3.5 Από την άλλη πλευρά, το άρθρο 349 της ΣΛΕΕ αναγνωρίζει τις Καναρίους Νήσους ως εξόχως απόκεντρη περιφέρεια, λαμβάνει υπόψη τη διαρθρωτική οικονομική και κοινωνική κατάστασή τους και αναγνωρίζει τη μεγάλη απόσταση, τον νησιωτικό τους χαρακτήρα, τη μικρή έκταση, τη δύσκολη μορφολογία και κλίμα, την οικονομική εξάρτηση από μικρό αριθμό προϊόντων, προβλήματα μόνιμα και σωρευτικά τα οποία αναχαιτίζουν σημαντικά την ανάπτυξή τους, γι’ αυτό και παρέχει τη δυνατότητα στο Συμβούλιο, μετά από πρόταση της Επιτροπής, να θεσπίζει ειδικά μέτρα, μεταξύ των οποίων μέτρα που αφορούν την τελωνειακή και εμπορική πολιτική, τη φορολογική πολιτική, τις ελεύθερες ζώνες, τη γεωργική και αλιευτική πολιτική, τους όρους προμήθειας πρώτων υλών και βασικών καταναλωτικών αγαθών, τις κρατικές ενισχύσεις και τις προϋποθέσεις πρόσβασης στα Διαρθρωτικά Ταμεία και στα οριζόντια προγράμματα της Ένωσης.

4. Η πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου

4.1 Για τις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες της Ένωσης, η ΣΛΕΕ επιτρέπει τη θέσπιση ειδικών μέτρων που θα τις βοηθήσουν να υπερβούν τα οικονομικά μειονεκτήματα που υφίστανται λόγω της γεωγραφικής τους θέσης. Η παρατεταμένη οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση έχει οξύνει τα προβλήματα δημιουργίας απασχόλησης και απώλειας της ανταγωνιστικότητας στις Καναρίους Νήσους.

4.2 Ως εκ τούτου, η Κυβέρνηση του Βασιλείου της Ισπανίας ζήτησε την παράταση του ισχύοντος συστήματος που προβλέπει αναστολή δασμών κατά την εισαγωγή ορισμένων προϊόντων στις Νήσους αυτές, μέσω πρότασης κανονισμού του Συμβουλίου. Επίσης, αναστέλλονται οι δασμοί του κοινού δασμολογίου για τέσσερα νέα προϊόντα.

4.3 Στην πρόταση επιδιώκεται η συνέπεια με τις λοιπές πολιτικές της Ένωσης, ιδίως στο πεδίο του διεθνούς εμπορίου, του ανταγωνισμού, των επιχειρήσεων, της ανάπτυξης και των εξωτερικών σχέσεων. Τέτοιου είδους μέτρα είθισται να υιοθετούνται τακτικά, για την ενίσχυση των οικονομικών φορέων.

4.3.1 Η πρόταση επιτρέπει στους τοπικούς οικονομικούς φορείς του αρχιπελάγους να εισάγουν ορισμένες πρώτες ύλες, ανταλλακτικά, συστατικά μέρη και κεφαλαιουχικά αγαθά χωρίς να καταβάλλουν τους αντίστοιχους δασμούς, χάρη στην προσωρινή αναστολή τους.

4.3.1.1 Συγκεκριμένα, από την 1η Ιανουαρίου 2012 έως τις 31 Δεκεμβρίου 2021, αναστέλλονται πλήρως οι δασμοί του κοινού δασμολογίου που εφαρμόζονται στις εισαγωγές στις Καναρίους νήσους κεφαλαιουχικών αγαθών για εμπορική ή βιομηχανική χρήση που προσδιορίζονται στο παράρτημα.

4.3.1.2 Τα προϊόντα αυτά, για περίοδο τουλάχιστον 24 μηνών από τη θέση τους σε ελεύθερη κυκλοφορία, χρησιμοποιούνται από τους οικονομικούς φορείς που είναι εγκατεστημένοι στις Καναρίους νήσους.

4.3.1.3 Επίσης, από την 1η Ιανουαρίου 2012 μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2021 αναστέλλονται πλήρως οι δασμοί του κοινού δασμολογίου που εφαρμόζονται στις εισαγωγές στις Καναρίους νήσους πρώτων υλών, ανταλλακτικών και συστατικών μερών που υπάγονται στους κωδικούς ΣΟ οι οποίοι απαριθμούνται στο παράρτημα ΙΙ, στην ενημερωμένη του μορφή, εφόσον προορίζονται για βιομηχανική μεταποίηση και συντήρηση στις Καναρίους νήσους.

4.3.2 Για την αποφυγή τυχόν καταχρήσεων ή μεταβολών των παραδοσιακών εμπορικών ροών, προβλέπεται η θέσπιση ελέγχων και μηχανισμών συνεργασίας, ώστε να αποτραπεί η δόλια χρήση ή η μεταβολή των παραδοσιακών εμπορικών ροών, χάρη στην υποβολή των προϊόντων που επωφελούνται δασμολογικών αναστολών σε έλεγχο τελικής χρήσης.

4.3.3 Οι πρώτες ύλες, τα ανταλλακτικά και τα συστατικά μέρη θα πρέπει να προορίζονται για βιομηχανική μεταποίηση και συντήρηση στις Καναρίους Νήσους για να μπορούν να τύχουν δασμολογικής αναστολής.

4.3.4 Επιπλέον, τα κεφαλαιουχικά αγαθά θα πρέπει να χρησιμοποιούνται από τοπικές επιχειρήσεις των νήσων για διάστημα τουλάχιστον δύο ετών πριν πωληθούν ελεύθερα σε άλλες επιχειρήσεις εγκατεστημένες στο υπόλοιπο τελωνειακό έδαφος της Ένωσης.

4.3.4.1 Προκειμένου να δημιουργηθούν μακροπρόθεσμες προοπτικές για τους επενδυτές και να είναι σε θέση οι οικονομικοί φορείς να αναπτύξουν κάποιο επίπεδο βιομηχανικής και εμπορικής δραστηριότητας, παρατείνεται πλήρως για μια δεκαετία η αναστολή των δασμών του κοινού δασμολογίου για ορισμένα προϊόντα που απαριθμούνται στο παράρτημα II και στο παράρτημα III του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 704/2002.

4.3.4.2 Για να διασφαλιστεί ότι μόνον οι οικονομικοί φορείς που είναι εγκατεστημένοι στο έδαφος των Καναρίων νήσων θα επωφελούνται των προβλεπόμενων δασμολογικών μέτρων, οι αναστολές θα πρέπει να εξαρτώνται από την τελική χρήση των προϊόντων, σύμφωνα με τον κοινοτικό τελωνειακό κώδικα, ενώ, σε περίπτωση εκτροπής του εμπορίου, ανατίθενται στην Επιτροπή εκτελεστικές αρμοδιότητες, ώστε να μπορεί να διακόψει προσωρινά την αναστολή.

5. Γενικές παρατηρήσεις

5.1 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόταση τροποποίησης του κανονισμού (ΕΚ) και εκτιμά ότι τα ειδικά μέτρα που περιλαμβάνει μπορούν να υιοθετηθούν χωρίς ουδόλως να υπονομεύεται η ακεραιότητα και η συνοχή της έννομης τάξης της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένης της εσωτερικής αγοράς και των κοινών πολιτικών.

5.2 Οι νομικοί και οικονομικοί λόγοι που δικαιολογούν τη λήψη αυτών των μέτρων επιβεβαιώνονται και από άλλα στοιχεία, όπως λ.χ. ότι η ομάδα εργασίας των εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής «Δασμολογική οικονομία» δεν εξέφρασε καμία αντίρρηση για την μελλοντική υιοθέτηση των εν λόγω μέτρων ή ακόμη ότι δεν απαιτήθηκε η διενέργεια μελέτης αντικτύπου για την εκπόνηση των μέτρων αυτών, λόγω της καθολικής εμβέλειάς τους.

5.3 Η Επιτροπή θεμελιώνει την πρόταση κανονισμού στο άρθρο 349 της ΣΛΕΕ, παρότι το σύνολο του περιεχομένου των μέτρων αφορά την τελωνιακή πολιτική, η οποία υπάγεται σε αποκλειστική αρμοδιότητα της ΕΕ. Ως εκ τούτου, φαίνεται αυστηρά τυπολατρική η πρόβλεψη της διαβίβασής της στα εθνικά κοινοβούλια — η οποία απορρέει ίσως από μια διασταλτική ερμηνεία του πρωτοκόλλου αριθ. 1 που προσαρτάται στην ΣΕΕ και την ΣΛΕΕ (σχετικά με το ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση).

5.4 Το γεγονός αυτό αναμένεται να οδηγήσει σε επιβράδυνση της διαδικασίας υιοθέτησης του κανονισμού, κατά την οποία δεν αποκλείεται να ανακύψουν έντονες επικρίσεις ή διαμάχες εσωτερικού χαρακτήρα, οι οποίες συχνά υπονομεύουν το κοινό συμφέρον της Ένωσης ή την ευόδωση ορισμένων ειδικών στόχων, όπως είναι η προστασία των εξόχως απόκεντρων εδαφών και περιφερειών έναντι των αντίξοων οικονομικών συνθηκών.

5.5 Ακόμη, θα ήταν σκόπιμο να οριοθετηθεί ποιοτικά και ποσοτικά η έννοια της «εκτροπής του εμπορίου», βάσει της οποίας η Επιτροπή θα δύναται να θεσπίζει εκτελεστικές πράξεις για την απόσυρση των δασμολογικών απαλλαγών.

5.6 Πολύ περισσότερο μάλιστα που, για την εκτίμηση της ποσοτικής πτυχής τέτοιων εκτροπών, θα απαιτείται η διενέργεια πολύπλοκων οικονομικών αναλύσεων της αγοράς, ώστε να προσδιοριστεί η πραγματική ισορροπία μεταξύ των εισαγωγών των σχετικών προϊόντων και των αναγκών της ζήτησης στην τοπική αγορά.

5.7 Ομοίως, θα πρέπει να διασαφηνιστεί η νομική φύση των πράξεων που θα αποτελούν οριστική απόφαση ως προς την διατήρηση ή την κατάργηση της απόσυρσης του καθεστώτος αναστολής, μετά την παρέλευση της προθεσμίας των 12 μηνών που θεσπίζεται στο άρθρο 4 παράγραφος 1 της πρότασης κανονισμού.

5.8 Δεδομένου ότι η υιοθέτηση κανονισμού για την υπό εξέταση προσωρινή αναστολή, σύμφωνα με ειδική νομοθετική διαδικασία, υπάγεται στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου, φαίνεται λογικό οι ανωτέρω πράξεις περί οριστικής απόφασης να υιοθετούνται επίσης από το Συμβούλιο, και να περιοριστεί επομένως η σχετική αρμοδιότητα που εκχωρείται στην Επιτροπή στην ενδεχόμενη υιοθέτηση των πράξεων για την προσωρινή απόσυρση των δασμολογικών απαλλαγών, για μέγιστη περίοδο 12 μηνών.

5.9 Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η πρόταση συμβάλλει στη διασφάλιση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής, καθώς και των ίσων ευκαιριών ανταγωνισμού στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεδομένου ότι αντισταθμίζει τα μόνιμα γεωγραφικά, φυσικά, οικονομικά, κοινωνικά και διαρθρωτικά μειονεκτήματα που χαρακτηρίζουν τις Καναρίους Νήσους.

5.10 Η προβλεπόμενη αναστολή των δασμών συνάδει με την αρχή της αναλογικότητας, δεδομένης της έντασης των μειονεκτημάτων που πλήττουν τις Καναρίους Νήσους, εάν αυτά υπολογιστούν με βάση την προσπελασιμότητα, τη δημογραφική κατάσταση και, ενδεχομένως, την παραγωγικότητα. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η αναστολή των δασμών αποβλέπει στην αντιστάθμιση του πρόσθετου κόστους που συνδέεται με την κατάσταση του αρχιπελάγους και δεν συνιστά παράγοντα στρέβλωσης της αγοράς, αντιθέτως μάλιστα, αποτελεί παράγοντα εξισορρόπησης.

6. Ειδικές παρατηρήσεις

6.1 Δεδομένου ότι δεν επετεύχθη η μείωση των προβλημάτων πρόσβασης στην ηπειρωτική Ευρώπη, η θέσπιση διαφοροποιημένου οικονομικού και φορολογικού καθεστώτος στις Καναρίους Νήσους αποτέλεσε μηχανισμό τόνωσης του δυναμισμού της οικονομίας τους, μέσω του οποίου επιχειρήθηκε η αντιστάθμιση των διαρθρωτικών μειονεκτημάτων που την πλήττουν.

6.2 Το μέγεθος της τοπικής αγοράς του αρχιπελάγους και των επιχειρήσεών της δεν αφήνει περιθώρια για πολιτικές συνέργειας μεταξύ υπηρεσιών, πρώτων υλών, παραγωγικών διαδικασιών, μεταφοράς, διάθεσης στην εσωτερική καταναλωτική αγορά και ικανότητας εξαγωγής, γεγονός που στερεί από τις επιχειρήσεις τη δυνατότητα δημιουργίας προστιθέμενης αξίας κατά τρόπο βιώσιμο ή μέσω οριακού κόστους συνδεδεμένου με τη ζήτηση (αξιοποίηση των οικονομιών κλίμακας).

6.3 Όλοι αυτοί οι παράγοντες του νησιωτικού χαρακτήρα και του πρόσθετου κόστους οδηγούν τον κλάδο της βιομηχανίας σε απώλεια ανταγωνιστικότητας έναντι των λοιπών αγορών, οι οποίες, σε ένα περιβάλλον ολοένα και περισσότερο παγκοσμιοποιημένο, αποκτούν μεγαλύτερη σημασία, λόγω της δυνατότητας μετεγκατάστασης, με όλες τις συνέπειες που θα είχε για την οικονομία των Καναρίων η παρακμή ενός κλάδου που δημιουργεί απασχόληση μεγαλύτερης ειδίκευσης, σταθερή, και όπου μπορούν να αναπτυχθούν ευκολότερα καινοτόμες διαδικασίες.

6.4 Με τους φορολογικούς και δασμολογικούς μηχανισμούς, επιχειρήθηκε η αντιστάθμιση του πρόσθετου κόστους που καλείται να αντιμετωπίσει ο βιομηχανικός κλάδος σε μια εξόχως απόκεντρη περιφέρεια. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, το πρόσθετο κόστος στις Καναρίους Νήσους λόγω της εξόχως απόκεντρης θέσης τους εκτιμάται σε 5 988 273 924 ευρώ, το 25 % των οποίων βαρύνει τη βιομηχανία.

6.5 Ο βιομηχανικός κλάδος των Καναρίων εκτιμά ότι το 32 % του πρόσθετου κόστους οφείλεται στο καλούμενο «αργούν παραγωγικό δυναμικό». Πρόκειται για το πρόσθετο κόστος που οφείλεται στην αδυναμία αξιοποίησης των πλεονεκτημάτων που προσφέρουν οι οικονομίες κλίμακας, επειδή οι επιχειρήσεις των Καναρίων βρίσκονται αντιμέτωπες με μια περιορισμένη τοπική αγορά και με δυσχέρειες πρόσβασης στις εξωτερικές αγορές, εφόσον το 25 % του πρόσθετου κόστους οφείλεται στη μεταφορά και το 28 % στο πρόσθετο κόστος της ενέργειας.

Βρυξέλλες, 22 Σεπτεμβρίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) ΕΕ C 211 της 19.8.2008, σ. 72.

(2) ΕΕ C 221 της 17.9.2002, σ. 37.

(3) Στοιχεία του Εθνικού Ινστιτούτου Στατιστικής της Ισπανίας.

(4) ΕΕ C 268 της 19.9.2000, σ. 32.

(5) ΕΕ C 211 της 19.8.2008, σ. 72.

(6) Πράξη Προσχώρησης, Πρωτόκολλο αριθ. 2.

(7) ΕΕ L 171 της 29.6.1991, σ. 1.

(8) ΕΕ L 171 της 29.6.1991, σ. 5.

22.12.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 376/62

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την ανάθεση στο Γραφείο Εναρμόνισης στο Πλαίσιο της Εσωτερικής Αγοράς (εμπορικά σήματα, σχέδια και υποδείγματα) ορισμένων καθηκόντων συναφών με την προστασία των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, συμπεριλαμβανομένης της σύγκλησης Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Παραποίησης και Πειρατείας με εκπροσώπους του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα»

COM(2011) 288 τελικό — 2011/0135 (COD)

2011/C 376/11

Εισηγητής: ο κ. McDONOGH

Στις 15 Ιουνίου 2011 και 7 Ιουνίου αντιστοίχως, και σύμφωνα με το άρθρο 114 και το άρθρο 118 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την:

«Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την ανάθεση στο Γραφείο Εναρμόνισης στο Πλαίσιο της Εσωτερικής Αγοράς (εμπορικά σήματα, σχέδια και υποδείγματα) ορισμένων καθηκόντων συναφών με την προστασία των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, συμπεριλαμβανομένης της σύγκλησης Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Παραποίησης και Πειρατείας με εκπροσώπους του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα»

COM(2011) 288 τελικό — 2011/0135 (COD).

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση» στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 30 Αυγούστου 2011.

Κατά την 474η σύνοδο ολομέλειάς της, της 21ης και 22ας Σεπτεμβρίου 2011 (συνεδρίαση της 21ης Σεπτεμβρίου 2011), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 152 ψήφους υπέρ, μία ψήφο κατά και 4 αποχές, την ακόλουθη γνωμοδότηση:

1. Παρατηρήσεις και συστάσεις

1.1

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόταση της Επιτροπής που αφορά τον κανονισμό για την ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Παραποίησης και Πειρατείας με την ανάθεση των αρμοδιοτήτων του στο Γραφείο Εναρμόνισης στο πλαίσιο της Εσωτερικής Αγοράς (ΓΕΕΑ). Το έργο του Παρατηρητηρίου είναι ζωτικής σημασίας για το Ευρωπαϊκό σύστημα προστασίας της διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΙ) και απαιτεί περισσότερους πόρους για την εκτέλεση των καθηκόντων του.

1.2

Η ΕΟΚΕ προετοιμάζει χωριστή γνωμοδότηση με θέμα την πρόσφατη ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με μια ενιαία αγορά για τη Διανοητική Ιδιοκτησία (1). Τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ) αποτελούν καταλύτη για την τεχνολογική και εμπορική καινοτομία, στην οποία θα βασιστεί η Ευρώπη για να ανακάμψει οικονομικά και να αναπτυχθεί στο μέλλον (2). Η φύση της διακυβέρνησης των ΔΔΙ διαδραματίζει επίσης καθοριστικό ρόλο για την άνθηση του ευρωπαϊκού πολιτισμού και την ποιότητα ζωής των ευρωπαίων πολιτών.

1.3

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η στρατηγική «Ευρώπη 2020» για μια έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τη δημιουργία μιας γνήσιας ενιαίας αγοράς για τη ΔΙ. Η ΕΟΚΕ έχει ζητήσει εδώ και πολλά χρόνια την εναρμόνιση των ευρωπαϊκών και των εθνικών κανόνων για την προώθηση της καινοτομίας, της δημιουργικότητας και της ευημερίας των πολιτών, ενώ παράλληλα υποστηρίζει τις πρωτοβουλίες που καθιστούν έργα, προϊόντα και υπηρεσίες προσιτά σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό ατόμων (3).

1.4

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί γενικώς με τον προτεινόμενο κανονισμό για να ανατεθούν στο ΓΕΕΑ τα καθήκοντα και οι δραστηριότητες που σχετίζονται με τη διαχείριση του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Παραποίησης και Πειρατείας, συμπεριλαμβανομένων αυτών που αφορούν τα δικαιώματα του δημιουργού, τα συγγενικά προς το δικαίωμα του δημιουργού δικαιώματα και τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η πρόταση να ανατεθούν τα καθήκοντα στο ΓΕΕΑ, έναν υφιστάμενο οργανισμό της ΕΕ, θα επιτρέψει στο Παρατηρητήριο να ωφεληθεί από την υπάρχουσα εμπειρογνωσία σχετικά με τη ΔΙ, τους πόρους και τη χρηματοδότηση του ΓΕΕΑ και να καταστεί λειτουργικό άμεσα. Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την ικανοποίησή της διότι από δημοσιονομική άποψη δίδεται μία οικονομική λύση.

1.5

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί κατά βάση με την πρόταση για την επέκταση του εύρους των καθηκόντων που θα αναλαμβάνει το ΓΕΕΑ όσον αφορά το Παρατηρητήριο, ώστε να περιλαμβάνουν α) την εκπαίδευση του κοινού και των αρχών επιβολής σχετικά με τη σημασία των ΔΔΙ και σχετικά με τον βέλτιστο τρόπο προστασίας τους, β) την έρευνα σχετικά με την παραποίηση/απομίμηση και τους κανόνες για τα ΔΔΙ και γ) τη βελτίωση της επιγραμμικής ανταλλαγής πληροφοριών για την ενίσχυση της εφαρμογής της νομοθεσίας.

1.6	Ωστόσο, η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι θα πρέπει να συμπεριληφθεί στον κατάλογο των οργανώσεων που θα προσκαλούνται στις συνεδριάσεις του Παρατηρητηρίου, ο οποίος παρατίθεται στο άρθρο 4 του κανονισμού.

1.7	Η ΕΟΚΕ ζητά επιμόνως να αναφέρεται στο άρθρο 8 του κανονισμού, μαζί με το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο, ως αποδέκτης της έκθεσης για την αξιολόγηση της εφαρμογής του κανονισμού.

1.8

Οι εθνικές υπηρεσίες που είναι αρμόδιες για την πνευματική ιδιοκτησία (NIPO) διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο για την επιβολή των ΔΔΙ. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη συμβουλή της Επιτροπής, σύμφωνα με την οποία θεωρείται ότι οι NIPO συμπεριλαμβάνονται στους «εκπροσώπους δημόσιων διοικήσεων, φορέων και οργανισμών που ασχολούνται με την προστασία των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας» (που απαριθμούνται στο άρθρο 4.1) οι οποίοι θα προσκαλούνται στις συνεδριάσεις του Παρατηρητηρίου.

1.9

Η ταχεία, δίκαιη και συνεκτική επίλυση των διαφορών σε περίπτωση απαγγελίας κατηγοριών για παραποίηση/απομίμηση και πειρατεία θα συνέβαλε στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης στους νόμους που διέπουν τα ΔΔΙ και στη βελτίωση των συνθηκών επιβολής τους. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να αναθέσει –στο άρθρο 2– ως συγκεκριμένο καθήκον στο ΓΕΕΑ τη βελτίωση των γνώσεων και της κατανόησης των βέλτιστων πρακτικών που συμβάλλουν στην επίλυση των διαφορών ως προς τα ΔΔΙ, δίδοντας ιδιαίτερη έμφαση στη συναφή νομολογία των κρατών μελών, χωρίς ωστόσο να παρεμποδίζεται η δυνατότητα άσκησης προσφυγής στα αρμόδια δικαστήρια.

1.10

Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί να διατυπώσει, σε εύθετο χρόνο, πληρέστερες παρατηρήσεις σχετικά με τη συλλογική διαχείριση των δικαιωμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, το ΓΕΕΑ θα μπορούσε να έχει αξιοσημείωτη συμβολή στη βελτίωση των συνθηκών επιβολής των δικαιωμάτων δημιουργού (copyright) μέσω της συλλογής πληροφοριών σχετικά με τις διάφορες πρακτικές που εφαρμόζουν οι οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης των δικαιωμάτων των δημιουργών σε ολόκληρη την ΕΕ. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εγκύψει στο εν λόγω θέμα στο άρθρο 2 του κανονισμού.

2. Γενικό πλαίσιο

2.1

Τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ), τα οποία περιλαμβάνουν τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, τα εμπορικά σήματα, τα σχέδια και τις γεωγραφικές ενδείξεις, καθώς και τα δικαιώματα δημιουργού (copyright) και τα συγγενικά προς το δικαίωμα του δημιουργού δικαιώματα (για ερμηνευτές, παραγωγούς και φορείς εκπομπών), αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο της οικονομίας της ΕΕ και βασικό μοχλό για την περαιτέρω ανάπτυξή της.

2.2

Το 2009, η αξία των 10 μεγαλύτερων εμπορικών σημάτων στις χώρες της ΕΕ ισοδυναμούσε με ποσοστό σχεδόν 9 % του ΑΕγχΠ κατά μέσο όρο. Οι δημιουργικοί κλάδοι της βιομηχανίας που βασίζονται στα δικαιώματα δημιουργού, όπως είναι το λογισμικό, η έκδοση βιβλίων και εφημερίδων, η μουσική και τα κινηματογραφικά έργα, συνέβαλαν κατά ποσοστό 3,3 % στο ΑΕγχΠ της ΕΕ το 2006 και αντιπροσωπεύουν περίπου 1,4 εκατομμύρια ΜΜΕ που αντιστοιχούν σε 8,5 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Η απασχόληση στις βιομηχανίες της «οικονομίας της γνώσης» αυξήθηκε κατά 24 % το χρονικό διάστημα μεταξύ 1996 και 2006, σε σύγκριση με αύξηση 6 % στους άλλους βιομηχανικούς κλάδους.

2.3

Διάφορες μελέτες που δημοσιεύθηκαν από κλαδικές και διεθνείς οργανώσεις επιβεβαιώνουν τη σταθερή αύξηση του εμπορίου προϊόντων παραποίησης/απομίμησης και πειρατείας, συμπεραίνουν δε ότι το εμπόριο αυτό:

—	μειώνει σημαντικά τις επενδύσεις σε καινοτομία και καταστρέφει θέσεις εργασίας (4)·

—	απειλεί την υγεία και την ασφάλεια των ευρωπαίων καταναλωτών (5)·

—	προκαλεί σοβαρά προβλήματα στις ΜΜΕ της Ευρώπης (6)·

—	έχει ως αποτέλεσμα απώλεια φορολογικών εσόδων λόγω της μείωσης των δηλούμενων πωλήσεων (7)·

—	προσελκύει το οργανωμένο έγκλημα (8).

2.4	Το 2009, το Συμβούλιο (9) και η Επιτροπή (10) προέβησαν στην ίδρυση Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Παραποίησης και Πειρατείας («το Παρατηρητήριο») με σκοπό τη βελτίωση της κατανόησης των θεμάτων που αφορούν τις παραβιάσεις δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ).

2.5

Το Παρατηρητήριο αποτελεί κέντρο εμπειρογνωσίας για τη συγκέντρωση, την παρακολούθηση και την αναφορά πληροφοριών και δεδομένων σχετικά με όλες τις παραβιάσεις ΔΔΙ, καθώς και βάση για τη συνεργασία μεταξύ εκπροσώπων των εθνικών αρχών και ενδιαφερομένων φορέων, με σκοπό την ανταλλαγή ιδεών και ειδικών γνώσεων σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές, την ανάπτυξη κοινών στρατηγικών επιβολής και τη διατύπωση συστάσεων προς τους φορείς χάραξης πολιτικής.

2.6

Μολονότι υφίσταται αυξημένη ανάγκη ανάληψης δράσης από το Παρατηρητήριο, δεν προβλέπεται επέκταση της αποστολής του και ανάπτυξη των επιχειρησιακών δραστηριοτήτων του, ενέργειες που απαιτούν βιώσιμες υποδομές όσον αφορά τους ανθρώπινους πόρους, τη χρηματοδότηση και τον εξοπλισμό ΤΠ, καθώς και πρόσβαση στην αναγκαία ειδικευμένη γνώση.

2.7

Η Επιτροπή πρότεινε μία νέα ολοκληρωμένη στρατηγική για τα ΔΔΙ (11) στα πλαίσια του συνολικού θεματολογίου για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και της απασχόλησης στην ενιαία αγορά και για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης σε παγκόσμιο επίπεδο. Η εν λόγω στρατηγική συμπληρώνει και αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», της Πράξης για την Ενιαία αγορά (12) και του Ψηφιακού Θεματολογίου για την Ευρώπη.

2.8

Σε πρόσφατη ανακοίνωση της Επιτροπής, για την οποία η ΕΟΚΕ εκπονεί τώρα γνωμοδότηση, εξετάζεται το ενδεχόμενο δημιουργίας ενιαίας αγοράς για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (13). Μεταξύ των πρώτων αποτελεσμάτων της εν λόγω στρατηγικής για τα ΔΔΙ είναι ο προτεινόμενος κανονισμός για την ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Παραποίησης και Πειρατείας με την ανάθεση των καθηκόντων του στο Γραφείο Εναρμόνισης στο Πλαίσιο της Εσωτερικής Αγοράς (ΓΕΕΑ). Αυτό θα επιτρέψει στο Παρατηρητήριο να επεκτείνει το εύρος των δραστηριοτήτων του και να επωφεληθεί από την εμπειρογνωμοσύνη του ΓΕΕΑ επί θεμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και από τα επιτυχή αποτελέσματά του όσον αφορά τα εμπορικά σήματα και τα σχέδια.

2.9

Στο άρθρο 2 του προτεινόμενου κανονισμού παρατίθεται εκτενής κατάλογος των καθηκόντων και των δραστηριοτήτων που πρόκειται να ανατεθούν στο ΓΕΕΑ, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται η ενδυνάμωση της ικανότητας επιβολής των ΔΔΙ σε ολόκληρη την επικράτεια της Ένωσης, η βελτίωση της ευαισθητοποίησης του κοινού ως προς τις επιπτώσεις των παραβιάσεων των ΔΔΙ και η προαγωγή γενικότερου ευνοϊκού κλίματος για την αποτελεσματική επιβολή των ΔΔΙ.

2.10

Η Επιτροπή διεξήγαγε εκτίμηση επιπτώσεων σχετικά με τις διάφορες επιλογές για την αύξηση των δυνατοτήτων του Παρατηρητηρίου, ώστε να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες της νέας στρατηγικής για τα ΔΔΙ (14). Η εν λόγω εκτίμηση έδειξε ότι η μεταφορά του Παρατηρητηρίου στο ΓΕΕΑ είναι η προτιμητέα επιλογή, δεδομένου ότι το τελευταίο έχει κατάλληλη χρηματοδότηση και δομές και θα είναι σε θέση να εκπληρώσει τους στόχους του Παρατηρητηρίου, αρκεί προηγουμένως να τροποποιηθεί ο βασικός κανονισμός του.

3. Παρατηρήσεις

3.1

Η ΕΟΚΕ συνενώνει εκπροσώπους των ποικίλων οικονομικών και κοινωνικών συμφερόντων στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του συνόλου των φορέων της κοινωνίας των πολιτών, και αποτελεί ένα όργανο μοναδικό στο είδος του, το οποίο διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο κατά την εξέταση και τη διαμόρφωση διαφόρων πολιτικών προβαίνοντας στη σύνθεση των διαφορετικών προοπτικών και εμπειριών των μελών της. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ ενδιαφέρεται βαθιά για την προστασία των ΔΔΙ και έχει επί σειρά ετών καταβάλει άοκνες προσπάθειες με μέλημα να συμβάλει στη χάραξη ευρωπαϊκής πολιτικής για τα ΔΔΙ. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ εκφράζει την έκπληξη και την απογοήτευσή της για τον αποκλεισμό της από τον κατάλογο των οργανώσεων που θα προσκαλούνται στις συνεδριάσεις του Παρατηρητηρίου, ο οποίος περιλαμβάνεται στο προτεινόμενο άρθρο 4 του κανονισμού. Η παράλειψη αυτή θα πρέπει να διορθωθεί προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η ΕΟΚΕ θα έχει τη δυνατότητα να συνδράμει το Παρατηρητήριο στο έργο που θα επιτελεί και στις γνώσεις που θα αναπτύσσει.

3.2	Στη σύνθεση του Παρατηρητηρίου θα πρέπει να συμμετέχουν εκπρόσωποι διαφόρων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων οργανώσεων εργοδοτών, συνδικαλιστικών οργανώσεων, οργανώσεων δημιουργών, καθώς και οργανώσεων προστασίας των συμφερόντων των καταναλωτών.

3.3	Η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης ότι πρέπει να αναφέρεται στο άρθρο 8 του κανονισμού, μαζί με το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο, ως αποδέκτης της έκθεσης για την αξιολόγηση της εφαρμογής του κανονισμού.

3.4

Η βλάβη που συντελείται από την ασθενή διαχείριση και επιβολή των ΔΔΙ περιλαμβάνει τη χρηματοδότηση εγκληματικών και τρομοκρατικών δικτύων· η νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και η παραποίηση/απομίμηση αποτελούν εγκληματικές πράξεις που πρέπει να καταπολεμηθούν σθεναρά. Το Παρατηρητήριο πρέπει να περιλάβει στις εργασίες του μελέτες σχετικά με τη φύση και την κλίμακα των εγκληματικών συμπεριφορών.

3.5

Η συνεπής επιβολή των ΔΔΙ απαιτεί αυξημένη, ενισχυμένη και πραγματική διοικητική συνεργασία για την καταπολέμηση της παραποίησης και της πειρατείας, η οποία να θεμελιώνει πραγματική εταιρική σχέση για την υλοποίηση μίας εσωτερικής αγοράς χωρίς σύνορα. Για τον σκοπό αυτόν, είναι απαραίτητη η δημιουργία αποτελεσματικού δικτύου σημείων επαφής σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

3.6

Οι πολίτες και οι επιχειρήσεις κάθε κράτους μέλους απαιτείται να γνωρίζουν σε ποια οργάνωση θα πρέπει να απευθύνονται για πληροφορίες και υποστήριξη ενόψει της επιβολής των ΔΔΙ. Οι εθνικές υπηρεσίες που είναι αρμόδιες για την πνευματική ιδιοκτησία (NIPO) θα πρέπει να προαχθούν από το Παρατηρητήριο ως πρωταρχικό σημείο επαφής για την επιβολή των ΔΔΙ σε κάθε κράτος μέλος.

3.7

Λαμβάνοντας δεόντως υπόψη την αρχή της επικουρικότητας, οι NIPO θα πρέπει να συμπεριληφθούν από τα κράτη μέλη στις οργανώσεις που θα προσκαλούνται στις συνεδριάσεις του Παρατηρητηρίου βάσει του προτεινόμενου άρθρου 4.1 του κανονισμού. Η συμμετοχή των εν λόγω υπηρεσιών θα μπορούσε να ενισχύσει τόσο την πρακτική εμπειρία του Παρατηρητηρίου όσο και την ικανότητα επιβολής των ΔΔΙ σε ολόκληρη την επικράτεια της ΕΕ.

3.8

Όλες οι αρχές επιβολής και οι εθνικές υπηρεσίες που είναι αρμόδιες για την πνευματική ιδιοκτησία θα χρειαστεί να έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρονικό δίκτυο για ταχεία και αποτελεσματική ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με παραβιάσεις των ΔΔΙ. Η δημιουργία του εν λόγω δικτύου θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για το Παρατηρητήριο.

3.9

Η διευθέτηση αντιδικιών ως προς την κυριότητα ΔΔΙ και κατηγοριών για παραποίηση/απομίμηση και πειρατεία είναι συχνά δύσκολο να επέλθει. Σύμφωνα με το άρθρο 2 παράγραφος 2 του προτεινόμενου κανονισμού, το ΓΕΕΑ θα μπορούσε να συγκεντρώσει τη νομολογία σχετικά με αντιδικίες ως προς τα ΔΔΙ και να συμβάλει στη βελτίωση της επίλυσης των διαφορών σε ολόκληρη την ΕΕ, χωρίς να θίγεται η προσφυγή στις αρμόδιες δικαιοδοτικές αρχές.

3.10

Το ΓΕΕΑ θα πρέπει ιδίως να παρέχει ειδική υποστήριξη σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και βιομηχανίες που είναι συχνά θύματα παραποίησης/απομίμησης, ώστε να είναι καλύτερα ενημερωμένες για τα δικαιώματά τους. Για να επιτύχει η στρατηγική «Ευρώπη 2020» θα πρέπει να επικεντρωθούμε περισσότερο στην προώθηση νέων επιχειρήσεων και ΜΜΕ. Οι πολλές αυτές μικρές εταιρίες αποτελούν λύση για τη μελλοντική μας ανάπτυξη, ευημερία και απασχόληση.

3.11

Στον κανονισμό σχετικά με την ανάθεση στο ΓΕΕΑ ορισμένων καθηκόντων συναφών με την προστασία των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας εκδηλώνεται η πρόθεση να βελτιωθούν οι συνθήκες επιβολής των ΔΔΙ σε ολόκληρη την επικράτεια της ΕΕ και να συλλεχθούν σχετικές πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένης της νομολογίας, οι οποίες μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη του εν λόγω στόχου. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να προβεί το ΓΕΕΑ στη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις διάφορες πρακτικές που εφαρμόζουν οι οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης των δικαιωμάτων των δημιουργών, καθώς και στη συγκέντρωση της συναφούς νομολογίας, με μέλημα την καλύτερη κατανόηση και συνειδητοποίηση εκ μέρους του κοινού των προβλημάτων που ανακύπτουν εξαιτίας ελλιπών κανονιστικών ρυθμίσεων.

Βρυξέλλες, 21 Σεπτεμβρίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) COM(2011) 287 τελικό «Η Ενιαία Αγορά για τα δικαιώματα Διανοητικής Ιδιοκτησίας»·

(2) Βλ.: «Στρατηγική για την Ευρώπη του 2020» (COM (2010) 2020 τελικό), «Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης για το 2011» (COM (2011) 11 τελικό), «Ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη» (COM (2010) 245 τελικό), «Η Πράξη για την Ενιαία αγορά» (COM (2011) 206 τελικό) και «Ένωση καινοτομίας» (COM (2010) 546 τελικό).

(3) ΕΕ C 116 της 28.4.1999, σ. 35· ΕΕ C 155 της 29.5.2001, σ. 80· ΕΕ C 221 on 7.8.2001, σ. 20· ΕΕ C 32 της 2.2.2004, σ. 15· ΕΕ C 108 της 30.4.2004, σ. 23· ΕΕ C 324 της 30.12.2006, σ. 7· ΕΕ C 256 της 27.10.2007, σ. 3· ΕΕ C 182 της 4.8.2009, σ. 36· ΕΕ C 218 της 11.9.2009, σ. 8· ΕΕ C 228 της 22.9.2009, σ. 52· ΕΕ C 306 της 16.12.2009, σ. 7· ΕΕ C 18 της 19.1.2011,σ. 105· ΕΕ C 54 της 19.2.2011, σ. 58.

(4) TERA Consultants, Οικοδόμηση της Ψηφιακής Οικονομίας («Building a Digital Economy»): Μάρτιος 2010, http://www.iccwbo.org/bascap/id35360/index.html.

(5) Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση Φορολογίας και Τελωνειακής Ένωσης, «Έκθεση σχετικά με την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας από τα τελωνεία της ΕΕ – 2009»,

http://ec.europa.eu/taxation_customs/resources/documents/customs/customs_controls/counterfeit_piracy/statistics/statistics_2009.pdf

(6) Technopolis (2007), Συνέπειες της παραποίησης/απομίμησης στις ΜΜΕ της ΕΕ («Effects of counterfeiting on EU SMEs»)

http://ec.europa.eu/enterprise/enterprise_policy/industry/doc/Counterfeiting_Main%20Report_Final.pdf

(7) Frontier Economics, (Μάιος 2009), Ο αντίκτυπος της παραποίησης/απομίμησης στις κυβερνήσεις και στους καταναλωτές («The impact of counterfeiting on Governments and Consumers»):

http://www.iccwbo.org/uploadedFiles/BASCAP/Pages/Impact%20of%20Counterfeiting%20on%20Governments%20and%20Consumers%20-%20final%20doc.pdf-%20Final%20doc.pdf

(8) UNICRI, Παραποίηση/απομίμηση: παγκόσμια εξάπλωση («Counterfeiting: a global spread»), 2008, http://counterfeiting.unicri.it/report2008.php.

(9) Ψήφισμα του Συμβουλίου, 25.9.2008 (ΕΕ C 253, της 4.10.2008, σ. 1).

(10) Ανακοίνωση της Επιτροπής, 11 Σεπτεμβρίου 2009: «Ενίσχυση της επιβολής των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας στην εσωτερική αγορά» - COM(2009) 467 τελικό.

(11) COM(2011) 287 τελικό «Η ενιαία αγορά για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας».

(12) COM(2011) 206 τελικό «Η Πράξη για την Ενιαία αγορά -Δώδεκα δράσεις για την τόνωση της ανάπτυξης και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης-Μαζί για μια νέα ανάπτυξη».

(13) COM(2011) 287 τελικό.

(14) SEC(2011) 612 τελικό: «Αξιολόγηση επιπτώσεων σχετικά με την πρόταση κανονισμού που αναθέτει στο ΓΕΕΑ …»

22.12.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 376/66

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με ορισμένες επιτρεπόμενες χρήσεις ορφανών έργων»

COM(2011) 289 τελικό — 2011/0136 (COD)

2011/C 376/12

Εισηγητής: ο κ. McDONOGH

Στις 15 Ιουνίου 2011 και 7 Ιουνίου 2011 αντιστοίχως, και σύμφωνα με το άρθρο 114 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την

Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με ορισμένες επιτρεπόμενες χρήσεις ορφανών έργων

COM(2011) 289 τελικό — 2011/0136 (COD).

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 30 Αυγούστου 2011.

1. Παρατηρήσεις και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την οδηγία για την αδειοδότηση των ορφανών έργων. Η επιτυχής ολοκλήρωση της πρωτοβουλίας θα δώσει ώθηση στην ανάπτυξη ψηφιακών βιβλιοθηκών, όπως η Europeana (1) και άλλα ιδρύματα δημοσίου συμφέροντος σύμφωνα με την 1η παρ. άρθρο 1 της πρότασης οδηγίας, μέσω των οποίων οι πολίτες θα έχουν πρόσβαση στην πλούσια και ποικιλόμορφη πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης.

1.2 Η ΕΟΚΕ προετοιμάζει χωριστή γνωμοδότηση με θέμα την πρόσφατη ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με μια ενιαία αγορά για τη Διανοητική Ιδιοκτησία (ΔΙ) (2). Τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας αποτελούν καταλύτη για την τεχνολογική και εμπορική καινοτομία στην οποία θα βασιστεί η Ευρώπη για να ανακάμψει οικονομικά και να αναπτυχθεί στο μέλλον (3). Η διακυβέρνηση των ΔΔΙ διαδραματίζει επίσης καθοριστικό ρόλο στην άνθηση του ευρωπαϊκού πολιτισμού και την ποιότητα ζωής των ευρωπαίων πολιτών.

1.3 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η στρατηγική «Ευρώπη 2020» για μια έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τη δημιουργία μιας πραγματικής ενιαίας αγοράς για τη ΔΙ. Η ΕΟΚΕ ζητά εδώ και πολλά χρόνια την εναρμόνιση των ευρωπαϊκών και εθνικών κανόνων για την προώθηση της καινοτομίας, της δημιουργικότητας και της ευημερίας των πολιτών, ενώ παράλληλα υποστηρίζει τις πρωτοβουλίες που καθιστούν έργα, προϊόντα και υπηρεσίες προσιτά σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό ατόμων (4).

1.4 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί σε γενικές γραμμές με την προτεινόμενη οδηγία για ένα νομικό πλαίσιο που διασφαλίζει τη νόμιμη, διασυνοριακή διαδικτυακή πρόσβαση στα ορφανά έργα (5). Στη γνωμοδότησή της σχετικά με το ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη (6), η ΕΟΚΕ υποστήριξε σθεναρά δράσεις, όπως η εφαρμογή του εν λόγω πλαισίου, για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα πολιτιστικού και οικονομικού κατακερματισμού της ενιαίας αγοράς.

1.5 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά την ψηφιοποίηση και την ευρεία διάδοση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης (7). Θεωρεί ότι η διάθεση του υλικού αυτού στο Διαδίκτυο αποτελεί βασικό συστατικό για την ανάπτυξη της οικονομίας της γνώσης στην Ευρώπη, απαραίτητο για τον πλούτο και την ποικιλομορφία της πολιτιστικής ζωής των πολιτών. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει οδηγία για τα ορφανά έργα.

1.6 Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η έκδοση οδηγίας είναι απαραίτητη διότι πολύ λίγα κράτη μέλη έχουν εφαρμόσει τη νομοθεσία για τα ορφανά έργα, καθώς οι υφιστάμενες νομοθεσίες τους περιορίζουν την πρόσβαση στους πολίτες που διαμένουν στην επικράτειά τους.

1.7 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί καταρχήν με την προσέγγιση που προτείνεται στην οδηγία βάσει τεσσάρων πυλώνων:

—	Καθορισμός των κανόνων για τον χαρακτηρισμό ενός έργου ως ορφανού κατόπιν επιμελούς αναζήτησης του κατόχου δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας·

—	Αναγνώριση του ορφανού έργου εφόσον η αναζήτηση του κατόχου δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας αποβεί άκαρπη·

—	Καθορισμός των δυνατών χρήσεων, συμπεριλαμβανομένης της διάδοσής τους σε όλα τα κράτη μέλη.

—	Αμοιβαία αναγνώριση του καθεστώτος ενός έργου ως ορφανού σε όλα τα κράτη μέλη.

1.8 Η διαθεσιμότητα ηλεκτρονικών βάσεων δεδομένων και μητρώων πληροφοριών για τα δικαιώματα, όπως ισχύει για τις εκδόσεις βιβλίων (8), είναι καθοριστικής σημασίας για κάθε τομέα προκειμένου να διευκολυνθεί η αποτελεσματική αναζήτηση κατόχων δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και η ευρεία διάδοση των ορφανών έργων. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διευκολύνει το έργο των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων για την ανάπτυξη των εν λόγω εργαλείων.

1.9 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα κράτη μέλη οφείλουν να τηρούν εθνικό μητρώο με τις βάσεις δεδομένων οι οποίες διαθέτουν επίσημη έγκριση για την καταγραφή των αποτελεσμάτων των επιμελών αναζητήσεων που πραγματοποιούνται στο έδαφός τους, όπως ορίζεται στην παρ. 4 του άρθρου 3 της οδηγίας. Τα μητρώα αυτά θα ενημερώνουν επίσημα τα ιδρύματα άλλων κρατών μελών της ΕΕ ότι οι πηγές είναι αξιόπιστες.

1.10 Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή της Επιτροπής στη σημασία της παραδοσιακής μουσικής, της προφορικής παράδοσης, των φωτογραφικών και κινηματογραφικών έργων για την πολιτιστική κληρονομιά της ΕΕ και ζητά τέτοιου είδους ηχογραφήσεις και εικόνες που περιλαμβάνονται στα αρχεία των οργανισμών που απαριθμούνται στην παρ. 1 του άρθρου 1 να τυγχάνουν ίσης μεταχείρισης όσον αφορά τον εντοπισμό και τη δημοσίευση των ορφανών έργων. Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι στην παρ. 1 του άρθρου 1 της οδηγίας προβλέπει το ενδεχόμενο επέκτασης του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας, ώστε να συμπεριληφθούν στο προστατευόμενο υλικό φωνογραφήματα και μεμονωμένες φωτογραφίες που δεν καλύπτονται μέχρι σήμερα, καλεί δε την Επιτροπή να προβεί στη συμπερίληψή τους το συντομότερο δυνατόν.

1.11 Η ΕΟΚΕ συγχαίρει επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη φιλοδοξία της να συνάψει Μνημόνιο Συμφωνίας μεταξύ βιβλιοθηκών, εκδοτών, συγγραφέων και εταιρειών συλλογικής διαχείρισης ούτως ώστε να βρεθούν λύσεις αδειοδότησης για την ψηφιοποίηση και τη διάθεση βιβλίων που δεν κυκλοφορούν στο εμπόριο (9).

2. Ιστορικό

2.1 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μία στρατηγική για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ) (10) ως μέρος του συνολικού θεματολογίου για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και της απασχόλησης στην ενιαία αγορά και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης σε παγκόσμιο επίπεδο. Η εν λόγω στρατηγική συμπληρώνει και αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» (11), της Πράξης για την Ενιαία αγορά και του Ψηφιακού Θεματολογίου για την Ευρώπη.

2.2 Σε πρόσφατη ανακοίνωση της Επιτροπής, για την οποία η ΕΟΚΕ εκπονεί τώρα γνωμοδότηση, εξετάζεται το ενδεχόμενο δημιουργίας ενιαίας αγοράς για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (12). Μεταξύ των πρώτων αποτελεσμάτων αυτής της στρατηγικής για τα ΔΔΙ είναι η πρόταση οδηγίας για ένα απλούστερο σύστημα χορήγησης αδειών για τα ορφανά έργα που θα επιτρέψει την πρόσβαση μέσω του Διαδικτύου σε πολλά πολιτιστικά έργα και από κάθε κράτος μέλος. Με τον τρόπο αυτό θα διευκολυνθεί η ανάπτυξη των ευρωπαϊκών ψηφιακών βιβλιοθηκών που διατηρούν και διαδίδουν την πλούσια πολιτιστική και πνευματική κληρονομιά της Ευρώπης.

2.3 Η ψηφιοποίηση και η μετάδοση των ορφανών έργων συνιστούν ιδιαίτερη πολιτιστική και οικονομική πρόκληση. Όταν ένας κάτοχος δικαιωμάτων δεν είναι γνωστός, οι χρήστες δεν είναι σε θέση να εξασφαλίσουν την απαιτούμενη άδεια, με αποτέλεσμα π.χ. ένα βιβλίο να μην μπορεί να ψηφιοποιηθεί. Τα ορφανά έργα αποτελούν σημαντικό τμήμα των συλλογών πολιτιστικών ευρωπαϊκών οργανισμών: π.χ. υπολογίζεται ότι το 40 % των συλλογών της Βρετανικής Βιβλιοθήκης, των οποίων τα πνευματικά δικαιώματα προστατεύονται -150 εκατομμύρια συνολικά- είναι ορφανά έργα.

2.4 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει επί του παρόντος μια οδηγία με κοινούς κανόνες σε όλα τα κράτη μέλη προκειμένου να ρυθμιστεί η μεταχείριση των έργων αυτών και να διευκολυνθούν τα προγράμματα ψηφιοποίησης μεγάλης κλίμακας, όπως απαιτείται από το Ψηφιακό Θεματολόγιο για την Ευρώπη.

2.5 Η Επιτροπή πραγματοποίησε εκτίμηση του αντικτύπου και εξέτασε έξι διαφορετικές επιλογές για την αντιμετώπιση του ζητήματος των ορφανών έργων (13). Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε ήταν ότι η καλύτερη προσέγγιση πρέπει να βασίζεται στην αμοιβαία αναγνώριση του χαρακτηρισμού των έργων ως ορφανών από τα κράτη μέλη. Η λύση αυτή παρέχει ασφάλεια δικαίου στις βιβλιοθήκες και στους υπόλοιπους κατόχους δικαιωμάτων σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 1 ως προς τον χαρακτηρισμό ενός συγκεκριμένου έργου ως ορφανού. Ακόμη, η αμοιβαία αναγνώριση διασφαλίζει ότι τα ορφανά έργα που περιλαμβάνονται σε μια ψηφιακή βιβλιοθήκη θα είναι προσιτά στους πολίτες ολόκληρης της Ευρώπης.

2.6 Η οδηγία βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες

Για να εξασφαλίσουν την αναγνώριση έργων ως «ορφανών», οι βιβλιοθήκες, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, τα μουσεία ή τα αρχεία, τα ιδρύματα κινηματογραφικής κληρονομιάς και οι δημόσιοι ραδιοτηλεοπτικοί οργανισμοί υποχρεούνται να προβούν προηγουμένως σε επιμελή αναζήτηση, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της προτεινόμενης οδηγίας, στο κράτος μέλος όπου δημοσιεύθηκε αρχικά το έργο.

ii.	Αν από την επιμελή αναζήτηση αποδειχθεί το καθεστώς ενός έργου ως «ορφανού», το σχετικό έργο θα θεωρείται ορφανό σε ολόκληρη την ΕΕ, καθιστώντας περιττή τη διενέργεια πολλαπλών επιμελών αναζητήσεων.

iii.

Σε αυτή τη βάση, θα είναι δυνατή η διάθεση ορφανών έργων στο διαδίκτυο για πολιτιστικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς χωρίς προηγούμενη άδεια, εκτός εάν ο ιδιοκτήτης ενός έργου θέσει τέλος στο καθεστώς του έργου αυτού ως ορφανού. Στην τελευταία περίπτωση, οι κάτοχοι δικαιωμάτων που εμφανίζονται και διεκδικούν τα έργα τους θα πρέπει να αμείβονται και η αμοιβή τους θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το είδος της εργασίας και της χρήσης.

iv.	Αμοιβαία αναγνώριση του καθεστώτος ενός έργου ως ορφανού σε όλα τα κράτη μέλη.

3. Παρατηρήσεις

3.1 Για την ΕΟΚΕ είναι σημαντικό όλες τις πολιτικές πρωτοβουλίες ΔΔΙ να εξισορροπούν τα δικαιώματα των δημιουργών και των ιδιοκτητών με τα συμφέροντα των χρηστών και των τελικών καταναλωτών, έτσι ώστε να διαθέτουν πρόσβαση στο υλικό αυτό όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα σε κάθε κράτος μέλος.

3.2 Για να διευκολυνθεί η αναζήτηση των κατόχων ΔΔΙ, η Επιτροπή θα μπορούσε να δημοσιεύει και να ενημερώνει τακτικά τον κατάλογο των οργανισμών που αναφέρονται στην παρ. 1 του άρθρου 1 της οδηγίας και οι οποίοι είναι αρμόδιοι για τη διαχείριση των ορφανών έργων.

3.3 Επιπλέον, οι οργανισμοί αυτοί πρέπει να γνωρίζουν επίσημα ότι τα μητρώα των επιμελών αναζητήσεων σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ είναι αξιόπιστα. Συνεπώς, τα κράτη μέλη θα πρέπει να τηρούν εθνικό μητρώο με τις βάσεις δεδομένων οι οποίες διαθέτουν επίσημη έγκριση για την καταγραφή των αποτελεσμάτων των επιμελών αναζητήσεων που πραγματοποιούνται στο έδαφός τους, όπως ορίζεται στην παρ. 4 του άρθρου 3 της οδηγίας.

3.4 Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι το άρθρο 11 της πρότασης οδηγίας προβλέπει το ενδεχόμενο επέκτασης του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας ώστε να συμπεριληφθούν στο προστατευόμενο υλικό φωνογραφήματα και μεμονωμένες φωτογραφίες που δεν καλύπτονται μέχρι σήμερα. Ανεξάρτητα από την προβλεπόμενη αυτή αναθεώρηση, τούτο πρέπει να υλοποιηθεί σήμερα προκειμένου να δημοσιοποιηθεί έγκαιρα το εν λόγω πολιτιστικό υλικό.

3.4.1 Η παραδοσιακή μουσική και η προφορική παράδοση είναι πολύ σημαντικές για την ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά, υπάρχει δε πλούσιο καταγεγραμμένο υλικό σε ολόκληρη την ΕΕ, όχι μόνο από δημόσιους ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς αλλά και από άλλους οργανισμούς που απαριθμούνται στην παρ. 1 του άρθρου 1. Όλο αυτό το ηχητικό και οπτικοακουστικό υλικό πρέπει να υπόκειται στους ίδιους κανόνες αναζήτησης, ταξινόμησης και χρήσης με τα υπόλοιπα έργα που απαριθμούνται στην παρ. 2 του άρθρου 1 της οδηγίας.

3.4.2 Παρομοίως, το φωτογραφικό και το κινηματογραφικό υλικό αποτελεί ιδιαίτερα πλούσια πηγή πληροφοριών για τη γνώση και την κατανόηση του ευρωπαϊκού πολιτισμού· στην περίπτωση λοιπόν που το υλικό αυτό χαρακτηριστεί ορφανό, τότε πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε το υλικό να απεγκλωβιστεί από τα σκονισμένα αρχεία των δημόσιων οργανισμών.

Βρυξέλλες, 21 Σεπτεμβρίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) Η Europeana επιτρέπει στους ανθρώπους να εξερευνούν τις ψηφιακές πηγές μουσείων, βιβλιοθηκών, αρχείων και συλλογών οπτικοακουστικού υλικού της Ευρώπης. Το έργο αυτό, που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εγκαινιάστηκε το 2008 με στόχο να καταστεί η πολιτιστική και επιστημονική κληρονομιά της Ευρώπης προσβάσιμη στο κοινό. Βλ: www.europeana.eu.

(2) COM(2011) 287 τελικό «Μια ενιαία αγορά για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας».

(3) «Στρατηγική για την Ευρώπη του 2020» (COM (2010) 2020 τελικό), «Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης για το 2011» (COM (2011) 11 τελικό), «Ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη» (COM (2010) 245 τελικό), «Η Πράξη για την Ενιαία αγορά» (COM (2011) 206 τελικό) και «Ένωση καινοτομίας» (COM (2010) 546 τελικό).

(4) ΕΕ C 116 της 28.4.1999, σ. 35, ΕΕ C 155 της 29.5.2001, σ. 80, ΕΕ C 221 της 7.8.2001, σ. 20, ΕΕ C 32 της 2.2.2004, σ. 15, ΕΕ C 108 της 30.4.2004, σ. 23, ΕΕ C 324 της 30.12.2006, σ. 7, ΕΕ C 256 της 27.10.2007, σ. 3, ΕΕ C 182 της 4.8.2009, σ. 36, ΕΕ C 218 της 11.9.2009, σ. 8, ΕΕ C 228 της 22.9.2009, σ. 52, ΕΕ C 306 της 16.12.2009, σ. 7, ΕΕ C 18 της 19.1.2011, σ. 105, ΕΕ C 54 της 19.2.2011, σ. 58.

(5) «Ορφανά έργα» είναι έργα όπως βιβλία, εφημερίδες και άρθρα περιοδικών που εξακολουθούν να προστατεύονται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, παρόλο που οι κάτοχοί τους δεν μπορούν να εντοπιστούν για την απόκτηση άδειας χρήσης. Περιλαμβάνουν κινηματογραφικά και οπτικοακουστικά έργα. Πολλά ορφανά έργα βρίσκονται σε συλλογές ευρωπαϊκών βιβλιοθηκών.

(6) ΕΕ C 54 της 19.2.2011, σ. 58.

(7) ΕΕ C 324 της 30.12.2006, σ. 7, ΕΕ C 182 της 4.8.2009, σ. 36, ΕΕ C 228 της 22.9.2009, σ. 52, ΕΕ C 18 της 19.1.2011, σ. 105, ΕΕ C 54 της 19.2.2011, σ. 58.

(8) Το πρόγραμμα «Accessible Registries of Rights Information and Orphan Works» («Προσβάσιμα μητρώα πληροφοριών για δικαιώματα και ορφανά έργα») ως προς την Europeana, συνιστά κοινοπραξία των ευρωπαϊκών εθνικών βιβλιοθηκών, εκδοτών και οργανισμών συλλογικής διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων, στην οποία εκπροσωπούνται και οι συγγραφείς μέσω των κυριότερων ευρωπαϊκών ενώσεών τους αλλά και εθνικών οργανώσεων, βλ.: www.arrow-net.eu.

(9) Βλ. IP/11/630, Βρυξέλλες, 24 Μαΐου 2011.

(10) COM(2011) 287 τελικό «Μια ενιαία αγορά για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας».

(11) COM(2011) 206 τελικό - Πράξη για την Ενιαία Αγορά – Δώδεκα δράσεις για την τόνωση της ανάπτυξης και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης «Μαζί για μια νέα ανάπτυξη»

(12) COM(2011) 287 τελικό.

(13) SEC(2011) 615 τελικό - «Εκτίμηση του αντικτύπου για τη διασυνοριακή ηλεκτρονική πρόσβαση στα ορφανά έργα».

22.12.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 376/69

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την ευρωπαϊκή τυποποίηση και την τροποποίηση των οδηγιών 89/686/ΕΟΚ και 93/15/ΕΟΚ του Συμβουλίου και των οδηγιών 94/9/ΕΚ, 94/25/ΕΚ, 95/16/ΕΚ, 97/23/ΕΚ, 98/34/ΕΚ, 2004/22/ΕΚ, 2007/23/ΕΚ, 2009/105/ΕΚ και 2009/23/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου»

COM(2011) 315 τελικό — 2011/0150 (COD)

2011/C 376/13

Εισηγητής: ο κ. PEZZINI

Το Συμβούλιο, στις 24 Ιουνίου 2011, και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στις 23 Ιουνίου 2011, αποφάσισαν σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 114 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ζητήσουν από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να καταρτίσει γνωμοδότηση με θέμα την

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την ευρωπαϊκή τυποποίηση και την τροποποίηση των οδηγιών 89/686/ΕΟΚ και 93/15/ΕΟΚ του Συμβουλίου και των οδηγιών 94/9/ΕΚ, 94/25/ΕΚ, 95/16/ΕΚ, 97/23/ΕΚ, 98/34/ΕΚ, 2004/22/ΕΚ, 2007/23/ΕΚ, 2009/105/ΕΚ και 2009/23/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου

COM(2011) 315 τελικό — 2011/0150(COD).

Κατά την 474η σύνοδο ολομέλειας, της 21ης και 22ας Σεπτεμβρίου 2011 (συνεδρίαση της 21ης Σεπτεμβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 121 ψήφους υπέρ, 2 ψήφους κατά και 5 αποχές.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) υποστηρίζει την πρωτοβουλία της Επιτροπής για την αναθεώρηση του ευρωπαϊκού συστήματος τυποποίησης, προκειμένου να διατηρηθούν τα πολυάριθμα επιτυχημένα στοιχεία του, να διορθωθούν τα μειονεκτήματά του και να επιτευχθεί η σωστή ισορροπία μεταξύ των ακόλουθων τριών διαστάσεων: της διεθνούς, της ευρωπαϊκής και της εθνικής, εξασφαλίζοντας ποιοτικά επίπεδα αριστείας σε παγκόσμια κλίμακα.

1.2 Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη για την ανάγκη διαμόρφωσης ενός κοινοτικού νομοθετικού και ρυθμιστικού πλαισίου, ευέλικτου και δυναμικού, προκειμένου να βελτιστοποιηθεί η προστιθέμενη αξία της ευρωπαϊκής τεχνικής τυποποίησης, η οποία αποσκοπεί στη στήριξη της ανταγωνιστικότητας, της καινοτομίας και της ανάπτυξης.

1.3 Η ΕΟΚΕ επισημαίνει εκ νέου τη σημασία της ευρωπαϊκής τυποποίησης για τη λειτουργία και την εδραίωση της εσωτερικής αγοράς, ιδίως στους τομείς της υγείας, της ασφάλειας, της προστασίας του περιβάλλοντος, των καταναλωτών και της διαλειτουργικότητας, οι οποίοι σήμερα, ολοένα και περισσότερο, χρησιμοποιούν τις τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας (ΤΠΕ).

1.4 Η ΕΟΚΕ θεωρεί θεμελιώδους σημασίας την προσαρμογή του ρυθμού και του χρόνου κατάρτισης των προτύπων, καθώς και τη διεύρυνση του πεδίου δράσης στους τομείς των υπηρεσιών και των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας, με ιδιαίτερη πάντα προσοχή στην επίτευξη των στόχων περί ποιότητας, ασφάλειας και επιπέδου παραγωγής των προτύπων, με τη χρήση διαδικτυακής πλατφόρμας διαβούλευσης και επιγραμμικής ανταλλαγής πληροφοριών.

1.5 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι προδιαγραφές που έχουν εγκριθεί από φόρουμ ή/και διεθνείς βιομηχανικούς ομίλους στον τομέα των ΤΠΕ, θα πρέπει να γίνουν αποδεκτές μόνο μετά από μια διαδικασία πιστοποίησης από τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης (ΕΟΤ), με τη συμμετοχή των εκπροσώπων των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, των καταναλωτών, των περιβαλλοντικών φορέων, των εργαζομένων και των οργανώσεων που εκπροσωπούν σημαντικά κοινωνικά συμφέροντα.

1.6 Η ΕΟΚΕ επικροτεί την απλούστευση –με μία κατάλληλη νομική βάση– των συστημάτων χρηματοδότησης, των εθνικών οργανισμών τυποποίησης και άλλων οργανισμών που είναι αρμόδιοι για τη συνεργασία στον τομέα της τυποποίησης, καθώς και ευρωπαϊκών οργανισμών που εκπροσωπούν τα ενδιαφερόμενα μέρη.

1.7 Η ΕΟΚΕ συνιστά την προετοιμασία ενός κοινού εγγράφου προγραμματισμού που να εξασφαλίζει τη συνοχή και τον συντονισμό καθώς και τη συμμόρφωση με τους μελλοντικούς στόχους της αγοράς. Υπ’ αυτό το πρίσμα, ενδείκνυται η συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών στον ετήσιο προγραμματισμό και στην προετοιμασία των προγραμμάτων εργασίας από τους ΕΟΤ, από άλλες δομές που ασχολούνται με την ανάπτυξη ειδικών τομεακών τεχνικών (ΤΠΕ), από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Επιτροπής και από τους εθνικούς φορείς τυποποίησης.

1.8 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει επίσης τη σημασία που έχει η διάθεση, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, επικαιροποιημένων τεχνικών προτύπων στον τομέα των υπηρεσιών, ο οποίος θα εξακολουθήσει να αναπτύσσεται ως καινοτόμος πυλώνας της οικονομίας έως το 2020. Παράλληλα, επισημαίνει ότι η ιδιαιτερότητα των υπηρεσιών απαιτείται να ληφθεί υπόψη και ότι το μοντέλο τυποποίησης των προϊόντων δεν μπορεί να αντιγραφεί απευθείας. Κάθε περαιτέρω ανάπτυξη των προτύπων στον τομέα των υπηρεσιών θα πρέπει να συνεκτιμά τις ανάγκες της αγοράς και της κοινωνίας.

1.9 Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να εξασφαλιστεί ένα σταθερό πολυετές πλαίσιο χρηματοδότησης του ευρωπαϊκού συστήματος τυποποίησης και εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι οι πιστώσεις του προϋπολογισμού που διατίθενται για τη δράση αυτή προτείνονται από την Επιτροπή μόνο για το 2013.

1.10 Η ΕΟΚΕ συνιστά τη μέγιστη αλληλεπίδραση μεταξύ των διαδικασιών τεχνικής τυποποίησης και των προγραμμάτων ευρωπαϊκής έρευνας και καινοτομίας, έτσι ώστε να εξασφαλιστούν η ταχεία εφαρμογή των νέων τεχνολογιών και τα συνακόλουθα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα για την ευρωπαϊκή οικονομία στην παγκόσμια αγορά.

1.11 Η ΕΟΚΕ συνιστά τη στενή συνεργασία των Ευρωπαϊκών Οργανισμών Τυποποίησης (ΕΟΤ) με τα γραφεία διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας που προστατεύουν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (ΔΠΙ).

1.12 Η ΕΟΚΕ ζητά ο νέος κανονισμός να προβλέπει ρητά την ενίσχυση της θέσης της Ευρώπης στο πλαίσιο της διεθνούς τυποποίησης, ώστε να διευκολυνθούν οι ανταλλαγές και να αυξηθεί η ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα.

2. Εισαγωγή

2.1 Η ΕΟΚΕ έχει τονίσει επανειλημμένα τον ουσιαστικό ρόλο της τεχνικής τυποποίησης για τη στήριξη:

—	της ποιότητας των ευρωπαϊκών προϊόντων και των υπηρεσιών·

—	της ανταγωνιστικότητάς τους στην εσωτερική και παγκόσμια αγορά·

—	της προστασίας του καταναλωτή·

—	της βελτίωσης των κοινωνικών και περιβαλλοντικών προτύπων.

2.2 Η ΕΟΚΕ τασσόταν πάντα «υπέρ μιας ευρύτερης χρήσης της ευρωπαϊκής τυποποίησης στις πολιτικές και στη νομοθεσία της Ένωσης, για να ενισχυθεί, ανάλογα με τις ανάγκες τόσο της κοινωνίας όσο και των επιχειρήσεων, η επέκταση της τεχνικής τυποποίησης σε νέους τομείς όπως: οι υπηρεσίες, οι τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας, οι μεταφορές, η προστασία των καταναλωτών και ο σεβασμός του περιβάλλοντος» (1).

2.3 Η ΕΟΚΕ έχει επίσης επισημάνει ότι «ότι η ευρωπαϊκή τυποποίηση είναι σημαντική για τη λειτουργία και την εδραίωση της εσωτερικής αγοράς, κυρίως χάρις στις οδηγίες της λεγόμενης “νέας προσέγγισης” στους τομείς …» (2).

2.4 Στην πρόσφατη γνωμοδότησή της με θέμα «Προς μια πράξη για την ενιαία αγορά», η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι «τα πρότυπα αποτελούν βασικό δομικό στοιχείο της ενιαίας αγοράς». Ταυτόχρονα, τονίζει «τη σημασία που έχει η μεγαλύτερη συμμετοχή των καταναλωτών και των ΜΜΕ σε αυτή τη διαδικασία, αρκεί να διασφαλιστεί παράλληλα με συνεχή και βιώσιμο τρόπο ότι θα ρυθμιστεί ο παράγοντας “κόστος” που περιορίζει τη συμμετοχή τους. Τα πρότυπα δεν θα πρέπει να υπαγορευθούν από συγκεκριμένους φορείς. Τα πρότυπα της ΕΕ έχουν να διαδραματίσουν πολύ σημαντικότερο ρόλο στο παγκόσμιο εμπόριο και πρέπει να προβληθούν κατά τις προσεχείς εμπορικές διαπραγματεύσεις σε διμερές και πολυμερές επίπεδο» (3).

2.5 Η τεχνική τυποποίηση διαδραματίζει θεμελιώδη ρόλο στη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και στη διεθνή ανταγωνιστικότητα των προϊόντων και υπηρεσιών, ως στρατηγικό εργαλείο για την εξασφάλιση της ποιότητας των αγαθών και των υπηρεσιών, της διαλειτουργικότητας των δικτύων και των συστημάτων, υψηλού επιπέδου προστασίας των καταναλωτών και του περιβάλλοντος, καθώς και αυξημένου βαθμού καινοτομίας και κοινωνικής ένταξης.

2.6 Για να είναι αποτελεσματικός ο ρόλος αυτός πρέπει, μεταξύ άλλων:

—

η ευρωπαϊκή διαδικασία τεχνικής τυποποίησης να μπορεί να ανταποκρίνεται γρήγορα στις ανάγκες του νομοθέτη –κατόπιν εντολής της Επιτροπής– και του ταχέως μεταβαλλόμενου κλάδου της παραγωγής, όπου η διάρκεια ζωής και οι κύκλοι ανάπτυξης των προϊόντων είναι ολοένα και πιο περιορισμένοι και όπου υπάρχει ανάγκη μεγαλύτερης ταχύτητας και ευελιξίας για την αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων·

—

τα τεχνικά πρότυπα να είναι σε θέση να ακολουθούν τους γρήγορους ρυθμούς της τεχνολογικής ανάπτυξης, διότι διαφορετικά θα είναι άχρηστα, και να καλύπτουν όλο και περισσότερους τομείς –ιδίως των τεχνολογιών της πληροφορίας και των υπηρεσιών– εξασφαλίζοντας την ποσότητα, την ταχύτητα και την ποιότητα κατά την παραγωγή των προτύπων αυτών, ακόμη και με τη χρήση διαδικτυακής πλατφόρμας διαβούλευσης·

—

η διαδικασία ανάπτυξης και εφαρμογής των προτύπων να μπορεί να προσαρμόζεται στις ανάγκες των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και όχι το αντίστροφο, εξασφαλίζοντας υψηλά επίπεδα εκπροσώπησης και συμμετοχής στις δραστηριότητες τυποποίησης, ιδίως σε ευρωπαϊκό επίπεδο, και τηρώντας τις ισορροπίες μεταξύ των εθνικών αντιπροσωπειών, δεδομένου ότι η σχέση των ΜΜΕ με τα τεχνικά πρότυπα είναι γενικά δύσκολη και πολύπλοκη·

—

να εξασφαλιστούν υψηλότερα και ευρύτερα επίπεδα νομιμότητας και συναίνεσης μέσα από μια διαδικασία εκούσιας, ανοικτής και διαφανούς συνεργασίας όπου η βιομηχανία, οι ΜΜΕ, οι δημόσιες αρχές και τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη της κοινωνίας των πολιτών να μπορούν να δρουν από κοινού με ίσες ευκαιρίες πρόσβασης: συχνά τα πρότυπα αναφέρονται στην ασφάλεια και στην ευημερία των πολιτών, στην αποτελεσματικότητα των δικτύων, στο περιβάλλον και σε άλλους τομείς δημόσιου συμφέροντος. Επομένως, αυτοί οι τομείς θα πρέπει να να έχουν μεγαλύτερη εκπροσώπηση και επιρροή·

—	το ευρωπαϊκό σύστημα τυποποίησης, να ανταποκρίνεται στις ανάγκες εξασφάλισης πλήρους διαλειτουργικότητας και συμβατότητας με τις εφαρμογές και τις υπηρεσίες της τεχνολογίας της πληροφορίας και της επικοινωνίας (ΤΠΕ), μέσω πιστοποιημένων ευρωπαϊκών τεχνικών προτύπων αναφοράς·

—

το ευρωπαϊκό σύστημα τυποποίησης να λαμβάνει την κατάλληλη, απλοποιημένη χρηματοδότηση για να διασφαλιστεί η πλήρης συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων φορέων στην κατάρτιση των προτύπων, με την αυτόματη ενσωμάτωση της διάστασης της τυποποίησης στα προγράμματα δημόσιας έρευνας και καινοτομίας, προκειμένου να υποστηριχθεί η ανάπτυξη της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»·

—

μόλις εξασφαλιστεί το προσδοκώμενο επίπεδο διαφάνειας, ανοίγματος και ισόρροπης συμμετοχής όλων των ενδιαφερόμενων φορέων, να ενσωματωθούν οι παραγωγές προτύπων από φόρουμ και κοινοπραξίες ΤΠΕ που είναι παγκοσμίως αναγνωρισμένες και πιστοποιημένες από ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης (ΕΟΤ) – CEN, CENELEC, ETSI (4) – ώστε να μπορεί να γίνεται αναφορά στη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων·

—	να ενισχυθεί καταλλήλως η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ όλων των φορέων και των δομών της τυποποίησης στην Ευρώπη και να διασφαλιστεί η ίση πρόσβαση όλων των ενδιαφερόμενων φορέων στα πρότυπα.

2.7 Όσον αφορά την οικονομική στήριξη, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η απόφαση αριθ. 1673/2006/ΕΚ –για την οποία η ΕΟΚΕ είχε τη δυνατότητα να εκφράσει τη γνώμη της– ορίζει ήδη τους κανόνες σχετικά με τη συμβολή της ΕΕ στη χρηματοδότηση της ευρωπαϊκής τυποποίησης προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι τα ευρωπαϊκά πρότυπα και άλλα προϊόντα της ευρωπαϊκής τυποποίησης καταρτίζονται και αναθεωρούνται για να υποστηρίξουν τους στόχους της νομοθεσίας και των πολιτικών της Ένωσης: οι ίδιοι κανόνες θα πρέπει να ισχύουν για τους οργανισμούς οι οποίοι, αν και δεν αναγνωρίζονται ως ευρωπαϊκοί οργανισμοί τυποποίησης στο πλαίσιο του παρόντος κανονισμού, έχουν λάβει εντολή να πραγματοποιήσουν προκαταρκτικές εργασίες για την υποστήριξη της ευρωπαϊκής τυποποίησης.

2.8 Δεδομένου του εύρους του πεδίου παρέμβασης της ευρωπαϊκής τυποποίησης για τη στήριξη των πολιτικών και της νομοθεσίας της ΕΕ, καθώς και των διαφόρων τύπων των δραστηριοτήτων τυποποίησης, είναι αναγκαίο να προβλεφθούν διαφορετικοί όροι χρηματοδότησης.

3. Οι προτάσεις της Επιτροπής

3.1 Η πρόταση αποσκοπεί στην ικανοποίηση των ακόλουθων αναγκών:

—

για να εξασφαλιστεί η σημαντική υποστήριξη της ενιαίας αγοράς αγαθών και υπηρεσιών και να αποτραπεί η δημιουργία εμποδίων στις συναλλαγές εντός της ΕΕ, η υιοθέτηση των ευρωπαϊκών προτύπων από τους ΕΟΤ θα πρέπει να καλύπτει τόσο τα αγαθά όσο και τις υπηρεσίες, ενώ για να συνεχίσει να επωφελείται από την κοινοτική συγχρηματοδότηση η διαδικασία κατάρτισης των ευρωπαϊκών προτύπων θα πρέπει να καταστεί ταχύτερη και να συμβαδίζει με τους ολοένα και πιο γρήγορους κύκλους ανάπτυξης προϊόντων και υπηρεσιών·

—

επειδή το πρότυπο είναι προϊόν συναίνεσης στην οποία καταλήγουν οι παράγοντες που συμμετέχουν στην κατάρτισή του, η διαδικασία τυποποίησης πρέπει να νομιμοποιείται χάρη στη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων ομάδων της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων, των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, των καταναλωτών, των περιβαλλοντικών φορέων·

—

για να προκύψουν πρότυπα που να εξασφαλίζουν τη διαλειτουργικότητα μεταξύ υπηρεσιών και εφαρμογών στον τομέα των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας, τα πρότυπα ΤΠΕ θα πρέπει να αναγνωρίζονται επίσημα, ακόμη και αν έχουν καταρτιστεί εκτός των ευρωπαϊκών οργανισμών τυποποίησης ΕΟΤ, από εξειδικευμένα φόρουμ και κοινοπραξίες.

3.2 Για τον σκοπό αυτό, η πρόταση προβλέπει –πέρα από την τροποποίηση των οδηγιών 89/686/ΕΟΚ και 93/15/ΕΟΚ, 94/9/ΕΚ, 94/25/ΕΚ, 95/16/ΕΚ, 97/23/ΕΚ, 2004/22/ΕΚ, 2007/23/ΕΚ, 2009/105/ΕΚ και 2009/23/ΕΚ– την αναθεώρηση και την συγχώνευση, ιδίως, οδηγιών και αποφάσεων.

3.3 Η προτεινόμενη νέα νομοθεσία –με τη μορφή του κανονισμού ώστε να διασφαλιστεί η ομοιόμορφη εφαρμογή της– αποσκοπεί:

—	στη μεγαλύτερη διαφάνεια και συνεργασία μεταξύ των εθνικών οργανισμών τυποποίησης, των ΕΟΤ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής·

—

στην αναγνώριση της χρήσης των προτύπων ΤΠΕ (υλικό, λογισμικό και υπηρεσίες της τεχνολογίας των πληροφοριών), ακόμη και αν έχουν αναπτυχθεί από άλλους οργανισμούς, αρκεί να συνάδουν με τις αρχές ΤΒΤ/ΠΟΕ (Τεχνικά εμπόδια στο εμπόριο/Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου) και με την ανάγκη για ευρωπαϊκή διαλειτουργικότητα·

—	στον ετήσιο προγραμματισμό των προτεραιοτήτων τυποποίησης της ΕΕ και των εντολών της Επιτροπής·

—	στη βελτίωση της εκπροσώπησης των ΜΜΕ με οικονομική ενίσχυση παρεχόμενη από την ΕΕ, αλλά και των καταναλωτών, των περιβαλλοντικών φορέων και των εκπροσώπων των κοινωνικών συμφερόντων, ακόμη και για βοηθητικές/προπαρασκευαστικές δραστηριότητες·

—	σε μέτρα για την επιτάχυνση της κατάρτισης ευρωπαϊκών τεχνικών προτύπων, κατόπιν αιτήματος της Επιτροπής, με χρηματοοικονομική στήριξη για την ενεργό επιδίωξη συναίνεσης από τους ΕΟΤ·

—	σε μέτρα παροχής κινήτρων όσον αφορά επίσης την προώθηση των ευρωπαϊκών τεχνικών προτύπων σε διεθνές επίπεδο και των προγραμμάτων τεχνικής βοήθειας και συνεργασίας με τρίτες χώρες·

—	στην προώθηση της ευρωπαϊκής και διεθνούς τυποποίησης με διευκολύνσεις προς τις επιχειρήσεις για τη μετάφραση στις επίσημες γλώσσες της ΕΕ ενόψει μεγαλύτερης συνοχής και πρόσβασης·

—	στην ενίσχυση των δράσεων τυποποίησης στον τομέα των υπηρεσιών για την υποστήριξη της ανταγωνιστικότητας της εσωτερικής αγοράς, αποφεύγοντας πολλαπλά εθνικά πρότυπα, κατόπιν εντολής της Επιτροπής·

—	στη μείωση του διοικητικού φόρτου, με κατ’ αποκοπήν ποσά χωρίς επαλήθευση του πραγματικού κόστους·

—	στην εισαγωγή ενός συστήματος απόδοσης βάσει δεικτών και στόχων από πλευράς αποτελεσμάτων και επιπτώσεων, με σκοπό τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και ταχύτητας των αποτελεσμάτων και της διαδικασίας επίτευξής τους·

—	στην υποβολή ετήσιας έκθεσης προς την Επιτροπή εκ μέρους των ΕΟΤ σχετικά με τις πτυχές της χρηματοδότησης, της διαφάνειας, της ταχύτητας, της απλούστευσης, της ικανότητας συμμετοχής και της ποιότητας της εν λόγω διαδικασίας.

4. Γενικές παρατηρήσεις

4.1 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τους στόχους της πρότασης της Επιτροπής, εφόσον μια ευρωπαϊκή διαδικασία τυποποίησης γρήγορη, αποτελεσματική και συμμετοχική αποτελεί όχι μόνο βασικό στοιχείο της αρχιτεκτονικής της ενιαίας αγοράς, η οποία συνιστά τον πυρήνα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και της υλοποίησης της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», αλλά επίσης και πάνω απ’ όλα τον ακρογωνιαίο λίθο της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας και ένα εργαλείο για την προώθηση της καινοτομίας.

4.2 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι οργανισμοί τυποποίησης θα πρέπει να ενθαρρύνονται για να αξιολογούν, στο πλαίσιο των διαφόρων προγραμμάτων εργασίας, τις πολιτικές τους όσον αφορά τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (ΔΠΙ), επιδεικνύοντας μεγαλύτερη προσοχή στην προώθηση της καινοτομίας και στην ανάπτυξη στενότερων σχέσεων με τα Γραφεία Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας, ιδίως με το Ευρωπαϊκό Γραφείο που εδρεύει στο Μόναχο της Βαυαρίας, προκειμένου τα θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας να αντιμετωπίζονται εξ αρχής επιτυγχάνοντας έτσι υψηλότερη ποιότητα στην περίπτωση τόσο των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας όσο και των ίδιων των προτύπων.

4.3 Η ΕΟΚΕ επικροτεί, ως εκ τούτου, την πρόθεση της Επιτροπής να προβεί στην αναθεώρηση του ευρωπαϊκού συστήματος τυποποίησης, προκειμένου να διατηρηθούν τα πολυάριθμα επιτυχημένα στοιχεία του, να διορθωθούν τα μειονεκτήματά του, να επιτευχθεί η σωστή ισορροπία μεταξύ της ευρωπαϊκής και της εθνικής διάστασης και να ικανοποιηθούν οι νέες απαιτήσεις και προσδοκίες των επιχειρήσεων, των καταναλωτών, των κοινωνικών εταίρων και της ευρωπαϊκής κοινωνίας στο σύνολό της.

4.4 Η ΕΟΚΕ θεωρεί θεμελιώδους σημασίας την προσαρμογή του ρυθμού και του χρόνου κατάρτισης των προτύπων, καθώς και τη διεύρυνση του πεδίου δράσης στους τομείς των υπηρεσιών και των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας, υπό την προϋπόθεση ότι οι εν λόγω δράσεις θα διασφαλίζουν τους στόχους ποιότητας των προτύπων και ότι η διεύρυνση σε δομές κατάρτισης προτύπων, εκτός των ΕΟΤ, θα πραγματοποιείται με τις ίδιες εγγυήσεις διαφάνειας και συμμετοχής που ισχύουν για τους ΕΟΤ.

4.4.1 Για τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο οι ΕΟΤ και η Επιτροπή να εξασφαλίσουν τη διενέργεια προληπτικού έλεγχου που να πιστοποιεί ότι –ακόμη και οι προδιαγραφές που έχουν εγκριθεί από φόρουμ ή/και διεθνείς βιομηχανικούς ομίλους προκειμένου να χρησιμοποιηθούν ως στοιχεία αναφοράς στις δημόσιες συμβάσεις– έχουν καταρτιστεί με δίκαιο, αμερόληπτο και διαφανή τρόπο και με την δέουσα συμμετοχή των εκπροσώπων των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, των καταναλωτών, των περιβαλλοντικών φορέων, των εργαζομένων και των οργανώσεων που εκπροσωπούν σημαντικά κοινωνικά συμφέροντα.

4.4.2 Η ΕΟΚΕ συνιστά αυτή η αναγκαία αυξημένη συμμετοχή να μην επιβαρύνει τις διαδικασίες και τον απαιτούμενο χρόνο συναινετικής κατάρτισης των προτύπων, που θα πρέπει αντίθετα να επισπευσθούν σημαντικά με τη χρήση διαδικτυακής πλατφόρμας διαβούλευσης, επεξεργασίας και επιγραμμικής ανταλλαγής πληροφοριών (5).

4.5 Ομοίως, η ΕΟΚΕ ζητά να προβλεφθεί από τον κανονισμό η κατάρτιση πολυετών προβλέψεων για την τυποποίηση στην Ευρώπη, προκειμένου να δοθεί μια πιο αποτελεσματική και συντονισμένη απάντηση στις σφαιρικές πολιτικές που απαιτούνται για την αντιμετώπιση των θεμάτων της κλιματικής αλλαγής, της ανάπτυξης ευφυών δικτύων, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της διασύνδεσής τους, πέραν των επιτακτικών περιβαλλοντικών και κοινωνικών προκλήσεων.

4.6 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι για να προωθηθεί και να διευκολυνθεί η ουσιαστική συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών στη διαδικασία τυποποίησης τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο, απαιτείται να ενθαρρυνθεί η υλοποίηση προγραμμάτων κατάρτισης και να προβλεφθούν τα μέτρα που είναι απαραίτητα για να παρασχεθεί η δυνατότητα στους ασθενέστερους εθνικούς οργανισμούς τυποποίησης –οι οποίοι επί του παρόντος δεν διαθέτουν γραμματείες τεχνικών επιτροπών– να αναλάβουν πιο ενεργό ρόλο κατά τη διαδικασία τυποποίησης.

4.7 Η κατάρτιση ετήσιων προγραμμάτων εργασίας από τους ΕΟΤ, από τις άλλες δομές ανάπτυξης συγκεκριμένων τομεακών τεχνικών (ΤΠΕ), από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Επιτροπής και από τους εθνικούς φορείς τυποποίησης, μπορεί να αποδειχθεί αποτελεσματικό μέτρο για την εξασφάλιση κατάλληλου ρυθμού, χρόνου και επιπέδου παραγωγής προτύπων ποιότητας, υπό την προϋπόθεση ότι εξασφαλίζεται ένα πλαίσιο συνοχής και συντονισμού, καθώς και η αποτελεσματική συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών στον ετήσιο προγραμματισμό.

4.8 Η ΕΟΚΕ επικροτεί την απλούστευση των συστημάτων χρηματοδότησης που χορηγείται, με την κατάλληλη νομική βάση, στους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης, στους εθνικούς φορείς τυποποίησης και σε άλλους οργανισμούς που είναι αρμόδιοι για τη συνεργασία στον τομέα της τυποποίησης, καθώς και στους ευρωπαϊκούς οργανισμούς που εκπροσωπούν τα ενδιαφερόμενα μέρη τα οποία απαριθμούνται στο παράρτημα III.

4.8.1 Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι οι πιστώσεις του προϋπολογισμού που διατίθενται για τη δράση αυτή προτείνονται από την Επιτροπή μόνο για το 2013 και θεωρεί σημαντικό να εξασφαλιστεί, το συντομότερο δυνατό, ένα σταθερό πολυετές πρόγραμμα χρηματοδότησης.

4.9 Όσον αφορά την παραγωγή εναρμονισμένων ευρωπαϊκών προτύπων, τα οποία εξασφαλίζουν ότι τα προϊόντα πληρούν τις βασικές απαιτήσεις που καθορίζονται από τη νομοθεσία της ΕΕ, «ελλείψει εναρμονισμένων προτύπων, οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν το σχετικό πρότυπο για να παράσχουν τεκμήριο πιστότητας και πρέπει να αποδείξουν ότι πληρούν τις ουσιώδεις απαιτήσεις σύμφωνα με την ενότητα αξιολόγησης της πιστότητας που προβλέπεται στην ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ. Οι επιχειρήσεις, και στις δύο περιπτώσεις, δεν καταφέρνουν να εξοικονομήσουν το κόστος που συνεπάγεται ο κατακερματισμός της εσωτερικής αγοράς ή οι διαδικασίες εκτίμησης της πιστότητας (6)».

4.9.1 Επ' αυτού, η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμη την παροχή περισσότερων κινήτρων για την παραγωγή και τη χρήση τους σε εθελοντική βάση, έτσι ώστε να εξασφαλίζονται πάντοτε υψηλότερα επίπεδα ασφάλειας των προϊόντων.

4.10 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο προτεινόμενος κανονισμός θα πρέπει να περιέχει διατάξεις που να ενθαρρύνουν τη μεταφορά σε διεθνές επίπεδο των τεχνικών προτύπων που εγκρίθηκαν από το ευρωπαϊκό σύστημα τυποποίησης και να ενισχύουν τον ρόλο των εθνικών οργανισμών τυποποίησης και των ΕΟΤ στους διεθνείς οργανισμούς τυποποίησης. Τούτο μπορεί να επιτευχθεί μέσω συντονισμένων ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών για την ενίσχυση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας και καινοτομίας.

5. Ειδικές παρατηρήσεις

5.1 Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ θα ήταν σκόπιμο, στο παράρτημα 1, να αναφέρονται επίσης οι αναγνωρισμένοι εθνικοί φορείς τυποποίησης.

5.2 Πρέπει να διαχωριστούν οι «τεχνικές προδιαγραφές» από τα επίσημα πρότυπα: η ΕΟΚΕ προτείνει να προστεθεί στην αιτιολογική σκέψη 19, «σχετικά πρότυπα και τεχνικές προδιαγραφές» και να τροποποιήσει τη διατύπωση «πρότυπα» σε «τεχνικές προδιαγραφές» στις αιτιολογικές σκέψεις 20 και 22.

5.3 Στο άρθρο 2, πρέπει να διευκρινιστεί το εξής: «τεχνικές προδιαγραφές», «οι οποίες έχουν εκδοθεί από αναγνωρισμένο οργανισμό τυποποίησης», για την εφαρμογή…» και να προστεθεί το ακόλουθο νέο σημείο 9: (9) «Εθνικός οργανισμός τυποποίησης» οργανισμός ο οποίος αναφέρεται στο παράρτημα II.

5.4 Στο άρθρο 3, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι εθνικοί οργανισμοί τυποποίησης πρέπει να μπορούν να εκφράζουν αντιρρήσεις ακόμη και όταν δεν μπορούν να αντιταχθούν στα ευρωπαϊκά προγράμματα εργασίας και προτείνει συνεπώς το σημείο 5 να τροποποιηθεί ως εξής: «Οι εθνικοί οργανισμοί τυποποίησης δεν προβάλλουν αντιρρήσεις σε περίπτωση που ένα θέμα τυποποίησης του προγράμματος εργασίας τους εξετάζεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες των ευρωπαϊκών οργανισμών τυποποίησης και δεν προβαίνουν σε καμιά ενέργεια που ενδέχεται να θίξει τη σχετική απόφαση».

5.4.1 Η ΕΟΚΕ προτείνει επίσης να προστεθεί ένα νέο σημείο 6, με την εξής διατύπωση: «Τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα προκειμένου να εξασφαλίσουν ότι, κατά την κατάρτιση ενός ευρωπαϊκού προτύπου όπως αναφέρεται στο άρθρο 7, οι εθνικοί τους οργανισμοί τυποποίησης δεν προβαίνουν σε καμία ενέργεια η οποία μπορεί να βλάψει την επιδιωκόμενη εναρμόνιση, και ιδίως, δεν δημοσιεύουν στο δεδομένο τομέα νέο ή αναθεωρημένο εθνικό πρότυπο που δεν είναι πλήρως σύμφωνο προς ήδη υφιστάμενο ευρωπαϊκό πρότυπο».

5.5 Στο άρθρο 7, η ΕΟΚΕ προτείνει μετά το σημείο 3 να προστεθεί ένα νέο σημείο 3.1 με την εξής διατύπωση: «Σε περίπτωση αιτήματος για εναρμονισμένο πρότυπο, το αίτημα αυτό επισημοποιείται με εντολή της Επιτροπής και του αρμόδιου ευρωπαϊκού οργανισμού τυποποίησης».

5.5.1 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η προθεσμία του ενός μηνός που προβλέπεται για την απάντηση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Τυποποίησης σε αίτημα της Επιτροπής μπορεί να περιορίσει τις διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Η ΕΟΚΕ συνιστά να προβλεφθεί προθεσμία 3 μηνών.

5.6 Στο άρθρο 9, η ΕΟΚΕ προτείνει την αλλαγή του υπότιτλου: «Αναγνώριση για τις δημόσιες συμβάσεις των τεχνικών προδιαγραφών στον τομέα των ΤΠΕ» και να προστεθούν στην αρχή του άρθρου τα εξής: « “Στον τομέα των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας,” η Επιτροπή μπορεί ….»

5.7 Στο άρθρο 16, η ΕΟΚΕ προτείνει να προστεθεί ένα σημείο α 1) με την εξής διατύπωση:

«a1)	να επικαιροποιείται ο κατάλογος των εθνικών οργανισμών τυποποίησης που αναφέρεται στο παράρτημα Ι με βάση τις πληροφορίες που παρέχουν τα κράτη μέλη όπως ορίζεται στο άρθρο 21»

Και να διατυπωθεί το σημείο β) ως εξής:

«β)	να προσαρμόζονται στις “τεχνικές εξελίξεις” τα κριτήρια για την αναγνώριση “των τεχνικών προδιαγραφών” στον τομέα των ΤΠΕ στις δημόσιες συμβάσεις».

5.8 Στο άρθρο 17, η ΕΟΚΕ προτείνει την προσθήκη του ακόλουθου κειμένου στο σημείο 2:

«Η εξουσία που αναφέρεται στο άρθρο 16 ανατίθεται επ’ αόριστον στην Επιτροπή, αρχής γενομένης από την 1η Ιανουαρίου 2013. “Η Επιτροπή θα συντάσσει έκθεση σχετικά με ό,τι έχει επιτευχθεί όσον αφορά την εκχώρηση των εξουσιών, η οποία θα υποβάλλεται μαζί με την έκθεση που προβλέπεται στο άρθρο 19, παράγραφος 3” ».

Βρυξέλλες, 21 Σεπτεμβρίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) ΕΕ C 110, της 9ης Μαΐου 2006, σελ. 14.

(2) Βλ. Υποσημείωση 1.

(3) ΕΕ C 132, της 3ης Μαΐου 2011, σελ. 47.

(4) Το ETSI (Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τηλεπικοινωνιακών Προτύπων) είναι ένας ανεξάρτητος μη κερδοσκοπικός ευρωπαϊκός οργανισμός τυποποίησης στον τομέα των τηλεπικοινωνιών.

(5) Όπως συμβαίνει στον Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης (ISO) και στη Διεθνή Ηλεκτροτεχνική (IEC), οι τεχνικές προδιαγραφές «are deliverables for which the consensus was insufficient for the status of an international standard» (είναι παραδοτέα για τα οποία δεν επιτεύχθηκε επαρκής συναίνεση ώστε να αποκτήσουν καθεστώς διεθνούς προτύπου).

(6) COM (2011) 315 Αιτιολογική έκθεση, σημείο 1 και αιτιολογικές σκέψεις 18 και 36

22.12.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 376/74

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Ανακοίνωση της Επιτροπής — Στρατηγική για την αποτελεσματική εφαρμογή του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων από την Ευρωπαϊκή Ένωση»

COM(2010) 573 τελικό

2011/C 376/14

Εισηγήτρια: η κ. BISCHOFF

Συνεισηγητής: ο κ. PIRVULESCU

Στις 19 Οκτωβρίου 2010, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την

Ανακοίνωση της Επιτροπής — Στρατηγική για την αποτελεσματική εφαρμογή του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων από την Ευρωπαϊκή Ένωση

COM(2010) 573 τελικό.

Το ειδικευμένο τμήμα «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 31 Αυγούστου 2011.

Κατά την 474η σύνοδο ολομέλειας, που πραγματοποιήθηκε στις 21 και 22 Σεπτεμβρίου 2011 (συνεδρίαση της 21ης Σεπτεμβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 158 ψήφους υπέρ, 3 ψήφους κατά και 4 αποχές.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

Η ΕΟΚΕ:

1.1

εκτιμά ότι η Επιτροπή οφείλει να ενισχύσει την καλλιέργεια του πνεύματος των θεμελιωδών δικαιωμάτων σε επίπεδο ΕΕ, προβαίνοντας ιδίως στη διενέργεια ελέγχων με στόχο να διασφαλίσει ότι οι νομοθετικές προτάσεις της, όπως άλλωστε και ολόκληρη η νομοθετική διαδικασία, καθώς και όλες οι πράξεις που εκδίδει, είναι σύμφωνες προς τον Χάρτη. Δεδομένου ότι έχουν παρατηρηθεί περιπτώσεις σοβαρής παραβίασης του Χάρτη, είναι επείγον να διαμορφωθεί μια στρατηγική εστιασμένη στη διενέργεια ελέγχων και στην ικανότητα ταχείας αντίδρασης·

1.2

επισημαίνει τη νομικά δεσμευτική υποχρέωση προώθησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων, η οποία πρέπει να καταστεί ένα από σημαντικότερα στοιχεία της στρατηγικής για την εφαρμογή του Χάρτη, μεταξύ άλλων, με την ανάληψη και νέων στοχοθετημένων πρωτοβουλιών. Ακόμη, υπογραμμίζει τον δυναμικό χαρακτήρα των θεμελιωδών δικαιωμάτων που αποτελούν κοινωνικό ορόσημο και χαρακτηριστικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης (1)·

1.3	θεωρεί ότι τα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα είναι «αδιαίρετα» από τα αστικά και τα πολιτικά δικαιώματα και απαιτούν ως εκ τούτου την επίδειξη ιδιαίτερης στρατηγικής προσοχής· πιστεύει ότι τα υφιστάμενα κείμενα επιτρέπουν ήδη από τώρα την εντονότερη υποστήριξη και προώθηση αυτών των δικαιωμάτων·

1.4	τονίζει ότι απαιτείται να διασφαλιστεί η ισότητα, ιδίως μεταξύ ανδρών και γυναικών, και να αποτελέσουν όλες οι ευπαθείς ομάδες αντικείμενο ειδικής αντιμετώπισης·

1.5	υπογραμμίζει ότι, σε επίπεδο ΕΕ, οι υποχρεώσεις που ορίζονται στον Χάρτη ισχύουν για όλα τα όργανα, τις υπηρεσίες και τους οργανισμούς·

1.6

προτρέπει σθεναρά τα κράτη μέλη να μεριμνήσουν για την οικοδόμηση πνεύματος εστιασμένου στην προστασία και στην προώθηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων σε όλες τις βαθμίδες διακυβέρνησης και σε όλους τους τομείς της πολιτικής και της νομοθεσίας και, συγχρόνως, να διερευνήσουν και να προσδιορίσουν τον ιδιαίτερο αντίκτυπο που προκύπτει για τα θεμελιώδη δικαιώματα κατά τη διαδικασία μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο·

1.7	ανησυχεί πολύ σοβαρά για την εξάπλωση ορισμένων πολιτικών θέσεων, οι οποίες μπορούν να αναχαιτίσουν –και σε ορισμένες περιπτώσεις πραγματικά αναχαιτίζουν – την προώθηση και την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων·

1.8	συνιστά θερμά στην Επιτροπή να αρθεί στο ύψος της αποστολής της ως θεματοφύλακας των Συνθηκών και να κάνει χρήση της διαδικασίας επί παραβάσει χωρίς να συνεκτιμά πολιτικές παραμέτρους·

1.9	προτείνει να προβλεφθούν πρόσθετα μέτρα και να αναληφθούν δραστηριότητες προώθησης προκειμένου να μεγιστοποιηθεί η αποτελεσματικότητα της στρατηγικής για την εφαρμογή των θεμελιωδών δικαιωμάτων·

1.10	απευθύνει έκκληση προς όλα τα όργανα, τις υπηρεσίες και τους οργανισμούς της ΕΕ, καθώς και προς τα κράτη μέλη που συμβάλλουν στην τήρηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ειδικότερα προς την Επιτροπή, να δώσουν σημαντική ώθηση στη συμμετοχική διάσταση της κοινωνίας των πολιτών.

2. Παρουσίαση και ιστορικό

2.1 Η παρούσα ανακοίνωση αποσκοπεί στην παρουσίαση της στρατηγικής της Επιτροπής για την εφαρμογή του Χάρτη στο νέο νομοθετικό περιβάλλον που διαμορφώθηκε από την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισσαβώνας. Στόχος της πολιτικής της Επιτροπής είναι να καταστούν όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερα τα θεμελιώδη δικαιώματα που περιλαμβάνονται στον Χάρτη.

2.2 Το πρώτο μέρος της ανακοίνωσης εστιάζεται στην προσπάθεια που καταβάλλει η ΕΕ για να είναι άμεμπτη και υποδειγματική από αυτή την άποψη, καθώς και στο γεγονός ότι ο Χάρτης πρέπει συνεπώς να αποτελεί πυξίδα για τις πολιτικές της Ένωσης και για την εφαρμογή τους από τα κράτη μέλη σε όλα τα στάδια της εν λόγω διαδικασίας.

2.2.1 Πρώτον, η Επιτροπή οφείλει να ενισχύσει την καλλιέργεια του πνεύματος των θεμελιωδών δικαιωμάτων στους κόλπους της, προβαίνοντας ιδίως στη διενέργεια ελέγχων με στόχο να διασφαλίσει τη συμμόρφωση των νομοθετικών προτάσεων που υποβάλλει και των πράξεων που εκδίδει προς τον Χάρτη. Δεύτερον, η Επιτροπή πρέπει να εξασφαλίσει ότι κάθε μεμονωμένη πράξη που εμπίπτει στο πλαίσιο της νομοθετικής διαδικασίας τηρεί τις διατάξεις του Χάρτη. Αυτό σημαίνει ότι κάθε τροποποίηση στην οποία προβαίνει κάποιος από τους συννομοθέτες, αλλά και ο διοργανικός διάλογος, απαιτείται να πληρούν τις επιταγές του Χάρτη.

2.2.2 Τέλος, χρειάζεται να υπάρξει μέριμνα για τον σεβασμό του Χάρτη από τα κράτη μέλη κατά την εφαρμογή του δικαίου της Ένωσης.

2.3 Το δεύτερο μέρος της ανακοίνωσης αναφέρεται στην ανάγκη καλύτερης ενημέρωσης των πολιτών. Για την επίτευξη του στόχου αυτού χρειάζονται στοχευμένες επικοινωνιακές δράσεις κατάλληλα προσαρμοσμένες στις διάφορες συγκεκριμένες καταστάσεις.

2.4 Το τρίτο τμήμα του εγγράφου της Επιτροπής επικεντρώνεται στην υποβολή ετήσιας έκθεσης για την εφαρμογή του Χάρτη, η πρώτη εκ των οποίων μόλις εγκρίθηκε από την Επιτροπή (2). Η έκθεση έχει διττό στόχο: αφενός, την πραγματοποίηση απολογισμού της επιτελεσθείσας προόδου με τρόπο διαφανή, συνεχή και συνεκτικό και, αφετέρου, την προαγωγή της ετήσιας ανταλλαγής απόψεων με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1 Η ΕΟΚΕ αποδίδει μέγιστη σημασία στα θεμελιώδη δικαιώματα και χαιρετίζει τη δημοσίευση της ανακοίνωσης σχετικά με τη «Στρατηγική για την αποτελεσματική εφαρμογή του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων από την Ευρωπαϊκή Ένωση» εκ μέρους της Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η προσέγγιση αυτή αποτελεί σημαντική συμβολή στην έννοια της ιθαγένειας της ΕΕ για όλους τους κατοίκους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

3.1.1 Οι αρχές που περιλαμβάνονται στην εν λόγω στρατηγική είναι εξαιρετικά σημαντικές και η ΕΟΚΕ εφιστά ιδιαίτερα την προσοχή στις αρχές της αποτελεσματικότητας, της οικουμενικότητας και του αδιαίρετου, καθώς και στην παροχή ευδιάκριτης και προβλέψιμης χροιάς. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ωστόσο ότι μια σειρά σημαντικών θεμάτων είτε έχουν παραμεληθεί είτε δεν έχουν συζητηθεί επαρκώς διεξοδικά και χρήζουν, ως εκ τούτου, βελτίωσης.

3.1.2 Αξίζει εντούτοις να δοθεί έμφαση και σε ορισμένες άλλες αρχές. Όπως επισημάνθηκε σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις, «η ΕΟΚΕ […] προσπαθεί να εξασφαλίζει μια συνολική συνεκτικότητα και να διασφαλίζει την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, καθώς και την ισότητα ευκαιριών και την απουσία διακρίσεων, όποια κι εάν είναι η επαγγελματική κατηγορία των μεταναστών εργαζομένων» (3). Επιπλέον, «οι πράξεις […] του κοινοτικού δικαίου οφείλουν […] να μην αποτελούν μέτρα που θα έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση του επιτευχθέντος βαθμού τήρησης των εν λόγω αρχών» (4). Θα πρέπει να διερευνηθεί το σύνολο των δυνητικών μέτρων προκειμένου να πεισθούν οι κυβερνήσεις της Πολωνίας, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Τσεχική Δημοκρατία να εγκαταλείψουν τα πρωτόκολλα σχετικά με τη «δυνατότητα μη συμμετοχής» («opt-out») και να επιλέξουν να αποκτήσουν «δυνατότητα συμμετοχής» («opt in») ενόψει της γενικευμένης εφαρμογής του Χάρτη.

3.1.3 Η ΕΟΚΕ επικροτεί τα πολυάριθμα πρόσθετα στοιχεία τα οποία περιλαμβάνονται στη στρατηγική και αφορούν τις νομοθετικές πράξεις. Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της «υποδειγματικής στάσης» της ΕΕ στον τομέα των θεμελιωδών δικαιωμάτων, όσον αφορά επίσης τις εξωτερικές πολιτικές της, κυρίως δε στον τομέα του εμπορίου. Κατά γενικό κανόνα, η ΕΕ θα πρέπει όχι μόνο να αποτελεί υπόδειγμα, αλλά και να δρα ως ενεργός υποστηρικτής της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων –αστικών, πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών– και να κάνει χρήση της διεθνούς επιρροής της για την προαγωγή του εν λόγω στόχου.

3.1.4 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη δέσμευση της Επιτροπής και των λοιπών θεσμικών οργάνων της ΕΕ για την ενδελεχή αναθεώρηση των νομοθετικών διαδικασιών και του τρόπου λειτουργίας τους, ιδίως όσον αφορά την αξιολόγηση του αντικτύπου και τους αρμόδιους οργανισμούς, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι το έργο τους είναι σύμφωνο προς τις αρχές και προς το συγκεκριμένο περιεχόμενο του Χάρτη. Ωστόσο, εάν το ζητούμενο έγκειται στη διασφάλιση της αποτελεσματικής προστασίας και προώθησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων, τότε η επικέντρωση των προσπαθειών στην εφαρμογή και στην υιοθέτηση πρωτόβουλης στάσης εκ μέρους των κρατών μελών είναι ζωτικής σημασίας. Όσον αφορά την οριζόντια κοινωνική ρήτρα (Άρθρο 9 της ΣΛΕΕ) και τα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα, η εκτίμηση των επιπτώσεων εξετάζεται ενδελεχέστερα σε άλλη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (5).

3.2 Νέοι κίνδυνοι: κρίση και αδυναμίες ως προς την ασφάλεια

3.2.1 Η στρατηγική της Επιτροπής δεν αποτελεί απάντηση στις απειλές που τίθενται για την αποτελεσματική εφαρμογή των θεμελιωδών δικαιωμάτων εξαιτίας πληθώρας σημαντικών νέων κινδύνων. Ως εκ τούτου, η στρατηγική οφείλει να συνεκτιμήσει τις εξελίξεις αυτές και να διαμορφώσει μια συνεκτική και ολοκληρωμένη απάντηση προς το σκοπό αυτό.

3.2.2 Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ έχει ήδη επισημάνει ότι «σε ένα πλαίσιο χρηματοοικονομικής κρίσης, πρέπει να ενισχυθούν οι σχέσεις αλληλεγγύης μεταξύ κρατών, οικονομικών παραγόντων και πολιτών και να εξασφαλισθεί ο σεβασμός της αξιοπρέπειας και των δικαιωμάτων αυτών» (6). Επιπλέον, η ΕΟΚΕ «διατηρεί αμφιβολίες για τα δημοσιονομικά μέσα που διαθέτουν τα κράτη μέλη της ΕΕ κατά την περίοδο της παρούσας κρίσης, όπως και για το ύψος των κονδυλίων που είναι διατεθειμένα να χορηγήσουν, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για την αποτελεσματική προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων» (7).

3.2.3 Η ΕΟΚΕ, σε πρόσφατη γνωμοδότησή της με θέμα «Η αντιτρομοκρατική πολιτική της ΕΕ», έναν τομέα πολιτικής στον οποίο διακυβεύονται πολυάριθμα θεμελιώδη δικαιώματα (ανθρώπινη αξιοπρέπεια, προστασία από βασανιστήρια, προστασία δεδομένων, μη επαναπροώθηση), εξέθεσε τις πρακτικές δυσκολίες που θέτει ο εξορθολογισμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων κατά τη διαδικασία σύλληψης και διαμόρφωσης της εν λόγω πολιτικής. Η ΕΟΚΕ «εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων εξετάζεται ως οριζόντια προτεραιότητα. Εντούτοις, η δέσμευση της Επιτροπής υπέρ του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων θα πρέπει να συνοδεύεται από αντίστοιχη κινητοποίηση εκ μέρους των εθνικών κυβερνήσεων. Επίσης, η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων δεν θα πρέπει να περιορίζεται μόνο στο στάδιο σχεδιασμού και ανάπτυξης των μέσων, αλλά να καλύπτει και την εφαρμογή τους» (8).

3.3 Θεμελιώδης νέα διάσταση: η νομικά δεσμευτική υποχρέωση προώθησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

3.3.1 Η Επιτροπή οφείλει πλέον να προσδιορίσει όχι μόνον τον τρόπο βέλτιστης προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της, αλλά και τον τρόπο βέλτιστης προαγωγής των θεμελιωδών δικαιωμάτων με νέες στοχοθετημένες πρωτοβουλίες.

3.3.2 Στο άρθρο 51 (1) του Χάρτη προβλέπεται επίσης η υποχρέωση προώθησης της εφαρμογής των θεμελιωδών δικαιωμάτων, στοιχείο το οποίο είναι υψίστης σημασίας για την ΕΟΚΕ. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η Επιτροπή, παρότι σε ορισμένα σημεία αναφέρεται στην προώθηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων, δεν τονίζει εντούτοις τη στρατηγική σημασία της υποχρέωσης αυτής. Η στρατηγική θα πρέπει να προσδίδει στο εν λόγω θέμα τουλάχιστον τον ίδιο στρατηγικό προσανατολισμό με εκείνον που παρέχεται στην υποχρέωση σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

3.4 Τα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα είναι «αδιαίρετα» από τα αστικά και τα πολιτικά δικαιώματα και απαιτούν ως εκ τούτου την επίδειξη ιδιαίτερης στρατηγικής προσοχής.

3.4.1 Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τη σημασία του αδιαίρετου χαρακτήρα των θεμελιωδών δικαιωμάτων που προβάλλεται στην ίδια την ανακοίνωση και επισημαίνεται σε διάφορες δικές της γνωμοδοτήσεις (9), αλλά συγχρόνως σημειώνει την απουσία στρατηγικής προσέγγισης έναντι των θεμελιωδών κοινωνικών δικαιωμάτων.

3.4.2 Δεδομένης της εξέχουσας σημασίας των θεμελιωδών κοινωνικών δικαιωμάτων (10) και της μακράς ιστορίας των συναφών εξελίξεων εντός της ΕΕ, η απουσία αυτή θεωρείται απαράδεκτη. Η διαμόρφωση του νομικά δεσμευτικού Χάρτη –που είχε αρχικά τη μορφή του «Χάρτη των Θεμελιωδών Κοινωνικών Δικαιωμάτων των Εργαζομένων» (1989) και περιελάμβανε συνεισφορές εκ μέρους της ΕΟΚΕ (11)– πραγματοποιήθηκε επίσης σε συνάρτηση με τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη (ΕΚΧ), ο οποίος εισήχθη στο πρωτογενές δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ (12). Το γεγονός αυτό καταδεικνύει ότι τα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα, ειδικότερα στην πλέον «καινοτόμο» μορφή τους που περιλαμβάνεται στο κεφάλαιο του Χάρτη με τίτλο «Αλληλεγγύη» (όπου η αλληλεγγύη αναγνωρίζεται ως μία από τις αξίες της Ένωσης), χρήζουν ιδιαίτερης και στρατηγικής προσοχής.

3.4.3 Επίσης, η ΕΟΚΕ έχει ήδη εξάρει τον ιδιαίτερο ρόλο των δημοσίων υπηρεσιών για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής των θεμελιωδών δικαιωμάτων (13). Επιπλέον, η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία των δικαιωμάτων και των αρχών που περιλαμβάνονται στον Χάρτη σχετικά με την «τρίτη γενεά», ιδίως όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος και των καταναλωτών. Τα εν λόγω δικαιώματα και οι αρχές θα πρέπει επίσης να τηρούνται και να προάγονται συστηματικά κατά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή της εξωτερικής και εμπορικής πολιτικής.

3.4.4 Όσον αφορά την αρχή της ίσης αξίας των θεμελιωδών κοινωνικών δικαιωμάτων και των οικονομικών ελευθεριών, η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι το πρωτογενές δίκαιο οφείλει να διασφαλίσει όλως ιδιαιτέρως τη συγκεκριμένη προσέγγιση. Υπενθυμίζει ότι ο στόχος σχετικά με τη «βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας, καθιστώντας δυνατή την εναρμόνισή τους με παράλληλη διατήρηση της προόδου» ήδη αναφέρεται στο τρίτο αιτιολογικό σημείο του Προοιμίου και συγκεκριμενοποιείται στο άρθρο 151 της ΣΛΕΕ. ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της έκκλησης που διατυπώνεται για την ενσωμάτωση ενός «Πρωτοκόλλου περί κοινωνικής προόδου» στις Συνθήκες, προκειμένου να καθοριστεί με σαφήνεια ο αντίκτυπος του στόχου της Ένωσης όσον αφορά την επίτευξη κοινωνικής προόδου.

3.5 Η ισότητα, ιδίως μεταξύ ανδρών και γυναικών, χρήζει διασφάλισης και όλες οι ευπαθείς ομάδες πληθυσμού πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο ειδικής αντιμετώπισης.

3.5.1 Ακριβώς όπως όλα τα θεμελιώδη (κοινωνικά) δικαιώματα χρήζουν εξατομικευμένης αντιμετώπισης, κατά τον ίδιο τρόπο θεωρείται εξίσου σημαντική η εξέταση και η διασφάλιση της εφαρμογής και της προώθησής τους με γνώμονα την εξάλειψη των διακρίσεων και την ισότητα. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό όσον αφορά το ζήτημα της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών, η οποία έχει ήδη τύχει αναγνώρισης στους στόχους της Ένωσης και στο άρθρο 23 του Χάρτη. Επιπλέον, η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου θα πρέπει να προβλεφθεί στο πλαίσιο όλων των δραστηριοτήτων.

3.5.2 Η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων θα πρέπει να εστιάζεται ειδικά στις ευπαθείς ομάδες πληθυσμού. Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στην πλέον πρόσφατη γνωμοδότησή της επί του θέματος (14) και τονίζει την ανάγκη προστασίας των εργασιακών και των κοινωνικών δικαιωμάτων, ιδίως δε του δικαιώματος στην απεργία (15). Επιπλέον, η ΕΟΚΕ εξαίρει τη σημασία του «Ευρωπαϊκού φόρουμ ένταξης».

3.5.3 Η ΕΟΚΕ εκλαμβάνει τα ανθρώπινα δικαιώματα ως οικουμενικά και αδιαίρετα δικαιώματα τα οποία πρέπει να προστατεύονται και να διασφαλίζονται για όλους, και όχι μόνο για τους πολίτες της Ένωσης. Μια «Ευρώπη των δικαιωμάτων και της δικαιοσύνης» δεν μπορεί να περιορίζεται σε όσους έχουν την ιθαγένεια ενός κράτους μέλους, αλλά πρέπει να καλύπτει όλους εκείνους που ζουν στην επικράτεια της Ένωσης. Διαφορετικά, το ιδιαίτερο πεδίο εφαρμογής του ενιαίου χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης θα ήταν ασυμβίβαστο με τις αξίες και τις αρχές της μη διάκρισης, της ίσης μεταχείρισης και της αλληλεγγύης, πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση (16). Η ΕΕ οφείλει να αναλάβει πρωτόβουλη δράση για τη διαφύλαξη των θεμελιωδών δικαιωμάτων κάθε ατόμου, ανεξαρτήτως εθνικότητας.

3.5.4 Ο δυναμικός χαρακτήρας των θεμελιωδών δικαιωμάτων πρέπει να τονιστεί και τα δικαιώματα να προστατεύονται με νέους μηχανισμούς που να ανταποκρίνονται στις κοινωνικές εξελίξεις. Όπως έχει προαναφέρει, η ΕΟΚΕ θεωρεί για παράδειγμα ότι η ψηφιακή κοινωνία, αν και καλύπτεται από το άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και από τα άρθρα 7 και 8 του Χάρτη, χρήζει ιδιαίτερης προστασίας η οποία θα μπορούσε να διασφαλιστεί μέσω νέων κειμένων (17).

3.5.5 Οι εθνοτικές μειονότητες, ιδίως οι Ρομά, τίθενται ολοένα και περισσότερο στο επίκεντρο της δράσης των κρατικών και των αστυνομικών αρχών. Όπως επισημαίνεται στην έκθεση του 2010, η αντίδραση της Επιτροπής έναντι των μέτρων που έλαβαν ορισμένα κράτη μέλη υπήρξε μεν άμεση αλλά τελικά δεν αποδείχθηκε αποτελεσματική. Αρκετές ομάδες Ρομά απελάθηκαν, παρότι ο Χάρτης απαγορεύει ρητά οποιαδήποτε συλλογική απέλαση. Η ΕΕ απαιτείται να διασφαλίσει ότι τα κράτη μέλη θα πάψουν να προωθούν τέτοιου είδους πολιτικές.

3.6 Η στρατηγική σημασία των μη νομοθετικών πράξεων πρέπει να βελτιωθεί.

3.6.1 Η ανακοίνωση περιλαμβάνει ελάχιστες αναφορές σε μη νομοθετικές πράξεις. Λαμβανομένου υπόψη του εκτεταμένου φάσματος των πολιτικών και οικονομικών δραστηριοτήτων της ΕΕ, ιδίως στην περίπτωση της Επιτροπής, αυτό το σημαντικό ζήτημα απαιτεί μια στρατηγική προσέγγιση με στόχο τη συμμόρφωση προς τις υποχρεώσεις που επιβάλλονται από τον Χάρτη στους εν λόγω τομείς, ακόμη και σε ευαίσθητους τομείς πολιτικής όπως είναι οι εμπορικές συναλλαγές με τρίτες χώρες. Η στρατηγική θα πρέπει επίσης να καλύπτει δυνητικές παραλείψεις και (αθέμιτες) συμπεριφορές.

3.7 Σε επίπεδο ΕΕ, οι υποχρεώσεις που ορίζονται στον Χάρτη ισχύουν για όλα τα όργανα, τις υπηρεσίες και τους οργανισμούς, εντός του συγκεκριμένου πεδίου αρμοδιότητάς τους.

3.7.1 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι η ανακοίνωση αναφέρεται σε αρκετές περιπτώσεις στα θεσμικά όργανα της Ένωσης. Εντούτοις, η εν λόγω συνιστώσα δεν συνεκτιμάται κατά τρόπο συστηματικό. Αξίζει να σημειωθεί ότι το θεσμικό πλαίσιο της Ένωσης ορίζεται στο Άρθρο 13 (1) της ΣΕΕ και «αποσκοπεί στην προώθηση των αξιών της, στην επιδίωξη των στόχων της, στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων της, των συμφερόντων των πολιτών της και των συμφερόντων των κρατών μελών, καθώς και στη διασφάλιση της συνοχής, της αποτελεσματικότητας και της συνέχειας των πολιτικών και των δράσεών της». Η Επιτροπή –ως θεματοφύλακας των Συνθηκών– οφείλει να διασφαλίσει μια συνεκτική και αποτελεσματική προσέγγιση. Από την άλλη πλευρά, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο δικός της ιδιαίτερος ρόλος για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων έγκειται στην προάσπιση των αξιών της Ένωσης.

3.7.2 Η Επιτροπή διαθέτει ειδική αρμοδιότητα για την εποπτεία και τη διασφάλιση του σεβασμού και της προαγωγής των θεμελιωδών δικαιωμάτων εκ μέρους του συνόλου των υπηρεσιών και των οργανισμών που της υποβάλλουν εκθέσεις. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην περίπτωση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF), του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για τη Διαχείριση της Επιχειρησιακής Συνεργασίας στα Εξωτερικά Σύνορα των Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRONTEX), κλπ. Η ΕΟΚΕ έχει εκφράσει τις ανησυχίες της σχετικά με αυτόν τον τελευταίο οργανισμό σε πρόσφατες γνωμοδοτήσεις της. Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με ανησυχία ορισμένες πρακτικές που ακολουθούνται τόσο από κυβερνήσεις κρατών μελών όσο και από τον FRONTEX σχετικά με την απέλαση ατόμων τα οποία ενδέχεται να έχρηζαν διεθνούς προστασίας (18). Οι επιχειρήσεις αυτές, η συχνότητα και η έκταση των οποίων έχουν αυξηθεί, θα πρέπει να πραγματοποιούνται υπό συνθήκες απόλυτης διαφάνειας και με πλήρη ανάληψη ευθύνης. Η ΕΟΚΕ συνιστά τη συνεργασία του FRONTEX και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο με στόχο την αποτελεσματική αποτροπή οποιασδήποτε παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η απέλαση ατόμων σε χώρες ή περιοχές όπου κινδυνεύει η ασφάλειά τους συνιστά κατάφωρη παραβίαση της αρχής της μη επαναπροώθησης. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ πρότεινε επίσης να προβλεφθεί ειδική κατάρτιση για το προσωπικό του FRONTEX με στόχο τη διασφάλιση υψηλότερου επιπέδου προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων (19).

3.7.3 Όλα τα υπόλοιπα θεσμικά όργανα χρειάζεται ακόμη να αφιερώσουν σημαντικό τμήμα των δραστηριοτήτων τους στη διαμόρφωση μιας συνεκτικής και αποτελεσματικής στρατηγικής με στόχο τον σεβασμό και την προώθηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και να εξετάσουν το ενδεχόμενο βελτίωσης των κειμένων που έχουν ήδη εγκριθεί (20) υπό το πρίσμα της παρούσας γνωμοδότησης. Ειδικότερα, το Συμβούλιο οφείλει να επωμιστεί με σοβαρότητα τον ιδιαίτερο ρόλο του ως πλατφόρμα των κρατών μελών για την προστασία και την προώθηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

3.8 Σε επίπεδο κρατών μελών

3.8.1 Δεδομένου ότι τα θεμελιώδη δικαιώματα αποτελούν αναγκαία και θεμελιώδη δέσμευση για την ένταξη στην ΕΕ, τα κράτη μέλη καλούνται να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο για την απτή υλοποίηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόθεση της Επιτροπής να εφαρμόσει μια στρατηγική πρόληψης με ταυτόχρονη μέριμνα για τον σεβασμό του Χάρτη από τα κράτη μέλη κατά την εφαρμογή του δικαίου της Ένωσης. Θα απαιτηθεί η οικοδόμηση πνεύματος εστιασμένου στην προστασία και στην προώθηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων σε όλες τις βαθμίδες διακυβέρνησης και σε όλους τους τομείς της πολιτικής και της νομοθεσίας, καθώς και η διερεύνηση και ο προσδιορισμός του ιδιαίτερου αντικτύπου που προκύπτει για τα θεμελιώδη δικαιώματα κατά τη διαδικασία μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο. Ωστόσο, προκειμένου να αποτραπεί η δημιουργία ψευδών προσδοκιών, θα πρέπει να επισημανθεί ότι τα κράτη μέλη -αν και δεσμεύονται ουσιαστικά από τις διεθνείς συμβάσεις προστασίας των δικαιωμάτων που έχουν επικυρωθεί σε διάφορους βαθμούς - υποχρεούνται να προστατεύουν και να προάγουν τα δικαιώματα και τις αρχές που ορίζονται στον Χάρτη μόνον κατά την εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ.

3.8.2 Η ΕΟΚΕ προτρέπει σθεναρά την Επιτροπή να αρθεί στο ύψος της αποστολής της ως θεματοφύλακας των Συνθηκών και να κάνει χρήση της διαδικασίας επί παραβάσει χωρίς να συνεκτιμά πολιτικές παραμέτρους. Όσον αφορά την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, η τρέχουσα διαδικασία είναι υπερβολικά αργή και εντελώς ανεπαρκής. Λαμβανομένης υπόψη της σημασίας του εν λόγω θέματος και των δυνητικών κινδύνων για τη ζωή, την ασφάλεια, την ευημερία και την αξιοπρέπεια των ατόμων, η δράση της ΕΕ πρέπει να είναι άμεση, έγκαιρη και αποφασιστική και να χρησιμοποιεί χωρίς χρονοτριβή το σύνολο των εκχωρούμενων νομοθετικών εξουσιών.

3.8.3 Η ΕΟΚΕ συνιστά θερμά την Επιτροπή να αποφύγει να κινεί κατά προτεραιότητα διαδικασίες επί παραβάσει σε περιπτώσεις που εγείρουν ζητήματα αρχής ή επιφέρουν εκτεταμένες αρνητικές συνέπειες στους πολίτες της ΕΕ. Όλα τα δικαιώματα που περιλαμβάνονται στον Χάρτη, και κυρίως τα κοινωνικά δικαιώματα, είναι εξίσου σημαντικά και κανένα θεσμικό όργανο, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δεν έχει δικαίωμα ή αρμοδιότητα για την παροχή προτεραιότητας σε ορισμένα εξ αυτών.

3.8.4 Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαράδεκτη την παροχή «δυνατότητας αποχής» («opt-out») σε μεμονωμένα κράτη μέλη, δεδομένου ότι οι εξαιρέσεις αυτές μπορούν να δημιουργήσουν καταστάσεις οι οποίες ενδέχεται να αποβούν εξαιρετικά επιβλαβείς είτε για την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών και των εργαζομένων που ορίζονται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ είτε για την εφαρμογή των δικαιωμάτων αυτών εντός της επικράτειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Επιτροπή, αλλά και όλα τα υπόλοιπα θεσμικά όργανα της ΕΕ, θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο ενθάρρυνσης των χωρών που εξακολουθούν να κάνουν χρήση της «δυνατότητας αποχής» στην εφαρμογή του Χάρτη να αποδεχθούν πλήρως το σύνολο των υποχρεώσεων που απορρέουν από το εν λόγω μέσο προάσπισης των θεμελιωδών δικαιωμάτων και να προβούν στην υποβολή εκθέσεων σε ετήσια βάση όσον αφορά τα μέτρα που λαμβάνονται στον συγκεκριμένο τομέα, καθώς και εκείνα που υιοθετούνται από τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη για την αποτελεσματική εφαρμογή των θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως αυτά κατοχυρώνονται από τον Χάρτη.

3.9 Ο ρόλος των υπολοίπων διεθνών υποχρεώσεων έχει υποτιμηθεί.

3.9.1 Η ανακοίνωση περιλαμβάνει ορισμένες αναφορές σε άλλες διεθνείς υποχρεώσεις, πράγμα το οποίο για άλλη μια φορά δεν γίνεται κατά τρόπο ολοκληρωμένο, με αποτέλεσμα να απαιτείται επίσης μια στρατηγική προσέγγιση. Η προσέγγιση αυτή επιβάλλεται ιδιαίτερα από το άρθρο 53 του Χάρτη της ΕΕ ως ελάχιστο επίπεδο προστασίας, σύμφωνα με τις Συμβάσεις των Ηνωμένων Εθνών, τον (αναθεωρημένο) Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη (ΕΚΧ), καθώς και σύμφωνα με την –τελευταία αλλά όχι υποδεέστερη– Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), όπως επισημαίνεται στο άρθρο 52 (3). Κατ’ αρχήν, το ίδιο ισχύει βάσει της νομολογίας διαφόρων άλλων διεθνών οργανισμών, ειδικότερα δε στην περίπτωση της ΕΣΔΑ, ως ελάχιστο επίπεδο προστασίας.

3.10 Πρόσθετα μέτρα

3.10.1 Η ΕΟΚΕ έχει υπογραμμίσει τη σημασία που έχει η ύπαρξη αποτελεσματικών μέτρων επιβολής της νομοθεσίας (21). Ο ρόλος του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) πρέπει να ενισχυθεί όσον αφορά τον έλεγχο της εφαρμογής των δικαιωμάτων που προβλέπονται από τον Χάρτη, καθώς και σε σχέση με τα συναφή πρωτόκολλα. Ειδικότερα, απαιτείται η παροχή δημόσιας πρόσβασης στη νομολογία του, όσον αφορά επίσης τα συναφή πρωτόκολλα.

3.10.2 Κρίνεται αναγκαίο να εκχωρηθούν οι συνολικοί απαιτούμενοι πόροι στις αρμόδιες δομές. Αυτό αφορά πρωτίστως την ίδια την ΕΟΚΕ, την Επιτροπή και όλα τα άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Η ανακοίνωση δεν παρέχει διευκρινίσεις σχετικά με συγκεκριμένα μέτρα ενίσχυσης της θεσμικής ικανότητας.

3.10.3 Η διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας η δράση της ΕΕ προασπίζει τα θεμελιώδη δικαιώματα και ενισχύει τη νομοθετική και την πολιτική διαδικασία απαιτεί χρόνο και σημαντικούς πόρους (π.χ. για την κατάρτιση του προσωπικού). Η ανακοίνωση δείχνει ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένο σχέδιο για τη μετάβαση σε αυτό το στάδιο. Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι –χωρίς την ανάληψη ξεκάθαρης και ισχυρής δέσμευσης για την ανάπτυξη ικανοτήτων– οι περισσότεροι από τους στόχους της εν λόγω πολιτικής θα υπονομευθούν σοβαρά, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Αυτό ισχύει όσον αφορά τόσο την ίδια την Επιτροπή (22) όσο και, παραδείγματος χάρη, τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (ΟΘΔ) (23). Επομένως, ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων θα πρέπει ειδικότερα να ενισχυθεί και να ενσωματωθεί σε όλα τα μέτρα που προβλέπονται στο πλαίσιο διαφόρων συνεργιών. Επιπλέον, θα πρέπει να προβλεφθεί η ενεργός συμμετοχή Εθνικών Επιτροπών Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, διαμεσολαβητών, καθώς και οποιουδήποτε άλλου υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

3.11 Δραστηριότητες προώθησης

3.11.1 Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να επιδιώξει την ενίσχυση του νομικού πλαισίου που διέπει τα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα. Προς το σκοπό αυτό θα απαιτηθεί η προσχώρηση της ΕΕ στον αναθεωρημένο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη (ΕΚΧ) και στα πρωτόκολλά του. Όσον αφορά τα κράτη μέλη, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να ενθαρρύνει την κύρωση του συνόλου των μέσων που σχετίζονται με τα θεμελιώδη (κοινωνικά) δικαιώματα (συμπεριλαμβανομένων των τροποποιητικών και των πρόσθετων/προαιρετικών πρωτοκόλλων). Σε περίπτωση που η κύρωση εκ μέρους της ΕΕ δεν φαίνεται εφικτή, θα πρέπει να διερευνηθεί και να χρησιμοποιηθεί κάθε δυνατό μέσο προκειμένου το περιεχόμενό τους να καταστεί νομικά δεσμευτικό.

3.11.2 Ενσωμάτωση σημαίνει ότι κάθε διοικητική μονάδα δεν θα οφείλει απλώς να ελέγχει διεξοδικά τις συνήθεις (και ιδίως τις νομοθετικές) δραστηριότητες, αλλά θα απαιτείται επίσης να προτείνει ένα ή δύο συγκεκριμένα μέτρα προώθησης ετησίως. Επιπλέον, ο κατάλογος ελέγχου («check list») για τα θεμελιώδη δικαιώματα θα πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω, συνεκτιμώντας ειδικότερα την υποχρέωση «προώθησης», την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου και τη βιώσιμη ανάπτυξη.

3.11.3 Η Επιτροπή θα πρέπει να δρομολογήσει περισσότερα σχέδια, τα οποία θα ήταν σκόπιμο να καλύπτουν επίσης την προστασία των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η συνεργασία χρήζει βελτίωσης τόσο σε εσωτερική όσο και σε εξωτερική κλίμακα. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τη γνωμοδότησή της στην οποία ζητά «να αποδίδεται στις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης μεγαλύτερη βαρύτητα στα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα, μέσω της χρήσης των διαθέσιμων γεωγραφικών και θεματικών μέσων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται ως συμπληρωματικό στοιχείο το Ευρωπαϊκό Μέσο για τη Δημοκρατία και τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΜΔΔΑ)», το οποίο εξασφάλισε την αναγνώριση του κοινωνικού διαλόγου ως ζήτημα προτεραιότητας (24). Επιπλέον, η Επιτροπή θα πρέπει να ζητήσει από άλλους διεθνείς οργανισμούς την παροχή συμβουλών σχετικά με την προστασία και την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

3.11.4 Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για το χαμηλό επίπεδο ενημέρωσης του κοινού σχετικά με τον Χάρτη και τα θεμελιώδη δικαιώματα. Απαιτείται να καταβληθεί τεράστια προσπάθεια για τη μεγιστοποίηση της παρεχόμενης προβολής. Ο Χάρτης αποτελεί θεμελιώδες έγγραφο και το περιεχόμενό του θα πρέπει να δημοσιοποιηθεί και να καταστεί σημείο αναφοράς για τη συντριπτική πλειονότητα των ευρωπαίων πολιτών. Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να καταβάλει περισσότερες προσπάθειες προκειμένου να αρθεί στο ύψος αυτής της πρόκλησης. Εν προκειμένω, η επικοινωνία με το κοινό δεν θα πρέπει να εστιασθεί στην κοινοποίηση εκθέσεων, αλλά κυρίως στη λήψη δραστικών μέτρων προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ο Χάρτης θα αποτελέσει έγγραφο αναφοράς για όλους τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

3.11.5 Παρότι η ΕΟΚΕ επικροτεί κάθε δραστηριότητα που αποσκοπεί στην εξειδικευμένη κατάρτιση όλων των ενδιαφερομένων ομάδων και κυρίως των ασκούντων νομικά επαγγέλματα –συμπεριλαμβανομένων των δραστηριοτήτων που αναλαμβάνονται από τα κράτη μέλη– και στην παροχή καλύτερης ενημέρωσης προς τους πολίτες, αυτή είναι ωστόσο μόνο μια πτυχή της απαιτούμενης επικοινωνιακής στρατηγικής. Η δυνατότητα απευθείας επικοινωνίας με τους πολίτες είναι ζωτικής σημασίας, γεγονός το οποίο καθίσταται ακόμη προφανέστερο κατά την εξέταση των εμπειριών του δικτύου SOLVIT στο πλαίσιο του οποίου η Επιτροπή αναζητά ενεργά πληροφορίες, ακόμη και από τους ενδιαφερομένους φορείς. Η ίδια προσέγγιση απαιτείται να επικρατήσει όσον αφορά τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων, γενικότερα, και των κοινωνικών δικαιωμάτων, ειδικότερα.

3.12 «Έλεγχος καταπόνησης»

3.12.1 Η αποτελεσματικότητα των θεμελιωδών δικαιωμάτων πρέπει να καταδεικνύεται έμπρακτα, ιδίως σε περιόδους οικονομικής κρίσης ή σε περίπτωση άσκησης ισχυρών πολιτικών πιέσεων. Η ΕΟΚΕ ανησυχεί πρωτίστως για την εξάπλωση ορισμένων πολιτικών θέσεων, οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν –και σε ορισμένες περιπτώσεις πραγματικά οδηγούν– σε σοβαρές παραβιάσεις, αλλά και να αναχαιτίσουν την προώθηση και την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

3.12.2 Το ΔΕΕ έχει ήδη ασχοληθεί με σημαντικά θέματα στον τομέα των θεμελιωδών δικαιωμάτων κηρύσσοντας ανίσχυρες διατάξεις του παράγωγου δικαίου όσον αφορά, παραδείγματος χάρη, τη μη διακριτική μεταχείριση (25) και την προστασία των δεδομένων (26) ή την απαγόρευση εθνικής νομοθεσίας που επιβάλλει ποινή φυλάκισης σε «παράνομα διαμένοντες υπηκόους» τρίτων χωρών (27).

3.12.3 Επιπλέον, η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με ανησυχία τη μαζική απέλαση των Ρομά, τον τρόπο αντιμετώπισης των ατόμων χωρίς προσωπικά έγγραφα από τη Βόρεια Αφρική, την επιβολή περιορισμών όσον αφορά την ελευθερία της έκφρασης, κυρίως στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, κλπ. Το σύνολο των νομοθετικών διατάξεων που επιτρέπουν την πραγματοποίηση απελάσεων ή την επιβολή περιορισμών όσον αφορά τα θεμελιώδη (κοινωνικά) δικαιώματα (όπως π.χ. το δικαίωμα περιορισμού της μέγιστης διάρκειας εργασίας) απαιτείται να τύχουν ειδικής αντιμετώπισης.

3.12.4 Η χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση ασκεί μεγάλη πίεση στα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα. Όλα τα σύμφωνα, τα σχέδια οικονομικής ανάκαμψης και άλλα μέτρα της ΕΕ ή/και των κρατών μελών δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να οδηγούν σε παραβίαση των θεμελιωδών (κοινωνικών) δικαιωμάτων, όπως του δικαιώματος στην ενημέρωση και τη διαβούλευση και του δικαιώματος διαπραγμάτευσης και συλλογικών δράσεων με πλήρη σεβασμό της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων, καθώς και των δημοσίων και των κοινωνικών υπηρεσιών, αλλά να επιδιώκουν αντίθετα την τήρηση και την προαγωγή των εν λόγω δικαιωμάτων.

3.13 Κοινωνία των πολιτών: η συμμετοχική διάσταση χρήζει σθεναρής ενίσχυσης.

3.13.1 Σε γενικές γραμμές, η στρατηγική αναφέρεται στην ανάγκη συνεκτίμησης της άποψης των ενδιαφερόμενων μερών. Η ΕΟΚΕ έχει σε πολλές γνωμοδοτήσεις τονίσει αυτό το σημαντικό στοιχείο στον τομέα των θεμελιωδών δικαιωμάτων (28). Ο όρος «ενδιαφερόμενα μέρη» φαίνεται αρκετά ευρύς ώστε να περιλαμβάνει όλους τους φορείς. Για την ΕΟΚΕ, ωστόσο, η ρητή συνεκτίμηση του ρόλου της ως συμβουλευτικού οργάνου είναι υψίστης σημασίας. Το ίδιο ισχύει και όσον αφορά τους κοινωνικούς εταίρους σε επίπεδο ΕΕ (Άρθρο 152 της ΣΛΕΕ).

3.13.2 Τα μεμονωμένα άτομα, ειδικώς, και η κοινωνία των πολιτών, γενικώς, πλήττονται περισσότερο κατά την εφαρμογή των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Απαιτείται να ανατεθεί ένας ορατός ρόλος στους ενδιαφερομένους φορείς, οι οποίοι πρέπει επομένως να έχουν τακτική, πλήρη και ενεργό συμμετοχή σε αυτή τη διαδικασία.

3.13.3 Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ θα πρέπει να έχει συμμετοχή και να ζητείται η γνώμη της τακτικά και σε εύθετο χρόνο, ιδίως σχετικά με την ετήσια έκθεση που καταρτίζεται από την Επιτροπή. Ως θεματοφύλακας των αξιών της ΕΕ και ως εκπρόσωπος της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, η ΕΟΚΕ βρίσκεται στην πλέον κατάλληλη θέση για να έρχεται σε επαφή με την κοινωνία των πολιτών.

3.13.4 Η ΕΟΚΕ θα δημοσιεύει ετήσια γνωμοδότηση σχετικά με την εφαρμογή του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (με ιδιαίτερη έμφαση στα κοινωνικά θεμελιώδη δικαιώματα), της ΟΚΡ(άρθρα 8, 9, 10 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης) και των λοιπών κοινωνικών διατάξεων της Συνθήκης της Λισαβόνας (ιδιαίτερα τα άρθρα 145 έως 166 και 168 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ), καθώς και του παράγωγου δικαίου και άλλων νομικών ή πολιτικών μέσων, με γνώμονα την τήρηση και την προώθηση των στόχων και των επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων. Σε αυτό το πλαίσιο, θα εξετάσει και θα αξιολογήσει την συνεισφορά τους στην κοινωνική ανάπτυξη της ΕΕ. Η γνωμοδότηση θα περιλαμβάνει ενδεχομένως προτάσεις συγκεκριμένων μέτρων για την καλύτερη επίτευξη αυτών των στόχων και επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων.

Κατά την ακρόαση που θα προηγηθεί αυτής της γνωμοδότησης, θα μπορούν, εκτός από τους κοινωνικούς εταίρους και άλλους εκπρόσωπους διάφορων συμφερόντων, να διατυπώσουν τις θέσεις τους και να υποβάλλουν εκθέσεις και άλλες μεγάλες αντιπροσωπευτικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται στον κοινωνικό τομέα. Η ετήσια αυτή γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ θα υποβληθεί σε εκπροσώπους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και ιδιαίτερα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της Επιτροπής, του Δικαστηρίου της ΕΕ και της ΕΚΤ προκειμένου να λάβουν γνώση και να διατυπώσουν τις απόψεις τους.

Επίσης, θα διοργανωθούν διασκέψεις με στόχο την παρακολούθηση της αποτελεσματικής εφαρμογής του Χάρτη, οι οποίες θα συμβάλλουν επίσης στην ενίσχυση των επαφών με τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (ΟΘΔ).

3.13.5 Η ετήσια έκθεση αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για την αξιολόγηση της προόδου που σημειώνεται στον εν λόγω τομέα πολιτικής, εργαλείο το οποίο πρέπει να καταστεί ευπρόσιτο. Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή και τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων να δραχθούν της ευκαιρίας για τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην κατάρτιση της έκθεσης και να δεχθούν με ανοικτό πνεύμα τη διενέργεια ανεξάρτητων αξιολογήσεων σχετικά με την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και εκτός των συνόρων της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ, ως εκπρόσωπος της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, είναι πρόθυμη να διευκολύνει την εν λόγω διαδικασία και να συμβάλει στη διενέργεια ετήσιας αξιολόγησης. Η ετήσια έκθεση πρέπει να συνεκτιμά καταστάσεις οι οποίες, για διαφόρους λόγους, δεν γίνονται αντικείμενο αναφορών ή δικαστικών προσφυγών. Προς το σκοπό αυτό, η έκθεση θα πρέπει να είναι δεκτική –αλλά και να βασίζεται– σε στοιχεία παρεχόμενα από διάφορες οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

3.13.6 Η ΕΟΚΕ, παρότι αναγνωρίζει τη σημασία της ετήσιας έκθεσης, εκτιμά ωστόσο ότι η πρώτη ετήσια έκθεση πάσχει από έλλειψη συνεκτικής εστίασης σε όλα τα θεμελιώδη δικαιώματα που περιέχονται στον Χάρτη. Στην έκθεση επισημαίνεται ένας ορισμένος αριθμός καίριων τομέων, στο κεφάλαιο που αναφέρεται στις σημαντικότερες εξελίξεις, αλλά τα κριτήρια επιλογής είναι ασαφή. Αυτή η επιλεκτική προσέγγιση δεν βοηθά στον εντοπισμό δυνητικών ελλείψεων από πλευράς εφαρμογής και –πράγμα ακόμη πιο ανησυχητικό– ενδέχεται να σημαίνει ότι σε ορισμένα θεμελιώδη δικαιώματα παρέχεται μεγαλύτερη προτεραιότητα από ό,τι σε κάποια άλλα.

Βρυξέλλες 21 Σεπτεμβρίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Διατλαντικές σχέσεις και προώθηση του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου διεθνώς», ΕΕ C 51/20, 17.2.2011.

(2) COM(2011)160 τελικό, το οποίο εγκρίθηκε στις 30.3.2011.

(3) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων στις ευρωπαϊκές πολιτικές και την ευρωπαϊκή νομοθεσία περί μετανάστευσης», ΕΕ C 128, της 18.5.2010, σελ. 29, § 4.2.3.

(4) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Προς ένα Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης», ΕΕ C 367, της 20.12.2000, σελ. 26, § 3.1.3.

(5) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ενίσχυση της συνοχής της ΕΕ και του συντονισμού της κοινωνικής της πολιτικής» (η οποία που δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα).

(6) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ένας χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης στην υπηρεσία των πολιτών», ΕΕ C 128, της 18.5.2010, σελ. 80, § 4.2.4.2

(7) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων στις ευρωπαϊκές πολιτικές και την ευρωπαϊκή νομοθεσία περί μετανάστευσης», ΕΕ C 128, της 18.5.2010, σελ. 29, § 4.3.4

(8) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Η αντιτρομοκρατική πολιτική της ΕΕ» (ΕΕ C 218, 23.7.2011, s. 91) - SOC/388, § 4.5.1-4.5.2.

(9) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Προς ένα Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης», ΕΕ C 367, της 20.12.2000 σελ. 26, § 3.1.1· γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα τον «Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων», ΕΕ C 88, 11.4.2006 p. 37, § 2.1· γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ένας χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης στην υπηρεσία των πολιτών», ΕΕ C 128, 18.5.2010, p. 80, § 3.5.

(10) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Προς ένα Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης», ΕΕ C 367, της 20.12.2000 σελ. 26, §.3.1.3.

(11) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα στην Κοινότητα», ΕΕ C 126, της 23.5.1989, σελ. 4.

(12) 5η αιτιολογική σκέψη της ΣΕΕ και άρθρο 151(1) της ΣΛΕΕ.

(13) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων στις ευρωπαϊκές πολιτικές και την ευρωπαϊκή νομοθεσία περί μετανάστευσης», ΕΕ C 128, της 18.5.2010, σελ. 29, § 4.3.4

(14) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων στις ευρωπαϊκές πολιτικές και την ευρωπαϊκή νομοθεσία περί μετανάστευσης», ΕΕ C 128, της 18.5.2010, σελ. 29.

(15) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ένας χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης στην υπηρεσία των πολιτών», ΕΕ C 128, της 18.5.2010, σελ. 80, § 4.1.9.

(16) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ένας χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης στην υπηρεσία των πολιτών», ΕΕ C 128, της 18.5.2010, σελ. 80, § 3.5.

(17) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ενίσχυση του ψηφιακού γραμματισμού, των ηλεκτρονικών δεξιοτήτων και της ηλεκτρονικής ένταξης», CESE 1182/2011, 14.07.2011, § 7

(18) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Η προστιθέμενη αξία ενός κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου», ΕΕ C 318, της 29.10.2011, σελ. 9, § 7.

(19) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ελάχιστες απαιτήσεις για τις διαδικασίες με τις οποίες τα κράτη μέλη χορηγούν και ανακαλούν το καθεστώς του πρόσφυγα», ΕΕ C 18, της 19.1.2011, σελ. 85, § 4.2.1.9.

(20) Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 15ης Δεκεμβρίου 2010· συμπεράσματα του Συμβουλίου της 24ης και 25ης Φεβρουαρίου 2011.

(21) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Προς ένα Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης», ΕΕ C 367, της 20.12.2000, σελ. 26, § 3.1.4 και 3.3.3.

(22) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ένας χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης στην υπηρεσία των πολιτών», ΕΕ C 128, της 18.5.2010, σελ. 80, § 1.4· γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων στις ευρωπαϊκές πολιτικές και την ευρωπαϊκή νομοθεσία περί μετανάστευσης», ΕΕ C 128, της 18.5.2010, σελ. 29, § 2.15.

(23) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ένας χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης στην υπηρεσία των πολιτών», ΕΕ C 128, της 18.5.2010, σελ. 80, § 3.7· γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα τον «Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων», ΕΕ C 88, της 11.4.2006, σελ. 37.

(24) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ευρωπαϊκό Μέσο για τη Δημοκρατία και τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΜΔΔΑ)» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας), § 1.1 και 1.2.

(25) Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως) της 1ης Μαρτίου 2011 - Υπόθεση C-236/09 - Association belge des Consommateurs Test-Achats ASBL (βελγική ένωση καταναλωτών) όσον αφορά τον παράγοντα του φύλου στον τομέα των ασφαλίσεων.

(26) Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως) της 9ης Νοεμβρίου 2010 - Υποθέσεις C-92/09 και C-93/09 - Volker und Markus Schecke (επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα όσον αφορά τη δημοσιοποίηση πληροφοριών για τους δικαιούχους γεωργικών ενισχύσεων).

(27) Απόφαση του Δικαστηρίου (πρώτο τμήμα) της 28ης Απριλίου 2011 - Υπόθεση C-61/11 PPU - El Dridi (νομοθεσία «η οποία προβλέπει την επιβολή ποινής φυλακίσεως σε παρανόμως διαμένοντα υπήκοο τρίτου κράτους για τον μοναδικό λόγο ότι αυτός, κατά παράβαση διαταγής εγκαταλείψεως του εδάφους της χώρας αυτής εντός ορισμένης προθεσμίας, παραμένει στο εν λόγω έδαφος χωρίς να συντρέχει δικαιολογητικός λόγος»).

(28) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Προς ένα Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης», ΕΕ C 367, της 20.12.2000, σελ. 26, § 3.4· γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ένας χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης στην υπηρεσία των πολιτών», ΕΕ C 128, της 18.5.2010, σελ. 80, § 4.3.

22.12.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 376/81

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Ευρωπαϊκή στρατηγική για την αναπηρία 2010-2020: Ανανέωση της δέσμευσης για μια Ευρώπη χωρίς εμπόδια»

COM(2010) 636 τελικό

2011/C 376/15

Εισηγητής: ο κ. ΒΑΡΔΑΚΑΣΤΑΝΗΣ

Στις 13 Ιανουαρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Ευρωπαϊκή στρατηγική για την αναπηρία 2010-2020: Ανανέωση της δέσμευσης για μια Ευρώπη χωρίς εμπόδια

COM (2010) 636 τελικό.

Το τμήμα «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις και δικαιώματα του πολίτη», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 31 Αυγούστου 2011.

Κατά την 474η σύνοδο ολομέλειας, που πραγματοποιήθηκε στις 21 και 22 Σεπτεμβρίου 2011 (συνεδρίαση της 21ης Σεπτεμβρίου 2011), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 151 ψήφους υπέρ, καμία ψήφο κατά και 5 αποχές.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ευρωπαϊκή στρατηγική για την αναπηρία 2010-2020, ως ενεργό εργαλείο πολιτικής με στόχο την εφαρμογή της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (UN CRPD, εφεξής «Σύμβαση») και την εκπλήρωση των υποχρεώσεων που απορρέουν από την σύναψη της Σύμβασης. Πρόκειται για επίσημη επιβεβαίωση της Σύμβασης από την ΕΕ, με την οποία αναγνωρίζεται το νομικά δεσμευτικό καθεστώς της. Η ΕΟΚΕ ζητά από την ΕΕ να κάνει τα επόμενα και εξίσου σημαντικά βήματα, δηλαδή να επικυρώσει το προαιρετικό πρωτόκολλο και να εξασφαλίσει ότι τόσο το υφιστάμενο όσο και το μελλοντικό παράγωγο δίκαιο σέβονται τη Σύμβαση. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η Σύμβαση θεσπίζει σαφές πλαίσιο που ενθαρρύνει τα άτομα με αναπηρία να αναπτύξουν τις δυνατότητές τους, εφόσον βεβαίως εξασφαλισθεί η συμμετοχή τους.

1.2 Η ΕΟΚΕ προτείνει να συνδεθεί η εφαρμογή της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία με εκείνη της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Τα κράτη μέλη θα πρέπει να συμπεριλάβουν στα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεών τους συγκεκριμένους στόχους για τα άτομα με αναπηρίες, με στόχο τη μέτρηση της φτώχειας, του ποσοστού απασχόλησης και της εκπαίδευσης.

1.3 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσον αφορά την έκδοση οδηγίας κατά των διακρίσεων λόγω αναπηρίας (1), με βάση το άρθρο 19 της ΣΛΕΕ (2). Ζητά από τα κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τη θέσπιση ισχυρής και κατάλληλης ενωσιακής νομοθεσίας που να επεκτείνει την προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία και πέραν του τομέα της απασχόλησης, με την προϋπόθεση ότι οι διατάξεις που αφορούν την αναγνώριση της αναπηρίας θα τροποποιηθούν για να συμμορφωθούν προς τη Σύμβαση.

1.4 Η ΕΟΚΕ τονίζει την προστιθέμενη αξία που έχει η ενεργός συμμετοχή των οργανώσεων των ατόμων με αναπηρία και η διαβούλευση μαζί τους κατά τη διαμόρφωση και την εφαρμογή της νομοθεσίας και των πολιτικών δυνάμει του άρθρου 4 (3) της Σύμβασης και του άρθρου 11 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ). Οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν επίσης να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο και θα πρέπει να συμπεριλάβουν περισσότερο την προβληματική περί αναπηρίας στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεών τους. Η ΕΟΚΕ ζητά την εφαρμογή της συμφωνίας-πλαίσιο για τη δημιουργία αγορών εργασίας χωρίς αποκλεισμούς που συνήφθη από τους ευρωπαίους κοινωνικούς εταίρους στις 25 Μαρτίου 2010 και ζητά από τα κράτη μέλη να λάβουν συγκεκριμένα οικονομικά μέτρα για την προώθηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων στα θέματα που συνδέονται με την αναπηρία. Τονίζει ότι οι πολιτικές για την απασχόληση των ατόμων με αναπηρία πρέπει να εστιάσουν γενικά στην απασχόληση καθ’ όλη τη διάρκεια του βίου και ειδικότερα στην δια βίου εκπαίδευση, την πρόσληψη, τη συνεχή απασχόληση και την επαναπασχόληση, εφαρμόζοντας ορθά τη νομοθεσία για τις κρατικές ενισχύσεις. Επίσης, επικροτεί και ενθαρρύνει τις κοινές δράσεις συνδικάτων και ενώσεων, όπως η κοινή Διάσκεψη ETUC/EDF.

1.5 Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι για τη δημιουργία μιας Ευρώπης χωρίς εμπόδια απαιτείται η υιοθέτηση μιας ευρωπαϊκής πράξης για την προσβασιμότητα, δηλαδή μιας ισχυρής και δεόντως δεσμευτικής νομοθεσίας που θα εξασφαλίζει τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες για ελεύθερη κυκλοφορία και πρόσβαση στα αγαθά, τις υπηρεσίες και το δομημένο περιβάλλον. Θα πρέπει να προσδιοριστούν κατάλληλοι και αποτελεσματικοί μηχανισμοί εφαρμογής και παρακολούθησης τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο.

1.6 Η ενσωμάτωση της διάστασης της προσβασιμότητας θα συμβάλει στην ανταγωνιστικότητα και την οικονομική ανάκαμψη της ΕΕ, δημιουργώντας νέες αγορές για προϊόντα και υπηρεσίες αρωγής, καθώς και νέες θέσεις εργασίας. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση που διατυπώνεται στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία η οποία αποσκοπεί να εξασφαλίσει, μέχρι το 2015, την πλήρη πρόσβαση του κοινού στους διαδικτυακούς ιστοτόπους του δημόσιου τομέα και στους ιστοτόπους που παρέχουν βασικές υπηρεσίες στους πολίτες.

1.7 Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι μια ευρωπαϊκή κάρτα κινητικότητας θα αποτελούσε ένα συγκεκριμένο και αποτελεσματικό εργαλείο για την προώθηση της ελεύθερης κυκλοφορίας των ατόμων με αναπηρία, επιτρέποντας την πρόσβαση σε υπηρεσίες στην ΕΕ. Η εφαρμογή της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία θα πρέπει να οδηγήσει στην υιοθέτηση και την χρήση της ευρωπαϊκής κάρτας κινητικότητας σε όλα τα κράτη μέλη.

1.8 Η ΕΟΚΕ ζητά το σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της ισότητας κατά το σχεδιασμό των πολιτικών της ΕΕ. Ζητά να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση ολόκληρης της κοινωνίας, ακόμη και στο επίπεδο της οικογένειας, όσον αφορά τα άτομα με αναπηρία, όπως επίσης το σεβασμό των δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειάς τους και την καταπολέμηση των στερεοτύπων σχετικά με τα άτομα με αναπηρία στην εργασία, την εκπαίδευση και σε άλλους τομείς. Η ΕΟΚΕ πιστεύει στην προστιθέμενη αξία της δράσης της ΕΕ για την εξάλειψη των ανισοτήτων που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία στα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένης της ενθάρρυνσης όλων των μέσων μαζικής ενημέρωσης να προωθήσουν τη συνειδητοποίηση των δυνατοτήτων και της συμβολής των ατόμων με αναπηρία. Η ΕΟΚΕ συνιστά την ανάπτυξη «δεικτών για την αναπηρία» με στόχο τη συλλογή συνεκτικών δεδομένων από όλους τους τομείς της καθημερινής ζωής ενός ατόμου και την παρακολούθηση του αριθμού των ατόμων με αναπηρία, με απώτερο σκοπό την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για μείωση της φτώχειας, της ανεργίας και του ποσοστού πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου.

1.9 Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία την ίδρυση μιας ευρωπαϊκής επιτροπής ατόμων με αναπηρία με σκοπό τη συγκροτημένη διακυβέρνηση της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία, καθώς και την προώθηση ενός ισχυρότερου και αποτελεσματικότερου μηχανισμού για τον συντονισμό και την παρακολούθηση της ευρωπαϊκής και της εθνικής εφαρμογής της Σύμβασης, κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 33 (1) της εν λόγω σύμβασης. Η ΕΟΚΕ πρόκειται επίσης να προβεί σε συνεχή αξιολόγηση και εκτίμηση της εφαρμογής.

1.10 Η ΕΟΚΕ καταγγέλλει τον αρνητικό αντίκτυπο της χρηματοπιστωτικής κρίσης στα άτομα με αναπηρίες και στην δυνατότητά τους να ασκούν τα δικαιώματά τους. Ζητά την υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία σε περιόδους κρίσης και τάσσεται κατά κάθε περικοπής των κοινωνικών δαπανών εξαιτίας μέτρων λιτότητας. Τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία και άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για αυτό το σκοπό και να χρηματοδοτήσουν την εφαρμογή της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία και της Σύμβασης. Απαιτούνται πρόσθετοι μηχανισμοί, για παράδειγμα σε σχέση με τα Διαρθρωτικά Ταμεία, όπως η άμεση κατανομή χρηματοδότησης (οριοθέτηση) για παρεμβάσεις εστιασμένες στα άτομα με αναπηρία ή σε άλλες ευπαθείς ομάδες. Η μελλοντική πολιτική συνοχής πρέπει να συμμορφώνεται με τη Σύμβαση. Το άρθρο 16 του ισχύοντος κανονισμού απαιτείται να εφαρμοστεί αποτελεσματικά.

1.11 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι κάθε άνθρωπος, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με ψυχοκοινωνικές αναπηρίες, των ατόμων που έχουν ανάγκη από πιο εντατική υποστήριξη, των παιδιών και των γυναικών με αναπηρία πρέπει να απολαύει πλήρως όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών, σε ισότιμη βάση με τους άλλους ανθρώπους. Αναγνωρίζει και προάγει το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία να ζουν ανεξάρτητα και τονίζει ότι απαιτείται να υποστηριχθεί η μετάβαση από την ιδρυματική φροντίδα στη φροντίδα σε επίπεδο τοπικής κοινότητας.

1.12 Η ΕΟΚΕ συνιστά το μελλοντικό Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο για την περίοδο 2014-2020 να αναγνωρίσει το νομικό καθεστώς της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία και της Σύμβασης στην ΕΕ και να διαθέσει χρηματοδότηση για την ενσωμάτωση και την εφαρμογή τους. Το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο πρέπει να εξυπηρετεί τους πρωταρχικούς στόχους της προώθησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της ένταξης των ατόμων με αναπηρία, ενώ θα πρέπει να προβλεφθούν επενδύσεις για την προώθηση της καταπολέμησης των διακρίσεων και της προσβασιμότητας.

2. Εισαγωγή

2.1 Η οδηγία, η οποία εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το Νοέμβριο του 2010, αποτελεί θεμελιώδες εργαλείο πολιτικής για τα άτομα με αναπηρίες. Η ευρωπαϊκή στρατηγική για την αναπηρία εντοπίζει οκτώ κύριους τομείς: προσβασιμότητα, συμμετοχή, ισότητα, απασχόληση, εκπαίδευση και κατάρτιση, κοινωνική προστασία, υγεία και εξωτερική δράση. Σε κάθε τομέα, προβλέπονται βασικές δράσεις για την περίοδο 2010-2015, μετά την οποία πρόκειται να σχεδιαστούν νέες πρωτοβουλίες και να αναθεωρηθεί η στρατηγική. Η ευρωπαϊκή στρατηγική για την αναπηρία αποσκοπεί να προωθήσει την εφαρμογή της Σύμβασης και να καθορίσει τους μηχανισμούς για την εφαρμογή της Σύμβασης στην πολιτική της ΕΕ, όπως επίσης και εντός των οργάνων της ΕΕ. Προσδιορίζει, επίσης, την απαιτούμενη στήριξη για τη χρηματοδότηση, την έρευνα, την ευαισθητοποίηση, τις στατιστικές και τη συλλογή στοιχείων. Η οδηγία συνοδεύεται από δύο σημαντικά έγγραφα: τον κατάλογο των συγκεκριμένων δράσεων που έχουν προγραμματιστεί για την περίοδο 2010-2015 (3) και ένα έγγραφο εργασίας (4) το οποίο εξηγεί τη στρατηγική υπό το πρίσμα της Σύμβασης.

2.2 Η ΕΟΚΕ ζητά την αποτελεσματική εφαρμογή της Σύμβασης μέσω της αναθεώρησης και της θέσπισης ευρωπαϊκής νομοθεσίας.

2.3 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι πολιτικές της ΕΕ πρέπει να αντικατοπτρίζουν την αλλαγή του τρόπου αντιμετώπισης που εισάγει η Σύμβαση με τη μετάβαση από μια ιατρική προσέγγιση σε μια προσέγγιση εστιασμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα και δεσμεύεται να εφαρμόσει την προσέγγιση του κοινωνικού προτύπου στην περίπτωση των ατόμων με αναπηρία.

2.4 Η ΕΟΚΕ συνιστά να υποστηριχθεί η ακόλουθη δήλωση της Σύμβασης: «Στα άτομα με αναπηρία περιλαμβάνονται τα άτομα με μακροχρόνιες σωματικές, ψυχικές, νοητικές ή αισθητηριακές αναπηρίες οι οποίες, σε συνδυασμό με διάφορα εμπόδια, μπορεί να δυσχεραίνουν την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή τους στην κοινωνία σε ισότιμη βάση με τα άλλα άτομα (5)».

2.5 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα στη ζωή και τονίζει ότι τα άτομα με αναπηρία μοιράζονται αυτό το δικαίωμα σε ίση βάση με τους άλλους ανθρώπους.

2.6 Η ΕΟΚΕ καταγγέλλει τις δύσκολες συνθήκες που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία, τα οποία υπόκεινται σε πολλές μορφές διακριτικής μεταχείρισης λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, εθνοτικής καταγωγής ή κοινωνικής προέλευσης, γενετικών χαρακτηριστικών, γλώσσας, θρησκείας ή πεποιθήσεων, πολιτικών φρονημάτων ή κάθε άλλης γνώμης, ιδιότητας μέλους εθνικής μειονότητας, περιουσίας, γέννησης, ηλικίας, αναπηρίας ή γενετήσιου προσανατολισμού.

2.7 Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι τα άτομα με αναπηρία αντιπροσωπεύουν περίπου το 16 % του πληθυσμού της ΕΕ, δηλαδή περίπου 80 εκατομμύρια άτομα. Επίσης, αποτελούν το ένα έκτο του ενεργού πληθυσμού της ΕΕ και το 75 % εξ αυτών (που ενδέχεται να έχουν ανάγκη από μεγαλύτερη στήριξη) δεν έχουν πρόσβαση στην απασχόληση. Το 38 % των ατόμων με αναπηρία μεταξύ 16 και 34 ετών αμείβονται λιγότερο κατά 36 % από ό,τι τα άτομα χωρίς αναπηρία (6).

2.8 Η ΕΟΚΕ ανανεώνει τη δέσμευσή της να προωθήσει την ισότητα και την ένταξη των ατόμων με αναπηρία (όπως επισημάνθηκε και σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (7), τόσο στην εφαρμογή της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία και της Σύμβασης, όσο και στο πλαίσιο των εξωτερικών δράσεων της ΕΕ.

2.9 Η ΕΟΚΕ ζητά να ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα για την αντιμετώπιση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου, δεδομένου ότι τα άτομα με αναπηρία έχουν δύο φορές λιγότερες πιθανότητες από τα υπόλοιπα άτομα να φτάσουν ως την τριτοβάθμια εκπαίδευση.

2.10 Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για την αναθεώρηση της οδηγίας 2000/78/ΕΚ σχετικά με τη διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία, προκειμένου να συμμορφωθεί με τη Σύμβαση. Πράγματι, σύμφωνα με τη Σύμβαση, κατά την εφαρμογή και τη μεταφορά της οδηγίας, η άρνηση εύλογων προσαρμογών θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως μορφή διάκρισης. Η ΕΟΚΕ ζητά από τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν σωστά την οδηγία και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παρακολουθήσει δεόντως την εφαρμογή της.

2.11 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη χρήση των Διαρθρωτικών Ταμείων για την οικονομική ανάκαμψη και την οικοδόμηση κοινωνικής συνοχής (8). Ο μελλοντικός κανονισμός θα πρέπει να διατηρήσει την απαγόρευση των διακρίσεων και την προσβασιμότητα ως οριζόντιες αρχές και να αναγνωρίσει την προστιθέμενη αξία της συμμετοχής των οργανώσεων των ατόμων με αναπηρία σε κάθε στάδιο της διαδικασίας (σχεδιασμός, υλοποίηση, διαχείριση, αξιολόγηση και παρακολούθηση). Οι διατάξεις για την απαγόρευση των διακρίσεων και την προσβασιμότητα πρέπει να ενισχυθούν ως κριτήρια στο πλαίσιο του κανονισμού. Το άρθρο 16 του ισχύοντος κανονισμού πρέπει να ενισχυθεί και να εξασφαλιστεί η εφαρμογή και η επιβολή του από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη.

2.12 Πρέπει επίσης να διερευνηθούν κατάλληλοι μηχανισμοί οικονομικής συνδρομής (9), όπως η άμεση κατανομή χρηματοδότησης (οριοθέτηση) για τις παρεμβάσεις που έχουν ως στόχο τα άτομα με αναπηρία (10) ή άλλες ευπαθείς ομάδες, προκειμένου να εστιαστεί η πολιτική συνοχής στις σχετικές προτεραιότητες (11). Η ΕΟΚΕ έχει ήδη συστήσει οι πόροι να στοχεύουν σε συγκεκριμένους στόχους σχετικούς με την κοινωνική ένταξη (12). Επιπλέον, προκειμένου να εξασφαλιστεί η συνδρομή που απαιτείται για την εφαρμογή των αρχών της Σύμβασης και της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία, η κοινωνική ένταξη των ατόμων με αναπηρία, πρέπει να ενταχθεί, στο σύνολό της, σε συγκεκριμένη κατηγορία δαπανών.

2.13 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι τα παιδιά με αναπηρία θα πρέπει να απολαμβάνουν πλήρως όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες σε ισότιμη βάση με τα υπόλοιπα παιδιά και υπενθυμίζει τη Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτή.

2.14 Η ΕΟΚΕ ζητά τη μετάβαση από την ιδρυματική φροντίδα στη φροντίδα σε επίπεδο τοπικής κοινότητας για να γίνει σεβαστό το δικαίωμα ανεξάρτητης διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία. Τα ευρωπαϊκά ταμεία δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για την οικοδόμηση νέων ιδρυμάτων ή για την ανακαίνιση ήδη υφιστάμενων, αλλά για τη χρηματοδότηση της διαδικασίας μετάβασης από την ιδρυματική φροντίδα στη φροντίδα σε επίπεδο τοπικής κοινότητας, στην οποία συμπεριλαμβάνεται η μετατροπή των ιδρυμάτων σε κοινοτικά παρεχόμενες υπηρεσίες. Τονίζει την ανάγκη προαγωγής ικανοποιητικών συνθηκών διαβίωσης και προώθησης της ενεργού γήρανσης.

3. Αξιολόγηση της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία 2010-2020

3.1 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ευρωπαϊκή στρατηγική για την αναπηρία αντικατοπτρίζει εν μέρει τις φιλοδοξίες της Σύμβασης και πιστεύει ότι οι τομείς δράσης της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία είναι ενδεδειγμένοι και χρήζουν ενίσχυσης υπό το πρίσμα της Σύμβασης.

3.2 Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η ισότητα των φύλων δεν αποτελεί εγκάρσιο στοιχείο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία. Ζητά να κατανεμηθούν τα σχετικά με την αναπηρία δεδομένα ανά φύλο και να συμπεριληφθούν οι γυναίκες με αναπηρία στις στατιστικές ανά φύλο. Η ΕΟΚΕ συνιστά να συνεκτιμηθεί η ισότητα των φύλων στον προϋπολογισμό των χρηματοπιστωτικών μέσων της ΕΕ για την αναπηρία. Κατά την εφαρμογή της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία θα πρέπει να εξασφαλιστεί η ενσωμάτωση της διάστασης της ισότητας των φύλων.

3.3 Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι η ευρωπαϊκή στρατηγική για την αναπηρία αντιμετωπίζει το ζήτημα της έλλειψης δεδομένων σχετικά με την αναπηρία και ζητά να δημιουργηθούν δείκτες που θα μετρούν τα ποσοστά απασχόλησης και φτώχειας των ατόμων με αναπηρία και την πρόσβασή τους στην εκπαίδευση.

3.4 Αν και αναγνωρίζει τη σημασία της πρόληψης, όπως εκτίθεται στο τμήμα «Υγεία» της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η εν λόγω πολιτική θα ήταν προτιμότερο να επικεντρωθεί στη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία και όχι στην ανάμειξη τους με την πρόληψη.

3.5 Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ισχυρή δέσμευση που αναλαμβάνεται από την ευρωπαϊκή στρατηγική για την αναπηρία όσον αφορά την προσβασιμότητα και τον θετικό αντίκτυπό της στην κοινωνία (π.χ. στην περίπτωση των ηλικιωμένων και των ατόμων μειωμένης κινητικότητας). Η πελατεία των επιχειρήσεων που έχουν εγκαταστάσεις προσιτές σε όλους θα αυξηθεί (κατά 15 %). Τα νέα προϊόντα δημιουργούν καινούριες αγορές και αποτελούν πηγή βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης (13). Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει το ψήφισμα του Συμβουλίου της ΕΕ, σύμφωνα με το οποίο «η προσβασιμότητα αποτελεί, πράγματι, τον ακρογωνιαίο λίθο μιας κοινωνίας χωρίς αποκλεισμούς βασιζόμενης στην αποφυγή διακρίσεων» (14).

3.6 Η ΕΟΚΕ προωθεί τη χρήση των Διαρθρωτικών Ταμείων προκειμένου να εξασφαλιστεί η κατάλληλη δημοσιονομική στήριξη της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία. Ειδικότερα, συνιστά την αποτελεσματικότερη χρήση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ) για την προώθηση της επαγγελματικής ένταξης, καθώς και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) για την απόκτηση υψηλού επιπέδου προσβασιμότητας στην Ευρώπη.

3.7 Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι η ευρωπαϊκή στρατηγική για την αναπηρία θα πρέπει να προωθήσει περαιτέρω την ανεξάρτητη διαβίωση των ατόμων με αναπηρία μέσω της φροντίδας σε επίπεδο τοπικής κοινότητας και της «αποϊδρυματοποίησης». Οι πόροι των ευρωπαϊκών ταμείων θα πρέπει να επενδυθούν για την προώθηση της φροντίδας σε επίπεδο τοπικής κοινότητας και τη διασφάλιση του κατάλληλου επιπέδου αυτής της φροντίδας.

3.8 Η ΕΟΚΕ τονίζει (13) ότι η ενεργός ένταξη πρέπει να συνδέεται με την αγορά εργασίας και να διασφαλίζει επαρκές εισόδημα και πρόσβαση σε ποιοτικές κοινωνικές υπηρεσίες που αντικατοπτρίζονται στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης ακόμα και όσων βρίσκονται εκτός της αγοράς εργασίας (15).

3.9 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ΕΕ, ως ο σημαντικότερος χορηγός εξωτερικής βοήθειας στον κόσμο, θα πρέπει να δώσει πρώτη το καλό παράδειγμα και να προωθήσει την ενσωμάτωση των θεμάτων που συνδέονται με την αναπηρία στο έργο της στον τομέα της συνεργασίας.

3.10 Η ΕΟΚΕ προωθεί μια ενιαία αγορά χωρίς αποκλεισμούς και ζητά να ενσωματωθούν στις δημόσιες συμβάσεις κοινωνικές θεωρήσεις υποχρεωτικού χαρακτήρα, ιδίως όσον αφορά την ενίσχυση της προσβασιμότητας μέσω της υιοθέτησης μιας φιλόδοξης και νομικά δεσμευτικής ευρωπαϊκής πράξης για την προσβασιμότητα και την προώθηση της απασχόλησης, της μη διακριτικής μεταχείρισης και της ποιότητας των κοινωνικών υπηρεσιών. Χαιρετίζει την ευρωπαϊκή εντολή τυποποίησης 473 (16) και ζητά να καθοριστούν υποχρεωτικές προδιαγραφές προσβασιμότητας ως συμπλήρωμα της νομοθεσίας στον τομέα των δημόσιων προμηθειών κατά τα πρότυπα της επιτυχημένης αμερικανικής νομοθεσίας για την προσβασιμότητα (17). Η ΕΟΚΕ τονίζει εκ νέου την ανάγκη διεξαγωγής διαλόγου μεταξύ των θεσμικών οργάνων, της βιομηχανίας και της κοινωνίας πολιτών για τον καθορισμό των εν λόγω προτύπων (18). Εντούτοις, λόγω της περιορισμένης επιτυχίας του εγχειρήματος στην πράξη, απαιτείται ένας πιο δομημένος και νομικά δεσμευτικός μηχανισμός για το μέλλον.

3.11 Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και την Επιτροπή των Περιφερειών να διατυπώσουν φιλόδοξες προτάσεις για την προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρίες και να διασφαλίσουν την ορθή εφαρμογή της Σύμβασης στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

4. Εφαρμογή και διακυβέρνηση

4.1 Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της συγκροτημένης διακυβέρνησης της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία μέσω μιας ευρωπαϊκής επιτροπής ατόμων με αναπηρία, η οποία θα αποτελέσει συγκεκριμένο μέσο ενίσχυσης της υπάρχουσας Ομάδας Υψηλού Επιπέδου της ΕΕ για τα άτομα με αναπηρίες και θα λειτουργεί ως μηχανισμός συντονισμού για την εφαρμογή και την παρακολούθηση της Σύμβασης, σύμφωνα με το άρθρο 33 (1) της εν λόγω σύμβασης.

4.2 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι απαιτείται η σύσταση εθνικών επιτροπών για τα άτομα με αναπηρία, προκειμένου να εξασφαλιστεί ο συντονισμός της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία και της Σύμβασης σε εθνικό επίπεδο. Η κάθε εθνική επιτροπή πρέπει να εξασφαλίσει τη συμμετοχή των οργανώσεων των ατόμων με αναπηρία στη διαδικασία συντονισμού και να συνεργάζεται με τα εθνικά σημεία επαφής και τους ενδιαφερόμενους ευρωπαϊκούς φορείς.

4.3 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η σύνθεση της ευρωπαϊκής επιτροπής ατόμων με αναπηρία θα πρέπει να εξασφαλίζει τη συμμετοχή εκπροσώπων των ατόμων με αναπηρία, καθώς και την πραγματοποίηση διαβουλεύσεων με την ΕΟΚΕ, με άλλους άμεσα ενδιαφερόμενους φορείς και με τις οργανώσεις των ατόμων με αναπηρία.

4.4 Η ΕΟΚΕ δεσμεύεται να αναλάβει ηγετικό ρόλο για την προβολή της Σύμβασης ως της πρώτης διεθνούς σύμβασης για τα ανθρώπινα δικαιώματα που επικυρώθηκε από την ΕΕ. Υποστηρίζει την εφαρμογή της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία και της Σύμβασης σε εσωτερικό επίπεδο, ενώ προτίθεται να συμβάλει στην ευρύτερη ευαισθητοποίηση με τη διοργάνωση εκδηλώσεων, όπως η σύγκληση διάσκεψης υψηλού επιπέδου για τη συνεργασία με τα άλλα όργανα της ΕΕ και τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των ατόμων με αναπηρία.

4.5 Η ΕΟΚΕ ζητά να ληφθούν δεόντως υπόψη τα άρθρα 33 (1) και 33 (2) της Σύμβασης, τα οποία πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή χωρίς περιττή καθυστέρηση και σε συνεργασία με τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των ατόμων με αναπηρία. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι είναι σημαντικό να λειτουργήσει ο Γενικός Γραμματέας της Επιτροπής ως σημείο αναφοράς και συγχρόνως να εξασφαλιστεί η πλήρης ανεξαρτησία και ο πλουραλισμός του μηχανισμού παρακολούθησης.

4.6 Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι απαιτείται να προβλεφθεί η συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία και των αντιπροσωπευτικών οργανώσεών τους στην εφαρμογή και την παρακολούθηση της Σύμβασης, συμπεριλαμβανομένης της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία, δυνάμει του άρθρου 33 (3) της Σύμβασης και του άρθρου 11 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

4.7 Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντική την παρακολούθηση της εφαρμογής των εθνικών δράσεων που πρέπει να έχουν αναληφθεί μέχρι το 2015 στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία, εξασφαλίζοντας την υποβολή εκθέσεων προόδου εκ μέρους των κρατών μελών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει επίσης να υποβάλλει έκθεση για τα επιτεύγματα που υλοποιούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η εφαρμογή της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία πρέπει να συνδεθεί με εκείνη της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Τα κράτη μέλη θα πρέπει να συμπεριλάβουν στα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεών τους συγκεκριμένους στόχους για τα άτομα με αναπηρίες, με στόχο τη μέτρηση της φτώχειας, του ποσοστού απασχόλησης και της εκπαίδευσης.

4.8 Τα μελλοντικά χρηματοδοτικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που προορίζονται να αντικαταστήσουν το πρόγραμμα για την απασχόληση και την κοινωνική αλληλεγγύη (PROGRESS) θα πρέπει να υποστηρίξουν τη συμμετοχή των οργανώσεων των ατόμων με αναπηρία που εκπροσωπούν τόσο τα άτομα με πολλαπλή αναπηρία όσο και εκείνα με ειδικές αναπηρίες, πράγμα που θα διευκολύνει την εφαρμογή της Σύμβασης.

4.9 Η ΕΟΚΕ καλεί τους ενδιαφερόμενους φορείς (π.χ. τα συνδικάτα, τους εργοδότες, τους φορείς παροχής υπηρεσιών, τους φορείς της κοινωνικής οικονομίας και τις οργανώσεις των ατόμων με αναπηρία) να συμμετάσχουν ενεργά στην εφαρμογή της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία, εντός του πεδίου των αρμοδιοτήτων και των καθηκόντων τους.

4.10 Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι φορείς της κοινωνικής οικονομίας μπορούν να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και των ευκαιριών πρόσβασης των ατόμων με ειδικές ανάγκες στην απασχόληση, τα αγαθά και τις υπηρεσίες.

4.11 Η ΕΟΚΕ καλεί τα συνδικάτα και τους εργοδότες να συμπεριλάβουν ειδικές ρήτρες για την αναπηρία στις συλλογικές διαπραγματεύσεις τόσο για την προώθηση αγορών εργασίας χωρίς αποκλεισμούς όσο και για την εφαρμογή της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να υιοθετήσουν συγκεκριμένα χρηματοοικονομικά μέτρα για την υποστήριξη των διαπραγματεύσεων.

4.12 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ευρωπαϊκή στρατηγική για την αναπηρία θα πρέπει να προωθήσει τη συνεργασία μεταξύ των εθνικών οργανώσεων των ατόμων με αναπηρία και των εθνικών οικονομικών και κοινωνικών επιτροπών, με στόχο την περαιτέρω διάδοση της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία σε εθνικό επίπεδο.

4.13 Η ΕΟΚΕ ζητά να συνεκτιμηθούν οι ανάγκες των ατόμων που χρειάζονται εντατική υποστήριξη και των ατόμων με ψυχοκοινωνική ανικανότητα σε όλα τα πεδία της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία.

5. Αναθεώρηση της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία το 2015 και νέο πλαίσιο μετά το 2020

5.1 Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιας προσεκτικής επανεξέτασης της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία και μιας φιλόδοξης δέσμης δράσεων για την περίοδο μετά το 2015, με στόχο την αντιμετώπιση της διακριτικής μεταχείρισης και την εδραίωση της ισότητας στην ΕΕ.

5.2 Η ΕΟΚΕ συνιστά την αναθεώρηση της νομοθεσίας της ΕΕ και τη συστηματική ενσωμάτωση των αρχών της Σύμβασης στη νέα νομοθεσία και τις πολιτικές της ΕΕ.

5.3 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη συνολική αναθεώρηση της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία μέχρι το 2013 προκειμένου να εξασφαλιστεί η συμμόρφωση με τις διατάξεις της Σύμβασης και να καλυφθούν, μεταξύ άλλων, τομείς όπως το δικαίωμα στη ζωή και η αναγνώριση τινός ως προσώπου ενώπιον του νόμου.

5.4 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι βασικοί στόχοι της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία είναι η ισότητα στην απασχόληση, την εκπαίδευση, την ελεύθερη κυκλοφορία και σε άλλους σχετικούς τομείς της ζωής των ατόμων με αναπηρία.

5.5 Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι πρέπει να ζητείται η γνώμη της πριν από την υποβολή της έκθεσης εφαρμογής της ΕΕ προς την επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία.

5.6 Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τη σημασία της ύπαρξης συνεκτικών δεδομένων τόσο για τις εξελίξεις ως προς την εν λόγω πολιτική όσο και για τη δέουσα αξιολόγηση της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία και ζητά επιτακτικά την ανάπτυξη συγκεκριμένων δεικτών για την αναπηρία σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Πρώτες προτάσεις για ένα νέο κατάλογο δράσεων στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία μετά το 2015

5.7 Η ΕΟΚΕ προτίθεται να παρακολουθήσει από κοντά την εφαρμογή της «ευρωπαϊκής πράξης για την προσβασιμότητα» από τα κράτη μέλη, μετά την έγκριση της νομοθετικής πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ως δεσμευτικής νομοθεσίας. Η ΕΟΚΕ ζητά ένα συγκεκριμένο σχέδιο για να καταστούν όλα τα όργανα της ΕΕ προσιτά στα άτομα με αναπηρίες (όσον αφορά τις υποδομές, τις διαδικασίες πρόσληψης, τις συνεδριάσεις, τους ιστοτόπους και την ενημέρωση).

5.8 Η ΕΟΚΕ εξαίρει τη σημασία που έχει η τροποποίηση των άρθρων της πρότασης οδηγίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά των διακρίσεων που σχετίζονται με την αναπηρία, με σκοπό τη συμμόρφωση προς τη Σύμβαση, και ζητά από τα κράτη μέλη να μεριμνούν με συνέπεια για τη θέσπιση ισχυρής ευρωπαϊκής νομοθεσίας που να επεκτείνει την προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία και πέραν του τομέα της απασχόλησης.

5.9 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι ο νέος κατάλογος δράσεων για την περίοδο μετά το 2015 θα πρέπει να περιλαμβάνει μέτρα για την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης κατάστασης των ατόμων με ψυχοκοινωνική ανικανότητα, των γυναικών, των κοριτσιών, των παιδιών και των ηλικιωμένων με αναπηρία, καθώς και των ατόμων που χρειάζονται εντατική υποστήριξη.

5.10 Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη να εξασφαλιστεί ότι τα άτομα με αναπηρία μπορούν να επωφεληθούν πλήρως από την ελεύθερη κυκλοφορία. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της υιοθέτησης μιας ευρωπαϊκής κάρτας κινητικότητας η οποία θα βασίζεται στην αμοιβαία αναγνώριση των παροχών σε είδος λόγω αναπηρίας από όλες τις χώρες της ΕΕ και θα επιτρέπει στα άτομα με αναπηρία να κυκλοφορούν ελεύθερα στην ΕΕ σε ισότιμη βάση με τους υπόλοιπους ευρωπαίους πολίτες. Κατά το παράδειγμα της κάρτας στάθμευσης, η κάρτα κινητικότητας θα πρέπει να αποσκοπεί επίσης στη διασφάλιση πρόσβασης σε διάφορες παροχές που προσφέρουν πολλοί δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς, όπως για παράδειγμα η πρόσβαση στις δημόσιες συγκοινωνίες, σε μουσεία, κλπ. Η ΕΟΚΕ αναμένει συγκεκριμένες προτάσεις για την άρση των φραγμών που τροχοπεδούν τη μεταφορά τόσο των επιδομάτων αναπηρίας όσο και συγκεκριμένων υπηρεσιών υποστήριξης, όπως η δημόσια αρωγή και οι τεχνολογίες υποβοήθησης.

5.11 Η ΕΟΚΕ προτείνει τη δημιουργία παρατηρητηρίου για τις αναπηρίες το οποίο θα αναλύει την κατάσταση των ατόμων με αναπηρία στην ΕΕ, θα ανταλλάσσει βέλτιστες πρακτικές και θα υποστηρίζει εξελίξεις στον εν λόγω τομέα πολιτικής.

5.12 Η ΕΟΚΕ ζητά τη θέσπιση και την εφαρμογή ενός νομικά δεσμευτικού ευρωπαϊκού πλαισίου ποιότητας στα κράτη μέλη για τις υπηρεσίες που παρέχονται σε επίπεδο τοπικής κοινότητας.

5.13 Η ΕΟΚΕ συνιστά θερμά μια συμβατική εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς. Προτείνει τη διδασκαλία της νοηματικής γλώσσας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, καθώς και την πρόσληψη καθηγητών εξοικειωμένων με τη μέθοδο ανάγνωσης Braille και με άλλες μεθόδους κατάλληλες υποστήριξης των μαθητών με αναπηρία.

5.14 Η ΕΟΚΕ ζητά τη διαμόρφωση κοινού ευρωπαϊκού συστήματος αξιολόγησης της αναπηρίας βάσει προσέγγισης εστιασμένης στα ανθρώπινα δικαιώματα (19).

5.15 Η ΕΟΚΕ συνιστά να προαχθεί η ισότιμη αναγνώριση των ατόμων με αναπηρία ενώπιον του νόμου. Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τα εθνικά δικαστήρια πρέπει να παρέχουν πρόσβαση στα άτομα με αναπηρία και να λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για την καταπολέμηση των διακρίσεων.

5.16 Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι το δικαίωμα του εκλέγειν αποτελεί αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα που αναγνωρίζεται από τη Σύμβαση σε όλα τα άτομα με αναπηρία. Υπενθυμίζει σε όλα τα ενδιαφερόμενα θεσμικά όργανα ότι η ηλικία και η ιθαγένεια είναι οι μόνες απαιτήσεις που μπορούν να τεθούν ως προς το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι. Η ΕΟΚΕ απορρίπτει ρητά και κατηγορηματικά το ενδεχόμενο περιορισμού του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι λόγω αναπηρίας, είτε με δικαστική απόφαση, είτε με άλλα μέσα. Η ΕΟΚΕ ζητά από τα όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη να καταργήσουν τους νόμους περί επιτροπείας που εισάγουν διακρίσεις, προκειμένου να μπορούν όλα τα άτομα με αναπηρία να ασκούν τα πολιτικά τους δικαιώματα σε ισότιμη βάση με τους υπόλοιπους πολίτες. Σημειώνει ότι για τη διασφάλιση του δικαιώματος συμμετοχής στις εθνικές εκλογές και στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επιβάλλεται να επέλθουν εύλογες προσαρμογές στις διαδικασίες, στις εγκαταστάσεις και στα υλικά που απαιτούνται για τη διεξαγωγή μιας ψηφοφορίας.

5.17 Η ΕΟΚΕ ζητά στοιχεία τα οποία να αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα των υφιστάμενων εργαλείων πολιτικής για τη βελτίωση της κατάστασης των ατόμων με αναπηρία. Συνιστά το εγχείρημα αυτό να αναληφθεί με τη χρηματοδότηση σχεδίων, μελετών και ερευνών σε επίπεδο ΕΕ.

Βρυξέλλες, 21 Σεπτεμβρίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) COM(2008) 426 τελικό.

(2) ΣΛΕΕ: Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Άρθρο 19(1) «Με την επιφύλαξη των άλλων διατάξεων των Συνθηκών και εντός των ορίων των αρμοδιοτήτων που παρέχουν στην Ένωση, το Συμβούλιο, αποφασίζοντας ομόφωνα, σύμφωνα με ειδική νομοθετική διαδικασία, και μετά την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, μπορεί να αναλάβει δράση για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού».

(3) SEC(2010) 1324 τελικό.

(4) SEC(2010) 1323 τελικό.

(5) Άρθρο 1 της Σύμβασης για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία: http://www.un.org/disabilities/default.asp?id=261.

(6) http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/statistics/themes

(7) ΕΕ C 354, της 28.12.2010, σελ. 8–15.

(8) ΕΕ C 132, της 28.12.2010, σελ. 8-14.

(9) Όπως παραπάνω.

(10) COM (2010) 636 τελικό.

(11) ΕΕ C 234, της 22.9.2005, σελ. 27-31· ΕΕ C 162, της 25.6.2008, σελ. 92–95· ΕΕ C 354, της 28.12.2010, σελ. 8–15· COM(2010) 636 τελ.

(12) ΕΕ C 120, της 16.5.2008, σελ. 73–81· § 4.5.2.

(13) ΕΕ C 354, της 28.12.2010, σελ. 8–15.

(14) Ψήφισμα του Συμβουλίου (2008/C 75/01).

(15) Ευρωπαϊκό 'Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβιώσεως και Εργασίας

(16) M/473 – Εντολή τυποποίησης προς CEN, CENELEC και ETSI για να συμπεριληφθεί ο «Σχεδιασμός για όλους» στις σχετικές πρωτοβουλίες τυποποίησης.

(17) ΕΕ C 354, της 28.12.2010, σελ. 8–15. Το «Americans with Disabilities Act (ADA)» είναι ένα νομοθετικό πλαίσιο που απαγορεύει τις διακρίσεις εις βάρος ατόμων με αναπηρίες στην απασχόληση, τις μεταφορές, τη δημόσια στέγαση, τις επικοινωνίες και τις κυβερνητικές δραστηριότητες. Επίσης, το ADA καθορίζει προϋποθέσεις για τις υπηρεσίες αναμετάδοσης στον τομέα των τηλεπικοινωνιών (telecommunications relay services).

(18) Βλ. τα πρότυπα που ήδη υλοποιούνται δυνάμει των εντολών 376 και 420, καθώς και τον ακόλουθο σύνδεσμο:

http://cms.horus.be/files/99909/MediaArchive/M420%20Mandate%20Access%20Built%20Environment.pdf.

(19) Ένα κοινό σύστημα αξιολόγησης της αναπηρίας, βασισμένο στα δικαιώματα που κατοχυρώνονται στη Σύμβαση μέσω της αναθεώρησης της ICF (Διεθνής ταξινόμηση νόσων, αναπηριών και υγείας του ΠΟΥ).

22.12.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 376/87

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων στον τομέα των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων»

COM(2011) 126 τελικό — 2011/0059 (CNS)

και «Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων στον τομέα των περιουσιακών σχέσεων των καταχωρημένων συντρόφων»

COM(2011) 127 τελικό — 2011/0060 (CNS)

2011/C 376/16

Εισηγητής: ο κ. PEZZINI

Στις 26 Απριλίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την:

Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων στον τομέα των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων

COM(2011) 126 τελικό — 2011/0059 (CNS)

και την

Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων στον τομέα των περιουσιακών σχέσεων των καταχωρημένων συντρόφων

COM(2011) 127 τελικό — 2011/0060 (CNS).

Το ειδικευμένο τμήμα «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 31 Αυγούστου 2011.

Κατά την 474η σύνοδο ολομέλειας της 21ης και 22ας Σεπτεμβρίου 2011 (συνεδρίαση της 21ης Σεπτεμβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 156 ψήφους υπέρ, ψήφους 3 κατά και 6 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής ότι πρέπει να εξαλειφθούν οι αβεβαιότητες και οι διακρίσεις όσον αφορά τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα των διεθνών ζευγαριών, θεωρεί δε σκόπιμο να υιοθετηθεί δέσμη νομοθετικών μέτρων αποτελούμενη από δύο διακριτούς κανονισμούς, έναν για τις σχέσεις μεταξύ συζύγων και έναν για τις σχέσεις μεταξύ καταχωρημένων συντρόφων.

1.2 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οιαδήποτε σχετική κανονιστική διάταξη πρέπει να στηρίζεται πρωτίστως στην ασφάλεια δικαίου, την προβλεψιμότητα, την απλούστευση και την ταχεία πρόσβαση στη δικαιοσύνη, με δίκαιες λύσεις, προσιτό κόστος και σύντομες διαδικασίες, καθώς και με σεβασμό των εξαιρέσεων μόνον για λόγους δημόσιας τάξης.

1.3 Η ΕΟΚΕ κρίνει θεμελιώδους σημασίας η εκάστοτε προβλεπόμενη νομοθεσία να προασπίζει κατά τρόπο σαφή και διαφανή όχι μόνο τα δικαιώματα που σχετίζονται με τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων και των καταχωρημένων συντρόφων, αλλά και τα συμφέροντα και τα δικαιώματα τρίτων. Εν προκειμένω, η επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου και της δικαιοδοσίας θα πρέπει να καταστεί υποχρεωτική κατά τη στιγμή της ένωσης.

1.4 Προς τούτο, η ΕΟΚΕ διερωτάται σχετικά με τη δυνατότητα υλοποίησης ενός πρόσθετου προαιρετικού ευρωπαϊκού καθεστώτος, του λεγομένου «28ου καθεστώτος», το οποίο να προστατεύει ισότιμα τα διεθνή ζευγάρια ως προς την περιουσιακή τους κατάσταση και τις περιουσιακές τους σχέσεις.

1.4.1 Επιπλέον, αυτό θα συμβάλει στην ευκολότερη προσφυγή στη διαιτησία, καθιστώντας έγκυρες τις εξωδικαστικές συμφωνίες.

1.5 Η ΕΟΚΕ τονίζει εκ νέου ότι έχει σημασία να διασφαλιστεί η άμεση εκτελεστότητα των αποφάσεων, χωρίς να απαιτούνται μεταγενέστερες διαδικασίες, έστω και απλουστευμένες, προκειμένου να μειωθούν οι δαπάνες και οι προθεσμίες που επιβάλλονται στους πολίτες, καθώς και οι διοικητικές επιβαρύνσεις που προκύπτουν για τα δικαστικά συστήματα.

1.6 Η ΕΟΚΕ συνιστά την εισαγωγή συστήματος πληροφόρησης και κατάρτισης των αρμόδιων δικαστικών αρχών, καθώς και των ασκούντων συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα και των πολιτών, μέσω της δημιουργίας διαδραστικής διαδικτυακής πύλης σε όλες τις επίσημες γλώσσες και της πρόβλεψης συστημάτων ανταλλαγής επαγγελματικών εμπειριών και δεξιοτήτων.

1.7 Η ΕΟΚΕ ζητά να συσταθεί ένα ευρωπαϊκό δίκτυο εθνικών σημείων παροχής δωρεάν τεχνικής και νομικής συνδρομής, με επικεφαλής την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, ώστε να εξασφαλίζεται σε όλα τα ζευγάρια η εντελώς συνειδητή και εν πλήρη γνώσει άσκηση των δικαιωμάτων τους.

1.8 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι είναι σημαντικό να συγκεντρωθούν οι διάφορες διαδικασίες διαδοχής, διαζυγίου, δικαστικού χωρισμού και εκκαθάρισης των περιουσιακών στοιχείων σε μία ενιαία δικαιοδοτική αρχή.

1.9 Τέλος, η ΕΟΚΕ συνιστά ένθερμα να διασφαλιστεί πλήρης συνοχή μεταξύ των ισχυουσών, των υπό τροποποίηση και των εν εξελίξει νομοθετικών ρυθμίσεων προκειμένου να επιτευχθεί ένα ομοιογενές, απλουστευμένο και προσβάσιμο σε όλους τους Ευρωπαίους πολίτες πλαίσιο περιουσιακών σχέσεων των συζύγων.

2. Το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο

2.1 Κατά την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) η εγγύηση της ελεύθερης κυκλοφορίας των πολιτών σε όλα τα κράτη μέλη έχει σημασία προκειμένου να μπορούν να ζήσουν, να ιδρύσουν οικογένεια και να αποκτήσουν περιουσία εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης χωρίς απρόοπτα και αβεβαιότητα.

2.2 Οι Συνθήκες και ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης εγγυώνται τα δικαιώματα ελεύθερης κυκλοφορίας και διαμονής, πρόσβασης στη δικαιοσύνη και το σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ιδίως δε: του δικαιώματος ιδιοκτησίας, της ισότητας όλων απέναντι στο νόμο, της αρχής της μη διακριτικής μεταχείρισης, του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, του δικαιώματος γάμου και ίδρυσης οικογένειας σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, του δικαιώματος αμερόληπτου δικαστηρίου.

2.3 Η αυξημένη κινητικότητα των πολιτών στο εσωτερικό της ΕΕ οδήγησε σε αύξηση του αριθμού των «διεθνών» ζευγαριών, δηλαδή συζύγων διαφορετικής ιθαγένειας, συζύγων που ζουν σε διαφορετικά κράτη μέλη ή που διαμένουν σε κράτος μέλος του οποίου δεν είναι υπήκοοι.

2.4 Η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση της σημασίας της αποτελεσματικής άσκησης αυτών των δικαιωμάτων σε έναν χώρο δίχως εσωτερικά σύνορα, ανεξάρτητα τόσο από τη μορφή της ένωσης μεταξύ πολιτών διαφορετικών κρατών μελών όσο και από την ενδεχόμενη παρουσία τους σε κράτος μέλος του οποίου δεν είναι υπήκοοι. Συχνά η παρουσία αυτή συνοδεύεται από την ιδιοκτησία κινητών ή/και ακίνητων περιουσιακών αγαθών που βρίσκονται στην επικράτεια περισσότερων του ενός κρατών της ΕΕ.

2.5 Στην Ευρώπη υπάρχουν σήμερα περίπου 16 εκατομμύρια διεθνή ζευγάρια. Το 2007, επί συνόλου 2,4 εκατομμυρίων νέων γάμων, το 13 % (310 000) αφορούσε διεθνή ζευγάρια. Αντιστοίχως, τον ίδιο χρόνο, εκ των 211 000 καταχωρήσεων συντρόφων στην ΕΕ, 41 000 αφορούσαν διεθνή ζευγάρια.

2.6 Σε πέντε χώρες υφίσταται η δυνατότητα γάμου μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών (στις Κάτω Χώρες από το 2001, στο Βέλγιο από το 2003, στην Ισπανία από το 2005, στη Σουηδία από το 2009 και στην Πορτογαλία από το 2010), ενώ η «καταχώρηση συντρόφου» αποτελεί πιο πρόσφατο νομικό θεσμό, που αναγνωρίζεται σε 14 κράτη μέλη (1), στα οποία γίνονται δεκτές καταχωρήσεις συντρόφων ομόφυλων ζευγαριών, ενώ οι καταχωρήσεις τόσο ομόφυλων όσο και ετερόφυλων ζευγαριών γίνονται δεκτές μόνο στο Βέλγιο, τη Γαλλία, το Λουξεμβούργο και τις Κάτω Χώρες.

2.7 Στην αίτηση γνωμοδότησης της Επιτροπής του 2006 που αφορούσε την Πράσινη Βίβλο σχετικά με το εφαρμοστέο δίκαιο και τη διεθνή δικαιοδοσία σε γαμικές διαφορές, η ΕΟΚΕ είχε συμφωνήσει (2), σε γενικές γραμμές, με τις τροποποιήσεις του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2201/2003 όσον αφορά τη διεθνή δικαιοδοσία και τη θέσπιση κανονιστικών διατάξεων σχετικά με το εφαρμοστέο δίκαιο σε γαμικές διαφορές, αναφέροντας πως με αυτήν την τροποποίηση συμπληρώνεται –επί των συγκεκριμένων σημείων– ένας κανονισμός που πραγματεύεται την αναγνώριση των δικαστικών αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας. Με την ευκαιρία της δημοσίευσης της Πράσινης Βίβλου για το διαζύγιο, η ΕΟΚΕ εξέθεσε ήδη την άποψή της όσον αφορά τη δικαιοδοσία και το εφαρμοστέο δίκαιο σε μια λεπτομερέστατη γνωμοδότηση (3), στην οποία και παραπέμπει.

2.8 Η ΕΟΚΕ είχε διερωτηθεί επίσης κατά πόσον είναι σκόπιμο να εξετάζεται χωριστά το ζήτημα της διανομής των κοινών περιουσιακών στοιχείων (ακινήτων, κινητών και άλλων περιουσιακών δικαιωμάτων), μέσω της επέκτασης του προσωπικού πεδίου εφαρμογής της διανομής αυτής στα εκτός γάμου ζευγάρια (τα οποία ενδέχεται επίσης να έχουν κοινά τέκνα).

2.9 Θα ήταν ίσως πιο λογικό να εξετάζονται από τη μία πλευρά όλες οι συνέπειες της λύσης των δεσμών του γάμου και, από την άλλη, όλες οι συνέπειες του χωρισμού των εκτός γάμου ζευγαριών, τα οποία ζούσαν όμως υπό καθεστώς καταχωρημένης ένωσης, με την επεξεργασία ενιαίου ρυθμιστικού πλαισίου.

2.10 Κάτι τέτοιο θα ευνοούσε ασφαλώς τη σαφήνεια και την κατανόηση του εφαρμοστέου δικαίου και θα διευκόλυνε την αναγνώριση των δικαστικών αποφάσεων, οι οποίες συχνά ρυθμίζουν όλες τις προϋποθέσεις και τις συνέπειες του διαζυγίου ή του χωρισμού σε μια ενιαία οριστική απόφαση.

2.11 Λόγω των ιδιαιτεροτήτων της καταχωρημένης συμβίωσης και του γάμου, καθώς και λόγω των διαφορετικών νομικών συνεπειών αυτών των μορφών ένωσης, η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι είναι σκόπιμο να υπάρχουν δύο διακριτά ρυθμιστικά μέσα: ένα πρώτο σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων στον τομέα των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων και ένα δεύτερο σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων στον τομέα των περιουσιακών σχέσεων των καταχωρημένων συντρόφων.

2.12 Η ΕΟΚΕ διερωτάται ως προς τη σκοπιμότητα διενέργειας μελέτης με θέμα την ολοκληρωμένη διαμόρφωση ενιαίου μέσου με τη μορφή πρόσθετου προαιρετικού ευρωπαϊκού καθεστώτος (του «28ου καθεστώτος») (4) στο οποίο τα ζευγάρια –σύζυγοι ή καταχωρημένοι σύντροφοι– να μπορούν να επιλέξουν ελεύθερα να ενταχθούν, χωρίς διακρίσεις. Προς την κατεύθυνση αυτή θα μπορούσε ενδεχομένως να συμβάλει η γαλλογερμανική συμφωνία για τις κοινές περιουσιακές σχέσεις των συζύγων (5).

2.12.1 Τα περιουσιακά των συζύγων και των καταχωρημένων συντρόφων αντιμετωπίζονται συχνά με «μη δικαστικό τρόπο». Στην περίπτωση αυτή, η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμο να ενσωματωθούν στο 28° καθεστώς, ορισμένες ρήτρες σχετικά με την εγκυρότητα των εξωδικαστικών συμφωνιών διαιτησίας (6), με σημαντικά οφέλη για τους ευρωπαίους πολίτες.

2.13 Αμφότερα τα μέσα θα πρέπει, κατά την ΕΟΚΕ, να εγγυώνται:

—	την προβλεψιμότητα και την ασφάλεια του εφαρμοστέου δικαίου χάρη σε σαφείς και ομοιογενείς κανονιστικές διατάξεις·

—	τη συνοχή όσον αφορά τη δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις, ιδίως στον τομέα του οικογενειακού δικαίου·

—	την αυτόματη αναγνώριση των αποφάσεων και την εκτέλεσή τους μέσω ενιαίας απλουστευμένης διαδικασίας που θα εξασφαλίζει την επιβολή των αποφάσεων χωρίς την κήρυξη εκτελεστότητας όσον αφορά την αναγνώριση και εκτέλεση των αποφάσεων·

—	την εναρμόνιση των κανονιστικών διατάξεων σχετικά με τη δικαιοδοσία έτσι ώστε να ορίζεται μία μόνη δικαιοδοτική αρχή αρμόδια για το εφαρμοστέο δίκαιο ως προς όλες τις πτυχές της κατάστασης του ζευγαριού, το οποίο θα υποχρεούται να προβεί στην επιλογή αυτή·

—	τον καθορισμό συνεκτικά διαρθρωμένου και ευπρόσιτου νομικού πλαισίου, που θα ενοποιεί και θα εναρμονίζει την ορολογία σχετικά με όλες τις θεματικές και όλες τις έννοιες και τις απαιτήσεις για παρεμφερείς διατάξεις σε όλους τους τομείς (π.χ. εκκρεμοδικία, ρήτρες δικαιοδοσίας κλπ.).

3. Προτάσεις της Επιτροπής

3.1 Στην Έκθεση του 2010 για την ιθαγένεια της Ένωσης: άρση των εμποδίων στα δικαιώματα των πολιτών της ΕΕ (7), η Επιτροπή αναγνώρισε ότι η αβεβαιότητα όσον αφορά τα δικαιώματα ιδιοκτησίας των διεθνών ζευγαριών αποτελεί ένα από τα κύρια εμπόδια που συνεχίζουν να συναντούν στην καθημερινή ζωή τους οι πολίτες της ΕΕ όταν ασκούν τα δικαιώματά τους.

3.2 Οι προτάσεις της Επιτροπής βασίζονται στο άρθρο 81, παράγραφος 3, της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

3.3 Στο Συμβούλιο υποβλήθηκαν δύο πρωτοβουλίες της Επιτροπής σχετικά με το εφαρμοστέο δίκαιο στα δικαιώματα ιδιοκτησία των διεθνών ζευγαριών: η πρώτη αφορά τη δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων στον τομέα των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων, ενώ η δεύτερη πραγματεύεται τα ίδια ζητήματα στον τομέα των περιουσιακών σχέσεων των καταχωρημένων συντρόφων.

3.4 Οι προτάσεις της Επιτροπής αποσκοπούν στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των διαφορετικών νομικών συστημάτων της ΕΕ και στη διευκόλυνση της ζωής των διεθνών ζευγαριών, χωρίς να εναρμονισθεί ή να τροποποιηθεί το ισχύον δίκαιο των κρατών μελών σχετικά με τον γάμο και τους καταχωρημένους συντρόφους, αλλά προκειμένου:

—	να δοθεί στα έγγαμα διεθνή ζευγάρια η δυνατότητα επιλογής του εφαρμοστέου δικαίου που θα διέπει τα κοινά περιουσιακά τους στοιχεία σε περίπτωση θανάτου του ενός συζύγου ή διαζυγίου·

—	να ενισχυθεί η ασφάλεια δικαίου για τους καταχωρημένους συντρόφους με διεθνή χαρακτήρα, υπάγοντας κατά γενικό κανόνα τα κοινά περιουσιακά στοιχεία των καταχωρημένων συντρόφων στο δίκαιο της χώρας όπου έγινε η καταχώρηση·

—	να αυξηθεί η ασφάλεια δικαίου για τα διεθνή ζευγάρια (συζύγους ή καταχωρημένους συντρόφους) μέσω συνεκτικού συνόλου κανονιστικών διατάξεων για τον προσδιορισμό της αρμόδιας δικαιοδοτικής αρχής και του εφαρμοστέου δικαίου, βάσει μιας ιεράρχησης αντικειμενικών συνδετικών κριτηρίων·

—	να βελτιωθεί η προβλεψιμότητα για τα διεθνή ζευγάρια με την απλούστευση της διαδικασίας αναγνώρισης των δικαστικών αποφάσεων και των νομικών πράξεων σε ολόκληρη την ΕΕ και να δοθεί η δυνατότητα στους πολίτες να προσφεύγουν σε μία ενιαία δικαιοδοτική αρχή.

3.5 Στις προτάσεις προβλέπεται επίσης η δημιουργία ιστοσελίδας στο «European Judicial Network in civil and commercial matters» (Ευρωπαϊκό Δικαστικό Δίκτυο για αστικές και εμπορικές υποθέσεις) για τα υφιστάμενα μητρώα περιουσιακών σχέσεων μεταξύ συζύγων και τις εθνικές κανονιστικές διατάξεις.

3.6 Οι προτάσεις απαιτείται να εγκριθούν ομόφωνα από το Συμβούλιο Υπουργών της ΕΕ πριν από τη διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

4. Γενικές παρατηρήσεις

4.1 Η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμο επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου για τους συζύγους να πραγματοποιείται τη στιγμή του γάμου, προκειμένου να αποφευχθεί η επιλογή νόμου που δεν συνδέεται με τη νομική φύση του γάμου και να προβλεφθεί αντιθέτως, όσον αφορά προϋπάρχοντες γάμους και σε περίπτωση μη επιλογής, κατάλογος αντικειμενικών συνδετικών κριτηρίων για τον καθορισμό του εφαρμοστέου δικαίου, σύμφωνα με το σύστημα που υιοθετήθηκε στον πρόσφατο κανονισμό «Ρώμη ΙΙΙ» (8).

4.1.1 Κατά την ΕΟΚΕ, η θέσπιση διατάξεων που παρέχουν στους συζύγους περιορισμένη δυνατότητα επιλογής του εφαρμοστέου δικαίου θα ενισχύσει την ασφάλεια δικαίου και θα αφήσει στα ενδιαφερόμενα μέρη περιθώριο επιλογής του εφαρμοστέου δικαίου που θα διέπει τα περιουσιακά τους στοιχεία, διασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία των συμφερόντων τρίτων.

4.1.2 Στην περίπτωση των καταχωρημένων συντρόφων, η επιλογή περιορίζεται στο δίκαιο του κράτους όπου πραγματοποιείται η καταχώρηση.

4.1.3 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη κατάλληλου και σαφούς συστήματος ενημέρωσης όσον αφορά την επιλογή του δικαίου που αναφέρεται στον κανονισμό (ΕΕ) 1259/2010 και στην πρόταση που περιλαμβάνεται στο έγγραφο COM(2011) 126 τελικό, προκειμένου τα ζευγάρια να έχουν μεγαλύτερη επίγνωση των νόμων που διέπουν το διαζύγιο και τις περιουσιακές σχέσεις.

4.1.4 Η ΕΟΚΕ δίνει προτεραιότητα στην ασφάλεια δικαίου και προς τούτο εκφράζει τον προβληματισμό της ως προς την συμβατότητα του εφαρμοστέου δικαίου που επιλέγει το ζευγάρι για τις περιουσιακές του σχέσεις με τον ίδιο τον φυσικό τόπο των περιουσιακών στοιχείων, καθώς αυτά ενδέχεται να βρίσκονται σε διαφορετική χώρα από τη χώρα της οποίας επιλέχθηκε το δίκαιο.

4.1.4.1 Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, προκειμένου να διασφαλισθεί η ασφάλεια δικαίου και παράλληλα το δικαίωμα των συζύγων να διατηρήσουν την αξία των κινητών και ακινήτων περιουσιακών τους στοιχείων, ενδείκνυται να προβλεφθεί η δίκαιη αποτίμηση των περιουσιακών στοιχείων κατά τη στιγμή του γάμου, καθώς και τη στιγμή του χωρισμού ή του διαζυγίου.

4.1.4.2 Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να προστεθεί σε κάθε πράξη που αναφέρεται στα περιουσιακά στοιχεία η υπόδειξη του καθεστώτος που διέπει τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων: τούτο είναι ιδιαίτερα σημαντικό όταν υπάρχουν μετοχές και συμμετοχές σε εταιρείες, ασφάλειες ζωής, συνταξιοδοτικά ταμεία και άλλα.

4.1.5 Η ΕΟΚΕ διερωτάται ως προς τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει σε τρίτους η διαφορά μεταξύ του εφαρμοστέου δικαίου που επελέγη για τις περιουσιακές σχέσεις και του ίδιου του φυσικού τόπου των περιουσιακών στοιχείων που μπορεί να βρίσκεται ακόμη και εκτός της ΕΕ.

4.2 Η ΕΟΚΕ κρίνει σημαντική την εξάλειψη των προβλημάτων που σχετίζονται με την αναγνώριση των δικαστικών αποφάσεων και των νομικών πράξεων, ώστε να επέλθει πραγματική πρόοδος όσον αφορά την εξοικονόμηση δαπανών και την ταχύτητα αναγνώρισης των αποφάσεων και να αποφευχθούν προσφυγές σε δικαιοδοτικές αρχές διαφορετικών κρατών μελών.

4.3 Οι διατάξεις περί δικαιοδοσίας όσον αφορά την εκκαθάριση των περιουσιακών σχέσεων θα επεκτείνουν τις αρμοδιότητες της δικαιοδοτικής αρχής που επιλαμβάνεται του διαζυγίου ή της διαδοχής στα ζητήματα που σχετίζονται με την εκκαθάριση των περιουσιακών σχέσεων. Αυτό θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου για τους πολίτες, καθώς η δικαιοδοτική αρχή που είναι αρμόδια για το διαζύγιο ή τη διαδοχή θα είναι επίσης αρμόδια για την εκκαθάριση των περιουσιακών σχέσεων.

4.3.1 Η ΕΟΚΕ προβληματίζεται όσον αφορά τον χρόνο προσαρμογής των εσωτερικών κανονιστικών διατάξεων των επιμέρους κρατών, καθώς και την ημερομηνία έναρξης της ισχύος των κανονισμών για τις περιουσιακές σχέσεις.

4.4 Η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαία την εγγύηση της ελεύθερης κυκλοφορίας των αποφάσεων χάρη στην αυτόματη αναγνώρισή τους σε ολόκληρη την Ένωση και την εκτέλεσή τους σύμφωνα με ενιαία και απλουστευμένη διαδικασία, προκειμένου να διασφαλιστεί η επιδιωκόμενη συνοχή όσον αφορά τη δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις.

4.5 Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι ο γενικός στόχος πρέπει να αφορά τον καθορισμό συνεκτικά διαρθρωμένου και ευπρόσιτου νομικού πλαισίου, το οποίο θα πρέπει να ενοποιεί και να εναρμονίζει την ορολογία σχετικά με όλες τις θεματικές και όλες τις έννοιες και τις απαιτήσεις για παρεμφερείς διατάξεις σε όλους τους τομείς (π.χ. εκκρεμοδικία, ρήτρες δικαιοδοσίας, συνήθης διαμονή κλπ.).

4.6 Η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης σημαντική την αναγνώριση, την εκτέλεση και την ελεύθερη κυκλοφορία των αποφάσεων χωρίς την κήρυξη εκτελεστότητας στην εσωτερική αγορά, σύμφωνα με τις τροποποιήσεις που προτείνονται (9) στις διατάξεις του αστικού και εμπορικού δικαίου, όπως εκφράζονται στον κανονισμό (ΕΚ) 44/2001 του Συμβουλίου, χωρίς εξαιρέσεις παρά μόνον για λόγους δημόσιας τάξης, και σύμφωνα με τον Χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

4.7 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη σκοπιμότητα συγκέντρωσης των διαφόρων διαδικασιών διαζυγίου, δικαστικού χωρισμού και εκκαθάρισης των περιουσιακών στοιχείων των συζύγων σε μία ενιαία δικαιοδοτική αρχή. Οι αρμόδιες αρχές είναι αυτές που αναφέρονται στον κανονισμό «Βρυξέλλες ΙΙ α)».

4.7.1 Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία που έχει η αποφυγή παράλληλων διαδικασιών και η εφαρμογή ουσιαστικών και ξεχωριστών νόμων για τα περιουσιακά στοιχεία των συζύγων ή των καταχωρημένων συντρόφων.

4.8 Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι είναι θεμελιώδους σημασίας η ανάληψη κοινοτικής δράσης για την κατάρτιση του προσωπικού των αρμόδιων δημόσιων αρχών και των ασκούντων συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα που θα κληθούν να εφαρμόσουν το νέο κανονιστικό πλαίσιο σχετικά με τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων ή των καταχωρημένων συντρόφων.

4.9 Απαιτείται να παρασχεθεί στους συζύγους και τους καταχωρημένους συντρόφους επαρκής ενημέρωση ως προς τις συνέπειες της επιλεχθείσας νομοθεσίας που διέπει τα περιουσιακά τους στοιχεία σε περίπτωση μεταφοράς αυτών των τελευταίων, ιδίως στην περίπτωση που το επιλεχθέν δίκαιο διαφέρει από το δίκαιο του ίδιου του φυσικού τόπου όπου βρίσκονται τα περιουσιακά στοιχεία.

4.10 Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων της 24ης και 25ης Φεβρουαρίου 2011, «θα πρέπει να λαμβάνεται επίσης υπόψη ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων όταν καταρτίζονται νομοθετικές πράξεις που δεν υπόκεινται στη νομοθετική διαδικασία (10).» Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Θεμελιωδών Δικαιωμάτων μπορεί και πρέπει να διαδραματίζει ενεργό ρόλο για την παροχή τεχνικής και νομικής συνδρομής στα ζευγάρια με σκοπό την αποτελεσματική άσκηση των δικαιωμάτων τους.

5. Ειδικές παρατηρήσεις

5.1 Προτεινόμενες διατάξεις σχετικά με τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων

5.1.1 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ως προς τον ορισμό των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων που καλύπτει ταυτόχρονα τις πτυχές που αφορούν την καθημερινή διαχείριση των περιουσιακών αγαθών των συζύγων, καθώς και εκείνες που συνδέονται με την εκκαθάρισή τους, χωρίς να επηρεάζει τη φύση των εμπράγματων δικαιωμάτων επί περιουσιακών αγαθών, τον χαρακτηρισμό περιουσιακών αγαθών και δικαιωμάτων και τον προσδιορισμό των προνομίων του δικαιούχου αυτών των δικαιωμάτων, προβλέποντας εξαιρέσεις μόνον για λόγους δημόσιας τάξης σύμφωνα με τις νομοθεσίες των κρατών μελών.

5.1.2 Η ΕΟΚΕ προβληματίζεται έντονα ως προς την ανάγκη διασφάλισης συνοχής όσον αφορά τη δικαιοδοσία μεταξύ των διατάξεων του κανονισμού αριθ. 1259/2010 (διαζύγιο ή χωρισμός), των διατάξεων του κανονισμού αριθ. 2201/2003 (γαμικές διαφορές) και εκείνων που προβλέπονται στην πρόταση κανονισμού για τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων (βλ. Κεφάλαιο ΙΙ, άρθρα 4 και 5 και Κεφάλαιο ΙΙΙ, άρθρα 15 έως 18).

5.1.2.1 Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ η επιλογή διαφορετικών καθεστώτων σε διάφορες περιπτώσεις –η οποία αφήνεται στη διακριτική ευχέρεια των ενδιαφερομένων μερών– θα μπορούσε να περιπλέξει υπερβολικά την κατάσταση, προκαλώντας δυνητικές συγκρούσεις αρμοδιοτήτων με ό,τι αυτό συνεπάγεται και σημαντικές επιβαρύνσεις από πλευράς χρόνου και κόστους. Η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμο τον προσδιορισμό της δικαιοδοσίας κατά τη στιγμή του γάμου.

5.1.3 Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης της ελεύθερης κυκλοφορίας των αποφάσεων, των δημοσίων πράξεων και των δικαστικών καταχωρήσεων όσον αφορά τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων πρέπει να αποκλείει τη δυνατότητα πρόσθετων διαδικασιών πέραν όσων προτείνονται. Η κήρυξη εκτελεστότητας οποιασδήποτε μορφής (βλ. κανονισμούς Βρυξέλες Ι και ΙΙ) θα επιφέρει σημαντικές επιβαρύνσεις από πλευράς χρόνου και κόστους.

5.1.4 Και στους δύο κανονισμούς, στο άρθρο 4, θα πρέπει –σύμφωνα με την Επιτροπή– να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να υπαχθεί στη συμφωνία μεταξύ των μερών η δικαιοδοσία των αρμόδιων δικαστικών αρχών για τη διάλυση ή την ακύρωση, ακόμη και για τις περιουσιακές συνέπειες των πράξεων αυτών.

5.2 Προτεινόμενες διατάξεις σχετικά με τις περιουσιακές σχέσεις των καταχωρημένων συντρόφων

5.2.1 Η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαία την εξέταση των χαρακτηριστικών της καταχώρησης συντρόφων προκειμένου να καθοριστούν οι δικαστικές συνέπειες για τους καταχωρημένους συντρόφους όσον αφορά τις περιουσιακές σχέσεις τόσο μεταξύ τους όσο και με τρίτους.

5.2.2 Όσον αφορά τις κανονιστικές διατάξεις του Κεφαλαίου ΙΙΙ της πρότασης κανονισμού αριθ. 127/2011 (καταχωρημένοι σύντροφοι), η ΕΟΚΕ φοβάται ότι οι εν λόγω διατάξεις ενδέχεται να συγκρούονται με το δίκαιο της χώρας όπου βρίσκονται τα περιουσιακά στοιχεία.

5.2.3 Λόγω των διαφορετικών καθεστώτων που υφίστανται στις χώρες που κάνουν αποδεκτές τις καταχωρήσεις συντρόφων και προκειμένου να ενισχυθεί η διασφάλιση των δικαιωμάτων των καταχωρημένων συντρόφων και των τρίτων, θα ήταν σκόπιμη η εναρμόνιση των συστημάτων πληροφόρησης, των διαδικασιών δημοσιότητας και επίκλησης των δικαιωμάτων που σχετίζονται με τα περιουσιακά στοιχεία του ζευγαριού, ιδίως εάν αυτά βρίσκονται σε χώρες που δεν αναγνωρίζουν την καταχώρηση συντρόφων.

5.3 Πρόσβαση στην ενημέρωση σχετικά με τις υφιστάμενες περιουσιακές σχέσεις στα κράτη μέλη

5.3.1 Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία που έχει η εξασφάλιση επαρκούς πρόσβασης στην ενημέρωση από τους συζύγους και τους καταχωρημένους συντρόφους, πρωτίστως, αλλά και από τις αρμόδιες δικαστικές αρχές και τους ασκούντες συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα, με τη δημοσίευση πρακτικών οδηγών στις γλώσσες της Ένωσης και με τη δημιουργία διαδικτυακής πύλης σε όλες τις επίσημες γλώσσες της Ένωσης.

5.3.2 Η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαίο να προβλεφθεί ένα πρόγραμμα κατάρτισης των δικαστικών αρχών, των ασκούντων συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα και όσων κάνουν χρήση του δικαίου, το οποίο θα συνοδεύεται από δράσεις ανταλλαγής εμπειριών προκειμένου να διασφαλισθεί η ενδεδειγμένη διάδοση επαγγελματικών δεξιοτήτων και γνώσεων σχετικά με τα επιμέρους εθνικά δικαστικά συστήματα.

5.3.3 Η ΕΟΚΕ επιθυμεί τη σύσταση ενός ευρωπαϊκού δικτύου εθνικών σημείων παροχής τεχνικής και νομικής συνδρομής, υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, ώστε να εξασφαλίζεται δωρεάν στους συζύγους και στους καταχωρημένους συντρόφους η συνειδητή άσκηση των δικαιωμάτων τους σε θέματα περιουσιακών σχέσεων.

Βρυξέλλες, 21 Σεπτεμβρίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) Αυστρία, Βέλγιο, Δανία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες, Ηνωμένο Βασίλειο, Τσεχία, Σλοβενία, Σουηδία και Ουγγαρία.

(2) ΕΕ C 325 της 31.1.2006, σελ. 71.

(3) ΕΕ C 24 της 31.1.2006, σελ. 20.

(4) ΕΕ C 21 της 21.01.2011, σελ. 26.

(5) Βλέπε Γαλλία - Υπουργικό Συμβούλιο της 23ης Μαρτίου 2011

(6) Πρόταση του Ιταλικού Υπουργείου Δικαιοσύνης, αλλά και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, Απόφαση West Tankers, AFF. C- 185/07, σημείο 26, για την εγκυρότητα της ρήτρας διαιτησίας.

(7) Υιοθετήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2010

(8) Βλ. κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1259/2010 της 20ής Δεκεμβρίου 2010, ΕΕ L 343 της 29.12.2010, σελ. 10.

(9) Βλέπε COM (2010) 748 τελικό.

(10) Βλέπε συμπεράσματα του Συμβουλίου για τον ρόλο που διαδραματίζει το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκειμένου να εξασφαλίζεται η αποτελεσματική εφαρμογή του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, 24-25 Φεβρουαρίου 2011.

22.12.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 376/92

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για την ηλε-διακυβέρνηση, 2011-2015 — Αξιοποίηση των ΤΠΕ για την προώθηση έξυπνης, αειφορικής και καινοτομικής διακυβέρνησης»

COM(2010) 743 τελικό

και «Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Προς τη διαλειτουργικότητα των ευρωπαϊκών δημόσιων υπηρεσιών»

COM(2010) 744 τελικό

2011/C 376/17

Εισηγητής: ο κ. HENCKS

Στις 15 και 16 Δεκεμβρίου 2010, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα με την

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή Περιφερειών, -Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για την ηλε-διακυβέρνηση, 2011-2015 — Αξιοποίηση των ΤΠΕ για την προώθηση έξυπνης, αειφορικής και καινοτομικής διακυβέρνησης

COM(2010) 743 τελικό και την

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Προς τη διαλειτουργικότητα των ευρωπαϊκών δημόσιων υπηρεσιών

COM (2010) 744 τελικό.

Το ειδικευμένο τμήμα «Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών» στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, επεξεργάστηκε τη γνωμοδότησή του στις 7 Σεπτεμβρίου 2011.

Κατά την 474η σύνοδο ολομέλειας, της 21ης και 22ας Σεπτεμβρίου 2011 (συνεδρίαση της 21ης Σεπτεμβρίου 2011), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 161 ψήφους υπέρ, 1 κατά και 8 αποχές.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Το υπό εξέταση σχέδιο δράσης είναι απόρροια αιτήματος της Υπουργικής Διάσκεψης για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση που πραγματοποιήθηκε το 2009 στο Malmö, κατά την οποία οι Υπουργοί της ΕΕ δεσμεύτηκαν να προωθήσουν την ανάπτυξη ηλεκτρονικών και πιο προσβάσιμων, διαδραστικών και εξατομικευμένων δημόσιων υπηρεσιών διασυνοριακής φύσεως. Στις δεσμεύσεις αυτές προστίθενται και οι δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν στο πλαίσιο του ψηφιακού θεματολογίου και της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

1.2 Καθώς η Επιτροπή δεν διαθέτει σχετικές αρμοδιότητες στον τομέα αυτόν και μπορεί μόνον να προτείνει όρους και δράσεις κατάλληλες για την αρμονική ανάπτυξη ηλεκτρονικών διοικητικών διαδικασιών διασυνοριακής φύσεως στην ΕΕ, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ότι σε τελική ανάλυση εναπόκειται στα κράτη μέλη να διασφαλίσουν την τήρηση των δεσμεύσεων που αναλήφθηκαν στο Malmö.

1.3 Για να αποφευχθεί η σύγχυση με άλλες μορφές υπηρεσιών, η ΕΟΚΕ προτείνει να χρησιμοποιείται ο όρος ευρωπαϊκές «δημόσιες διοικητικές ηλεκτρονικές υπηρεσίες διασυνοριακής φύσεως» αντί του όρου «ευρωπαϊκές δημόσιες υπηρεσίες».

1.4 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει το σχέδιο δράσης που προτείνει η Επιτροπή για μία αειφόρο και καινοτόμο ηλεκτρονική δημόσια διοίκηση, η οποία να προσφέρει πιο εξατομικευμένες και διαδραστικές υπηρεσίες και να λαμβάνει καλύτερα υπόψη τις ανάγκες και τις προσδοκίες των χρηστών που καλούνται να διαδραματίσουν ενεργότερο ρόλο στον προσδιορισμό των ηλεκτρονικών δημόσιων υπηρεσιών.

1.5 Η προώθηση της ηλεκτρονικής διοίκησης θα πρέπει να συνοδεύεται από μία αναθεώρηση της δημόσιας διοίκησης και των σχέσεών της με τους χρήστες, κυρίως με την παροχή βοήθειας στους χρήστες κατά τη διεκπεραίωση ηλεκτρονικών διοικητικών διαδικασιών.

1.6 Η ΕΕ και τα κράτη μέλη οφείλουν να λάβουν κάθε δυνατό μέτρο για την ένταξη όλων των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των μειονεκτούντων, στην ψηφιακή κοινωνία, σύμφωνα με τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» και το άρθρο 9 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ.

1.7 Τα εμπόδια που αντιμετωπίζονται όσον αφορά τη διαλειτουργικότητα και την ψηφιακή υπογραφή και ταυτοποίηση οφείλονται στην έλλειψη διασυνοριακής νομικής βάσης, καθώς και στις διαφορές των εθνικών νομοθεσιών και στις αμοιβαίως ασύμβατες μεταξύ τους λύσεις που εφαρμόζουν τα κράτη μέλη. Χρειάζεται συνεπώς μία χρηστή και ουσιαστική πολυμερής διακυβέρνηση των συστημάτων που να βασίζεται στους ανθρώπους αλλά και σε κατάλληλα μέσα.

1.8 Η ΕΟΚΕ στηρίζει, σε ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο διαλειτουργικότητας, την ανάπτυξη ενός σχεδίου κοινών κανόνων διεπαφής και τάσσεται υπέρ της δημιουργίας ενός βήματος ανταλλαγής πληροφοριών, εμπειριών και κωδίκων, βασιζόμενων σε λογισμικά ανοιχτής πηγής που επιτρέπουν διορθώσεις και τροποποιήσεις, και κυρίως διαλειτουργικά μορφότυπα δεδομένων. Η εμπειρία που απέκτησαν ορισμένες διοικήσεις (π.χ. τα τελωνεία) θα πρέπει να αξιοποιηθεί για την πρόβλεψη της τεχνικής, σημασιολογικής και οργανωτικής διαλειτουργικότητας των συστημάτων, πριν από τη διασύνδεσή τους, διότι με αυτόν τον τρόπο θα διασφαλιστεί η υλοποίηση των συμφωνιών και η σταθερότητα της λειτουργίας των συστημάτων μέσω της θέσπισης κοινών κανόνων και σταθερών νομικών βάσεων.

1.9 Η ιδέα της διαλειτουργικότητας επιβάλλεται σήμερα, αν και μόνον για τις υπηρεσίες για τις οποίες είναι χρήσιμη. Η υλοποίησή της είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη και απαιτεί πολυάριθμες δράσεις και τεχνικές μετρήσεις για την επίτευξη ασφαλών ανταλλαγών για τους πολίτες. Μπορεί επίσης να χαρακτηριστεί ως εξελικτική.

1.10 Πριν αρχίσει η ανταλλαγή δεδομένων, συνιστάται στις διοικητικές αρχές των κρατών μελών να προβαίνουν σε μία διαλογή ώστε να γίνεται ηλεκτρονική χρήση μόνο των στοιχείων που είναι χρήσιμα για ανταλλαγή, λαμβάνοντας υπόψη τη διασφάλιση του σεβασμού των υφιστάμενων κειμένων.

1.11 Πρέπει να προστατεύονται τα προσωπικά στοιχεία των πολιτών, επιχειρήσεων και οργανώσεων και να διασφαλίζεται το «δικαίωμα διαγραφής» τους. Η ασφάλεια των δεδομένων πρέπει να κατοχυρώνεται και να είναι εγγυημένη σε ευρωπαϊκό επίπεδο, πριν από τον σχεδιασμό της ανταλλαγής, και αυτό σε επίπεδο εξυπηρετητή, λογισμικού, αποθήκευσης, ανταλλαγής κλπ. Η ενδεχόμενη χρησιμοποίηση δεδομένων από τρίτους πρέπει να υπόκειται στους ίδιους κανόνες.

2. Η προώθηση της ηλεκτρονικής διοίκησης

2.1 Από το 1993 η ΕΕ καταβάλει προσπάθειες για τον συντονισμό της δράσης των κρατών μελών με σκοπό την ψηφιακή σύγκλιση αλλά και την αντιμετώπιση των προκλήσεων της κοινωνίας της πληροφορίας (προγράμματα IDA IDAI, IDAII, IDABC, ISA) (1), έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένας ενιαίος ευρωπαϊκός χώρος πληροφοριών, ο οποίος θα προσφέρει οικονομικά προσιτές και ασφαλείς επικοινωνίες υψηλού εύρους ζώνης, με πλούσιο και ποικίλο περιεχόμενο, συνοδευόμενες από ψηφιακές υπηρεσίες.

2.2 Η ΕΕ έχει υιοθετήσει σχετικές πολιτικές κατευθύνσεις σε διάφορες ανακοινώσεις και σχέδια δράσης, εκ των οποίων ορισμένα είχαν ως σκοπό την ταχύτερη συγκρότηση μίας ηλεκτρονικής δημόσιας διοίκησης με βάση πέντε προτεραιότητες:

—	προσβασιμότητα για όλους·

—	αυξημένη απόδοση·

—	ηλεκτρονικές υπηρεσίες με ισχυρό αντίκτυπο·

—	καθιέρωση βασικών εργαλείων·

—	αυξημένη συμμετοχή των πολιτών στη δημοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων.

2.3 Το νέο σχέδιο δράσης αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του ψηφιακού θεματολογίου. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη οφείλουν να λάβουν κάθε δυνατό μέτρο για την ένταξη όλων των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των μειονεκτούντων, στην ψηφιακή κοινωνία, σύμφωνα με τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» και το άρθρο 9 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ.

3. Νέες πρωτοβουλίες από την Επιτροπή

3.1 Κατά την 5η Υπουργική Διάσκεψη για την ηλεκτρονική διοίκηση που πραγματοποιήθηκε στο Malmö το 2009, οι υπουργοί της ΕΕ δεσμεύτηκαν να ενθαρρύνουν την ανταγωνιστικότητα στην Ευρώπη, χάρη στην εξοικονόμηση χρόνου και χρημάτων που μπορεί να επιτευχθεί μέσω πιο προσιτών, διαδραστικών και εξατομικευμένων ηλεκτρονικών δημόσιων υπηρεσιών.

3.2 Η Επιτροπή προτείνει ένα νέο σχέδιο δράσης για την ηλεκτρονική διοίκηση με στόχο να ανταποκριθεί με συγκεκριμένο τρόπο στο αίτημα της Διάσκεψης του Malmö, καθώς και στην επίτευξη δύο καίριων στόχων της ψηφιακής στρατηγικής για την Ευρώπη, σύμφωνα με την οποία, τα κράτη μέλη θα πρέπει έως το 2013 να έχουν ευθυγραμμίσει τα οικεία εθνικά πλαίσια διαλειτουργικότητας με τα ισχύοντα ευρωπαϊκά πλαίσια και οι δημόσιες διοικητικές αρχές να προωθήσουν την ηλεκτρονική διοίκηση, ώστε, έως το 2015, το 50 % των πολιτών και το 80 % των επιχειρήσεων να χρησιμοποιούν τις ηλεκτρονικές δημόσιες υπηρεσίες.

3.3 Τα 40 μέτρα του σχεδίου δράσης 2011-2015 αφορούν τέσσερις τομείς:

Α.

—	υπηρεσίες σχεδιασμένες βάσει των αναγκών των χρηστών·

—	συνεργατική παραγωγή υπηρεσιών, παραδείγματος χάρη αξιοποιώντας τεχνολογίες τύπου Web 2.0·

—	περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα·

—	αύξηση της διαφάνειας·

—	συμμετοχή πολιτών και επιχειρήσεων σε διαδικασίες χάραξης πολιτικής.

Β.

—	αδιάλειπτες υπηρεσίες για τις επιχειρήσεις·

—	υλοποίηση διασυνοριακών υπηρεσιών σε κλίμακα ΕΕ.

Γ.

—	βελτίωση οργανωτικών διαδικασιών (ηλεκτρονικές διαδικασίες δημοσίων συμβάσεων, ταχύτερη επεξεργασία των αιτήσεων, κλπ)·

—	περιορισμός του διοικητικού φόρτου·

—	πράσινη διακυβέρνηση (εφαρμογή ηλεκτρονικής αρχειοθέτησης, επιλογή τηλεδιασκέψεων αντί των μετακινήσεων, κλπ.).

Δ.

—	ανοικτές προδιαγραφές και διαλειτουργικότητα (εφαρμογή του ευρωπαϊκού πλαισίου διαλειτουργικότητας)·

—	δημιουργία βασικών καταλυτικών παραγόντων (αναθεώρηση της οδηγίας για τις ηλ-υπογραφές, πρόταση απόφασης για την αμοιβαία αναγνώριση της ηλε-ταυτοποίησης και της ηλ-επαλήθευσης ταυτότητας σε ολόκληρη την ΕΕ).

3.4 Συγκεκριμένα το σχέδιο δράσης προβλέπει τα ακόλουθα μέτρα ώστε:

—	ορισμένες πληροφορίες που παρέχονται στη δημόσια διοίκηση να καταχωρούνται μία μόνον φορά και με ασφαλή τρόπο (και να μην χρειάζεται να παρέχεται η ίδια πληροφορία σε πολλές διαφορετικές δημόσιες αρχές)·

—

να γενικευτεί σε όλη την ΕΕ η χρήση συστημάτων ηλεκτρονικής ταυτοποίησης («eID») για να απλουστευτούν ορισμένες διατυπώσεις διασυνοριακού χαρακτήρα όπως η ίδρυση επιχείρησης στο εξωτερικό, η μετακόμιση ή ο εκπατρισμός για επαγγελματικούς λόγους, η μεταφορά σε άλλη χώρα συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων ή η εγγραφή σε εκπαιδευτικό ίδρυμα ή σε πανεπιστήμιο του εξωτερικού·

—	να έχουν τη δυνατότητα τόσο οι πολίτες όσο και οι επιχειρήσεις να παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο την επεξεργασία του φακέλου τους από τη δημόσια διοίκηση ενισχύοντας τη διαφάνεια και τον ανοιχτό χαρακτήρα των διαδικασιών·

—	να εξατομικευτούν οι υπηρεσίες ώστε να ανταποκρίνονται στις συγκεκριμένες ανάγκες των χρηστών, παραδείγματος χάρη με τη διασφάλιση της ασφαλούς και ταχείας διαβίβασης πληροφοριών σε ψηφιακή μορφή

—	να επιτραπεί η χρησιμοποίηση των δεδομένων από τρίτους, ώστε να διευκολυνθεί η ανάπτυξη και εφαρμογή νέων δημόσιων υπηρεσιών.

4. Γενικές παρατηρήσεις

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι είναι απολύτως αναγκαίο να προαχθεί μια αειφόρος και καινοτόμος ηλεκτρονική δημόσια διοίκηση, καθώς και η απρόσκοπτη διασυνοριακή διαλειτουργικότητά της.

4.1 Σε αυτό το πλαίσιο, υπενθυμίζει ότι, στην προκειμένη περίπτωση, ο βασικός ρόλος της Επιτροπής συνίσταται αφενός στη δημιουργία καταλληλότερων προϋποθέσεων για την ανάπτυξη ηλεκτρονικών διοικητικών διαδικασιών, και κυρίως προϋποθέσεων όπως η διαλειτουργικότητα και η ηλεκτρονική υπογραφή και ταυτοποίηση, και, αφετέρου, στον συντονισμό των δράσεων των κρατών μελών, λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι τα κράτη μέλη, τα οποία ανέλαβαν με τη δήλωση του Malmö ανάλογη πολιτική δέσμευση, διαδραματίζουν καίριο ρόλο κατά την εφαρμογή των μέτρων που αποφασίστηκαν.

4.2 Η ΕΟΚΕ επιθυμεί καταρχάς να επιστήσει την προσοχή στο γεγονός ότι η έννοια «ευρωπαϊκή δημόσια υπηρεσία» που χρησιμοποιεί η Επιτροπή στην ανακοίνωσή της για τη διαλειτουργικότητα, είναι εσφαλμένη και δημιουργεί σύγχυση. Στη γνωμοδότησή της με τίτλο «Υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος: πώς κατανέμονται οι αρμοδιότητες μεταξύ ΕΕ και κρατών μελών;» (2) η ΕΟΚΕ αναφέρθηκε στις δημόσιες υπηρεσίες που δεν μπορούν να περιοριστούν στο εθνικό ή τοπικό επίπεδο και οι οποίες θα μπορούσαν να θεωρηθούν ενωσιακές υπηρεσίες γενικού συμφέροντος. Οι ηλεκτρονικές διασυνοριακές διοικητικές υπηρεσίες, ακόμη και όταν διαθέτουν μία ορισμένη ευρωπαϊκή διάσταση, στο μέτρο που έχουν διασυνοριακό χαρακτήρα, διαφέρουν εντελώς από τις υπηρεσίες που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως ευρωπαϊκές δημόσιες υπηρεσίες.

4.3 Η ΕΟΚΕ στηρίζει τη νέα στρατηγική που συνίσταται στη μετάβαση από την προηγούμενη, μάλλον καθολική προσέγγιση, προς μία εξατομικευμένη προσέγγιση, που ανοίγει τον δρόμο για πιο διαδραστικές δημόσιες υπηρεσίες και ανταποκρίνεται περισσότερο στις προσδοκίες και στις απαιτήσεις των χρηστών, βασιζόμενη ταυτόχρονα σε μία νέα γενεά ανοιχτών, ευέλικτων και αδιάλειπτων ηλεκτρονικών δημόσιων υπηρεσιών σε τοπικό, περιφερειακό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

4.4 Η ΕΟΚΕ συγχαίρει την Επιτροπή επειδή δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε οι χρήστες (πολίτες, επιχειρήσεις, ΜΚΟ καθώς και τα επίσημα όργανα διαλόγου που είναι αναγνωρισμένα από την Επιτροπή)να μπορούν σύντομα να διαδραματίσουν ενεργότερο ρόλο στη διαμόρφωση ηλεκτρονικών δημόσιων υπηρεσιών προσαρμοσμένων στις ανάγκες τους.

4.5 Η ΕΟΚΕ στηρίζει επομένως το νέο σχέδιο δράσης που προτείνει η Επιτροπή διότι προσφέρει σε όλους τους ενδιαφερόμενους τη δυνατότητα να διαθέτουν ταχύτερες και καλύτερης ποιότητας δημόσιες υπηρεσίες και θα βοηθήσει τις δημόσιες διοικήσεις να αναθεωρήσουν τον τρόπο με τον οποίο προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, αλλά και τις εσωτερικές τους διαδικασίες, ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν καλύτερα στις νέες απαιτήσεις όσον αφορά την ταχύτητα, τη διαθεσιμότητα και την απλότητα.

4.6 Ωστόσο, δεν εξαλείφεται εντελώς η εντύπωση ότι πολύ συχνά η δημόσια διοίκηση δεν επικεντρώνεται στους χρήστες και ότι η ηλεκτρονική διοίκηση έχει προσαρμοστεί στην εσωτερική δομή της διοίκησης και όχι στους διοικούμενους πολίτες, με αποτέλεσμα οι χρήστες να αντιμετωπίζουν προβλήματα πρόσβασης, καθώς και έλλειψη διαφάνειας και ομοιογένειας του γραφικού σχεδιασμού.

4.7 Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της επειδή η Επιτροπή δεν θίγει το θέμα της προστασίας δεδομένων και της διαλογής τους. Ο σχετικός κανονισμός του 2001 πρέπει να υλοποιηθεί εξ ολοκλήρου, ενώ δεν πρέπει να ανταλλάσσονται όλα τα προσωπικά στοιχεία των πολιτών όσο δεν προστατεύεται απόλυτα ο εμπιστευτικός χαρακτήρας τους, το δικαίωμα διαγραφής τους και οι αναγκαίες απαιτήσεις αναφορικά με την εγγύηση του σεβασμού τους. Η ΕΟΚΕ διατυπώνει επιφυλάξεις όσον αφορά τη χρήση των δεδομένων αυτών από τρίτους.

4.8 Δεν πρέπει να υποτιμάται η σημασία των θεμάτων τεχνικού χαρακτήρα και πληροφορικής, διότι αποτελούν προϋπόθεση για την επιτυχία της διαλειτουργικότητας και για την ασφάλεια των δεδομένων: διαλειτουργικότητα των τεχνικών, της σημασιολογίας, της οργάνωσης. Η ηλεκτρονική διοίκηση θα πρέπει να οδηγεί στην αναδιάρθρωση της διοίκησης και της σχέσης της με τους χρήστες· θα παράγει ικανοποιητικά αποτελέσματα για όλους τους ενδιαφερόμενους μόνον εάν σχεδιάζεται ως εργαλείο ανταλλαγής που συνδυάζει κατάρτιση, εξατομικευμένη και συλλογική παρακολούθηση και επικοινωνία και όχι εάν αποτελέσει αυτοσκοπό. Ο στόχος δεν πρέπει επομένως να είναι η αντικατάσταση ανθρώπινου δυναμικού από εργαλεία πληροφορικής αλλά η ελευθέρωση ανθρωποωρών για την αφιέρωσή τους σε καθήκοντα μεγαλύτερης αξίας όπως η παροχή βοήθειας στους πολίτες, προκειμένου να εξοικειωθούν με τη χρήση της ηλεκτρονικής διοίκησης (3), δεδομένου ότι και η ίδια η Επιτροπή διαπιστώνει ότι χρήση διασυνοριακών ηλεκτρονικών διοικητικών υπηρεσιών σπανίζει ενώ, ακόμη και όταν προσφέρονται τέτοιες υπηρεσίες, η πλειονότητα των πολιτών της ΕΕ είναι απρόθυμοι να τις χρησιμοποιήσουν.

4.9 Η ενθάρρυνση της χρήσης ηλεκτρονικών διοικητικών υπηρεσιών δεν μπορεί να απομονωθεί από προβλήματα όπως η δυνατότητα σύνδεσης, οι ψηφιακές δεξιότητες και η ψηφιακή ένταξη (3).

4.10 Αν και αληθεύει ότι ήδη διατίθεται μεγάλος αριθμός ηλεκτρονικών διοικητικών υπηρεσιών των οποίων η ποιότητα βελτιώνεται συνεχώς, η ΕΟΚΕ εκφράζει επιφυλάξεις όσον αφορά τη συγκριτική αξιολόγηση των ηλεκτρονικών διοικητικών υπηρεσιών που παρουσιάζει η Επιτροπή και την οποία στηρίζει στη σύγκριση πολύ μικρού αριθμού υπηρεσιών με αποτέλεσμα να μην είναι αντιπροσωπευτική. Παραδείγματος χάρη, το ποσοστό διαθεσιμότητας ηλεκτρονικών υπηρεσιών κατά 100 % στην Πορτογαλία απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι δεν χρειάζεται να έχουν όλες οι διοικητικές υπηρεσίες διασυνοριακή διαλειτουργικότητα.

4.11 Έχει ωστόσο σημασία να ληφθούν μέτρα ώστε το ψηφιακό χάσμα να μην μετατραπεί σε διοικητικό χάσμα. Ένας από τους λόγους για τους οποίους οι πολίτες διστάζουν να χρησιμοποιήσουν τις ηλεκτρονικές διοικητικές υπηρεσίες είναι ασφαλώς οι αμφιβολίες τους όσον αφορά την ασφάλεια και την προστασία των δεδομένων. Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να καθιερωθεί ουσιαστικός δημοκρατικός έλεγχος των μεθόδων και της χρήσης των δεδομένων, καθώς και να εξασφαλιστεί η συμμετοχή του Ευρωπαίου Επόπτη Προστασίας Δεδομένων, ο οποίος, σε αντίθετη περίπτωση, θα διάκειται δυσμενώς στην επαναχρησιμοποίηση δεδομένων από τρίτους που προτείνει η Επιτροπή με την ελπίδα ότι θα αναδυθούν νέες διοικητικές υπηρεσίες. Η ΕΟΚΕ θεωρεί συνεπώς απαραίτητο να συγκροτηθεί συμβουλευτική επιτροπή για την ηλεκτρονική δημόσια διοίκηση, η οποία να συμπεριλαμβάνει εκπροσώπους της ΕΕ, των εθνικών δημόσιων αρχών, των κοινωνικών εταίρων και των χρηστών.

4.12 Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει σε αυτό το πλαίσιο ότι χρειάζεται οπωσδήποτε να θεσπιστεί «κώδικας» (με την έννοια ενός συνόλου δεσμευτικών διατάξεων) για τα δικαιώματα των χρηστών ψηφιακών συστημάτων, μετά από διαπραγμάτευση με τους εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών.

4.13 Όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις (που αντιπροσωπεύουν περίπου το 18 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ σε αγαθά, υπηρεσίες και έργα που συνιστούν ένα από τα 12 καίρια στοιχεία της Πράξης για την Ενιαία Αγορά), η δυνατότητα ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων με ηλεκτρονικά μέσα έχει φθάσει στο 60 % στην ΕΕ, ποσοστό που απέχει πολύ από τον στόχο του 100 % που είχε τεθεί με χρονικό ορίζοντα το 2010, στο πρώτο σχέδιο δράσης i2010

4.14 Στη γνωμοδότηση (4) με θέμα την Πράσινη Βίβλο για την επέκταση της χρήσης των δημόσιων ηλε-συμβάσεων η ΕΟΚΕ συνιστούσε να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός παρακολούθησης της εφαρμογής με στόχο την αξιολόγηση της προόδου, των εμποδίων που αντιμετωπίζονται και των διορθωτικών μέτρων που λήφθηκαν όσον αφορά την εισαγωγή των ηλεκτρονικών δημόσιων συμβάσεων στα κράτη μέλη.

4.15 Στην ίδια γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ συμπληρώνει ότι στο πλαίσιο της εφαρμογής των ηλεκτρονικών δημόσιων συμβάσεων, θα πρέπει να ενθαρρύνονται τα κράτη μέλη να αναζητούν καινοτόμες λύσεις για την άρση των εμποδίων που σχετίζονται με τις επιχειρηματικές διαδικασίες και τη γλώσσα, καθώς και ότι η Επιτροπή θα πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο και παράλληλα να δώσει το παράδειγμα, υιοθετώντας την εφαρμογή των ηλεκτρονικών δημόσιων συμβάσεων στα όργανά της.

4.16 Αν και η διαλειτουργικότητα, η ηλεκτρονική υπογραφή και η ψηφιακή ταυτοποίηση συνιστούν αποτελεσματικό μέσο για την προώθηση της ανάπτυξης διασυνοριακών ηλεκτρονικών διοικητικών υπηρεσιών, συχνά προσκρούουν στην έλλειψη διασυνοριακής και διατομεακής νομικής βάσης για τη διαλειτουργικότητα, στις διαφορές των εθνικών νομοθεσιών και στην επιλογή ασύμβατων μεταξύ τους λύσεων από τα κράτη μέλη.

4.17 Για την αντιστάθμιση της έλλειψης υποδομών, αρχιτεκτονικής και κοινών κατευθυντήριων γραμμών, που υπάρχει κίνδυνος να πολλαπλασιάσει την ύπαρξη ασύμβατων μεταξύ τους λύσεων, χρειάζεται να αναπτυχθούν ένα κοινό όραμα και κοινές προδιαγραφές.

4.18 Η ΕΟΚΕ στηρίζει την Επιτροπή στις δράσεις που αναπτύσσει για την επίτευξη διαλειτουργικότητας στον τομέα της ασφαλούς ανταλλαγής πληροφοριών, της δομής της διαλειτουργικότητας και της αξιολόγησης των επιπτώσεων των νέων νομοθετικών μέσων της ΕΕ για τις ΤΕΠ, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τη διαλειτουργικότητα (EIS, European Interoperability Strategy).

4.19 Επίσης, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Διαλειτουργικότητας (EIF, european interoperabilty framework) θα προσδιορίζει, από κοινού με τις οργανώσεις που επιθυμούν να συνεργαστούν για την κοινή προσφορά ηλεκτρονικών δημόσιων υπηρεσιών, κοινά στοιχεία, όπως λεξιλόγιο, έννοιες, αρχές, κατευθυντήριες γραμμές, πρότυπα, προδιαγραφές και πρακτικές. Είναι βέβαια αυτονόητο ότι πρέπει να προωθείται η πολυγλωσσία καθώς και ότι η καθημερινή ενημέρωση των στοιχείων αυτών είναι επιβεβλημένη.

4.20 Κατά τη δημιουργία ευρωπαϊκών δημόσιων υπηρεσιών, οι δημόσιες διοικήσεις πρέπει να βασίζουν τις συμφωνίες διαλειτουργικότητας σε υφιστάμενες επίσημες προδιαγραφές, ή, εφόσον δεν υφίστανται, να συνεργάζονται με τις κοινότητες που εργάζονται στα ίδια πεδία. Οι δημόσιες διοικήσεις οφείλουν να χρησιμοποιούν συγκροτημένη, διαφανή και αντικειμενική προσέγγιση για την αξιολόγηση και την επιλογή επίσημων προδιαγραφών.

4.21 Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόθεση της Επιτροπής να εκδώσει σύντομα ανακοίνωση προς τις δημόσιες αρχές για την παροχή κατευθύνσεων όσον αφορά τη σχέση μεταξύ τυποποίησης ΤΠΕ και δημόσιων συμβάσεων, θεωρεί δε το μέσο αυτό κατάλληλο για να διευρυνθεί η πρόσβαση στις δημόσιες συμβάσεις και να απλουστευτούν οι σχετικές διοικητικές διαδικασίες.

Βρυξέλλες, 21 Σεπτεμβρίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) EE C 249, 13.09.1993, σελ. 6; EE C 214, 10.07.1998, σελ. 33; EE C 80, 03.04.2002, σελ. 21; EE C 80, 30.03.2004, σελ. 83; EE C 218, 11.09.2009, σελ. 36.

(2) ΕΕ C 128 της 18.05.2010, σ. 65.

(3) ΕΕ C 318 της 29.10.2011, σ. 9.

(4) ΕΕ C 318 της 29.10.2011, σ. 99.

22.12.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 376/97

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: “Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους — Εμβληματική πρωτοβουλία στο πλαίσιο της στρατηγικής ‘Ευρώπη 2020’ ”»

COM (2011) 21 τελικό

2011/C 376/18

Εισηγητής: ο κ. RIBBE

Στις 26 Ιανουαρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με το ακόλουθο θέμα:

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους — Εμβληματική πρωτοβουλία στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»

COM (2011) 21 τελικό

Το ειδικευμένο τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον» στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, ενέκρινε τη γνωμοδότησή του στις 6 Σεπτεμβρίου 2011.

Κατά την 474η σύνοδο ολομέλειάς της, της 21ης και 22ας Σεπτεμβρίου 2011 (συνεδρίαση της 22ας Σεπτεμβρίου), η ΕΟΚΕ υιοθέτησε με 120 ψήφους υπέρ, 13 ψήφους κατά και 10 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση:

1. Σύνοψη

1.1 Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάσει την εμβληματική πρωτοβουλία «Μία Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους» αλλά την θεωρεί ασαφή. Δεδομένης της παγκόσμιας διάστασης των κύριων περιβαλλοντικών ζητημάτων, η ΕΟΚΕ παραπέμπει στις προτάσεις της ενόψει της Διάσκεψης του ΟΗΕ για την αειφόρο ανάπτυξη το 2012 και στις εργασίες της σχετικά με τον Χάρτη πορείας για μια οικονομία χαμηλών επιπέδων ανθρακούχων εκπομπών έως το 2050 (1).

1.2 Προσδοκά να προσδιορίσει η Επιτροπή στις 20 αναγγελθείσες πρωτοβουλίες με ακρίβεια τα εξής:

—	τι ακριβώς σημαίνει «αποτελεσματική χρήση των πόρων»,

—	τι μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τεχνολογικές βελτιώσεις,

—	και σε ποιους τομείς χρειάζεται ο προτεινόμενος «σημαντικός μετασχηματισμός», πώς θα διαμορφωθεί αυτός ο μετασχηματισμός στον εκάστοτε τομέα και με ποια μέσα θα πρέπει να επιτευχθεί,

—	ποιες συγκεκριμένες αλλαγές είναι απαραίτητες όσον αφορά τη συμπεριφορά των παραγωγών και των καταναλωτών, και πώς μπορούν να επιταχυνθούν οι αλλαγές αυτές.

1.3 Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι με τη στρατηγική ΕΕ 2020 θα καθοριστούν οι βασικές κατευθύνσεις για μια βιώσιμη και, συνεπώς, αποτελεσματική από άποψη αξιοποίησης των πόρων οικονομίας. Ωστόσο, θα ήταν σκόπιμο η στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη και η στρατηγική ΕΕ 2020 να έχουν σαφώς διακριτούς στόχους.

1.4 Η ΕΟΚΕ δεν κατανοεί γιατί η πρωτοβουλία για την αποτελεσματική χρήση των πόρων εντάσσεται στη στρατηγική ΕΕ 2020. Κατά τη γνώμη της, η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί μάλλον συγκεκριμένη έκφραση της στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη που θεσπίστηκε το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2006, κυρίως επειδή ο χρονικός της ορίζοντας υπερβαίνει κατά πολύ το 2010. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της ενεργοποίησης της στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη, την οποία παραμελεί, κατά τη γνώμη της, η Επιτροπή.

2. Προκαταρκτική παρατήρηση

2.1 Λίγο πριν ζητήσει η Επιτροπή από την ΕΟΚΕ να εκδώσει γνωμοδότηση για την εμβληματική πρωτοβουλία «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους», το Προεδρείο της ΕΟΚΕ είχε αποφασίσει να εκδώσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας σχετικά με την κατάσταση της στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη της ΕΕ.

2.2 Τα όργανα της ΕΟΚΕ αποφάσισαν να συμπεριλάβουν και τα δύο θέματα σε μία γνωμοδότηση.

3. Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους - Εμβληματική πρωτοβουλία στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»

3.1 Η εξεταζόμενη σε αυτό το έγγραφο εμβληματική πρωτοβουλία «Μία Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους» που δημοσιεύτηκε από την Επιτροπή αποτελεί μία από τις 7 νέες εμβληματικές πρωτοβουλίες που έχουν περιληφθεί στη στρατηγική ΕΕ 2020.

3.2 Η Επιτροπή αναφέρει στην ανακοίνωσή της – όχι για πρώτη φορά – ότι η εντατική χρήση των πόρων όχι μόνον επιβαρύνει τη γη από περιβαλλοντική άποψη αλλά απειλεί και την ασφάλεια του εφοδιασμού, επειδή οι αναπτυσσόμενες και οι αναδυόμενες χώρες επιδιώκουν να επιτύχουν συγκρίσιμο επίπεδο ευημερίας, που δεν βασίζεται σε βιώσιμα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης.

3.3 Στο πλαίσιο αυτής της πρωτοβουλίας προβλέπεται να δημοσιευτούν το 2011 συνολικά 20 ακόμη επιμέρους πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στη δημιουργία μιας Ευρώπης που αξιοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους. Κατά τη γνώμη της Επιτροπής, για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος «πρέπει να πραγματοποιήσουμε τεχνολογικές βελτιώσεις, ένα σημαντικό μετασχηματισμό στα συστήματα της ενεργείας, της βιομηχανίας, της γεωργίας και των μεταφορών, καθώς και αλλαγές στη συμπεριφορά μας ως παραγωγών και καταναλωτών».

3.4 Η Επιτροπή διαπιστώνει ότι «Είναι ανάγκη να αναπτυχθούν νέα προϊόντα και υπηρεσίες και να εξευρεθούν νέες μέθοδοι για τη μείωση των συντελεστών παραγωγής», και ότι πρέπει για τον σκοπό αυτόν να ληφθούν συντονισμένα μέτρα που να έχουν πολιτικό βάρος.

3.5 Αυτό, όμως προϋποθέτει «μια συνεκτική ανάλυση των λόγων για τους οποίους ορισμένοι πόροι δεν χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά» ώστε στη συνέχεια να επιτευχθεί μία «σύνθετη και πολυεπίπεδη προσέγγιση […] με ένα μείγμα πολιτικών που θα βελτιστοποιεί τις δυνητικές συνέργιες και θα εξισορροπεί τα διαφορετικά συμφέροντα μεταξύ διαφόρων τομέων και πολιτικών.».

3.6 Ένας από τους κύριους στόχους αυτής της εμβληματικής πρωτοβουλίας είναι να προωθήσει «τη συναίνεση με ένα μακρόπνοο όραμα» που να επιτευχθεί έως το 2050 και να παρουσιάσει τα χαρακτηριστικά μίας οικονομίας με χαμηλές εκπομπές, τον τρόπο με τον οποίο θα επιτευχθεί ο μετασχηματισμός του ενεργειακού συστήματος και των μεταφορών καθώς και πώς μπορεί να επιτευχθεί η αποσύνδεση «της οικονομικής ανάπτυξης από τη χρήση των πόρων».

4. Γενικές παρατηρήσεις σχετικά με την εμβληματική πρωτοβουλία «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους» και τη σχέση της με την στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη

4.1 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρωτοβουλία της Επιτροπής και θεωρεί ότι αν και αποτελεί κεντρικό στοιχείο της στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη, δεν μπορεί να την αντικαταστήσει.

4.2 Συμφωνεί με την Επιτροπή ότι με τη στρατηγική ΕΕ 2020 πρέπει να καθοριστούν οι προσανατολισμοί για τις εξελίξεις έως το 2050 αλλά και την μετέπειτα περίοδο. Διερωτάται, ωστόσο, γιατί η Επιτροπή συνέδεσε την εμβληματική πρωτοβουλία «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους» με την στρατηγική ΕΕ 2020 και δεν την παρουσίασε, κάτι που θα ήταν πολύ πιο χρήσιμο, ως μία μορφή υλοποίησης της στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη. Το γεγονός και μόνον ότι στην ανακοίνωση της Επιτροπής αναφέρεται συχνότερα ο χρονικός ορίζοντας του 2050 απ' ό,τι το έτος 2020, αποδεικνύει ότι πρόκειται για μακροπρόθεσμο στόχο.

4.3 Η δήλωση της Επιτροπής ότι απαιτούνται τεχνολογικές βελτιώσεις, ένας ριζικός μετασχηματισμός των συστημάτων ενέργειας, βιομηχανίας, γεωργίας και μεταφορών αλλά και αλλαγή συμπεριφοράς των παραγωγών και των καταναλωτών, ταυτίζεται με τη θέση που είχε διατυπώσει η ΕΟΚΕ ήδη στη διερευνητική γνωμοδότηση της 28ης Απριλίου 2004 με θέμα «Αξιολόγηση της στρατηγικής της ΕΕ για μια βιώσιμη ανάπτυξη». Η ΕΟΚΕ είχε επισημάνει σε αυτή τη γνωμοδότηση ότι απολύτως απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία μιας πολιτικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη είναι να προσδιοριστούν σαφώς οι αναγκαίες αλλαγές καθώς και ο τρόπος υλοποίησής τους.

4.4 Αυτό ακριβώς παραλείπεται από την ανακοίνωση. Αν και είναι ευανάγνωστη, δεν είναι επαρκώς συγκεκριμένη. Η ΕΟΚΕ θεωρεί επομένως απολύτως απαραίτητο να προσδιοριστεί σαφώς στις 20 επιμέρους πρωτοβουλίες που πρόκειται να υποβληθούν τί ακριβώς πρέπει να αλλάξει, πού αναμένεται να προβληθούν αντιστάσεις και πώς, δηλαδή με ποιά συγκεκριμένα μέτρα, μπορούν να αρθούν οι αντιστάσεις αυτές.

4.5 Συγχρόνως όμως η ΕΟΚΕ θεωρεί εξαιρετικά χρήσιμα τα μέτρα αναδιάρθρωσης που προτείνει η Επιτροπή όσον αφορά:

—	τις τεχνολογικές βελτιώσεις,

—	τον ριζικό ανασχηματισμό,

—	και τη μεταβολή της συμπεριφοράς των παραγωγών και των καταναλωτών·

Συνεπώς, η Επιτροπή πρέπει να διευκρινίσει τί μπορεί να επιτευχθεί με τις τεχνολογικές βελτιώσεις, καθώς και πού βρίσκονται τα όρια αυτών των βελτιώσεων, ώστε να χρειάζεται ριζικός ανασχηματισμός σε ορισμένους τομείς του καθημερινού βίου και της οικονομικής δραστηριότητας.

4.6 Πράγματι όμως, χρειάζεται να προηγηθεί, όπως αναφέρεται, μία «συνεκτική ανάλυση» των λόγων για τους οποίους οι πόροι εξακολουθούν να μην χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά Το γεγονός ότι δεν υπάρχει ακριβώς αυτή η ανάλυση στην ανακοίνωση, αποτελεί επίσης παράλειψη.

4.7 Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται μόνον εν μέρει τη θέση της Επιτροπής ότι η αναποτελεσματική χρήση των πόρων οφείλεται στο γεγονός ότι δεν υπάρχουν στοιχεία σχετικά με το πραγματικό της κόστος για την κοινωνία. Το κόστος της επερχόμενης κλιματικής αλλαγής και η απώλεια βιοποικιλότητας περιγράφονται με εντυπωσιακό τρόπο στην έκθεση Stern και στη μελέτη TEEB (The Εconomics of Εcosystem and Βiodiversity) αντίστοιχα. Παρόλα αυτά, δεν έχει σημειωθεί καμία ουσιαστική αλλαγή.

4.8 Τα πραγματικά αίτια θα πρέπει μάλλον να αναζητηθούν στο γεγονός ότι

α)	δεν υπάρχει ακόμη ουσιαστική κοινωνική συναίνεση σχετικά με την αξιολόγηση της σημερινής κατάστασης (τί σημαίνει αποτελεσματική/αναποτελεσματική χρήση;) (σε ποιο βαθμό μπορεί να χαρακτηριστεί βιώσιμος ή μη ο τρόπος ζωής μας σήμερα ή ο τρόπος λειτουργίας ορισμένων τομέων της οικονομίας;)·

β)	επικρατεί μεγάλη ασάφεια σχετικά με το τί σημαίνει ακριβώς η έννοια «πράσινη οικονομία» ή «οικονομία με αποτελεσματική χρήση των πόρων», διότι δεν υπάρχει μία ενιαία ερμηνεία ή ένας γενικός ορισμός για τη σημασία των όρων αυτών στους εκάστοτε πολιτικούς τομείς·

γ)

επικρατούν αντικρουόμενες απόψεις -ανάλογα με τα εκάστοτε συμφέροντα- σχετικά με τις συγκεκριμένες ποσοτικές αλλά και τις ποιοτικές αλλαγές που απαιτούνται, κατά πόσον δηλαδή πρέπει να διαφέρουν οι μελλοντικές εξελίξεις από τις σημερινές, καθώς και σε ποιο βαθμό θα επηρεάσουν την καθημερινή ζωή και την επιχειρηματική δραστηριότητα.

4.9 Η Επιτροπή σωστά διαπιστώνει στην ανακοίνωσή της ότι η ευμάρεια που απολαμβάνουν σήμερα πολύ άνθρωποι (και στην οποία δεν έχουν πρόσβαση πολλοί άλλοι) οφείλεται σε μία μη αειφόρο οικονομική δραστηριότητα. Οι αρνητικές συνέπειες μη αειφόρου οικονομικής δραστηριότητας θα πλήξουν σε όλη τους την έκταση μόνο τις επερχόμενες γενεές και θα επιβαρύνουν αποκλειστικά αυτές.

4.10 Προφανώς δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν το γεγονός αυτό και να αντλήσουν τα κατάλληλα συμπεράσματα τόσο οι πολιτικοί ιθύνοντες και οι παράγοντες της οικονομίας όσο και η κοινωνία των πολιτών. Αυτό καθίσταται ακόμη δυσκολότερο επειδή κανείς δεν μπορεί να διανοηθεί με ποιόν τρόπο μία «νέου τύπου ευμάρεια» θα μπορούσε να διασφαλιστεί με μόνον το ένα δέκατο της ενέργειας που καταναλώνουμε. Οι δυσκολίες αυτές δημιουργούν φόβους και αίσθηση ανασφάλειας που πρέπει να αντιμετωπιστούν με ιδιαίτερη ευαισθησία. (2)

Τεχνολογικές βελτιώσεις, σημαντική αναδιάρθρωση και αλλαγή συμπεριφορών

4.11 Σε σχέση με τους νέους στόχους που θέτει η Επιτροπή στην εμβληματική πρωτοβουλία «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους» (μείωση των εκπομπών CO2 κατά 80 % έως 95 %), οι ποσοτικοί στόχοι που έχει θέσει η ΕΕ έως σήμερα, όπως ο στόχος της μείωσης των εκπομπών CO2 κατά 20 % μέχρι το 2020, μοιάζουν με σταγόνα στον ωκεανό. Διότι, ακόμη και αν ληφθεί υπόψη η τεχνολογική αναποτελεσματικότητα του σημερινού συστήματος και ενόψει των νέων τεχνολογιών που θα επιφέρουν βελτιώσεις, η μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 20 % μπορεί εύκολα να επιτευχθεί. Όμως, ακόμη και στην περίπτωση αυτού του προς το παρόν σαφώς ανεπαρκούς στόχου, υψώθηκαν, και υψώνονται ακόμη, «προειδοποιητικές» φωνές που εκφράζουν φόβους ότι ήδη με τα επιδιωκόμενα τεχνικά μέτρα και τις βελτιώσεις «απειλείται η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας». Το αποτέλεσμα είναι ακόμη και αυτός ο στόχος, που είναι επιτεύξιμος χωρίς περιορισμούς στην κατανάλωση και απλώς με τεχνολογικές βελτιώσεις, να μην υλοποιείται με συνέπεια. Είναι σαφές ότι η αντίσταση που αναμένεται να προβληθεί κατά των πιο ριζικών μέτρων (π.χ. σημαντική αναδιάρθρωση), θα είναι ακόμη πιο μαζική.

4.12 Ταυτόχρονα η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να τονισθεί με έμφαση ότι η τεχνική βελτίωση της αποδοτικότητας έχει σαφώς ιδιαίτερη σημασία για την επίτευξη των στόχων. Ωστόσο, ακόμη και οι πιο αποτελεσματικές τεχνολογίες όσον αφορά τη χρήση των πόρων δεν πρέπει αυτομάτως να ταυτίζονται με την «αειφορία». Ας αναφέρουμε ένα μόνο παράδειγμα: η γερμανική βιομηχανία αυτοκινήτων, που κατάφερε να εμποδίσει τη θέσπιση των αυστηρών ανώτατων ορίων εκπομπών (120 g CO2/km) τα οποία πρότεινε η Επιτροπή, είναι υπερήφανη για τα νέα τεχνολογικά της επιτεύγματα. Η εταιρεία Audi υπερηφανεύεται για το νέο της Α 7 (με κυβισμό 2,7 λίτρων) 180 ίππων που καταναλώνει «μόλις» 6,8 λίτρα πετρελαίου ανά 100 χιλιόμετρα (και εκπέμπει 180 g CO2/km). Αν συγκρίνουμε αυτές τις τιμές με τις εκπομπές παλαιότερων αυτοκινήτων αντίστοιχης κατηγορίας, ασφαλώς πρόκειται για μεγάλη πρόοδο όσον αφορά την αποτελεσματική χρήση πόρων. Ωστόσο, ένα Audi A 7 δεν συμβάλλει ούτε στην αειφορία ούτε στην αποτελεσματική χρήση πόρων! Δεν πρόκειται για έκφραση της νέας «πράσινης οικονομίας», αλλά για σαφή απόδειξη ότι ακόμη και οι θεωρητικά αποτελεσματικές τεχνολογίες μπορεί να συντελέσουν στην κατανάλωση πεπερασμένων φυσικών πόρων και ότι, επομένως, χρειάζεται μια εντελώς διαφορετική πολιτική κινητικότητας για ανθρώπους και αγαθά.

4.13 Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η Επιτροπή θίγει οριακά και μόνο σε ελάχιστες προτάσεις ένα θέμα απόλυτα καθοριστικής σημασίας, ότι δηλαδή το σημερινό πρότυπο ευημερίας του δυτικού κόσμου βασίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην αξιοποίηση φθηνής ενέργειας και τη χρήση και κατανάλωση αναποτελεσματικών υλικών.

4.14 Η εμβληματική πρωτοβουλία «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους», ή μάλλον καλύτερα η επανενεργοποιημένη στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη, πρέπει να επικεντρώνεται σε μεγαλύτερο βαθμό ειδικά στο θέμα αυτό. Στην ανακοίνωση της Επιτροπής γίνεται μεν λόγος για «διαφορετικά συμφέροντα» που εμποδίζουν μια προσέγγιση που να επιτρέπει την αποτελεσματικότερη χρήση των πόρων, δεν προσδιορίζονται όμως σαφέστερα ούτε προτείνονται πολιτικές για την αντιμετώπισή τους.

4.15 Ωστόσο, το πόσο δύσκολη είναι η αντιμετώπιση παρόμοιων αντικρουόμενων συμφερόντων το βλέπουμε σήμερα στην Γερμανία, όπου γίνονται προσπάθειες για μία ριζική αναδιάρθρωση του ενεργειακού τομέα, χωρίς να αμφισβητείται ο στόχος της μείωσης των εκπομπών CO2.

Σημαντική αναδιάρθρωση

4.16 Η αποστολή μας είναι συνεπώς να προσδιορίσουμε, αυτή η «σημαντική αναδιάρθρωση», αυτή τη «νέα» οικονομία και να προσδιορίσουμε, να αναπτύξουμε και να υλοποιήσουμε μία νέα ανταγωνιστικότητα της οικονομίας (και σε παγκόσμια κλίμακα). Η εποχή των φθηνών πηγών ενέργειας και πρώτων υλών αποτελεί, λόγω της υπερεκμετάλλευσης των τελευταίων, σχεδόν παρελθόν. Έχουμε χρέος, και έναντι των επερχόμενων γενεών, να μάθουμε να μοιραζόμαστε αυτά τα πεπερασμένα αγαθά του περιβάλλοντος. Οι πολιτικοί ιθύνοντες πρέπει να καταστήσουν ακόμη σαφέστερο το γεγονός ότι, πράγματι, η ανταγωνιστικότητα μιας οικονομίας που στηρίζεται σε φθηνές πηγές ενέργειας και στην υπερεκμετάλλευση φυσικών πόρων, που μπορεί επιπλέον να εξωτερικεύει το περιβαλλοντικό κόστος, μακροπρόθεσμα δεν είναι καθόλου βιώσιμη. Δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι κοινωνικά αποδεκτό να επιδιώκεται η διατήρηση παρόμοιας οικονομίας, αλλά η αναδιάρθρωσή της.

4.17 Η εμβληματική πρωτοβουλία «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους» συνιστά ουσιαστική συμβολή, αλλά δεν επιτυγχάνει από μόνη της αυτόν τον στόχο. Διότι το θέμα της αποτελεσματικής χρήσης των πόρων δεν καλύπτει άλλες πτυχές της αειφορίας. Αυτός ήταν ο σκοπός της στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη, με την οποία δρομολογείται η σταδιακή κοινωνική και οικονομική αναδιάρθρωση της Ευρώπης, και περιγράφονται και ενσωματώνονται θέματα όπως η δικαιοσύνη μεταξύ γενεών και η δίκαιη κατανομή των πόρων.

4.18 Όμως, στην εμβληματική πρωτοβουλία «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους» δεν διατυπώνεται ούτε καν ο ορισμός της έννοιας «αποτελεσματική χρήση των πόρων». Και αυτό αποτελεί ακόμη μία παράλειψη που επιθυμεί να επισημάνει η ΕΟΚΕ. Θα ήταν ευκταίο να προσδιοριστεί επακριβώς για κάθε μεμονωμένο προϊόν, τομέα ή διαδικασία η εκάστοτε αποδεδειγμένα αποτελεσματικότερη τεχνολογία ως προς τη χρήση των πόρων, με την έννοια του «κορυφαίου προτύπου καινοτομίας»(«top runner»). Η Επιτροπή έχει ήδη πραγματοποιήσει τα πρώτα βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση με την καθιέρωση ενός συστήματος σήμανσης της ενεργειακής απόδοσης π.χ. των συσκευών ψύξης.

4.19 Είναι ασφαλώς αδιαμφισβήτητο ότι για την υλοποίηση αναδιαρθρώσεων που συμβάλλουν στην αποτελεσματικότερη χρήση των πόρων χρειάζεται πληθώρα μέσων. Ένα από τα μέσα αυτά είναι η διαμόρφωση των τιμών του προϊόντος, που θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, κατά την άποψη της Επιτροπής. Η παρατήρησή της ότι χρειάζεται να δοθεί «περισσότερη έμφαση στη “σωστή τιμολόγηση” κατά τρόπο διαφανή […]ώστε οι τιμές να αντανακλούν το πλήρες κόστος της χρήσης του συγκεκριμένου πόρου» είναι ορθή. Προφανώς όμως, η διαπίστωση αυτή δεν αποτελεί γνώση που αποκτήθηκε μόλις το 2011. Όπως επίσης δεν είναι καινούργιο το επανειλημμένο αίτημα της ΕΟΚΕ για την «εσωτερίκευση του εξωτερικού κόστους». Μόνον που δεν λαμβάνονται επαρκή μέτρα, πράγμα για το οποίο δεν ευθύνονται μόνον η Επιτροπή και τα κράτη μέλη, αλλά και η αντίσταση που προβάλλει μέρος των οικονομικών παραγόντων οι οποίοι σαφώς δεν θα ωφεληθούν αλλά αντίθετα θα «πληγούν» από την απαιτούμενη ριζική αναπροσαρμογή. Οι πολιτικοί ιθύνοντες πρέπει να επιτύχουν τη διαδοχική άρση αυτών των αντιστάσεων.

4.20 Για να το επιτύχουν αυτό, είναι επιτακτικά αναγκαίο να διευκρινισθεί με ποια μέσα θα επιδιωχθεί η « “σωστή τιμολόγηση” κατά τρόπο διαφανή» Η στρατηγική δεν παρέχει καμία σχετική ένδειξη.

5. Η αλληλεπίδραση μεταξύ πολιτικής και κοινωνίας των πολιτών, αποτελεσματικής χρήσης πόρων, στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και βιωσιμότητας: χρειάζεται χρηστή διακυβέρνηση

5.1 Όταν η αειφόρος ανάπτυξη, η καθιέρωση μιας «πράσινης οικονομίας» ή η εξέλιξη προς μία οικονομία με αποτελεσματική χρήση των πόρων προχωρούν με πολύ αργούς ρυθμούς, οι πολιτικοί ιθύνοντες οφείλουν να εξετάσουν σε βάθος τα αίτια αυτής της κατάστασης. Η ΕΟΚΕ ανέπτυξε ορισμένες απαντήσεις στα προηγούμενα σημεία αυτής της γνωμοδότησης.

5.2 Αργά, πολύ αργά συνειδητοποιείται το γεγονός ότι οι αλλαγές στο σημερινό μας οικονομικό σύστημα πρέπει να είναι οπωσδήποτε ριζικές προκειμένου να μπορεί να γίνεται λόγος για πραγματικά αειφόρο ανάπτυξη. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι στην ανακοίνωση της Επιτροπής αναφέρονται ορισμένοι συγκεκριμένοι αριθμοί, όπως π.χ. ότι πρέπει έως το 2050 να μειώσουμε τις εκπομπές σε CO2 κατά 80 % έως 95 %. Ο Πρόεδρος της Επιτροπής κ. Barroso έκανε λόγο για «μία νέα βιομηχανική επανάσταση» η οποία επίκειται ή πρέπει να πραγματοποιηθεί, όταν αναφέρθηκαν για πρώτη φορά οι αριθμοί αυτοί.

5.3 Ενόψει αυτής της επικείμενης συζήτησης, η ΕΟΚΕ τονίζει εκ νέου ότι είναι αναγκαίο να διεξαχθεί εμπεριστατωμένη συζήτηση σχετικά με την έννοια της «οικονομικής μεγέθυνσης». Η Επιτροπή και το Συμβούλιο έχουν γνώση των αντίστοιχων τοποθετήσεων της ΕΟΚΕ σχετικά με το θέμα «Πέρα από το ΑΕγχΠ». Η ΕΟΚΕ διευκρίνισε σε αυτό το πλαίσιο ότι ο καθιερωμένος κανόνας της οικονομικής θεωρίας ότι «ανάπτυξη σημαίνει ευμάρεια» δεν λειτουργεί σήμερα πλέον.

5.4 Δυστυχώς ούτε η εμβληματική πρωτοβουλία «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους» ούτε η στρατηγική ΕΕ 2020 εμβαθύνουν επαρκώς αυτόν τον προβληματισμό. Το αντίθετο συμβαίνει: η έννοια «οικονομική μεγέθυνση» φαίνεται να ερμηνεύεται στα έγγραφα αυτά ως αυτοσκοπός.

5.5 Στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» αναφέρεται ότι «τρεις προτεραιότητες πρέπει να κατέχουν κεντρική θέση» στην εν λόγω στρατηγική:

—	«Έξυπνη ανάπτυξη – με την ανάπτυξη μιας οικονομίας που βασίζεται στη γνώση και την καινοτομία.

—	Βιώσιμη ανάπτυξη – με την προώθηση μιας πιο αποτελεσματικής στη χρησιμοποίηση των πόρων, πιο πράσινης και πιο ανταγωνιστικής οικονομίας.

—	Ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς – με την ενίσχυση μιας οικονομίας με υψηλό ποσοστό απασχόλησης που εξασφαλίζει οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή.

Οι τρεις αυτές προτεραιότητες αλληλοενισχύονται και διαμορφώνουν την εικόνα της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς για την Ευρώπη του 21ου αιώνα».

5.6 Η ΕΟΚΕ διερωτάται ποιό είναι το μήνυμα που επιθυμούν να απευθύνουν στην κοινωνία η Επιτροπή και το Συμβούλιο με παρόμοιες διαπιστώσεις. Μήπως εννοούν ότι υπήρχε παλαιότερα ανάπτυξη, η οποία δεν βασιζόταν στη γνώση και στην καινοτομία; Δεν ήταν πάντοτε στόχοι πολιτικής το υψηλό ποσοστό απασχόλησης, και η προώθηση της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής; Οι διαφορετικές αυτές «φιλοσοφίες για την ανάπτυξη» οδηγούν αυτομάτως στην αειφόρο ανάπτυξη; Εάν ναι, για ποιον λόγο δεν χρησιμοποιούν πλέον η Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον όρο «αειφορία» και γιατί περιγράφεται η εικόνα μιας «κοινωνικής οικονομίας της αγοράς για την Ευρώπη του 21ου αιώνα» και όχι αυτή μιας κοινωνικο – οικολογικής οικονομίας της αγοράς;

5.7 Η Επιτροπή γνωρίζει για παράδειγμα πολύ καλά ότι η συνεπής προστασία των φυσικών πόρων μπορεί ασφαλώς να οδηγήσει σε μείωση, και όχι σε αύξηση, του ακαθάριστου εγχωρίου προϊόντος. Εάν όλοι οι συμβατικοί λαμπτήρες αντικατασταθούν, μέσω της απαγόρευσης της πώλησής τους, από οικονομικούς λαμπτήρες, εάν εφαρμοστεί κατάλληλη μόνωση στα κτήρια και υλοποιηθούν όλα τα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας, θα μειωθούν π.χ. δραστικά η κατανάλωση ενέργειας και, κατά συνέπεια, το ΑΕγχΠ. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει για τον λόγο αυτόν ότι

—	η έννοια της «οικονομικής μεγέθυνσης» πρέπει να προσδιοριστεί εκ νέου και ότι

—	το ΑεγχΠ δεν συνιστά μέγεθος που περιέχει στοιχεία σχετικά με την ευτυχία, την ευημερία, την κατάσταση του περιβάλλοντος, τη δημόσια υγεία ή την κοινωνική δικαιοσύνη.

Η νέα βιομηχανική «επανάσταση» – μία επανάσταση της υπευθυνότητας

5.8 Όταν ο Πρόεδρος της Επιτροπής κ. Barroso κάνει λόγο για μία «νέα βιομηχανική επανάσταση» έχει δίκαιο μόνον όσον αφορά τον ριζικό χαρακτήρα των πιθανών αλλαγών. Το μέλλον απαιτεί ένα νέο πρότυπο παραγωγής και κατανάλωσης. Ο κ. Barroso γνωρίζει βέβαια ότι η λέξη «επανάσταση» είναι εντελώς ακατάλληλη από κοινωνιολογική άποψη, καθώς και ότι μπορεί να προκαλέσει φόβους. Οι επαναστάσεις ξεκινούν από καταπιεσμένες πλειοψηφίες που επιθυμούν να αλλάξουν σύντομα και οριστικά μια απαράδεκτη κατάσταση, ενάντια σε αυτούς που κατέχουν την «εξουσία».

5.9 Όμως, όσον αφορά τη συζήτηση για την αειφόρο ανάπτυξη ή την αποτελεσματική χρήση των πόρων, η κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική. Δεν εντοπίζεται καμία καταπιεσμένη πλειοψηφία που επαναστατεί κατά υφιστάμενων δομών εξουσίας. Η κατάσταση έχει μάλλον ως εξής: ζει κανείς πολύ άνετα σε μία κοινωνία που καταναλώνει κατ’ έτος την ποσότητα πετρελαίου που χρειάστηκαν 5 εκατομμύρια χρόνια για να δημιουργηθεί και η οποία εξαφανίζει κατ’ έτος 10 000 περισσότερα είδη απ’ ό,τι θα εξαφανίζονταν λόγω της εξέλιξης των ειδών.

5.10 Συνεπώς βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα καθήκον αλλά και ένα ερώτημα: πώς να αναπτύξουμε στους σημερινούς κατοίκους της γης το αίσθημα της συλλογικής ευθύνης για τις επόμενες γενεές και πώς να επιβάλουμε ουσιαστικές αλλαγές οι οποίες ενδεχομένως να σημαίνουν και παραίτηση από κεκτημένα;

5.11 Για τον σκοπό αυτόν έχει καθοριστική σημασία να συμμετέχουν εξαρχής τόσο η κοινωνία των πολιτών όσο και οι παράγοντες της οικονομίας επαρκώς στη διαδικασία αυτή. Ακριβώς αυτός ήταν ο στόχος της στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη της ΕΕ, που υιοθετήθηκε το 2001 στο Γκέτεμποργκ.

Παρατηρήσεις σχετικά με την στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη στην ΕΕ

5.12 Η ΕΟΚΕ παρακολουθεί από πολλά χρόνια με ιδιαίτερη προσοχή και ενεργά την εξέλιξη της στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη που υιοθέτησε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το 2001. Εξαρχής ζητούσε να δοθεί η μέγιστη προσοχή στην εν λόγω μακροπρόθεσμη στρατηγική.

5.13 Η ΕΟΚΕ πάντοτε (και συχνά) ζητούσε να παρέχει η στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη σαφείς κατευθυντήριες γραμμές και συνεπώς ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία στους πολίτες, στην οικονομία και στις ενώσεις, αλλά και στους πολιτικούς. Οι βραχυπρόθεσμες και οι μεσοπρόθεσμες αποφάσεις που πρόκειται να ληφθούν πρέπει να προσανατολιστούν σε αυτά τα δεδομένα και όλοι οι τομείς πολιτικής της ΕΕ πρέπει να επιδιώκουν τους στόχους της στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη.

5.14 Συχνά, ωστόσο η ΕΟΚΕ χρειάστηκε να εκφράσει τη λύπη της για το ότι, κατά την άποψή της, η στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη είναι όχι μόνο ιδιαιτέρως ασαφής στη διατύπωσή της, αλλά και λαμβάνεται πλημμελώς υπόψη από τους πολιτικούς.

5.15 Η ΕΟΚΕ είχε επικροτήσει το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της είχε αναθέσει ιδιαίτερο ρόλο στο πλαίσιο της αναθεωρημένης στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη του 2006, ήτοι να συμβάλλει στις εκθέσεις προόδου που πρέπει να καταρτίζονται ανά διετία. Το 2007 και το 2009 δημοσιεύθηκαν από την Επιτροπή εκθέσεις προόδου τις οποίες σχολίασε και αξιολόγησε μεταγενέστερα η ΕΟΚΕ, όμως η συμβολή που είχε ζητηθεί από την ΕΟΚΕ δεν αξιοποιήθηκε από την Επιτροπή κατά το στάδιο πριν από την κατάρτιση των εν λόγω εκθέσεων.

5.16 Εάν τηρούνταν ο διετής ρυθμός που είχε αποφασιστεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, η επόμενη έκθεση προόδου θα έπρεπε να δημοσιευθεί κατά το τρέχον έτος· ωστόσο, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, αυτό δεν πρόκειται να συμβεί. Έως τώρα η Επιτροπή δεν έχει ζητήσει τη συνεισφορά της ΕΟΚΕ.

5.17 Στο «Πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2011» (3) δεν περιλαμβάνεται καμία ένδειξη ότι η Επιτροπή θα υποβάλει μια τέτοια ενδιάμεση έκθεση, ενώ στο εν λόγω έγγραφο 51 σελίδων δεν γίνεται καμία αναφορά στη στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη. Γίνεται αναφορά σε απίστευτη πληθώρα διαφορετικών στρατηγικών της ΕΕ, όχι όμως στη στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη. Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη βαθύτατη λύπη της για αυτό.

5.18 Επικρατεί αξιοσημείωτη σιωπή σχετικά με τη στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη, υπερβολική σιωπή κατά την άποψη της ΕΟΚΕ. Πολλές πολιτικές δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν στο πλαίσιο της στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη, όπως η κατάρτιση καταλόγου των επιβλαβών για το περιβάλλον επιδοτήσεων, δεν τηρήθηκαν. Στην πολιτική καθημερινότητα αναφέρεται μόνο η στρατηγική ΕΕ 2020, η οποία δεν έχει από την πλευρά της πραγματική σχέση με τη στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη.

5.19 Το γεγονός ότι η στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη δεν αποτελεί πλέον σχεδόν καθόλου αντικείμενο πολιτικού διαλόγου και επικοινωνίας αποτελεί εξαιρετικά αρνητικό μήνυμα προς την κοινωνία των πολιτών. Η ΕΟΚΕ διερωτάται σχετικά με τον λόγο για τον οποίον συμβαίνει αυτό και σχετικά με την ερμηνεία που θα πρέπει να δώσει σε αυτό η κοινωνία. Η Επιτροπή θα πρέπει να κατανοήσει το εξής: με τον τρόπο αυτόν δίδεται η εντύπωση ότι οι πολλαπλές κρίσεις (4) των τελευταίων μηνών και ετών έχουν επικεντρώσει την προσοχή των πολιτικών σε αυτές κατ' αποκλειστικότητα και έχει έτσι τεθεί εντελώς στο περιθώριο η μακροπρόθεσμη πολιτική.

5.20 Παράλληλα, όλο και περισσότεροι άνθρωποι διερωτώνται – δικαίως, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ – εάν αυτές οι κρίσεις που παρουσιάζονται με μεγάλη συχνότητα σε πολύ διαφορετικούς τομείς πολιτικής α) δεν συνδέονται μεταξύ τους και β) αποτελούν σύμπτωμα ή συνέπεια μη αειφόρου οικονομικής πολιτικής.

5.21 Από την έκθεση της Προεδρίας του Συμβουλίου με τίτλο «Επισκόπηση της Στρατηγικής της ΕΕ για την Αειφόρο Ανάπτυξη (2009)» (5) μπορεί κανείς να συμπεράνει σαφώς ότι όντως έτσι έχουν τα πράγματα. Ήδη στην πρώτη πρόταση του εγγράφου δηλώνονται τα εξής: «Οι τρέχουσες εξελίξεις δεν είναι βιώσιμες για πολλούς λόγους: τα όρια της φέρουσας ικανότητας της Γης έχουν ξεπεραστεί και το κοινωνικό και οικονομικό κεφάλαιο υφίσταται πιέσεις Παρότι έχει επανειλημμένα λεχθεί ότι είναι ανάγκη να γίνουν αλλαγές, τα αποτελέσματα είναι περιορισμένα.».. Η έκθεση αποτελεί κατά βάση έκκληση υπέρ της στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη, η οποία «αποτελεί μακροπρόθεσμο όραμα και πρωταρχικό πλαίσιο πολιτικής που παρέχει κατευθυντήριες γραμμές για όλες τις πολιτικές και στρατηγικές[…] Η πρόκληση έγκειται στο γεγονός ότι η (στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη) πρέπει να διασφαλίσει ότι ασκεί πράγματι επίδραση στις πολιτικές της ΕΕ […] που θα εξασφαλίσουν συνοχή μεταξύ βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων στόχων και μεταξύ διαφόρων τομέων».

5.22 Ωστόσο, το γενικότερο πλαίσιο πολιτικής που έχει ζητήσει η ΕΟΚΕ και θεωρεί απαραίτητο και το Συμβούλιο, το οποίο υποτίθεται ότι διαμορφώνει τη στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη της ΕΕ, υφίσταται σήμερα πλέον, στην καλύτερη περίπτωση, μόνο σε παλαιά έγγραφα και σε ορισμένες ομιλίες, όχι όμως στην πολιτική πραγματικότητα. Το κενό αυτό δεν μπορεί να καλυφθεί ούτε με την εμβληματική πρωτοβουλία «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους» ούτε με τη στρατηγική ΕΕ 2020.

5.23 Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να αποπροσανατολιστούν οι πολίτες. Και αυτό όχι μόνον διότι δεν κατανοούν πλέον ποια στρατηγική ισχύει και είναι δεσμευτική, αλλά και επειδή η ορολογία προκαλεί σύγχυση. Για παράδειγμα, στη στρατηγική ΕΕ 2020 γίνεται διαρκώς λόγος για ανάπτυξη σε διάφορες μορφές της, αλλά οι όροι «αειφορία» ή «αειφόρος ανάπτυξη» δεν αναφέρονται πλέον καθόλου.

5.24 Η ΕΟΚΕ θεωρεί για τον λόγο αυτόν απαραίτητο να διευκρινίσει η Επιτροπή το συντομότερο δυνατόν και με σαφέστατο τρόπο πώς θα συνδεθεί η στρατηγική ΕΕ 2020 με τη στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη. Συνεπώς, τάσσεται εκ νέου υπέρ της ενεργοποίησης της στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη, καθώς και υπέρ του προσδιορισμού της στρατηγικής ΕΕ 2020 ως καίριου στοιχείου για τον αναπροσανατολισμό και την αναδιάρθρωση των σημαντικότερων τομέων της οικονομίας.

Βρυξέλλες, 22 Σεπτεμβρίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ρίο+20: προς μια πράσινη οικονομία και καλύτερη διακυβέρνηση - Συνεισφορά της ευρωπαϊκής οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών» και Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Χάρτης πορείας προς μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλής έντασης άνθρακα με ορίζοντα το 2050» Συνεισφορά των ευρωπαϊκών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών (βλ. σελίδα 110 της παρούσας Επίσημης Εφημερίδας).

(2) Η ΕΟΚΕ είχε επισημάνει το γεγονός αυτό επακριβώς το 2004 στη διερευνητική της γνωμοδότηση με θέμα «Αξιολόγηση της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη». (βλ. σελ. 22-37 της παρούσας ΕΕ C 117, 30.4.2004) και είχε ζητήσει μάταια από την Επιτροπή να παρακολουθήσει την κατάσταση αυτή με ιδιαίτερη προσοχή.

(3) COM(2010) 623 τελικό της 27.10.2010.

(4) Μερικές από αυτές τις κρίσεις είναι: η χρηματοπιστωτική κρίση / κρίση του ευρώ, η κλιματική κρίση, η κρίση βιοποικιλότητας και το ζήτημα της πείνας.

(5) Βλ. το έγγραφο του Συμβουλίου αρ. 16818/09, 1.12.2009.

22.12.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 376/102

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: “Ρίο+20: προς μια πράσινη οικονομία και καλύτερη διακυβέρνηση”»

COM(2011) 363 τελικό

(Συνεισφορά των ευρωπαϊκών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών)

2011/C 376/19

Εισηγητής: ο κ. Hans-Joachim WILMS

Στις 20 Ιουνίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την

«Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Ρίο+20: προς μια πράσινη οικονομία και καλύτερη διακυβέρνηση»

COM (2011) 363 τελικό.

Το ειδικευμένο τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη και περιβάλλον» στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, ενέκρινε τη γνωμοδότησή του στις 6 Σεπτεμβρίου 2011.

Κατά την 474η σύνοδο ολομέλειάς της, της 21ης και 22ας Σεπτεμβρίου 2011 (συνεδρίαση της 22ας Σεπτεμβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 141 ψήφους υπέρ, 2 ψήφους κατά και 11 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση:

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την αειφόρο ανάπτυξη που θα πραγματοποιηθεί στο Ρίο το 2012 πρέπει να μεταδώσει στην παγκόσμια κοινότητα ένα σαφές μήνυμα με συγκεκριμένες προτάσεις για τη μετάβαση σε μια οικονομική τάξη βασιζόμενη σε μία ποιοτική οικονομική ανάπτυξη που συμβάλει στον περιορισμό της φτώχειας και της αδικίας και συγχρόνως στη διατήρηση των φυσικών πόρων που είναι απαραίτητοι για την επιβίωση των επερχόμενων γενεών.

1.2

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την ανακοίνωση της Επιτροπής (1) ως σημαντική αφετηρία για την υιοθέτηση εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ κοινής ανάλυσης και τοποθέτησης στο πλαίσιο της προετοιμασίας της Διάσκεψης Ρίο+ 20. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ παραπέμπει στις εργασίες της σχετικά με την εμβληματική πρωτοβουλία «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους» και στον Χάρτη πορείας για μια οικονομία χαμηλών επιπέδων ανθρακούχων εκπομπών έως το 2050 (2). Με βάση αυτήν τη διαπίστωση, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να θέσει τις προτεραιότητες που ακολουθούν.

1.3

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η μετάβαση προς μια αειφόρο οικονομία θα πρέπει να ενταχθεί στο πλαίσιο μιας ευρύτερης στρατηγικής αειφόρου ανάπτυξης και να είναι δίκαιη. Εκφράζει την ικανοποίησή της επειδή και η Επιτροπή θίγει την κοινωνική διάσταση της αειφόρου ανάπτυξης. Η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη διάσταση αυτή. Βασική προϋπόθεση για αυτό είναι η κοινωνική συνοχή, η δίκαιη μεταχείριση (και μεταξύ των γενεών), η δίκαιη ανακατανομή του πλούτου και οι δίκαιες λύσεις στα κοινωνικά προβλήματα, όπως η αυξανόμενη ανισότητα, η αδυναμία πρόσβασης σε πολλαπλούς πόρους, η φτώχεια και η ανεργία.

1.4

Η ΕΟΚΕ στηρίζει τις πολιτικές συστάσεις της ΔΟΕ σχετικά με τις πράσινες θέσεις εργασίας και τονίζει ιδιαίτερα την ανάγκη για ενεργό συνεργασία των κοινωνικών εταίρων κατά τη διαδικασία προσαρμογής του περιβάλλοντος εργασίας. Υποστηρίζει επίσης ένθερμα την πρωτοβουλία βάσης των ΗΕ για την κοινωνική προστασία (Social Protection Floor Initiative), η οποία αποσκοπεί στην εξασφάλιση βασικών κοινωνικών δικαιωμάτων και παροχών, καθώς και στη διάθεση ικανοποιητικών αγαθών και υπηρεσιών για όλους.

1.5

H ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι η ανακοίνωση της Επιτροπής υποβλήθηκε τόσο στον Επίτροπο Περιβάλλοντος όσο και στον Επίτροπο Ανάπτυξης, και ότι κατά αυτόν τον τρόπο δίνεται σαφώς έμφαση στη στενή σχέση που υφίσταται μεταξύ της πολιτικής περιβάλλοντος, αειφόρου ανάπτυξης και αναπτυξιακής βοήθειας. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι ο επαναπροσδιορισμός της πολιτικής αναπτυξιακής βοήθειας της ΕΕ πρέπει να διαπνέεται από την ιδέα της αειφόρου ανάπτυξης, πράγμα που πρέπει να αντικατοπτρίζεται όχι μόνον στον προσανατολισμό των οικονομικών ενισχύσεων αλλά και στον σχεδιασμό αναπτυξιακών προγραμμάτων τοπικού επιπέδου.

1.6

Η ΕΟΚΕ καταδικάζει δριμύτατα το γεγονός ότι ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι υποφέρουν από την πείνα σε διάφορα μέρη του κόσμου, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες· πρόκειται για μια κατάσταση εκ διαμέτρου αντίθετη προς τον πρώτο από τους αναπτυξιακούς στόχους της χιλιετίας. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η εξασφάλιση της πρόσβασης σε πόρους, τρόφιμα και ενέργεια πρέπει να αποτελεί μία από τις προτεραιότητες του παγκόσμιου θεματολογίου για την αειφορία. Απολύτως απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση των στόχων αυτών αποτελεί η ενεργός συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στη διαμόρφωση της πολιτικής σε τοπικό και σε εθνικό επίπεδο, με ιδιαίτερη έμφαση στον ρόλο που διαδραματίζουν οι γυναίκες στις αναπτυσσόμενες χώρες.

1.7

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι για τη χάραξη της μετάβασης προς μία «πράσινη οικονομία» απαιτείται η θέσπιση πολιτικών μέτρων σε διεθνές, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο σε συνδυασμό με ένα ευρύ φάσμα πολιτικών μέσων. Τέτοια μέτρα είναι κυρίως εκείνα με τα οποία διασφαλίζεται ότι οι τιμές στην αγορά αντικατοπτρίζουν πιστά το περιβαλλοντικό κόστος, αλλά και ο περιβαλλοντικός προσανατολισμός της δημοσιονομικής πολιτικής η οποία πρέπει να στηρίζεται περισσότερο στη φορολόγηση της κατανάλωσης πόρων και λιγότερο στη φορολόγηση του παράγοντα εργασία. Τα προγράμματα δημόσιων δαπανών θα πρέπει να στοχεύουν στην προώθηση επενδύσεων σε αειφόρες τεχνολογίες και αειφόρα προγράμματα, ενώ θα πρέπει να καταργηθούν οι επιδοτήσεις που συντελούν στην επιβάρυνση του περιβάλλοντος, λαμβάνοντας δεόντως υπόψη τις κοινωνικές επιπτώσεις. Το σύστημα δημόσιων αγορών πρέπει να αξιοποιηθεί για τη στήριξη προϊόντων και υπηρεσιών που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον. Επίσης, πρέπει να ληφθούν μέτρα για τη βελτίωση της αμοιβαίας στήριξης του παγκόσμιου εμπορίου και της αειφόρου ανάπτυξης.

1.8

Εξίσου απαραίτητη είναι η δημιουργία σαφών παραμέτρων για τη μέτρηση της προόδου όσον αφορά την αειφορία. Χρειάζονται μέθοδοι που να επιτρέπουν την εκτίμηση της οικονομικής προόδου, πέρα από το ΑΕγχΠ, με γνώμονα τη βελτίωση της ευημερίας και της ποιότητας διαβίωσης, την καταπολέμηση της φτώχειας, τη δημιουργία αξιοπρεπών συνθηκών εργασίας και τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος. Με βάση τη γνωμοδότησή της «Πέραν του ΑΕγχΠ – μέτρα υπέρ της βιώσιμης ανάπτυξης» (3), η ΕΟΚΕ προτίθεται να εκθέσει, πριν από τη Διάσκεψη Ρίο+20, τις απόψεις της σχετικά με τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη διαμόρφωση αυτών των δεικτών.

1.9

Με βάση τις ανωτέρω παρατηρήσεις, προτείνεται να υιοθετηθεί κατά τη Διάσκεψη Ρίο+20 μία εντολή για τη δημιουργία μιας «πράσινης οικονομίας», την οποία τα Ηνωμένα Έθνη πρέπει να προωθήσουν με συνέπεια. Η εντολή αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει τα ακόλουθα βασικά σημεία:

—	Μέτρηση της προόδου προς μία πράσινη οικονομία.

—	Θέσπιση κανονιστικών μέτρων για τη μετάβαση προς μία πράσινη οικονομία.

—	Εκπαίδευση σε θέματα αειφόρου ανάπτυξης για την προώθηση της πράσινης οικονομίας.

—	Θέσπιση δημοσιονομικών μέτρων για την προώθηση μιας πράσινης οικονομίας.

—	Κρατικές δαπάνες και επενδύσεις υπέρ της πράσινης οικονομίας.

—	Θέσπιση στόχων για μία πράσινη οικονομία.

1.10	Τα αποτελέσματα των δράσεων που θα αναπτυχθούν με βάση την εντολή αυτή, θα πρέπει να αξιοποιηθούν για την κατάρτιση σχεδίων δράσης και στρατηγικών σε εθνικό επίπεδο για την μετάβαση προς μία πράσινη οικονομία, λαμβανομένων υπόψη των εκάστοτε εθνικών ιδιαιτεροτήτων.

1.11

Η διακυβέρνηση σε διεθνές επίπεδο και σε επίπεδο ΗΕ όσον αφορά τη βιώσιμη ανάπτυξη και το περιβάλλον πρέπει επειγόντως να ολοκληρωθεί και να ενισχυθεί, προκειμένου να δρομολογηθούν τα απαραίτητα βήματα της παγκόσμιας κοινότητας προς την αειφόρο ανάπτυξη. Η Διάσκεψη Ρίο+20 πρέπει να αξιοποιηθεί και ως ευκαιρία για τη δημιουργία άρτιου θεσμικού πλαισίου σε επίπεδο ΗΕ. Το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP) πρέπει να ενισχυθεί και να εξελιχθεί θεσμικά. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ιδέα ενός Συμβουλίου για την Αειφόρο Ανάπτυξη, το οποίο θα απαρτίζεται από τις πολιτικές ηγεσίες των κρατών μελών των ΗΕ και θα λογοδοτεί απευθείας στη Γενική Συνέλευση, αποτελεί κατάλληλο μέσο αντιμετώπισης των προκλήσεων που συνεπάγονται τα απαραίτητα βήματα για τη διασφάλιση της αειφόρου ανάπτυξης και για τη στροφή προς μία πράσινη οικονομία.

1.12

Προϋπόθεση για την επιτυχία της μετάβασης προς μια αειφόρο οικονομία είναι η αποδοχή και η στήριξη της μετάβασης αυτής από την κοινωνία των πολιτών. Η ΕΟΚΕ εμμένει για αυτό στην άποψη ότι πρέπει να συμμετάσχουν οπωσδήποτε οι εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών με ενεργό τρόπο στην προετοιμασία και στις μετέπειτα δράσεις της Διάσκεψης Ρίο+20, και να διασφαλιστεί ότι θα εισακουστούν οι απόψεις τους κατά τις διαπραγματεύσεις στη Διάσκεψη αλλά και κατά την υλοποίηση των πορισμάτων της. Θα πρέπει να εξετασθεί αν οι ισχύουσες δομές συμμετοχής μπορούν να εκπληρώσουν αποτελεσματικά τον ρόλο αυτόν. Η ΕΟΚΕ στηρίζει ενεργά ήδη κατά την περίοδο πριν από τη Διάσκεψη Ρίο+20 τη διαδικασία αυτή μέσω της διοργάνωσης διασκέψεων με την κοινωνία των πολιτών, καθώς και μέσω διαβουλεύσεων με εκπροσώπους οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών της ΕΕ και άλλων περιοχών του κόσμου.

1.13

Η διακυβέρνηση για την αειφόρο ανάπτυξη θα πρέπει να ενισχυθεί σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο καθώς και σε επίπεδο διαχείρισης των επιχειρήσεων. Αυτό προϋποθέτει αποτελεσματική και θεσμικά εξασφαλισμένη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών σε θέματα και προγράμματα που έχουν σημασία για τη στροφή προς μία πιο φιλοπεριβαλλοντική οικονομία και την αειφόρο ανάπτυξη, μέσω δημοκρατικών διαδικασιών, καθώς και μέσω της δημιουργίας δομών διαλόγου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να μεταφέρει στη συζήτηση κατά τη σύνοδο κορυφής Ρίο+20 τις θετικές εμπειρίες της από τη συμμετοχή της κοινής γνώμης σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων, από την πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με το περιβάλλον ή από τη δυνατότητα προσφυγής των πολιτών σε δικαστήρια με βάση την λεγόμενη Σύμβαση του Aarhus, υποστηρίζοντας τη θεμελίωση παρόμοιων δομών σε παγκόσμιο επίπεδο.

1.14

Για να εισακουστεί καλύτερα η ανάγκη για μακροπρόθεσμη αειφορία και να της δοθεί νομική υπόσταση, η ΕΟΚΕ στηρίζει την πρωτοβουλία του World Future Council. (Παγκόσμιο Συμβούλιο για τις επερχόμενες γενεές) για τη δημιουργία του θεσμού του Διαμεσολαβητή των επερχόμενων γενεών σε επίπεδο ΗΕ αλλά και σε εθνικό επίπεδο.

1.15

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει πρώτα να εκπληρώσουν τις οικείες υποχρεώσεις στον τομέα αειφόρου ανάπτυξης και τη στροφή σε μια πράσινη οικονομία. Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η διαπραγματευτική θέση της ΕΕ στο Ρίο+20 θα ενισχυθεί, εάν η ΕΕ ανταποκριθεί στην ιστορική της ευθύνη και θέσει για τον εαυτό της φιλόδοξους στόχους αειφόρου ανάπτυξης. Σε ορισμένους τομείς το έχει ήδη πράξει, σε άλλους χρειάζονται περισσότερες προσπάθειες και σε ορισμένες περιπτώσεις δεν έχει γίνει ακόμη η αρχή. H EOKE καλεί επειγόντως το Συμβούλιο, την Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να υλοποιήσουν πλήρως, μέχρι το 2020, όλους τους στόχους που έχουν τεθεί σχετικά με την μείωση των εκπομπών ρύπων και να εξετάσουν αν μπορεί να αυξηθεί στο 25 % ο στόχος που έχει τεθεί για το 2020 όσον αφορά τους ρύπους αυτούς, ώστε οι μελλοντικοί στόχοι να μπορούν να επιτευχθούν με χαμηλό κόστος και να προετοιμαστεί το έδαφος για άλλες συμφωνίες διεθνούς επιπέδου. Επίσης, θα πρέπει να εφαρμοστούν επειγόντως από τα κράτη μέλη όλα τα αναγκαία μέτρα για να επιτευχθεί ο στόχος αύξησης της ενεργειακής απόδοσης κατά 20 % έως το 2020. Γενικότερα, η ΕΕ θα πρέπει να φροντίσει ώστε οι πολιτικές επιπτώσεις της στροφής σε μια πιο πράσινη οικονομία για μια αειφόρο ανάπτυξη να αποτυπωθούν στο νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ και στις κύριες πολιτικές της, όπως η πολιτική για τη γεωργία, τη συνοχή, το εμπόριο και την ανάπτυξη, καθώς και στην περαιτέρω υλοποίηση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Μετά τη Διάσκεψη Ρίο+20, η ΕΕ θα πρέπει να επανεξετάσει τη στρατηγική της για την αειφορία.

2. Ιστορικό

2.1	Στις 24 Δεκεμβρίου 2009, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε ψήφισμα για την πραγματοποίηση Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών όσον αφορά την Αειφόρο Ανάπτυξη το 2012 στο Ρίο.

2.2

Το 2010, η ΕΟΚΕ εξέτασε τις θέσεις της ΕΕ όσον αφορά το σημαντικό αυτό γεγονός και υιοθέτησε τη σχετική γνωμοδότησή της τον Σεπτέμβριο 2010 (4). Έκτοτε πραγματοποιήθηκαν προκαταρκτικές συναντήσεις τόσο στην Νέα Υόρκη όσο και σε άλλα μέρη, η δε Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε την ανακοίνωσή της (COM (2011) 363 τελ.) στην οποία παρουσιάζει τις πιθανές κατευθυντήριες γραμμές για τις διαπραγματεύσεις στη Διάσκεψη κορυφής Ρίο+20. Βασιζόμενη σε μία ευρεία ανταλλαγή απόψεων με εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών, η ΕΟΚΕ αναπτύσσει στη γνωμοδότησή της περαιτέρω τις θέσεις της και ζητά να αποτελέσουν ορισμένα σημεία της ακρογωνιαίο λίθο της διαπραγματευτικής στρατηγικής της ΕΕ κατά τη σύνοδο κορυφής Ρίο+20.

2.3

Σύμφωνα με το ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης, η διάσκεψη θα έχει τρεις στόχους:

—	την εξασφάλιση ανανεωμένης πολιτικής δέσμευσης για την αειφόρο ανάπτυξη·

—	την αξιολόγηση της προόδου που έχει σημειωθεί έως σήμερα και των εναπομεινάντων κενών στην εφαρμογή των πορισμάτων των σημαντικότερων διασκέψεων κορυφής για την αειφόρο ανάπτυξη·

—	την αντιμετώπιση νέων και αναδυόμενων προκλήσεων.

2.4

Η σημερινή κατάσταση: Παρά το γεγονός ότι έχει σημειωθεί πρόοδος σε ορισμένες πτυχές της αειφόρου ανάπτυξης τα τελευταία 20 χρόνια, σε πολλούς τομείς οι δυσκολίες αυξάνονται:

—	Η φτώχεια έχει αυξηθεί σε απόλυτους όρους. 2,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν με λιγότερα από 2 ευρώ ημερησίως,

—	1,5 δισεκατομμύρια εργαζόμενοι, το ήμισυ του παγκόσμιου συνόλου, απασχολούνται υπό συνθήκες ανασφάλειας. το 2010 σημειώθηκε το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας που έχει καταγραφεί ποτέ,

—	οι εκπομπές άνθρακα και τα επίπεδα άνθρακα στην ατμόσφαιρα συνεχίζουν να αυξάνονται και η κλιματική αλλαγή έχει ολοένα και πιο αρνητικές επιπτώσεις στις συνθήκες διαβίωσης σε πολλά μέρη του κόσμου,

—	η μετανάστευση σημειώνει αύξηση παγκοσμίως, ασκώντας πρόσθετη πίεση στο περιβάλλον και στην ασφάλεια του εφοδιασμού,

—	οι τρέχουσες δημογραφικές τάσεις υποδηλώνουν ότι έως το 2050 ο παγκόσμιος πληθυσμός θα αγγίζει τα 9 δισεκατομμύρια άτομα, επιδεινώνοντας περαιτέρω τα προβλήματα αυτά.

2.5

Νέες και αναδυόμενες προκλήσεις: Ο αυξανόμενος παγκόσμιος πληθυσμός και η συνεχής αύξηση των προσδοκιών όσον αφορά τα πρότυπα διαβίωσης και κατανάλωσης οδηγούν σε ελλείψεις όσον αφορά τα τρόφιμα, την ενέργεια και τους λοιπούς φυσικούς πόρους. Το γεγονός αυτό συνεπάγεται αύξηση των τιμών και σοβαρά κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα.

2.6

Η διατήρηση ή η επιδίωξη επαρκούς επισιτιστικής και ενεργειακής ασφάλειας και ασφάλειας των φυσικών πόρων για όλους αλλά και για τις επερχόμενες γενεές, σε έναν κόσμο με διαρκώς αυξανόμενο πληθυσμό και μεγαλύτερη έλλειψη φυσικών πόρων, αποτελεί μια από τις κυριότερες νέες προκλήσεις για τα επόμενα 100 χρόνια. Χρειάζεται επομένως μία ποιοτική οικονομική ανάπτυξη, η οποία να συμβάλει αφενός στην εξάλειψη της φτώχειας και της κοινωνικής αδικίας και αφετέρου στη διατήρηση των φυσικών όρων διαβίωσης για τις επερχόμενες γενεές. Η δημιουργία θεσμικών δομών για τη διαχείριση αυτής της πρόκλησης θα πρέπει να αποτελεί κεντρικό θέμα της παγκόσμιας συνόδου κορυφής του 2012.

2.7

Η χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση έχει απασχολήσει τους πολιτικούς ηγέτες και τα επιτελεία οικονομίας και οικονομικών τα τελευταία τρία χρόνια. Αυτά όμως τα πιεστικά βραχυπρόθεσμα θέματα δεν πρέπει να αποσπούν την προσοχή από τα αναδυόμενα προβλήματα στην πραγματική παγκόσμια οικονομία και την επιτακτική ανάγκη για στροφή της παγκόσμιας οικονομίας προς μια πιο βιώσιμη, δίκαιη και πράσινη κατεύθυνση. Η στροφή αυτή θα πρέπει από μόνη της να αποτελεί σημαντική πηγή νέων επενδύσεων και θέσεων εργασίας και να επιφέρει μεγαλύτερη δικαιοσύνη, συνοχή, σταθερότητα και προσαρμοστικότητα. Πρόκειται για ένα ουσιαστικό μέρος της λύσης για τις τρέχουσες οικονομικές δυσκολίες.

2.8

Ανανεωμένη πολιτική δέσμευση: Η διάσκεψη Ρίο+20 προσφέρει μια καθοριστική ευκαιρία για τη διαμόρφωση του πλαισίου αυτής της αλλαγής και για την ανάληψη της απαραίτητης πολιτικής δέσμευσης υψηλού επιπέδου για την υλοποίησή της. Οι αρχηγοί κυβερνήσεων πρέπει να ασχοληθούν προσωπικά με τα θέματα αυτά, να παραστούν στη Διάσκεψη και να εγγυηθούν την επιτυχία της. Δεδομένου ότι η αλλαγή της παγκόσμιας οικονομίας αποτελεί καθοριστική παράμετρο, στη Διάσκεψη θα πρέπει να συμμετάσχουν επίσης οι υπουργοί οικονομίας και οικονομικών, περιβάλλοντος και ανάπτυξης.

2.9

Η αειφόρος ανάπτυξη στηρίζεται σε πρωτοβουλίες και στη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών. Η κοινωνία των πολιτών θα πρέπει να συμμετέχει ενεργά τόσο στην προετοιμασία της συνόδου κορυφής όσο και στις δράσεις παρακολούθησης και υλοποίησης των αποτελεσμάτων της. Σε εθνικό και διεθνές επίπεδο θα πρέπει να δημιουργηθούν δομές διαλόγου μεταξύ των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και μεταξύ της κοινωνίας των πολιτών και των υπεύθυνων λήψης πολιτικών αποφάσεων, για θέματα που αφορούν τον οικολογικό προσανατολισμό της οικονομίας και την αειφόρο ανάπτυξη.

2.10

Σύμφωνα με το ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης, η ημερήσια διάταξη της Διάσκεψης θα περιλαμβάνει τα ακόλουθα δύο θέματα:

—	μια πράσινη οικονομία στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης και της εξάλειψης της φτώχειας·

—	το θεσμικό πλαίσιο για την αειφόρο ανάπτυξη.

2.11

Είναι γεγονός ότι σε μία σύνοδο κορυφής δεν μπορεί να επιτευχθεί συμφωνία για όλα όσα πρέπει να γίνουν για την ανάπτυξη μιας πράσινης παγκόσμιας οικονομίας και για την αποτελεσματικότερη προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι προτεραιότητα της Διάσκεψης θα πρέπει να είναι η δημιουργία άρτιου θεσμικού πλαισίου εντός των Ηνωμένων Εθνών για την υλοποίηση των αποφάσεων, την αδιάλειπτη προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης σε ολόκληρο τον κόσμο και την εφαρμογή ενός προγράμματος δράσης για τον οικολογικό προσανατολισμό της παγκόσμιας οικονομίας κατά τα επόμενα έτη.

3. Το θεσμικό πλαίσιο: Ένα νέο Συμβούλιο για την Αειφόρο Ανάπτυξη

3.1

Σε διεθνές επίπεδο, τα τελευταία 19 χρόνια την ευθύνη για την παρακολούθηση της προόδου όσον αφορά την αειφόρο ανάπτυξη παγκοσμίως έχει η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Αειφόρο Ανάπτυξη (CSD). Με τη σημερινή της μορφή, ωστόσο, η CSD δεν είναι πλέον τελεσφόρα. Παρά το γεγονός ότι εξασφάλισε σε ικανοποιητικό βαθμό την ανάλυση των προβλημάτων, η CSD δεν κατάφερε να συνδυάσει την ανάλυση αυτή με ουσιαστικά μέτρα. Ως εκ τούτου, μια πιο ισχυρή δομή εντός των Ηνωμένων Εθνών είναι αναγκαία για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των κύριων θεμάτων αειφορίας παγκοσμίως.

3.2

Μεταξύ των διαφόρων δυνατοτήτων για την ενίσχυση των θεσμικών δομών των Ηνωμένων Εθνών, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την αναδυόμενη ιδέα ενός νέου Συμβουλίου για την Αειφόρο Ανάπτυξη το οποίο θα λογοδοτεί απευθείας στη Γενική Συνέλευση, ενοποιώντας και ενισχύοντας ταυτόχρονα το έργο που πραγματοποιείται επί του παρόντος ξεχωριστά από την οικονομική και κοινωνική επιτροπή (ECOSOC) και την επιτροπή για την αειφόρο ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών.

3.3

Μέλη του Συμβουλίου αυτού πρέπει να είναι όλες οι χώρες του κόσμου, οι οποίες να εκπροσωπούνται από την πολιτική ηγεσία τους. Το νέο αυτό Συμβούλιο θα είναι επιφορτισμένο με τη στήριξη της παγκόσμιας δράσης για όλες τις πτυχές της αειφόρου ανάπτυξης, την προώθηση της μετάβασης σε μια πιο πράσινη οικονομία και την εισαγωγή μέτρων για τα νέα και αυξανόμενης σημασίας θέματα όπως η επισιτιστική και η ενεργειακή ασφάλεια.

3.4	Το νέο Συμβούλιο θα πρέπει να συνεργάζεται στενά με την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ. Οι δύο αυτοί οργανισμοί θα κληθούν να θέσουν την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης στο επίκεντρο της αποστολής τους.

3.5	Τα προγράμματα των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον (UNEP) και την ανάπτυξη (UNDP) θα πρέπει να ενισχυθούν για να συνεισφέρουν από κοινού σε μεγαλύτερο βαθμό στην περιβαλλοντική και αναπτυξιακή διάσταση της αειφόρου ανάπτυξης.

3.6	Εθνική διακυβέρνηση: Παράλληλα με τη δημιουργία αποτελεσματικών δομών σε επίπεδο των Ηνωμένων Εθνών, οι πολιτικοί ηγέτες θα πρέπει να αξιοποιήσουν την ευκαιρία της συνόδου κορυφής του Ρίο για να αναζωογονήσουν τον δικό τους εθνικό μηχανισμό υπέρ της αειφόρου ανάπτυξης.

3.7

Οι εθνικές στρατηγικές αειφόρου ανάπτυξης πρέπει να ανανεωθούν και να στηριχθούν πλήρως από τους οικονομικούς παράγοντες και όλες τις συνιστώσες με της κοινωνίας των πολιτών. Τα συμβουλευτικά όργανα, όπως τα συμβούλια για την αειφόρο ανάπτυξη, θα πρέπει να διαθέτουν επαρκείς πόρους για να συνεισφέρουν πλήρως στην προώθηση νέων ιδεών και στην άσκηση πιέσεων για την επίτευξη προόδου.

3.8

Τοπική και περιφερειακή αυτοδιοίκηση: Πολλά εξαιρετικά παραδείγματα παγκοσμίως φανερώνουν τις δυνατότητες των φορέων τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης. Η σύνοδος κορυφής θα αναδείξει τα καλύτερα παραδείγματα και θα παροτρύνει τις εθνικές κυβερνήσεις να στηρίξουν και να ενθαρρύνουν την τοπική και περιφερειακή αυτοδιοίκησή τους να πραγματοποιήσει περαιτέρω πρόοδο.

3.9

Ο ρόλος των επιχειρήσεων και των κοινωνικών εταίρων: Με βάση τα βέλτιστα παραδείγματα ορθών πρακτικών, βρισκόμαστε στην κατάλληλη περίοδο για την ευρύτερη εφαρμογή αειφόρων επιχειρηματικών πρακτικών με τη δημιουργία μιας συμφωνίας πλαισίου για την κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων όσον αφορά την αειφορία, καθώς και μίας συμφωνίας πλαισίου για τη λογοδοσία, σύμφωνα με το πρότυπο ISO 26000. Οι διαπραγματεύσεις για τον σκοπό αυτόν θα ξεκινήσουν κατά τη σύνοδο κορυφής. Οι κοινωνικοί εταίροι θα πρέπει να συμμετάσχουν πλήρως στη διαδικασία αυτή.

3.10

Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών: Η μετάβαση στην αειφόρο οικονομία μπορεί να επιτύχει μόνον εφόσον συμμετέχει ενεργά η κοινωνία των πολιτών σε αυτή τη διαδικασία. Αυτό προϋποθέτει την ανάπτυξη δημοκρατικών διαδικασιών, καθώς και τη δημιουργία δομών διαλόγου μεταξύ της κοινωνίας των πολιτών και των φορέων λήψης αποφάσεων. Σε όλες τις χώρες θα πρέπει να γενικευτεί η πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με το περιβάλλον, την πρόοδο προς μία πράσινη οικονομία καθώς και σχετικά με άλλες πτυχές της αειφόρου ανάπτυξης, ώστε να μπορεί να διεξαχθεί μια αντικειμενική και δημόσια συζήτηση για αυτά τα καίριας σημασίας θέματα. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η σύμβαση του 1998 σχετικά με την πρόσβαση σε πληροφορίες, τη συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα (η λεγόμενη σύμβαση του Aarhus) συνέβαλε με αποτελεσματικό τρόπο στην επέκταση και στην εδραίωση των δικαιωμάτων των πολιτών για ενημέρωση και στην προώθηση της συμμετοχής των πολιτών και της πρόσβασης στη δικαιοσύνη. Κατά τη σύνοδο κορυφής θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η σύναψη αντίστοιχων συμφωνιών σε όλα τα μέρη του κόσμου και να δοθεί στο νέο Συμβούλιο για την αειφόρο ανάπτυξη η εντολή να επιδιώξει τον στόχο αυτόν σε παγκόσμιο επίπεδο.

3.11

Διαμεσολαβητές για τις μελλοντικές γενεές: Οι ανάγκες των μελλοντικών γενεών αποτελούν καθοριστικό στοιχείο της αειφόρου ανάπτυξης, αλλά δεν εκφράζονται στις σχετικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση και για να λαμβάνονται υπόψη και να αποκτήσουν νομική υπόσταση τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρωτοβουλία του World Future Council (Παγκόσμιο Συμβούλιο για τις επερχόμενες γενεές) για τη δημιουργία του θεσμού του Διαμεσολαβητή των επερχόμενων γενεών σε επίπεδο ΗΕ αλλά και σε εθνικό επίπεδο (5).

4. Πρασίνισμα της οικονομίας

4.1

Επί του παρόντος ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί η παγκόσμια οικονομία δεν οδηγεί σε αειφόρο ανάπτυξη. Σε περιβαλλοντικό επίπεδο, ενθαρρύνει την υπερκατανάλωση των φυσικών πόρων, επιτρέπει τη μόλυνση του περιβάλλοντος, δεν προλαμβάνει την κλιματική αλλαγή, ενώ σε κοινωνικό επίπεδο οδηγεί σε εκτεταμένη ανεργία, φτώχεια και γενικευμένη κακή κατάσταση της υγείας και σε ανεπαρκή εκπαίδευση.

4.2

Ο περιβαλλοντικός προσανατολισμός της παγκόσμιας οικονομίας συνεπάγεται τον επαναπροσδιορισμό του τρόπου λειτουργίας της για την εξασφάλιση βιώσιμων αποτελεσμάτων. Ορισμένοι οικονομικοί στόχοι πρέπει να επανεκτιμηθούν ως προς τη συνεισφορά τους στην αειφόρο ανάπτυξη. Όλα τα μέσα οικονομικής πολιτικής πρέπει να ρυθμιστούν εκ νέου για να δώσουν ώθηση στην οικονομία προς μια πιο βιώσιμη κατεύθυνση.

4.3

Στο πλαίσιο της σημερινής οικονομικής ανάπτυξης, η οικονομική μεγέθυνση αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για τη βελτίωση του γενικού βιοτικού επιπέδου. Ο στόχος αυτός θα πρέπει να επιδιώκεται και στο μέλλον κατά προτεραιότητα, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες στις οποίες δεν έχουν δημιουργηθεί ακόμη αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης. Μέσω της πράσινης οικονομίας επιδιώκεται η αποσύνδεση της οικονομικής μεγέθυνσης από αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Θα πρέπει να αποτελεί βασικό στοιχείο μιας στρατηγικής για αειφόρο ανάπτυξη που να στοχεύει σε μία ποιοτική οικονομική μεγέθυνση, να συμβάλει στην εξάλειψη της φτώχειας και της κοινωνικής αδικίας και ταυτόχρονα να διατηρεί τους βασικούς φυσικούς όρους διαβίωσης για τις επερχόμενες γενεές. Κατά τη μετάβαση προς μια πιο οικολογική οικονομία θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη βασικές αρχές όπως η δικαιοσύνη, η συνεργασία και η κοινή αλλά διαφοροποιημένη ευθύνη.

4.4

Η ΕΟΚΕ θεωρεί θετικό το γεγονός ότι στις διεθνείς διαπραγματεύσεις για την αλλαγή του κλίματος λαμβάνονται υπόψη η κοινωνική διάσταση και η πτυχή της αξιοπρεπούς εργασίας σε συνάρτηση με τη μετάβαση προς μία οικονομία με χαμηλές εκπομπές άνθρακα. Ο στόχος αυτός θεμελιώνεται και στη σύμβαση του Κανκούν με το κοινό όραμα για μακροπρόθεσμη παγκόσμια δράση. Η ΕΟΚΕ στηρίζει τις πολιτικές συστάσεις της ΔΟΕ σχετικά με τις πράσινες θέσεις εργασίας και τονίζει ιδιαίτερα την ανάγκη για ενεργό συνεργασία των κοινωνικών εταίρων κατά τη διαδικασία προσαρμογής του περιβάλλοντος εργασίας.

4.5

Η εντολή για την επίτευξη οικολογικού προσανατολισμού της οικονομίας είναι εξαιρετικά ευρεία και πρέπει να υλοποιηθεί σε πολλά διαφορετικά επίπεδα:

—	σε διεθνές, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο διακυβέρνησης,

—	σε διάφορους τομείς της οικονομίας,

—	με τη συμμετοχή όλων των ειδών των επιχειρήσεων και πολλών οικονομικών παραγόντων,

—	με τη συμμετοχή των πολιτών και των καταναλωτών.

4.6

Η Διάσκεψη του Ρίο+20 θα πρέπει να εξασφαλίσει μια νέα πολιτική δέσμευση για την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης και τη μετάβαση σε μια πράσινη οικονομία σε ολόκληρο τον κόσμο. Θα πρέπει να υιοθετήσει μια σειρά αρχών για τη μετάβαση σε μια πιο πράσινη οικονομία. Επίσης, θα πρέπει να εξουσιοδοτήσει τα αρμόδια όργανα των Ηνωμένων Εθνών να αναπτύξουν ένα πρόγραμμα δράσης για βασικά θέματα σχετικά με την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης σε παγκόσμια κλίμακα.

4.7

Ανάθεση στα όργανα των Ηνωμένων Εθνών εντολής για την επίτευξη «πράσινης οικονομίας»: Η ΕΟΚΕ προτείνει να περιληφθούν στην αποστολή των οργάνων των ΗΕ έξι βασικοί άξονες ή κύρια σημεία σχετικά με τις περαιτέρω εργασίες τους για την επίτευξη αειφόρου ανάπτυξης.

—	Μέτρηση της προόδου προς μία πράσινη οικονομία,

—	Θέσπιση κανονιστικών μέτρων για την μετάβαση προς μία πράσινη οικονομία,

—	Εκπαίδευση στην αειφόρο ανάπτυξη για την προώθηση της πράσινης, οικονομίας,

—	Θέσπιση δημοσιονομικών μέτρων για την προώθηση της πράσινης οικονομίας,

—	Κρατικές δαπάνες και επενδύσεις υπέρ της πράσινης οικονομίας,

—	Θέσπιση στόχων για μία πράσινη οικονομία.

4.8	Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της διαθέτουν πλούσια πείρα όσον αφορά την εφαρμογή πολιτικών μέτρων για την προώθηση της αειφορίας. Η ΕΕ θα πρέπει να μεταφέρει τις εμπειρίες αυτές με ενεργό τρόπο σε διεθνές επίπεδο.

4.9

Μέτρηση της προόδου προς μία πιο οικολογική οικονομία: Σκόπιμος είναι επίσης ο προσδιορισμός παραμέτρων που παρέχουν σαφή ένδειξη του βαθμού στον οποίο σημειώνεται πρόοδος προς την κατεύθυνση της αειφορίας. Πρέπει να αναπτυχθούν μέθοδοι που να επιτρέπουν την εκτίμηση της οικονομικής προόδου, με γνώμονα τη βελτίωση της ευημερίας και της ποιότητας διαβίωσης, την καταπολέμηση της φτώχειας, τη δημιουργία αξιοπρεπών συνθηκών εργασίας και τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος. Ειδικότερα, θα πρέπει να συμφωνηθούν τρόποι μέτρησης του βαθμού εκμετάλλευσης των διαφόρων ειδών φυσικού κεφαλαίου στα εδάφη, τις θάλασσες, την ατμόσφαιρα και τα διάφορα βιοσυστήματα, από οικονομικούς φορείς.

4.10	Στη σύνοδο κορυφής θα πρέπει να συμφωνηθεί ένα χρονοδιάγραμμα για την δημιουργία συστήματος μέτρησης της προόδου προς μία οικολογική οικονομική δραστηριότητα.

4.11

Στη γνωμοδότησή της «Πέραν του ΑΕγχΠ – μέτρα υπέρ της βιώσιμης ανάπτυξης» (6) η ΕΟΚΕ είχε ήδη εκφράσει τις απόψεις της σχετικά με τα όρια του ΑΕγχΠ, τις πιθανές διορθώσεις και συμπληρώσεις, καθώς και σχετικά με την ανάγκη θέσπισης νέων κριτηρίων για την κατάρτιση πρόσθετων δεικτών που να επιτρέπουν τη μέτρηση της ευημερίας και της (οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής) αειφορίας. Η ΕΟΚΕ προτίθεται να εκθέσει, πριν από τη Διάσκεψη Ρίο+20, τις απόψεις της σχετικά με τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη διαμόρφωση αυτών των δεικτών.

4.12

Θέσπιση κανονιστικών ρυθμίσεων: Στην Ευρώπη τα πρότυπα απόδοσης για πολλά προϊόντα και διαδικασίες (ιδίως τα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης) σημειώνουν σταθερή βελτίωση, καθώς τα ελάχιστα πρότυπα καθίστανται ολοένα και πιο αυστηρά με το πέρασμα του χρόνου. Η ΕΕ θα πρέπει να προτείνει, συνεπώς, έναν συγκρίσιμο μηχανισμό για την προώθηση παρόμοιας εξέλιξης σε διεθνές επίπεδο. Ενδεχομένως να είναι σκόπιμο να αναληφθούν επίσης νέες πρωτοβουλίες διεθνούς επιπέδου για τη διαχείριση χημικών προϊόντων, καθώς και για τη ρύθμιση των επιπτώσεων νέων αναπτυσσόμενων τεχνολογιών όπως οι νανοτεχνολογίες.

4.13	Εκπαίδευση στην αειφορία και ανταλλαγή πληροφοριών: Διάφορες χώρες, περιφέρειες, πόλεις, επιχειρήσεις, κλπ. υλοποιούν ήδη με επιτυχία τη μετάβαση προς την αειφορία.

4.14

Η Ευρώπη έχει προωθήσει ενεργά δράσεις για την εκπαίδευση σχετικά με την αειφορία καθώς και ενημερωτικές εκστρατείες σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές και τις νέες πρωτοβουλίες στον τομέα της αειφορίας. Οι σχετικές εμπειρίες θα πρέπει να συμπεριληφθούν στη συζήτηση σχετικά με τα μέσα για την επίτευξη της στροφής προς την πράσινη οικονομία.

4.15

Δημοσιονομικά μέτρα: Η σύνοδος κορυφής θα πρέπει να δώσει περαιτέρω ώθηση στις διεθνείς και εθνικές προσπάθειες για μία πιο οικολογική δημοσιονομική πολιτική με την εξάλειψη στρεβλών επιδοτήσεων και τη χάραξη μιας φορολογικής πολιτικής που διευκολύνει την απασχόληση και δυσχεραίνει την επιβάρυνση του περιβάλλοντος και την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων και άλλων φυσικών πόρων. Έχει πλέον φτάσει η στιγμή για τη δρομολόγηση μιας νέας πρωτοβουλίας με στόχο τη φορολόγηση των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών σε μια διεθνώς συμφωνημένη βάση και την αξιοποίηση των εσόδων για τη χρηματοδότηση επενδύσεων αειφόρου ανάπτυξης.

4.16

Επενδύσεις στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης: Θα πρέπει να ανατεθεί στα αρμόδια όργανα των Ηνωμένων Εθνών να εντοπίσουν τους τομείς της έρευνας και ανάπτυξης τεχνολογιών και μέσων για τη στροφή προς μία πράσινη οικονομία στους οποίους θα ήταν σκόπιμο να συγκεντρωθούν όλες οι προσπάθειες έρευνας και ανάπτυξης μέσω της διεθνούς συνεργασίας. Είναι σημαντική η ταχεία υιοθέτηση νέων πιο φιλικών προς το περιβάλλον τεχνολογιών παγκοσμίως. Τα αρμόδια όργανα των Ηνωμένων Εθνών θα κληθούν ειδικά να προσδιορίσουν τυχόν εμπόδια στην άμεση μεταφορά ανάλογων τεχνολογιών και να αναπτύξουν τρόπους υπέρβασής τους.

4.17

Τα συστήματα δημοσίων συμβάσεων μπορούν να αποτελέσουν κατάλληλο μέσο για την ενθάρρυνση επιχειρήσεων να προσφέρουν πιο οικολογικά προϊόντα και υπηρεσίες. Η Ευρώπη διαθέτει πείρα όσον αφορά την εφαρμογή ενός «πράσινου» συστήματος δημοσίων συμβάσεων με βάση τον σεβασμό της αρχής των ελεύθερων συναλλαγών σε ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο. Τα αρμόδια όργανα των Ηνωμένων Εθνών θα πρέπει ιδιαίτερα να αναλάβουν την προώθηση βέλτιστων πρακτικών στον τομέα αυτόν παγκοσμίως.

4.18

Επενδυτικές ροές. Μια νέα παγκόσμια συμφωνία: Σύμφωνα με έγκυρες εκτιμήσεις, οι παγκόσμιες επενδύσεις που απαιτούνται για τη μετάβαση σε μια οικονομία με χαμηλές εκπομπές άνθρακα τα επόμενα 40 χρόνια ανέρχονται σε τρισεκατομμύρια ευρώ. Λοιπές πτυχές της μετάβασης προς την αειφορία απαιτούν επίσης τη διάθεση μεγάλων ποσών. Τα αρμόδια όργανα των Ηνωμένων Εθνών θα πρέπει να προσφέρουν ένα φόρουμ για την παρακολούθηση των κυριότερων επενδυτικών ροών παγκοσμίως και για την αναγνώριση της πιθανής ανάγκης αύξησης ή τροποποίησής τους με στόχο τη στήριξη της μετάβασης προς την αειφορία.

4.19

Η ικανότητα μετάβασης προς την αειφορία ποικίλει σημαντικά μεταξύ των χωρών σε επίπεδο φυσικών, οικονομικών και ανθρώπινων πόρων. Μια σημαντική πρόκληση της συνόδου κορυφής του 2012 είναι η αναζήτηση τρόπων για να δοθεί περισσότερη σημασία και εύρος σε μια παγκόσμια συμφωνία για την κινητοποίηση δημόσιων και ιδιωτικών πόρων για προγράμματα ανάπτυξης ικανοτήτων, μεταφοράς τεχνολογίας και βιώσιμων επενδύσεων, τα οποία θα βοηθήσουν τις λιγότερο αναπτυγμένες, αλλά και τις αναπτυσσόμενες χώρες να παραμείνουν σε τροχιά μετάβασης προς την αειφορία με δίκαιους όρους. Τα αρμόδια όργανα των Ηνωμένων Εθνών θα πρέπει να παρακολουθούν την πρόοδο που σημειώνεται κατά την υλοποίηση των χρηματοπιστωτικών και άλλων δεσμεύσεων για να στηριχθεί η μετάβαση των αναπτυσσόμενων χωρών προς την αειφορία.

5. Στόχοι σε βασικούς τομείς

5.1

Μια πιο πράσινη οικονομία θα επηρεάσει όλους τους σημαντικούς οικονομικούς τομείς. Σε κάθε τομέα θα είναι αναγκαία η προώθηση μιας πιο αποτελεσματικής χρήσης της ενέργειας και των λοιπών φυσικών πόρων, η μείωση των επιπτώσεων της ρύπανσης και της παραγωγής αποβλήτων, η ευρύτερη προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας και η εξασφάλιση ίσων ευκαιριών και δικαιοσύνης.

5.2

Οι διεθνείς αναπτυξιακοί στόχοι επικεντρώνονται επί του παρόντος στην υλοποίηση των αναπτυξιακών στόχων της χιλιετίας. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι κατά την επανεξέτασή τους το 2015 θα πρέπει να οριστεί ένα νέο σύνολο διεθνών αναπτυξιακών στόχων για την επόμενη περίοδο, με μεγαλύτερη έμφαση στους στόχους της αειφόρου ανάπτυξης. Η σύνοδος κορυφής θα πρέπει να υιοθετήσει αυτήν την προσέγγιση ως γενικό στόχο και να εξουσιοδοτήσει το νέο Συμβούλιο αειφόρου ανάπτυξης να την προωθήσει με συγκεκριμένες προτάσεις στους κύριους τομείς. Στις ακόλουθες παραγράφους εξετάζονται εν συντομία οι προτεραιότητες σε ορισμένους βασικούς τομείς.

5.3	Ενεργειακός τομέας: Ο οικολογικός προσανατολισμός του τομέα ενέργειας αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση στο σχέδιο ανάπτυξης μιας «πράσινης» οικονομίας.

5.4

Η μετάβαση σε μια πιο πράσινη οικονομία καθιστά αναγκαία μια ριζική μεταμόρφωση του τομέα ενέργειας και τη στροφή από τα ορυκτά καύσιμα σε πηγές ενέργειας με χαμηλές ή μηδενικές εκπομπές άνθρακα, όπως οι ανανεώσιμες. Ταυτόχρονα, για την οικονομικότερη και αποτελεσματικότερη διαχείριση αυτής της μετάβασης πρέπει να καταβληθούν σημαντικές προσπάθειες σε όλους τους τομείς για την αποτελεσματική χρήση της ενέργειας και, επομένως, για τη συγκράτηση ή μείωση της αυξημένης παγκόσμιας ζήτησης ενέργειας.

5.5

Η πρόσβαση σε καθαρές, προσιτές και σύγχρονες μορφές ενέργειας αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την ενίσχυση μιας μακροπρόθεσμης κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης αλλά και για την επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων της Χιλιετίας. Σύμφωνα με την Διεθνή Οργάνωση Ενέργειας, περισσότεροι από 1,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο δεν έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια. Ακόμη ένα δισεκατομμύριο έχει πρόσβαση μόνο σε αναξιόπιστα δίκτυα ηλεκτρισμού. Η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ανακήρυξε πρόσφατα το 2012 σε «Διεθνές Έτος αειφόρου ενέργειας για όλους» προσφέροντας έτσι την αναγκαία ευκαιρία για την εντονότερη εστίαση της διεθνούς κοινότητας στην «ενεργειακή πενία», καθώς και στις προσιτές λύσεις και τα υφιστάμενα επιχειρηματικά πρότυπα που μπορούν να αξιοποιηθούν σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ΕΟΚΕ συμμετείχε ενεργά στη συζήτηση για την αειφόρο ανάπτυξη και την αειφόρο ενέργεια και θα συνεχίσει να συνεισφέρει στο σημαντικό αυτό θέμα.

5.6	Πολλοί άνθρωποι δεν διαθέτουν ακόμη ικανοποιητική πρόσβαση στην ενέργεια (ενεργειακή πενία). Στο επίκεντρο της μετάβασης σε πιο φιλικές για το περιβάλλον μορφές ενεργειακού εφοδιασμού πρέπει να τεθεί ο ικανοποιητικός εφοδιασμός σε ενέργεια σε προσιτές για τους φτωχούς πολίτες τιμές.

5.7

Γεωργία, βιοποικιλότητα και φυσικό περιβάλλον: Η ΕΟΚΕ καταδικάζει δριμύτατα το γεγονός ότι ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι υποφέρουν από την πείνα σε διάφορα μέρη του κόσμου και ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες· πρόκειται για μια κατάσταση εκ διαμέτρου αντίθετη προς τον πρώτο από τους αναπτυξιακούς στόχους της χιλιετίας.

5.8

Η ΕΟΚΕ καλεί τη διεθνή κοινότητα να αναγνωρίσει το δικαίωμα στη σίτιση σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, να ενισχύσει το δικαίωμα στην κατοχή γης, στην πρόσβαση σε γεωργικές εκτάσεις και στο νερό, καθώς και να λάβει μέτρα για τον περιορισμό της εξαγοράς μεγάλων γεωργικών εκτάσεων από κρατικούς παράγοντες και ιδιώτες επενδυτές στις αναπτυσσόμενες χώρες («διαρπαγή γης»).

5.9

Σε πολλά μέρη του κόσμου ο γεωργικός τομέας χρειάζεται εις βάθος αναθεώρηση από τη σκοπιά της πράσινης οικονομίας και της επισιτιστικής ασφάλειας για όλους, με την προστασία του φυσικού κεφαλαίου της γης και της βιοποικιλότητας και με την προώθηση της αποτελεσματικής χρήσης των πόρων στον τομέα αυτό. Υπάρχει ιδιαίτερη ανάγκη για καλύτερη διαχείριση και διατήρηση των υδάτινων πόρων, ενώ απαραίτητη κρίνεται η χάραξη νέων στόχων για τους τομείς αυτούς.

5.10

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το κλειδί για την αειφόρο γεωργία είναι η διατήρηση μίας ποσοτικά και ποιοτικά επαρκούς και περιφερειακά διαφοροποιημένης παραγωγής τροφίμων σε όλο τον κόσμο, η οποία να σέβεται τη φύση, να συμβάλει στην προστασία και στη φροντίδα της υπαίθρου, στη διατήρηση της πολυμορφίας και των διαφορετικών χαρακτηριστικών των προϊόντων, καθώς και στην προώθηση των πολύμορφων και πλούσιων σε είδη παραδοσιακών τοπίων και τοπίων της αγροτικής υπαίθρου. (7) Παρά το γεγονός ότι ο κόσμος έχει ανάγκη για περισσότερη βιοποικιλότητα, παρατηρείται όλο και μεγαλύτερη μείωση του αριθμού των ειδών. Η βιοποικιλότητα επηρεάζεται από τομείς όπως η δασοκομία, η μεταλλουργία, η μεταποίηση γενικότερα και η δημογραφική αύξηση.

5.11

Χρειάζεται επίσης να θεσπισθούν αποτελεσματικά μέτρα για την καλύτερη και διαφανέστερη λειτουργία των αγορών γεωργικών προϊόντων. Πρέπει να καταπολεμηθεί η υπερβολική μεταβλητότητα και η απαράδεκτη αύξηση των τιμών των τροφίμων. Η εκμετάλλευση των φυτικών πρώτων υλών για την παραγωγή ενέργειας δεν πρέπει να αποβαίνει σε βάρος της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων. Ο εφοδιασμός σε τρόφιμα πρέπει να διασφαλίζεται μέσω της διατήρησης αποθεμάτων σε περιφερειακό επίπεδο και της ενθάρρυνσης για μεγαλύτερη χρήση βιομάζας από υπολείμματα της βιομηχανίας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων.

5.12

Τα δικαιώματα των εργαζομένων στη γεωργία πρέπει να προστατεύονται με την εφαρμογή των ισχυουσών συμβάσεων της ΔΟΕ. Κατά την εφαρμογή προγραμμάτων αειφορίας σε τοπικό και εθνικό επίπεδο είναι οπωσδήποτε αναγκαίο να συμμετάσχουν ενεργά οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, ιδιαίτερο ρόλο διαδραματίζουν σε αυτό το πλαίσιο οι γυναίκες.

5.13

Θαλάσσιο περιβάλλον: Το θαλάσσιο περιβάλλον πλήττεται από τη ρύπανση, την υπεραλίευση και την υπερεκμετάλλευση άλλων θαλάσσιων πόρων. Οι συμμετέχοντες στη σύνοδο κορυφής θα πρέπει να εξουσιοδοτήσουν τα αρμόδια όργανα των Ηνωμένων Εθνών να θεσπίσουν μια νέα διεθνή διαδικασία για την ενίσχυση και τον συντονισμό των υφιστάμενων μηχανισμών προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος, καθώς και για την αποτελεσματικότερη διατήρηση των αλιευτικών και άλλων θαλάσσιων πόρων.

6. Η ανάληψη ευθύνης

6.1	Για να είναι αξιόπιστη, η ΕΕ θα πρέπει πρώτα να ανταποκριθεί στις οικείες υποχρεώσεις όσον αφορά την αειφορία.

6.2

Τα κράτη μέλη και η ΕΕ θα πρέπει:

—	να επιβεβαιώσουν συλλογικά την πολιτική δέσμευσή τους όσον αφορά την αειφόρο ανάπτυξη αναθέτοντας την ευθύνη αυτή στους επικεφαλής κάθε εθνικής κυβέρνησης, με την κατάλληλη στήριξη των υπουργείων οικονομίας και οικονομικών, του υπουργείου περιβάλλοντος και άλλων υπουργείων.

—	να ανανεώσουν τις στρατηγικές και τα προγράμματα δράσης τους στον τομέα της αειφόρου ανάπτυξης.

—	να συνεργαστούν πλήρως με τις επιχειρήσεις και άλλες συνιστώσες της κοινωνίας των πολιτών για την προετοιμασία και την παρακολούθηση της Διάσκεψης, καθώς και για την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης και της πράσινης οικονομίας.

Σχέδιο δράσης

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή δεσμεύτηκε να παρακολουθήσει με ιδιαίτερη προσοχή τη διαδικασία προετοιμασίας της Διάσκεψης των ΗΕ για την αειφόρο ανάπτυξη που θα πραγματοποιηθεί το 2012 στο Ρίο. Στο πλαίσιο της επεξεργασίας της γνωμοδότησης αυτής διοργάνωσε δύο ακροάσεις: στις 23 Μαρτίου 2011 και στις 7 Ιουλίου 2011.

—	Μετά την υιοθέτηση της γνωμοδότησης, ο εισηγητής θα καταβάλει προσπάθειες για να συμπεριληφθεί η θέση της ΕΟΚΕ στον διοργανικό διάλογο για την επίτευξη κοινής θέσης της ΕΕ.

—

Με βάση την υιοθετημένη γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ θα αναπτύξει περαιτέρω τον διάλογο με τις ευρωπαϊκές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Έχουν προγραμματιστεί συνεδριάσεις με την ομάδα επαφής, με εκπροσώπους των εθνικών οικονομικών και κοινωνικών επιτροπών, καθώς και με άλλες οργανώσεις και δίκτυα της κοινωνίας των πολιτών που επεξεργάζονται προς το παρόν τη διατύπωση της θέσης τους ενόψει της Διάσκεψης Ρίο +20. Μία διάσκεψη που έχει προγραμματίσει η ΕΟΚΕ για τις αρχές του 2012 θα αποτελέσει έναν ακόμη σημαντικό σταθμό αυτής της διαδικασίας διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών.

—

Εκτός από τον ενδοευρωπαϊκό διάλογο, η ΕΟΚΕ πραγματεύεται το θέμα της Διάσκεψης Ρίο+20 και στο πλαίσιο των επαφών της με εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών άλλων περιοχών του κόσμου, ιδίως της Βραζιλίας, της χώρας που θα φιλοξενήσει τη Διάσκεψη, της Κίνας και της Νότιας Αφρικής. Ο εισηγητής θα συμμετέχει ενεργά στον διάλογο αυτόν με σκοπό τον προσδιορισμό κοινών προτεραιοτήτων και στόχων των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σε διάφορες περιοχές του κόσμου, και την προώθηση των θέσεων αυτών στη Διάσκεψη του Ιουνίου 2012 στο Ρίο ντε Τζανέιρο.

Ο εισηγητής θα εκπροσωπήσει επίσης την ΕΟΚΕ στη διαδικασία διαλόγου του Ρίο+20 στο πλαίσιο της Διεθνούς Ένωσης Οικονομικών και Κοινωνικών Συμβουλίων και συναφών οργανισμών (AICESIS). Σειρά συναντήσεων με τους διεθνείς εταίρους μας έχει προγραμματισθεί για το Ρίο ντε Τζανέιρο τον επόμενο χρόνο παράλληλα με την ίδια τη διάσκεψη.

Βρυξέλλες, 22 Σεπτεμβρίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) COM(2011) 363 τελ.

(2) Βλ. σελ. 110 της παρούσας Επίσημης Εφημερίδας

(3) ΕΕ C 100/09 της 30.4.2009, σ. 53.

(4) Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Προς μια παγκόσμια διάσκεψη κορυφής για την αειφόρο ανάπτυξη το 2012», ΕΕ C 48, 15.2.2011, σ. 65.

(5) http://www.futurejustice.org/action-the-campaign/?section=full#21.

(6) ΕΕ C 100/09 της 30.04.2009, σ. 53.

(7) Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η μεταρρύθμιση της ΚΓΠ το 2013», ΕΕ C 354 της 28.12.2010, σ. 35.

22.12.2011

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 376/110

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: “Χάρτης πορείας για τη μετάβαση σε μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών επιπέδων ανθρακούχων εκπομπών το 2050”»

COM(2011) 112 τελικό

2011/C 376/20

Εισηγητής: ο κ. ADAMS

Συνεισηγητής: ο κ. ZBOŘIL

Στις 8 Μαρτίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την:

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών «Χάρτης πορείας για τη μετάβαση σε μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών επιπέδων ανθρακούχων εκπομπών το 2050»

COM(2011) 112 τελικό.

Το ειδικευμένο τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 6 Σεπτεμβρίου 2011.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τον Χάρτη πορείας για τη μετάβαση σε μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών επιπέδων ανθρακούχων εκπομπών έως το 2050, θεωρώντας το συγκεκριμένο εγχείρημα ένα αποφασιστικό βήμα προς μια μελλοντική στρατηγική. Καλεί δε όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να τον λάβουν σοβαρά υπόψη ως οδηγό για τις απαιτούμενες ενέργειες και πολιτικές προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι ενόψει του 2050. Σε αυτό το πλαίσιο η ΕΟΚΕ παραπέμπει στις εργασίες της σχετικά με την εμβληματική πρωτοβουλία «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους» και στις προτάσεις της ενόψει της Διάσκεψης του ΟΗΕ για την αειφόρο ανάπτυξη το 2012 (1).

1.2 Η ΕΟΚΕ προτρέπει το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να μεριμνήσουν για την πλήρη εκπλήρωση όλων των στόχων που έχουν ήδη τεθεί για τον περιορισμό των ανθρακούχων εκπομπών ενόψει του 2020. Παράλληλα, καλεί τα εν λόγω όργανα να επανεξετάσουν το ενδεχόμενο να καταστεί πιο αυστηρός ο στόχος μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ορίζοντάς τον στο 25 % με βάση την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στις διαπραγματεύσεις του COP 17 και την αναμενόμενη οικονομική ανάπτυξη της Ένωσης, έτσι ώστε να επιτευχθεί το συμπεφωνημένο ποσοστό του 80-95 % έως το 2050.

1.3 Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την ΕΕ να θέσει ενδεικτικούς στόχους μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της τάξης του 40 % έως το 2030 και 60 % έως το 2040, την τήρηση των οποίων θα εποπτεύει με σχετικές νομικά δεσμευτικές πολιτικές. Αυτοί οι μακροπρόθεσμοι στόχοι κρίνονται απαραίτητοι ως ορόσημα που θα παρέχουν μια χρονική προοπτική και σταθερότητα στους επενδυτές και τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων.

1.4 Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξαγγείλει μια νέα συνολική δέσμη μέτρων όπου θα παρέχοντα κίνητρα για την πραγματοποίηση νέων επενδύσεων απαραίτητων για την ευόδωση αυτών των στόχων. Στη δέσμη αυτή θα πρέπει να προβλέπεται η ενίσχυση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής (ΣΕΔΕ) εν είδει μέσου ελάττωσης του κόστους και επενδυτικού προσανατολισμού. Άλλα προτεινόμενα μέτρα της δέσμης είναι τα εξής:

—	Προώθηση της ενεργειακής αποτελεσματικότητας σε όλους τους τομείς.

—	Περαιτέρω ευαισθητοποίηση των καταναλωτών και παροχή της δυνατότητας να χρησιμοποιούν την αγοραστική τους δύναμη για να προτιμούν προϊόντα και υπηρεσίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.

—	Υποστήριξη των αναγκαίων επενδύσεων.

—	Ενίσχυση της κατάρτισης και της ανάπτυξης δεξιοτήτων σε καθοριστικής σημασίας τομείς.

1.5 Η ΕΟΚΕ επισημαίνει την επιτακτική ανάγκη χάραξης μιας ενεργού βιομηχανικής πολιτικής και συντονισμένης έρευνας και ανάπτυξης για την υποστήριξη της μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Τάσσεται υπέρ της πρότασης περί χαρτών πορείας ως στρατηγικών οραμάτων για την ομαλή μετάβαση, ιδίως όσον αφορά στην παραγωγή ενέργειας, στις μεταφορές, στις κατασκευές, στη στέγαση, στη γεωργία και στη διαχείριση αποβλήτων.

1.6 Η ενεργός συμμετοχή της κοινωνίας πολιτών στα συγκεκριμένα στρατηγικά σχέδια μέσω ενός διαρθρωμένου και διαρκούς διαλόγου κρίνεται απαραίτητη.

2. Ο Χάρτης πορείας

2.1 Ο Χάρτης πορείας για το 2050 περιλαμβάνει προτάσεις που θα βοηθήσουν την ΕΕ να επιτύχει τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 80 έως 95 %. Τη δέσμευση αυτή συμπεριέλαβε, άλλωστε, το Συμβούλιο εκ νέου στους στόχους της ΕΕ τον Φεβρουάριο του 2011.

2.2 Προς τούτο, στον Χάρτη πορείας προβλέπεται μείωση της τάξης του 80 % έως το 2050 στις εγχώριες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, υπονοείται δε ότι ο υψηλότερος στόχος του 95 % θα εκπληρωθεί μέσω της αντισταθμιστικής αγοράς ανθρακούχων εκπομπών στην παγκόσμια αγορά. Οι εγχώριες μειώσεις κατά 40 % και 60 % σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, έως το 2030 και το 2040 αντιστοίχως, αναμένεται να αποτελέσουν την οικονομικά πλέον συμφέρουσα λύση και, υπό αυτή την έννοια, οι μειώσεις κατά 25 % έως το 2020 θεωρούνται μέρος αυτής της προόδου.

2.3 Στον ενεργειακό τομέα, ο Χάρτης πορείας προτείνει να καλύπτεται σχεδόν το 100 % της παροχής ενέργειας έως το 2050 από τεχνολογίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Τούτο προϋποθέτει γενναίες επενδύσεις σε ανανεώσιμες μορφές ενέργειας, καθώς και την ανάπτυξη ευφυών ηλεκτρικών δικτύων ανά την Ευρώπη, κυρίως χάρη σε ένα ενισχυμένο ΣΕΔΕ.

2.4 Στον τομέα των μεταφορών, προβλέπεται ελάττωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 60 % έως το 2050. Σύμφωνα πάντα με τον Χάρτη πορείας, θα πρέπει να αξιοποιηθούν περαιτέρω τα βιοκαύσιμα, ειδικά στις αερομεταφορές και στα βαρέα φορτηγά οχήματα. Εντούτοις, επισημαίνεται ο συσχετισμός της παγκόσμιας επισιτιστικής ασφάλειας και των περιβαλλοντικών προβλημάτων με την εξάπλωση των βιοκαυσίμων και υπογραμμίζεται η ανάγκη παραγωγής βιοκαυσίμων δεύτερης και τρίτης γενιάς.

2.5 Ως προς το δομημένο περιβάλλον, τονίζεται η σημασία αφενός της ταχείας επιβολής προτύπων μηδενικών ανθρακούχων εκπομπών για τα νεότευκτα κτήρια και αφετέρου της αναβάθμισης της ενεργειακής απόδοσης των υφιστάμενων κτηρίων.

2.6 Στον τομέα της βιομηχανίας προβλέπονται αύξηση της ενεργειακής απόδοσης και καθιέρωση λιγότερο ενεργοβόρων μεθόδων παραγωγής. Προς τούτο, απαιτούνται λύσεις με γνώμονα τη βιομηχανία και επιπρόσθετοι χάρτες πορείας ειδικά για τον κλάδο. Είναι σημαντικό δε να αποτραπεί η απλή μετεγκατάσταση των ενεργοβόρων βιομηχανιών σε άλλα σημεία του πλανήτη με λιγότερο αυστηρή νομοθεσία (η λεγόμενη «διαρροή άνθρακα»), λόγω των μέτρων που θα ληφθούν για τον περιορισμό των ανθρακούχων εκπομπών.

2.7 Αναφορικά με τους τομείς της γεωργίας και της δασοκομίας, διατυπώνεται το αίτημα για αύξηση της ενεργειακής απόδοσης και εφαρμογής πρακτικών για τη μεγαλύτερη δέσμευση και διατήρηση ανθρακούχων εκπομπών στα καλλιεργημένα εδάφη. Προτείνεται δε η χρήση της βιομάζας ως δυνητική αειφόρος πηγή ενέργειας με την προϋπόθεση να σταθμιστεί καταλλήλως ο αντίκτυπός της. Γενικά, θα πρέπει να βρεθούν λύσεις για τη συμμόρφωση της αυξημένης ζήτησης για τρόφιμα και βιομάζα με τους στόχους της πολιτικής για το κλίμα.

2.8 Η ευόδωση όλων αυτών των στόχων προϋποθέτει δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις της τάξης περίπου των 270 δισ. ετησίως για τα επόμενα 40 έτη. Πρόκειται δηλαδή για το 1,5 % του ΑΕΠ της ΕΕ ή το 8 % των συνολικών τρεχουσών επενδύσεων· πρόκειται για επίπεδα σαφώς υποδεέστερα αυτών που καταγράφονται σε ορισμένες αναδυόμενες οικονομίες, οι οποίες καταβάλλουν σοβαρές προσπάθειες μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.

2.9 Θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν επιπρόσθετα έσοδα από τον πλειστηριασμό του επόμενου γύρου δικαιωμάτων εκπομπής. Επίσης, θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν πιο συστηματικά όλα τα προγράμματα δημόσιων επενδύσεων, προκειμένου να αξιοποιηθούν στο πολλαπλάσιο επιπλέον ιδιωτικά κεφάλαια.

2.10 Επίσης, στα οφέλη από τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών περιλαμβάνονται ο περιορισμός της εξάρτησης από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων, η αναβάθμιση της ενεργειακής ασφάλειας, η δημιουργία θέσεων εργασίας και η βελτίωση της ποιότητας του αέρα και της υγείας.

2.11 Στην ανακοίνωση δεν προτείνονται συγκεκριμένες νέες πολιτικές και μέτρα· απλώς υποδεικνύονται διάφορα πεδία όπου απαιτείται η χάραξη νέων στρατηγικών ή η ανάληψη νέων πρωτοβουλιών σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών, έτσι ώστε να πραγματοποιηθεί η εν λόγω μετάβαση στην επόμενη τεσσαρακονταετία. Ο χάρτης πορείας 2050 αναδεικνύει μια σημαντική μεταστροφή από τη θέσπιση νέων δεσμευτικών στόχων προς τη λήψη μέτρων. Αποτελεί το έναυσμα συζήτησης μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ για να αποφασιστεί αν χρειάζεται να τεθούν νέοι στόχοι. Τίθεται το εξής πολιτικά κρίσιμο δίλημμα: καθορισμός των στόχων εκ των άνω ή θέσπιση νέας πολιτικής για την τεχνολογική καινοτομία από τη βάση προς την κορυφή.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1 Ο Χάρτης πορείας βασίζεται σε συγκεκριμένα οικονομικά μοντέλα για να καταδειχθούν οι οικονομικά αποδοτικότερες μέθοδοι επίτευξης των στόχων περιορισμού των αερίων του θερμοκηπίου ενόψει του 2050. Προκειμένου όμως η μεθοδολογία να τύχει ευρείας αποδοχής, θα πρέπει να παρασχεθούν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την κατασκευή των μοντέλων, τα δεδομένα που έχουν χρησιμοποιηθεί σε αυτά και τις δοκιμές ευαισθησίας που εφαρμόζονται. Ακόμα και έτσι όμως, η συγκεκριμένη μεθοδολογία αρκεί για να υποστηρίξει το κύριο συμπέρασμα, ήτοι ότι τα επίπεδα επενδύσεων πρέπει να αυξηθούν σημαντικά, στην προσπάθεια μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών μέχρι το 2050.

3.2 Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει απολύτως τα συμπεράσματα του Χάρτη πορείας, σύμφωνα με τα οποία η οικονομική αποδοτικότητα εξαρτάται εν πολλοίς από την ταχεία πρόοδο. Χάρη σε αυτή, μπορεί να επιταχυνθεί η εισαγωγή νέων τεχνολογιών, να μειωθούν οι τιμές τους, να αποφευχθούν οι δαπανηρές και σπάταλες νέες επενδύσεις σε βραχύβιες και συμβατικά ενεργοβόρες εγκαταστάσεις και να δημιουργηθεί η οικονομική δυναμική που απαιτείται για αυτές τις αλλαγές.

3.3 Ένας χάρτης πορείας είναι χρήσιμος μόνο εφόσον οδηγεί στην ανάληψη δράσης. Η βασική δοκιμασία για αυτόν τον Χάρτη πορείας είναι σε ποιο βαθμό μπορεί να καταστεί αναπόσπαστο μέρος τόσο των ατομικών επιλογών των καταναλωτών όσο και της χάραξης πολιτικής και λήψης αποφάσεων από τους εμπλεκόμενους φορείς της Ευρώπης - κυβερνήσεις, τομέας της ενέργειας, άλλοι ζωτικής σημασίας βιομηχανικοί τομείς.

3.4 Οι πολιτικές, οικονομικές και τεχνολογικές αλλαγές στο μέλλον χρήζουν ορισμένης ευελιξίας στην επιλογή της ακριβούς κατεύθυνσης, αλλά αυτό δεν θα πρέπει να εκληφθεί ως δικαιολογία για αναποφασιστικότητα και καθυστερήσεις. Ο Χάρτης πορείας θα πρέπει να συντείνει στην επίτευξη συναίνεσης μεταξύ όλων των βασικών παραγόντων σχετικά με τον χαρακτήρα και τον ρυθμό της αναγκαίας προόδου, καθώς και ως προς την απαιτούμενη επέκταση των επενδύσεων. Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στις επενδύσεις για τη βελτίωση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού στην Ευρώπη, δεδομένης της αβεβαιότητας για πολλές από τις υπάρχουσες πηγές ενέργειας για την Ευρώπη τα επόμενα χρόνια.

3.5 Ο Χάρτης πορείας θα πρέπει επίσης να συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση του ευρέος κοινού και των καταναλωτών σχετικά με την ανάγκη μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και τον ρόλο που αναλογεί στον καθένα. Είναι πολύ σημαντικό αυτή η μετάβαση να είναι πέρα για πέρα καθολικά δίκαιη, βοηθώντας όλους να προσαρμοστούν στις αναγκαίες αλλαγές.

3.6 Αρκετές τρίτες χώρες (συμπεριλαμβανομένων της Κίνας, των ΗΠΑ, της Νότιας Κορέα κ.τ.λ.) καταβάλλουν τεράστιες προσπάθειες για την ανάπτυξη και τη διάδοση τεχνολογιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, αποσκοπώντας στην απόκτηση της τεχνολογικής πρωτοπορίας και ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων σε αυτόν τον νέο τομέα βιομηχανικής ανάπτυξης. Η ΕΕ πρέπει οπωσδήποτε να μιμηθεί αυτή την προσπάθεια, εάν δεν θέλει να υστερήσει σε αυτόν τον άκρως ανταγωνιστικό αγώνα για την πρωτοκαθεδρία στον τομέα της οικολογικής τεχνολογίας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.

3.7 Οι υφιστάμενοι στόχοι «20-20-20», που έχουν τεθεί ενόψει του 2020, για την επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης, καθώς και τη μείωση των ανθρακούχων εκπομπών, συνιστούν ήδη ένα έτος-ορόσημο για την ΕΕ και η εκπλήρωσή τους κρίνεται ζωτικής σημασίας. Η ΕΟΚΕ καλεί εκ νέου το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπροσαρμόσουν επειγόντως τον στόχο ενόψει του 2020, διευρύνοντας τη μείωση τουλάχιστον στο 25 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου με βάση την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στις διαπραγματεύσεις του COP 17 και την αναμενόμενη οικονομική ανάπτυξη της Ένωσης, στην πορεία προς τον απώτερο στόχο του 80 % ενόψει του 2050.

3.8 Φυσικά, θα ήταν ευχής έργον να μπορούσε μια τέτοια κίνηση να συνδυαστεί με την πρόοδο προς την επίτευξη μιας γενικής συμφωνίας σχετικά με ένα νέο σύνολο στόχων στις διεθνείς διαπραγματεύσεις γύρω από την κλιματική αλλαγή. Ωστόσο, η αδυναμία ολοκλήρωσης μιας τέτοιας συμφωνίας ευρείας κλίμακας δεν θα πρέπει να εκληφθεί ως λόγος για την αναβολή των περαιτέρω ενεργειών στις οποίες θα πρέπει να προβεί η ΕΕ τώρα προκειμένου να εκπληρώσει τον δικό της μακροπρόθεσμο στόχο για το 2020, να βελτιώσει την ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού της και να διατηρήσει την ανταγωνιστική της θέση στον αγώνα για την κατάκτηση της πράσινης τεχνολογίας.

3.9 Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την ΕΕ να σπεύσει να υιοθετήσει ενδεικτικούς στόχους για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 40 % έως το 2030 και 60 % έως το 2040, έτσι ώστε να δοθούν προβλέψιμες κατευθυντήριες γραμμές σε όσους αποφασίζουν για τις επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας και σε άλλους βασικούς τομείς.

3.10 Ναι μεν τα 270 δισ. ευρώ που απαιτούνται ετησίως για νέες επενδύσεις είναι ένα μεγάλο ποσό, ωστόσο, αν αναλογιστεί κανείς ότι αντιστοιχούν μόλις στο 1,5 % του ΑΕΠ της ΕΕ, τούτο το ποσό προβάλλει πιο εφικτό· αρκεί, βεβαίως, να είναι σταθερά θετικοί οι δημοσιονομικοί και οι υπόλοιποι κύριοι δείκτες. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι το εν λόγω πλαίσιο πρέπει να είναι σταθερό και προβλέψιμο προκειμένου να εμπνέει την κατάλληλη εμπιστοσύνη για την πραγματοποίηση των απαιτούμενων επενδύσεων.

3.11 Η υλοποίηση του Χάρτη πορείας εξαρτάται τόσο από τη στήριξη της αγοράς (δηλαδή μια ανταγωνιστική ολοκληρωμένη ενεργειακή αγορά στην ΕΕ, με την απαραίτητη δικτυακή υποδομή και την τιμολόγηση του διοξειδίου του άνθρακα) όσο και από την «τεχνολογική ώθηση» (δηλαδή η υποστήριξη της έρευνας και της ανάπτυξης, καθώς και η επίδειξη και η ταχεία διάδοση, όπως περιγράφονται στο Στρατηγικό σχέδιο ενεργειακών τεχνολογιών (2)). Η υποστήριξη της ταχείας και ευρέως διαδεδομένης ανάπτυξης νέων και καινοτόμων τεχνολογιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική για την ταχύτερη αύξηση της καμπύλης εκμάθησης και του ποσοστού απορρόφησης. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να τηρηθούν οι αρχικές σχετικές δεσμεύσεις του προϋπολογισμού.

3.12 Η ενδιάμεση πίστωση είναι ιδιαίτερα σημαντική προκειμένου να μην ατονήσουν σε κάποιο από τα πρώιμα στάδια της ανάπτυξης οι νέες τεχνολογίες με υψηλή ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία και θετική οικονομική απόδοση σε μακροπρόθεσμη βάση. Συνεπώς, η ΕΕ θα πρέπει:

—	να ενισχύσει οικονομικά τις ενεργειακές τεχνολογίες του Στρατηγικού σχεδίου μέσω ειδικών κατά περίπτωση συνδυασμών επιχορηγήσεων και δανείων·

—	να ευθυγραμμίσει τους κανόνες σύναψης συμβάσεων με τους στόχους του Στρατηγικού σχεδίου ενεργειακών τεχνολογιών·

—	να μεριμνήσει για την απρόσκοπτη λειτουργία του Ταμείου Συνοχής και των Διαρθρωτικών Ταμείων υπέρ των στόχων περί χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών σε έργα υποδομής και μη.

3.13 Ο Χάρτης πορείας δίνει μεγάλη έμφαση στο ΣΕΔΕ ως μέσο για την υλοποίηση των αλλαγών και των αναγκαίων επενδύσεων. Η αρχική πρόθεση ήταν το ΣΕΔΕ να βρει μιμητές παγκοσμίως και να ενταχθεί σε ένα διεθνές σύστημα ανωτάτων ορίων και εμπορίας, το οποίο θα καθιέρωνε ένα σταθερά φθίνον παγκόσμιο ανώτατο όριο ανθρακούχων εκπομπών, σε συνδυασμό με τον στόχο των 2 °C. Σκοπός ήταν να καθοριστεί μια ενιαία τιμή για την εμπορία ανθρακούχων εκπομπών στην παγκόσμια αγορά, η οποία, μόλις θα εδραιωνόταν, θα μπορούσε από μόνη της να εξελιχθεί σε ένα βασικό μέσο για να επιτευχθεί η αναγκαία στροφή των επενδύσεων προς τις μελλοντικές τεχνολογίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Εντούτοις, λειτουργώντας μεμονωμένα, το ΣΕΔΕ, στην παρούσα του μορφή, αδυνατεί να παράσχει τα αναγκαία κίνητρα για μια μαζική επέκταση των νέων και πιο οικολογικών επενδύσεων, ακόμη και εντός της ΕΕ.

3.14 Επομένως, η ΕΟΚΕ προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει το ενδεχόμενο να παρουσιάσει μια ολοκληρωμένη νέα δέσμη μέτρων με σκοπό την ταχεία μεταστροφή των αναγκαίων επενδυτικών προτεραιοτήτων. Στη δέσμη μέτρων θα πρέπει οπωσδήποτε να περιλαμβάνεται η μεταρρύθμιση και η ενδυνάμωση του ΣΕΔΕ (το οποίο, πλέον, θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως ένα ενωσιακό μέτρο και όχι ως ένα παγκόσμιο μέτρο-προπομπός), με συγκεκριμένο στόχο τη συγκέντρωση ικανών κονδυλίων, αφενός για την υποστήριξη της έρευνας, της ανάπτυξης και της διάδοσης των νέων τεχνολογιών και αφετέρου για την υποστήριξη των υποδομών. Παράλληλα όμως, η δέσμη μέτρων θα πρέπει να προβλέπει ποικίλα φορολογικά, ρυθμιστικά και καταναλωτικά μέτρα.

3.15 Μια ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων

α) Ενισχυμένο ΣΕΔΕ

Η ΕΟΚΕ εισηγείται την ευρεία αναθεώρηση του ΣΕΔΕ, κυρίως ως προς τις ακόλουθες τέσσερις παραμέτρους:

—

Πρέπει να εξευρεθούν τρόποι ενίσχυσης της ικανότητας του ΣΕΔΕ να υποστηρίζει την καινοτομία και τη διάδοση νέων τεχνολογιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, όπως περιγράφεται στο Στρατηγικό σχέδιο ενεργειακών τεχνολογιών. Τούτο μπορεί να επιτευχθεί με τη βοήθεια των εσόδων από τον πλειστηριασμό των δικαιωμάτων ανθρακούχων εκπομπών για την υποστήριξη της έρευνας και της ανάπτυξης, την επίδειξη και την ταχεία διάδοση.

—

Πρέπει να αντιμετωπιστεί το πιθανό πρόβλημα της «διαρροής άνθρακα», της μετεγκατάστασης, δηλαδή, βιομηχανικών εγκαταστάσεων – και δη των πλέον ενεργοβόρων – εκτός της ΕΕ. Δεδομένης της αποτυχίας του εγχειρήματος υλοποίησης μιας παγκόσμιας αγοράς διοξειδίου του άνθρακα, ίσως πλέον να είναι δικαιολογημένη η αντιστάθμιση των προσαρμογών των τιμών στα σύνορα. Έως ότου να δημιουργηθεί μια παγκόσμια αγορά άνθρακα, η Επιτροπή πρέπει να λάβει περαιτέρω μέτρα για να διασφαλιστεί η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων που είναι πραγματικά εκτεθειμένες στη διαρροή άνθρακα.

—	Πρέπει να αναθεωρηθεί το ζήτημα της κάλυψης των τομέων. (Σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, η ΕΟΚΕ έχει επιδοκιμάσει την επέκταση του ΣΕΔΕ στον κλάδο των αερομεταφορών και έχει διατυπώσει το αίτημα επέκτασης του μέτρου στον τομέα της ναυτιλίας.)

—

Πρέπει να επεκταθούν και συνάμα να καταστούν αυστηρότεροι οι διεθνείς αντισταθμιστικοί μηχανισμοί για την εφαρμογή οικονομικά αποδοτικών μειώσεων των εκπομπών στις αναπτυσσόμενες χώρες (χωρίς αυτό να αποτελέσει δικαιολογία ήσσονος προσπάθειας για την επίτευξη των εγχώριων στόχων μείωσης των εκπομπών).

β) Ρυθμιστικά μέτρα και ενεργειακή απόδοση

Ορισμένοι τομείς, όπως αυτός της ενεργειακής απόδοσης, δεν επηρεάζονται εύκολα από τα μηνύματα των τιμών. Απαιτούνται, συνεπώς, αυστηρότερα ενωσιακά μέτρα για την επιβολή και την εφαρμογή αυστηρότερων προτύπων ενεργειακής απόδοσης στις κατοικίες και στα άλλα κτήρια, στα αυτοκίνητα και σε άλλα οχήματα, καθώς και στα διαφόρων ειδών καταναλωτικά προϊόντα. Η ΕΟΚΕ διατυπώνει το αίτημα της εκ του σύνεγγυς παρακολούθησης της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση (COM(2011) 109 τελικό) κατόπιν μιας διεξοδικής εκτίμησης αντικτύπου.

γ) Η διεύρυνση του ρόλου των καταναλωτών

Πρέπει να δοθούν κίνητρα στους καταναλωτές, έτσι ώστε να συμβάλλουν με δικές τους πρωτοβουλίες στη δημιουργία μιας κοινωνίας πολιτών που θα καταναλώνει φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα και υπηρεσίες, διατηρώντας τις ανθρακούχες εκπομπές σε χαμηλά επίπεδα. Ειδικότερα, τούτο μπορεί να πραγματοποιηθεί με τους ακόλουθους τρόπους:

—	βελτίωση της αξιοπιστίας των πρωτοβουλιών οικολογικής σήμανσης και εναρμόνιση των προτύπων τους·

—	ενίσχυση της διαθεσιμότητας αποδοτικών και αειφόρων καταναλωτικών προϊόντων·

—	ενίσχυση της εσωτερικής ενεργειακής αγορά ανά την ΕΕ.

Πρέπει οι καταναλωτές να συνειδητοποιήσουν ποιος είναι ο ρόλος τους στην οικοδόμηση μιας μελλοντικής κοινωνίας ανθρακούχων εκπομπών και, άρα, πρέπει να ενθαρρυνθούν οι συνεταιριστικές συμπράξεις με τον δημόσιο τομέα.

δ) Υποδομές

Οι υποδομές για την υποστήριξη των νέων τεχνολογιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και την επίτευξη της διαλειτουργικότητας, όπως τα νέα ευφυή πλέγματα τροφοδότησης ισχύος, προϋποθέτουν γενναίες επενδύσεις σε πανευρωπαϊκή κλίμακα. Μόνο έτσι μπορούν να εξασφαλιστούν η αντιστοιχία των τεχνικών προδιαγραφών και ο βέλτιστος διαμοιρασμός ηλεκτρικής ενέργειας. Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβεί στην εκπόνηση μελέτης παρακολούθησης με αντικείμενο τις δυνατότητες ανάπτυξης των υποδομών ανά την ΕΕ, με σκοπό τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και την εξασφάλιση των σχετικών επενδύσεων και θεσμικών δομών.

ε) Ανάπτυξη δεξιοτήτων και επίδραση στον τομέα της απασχόλησης

Είναι πολύ σημαντικό να αναλύονται και να αξιολογούνται εκ των προτέρων οι κοινωνικές επιπτώσεις των φαινομένων της διαστολής και της συστολής στους τομείς που επηρεάζονται από τη μετάβαση σε καθεστώς χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Επίσης, θα πρέπει να εφαρμόζονται ολοκληρωμένα τομεακά μέσα και μέτρα για την ανάπτυξη των αναγκαίων δεξιοτήτων και ικανοτήτων και την εξασφάλιση επιμόρφωσης ή άλλης συνδρομής προς όσους εγκαταλείπουν την παλαιάς μορφής οικονομία ανθρακούχων εκπομπών, δημιουργώντας έτσι τις προϋποθέσεις για μια κοινωνικά δίκαιη αναδιάρθρωση.

στ) Φορολογικά μέτρα

Οι ουδέτερες φορολογικές μεταρρυθμίσεις για την αύξηση του ποσοστού φορολόγησης των ανθρακούχων καυσίμων (και άλλων φυσικών πόρων) και την ταυτόχρονη ενίσχυση της απασχόλησης και της κοινωνικής ασφάλισης θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Πιθανόν να μην έχουν ωριμάσει ακόμα οι συνθήκες στον πολιτικό χώρο για επάνοδο στην παλαιότερη πρόταση σχετικά με έναν πανευρωπαϊκό φόρο επί των ανθρακούχων εκπομπών· ωστόσο, θα πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να ενθαρρυνθεί αυτή η μεταρρύθμιση σε εθνικό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει επίσης την πρόσφατη πρόταση για την επιβολή φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και ζητά μετ’ επιτάσεως τα σχετικά έσοδα να διοχετευτούν στην προσέλκυση επενδύσεων στην οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.

4. Παρατηρήσεις ως προς συγκεκριμένους τομείς

4.1 Τομέας ηλεκτρικής ενέργειας. Το κόστος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ακολουθεί σταθερά φθίνουσα πορεία τα τελευταία χρόνια. Πρέπει τώρα οι επενδύσεις να κλιμακωθούν έτσι ώστε το κόστος να φθάσει σε ανταγωνιστικά και οικονομικά προσιτά επίπεδα. Την ίδια στιγμή, πρέπει να διατηρηθεί επαρκής ποσότητα βασικού φορτίου ή να αναπτυχθούν συστήματα αποθήκευσης και διανομής σε περίπτωση διακοπής της τροφοδοσίας σε αιολική και φωτοβολταϊκή ενέργεια..

4.2 Η ανάπτυξη της έννοιας του ευφυούς δικτύου σε ευρωπαϊκή κλίμακα κρίνεται επίσης απαραίτητη προκειμένου να καταστεί δυνατή η μεγαλύτερη διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η σημερινή ικανότητα του ευρωπαϊκού δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας να απορροφήσει διαλείπουσες ανανεώσιμες μορφές ενέργειας είναι περιορισμένη και το σύστημα πρέπει να διατηρήσει επαρκή ποσότητα βασικού φορτίου ηλεκτρικής ισχύος από μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (της πυρηνικής μη εξαιρουμένης). Θα πρέπει να υπάρξει αφενός εκτεταμένη ανάπτυξη των ευφυών ολοκληρωμένων συστημάτων δικτύου (συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης της ζήτησης στον βιομηχανικό και στον οικιακό τομέα) και αφετέρου ευρεία δυνατότητα αποθήκευσης εύκολα ανακτήσιμων πηγών ενέργειας (μπαταρίες, εγκαταστάσεις αποθήκευσης υδροηλεκτρικής ενέργειας κ.τ.λ.). Εάν η πυρηνική ενέργεια και τα ορυκτά καύσιμα, μέσω της δέσμευσης και της αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα, πρέπει να αποτελέσουν μέρος της λύσης, αυτό θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ανοιχτά· μάλιστα θα πρέπει πιθανώς να αναζητηθούν λύσεις κατά περίπτωση ή ανά χώρα. Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι, στον επικείμενο Χάρτη πορείας ενόψει του 2050 για την ενέργεια, οι επιλογές αυτές θα αναλυθούν λεπτομερέστερα και θα ληφθεί μέριμνα για ευρύτερο συντονισμό της παραγωγής και της μεταφοράς ενέργειας σε ολόκληρη την Ευρώπη.

4.3 Ενδεχομένως οι επενδύσεις στις τεχνολογίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών να επιφέρουν την άνοδο του ποσοστού των επενδύσεων πέραν αυτού που η αγορά θα έκρινε οικονομικά συμφέρον. Συνεπώς, απαιτείται η διάθεση δημόσιων κεφαλαίων, ειδικά για λόγους επίδειξης και ταχείας διάδοσης. Συνεπώς είναι απαραίτητη η περαιτέρω ανάπτυξη του Στρατηγικού σχεδίου ενεργειακών τεχνολογιών για την οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.

4.4 Τομέας των μεταφορών. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη θέση της ανακοίνωσης σχετικά με το μεταβατικό στάδιο που θα πρέπει να προβλεφθεί στον τομέα των μεταφορών. Θα πρέπει να βελτιστοποιηθούν οι επιδόσεις όλων των υφιστάμενων τεχνολογιών ως προς τις ανθρακούχες εκπομπές. Θα πρέπει δε να προωθηθούν νέες τεχνολογίες όπως η ηλεκτροκίνηση στις οδικές μεταφορές. Επιπλέον, πρέπει να προωθηθούν σύγχρονα βιοκαύσιμα τρίτης γενιάς με στόχο να μειωθούν οι εκπομπές του υφιστάμενου στόλου μεταφορών, απαλλάσσοντας τις βαριές μεταφορές από τα ορυκτά καύσιμα. Θα πρέπει επίσης να δοθούν κίνητρα για την πραγματοποίηση ριζικής μεταστροφής προς αποδοτικές δημόσιες συγκοινωνίες και μη μηχανοκίνητα μέσα μεταφοράς. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει να εγκρίνουν δημόσιες δαπάνες και να εφαρμόσουν φορολογικές πολιτικές και ρυθμιστικά μέσα για την προώθηση αυτών των αλλαγών. Η ΕΕ πρέπει να διαδραματίσει ισχυρό συντονιστικό ρόλο, να παράσχει τα κατάλληλα κίνητρα και να θέσει στόχους και χρονοδιαγράμματα για την υλοποίηση ορισμένων από τις απαιτούμενες αλλαγές.

4.5 Ως προς τα αυτοκίνητα και τα λοιπά οδικά οχήματα, η εφαρμογή των προτύπων εκπομπών αποδείχθηκε ιδιαίτερα αποτελεσματική στον περιορισμό των εκπομπών. Τα νομικώς δεσμευτικά πρότυπα εκπομπών παρέχουν τη μέγιστη δυνατή βεβαιότητα στην αυτοκινητοβιομηχανία και στους αντιπροσώπους της. Σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, η ΕΟΚΕ έχει ταχθεί υπέρ της σταδιακής αύξησης με ακόμα μεγαλύτερους ρυθμούς των προτύπων απόδοσης καυσίμου για τα οδικά οχήματα (3). Στην παρούσα γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ θα ήθελε να επαναλάβει αυτές τις συστάσεις.

4.6 Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι υπάρχουν φυσικά όρια στη δυνατότητα βελτίωσης της απόδοσης ενός κινητήρα εσωτερικής καύσης και προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να χρησιμοποιήσει τη μακροπρόθεσμη προοπτική του Χάρτη πορείας για τα χαμηλά επίπεδα ανθρακούχων εκπομπών. Επίσης, είναι απολύτως αναγκαίο να περιοριστούν οι εκπομπές των οδικών οχημάτων υπέρ της ανάπτυξης και της διάδοσης της χρήσης οχημάτων με μηδενικές ανθρακούχες εκπομπές –οχήματα τα οποία θα καταναλώνουν αειφόρα παραχθέν υδρογόνο ή ακόμα πιο οικολογικά παραχθείσα ηλεκτρική ενέργεια.

4.7 Η ΕΟΚΕ διατηρεί τις επιφυλάξεις της ως προς το βαθμό που θα πρέπει και μπορούμε να εξαρτόμαστε από την επέκταση των βιοκαυσίμων. Πιστεύει δε ότι ορθά η ανακοίνωση κάνει λόγο για περιορισμό της χρήσης των βιοκαυσίμων σε ειδικές κατηγορίες του τομέα των μεταφορών όπου είναι δύσκολη η ηλεκτροδότηση, καθώς και για τη χρήση των βιοκαυσίμων ως μέσου για τη μείωση των εκπομπών από τον υφιστάμενο στόλο. Αυτό περιλαμβάνει μεταξύ άλλων προσπάθειες για την ανάπτυξη αποδοτικότερων από πλευράς ανθρακούχων εκπομπών βιοκαυσίμων δεύτερης και τρίτης γενιάς.

4.8 Το δομημένο περιβάλλον. Η πρόοδος όσον αφορά στην προώθηση της κατασκευής οικιών και λοιπών κτηρίων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών κρίνεται ιδιαίτερα αργή. Δεδομένου ότι το ποσοστό αντικατάστασης στον τομέα της στέγασης είναι ελάχιστο, το βασικό ζητούμενο στον εν λόγω τομέα είναι να καθοριστούν και να εφαρμοστούν μεγάλης κλίμακας προγράμματα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης όλων των υφιστάμενων κατοικιών. Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβεί το ταχύτερο δυνατό στις εξής ενέργειες:

—	να επιβάλει το συντομότερο δυνατό πρότυπα μηδενικών ανθρακούχων εκπομπών σε όλα τα νέα πάσης χρήσης κτήρια –είτε δημόσιων είτε ιδιωτικών συμφερόντων–, αναλόγως με τις κλιματικές μεταβολές·

—	να θέσει, στο μέτρο του εφικτού, ποσοτικούς στόχους και να εφαρμόσει προγράμματα για την αναβάθμιση της ενεργειακής απόδοσης των υφιστάμενων κάθε είδους κτηρίων.

4.9 Βιομηχανία. Εν προκειμένω, ο Χάρτης πορείας πρέπει να εκθέσει με σαφήνεια τις προεκτάσεις της προτεινόμενης πολιτικής για την ευρωπαϊκή βιομηχανία, δεδομένων των πιθανών επιπτώσεών της στην ανταγωνιστικότητα και στην απασχόληση. Θα πρέπει να αναλυθούν πλήρως οι τρέχοντες στόχοι, με έμφαση στο βιομηχανικό τμήμα κάθε τομέα ξεχωριστά. Σε ορισμένους βιομηχανικούς κλάδους (χαλυβουργία, τσιμεντοβιομηχανία κ.τ.λ.), οι ανθρακούχες εκπομπές αποτελούν ουσιαστικό μέρος των σχετικών χημικών διεργασιών, άρα ενδέχεται να υπάρχουν βασικοί περιορισμοί στη ποσότητα των αερίων του θερμοκηπίου που θα μπορούσε να μειωθεί σε αυτούς τους κλάδους –εκτός εάν καταστεί εφικτή η αντικατάσταση από νέα προϊόντα ή νέες μεθόδους δέσμευσης του διοξειδίου του άνθρακα σε μεγάλη κλίμακα. Συνεπώς, κάθε βιομηχανικός κλάδος χρήζει ειδικής ανάλυσης, μέσω ξεχωριστού χάρτη πορείας, σχετικά με το πώς μπορούν να μειωθούν περαιτέρω οι αντίστοιχες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

4.10 Η ΕΟΚΕ ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διευκρινίσει εάν μια προγραμματισμένη ανάλυση και μείωση των ενσωματωμένων (ή από εξωτερική ανάθεση) ανθρακούχων εκπομπών θεωρείται μέρος του Χάρτη πορείας. Οι εκπομπές σε όλο τον κόσμο από την παραγωγή εξαγόμενων προϊόντων αυξήθηκαν από τους 4,3 γιγατόνους διοξειδίου του άνθρακα το 1990 (ήτοι 20 % των παγκόσμιων εκπομπών) σε 7, 8 γιγατόνους το 2008 (26 % των παγκόσμιων εκπομπών). Αρκετές φαινομενικές μειώσεις των ανθρακούχων εκπομπών στα κράτη μέλη μπορεί να αμφισβητηθούν, εάν λάβει κανείς υπόψη τις εισαγωγές προϊόντων που προηγουμένως κατασκευάζονταν στην ΕΕ. Οποιοσδήποτε σχετικός αποτελεσματικός έλεγχος θα πρέπει να περιλαμβάνει έναν συνδυασμό τελωνειακών δασμών ή ελέγχων με μια μεταβολή στα εσωτερικά πρότυπα κατανάλωσης, ιδιαίτερα ευαίσθητα θέματα και τα δύο.

4.11 Η γεωργία και η δασοκομία. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι, κατά την προσεχή αναθεώρηση της ΚΓΠ, θα πρέπει να δοθεί προσοχή στην προώθηση ενεργειακά αποδοτικών γεωργικών πρακτικών με χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές, με βάση τη μείωση κατά 20 % που επετεύχθη την περίοδο 1990-2006. Παράλληλα, συμφωνεί ότι θα πρέπει να προκριθούν λύσεις και να παρασχεθούν κίνητρα για τη διαχείριση της γης και των δασών με γνώμονα τη μεγιστοποίηση της δέσμευσης και της διατήρησης ανθρακούχων εκπομπών. Θα πρέπει δε να υποστηριχθούν οι αγρότες που συμμετέχουν σε μικρές, τοπικές αλυσίδες εφοδιασμού. Πρόκειται για έναν τομέα που παρέχει μεγάλες δυνατότητες μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τα ορυκτά καύσιμα και τα μη ανανεώσιμα υλικά. Στον τομέα της γεωργίας είναι ωστόσο εμφανείς οι συγκρούσεις σε επίπεδο στόχων, ήτοι από τη μια πλευρά η ανάγκη διεύρυνσης της παραγωγής και από την άλλη η απαίτηση αυξημένης δέσμευσης του άνθρακα στο έδαφος και τη βιομάζα. Άγνωστος παραμένει ο τρόπος άρσης αυτής της αντίθεσης. Η αυξημένη ζήτηση παγκοσμίως για τρόφιμα με υψηλά επίπεδα CO2 και η αυξημένη χρήση της βιομάζας είναι κατά τη γνώμη μας διαμετρικά αντίθετες με τις προοπτικές για μείωση των λιπασμάτων, επέκταση της αποθήκευσης άνθρακα, αποφυγή της μετατροπής λιβαδιών σε καλλιεργήσιμα εδάφη κλπ., και τα προτεινόμενα μέτρα δεν εξαλείφουν αυτήν την αντίθεση.

4.12 Απόβλητα. Η ενωσιακή στρατηγική για τη διάθεση των αποβλήτων εξακολουθεί να έχει ως προτεραιότητα τον περιορισμό του όγκου των αποβλήτων, την προώθηση της εκ νέου χρήσης ή ανακύκλωσης και την ελαχιστοποίηση της ρύπανσης και της υποβάθμισης της γης. Εκτός από την αξιολόγηση των διαφόρων μεθόδων διάθεσης των αποβλήτων, η ΕΟΚΕ εισηγείται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εστιάσει το ενδιαφέρον της στη συμβολή που μπορούν να έχουν η διαχείριση και η επεξεργασία των αποβλήτων στην επίτευξη μιας οικονομίας με μεγαλύτερη αειφορία και χαμηλότερα επίπεδα ανθρακούχων εκπομπών. Ειδικότερα, θα πρέπει να διερευνηθεί η δυνατότητα χρήσης των αποβλήτων ως ανανεώσιμου καυσίμου και ανάκτησης των αερίων του χώρου υγειονομικής ταφής (μεθάνιο) για την παραγωγή ενέργειας.

Βρυξέλλες, 22 Σεπτεμβρίου 2011.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(1) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους - Εμβληματική πρωτοβουλία στο πλαίσιο της στρατηγικής “Ευρώπη 2020”» και Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ρίο+20: προς μια πράσινη οικονομία και καλύτερη διακυβέρνηση - Συνεισφορά των ευρωπαϊκών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών» (βλέπε σελ. 102 της παρούσας Επίσημης Εφημερίδας).

(2) Στρατηγικό σχέδιο ενεργειακών τεχνολογιών, βλ http://ec.europa.eu/energy/technology/set_plan/set_plan_en.htm (ιστοσελίδα διαθέσιμη μόνο στην αγγλική)

(3) ΕΕ C 44 της 16.2.2008, σ. 53-56.

		ISSN 1977-0901 doi:10.3000/19770901.C_2011.376.ell
Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης		C 376

Έκδοση στην ελληνική γλώσσα	Ανακοινώσεις και Πληροφορίες	54ό έτος 22 Δεκεμβρίου 2011

Ανακοίνωση αριθ	Περιεχόμενα	Σελίδα
	I Ψηφίσματα, συστάσεις και γνωμοδοτήσεις
	ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΙΣ
	Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
	474η σύνοδος ολομέλειας της 21ης και 22ας Σεπτεμβρίου 2011
2011/C 376/01	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: Η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας: η περίπτωση της ευρωμεσογειακής περιφέρειας (διερευνητική γνωμοδότηση)	1

2011/C 376/02	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: Μητροπολιτικές περιοχές και πόλεις-περιφέρειες στη στρατηγική Ευρώπη 2020 (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	7

2011/C 376/03	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: Το LEADER ως μέσο τοπικής ανάπτυξης (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	15

2011/C 376/04	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: Το μέλλον των νέων γεωργών της Ευρώπης (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	19

2011/C 376/05	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: Αγροτική ανάπτυξη και απασχόληση στα Δυτικά Βαλκάνια (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	25

2011/C 376/06	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: Προώθηση αντιπροσωπευτικών κοινωνιών των πολιτών στην ευρωμεσογειακή περιοχή (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	32

2011/C 376/07	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: Ενιαίος ευρωπαϊκός ουρανός II (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)	38

	III Προπαρασκευαστικές πράξεις
	ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
	474η σύνοδος ολομέλειας της 21ης και 22ας Σεπτεμβρίου 2011
2011/C 376/08	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Η Ευρώπη, ο πρώτος τουριστικός προορισμός στον κόσμο — ένα νέο πλαίσιο πολιτικής για τον ευρωπαϊκό τουρισμόCOM(2010) 352 τελικό	44

2011/C 376/09	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Ανασκόπηση της πρωτοβουλίας Small Business Act για την ΕυρώπηCOM(2011) 78 τελικό	51

2011/C 376/10	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με την προσωρινή αναστολή των αυτόνομων δασμών του κοινού δασμολογίου κατά την εισαγωγή ορισμένων βιομηχανικών προϊόντων στις Καναρίους ΝήσουςCOM(2011) 259 τελικό — 2011/0111 (CNS)	58

2011/C 376/11	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την ανάθεση στο Γραφείο Εναρμόνισης στο Πλαίσιο της Εσωτερικής Αγοράς (εμπορικά σήματα, σχέδια και υποδείγματα) ορισμένων καθηκόντων συναφών με την προστασία των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, συμπεριλαμβανομένης της σύγκλησης Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Παραποίησης και Πειρατείας με εκπροσώπους του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέαCOM(2011) 288 τελικό — 2011/0135 (COD)	62

2011/C 376/12	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με ορισμένες επιτρεπόμενες χρήσεις ορφανών έργωνCOM(2011) 289 τελικό — 2011/0136 (COD)	66

2011/C 376/13	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την ευρωπαϊκή τυποποίηση και την τροποποίηση των οδηγιών 89/686/ΕΟΚ και 93/15/ΕΟΚ του Συμβουλίου και των οδηγιών 94/9/ΕΚ, 94/25/ΕΚ, 95/16/ΕΚ, 97/23/ΕΚ, 98/34/ΕΚ, 2004/22/ΕΚ, 2007/23/ΕΚ, 2009/105/ΕΚ και 2009/23/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του ΣυμβουλίουCOM(2011) 315 τελικό — 2011/0150 (COD)	69

2011/C 376/14	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: Ανακοίνωση της Επιτροπής — Στρατηγική για την αποτελεσματική εφαρμογή του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων από την Ευρωπαϊκή ΈνωσηCOM(2010) 573 τελικό	74

2011/C 376/15	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Ευρωπαϊκή στρατηγική για την αναπηρία 2010-2020: Ανανέωση της δέσμευσης για μια Ευρώπη χωρίς εμπόδιαCOM(2010) 636 τελικό	81

2011/C 376/16	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων στον τομέα των περιουσιακών σχέσεων των συζύγωνCOM(2011) 126 τελικό — 2011/0059 (CNS) και Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων στον τομέα των περιουσιακών σχέσεων των καταχωρημένων συντρόφωνCOM(2011) 127 τελικό — 2011/0060 (CNS)	87

2011/C 376/17	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για την ηλε-διακυβέρνηση, 2011-2015 — Αξιοποίηση των ΤΠΕ για την προώθηση έξυπνης, αειφορικής και καινοτομικής διακυβέρνησηςCOM(2010) 743 τελικό και Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Προς τη διαλειτουργικότητα των ευρωπαϊκών δημόσιων υπηρεσιώνCOM(2010) 744 τελικό	92

2011/C 376/18	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους — Εμβληματική πρωτοβουλία στο πλαίσιο της στρατηγικής Ευρώπη 2020 COM (2011) 21 τελικό	97

2011/C 376/19	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Ρίο+20: προς μια πράσινη οικονομία και καλύτερη διακυβέρνησηCOM(2011) 363 τελικό (Συνεισφορά των ευρωπαϊκών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών)	102

2011/C 376/20	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Χάρτης πορείας για τη μετάβαση σε μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών επιπέδων ανθρακούχων εκπομπών το 2050COM(2011) 112 τελικό	110

2011/C 376/21	Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1927/2006 σχετικά με τη σύσταση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσαρμογής στην ΠαγκοσμιοποίησηCOM(2011) 336 τελικό — 2011/0147 (COD)	116